z 532 stránek
Titulus
I
II
Praefatio
III
IV
V
VI
VII
VIII
IX
X
XI
XII
XIII
XIV
XV
XVI
XVII
XVIII
XIX
XX
XXI
XXII
XXIII
XXIV
XXV
XXVI
XXVII
XXVIII
XXIX
XXX
XXXI
XXXII
Liber tercius
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
21
22
23
24
25
26
27
28
29
30
31
32
33
34
35
36
37
38
39
40
41
42
43
44
45
46
47
48
49
50
51
52
53
54
55
56
57
58
59
60
61
62
63
64
65
66
67
68
69
70
71
72
73
74
75
76
77
78
79
80
81
82
83
84
85
86
87
88
89
90
91
92
93
94
95
96
97
98
99
100
101
102
103
104
105
106
107
108
109
110
111
112
113
114
115
116
117
118
119
120
121
122
123
124
125
126
127
128
129
130
131
132
133
134
135
136
137
138
139
140
141
142
143
144
145
146
147
148
149
150
151
152
153
154
155
156
157
158
159
160
161
162
163
164
165
166
167
168
169
170
171
172
173
174
175
176
177
178
179
180
181
182
183
184
185
186
187
188
189
190
191
192
193
194
195
196
197
198
199
200
201
202
203
204
205
206
207
208
209
210
211
212
213
214
215
216
217
218
219
220
221
222
223
224
225
226
227
228
229
230
231
232
233
234
235
236
237
238
239
240
241
242
243
244
245
246
247
248
249
250
251
252
253
254
255
256
257
258
259
260
261
262
263
264
265
266
267
268
269
270
271
272
273
274
275
276
277
278
279
280
281
282
283
284
285
286
287
288
289
290
291
292
293
294
295
296
297
298
299
300
301
302
303
304
305
306
307
308
309
310
311
312
313
314
315
316
317
318
319
320
321
322
323
324
325
326
327
328
329
330
331
332
333
334
335
336
337
338
339
340
341
342
343
344
345
346
347
348
349
350
351
352
353
354
355
356
357
358
359
360
361
362
363
364
365
366
367
368
369
370
371
372
373
374
375
376
377
378
379
380
381
382
383
384
385
386
387
388
389
390
391
392
393
394
395
396
397
398
399
400
Index syntheticus
401
402
403
404
405
406
407
408
409
410
411
412
413
414
415
416
417
418
419
420
421
422
423
424
425
426
427
428
Index locorum
429
430
431
432
433
434
Index nominum
435
436
437
438
439
Index rerum
440
441
442
443
444
445
446
447
448
449
450
451
452
453
454
455
456
457
458
459
460
461
462
463
464
465
466
467
468
469
470
471
472
473
474
475
476
477
478
479
480
481
482
483
484
485
486
487
488
489
490
491
492
493
494
495
496
497
498
499
500
- s. 337: ...sanctorum). 11) Act. V. 41. 12) Galat. VI. 14. KYBAL: M. de Janov Regulae, IV. 40 22 338 Matthiae de Janov Regulae, l....
- s. 369: ...8) Apoc. II. 24 (qui non cognoverunt altitudines Satanae). KYBAL: M. de Janov Regulae, IV. 24 370 Matthiae de Janov Regulae, l. III,...
- s. 401: ...11. — Scisma fecit cohabitacio monachorum et aliorum sa- KYBAL: M. de Janov Regulae, IV. 26 402 A. Index syntheticus. cerdotum 12. —...
- s. 449: ...ipsis fides observatur solum ad cumulum aeternae damnationis 294. KYBAL: M. de Janov Regulae, IV. 29 450 B. Index analyticus. CHRISTUS, v. JHESUS....
- s. 481: ...et duces caecorum (Mt. XV. 14) 152; sapientes et KYBAL: M. de Janov Regulae, IV. 31 482 B. Index analyticus. doctores carnales et...
Název:
Matthiae de Janov dicti Magistri Parisiensis Regulae veteris et novi testamenti. Vol. IV, Tractatus de abominatione desolationis in loco sancto
Autor:
Kybal, Vlastimil
Rok vydání:
1913
Místo vydání:
Oeniponte
Počet stran celkem:
531
Počet stran předmluvy plus obsahu:
XXXII+499
Obsah:
- I: Titulus
- III: Praefatio
- 1: Liber tercius
- 401: Index syntheticus
- 429: Index locorum
- 435: Index nominum
- 440: Index rerum
upravit
Strana I
MATTHIAE DE JANOV DICTI MAGISTER PARISIENSIS REGULAE VETERIS ET NOVI TESTAMENTI. PRIMUM IN LUCEM EDIDIT VLASTIMIL KYBAL. VOLUMEN IV. TRACTATUS DE ABOMINATIONE DESOLATIONIS IN LOCO SANCTO. SUBSIDIO ACADEMIAE SCIENTIARUM, ARTIUM ET LITTERARUM BOHEMICAE PRAGENSIS. OENIPONTE. SUMPTIBUS LIBRARIAE UNIVERSITATIS WAGNERIANAE. 1913
MATTHIAE DE JANOV DICTI MAGISTER PARISIENSIS REGULAE VETERIS ET NOVI TESTAMENTI. PRIMUM IN LUCEM EDIDIT VLASTIMIL KYBAL. VOLUMEN IV. TRACTATUS DE ABOMINATIONE DESOLATIONIS IN LOCO SANCTO. SUBSIDIO ACADEMIAE SCIENTIARUM, ARTIUM ET LITTERARUM BOHEMICAE PRAGENSIS. OENIPONTE. SUMPTIBUS LIBRARIAE UNIVERSITATIS WAGNERIANAE. 1913
Strana II
Strana III
Praefatio. Quemadmodum tractatus de Antichristo, qui volumine tertio huius editionis vontinetur, ita etiam tractatus de abomi- natione desolationis in loco sancto constituta, quem hoc quarto volumine edendum curavimus, amplum librum et per se prope absolutum efficit. I. — In serie totius operis scriptum hoc est pars libri tertii Regularum, scilicet tractatus sextus atque ultimus huius libri, vel, si aliter numeramus, distinctio duodecima ex iis, in quas auctor modo valde inaequali extremos tres libri tertii tractatus divisit (tractatum IV, V, VI); qui libri quam inaequali modo divisi sint, apparet ex eo, quod quattuor primae distinctiones unde- quadraginta capitulis de ecclesia agunt (cf. vol. II, p. 140—308), septem sequentes septuaginta octo capitulis de Antichristo (cf. vol. III, p. 1—367), haec autem una distinctio duodecima octo- ginta quinque capitulis abominationem desolationis pertractat. Hac ultima distinctione Matthias de Janov disputationem suam de societate ecclesiastica fundatam in tredecim Regulis Veteris et Novi Testamenti conficit, nam in scriptis posteriori- bus maxime ei rei operam dat, ut plebem per frequentem et dignam sacramenti altaris communionem erudiat et emendet. Ad quod consilium liber IV. et V. Regularum spectat, qui vo- lumine V. et VI. editionis huius in lucem prodibunt, quibus editis amplissimum et proprietate sua praestantissimum litte- rarum aevi medii monumentum in Bohemia ortum restituetur. II. — Traclatus Matthiae de Janov „De abominatione de- solationis" notissimis scriptis huius auctoris adnumerandus est, nam totus iam anno 1558 in Norimbergensem scriptorum Ma- a
Praefatio. Quemadmodum tractatus de Antichristo, qui volumine tertio huius editionis vontinetur, ita etiam tractatus de abomi- natione desolationis in loco sancto constituta, quem hoc quarto volumine edendum curavimus, amplum librum et per se prope absolutum efficit. I. — In serie totius operis scriptum hoc est pars libri tertii Regularum, scilicet tractatus sextus atque ultimus huius libri, vel, si aliter numeramus, distinctio duodecima ex iis, in quas auctor modo valde inaequali extremos tres libri tertii tractatus divisit (tractatum IV, V, VI); qui libri quam inaequali modo divisi sint, apparet ex eo, quod quattuor primae distinctiones unde- quadraginta capitulis de ecclesia agunt (cf. vol. II, p. 140—308), septem sequentes septuaginta octo capitulis de Antichristo (cf. vol. III, p. 1—367), haec autem una distinctio duodecima octo- ginta quinque capitulis abominationem desolationis pertractat. Hac ultima distinctione Matthias de Janov disputationem suam de societate ecclesiastica fundatam in tredecim Regulis Veteris et Novi Testamenti conficit, nam in scriptis posteriori- bus maxime ei rei operam dat, ut plebem per frequentem et dignam sacramenti altaris communionem erudiat et emendet. Ad quod consilium liber IV. et V. Regularum spectat, qui vo- lumine V. et VI. editionis huius in lucem prodibunt, quibus editis amplissimum et proprietate sua praestantissimum litte- rarum aevi medii monumentum in Bohemia ortum restituetur. II. — Traclatus Matthiae de Janov „De abominatione de- solationis" notissimis scriptis huius auctoris adnumerandus est, nam totus iam anno 1558 in Norimbergensem scriptorum Ma- a
Strana IV
Praefatio. IV gistri Johannis Hus editionem receptus est et inde usque in saé- culum undevicesimum pro seriplo Johannis Hus habe- batur. Itaque sententiae Magistri Matthiae, quae in hoc scripto continentur, non ignotae erant, sed nomen Johannis Hus prae se ferebant; quamobrem vis hiuius scripti lilteraria ciusquc praestantia siout monumenti sui temporis usque ad hoc tempus nondum cognitae sunt, cum quidem tractatus hic potissimum animum scriptoris optime manifestum faciat et perspiscuc stu- dia reformatoria bohemica exeunte saeculo XI V. illustret. Sicut in praefatione volumini tertio praemissa demonstraví- mus tractatum de Antichristo cum summa sententia tum forma litteraria et documentis, quibus nititur, ad illud tempus per- tinere, quo Magister Matthias Parisiis morabatur, ila híc pro- bare possumus tractatum de abominatione totum origine, ar- gumento, scribendi ratione aperte ostendere, auctorem in Bo- hemia et quidem Pragae circa annum 1392 ad eum con- scribendum aecessisse, ut denuo animo irato et dolenti incusarel vitia et ſlagitia temporis illius et hominum, qui tum erant. Patet igitur magni momenti esse quaestionem, quo tem- pore tractatus hic ortus sit; qua de re infra omnia documenta, ex quibus tempus hoc conici potest et quae ex tractatu ipso conquiri possunt, accurate adducentur. Hoc lovo interim suf- ficiat, ut commemoremus tractatum hunc in magna animi per- turbatione paulo ante Magistri Matthiae mortem com- positum esse, et satis verisimile est hunt tractatum esse illum „librum“, quem adhuc imperfectum auctor die XIV. mensis Julii a. 1392 censurae ecclesiasticae tradere coactus est. Et si rem ita se habere probaverimus, unum ex scriptis M. Matthiae, quod adhuc ignotum esse putabatur, recognoscetur Quo facto intellegemus, quanti momenti cum in consiliis el sententiis M. Matthiae declarandis tum ad mores illius temporis illustrandos habendus sit tractatus hic de abominatione. III. — Ut vero summatim proprietates huius tractalus indicemus, imprimis commemoramus auctorem in co suo nomine voce acriore quam alibi sententias suas proſerre. In nullo enim Magistri Matthine scripto ipsius auctoris persona tantas partes suscipit, quantas in tractatu de abominatione desolationis; neque, ut notum est, in libris aliorum scriptorum aevi medií de doctrina morali disputantium persona auctorum plerumque tantopere quasi in publicum procedere solet, quantopere cam
Praefatio. IV gistri Johannis Hus editionem receptus est et inde usque in saé- culum undevicesimum pro seriplo Johannis Hus habe- batur. Itaque sententiae Magistri Matthiae, quae in hoc scripto continentur, non ignotae erant, sed nomen Johannis Hus prae se ferebant; quamobrem vis hiuius scripti lilteraria ciusquc praestantia siout monumenti sui temporis usque ad hoc tempus nondum cognitae sunt, cum quidem tractatus hic potissimum animum scriptoris optime manifestum faciat et perspiscuc stu- dia reformatoria bohemica exeunte saeculo XI V. illustret. Sicut in praefatione volumini tertio praemissa demonstraví- mus tractatum de Antichristo cum summa sententia tum forma litteraria et documentis, quibus nititur, ad illud tempus per- tinere, quo Magister Matthias Parisiis morabatur, ila híc pro- bare possumus tractatum de abominatione totum origine, ar- gumento, scribendi ratione aperte ostendere, auctorem in Bo- hemia et quidem Pragae circa annum 1392 ad eum con- scribendum aecessisse, ut denuo animo irato et dolenti incusarel vitia et ſlagitia temporis illius et hominum, qui tum erant. Patet igitur magni momenti esse quaestionem, quo tem- pore tractatus hic ortus sit; qua de re infra omnia documenta, ex quibus tempus hoc conici potest et quae ex tractatu ipso conquiri possunt, accurate adducentur. Hoc lovo interim suf- ficiat, ut commemoremus tractatum hunc in magna animi per- turbatione paulo ante Magistri Matthiae mortem com- positum esse, et satis verisimile est hunt tractatum esse illum „librum“, quem adhuc imperfectum auctor die XIV. mensis Julii a. 1392 censurae ecclesiasticae tradere coactus est. Et si rem ita se habere probaverimus, unum ex scriptis M. Matthiae, quod adhuc ignotum esse putabatur, recognoscetur Quo facto intellegemus, quanti momenti cum in consiliis el sententiis M. Matthiae declarandis tum ad mores illius temporis illustrandos habendus sit tractatus hic de abominatione. III. — Ut vero summatim proprietates huius tractalus indicemus, imprimis commemoramus auctorem in co suo nomine voce acriore quam alibi sententias suas proſerre. In nullo enim Magistri Matthine scripto ipsius auctoris persona tantas partes suscipit, quantas in tractatu de abominatione desolationis; neque, ut notum est, in libris aliorum scriptorum aevi medií de doctrina morali disputantium persona auctorum plerumque tantopere quasi in publicum procedere solet, quantopere cam
Strana V
Praefatio. in hor sucerdotis ef canonici Pragensis libro cognoscimus. Jam principalis forma eius tota est inusitata et singularis: com- positio operis enim valde est inordinata, male colaerens, quin ctiam interdum confusa, qualem scripta fervida in primo ortu habere solent. Exempli gratia in libro hoc deest omnino di- spositio et divisio in distinctiones et capíta, quae LXXXV com- plectitur. Argumentum eius est liberrima explicatio aliquot lo- corum ex scriptura saera desumptorum (ex prophetis Osea, Ezechiele, sed imprimis ex Apocalypsi), qui acri ingenio ad flagitia illius temporis cum ecclesiastica tum proſana reſe- runtur. Judicium, quod de aetate sua M. Matthias in praesenti libro profert, esi pessimum, sed hoc indicium non est ab- solutum neque desparatum, immo ex honesta verae chri- stianitatis specie profectum, intente studet omnia illius temporis mala detegere et detecta emendare. Huc accedit, quod M. Mat- thias, acerbe incusans abominationem loco sancto, i. e. in ce- clesia constitutam, pro dei nuntio se gerit, qui ad magnum opus reformalorium electus est. Ideo verbis eius ubique cerla causa subest ct omnia ad certum finem diriguntur, huic autem proposito omnis M. Matthiae scribendi ratio est accommodata. Quod auctor ipse confitetur, cum rara sinceritate de hac forma operis sui mentionem faciens: quin etiam passim varios casus suos priores et quibus mutationibus animus suus subicctus fuerit, libere aperit et hoc modo materiam ad meliorem animi operisque sui cognitionem nohis praebet. IV. — Ac imprimis Magister Matthias fatetur se paulo ante spirilu Antichristi vexatum divitias et gloriam huius mundí appetivisse et cum adversario suo de quattuor beneficiis eccle- siasticis litigasse (of. infra p. 37). Sed ardenti oratione et dili- genti sacrae scripturae studio contigit ei, ut suam in res huius mundi propensam voluntatem superaret ct animum haesitan- tem inter vitam fortunis huius mundi affluentem et vitia ex- cusantem et vitam praeferentem paupertatem et veritatem evan- gelicam deponeret (p. 356—357). Dominus Jhesus ostendit en studia sacerdotum huic mundo deditorum (p. 358) et Matthias in scriptura sacra invenit dilatatam notitiam veritatis directe ad praesens tempus pertinentem (p. 100). Praecipue autem ment auctoris clarum lumen attulerunt verba Ezechielis prophetal de idololatria populi Hierosolymis. Itaque adhortationem eius-
Praefatio. in hor sucerdotis ef canonici Pragensis libro cognoscimus. Jam principalis forma eius tota est inusitata et singularis: com- positio operis enim valde est inordinata, male colaerens, quin ctiam interdum confusa, qualem scripta fervida in primo ortu habere solent. Exempli gratia in libro hoc deest omnino di- spositio et divisio in distinctiones et capíta, quae LXXXV com- plectitur. Argumentum eius est liberrima explicatio aliquot lo- corum ex scriptura saera desumptorum (ex prophetis Osea, Ezechiele, sed imprimis ex Apocalypsi), qui acri ingenio ad flagitia illius temporis cum ecclesiastica tum proſana reſe- runtur. Judicium, quod de aetate sua M. Matthias in praesenti libro profert, esi pessimum, sed hoc indicium non est ab- solutum neque desparatum, immo ex honesta verae chri- stianitatis specie profectum, intente studet omnia illius temporis mala detegere et detecta emendare. Huc accedit, quod M. Mat- thias, acerbe incusans abominationem loco sancto, i. e. in ce- clesia constitutam, pro dei nuntio se gerit, qui ad magnum opus reformalorium electus est. Ideo verbis eius ubique cerla causa subest ct omnia ad certum finem diriguntur, huic autem proposito omnis M. Matthiae scribendi ratio est accommodata. Quod auctor ipse confitetur, cum rara sinceritate de hac forma operis sui mentionem faciens: quin etiam passim varios casus suos priores et quibus mutationibus animus suus subicctus fuerit, libere aperit et hoc modo materiam ad meliorem animi operisque sui cognitionem nohis praebet. IV. — Ac imprimis Magister Matthias fatetur se paulo ante spirilu Antichristi vexatum divitias et gloriam huius mundí appetivisse et cum adversario suo de quattuor beneficiis eccle- siasticis litigasse (of. infra p. 37). Sed ardenti oratione et dili- genti sacrae scripturae studio contigit ei, ut suam in res huius mundi propensam voluntatem superaret ct animum haesitan- tem inter vitam fortunis huius mundi affluentem et vitia ex- cusantem et vitam praeferentem paupertatem et veritatem evan- gelicam deponeret (p. 356—357). Dominus Jhesus ostendit en studia sacerdotum huic mundo deditorum (p. 358) et Matthias in scriptura sacra invenit dilatatam notitiam veritatis directe ad praesens tempus pertinentem (p. 100). Praecipue autem ment auctoris clarum lumen attulerunt verba Ezechielis prophetal de idololatria populi Hierosolymis. Itaque adhortationem eius-
Strana VI
VI Praefatio. dem prophetae (VIII. 8): „Fili hominis, fode parictem!“ in suum usum convertens, tribus modis parietem desolationis sui temporis fodiebat: „cottidie ad vulgus praedicando, continue confessiones audiendo et ista (h. e. tractatum hunc) conscribendo cum magna sollicitudine, in die et in nocte“ (p. 98). Et hac indefessa indu- stria et fideli cognitae veritatis studio ductus, Magister Matthias mox sibi persuasit similiter ac mens sua a deo esset illuminata ita etiam opus suum a deo regi: „Nam et ista scribens", apte dicit, „fateor, quod nichil aliud me in illud perurget, nisi di- leccio domini nostri Jhesu crucifixi, cuius stigmata pro modulo mee infirmitatis sac] vilitatis in me ipso cupio deportare, ob- secrans michi donari ab ipso, ut non alibi meam requiram gloriam, nisi in cruce ipsius et illa inestimabili ignominia pas- sionum ipsius, quam est passus pro me deus meus, creator meus dilectus. Quia igitur zelus domus sue comedit me et ob- probria exprobrancium Jhesu crucifixo ceciderunt super me, ideo ista loquor et scribo ...“ (p. 36). Inde quoque proficiscitur certa auctoris persuasio, cum opus suum ex deo sit atque ex spi- ritu Jhesu Christi, ne persecutione quidem prohiberi posse, quo- minus „sic domini Jhesu veritas magis refulgeat magisque di- vulgetur" (p. 98). Magister Matthias iudicium carnale non cu- rat (p. 99) et, licet se formali iudicio ecclesiae Romanae sub- iciat, tamen cum vi quadam adversus sacerdotes, quos sibi ob duras vituperationes suas sine dubio iratos fore putat, profitetur: „hec, que hic scribuntur, non sunt ad destruccionem salutis animarum, sed ad destruccionem bestie et ipsius insidentis de- super meretricis et ad destruccionem corporis peccati vel operis dyaboli in ecclesia Jhesu Christi“ (p. 391). Sed inter confessiones has pro maxime digna, quae re- spiciatur, habemus illam, qua M. Matthias edocet, quomodo per studium sacrae scripturae ad veram cognitionem conditionis, in qua tum ecclesia erat, pervenerit et quomodo haec conditio in co primum admirationem vel potius terrorem excitaverit propter flagitia in ecclesia occurrentia (p. 97), deinde lamenta super eis (ibid.), tum illuminationem et ardorem anim amore dei omnipotentis pleni (p. 97—98), denique studium, ut strenuo labore praedicandi, confessiones audiendi, libros con- scribendi pro viribus suis ad corrigendos mores adiuvaret (p. 98). Certe totus hic locus maximi est momenti ad cognoscendum M. Matthiae animum et ad opus eius litterarium recte aestiman-
VI Praefatio. dem prophetae (VIII. 8): „Fili hominis, fode parictem!“ in suum usum convertens, tribus modis parietem desolationis sui temporis fodiebat: „cottidie ad vulgus praedicando, continue confessiones audiendo et ista (h. e. tractatum hunc) conscribendo cum magna sollicitudine, in die et in nocte“ (p. 98). Et hac indefessa indu- stria et fideli cognitae veritatis studio ductus, Magister Matthias mox sibi persuasit similiter ac mens sua a deo esset illuminata ita etiam opus suum a deo regi: „Nam et ista scribens", apte dicit, „fateor, quod nichil aliud me in illud perurget, nisi di- leccio domini nostri Jhesu crucifixi, cuius stigmata pro modulo mee infirmitatis sac] vilitatis in me ipso cupio deportare, ob- secrans michi donari ab ipso, ut non alibi meam requiram gloriam, nisi in cruce ipsius et illa inestimabili ignominia pas- sionum ipsius, quam est passus pro me deus meus, creator meus dilectus. Quia igitur zelus domus sue comedit me et ob- probria exprobrancium Jhesu crucifixo ceciderunt super me, ideo ista loquor et scribo ...“ (p. 36). Inde quoque proficiscitur certa auctoris persuasio, cum opus suum ex deo sit atque ex spi- ritu Jhesu Christi, ne persecutione quidem prohiberi posse, quo- minus „sic domini Jhesu veritas magis refulgeat magisque di- vulgetur" (p. 98). Magister Matthias iudicium carnale non cu- rat (p. 99) et, licet se formali iudicio ecclesiae Romanae sub- iciat, tamen cum vi quadam adversus sacerdotes, quos sibi ob duras vituperationes suas sine dubio iratos fore putat, profitetur: „hec, que hic scribuntur, non sunt ad destruccionem salutis animarum, sed ad destruccionem bestie et ipsius insidentis de- super meretricis et ad destruccionem corporis peccati vel operis dyaboli in ecclesia Jhesu Christi“ (p. 391). Sed inter confessiones has pro maxime digna, quae re- spiciatur, habemus illam, qua M. Matthias edocet, quomodo per studium sacrae scripturae ad veram cognitionem conditionis, in qua tum ecclesia erat, pervenerit et quomodo haec conditio in co primum admirationem vel potius terrorem excitaverit propter flagitia in ecclesia occurrentia (p. 97), deinde lamenta super eis (ibid.), tum illuminationem et ardorem anim amore dei omnipotentis pleni (p. 97—98), denique studium, ut strenuo labore praedicandi, confessiones audiendi, libros con- scribendi pro viribus suis ad corrigendos mores adiuvaret (p. 98). Certe totus hic locus maximi est momenti ad cognoscendum M. Matthiae animum et ad opus eius litterarium recte aestiman-
Strana VII
Praefatio. VII dum, et suo iure dicere possumus auctoris verba de „quodam igne, etiam corporaliter sensibili" (p. 97), qui „statuit iterum hominem suum interiorem super pedes, paratum ad omne opus rectum“, vel alia verba de „elevatione illuminati intellectus a spiritu Jhesu Christi" et de deliberatione „intrinsecus in homine novo spirituali et intimo" (p. 155) demonstrare virum dei per- fectum, similem aliis viris, qui non ab alieno iudicio pendentes toti se ad religionem investigandam contulerunt. V. — Sed proprietates Matthiae de Janov in hoc scripto etiam ab exteriore parte apparent: dictio ipsa, quamvis innumera- bilibus locis ex scriptura sacra allatis et interdum longinqua eorum interpretatione satis aggravata sit, tamen insolito vigore ſertur et proprio quodam numero alacri, vivido, eloquenti prac- stat. Etenim in tractatu hoc loci reperiuntur, qui subtilitate, alii, qui gravitate et clara persuadendi facultate vel etiam biblica sublimitate simulque eloquentia sua animos ad se rapiente su- perant locos in scriptis Magistri Johannis Hus maxime egregios et se adaequant singulis praeclarissimi Johannis Comenii sententiis, viri pariter alti et diserti, ac fuit noster magister Parisiensis ex- eunte saeculo XI V. Sic qui tractatum hunc legent et ad hane rem animum intendent, sine dubio videbunt, saepissime in hoc libro M. Matthiam primam personam singularis vel pluralis numert adhibere, frequenter exclamatione uti, lamentari, optare, orare, obtestari, etc. (cf. indicem nominum s. v. „Janov“). Dignae etiam, quae observentur, sunt in hoc tractatu comparationes, quae qui- dem haud raro parum delicatae et elegantes (ex. gr. de stercore in ore regis) esse videntur, sed maximam partem argutae, aptae et nonnumquam poetice expressae atque sensiferae sunt (cf. crebras parabolas cum muliere et meretrice). Multitudo ct va- rietas carum optime confert ad cognoscendum, quas Magister Matthias notiones aestheticas habuerit, nec difficile munus sit notiones has ex scriptis M. Matthiae satis accurate declarare. VI. — Si vero tractatus de abominatione desolationis iam sicut insigne sui temporis documentum tanto maioris ponderis est quam reliqui antecedentes M. Matthiae tractatus, quanto apertius et rectius ipsius auctoris sententias exprimit, pluris etiam eum aestimabimus, si concesserimus librum hunc idem scriptum esse, quod nondum correctum et recognitum, ut primum ad finem perductum est, auctor die XIV. mensis Julii a. 1392 censurae archiepiscopi Pragensis tradere coactus est.
Praefatio. VII dum, et suo iure dicere possumus auctoris verba de „quodam igne, etiam corporaliter sensibili" (p. 97), qui „statuit iterum hominem suum interiorem super pedes, paratum ad omne opus rectum“, vel alia verba de „elevatione illuminati intellectus a spiritu Jhesu Christi" et de deliberatione „intrinsecus in homine novo spirituali et intimo" (p. 155) demonstrare virum dei per- fectum, similem aliis viris, qui non ab alieno iudicio pendentes toti se ad religionem investigandam contulerunt. V. — Sed proprietates Matthiae de Janov in hoc scripto etiam ab exteriore parte apparent: dictio ipsa, quamvis innumera- bilibus locis ex scriptura sacra allatis et interdum longinqua eorum interpretatione satis aggravata sit, tamen insolito vigore ſertur et proprio quodam numero alacri, vivido, eloquenti prac- stat. Etenim in tractatu hoc loci reperiuntur, qui subtilitate, alii, qui gravitate et clara persuadendi facultate vel etiam biblica sublimitate simulque eloquentia sua animos ad se rapiente su- perant locos in scriptis Magistri Johannis Hus maxime egregios et se adaequant singulis praeclarissimi Johannis Comenii sententiis, viri pariter alti et diserti, ac fuit noster magister Parisiensis ex- eunte saeculo XI V. Sic qui tractatum hunc legent et ad hane rem animum intendent, sine dubio videbunt, saepissime in hoc libro M. Matthiam primam personam singularis vel pluralis numert adhibere, frequenter exclamatione uti, lamentari, optare, orare, obtestari, etc. (cf. indicem nominum s. v. „Janov“). Dignae etiam, quae observentur, sunt in hoc tractatu comparationes, quae qui- dem haud raro parum delicatae et elegantes (ex. gr. de stercore in ore regis) esse videntur, sed maximam partem argutae, aptae et nonnumquam poetice expressae atque sensiferae sunt (cf. crebras parabolas cum muliere et meretrice). Multitudo ct va- rietas carum optime confert ad cognoscendum, quas Magister Matthias notiones aestheticas habuerit, nec difficile munus sit notiones has ex scriptis M. Matthiae satis accurate declarare. VI. — Si vero tractatus de abominatione desolationis iam sicut insigne sui temporis documentum tanto maioris ponderis est quam reliqui antecedentes M. Matthiae tractatus, quanto apertius et rectius ipsius auctoris sententias exprimit, pluris etiam eum aestimabimus, si concesserimus librum hunc idem scriptum esse, quod nondum correctum et recognitum, ut primum ad finem perductum est, auctor die XIV. mensis Julii a. 1392 censurae archiepiscopi Pragensis tradere coactus est.
Strana VIII
VIII Praefatio. Sed utcumque se res habet, illud certe dicendum est tractatum hunc, etiam detractis omnibus rebus, quae pro intentione auc- toris emendationi suorum prospicientis auctae sunt, horribilem praebere imaginem „abominationis desolationis" ecclesiae Bo- hemicae circa annum 1392. Qua in re bene memoria tenendum est omnia, quae in tractatu hoc de flagitiis clericorum et lai- corum dicuntur, fluere ex ore sacerdotis eruditissimi et peritissimi, qui, cum munere canonici cathedralis capituli Pragensis fungeretur, egregiam nactus est occasionem curiae regiac et archiepiscopalis atque ctiam vítae „magnorum canoni- corum" cottidie observandae; qui praeterea eximia experientia praedicatoria eminens et propter orationum suarum liber- tatem iam semel publice castigatus, optime perspexit animos inferioris cleri cum saccularis tum regularis; postremo qui in ecclesia sancti Viti ad confessiones audiendas institutus, per- petuo copiam habuit etiam occultissima peccata cognoscendi el necessítates vulgi perspiciendi. Et quamquam non est dubium, quin sententiae in hoc tractatu ab auctore prolatae nequaquam novac sint et quin de sacerdotibus, monachis, praclatis, princi- pibus, plebe eadem hic dicantur, quae iam ex aliis prioribus scriptis M. Matthiae bene novimus, tamen propria est huius tractatus vehementia invectivarum, quibus sacerdotes sul- temporis et imprimis praclatos hypocritas et monachos pecu- niam per vim exprimentes, qui veritatis praedicatores persecun- tur, petere non desistit. Auctori persuasum est sacerdotes sui temporis, quos cum magna meretrice comparat; ad summam depravationem pervenisse neque amplius corrigi posse (cf. in- dicem s. v. „Sacerdotes“ II. et alibi); putat enim ad cos corri- gendos necessarias esse „quasdam novas et terribiliores inere- paciones et alias inauditas" (p. 398). Ipse quidem iram corum non timet (p. 391), nam, ut supra diximus, inspirationi divinae fiduciam habet. Emendationem autem ecclesiae non assequi posse existimat, nisi omnia renoventur, sacerdotes et laici; sed sacerdotes renovari posse iam non sperat, itaque omnem fidem suam ponit in novo populo (p. 179), cui creando ipse operam dat, exemplum Milicii secutus, cum frequentem sacra- menti altaris communionem probat ac valde recommendat.
VIII Praefatio. Sed utcumque se res habet, illud certe dicendum est tractatum hunc, etiam detractis omnibus rebus, quae pro intentione auc- toris emendationi suorum prospicientis auctae sunt, horribilem praebere imaginem „abominationis desolationis" ecclesiae Bo- hemicae circa annum 1392. Qua in re bene memoria tenendum est omnia, quae in tractatu hoc de flagitiis clericorum et lai- corum dicuntur, fluere ex ore sacerdotis eruditissimi et peritissimi, qui, cum munere canonici cathedralis capituli Pragensis fungeretur, egregiam nactus est occasionem curiae regiac et archiepiscopalis atque ctiam vítae „magnorum canoni- corum" cottidie observandae; qui praeterea eximia experientia praedicatoria eminens et propter orationum suarum liber- tatem iam semel publice castigatus, optime perspexit animos inferioris cleri cum saccularis tum regularis; postremo qui in ecclesia sancti Viti ad confessiones audiendas institutus, per- petuo copiam habuit etiam occultissima peccata cognoscendi el necessítates vulgi perspiciendi. Et quamquam non est dubium, quin sententiae in hoc tractatu ab auctore prolatae nequaquam novac sint et quin de sacerdotibus, monachis, praclatis, princi- pibus, plebe eadem hic dicantur, quae iam ex aliis prioribus scriptis M. Matthiae bene novimus, tamen propria est huius tractatus vehementia invectivarum, quibus sacerdotes sul- temporis et imprimis praclatos hypocritas et monachos pecu- niam per vim exprimentes, qui veritatis praedicatores persecun- tur, petere non desistit. Auctori persuasum est sacerdotes sui temporis, quos cum magna meretrice comparat; ad summam depravationem pervenisse neque amplius corrigi posse (cf. in- dicem s. v. „Sacerdotes“ II. et alibi); putat enim ad cos corri- gendos necessarias esse „quasdam novas et terribiliores inere- paciones et alias inauditas" (p. 398). Ipse quidem iram corum non timet (p. 391), nam, ut supra diximus, inspirationi divinae fiduciam habet. Emendationem autem ecclesiae non assequi posse existimat, nisi omnia renoventur, sacerdotes et laici; sed sacerdotes renovari posse iam non sperat, itaque omnem fidem suam ponit in novo populo (p. 179), cui creando ipse operam dat, exemplum Milicii secutus, cum frequentem sacra- menti altaris communionem probat ac valde recommendat.
Strana IX
Praefatio. IX Liber tertius. Tractatus VI., distinctio XII. De abominatione in loco sancto. (Continetur toto volumine inde a pag. 1. usque ad pag. 490). 1. Titulus in codice A (codex Musei regni Bohemiae, sign. XIII. E. 13) f. 208a his verbis inscribitur: „Incipit distinccio XII. de abhominacione in loco sancto.“ In margine rubro colore ibi- dem simpliciter adnotatur: „Incipit de abhominacione" (v. p. 1.). 2. Causam, quae auctorem ad hunc tractatum conscri- bendum commovit, et consilium, quod in co componendo ha- buit, supra iam commemoravimus (v. pag. V— VII). Hoc autem loco sufficiet, si addimus argumentum huius libri in Prooemio Regularum (vol. I, p. 17) sequentibus verbis comprehendi: „In sexto tractatu per candem (scil. XIIIam) regulam publicam et communem ostenditur abhominacio desolacionis stare, ubi non debet, et denudantur fornicaciones et pudenda meretricis magne." Et in initio libri III. (v. vol. II, p. 69) auctor de tractatu hoc dicit: „Dehinc etiam, in fine huius tractatus (= libri, scil. tertii) age- tur per multa et late de abhominacione desolacionis locata in sancto loco per mysticum Antichristum et membra eius.“ Fusius autem argumentum exponere hic co potius supersedere possu- mus, quod valde prolixum argumentum uniuscuiusque capituli in fine huius voluminis (p. 401—428) sub titulo „Index synthe- licus“ imprimendum curavímus. Quod argumentum sumptum est ex contemporanca commentatione, quae in codice bibliothevae capituli Pragensis (sign. D 120) invenitur. De quo Indice synthetico nos aliquot verba dicere oportet. Prout ex editione patet, index est valde copiosus, quamquam integer atque accuratus indicari non potest. Cuius rei causa est, quod auctor totum singulorum capitulorum argumentum ne- quaquam fideliter regerit, sed maximam partem tantum sin- gulas sententias, quae ei maximi momenti esse videbantur, ad- notat, quas sententias modo uberius transcribit modo carptim solum et, ut ita dicam, mutilatas, ut ex contextu quasi ereptac appareant, adducit. Exempli gratia ex c. 22, pag. 94—95 duac longae periodi exscriptae sunt, sed textus, qui in pag. 95 legi- tur, omnino omissus est; simili modo proceditur in c. 23, ubi conſessio M. Matthiae de triplici perfossione mystici parietis
Praefatio. IX Liber tertius. Tractatus VI., distinctio XII. De abominatione in loco sancto. (Continetur toto volumine inde a pag. 1. usque ad pag. 490). 1. Titulus in codice A (codex Musei regni Bohemiae, sign. XIII. E. 13) f. 208a his verbis inscribitur: „Incipit distinccio XII. de abhominacione in loco sancto.“ In margine rubro colore ibi- dem simpliciter adnotatur: „Incipit de abhominacione" (v. p. 1.). 2. Causam, quae auctorem ad hunc tractatum conscri- bendum commovit, et consilium, quod in co componendo ha- buit, supra iam commemoravimus (v. pag. V— VII). Hoc autem loco sufficiet, si addimus argumentum huius libri in Prooemio Regularum (vol. I, p. 17) sequentibus verbis comprehendi: „In sexto tractatu per candem (scil. XIIIam) regulam publicam et communem ostenditur abhominacio desolacionis stare, ubi non debet, et denudantur fornicaciones et pudenda meretricis magne." Et in initio libri III. (v. vol. II, p. 69) auctor de tractatu hoc dicit: „Dehinc etiam, in fine huius tractatus (= libri, scil. tertii) age- tur per multa et late de abhominacione desolacionis locata in sancto loco per mysticum Antichristum et membra eius.“ Fusius autem argumentum exponere hic co potius supersedere possu- mus, quod valde prolixum argumentum uniuscuiusque capituli in fine huius voluminis (p. 401—428) sub titulo „Index synthe- licus“ imprimendum curavímus. Quod argumentum sumptum est ex contemporanca commentatione, quae in codice bibliothevae capituli Pragensis (sign. D 120) invenitur. De quo Indice synthetico nos aliquot verba dicere oportet. Prout ex editione patet, index est valde copiosus, quamquam integer atque accuratus indicari non potest. Cuius rei causa est, quod auctor totum singulorum capitulorum argumentum ne- quaquam fideliter regerit, sed maximam partem tantum sin- gulas sententias, quae ei maximi momenti esse videbantur, ad- notat, quas sententias modo uberius transcribit modo carptim solum et, ut ita dicam, mutilatas, ut ex contextu quasi ereptac appareant, adducit. Exempli gratia ex c. 22, pag. 94—95 duac longae periodi exscriptae sunt, sed textus, qui in pag. 95 legi- tur, omnino omissus est; simili modo proceditur in c. 23, ubi conſessio M. Matthiae de triplici perfossione mystici parietis
Strana X
X Praefatio. omittitur, porro in c. 32, 34, 37 (ibi finis, cuius magnopere in- terest, de reformatione ecclesiae omissus est), in c. 39, 41, 42, 43, 46, 50, 51, 52, 53, 56, 57, 62 (hoc in capite verba de frequenti com- munione sacramenti altaris et de monachis omissa sunt), in c. 64, 65, 67, 69, 78 et 83 (ibi M. Matthiae confessio de „clau- dicatione“, i. e. de vitae suae mobilitate omissa est). Prout ex hac supradicti Indicis conficiendi ratione iudicari licet, auc- toris ignoti finis alius fuit quam verum atque accuratum sum- marium argumenti libri, qui in ipsius manibus erat, praebere, sed magis verum esse videtur auctorem sive singulas sententias ad proprium usum sive censurae ecclesiasticae causa ex libro Matthiae excerpsisse. Accedit, quod auctor Indicis satis leviter opus suum tractabat, ut demonstrari potest primum ex co, quod passim sententiae oratione recta a M. Matthia prolatae etiam in obliquam Indicis orationem receptae sunt (cf. c. 23: relaxo, spiritui meo et c. 76 immergimur), deinde ex co, quod interdum enuntiata adeo in angustum coguntur, ut com- pendium plane sensu careat et verbis tractatus supplendum sit (cf. c. 25, p. 108; c. 51, p. 237; c. 64, p. 299, etc.); alicubi scriptor legentem aperte ad argumentum tractatus re- vocat (cf. c. 26 et 31). Ex altera parte autem scriptor Indicis vel ad explicanda M. Matthiae verba enuntiata addit (cf. c. 24, p. 99: Mirabilis est efficacia spiritus d. Jhesu), vel novas om- nino sententias inserit (quae in editione uncis inclusae sunt, ut c. 30. 31, etc.). Duobus vero locis scriptor Indicis verba M. Matthiae dedita opera corrupisse videtur, utrum secundum exem- plar suum (quod fuit aliud quam cod. A., cf. c. 64, p. 29b utrum- que-utrimque), an singulari studio ductus, non liquet. P. 120 Mat- thias avaritiam dicit esse „edificatam“, contra ea auctor Indicis scribit: „Modo est deificatum“ (scil. caput bestiae, avaritia). In c. 30 legimus apud auctorem Indicis: „Plus nocet simulatus sanctitate episcopus quam peccator publicus“, at Matthias p. 126 nihil simile dicit. Sed nihilominus in Indice habemus haud vile summarium permultarum M. Matthiae sententiarum ex tractatu de abominatione desolationis desumptarum et suo iure dicere possumus hunc Indicem magni esse pretii non solum ut documentum sui temporis sed etiam per se ipsum. 3. Divisio cuiuscunque modi deest in hoc tractatu ; thema eius perpetua disputatione pertractatur. Explicationes praeci- puorum locorum ex biblia desumptorum, quas tractatus hic
X Praefatio. omittitur, porro in c. 32, 34, 37 (ibi finis, cuius magnopere in- terest, de reformatione ecclesiae omissus est), in c. 39, 41, 42, 43, 46, 50, 51, 52, 53, 56, 57, 62 (hoc in capite verba de frequenti com- munione sacramenti altaris et de monachis omissa sunt), in c. 64, 65, 67, 69, 78 et 83 (ibi M. Matthiae confessio de „clau- dicatione“, i. e. de vitae suae mobilitate omissa est). Prout ex hac supradicti Indicis conficiendi ratione iudicari licet, auc- toris ignoti finis alius fuit quam verum atque accuratum sum- marium argumenti libri, qui in ipsius manibus erat, praebere, sed magis verum esse videtur auctorem sive singulas sententias ad proprium usum sive censurae ecclesiasticae causa ex libro Matthiae excerpsisse. Accedit, quod auctor Indicis satis leviter opus suum tractabat, ut demonstrari potest primum ex co, quod passim sententiae oratione recta a M. Matthia prolatae etiam in obliquam Indicis orationem receptae sunt (cf. c. 23: relaxo, spiritui meo et c. 76 immergimur), deinde ex co, quod interdum enuntiata adeo in angustum coguntur, ut com- pendium plane sensu careat et verbis tractatus supplendum sit (cf. c. 25, p. 108; c. 51, p. 237; c. 64, p. 299, etc.); alicubi scriptor legentem aperte ad argumentum tractatus re- vocat (cf. c. 26 et 31). Ex altera parte autem scriptor Indicis vel ad explicanda M. Matthiae verba enuntiata addit (cf. c. 24, p. 99: Mirabilis est efficacia spiritus d. Jhesu), vel novas om- nino sententias inserit (quae in editione uncis inclusae sunt, ut c. 30. 31, etc.). Duobus vero locis scriptor Indicis verba M. Matthiae dedita opera corrupisse videtur, utrum secundum exem- plar suum (quod fuit aliud quam cod. A., cf. c. 64, p. 29b utrum- que-utrimque), an singulari studio ductus, non liquet. P. 120 Mat- thias avaritiam dicit esse „edificatam“, contra ea auctor Indicis scribit: „Modo est deificatum“ (scil. caput bestiae, avaritia). In c. 30 legimus apud auctorem Indicis: „Plus nocet simulatus sanctitate episcopus quam peccator publicus“, at Matthias p. 126 nihil simile dicit. Sed nihilominus in Indice habemus haud vile summarium permultarum M. Matthiae sententiarum ex tractatu de abominatione desolationis desumptarum et suo iure dicere possumus hunc Indicem magni esse pretii non solum ut documentum sui temporis sed etiam per se ipsum. 3. Divisio cuiuscunque modi deest in hoc tractatu ; thema eius perpetua disputatione pertractatur. Explicationes praeci- puorum locorum ex biblia desumptorum, quas tractatus hic
Strana XI
Praefatio. XI praebet (Oseae V. 1—5 lc. 1—11], Apoc. XVII, 4 ſc. 12—19], Ezechielis XVII, 1—10 lc. 20—39], Apoc. XVII, 3—6 ſc. 40—85]) non suppetunt, ut secundum eas argumentum apte dividatur, nam haec dividendi ratio tantum fortuita et nisi ad aliquot graviores sententias et imagines non est accomodata. 4. Tractatus incipit verbis: „Osee Vo ca°: Audite hoc, sacerdotes, et attendite, domus Israel ... (allato autem loco Oseae V. 1—5 argumentum ipsum incipit:) Notanter dicit hic pro- pheta sacerdotes esse laqueum factos speculacioni...."; ex- plicit autem hoc enuntiato: „Et protestor, quod ista, quae sunt hic posita et alia mea dicta et facta humiliter subicio cum omní obediencia filiali sancte universali ecclesie, puta ecclesie Romane, et ipsius correccioni et emendacioni in omnibus et singulis per me dictis vel factis aut in posterum faciendis. 5. Tempus componendi satis recte ex sequentibus locis ex tractatu ipso desumptis statui potest: a) In capitulo tricesimo uno, p. 134 auctor de duobus libris magistrorum Parisiensium narrat, in quibus magistri illi „descripserunt et previderunt ante annos CXXXVI tunc futura, sed in novissimis temporibus iam ad oculum hodie visa sunt omnia esse adinpleta et adhuc adinpleri.“ Alter horum librorum fuit tractatus „De periculis novissimorum temporum", quem Magister Matthias ipse in scripto de Antichristo edidit (v. vol. III, p. 252—314). Tractatus „de periculis" compositus est anno 1255 (cf. Féret, La fac. de théol. de Paris, t. II. p. 68 sq.), sed animo Magistri Matthiae verisimile est potius an- num 1256 obversatum esse, quo tractatus magistrorum Pari- siensium a papa Alexandro IV. condemnatus est. Quotiescun- que enim in libro de Antichristo (vol. III, p. 250) de tractatu hoc loquitur, tantum condemnationis eius mentionem facit et certe condemnatio haec ei notior erat, quam tempus, quo trac- tatus ille compositus est. Si igitur Matthias annum 1256 in animo habuit, ipsius tractatus de abominatione desolationis cen- tum triginta sex annis post conscriptus est, i. e. anno 1392. b) In cap. 37, p. 177 verisimiliter auctor tecte significat canonicos capituli Pragensis, qui archiepiscopum suum Joannem de Jenstein aspernabantur, dicentes: „Iste autem, qui contemni omnia talia et pudorem nobis ingerit, ad quid valet, risi ad esse monachum vel heremitam? Unde nolumus hunc regnare super nos, neque ut nos doceat aut inter nos teneat loc mn
Praefatio. XI praebet (Oseae V. 1—5 lc. 1—11], Apoc. XVII, 4 ſc. 12—19], Ezechielis XVII, 1—10 lc. 20—39], Apoc. XVII, 3—6 ſc. 40—85]) non suppetunt, ut secundum eas argumentum apte dividatur, nam haec dividendi ratio tantum fortuita et nisi ad aliquot graviores sententias et imagines non est accomodata. 4. Tractatus incipit verbis: „Osee Vo ca°: Audite hoc, sacerdotes, et attendite, domus Israel ... (allato autem loco Oseae V. 1—5 argumentum ipsum incipit:) Notanter dicit hic pro- pheta sacerdotes esse laqueum factos speculacioni...."; ex- plicit autem hoc enuntiato: „Et protestor, quod ista, quae sunt hic posita et alia mea dicta et facta humiliter subicio cum omní obediencia filiali sancte universali ecclesie, puta ecclesie Romane, et ipsius correccioni et emendacioni in omnibus et singulis per me dictis vel factis aut in posterum faciendis. 5. Tempus componendi satis recte ex sequentibus locis ex tractatu ipso desumptis statui potest: a) In capitulo tricesimo uno, p. 134 auctor de duobus libris magistrorum Parisiensium narrat, in quibus magistri illi „descripserunt et previderunt ante annos CXXXVI tunc futura, sed in novissimis temporibus iam ad oculum hodie visa sunt omnia esse adinpleta et adhuc adinpleri.“ Alter horum librorum fuit tractatus „De periculis novissimorum temporum", quem Magister Matthias ipse in scripto de Antichristo edidit (v. vol. III, p. 252—314). Tractatus „de periculis" compositus est anno 1255 (cf. Féret, La fac. de théol. de Paris, t. II. p. 68 sq.), sed animo Magistri Matthiae verisimile est potius an- num 1256 obversatum esse, quo tractatus magistrorum Pari- siensium a papa Alexandro IV. condemnatus est. Quotiescun- que enim in libro de Antichristo (vol. III, p. 250) de tractatu hoc loquitur, tantum condemnationis eius mentionem facit et certe condemnatio haec ei notior erat, quam tempus, quo trac- tatus ille compositus est. Si igitur Matthias annum 1256 in animo habuit, ipsius tractatus de abominatione desolationis cen- tum triginta sex annis post conscriptus est, i. e. anno 1392. b) In cap. 37, p. 177 verisimiliter auctor tecte significat canonicos capituli Pragensis, qui archiepiscopum suum Joannem de Jenstein aspernabantur, dicentes: „Iste autem, qui contemni omnia talia et pudorem nobis ingerit, ad quid valet, risi ad esse monachum vel heremitam? Unde nolumus hunc regnare super nos, neque ut nos doceat aut inter nos teneat loc mn
Strana XII
Praefatio. XII principalem.“ In nota p. 177 addita ostendinus capitulům Pra- gense mense Martio vel Aprili a. 1393 ab archiepiscopo suo discessisse; sed hic insuper adnotamus verba illa, quae addu- ximus, non necessario ad eam propric rem pertinere, quoniam archiepiscopus Joannes de Jenstein continenter fere et cum ca- pitulo suo et cum aliis sacerdotibus iam inde ab anno conver- sionis suae (a. 1380) altercabatur (of. Tomek, Dijepis města Prahy, vol. III, p. 362—364). Itaque quamdiu nullum certius testimonium de discordia verbis Matthiae expressa habebinus, non possumus cum certa fiducia dicere, ad quem annum per- tineant, nec iis sine ulla haesitatione uti ad statuendum tem- pus, quo Matthiae tractatus est compositus. Idem valet de va- riarum rerum mentionibus, quas passim in scriptis hiuius rerum quidem peritissimi, sed simul incertissimi auctoris legimus (c/ p. 92, 180, 244 et al.). c) In c. 29, p. 121 Magister Matthias docet potestatem ce- clesiae „in temporalibus“ anno 1290 vel circa hoc tempus im- minutam esse; tum enim, ut ait M. Matthias, „strages et bella inter christianos principes atque inobediencia multiplicari ince- perunt." Eodem tempore autem M. Matthias ponit etiam adven- tum locustarum (of. vol. III, p. 169) et haec opinio de incipiente labe ecclesiae, imprimis de diminuta saeculari potestate eius stabilibus firmisque universitatis Parisiensis iudiciis est adnume- randa. Maioris vero momenti sunt ea, quae Matthias de la- bente spirituali potestate ecclesiac dicit, quae ex eius sententia concidere coepit primum schismate Graecorum a. 858, deinde schismate Francigenarum a. 1378 (p. 121, of. p. 134). „Quod schisma usque hodie dural", ait p. 285. Quo schismate orto Bo- hemia papam Romanum Urbanum VI. (1378—1389) et post eum Bonifacium IX. (1389—1404) secuta est, qui regi Venceslao IV. anno 1393 sacrum tempus iubilaeum (de quo nulla mentio hic fit!) concessit. Neque mirum est etiam Magistrum Matthiam fideliter a partibus papae Romani stare (of. p. 400), quamquam eius mo- dum dispertiendi beneficia ecclesiastica (cf. p. 16 et 17, 138 et 139), eius avaritiam (p. 131) et superbiam (p. 310) acerbe incusal, per irrisionem de cultu eius loquitur (p. 80), quin etiam uno loco eum summum Antichristum appellat (p. 275). Pari cum libertate M. Matthias iam in praecedenti tractatu, qui anno 1389 exeunte compositus est, de Antichristo loquitur (cf. vol. III. s. v. „Papa“). Cum autem M. Matthias legentes ad hunc tractatum re-
Praefatio. XII principalem.“ In nota p. 177 addita ostendinus capitulům Pra- gense mense Martio vel Aprili a. 1393 ab archiepiscopo suo discessisse; sed hic insuper adnotamus verba illa, quae addu- ximus, non necessario ad eam propric rem pertinere, quoniam archiepiscopus Joannes de Jenstein continenter fere et cum ca- pitulo suo et cum aliis sacerdotibus iam inde ab anno conver- sionis suae (a. 1380) altercabatur (of. Tomek, Dijepis města Prahy, vol. III, p. 362—364). Itaque quamdiu nullum certius testimonium de discordia verbis Matthiae expressa habebinus, non possumus cum certa fiducia dicere, ad quem annum per- tineant, nec iis sine ulla haesitatione uti ad statuendum tem- pus, quo Matthiae tractatus est compositus. Idem valet de va- riarum rerum mentionibus, quas passim in scriptis hiuius rerum quidem peritissimi, sed simul incertissimi auctoris legimus (c/ p. 92, 180, 244 et al.). c) In c. 29, p. 121 Magister Matthias docet potestatem ce- clesiae „in temporalibus“ anno 1290 vel circa hoc tempus im- minutam esse; tum enim, ut ait M. Matthias, „strages et bella inter christianos principes atque inobediencia multiplicari ince- perunt." Eodem tempore autem M. Matthias ponit etiam adven- tum locustarum (of. vol. III, p. 169) et haec opinio de incipiente labe ecclesiae, imprimis de diminuta saeculari potestate eius stabilibus firmisque universitatis Parisiensis iudiciis est adnume- randa. Maioris vero momenti sunt ea, quae Matthias de la- bente spirituali potestate ecclesiac dicit, quae ex eius sententia concidere coepit primum schismate Graecorum a. 858, deinde schismate Francigenarum a. 1378 (p. 121, of. p. 134). „Quod schisma usque hodie dural", ait p. 285. Quo schismate orto Bo- hemia papam Romanum Urbanum VI. (1378—1389) et post eum Bonifacium IX. (1389—1404) secuta est, qui regi Venceslao IV. anno 1393 sacrum tempus iubilaeum (de quo nulla mentio hic fit!) concessit. Neque mirum est etiam Magistrum Matthiam fideliter a partibus papae Romani stare (of. p. 400), quamquam eius mo- dum dispertiendi beneficia ecclesiastica (cf. p. 16 et 17, 138 et 139), eius avaritiam (p. 131) et superbiam (p. 310) acerbe incusal, per irrisionem de cultu eius loquitur (p. 80), quin etiam uno loco eum summum Antichristum appellat (p. 275). Pari cum libertate M. Matthias iam in praecedenti tractatu, qui anno 1389 exeunte compositus est, de Antichristo loquitur (cf. vol. III. s. v. „Papa“). Cum autem M. Matthias legentes ad hunc tractatum re-
Strana XIII
Praefatio. XIII voces (cſ. voceill „Janov), necessario tractatus de abominatione post annum 1389 compositus est. Cum hoc termino „a quo“ etiam mentio decreti synodi Pragensis habitae die XIX. mensís No- vembris a. 1389 contra sacerdotes sacramentum altaris fre- quenter dispensantes congruit (p. 283). d) In universum ergo dici potest tractatum de abomi- natione desolationis inter annos 1389 et 1392 compositum esse. Attamen una res huic opinioni repugnare videtur, scilicet quod Magister Matthias huius tractatus mentionem facit (si alios libros silentio praeterire volumus) in scripto de Antichristo, quod, ul pro certo scimus, iam exeunte anno 1389 compositum est. Ilaque primo aspectu non absurde aliquis affirmare possit trac- tatum de abominatione desolationis iam ante exitum anni 1389 ad sinem esse perductum. Sed si eos locos, qui hic in discri- men veniunt (vol. III, p. 148, 176, 207, 209, 212, 213, 345), ac- cutralius legerimus, intellegenus auctorem de tractatu loqui, quem demum conscribere in animo habuit (cf. imprimis p. 207. „Christo ſhesu propitio et spiritu eius multo longior inferius tractatus me expectai“ et p. 209: „Et hec nunc breviter pro- ponens, reservo ea in subsequentibus late pertractanda et de- claranda“). Contra ea ubicunque Magister Matthias in tractatu de abominatione libri de Antichristo mentionem fecit (vide infra p. 107, 124, 130, 140), ita loquitur, ut dubitari nequeat, quin tum iam liber de Antichristo confectus sit. Et cum s. l. a) demonstraverimus auctorem hunc tractatum centum triginta sex annis post annum 1256 scripsisse, in ea sententia perstare debennus tractatum de abominatione circiter annum 1392 esse compositum. 2) Supra (p. IV) opinionem protulimus tractatum de abomi- natione desolationis ſuisse unum ex duobus illis libris, quos Ma- gister Matthias die XIV. mensis Julii a. 1392 notario vicariorum archiepiscopi recensendum tradere coactus est. De qua censura haec in actis adnotata sunt: „Item die XIIII. mensis Julii hora quasi nona magister Mathias, plebanus ecclesiae in Magnavilla, duos libros, unum in pergameno scriptum in vulgari Boemico et in asseribus ligatum, et alium in papiro inter duas cedulas pergameni ligatum, prout sibi est mandatum per dominos vica- rios in spiritualibus domini archiepiscopi Pragensis, apud me, Johannem de Duba notarium, in cancellaria dictorum domi- norum vicariorum reposuit et protestatus est expresse,
Praefatio. XIII voces (cſ. voceill „Janov), necessario tractatus de abominatione post annum 1389 compositus est. Cum hoc termino „a quo“ etiam mentio decreti synodi Pragensis habitae die XIX. mensís No- vembris a. 1389 contra sacerdotes sacramentum altaris fre- quenter dispensantes congruit (p. 283). d) In universum ergo dici potest tractatum de abomi- natione desolationis inter annos 1389 et 1392 compositum esse. Attamen una res huic opinioni repugnare videtur, scilicet quod Magister Matthias huius tractatus mentionem facit (si alios libros silentio praeterire volumus) in scripto de Antichristo, quod, ul pro certo scimus, iam exeunte anno 1389 compositum est. Ilaque primo aspectu non absurde aliquis affirmare possit trac- tatum de abominatione desolationis iam ante exitum anni 1389 ad sinem esse perductum. Sed si eos locos, qui hic in discri- men veniunt (vol. III, p. 148, 176, 207, 209, 212, 213, 345), ac- cutralius legerimus, intellegenus auctorem de tractatu loqui, quem demum conscribere in animo habuit (cf. imprimis p. 207. „Christo ſhesu propitio et spiritu eius multo longior inferius tractatus me expectai“ et p. 209: „Et hec nunc breviter pro- ponens, reservo ea in subsequentibus late pertractanda et de- claranda“). Contra ea ubicunque Magister Matthias in tractatu de abominatione libri de Antichristo mentionem fecit (vide infra p. 107, 124, 130, 140), ita loquitur, ut dubitari nequeat, quin tum iam liber de Antichristo confectus sit. Et cum s. l. a) demonstraverimus auctorem hunc tractatum centum triginta sex annis post annum 1256 scripsisse, in ea sententia perstare debennus tractatum de abominatione circiter annum 1392 esse compositum. 2) Supra (p. IV) opinionem protulimus tractatum de abomi- natione desolationis ſuisse unum ex duobus illis libris, quos Ma- gister Matthias die XIV. mensis Julii a. 1392 notario vicariorum archiepiscopi recensendum tradere coactus est. De qua censura haec in actis adnotata sunt: „Item die XIIII. mensis Julii hora quasi nona magister Mathias, plebanus ecclesiae in Magnavilla, duos libros, unum in pergameno scriptum in vulgari Boemico et in asseribus ligatum, et alium in papiro inter duas cedulas pergameni ligatum, prout sibi est mandatum per dominos vica- rios in spiritualibus domini archiepiscopi Pragensis, apud me, Johannem de Duba notarium, in cancellaria dictorum domi- norum vicariorum reposuit et protestatus est expresse,
Strana XIV
XIV Praefatio. quod tempus dictos libros corrigendi non habuit, et eosdem tradidit tamquam non correctos et non visos per eum post primam eorum inscriptionem; quos quidem libros alias servabat aput se, voluntatem habens plenam, eosdem per aliquos magistros prius videri, corrigi et emendari, antequam in publicum eos traderet producendos“ (Tadra, Acta iudic., vol. III, num. 263, collat. cum Tomek, l. c., vol. III, p. 358, nota 37). In libro nostro bohemico de Matthia de Janov (p. 76) docuimus ex hac nota manifestum esse alterum librum lingua Bohemica conscriptum fuisse, alterum potuisse latinum esse et fuisse for- tasse librum IV. Regularum, qui Matthiae sententias de sacra- mento altaris et de cultu imaginum statuarumque sanctorum continet, propter quas Matthias iam a synodo die XIV. mensis Octobris a. 1389 nota censoria affectus est. Nunc vero nos potius ad eam sententiam inclinamus librum illum, si fuit la- tinus, potissimum hunc tractatum de abominatione fuisse. Nam tractatum hunc certo fere scimus anno 1392 con- scriptum esse, cum origo libri IV. nequaquam certa sit et haud scio, an non iam ante tractatum de abominatione desolationis confectus sit. In summa enim verisimile est tractatum de abo- minatione ultimum scriptum docti auctoris fuisse, qui post annum 1392 extremum vitae suae tempus tantum ad eliman- dum et expoliendum totum opus suum contulit. Sed praeter externum documentum, quod temporis consensus praebet, sen- tentia prolata etiam internis argumentis confirmatur, si na- turam et formam tractatus de abominatione desolationis respi- cimus. Nam re vera tractatus hic acerrimas invectivas in sa- cerdotes continet et fieri non potuit, quin offensionem censurae ecclesiasticae moveret. Ad quam rem iam sufficiebat argumen- tum, quod in registro supra notato et in codice capituli Pra- gensis D 120 conservato invenimus (aspera scribendi ratio huius argumenti manum ipsius censoris prodere videtur) et quod ita est comparatum, ut facile censuram archiepiscopalem impellere potuerit, ut auctorem ad rationem criminationis suae redden- dam arcesseret, imprimis si consideramus alterum librum, ad- huc ignotum, lingua Bohemica conscriptum fuisse. Accedit, quod externa species tractatus de abominatione desolationis plane congruit cum ea, quam secundum censoris verba illi duo libri censurae traditi habuerunt; tractatus ille est enim „tam-
XIV Praefatio. quod tempus dictos libros corrigendi non habuit, et eosdem tradidit tamquam non correctos et non visos per eum post primam eorum inscriptionem; quos quidem libros alias servabat aput se, voluntatem habens plenam, eosdem per aliquos magistros prius videri, corrigi et emendari, antequam in publicum eos traderet producendos“ (Tadra, Acta iudic., vol. III, num. 263, collat. cum Tomek, l. c., vol. III, p. 358, nota 37). In libro nostro bohemico de Matthia de Janov (p. 76) docuimus ex hac nota manifestum esse alterum librum lingua Bohemica conscriptum fuisse, alterum potuisse latinum esse et fuisse for- tasse librum IV. Regularum, qui Matthiae sententias de sacra- mento altaris et de cultu imaginum statuarumque sanctorum continet, propter quas Matthias iam a synodo die XIV. mensis Octobris a. 1389 nota censoria affectus est. Nunc vero nos potius ad eam sententiam inclinamus librum illum, si fuit la- tinus, potissimum hunc tractatum de abominatione fuisse. Nam tractatum hunc certo fere scimus anno 1392 con- scriptum esse, cum origo libri IV. nequaquam certa sit et haud scio, an non iam ante tractatum de abominatione desolationis confectus sit. In summa enim verisimile est tractatum de abo- minatione ultimum scriptum docti auctoris fuisse, qui post annum 1392 extremum vitae suae tempus tantum ad eliman- dum et expoliendum totum opus suum contulit. Sed praeter externum documentum, quod temporis consensus praebet, sen- tentia prolata etiam internis argumentis confirmatur, si na- turam et formam tractatus de abominatione desolationis respi- cimus. Nam re vera tractatus hic acerrimas invectivas in sa- cerdotes continet et fieri non potuit, quin offensionem censurae ecclesiasticae moveret. Ad quam rem iam sufficiebat argumen- tum, quod in registro supra notato et in codice capituli Pra- gensis D 120 conservato invenimus (aspera scribendi ratio huius argumenti manum ipsius censoris prodere videtur) et quod ita est comparatum, ut facile censuram archiepiscopalem impellere potuerit, ut auctorem ad rationem criminationis suae redden- dam arcesseret, imprimis si consideramus alterum librum, ad- huc ignotum, lingua Bohemica conscriptum fuisse. Accedit, quod externa species tractatus de abominatione desolationis plane congruit cum ea, quam secundum censoris verba illi duo libri censurae traditi habuerunt; tractatus ille est enim „tam-
Strana XV
Praefatio. XV quam non correctus et non visus post primam suam inscri- ptionem.“ Qua de re supra exposui (v. pag. VII), itaque eam hoc loco silentio praeteribo. Quo tempore M. Matthias tractatum hunc componere coe- perit, nescimus; unum, quod scimus, est eum ab auctore ,cum magna sollicitudine in die et in nocte“ (p. 98) scriptum esse. Si autem verba capituli 31 (v. supra p. XI) re vera ad annum 1392 pertinent et si hic liber reapse die XIV. mensis Julii a. 1392 censurae traditus est, affirmare possumus tractatum hunc uno fere impetu paucis mensibus confectum esse. Quae res clarissimum testimonium eximiae ingenii celeritatis et egregiae artis litterariae Magistri Matthiae praebet, imprimis si consideraverimus in hoc libro tot locos scripturae sanctae accurate esse adductos et librum ipsum tantae esse ampli- tudinis 1). 6. Tractatus de abominatione tantum uno libro manu scripto ad nos pervenit, qui est codex Musei regni Bohemiae, sign. XIII. E. 13 (= cod. A), qui quattuor priores Regularum libros in illa forma continet, quam a Magistro Matthia post annum 1392 acceperunt. Constat autem (v. vol. I. p. VI.) hunc codicem ab ignoto librario munde sub oculis ipsius auctoris esse confectum. Codex manu ipsius auctoris scriptus (auto- graphum), qui erat chartaceus „inter duas cedulas pergameni ligatus" (cf. s. 5. e) deperditus est, id quod valde est dolendum. Excerpta ex tractatu de abominatione facta inveniuntur in egregia totius operis epitome, quam in codice Capit. Prag. 1) Tractatus De abominatione ita vocibus, phrasibus atque sententiis ex biblia haustis saturatus est, ut hace locorum biblicorum abundantia proprium signum ipsius efficiat. Quam ob rem omni studio et opera elaboravimus, ut hoc scriptum ad ipsius fontes biblicos reduceremus. Itaque in Indice biblico huic volumini adiuncto omnes locos, qui directe vel indirecte de biblia proveniunt et in libri textu adferuntur, maxima cum cura adnotare conati sumus. Sum- mam omnium locorum, quibus singula bibliae dicta in hoc libro citantur, non minore numero quam 2025 indicare possumus. Satis gratum est observare, quae bibliae partes saepissime a M. Matthia adferantur. De quibus Apocalvpseos liber 209 locis adfertur, evangelium s. Matthaei 191 locis, liber Psalmorum 155 locis, prophetiae Isaiae 115 locis, Ezechielis 107 locis, Jobis 72 locis, evangelium s. Johannis 71 locis, liber Proverbiorum 70 locis, I. epistula ad Corinthios 66 locis, evangelium s. Lucae 57 locis, epistula ad Romanos 51 locis, ctc. De 75 scriptis, quae biblia suera vulgatae editionis continet, in hoc libro 63 scripta adferuntur.
Praefatio. XV quam non correctus et non visus post primam suam inscri- ptionem.“ Qua de re supra exposui (v. pag. VII), itaque eam hoc loco silentio praeteribo. Quo tempore M. Matthias tractatum hunc componere coe- perit, nescimus; unum, quod scimus, est eum ab auctore ,cum magna sollicitudine in die et in nocte“ (p. 98) scriptum esse. Si autem verba capituli 31 (v. supra p. XI) re vera ad annum 1392 pertinent et si hic liber reapse die XIV. mensis Julii a. 1392 censurae traditus est, affirmare possumus tractatum hunc uno fere impetu paucis mensibus confectum esse. Quae res clarissimum testimonium eximiae ingenii celeritatis et egregiae artis litterariae Magistri Matthiae praebet, imprimis si consideraverimus in hoc libro tot locos scripturae sanctae accurate esse adductos et librum ipsum tantae esse ampli- tudinis 1). 6. Tractatus de abominatione tantum uno libro manu scripto ad nos pervenit, qui est codex Musei regni Bohemiae, sign. XIII. E. 13 (= cod. A), qui quattuor priores Regularum libros in illa forma continet, quam a Magistro Matthia post annum 1392 acceperunt. Constat autem (v. vol. I. p. VI.) hunc codicem ab ignoto librario munde sub oculis ipsius auctoris esse confectum. Codex manu ipsius auctoris scriptus (auto- graphum), qui erat chartaceus „inter duas cedulas pergameni ligatus" (cf. s. 5. e) deperditus est, id quod valde est dolendum. Excerpta ex tractatu de abominatione facta inveniuntur in egregia totius operis epitome, quam in codice Capit. Prag. 1) Tractatus De abominatione ita vocibus, phrasibus atque sententiis ex biblia haustis saturatus est, ut hace locorum biblicorum abundantia proprium signum ipsius efficiat. Quam ob rem omni studio et opera elaboravimus, ut hoc scriptum ad ipsius fontes biblicos reduceremus. Itaque in Indice biblico huic volumini adiuncto omnes locos, qui directe vel indirecte de biblia proveniunt et in libri textu adferuntur, maxima cum cura adnotare conati sumus. Sum- mam omnium locorum, quibus singula bibliae dicta in hoc libro citantur, non minore numero quam 2025 indicare possumus. Satis gratum est observare, quae bibliae partes saepissime a M. Matthia adferantur. De quibus Apocalvpseos liber 209 locis adfertur, evangelium s. Matthaei 191 locis, liber Psalmorum 155 locis, prophetiae Isaiae 115 locis, Ezechielis 107 locis, Jobis 72 locis, evangelium s. Johannis 71 locis, liber Proverbiorum 70 locis, I. epistula ad Corinthios 66 locis, evangelium s. Lucae 57 locis, epistula ad Romanos 51 locis, ctc. De 75 scriptis, quae biblia suera vulgatae editionis continet, in hoc libro 63 scripta adferuntur.
Strana XVI
XVI Praefatio. D 55 (— cod. D 1), f. 44b—68a et in cod. Gersdorfensi vel Bu- dissino in 8°, n. 7 (= cod. D 2) f. 296b—324 legimus. Excerpta codicis capituli in textu ipso, qui dicitur, inde a p. 273 respe- ximus, variae lectiones excerptorum ad p. 1—172 pertinentes in Addendis et Corrigendis adductae sunt. Textus ipse per eas non valde immutatur. 7. Versio totius huius tractatus in aliam linguam non exstat. Sed sacerdos Victorinus Anxiginus Skutecius in libro suo „Admonitio sacerdotum" inscripto secundum fragmenta a Brunfelsio edita partem capituli V. in linguam Bohemicam convertit. Quae versio ultima duo capita „Admonitionis“ efficit, alterum incipit verbis (cf. Erben, M. J. Husi spisy, III, p. 314 315): „I dobře tehdy o takových prorok Ozeáš V. pověděl (cf. inſra p. 18, lineam 16 usque ad p. 19, lin. 17), alterum autem his verbis: „A toť jest hrozné spuštění ohavnosti o chrámě bo- žím“ («f. infra p. 19, lin. 21 usque ad p. 20, lin. 4). Arbitrari vero possumus etiam alias partes huius tractatus, qui iam anno 1558 typis descriptus ideoque notus erat, in linguam Bohemicam esse translatas, ut fortasse studia futura ostendent. 8. Typis expressus est hic liber primum a Brun- felsio, qui anno 1524 in tractatu, qui inscribitur: „De evan- gelica perfectione“, c. 3. f. 80b et 81b (= Opp. f. 479b, 450a et Opp. f. 413) capitulum tertium, ibidem in c. 4 et 5; f. 81b—82a, 82ab = Opp. 450a et 451a cum interpolatione capitulum 34 huius tractatus edidit (cf. vol. III, p. XXI.). Totus tractatus sub nomine Magistri Hus in Norimber- gensi scriptorum Magistri Hus editione prodiit (Joannis Hus et Hieronymi Pragensis, confessorum Christi, hi- storia et monumenta“, Norimbergae, 1558, f. 376a—471b et editionis, quae anno 1715 prodiit, t. I, f. 473—627). Contra vix verum esse videtur tractatum hunc iam ante annum 1558 editum esse, nam verba, quae hac in re in libro „Confessio fidei ac religionis baronum ac nobilium regni Bohemiae“, Wit- tenbergae 1535, praef. ƒ. 4 legimus („Mag. Matthias Parisiensis . .. eo libro, quem ,de abhominatione‘ inscripsit, cap. XXXVII, qui sub titulo et nomine Mag. Joannis Huss excusus in lucem exiit, sic scriptum reliquit“) fortasse ad editionem Brunfelsii ex anno 1524 pertinent, nisi alia editio nobis ignota significatur Editio Norimbergensis admodum est notabilis. Alio enin libro manu scripto nititur, quam codice A, et multis locis
XVI Praefatio. D 55 (— cod. D 1), f. 44b—68a et in cod. Gersdorfensi vel Bu- dissino in 8°, n. 7 (= cod. D 2) f. 296b—324 legimus. Excerpta codicis capituli in textu ipso, qui dicitur, inde a p. 273 respe- ximus, variae lectiones excerptorum ad p. 1—172 pertinentes in Addendis et Corrigendis adductae sunt. Textus ipse per eas non valde immutatur. 7. Versio totius huius tractatus in aliam linguam non exstat. Sed sacerdos Victorinus Anxiginus Skutecius in libro suo „Admonitio sacerdotum" inscripto secundum fragmenta a Brunfelsio edita partem capituli V. in linguam Bohemicam convertit. Quae versio ultima duo capita „Admonitionis“ efficit, alterum incipit verbis (cf. Erben, M. J. Husi spisy, III, p. 314 315): „I dobře tehdy o takových prorok Ozeáš V. pověděl (cf. inſra p. 18, lineam 16 usque ad p. 19, lin. 17), alterum autem his verbis: „A toť jest hrozné spuštění ohavnosti o chrámě bo- žím“ («f. infra p. 19, lin. 21 usque ad p. 20, lin. 4). Arbitrari vero possumus etiam alias partes huius tractatus, qui iam anno 1558 typis descriptus ideoque notus erat, in linguam Bohemicam esse translatas, ut fortasse studia futura ostendent. 8. Typis expressus est hic liber primum a Brun- felsio, qui anno 1524 in tractatu, qui inscribitur: „De evan- gelica perfectione“, c. 3. f. 80b et 81b (= Opp. f. 479b, 450a et Opp. f. 413) capitulum tertium, ibidem in c. 4 et 5; f. 81b—82a, 82ab = Opp. 450a et 451a cum interpolatione capitulum 34 huius tractatus edidit (cf. vol. III, p. XXI.). Totus tractatus sub nomine Magistri Hus in Norimber- gensi scriptorum Magistri Hus editione prodiit (Joannis Hus et Hieronymi Pragensis, confessorum Christi, hi- storia et monumenta“, Norimbergae, 1558, f. 376a—471b et editionis, quae anno 1715 prodiit, t. I, f. 473—627). Contra vix verum esse videtur tractatum hunc iam ante annum 1558 editum esse, nam verba, quae hac in re in libro „Confessio fidei ac religionis baronum ac nobilium regni Bohemiae“, Wit- tenbergae 1535, praef. ƒ. 4 legimus („Mag. Matthias Parisiensis . .. eo libro, quem ,de abhominatione‘ inscripsit, cap. XXXVII, qui sub titulo et nomine Mag. Joannis Huss excusus in lucem exiit, sic scriptum reliquit“) fortasse ad editionem Brunfelsii ex anno 1524 pertinent, nisi alia editio nobis ignota significatur Editio Norimbergensis admodum est notabilis. Alio enin libro manu scripto nititur, quam codice A, et multis locis
Strana XVII
Praefatio. XVII auctoris verba rectius praebet quam codex A. Quoniam autem totus tractatus tantum in uno codice A servatus est, in notis editionis nostrae accurate codicem A cum editione Norimber- gensi comparavimus. Quare in hoc uno exemplo rationem et artem editorum Norimbergensium optime explorare possumus. Editores Norimbergenses nonnullis locis textum, qui dicitur, recte emendaverunt vel secundum exemplar suum vel apta con- iectura, ut aperte ex variis lectionibus in editione adnotatis elucet. Etiam diligentem curam adhibuerunt, ut tractatus typis recte exprimeretur ita, ut raro tantum errores typographici, qui vovantur, occurrant, ex. gr. p. 13 editionis nostrae, nota g) „in ambitione" pro recto „in ambone", p. 134, nota k) „dentibus' pro „dantibus“, p. 161, n.c) „sequutor" pro „sequitur", p. 302, n.e) „Paulo" pro „patulo", p. 351, n. b) „senatorum" pro „amatorum“, etc. Quod autem editores verba auctoris bene intellexerunt et prudenter imprimebant, cum ex aliis rebus tum ex marginali nota p. 199, n. f) commemorata: „Hic in exemplari videtur aliquid deesse“ evidenter iudicare possumus. Sed hanc laudem, quam diligenti labori editorum tribui- mus, ex altera parte valde deminuere coacti sumus. Nam per- multis locis in manifestam neglegentiam inciderunt, singula verba, quin etiam integra enuntiata omittentes, quae res parum accurate legenti vel describenti accidere solet. Et si editor et typographus satis diligens fuit, non idem valet de librario, qui codicem describebat, quem plerumque neglegentissimum fuisse demonstrat hoc evidens exemplum: P. 30b) legimus sententiam: „non descendant tollere aliquid de domo sua et qui in agro, non revertantur tollere tunicam suam.“ Librarius, defixis oculis vocem tollere bis repetitam intuens, omisit partem, quae inter verba tollere erat, et descripsit solum: „non descendant tollere tunicam suam.“ Similia exempla haud raro inveniuntur, cf. p. 92e), 1995), 2048), 240d), 296e), 341s), etc. Interdum editores verba, quae non intellexerunt, prorsus praeterierunt, ex. gr. p. 435) de „ribaldis", vel p. 201k) „glorie grece", p. 80f) omissi sunt ironice adhibiti et ab editoribus non intellecti tituli papae, regis, equitis, alibi omittuntur documenta, ut p. 28 d). Contra ea iterum hic illic testimonia vel saltem adnotationes ad explicanda verba auctoris, quae iis obscuriora vel parum gravia videbantur, addebant; cf. p. 431), 458), 49i), 58c), 90m) 117a), 1251), 136°), 138b), 141c), 148k), 152b, 153a, f), 154a) b
Praefatio. XVII auctoris verba rectius praebet quam codex A. Quoniam autem totus tractatus tantum in uno codice A servatus est, in notis editionis nostrae accurate codicem A cum editione Norimber- gensi comparavimus. Quare in hoc uno exemplo rationem et artem editorum Norimbergensium optime explorare possumus. Editores Norimbergenses nonnullis locis textum, qui dicitur, recte emendaverunt vel secundum exemplar suum vel apta con- iectura, ut aperte ex variis lectionibus in editione adnotatis elucet. Etiam diligentem curam adhibuerunt, ut tractatus typis recte exprimeretur ita, ut raro tantum errores typographici, qui vovantur, occurrant, ex. gr. p. 13 editionis nostrae, nota g) „in ambitione" pro recto „in ambone", p. 134, nota k) „dentibus' pro „dantibus“, p. 161, n.c) „sequutor" pro „sequitur", p. 302, n.e) „Paulo" pro „patulo", p. 351, n. b) „senatorum" pro „amatorum“, etc. Quod autem editores verba auctoris bene intellexerunt et prudenter imprimebant, cum ex aliis rebus tum ex marginali nota p. 199, n. f) commemorata: „Hic in exemplari videtur aliquid deesse“ evidenter iudicare possumus. Sed hanc laudem, quam diligenti labori editorum tribui- mus, ex altera parte valde deminuere coacti sumus. Nam per- multis locis in manifestam neglegentiam inciderunt, singula verba, quin etiam integra enuntiata omittentes, quae res parum accurate legenti vel describenti accidere solet. Et si editor et typographus satis diligens fuit, non idem valet de librario, qui codicem describebat, quem plerumque neglegentissimum fuisse demonstrat hoc evidens exemplum: P. 30b) legimus sententiam: „non descendant tollere aliquid de domo sua et qui in agro, non revertantur tollere tunicam suam.“ Librarius, defixis oculis vocem tollere bis repetitam intuens, omisit partem, quae inter verba tollere erat, et descripsit solum: „non descendant tollere tunicam suam.“ Similia exempla haud raro inveniuntur, cf. p. 92e), 1995), 2048), 240d), 296e), 341s), etc. Interdum editores verba, quae non intellexerunt, prorsus praeterierunt, ex. gr. p. 435) de „ribaldis", vel p. 201k) „glorie grece", p. 80f) omissi sunt ironice adhibiti et ab editoribus non intellecti tituli papae, regis, equitis, alibi omittuntur documenta, ut p. 28 d). Contra ea iterum hic illic testimonia vel saltem adnotationes ad explicanda verba auctoris, quae iis obscuriora vel parum gravia videbantur, addebant; cf. p. 431), 458), 49i), 58c), 90m) 117a), 1251), 136°), 138b), 141c), 148k), 152b, 153a, f), 154a) b
Strana XVIII
XVIII Praefatio. 1628), i), k), m), n), 1631), 164°), 165a), 166k), 167 b), 168n), 171 c), 1), 176P), 1978), 2011), r), t), etc. His additamentis et omissionibus textus Magistri Matthiae non valde est corruptus, quoniam argumentum et sensus sin- gulorum locorum iis non multum immutantur, et si nihil aliud editioni Norimbergensi exprobrandum esset, suo iure pro fide digna atque idonea haberi posset, quae ad subtiliora litterarum studia adhiberetur. Sed proh dolor! res longe aliter se habet Editores Norimbergenses, qui protestantes, ut vulgo dicuntur erant, non solum id agebant, ut studiis litterariis editione sua prodessent, sed etiam consilia ecclesiastica et publica sequeban- tur iisque ducti, multis locis verba Magistri Matthiae adeo cor- ruperunt, ut in adhibenda eorum editione summam círcum- spectionem observare debeamus. Ceterum vix crimine immo- destiae arguemur, si ingenue dixerimus editione nostra nun Norimbergensem editionem tractatus Matthiae „de abominatione desolationis" prorsus supervacaneam factam esse. Norimbergenses vero textum Matthiae triplici ratione depravabant, singula omittentes, vel addentes, vel mutantes. Quae tria genera depravationum colligere non gravati sumus et ex indice amplissimo hic gravissima testimonia adferimus. Et si quis indicem plenum ad usum suum comparare velit, sacile id exsequi possit apparatu critico in editione ipsa col- locato nisus ; ibi enim omnes fere variae lectiones adnotatae sunt. a) Norimberges singulas voces vel totas sententias, quae quamvis leviter ex usu doctrinae et ecclesiae catholicae esse videntur, haud cunctanter omittunt. P. 18, nota d) ait M. Mat- thias de falsis monachis alia scripta exstare ,quasi inexpungna- biliter racionibus et scripturis communita“; editores omittunt verba „racionibus et scripturis communita" sine dubio ob eam causam, quod, ut ex p. 95 h) scimus, omnino monachos „ex- cogitatos a Satana“ putant. P. 36 n) omittunt biblicam M. Mat- thiae confessionem de ardenti studio eius: „Quia igitur zelus domus sue comedit me et obprobria exprobrancium Jhesu cru- cifixo ceciderunt super me.“ P. 378) omissa est protestatio M. Matthiae, qua dicit se ecclesiae catholicae subicere velle. P. 39 h) Norimbergenses non possunt admittere „non deficere adhus pios fex monachis“7. P. 448) non iis placent verba „ecclesie ſsancte“l, p. 75 3) autem non comprobant sententiam, qua af- firmatur esse cupidos sacerdotes, „qui adulantur dominis let
XVIII Praefatio. 1628), i), k), m), n), 1631), 164°), 165a), 166k), 167 b), 168n), 171 c), 1), 176P), 1978), 2011), r), t), etc. His additamentis et omissionibus textus Magistri Matthiae non valde est corruptus, quoniam argumentum et sensus sin- gulorum locorum iis non multum immutantur, et si nihil aliud editioni Norimbergensi exprobrandum esset, suo iure pro fide digna atque idonea haberi posset, quae ad subtiliora litterarum studia adhiberetur. Sed proh dolor! res longe aliter se habet Editores Norimbergenses, qui protestantes, ut vulgo dicuntur erant, non solum id agebant, ut studiis litterariis editione sua prodessent, sed etiam consilia ecclesiastica et publica sequeban- tur iisque ducti, multis locis verba Magistri Matthiae adeo cor- ruperunt, ut in adhibenda eorum editione summam círcum- spectionem observare debeamus. Ceterum vix crimine immo- destiae arguemur, si ingenue dixerimus editione nostra nun Norimbergensem editionem tractatus Matthiae „de abominatione desolationis" prorsus supervacaneam factam esse. Norimbergenses vero textum Matthiae triplici ratione depravabant, singula omittentes, vel addentes, vel mutantes. Quae tria genera depravationum colligere non gravati sumus et ex indice amplissimo hic gravissima testimonia adferimus. Et si quis indicem plenum ad usum suum comparare velit, sacile id exsequi possit apparatu critico in editione ipsa col- locato nisus ; ibi enim omnes fere variae lectiones adnotatae sunt. a) Norimberges singulas voces vel totas sententias, quae quamvis leviter ex usu doctrinae et ecclesiae catholicae esse videntur, haud cunctanter omittunt. P. 18, nota d) ait M. Mat- thias de falsis monachis alia scripta exstare ,quasi inexpungna- biliter racionibus et scripturis communita“; editores omittunt verba „racionibus et scripturis communita" sine dubio ob eam causam, quod, ut ex p. 95 h) scimus, omnino monachos „ex- cogitatos a Satana“ putant. P. 36 n) omittunt biblicam M. Mat- thiae confessionem de ardenti studio eius: „Quia igitur zelus domus sue comedit me et obprobria exprobrancium Jhesu cru- cifixo ceciderunt super me.“ P. 378) omissa est protestatio M. Matthiae, qua dicit se ecclesiae catholicae subicere velle. P. 39 h) Norimbergenses non possunt admittere „non deficere adhus pios fex monachis“7. P. 448) non iis placent verba „ecclesie ſsancte“l, p. 75 3) autem non comprobant sententiam, qua af- firmatur esse cupidos sacerdotes, „qui adulantur dominis let
Strana XIX
Praefatio. XIX militibus secularibus“7. Quod omittitur promissio anno- rum jubilaeorum p. 92°), fortasse neglegentia accidit, quam- quam in codem enuntiato omissa sunt etiam verba de promis- sione missarum, orationum et peregrinationum. P. 97i) con- fitetur Matthias se interdum „in verbis vanis occupari“, sed edi- tores eiusmodi debilitatis confessionem in M. Matthia vel potius pro corum opinione in Magistro J. Hus pati nequeunt. P. 1031) omittunt editores verba „coram deo et angelis“, quoniam an- gelos esse negant. P. 105 e) opprimunt verba M. Matthiae cor- pus Christi in sacramento altaris esse „plenum deitate corpo- lariter.“ P. 1271) omittuntur verba „sue ecclesie sacrosancte" et pro iis dicitur solum „nobis“. P. 133h) immutantur verba de monachis, qui „a suis propriis episcopis et immediatis sacer- dotibus“ eximi volunt, nam pro eis legimus tantum „a suis in- mediatis praepositis.“ P. 134b) etíam vocabulum prímo aspectu plane innoxium „gerarchicus“ („ordinem sanctissimum gerar- chicum“) evanuit; similiter p. 136 ) vocabulum de sanctis dic- tum („deo et [sanctis eius"]), et p. 168h): „electos dei let sanctos“] P. 177s) octo lineae omissae sunt, quibus M. Matthias ostendit interdum servis Christi induendum esse splendidum vestimen- tum. P. 201b) praetereunt editores verba „ab ecclesie sacra- mentis" et ibidem e) pro voce „sacramenta" dicunt „sacra con- vivia.“ P. 275a) delent verba „satisfaccionem grate explere" et p. 282 ) septem lineas de frequenti communione sacramenti al- taris agentes. P. 2918) ex M. Matthiae verbis tollitur vocabulum „sanctuy" de populo christiano adhibitum, p. 320 f) autem voca- bulum „doctrine“ ex enuntiato: „omnis veritatis let doctrine catholice et fidei christiane inperium. b) Editores Norimbergenses saepe singula verba et inte- gras sententias ad textum M. Matthiae addunt et eiusmodi interpolatione consulto verba M. Matthiae corrumpunt et de- pravant. Qua in re iterum exempla levioris et gravioris generis ocourrunt. P. 28) Matthias scribit: „planctus ille congruit sancte ecclesie"; Norimbergenses adiungunt: „verae sponsae“; simile additamentum invenimus p. 188e). P. 11 k) ad sententiam: „qui conturbat bonos in eorum devocione“ adiciunt haec verba: „et praxi, quae est secundum spiritum Jhesu.“ P. 15 d) verba de monachis prolata: „prepollent coram populo universo“ supplent modo parum urbano, sed M. Matthiae loquendi rationi satis convenienti verbis: „velut meretrix apocalyptica.“ Ad monachos b*
Praefatio. XIX militibus secularibus“7. Quod omittitur promissio anno- rum jubilaeorum p. 92°), fortasse neglegentia accidit, quam- quam in codem enuntiato omissa sunt etiam verba de promis- sione missarum, orationum et peregrinationum. P. 97i) con- fitetur Matthias se interdum „in verbis vanis occupari“, sed edi- tores eiusmodi debilitatis confessionem in M. Matthia vel potius pro corum opinione in Magistro J. Hus pati nequeunt. P. 1031) omittunt editores verba „coram deo et angelis“, quoniam an- gelos esse negant. P. 105 e) opprimunt verba M. Matthiae cor- pus Christi in sacramento altaris esse „plenum deitate corpo- lariter.“ P. 1271) omittuntur verba „sue ecclesie sacrosancte" et pro iis dicitur solum „nobis“. P. 133h) immutantur verba de monachis, qui „a suis propriis episcopis et immediatis sacer- dotibus“ eximi volunt, nam pro eis legimus tantum „a suis in- mediatis praepositis.“ P. 134b) etíam vocabulum prímo aspectu plane innoxium „gerarchicus“ („ordinem sanctissimum gerar- chicum“) evanuit; similiter p. 136 ) vocabulum de sanctis dic- tum („deo et [sanctis eius"]), et p. 168h): „electos dei let sanctos“] P. 177s) octo lineae omissae sunt, quibus M. Matthias ostendit interdum servis Christi induendum esse splendidum vestimen- tum. P. 201b) praetereunt editores verba „ab ecclesie sacra- mentis" et ibidem e) pro voce „sacramenta" dicunt „sacra con- vivia.“ P. 275a) delent verba „satisfaccionem grate explere" et p. 282 ) septem lineas de frequenti communione sacramenti al- taris agentes. P. 2918) ex M. Matthiae verbis tollitur vocabulum „sanctuy" de populo christiano adhibitum, p. 320 f) autem voca- bulum „doctrine“ ex enuntiato: „omnis veritatis let doctrine catholice et fidei christiane inperium. b) Editores Norimbergenses saepe singula verba et inte- gras sententias ad textum M. Matthiae addunt et eiusmodi interpolatione consulto verba M. Matthiae corrumpunt et de- pravant. Qua in re iterum exempla levioris et gravioris generis ocourrunt. P. 28) Matthias scribit: „planctus ille congruit sancte ecclesie"; Norimbergenses adiungunt: „verae sponsae“; simile additamentum invenimus p. 188e). P. 11 k) ad sententiam: „qui conturbat bonos in eorum devocione“ adiciunt haec verba: „et praxi, quae est secundum spiritum Jhesu.“ P. 15 d) verba de monachis prolata: „prepollent coram populo universo“ supplent modo parum urbano, sed M. Matthiae loquendi rationi satis convenienti verbis: „velut meretrix apocalyptica.“ Ad monachos b*
Strana XX
XX Praefatio. spectant alia duo additamenta p. 21 a), c); ibidemque in notad) iterum addita est vox „praxim". P. 22f) de sacerdotibus addi- tur: „et sacramenta eius pro suo libito tenent"; in eadem pa- ginas) haec verba adiunguntur: „et praxim piissimi Christi Jhesu.“ P. 26e) verba „clericis et sacerdotibus" supplentur ad- ditamento: „et populis christianis." P. 323) loquitur M. Matthias de „statu ... yppocritarum monachorum“, sed Norimbergenses adiciunt: „et caeterorum praelatorum.“ P. 40k) auctor noster contendit avaros sacerdotes „ipsum papam“ fraudare, Norim- bergenses autem interpolant: „et creatorem suum papam et haec verba litteris maiusculis imprimunt; ibidem notar) legi- mus notabile additamentum de „altissima paupertate Christ Jhesu.“ P. 41 b) augentur verba de bonis sacerdotibus „honorem odientibus“ additamento: „ut stercora.“ P. 461) verba de ornatu et traditionibus humanis suppleta sunt. P. 64e) ad verba „in fronte muliebri“ additur vocabulum „meretricea“. P. 87c) iterum legimus additamentum, quod suam vim habet, de evangelica paupertate. P. 92n) M. Matthias „sacerdotes, inquit, propter verba mea offendentur et contra me irascentur“, Norimber- genses plura dicunt: „offendentur et scandalisabuntur, specia- liter duces caeci contra veritatem irascentur.“ P. 941) ad verba de sacerdotibus, qui „exigunt pro absolutionibus“ supplent: „confessione, missis.“ P. 95h) completa sunt verba iam com- memorata: „necnon monachos fratres excogitatos a Sathana." P. 121 a) descriptionem temporis per annum 1290 haec notabilia verba definiunt: „post solutionem Sathanae, qui fuit quondam ligatus“, et ibidem b) et d) M. Matthiae sententia „quando Greci ab obediencia ecclesie recesserunt“ animis editorum hoc modo accommodata est: „quando Graeci propter donatio- nem Papae a Romana ecclesia recesserunt.“ Praeterea p. 121 e) etiam verba de Antichristo addita sunt. P. 122a) edi- tores supplent charitatem spiritus sancti esse non solum in sa- cerdotibus, sed etiam „in populis". P. 124b) recipiuntur verba de praepositis dicta hoc modo: „veris vicariis et a Christo Jhesu praepositis et missis.“ P. 127°) Norimbergenses phrasim „in- troduccio adinvencionum hominum“ amplificant verbis: „et spe- cialiter circa sacramenta." P. 134e) addita sunt verba „alios ordines excogitando.“ P. 137e) verba „rituum ecclesie" aucta sunt voce „Romanae". P. 138°) interpolata sunt verba: „et do- tationem stultam Constantini imperatoris tenere“,
XX Praefatio. spectant alia duo additamenta p. 21 a), c); ibidemque in notad) iterum addita est vox „praxim". P. 22f) de sacerdotibus addi- tur: „et sacramenta eius pro suo libito tenent"; in eadem pa- ginas) haec verba adiunguntur: „et praxim piissimi Christi Jhesu.“ P. 26e) verba „clericis et sacerdotibus" supplentur ad- ditamento: „et populis christianis." P. 323) loquitur M. Matthias de „statu ... yppocritarum monachorum“, sed Norimbergenses adiciunt: „et caeterorum praelatorum.“ P. 40k) auctor noster contendit avaros sacerdotes „ipsum papam“ fraudare, Norim- bergenses autem interpolant: „et creatorem suum papam et haec verba litteris maiusculis imprimunt; ibidem notar) legi- mus notabile additamentum de „altissima paupertate Christ Jhesu.“ P. 41 b) augentur verba de bonis sacerdotibus „honorem odientibus“ additamento: „ut stercora.“ P. 461) verba de ornatu et traditionibus humanis suppleta sunt. P. 64e) ad verba „in fronte muliebri“ additur vocabulum „meretricea“. P. 87c) iterum legimus additamentum, quod suam vim habet, de evangelica paupertate. P. 92n) M. Matthias „sacerdotes, inquit, propter verba mea offendentur et contra me irascentur“, Norimber- genses plura dicunt: „offendentur et scandalisabuntur, specia- liter duces caeci contra veritatem irascentur.“ P. 941) ad verba de sacerdotibus, qui „exigunt pro absolutionibus“ supplent: „confessione, missis.“ P. 95h) completa sunt verba iam com- memorata: „necnon monachos fratres excogitatos a Sathana." P. 121 a) descriptionem temporis per annum 1290 haec notabilia verba definiunt: „post solutionem Sathanae, qui fuit quondam ligatus“, et ibidem b) et d) M. Matthiae sententia „quando Greci ab obediencia ecclesie recesserunt“ animis editorum hoc modo accommodata est: „quando Graeci propter donatio- nem Papae a Romana ecclesia recesserunt.“ Praeterea p. 121 e) etiam verba de Antichristo addita sunt. P. 122a) edi- tores supplent charitatem spiritus sancti esse non solum in sa- cerdotibus, sed etiam „in populis". P. 124b) recipiuntur verba de praepositis dicta hoc modo: „veris vicariis et a Christo Jhesu praepositis et missis.“ P. 127°) Norimbergenses phrasim „in- troduccio adinvencionum hominum“ amplificant verbis: „et spe- cialiter circa sacramenta." P. 134e) addita sunt verba „alios ordines excogitando.“ P. 137e) verba „rituum ecclesie" aucta sunt voce „Romanae". P. 138°) interpolata sunt verba: „et do- tationem stultam Constantini imperatoris tenere“,
Strana XXI
Praefatio. XXI quae apud M. Matthiam prorsus desunt. Ibidem ad verba: „gloria d. cardinalium" additum est „et ipsius Papae“. P. 147c) iterum occurrit restrictio evangelica: „sacerdotum Christi et sequacium apostolorum“ vox. P. 1621) ad ea, quae de fide ct virtute dicuntur, suppletum est vocabulum „veritas“. P. 164n) legimus apud M. Matthiam tantum „omnes christiani“, sed Norimbergenses adiciunt: „primum sacerdotes et literati.“ P. 172f) iterum invenitur additamentum de missis aliisque officiis. P. 1755) ad sententiam de Jhesu dictam additur: „qui plan- tavit ecclesiam, mundavit sanguine, dotavit spiritualibus bonis. P. 176r) adiuncta sunt verba: „non fictaque charitate.“ P. 202g) iterum addita sunt verba de veritate: „vel ut de eius veritate sanctissima propalliata." c) Denique editores Norimbergenses cum maiore vel mi- nore audacia verba Mag. Matthiae mutaverunt secundum propriam sententiam, persuasionem suam et secundum consi- lium, quod editione sua assecuturi erant, ea vel abbreviantes vel interpretantes. Exempli gratia p. 14k) scribit M. Matthias: „Habent et religiosi ... munimenta, vid. exempcionem ab episcopo et ab omnibus", contra Norimbergenses dicunt: „Habent et re- ligiosi ... munimenta. Patet per eorum regulas et in praxi ipsorum" (!). P. 19f) legimus apud M. Matthiam: „contra uti- lem veritatem", apud Norimbergenses vero: „contra sanctissi- mam veritatem Christi.“ P. 376) admodum contracta est ipsius M. Matthiae de sua scribendi ratione confessio. P. 46n), ubi M. Matthias dicit: „non vocati a provisoribus ecclesie", mutant Norimbergenses textum, scribentes: „non vocati a Christo.“ P. 79a) loquitur M. Matthias de „ecclesia sacrosancta", at No- rimbergenses tantum de „ecclesia sancta.“ Etiam ad res tam parvulas pertinebat studium corrigendi editorum anni 1558! P. 98 a) M. Matthias modo in Vetere Testamento usitato appellat Jhesum „dominum verum et regem terribilem", sed Norimber- genses loquuntur de Jhesu tamquam de „vero medico." P. 103 h) haud cunctanter mutant totum enuntiatum, ut evitent vocabu- lum: „in missa.“ Similiter p. 127 ) praetermittuntur ea, quae M. Matthias de frequenti communione sacramenti altaris dicit. Manifestam textus, qui dicitur, depravationem habemus p. 1298), ubi pro verbis M. Matthiae: „omnia armamenta" legitur „Ro- mana armamenta.“ P. 1408) pro mentione de canonicis et de episcopo habent editores tantum mentionem de inferiore clero
Praefatio. XXI quae apud M. Matthiam prorsus desunt. Ibidem ad verba: „gloria d. cardinalium" additum est „et ipsius Papae“. P. 147c) iterum occurrit restrictio evangelica: „sacerdotum Christi et sequacium apostolorum“ vox. P. 1621) ad ea, quae de fide ct virtute dicuntur, suppletum est vocabulum „veritas“. P. 164n) legimus apud M. Matthiam tantum „omnes christiani“, sed Norimbergenses adiciunt: „primum sacerdotes et literati.“ P. 172f) iterum invenitur additamentum de missis aliisque officiis. P. 1755) ad sententiam de Jhesu dictam additur: „qui plan- tavit ecclesiam, mundavit sanguine, dotavit spiritualibus bonis. P. 176r) adiuncta sunt verba: „non fictaque charitate.“ P. 202g) iterum addita sunt verba de veritate: „vel ut de eius veritate sanctissima propalliata." c) Denique editores Norimbergenses cum maiore vel mi- nore audacia verba Mag. Matthiae mutaverunt secundum propriam sententiam, persuasionem suam et secundum consi- lium, quod editione sua assecuturi erant, ea vel abbreviantes vel interpretantes. Exempli gratia p. 14k) scribit M. Matthias: „Habent et religiosi ... munimenta, vid. exempcionem ab episcopo et ab omnibus", contra Norimbergenses dicunt: „Habent et re- ligiosi ... munimenta. Patet per eorum regulas et in praxi ipsorum" (!). P. 19f) legimus apud M. Matthiam: „contra uti- lem veritatem", apud Norimbergenses vero: „contra sanctissi- mam veritatem Christi.“ P. 376) admodum contracta est ipsius M. Matthiae de sua scribendi ratione confessio. P. 46n), ubi M. Matthias dicit: „non vocati a provisoribus ecclesie", mutant Norimbergenses textum, scribentes: „non vocati a Christo.“ P. 79a) loquitur M. Matthias de „ecclesia sacrosancta", at No- rimbergenses tantum de „ecclesia sancta.“ Etiam ad res tam parvulas pertinebat studium corrigendi editorum anni 1558! P. 98 a) M. Matthias modo in Vetere Testamento usitato appellat Jhesum „dominum verum et regem terribilem", sed Norimber- genses loquuntur de Jhesu tamquam de „vero medico." P. 103 h) haud cunctanter mutant totum enuntiatum, ut evitent vocabu- lum: „in missa.“ Similiter p. 127 ) praetermittuntur ea, quae M. Matthias de frequenti communione sacramenti altaris dicit. Manifestam textus, qui dicitur, depravationem habemus p. 1298), ubi pro verbis M. Matthiae: „omnia armamenta" legitur „Ro- mana armamenta.“ P. 1408) pro mentione de canonicis et de episcopo habent editores tantum mentionem de inferiore clero
Strana XXII
XXII Praefatio. et ei praeposito episcopo. Ibidem k) sententia M. Matthiae: „qui sunt exempti a iurisdictione suorum ordinariorum" hoc modo est detorta: „qui sunt aversi a veritate Jhesu, summi episcopi, et a fraternitate Christi Jhesu in lege fundata, ad alias pri- vatas fraternitates." Etiam p. 144e) ea, quae M. Malthias de oboedientia papae dicit, plane sunt perversa, cum enim M. Mat- thias scripserit: „qui a solo papa habentes beneficia et promo- cionem vel alias exempcionem a suis ordinariis proximis et cottidianis, tantum curant domino apostolico subesse et obedire", Norimbergenses omnino aliam sententiam praebent: „qui discor- dant a lege Christi Jhesu et tradicionibus humanis, non fixi in petra immobili.“ Similiter p. 146 a) prodit manum protestantis sacculi XVI., qui M. Matthiae verba corrigere studet; auctor noster enim dicit: „cum ecclesia dei esse cepit pregravata per talem innumerabilem multitudinem ... personarum“, contra ca apud Norimbergenses legimus: „cum Ecclesia Romana do- tatione Constantini est obfuscata.“ Ibidem k) verba M. Matthiae: „in sacerdotibus et religiosis" immutantur in verba: „in sacerdotibus et laicis"; aliam depravationem ibidem m) re- perimus. P. 154a) pulcherrima Mag. Matthiae confessio de igne spiritus sancti deformata est modo prorsus universali et inani. P. 166 h) pro enuntiato: „destruunt eius fidelitatem, di- leccionem" legitur: „destruunt eius charitatem ditissimam, pau- pertatem"; videmus hic ut aliis locis supra allatis premi pau- pertatem. P. 167b) vox „paupertas“ a M. Matthia adhibita propius definitur attributo „evangelica paupertas.“ Etiam locus valde notus p. 175e) lamentationem post mortem fautoris sa- cerdotum spectans non congruit apud Mag. Matthiam et apud Norimbergenses, ut ostendit varia lectio in editione nostra ad- notata. Similiter corrupta sunt verba M. Matthiae de magno schismate et de ecclesia Romana p. 180 b), d); cum enim M. Mat- thiae de „discessione ... ab obediencia sedis Romane" loquatur, Norimbergenses narrant de „discessione . . . ab obediencia Christi Jhesu et sedis apostolicae beatorum apostolorum.“ P. 183d) pro- voce „episcopi“ legitur tantum vox „sacerdotes.“ P. 213d) No- rimbergenses ampliorem textus partem, triginta lineas conti- nentem, solum ideo mutaverunt, quod M. Matthias concedit in ordine sacerdotali semper permanere „exteriorem decorem et ordinem atque potestatem.“ P. 2171) „nunccios veritatis" Norim- bergenses in „inimicos veritatis" (!) mutaverunt. Aperta depra-
XXII Praefatio. et ei praeposito episcopo. Ibidem k) sententia M. Matthiae: „qui sunt exempti a iurisdictione suorum ordinariorum" hoc modo est detorta: „qui sunt aversi a veritate Jhesu, summi episcopi, et a fraternitate Christi Jhesu in lege fundata, ad alias pri- vatas fraternitates." Etiam p. 144e) ea, quae M. Malthias de oboedientia papae dicit, plane sunt perversa, cum enim M. Mat- thias scripserit: „qui a solo papa habentes beneficia et promo- cionem vel alias exempcionem a suis ordinariis proximis et cottidianis, tantum curant domino apostolico subesse et obedire", Norimbergenses omnino aliam sententiam praebent: „qui discor- dant a lege Christi Jhesu et tradicionibus humanis, non fixi in petra immobili.“ Similiter p. 146 a) prodit manum protestantis sacculi XVI., qui M. Matthiae verba corrigere studet; auctor noster enim dicit: „cum ecclesia dei esse cepit pregravata per talem innumerabilem multitudinem ... personarum“, contra ca apud Norimbergenses legimus: „cum Ecclesia Romana do- tatione Constantini est obfuscata.“ Ibidem k) verba M. Matthiae: „in sacerdotibus et religiosis" immutantur in verba: „in sacerdotibus et laicis"; aliam depravationem ibidem m) re- perimus. P. 154a) pulcherrima Mag. Matthiae confessio de igne spiritus sancti deformata est modo prorsus universali et inani. P. 166 h) pro enuntiato: „destruunt eius fidelitatem, di- leccionem" legitur: „destruunt eius charitatem ditissimam, pau- pertatem"; videmus hic ut aliis locis supra allatis premi pau- pertatem. P. 167b) vox „paupertas“ a M. Matthia adhibita propius definitur attributo „evangelica paupertas.“ Etiam locus valde notus p. 175e) lamentationem post mortem fautoris sa- cerdotum spectans non congruit apud Mag. Matthiam et apud Norimbergenses, ut ostendit varia lectio in editione nostra ad- notata. Similiter corrupta sunt verba M. Matthiae de magno schismate et de ecclesia Romana p. 180 b), d); cum enim M. Mat- thiae de „discessione ... ab obediencia sedis Romane" loquatur, Norimbergenses narrant de „discessione . . . ab obediencia Christi Jhesu et sedis apostolicae beatorum apostolorum.“ P. 183d) pro- voce „episcopi“ legitur tantum vox „sacerdotes.“ P. 213d) No- rimbergenses ampliorem textus partem, triginta lineas conti- nentem, solum ideo mutaverunt, quod M. Matthias concedit in ordine sacerdotali semper permanere „exteriorem decorem et ordinem atque potestatem.“ P. 2171) „nunccios veritatis" Norim- bergenses in „inimicos veritatis" (!) mutaverunt. Aperta depra-
Strana XXIII
Praeſatio. XXIII vatio reperitur denique in p. 244d), ubi M. Matthias dicit: „bea- tificant populum", sed Norimbergenses litteris maiusculis im- primunt „beatificant Papam. Dedita opera maiorem diligentiam impendimus in editionem Norimbergensem pervestigandam non solum propterea, quod in ea re unicus typis adhuc expressus Magistri Matthiae liber agitur, sed etiam ut brevi exemplo illustraremus rationem et viam, qua Norimbergenses librorum Magistri Hus edi- tores saeculo XVI. usi sunt. Et quamquam huic rei nimium tribuere nolumus, id tamen manifestum est editionem Norim- bergensem admodum esse incertam imprimis propter consilium, quo ducti editores Norimbergenses verba auctoris potissimum iis locis, quorum maxime interest, recognoscebant et deprava- bant. Quae cognitio non quidem est nova, nam Fr. Palacký in libro „Vorläufer des Husitenthums in Böhmen", p. 51 et in „Historia populi Bohemici“, t. III.3, 1, p. 36 iam adnotavit „M. Matthiae librum a Norimbergensibus editum esse praetermo- dum quasi mutilatum et parum absolutum.“ Sed tamen haed cognitio nunc est certissimis documentis confirmata et necesse est eam in utendo toto opere doctorum virorum Norimbergen- sium anni 1558 semper memoria tenere. Confecto autem hoc amplo volumine, ad quod typis ex- primendum sesquialtero anno opus erat et cuius recognotio atteniissimam diligentiam et patientiam requirebat, iterum sociis nostri laboris domino doctori VENCESLAO NO VOTNY, profes- sori historiae Bohemicae in Universitate Pragensi, et domino consiliario a regimine HENRICO NEUDERT, professori in consilio scholastico Regni Bohemiae, pro corum amica et assidua ope gratias quam maximas agimus. Nec minorem gratiam debemus domino philosophiae studioso RUDOLPHO HIKL pro- eius diligenti auxilio, quo nos in describendo hoc M. Matthiae libro adiuvit. Pragae, die XIII. mensis Februarii 1913. Vlastimil Kybal.
Praeſatio. XXIII vatio reperitur denique in p. 244d), ubi M. Matthias dicit: „bea- tificant populum", sed Norimbergenses litteris maiusculis im- primunt „beatificant Papam. Dedita opera maiorem diligentiam impendimus in editionem Norimbergensem pervestigandam non solum propterea, quod in ea re unicus typis adhuc expressus Magistri Matthiae liber agitur, sed etiam ut brevi exemplo illustraremus rationem et viam, qua Norimbergenses librorum Magistri Hus edi- tores saeculo XVI. usi sunt. Et quamquam huic rei nimium tribuere nolumus, id tamen manifestum est editionem Norim- bergensem admodum esse incertam imprimis propter consilium, quo ducti editores Norimbergenses verba auctoris potissimum iis locis, quorum maxime interest, recognoscebant et deprava- bant. Quae cognitio non quidem est nova, nam Fr. Palacký in libro „Vorläufer des Husitenthums in Böhmen", p. 51 et in „Historia populi Bohemici“, t. III.3, 1, p. 36 iam adnotavit „M. Matthiae librum a Norimbergensibus editum esse praetermo- dum quasi mutilatum et parum absolutum.“ Sed tamen haed cognitio nunc est certissimis documentis confirmata et necesse est eam in utendo toto opere doctorum virorum Norimbergen- sium anni 1558 semper memoria tenere. Confecto autem hoc amplo volumine, ad quod typis ex- primendum sesquialtero anno opus erat et cuius recognotio atteniissimam diligentiam et patientiam requirebat, iterum sociis nostri laboris domino doctori VENCESLAO NO VOTNY, profes- sori historiae Bohemicae in Universitate Pragensi, et domino consiliario a regimine HENRICO NEUDERT, professori in consilio scholastico Regni Bohemiae, pro corum amica et assidua ope gratias quam maximas agimus. Nec minorem gratiam debemus domino philosophiae studioso RUDOLPHO HIKL pro- eius diligenti auxilio, quo nos in describendo hoc M. Matthiae libro adiuvit. Pragae, die XIII. mensis Februarii 1913. Vlastimil Kybal.
Strana XXIV
Strana XXV
CONSPECTUS ARGUMENTI. LIBER TERCIUS TRACTATUS SEXTUS SEU DISTINCCIO XII. DE ABIIOMINACIONE IN LOCO SANCTO. Pagina Cap. I. — Quod sacerdotum dissensio in ecclesia est abhominacio et causa abhominacionis, et de pace mala Cap. II. — Quomodo hiis, qui continent abhominacionem, est con- traria crux Christi vel insipida, et qui sunt, qui faciunt abhominacionem in loco sancto Cap. Ill. — [Praelatis vigilandum est, ne fiant schismata. Item quod omnium schismatum et haeresium fons est multitudo monachorum et sacerdotum in toto orbe] 1) Cap. IV. — [Sacerdotum et monachorum arma iniustitiae et eorundem aemulationes et odia, quibus turbant populum dei] . Cap. V. — [De duobus malis sacerdotum, scilicet quod odiunt et impediunt praedicantes veritatem, et quod in omnibus quaerunt, quae sua sunt, sub specie pietatis, non quae . Jhesu Christi] Cap. Vl. — [De contemptu bonorum sacerdotum, de insolentia et . superbia malorum, de vera et falsa vocatione] Quod hodie omnes, qui rerum in ecclesia potiuntur, seipsos intruserunt et vocaverunt, atque subinde nunc viam praecludunt doctis et simplicibus, ne promovean- tur, sed fideles et bonos repellunt a ministerio]. Cap. VIII. — [De confidenti vocatione autoris, et libertate eius in corri- piendo. Et quod libere loquuntur, quotquot Christi spiritum habent. Quod linquere officia debent et sacer- dotia, quotquot ambitione et non per ostium Christi introierunt. Postremo, quod plus peccant hodie sacer- dotes, quam olim scribae et Pharisei]. Cap. VII. — 10 14 18 24 28 32 1) Inscriptiones uncis inclusae proveniunt de editione Norimbergensi.
CONSPECTUS ARGUMENTI. LIBER TERCIUS TRACTATUS SEXTUS SEU DISTINCCIO XII. DE ABIIOMINACIONE IN LOCO SANCTO. Pagina Cap. I. — Quod sacerdotum dissensio in ecclesia est abhominacio et causa abhominacionis, et de pace mala Cap. II. — Quomodo hiis, qui continent abhominacionem, est con- traria crux Christi vel insipida, et qui sunt, qui faciunt abhominacionem in loco sancto Cap. Ill. — [Praelatis vigilandum est, ne fiant schismata. Item quod omnium schismatum et haeresium fons est multitudo monachorum et sacerdotum in toto orbe] 1) Cap. IV. — [Sacerdotum et monachorum arma iniustitiae et eorundem aemulationes et odia, quibus turbant populum dei] . Cap. V. — [De duobus malis sacerdotum, scilicet quod odiunt et impediunt praedicantes veritatem, et quod in omnibus quaerunt, quae sua sunt, sub specie pietatis, non quae . Jhesu Christi] Cap. Vl. — [De contemptu bonorum sacerdotum, de insolentia et . superbia malorum, de vera et falsa vocatione] Quod hodie omnes, qui rerum in ecclesia potiuntur, seipsos intruserunt et vocaverunt, atque subinde nunc viam praecludunt doctis et simplicibus, ne promovean- tur, sed fideles et bonos repellunt a ministerio]. Cap. VIII. — [De confidenti vocatione autoris, et libertate eius in corri- piendo. Et quod libere loquuntur, quotquot Christi spiritum habent. Quod linquere officia debent et sacer- dotia, quotquot ambitione et non per ostium Christi introierunt. Postremo, quod plus peccant hodie sacer- dotes, quam olim scribae et Pharisei]. Cap. VII. — 10 14 18 24 28 32 1) Inscriptiones uncis inclusae proveniunt de editione Norimbergensi.
Strana XXVI
XXVI Conspectus argumenti. Pagina Сар. IX. — [Quomodo praeclusa est via bonis et doctis viris ad dignitates et ministeria ecclesiae propter infandam ava- ritiam sacerdotum malorum. Praeterea quomodo tales cortisani et sacerdotiorum voratores altius debent su- spendi caeteris furibus] . De causis et fine religionis sacerdotum. De luxu et splendore sacrorum Antichristi et quare deus dissi- mulat eorum superbiam et tyrannidem] . [Sacerdotum ingressus in ecclesiam extra viam Christi. Ideo omnes eorum actiones displicent deo. Item de prostitutione et fornicatione eorundem] . Cap. XII. — [De meretrice magna, Antichristo et occulta deceptione eiusdem, ex capite Ezech. XXIII] Cap. XIII. — [De comparatione carnalis meretricis ad spiritualem abominationem et eius turpitudinem] — [Exhortatio ad clerum, ut abominationem praesentem Cap. XIV. exhorrescant] . — [Cupiditates impiae et impudentes in sacerdotibus sem- Cap. XV. per sunt punitae, ut maxime pios persequantur et pertinaciter abhominaciones suas tueantur] [Comparatio adulterae, prostitutae et impudentissimae mulieris (quae, ut inquit propheta, divaricat pedes suos omni transeunti) et vitae sacerdotum papisticorum. Item, de turpi prostitutione animae sanguine Christi mundatae] [Quod sicut mulier adultera magis amat turpitudinem quam personam, cui adhaeret, ita sacerdotes perditi nimia avaritia magis amant ambitum, questum, aucu- pacionem sacerdotiorum, quam personam magnatum, quibus adulantur et serviunt] Cap. XVIII.— [Comparatio Maacha, matris regis Asa, quae adoravit simulachrum Priapi, et nostrorum sacerdotum, qui adorant potentes et divites curtisanos] [Pestis sacerdotum pessima, quod plus zelant pro ho- minibus quam pro deo, et potius ferunt blasphemiam in Christum quam vel minimum verbum contra papam [De ingratitudine sacerdotum erga Christum, qui sub illius praetextu ad divitias et gloriam provecti, nunc eum conculcant, diligentes gloriam hominum magis quam dei. Explanatio loci Ezechielis capite 17. et Isaiae capite 1] [Explanatio capitis octavi Ezechielis de promotione di- vitum et potentum in ecclesia. Et quibus artibus eludant ea, quae a piis doctoribus proponuntur Cap. XXII. — [Exclamatio in hypocritas et in quaestuarios monachos, qui venales habent missas, indulgentias et bullas, item alia sacramenta dei, qui ex pietate questum faciunt] Cap. X. — Cap. XI. — Cap. XVI. — Cap. XVII. — Cap. XIX. — Cap. XX. — — Cap. XXI. 38 42 46 51 54 58 63 60 71 76 79 83 85 91
XXVI Conspectus argumenti. Pagina Сар. IX. — [Quomodo praeclusa est via bonis et doctis viris ad dignitates et ministeria ecclesiae propter infandam ava- ritiam sacerdotum malorum. Praeterea quomodo tales cortisani et sacerdotiorum voratores altius debent su- spendi caeteris furibus] . De causis et fine religionis sacerdotum. De luxu et splendore sacrorum Antichristi et quare deus dissi- mulat eorum superbiam et tyrannidem] . [Sacerdotum ingressus in ecclesiam extra viam Christi. Ideo omnes eorum actiones displicent deo. Item de prostitutione et fornicatione eorundem] . Cap. XII. — [De meretrice magna, Antichristo et occulta deceptione eiusdem, ex capite Ezech. XXIII] Cap. XIII. — [De comparatione carnalis meretricis ad spiritualem abominationem et eius turpitudinem] — [Exhortatio ad clerum, ut abominationem praesentem Cap. XIV. exhorrescant] . — [Cupiditates impiae et impudentes in sacerdotibus sem- Cap. XV. per sunt punitae, ut maxime pios persequantur et pertinaciter abhominaciones suas tueantur] [Comparatio adulterae, prostitutae et impudentissimae mulieris (quae, ut inquit propheta, divaricat pedes suos omni transeunti) et vitae sacerdotum papisticorum. Item, de turpi prostitutione animae sanguine Christi mundatae] [Quod sicut mulier adultera magis amat turpitudinem quam personam, cui adhaeret, ita sacerdotes perditi nimia avaritia magis amant ambitum, questum, aucu- pacionem sacerdotiorum, quam personam magnatum, quibus adulantur et serviunt] Cap. XVIII.— [Comparatio Maacha, matris regis Asa, quae adoravit simulachrum Priapi, et nostrorum sacerdotum, qui adorant potentes et divites curtisanos] [Pestis sacerdotum pessima, quod plus zelant pro ho- minibus quam pro deo, et potius ferunt blasphemiam in Christum quam vel minimum verbum contra papam [De ingratitudine sacerdotum erga Christum, qui sub illius praetextu ad divitias et gloriam provecti, nunc eum conculcant, diligentes gloriam hominum magis quam dei. Explanatio loci Ezechielis capite 17. et Isaiae capite 1] [Explanatio capitis octavi Ezechielis de promotione di- vitum et potentum in ecclesia. Et quibus artibus eludant ea, quae a piis doctoribus proponuntur Cap. XXII. — [Exclamatio in hypocritas et in quaestuarios monachos, qui venales habent missas, indulgentias et bullas, item alia sacramenta dei, qui ex pietate questum faciunt] Cap. X. — Cap. XI. — Cap. XVI. — Cap. XVII. — Cap. XIX. — Cap. XX. — — Cap. XXI. 38 42 46 51 54 58 63 60 71 76 79 83 85 91
Strana XXVII
Conspectus argumenti. XXVII Pagina Cap. XXIII. — [Insignis narratio de admirabili vocatione Joannis Hus (sic). Et de triplici perfossione mystica parietis Antichristi, praedicando, consulendo, scribendo]. Vocatus a deo Hus (sic), coniicit se in discrimen pro verbo dei, et deiectus animo, rursum scri- pturis propheticis consolatur se et revelat mali- ciam et abominationem omnium vitiórum, quae regnant in clericis magis quam in omnibus aliis hominibus] Cap. XXV. — [Studia et mores cleri testantur eum non habere dilectionem dei. Et vicia eius multiplicia desi- gnantur per pardum, locustas loricatas et per be- stiam coccineam plenam nominibus blasphemiae. Apocalyp. 9 et 13] De insidiis diaboli, quibus perpetuo mentes homi- num irretire conatur, et quod impossibile est ser- vire simul Christo et Satanae. Exclamatio in va- nissimam et stupendam hypocrisim cleri] . Continuatio textus de abominatione LXX virorum, quomodo thurificant idolis, et significat praelatos et superiores hypocritas, qui existimant deum ad sua vitia connivere et peccant impune fiducia mi- sericordiae divinae] Cap. XXVIII. — [Mysterium abominationis LXX seniorum, et quid significet numerus LXX. Comparatio Judae et praelatorum] [Praelati ecclesiarum sunt peiores Caypha, Pilato et Juda. Papa est bestia illa cornuta, sedens in ec- clesia, tenens duas virgas, id est potestatem spiri tualem et temporalem. Item de numero bestiae] [Numerus LXX seniorum significat universum sta- tum episcoporum apostantium a deo. Item numeri septenarii denarii mysterium] Cap. XXXI. — [Acceptiones variae huius nominis „viri“ in scripturis sanctis. Quod praelati ecclesiarum omnia flagitia impune patrant, mirabilibus fucis et praestigiis tecti. Initium abominationis quod fuerit cum de- sriptione insigni discessionis a fide et bonis mori- bus sub Antichristo] . Tyrannice usurpat sibi collationem sacerdotum Ro- manus Pontifex, et quod huiusmodi praelatorum insolentia causa est omnium malorum in po- pulo dei] . Quid sit in scripturis: dicere deum vel deus dixit et audire nostrum. Et quod hodie vulgus sacer- dotum non peccat ex ignorantia, sed ex obstina- tissima malitia et quod deum vindicem non credunt — Cap. XXVI. Cap. XXVII. — Cap. XXIX. — Cap. XXX. — Cap. XXXII. — 99 104 108 113 116 119 125 128 143 96 Cаp. XXIV. — Cap. XXXIII. — 147
Conspectus argumenti. XXVII Pagina Cap. XXIII. — [Insignis narratio de admirabili vocatione Joannis Hus (sic). Et de triplici perfossione mystica parietis Antichristi, praedicando, consulendo, scribendo]. Vocatus a deo Hus (sic), coniicit se in discrimen pro verbo dei, et deiectus animo, rursum scri- pturis propheticis consolatur se et revelat mali- ciam et abominationem omnium vitiórum, quae regnant in clericis magis quam in omnibus aliis hominibus] Cap. XXV. — [Studia et mores cleri testantur eum non habere dilectionem dei. Et vicia eius multiplicia desi- gnantur per pardum, locustas loricatas et per be- stiam coccineam plenam nominibus blasphemiae. Apocalyp. 9 et 13] De insidiis diaboli, quibus perpetuo mentes homi- num irretire conatur, et quod impossibile est ser- vire simul Christo et Satanae. Exclamatio in va- nissimam et stupendam hypocrisim cleri] . Continuatio textus de abominatione LXX virorum, quomodo thurificant idolis, et significat praelatos et superiores hypocritas, qui existimant deum ad sua vitia connivere et peccant impune fiducia mi- sericordiae divinae] Cap. XXVIII. — [Mysterium abominationis LXX seniorum, et quid significet numerus LXX. Comparatio Judae et praelatorum] [Praelati ecclesiarum sunt peiores Caypha, Pilato et Juda. Papa est bestia illa cornuta, sedens in ec- clesia, tenens duas virgas, id est potestatem spiri tualem et temporalem. Item de numero bestiae] [Numerus LXX seniorum significat universum sta- tum episcoporum apostantium a deo. Item numeri septenarii denarii mysterium] Cap. XXXI. — [Acceptiones variae huius nominis „viri“ in scripturis sanctis. Quod praelati ecclesiarum omnia flagitia impune patrant, mirabilibus fucis et praestigiis tecti. Initium abominationis quod fuerit cum de- sriptione insigni discessionis a fide et bonis mori- bus sub Antichristo] . Tyrannice usurpat sibi collationem sacerdotum Ro- manus Pontifex, et quod huiusmodi praelatorum insolentia causa est omnium malorum in po- pulo dei] . Quid sit in scripturis: dicere deum vel deus dixit et audire nostrum. Et quod hodie vulgus sacer- dotum non peccat ex ignorantia, sed ex obstina- tissima malitia et quod deum vindicem non credunt — Cap. XXVI. Cap. XXVII. — Cap. XXIX. — Cap. XXX. — Cap. XXXII. — 99 104 108 113 116 119 125 128 143 96 Cаp. XXIV. — Cap. XXXIII. — 147
Strana XXVIII
XXVIII Conspectus argumenti. Pagina Cap. XXXIV. — [Idolum Adonidis quale fuerit et quod sacerdotes papae illi sunt, qui per hoc idolum significantur et per suam hypocrisim duobus dominis serviunt, mundo et Christo, Belial et rebus sacris, nihil non fingentes, ut simplicibus imponant, et tamen non sunt, quales se simulant] Sancti, tametsi sint peccatores, tamen non impu- tatur eis peccatum, hypocritis vero imputatur. Om- nis autem hypocrita abominatio est deo suo et habitaculum omnis spiritus immundi. Comparatio lepida sanctorum et hypocritarum] Prophetae quomodo in specie et in aenigmate vi- derunt visiones, et quomodo hodie praedicatores sancti cognoscunt lumen veritatis. De regno aqui- lonis, id est Antichristi, vel sacerdotum et litera- torum. Diabolus quam potenter in Antichristo assimilat se Christo et regno eius vel quod nullus est alius Antichristus in mundo neque venturus quam sacerdotes] — [De mollicie et effoeminatione sacerdotum sua- viter acquiescentium bonis temporalibus, neglecta . cruce Christi] Cap. XXXVII. — [Sacerdotes papae, in quibus assimilantur mulieri bus plangentibus Adonidem, et quomodo praedi- cantes eis veritatem refellunt. Prophetia eiusdem de reformatione ecclesiae] . Cap. XXXVIII. — [De atrio domus domini interiore, quid significet, et de mysterio 25 seniorum et abominatione eorundem] Cap. XXXIX. — [Recapitulatio capitis Ezechielis octavi de abomi- natione] Cap. XL. — [Quod totus clericorum cultus servit avaritiae eo- rum, et quod ipsi sunt Tyrus, Babylon, Locustae, Meretrix coccinea, de quibus scriptum est in pro- phetis et in Apocalypsi] 1) . [Apoc. XVII. 3: Mulier] [Propter quam causam sacerdotes Antichristi in scripturis conparantur mulieribus et scortis]. [Apoc. XVII. 3: Bestia] [De variis abominationibus, quae regnant in populo sacerdotum et Antichristi [Apoc. XVII. 3: Bestia coccinea, plena nominibus blasphemiae]. [Cur dicatur abominatio desolationis. Item, Mysterium Bestiae et sapientia sanctorum discernens obedientiam erga pios reges ab Anti- christi tyrannide] Cap. XXXV. — Cap. XXXVI. — Cap. XXXVI. (bis) Cap. XLI. — — Cap. XLII. Cap. XLIII. — 153 158 163 170 175 180 184 191 195 198 202 1) Hoc capitulo Incipit explanatio visionis Johannis de muliere fornicaria (Apoc. XVII.)
XXVIII Conspectus argumenti. Pagina Cap. XXXIV. — [Idolum Adonidis quale fuerit et quod sacerdotes papae illi sunt, qui per hoc idolum significantur et per suam hypocrisim duobus dominis serviunt, mundo et Christo, Belial et rebus sacris, nihil non fingentes, ut simplicibus imponant, et tamen non sunt, quales se simulant] Sancti, tametsi sint peccatores, tamen non impu- tatur eis peccatum, hypocritis vero imputatur. Om- nis autem hypocrita abominatio est deo suo et habitaculum omnis spiritus immundi. Comparatio lepida sanctorum et hypocritarum] Prophetae quomodo in specie et in aenigmate vi- derunt visiones, et quomodo hodie praedicatores sancti cognoscunt lumen veritatis. De regno aqui- lonis, id est Antichristi, vel sacerdotum et litera- torum. Diabolus quam potenter in Antichristo assimilat se Christo et regno eius vel quod nullus est alius Antichristus in mundo neque venturus quam sacerdotes] — [De mollicie et effoeminatione sacerdotum sua- viter acquiescentium bonis temporalibus, neglecta . cruce Christi] Cap. XXXVII. — [Sacerdotes papae, in quibus assimilantur mulieri bus plangentibus Adonidem, et quomodo praedi- cantes eis veritatem refellunt. Prophetia eiusdem de reformatione ecclesiae] . Cap. XXXVIII. — [De atrio domus domini interiore, quid significet, et de mysterio 25 seniorum et abominatione eorundem] Cap. XXXIX. — [Recapitulatio capitis Ezechielis octavi de abomi- natione] Cap. XL. — [Quod totus clericorum cultus servit avaritiae eo- rum, et quod ipsi sunt Tyrus, Babylon, Locustae, Meretrix coccinea, de quibus scriptum est in pro- phetis et in Apocalypsi] 1) . [Apoc. XVII. 3: Mulier] [Propter quam causam sacerdotes Antichristi in scripturis conparantur mulieribus et scortis]. [Apoc. XVII. 3: Bestia] [De variis abominationibus, quae regnant in populo sacerdotum et Antichristi [Apoc. XVII. 3: Bestia coccinea, plena nominibus blasphemiae]. [Cur dicatur abominatio desolationis. Item, Mysterium Bestiae et sapientia sanctorum discernens obedientiam erga pios reges ab Anti- christi tyrannide] Cap. XXXV. — Cap. XXXVI. — Cap. XXXVI. (bis) Cap. XLI. — — Cap. XLII. Cap. XLIII. — 153 158 163 170 175 180 184 191 195 198 202 1) Hoc capitulo Incipit explanatio visionis Johannis de muliere fornicaria (Apoc. XVII.)
Strana XXIX
Conspectus argumenti. XXIX Pagina Cap. XLIV. — [Apoc. XVII. 3: Bestia habens capita septem et cor- nua decem]. [Expositio spiritualis decem cornuum et septem capitum bestiae] [De apostasia sacerdotum et quod suo vitio sunt mali] Cap. XLV. — [Damnatio meretricis magnae et abominatio extremis Cap. XLVI. temporibus superabundans] Cap. XLVII. — [Inanis gloria nobilium. Arma, item et habitus viro- rum et mulierum monstruosus, accomodatus ad cornua] Cap. XLVIII. — [Signa horrendae Babilonis in vestitu muliebri et virili impudico] . Cap. XLIX. — [Nobilium et magnatum in populo vestitus mon- struosus signum est bestiae mysticae dominantis in ecclesia, cum quo insignia eorundem con- veniunt] [Septem capitum mysterium in imperiis politicis] . [Maior reverentia mandatorum humanorum quam verbi, et maius studium juris canonici quam bi- . bliorum] Cap. LII. — [Septem capita bestiae accomodantur partim ad su- periores huius saeculi, qui ambitione et avaritia feruntur ad res gerendas, partim ad varietatem religionum in populo christiano] Cap. LIII. — [Septem vicia designantur per septem capita, quae, postquam cessavit pugna adversus semen serpentis, in sponsam agni impune grassantur] Cap. LIV. — [De sessione meretricis super bestiam et fornicatione animae. Item de facie bestiae et facie meretricis Cap. LV. — ſApoc. XVII. 4] [Mulier circumdata purpura et coc cino et inaurata auro et lapide precioso et mar- garitis, habens poculum aureum in manu sua, plenum abominatione et immundicia fornicationis. Apocalypsis capite decimoseptimo] Cap. LVI. — [Repetit abominationes supra enumeratas cum expli- catione nominis „abominatio" et earundem am- plificatione] Cap. LVII. — [Sacerdotes implent et praebent aliis poculum me- retricis vita aliena a doctrina pietatis] Cap. LVIII. — [Abominatio est, cum res ex diametro pugnantes, ut veritas et mendacium etc., copulantur, qualis etiam est, cum impii aut hypocritae ad dignitates eccle- siasticas evehuntur, qui piis et cordatis taxantibus eorum vicia irascuntur et vim faciunt] — [Abominatio desolationis iam in templo statuta et manifestata impletis omnibus prophetiis de Anti- christo] L. LI. — Cap. Cар. 215 222 225 228 231 235 238 240 245 249 252 261 208 213 264 Cap. LIX. 268
Conspectus argumenti. XXIX Pagina Cap. XLIV. — [Apoc. XVII. 3: Bestia habens capita septem et cor- nua decem]. [Expositio spiritualis decem cornuum et septem capitum bestiae] [De apostasia sacerdotum et quod suo vitio sunt mali] Cap. XLV. — [Damnatio meretricis magnae et abominatio extremis Cap. XLVI. temporibus superabundans] Cap. XLVII. — [Inanis gloria nobilium. Arma, item et habitus viro- rum et mulierum monstruosus, accomodatus ad cornua] Cap. XLVIII. — [Signa horrendae Babilonis in vestitu muliebri et virili impudico] . Cap. XLIX. — [Nobilium et magnatum in populo vestitus mon- struosus signum est bestiae mysticae dominantis in ecclesia, cum quo insignia eorundem con- veniunt] [Septem capitum mysterium in imperiis politicis] . [Maior reverentia mandatorum humanorum quam verbi, et maius studium juris canonici quam bi- . bliorum] Cap. LII. — [Septem capita bestiae accomodantur partim ad su- periores huius saeculi, qui ambitione et avaritia feruntur ad res gerendas, partim ad varietatem religionum in populo christiano] Cap. LIII. — [Septem vicia designantur per septem capita, quae, postquam cessavit pugna adversus semen serpentis, in sponsam agni impune grassantur] Cap. LIV. — [De sessione meretricis super bestiam et fornicatione animae. Item de facie bestiae et facie meretricis Cap. LV. — ſApoc. XVII. 4] [Mulier circumdata purpura et coc cino et inaurata auro et lapide precioso et mar- garitis, habens poculum aureum in manu sua, plenum abominatione et immundicia fornicationis. Apocalypsis capite decimoseptimo] Cap. LVI. — [Repetit abominationes supra enumeratas cum expli- catione nominis „abominatio" et earundem am- plificatione] Cap. LVII. — [Sacerdotes implent et praebent aliis poculum me- retricis vita aliena a doctrina pietatis] Cap. LVIII. — [Abominatio est, cum res ex diametro pugnantes, ut veritas et mendacium etc., copulantur, qualis etiam est, cum impii aut hypocritae ad dignitates eccle- siasticas evehuntur, qui piis et cordatis taxantibus eorum vicia irascuntur et vim faciunt] — [Abominatio desolationis iam in templo statuta et manifestata impletis omnibus prophetiis de Anti- christo] L. LI. — Cap. Cар. 215 222 225 228 231 235 238 240 245 249 252 261 208 213 264 Cap. LIX. 268
Strana XXX
XXX Conspectus argumenti. Pagina Cap. LX. — [Antichristus deus terrenus est, et quibus praestigiis mentes hominum spiritu Christi carentium in fraudem illexerit, ut pro Deo coleretur] Cap. LXI. — [Piis sublatis ex hac vita in persequutionibus crevit potentia Antichristi, nemine contradicente et po- pulo cupide amplexante eius fallacia signa] . Cap. LXII. — [Mysterium Gog et Magog et locustarum. Schismata in papatu et distractio ecclesiae Antichristi tri- partita] [Admonitio de abominatione desolationis superante omnem aliam iniquitatem et nequiciam, sed tecta et occultata mirabili hypocrisi et praestigiis diaboli] [Crudelitas Antichristi iuxta oracula scripturae longe gravior in ecclesia quam corporalis illa, quam somniant ex veteribus quidam. Irrepsit vero in ecclesiam per fastidium verbi dei et admirationem traditionum humanarum] Cap. LXV. — [Explicatio verborum Hiob de induratione populi christiani sub Antichristo] . Cap. LXVI. — [Discrimen verorum et falsorum prophetarum, quo rum illi ardenti zelo peccata populi taxare, hi vero ad ea connivere solent, atque ita fiunt membra Antichristi] Cap. LXVII. — [Clericos incorrigibiles esse confirmatur verbis Hiob de Behemoth capite penultimo] . Cap. L.XVIII. — [Continuatio explicationis verborum Hiob, cui addi- tur enarratio loci 2. Thessal. 2: „Extollitur super omne, quod dicitur deus“]. Cap. LXIX. — [Quo animo haec scribantur ab authore, nimirum ut tempus illuminationis et manifestationis Antichristi cognoscatur. Quomodo etiam impugnandus sit et feriendus Antichristus, docetur] . Cap. LXX. — [Ecriptura de aliis apertius, de aliis vero obscurius loquitur. Aperte apostoli Petrus et Paulus perver sitatem extremorum temporum praedixerunt] Cap. LXXI. — [Praedictiones de Antichristo quibusdam quasi invo- lucris involutae sunt. Reliqua, quae ad vitam et mores populi pertinent, sine figuris sunt prodita] Cap. LXXII. — [Qualis debeat esse vita piorum, qui Antichristi la- queos effugere conantur] Cap. LXXIII. — [Abominatio desolacionis in ecclesia et ea, quae aversatur et abominatur mundus in vita Christi et christianorum, longissime dissident. Ex Paulo, item et Joanne descriptio Antichristi] . Cap. LXXIV. — [Apoc. XVII. 5: Et in fronte eius nomen scriptum: Musterium) [Discrimen inter maliciam seu impie- tatem laicorum et sacerdotum] . Cap. LXIII. — Cap. I.XIV. — 275 279 285 295 301 306 313 317 321 325 328 332 271 335 340
XXX Conspectus argumenti. Pagina Cap. LX. — [Antichristus deus terrenus est, et quibus praestigiis mentes hominum spiritu Christi carentium in fraudem illexerit, ut pro Deo coleretur] Cap. LXI. — [Piis sublatis ex hac vita in persequutionibus crevit potentia Antichristi, nemine contradicente et po- pulo cupide amplexante eius fallacia signa] . Cap. LXII. — [Mysterium Gog et Magog et locustarum. Schismata in papatu et distractio ecclesiae Antichristi tri- partita] [Admonitio de abominatione desolationis superante omnem aliam iniquitatem et nequiciam, sed tecta et occultata mirabili hypocrisi et praestigiis diaboli] [Crudelitas Antichristi iuxta oracula scripturae longe gravior in ecclesia quam corporalis illa, quam somniant ex veteribus quidam. Irrepsit vero in ecclesiam per fastidium verbi dei et admirationem traditionum humanarum] Cap. LXV. — [Explicatio verborum Hiob de induratione populi christiani sub Antichristo] . Cap. LXVI. — [Discrimen verorum et falsorum prophetarum, quo rum illi ardenti zelo peccata populi taxare, hi vero ad ea connivere solent, atque ita fiunt membra Antichristi] Cap. LXVII. — [Clericos incorrigibiles esse confirmatur verbis Hiob de Behemoth capite penultimo] . Cap. L.XVIII. — [Continuatio explicationis verborum Hiob, cui addi- tur enarratio loci 2. Thessal. 2: „Extollitur super omne, quod dicitur deus“]. Cap. LXIX. — [Quo animo haec scribantur ab authore, nimirum ut tempus illuminationis et manifestationis Antichristi cognoscatur. Quomodo etiam impugnandus sit et feriendus Antichristus, docetur] . Cap. LXX. — [Ecriptura de aliis apertius, de aliis vero obscurius loquitur. Aperte apostoli Petrus et Paulus perver sitatem extremorum temporum praedixerunt] Cap. LXXI. — [Praedictiones de Antichristo quibusdam quasi invo- lucris involutae sunt. Reliqua, quae ad vitam et mores populi pertinent, sine figuris sunt prodita] Cap. LXXII. — [Qualis debeat esse vita piorum, qui Antichristi la- queos effugere conantur] Cap. LXXIII. — [Abominatio desolacionis in ecclesia et ea, quae aversatur et abominatur mundus in vita Christi et christianorum, longissime dissident. Ex Paulo, item et Joanne descriptio Antichristi] . Cap. LXXIV. — [Apoc. XVII. 5: Et in fronte eius nomen scriptum: Musterium) [Discrimen inter maliciam seu impie- tatem laicorum et sacerdotum] . Cap. LXIII. — Cap. I.XIV. — 275 279 285 295 301 306 313 317 321 325 328 332 271 335 340
Strana XXXI
Conspectus argumenti. XXXI Pagina Cap. LXXV. — [Alia significatio frontis et quae sit sponsa Christi immaculata] Cap. LXXVI. — [De meretrice et charactere bestiae in fronte, quae significant cupiditates sacerdotum impiorum, qui- bus irretiti tenentur Cap. LXXVII. — [Sacerdotes impii frustra sibi promittunt haeredita- tem vitae aeternae, tecti fuco et blandiciis me- retricis] Cap. LXXVIII. — [Queritur de paucitate sanctorum et recenset varias disputationes, quibus animus ipsius de relin- quenda aut retinenda abominatione hinc inde impulsus sit] Cap. LXXIX. — [Potentia Antichristi per mulieres, quarum illecebris sancti devicti sunt, significatur. Simul etiam fraudes et praestigiae Sathanicae sub Antichristo . describuntur] Cap. LXXX. — [Apoc. XVII. 5, cf. supra c. LXXIVI [Explicantur verba Apocal. XVII: [Nomen] scriptum: Myste- rium, Babylon magna. Item 18. cap.: Reddite illi sicut et reddidit vobis, etc.] Cap. LXXXI. — [Multitudo hypocritarum significatur per matrem fornicationum. Conferuntur item boni et mali sacerdotes secundum proprietates meretricum et piorum coniugum] Cap. LXXXII. — [Ebrietas mulieris de sanguine sanctorum et mar- tyrum Christi accomodatur ad sacerdotes ma- dentes sanguine piorum] . Cap. LXXXIII. — [Variae mundiationes et aucupacia monachorum mendicantium] . Cap. LXXXIV. — [Odia et aemulationes sacerdotum et monachorum et corundem communia studia et vires in perse- quendis piis] 'Quaestuum cumulatio a sacerdotibus et falsis reli giosis et eorum terribilis damnatio. Protestatio auctoris] . 346 350 355 359 364 374 378 387 392 343 Cap. LXXXV. 398
Conspectus argumenti. XXXI Pagina Cap. LXXV. — [Alia significatio frontis et quae sit sponsa Christi immaculata] Cap. LXXVI. — [De meretrice et charactere bestiae in fronte, quae significant cupiditates sacerdotum impiorum, qui- bus irretiti tenentur Cap. LXXVII. — [Sacerdotes impii frustra sibi promittunt haeredita- tem vitae aeternae, tecti fuco et blandiciis me- retricis] Cap. LXXVIII. — [Queritur de paucitate sanctorum et recenset varias disputationes, quibus animus ipsius de relin- quenda aut retinenda abominatione hinc inde impulsus sit] Cap. LXXIX. — [Potentia Antichristi per mulieres, quarum illecebris sancti devicti sunt, significatur. Simul etiam fraudes et praestigiae Sathanicae sub Antichristo . describuntur] Cap. LXXX. — [Apoc. XVII. 5, cf. supra c. LXXIVI [Explicantur verba Apocal. XVII: [Nomen] scriptum: Myste- rium, Babylon magna. Item 18. cap.: Reddite illi sicut et reddidit vobis, etc.] Cap. LXXXI. — [Multitudo hypocritarum significatur per matrem fornicationum. Conferuntur item boni et mali sacerdotes secundum proprietates meretricum et piorum coniugum] Cap. LXXXII. — [Ebrietas mulieris de sanguine sanctorum et mar- tyrum Christi accomodatur ad sacerdotes ma- dentes sanguine piorum] . Cap. LXXXIII. — [Variae mundiationes et aucupacia monachorum mendicantium] . Cap. LXXXIV. — [Odia et aemulationes sacerdotum et monachorum et corundem communia studia et vires in perse- quendis piis] 'Quaestuum cumulatio a sacerdotibus et falsis reli giosis et eorum terribilis damnatio. Protestatio auctoris] . 346 350 355 359 364 374 378 387 392 343 Cap. LXXXV. 398
Strana XXXII
XXXII Addenda et corrigenda. ADDENDA ET CORRIGENDA. P. 4, lin. 2 lege destruccio pro desruccio. P. 6, lin. 31 supple a) Crux et passio Christi D I. P. 26, lin. 8 lege dextram pro dexteram. P. 26, lin. 13 lege in nullo querat, que sua sunt (= D 1) pro et nullo modo querat, que sua. P. 28, lin. 16: revocatio loco indicato non invenitur. Similiter auctorum loci p. 37, 293 et 343 adducti recognosci non potuerunt. P. 37 inter l. 30 et 31 pone 1) Protestacio D I. P. 55, lin. 39—40 lege Cf. III. Esdrae IV. passim pro Aggaei I. II. P. 97, lin. 16 lege continuavi pro continuati. P. 121, p. 35 lege 1378 pro 1388. P. 163, lin. 10 lege per hoc pro hoc. P. 179, lin. 2 lege ut habeant pro et habeant. P. 179, lin. 4: in D 1 legitur ut assumatur inveniri. P. 179, lin. 31 supple 16) Propheciam nota D I. P. 180, lin. 12 supple, quod in D 1 legitur abreviati pro breviati. P. 217, lin. 10 lege in iniusticia (= D I ct ed.) pro in iniusticiam et lin. 11 lege in lege naturali pro in lumine naturali. P. 247, ad lin. 14 supple, quod in marg. D 1 legitur Fornicacio spiritualis. Ibidem ad calcem fol. infer. legitur Faciem bestie vel frontem meretricis quare dicitur habere christianus. P. 258, lin. I lege veritatis et fidei (= D 1) pro veritatis, id est fidei. P. 269, lin. 16 lege [in] tantum (= D 1) pro tantum. P. 271, lin. 14 adde nam cum [hoc], prout legitur in D I. P. 291, lin. II supple Astuta decepcio dyaboli D 1 ad calc. fol. super. P. 293, lin. 10 supple Fidei commendacio et p. 294, lin. 31 Wyera obyczeyna D I ad calc. fol. super. P. 318, ad lin. 13 supple, quod in D 1 legitur Superbie proprietatis. P. 395, lin. 26 lege Si hec pro Si hic. P. 459 s. v. „Hypocrisis“ p. 304 lege pessime pro pessimi.
XXXII Addenda et corrigenda. ADDENDA ET CORRIGENDA. P. 4, lin. 2 lege destruccio pro desruccio. P. 6, lin. 31 supple a) Crux et passio Christi D I. P. 26, lin. 8 lege dextram pro dexteram. P. 26, lin. 13 lege in nullo querat, que sua sunt (= D 1) pro et nullo modo querat, que sua. P. 28, lin. 16: revocatio loco indicato non invenitur. Similiter auctorum loci p. 37, 293 et 343 adducti recognosci non potuerunt. P. 37 inter l. 30 et 31 pone 1) Protestacio D I. P. 55, lin. 39—40 lege Cf. III. Esdrae IV. passim pro Aggaei I. II. P. 97, lin. 16 lege continuavi pro continuati. P. 121, p. 35 lege 1378 pro 1388. P. 163, lin. 10 lege per hoc pro hoc. P. 179, lin. 2 lege ut habeant pro et habeant. P. 179, lin. 4: in D 1 legitur ut assumatur inveniri. P. 179, lin. 31 supple 16) Propheciam nota D I. P. 180, lin. 12 supple, quod in D 1 legitur abreviati pro breviati. P. 217, lin. 10 lege in iniusticia (= D I ct ed.) pro in iniusticiam et lin. 11 lege in lege naturali pro in lumine naturali. P. 247, ad lin. 14 supple, quod in marg. D 1 legitur Fornicacio spiritualis. Ibidem ad calcem fol. infer. legitur Faciem bestie vel frontem meretricis quare dicitur habere christianus. P. 258, lin. I lege veritatis et fidei (= D 1) pro veritatis, id est fidei. P. 269, lin. 16 lege [in] tantum (= D 1) pro tantum. P. 271, lin. 14 adde nam cum [hoc], prout legitur in D I. P. 291, lin. II supple Astuta decepcio dyaboli D 1 ad calc. fol. super. P. 293, lin. 10 supple Fidei commendacio et p. 294, lin. 31 Wyera obyczeyna D I ad calc. fol. super. P. 318, ad lin. 13 supple, quod in D 1 legitur Superbie proprietatis. P. 395, lin. 26 lege Si hec pro Si hic. P. 459 s. v. „Hypocrisis“ p. 304 lege pessime pro pessimi.
Strana 1
[LIBER TERCIUS. [f. 2084) INCIPIT DISTINCCIO XII. DE ABHOMINACIONE IN LOCO SANCTO a). Capitulum primumb). Quod sacerdotum dissensio in ecclesia est abhominacio et causa 5 abhominacionis, et de pace malac). Osee V.° ca°.d) 1): „Audite hoce), sacerdotes, et attendite domus Israel et domus regis auscultate, quia vobiscumf) est iudicium, quoniam laqueus facti estis speculacioni et sicut rethe expansum super Thabor. Et victimas declinastiss) in profun- 10 dum, et ego eruditor omnium eorum. Ego scio Effraym, et Israel non est absconditus a me, quia nunc fornicatus est Ef- fraym, contaminatus est Israel. Non dabunt cogitaciones suas, ut revertantur ad deum suum, quia spiritus fornicacionum in medio eorum, et dominum non congnoverunt. Et respondebit 15 arrogancia Israel in faciemb) eius." a) ita A rubr.; alia manu in marg. una parte rubr.: Incipit de abho- minacione et altera parte rubr.: Liber 4us (sic). — Ed. in „Joannis Hus et Hieronymi Pragensis, confessorum Christi, historia et monumentis“, Norim- bergae 1558, f. 376a—471b (= ed.) Hic inscribitur: Joannes Hus de sacer- dotum et monachorum abhorrenda abhominatione desolationis in ecclesia Christi. — Tractatio loci ex Oseae capite quinto. b) ita A rubr. (in cod. A scribitur utique: Capitolum). In ed.: Caput primum. — Sacerdotes sunt laqueus populi propter contentiones et dissidia. Item de pace Christi et pace c) ita A rubr. d) in 25 mundi, quam veritatis doctores habere nequeunt. e) incertum in A; hoc biblia. cod. A rubr. in inscr. f) ita ed.; nobiscum h) facie ed. et biblia. g) post corr. A. false A ; vobis hiblia. 1) Oseac V. 1—5. KYBAL: M. de Janov Regulae, IV. 20
[LIBER TERCIUS. [f. 2084) INCIPIT DISTINCCIO XII. DE ABHOMINACIONE IN LOCO SANCTO a). Capitulum primumb). Quod sacerdotum dissensio in ecclesia est abhominacio et causa 5 abhominacionis, et de pace malac). Osee V.° ca°.d) 1): „Audite hoce), sacerdotes, et attendite domus Israel et domus regis auscultate, quia vobiscumf) est iudicium, quoniam laqueus facti estis speculacioni et sicut rethe expansum super Thabor. Et victimas declinastiss) in profun- 10 dum, et ego eruditor omnium eorum. Ego scio Effraym, et Israel non est absconditus a me, quia nunc fornicatus est Ef- fraym, contaminatus est Israel. Non dabunt cogitaciones suas, ut revertantur ad deum suum, quia spiritus fornicacionum in medio eorum, et dominum non congnoverunt. Et respondebit 15 arrogancia Israel in faciemb) eius." a) ita A rubr.; alia manu in marg. una parte rubr.: Incipit de abho- minacione et altera parte rubr.: Liber 4us (sic). — Ed. in „Joannis Hus et Hieronymi Pragensis, confessorum Christi, historia et monumentis“, Norim- bergae 1558, f. 376a—471b (= ed.) Hic inscribitur: Joannes Hus de sacer- dotum et monachorum abhorrenda abhominatione desolationis in ecclesia Christi. — Tractatio loci ex Oseae capite quinto. b) ita A rubr. (in cod. A scribitur utique: Capitolum). In ed.: Caput primum. — Sacerdotes sunt laqueus populi propter contentiones et dissidia. Item de pace Christi et pace c) ita A rubr. d) in 25 mundi, quam veritatis doctores habere nequeunt. e) incertum in A; hoc biblia. cod. A rubr. in inscr. f) ita ed.; nobiscum h) facie ed. et biblia. g) post corr. A. false A ; vobis hiblia. 1) Oseac V. 1—5. KYBAL: M. de Janov Regulae, IV. 20
Strana 2
Matthiae de Janov Regulae, 1. III, tr. 6, c. 1. Notanter dicit hic propheta sacerdotes esse laqueum factos „speculacioni“, id est custodie populi dei. Et ista est horrenda abhominacio in templo 1), quod populus, a quibus deberet custodiri, illi facti sunt ei laqueus ad capiendum, et per quos deberet educi dea) laqueis, ab illis involvitur ad laqueos. Non enim tantum propter nostram indignam convers'acionem et contagiosam nos, o sacerdotes, facti sumus laqueus custodie hominumb) christianorum, sed, quod est maius abhominabiliusque in communitate f. 208b1 ecclesie. 10 dum loquimur in ambone, presertim ex ea causac), quod communiter accidit, puta quod quidam sacerdotes sua opinata affirmant, modis, quibus valent, asserendod), item alii quidam, ex adverso positi, negant eadem coram populis, iterum, quanto coloracius) [possunt], destruendo, sive sint i s ta in ra- 15 cione sacramentorum [sive non]f). Ex quibus maxime et nimis dei populus 2) illaquea- tur ad multas hesitaciones et perplexitates, ita quod optime planctus ille congruit sancte ecclesies) iam ob hanc causam, qui dicit per prophetam Trenis 3h) 3): „Apperuerunt su- 20 per mei) os suum omnes inimici mei. Formido et laqueus facta est nobis vaticinacio et contricio. Divisiones aquarum dedu- xerunt oculi mei in contricione filie populi mei. Venacione ceperunt me quasi avemk) inimici mei gratis.“ Ista namque controversia huius modi] inter sacerdotes et 25 talis hesitacio in dei populo quantum sit1) malum et quam nocivum in sancta ecclesia, credo, quod nemo satis cogi- tare possit, cum sit mater multarum dissensionum, destruccio dileccionis mutue, dissecciom) unionis in plebe, expulsio domini Jhesu et spiritus eius et desolacio, introduccio dyaboli et ha- 30 bundancie iniquitatis, debilitacio et exterminacio omnium vir- 1) Nota de laqueis A manu auct. In ed. etiam notae marg. adscriptae sunt, sed hic omittuntur. 24) Nota A manu auct. a) ras. seq. in A. b) om. ed. c) ea de causa ed. d) post corr. A; idem seq. in A. e) possunt add. ed. f) sive non add. cd. 8) verae h) Trenis 3 posterius add. A.; om. ed. i) nos 35 sponsae add. ed., iam om. 1) fit A. m) ita ed.; disseracio A. biblia. k) autem false ed. 1) verba „abhominacio in templo“ ex Dan. IX. 27. desumpta sunt: „Et erit in templo abominatio desolationis, et usque ad consumationem et finem 2) dei populus phrasis biblica communiter nota. perseverabit desolatio.“ 40 3) Thren. seu proph. Jerem. III. 46—48 et 52.
Matthiae de Janov Regulae, 1. III, tr. 6, c. 1. Notanter dicit hic propheta sacerdotes esse laqueum factos „speculacioni“, id est custodie populi dei. Et ista est horrenda abhominacio in templo 1), quod populus, a quibus deberet custodiri, illi facti sunt ei laqueus ad capiendum, et per quos deberet educi dea) laqueis, ab illis involvitur ad laqueos. Non enim tantum propter nostram indignam convers'acionem et contagiosam nos, o sacerdotes, facti sumus laqueus custodie hominumb) christianorum, sed, quod est maius abhominabiliusque in communitate f. 208b1 ecclesie. 10 dum loquimur in ambone, presertim ex ea causac), quod communiter accidit, puta quod quidam sacerdotes sua opinata affirmant, modis, quibus valent, asserendod), item alii quidam, ex adverso positi, negant eadem coram populis, iterum, quanto coloracius) [possunt], destruendo, sive sint i s ta in ra- 15 cione sacramentorum [sive non]f). Ex quibus maxime et nimis dei populus 2) illaquea- tur ad multas hesitaciones et perplexitates, ita quod optime planctus ille congruit sancte ecclesies) iam ob hanc causam, qui dicit per prophetam Trenis 3h) 3): „Apperuerunt su- 20 per mei) os suum omnes inimici mei. Formido et laqueus facta est nobis vaticinacio et contricio. Divisiones aquarum dedu- xerunt oculi mei in contricione filie populi mei. Venacione ceperunt me quasi avemk) inimici mei gratis.“ Ista namque controversia huius modi] inter sacerdotes et 25 talis hesitacio in dei populo quantum sit1) malum et quam nocivum in sancta ecclesia, credo, quod nemo satis cogi- tare possit, cum sit mater multarum dissensionum, destruccio dileccionis mutue, dissecciom) unionis in plebe, expulsio domini Jhesu et spiritus eius et desolacio, introduccio dyaboli et ha- 30 bundancie iniquitatis, debilitacio et exterminacio omnium vir- 1) Nota de laqueis A manu auct. In ed. etiam notae marg. adscriptae sunt, sed hic omittuntur. 24) Nota A manu auct. a) ras. seq. in A. b) om. ed. c) ea de causa ed. d) post corr. A; idem seq. in A. e) possunt add. ed. f) sive non add. cd. 8) verae h) Trenis 3 posterius add. A.; om. ed. i) nos 35 sponsae add. ed., iam om. 1) fit A. m) ita ed.; disseracio A. biblia. k) autem false ed. 1) verba „abhominacio in templo“ ex Dan. IX. 27. desumpta sunt: „Et erit in templo abominatio desolationis, et usque ad consumationem et finem 2) dei populus phrasis biblica communiter nota. perseverabit desolatio.“ 40 3) Thren. seu proph. Jerem. III. 46—48 et 52.
Strana 3
Quod atque quomodo sacerdotes carn. sint causa abhominationis eccl. 3 tutum, confortacio et plantacio omnium viciorum et tocius regni spiritus sancti in ecclesia dei desolacio. Quapropter cum audiatur hec controversia pessima, et quia nocentissima et collorata sub speciebus manifeste pietatis, et iam communis et usitata et inantiquata, et esse inter sacerdotes, sacerdotes autem, qui presunt populis verbo et doctrina 1), et cum videatur stare in loco sancto, in publico, ina) medio ec- clesie super candelabrum 2): quis, nisi cecus et inpii, de quibus dicit scriptura3): „Inpie agent inpii“, quis, inquam, doctus a do- mino 4) non intelligeretb) eandem esse abhominacionem deso- 10 lacionis stantem in loco sancto 5) ? Nullus siquidem actus c) spi- ritu Jhesu dubitat de eo, quod ubi duo vel tres fuerint con- gregati in nomine Jhesu, tunc Jhesus et spiritus ipsius ex pacto est in medio habitator 6); ita per oppositum cum duo vel tres dissenserint de veritate et nomine Jhesu, tunc est ibidem deso- 15 lacio a Jhesu et spiritu eius propter admissionem abhomina- bilis iniquitatis et superbie et vanitatis, quia „spiritus sanctus discipline effugiet fictum et aufertd) se a cogitacione, que est sine intellectu“7). „Non enim ipse est deus dissensionis, sed pacis“e) 8), qui facit unius moris habitare in domo 9). Et sicut proprie proprium Jest]f) domini Jhesu colligere, sic per oppositum proprie proprium est Antychristi dispargeres). Et istam regulam pro discrecione ipsemet dominus nobis de- reliquit, dicens: „Qui non colligit mecum, dispargit“ 10). Et licet dominus venerith) non pacem mittere in terram, sed gladium 25 et separare filium adversus patrem suum, etc. 11), hoc est verum in terram, id est inter peccatoresi) amantes hunc mundum con- tra deum venit Christus pacem destruere, quia est pes- sima et nocentissima ipsis amatoribus vite huius mundi et eciamk) nocentissima toti universo, quia vergit per directum ad destruc- 30 5 20 21) Nota A manu auct. 25) De pace A. a) et in ed. b) intelliget ed. c) agitatus ac tractus ed. d) au- feret biblia. e) sanctae pacis et unionis ed. f) ita ed.; om. A. g) ita A; h) venit ed. i) et add. ed. k) ras. A. dispergere ed.; dispergit infra ed. 1) Cf. I. Tim. V. 17: „Qui bene praesunt presbyteri..., maxime qui 35 2) phrasis hiblica communis. 3) Daniel laborant in verbo et doctrina.“ 5) Cf. XII. 10. 4) Cf. Isaiae LIV. 13: „filios tuos doctos a domino.“ 8) I. Cor. Matth. XXIV. 15. 0) Cf. Matth. XVIII. 20. 7) Sap. I. 5. 10) Lucae XI. 23. 11) Cf. Matth. X. XIV. 33. 9) Psalm. LXVII. 7. 34—35. 40
Quod atque quomodo sacerdotes carn. sint causa abhominationis eccl. 3 tutum, confortacio et plantacio omnium viciorum et tocius regni spiritus sancti in ecclesia dei desolacio. Quapropter cum audiatur hec controversia pessima, et quia nocentissima et collorata sub speciebus manifeste pietatis, et iam communis et usitata et inantiquata, et esse inter sacerdotes, sacerdotes autem, qui presunt populis verbo et doctrina 1), et cum videatur stare in loco sancto, in publico, ina) medio ec- clesie super candelabrum 2): quis, nisi cecus et inpii, de quibus dicit scriptura3): „Inpie agent inpii“, quis, inquam, doctus a do- mino 4) non intelligeretb) eandem esse abhominacionem deso- 10 lacionis stantem in loco sancto 5) ? Nullus siquidem actus c) spi- ritu Jhesu dubitat de eo, quod ubi duo vel tres fuerint con- gregati in nomine Jhesu, tunc Jhesus et spiritus ipsius ex pacto est in medio habitator 6); ita per oppositum cum duo vel tres dissenserint de veritate et nomine Jhesu, tunc est ibidem deso- 15 lacio a Jhesu et spiritu eius propter admissionem abhomina- bilis iniquitatis et superbie et vanitatis, quia „spiritus sanctus discipline effugiet fictum et aufertd) se a cogitacione, que est sine intellectu“7). „Non enim ipse est deus dissensionis, sed pacis“e) 8), qui facit unius moris habitare in domo 9). Et sicut proprie proprium Jest]f) domini Jhesu colligere, sic per oppositum proprie proprium est Antychristi dispargeres). Et istam regulam pro discrecione ipsemet dominus nobis de- reliquit, dicens: „Qui non colligit mecum, dispargit“ 10). Et licet dominus venerith) non pacem mittere in terram, sed gladium 25 et separare filium adversus patrem suum, etc. 11), hoc est verum in terram, id est inter peccatoresi) amantes hunc mundum con- tra deum venit Christus pacem destruere, quia est pes- sima et nocentissima ipsis amatoribus vite huius mundi et eciamk) nocentissima toti universo, quia vergit per directum ad destruc- 30 5 20 21) Nota A manu auct. 25) De pace A. a) et in ed. b) intelliget ed. c) agitatus ac tractus ed. d) au- feret biblia. e) sanctae pacis et unionis ed. f) ita ed.; om. A. g) ita A; h) venit ed. i) et add. ed. k) ras. A. dispergere ed.; dispergit infra ed. 1) Cf. I. Tim. V. 17: „Qui bene praesunt presbyteri..., maxime qui 35 2) phrasis hiblica communis. 3) Daniel laborant in verbo et doctrina.“ 5) Cf. XII. 10. 4) Cf. Isaiae LIV. 13: „filios tuos doctos a domino.“ 8) I. Cor. Matth. XXIV. 15. 0) Cf. Matth. XVIII. 20. 7) Sap. I. 5. 10) Lucae XI. 23. 11) Cf. Matth. X. XIV. 33. 9) Psalm. LXVII. 7. 34—35. 40
Strana 4
4 Matthiae de Janov Regulae, l. III, tr. 6, c. 1. 10 cionem pacis bone in universo, et per consequens optima et utilissima est ipsius desruccio et ipsis amicis huiusa) seculi et toti universo, quia est via peccatoribus ad veram pa- cem, et est reformacio pacis pulchre et optime in universo. Quicumque igitur venit similiter mittere gladium in terram, id est in illos christianos, qui terrena sapiunt et amant pacem iniquorum in hoc mundo, ille bene venit et agitur spiritu Jhesu Christi, qui venit destruere pessimam pacem et plantare bonam pacem, edificare pacem, quam dat Jhesus et evellere pacem, quam dat hic mundus 1). Venit, inquam, destruere pacem viciorum et demoniorum et edificare pacem virtutum et pacem spiritus Jhesu Christi. Quicumque vero sic venit, ut Christus, amicus bone pacis, ille venit eadem via, sicut Jhesus crucifixus, id est per viam artam 2), usque mortem diligens fideliter vir- 15 tutem Jhesu et veritatem et exponens suam animam cottidie, id est paratus ponere pro amicis bone pacis, et exponit se us- que ad mortem contra amicos pacis, quam dat hic mundus 3) Unde consequens est necessario illatum, quod huiusmodi odiat hunc mundum, id est pacem, gloriam, divicias et prosperitatem 20 huius mundi, adhuc autem et animam suam propriam, quia est amica pacis et quietis huius mundi. Sequiturb), quod huius- modi non habeat pacem nec quietem in hoc mundo, sed ubique tribulacionem et pressuram4), nisi in Christo Jhesu crucifixo, ubi est suac) pax, pax autem 25 pulcherrima omnis virtutis et veritatis. Impossibile est igitur habere pacem cum amicis huius mundi et pacem cum domino Jhesu Christo, inpungnare opera huius mundi et probare ipsa esse iniqua coram illis [f. 209a], qui ea ex animo diligunt et pertinaciter, esseque domino Jhesu contraria vehementer, et 30 cum hoc esse quietum, prosperum et bene splendidum ac hono- ratum a christianis, amicis huius vite let] imitatoribus. Prop- terea etenim scriptum est pro discrecione huius mundi amico- rum 5): „Non potest, inquit Jhesus, vos odisse mundus, me au- tem odit.“ Et tunc ad propositum: „Quia ego testimonium 35 perhibeo de illo, quia opera illiusd) mala sunt.“ a) istius ed. b) etiam add. ed. c) summa ed. d) eius ed. 1) voces singulae ex Jerem. I. 10 desumptae sunt. 2) Cf. Matth. VII. I4: areta via. 3) Cf. Joan. XIV. 27. 4) Cf. Apoc. II. 10 (tribulationem) et Joan. XVI. 33 (pressuram). 5) Joan. VII. 7.
4 Matthiae de Janov Regulae, l. III, tr. 6, c. 1. 10 cionem pacis bone in universo, et per consequens optima et utilissima est ipsius desruccio et ipsis amicis huiusa) seculi et toti universo, quia est via peccatoribus ad veram pa- cem, et est reformacio pacis pulchre et optime in universo. Quicumque igitur venit similiter mittere gladium in terram, id est in illos christianos, qui terrena sapiunt et amant pacem iniquorum in hoc mundo, ille bene venit et agitur spiritu Jhesu Christi, qui venit destruere pessimam pacem et plantare bonam pacem, edificare pacem, quam dat Jhesus et evellere pacem, quam dat hic mundus 1). Venit, inquam, destruere pacem viciorum et demoniorum et edificare pacem virtutum et pacem spiritus Jhesu Christi. Quicumque vero sic venit, ut Christus, amicus bone pacis, ille venit eadem via, sicut Jhesus crucifixus, id est per viam artam 2), usque mortem diligens fideliter vir- 15 tutem Jhesu et veritatem et exponens suam animam cottidie, id est paratus ponere pro amicis bone pacis, et exponit se us- que ad mortem contra amicos pacis, quam dat hic mundus 3) Unde consequens est necessario illatum, quod huiusmodi odiat hunc mundum, id est pacem, gloriam, divicias et prosperitatem 20 huius mundi, adhuc autem et animam suam propriam, quia est amica pacis et quietis huius mundi. Sequiturb), quod huius- modi non habeat pacem nec quietem in hoc mundo, sed ubique tribulacionem et pressuram4), nisi in Christo Jhesu crucifixo, ubi est suac) pax, pax autem 25 pulcherrima omnis virtutis et veritatis. Impossibile est igitur habere pacem cum amicis huius mundi et pacem cum domino Jhesu Christo, inpungnare opera huius mundi et probare ipsa esse iniqua coram illis [f. 209a], qui ea ex animo diligunt et pertinaciter, esseque domino Jhesu contraria vehementer, et 30 cum hoc esse quietum, prosperum et bene splendidum ac hono- ratum a christianis, amicis huius vite let] imitatoribus. Prop- terea etenim scriptum est pro discrecione huius mundi amico- rum 5): „Non potest, inquit Jhesus, vos odisse mundus, me au- tem odit.“ Et tunc ad propositum: „Quia ego testimonium 35 perhibeo de illo, quia opera illiusd) mala sunt.“ a) istius ed. b) etiam add. ed. c) summa ed. d) eius ed. 1) voces singulae ex Jerem. I. 10 desumptae sunt. 2) Cf. Matth. VII. I4: areta via. 3) Cf. Joan. XIV. 27. 4) Cf. Apoc. II. 10 (tribulationem) et Joan. XVI. 33 (pressuram). 5) Joan. VII. 7.
Strana 5
De pace mala in ecclesia. Ex hiis evidenter colligitur, quod si quis venit contur- bans pacem in civitatea) vel in plebe, inter plebeios vel interb) sacerdotes, qui sunt amici huius mundi, id est qui amant ea, que sunt in mundo, scilicet vitam tranquillam, divi- cias etc) honores, et cum hoc estd) ipsemet manifestus inimi- cus huius seculi, ita quod non conformat se huic seculo, et est manifestus zelator nominis Jhesu crucifixi, amator virtutum, detestator viciorum, ille est talis, qui venit in spiritu Jhesu Christi, quia mittit gladium in terram 1) et inquirit pacem bonam 2). 10 Iterum ex istis manifeste sequitur, quod ille talis et sin- gulariter predicator, qui patitur contradiccionem multam et est vir rixe3) et causa multa iurgiorum 4) in populo, si iste pa- titur multa ab amatoribus huius mundi communiter, id est dili- gentibus honores et prosperitatem huius vite, et non frangitur 15 ab actibus suis, zelans manifeste pro virtute et veritate, non obmittit9) ideo peccatores obiurgarif), signum habet evidens, quod est fidelis et venit in spiritu Jhesu crucifixi. Que tunc manifestius omnia conprobanturs), si querit gloriam solius do- mini Jhesu 5) et ipsius crucis et passionis. Et propterea non 20 valde est ei menti multa eloquencia vel sapiencia multa et maxime huius mundi6), neque est continuus in illis, ne eva- cuetur crux Christi 7), sed maxime amor et continuacioh) passionum Christi et dulcedo de istis cogitandi et dehinc conferendi. Et ista est summa et ultima re- 25 gula probacionis illorum, qui Christi Jhesu spiritu per- ducuntur. a) ras. A; unitate rd. b) om. cd. c) om. cd. omittens ed. 1 obiurgare ed. g) approbantur ed. nuator ad. d) om. ed. e) non h) amator et conti- 30 1) Cf. Matth. N. 34. 2) Cf. I. Petri III. 11. 3) Cf. Jerem. XV. 10. 4) Cf. Proverb. XVII. 14 (caput iurgiorum). 5) Cf. Joan. VII. 18. 6) Cf. I. Cor. III. 19 (sapientia huius mundi). 7) Cf. I. Cor. I. 17.
De pace mala in ecclesia. Ex hiis evidenter colligitur, quod si quis venit contur- bans pacem in civitatea) vel in plebe, inter plebeios vel interb) sacerdotes, qui sunt amici huius mundi, id est qui amant ea, que sunt in mundo, scilicet vitam tranquillam, divi- cias etc) honores, et cum hoc estd) ipsemet manifestus inimi- cus huius seculi, ita quod non conformat se huic seculo, et est manifestus zelator nominis Jhesu crucifixi, amator virtutum, detestator viciorum, ille est talis, qui venit in spiritu Jhesu Christi, quia mittit gladium in terram 1) et inquirit pacem bonam 2). 10 Iterum ex istis manifeste sequitur, quod ille talis et sin- gulariter predicator, qui patitur contradiccionem multam et est vir rixe3) et causa multa iurgiorum 4) in populo, si iste pa- titur multa ab amatoribus huius mundi communiter, id est dili- gentibus honores et prosperitatem huius vite, et non frangitur 15 ab actibus suis, zelans manifeste pro virtute et veritate, non obmittit9) ideo peccatores obiurgarif), signum habet evidens, quod est fidelis et venit in spiritu Jhesu crucifixi. Que tunc manifestius omnia conprobanturs), si querit gloriam solius do- mini Jhesu 5) et ipsius crucis et passionis. Et propterea non 20 valde est ei menti multa eloquencia vel sapiencia multa et maxime huius mundi6), neque est continuus in illis, ne eva- cuetur crux Christi 7), sed maxime amor et continuacioh) passionum Christi et dulcedo de istis cogitandi et dehinc conferendi. Et ista est summa et ultima re- 25 gula probacionis illorum, qui Christi Jhesu spiritu per- ducuntur. a) ras. A; unitate rd. b) om. cd. c) om. cd. omittens ed. 1 obiurgare ed. g) approbantur ed. nuator ad. d) om. ed. e) non h) amator et conti- 30 1) Cf. Matth. N. 34. 2) Cf. I. Petri III. 11. 3) Cf. Jerem. XV. 10. 4) Cf. Proverb. XVII. 14 (caput iurgiorum). 5) Cf. Joan. VII. 18. 6) Cf. I. Cor. III. 19 (sapientia huius mundi). 7) Cf. I. Cor. I. 17.
Strana 6
6 Matthiae de Janov Regulae, l. III, tr. 6, c. 2. Capitulum secunduma). Quomodo hiis, qui continent abhominacionem, est contraria crux Christi vel insipida, et qui sunt, qui faciunt abhominacionem in loco sanctob). Accipe istorum opposita per directum et reperies lu- cide Antychristum, quoniam omnis amator huius vite et sue carnalis anime vel ille, qui inquirite) esse quietus et habundans in hoc mundo, nequaquam ad id, quod iam dictum est, poterit devenire. Potest enim de passionibus et cruce Jhesu 10 loqui huiusmodi christianus, cui adhuc bene sapit iste mundus, sed nullo modo poterit in illis delectari vel dulciter cogitare vel conferre, quoniam ad contraria movetur animus, et ea, que sunt Christi crucifixi, sunt inimica sue affeccioni. Propterea dic- tum est 1): „Imitatores mei estote, fratres karissimi, observated eos, qui itae) ambulant, sicud habetis formam nostram. Multi enim ambulant, quos sepe dicebam vobis, nunc autem et flens dico, inimicos crucis Christi.“ Et tunc determinat eosdem, di- cens 2): „Quorum deus venter est et gloria in confusionem") eorum, qui terrena sapiunt.“ Et alibi dicit 3): „Nemo dicit, do- 20 minus Jhesus, nisi in spiritu sancto.“ Et isti tales sunt, qui miscent abhominacionem et ipsi sunt abhominacio in templo dei, quemadmodum paulo post deduceturs) 4). Omnis igitur amator vite huius quietel), diviciarum et glorie, omnis superbus et omnis yppocrita usque ad 25 ignominiam, crucis Jhesu crucifixi subaudis, exhibet seipsum christianumi). Ibi etenim omnes sapientes, omnes divites, omnes gloriosi, omnes generosi, omnes domini et rectores huius mundi, id est qui circa illa afficiuntur, ibi, inquam, ad crucem Jhesu ad- ducti et iuncti petre, absorbentur et in nichilum dispu- 30 manturk), sicut fluctus ad littus maris 5), cum omnibus eorum 15 5) Nota totum diligenter A in m. 9) Nota A manu auct. 35 a) ita A rubr. b) ita A rubr.; prima vox „qui“ scribitur sicut „super". In ed. inscribitur: Amor huius saeculi aut suiipsius, et amor Christi com- binari non possunt. c) incipit ed. d) et observate ed. e) om. cd. 1) in confusione biblia et ed. g) deducitur ed. b) quietis ed. i) ita ed.; k) despumantur ed. christianus A. 1) Philipp. III. 17—18. 2) Philipp. III. 19. 3) I. Cor. XII. 3. 4) vide infra c. 11 et 15. 5) phrasis nou est biblica; cf. Psalm. LVII. 8: „Ad nichilum devenient tamquam aqua decurrens.“
6 Matthiae de Janov Regulae, l. III, tr. 6, c. 2. Capitulum secunduma). Quomodo hiis, qui continent abhominacionem, est contraria crux Christi vel insipida, et qui sunt, qui faciunt abhominacionem in loco sanctob). Accipe istorum opposita per directum et reperies lu- cide Antychristum, quoniam omnis amator huius vite et sue carnalis anime vel ille, qui inquirite) esse quietus et habundans in hoc mundo, nequaquam ad id, quod iam dictum est, poterit devenire. Potest enim de passionibus et cruce Jhesu 10 loqui huiusmodi christianus, cui adhuc bene sapit iste mundus, sed nullo modo poterit in illis delectari vel dulciter cogitare vel conferre, quoniam ad contraria movetur animus, et ea, que sunt Christi crucifixi, sunt inimica sue affeccioni. Propterea dic- tum est 1): „Imitatores mei estote, fratres karissimi, observated eos, qui itae) ambulant, sicud habetis formam nostram. Multi enim ambulant, quos sepe dicebam vobis, nunc autem et flens dico, inimicos crucis Christi.“ Et tunc determinat eosdem, di- cens 2): „Quorum deus venter est et gloria in confusionem") eorum, qui terrena sapiunt.“ Et alibi dicit 3): „Nemo dicit, do- 20 minus Jhesus, nisi in spiritu sancto.“ Et isti tales sunt, qui miscent abhominacionem et ipsi sunt abhominacio in templo dei, quemadmodum paulo post deduceturs) 4). Omnis igitur amator vite huius quietel), diviciarum et glorie, omnis superbus et omnis yppocrita usque ad 25 ignominiam, crucis Jhesu crucifixi subaudis, exhibet seipsum christianumi). Ibi etenim omnes sapientes, omnes divites, omnes gloriosi, omnes generosi, omnes domini et rectores huius mundi, id est qui circa illa afficiuntur, ibi, inquam, ad crucem Jhesu ad- ducti et iuncti petre, absorbentur et in nichilum dispu- 30 manturk), sicut fluctus ad littus maris 5), cum omnibus eorum 15 5) Nota totum diligenter A in m. 9) Nota A manu auct. 35 a) ita A rubr. b) ita A rubr.; prima vox „qui“ scribitur sicut „super". In ed. inscribitur: Amor huius saeculi aut suiipsius, et amor Christi com- binari non possunt. c) incipit ed. d) et observate ed. e) om. cd. 1) in confusione biblia et ed. g) deducitur ed. b) quietis ed. i) ita ed.; k) despumantur ed. christianus A. 1) Philipp. III. 17—18. 2) Philipp. III. 19. 3) I. Cor. XII. 3. 4) vide infra c. 11 et 15. 5) phrasis nou est biblica; cf. Psalm. LVII. 8: „Ad nichilum devenient tamquam aqua decurrens.“
Strana 7
Quomodo crux Christi hypocritis contraria vel insipida sit. splendoribus et mistificacionibus abhominabilibus, sicut pannus mulieris menstruate 1), et extortisa) ac fermento se simulatis b) sicut scriptum est in psalmoc) 2): „Absorpti sunt iuncti petre iudices eorum." Non enim potest christianus, amator carnis vel huius vite, quidquamd) suum in cruce Christi reperire, sed totum penitus suum contrarium. Qua igitur racione posset in ipsa delectari vel Jhesum crucifixum non ficte amare vel dulciter nominare? Non namque sine causa dictum est a magna et gravi veritate, quam difficile dives intrabit in regnum celorum, et facilius est camelum intrare per foramen acuse) quam diviti intrare in regnum celorum 3). Talif) namque nomen hoc Jhesus crucifixus est vacuum et passio Christi Jesu semper insipida, quemadmodum dicit apostolus: „Verbum enim crucis pereuntibus quidem stulticia est. Hiis autem, qui salvi fiunt, id 15 est nobis, virtus dei est.“ Ia Cor. 1°4). Nam qui diligit hanc vitam seculi, veniens ad crucem Jhesu, invenit destruccionem penitus et con- temptum ignominiosum vite eiusdem. Qui vero diligit quiescere in pace huius vite, volenss) crucem imitari, incurrit ibi labores et sudores in Jhesu per totam hanc vitam usque ad mortem. Qui diligit amicus esse omnium et quod omnes ipsum laudent et ament, et timet h) valde vituperium et certamen, [f. 209b] co- gitans crucem Jhesu, invenit omnes fere i) pati detracciones et vituperia nimis et usque ad mortem crudeles inimicos, si velit 25 Jhesu crucem imitari. Qui diligit divicias, ibi incurrit pauper- tatem. Qui diligit sanitatem, in cruce videt infirmitatemk) et dolores. Qui diligit suavitatem et mollia, ibi inspicit nimiam amaritudinem et duram nimis passionem. Qui diligit splen- dorem et honorari, invenit1) in cruce novissimam abieccionem 30 et cum vilissimis m) mundi latronibus reputacionem. Qui diligit hanc vitam suavem, invenit in cruce mortem huius vite ama- rissimam, etc. de multis aliis cogitari possibilibusn). a) exhorte * * et ed. b) simulantis ed. c) 140 add. ed. d) quic- e) acus etc. ed., ceteris om. quam ed.; ita et inferius, quod om. f) om. 35 ed. (sic). g) corr. nolens A; nolens ed. h) timet ed.; timent A. i) fieri corr. fere . k) infirmitatem et mollia oc. ed., cet. om. 1) in- veniet ed. 11) novissimis ed. n) posset ed. 5 10 20 1) Cf. Esther XIV. 16 (pannus menstruatae). 3) Cf. Matth. XIX. 24. 4) I. Cor. I. 18. 2) Cf. Psalm. CXL. 6. 40
Quomodo crux Christi hypocritis contraria vel insipida sit. splendoribus et mistificacionibus abhominabilibus, sicut pannus mulieris menstruate 1), et extortisa) ac fermento se simulatis b) sicut scriptum est in psalmoc) 2): „Absorpti sunt iuncti petre iudices eorum." Non enim potest christianus, amator carnis vel huius vite, quidquamd) suum in cruce Christi reperire, sed totum penitus suum contrarium. Qua igitur racione posset in ipsa delectari vel Jhesum crucifixum non ficte amare vel dulciter nominare? Non namque sine causa dictum est a magna et gravi veritate, quam difficile dives intrabit in regnum celorum, et facilius est camelum intrare per foramen acuse) quam diviti intrare in regnum celorum 3). Talif) namque nomen hoc Jhesus crucifixus est vacuum et passio Christi Jesu semper insipida, quemadmodum dicit apostolus: „Verbum enim crucis pereuntibus quidem stulticia est. Hiis autem, qui salvi fiunt, id 15 est nobis, virtus dei est.“ Ia Cor. 1°4). Nam qui diligit hanc vitam seculi, veniens ad crucem Jhesu, invenit destruccionem penitus et con- temptum ignominiosum vite eiusdem. Qui vero diligit quiescere in pace huius vite, volenss) crucem imitari, incurrit ibi labores et sudores in Jhesu per totam hanc vitam usque ad mortem. Qui diligit amicus esse omnium et quod omnes ipsum laudent et ament, et timet h) valde vituperium et certamen, [f. 209b] co- gitans crucem Jhesu, invenit omnes fere i) pati detracciones et vituperia nimis et usque ad mortem crudeles inimicos, si velit 25 Jhesu crucem imitari. Qui diligit divicias, ibi incurrit pauper- tatem. Qui diligit sanitatem, in cruce videt infirmitatemk) et dolores. Qui diligit suavitatem et mollia, ibi inspicit nimiam amaritudinem et duram nimis passionem. Qui diligit splen- dorem et honorari, invenit1) in cruce novissimam abieccionem 30 et cum vilissimis m) mundi latronibus reputacionem. Qui diligit hanc vitam suavem, invenit in cruce mortem huius vite ama- rissimam, etc. de multis aliis cogitari possibilibusn). a) exhorte * * et ed. b) simulantis ed. c) 140 add. ed. d) quic- e) acus etc. ed., ceteris om. quam ed.; ita et inferius, quod om. f) om. 35 ed. (sic). g) corr. nolens A; nolens ed. h) timet ed.; timent A. i) fieri corr. fere . k) infirmitatem et mollia oc. ed., cet. om. 1) in- veniet ed. 11) novissimis ed. n) posset ed. 5 10 20 1) Cf. Esther XIV. 16 (pannus menstruatae). 3) Cf. Matth. XIX. 24. 4) I. Cor. I. 18. 2) Cf. Psalm. CXL. 6. 40
Strana 8
8 Matthiae de Janov Regulae, 1. III, tr. 6, c. 2. Et ut in summa dicatura): Omne illud, quod christianus secularis amat et eligit vel conatur adipisci in ista vita, illius amarum contrarium invenit in Jhesu crucifixo. Et omne, quod timet et horret in hac vita, illud reperietb) in cruce et igno- 5 miniosa passione Jhesu Christi. Illud vero est nimis talibus falsis christianis difficile, quod si volunt sequi illud, quod fide credunt et ore confitentur, et asseqlulie) illud, quod sperant, ne- cesse habent et valde necesse, quodd) omne, quod ipsi amant et seqfu untur in se vel in hoc mundo, illud abicere et se ab illis 10 absci[n]deree) quasi ab abhominacione contagiosa, et omne, quod sibi amarum vel contrarium in Jhesu crucifixo contemplantur et in eius passione, illud oportet amare et eligere et summis conatibus inquirere quasi suam unicam gloriam et vitam salu- tarem, sicut scriptum est 1): „Nisi quis abnegaverit semetipsum 15 et tulerit crucem suam super se, non potestf) meus esse disci- pulus. 20 25 30 Nos tamen moderni christiani tali modo conpingi- mus abhominacionem desolacionis in dei ecclesia, aut verius ipsimet efficimur abhominacio, efficimurs) coram oculis domini Jhesu, divine puritatis, et primum et ante omnia nos, sacerdotes, qui nos ipsos et hanc vitam secularem diligimus et cum hoc Jhesum crucifixum credimus et confitemur fide, non ex amore Jhesu neque voluntate fide formata, sedh) sic a puericia in ea instituti et ex sola consuetudine in illis, que sunt christianitatis, habilitati, timemus eciam1) infernum timore servili et desideramus ea, que nobis per Jhesum in futuro promittuntur, obtinere, non ex caritate Jhesu, sed ex concupiscencia. Utrum- que igitur nobis valde inest, et ideo utrumque valde curamus obtinere, puta amorem eorum, que sunt in hoc mundo, hec sunt bona carnis nostre, et amorem eorum, que sunt christiane religionis, et incipimus in utrisque desiderare, et ita rigidam veritatem supra notate scripture et cuiuslibet similis dissimu- lantesk), nitimur et estimamus ea, que sunt Christi Jhesu, et ea, que sunt amicorum huius mundi, in nobis ipsis conbinare 35 a) dicam ed. b) reperietur corr. reperiet A. c) corr. 4. d) om cd. e) abscidere A. f) etc. ed., cet. om. g) corr. A. h) ras. A; om. d. i) om. ed. k) interim add. ed. 1) libere allatum, cf. Matth. X. 38: „Et qui non accipit crucem suam et sequitur me, non est me dignus."
8 Matthiae de Janov Regulae, 1. III, tr. 6, c. 2. Et ut in summa dicatura): Omne illud, quod christianus secularis amat et eligit vel conatur adipisci in ista vita, illius amarum contrarium invenit in Jhesu crucifixo. Et omne, quod timet et horret in hac vita, illud reperietb) in cruce et igno- 5 miniosa passione Jhesu Christi. Illud vero est nimis talibus falsis christianis difficile, quod si volunt sequi illud, quod fide credunt et ore confitentur, et asseqlulie) illud, quod sperant, ne- cesse habent et valde necesse, quodd) omne, quod ipsi amant et seqfu untur in se vel in hoc mundo, illud abicere et se ab illis 10 absci[n]deree) quasi ab abhominacione contagiosa, et omne, quod sibi amarum vel contrarium in Jhesu crucifixo contemplantur et in eius passione, illud oportet amare et eligere et summis conatibus inquirere quasi suam unicam gloriam et vitam salu- tarem, sicut scriptum est 1): „Nisi quis abnegaverit semetipsum 15 et tulerit crucem suam super se, non potestf) meus esse disci- pulus. 20 25 30 Nos tamen moderni christiani tali modo conpingi- mus abhominacionem desolacionis in dei ecclesia, aut verius ipsimet efficimur abhominacio, efficimurs) coram oculis domini Jhesu, divine puritatis, et primum et ante omnia nos, sacerdotes, qui nos ipsos et hanc vitam secularem diligimus et cum hoc Jhesum crucifixum credimus et confitemur fide, non ex amore Jhesu neque voluntate fide formata, sedh) sic a puericia in ea instituti et ex sola consuetudine in illis, que sunt christianitatis, habilitati, timemus eciam1) infernum timore servili et desideramus ea, que nobis per Jhesum in futuro promittuntur, obtinere, non ex caritate Jhesu, sed ex concupiscencia. Utrum- que igitur nobis valde inest, et ideo utrumque valde curamus obtinere, puta amorem eorum, que sunt in hoc mundo, hec sunt bona carnis nostre, et amorem eorum, que sunt christiane religionis, et incipimus in utrisque desiderare, et ita rigidam veritatem supra notate scripture et cuiuslibet similis dissimu- lantesk), nitimur et estimamus ea, que sunt Christi Jhesu, et ea, que sunt amicorum huius mundi, in nobis ipsis conbinare 35 a) dicam ed. b) reperietur corr. reperiet A. c) corr. 4. d) om cd. e) abscidere A. f) etc. ed., cet. om. g) corr. A. h) ras. A; om. d. i) om. ed. k) interim add. ed. 1) libere allatum, cf. Matth. X. 38: „Et qui non accipit crucem suam et sequitur me, non est me dignus."
Strana 9
Quomodo sacerdotes moderni faciant abhominationem in ecclesia. 9 et conmiscere, et illis utrisque volumus servire et satisfacere ideo, ut vitam suavem et quietam presentem habeamus et vitam eternam et gaudiosam non perdamus, quod nichil hic paciamur cum Jhesu et quod eciam penas peccatoribus in futuro pre- paratas evadamus. Et inde fit, quod suavem vitam amando, amaram in nobis mortem et passiones crudeles in Jhesu diligenter extolimus, et divicias et honores et gloriam mundi insequendo in nobis, Christi paupertatem, contemptum et ignominiam crucis con- fitemur et predicamus. Et ita valde et nimis indigna se et re- 10 mota a se et adversa sibi a tota sua facie in nobis ipsis simu- lamus, id est simul ponimus et in dei ecclesia in- conponibiliaa) omninob), quantum in nobis est, con- portamus, scriptura, quam nimis parvipendimus, reclamante et dicente 1): „Ve vobis, qui dicitis bonum malum etc) malum bonum, ponentes tenebras lucem et lucem tenebras, ponentes amarum in dulce et dulce in amarum“, videlicet illud, quod est abhominabile deo, nitimur obtinere cum Christo Jhesu, ut est honor et gloria in hoc mundo iuxta illud 2): „Quod altum est coram hominibus, abhominacio est d) coram deo“; et e converso, quod est abhominacio carni et sanguini vel huic mundo, vo- lumus per illud carnem et sanguinem honorare, utpote sunt contemptus et passiones. Et quia ista nullo modo simul pos- sunt conbinari neque simul stare in homine, inde est, quod efficimur duplici corde, virie) duplices animo3) et 25 neque calidi neque frigidi, sed tepidi4), et exf) hoc efficimur abhominacio horrenda deo nostro, et multi- plicavimus nimis abhominaciones in templo dei. Et ex istis abhominacionibus nostris vel ex nobis conflata est magna ab- hominacio desolacionis, et ex talibus egressa et in loco sancto 30 constituta, de quas) multus sermo meh) expectat et interpre- tabilis ad dicendum 5). 15 20 a) ita corr. ab editore; inconpossibilia A et ed. b) omnia ed. c) ras. A. d) om. ed. c) veri ed. 1) super lin. add. A. g) quo ed. h) om. ed. 35 1) Isaiae V. 20. 2) Lucae XVI. 15. 3) Cf. Jacobi I. 8 (vir duplex animo). 4) Cf. Apoc. III. 15—16. 5) vide infra c. 33.
Quomodo sacerdotes moderni faciant abhominationem in ecclesia. 9 et conmiscere, et illis utrisque volumus servire et satisfacere ideo, ut vitam suavem et quietam presentem habeamus et vitam eternam et gaudiosam non perdamus, quod nichil hic paciamur cum Jhesu et quod eciam penas peccatoribus in futuro pre- paratas evadamus. Et inde fit, quod suavem vitam amando, amaram in nobis mortem et passiones crudeles in Jhesu diligenter extolimus, et divicias et honores et gloriam mundi insequendo in nobis, Christi paupertatem, contemptum et ignominiam crucis con- fitemur et predicamus. Et ita valde et nimis indigna se et re- 10 mota a se et adversa sibi a tota sua facie in nobis ipsis simu- lamus, id est simul ponimus et in dei ecclesia in- conponibiliaa) omninob), quantum in nobis est, con- portamus, scriptura, quam nimis parvipendimus, reclamante et dicente 1): „Ve vobis, qui dicitis bonum malum etc) malum bonum, ponentes tenebras lucem et lucem tenebras, ponentes amarum in dulce et dulce in amarum“, videlicet illud, quod est abhominabile deo, nitimur obtinere cum Christo Jhesu, ut est honor et gloria in hoc mundo iuxta illud 2): „Quod altum est coram hominibus, abhominacio est d) coram deo“; et e converso, quod est abhominacio carni et sanguini vel huic mundo, vo- lumus per illud carnem et sanguinem honorare, utpote sunt contemptus et passiones. Et quia ista nullo modo simul pos- sunt conbinari neque simul stare in homine, inde est, quod efficimur duplici corde, virie) duplices animo3) et 25 neque calidi neque frigidi, sed tepidi4), et exf) hoc efficimur abhominacio horrenda deo nostro, et multi- plicavimus nimis abhominaciones in templo dei. Et ex istis abhominacionibus nostris vel ex nobis conflata est magna ab- hominacio desolacionis, et ex talibus egressa et in loco sancto 30 constituta, de quas) multus sermo meh) expectat et interpre- tabilis ad dicendum 5). 15 20 a) ita corr. ab editore; inconpossibilia A et ed. b) omnia ed. c) ras. A. d) om. ed. c) veri ed. 1) super lin. add. A. g) quo ed. h) om. ed. 35 1) Isaiae V. 20. 2) Lucae XVI. 15. 3) Cf. Jacobi I. 8 (vir duplex animo). 4) Cf. Apoc. III. 15—16. 5) vide infra c. 33.
Strana 10
10 Matthiae de Janov Regulae, 1. III, tr. 6, c. 3. Capitulum terciuma). [Praelatis vigilandum est, ne fiant schismata. Item quod omnium schismatum et haeresium fons est multitudo monachorum et sacerdotum in toto orbe]b). Et quia, ut infra deducetur 1), istius abhominacionis multe et magne in populo christiano sacerdotes tepydi et yp- pocrite sunt causa summa et unica, et maxime per duplici- tatem in seipsis et contrarietatem inter seipsose), ideo verbum prophete dei prius assumptum et in summo gradu verificatum 10 nunc est videre, ubi dicitur 2): „Audite hoc, sacerdotes, et atten- dite domus Israel, quoniam laqueus facti estis speculacioni et sicut rethe expansum super Thabor.“ Tamen, ut supra dictum est 3), sacerdotum vita et predicacio contra alterutrum adversa illa nimis relaxat homines a disciplina et conmiscet vicia cum 15 virtutibus in christianis, si illud, quod aliqui affirmant in fide vel moribusd) vel sacramentis ecclesie tenendum, alii idem ne- gant faciendum. Quapropter quicumque tale scisma faciunt in populo, ni- mium sunt nocivi. Propter quod dictum est 4): „Utinam 20 abscindantur, qui vos conturbant.“ Nichil tamen nocencius quam prelatus pusillanimis et tepidus, qui talia fieri permittit et contra talia virilitere) non consurgit, et omnibus modis non invigilat, ut non sint in populo et maxime in pre- dicatoribus scismata. Propter quod scriptum est, maxime ad 25 episcopum et prelatum 5): „Utinam esses calidus velf) frigidus, sed quia tepidus es, incipiam te evomere de ore meo.“ Ecce, horror abhominabilis prelati quasi amarissime turpitudinis et spurcicie ad vomitum deum ipsum provocantis conparatus, quin ymmo mille abhominacionibus abhominabilior et omnibus 30 spurciciis sordidior. Magna quidem ista est exoptacio a summog) 20) Nota, tu prelate (corr. ex: plebane) A manu auct. a) ita A rubr. in marg. (C. III.) b) inscriptio haec, prout etiam sequen- tes, de editione desumptae sunt; in cod. A non reperiuntur. c) ipsos ed. d) in moribus ed. e) viriliter non eximit gladium verbi dei, velut Gedeon 35 contra castra Madian, et non vigilat, ut non sinat in populo per talem cavil- lationem schisma, id est divisionem a Christo fieri ita ed. f) aut ed. g) assumo A. 1) vide infra c. 30 ct 33. 2) Oseae V. 1. 3) vide supra c. 1, pag. 2. 4) Galat. V. 12. 5) Apoc. III. 16.
10 Matthiae de Janov Regulae, 1. III, tr. 6, c. 3. Capitulum terciuma). [Praelatis vigilandum est, ne fiant schismata. Item quod omnium schismatum et haeresium fons est multitudo monachorum et sacerdotum in toto orbe]b). Et quia, ut infra deducetur 1), istius abhominacionis multe et magne in populo christiano sacerdotes tepydi et yp- pocrite sunt causa summa et unica, et maxime per duplici- tatem in seipsis et contrarietatem inter seipsose), ideo verbum prophete dei prius assumptum et in summo gradu verificatum 10 nunc est videre, ubi dicitur 2): „Audite hoc, sacerdotes, et atten- dite domus Israel, quoniam laqueus facti estis speculacioni et sicut rethe expansum super Thabor.“ Tamen, ut supra dictum est 3), sacerdotum vita et predicacio contra alterutrum adversa illa nimis relaxat homines a disciplina et conmiscet vicia cum 15 virtutibus in christianis, si illud, quod aliqui affirmant in fide vel moribusd) vel sacramentis ecclesie tenendum, alii idem ne- gant faciendum. Quapropter quicumque tale scisma faciunt in populo, ni- mium sunt nocivi. Propter quod dictum est 4): „Utinam 20 abscindantur, qui vos conturbant.“ Nichil tamen nocencius quam prelatus pusillanimis et tepidus, qui talia fieri permittit et contra talia virilitere) non consurgit, et omnibus modis non invigilat, ut non sint in populo et maxime in pre- dicatoribus scismata. Propter quod scriptum est, maxime ad 25 episcopum et prelatum 5): „Utinam esses calidus velf) frigidus, sed quia tepidus es, incipiam te evomere de ore meo.“ Ecce, horror abhominabilis prelati quasi amarissime turpitudinis et spurcicie ad vomitum deum ipsum provocantis conparatus, quin ymmo mille abhominacionibus abhominabilior et omnibus 30 spurciciis sordidior. Magna quidem ista est exoptacio a summog) 20) Nota, tu prelate (corr. ex: plebane) A manu auct. a) ita A rubr. in marg. (C. III.) b) inscriptio haec, prout etiam sequen- tes, de editione desumptae sunt; in cod. A non reperiuntur. c) ipsos ed. d) in moribus ed. e) viriliter non eximit gladium verbi dei, velut Gedeon 35 contra castra Madian, et non vigilat, ut non sinat in populo per talem cavil- lationem schisma, id est divisionem a Christo fieri ita ed. f) aut ed. g) assumo A. 1) vide infra c. 30 ct 33. 2) Oseae V. 1. 3) vide supra c. 1, pag. 2. 4) Galat. V. 12. 5) Apoc. III. 16.
Strana 11
De praelatis tepidis et monachis hypocritis. II deo, qua dicitur ad prelatum: „Utinam esses calidus vel frigi- dus“, et pensato cuma) hoc, quod ad primum prelatum dictum est ter 1): „Petre, diligis me plus hiis?“, et concomitanter per ter sunt sibi oves pascende recomisse. Nimis igitur nocet sancto populo christiano tepiditas pre- 5 latorum, qui scisma fieri inter subditos et precipue predicantes dissimulant vel permittunt, vel non tantum ob id irascuntur, quantum hoc magnum malum correquirit. Enimvero hic est redeundum super illos, qui solent magis scisma in dei populis seminare, quam pacem ewangelizare Jhesu 10 Christi 2). Quod precipue et principaliter inventi sunt et hodie facere illi, qui vendicantes sibi ipsis diviciasb) et gloriam mundi, curant placere populis et predicant ipsis pacem in hac vita, gerentes se dulciter et iocunde ad divites et magnates. Et qualiter sunt congnoscendi? Indec), quemadmo- 15 dum scriptum est 3), quod piusd) Jhesus venit mittere gladium in terram, id est in terrenos, et non in celum, id est celestes, ita Antychristus venit mittere gladium in celume), id est ho- mines1) celestes, non autem in terrenos, veluti primus apostata angelus primum in celum visus est scisma inmittere, dehinc venit et in paradisum5) scisma suum inmisit orbi terrarum universo. Quapropter sicut omnis, qui conturbat malos in h) malis ipsorum vel conturbat bonos ac dividit adversum malos, est visibile1), quod ipse est ex veritate, que respicit terram et facit eam tremere, tangit montes, et fumigant 4), ita qui con- turbat bonos in eorum devocionek) et inmittit ipsis in bonis eorum operibus et studiis hesitacionem vel relaxacionem, vel exasperat malos contra bonos et simplices, ex deo non est, sed ex Antychristo et conmiscens!) poculum abhominacionis in calice aureo meretricis 5). Et si hii, qui faciunt christianis tur- 30 bacionem vel inmittunt controversiam sicquem) pacem chri- 20 25 9) Nota A manu auct. a) Pensate tamen ed. b) honores add. ed. c) ita corr. ab editore. Unde A et ed. d) dominus ed. c) coelum ed.; celo A. f) in h. ed. g) et seq. in A. h) et in ed. k) et praxi, quae 35 i) verisimile ed. m) si 1) ita ed.; commiscent A. est secundum spiritum Jesu add. ed. qui ed. 1) Joan. XXI. 15. 3) Cſ. Matth. X. 34. 2) Cf. Rom. X. 15 (evangelizantium pacem). 4) Cf. Psalm. CIII. 32. 5) Cf. Apoc. XVIII. 4.
De praelatis tepidis et monachis hypocritis. II deo, qua dicitur ad prelatum: „Utinam esses calidus vel frigi- dus“, et pensato cuma) hoc, quod ad primum prelatum dictum est ter 1): „Petre, diligis me plus hiis?“, et concomitanter per ter sunt sibi oves pascende recomisse. Nimis igitur nocet sancto populo christiano tepiditas pre- 5 latorum, qui scisma fieri inter subditos et precipue predicantes dissimulant vel permittunt, vel non tantum ob id irascuntur, quantum hoc magnum malum correquirit. Enimvero hic est redeundum super illos, qui solent magis scisma in dei populis seminare, quam pacem ewangelizare Jhesu 10 Christi 2). Quod precipue et principaliter inventi sunt et hodie facere illi, qui vendicantes sibi ipsis diviciasb) et gloriam mundi, curant placere populis et predicant ipsis pacem in hac vita, gerentes se dulciter et iocunde ad divites et magnates. Et qualiter sunt congnoscendi? Indec), quemadmo- 15 dum scriptum est 3), quod piusd) Jhesus venit mittere gladium in terram, id est in terrenos, et non in celum, id est celestes, ita Antychristus venit mittere gladium in celume), id est ho- mines1) celestes, non autem in terrenos, veluti primus apostata angelus primum in celum visus est scisma inmittere, dehinc venit et in paradisum5) scisma suum inmisit orbi terrarum universo. Quapropter sicut omnis, qui conturbat malos in h) malis ipsorum vel conturbat bonos ac dividit adversum malos, est visibile1), quod ipse est ex veritate, que respicit terram et facit eam tremere, tangit montes, et fumigant 4), ita qui con- turbat bonos in eorum devocionek) et inmittit ipsis in bonis eorum operibus et studiis hesitacionem vel relaxacionem, vel exasperat malos contra bonos et simplices, ex deo non est, sed ex Antychristo et conmiscens!) poculum abhominacionis in calice aureo meretricis 5). Et si hii, qui faciunt christianis tur- 30 bacionem vel inmittunt controversiam sicquem) pacem chri- 20 25 9) Nota A manu auct. a) Pensate tamen ed. b) honores add. ed. c) ita corr. ab editore. Unde A et ed. d) dominus ed. c) coelum ed.; celo A. f) in h. ed. g) et seq. in A. h) et in ed. k) et praxi, quae 35 i) verisimile ed. m) si 1) ita ed.; commiscent A. est secundum spiritum Jesu add. ed. qui ed. 1) Joan. XXI. 15. 3) Cſ. Matth. X. 34. 2) Cf. Rom. X. 15 (evangelizantium pacem). 4) Cf. Psalm. CIII. 32. 5) Cf. Apoc. XVIII. 4.
Strana 12
12 Matthiae de Janov Regulae, l. 11l, tr. 6, c. 3. stianorum devotorum destruunta) et ipsimet pace perfruuntur, maxime si id ipsis fortunate eveniat, eo quod in pauperes et plebeios simplices deseviuntb) et ibi sunt audaces et asperi ad loquendum, cum potestatibus autem et magnatibus 5 huius mundi habita interim pace et vita quieta, signum habent illi, quod sunt ex Antychristo et amicie) huius mundi, et si multa et magna opera similia bonis viris faciunt, vana gloria") in id ipsos perurgente. Semper etenim per contrarium a principio domini Jhesu 10 humiles et simplices discipuli a magnis et divitibus hominibus huius mundi sunt perpessi, quia illi sunt, qui ut plurimum ma- gis offendunt deum et eius veritatem et agitantur spiritu Anti- christi, cum pauperibus vero plebse ise) et simplicibus pacem ha- buerunt1) sancti dei, quia similia similibus ubique applaude- 15 bant8). Unde scriptumh) 1): „Et cum simplicibus sermocinacio eius“, et iterum2): „Ad ewangelizandum pauperibus misit me.“ De hoc tamen ad presens non est michi cura magna ad dis- serendum, puta ad fideles predicatores discernendum a non veris, quia in primo et secundo tractatibus huius libri2) multa sunt 20 de ista materia conpilata. Solum istud nunc putavi addiciendum, quod illa nocen- tissima abhominacio in dei ecclesia, puta controversia in- tersacerdotes et maxime inter predicantes incepiti maxime tunc et manifeste, quando religiosi falsi [f. 210b] sunt multiplicati per ecclesiam et invaluerunt in tantum, ut familias etk) plebes, castral), civitates, opida, vil- las replerent et occuparent. Et inde est, quod zelus et con- tencio 4) et plebis continuam) distraccio invaluit in ecclesia et usque hodie persistit. Nec hoc malum magnum et nimis damp- 30 nosum cessare poterit in ecclesia Jhesu crucifixi, quamdiu reli- giosi ita communiter et in magno numero sunt in plebibus 25 a) ita corr, ab ed.; destruant... perfruantur A et ed. b) desae- viant ed. c) amico ed. d) vanam gloriam false A. e) plebis A. f) habent ed. g) congaudent ed. h) est add. ed. i) inter pr. incepit m) ita corr. k) in corr. et A super lin. 1) et castra ed. 35 om. ed. (sic!). ab editore; continue A et ed. 1) Prov. III. 32. 2) libere allatum; cf. I. Cor. I. 17: „Non enim misit me Christus baptizare, sed evangelizare“; Matth. XI. 5: „pauperes evangeli- zantur"; Is. LXI. I: „ad annuntiandum mansuetis misit me.“ 3) scil. in 1. ct 4) Cf. Jac. III. 16 (zelus et contentio). 40 2. tractatu I. libri, v. volumen I.
12 Matthiae de Janov Regulae, l. 11l, tr. 6, c. 3. stianorum devotorum destruunta) et ipsimet pace perfruuntur, maxime si id ipsis fortunate eveniat, eo quod in pauperes et plebeios simplices deseviuntb) et ibi sunt audaces et asperi ad loquendum, cum potestatibus autem et magnatibus 5 huius mundi habita interim pace et vita quieta, signum habent illi, quod sunt ex Antychristo et amicie) huius mundi, et si multa et magna opera similia bonis viris faciunt, vana gloria") in id ipsos perurgente. Semper etenim per contrarium a principio domini Jhesu 10 humiles et simplices discipuli a magnis et divitibus hominibus huius mundi sunt perpessi, quia illi sunt, qui ut plurimum ma- gis offendunt deum et eius veritatem et agitantur spiritu Anti- christi, cum pauperibus vero plebse ise) et simplicibus pacem ha- buerunt1) sancti dei, quia similia similibus ubique applaude- 15 bant8). Unde scriptumh) 1): „Et cum simplicibus sermocinacio eius“, et iterum2): „Ad ewangelizandum pauperibus misit me.“ De hoc tamen ad presens non est michi cura magna ad dis- serendum, puta ad fideles predicatores discernendum a non veris, quia in primo et secundo tractatibus huius libri2) multa sunt 20 de ista materia conpilata. Solum istud nunc putavi addiciendum, quod illa nocen- tissima abhominacio in dei ecclesia, puta controversia in- tersacerdotes et maxime inter predicantes incepiti maxime tunc et manifeste, quando religiosi falsi [f. 210b] sunt multiplicati per ecclesiam et invaluerunt in tantum, ut familias etk) plebes, castral), civitates, opida, vil- las replerent et occuparent. Et inde est, quod zelus et con- tencio 4) et plebis continuam) distraccio invaluit in ecclesia et usque hodie persistit. Nec hoc malum magnum et nimis damp- 30 nosum cessare poterit in ecclesia Jhesu crucifixi, quamdiu reli- giosi ita communiter et in magno numero sunt in plebibus 25 a) ita corr, ab ed.; destruant... perfruantur A et ed. b) desae- viant ed. c) amico ed. d) vanam gloriam false A. e) plebis A. f) habent ed. g) congaudent ed. h) est add. ed. i) inter pr. incepit m) ita corr. k) in corr. et A super lin. 1) et castra ed. 35 om. ed. (sic!). ab editore; continue A et ed. 1) Prov. III. 32. 2) libere allatum; cf. I. Cor. I. 17: „Non enim misit me Christus baptizare, sed evangelizare“; Matth. XI. 5: „pauperes evangeli- zantur"; Is. LXI. I: „ad annuntiandum mansuetis misit me.“ 3) scil. in 1. ct 4) Cf. Jac. III. 16 (zelus et contentio). 40 2. tractatu I. libri, v. volumen I.
Strana 13
Quod schisma ecclesiae inceperit, quando religiosi falsi invaluerint. 13 christianis, simul et plebei, clerici et sacerdotes, conmixti et quasi duo viri zelotipea) satagentes eidem mulieri conplacere et coniungi 1), vel duo galli gallinaciib) ad unam et eandem galli- nam vel gregem gallinarum. Hoc tamen nolo simpliciter affirmare et pertinaciter tenere, quod religiosi sint simpliciter causa illius controversie et dis- sensionum in populisc), sed hoc dico, quod talis conturbacio in plebibus fidelium et disceptacio sacerdotum, precipue pre- dicancium, maxime inchoavit et valide tunc, quando, ut prius dictum est, vigere religiones inceperunt, quoniamd) magis, 10 puta quod habundanciam iniquitatis et refrigerium caritatis mul- torum ista in Christi ecclesia operantur. Hoce) insuper cum hiis est videre, quod ubicumque in rure, in opido vel in civi- tate nondum manent religiosi vel non visitant ibidem commu- niter, ibi stant bene sacerdotes concorditer ad invicem et plebs 15 est sine distraccione et dissensione, plebs quoque obedit suis sacerdotibus sine ulla contradiccione universa. At ubi ad- venit conventus religiosorum ad civitatem, ad fa- miliam vel ad villam vel est ibidemf) eorum visitacio fre- quentata, tunc mox inchoat conturbacio et contradiccio, et pri- 20 mum inter sacerdotes et in ambones), dehinc et disturbium in populis et inobediencia et irreverencia plebium ad suos sacer- dotes et sacerdotum minor sedulitas et maior negligencia ad curam suarum plebium. Dicunt enim mox manifeste ad po- pulos, vadant ad monachos vel religiosos, quibus dant vel quos 25 fovent. Et exindeh) excitati nimis ad odium et persequendo se mutuo vel mali sacerdotes contra bonos fratres ex invidia vel falsi fratres et inpertinentes plebibus contra fideles sacerdotes plebium et viriles zelatores pro suis plebibus se invicem vitu- perant et conviciantur, sibi invicem contradicunt et se verbis 30 et factis inpungnant coram innocentibus populis, et sic totum wigusi) faciunt conturbatum dampnabiliterque scandalizatum vacillare et in fide christiana pollui et exterminarik). 5 a) zelotypi ed. b) gallinacei ed, unam et om. c) in plebibus vel e) Haec ed. 35 populis ed. d) quanto magis, quando per abundantiam ed. t) ibi ibidem A. 8) inter sacerdotes in ambitione (sic) ed. h) om. od. i) wulguus A. k) ita A; rectius esset contaminari. 1) Cf. Num. V. 14—15.
Quod schisma ecclesiae inceperit, quando religiosi falsi invaluerint. 13 christianis, simul et plebei, clerici et sacerdotes, conmixti et quasi duo viri zelotipea) satagentes eidem mulieri conplacere et coniungi 1), vel duo galli gallinaciib) ad unam et eandem galli- nam vel gregem gallinarum. Hoc tamen nolo simpliciter affirmare et pertinaciter tenere, quod religiosi sint simpliciter causa illius controversie et dis- sensionum in populisc), sed hoc dico, quod talis conturbacio in plebibus fidelium et disceptacio sacerdotum, precipue pre- dicancium, maxime inchoavit et valide tunc, quando, ut prius dictum est, vigere religiones inceperunt, quoniamd) magis, 10 puta quod habundanciam iniquitatis et refrigerium caritatis mul- torum ista in Christi ecclesia operantur. Hoce) insuper cum hiis est videre, quod ubicumque in rure, in opido vel in civi- tate nondum manent religiosi vel non visitant ibidem commu- niter, ibi stant bene sacerdotes concorditer ad invicem et plebs 15 est sine distraccione et dissensione, plebs quoque obedit suis sacerdotibus sine ulla contradiccione universa. At ubi ad- venit conventus religiosorum ad civitatem, ad fa- miliam vel ad villam vel est ibidemf) eorum visitacio fre- quentata, tunc mox inchoat conturbacio et contradiccio, et pri- 20 mum inter sacerdotes et in ambones), dehinc et disturbium in populis et inobediencia et irreverencia plebium ad suos sacer- dotes et sacerdotum minor sedulitas et maior negligencia ad curam suarum plebium. Dicunt enim mox manifeste ad po- pulos, vadant ad monachos vel religiosos, quibus dant vel quos 25 fovent. Et exindeh) excitati nimis ad odium et persequendo se mutuo vel mali sacerdotes contra bonos fratres ex invidia vel falsi fratres et inpertinentes plebibus contra fideles sacerdotes plebium et viriles zelatores pro suis plebibus se invicem vitu- perant et conviciantur, sibi invicem contradicunt et se verbis 30 et factis inpungnant coram innocentibus populis, et sic totum wigusi) faciunt conturbatum dampnabiliterque scandalizatum vacillare et in fide christiana pollui et exterminarik). 5 a) zelotypi ed. b) gallinacei ed, unam et om. c) in plebibus vel e) Haec ed. 35 populis ed. d) quanto magis, quando per abundantiam ed. t) ibi ibidem A. 8) inter sacerdotes in ambitione (sic) ed. h) om. od. i) wulguus A. k) ita A; rectius esset contaminari. 1) Cf. Num. V. 14—15.
Strana 14
14 Matthiae de Janov Regulae, 1. III, tr. 6, c. 4. Capitulum quartuma). Sacerdotum et monachorum arma iniustitiae et eorundem aemulationes et odia, quibus turbant populum deilb). Ad hoce) horrendum malum accedit, quod utriqued) ha- bent arma iniusticie eque ut iusticiee), et ut plurimum iniusticia magis est vel apparet conmunita adversumf) domini Jhesu simplicem et nudam atque dulcissimam veritatem. Et idcirco inibi secundum Philosophum terribilis et sevissima cru- delitas exercetur, et abhominacio desolacionis perindes) nimium 10 conflatur in christiano populo in loco sancto et constipatur ac dilatatur. 5 25 Habent etenim sacerdotes plebis magnam ordinariam potestatem et auctoritatem super populum universum. Habent cum hiis nichilominus scripturam pro seipsis multam et statuta 15 papalia et eloquenciam, sapienciam et doctores, et possident libere cathedras suas, queb) eis placent ad loquendumi), ad- herente ipsis maxime plebis comitatu. Habent et religiosi ex adverso adhuc ampliorem forti- tudinem et munimentak), videlicet exempcionem ab episcopo 20 et ab omnibus, et ita facti sunt per hoc, ut nullum timeant. Habent potestatem super universos ad se sponte venientes pre- dicare, confessiones audire, sepulthuram prebere et alia multa in plebibus faciendi, in quibus nullo iure vel racionabiliter plebani!) possunt ipsos inpedire. Adest ipsis auctoritas pape, favor regum, principum et multorum nimis huius seculi dominorum et divi- tum hominum, fovetm) eos et favet ac propungnat plebs fere universan) laycorum, sacerdotibus propriis indignando, quod puta ex mera invidia expungnant fratres humiles et sanctos religiosos. 30 Habent insuper fratres religiosi in sua munimenta appor- tatum°) et multum?) conferens€) contra plebanos vel sacerdotes a) ita A rubr.: Capi.m IIIIm. b) ita ed.; om. A. c) Adhuc ed. d) om. ed. e) eque ut iusticie om. ed. ") adversus el. g) proinde ed. b) et quae ed. i) loquuntur add. ed. k) in ed. sequitur: Patet per 1) ita ed.; ple- 35 earum regulas et in praxi ipsorum, et ita facti sunt etc. o) apparatum bium (?) A. m) Fovent ed. n) per universa ed. (sic). multum conferentem ed. P) corr. A. 4) con — add. ab auct. in corr. A.
14 Matthiae de Janov Regulae, 1. III, tr. 6, c. 4. Capitulum quartuma). Sacerdotum et monachorum arma iniustitiae et eorundem aemulationes et odia, quibus turbant populum deilb). Ad hoce) horrendum malum accedit, quod utriqued) ha- bent arma iniusticie eque ut iusticiee), et ut plurimum iniusticia magis est vel apparet conmunita adversumf) domini Jhesu simplicem et nudam atque dulcissimam veritatem. Et idcirco inibi secundum Philosophum terribilis et sevissima cru- delitas exercetur, et abhominacio desolacionis perindes) nimium 10 conflatur in christiano populo in loco sancto et constipatur ac dilatatur. 5 25 Habent etenim sacerdotes plebis magnam ordinariam potestatem et auctoritatem super populum universum. Habent cum hiis nichilominus scripturam pro seipsis multam et statuta 15 papalia et eloquenciam, sapienciam et doctores, et possident libere cathedras suas, queb) eis placent ad loquendumi), ad- herente ipsis maxime plebis comitatu. Habent et religiosi ex adverso adhuc ampliorem forti- tudinem et munimentak), videlicet exempcionem ab episcopo 20 et ab omnibus, et ita facti sunt per hoc, ut nullum timeant. Habent potestatem super universos ad se sponte venientes pre- dicare, confessiones audire, sepulthuram prebere et alia multa in plebibus faciendi, in quibus nullo iure vel racionabiliter plebani!) possunt ipsos inpedire. Adest ipsis auctoritas pape, favor regum, principum et multorum nimis huius seculi dominorum et divi- tum hominum, fovetm) eos et favet ac propungnat plebs fere universan) laycorum, sacerdotibus propriis indignando, quod puta ex mera invidia expungnant fratres humiles et sanctos religiosos. 30 Habent insuper fratres religiosi in sua munimenta appor- tatum°) et multum?) conferens€) contra plebanos vel sacerdotes a) ita A rubr.: Capi.m IIIIm. b) ita ed.; om. A. c) Adhuc ed. d) om. ed. e) eque ut iusticie om. ed. ") adversus el. g) proinde ed. b) et quae ed. i) loquuntur add. ed. k) in ed. sequitur: Patet per 1) ita ed.; ple- 35 earum regulas et in praxi ipsorum, et ita facti sunt etc. o) apparatum bium (?) A. m) Fovent ed. n) per universa ed. (sic). multum conferentem ed. P) corr. A. 4) con — add. ab auct. in corr. A.
Strana 15
Sacerdotum et monachorum arma, quibus turbant populum. 15 illuda), quod sunt iam valde multib) et universie) docti ad pre- lium, viri utique potentes in opere et sermone, lucente ipsorum semita coram mundo 1), et omnis species religionis, sanctitatis et virtutis est ipsis communis et in promptu; quibus prepollent coram populo universod), radii quoque solis 2) atque sapiencia et sciencia scripturarum substrata eisdem permanet atque ipsis est subiecta, dum et quando habent opus ad agendum. Sunt divites insuper in privilegiis apostolicorum et habent pro se multa [f. 211a] statuta papalia. Sunt ad invicem valde nimise) conpacti, ut scuta fusilia3), turmatim habitant et gradiuntur et 10 assunt sibi presidio, religio una puta alteri religioni, et una quo- que obumbrat alteram ad se invicem protegendum, una uni adherendum. 5 Et per hoc ita potenter hii utique, videlicet sa- cerdotes plebiumf) et religiosi assumpserunt po- 15 pulum christianum quasi cornuas) fortissima4) et al- terutrum pungnancia ad ventilandum et distrahendum et spo- liandum, ut fere iam nullus bene valeat, nisi dominus Jhesus omnipotens, illis malis occursare, que dei ecclesia abinde iam patitur vel iam a longinquo paci eblatur, ita quod propriel) sit 20 planctus ecclesie inquientis 5): „Infirmata est virtus mea, dedit me dominus in manuſm], de qua non potero surgere. Abstulit magnificos meos dominus de medio mei." Quapropter illa abhominacio terribilis, scilicet detraccio alterutrum et controversia inter sacerdotes et predicatoresi), 25 inter religiosos et plebanos exstirpari non poterit, nisi ut vel solum religiosi regant plebes, sacerdotibus curatis sublatis de medio, vel, quod prius est in ecclesia dei ordinatum, religiosis subtractis vel constrictis, ut tantum sacerdotes, et nullus alius, nisi subordinatus, regat plebes. Utinam igitur abscindantur, qui nos conturbant, de medio sancti populi christiani, vel sacerdotes, si sunt causa per suam avariciam et invidiam contra fratres, et ut ma- 30 a) scilicet ed. b) diversarum regularum add. ed. c) om. ed. d) velut meretrix apocalyptica add. ed. e) om. ed. f) om. ed. s) duo 35 i) et seq. in A, sed del. cornua ed. h) prope ed. 1) Cf. Job XLI. 23: „Post eum lucebit semita.“ 3) Cf. Job XLI. 6. „Sub ipso erunt radii solis.“ bestiae v. Apoc. XIII. II. 5) Thren. I. 14 —15. 2) Cf. Job XLI. 21: 4) de duobus cornibus
Sacerdotum et monachorum arma, quibus turbant populum. 15 illuda), quod sunt iam valde multib) et universie) docti ad pre- lium, viri utique potentes in opere et sermone, lucente ipsorum semita coram mundo 1), et omnis species religionis, sanctitatis et virtutis est ipsis communis et in promptu; quibus prepollent coram populo universod), radii quoque solis 2) atque sapiencia et sciencia scripturarum substrata eisdem permanet atque ipsis est subiecta, dum et quando habent opus ad agendum. Sunt divites insuper in privilegiis apostolicorum et habent pro se multa [f. 211a] statuta papalia. Sunt ad invicem valde nimise) conpacti, ut scuta fusilia3), turmatim habitant et gradiuntur et 10 assunt sibi presidio, religio una puta alteri religioni, et una quo- que obumbrat alteram ad se invicem protegendum, una uni adherendum. 5 Et per hoc ita potenter hii utique, videlicet sa- cerdotes plebiumf) et religiosi assumpserunt po- 15 pulum christianum quasi cornuas) fortissima4) et al- terutrum pungnancia ad ventilandum et distrahendum et spo- liandum, ut fere iam nullus bene valeat, nisi dominus Jhesus omnipotens, illis malis occursare, que dei ecclesia abinde iam patitur vel iam a longinquo paci eblatur, ita quod propriel) sit 20 planctus ecclesie inquientis 5): „Infirmata est virtus mea, dedit me dominus in manuſm], de qua non potero surgere. Abstulit magnificos meos dominus de medio mei." Quapropter illa abhominacio terribilis, scilicet detraccio alterutrum et controversia inter sacerdotes et predicatoresi), 25 inter religiosos et plebanos exstirpari non poterit, nisi ut vel solum religiosi regant plebes, sacerdotibus curatis sublatis de medio, vel, quod prius est in ecclesia dei ordinatum, religiosis subtractis vel constrictis, ut tantum sacerdotes, et nullus alius, nisi subordinatus, regat plebes. Utinam igitur abscindantur, qui nos conturbant, de medio sancti populi christiani, vel sacerdotes, si sunt causa per suam avariciam et invidiam contra fratres, et ut ma- 30 a) scilicet ed. b) diversarum regularum add. ed. c) om. ed. d) velut meretrix apocalyptica add. ed. e) om. ed. f) om. ed. s) duo 35 i) et seq. in A, sed del. cornua ed. h) prope ed. 1) Cf. Job XLI. 23: „Post eum lucebit semita.“ 3) Cf. Job XLI. 6. „Sub ipso erunt radii solis.“ bestiae v. Apoc. XIII. II. 5) Thren. I. 14 —15. 2) Cf. Job XLI. 21: 4) de duobus cornibus
Strana 16
16 Matthiae de Janov Regulae, 1. I1I, tr. 6, c. 4. nerent in cura animarum soli sanctia) religiosi, ut non essent occasio scismatis sacerdotum plebiumb) et inobediencie ple- biumc) ad sacerdotes! Quoniamd) stantibus singulis ut nunc, ut sepe dictum est, illa contradiccio dampnosa saluti nequaquam 5 poterit remediari, seu abhominacio desolacionis stupenda de sancto populo eici et expurgari, quoniam dominus papa, qui donat hiise) utrisque super dei populum libertatem, esse pre- sens vel propinquus omnibus plebibus non potest, sed neque dominus episcopus, et si conventof) iudicio coram ipsis utreque 10 partes venerint, hee prepotentes ad litigandum sciunt bene ambe se iustificare. Et quia sunt inconponibiless) ad invicem circa plebem eandem, sicut duo adversi pastores ad gregem eundem et sicut duo galli gallinaciib) ad easdem gallinas et sicut duo viri ad eandem nuptam mulierem, quare, licet quan- 15 tumcumque et quociescumque aut per quoscumque paciscantur ad invicem et quomodocumque pax et gracia firmetur inter ipsos, loquor sacerdotes plebium et religiosos, subsistere pax et gracia non poterit neque diu permanere, habundancia ma- licie, invidie et avaricie exigente. Non enim populus dei potest 20 facile duobus dominis deservirei) 1), adversis et non subordinatis, neque cum equitate possidens pacifice permitteret in hiis, que sunt sui iurisk), regere vel multa facere iniquum possessorem vel intrusum vel oppressorem1), quin vel repugnaret vel ob- murmuraret contra seipsum exprimentem. Quid namque dominus papa racionabiliter ibi poterit invenire ad hoc, ut isti duo populi concorditer ad invicem in eadem plebe positi habitarent, cum dederit utrisque potestatem super eandem dei plebem suas operaciones exercendi, predi- candi, confessiones audiendi, sepeliendi et similia, cum sint ad 30 invicem divisim) et prorsus dissimiles habitu et conversacione et omni alia posicione? Nam inponere silencium et conrestric- cionem religiosis episcopus locin) non potest, quia ipsi ab episcopis sunt exempti. Neque pape, ut apparet, bene licet hoc facere, ne forte inpediret sic multos actus et exercicia divine 25 35 a) facti ed. b) et plebium ed. c) plebani ed. d) Quoniam = nam. e) om. ed. f) ita ed.; convente A. g) incompassibiles ed. h) gal- linacei ed. i) servire ed. k) suae vicis ed. 1) vel intrusum possesso- rem ed. m) diversi rectius ed. n) om. ed. 1) Cf. Matth. VI. 24: „Nemo potest duobus dominis servire."
16 Matthiae de Janov Regulae, 1. I1I, tr. 6, c. 4. nerent in cura animarum soli sanctia) religiosi, ut non essent occasio scismatis sacerdotum plebiumb) et inobediencie ple- biumc) ad sacerdotes! Quoniamd) stantibus singulis ut nunc, ut sepe dictum est, illa contradiccio dampnosa saluti nequaquam 5 poterit remediari, seu abhominacio desolacionis stupenda de sancto populo eici et expurgari, quoniam dominus papa, qui donat hiise) utrisque super dei populum libertatem, esse pre- sens vel propinquus omnibus plebibus non potest, sed neque dominus episcopus, et si conventof) iudicio coram ipsis utreque 10 partes venerint, hee prepotentes ad litigandum sciunt bene ambe se iustificare. Et quia sunt inconponibiless) ad invicem circa plebem eandem, sicut duo adversi pastores ad gregem eundem et sicut duo galli gallinaciib) ad easdem gallinas et sicut duo viri ad eandem nuptam mulierem, quare, licet quan- 15 tumcumque et quociescumque aut per quoscumque paciscantur ad invicem et quomodocumque pax et gracia firmetur inter ipsos, loquor sacerdotes plebium et religiosos, subsistere pax et gracia non poterit neque diu permanere, habundancia ma- licie, invidie et avaricie exigente. Non enim populus dei potest 20 facile duobus dominis deservirei) 1), adversis et non subordinatis, neque cum equitate possidens pacifice permitteret in hiis, que sunt sui iurisk), regere vel multa facere iniquum possessorem vel intrusum vel oppressorem1), quin vel repugnaret vel ob- murmuraret contra seipsum exprimentem. Quid namque dominus papa racionabiliter ibi poterit invenire ad hoc, ut isti duo populi concorditer ad invicem in eadem plebe positi habitarent, cum dederit utrisque potestatem super eandem dei plebem suas operaciones exercendi, predi- candi, confessiones audiendi, sepeliendi et similia, cum sint ad 30 invicem divisim) et prorsus dissimiles habitu et conversacione et omni alia posicione? Nam inponere silencium et conrestric- cionem religiosis episcopus locin) non potest, quia ipsi ab episcopis sunt exempti. Neque pape, ut apparet, bene licet hoc facere, ne forte inpediret sic multos actus et exercicia divine 25 35 a) facti ed. b) et plebium ed. c) plebani ed. d) Quoniam = nam. e) om. ed. f) ita ed.; convente A. g) incompassibiles ed. h) gal- linacei ed. i) servire ed. k) suae vicis ed. 1) vel intrusum possesso- rem ed. m) diversi rectius ed. n) om. ed. 1) Cf. Matth. VI. 24: „Nemo potest duobus dominis servire."
Strana 17
Utinam abscindantur, qui turbant populum christianum! 17 caritatis; non enim forte bene staret, si tam magnis viris et tam multis doctis, devotis, religiosis et sanctis et omnipharie adornatis prohiberet bonaa) in plebibus Christi exercenda, nisi forte essent prius episcopo et plebano subiecti et omnia illa facerent cum ipsorum beneplacito et debita humilique subiec- cione, in nullo ipsorum auctoritati derogantes. Quodsi sic fieret, adhuc maior controversia et iurgium erumperet inter pre- dicantes sacerdotes, quia per hoc non auferretur occasio ava- ricie vel lucra sua negociandi in sancto populo christiano, stante tanta religiosorum multitudine et ipsorum adb) invicem con- 10 paccione in conparacione ipsorum paucitati plebanorum, et in eisdem murisc) conmansione, nisi forte vellent morari in soli- tudinibus et silvis, numquam inde exituri. Non tamen hoc dico ipsis fratribus detrahendo, sed magis sacerdotum avariciam obiurgando. lterum sacerdotibus plebium neque episcopus neque papa facile potest inponere silencium vel ponere mensuram ad lo- quendum, nisi si ab ipsis auferrent curam animarum simpliciter et conmitterent religiosis ad regendum, ordine apostolico [f. 211h et antiquo conmutato d). Non tamen usquequaquee) ydoneum et conveniens puto religiones vel religiosos plebes sanctas ad regendum, cum illud obviet et nomini ipsorum et primitive professioni, et alias sunt nimis longinqui et dissimiles plebeis et statu suo et habitu et tota sua professione, et tantumf) difformes quoad extrinseca, ut 25 eciam intrinseca animi vix ad invicem perfecte paciscantur, sed semper quasi quodam modo extranei se invicem conplectantur 1) Non enim sunt neque possunt esse equales ins) votis, in h) factis vel in cottidiana mansione. Amicicia autem esse et firmari non potest, nisi quoad singula sint equales vel maxime quoad principalia. Non vero monachus vel religiosus se conpetenter potest dare imitabilem vulgari, cum populus, longe se videns a statu et professione monachi, et neque ad ea vel similia teneri, que facit monachus, neque posse, non i) cogitat ipsum in aliquo imitari, neque eciam ipsius documenta multum intime recipit 35 b) ad — com- d) etc. add. ed. h) om. ed. 20 30 a) bona ... exercendi A; bonum... exercendum ed. paracione om. ed. (sic); paucitate infra ed. c) mutua ed. e) usque adeo ed. f) in tantum ed. 8) om. ed. i) om. ed. 1) se invicem complecti phrasis biblica est; cf. Nahum I. 10. KYBAL: M. de Janov Regulae, IV. 40
Utinam abscindantur, qui turbant populum christianum! 17 caritatis; non enim forte bene staret, si tam magnis viris et tam multis doctis, devotis, religiosis et sanctis et omnipharie adornatis prohiberet bonaa) in plebibus Christi exercenda, nisi forte essent prius episcopo et plebano subiecti et omnia illa facerent cum ipsorum beneplacito et debita humilique subiec- cione, in nullo ipsorum auctoritati derogantes. Quodsi sic fieret, adhuc maior controversia et iurgium erumperet inter pre- dicantes sacerdotes, quia per hoc non auferretur occasio ava- ricie vel lucra sua negociandi in sancto populo christiano, stante tanta religiosorum multitudine et ipsorum adb) invicem con- 10 paccione in conparacione ipsorum paucitati plebanorum, et in eisdem murisc) conmansione, nisi forte vellent morari in soli- tudinibus et silvis, numquam inde exituri. Non tamen hoc dico ipsis fratribus detrahendo, sed magis sacerdotum avariciam obiurgando. lterum sacerdotibus plebium neque episcopus neque papa facile potest inponere silencium vel ponere mensuram ad lo- quendum, nisi si ab ipsis auferrent curam animarum simpliciter et conmitterent religiosis ad regendum, ordine apostolico [f. 211h et antiquo conmutato d). Non tamen usquequaquee) ydoneum et conveniens puto religiones vel religiosos plebes sanctas ad regendum, cum illud obviet et nomini ipsorum et primitive professioni, et alias sunt nimis longinqui et dissimiles plebeis et statu suo et habitu et tota sua professione, et tantumf) difformes quoad extrinseca, ut 25 eciam intrinseca animi vix ad invicem perfecte paciscantur, sed semper quasi quodam modo extranei se invicem conplectantur 1) Non enim sunt neque possunt esse equales ins) votis, in h) factis vel in cottidiana mansione. Amicicia autem esse et firmari non potest, nisi quoad singula sint equales vel maxime quoad principalia. Non vero monachus vel religiosus se conpetenter potest dare imitabilem vulgari, cum populus, longe se videns a statu et professione monachi, et neque ad ea vel similia teneri, que facit monachus, neque posse, non i) cogitat ipsum in aliquo imitari, neque eciam ipsius documenta multum intime recipit 35 b) ad — com- d) etc. add. ed. h) om. ed. 20 30 a) bona ... exercendi A; bonum... exercendum ed. paracione om. ed. (sic); paucitate infra ed. c) mutua ed. e) usque adeo ed. f) in tantum ed. 8) om. ed. i) om. ed. 1) se invicem complecti phrasis biblica est; cf. Nahum I. 10. KYBAL: M. de Janov Regulae, IV. 40
Strana 18
18 Matthiae de Janov Regulae, 1. 1II, tr. 6, c. 4 et 5. quasi a se longinqui et dissimilis vel extranei, et talis, cui competit loqui talia et facere, ad que laycus, ea audiens, non tenetur anhelare. Hec incidentalitera) hic posui ad videndum partem ma- 5 ligne abhominacionis desolacionis in templo dei constituteb). Non enim principaliter hic de falsis religiosis fratribus assumpsi laborem ad loquendum, quoniam alibic) 1) dicta et scripta de ipsis potest quilibet reperire facile, ordinate et copiose et quasi inexpungnabiliter racionibus et scripturis communita et, que 10 in contrarium sunt per ipsos conpositae), non esse magni vi- goris et f) fulcimenti. Capitulum quintum5). [De duobus malis sacerdotum, scilicet quod odiunt et impediunt praedicantes veritatem, et quod in omnibus quaerunt, quae sua sunt, sub specie pietatis, non quae Jesu Christilh). Nunc iterum resumo verbum prophete prius sumptum i) 2): „Audite hoc, sacerdotes, et attendite domus Israhel et domus regis auscultate, quia vobiscum est iudicium, quoniam laqueus facti estis speculacioni et sicud rethe expansum super Thabor." Advertendum est hic diligenter, quod simpliciter dicit: „Facti estis laqueus“, etc., et dehinc de rethi non sic loquitur, sed dicit: „Et sicut rethe“, etc. Ubi innuit duo mala yppo- critarum sacerdotum: unum, quo d] inpediunt predicantes veritatemk) et odio habent et perseqfujuntur predicatores. 25 Et secundum malum est, quod ipsi, quidquid predicant vel quid- quid faciunt, in omnibus, que sua sunt, querunt, non que Jhesu Christi 3), et in singulis sequitur eorum cor1) avariciam. Sed primum faciunt manifeste, et ideo dicit simpliciter: „Facti estis laqueus speculacioni.“ Secundum faciunt paleatem) sub specié 30 pietatis; ideo dicit: „Sicut rethe expansum“, etc. 15 20 a) incidenter ed. b) constitutam ed. c) corr. A; sequitur princi- d) racionibus — que om. ed. c) corr. 1. paliter, sed. del. in A. h) ita add. ed. f) aut ed. g) ita A rubr. i) sumptum A et ed. k) vorr. A. 1) super lin. add. A. m) palliate ed. 35 1) vid. in tractatu magistrorum Parisiensium „De periculis novíssímorum temporum", quod quaere in vol. III. huius operis. 2) Oseae V. 1; (f. supra c. 1. s) Cf. Philip. II. 21.
18 Matthiae de Janov Regulae, 1. 1II, tr. 6, c. 4 et 5. quasi a se longinqui et dissimilis vel extranei, et talis, cui competit loqui talia et facere, ad que laycus, ea audiens, non tenetur anhelare. Hec incidentalitera) hic posui ad videndum partem ma- 5 ligne abhominacionis desolacionis in templo dei constituteb). Non enim principaliter hic de falsis religiosis fratribus assumpsi laborem ad loquendum, quoniam alibic) 1) dicta et scripta de ipsis potest quilibet reperire facile, ordinate et copiose et quasi inexpungnabiliter racionibus et scripturis communita et, que 10 in contrarium sunt per ipsos conpositae), non esse magni vi- goris et f) fulcimenti. Capitulum quintum5). [De duobus malis sacerdotum, scilicet quod odiunt et impediunt praedicantes veritatem, et quod in omnibus quaerunt, quae sua sunt, sub specie pietatis, non quae Jesu Christilh). Nunc iterum resumo verbum prophete prius sumptum i) 2): „Audite hoc, sacerdotes, et attendite domus Israhel et domus regis auscultate, quia vobiscum est iudicium, quoniam laqueus facti estis speculacioni et sicud rethe expansum super Thabor." Advertendum est hic diligenter, quod simpliciter dicit: „Facti estis laqueus“, etc., et dehinc de rethi non sic loquitur, sed dicit: „Et sicut rethe“, etc. Ubi innuit duo mala yppo- critarum sacerdotum: unum, quo d] inpediunt predicantes veritatemk) et odio habent et perseqfujuntur predicatores. 25 Et secundum malum est, quod ipsi, quidquid predicant vel quid- quid faciunt, in omnibus, que sua sunt, querunt, non que Jhesu Christi 3), et in singulis sequitur eorum cor1) avariciam. Sed primum faciunt manifeste, et ideo dicit simpliciter: „Facti estis laqueus speculacioni.“ Secundum faciunt paleatem) sub specié 30 pietatis; ideo dicit: „Sicut rethe expansum“, etc. 15 20 a) incidenter ed. b) constitutam ed. c) corr. A; sequitur princi- d) racionibus — que om. ed. c) corr. 1. paliter, sed. del. in A. h) ita add. ed. f) aut ed. g) ita A rubr. i) sumptum A et ed. k) vorr. A. 1) super lin. add. A. m) palliate ed. 35 1) vid. in tractatu magistrorum Parisiensium „De periculis novíssímorum temporum", quod quaere in vol. III. huius operis. 2) Oseae V. 1; (f. supra c. 1. s) Cf. Philip. II. 21.
Strana 19
De duobus malis sacerdotum. 19 1] Quantum ad primum, notum est, quod ab antiquo et maxime nunc sacerdotes carnales sunt et fuerunta) laqueus predicatoribus veritatis, principaliter illis, qui in corrigendo fideliter non sunt acceptores personarum 1), neque student magnis vel parvis conplacere, neque timent, sed fide- liter propungnant veritatem. Ad queb) consequens est, ut quan- doque magis quam alios corrigant eosdem carnalese) sacerdo- tes, quorum viciis necesse est, ut quilibet zelator veritatis am- plius irasciturd). Et tunc mox sacerdotes iniquie) primi et cru- delius persecuntur precones huius veritatis circumeundo et que- 10 rendo, ut possint capere Jhesum in sermone 2). Parati enim sunt semper detrahere magis quam per verbum Christi emendari. Et propter hoc serpentes et genimina vipperarum et a Christo et a Johanne 3) sunt nuncupati, quia non aliud quam in vene- num malicie, quidquid audiverint, sciunt convertere, et in suos pios patres, qui ipsos iterum parturiunt in Christo 4), non ve- rentur insurgere et mordere. Sicque fiunt laqueus speculacioni, id est predicacioni sanctorum sacerdotum. Et de hoc infra la- cius dicetur, cum agetur de muliere ebria de sanguine sanc- torum et martirum Jhesu Christi 5). Ista est abhorrenda in dei templo abhominacio desolacionis, quod, qui deberent primi esse proveri- tate, sunt primi contra utilem1) veritatem. Illi, qui deberent esse testes fideles predicatorum Christi Jhesu eo, quod noticiam et gubernacula legis Christi acceperunt, fiunt primi 25 testes mendaces contra fideles Jhesu discipulos. Et illos, de quibus deberet gaudere simplex Jhesu crucifixi nunccius verbi in sermone, illos oportet, ut magis timeat, ne capiatur in ser- mone 6), quia sacerdotes astuti et sagaces quasi vulpes in de- serto 7) iam facti sunt capcio et manifestus laqueus speculacioni. 30 Si enim faceret hocg) gentilis vel publicanus, ignarus vel mani- festus veritatis inimicus, esset quidem malicia et inpietas mani- festa, sed non esset abhominacio. Sed ista est abhorrenda a) fiunt ed. b) Atque ed. c) rasura seq. in A. d) ita A; irasca- f) contra sanctissimam veritatem Jhesu 35 tur ed. e) rasura seq. in A. Christi ed. g) haec ed. 15 20 1) Cf. Act. ap. X. 34 (personarum acceptor). 2) Cf. Matth. XXII. 15. 3) recte a Matthaco XXIII. 33. 4) Cf. Galat. IV. 19: „Filioli mei, quos 5) v. infra c. 12 et 83. iterum parturio, donec formetur Christus in vobis.“ 6) Cf. Matth. XXII. 15. 7) Cf. Izech. XIII. 4. 40
De duobus malis sacerdotum. 19 1] Quantum ad primum, notum est, quod ab antiquo et maxime nunc sacerdotes carnales sunt et fuerunta) laqueus predicatoribus veritatis, principaliter illis, qui in corrigendo fideliter non sunt acceptores personarum 1), neque student magnis vel parvis conplacere, neque timent, sed fide- liter propungnant veritatem. Ad queb) consequens est, ut quan- doque magis quam alios corrigant eosdem carnalese) sacerdo- tes, quorum viciis necesse est, ut quilibet zelator veritatis am- plius irasciturd). Et tunc mox sacerdotes iniquie) primi et cru- delius persecuntur precones huius veritatis circumeundo et que- 10 rendo, ut possint capere Jhesum in sermone 2). Parati enim sunt semper detrahere magis quam per verbum Christi emendari. Et propter hoc serpentes et genimina vipperarum et a Christo et a Johanne 3) sunt nuncupati, quia non aliud quam in vene- num malicie, quidquid audiverint, sciunt convertere, et in suos pios patres, qui ipsos iterum parturiunt in Christo 4), non ve- rentur insurgere et mordere. Sicque fiunt laqueus speculacioni, id est predicacioni sanctorum sacerdotum. Et de hoc infra la- cius dicetur, cum agetur de muliere ebria de sanguine sanc- torum et martirum Jhesu Christi 5). Ista est abhorrenda in dei templo abhominacio desolacionis, quod, qui deberent primi esse proveri- tate, sunt primi contra utilem1) veritatem. Illi, qui deberent esse testes fideles predicatorum Christi Jhesu eo, quod noticiam et gubernacula legis Christi acceperunt, fiunt primi 25 testes mendaces contra fideles Jhesu discipulos. Et illos, de quibus deberet gaudere simplex Jhesu crucifixi nunccius verbi in sermone, illos oportet, ut magis timeat, ne capiatur in ser- mone 6), quia sacerdotes astuti et sagaces quasi vulpes in de- serto 7) iam facti sunt capcio et manifestus laqueus speculacioni. 30 Si enim faceret hocg) gentilis vel publicanus, ignarus vel mani- festus veritatis inimicus, esset quidem malicia et inpietas mani- festa, sed non esset abhominacio. Sed ista est abhorrenda a) fiunt ed. b) Atque ed. c) rasura seq. in A. d) ita A; irasca- f) contra sanctissimam veritatem Jhesu 35 tur ed. e) rasura seq. in A. Christi ed. g) haec ed. 15 20 1) Cf. Act. ap. X. 34 (personarum acceptor). 2) Cf. Matth. XXII. 15. 3) recte a Matthaco XXIII. 33. 4) Cf. Galat. IV. 19: „Filioli mei, quos 5) v. infra c. 12 et 83. iterum parturio, donec formetur Christus in vobis.“ 6) Cf. Matth. XXII. 15. 7) Cf. Izech. XIII. 4. 40
Strana 20
20 Matthiae de Janoy Regulae, l. III, tr. 6, c. 5. abhominacio et antychristeitas in templo dei pro- prie constituta, quod illi, qui ingesserunt se et promiserunt [f. 212a] ecclesie esse amici et directores veritatis, illi facti sunt inimici et destructoresa) atque inpeditores verbi Jhesu crucifixi. Et pro eo veritas dicit 1): „Si inimicus meus maledixisset michi, sustinuissem utique, et si is, qui me“, etc. Sequitur 2): „Tu vero dux meus et notus meus, qui simul me dulces capiebas cibos in domo dei ambulavimus cum consensu.“ Et quia isti, de qui- bus sermo, acceperunt potestatem, auctoritatem et scienciam b), 10 divicias, gloriam et honorem et magnos diversos tytulos glo- riosos, ut inde haberent arma et essent validi defendere iusti- ciam et expedire veritatem in ecclesia Jhesu Christi, et ecce, conversie) in arcum pravum3), per eadem arma accepta pro veritate facti sunt fortes ad inpediendum dei veritatem et de- 15 bellandum nuncios veritatis. Et hec est nimia abhominacio desolacionis, cumd) ista omnia faciant sub typo et sub speciebus alicuius boni, contra que loquitur apostolus ad Ro. I°e), dicens 4): „Re- velatur autem ira dei de celo super omnem impietatem et in- 20 iusticiam hominum, qui veritatem dei in iniusticia detinent, quia quod notum est dei, manifestum est in illis. Deus enim illis manifestavit. Invisibilia enim ipsius a creatura mundi per ea, que facta sunt, intellecta conspiciuntur, superna quoque eius virtus [et divinitas], ita ut1) sint inexcusabiles, quia cum con- gnovissent deum, non sicut deum glorificaverunt aut gracias egerunt, sed evanuerunt in cogitacionibus suis, et obscuratum est insipiens cor eorum. Dicentes enim se esse sapientes, stulti facti sunt." Dicit autem hic propheta notanter laqueus factos esse 30 sacerdotes speculacioni, innuens per hoc, quod huiusmodi crudeles clerici non s) contradicunt quidem verbo Moysi et pro- phetis vel ewangelio et scripture sacre, et ita nec doctoribus sanctis vel magnis magistris et famosis precedentibush), licet factis et tota conversacione parvipendant et manifeste obvienti) a) seductores ed. b) substantias ed. c) sunt add. ed. d) Tamen ... faciunt ed. c) I° om. ed. f) quod el. 8) super lin. add. 1 manu h) in marg. A corr. ex: presentibus, quod in textu legitur; om. ed. auct. i) obvient ed.; obviant A. 1) Psalm. LIV. 13—14. 2) Psalm. LIV. 1/—15. 40 I.XXVII. 57. 4) Rom. I. 18—22. 25 3) Cf. Psalm.
20 Matthiae de Janoy Regulae, l. III, tr. 6, c. 5. abhominacio et antychristeitas in templo dei pro- prie constituta, quod illi, qui ingesserunt se et promiserunt [f. 212a] ecclesie esse amici et directores veritatis, illi facti sunt inimici et destructoresa) atque inpeditores verbi Jhesu crucifixi. Et pro eo veritas dicit 1): „Si inimicus meus maledixisset michi, sustinuissem utique, et si is, qui me“, etc. Sequitur 2): „Tu vero dux meus et notus meus, qui simul me dulces capiebas cibos in domo dei ambulavimus cum consensu.“ Et quia isti, de qui- bus sermo, acceperunt potestatem, auctoritatem et scienciam b), 10 divicias, gloriam et honorem et magnos diversos tytulos glo- riosos, ut inde haberent arma et essent validi defendere iusti- ciam et expedire veritatem in ecclesia Jhesu Christi, et ecce, conversie) in arcum pravum3), per eadem arma accepta pro veritate facti sunt fortes ad inpediendum dei veritatem et de- 15 bellandum nuncios veritatis. Et hec est nimia abhominacio desolacionis, cumd) ista omnia faciant sub typo et sub speciebus alicuius boni, contra que loquitur apostolus ad Ro. I°e), dicens 4): „Re- velatur autem ira dei de celo super omnem impietatem et in- 20 iusticiam hominum, qui veritatem dei in iniusticia detinent, quia quod notum est dei, manifestum est in illis. Deus enim illis manifestavit. Invisibilia enim ipsius a creatura mundi per ea, que facta sunt, intellecta conspiciuntur, superna quoque eius virtus [et divinitas], ita ut1) sint inexcusabiles, quia cum con- gnovissent deum, non sicut deum glorificaverunt aut gracias egerunt, sed evanuerunt in cogitacionibus suis, et obscuratum est insipiens cor eorum. Dicentes enim se esse sapientes, stulti facti sunt." Dicit autem hic propheta notanter laqueus factos esse 30 sacerdotes speculacioni, innuens per hoc, quod huiusmodi crudeles clerici non s) contradicunt quidem verbo Moysi et pro- phetis vel ewangelio et scripture sacre, et ita nec doctoribus sanctis vel magnis magistris et famosis precedentibush), licet factis et tota conversacione parvipendant et manifeste obvienti) a) seductores ed. b) substantias ed. c) sunt add. ed. d) Tamen ... faciunt ed. c) I° om. ed. f) quod el. 8) super lin. add. 1 manu h) in marg. A corr. ex: presentibus, quod in textu legitur; om. ed. auct. i) obvient ed.; obviant A. 1) Psalm. LIV. 13—14. 2) Psalm. LIV. 1/—15. 40 I.XXVII. 57. 4) Rom. I. 18—22. 25 3) Cf. Psalm.
Strana 21
Quomodo sacerdotes carnales facti sint laqueus speculationi. 21 ipsorum doctrine et veritati, sicud scriptum est 1) : „Dicunt enim, et non faciunt“, et apostolus 2): „Confitentur se nosse deum, factis autem negant.“ Non igitur talibus obsistunt vel illa vo- lunt capere in falsitate, sed magis ea glorificant et extollunt solo verbo et labiis suis, corde longe existente3), edificantes 5 talibus sepulcra et monumenta iustorum 4) adornata et preciosa, que proprie sunt libri pulchri et preciosi, quos isti tales con- parant sapiencie sanctoruma). Sedb) illis sunt capcio et laqueus, qui scienciam sanctorum fideliter assecuti ex spiritu Jhesu vel ex studio vel ex utroque, eandem in veritate amplectuntur et 10 diligunt, et per consequens zelantur pro eac) et opponunt seip- sos pro veritate et primum contra huiusmodi carnales clericos et sacerdotes, scienciamd) et sapienciam sanctorum destruen- tes, et sic applicant veritatem, quam ipsimet fide tenent et ore confitentur, contra ipsos. Et ita potenter et dure eosdem re- 15 darguunt. Istic), inquam, iniqui filii5) student esse laqueus capcionis, quia isti sunt graves ipsis et contrarii et dyabolof) in ipsis, qui in secreto calami dormiens 6) irritatur et ad bel- lum provocatur, sicut si canis rabidus vel leo furibun- 20 dus, dum iacet super preciosa et regalia vestimentas), bene iacens et molliter non irritatur, quamdiu non tangitur et non requiritur preciosum vestimentum, vel quamdiu non corripitur pro eo, quod maculat indebite tam nobile vestimentum, sed dum hec istab) sibi fiunt, tunc rabiem ostendit et tunc furorem 25 effundit: ita isti, de quibus sermo, et diabolus in ipsis, quia sa- pienciam et scienciam sanctorum dei et magis domini Jhesu crucifixi obtinuerunt et in suam potestatem subegerunt, exer- cicio ingenii et diutinis studiis pro sua gloria et ad divicias et delicias obtinendum; et 7) ipsam veritatem et scienciam, dudum 30 a) et dicunt: Si fuissemus in diebus patrum nostrorum, non fuissemus socii occisionis iustorum, etc. add. ed. b) Sed tamen ed. c) volentes im- petum exercere add. ed. d) praxim add. ed. e) rasura post voces isti et inquam seq. in A. f) diabolus ed. 8) super pretioso et regali vestimento ed. h) ipsa ed. 35 1) Matth. XXIII. 3. 3) Cf. Matth. XV. 8. 4) Cf. 2) Tit. I. 16. Matth. XXIII. 29. 5) Cf. I. Machab. I. 12 (filii iniqui). 6) Cf. Job XL. 16 7) verba pulcherrima, quae sequun- (sub umbra dormit in secreto calami). tur, auctoris nostri doctissimi ingenium lucide atque originaliter exprimunt; vide etiam infra, quod de „solis radiis" et de simplicibus praedicatoribus scribitur. 40
Quomodo sacerdotes carnales facti sint laqueus speculationi. 21 ipsorum doctrine et veritati, sicud scriptum est 1) : „Dicunt enim, et non faciunt“, et apostolus 2): „Confitentur se nosse deum, factis autem negant.“ Non igitur talibus obsistunt vel illa vo- lunt capere in falsitate, sed magis ea glorificant et extollunt solo verbo et labiis suis, corde longe existente3), edificantes 5 talibus sepulcra et monumenta iustorum 4) adornata et preciosa, que proprie sunt libri pulchri et preciosi, quos isti tales con- parant sapiencie sanctoruma). Sedb) illis sunt capcio et laqueus, qui scienciam sanctorum fideliter assecuti ex spiritu Jhesu vel ex studio vel ex utroque, eandem in veritate amplectuntur et 10 diligunt, et per consequens zelantur pro eac) et opponunt seip- sos pro veritate et primum contra huiusmodi carnales clericos et sacerdotes, scienciamd) et sapienciam sanctorum destruen- tes, et sic applicant veritatem, quam ipsimet fide tenent et ore confitentur, contra ipsos. Et ita potenter et dure eosdem re- 15 darguunt. Istic), inquam, iniqui filii5) student esse laqueus capcionis, quia isti sunt graves ipsis et contrarii et dyabolof) in ipsis, qui in secreto calami dormiens 6) irritatur et ad bel- lum provocatur, sicut si canis rabidus vel leo furibun- 20 dus, dum iacet super preciosa et regalia vestimentas), bene iacens et molliter non irritatur, quamdiu non tangitur et non requiritur preciosum vestimentum, vel quamdiu non corripitur pro eo, quod maculat indebite tam nobile vestimentum, sed dum hec istab) sibi fiunt, tunc rabiem ostendit et tunc furorem 25 effundit: ita isti, de quibus sermo, et diabolus in ipsis, quia sa- pienciam et scienciam sanctorum dei et magis domini Jhesu crucifixi obtinuerunt et in suam potestatem subegerunt, exer- cicio ingenii et diutinis studiis pro sua gloria et ad divicias et delicias obtinendum; et 7) ipsam veritatem et scienciam, dudum 30 a) et dicunt: Si fuissemus in diebus patrum nostrorum, non fuissemus socii occisionis iustorum, etc. add. ed. b) Sed tamen ed. c) volentes im- petum exercere add. ed. d) praxim add. ed. e) rasura post voces isti et inquam seq. in A. f) diabolus ed. 8) super pretioso et regali vestimento ed. h) ipsa ed. 35 1) Matth. XXIII. 3. 3) Cf. Matth. XV. 8. 4) Cf. 2) Tit. I. 16. Matth. XXIII. 29. 5) Cf. I. Machab. I. 12 (filii iniqui). 6) Cf. Job XL. 16 7) verba pulcherrima, quae sequun- (sub umbra dormit in secreto calami). tur, auctoris nostri doctissimi ingenium lucide atque originaliter exprimunt; vide etiam infra, quod de „solis radiis" et de simplicibus praedicatoribus scribitur. 40
Strana 22
22 Matthiae de Janov Regulae, l. III, tr. 6, c. 5. mortuam in eorum animabus, honeste sepelierunt in monu- mentis et sepulchris splendidis et ornatis, id est in pulchris libris, magnis et multisa) et de magno sumptu, ut ita collorate et per indirectum plures pauperes Christi et sancti eius mane- rent per ipsos spoliati, famelici et denudati; isti cum itab) om- nibus rite conpositis, ornatis et ordinatis dulciter et quiete re- quiescunt et dyabolus in ipsis, — sic, inquam, dormiunt in di- viciis, gloria et honore, sicut scriptum est de Behemoth, id est de bestia monstruosa 1): „In secreto calami dormit, in locis humen- 10 tibus: protegunt umbre umbram eius, circumdant eame) salices torrentis. Absorbebit flumen") et non mirabitur, et habet fidu- ciam, quod fluat Jordanis in os eius.“ Dormiunt inquam, quem- admodum bestia maculata, substrato precioso sibi9) regali vestimento, dum thezauros sapiencie et sciencie 2) Jhesu Christi 15 potenter obtinentf), et exinde habent delicias, divicias et ho- nores; tamen per vitam bestialem, voluptuosam, ambiciosam et superbam maculant violenter et conculcant et contemptibilem aliis reddunt [f. 212b] divinam dei verbi veritatems). Et ideo de bestia cornuta scriptum est 3): „Sub ipso erunt radii solis et 20 sternet sibi aurum quasi lutum.“ Cum igitur aliquis apertos habens oculos, vacat1) speculacioni istorum et irascatur pro hiis contra bestiam sic male quiescentem et rapiat de subiecto ipsii) radios solis et aurum preciosum et obiciat sibi eadem coram suis oculis corripiatque viriliter iniuriam facientes sapiencie et sciencie sanctorum, tunc bestia irritatur, tunck) rabiem suam ostendit, tunc effundit suum furorem contra huiusmodi fideles nunccios veritatis. Ista est ergo pessima abhominacio desolacionis in templo dei constituta, quod sic maculata et turpis1) bestia conculcat 30 solis radios et quod illi, qui gloriantur sapienciam et scien- ciam sanctorum se habere, horrendam iniuriam faciunt eidem dei sapiencie, omnia opposita et indigna admittendo, et qui 5 25 28) Nota A manu auct. 35 a) sepulchris, libris scilicet magnis et splendidis et multis ed. b) om. ed. c) eum biblia. d) fluvium ed. e) super lin. add. A; om. ed. 1) et sacramenta eius pro suo libito tenent ed. add. g) et praxim piissimi Christi Jesu add. ed. h) ita A, pro vacet. i) ita corr. ab ed.; ipsam A; desubtus (!) ipsam ed. k) bestia add. ed. 1) et turpis om. ed. 1) Job XL. 16—18. 2) Cf. Eccli. I. 26. 3) Job XLI. 21.
22 Matthiae de Janov Regulae, l. III, tr. 6, c. 5. mortuam in eorum animabus, honeste sepelierunt in monu- mentis et sepulchris splendidis et ornatis, id est in pulchris libris, magnis et multisa) et de magno sumptu, ut ita collorate et per indirectum plures pauperes Christi et sancti eius mane- rent per ipsos spoliati, famelici et denudati; isti cum itab) om- nibus rite conpositis, ornatis et ordinatis dulciter et quiete re- quiescunt et dyabolus in ipsis, — sic, inquam, dormiunt in di- viciis, gloria et honore, sicut scriptum est de Behemoth, id est de bestia monstruosa 1): „In secreto calami dormit, in locis humen- 10 tibus: protegunt umbre umbram eius, circumdant eame) salices torrentis. Absorbebit flumen") et non mirabitur, et habet fidu- ciam, quod fluat Jordanis in os eius.“ Dormiunt inquam, quem- admodum bestia maculata, substrato precioso sibi9) regali vestimento, dum thezauros sapiencie et sciencie 2) Jhesu Christi 15 potenter obtinentf), et exinde habent delicias, divicias et ho- nores; tamen per vitam bestialem, voluptuosam, ambiciosam et superbam maculant violenter et conculcant et contemptibilem aliis reddunt [f. 212b] divinam dei verbi veritatems). Et ideo de bestia cornuta scriptum est 3): „Sub ipso erunt radii solis et 20 sternet sibi aurum quasi lutum.“ Cum igitur aliquis apertos habens oculos, vacat1) speculacioni istorum et irascatur pro hiis contra bestiam sic male quiescentem et rapiat de subiecto ipsii) radios solis et aurum preciosum et obiciat sibi eadem coram suis oculis corripiatque viriliter iniuriam facientes sapiencie et sciencie sanctorum, tunc bestia irritatur, tunck) rabiem suam ostendit, tunc effundit suum furorem contra huiusmodi fideles nunccios veritatis. Ista est ergo pessima abhominacio desolacionis in templo dei constituta, quod sic maculata et turpis1) bestia conculcat 30 solis radios et quod illi, qui gloriantur sapienciam et scien- ciam sanctorum se habere, horrendam iniuriam faciunt eidem dei sapiencie, omnia opposita et indigna admittendo, et qui 5 25 28) Nota A manu auct. 35 a) sepulchris, libris scilicet magnis et splendidis et multis ed. b) om. ed. c) eum biblia. d) fluvium ed. e) super lin. add. A; om. ed. 1) et sacramenta eius pro suo libito tenent ed. add. g) et praxim piissimi Christi Jesu add. ed. h) ita A, pro vacet. i) ita corr. ab ed.; ipsam A; desubtus (!) ipsam ed. k) bestia add. ed. 1) et turpis om. ed. 1) Job XL. 16—18. 2) Cf. Eccli. I. 26. 3) Job XLI. 21.
Strana 23
Quomodo sacerdotes carnales facti sint laqueus speculationi. 23 irasci debuerant contra violatores sapiencie et veritatis et esse docti, ut sciant deprehendere stultos et mencientes, ecce, e con- trario contra zelatores veritatis irascuntur et docti sunt capere Jhesum in sermone 1). Abhominacio illa est in dyabolis, quod glorificant et extollunt, in suis sciliceta) verbis, sapienciam et illos viros illu- stres, qui ipsam conscripserunt, et itidem tradunt ipsam scien- ciam sanctorum in conculcacionem plebibus et inb) contemptum per ipsorum malam vitam, et indignantur persecunturque fideles et simplices testes sapiencie ad ipsos transmissos a divina veri- 10 tate. Verumptamen ad hoc isti modo pervenerunt, qui sunt capcio facti speculacioni, ut solum et maxime sapienciam et scienciam, que scripta est in librise) ipsorum pulchrisd), acceptant, et per quam ipsi sunt effecti gloriosi. Et idcirco quicumque venit, eandem loquens, dummodo dearti- culatee) et pollite, et ipsos non seriose, sed quasi ludendo con- posite in cithara ipsos contingat, increpando solum pro modo observato, usitato: tali, inquam, non valde indignantur1), quia conatur ipsis multum placere et forte modicum audet displicere; tales 8) igitur predicatores isti, quos hic sermo loquitur, multum 20 commendant et honorant. Sed si quemquam simplicem suum et humilem dominus Jhesus miserit ad ipsos cum sua veritate et sciencia fideli et cum suo spiritu zelote, sicut fecit semper ab inicio, eo quod „cum simplicibus esth) ser- mocinacio eius“2), eundem talem, qui illis mollibus est seriose 25 contrarius in suis verbis et in moribus, viriliter detegens ipso- rumi) yppocrisim et ficta fulcimenta, istum pati non pos- sunt, sed gravis efficitur ipsis eciam ad videndum3). Non namque potest homo, spiritu Jhesu adductus, non esse con- trarius hominibus inflatis per spiritum huius mundi, sed necesse 30 est, ut curiosik) sint adversi simplicitati, divites contemptori diviciarum, delicati et molles rigido in penitencia et rigido in 5 15 a) om. ed. b) plebibus ad ed. d) pul- c) in literis et libris ed. chre ed. e) articulate ed. g) Et 1) indignanter corr. indignantur A. k) onerosi 35 h) sit ed. tales ed. i) siccatam seq. in A, sed. del. false ed. 1) voces singulae ex biblia desumptae sunt; v. supra, passim. 2) Pro- verb. III. 32. 3) Cf. Sap. II. 15: „Gravis est nobis etiam ad videndum."
Quomodo sacerdotes carnales facti sint laqueus speculationi. 23 irasci debuerant contra violatores sapiencie et veritatis et esse docti, ut sciant deprehendere stultos et mencientes, ecce, e con- trario contra zelatores veritatis irascuntur et docti sunt capere Jhesum in sermone 1). Abhominacio illa est in dyabolis, quod glorificant et extollunt, in suis sciliceta) verbis, sapienciam et illos viros illu- stres, qui ipsam conscripserunt, et itidem tradunt ipsam scien- ciam sanctorum in conculcacionem plebibus et inb) contemptum per ipsorum malam vitam, et indignantur persecunturque fideles et simplices testes sapiencie ad ipsos transmissos a divina veri- 10 tate. Verumptamen ad hoc isti modo pervenerunt, qui sunt capcio facti speculacioni, ut solum et maxime sapienciam et scienciam, que scripta est in librise) ipsorum pulchrisd), acceptant, et per quam ipsi sunt effecti gloriosi. Et idcirco quicumque venit, eandem loquens, dummodo dearti- culatee) et pollite, et ipsos non seriose, sed quasi ludendo con- posite in cithara ipsos contingat, increpando solum pro modo observato, usitato: tali, inquam, non valde indignantur1), quia conatur ipsis multum placere et forte modicum audet displicere; tales 8) igitur predicatores isti, quos hic sermo loquitur, multum 20 commendant et honorant. Sed si quemquam simplicem suum et humilem dominus Jhesus miserit ad ipsos cum sua veritate et sciencia fideli et cum suo spiritu zelote, sicut fecit semper ab inicio, eo quod „cum simplicibus esth) ser- mocinacio eius“2), eundem talem, qui illis mollibus est seriose 25 contrarius in suis verbis et in moribus, viriliter detegens ipso- rumi) yppocrisim et ficta fulcimenta, istum pati non pos- sunt, sed gravis efficitur ipsis eciam ad videndum3). Non namque potest homo, spiritu Jhesu adductus, non esse con- trarius hominibus inflatis per spiritum huius mundi, sed necesse 30 est, ut curiosik) sint adversi simplicitati, divites contemptori diviciarum, delicati et molles rigido in penitencia et rigido in 5 15 a) om. ed. b) plebibus ad ed. d) pul- c) in literis et libris ed. chre ed. e) articulate ed. g) Et 1) indignanter corr. indignantur A. k) onerosi 35 h) sit ed. tales ed. i) siccatam seq. in A, sed. del. false ed. 1) voces singulae ex biblia desumptae sunt; v. supra, passim. 2) Pro- verb. III. 32. 3) Cf. Sap. II. 15: „Gravis est nobis etiam ad videndum."
Strana 24
24 Matthiae de Janov Regulae, l. III, tr. 6, c. 5 et 6. iusticia et duro in vita, superbi humili, amici mundi huius amico Jhesu Christia). Capitulum sextumb). [De contemptu bonorum sacerdotum, de insolentia et superbia malorum, de vera et falsa vocatione/c). Et ista est abhominacio terribilis et pessima in dei templo constituta et firmata, quod ista operantur hii, qui Jhesum crucifixum humilem, simplicem, rigidum in veri- tate et durum in passionibus et inimicum amicorum huius se- 10 culi, ore confitentur, fide et spe imitantur, sapiencia et sciencia ipsius gloriantur, in hereditate ipsius et in nomine ipsius honorantur, ex bonis eius splendent") in vestibus et inebriantur, scientes, legentes et predicantes, quod in principio non multi splendidi et gloriosie), tytulati, non multi divites, 15 non multi nobiles, non multi sapientes in Christo Jhesu1), sed que infirma sunt mundi, elegit deus, ut confundats) forcia, et que ignobilia et contemptibilia mundi, elegit 1), ponens thezau- ros sapiencie et sciencie sue in vasis fictilibus et abiectis, ut omnis sublimitas glorie et virtutis dei etli) ex deo esse mani- 20 feste reluceat, non autem ex hominibus 2), ut non glorietur omnis caro3), et in tantum hoc, ut dicat veritas: „Nisi convers fueritis et efficiamini, sicut iste parvulus, non intrabitis in regnum celorum“ 4). Et si quis videturi) sibi sapiens in hoc seculo, stul- tus fiat, ut sit sapiens in Christo 5). Et si quis existimat se ali- 25 quid scire, nondum congnovit, qualiter ipsum oporteat scire 6) Et iterum 7): „Ad quem respiciam, nisi ad pauperculum et con- tritum et trementem sermones meos, qui ymolat bovem, quasi qui interficiat virum“, etc., id est in omnibus sibi ipsi non pla- centk) nec in se gloriantur, sed in humili et contempto Jhesu 30 a) Patet Sapient. 2: „Dissimilis est operibus nostris“, etc. add. ed. b) ita A rubr.; in marg. quoque manu auct. adscribitur: Cap.m 6m. c) ita ed. inscr. d) splendidi, splendent enim ed. e) post corr. A. 1) secun- dum carnem ed. g) confundant corr. confundat A. h) om. ed. i) vi- deatur ed. k) placet... gloriatur ed. 35 1) Cf. I. Cor. I. 27. 2) Cf. II. Cor. IV. 7. 3) Cf. I. Cor. I. 29. 4) Matth. XVIII. 3. 6) Cf. I. Cor. VIII. 2. 5) Cf. I. Cor. III. I8. 7) Isaiae LXVI. 2—3.
24 Matthiae de Janov Regulae, l. III, tr. 6, c. 5 et 6. iusticia et duro in vita, superbi humili, amici mundi huius amico Jhesu Christia). Capitulum sextumb). [De contemptu bonorum sacerdotum, de insolentia et superbia malorum, de vera et falsa vocatione/c). Et ista est abhominacio terribilis et pessima in dei templo constituta et firmata, quod ista operantur hii, qui Jhesum crucifixum humilem, simplicem, rigidum in veri- tate et durum in passionibus et inimicum amicorum huius se- 10 culi, ore confitentur, fide et spe imitantur, sapiencia et sciencia ipsius gloriantur, in hereditate ipsius et in nomine ipsius honorantur, ex bonis eius splendent") in vestibus et inebriantur, scientes, legentes et predicantes, quod in principio non multi splendidi et gloriosie), tytulati, non multi divites, 15 non multi nobiles, non multi sapientes in Christo Jhesu1), sed que infirma sunt mundi, elegit deus, ut confundats) forcia, et que ignobilia et contemptibilia mundi, elegit 1), ponens thezau- ros sapiencie et sciencie sue in vasis fictilibus et abiectis, ut omnis sublimitas glorie et virtutis dei etli) ex deo esse mani- 20 feste reluceat, non autem ex hominibus 2), ut non glorietur omnis caro3), et in tantum hoc, ut dicat veritas: „Nisi convers fueritis et efficiamini, sicut iste parvulus, non intrabitis in regnum celorum“ 4). Et si quis videturi) sibi sapiens in hoc seculo, stul- tus fiat, ut sit sapiens in Christo 5). Et si quis existimat se ali- 25 quid scire, nondum congnovit, qualiter ipsum oporteat scire 6) Et iterum 7): „Ad quem respiciam, nisi ad pauperculum et con- tritum et trementem sermones meos, qui ymolat bovem, quasi qui interficiat virum“, etc., id est in omnibus sibi ipsi non pla- centk) nec in se gloriantur, sed in humili et contempto Jhesu 30 a) Patet Sapient. 2: „Dissimilis est operibus nostris“, etc. add. ed. b) ita A rubr.; in marg. quoque manu auct. adscribitur: Cap.m 6m. c) ita ed. inscr. d) splendidi, splendent enim ed. e) post corr. A. 1) secun- dum carnem ed. g) confundant corr. confundat A. h) om. ed. i) vi- deatur ed. k) placet... gloriatur ed. 35 1) Cf. I. Cor. I. 27. 2) Cf. II. Cor. IV. 7. 3) Cf. I. Cor. I. 29. 4) Matth. XVIII. 3. 6) Cf. I. Cor. VIII. 2. 5) Cf. I. Cor. III. I8. 7) Isaiae LXVI. 2—3.
Strana 25
De contemptu bonorum sacerdotum. 25 crucifixo et in illis, que sapiunt et sunt similia ignominie crucis Jhesu crucifixi pro virtute et veritate. Ista est itaque abhominacio desolacionis nimia in templo dei usitata, dum est videre, quod in Christo Jhesu crucifixo, simplici et humilimo et amatore, zelote talium omnium com- muniter, simplices sacerdotes et humiles [f. 213a] pau- peres et nimis manifeste contempti inpediri et pati de- risionem, et zelotea), vindice et oditore perfecto 1) omnis glorie et honoris in hoc mundo, diviciarum, deliciarum, splendorum hominum et fortissimo zelote seu iratob) exterminatore a prin- 10 cipio omnium talium hominum, qui circa hec prefata afficiun- tur, illos solos et maxime illos homines promoveri et honora- biles haberec) potestatem et auctoritatem super sanctos, evo- carid) in ecclesia et familia eiusdem amatoris humilium et pau- perum Jhesu crucifixi et superborum perfecti oditoris, ut sic via 15 Christi valde inpediatur, coarceture) et obscureturf) ab yppo- critis, et via Antychristi nimis dilatetur et dirigatur in templo dei et hereditate Jhesu crucifixi, et quatinuss) ita perfecte sa- cerdotes sint facti laqueus speculacioni sic, quod vix aliquis aut nullus in veritate humilis et simplex possit per viam domini 20 venire et in spiritu eius, quin statim capiatur a sacerdoteh) per laqueos a Sathana preparatos, et quicumque velit aliquid in familia et plebe domini Jhesu operari salutis, revertatur a via Jhesu, abiciat ipsius descripcionem, non expectet se vocari uti) Aaron ad laborem et honorem 2), sed si velit continuare in- 25 tentum, introeat in ecclesiam per viam Antychristi. Et quomodo, dices tu? Ita dico, quod dominus Jhesus distinxit viam suam et viam Antichristik), loquens tuncl) ad Judeos et nunc ad pre- sentesm) clericos etn) sacerdotes, dicens 3): „Ego veni in nomine patris mei, et non suscepistis") me; [si alius in nomine suo 30 veniet, illum vos accipietis.“ Et iterum 4): „Qui a semet ipso 5 30) Qui venit a se A manu auct. a) zeloto ed. b) iratore et ed. d) et evo- c) rasura seq. in A. cari ed. c) coartetur ed. f) obscuratur corr. obscuretur A, obscuratur ed. g) quatenus ed. h) sacerdotes corr. sacerdote A; sacerdotibus ed. i) ne corr. ut A. k) a via A. ed. 1) nunc corr. tunc A. m) rasura seq. in A. n) et specialiter ed. 0) accipitis biblia. 35 1) phrasís biblica, cf. Psalm. CXXXVIII. 22: „Perfecto odio oderam illos." 2) Cf. Hebr. V. 4. 3) Joan. V. 43. 4) Joan. VII. I8.
De contemptu bonorum sacerdotum. 25 crucifixo et in illis, que sapiunt et sunt similia ignominie crucis Jhesu crucifixi pro virtute et veritate. Ista est itaque abhominacio desolacionis nimia in templo dei usitata, dum est videre, quod in Christo Jhesu crucifixo, simplici et humilimo et amatore, zelote talium omnium com- muniter, simplices sacerdotes et humiles [f. 213a] pau- peres et nimis manifeste contempti inpediri et pati de- risionem, et zelotea), vindice et oditore perfecto 1) omnis glorie et honoris in hoc mundo, diviciarum, deliciarum, splendorum hominum et fortissimo zelote seu iratob) exterminatore a prin- 10 cipio omnium talium hominum, qui circa hec prefata afficiun- tur, illos solos et maxime illos homines promoveri et honora- biles haberec) potestatem et auctoritatem super sanctos, evo- carid) in ecclesia et familia eiusdem amatoris humilium et pau- perum Jhesu crucifixi et superborum perfecti oditoris, ut sic via 15 Christi valde inpediatur, coarceture) et obscureturf) ab yppo- critis, et via Antychristi nimis dilatetur et dirigatur in templo dei et hereditate Jhesu crucifixi, et quatinuss) ita perfecte sa- cerdotes sint facti laqueus speculacioni sic, quod vix aliquis aut nullus in veritate humilis et simplex possit per viam domini 20 venire et in spiritu eius, quin statim capiatur a sacerdoteh) per laqueos a Sathana preparatos, et quicumque velit aliquid in familia et plebe domini Jhesu operari salutis, revertatur a via Jhesu, abiciat ipsius descripcionem, non expectet se vocari uti) Aaron ad laborem et honorem 2), sed si velit continuare in- 25 tentum, introeat in ecclesiam per viam Antychristi. Et quomodo, dices tu? Ita dico, quod dominus Jhesus distinxit viam suam et viam Antichristik), loquens tuncl) ad Judeos et nunc ad pre- sentesm) clericos etn) sacerdotes, dicens 3): „Ego veni in nomine patris mei, et non suscepistis") me; [si alius in nomine suo 30 veniet, illum vos accipietis.“ Et iterum 4): „Qui a semet ipso 5 30) Qui venit a se A manu auct. a) zeloto ed. b) iratore et ed. d) et evo- c) rasura seq. in A. cari ed. c) coartetur ed. f) obscuratur corr. obscuretur A, obscuratur ed. g) quatenus ed. h) sacerdotes corr. sacerdote A; sacerdotibus ed. i) ne corr. ut A. k) a via A. ed. 1) nunc corr. tunc A. m) rasura seq. in A. n) et specialiter ed. 0) accipitis biblia. 35 1) phrasís biblica, cf. Psalm. CXXXVIII. 22: „Perfecto odio oderam illos." 2) Cf. Hebr. V. 4. 3) Joan. V. 43. 4) Joan. VII. I8.
Strana 26
26 Matthiae de Janov Regulac, l. III, tr. 6,, c. 6. loquitur, gloriam propriam querit, sed qui querit gloriam eius, qui misit illum, hic verax est et iniusticia in eo non est." Hex est igitur via Jhesu crucifixi venire ad gradus in dei ecclesia solum humilibus et simplicibus in veritate preparata a deo et publice descripta et a sanctis patribus cu- stodita, ut non nisi vocati veniant ad gradus in ecclesia et vix tunc ex obediencia veniant, consciencia sue infirmitatis et vera humilitate diligenter custodita, non ad dexteram, non ad sini- stram 1) ab hac via regia 2), ab hoc unico hostio in ovile Christi 3) 10 ullo modo declinando, sicut Christus non venit a seipso, sed vocatus et missus a patre4), non in nomine suo, sed in nomine patris. Et dum sic via regia advenerit tantum in nomine Jhesu crucifixi et constiterit super gradus domini Jhesu familie et nullo modo]a) querat, que sua, sed que Jhesu Christi 5), non loqua- turb) a semetipso, sed a Christo Jhesu, non queratc) se amari, ditarid) vel honorari, sed in omnibus et ab omnibus solum uni- cum dominum Jhesum crucifixum: hic verax est et iniusticia in illo non est 6). Et ista est via Jhesu Christi, qui descendit de celo et venit in hunc mundum, non ut faceret voluntatem suam, 20 sed voluntatem patris, qui misit illum 7), nec inquisivit gloriam suam propriam, sed patris, qui misit illum. Et ista est descripcio vie Jhesu Christi clericis et sacerdotibuse) in ecclesiam dei veniendi ad gradus universos. Et huic contraria est via Antychristi, videlicet per 25 se et a se venire, promovere seipsum ad gradus vel quo- cumque modo procurare promocionem suam ad sacerdocium, officium, beneficium vel prebendasf). Istud est plane et irre- fragabiliter in nomine suo venire et ad dextram vel sini- stram ab humilimo Jhesu crucifixo ad superbum Antychri- 30 stum declinare s). Venire insuper ad gradus ecclesie quos- 15 a) modo add. ed. b) loquetur ed. e) sacerdotibus et populis christianis ed. deo add. ed. c) quaeret ed. d) om. ed. 1) et loqui vel praedicare non a 1) Cf. Isaiac XXX. 21. 2) Cf. Num. XXI. 22 (via regia). 3) Cf. 35 Joan. X. 1. 4) Cf. Joan. VIII. 42 (neque enim a me ipso veni, sed ille me 5) Cf. Philipp. II. 21. 6) Cf. Joan. VII. 18: „Qui a semetipso lo- misit). quitur, gloriam propriam loquitur; qui autem quaerit gloriam eius, qui misit 7) Cf. Joan. VI. 38. eum, hic verax est et iniustitia in illo non est.“ 8) voces singulae biblicae probantur, c. supra in hoc capitulo; ita et in sub- 40 sequentibus.
26 Matthiae de Janov Regulac, l. III, tr. 6,, c. 6. loquitur, gloriam propriam querit, sed qui querit gloriam eius, qui misit illum, hic verax est et iniusticia in eo non est." Hex est igitur via Jhesu crucifixi venire ad gradus in dei ecclesia solum humilibus et simplicibus in veritate preparata a deo et publice descripta et a sanctis patribus cu- stodita, ut non nisi vocati veniant ad gradus in ecclesia et vix tunc ex obediencia veniant, consciencia sue infirmitatis et vera humilitate diligenter custodita, non ad dexteram, non ad sini- stram 1) ab hac via regia 2), ab hoc unico hostio in ovile Christi 3) 10 ullo modo declinando, sicut Christus non venit a seipso, sed vocatus et missus a patre4), non in nomine suo, sed in nomine patris. Et dum sic via regia advenerit tantum in nomine Jhesu crucifixi et constiterit super gradus domini Jhesu familie et nullo modo]a) querat, que sua, sed que Jhesu Christi 5), non loqua- turb) a semetipso, sed a Christo Jhesu, non queratc) se amari, ditarid) vel honorari, sed in omnibus et ab omnibus solum uni- cum dominum Jhesum crucifixum: hic verax est et iniusticia in illo non est 6). Et ista est via Jhesu Christi, qui descendit de celo et venit in hunc mundum, non ut faceret voluntatem suam, 20 sed voluntatem patris, qui misit illum 7), nec inquisivit gloriam suam propriam, sed patris, qui misit illum. Et ista est descripcio vie Jhesu Christi clericis et sacerdotibuse) in ecclesiam dei veniendi ad gradus universos. Et huic contraria est via Antychristi, videlicet per 25 se et a se venire, promovere seipsum ad gradus vel quo- cumque modo procurare promocionem suam ad sacerdocium, officium, beneficium vel prebendasf). Istud est plane et irre- fragabiliter in nomine suo venire et ad dextram vel sini- stram ab humilimo Jhesu crucifixo ad superbum Antychri- 30 stum declinare s). Venire insuper ad gradus ecclesie quos- 15 a) modo add. ed. b) loquetur ed. e) sacerdotibus et populis christianis ed. deo add. ed. c) quaeret ed. d) om. ed. 1) et loqui vel praedicare non a 1) Cf. Isaiac XXX. 21. 2) Cf. Num. XXI. 22 (via regia). 3) Cf. 35 Joan. X. 1. 4) Cf. Joan. VIII. 42 (neque enim a me ipso veni, sed ille me 5) Cf. Philipp. II. 21. 6) Cf. Joan. VII. 18: „Qui a semetipso lo- misit). quitur, gloriam propriam loquitur; qui autem quaerit gloriam eius, qui misit 7) Cf. Joan. VI. 38. eum, hic verax est et iniustitia in illo non est.“ 8) voces singulae biblicae probantur, c. supra in hoc capitulo; ita et in sub- 40 sequentibus.
Strana 27
De via Christi et Antichristi veniendi ad gradus ecclesiae. 27 libet et ibi ac per hoc querere, que sua sunt, vel suorum conplicum et amicorum ac congnatorum est de planoa) via et vita Antychristi contraria Jhesu Christo. Vel venire ad gra- dus ecclesie et per consequens divicias et honores [querere]b) et ponere ibi se ad quiescendum et vitam mollem et suavem sibi proponere et stabilire, est de certo et de plano vita tota Antychristi, contraria laborioso usque ad mortem Jhesu Christo. Licet cantent, orent, missas suas multiplicent, horas suas sin- gulas et cerimonias et doctrinas hominum rite et ordinate exer- ceant: nisi convertantur ad viame) prefatam domini Jhesu, sunt 10 omnes in viad) et vita Antychristi, et quanto magis ea, que iam dicta sunt, cumulant huiusmodi, tanto magis in fermento sue yppocrisis confirmantur et excecantur. Habentes zelum non secundum scienciam et suam iusticiam volentes constituere, iusticiame) dei nequaquam consequentur, que est solum in unico 15 domino Jhesu crucifixo, donec sicf) in medio salicums) 1) in h) secreto calami dormientes 2) tarde evigilantes invenient suas iusticias fore omnes tamquam pannum menstruate 3) et de vinea Sodome vinum corum et de suburbanis Gomorre, viai) eorum uva fellis et botrus amarissimusk), fel draconum vinum eorum 20 let] venenum aspidum insanabile 4). 5 b) ita ed.; om. A. a) plana ed. false. c) vitam (sic) ed. d) vita corr. via A. e) volentes constituere, iustitiae dei non sunt subiecti. Nequa- quam ergo misericordiam dei consequentur oc. ed. f) sit ed. g) silen- tium ed. h) Hi ed. i) uva ed. k) botri amarissimi ed. 25 1) Cf. Psalm. CXXXVI. 2 (in salicibus in medio eius). 2) Cf. ſob XL. 16. 3) Cf. Isaiae LXIV. 6 (quasi pannus menstruatae universae iu- 4) Cf. Deuter. XXXII. 32—33. stitiae nostrae).
De via Christi et Antichristi veniendi ad gradus ecclesiae. 27 libet et ibi ac per hoc querere, que sua sunt, vel suorum conplicum et amicorum ac congnatorum est de planoa) via et vita Antychristi contraria Jhesu Christo. Vel venire ad gra- dus ecclesie et per consequens divicias et honores [querere]b) et ponere ibi se ad quiescendum et vitam mollem et suavem sibi proponere et stabilire, est de certo et de plano vita tota Antychristi, contraria laborioso usque ad mortem Jhesu Christo. Licet cantent, orent, missas suas multiplicent, horas suas sin- gulas et cerimonias et doctrinas hominum rite et ordinate exer- ceant: nisi convertantur ad viame) prefatam domini Jhesu, sunt 10 omnes in viad) et vita Antychristi, et quanto magis ea, que iam dicta sunt, cumulant huiusmodi, tanto magis in fermento sue yppocrisis confirmantur et excecantur. Habentes zelum non secundum scienciam et suam iusticiam volentes constituere, iusticiame) dei nequaquam consequentur, que est solum in unico 15 domino Jhesu crucifixo, donec sicf) in medio salicums) 1) in h) secreto calami dormientes 2) tarde evigilantes invenient suas iusticias fore omnes tamquam pannum menstruate 3) et de vinea Sodome vinum corum et de suburbanis Gomorre, viai) eorum uva fellis et botrus amarissimusk), fel draconum vinum eorum 20 let] venenum aspidum insanabile 4). 5 b) ita ed.; om. A. a) plana ed. false. c) vitam (sic) ed. d) vita corr. via A. e) volentes constituere, iustitiae dei non sunt subiecti. Nequa- quam ergo misericordiam dei consequentur oc. ed. f) sit ed. g) silen- tium ed. h) Hi ed. i) uva ed. k) botri amarissimi ed. 25 1) Cf. Psalm. CXXXVI. 2 (in salicibus in medio eius). 2) Cf. ſob XL. 16. 3) Cf. Isaiae LXIV. 6 (quasi pannus menstruatae universae iu- 4) Cf. Deuter. XXXII. 32—33. stitiae nostrae).
Strana 28
28 Matthiae de Janov Regulae, l. III, tr. 6, c. 7. Capitulum septimum2). (Quod hodie omnes, qui rerum in ecclesia potiuntur, seipsos intruserunt et vocaverunt, atque subinde nunc víam praccludunt doctis et simplicibus, ne promoveantur, sed fileles et bonos re- pellunt a ministerio b). [f. 213b] Nunc igitur, pensatis hiis viis adversis, scrute- mur vias nostras1)! In quo appello consciencias vestras, o sacerdotes et clerici in ecclesia Jhesu Christi! Scrutemur, in- quam, vias moderni seculi et videamus sine invidia, sine“) con- 1o placencia in ore nostro, ne incidamus in illud iudicium 2), quod dicit3): „Hec via illorum scandalum ipsis, et postea in ore suo conplacebunt.“ Videamus, inquam, fideliter, sicut expectamus a deo videri in occursu mortis nostre, quis nunc graditur ad gradus vel ascendit ad templum dei 4) per viam Jhesu Christi, 15 etd) commemoremus hic quindecim gradus ascendendi ad tem- plum domini, quos notavi in fine huius distinccionis. Quis, inquam, nunc in veritate et sine simulacione humilis trahitur ad gradus ecclesie vel quis vocatur invitus vel queritur absconditus, aut quis venit ex sola obediencia vocacionis? Non 20 tamen deficiunt sice) omnino humiles vel zelantes pro virtute et veritate Christi Jhesu, neque scilicet deficiunt illi, qui se Christo Jhesu obtulerunt et parati sunt offerre ad querendum fideliter, non que sua sunt 5), sed que Jhesu Christi, quoniam scriptum est 6): „Reliquif) septem milia virorum, qui non curvaverunt 25 genua ante Baal“g), quod quidem dictum esse noscitur in pau- citate et inperfeccione populi Judeorum, igitur multo amplius in perfectissimo et nimis multiplicato populo christiano. Non igitur deficiunt persone huiusmodi humiles, ydonee a) ita A in marg. non rubr.; in ed. false repetitur: Caput VI. et abinde 30 capitula false numerantur: Caput VII. VIII., etc., pro Cap. VIII. IX., etc. b) ita add. ed. c) sive ed. d) et — distinccionis om. ed. c) sic — de ficiunt om. ed. f) mihi add. ed. g) Baalam corr. Baal A; Baal biblia. 35 1) Cf. Thren. III. 40: „Scrutemur vias nostras.“ 2) incidere in iudi- 3) Psalm. XLVIII. 14. cium, phrasis biblica est, cf. Eccli. XXIX. 24. 4) ascendere ad templum domini seu dei, phrasis biblica est, cf. I. Reg. I. 6) Rom. XI. 4. 5) Cf. I. Cor. XIII. 5. 7, etc.
28 Matthiae de Janov Regulae, l. III, tr. 6, c. 7. Capitulum septimum2). (Quod hodie omnes, qui rerum in ecclesia potiuntur, seipsos intruserunt et vocaverunt, atque subinde nunc víam praccludunt doctis et simplicibus, ne promoveantur, sed fileles et bonos re- pellunt a ministerio b). [f. 213b] Nunc igitur, pensatis hiis viis adversis, scrute- mur vias nostras1)! In quo appello consciencias vestras, o sacerdotes et clerici in ecclesia Jhesu Christi! Scrutemur, in- quam, vias moderni seculi et videamus sine invidia, sine“) con- 1o placencia in ore nostro, ne incidamus in illud iudicium 2), quod dicit3): „Hec via illorum scandalum ipsis, et postea in ore suo conplacebunt.“ Videamus, inquam, fideliter, sicut expectamus a deo videri in occursu mortis nostre, quis nunc graditur ad gradus vel ascendit ad templum dei 4) per viam Jhesu Christi, 15 etd) commemoremus hic quindecim gradus ascendendi ad tem- plum domini, quos notavi in fine huius distinccionis. Quis, inquam, nunc in veritate et sine simulacione humilis trahitur ad gradus ecclesie vel quis vocatur invitus vel queritur absconditus, aut quis venit ex sola obediencia vocacionis? Non 20 tamen deficiunt sice) omnino humiles vel zelantes pro virtute et veritate Christi Jhesu, neque scilicet deficiunt illi, qui se Christo Jhesu obtulerunt et parati sunt offerre ad querendum fideliter, non que sua sunt 5), sed que Jhesu Christi, quoniam scriptum est 6): „Reliquif) septem milia virorum, qui non curvaverunt 25 genua ante Baal“g), quod quidem dictum esse noscitur in pau- citate et inperfeccione populi Judeorum, igitur multo amplius in perfectissimo et nimis multiplicato populo christiano. Non igitur deficiunt persone huiusmodi humiles, ydonee a) ita A in marg. non rubr.; in ed. false repetitur: Caput VI. et abinde 30 capitula false numerantur: Caput VII. VIII., etc., pro Cap. VIII. IX., etc. b) ita add. ed. c) sive ed. d) et — distinccionis om. ed. c) sic — de ficiunt om. ed. f) mihi add. ed. g) Baalam corr. Baal A; Baal biblia. 35 1) Cf. Thren. III. 40: „Scrutemur vias nostras.“ 2) incidere in iudi- 3) Psalm. XLVIII. 14. cium, phrasis biblica est, cf. Eccli. XXIX. 24. 4) ascendere ad templum domini seu dei, phrasis biblica est, cf. I. Reg. I. 6) Rom. XI. 4. 5) Cf. I. Cor. XIII. 5. 7, etc.
Strana 29
Quod non deficiunt personae ad vocandum, sed deficit inquisitor talium. 29 ad vocandum, sed deficit via, deficit exquisitor ta- lium, et non est, qui vocet ad solempnitatem 1). Cui enim nunc potest esse dubium, quod si quis sica) vir, satis in manifesto simplex et humilis vel clericus et conscius sue inperfeccionis et custoditor fidelis humilitatis, expectet seip- sum vocari ad sacerdocium vel ad officium aut huiusmodi, nul- lam promocionem sui, nullum signum nullumque vel modicum annutumb) procurando se velle vocari, quod modo non est, qui talem exquirat vel evocet? Quomodo ergo illi vocabuntur, qui se abscondunt, ne vo- 10 centur, et qui refugiunt ut stercus vocari ad honores et divicias, loquentes aput seipsos 2): „Omnia, que erant michi lucra, michi detrimentum feci, ut Christum lucrifacerem, et arbitratus sum ut stercora propter eminentem scienciam, que est in Christo Jhesu“, memorantesque illius parabole in libro Judicum IX. ca.93): 15 „Ierunt ligna, ut ungerent super se regem. Dixeruntque olive: Impera nobis. Que respondit: Numquid possum deserere pin- guedinem meam, qua et dii utuntur et homines, et venire, ut inter ligna promovear? Dixeruntque ligna ad arboreme) ficum: Veni et super nos regnum accipe. Que respondit eis: Numquid 20 possum dulcedinem meam deserere fructusque suavissimos et ire, ut inter cetera ligna promovear? Locuta quoque sunt ligna et ad vitem: Veni et impera nobis. Que respondit: Numquid possum deserere vinum meum, quod letificat deum et homines et inter ligna cetera promoveri?“ Itaque hec parabola loquitur illos, qui, spiritu suavissimo dei et devocione affluentes, valde humiliantur et, timentes iudicia divina, reluctantur ex animo promoveri ad gradus ecclesiasticosd) et in mente habentes, „quame) durissimum iudicium cumf) hiis, qui presunts), fiet et potentes potenter tormenta pacien- 30 tur“4), et illius, quod dicit Jacobus5): „Fratres, nolite plures ma- gistri efficih), scientes, quod gravius iudicium accipietis“i). Et super omnia nunc in hoc tempore Antychristi, de quo tempore 5 25 a) sit ed.; sic A. b) amicum (sic) ed. c) om. ed. d) corr. A. c) quam h) fieri hiblia. 2) ita ed.; preseunt A. A et ed. f) om. biblia. 1) sumitis biblia. 35 1) Cf. Thren. I. 4: „Viae Sion lugent, eo quod non sint, qui veniant ad 3) Judic. IX. 8—13. 2) Philipp. III. 3—8 (libere allatum). solemnitatem.“ 5) Jacobi III. I. 4) Sap. VI. 6—7.
Quod non deficiunt personae ad vocandum, sed deficit inquisitor talium. 29 ad vocandum, sed deficit via, deficit exquisitor ta- lium, et non est, qui vocet ad solempnitatem 1). Cui enim nunc potest esse dubium, quod si quis sica) vir, satis in manifesto simplex et humilis vel clericus et conscius sue inperfeccionis et custoditor fidelis humilitatis, expectet seip- sum vocari ad sacerdocium vel ad officium aut huiusmodi, nul- lam promocionem sui, nullum signum nullumque vel modicum annutumb) procurando se velle vocari, quod modo non est, qui talem exquirat vel evocet? Quomodo ergo illi vocabuntur, qui se abscondunt, ne vo- 10 centur, et qui refugiunt ut stercus vocari ad honores et divicias, loquentes aput seipsos 2): „Omnia, que erant michi lucra, michi detrimentum feci, ut Christum lucrifacerem, et arbitratus sum ut stercora propter eminentem scienciam, que est in Christo Jhesu“, memorantesque illius parabole in libro Judicum IX. ca.93): 15 „Ierunt ligna, ut ungerent super se regem. Dixeruntque olive: Impera nobis. Que respondit: Numquid possum deserere pin- guedinem meam, qua et dii utuntur et homines, et venire, ut inter ligna promovear? Dixeruntque ligna ad arboreme) ficum: Veni et super nos regnum accipe. Que respondit eis: Numquid 20 possum dulcedinem meam deserere fructusque suavissimos et ire, ut inter cetera ligna promovear? Locuta quoque sunt ligna et ad vitem: Veni et impera nobis. Que respondit: Numquid possum deserere vinum meum, quod letificat deum et homines et inter ligna cetera promoveri?“ Itaque hec parabola loquitur illos, qui, spiritu suavissimo dei et devocione affluentes, valde humiliantur et, timentes iudicia divina, reluctantur ex animo promoveri ad gradus ecclesiasticosd) et in mente habentes, „quame) durissimum iudicium cumf) hiis, qui presunts), fiet et potentes potenter tormenta pacien- 30 tur“4), et illius, quod dicit Jacobus5): „Fratres, nolite plures ma- gistri efficih), scientes, quod gravius iudicium accipietis“i). Et super omnia nunc in hoc tempore Antychristi, de quo tempore 5 25 a) sit ed.; sic A. b) amicum (sic) ed. c) om. ed. d) corr. A. c) quam h) fieri hiblia. 2) ita ed.; preseunt A. A et ed. f) om. biblia. 1) sumitis biblia. 35 1) Cf. Thren. I. 4: „Viae Sion lugent, eo quod non sint, qui veniant ad 3) Judic. IX. 8—13. 2) Philipp. III. 3—8 (libere allatum). solemnitatem.“ 5) Jacobi III. I. 4) Sap. VI. 6—7.
Strana 30
30 Matthiae de Janov Regulae, 1. 11I, tr. 6, c. 7. scriptum est 1): „Prudens in tempore illo tacebit, quoniam tem- pus malum est.“ Et alia multa scriptura consulat et iubeat ab- scondi paulisper dei populo et fugere nimis, ita ut dicit veritas2): „Cum ergo videritis abhominacionem desolacionis, que dicta est 5 a Daniele propheta, stantem in loco sancto, qui legit, intelligat: tunc, qui in Judea sunt, fugiant ad montema), et qui in tecto, non descendantb) tollere aliquide) de domo sua, et qui in agro, non reverta[n tur tollere tunicam suam. Ve autem pregnantibus et nutrientibus in illis diebus. Orate autem, ut non fiat fuga vestra in hyeme vel sabbato. Erit enim tunc tribulacio magna, qualis non fuit ab inicio mundi usque modo, neque fiet. Et nisi breviati essentd) dies illi, non fieret salva omnis caro. Sed propter electos breviabuntur dies illie). Tunc si quis vobis di- xerit: Ecce, hic est Christus aut illic: nolite credere. Surgent enim pseudochristi et pseudoprophete et dabunt signa magna et prodigia, ita ut in errorem inducanturf), si fieri potest, et electi. Ecce, predixi vobis. Si ergo dixerint vobis: Ecce, in de- serto est, nolite exire“, etc.s). Latent igitur in hiis diebus sancti dei et fideles ydoneique 20 ad promovendum: aliqui silent in quiete, aliquil) non audent loqui, alii fugiunt de media comunitate christiana quasi de medio Babylonis. Non igitur deficiunt [f. 214a] modoi) humiles et sim- plices Jhesu crucifixi, de quacumque sint condicione vel statu, sive inter rusticos sive inter burgenses sint, sive inter curienses 25 et nobiles, sive literati sint sive illiterati, dummodo spiritum Jhesu sint habentes, humilitate et virtutibusk) prepollentes. Sed deficit via, per quam veniant1), deficiunt illi, qui eos exquirant diligenterm), sicud aurum obrisum3), deficiunt, qui scirent ipsos digne congnoscere et ipsorum ydoneitatem ponderare. Quare autem deficiunt exquisitores et provisores ecclesie Jhesu Christi? Quia Antychristus, id est ille, qui venit a seipso veln) equipollenter ut a seipso et in nomine suo veniens, nimis invaluit, in nubem multiplicatus et dilatatus, fortiterque possedit a) montes hiblia et ed. b) descendat biblia et ed. c) aliquid — d) fuissent ed. e) dies illi om. ed. f) inducentur ed. 35 tollere om. ed. g) et caetera, quae ibi sequuntur add. ed. h) aut qui false ed. i) ad l) ad solenni- seq. in A, sed del.; modo adhuc ed. k) obedientia ed. m) congnoscere seq. in A, sed. del.; exquirant et vocent tatem ad. ed. n) vel — a seipso om. ed. diligenter ed. 10 15 30 40 1) Amos V. 13. 2) Matthaei XXIV. 15—26. 3) Cf. Job XXVIII. 15.
30 Matthiae de Janov Regulae, 1. 11I, tr. 6, c. 7. scriptum est 1): „Prudens in tempore illo tacebit, quoniam tem- pus malum est.“ Et alia multa scriptura consulat et iubeat ab- scondi paulisper dei populo et fugere nimis, ita ut dicit veritas2): „Cum ergo videritis abhominacionem desolacionis, que dicta est 5 a Daniele propheta, stantem in loco sancto, qui legit, intelligat: tunc, qui in Judea sunt, fugiant ad montema), et qui in tecto, non descendantb) tollere aliquide) de domo sua, et qui in agro, non reverta[n tur tollere tunicam suam. Ve autem pregnantibus et nutrientibus in illis diebus. Orate autem, ut non fiat fuga vestra in hyeme vel sabbato. Erit enim tunc tribulacio magna, qualis non fuit ab inicio mundi usque modo, neque fiet. Et nisi breviati essentd) dies illi, non fieret salva omnis caro. Sed propter electos breviabuntur dies illie). Tunc si quis vobis di- xerit: Ecce, hic est Christus aut illic: nolite credere. Surgent enim pseudochristi et pseudoprophete et dabunt signa magna et prodigia, ita ut in errorem inducanturf), si fieri potest, et electi. Ecce, predixi vobis. Si ergo dixerint vobis: Ecce, in de- serto est, nolite exire“, etc.s). Latent igitur in hiis diebus sancti dei et fideles ydoneique 20 ad promovendum: aliqui silent in quiete, aliquil) non audent loqui, alii fugiunt de media comunitate christiana quasi de medio Babylonis. Non igitur deficiunt [f. 214a] modoi) humiles et sim- plices Jhesu crucifixi, de quacumque sint condicione vel statu, sive inter rusticos sive inter burgenses sint, sive inter curienses 25 et nobiles, sive literati sint sive illiterati, dummodo spiritum Jhesu sint habentes, humilitate et virtutibusk) prepollentes. Sed deficit via, per quam veniant1), deficiunt illi, qui eos exquirant diligenterm), sicud aurum obrisum3), deficiunt, qui scirent ipsos digne congnoscere et ipsorum ydoneitatem ponderare. Quare autem deficiunt exquisitores et provisores ecclesie Jhesu Christi? Quia Antychristus, id est ille, qui venit a seipso veln) equipollenter ut a seipso et in nomine suo veniens, nimis invaluit, in nubem multiplicatus et dilatatus, fortiterque possedit a) montes hiblia et ed. b) descendat biblia et ed. c) aliquid — d) fuissent ed. e) dies illi om. ed. f) inducentur ed. 35 tollere om. ed. g) et caetera, quae ibi sequuntur add. ed. h) aut qui false ed. i) ad l) ad solenni- seq. in A, sed del.; modo adhuc ed. k) obedientia ed. m) congnoscere seq. in A, sed. del.; exquirant et vocent tatem ad. ed. n) vel — a seipso om. ed. diligenter ed. 10 15 30 40 1) Amos V. 13. 2) Matthaei XXIV. 15—26. 3) Cf. Job XXVIII. 15.
Strana 31
Quod cathedrae s. ecclesiae occupatae sunt a membris Antichristi. 31 gubernacula sancte ecclesie et sine ulla contradiccione et timore dirigit universa; qui factus est, ut nullum timeat 1); et abho- minacionea) per totum et ubique vel fere ubique per ampli- tudinem ecclesie constituta, recessit Jhesus crucifixus, abstulit seipsum spiritumb) Jhesu. Et ita manet sola civitas plena po- pulo et domina gencium estc) desolata 2), et ut sine proverbio intellectum eloquar, omnes aut fere omnesd) sedes vel cathedre sancte ecclesie sunt vel fuerunt replete et occupate de membris Antychristi, id est de illise), qui a seipsis venerunt velf) non zelo Jhesu crucifixi et qui illa, que 10 sua sunt, querunt, non que Jhesu crucifixi3). Non se excusent, obsecro, per suam fictam devocionem et sanctitatem simulatam, id est simul cum spiritu mundi in suam animam collocatam. Nam illud est proprie abhominacio in templo dei, ut postea deducetur 4). Non blandiantur sibi per execucionem mandatorum et doctrinarum hominum diligentem, quia frustra colunt Christum, questum suum reputantes pieta- tem 5). Non michi, rogo, qui loquor ita et scribo, irascantur do- mini sacerdotes et et clerici yppocrite simulati, quoniam scit ista et multo plura altitudo Sathane 6) in nobis conbinare et simul 20 collocare, ut abhominacionem domino Jhesu in suo templo fa- ceret et magis subtiliter excecaret et efficacius desolacionem con- firmaret. Non est frustra dictum a magna veritate et eterna7): „Vobis autem dico, qui Tyatyre estis: Quicumque non habetis doctrinam hanc, [et| qui non congnoverunt altitudinem Sathane, quemadmodum dicunt, non mittam super vos aliud pondus. Tamen id, quod habetis, tenete, donec veniam“, etc. Quod ut ad propositum melius intelligas, pensa bene textum inmediate precedentem, ubi dicitur 8): „Sed habeo adversum te pauca, quia permittis mulierem Yezabel, que se dicit (prophetam] docere et seducere servos meos, fornicari et manducare de idolotiliss). Et dedi illi tempus, ut penitenciam ageret; et non wult penitere a fornicacione sua. Et ecce, ego mitto eam in lectum, et qui mechantur cum ea, in tribulacione maxima erunt, nisi peni- a) abominabilis ed. b) spiritus A. c) sub servitute et add. ed. 35 d) omnis aut fere omnis A. e) et de illis ed. f) rasura seq. in A. 8) i — sub lin. add. A. 15 25 30 1) Cf. Job ALI. 24. 2) Cf. Thren. I. 1. 3) Cf. Philipp. II. 21. 4) c. infra c. 33. 5) Cf. I. Tim. VI. 5. 6) Cf. Apoc. II. 24 (altitudines satanae). 7) Apoc. II. 2/—25. 8) Apoc. II. 20—23. 40
Quod cathedrae s. ecclesiae occupatae sunt a membris Antichristi. 31 gubernacula sancte ecclesie et sine ulla contradiccione et timore dirigit universa; qui factus est, ut nullum timeat 1); et abho- minacionea) per totum et ubique vel fere ubique per ampli- tudinem ecclesie constituta, recessit Jhesus crucifixus, abstulit seipsum spiritumb) Jhesu. Et ita manet sola civitas plena po- pulo et domina gencium estc) desolata 2), et ut sine proverbio intellectum eloquar, omnes aut fere omnesd) sedes vel cathedre sancte ecclesie sunt vel fuerunt replete et occupate de membris Antychristi, id est de illise), qui a seipsis venerunt velf) non zelo Jhesu crucifixi et qui illa, que 10 sua sunt, querunt, non que Jhesu crucifixi3). Non se excusent, obsecro, per suam fictam devocionem et sanctitatem simulatam, id est simul cum spiritu mundi in suam animam collocatam. Nam illud est proprie abhominacio in templo dei, ut postea deducetur 4). Non blandiantur sibi per execucionem mandatorum et doctrinarum hominum diligentem, quia frustra colunt Christum, questum suum reputantes pieta- tem 5). Non michi, rogo, qui loquor ita et scribo, irascantur do- mini sacerdotes et et clerici yppocrite simulati, quoniam scit ista et multo plura altitudo Sathane 6) in nobis conbinare et simul 20 collocare, ut abhominacionem domino Jhesu in suo templo fa- ceret et magis subtiliter excecaret et efficacius desolacionem con- firmaret. Non est frustra dictum a magna veritate et eterna7): „Vobis autem dico, qui Tyatyre estis: Quicumque non habetis doctrinam hanc, [et| qui non congnoverunt altitudinem Sathane, quemadmodum dicunt, non mittam super vos aliud pondus. Tamen id, quod habetis, tenete, donec veniam“, etc. Quod ut ad propositum melius intelligas, pensa bene textum inmediate precedentem, ubi dicitur 8): „Sed habeo adversum te pauca, quia permittis mulierem Yezabel, que se dicit (prophetam] docere et seducere servos meos, fornicari et manducare de idolotiliss). Et dedi illi tempus, ut penitenciam ageret; et non wult penitere a fornicacione sua. Et ecce, ego mitto eam in lectum, et qui mechantur cum ea, in tribulacione maxima erunt, nisi peni- a) abominabilis ed. b) spiritus A. c) sub servitute et add. ed. 35 d) omnis aut fere omnis A. e) et de illis ed. f) rasura seq. in A. 8) i — sub lin. add. A. 15 25 30 1) Cf. Job ALI. 24. 2) Cf. Thren. I. 1. 3) Cf. Philipp. II. 21. 4) c. infra c. 33. 5) Cf. I. Tim. VI. 5. 6) Cf. Apoc. II. 24 (altitudines satanae). 7) Apoc. II. 2/—25. 8) Apoc. II. 20—23. 40
Strana 32
32 Matthiae de Janov Regulae, 1. III, tr. 6, c. 7 et 8. tenciam egerint ab operibus suis. Et filios eorum interfeciam in mortem“, etc. Et considera per singula, quam bene et quam proprie ista verba omnia exprimunt statum et condiciones sacerdotum car- nalium presentis seculi et yppocritarum monachoruma), qui glo- riantur de eob), quod ipsi sunt lumen ecclesiec), et cum hocd) sua adulacionee) deducunt populum christianum ad amorem huius mundi, et infinitam pacienciam et bonitatemf) Jhesu Christi adducunt ad maiorem et procliviorem malicie libertatem. 10 Capitulum octavum8). 15 [De confidenti vocatione autoris, et libertate eius in corripiendo. Et quod libere loquuntur, quotquot Christi spiritum habent. Quod linquere officia debent et sacerdotia, quotquot ambitione et non per ostium Christi introierunt. Postremo, quod plus peccant hodie sacerdotes, quam olim scribae et Phariseiſh). Quod i) si quisquam legensk) nec1) se facile poterit ab ira et zelo amaro 1) adversum me sustinere, hocm) iterum talis pen- set aput se quilibet, si habet vel qui habet spiritum Jhesu cru- cifixi, quid magis expediat vel magis est securum ad salutem, 20 utrumne michi indignari, qui hec loquor et scribo, vel pocius timere dominum deum suum, et sive sit reus horum, sive non, agere penitenciam in veritate revertique ab Anti- christo ad dominum Jhesum Christum. Nam scriptum estn) 2) „Quis ex nobis") timens deump), id est audiens vocem servi 25 sui: quis €) ambulavitr) in tenebris, et non est lumen ei, speret in nomine domini et innitatur super deum suum? Ecce, omnes vos accesn]dentes ignem, accincti flammis, ambulate in lumine ignis vestri, et in flammis, quas succendistis vobis: de manu mea factum [est] hoc vobis, in doloribus dormietis. Audite me, qui a) et caeterorum praelatorum add. ed. b) deo ed. c) sal et civi- d) et sic ed. e) et magnificatione tas supra montem posita add. ed. g) ita A non rubr. in m.: Cam 8m ; in ed. add. ed. f) et caritatem add. ed. i) Id ed. k) audiens vel legens ed. false: Caput VII. h) ita add. ed. n) sup. lin. add. A: Esaie 50. d. 1) nec A et ed. m) hic ed. q) qui biblia. 35 °) vobis ed. P) dominum biblia; id est om. biblia; et ed. r) ambulat ed. 30 1) Cf. Jacobi III. 14 (zelus amarus). 2) Isaide L. 10—11 et LI. I.
32 Matthiae de Janov Regulae, 1. III, tr. 6, c. 7 et 8. tenciam egerint ab operibus suis. Et filios eorum interfeciam in mortem“, etc. Et considera per singula, quam bene et quam proprie ista verba omnia exprimunt statum et condiciones sacerdotum car- nalium presentis seculi et yppocritarum monachoruma), qui glo- riantur de eob), quod ipsi sunt lumen ecclesiec), et cum hocd) sua adulacionee) deducunt populum christianum ad amorem huius mundi, et infinitam pacienciam et bonitatemf) Jhesu Christi adducunt ad maiorem et procliviorem malicie libertatem. 10 Capitulum octavum8). 15 [De confidenti vocatione autoris, et libertate eius in corripiendo. Et quod libere loquuntur, quotquot Christi spiritum habent. Quod linquere officia debent et sacerdotia, quotquot ambitione et non per ostium Christi introierunt. Postremo, quod plus peccant hodie sacerdotes, quam olim scribae et Phariseiſh). Quod i) si quisquam legensk) nec1) se facile poterit ab ira et zelo amaro 1) adversum me sustinere, hocm) iterum talis pen- set aput se quilibet, si habet vel qui habet spiritum Jhesu cru- cifixi, quid magis expediat vel magis est securum ad salutem, 20 utrumne michi indignari, qui hec loquor et scribo, vel pocius timere dominum deum suum, et sive sit reus horum, sive non, agere penitenciam in veritate revertique ab Anti- christo ad dominum Jhesum Christum. Nam scriptum estn) 2) „Quis ex nobis") timens deump), id est audiens vocem servi 25 sui: quis €) ambulavitr) in tenebris, et non est lumen ei, speret in nomine domini et innitatur super deum suum? Ecce, omnes vos accesn]dentes ignem, accincti flammis, ambulate in lumine ignis vestri, et in flammis, quas succendistis vobis: de manu mea factum [est] hoc vobis, in doloribus dormietis. Audite me, qui a) et caeterorum praelatorum add. ed. b) deo ed. c) sal et civi- d) et sic ed. e) et magnificatione tas supra montem posita add. ed. g) ita A non rubr. in m.: Cam 8m ; in ed. add. ed. f) et caritatem add. ed. i) Id ed. k) audiens vel legens ed. false: Caput VII. h) ita add. ed. n) sup. lin. add. A: Esaie 50. d. 1) nec A et ed. m) hic ed. q) qui biblia. 35 °) vobis ed. P) dominum biblia; id est om. biblia; et ed. r) ambulat ed. 30 1) Cf. Jacobi III. 14 (zelus amarus). 2) Isaide L. 10—11 et LI. I.
Strana 33
De auctoris libertate in loquendo et corripiendo. 33 sequimini, quod 3) iustum est, et queritis dominum.“ Quoniam istud scriptum est prob) Ysaia propheta domini, scriptum est et pro Jhesu crucifixo, primum et principaliter scriptum est etc) pro beato Petro et quolibet apostolo, scriptum est et pro me pauperculod), vilissimo vermiculo, et non homine, obprobrio hominum et abieccione plebis 1), scriptum est et pro quolibet, qui est unum cum Christo. Hoc este) scriptum pro Jhesu crucifixo et pro me, si et in quantum est in me et loquitur ex me1) et per me ille, qui potens est loqui per os muti subiu- galis, et corriperes) prophete in [f. 214b] sipienciam 2). Scriptum, 10 inquam, est paulo superius ante scripturam allegatam3): „Erigit mane, mane erigit michi aurem, ut audiam quasi magistrum. Dominus autem apperuit michi aurem, ego autem non con- tradico: retrorsum non abii. Corpus meum dedi percucientibus et genas meas vellentibush). Faciem meam non averti ab in- crepantibus me et conspuentibus in me. Dominus deus auxi- liator meus, et ideo non sum confusus. Ideo posui faciem meam, ut petram durissimam, et scio, quoniam non confundar. Juxta est, qui iustificat me. Quis contradiceti) michi? Stemus simul. Quis est adversarius meus? Accedat ad me. Ecce, [do- 20 minus] deus auxiliator meus. Quis est, qui condempnet me? Ecce, omnesk) quasi!) vestimentum conterentur, tinea comedet eos“, etc., ut supra. Ecce, quam fiducialiter loquitur omnis, qui spiritu Jhesu agitatur et conpellitur ad irascendum iniquitati et pro modulo 25 suo arripitm) gladium spiritus, qui devorat carnes 4) „ad facien- dum") vindictam in nacionibus, increpaciones in populis, ad alligandos reges eorum in°) conpedibus et nobiles eorum in manicis ferreis“ 5). 15 Si igitur quis hiis, que hic ponuntur, auditis et perlectis 30 a) corr. A. b) ras. A; per Isaiam prophetam et pro Jhesu oc. ed. c) sup. lin. A. d) pauperculo — crucifixo om. ed. (sic). c) ita corr. 1) et pro me add. ed. s) carpere ed. h) velantibus ab ed.; esse A. 1) corr. A. i) contradicit ed. k) omnis (!) A. faciem meam ed. m) accipit ed. 1) faciendam ed. °) in conpedibus et n. e. om. ed. 35 1) Cf. Psalm. XXI. 7: „Ego autem sum vermis, et non homo: oppro- 2) Cf. II. Petri II. 16. 3) Isaiae L. brium hominum et abjectio plebis.“ 4—10. 4) arripere gladium, devorare carnes expressiones biblicae sunt. 5) Psalm. CXLIX. 7—8. KYBAL: M. de Janov Regulae, IV.
De auctoris libertate in loquendo et corripiendo. 33 sequimini, quod 3) iustum est, et queritis dominum.“ Quoniam istud scriptum est prob) Ysaia propheta domini, scriptum est et pro Jhesu crucifixo, primum et principaliter scriptum est etc) pro beato Petro et quolibet apostolo, scriptum est et pro me pauperculod), vilissimo vermiculo, et non homine, obprobrio hominum et abieccione plebis 1), scriptum est et pro quolibet, qui est unum cum Christo. Hoc este) scriptum pro Jhesu crucifixo et pro me, si et in quantum est in me et loquitur ex me1) et per me ille, qui potens est loqui per os muti subiu- galis, et corriperes) prophete in [f. 214b] sipienciam 2). Scriptum, 10 inquam, est paulo superius ante scripturam allegatam3): „Erigit mane, mane erigit michi aurem, ut audiam quasi magistrum. Dominus autem apperuit michi aurem, ego autem non con- tradico: retrorsum non abii. Corpus meum dedi percucientibus et genas meas vellentibush). Faciem meam non averti ab in- crepantibus me et conspuentibus in me. Dominus deus auxi- liator meus, et ideo non sum confusus. Ideo posui faciem meam, ut petram durissimam, et scio, quoniam non confundar. Juxta est, qui iustificat me. Quis contradiceti) michi? Stemus simul. Quis est adversarius meus? Accedat ad me. Ecce, [do- 20 minus] deus auxiliator meus. Quis est, qui condempnet me? Ecce, omnesk) quasi!) vestimentum conterentur, tinea comedet eos“, etc., ut supra. Ecce, quam fiducialiter loquitur omnis, qui spiritu Jhesu agitatur et conpellitur ad irascendum iniquitati et pro modulo 25 suo arripitm) gladium spiritus, qui devorat carnes 4) „ad facien- dum") vindictam in nacionibus, increpaciones in populis, ad alligandos reges eorum in°) conpedibus et nobiles eorum in manicis ferreis“ 5). 15 Si igitur quis hiis, que hic ponuntur, auditis et perlectis 30 a) corr. A. b) ras. A; per Isaiam prophetam et pro Jhesu oc. ed. c) sup. lin. A. d) pauperculo — crucifixo om. ed. (sic). c) ita corr. 1) et pro me add. ed. s) carpere ed. h) velantibus ab ed.; esse A. 1) corr. A. i) contradicit ed. k) omnis (!) A. faciem meam ed. m) accipit ed. 1) faciendam ed. °) in conpedibus et n. e. om. ed. 35 1) Cf. Psalm. XXI. 7: „Ego autem sum vermis, et non homo: oppro- 2) Cf. II. Petri II. 16. 3) Isaiae L. brium hominum et abjectio plebis.“ 4—10. 4) arripere gladium, devorare carnes expressiones biblicae sunt. 5) Psalm. CXLIX. 7—8. KYBAL: M. de Janov Regulae, IV.
Strana 34
34 Matthiae de Janov Regulae, l. III, tr. 6, c. 8. 5 25 ad cora) suum redibit et examinet suam conscienciam, qua vel quo modo ad gradus in ecclesia dei est promotus, probetque sic opus suum unusquisque1), si a semet ipso venit ad gradus honoris in ecclesia tremendi Jhesu cruci- fixi, vel si existens in gradu iam aliquo, adhuc ex parte vel ex toto querit, que sua sunt, non que Jhesu Christi2), cito doleat se venisse in ecclesiam via Antychristi et deplangat se fuisse Antychristum et confugiat ad Christum et sit christus dei de Antychristob) 10 per penitenciam non fictam. Etc) ad hoc iuste faciendum utile erit dimittere prius beneficium vel officium aut preben- dam ex humilitate illud, quod est iuxta1) viam Antichristi quis assecutus, vel ingemiscere ipso gradu fore se indignum, ad queme) inpudice ex sua presumpcione primum vel avaricia et 15 ambicione sua festinavit, ab ecclesiaf) non vocatus nec electus s). Securius est, inquam, istud facere ad salutem tali clerico cuilibet quam condempnare et persequi ista suadentem et scri- bentem, persequendo hos, qui tibi non parcunt nec sinunt te quiescere in lecto, in quem missus es 11), meretrix fornicaria, 20 ex dei iam egressa suprai) te ulcione maius tibi iudicium et iram dei tremendi thesaurisans secundum duriciam tuam et in- penitens cor tuum 3) ad diem furoris domini 4), et constringe[n s k) amplius super te vincula 5) tue dampnacionis, forte persequendo nuncios dei et prophetas vel scribas ad te missos, ut veniat" super te et tuos similes omnis sanguis, qui effusus est a san- guine iusti Abel usque ad sanguinem iusti novissimi effusum innocenter, vel solum pro eo effusum, quod teipsum commonent fideles amatores, ne dampneris. Verumptamen tua damnatio est multo amplior, qui sanctos nunc ad te missos persequi non 30 formidas 6), quia jam audisti et dictum est tibi, o sacerdos yp- pocrita7): „Ve vobis, scribe et Phariseim), qui edificatis sepul- a) sup. lin. post ras. add. A. b) diaboli add. ed. c) corr. 4. d) sup. lin. add. A. e) ad quod ed. f) a deo ed. (sic!). g) ab ecclesia 1) super ed. k) constrin h) missa est meretrix Jesabel ed. add. ed. 1) ras. A. m) hypocritae add. biblia. 35 gas ed. 1) Cf. Galat. VI. 4. 2) Cf. Philipp. II. 21. 3) Cf. Rom. II. 5: „Se cundum autem duritiam tuam et impoenitens cor thezaurisas tibi iram in diem 4) communis phrasis biblica. 5) Cf. irae et revelationis iusti iudicii dei.“ 6) Cf. Matth. Isaiae XXVIII. 22 (ne forte constringantur vincula vestra). 40 XXIII. 34. 35. 37. 7) Matth. XXIII. 29—33.
34 Matthiae de Janov Regulae, l. III, tr. 6, c. 8. 5 25 ad cora) suum redibit et examinet suam conscienciam, qua vel quo modo ad gradus in ecclesia dei est promotus, probetque sic opus suum unusquisque1), si a semet ipso venit ad gradus honoris in ecclesia tremendi Jhesu cruci- fixi, vel si existens in gradu iam aliquo, adhuc ex parte vel ex toto querit, que sua sunt, non que Jhesu Christi2), cito doleat se venisse in ecclesiam via Antychristi et deplangat se fuisse Antychristum et confugiat ad Christum et sit christus dei de Antychristob) 10 per penitenciam non fictam. Etc) ad hoc iuste faciendum utile erit dimittere prius beneficium vel officium aut preben- dam ex humilitate illud, quod est iuxta1) viam Antichristi quis assecutus, vel ingemiscere ipso gradu fore se indignum, ad queme) inpudice ex sua presumpcione primum vel avaricia et 15 ambicione sua festinavit, ab ecclesiaf) non vocatus nec electus s). Securius est, inquam, istud facere ad salutem tali clerico cuilibet quam condempnare et persequi ista suadentem et scri- bentem, persequendo hos, qui tibi non parcunt nec sinunt te quiescere in lecto, in quem missus es 11), meretrix fornicaria, 20 ex dei iam egressa suprai) te ulcione maius tibi iudicium et iram dei tremendi thesaurisans secundum duriciam tuam et in- penitens cor tuum 3) ad diem furoris domini 4), et constringe[n s k) amplius super te vincula 5) tue dampnacionis, forte persequendo nuncios dei et prophetas vel scribas ad te missos, ut veniat" super te et tuos similes omnis sanguis, qui effusus est a san- guine iusti Abel usque ad sanguinem iusti novissimi effusum innocenter, vel solum pro eo effusum, quod teipsum commonent fideles amatores, ne dampneris. Verumptamen tua damnatio est multo amplior, qui sanctos nunc ad te missos persequi non 30 formidas 6), quia jam audisti et dictum est tibi, o sacerdos yp- pocrita7): „Ve vobis, scribe et Phariseim), qui edificatis sepul- a) sup. lin. post ras. add. A. b) diaboli add. ed. c) corr. 4. d) sup. lin. add. A. e) ad quod ed. f) a deo ed. (sic!). g) ab ecclesia 1) super ed. k) constrin h) missa est meretrix Jesabel ed. add. ed. 1) ras. A. m) hypocritae add. biblia. 35 gas ed. 1) Cf. Galat. VI. 4. 2) Cf. Philipp. II. 21. 3) Cf. Rom. II. 5: „Se cundum autem duritiam tuam et impoenitens cor thezaurisas tibi iram in diem 4) communis phrasis biblica. 5) Cf. irae et revelationis iusti iudicii dei.“ 6) Cf. Matth. Isaiae XXVIII. 22 (ne forte constringantur vincula vestra). 40 XXIII. 34. 35. 37. 7) Matth. XXIII. 29—33.
Strana 35
Quod linquere beneficia debent omnes, quotquot ambitione introierunt. 35 chra prophetarum et ornatis monumenta iustorum et dicitis: Si fuissemus in diebus patrum nostrorum, non essemus socii eorum in sanguine prophetarum. Itaque testimonioa) estis vo- bismet ipsis, quia filii estis eorum, qui prophetas occidunt 1). Et vos inplete mensuram patrum vestrorum. Serpentes et6) geni- mina vipperarum, quando fugietis a iudicio iehenne? „Serpentes et genimina vipperarum“, id est qui omnem effectum salutarem, itad) eciam salubrem correccionem conver- titis vobis9) ad dampnacionem maiorem, et occiditis et discer- pitis eos, qui vos iterum parturiunt in Christo Jhesu 1) in labore, doloribus et fletu rugituque2) continuo et nimiof) lacrimarum super vos et vestra peccata. Si, inquam, illos persequimini, illis irascimini, qui usque ad mortem se opponunt pro eo, ut vos commoveants) et retrahant ah) dampnacione, quomodo igitur iami) „fugietis a iudicio gehenne“, id est, quo remediok), quibus 15 conatibus, qua prudencia? Nam sequitur3): „Ideo, ecce, ego mitto ad vos prophetas et sapientes et scribas, et ex illis occi- detis et crucifigetis et ex eis flagellabitis in synagogis vestris et persequemini1) de civitate in civitatem: ut veniat super vos omnis sanguis iustus, qui effusus est superm) terram, a sanguine 20 Abel iusti usque ad sanguinem Zacharie, filii Berachien), quem occidistis inter templum et altare. Amen, dico vobis, venient hec omnia super generacionem istam! Jerusalem, Jerusalem, que occidis prophetas, et lapidas eos, qui ad te missi sunt: quociens volui congregare filios tuos, quemadmodum gallina congregat pullos suos sub alas suas, et noluisti? Ecce, relinquetur [f. 215a) vobis domus vestra deserta." Ista omnia ad literam dicta sunt de nequam aliquando Judeis. Sed omnia et singula sunt inpleta nunc „in spiritu et veritate“ 4) in °) nequissimis christianis, primum in sacerdotibus 30 carnalibus et clericis etp) yppocritis a spiritu Jhesu desertatisq) 10 25 a) testimonium ed. c) om. biblia. d) ras. A. b) occiderunt biblia. e) vobis ipsi corr. vobis A; vobis ipsimet ed. 1) rivis ed. g) pro- moveant ed. 1) ad dampnacionem A. i) quomodo ergo ed. k) id est quo remedio om. ed. 1) persequimini.. veniant false A. m) omnem seq. in A, sed. del. n) corr. A; Barachiae biblia. °) ita corr. ab editore; et A et ed. p) om. ed. q) desertis ed. 35 2) Cf. Job 1) Cf. Galat. IV. 19: „Filioli mei, quos iterum parturio.“ 3) Matth. XXXIX. 3: „Incurvantur ad foetum et pariunt et rugitus emittunt.“ XXIII. 34—38. 4) Joan. IV. 23. 40 33
Quod linquere beneficia debent omnes, quotquot ambitione introierunt. 35 chra prophetarum et ornatis monumenta iustorum et dicitis: Si fuissemus in diebus patrum nostrorum, non essemus socii eorum in sanguine prophetarum. Itaque testimonioa) estis vo- bismet ipsis, quia filii estis eorum, qui prophetas occidunt 1). Et vos inplete mensuram patrum vestrorum. Serpentes et6) geni- mina vipperarum, quando fugietis a iudicio iehenne? „Serpentes et genimina vipperarum“, id est qui omnem effectum salutarem, itad) eciam salubrem correccionem conver- titis vobis9) ad dampnacionem maiorem, et occiditis et discer- pitis eos, qui vos iterum parturiunt in Christo Jhesu 1) in labore, doloribus et fletu rugituque2) continuo et nimiof) lacrimarum super vos et vestra peccata. Si, inquam, illos persequimini, illis irascimini, qui usque ad mortem se opponunt pro eo, ut vos commoveants) et retrahant ah) dampnacione, quomodo igitur iami) „fugietis a iudicio gehenne“, id est, quo remediok), quibus 15 conatibus, qua prudencia? Nam sequitur3): „Ideo, ecce, ego mitto ad vos prophetas et sapientes et scribas, et ex illis occi- detis et crucifigetis et ex eis flagellabitis in synagogis vestris et persequemini1) de civitate in civitatem: ut veniat super vos omnis sanguis iustus, qui effusus est superm) terram, a sanguine 20 Abel iusti usque ad sanguinem Zacharie, filii Berachien), quem occidistis inter templum et altare. Amen, dico vobis, venient hec omnia super generacionem istam! Jerusalem, Jerusalem, que occidis prophetas, et lapidas eos, qui ad te missi sunt: quociens volui congregare filios tuos, quemadmodum gallina congregat pullos suos sub alas suas, et noluisti? Ecce, relinquetur [f. 215a) vobis domus vestra deserta." Ista omnia ad literam dicta sunt de nequam aliquando Judeis. Sed omnia et singula sunt inpleta nunc „in spiritu et veritate“ 4) in °) nequissimis christianis, primum in sacerdotibus 30 carnalibus et clericis etp) yppocritis a spiritu Jhesu desertatisq) 10 25 a) testimonium ed. c) om. biblia. d) ras. A. b) occiderunt biblia. e) vobis ipsi corr. vobis A; vobis ipsimet ed. 1) rivis ed. g) pro- moveant ed. 1) ad dampnacionem A. i) quomodo ergo ed. k) id est quo remedio om. ed. 1) persequimini.. veniant false A. m) omnem seq. in A, sed. del. n) corr. A; Barachiae biblia. °) ita corr. ab editore; et A et ed. p) om. ed. q) desertis ed. 35 2) Cf. Job 1) Cf. Galat. IV. 19: „Filioli mei, quos iterum parturio.“ 3) Matth. XXXIX. 3: „Incurvantur ad foetum et pariunt et rugitus emittunt.“ XXIII. 34—38. 4) Joan. IV. 23. 40 33
Strana 36
36 Matthiae de Janov Regulae, l. III, tr. 6, c. 8. et abiectis propter abhominacionem desolacionis, quam in templo sancto locaverunt. Nam propriissime ipsi sunt illa ge- neracio prava et adultera, quam per totum sermo divinus denotavit1). Esta), inquam, eadem generacio successione generis 2) et possessione malicie et iniquitatis, sed continueb) in maiore et minore excessu et habundancia iniquitatis, ita utc) iam sum- mum gradum suum possibilem istius generacionis iniquitasd vide ajtur conplevisse. Unde non nisi iam eius messis et ex- cussioe) est omni tempore expectanda, quemadmodum in So- 10 doma et Gomora fuit figuratum 3). Quod si quis putet se spiritum domini Jhesu habere talium remurmurancium 4) et arbitretur se bene irasci 5) hiisf), que hic inscribuntur, arbitreturs) quoque se obsequium prestare deo 6), scripta vel scriptorem persequendo, confidens se Christumh) vel Christi esse, hec iterum cogitet 15 aput se, quia sicut ipse Christi est, ita nos i) 7). Nam et ista scribens, fateor, quod nichil aliud me in illudk) perurget, nisi dileccio domini nostri Jhesu crucifixi, cuius stigmata pro modulo mee infirmitatis ac] vilitatis]) inm) me ipso cupio deportares), obsecrans michi donari ab ipso, ut non alibi meam requiram gloriam, nisi in cruce ipsius, et illa inestimabili ignominia passionum ipsius, quam est passus pro me deus "), meus creator, meus dilectus. Quia igitur zelus domus sue comedit me et obprobria exprobrancium Jhesu crucifixo ceciderunt super me 9), ideo ista loquor et scribo, que 25 non dubito placere hiis, qui amant fideliter dominum Jhesum crucifixum. Et illis, qui Antechrysti fuerint, ista") estimo non modice displicenda. 5 20 16) Nota A manu auct. c) ita quod ed. d) ini- a) Et ed. b) ita ed.; sicud consciencie A. 1) iis ed. 8) arbitra- 30 quitatis ed. e) excissio corr. excussio A in marg. 1) ac v. ed. h) christianum ed. i) et nos ed. k) in illis ed. tur ed. m) ras. A. n) dominus Jesus, dilectus meus ed. Quia — super me om. ed. °) om. od. 1) Cf. Matth. XII. 39 (generatio mala et adultera). 2) Cf. Judith 3) Cf. Genes. NIX. I sq. 4) (f. 35 XIV. 6 (omnis successio generis eius). 5) Cf. I. Cor. VII. 70: „Puto autem, quod et ego spiritum dei habeam.“ Jonac IV. 4: „Et dixit dominus: Putasne, bene irasceris tu?“ 6) Cf. Joan. XVI. 2. 7) Cf. II. Cor. A. 7. s) Cf. Galat. VI. 17: „Ego enim stigmata 9) Cf. Psalm. LXVIII. 10. domini Jesu in corpore meo porto."
36 Matthiae de Janov Regulae, l. III, tr. 6, c. 8. et abiectis propter abhominacionem desolacionis, quam in templo sancto locaverunt. Nam propriissime ipsi sunt illa ge- neracio prava et adultera, quam per totum sermo divinus denotavit1). Esta), inquam, eadem generacio successione generis 2) et possessione malicie et iniquitatis, sed continueb) in maiore et minore excessu et habundancia iniquitatis, ita utc) iam sum- mum gradum suum possibilem istius generacionis iniquitasd vide ajtur conplevisse. Unde non nisi iam eius messis et ex- cussioe) est omni tempore expectanda, quemadmodum in So- 10 doma et Gomora fuit figuratum 3). Quod si quis putet se spiritum domini Jhesu habere talium remurmurancium 4) et arbitretur se bene irasci 5) hiisf), que hic inscribuntur, arbitreturs) quoque se obsequium prestare deo 6), scripta vel scriptorem persequendo, confidens se Christumh) vel Christi esse, hec iterum cogitet 15 aput se, quia sicut ipse Christi est, ita nos i) 7). Nam et ista scribens, fateor, quod nichil aliud me in illudk) perurget, nisi dileccio domini nostri Jhesu crucifixi, cuius stigmata pro modulo mee infirmitatis ac] vilitatis]) inm) me ipso cupio deportares), obsecrans michi donari ab ipso, ut non alibi meam requiram gloriam, nisi in cruce ipsius, et illa inestimabili ignominia passionum ipsius, quam est passus pro me deus "), meus creator, meus dilectus. Quia igitur zelus domus sue comedit me et obprobria exprobrancium Jhesu crucifixo ceciderunt super me 9), ideo ista loquor et scribo, que 25 non dubito placere hiis, qui amant fideliter dominum Jhesum crucifixum. Et illis, qui Antechrysti fuerint, ista") estimo non modice displicenda. 5 20 16) Nota A manu auct. c) ita quod ed. d) ini- a) Et ed. b) ita ed.; sicud consciencie A. 1) iis ed. 8) arbitra- 30 quitatis ed. e) excissio corr. excussio A in marg. 1) ac v. ed. h) christianum ed. i) et nos ed. k) in illis ed. tur ed. m) ras. A. n) dominus Jesus, dilectus meus ed. Quia — super me om. ed. °) om. od. 1) Cf. Matth. XII. 39 (generatio mala et adultera). 2) Cf. Judith 3) Cf. Genes. NIX. I sq. 4) (f. 35 XIV. 6 (omnis successio generis eius). 5) Cf. I. Cor. VII. 70: „Puto autem, quod et ego spiritum dei habeam.“ Jonac IV. 4: „Et dixit dominus: Putasne, bene irasceris tu?“ 6) Cf. Joan. XVI. 2. 7) Cf. II. Cor. A. 7. s) Cf. Galat. VI. 17: „Ego enim stigmata 9) Cf. Psalm. LXVIII. 10. domini Jesu in corpore meo porto."
Strana 37
Auctoris confessio de suo scribendi modo. 37 Verumtamen iterum confiteor coram piissimo Jhesu crucifixo, quod ista, que scribo et que iam scripsi pridem permultaa), nec potuissem nec scivissem nequeb) ausus fuissem scribere, nisi ipse mee) misisset et spiritus eius, cuius testimo- nium accipio et accepi in me et aput me ita evidenter et po- tenter, quod non valeo refragari vel contradicere ullomodo 1). Non tamen hec scribo, ut affirmem omnia plena esse veritate, que hic scribo. Hoc namque secundum beatum Augustinum et Jeronimumd) solum scripturee) et dictis apostolorum, ewangelistarum et prophetarum est observandum, et scripturis 10 canonicis, qui spiritu Jhesu in plenitudine habundabantf), et quidquid ibi dicitur, est plenum veritate et salutari utilitate. Egos) vero sic ista habeo et sic scribo et in tali habitudine et mensura, quod omnia et singula et meipsum submitto sancte katholice ecclesie, dulcissime matri mee et sponse Jhesu Christi. Nec ista dixi meipsum commendans, sed confiteor, quod modico ante fui totus vexatus et obtentus a spiritu Antychristi, plenus cupiditate et contagiosa abieccione, ma- gno animo cupiens habere divicias huius mundi, gloriam et honores, et pro eo multa laboravi, inpendi vires et expensas, litigavi pro quatuor beneficiis. Et adhuc meum bene- ficiumh), michi omni iure debitum, ab adversario quodam de- tineturi). Et sic volens dives fieri in hoc seculo, incideram pro- funde in laqueum dyaboli2). Gracias ago iam deo meo et patri misericordiarum et domino Jhesu crucifixo, de cuius gracia 25 michi venit, quod iam exulto ereptus quasi passer de laqueo venancium 3), quasi tycio de incendio exportatus, quasi naufra- gus de mediis fluctibus maris liberatus. Fateor etenim, quod, quam difficulter me abstraxit dominus ab uberibus Baby- lonice meretricis 4), et inpedivit me ubique saciare illam Anty- 30 1 5 20 a) perm. om. ed. b) nec ed. c) nisi ipsemet iussisset per inter- nam unctionem suam. Neque ideo scribo, ut nomen mihi hauriam. Hoc d) Hieronymum ed. e) in scrip- namque oc., ita ed., ceteris omissis. turis ed. 1) abundant ed. g) Ego vero usque ad finem huius capituli de- sunt in ed. h) omni seq. in A, sed. del. i) obtinetur corr. detinetur A. 35 1) Cf. Joan. V. 34: „Ego autem non ab homine testimonium accipio"; v. 37: „Et qui misit me, pater, ipse testimonium perhibuit de me.“ 2) Cf. I. Tim. VI. 9: „Nam qui volunt divites fieri, incidunt in tentationem et in la- queum diaboli.“ 3) Cf. Psalm. CXXIII. 7: „Anima nostra sicut passer erepta 1) de qua meretrice v. Apoc. XVII. I sq. est de laqueo venantium.“ 40
Auctoris confessio de suo scribendi modo. 37 Verumtamen iterum confiteor coram piissimo Jhesu crucifixo, quod ista, que scribo et que iam scripsi pridem permultaa), nec potuissem nec scivissem nequeb) ausus fuissem scribere, nisi ipse mee) misisset et spiritus eius, cuius testimo- nium accipio et accepi in me et aput me ita evidenter et po- tenter, quod non valeo refragari vel contradicere ullomodo 1). Non tamen hec scribo, ut affirmem omnia plena esse veritate, que hic scribo. Hoc namque secundum beatum Augustinum et Jeronimumd) solum scripturee) et dictis apostolorum, ewangelistarum et prophetarum est observandum, et scripturis 10 canonicis, qui spiritu Jhesu in plenitudine habundabantf), et quidquid ibi dicitur, est plenum veritate et salutari utilitate. Egos) vero sic ista habeo et sic scribo et in tali habitudine et mensura, quod omnia et singula et meipsum submitto sancte katholice ecclesie, dulcissime matri mee et sponse Jhesu Christi. Nec ista dixi meipsum commendans, sed confiteor, quod modico ante fui totus vexatus et obtentus a spiritu Antychristi, plenus cupiditate et contagiosa abieccione, ma- gno animo cupiens habere divicias huius mundi, gloriam et honores, et pro eo multa laboravi, inpendi vires et expensas, litigavi pro quatuor beneficiis. Et adhuc meum bene- ficiumh), michi omni iure debitum, ab adversario quodam de- tineturi). Et sic volens dives fieri in hoc seculo, incideram pro- funde in laqueum dyaboli2). Gracias ago iam deo meo et patri misericordiarum et domino Jhesu crucifixo, de cuius gracia 25 michi venit, quod iam exulto ereptus quasi passer de laqueo venancium 3), quasi tycio de incendio exportatus, quasi naufra- gus de mediis fluctibus maris liberatus. Fateor etenim, quod, quam difficulter me abstraxit dominus ab uberibus Baby- lonice meretricis 4), et inpedivit me ubique saciare illam Anty- 30 1 5 20 a) perm. om. ed. b) nec ed. c) nisi ipsemet iussisset per inter- nam unctionem suam. Neque ideo scribo, ut nomen mihi hauriam. Hoc d) Hieronymum ed. e) in scrip- namque oc., ita ed., ceteris omissis. turis ed. 1) abundant ed. g) Ego vero usque ad finem huius capituli de- sunt in ed. h) omni seq. in A, sed. del. i) obtinetur corr. detinetur A. 35 1) Cf. Joan. V. 34: „Ego autem non ab homine testimonium accipio"; v. 37: „Et qui misit me, pater, ipse testimonium perhibuit de me.“ 2) Cf. I. Tim. VI. 9: „Nam qui volunt divites fieri, incidunt in tentationem et in la- queum diaboli.“ 3) Cf. Psalm. CXXIII. 7: „Anima nostra sicut passer erepta 1) de qua meretrice v. Apoc. XVII. I sq. est de laqueo venantium.“ 40
Strana 38
38 Matthiae de Janov Regulae, 1. III, tr. 6, c. 8 et 9. chrysti ambicionem et cupiditatem meam diviciarum huius vite et honoris et interim cor meum ada) sua testimonia et non in avariciam inclinavit 1). Piissimo namque atque dulcissimo Jhesu Christo michi iniquo et ceco graciose semper providente, in omnibus meis conatibus et cupiditatibus valde adversa succes- serunt, ita quod decies sum datus in conculcacionem et derisum meis superbis et amaris inimicis 2) et usque ad profundum lutib) omnis tempestas mec) dimersitd). Verumptamen gracias ago deo meo, quia, quantum est ad homines et secundum opinio- 10 nem meam, est ubique innocenter et iniuste, etc. 5 Capitulum nonum°). 5 20 25 IQuomodo praeolusa est via bonis et doctis viris ad dignitales et ministeria ecclesiae propter infandam avaritiam sacerdotum malorum. Praeterca quomodo tales cortisani et sacerdotiorum voratores altius debent suspendi caeteris furibus/f). [f. 215b] Dico vero amplius, quod sicud modo in tempore Antychristi non deficiunt, qui vocentur ad regimina ec- clesie vel ad sacerdocium, id est, qui sunt digni vocari et ydonei ad regendum, licet existant in numero pauciori, sed magis de- ficiunt illi, qui vocent tales huiusmodi vel diligenter exquirant et summopere invigilent tales viros reperire et promovere: ita deficit via Jhesu, qua veniant vel vocentfur], et hoc propter nimis dilatatam cupiditatem Antychristi et multitudinem suppositorum corporis Antychristis). Ex quibus iam via Antychristi supra descripta ita est usi- tata et antiquata et multitudine locustarum coronatarum 3) ob- umbrata, ut iam licita omnibus et splendida videatur, secun- dumb) quod scriptum est 4): „Post eum lucebit semita.“ Et via Jhesu crucifixi iam communiter deridetur. Et ista est abliomi- 30 nacio maxime desolacionis locata in loco sancto. a) ad — inclinavit add. A in marg. c) super lin. add. 6) ras. A. 1) ita add. ed. A alia m. d) ras. A. e) ita A non rubr. (Cap.m 9m). g) eius ed. h) secundum — deridetur om. ed. 1) Cf. Psalm. CXVIII. 36: „Inclina cor meum in testimonia tua, et non 35 in avaritiam." 2) Cf. Thren. III. 14: „Factus sum in derisum omni populo“, ct Michaeae VII. 10: „Nunc erit in conculcationem ut lutum platearum.“ 3) de quibus v. Apoc. IX. 3 sq. 4) Job XLI. 23.
38 Matthiae de Janov Regulae, 1. III, tr. 6, c. 8 et 9. chrysti ambicionem et cupiditatem meam diviciarum huius vite et honoris et interim cor meum ada) sua testimonia et non in avariciam inclinavit 1). Piissimo namque atque dulcissimo Jhesu Christo michi iniquo et ceco graciose semper providente, in omnibus meis conatibus et cupiditatibus valde adversa succes- serunt, ita quod decies sum datus in conculcacionem et derisum meis superbis et amaris inimicis 2) et usque ad profundum lutib) omnis tempestas mec) dimersitd). Verumptamen gracias ago deo meo, quia, quantum est ad homines et secundum opinio- 10 nem meam, est ubique innocenter et iniuste, etc. 5 Capitulum nonum°). 5 20 25 IQuomodo praeolusa est via bonis et doctis viris ad dignitales et ministeria ecclesiae propter infandam avaritiam sacerdotum malorum. Praeterca quomodo tales cortisani et sacerdotiorum voratores altius debent suspendi caeteris furibus/f). [f. 215b] Dico vero amplius, quod sicud modo in tempore Antychristi non deficiunt, qui vocentur ad regimina ec- clesie vel ad sacerdocium, id est, qui sunt digni vocari et ydonei ad regendum, licet existant in numero pauciori, sed magis de- ficiunt illi, qui vocent tales huiusmodi vel diligenter exquirant et summopere invigilent tales viros reperire et promovere: ita deficit via Jhesu, qua veniant vel vocentfur], et hoc propter nimis dilatatam cupiditatem Antychristi et multitudinem suppositorum corporis Antychristis). Ex quibus iam via Antychristi supra descripta ita est usi- tata et antiquata et multitudine locustarum coronatarum 3) ob- umbrata, ut iam licita omnibus et splendida videatur, secun- dumb) quod scriptum est 4): „Post eum lucebit semita.“ Et via Jhesu crucifixi iam communiter deridetur. Et ista est abliomi- 30 nacio maxime desolacionis locata in loco sancto. a) ad — inclinavit add. A in marg. c) super lin. add. 6) ras. A. 1) ita add. ed. A alia m. d) ras. A. e) ita A non rubr. (Cap.m 9m). g) eius ed. h) secundum — deridetur om. ed. 1) Cf. Psalm. CXVIII. 36: „Inclina cor meum in testimonia tua, et non 35 in avaritiam." 2) Cf. Thren. III. 14: „Factus sum in derisum omni populo“, ct Michaeae VII. 10: „Nunc erit in conculcationem ut lutum platearum.“ 3) de quibus v. Apoc. IX. 3 sq. 4) Job XLI. 23.
Strana 39
Quomodo deficiat via bonis viris ad gradus eccl. veniendi. 39 Quis namque dubitat, quod de presenti nullum in- conveniens nullaque inhonestas est ingerere se, quomodoa) libet, vocari et promoveri, cum etb) litigare pro- beneficiis et per potenciam aut carnem et sanguinem aut per servicia magnatorum aut per favorem pecunialem venire ad beneficia vel officia non sit illicitum vel inhonestum? Ita est iame) via Antychristi facta in ecclesia dei lata, gloriosa et re- splendens, et via Jhesu crucifixi quasi nullad) vel derisa. Quis siquidem de presenti clericus, si affirmet se nolle esse sacer- dotem, nisi ad id vocetur, non deridebiture) a coetaneis? Non 10 reputabitur fatuus et temptans dominum deum suum1)? Et similiter quis clericus ad sacerdocium promovebitur, nisi prius habeat beneficium? Quis autem beneficium assequetur, nisi ip- sum prius sedule inquirat, cupide exigat, inpudenter se ingerat, et nisi veniat ad gradum per viam vel cupiditatem Antychristi? Et, ut superiusf) dictum est2), quis humilis se vocari presto- lans vel propter virtutem humilitatis se abscondens, ad bene- ficia ne vocetur, non deridebitur, aut quando vel a quo ex- quiretur, ut vocetur? Ideo dixi, quod non deficiunt adhuc pii, mites et humiles 20 Jhesu de omni statu et condicione collecti, sive es) clericis, sive ex monachish), sive ex laycis. Sed deficit via, qua ve- niant ad gradus et regimina ecclesie sacrosancte propter condensatum et conpactum corpus3) cupi- ditatis Antychristi, propter multitudinem infinitam eorum, 25 qui superbe, crudeliter, cupidei) festinant obtinere gradus et beneficia ecclesie. Qui omnes sunt ita fortes, ita apparentes, ita inpudici, ita docti ad hoc et prudentes, itak) strennui et vigilantes, ita muniti omnibus modis possibilibus, ut habeant beneficia, ita pertinaces ad hoc et expediti, ita multiplicati et 30 condensati per universam Christi ecclesiam, ut omnis modus et via veniendi ad gradus et beneficia sit fortiter et inopinate oc- cupata, et omnia beneficia tot habeant expectantes et occupantes seipsa et litigantes pro seipsis, ut iam non 1) dico, 15 a) quemlibet ed. b) om. ed. c) Ita etiam ed. d) erronea ed. e) desideretur ed. f) supra ed. g) ex ed. h) sive ex m. om. ed. (sic). i) et cupide ed. k) om. ed. 1) om. ed. 1) Cf. Matth. IV. 7: „Non tentabis dominum deum tuum.“ 2) v. supra lineam 10. 3) Cf. Ephes. IV. 16. 35
Quomodo deficiat via bonis viris ad gradus eccl. veniendi. 39 Quis namque dubitat, quod de presenti nullum in- conveniens nullaque inhonestas est ingerere se, quomodoa) libet, vocari et promoveri, cum etb) litigare pro- beneficiis et per potenciam aut carnem et sanguinem aut per servicia magnatorum aut per favorem pecunialem venire ad beneficia vel officia non sit illicitum vel inhonestum? Ita est iame) via Antychristi facta in ecclesia dei lata, gloriosa et re- splendens, et via Jhesu crucifixi quasi nullad) vel derisa. Quis siquidem de presenti clericus, si affirmet se nolle esse sacer- dotem, nisi ad id vocetur, non deridebiture) a coetaneis? Non 10 reputabitur fatuus et temptans dominum deum suum1)? Et similiter quis clericus ad sacerdocium promovebitur, nisi prius habeat beneficium? Quis autem beneficium assequetur, nisi ip- sum prius sedule inquirat, cupide exigat, inpudenter se ingerat, et nisi veniat ad gradum per viam vel cupiditatem Antychristi? Et, ut superiusf) dictum est2), quis humilis se vocari presto- lans vel propter virtutem humilitatis se abscondens, ad bene- ficia ne vocetur, non deridebitur, aut quando vel a quo ex- quiretur, ut vocetur? Ideo dixi, quod non deficiunt adhuc pii, mites et humiles 20 Jhesu de omni statu et condicione collecti, sive es) clericis, sive ex monachish), sive ex laycis. Sed deficit via, qua ve- niant ad gradus et regimina ecclesie sacrosancte propter condensatum et conpactum corpus3) cupi- ditatis Antychristi, propter multitudinem infinitam eorum, 25 qui superbe, crudeliter, cupidei) festinant obtinere gradus et beneficia ecclesie. Qui omnes sunt ita fortes, ita apparentes, ita inpudici, ita docti ad hoc et prudentes, itak) strennui et vigilantes, ita muniti omnibus modis possibilibus, ut habeant beneficia, ita pertinaces ad hoc et expediti, ita multiplicati et 30 condensati per universam Christi ecclesiam, ut omnis modus et via veniendi ad gradus et beneficia sit fortiter et inopinate oc- cupata, et omnia beneficia tot habeant expectantes et occupantes seipsa et litigantes pro seipsis, ut iam non 1) dico, 15 a) quemlibet ed. b) om. ed. c) Ita etiam ed. d) erronea ed. e) desideretur ed. f) supra ed. g) ex ed. h) sive ex m. om. ed. (sic). i) et cupide ed. k) om. ed. 1) om. ed. 1) Cf. Matth. IV. 7: „Non tentabis dominum deum tuum.“ 2) v. supra lineam 10. 3) Cf. Ephes. IV. 16. 35
Strana 40
40 Matthiae de Janov Regulae, l. III, tr. 6, c. 9. quod gradus et beneficia suppetanta) numero se inpetenciumb) et expectancium, vel vix floreni vel marce taxe communis be- neficiorum forte possunt numerositatem ipsorum exequare. Sed exierunt 1) iam dudum adhuc maiores hiis Anty- 5 christi, qui minorume) coantychristorum magnam faciunt et incitant invidiam et vexacionem, sibique horrendam dampna- cionem 2). Illos loquor, qui non contenti uno beneficio in ecclesia, plura presumunt possidere, veluti horrenda meretrix fronte inpudicissima, irrefrenatam, ymmo manifeste 10 furentem avariciam et fornicacionem suam exercendo. Et cum istis omnibus et propter ista tales gloria et honore insuper a conchristianis, ymmo verius a conantichristis d) perfunguntur, ubi deberent suspendi alcius quam]e) omnes plebei fures et latrones pro suo crimine avaricie sic publico, sic 15 effrenato pauperibusquel) sacerdotibuss) sic nocivo, et eo amplius quam ceteri predones et detestabilius haberi et torqueri, exh) quoi) talem predam sue avaricie manifeste ex- ercent sub yppocrisi et sub colore sapiencie et pietatis. Nam ita et per talem suam apparenciam, conatum mendaciis fermen- tatum, non solum quoslibet plebeios decipiunt et pervertunt, sed eciam summum apicem ecclesie, ipsumk) papam, qui ipsis concedit, supplicacionibus ipsorum avarissimis infrontatel) in- clinatus. [f. 216a] Unde ista horrenda antychristeitasm) seu 25 avaricia supramodum furiosa itan) invaluit in christiano°) clero et sacerdotibus, utp) vix sit iam quisquam clericusq), qui habito uno beneficio, satis pingui, velit in eo contentari, quin mox in ampliora efferri non habeat intencionemr). Et cum ista a) dominus seq. in A, sed. del.; non suppetant ed. b) in potenciam 30 corr. inpetencium A. c) numerum coantichristianorum magnum ed. d) - ti- super lin. add. A; coantichristianis ed. e) quam add. ed. 6) Christi 1) ex sup. lin. add. 1. (sic) ed. 8) sacerdotes corr. sacerdotibus A. k) et creatorem suum papam flitteris maiusculis ed. 1) fronte i) ras. A. corr. fronite A super lin.; ed. hunc in modum finem facit: mendosas bullas 35 flitt. maiusc.] et ad populum decipientem. m) abominatio seu antichristiana avaritia ed. n) furiosa ita om. ed. o) christianis corr. christiano A; om. ed. P) ita, ut vix vel raro ed. q) vel sacerdos ed. r) intentiones ed., verbis sequentibus additis: Ubi tunc reperientur sacerdotes amplectentes altis- simam paupertatem Christi Jesu? 20 40 1) Cf. Apoc. IX. 3: exierunt locustae, et XV. 6: exierunt angeli. 2) Cf. Apoc. XVII. 1 (damnationem meretricis magnae).
40 Matthiae de Janov Regulae, l. III, tr. 6, c. 9. quod gradus et beneficia suppetanta) numero se inpetenciumb) et expectancium, vel vix floreni vel marce taxe communis be- neficiorum forte possunt numerositatem ipsorum exequare. Sed exierunt 1) iam dudum adhuc maiores hiis Anty- 5 christi, qui minorume) coantychristorum magnam faciunt et incitant invidiam et vexacionem, sibique horrendam dampna- cionem 2). Illos loquor, qui non contenti uno beneficio in ecclesia, plura presumunt possidere, veluti horrenda meretrix fronte inpudicissima, irrefrenatam, ymmo manifeste 10 furentem avariciam et fornicacionem suam exercendo. Et cum istis omnibus et propter ista tales gloria et honore insuper a conchristianis, ymmo verius a conantichristis d) perfunguntur, ubi deberent suspendi alcius quam]e) omnes plebei fures et latrones pro suo crimine avaricie sic publico, sic 15 effrenato pauperibusquel) sacerdotibuss) sic nocivo, et eo amplius quam ceteri predones et detestabilius haberi et torqueri, exh) quoi) talem predam sue avaricie manifeste ex- ercent sub yppocrisi et sub colore sapiencie et pietatis. Nam ita et per talem suam apparenciam, conatum mendaciis fermen- tatum, non solum quoslibet plebeios decipiunt et pervertunt, sed eciam summum apicem ecclesie, ipsumk) papam, qui ipsis concedit, supplicacionibus ipsorum avarissimis infrontatel) in- clinatus. [f. 216a] Unde ista horrenda antychristeitasm) seu 25 avaricia supramodum furiosa itan) invaluit in christiano°) clero et sacerdotibus, utp) vix sit iam quisquam clericusq), qui habito uno beneficio, satis pingui, velit in eo contentari, quin mox in ampliora efferri non habeat intencionemr). Et cum ista a) dominus seq. in A, sed. del.; non suppetant ed. b) in potenciam 30 corr. inpetencium A. c) numerum coantichristianorum magnum ed. d) - ti- super lin. add. A; coantichristianis ed. e) quam add. ed. 6) Christi 1) ex sup. lin. add. 1. (sic) ed. 8) sacerdotes corr. sacerdotibus A. k) et creatorem suum papam flitteris maiusculis ed. 1) fronte i) ras. A. corr. fronite A super lin.; ed. hunc in modum finem facit: mendosas bullas 35 flitt. maiusc.] et ad populum decipientem. m) abominatio seu antichristiana avaritia ed. n) furiosa ita om. ed. o) christianis corr. christiano A; om. ed. P) ita, ut vix vel raro ed. q) vel sacerdos ed. r) intentiones ed., verbis sequentibus additis: Ubi tunc reperientur sacerdotes amplectentes altis- simam paupertatem Christi Jesu? 20 40 1) Cf. Apoc. IX. 3: exierunt locustae, et XV. 6: exierunt angeli. 2) Cf. Apoc. XVII. 1 (damnationem meretricis magnae).
Strana 41
Quod sacerdotes avari altius deberent suspendi ceteris furibus. 41 omnia communiter et publice et per totam ecclesiam peragantur, habeantur et multiplicentur et cum hoc omnia ho- neste, sine timore, sine contradiccione cuiuscumque 1): quis exi- stens aquilla, non iama) videbit manifeste viam Antychristi ma- ledicti et latissimi ipsius corporis, et densam multitudinem mem- brorum ipsius, atque valide et potenter ita occupare omnem modum et viam veniendi ad gradus et regimina ecclesie, quod via Christi Jhesu crucifixi et simplicium eius, humilium et fide- lium iustorumque ipsius ita est constricta, coartata et occupata fortiter, quod non habeat passum residuum, ubi pedem suum 10 ponere t] aut caput suum reclinare t], dominus crucifixus et ipsius agni mites et innocentes, omnem avariciam et omnem gloriam et honorem odientesb). Quis, ista bene contemplans, non mira- bitur, quamc) vera est illa scriptura, que dicit 2): „Wlpes foveas habent et volucres celi nidos, filius autem hominis non habet, ubi caput suum reclinet.“ Et alia, que dicit3): „Cum venerit filius hominis, putasne inveniet fidem in terra?“ Et iterum alia, que dicit 1): „Tunc si quis vobis dixerit: Ecce, hic est Christus, aut illic, nolite credere. Surgent enim pseudochristi et pseudo- prophete, et dabunt signa magna et prodigia, ita ut in errorem 20 inducantur, si fieri potest, eciam electi“d). Item illa scriptura, quam manifeste et quam evidenter cernitur esse hodie adin- pleta, que de abhominacione desolacionis in templo dei loqui- tur, dicens 5): „Cum igitur videritis abhominacionem desolacionis, que dicta est a Danyele propheta, stantem in loco sancto, qui 25 legit, intelligat“, etc., ubi supra. Et presertim illa, quam superius assumpsi ad conmonendum sancte ecclesie clericos ete) sacer- dotes, in qua dicitur 6): „Audite hecf), sacerdotes, et attendite domus Israhel, quia vobiscum iudicium est, quoniam laqueus facti estis speculacioni et sicut rethe expansum super montem 8) 30 Thabor.“ 15 ed. a) om. cd. c) quoniam ed. d) dei add. b) ut stercora add. ed. e) clericos et om. ed. f) hoc biblia et ed. g) om. ed. 1) Cf. Hebr. VII. 7 (sine ulla autem contradictione). 2) Cf. Matth. VIII. 20. 3) Lucae XVIII. 8. 5) Matth. 35 4) Matth. XXIV. 23—24. XXIV. 15; f. supra p. 30. 6) Oseae V. I; cf. supra c. 1.
Quod sacerdotes avari altius deberent suspendi ceteris furibus. 41 omnia communiter et publice et per totam ecclesiam peragantur, habeantur et multiplicentur et cum hoc omnia ho- neste, sine timore, sine contradiccione cuiuscumque 1): quis exi- stens aquilla, non iama) videbit manifeste viam Antychristi ma- ledicti et latissimi ipsius corporis, et densam multitudinem mem- brorum ipsius, atque valide et potenter ita occupare omnem modum et viam veniendi ad gradus et regimina ecclesie, quod via Christi Jhesu crucifixi et simplicium eius, humilium et fide- lium iustorumque ipsius ita est constricta, coartata et occupata fortiter, quod non habeat passum residuum, ubi pedem suum 10 ponere t] aut caput suum reclinare t], dominus crucifixus et ipsius agni mites et innocentes, omnem avariciam et omnem gloriam et honorem odientesb). Quis, ista bene contemplans, non mira- bitur, quamc) vera est illa scriptura, que dicit 2): „Wlpes foveas habent et volucres celi nidos, filius autem hominis non habet, ubi caput suum reclinet.“ Et alia, que dicit3): „Cum venerit filius hominis, putasne inveniet fidem in terra?“ Et iterum alia, que dicit 1): „Tunc si quis vobis dixerit: Ecce, hic est Christus, aut illic, nolite credere. Surgent enim pseudochristi et pseudo- prophete, et dabunt signa magna et prodigia, ita ut in errorem 20 inducantur, si fieri potest, eciam electi“d). Item illa scriptura, quam manifeste et quam evidenter cernitur esse hodie adin- pleta, que de abhominacione desolacionis in templo dei loqui- tur, dicens 5): „Cum igitur videritis abhominacionem desolacionis, que dicta est a Danyele propheta, stantem in loco sancto, qui 25 legit, intelligat“, etc., ubi supra. Et presertim illa, quam superius assumpsi ad conmonendum sancte ecclesie clericos ete) sacer- dotes, in qua dicitur 6): „Audite hecf), sacerdotes, et attendite domus Israhel, quia vobiscum iudicium est, quoniam laqueus facti estis speculacioni et sicut rethe expansum super montem 8) 30 Thabor.“ 15 ed. a) om. cd. c) quoniam ed. d) dei add. b) ut stercora add. ed. e) clericos et om. ed. f) hoc biblia et ed. g) om. ed. 1) Cf. Hebr. VII. 7 (sine ulla autem contradictione). 2) Cf. Matth. VIII. 20. 3) Lucae XVIII. 8. 5) Matth. 35 4) Matth. XXIV. 23—24. XXIV. 15; f. supra p. 30. 6) Oseae V. I; cf. supra c. 1.
Strana 42
42 Matthiae de Janov Regulae, l. III, tr. 6, c. 10. Capitulum decimuma). [De causis et fine religionis sacerdotum. De luxu et splendore sacrorum Antichristi et quare deus dissimulat corum superbiam et tyrannidem[ b). [2] Dictum est superius [p. 18], quod sacerdotes yppo- crite et scribe nunc populi christiani non tantum sunt „laqueus speculacioni" in eo, quod manifeste odiunt et persecuntur fideles predicatores sibi contrarios et se corripientes, sed eciam sunt quasi „rethe expansum super montem Thabor“ in 10 e0, quod sunt avari et propter hoc ad beneficia ec- clesiastica et gradus sunt provecti, ut ibi pacifice et dulciter et cum spe vite eterne 1) suam avariciam exercerent et de magnis, simul et parvis in plebibus christianis negociarentur2) honeste admodum suos questus. Ad hoc namque pervenerunt, quod questum proprium reputant pietatem 3), malentes esse mer- cennarii et mox suam mercedem accipere manifeste et secure 4) id est dulcem vitam et habundantem, fruique ipsa dulciter et quiete, qualiter taliter cum hoc futuram mercedem expectantes, verumptamen incerte et insecure, quam esse fideles domini 20 Jhesu successores cum ipso laborando, hic conpaciendo atque secure futuram mercedem expectando. Ad quam ipsorum vo- luntatem amore et concupiscencia huius vite quiete captivatam sequitur inevitabiliter, ut sint quasi rethe expansum super Tha- bor, quoniam omnia ecclesie mandata, cerimonias et 25 doctrinas et omnia obsequia pro eo diligenter fa- ciunt et diligunt et zelantur pro ipsis, quia proinde habent suam vitam et habundanciam bonorum om- nium et honores. Ideoc) ipsad) talia multiplicant, decorant et preconizant et precipue corporalia exercicia et talia extrinseca, 30 que sunt ad oculos plebium et super omnia, que sunt alliciencia populum simplicem et lucrosa. Et quia in talibus et per talia consuetudinaria, sed mortua a spiritu Jhesu credunt se satisfacere pro adi- piscendo vitam eternam, similiter bonam et suavem, spi- 15 a) ita A rubr.; in m. non rubr.: Cap.m Xm. b) ita inscr. ed. c) in marg. A. d) ipso corr. ipsa A. 1) Cf. Tit. I. 2 (in spem vitae aeternae). 2) Cf. II. Petri II. 3. „Et 3) Cf. I. Tim. VI. 5 (existi- in avaritia fictis verbis de vobis negotiabuntur.“ mantium quaestum esse pietatem). 4) Cf. II. Joan. 8: „Videte vosmetipsos, 40 ne perdatis, quae operati estis, sed ut mercedem plenam accipiatis.“ 35
42 Matthiae de Janov Regulae, l. III, tr. 6, c. 10. Capitulum decimuma). [De causis et fine religionis sacerdotum. De luxu et splendore sacrorum Antichristi et quare deus dissimulat corum superbiam et tyrannidem[ b). [2] Dictum est superius [p. 18], quod sacerdotes yppo- crite et scribe nunc populi christiani non tantum sunt „laqueus speculacioni" in eo, quod manifeste odiunt et persecuntur fideles predicatores sibi contrarios et se corripientes, sed eciam sunt quasi „rethe expansum super montem Thabor“ in 10 e0, quod sunt avari et propter hoc ad beneficia ec- clesiastica et gradus sunt provecti, ut ibi pacifice et dulciter et cum spe vite eterne 1) suam avariciam exercerent et de magnis, simul et parvis in plebibus christianis negociarentur2) honeste admodum suos questus. Ad hoc namque pervenerunt, quod questum proprium reputant pietatem 3), malentes esse mer- cennarii et mox suam mercedem accipere manifeste et secure 4) id est dulcem vitam et habundantem, fruique ipsa dulciter et quiete, qualiter taliter cum hoc futuram mercedem expectantes, verumptamen incerte et insecure, quam esse fideles domini 20 Jhesu successores cum ipso laborando, hic conpaciendo atque secure futuram mercedem expectando. Ad quam ipsorum vo- luntatem amore et concupiscencia huius vite quiete captivatam sequitur inevitabiliter, ut sint quasi rethe expansum super Tha- bor, quoniam omnia ecclesie mandata, cerimonias et 25 doctrinas et omnia obsequia pro eo diligenter fa- ciunt et diligunt et zelantur pro ipsis, quia proinde habent suam vitam et habundanciam bonorum om- nium et honores. Ideoc) ipsad) talia multiplicant, decorant et preconizant et precipue corporalia exercicia et talia extrinseca, 30 que sunt ad oculos plebium et super omnia, que sunt alliciencia populum simplicem et lucrosa. Et quia in talibus et per talia consuetudinaria, sed mortua a spiritu Jhesu credunt se satisfacere pro adi- piscendo vitam eternam, similiter bonam et suavem, spi- 15 a) ita A rubr.; in m. non rubr.: Cap.m Xm. b) ita inscr. ed. c) in marg. A. d) ipso corr. ipsa A. 1) Cf. Tit. I. 2 (in spem vitae aeternae). 2) Cf. II. Petri II. 3. „Et 3) Cf. I. Tim. VI. 5 (existi- in avaritia fictis verbis de vobis negotiabuntur.“ mantium quaestum esse pietatem). 4) Cf. II. Joan. 8: „Videte vosmetipsos, 40 ne perdatis, quae operati estis, sed ut mercedem plenam accipiatis.“ 35
Strana 43
De sacerdotibus avaris. 43 ritualia autem, que sunt veraa) et vivifica et que propria reli- gionis christiane et viciniora saluti 1), puta fidem Jhesu crucifixi, spem et caritatem et crebrescenciam seu frequentacionem et exercicium divinorum sacramentorum, verbi [f. 216b] domini et discipline timorisque dei, ea non valde student introducere ad populum nec satagunt ad hoc fideliterb), ut ista dilatentur multi- plicenturque c) et confirmentur in plebibus christianis et alia singula. Et faciunt ideo, quia licet ista sint salutaria, tamen ha- bent laborem sacerdotisd) cum seipsis et cum populo et que- stum lucri non tam magnum neque splendidam apparenciam 10 coram wlgo neque laudem, que isti yppocrite principaliter in- quirunt. Nolunte) etenim huiusmodi se multum gra- vari a laboribus cum populis vel per passiones pro veritate et virtute, quia mox a principio introitus ip- sorum ad gradus non intenderunt principaliter aliud, nisi vitam honorabilem, quietam et habundantem. Dicunt namque illud sine ullo proverbio manifeste: „Si vellemus graviter laborare, tunc essemus pocius rustici vel ceterif) huiusmodi, et non esse- mus sacerdotes. Sines) boves et equos laborare, permitte ribal- dos et rusticos seu alios laycos suos labores exercere.“ Quia 20 itaqueh) per suum sacerdocium principaliter notant questum veluti alii plebei artificesi), et pro tanto dili- gunt operari sacerdotalia exercicia, licet eciam spem meritorum vite eterne admiscentes, et ea ipsa modis omnibusk) diligenter dilatant et adornant locis, temporibus et omnibus congruitati- 25 bus ad hoc observatis, valde proprie verbum dei sepius as- sumptum ipsos eloquitur1), dicens 2): „Et rethe expansum super montem Thabor." Istos tamen eosdem propheta Abacuk enucleacius prolo- quitur, vir utique magni zeli in tantum, quod eciam contra do- 30 minum Jhesum crucifixum invehitur, quod talia potest inspicere pacienter, detestans huiusmodi avaros, principaliter sacerdotes. Unde dicit I° ca.°3): „Mundi sunt oculi tui, ne videas malum; 15 32) Nota A. a) in marg. A. b) fidelis ed. c) multiplicentur ed. d) sacerdo- 35 tes ed. e) ita corr. ab editore. Nollent A. 1) caetera ed. g) Sine — Quia itaque om. ed. h) Et ita ed. i) licet nichil proficiunt in populo dei add. ed. k) congruitatibus false in A et ed. 1) alloquitur ed. 1) Cf. Hebr. VI. 9 (meliora et viciniora saluti). 2) Oseae V. 1, l. c. 3) Habac. I. 13—15. 40
De sacerdotibus avaris. 43 ritualia autem, que sunt veraa) et vivifica et que propria reli- gionis christiane et viciniora saluti 1), puta fidem Jhesu crucifixi, spem et caritatem et crebrescenciam seu frequentacionem et exercicium divinorum sacramentorum, verbi [f. 216b] domini et discipline timorisque dei, ea non valde student introducere ad populum nec satagunt ad hoc fideliterb), ut ista dilatentur multi- plicenturque c) et confirmentur in plebibus christianis et alia singula. Et faciunt ideo, quia licet ista sint salutaria, tamen ha- bent laborem sacerdotisd) cum seipsis et cum populo et que- stum lucri non tam magnum neque splendidam apparenciam 10 coram wlgo neque laudem, que isti yppocrite principaliter in- quirunt. Nolunte) etenim huiusmodi se multum gra- vari a laboribus cum populis vel per passiones pro veritate et virtute, quia mox a principio introitus ip- sorum ad gradus non intenderunt principaliter aliud, nisi vitam honorabilem, quietam et habundantem. Dicunt namque illud sine ullo proverbio manifeste: „Si vellemus graviter laborare, tunc essemus pocius rustici vel ceterif) huiusmodi, et non esse- mus sacerdotes. Sines) boves et equos laborare, permitte ribal- dos et rusticos seu alios laycos suos labores exercere.“ Quia 20 itaqueh) per suum sacerdocium principaliter notant questum veluti alii plebei artificesi), et pro tanto dili- gunt operari sacerdotalia exercicia, licet eciam spem meritorum vite eterne admiscentes, et ea ipsa modis omnibusk) diligenter dilatant et adornant locis, temporibus et omnibus congruitati- 25 bus ad hoc observatis, valde proprie verbum dei sepius as- sumptum ipsos eloquitur1), dicens 2): „Et rethe expansum super montem Thabor." Istos tamen eosdem propheta Abacuk enucleacius prolo- quitur, vir utique magni zeli in tantum, quod eciam contra do- 30 minum Jhesum crucifixum invehitur, quod talia potest inspicere pacienter, detestans huiusmodi avaros, principaliter sacerdotes. Unde dicit I° ca.°3): „Mundi sunt oculi tui, ne videas malum; 15 32) Nota A. a) in marg. A. b) fidelis ed. c) multiplicentur ed. d) sacerdo- 35 tes ed. e) ita corr. ab editore. Nollent A. 1) caetera ed. g) Sine — Quia itaque om. ed. h) Et ita ed. i) licet nichil proficiunt in populo dei add. ed. k) congruitatibus false in A et ed. 1) alloquitur ed. 1) Cf. Hebr. VI. 9 (meliora et viciniora saluti). 2) Oseae V. 1, l. c. 3) Habac. I. 13—15. 40
Strana 44
44 Matthiae de Janov Regulae, l. III, tr. 6, c. 10. et respicere ad iniquitatem non poteris. Quare non respicis super inique agentes et taces devorante inpio iustiorem se? Et facies homines quasi pisces maris et quasi reptile non habens principem. Totum in hamo sublevavit, traxit illud in sagena 5 sua et congregavit in rethe suum.“ Et tunc multum ad pro- positum 1): „Super hoc letabitur et exultabit. Propterea ymo- labit sagene sue et sacrificabit rethi suo, quia in ipsis incrassata est pars eius et cibus eius electus." Nam sicut sepe iam dictum est, sacerdotes huiusmodi yp- 10 pocrite non laborem eligunt, sed quietem, non contemptum suscipere pro Jhesu, sed honorem, non pati pro virtute“), sed honorabili amicicia et societate fungi, non summis conatibus salutem populi inquirere, sed divicias et magnos census, que singulab) Antychristo et spiritui ipsius, id est Sathane cedunt 15 efficaciterc) ad desolacionem ecclesie a spiritu Jhesu et perdi- cionem multam animarum. Sunt enim magna abhominacio in loco sancto ista omnia, quam pius Jhesus, oditord) talium, et spiritus eius non potest secum conpati et tollerare. Ideoque inmediate in propheta subditur 2): „Propter hoc igitur expandit 20 sagenam suam et semper interficere gentes non cessat“e). Quia autem nimis facciosa et subtilis operacio Sa- thane 3), que scit et potest edificare suum Antychristum et omni splendore et lapidibus preciosis ipsum adornare et ex omni suo posse nititur ipsum facere similem filio dei, Jhesu 25 crucifixo, quoad domini Jhesu gloriam dumtaxat et sublimi- tatem, non tamen quoad crucem et humilitatem, quia illud est contrariumf) et non potest illud operari: ideo in locis subli- mioribus ecclesie sanctes) et in temporibus celeber- rimis in summisque locis et in summis festivitati- 30 bus ecclesie magis sathagit rethe suum expandere4), exquirere et operire per varia genera conposicionum, sub colore cultus divini questus sacerdotibus procurandi et sic multum subtiliter et splendide abhominacionem in loco sancto et tem- pore sancto collocandi, quatinus in eo similior fiat altissimo 5), 35 a) et veritate add. ed. b) sunt seq. in A, sed del. c) super lin. corr. A. d) pius osor (sic) ed. e) parcet biblia. f) ei add. ed. g) om. ed. 1) Habac. I. 15—16. 2) Habac. I. 17. ratio satanae). 4) phrasis biblica communis. 40 lis ero Altissimo). 3) Cf. II. Thess. II. 9 (ope- 5) Cf. Isaiac XIV. 14 (simi-
44 Matthiae de Janov Regulae, l. III, tr. 6, c. 10. et respicere ad iniquitatem non poteris. Quare non respicis super inique agentes et taces devorante inpio iustiorem se? Et facies homines quasi pisces maris et quasi reptile non habens principem. Totum in hamo sublevavit, traxit illud in sagena 5 sua et congregavit in rethe suum.“ Et tunc multum ad pro- positum 1): „Super hoc letabitur et exultabit. Propterea ymo- labit sagene sue et sacrificabit rethi suo, quia in ipsis incrassata est pars eius et cibus eius electus." Nam sicut sepe iam dictum est, sacerdotes huiusmodi yp- 10 pocrite non laborem eligunt, sed quietem, non contemptum suscipere pro Jhesu, sed honorem, non pati pro virtute“), sed honorabili amicicia et societate fungi, non summis conatibus salutem populi inquirere, sed divicias et magnos census, que singulab) Antychristo et spiritui ipsius, id est Sathane cedunt 15 efficaciterc) ad desolacionem ecclesie a spiritu Jhesu et perdi- cionem multam animarum. Sunt enim magna abhominacio in loco sancto ista omnia, quam pius Jhesus, oditord) talium, et spiritus eius non potest secum conpati et tollerare. Ideoque inmediate in propheta subditur 2): „Propter hoc igitur expandit 20 sagenam suam et semper interficere gentes non cessat“e). Quia autem nimis facciosa et subtilis operacio Sa- thane 3), que scit et potest edificare suum Antychristum et omni splendore et lapidibus preciosis ipsum adornare et ex omni suo posse nititur ipsum facere similem filio dei, Jhesu 25 crucifixo, quoad domini Jhesu gloriam dumtaxat et sublimi- tatem, non tamen quoad crucem et humilitatem, quia illud est contrariumf) et non potest illud operari: ideo in locis subli- mioribus ecclesie sanctes) et in temporibus celeber- rimis in summisque locis et in summis festivitati- 30 bus ecclesie magis sathagit rethe suum expandere4), exquirere et operire per varia genera conposicionum, sub colore cultus divini questus sacerdotibus procurandi et sic multum subtiliter et splendide abhominacionem in loco sancto et tem- pore sancto collocandi, quatinus in eo similior fiat altissimo 5), 35 a) et veritate add. ed. b) sunt seq. in A, sed del. c) super lin. corr. A. d) pius osor (sic) ed. e) parcet biblia. f) ei add. ed. g) om. ed. 1) Habac. I. 15—16. 2) Habac. I. 17. ratio satanae). 4) phrasis biblica communis. 40 lis ero Altissimo). 3) Cf. II. Thess. II. 9 (ope- 5) Cf. Isaiac XIV. 14 (simi-
Strana 45
De avaritia in summis locis ecclesiae regnante. 45 et filius suus perdicionis eo audacius super omne, quod dicitur deus aut quod colitur, exaltetura) 1), siccine procedens multum adornate et efficaciter ad sanctos dei seducendum, si fieri potest, et electos 2), in tantum, ut superius circumscripti sacerdotes yp- pocrite forcius decepti magis presumant se christos dei esse, Antichristi in dei iudicio et veritate existentes. Applausus si- quidem populi et honor, splendorb) extrinsecus eorum in om- nibus, sicut splendor apostolorum et electorum dei, locus su- blimis, tempus sacratissimume), exercicium sanctum et res di- vine, que omnia sunt ipsis familiaria [f. 217a] et sub eorum 10 potestate et pendent ad ipsorum preceptum et dispensacionem, hec, inquam, efficaciter operiunt ipsorum avariciam et adornant frontem meretriceam ipsorum et excecant in tantum, ut se chri- stianos esse arbitrentur per omnia Christo et glorie eius simi- les, alias tamen, ut dictum est, in divino iudicio Antychristi exi- 15 stentes. Et istud est, quod propheta loquitur, dicens 3): „Audite hecd), sacerdotes“, etc. Sequitur: „Qui facti estis laqueus specu- lacioni et quasi rethe expansum.“ Et tunc ad propositum ad- iungit, dicens: „Super montem Thabor“, qui adventus luminis aut lucis accessio interpretatur, ubi dominus Jhesus sua humi- 20 litate humanitatise) abscondita et humanitate adornata gloriam suam omnibus presentibus demonstravit. Sic isti faciunt, quos loquitur iste sermo, in omnibus se et sua luciformiter conponunt cum summo studio et inpensis ad oculum et conplacenciam hominum, nullo quasi vestigio humilitatis sue proprie et igno- 25 minie crucis Jhesu crucifixi demonstrato, ita ut pene ad hoc sit deventum aput ipsos, quod gloriam domini Jhesu Christi con- fitentes et delectabiliter in omnibus figurantesf), erubescenciam habeant Jhesum crucifixum deferre vel ostendere aut ignomi- niam crucis Jhesu confiteris). Gaudentque non modice de ad- 30 ventu magnarum festivitatum et omnih) apparatu glorioso et magna mundicia et splendore, sed ad hoc moventuri) princi- paliter propter questum et applausum popularem. Ita prorsus fit de ipsis illud verum, quod veritas ad eosdem loquitur, di- a) et exaltetur ed. b) et splendor ed. c) sanctissimum ed. d) hoc ed. e) ab seq., sed del. A. f) et mysticantes add. ed. g) in b) om. ed. facto, id est hoc sentire in se, quod in Christo Jesu add. ed. i) sed haec movent ed. 35 1) Cf. II. Thess. II. 3—4. 2) Matth. XXIV. 24. 3) Oseae V. 1, l. c.
De avaritia in summis locis ecclesiae regnante. 45 et filius suus perdicionis eo audacius super omne, quod dicitur deus aut quod colitur, exaltetura) 1), siccine procedens multum adornate et efficaciter ad sanctos dei seducendum, si fieri potest, et electos 2), in tantum, ut superius circumscripti sacerdotes yp- pocrite forcius decepti magis presumant se christos dei esse, Antichristi in dei iudicio et veritate existentes. Applausus si- quidem populi et honor, splendorb) extrinsecus eorum in om- nibus, sicut splendor apostolorum et electorum dei, locus su- blimis, tempus sacratissimume), exercicium sanctum et res di- vine, que omnia sunt ipsis familiaria [f. 217a] et sub eorum 10 potestate et pendent ad ipsorum preceptum et dispensacionem, hec, inquam, efficaciter operiunt ipsorum avariciam et adornant frontem meretriceam ipsorum et excecant in tantum, ut se chri- stianos esse arbitrentur per omnia Christo et glorie eius simi- les, alias tamen, ut dictum est, in divino iudicio Antychristi exi- 15 stentes. Et istud est, quod propheta loquitur, dicens 3): „Audite hecd), sacerdotes“, etc. Sequitur: „Qui facti estis laqueus specu- lacioni et quasi rethe expansum.“ Et tunc ad propositum ad- iungit, dicens: „Super montem Thabor“, qui adventus luminis aut lucis accessio interpretatur, ubi dominus Jhesus sua humi- 20 litate humanitatise) abscondita et humanitate adornata gloriam suam omnibus presentibus demonstravit. Sic isti faciunt, quos loquitur iste sermo, in omnibus se et sua luciformiter conponunt cum summo studio et inpensis ad oculum et conplacenciam hominum, nullo quasi vestigio humilitatis sue proprie et igno- 25 minie crucis Jhesu crucifixi demonstrato, ita ut pene ad hoc sit deventum aput ipsos, quod gloriam domini Jhesu Christi con- fitentes et delectabiliter in omnibus figurantesf), erubescenciam habeant Jhesum crucifixum deferre vel ostendere aut ignomi- niam crucis Jhesu confiteris). Gaudentque non modice de ad- 30 ventu magnarum festivitatum et omnih) apparatu glorioso et magna mundicia et splendore, sed ad hoc moventuri) princi- paliter propter questum et applausum popularem. Ita prorsus fit de ipsis illud verum, quod veritas ad eosdem loquitur, di- a) et exaltetur ed. b) et splendor ed. c) sanctissimum ed. d) hoc ed. e) ab seq., sed del. A. f) et mysticantes add. ed. g) in b) om. ed. facto, id est hoc sentire in se, quod in Christo Jesu add. ed. i) sed haec movent ed. 35 1) Cf. II. Thess. II. 3—4. 2) Matth. XXIV. 24. 3) Oseae V. 1, l. c.
Strana 46
46 Matthiae de Janov Regulae, 1. III tr. 6, c. 10 et 11. 5 cens 1): „Ve vobis, scribe et Pharisei yppocrite, quis) mundatis, quod de foris est calicis et parapsidis, intus autem estis pleni rapina et inmundiciab). Pharisee cece, munda prius, quod intus est“, etc. Et iterum 2): „Ve vobis, scribe et Pharisei yppocrite, qui similes estis sepulchris dealbatis, que aforis apparent ho- minibus speciosa, intus vero plena sunt inmundiciciac) et omni d spurticia. Sic et vos foris apparetise) hominibus iustif), intus autem pleni yppocrisi et iniquitate“g). Capitulum undecimum5). 10 /Sacerdotum ingressus in ecclesiam extra viam Christi. Ideo omnes eorum actiones displicent deo. Item de prostitutione et fornicatione corundemJi). Intraverunt namque hiik) tales ad gradus1) ecclesie non per viam Jhesu Christi, sed ascenderunt aliunde3), id est non caritate domini Jhesu et proximorum urgentem), sed cupiditate instigante, non vocati a provisoribus ecclesien), sed seipsos ingesserunt. Ideo eciam iam adepti illos°) gradus, non principaliter curant querere ea, quesunt Jhesu cru- cifixi, aut in talibus delectari, sed que sua sunt 4), strennue et 20 honeste secundum ipsorum videre et cum simulata sanctitate vite christiane vel sacerdotalis dignitatis requirunt et congre- gant, sibimet conplacentes in eo vehementer, et nescientes se per hoc?) fornicari in rebus variis huiusmodi, cum per ea que- rant, non Christo Jhesu, sed hominibus et suo libito conpla- 25 cere ). Ed idcirco neque permittunt aliud sibi posse persuaderi, ymmo irascuntur et persecuntur aliud vel aliter sencien- tes vel ipsos corrigentes. Et si quisquam inter eos nititur aliud, quam ipsi amant, facere, illum similiter odiunt et detrahuntr); cum tamens) fundamentum ipsorum malum sit, cetera, que inde 15 30 *) quia biblia. b) omni i. ed. c) ossibus mortuorum biblia. d) om. ed. e) paretis biblia. f) per ornatus et traditiones humanas add. ed. g) rapina et omni iniquitate ed. h) A in m.: Cap.m XI.m i) ita m) salute add. ed. 1) non vocati add. ed. k) ii ed. 1) et officia ed. a Christo (sic) ed. °) istos ed. P) haec ed. q) Omne enim, quod non 35 est ex fide, peccatum est add. ed. (v. infra). r) illi d. ed. 5) itaque ed. 2) Matth. XXIII. 27—28. 1) Matth. XXIII. 25—26. X. 1. 4) Cf. Philipp. II. 21. 3) Cf. Joan.
46 Matthiae de Janov Regulae, 1. III tr. 6, c. 10 et 11. 5 cens 1): „Ve vobis, scribe et Pharisei yppocrite, quis) mundatis, quod de foris est calicis et parapsidis, intus autem estis pleni rapina et inmundiciab). Pharisee cece, munda prius, quod intus est“, etc. Et iterum 2): „Ve vobis, scribe et Pharisei yppocrite, qui similes estis sepulchris dealbatis, que aforis apparent ho- minibus speciosa, intus vero plena sunt inmundiciciac) et omni d spurticia. Sic et vos foris apparetise) hominibus iustif), intus autem pleni yppocrisi et iniquitate“g). Capitulum undecimum5). 10 /Sacerdotum ingressus in ecclesiam extra viam Christi. Ideo omnes eorum actiones displicent deo. Item de prostitutione et fornicatione corundemJi). Intraverunt namque hiik) tales ad gradus1) ecclesie non per viam Jhesu Christi, sed ascenderunt aliunde3), id est non caritate domini Jhesu et proximorum urgentem), sed cupiditate instigante, non vocati a provisoribus ecclesien), sed seipsos ingesserunt. Ideo eciam iam adepti illos°) gradus, non principaliter curant querere ea, quesunt Jhesu cru- cifixi, aut in talibus delectari, sed que sua sunt 4), strennue et 20 honeste secundum ipsorum videre et cum simulata sanctitate vite christiane vel sacerdotalis dignitatis requirunt et congre- gant, sibimet conplacentes in eo vehementer, et nescientes se per hoc?) fornicari in rebus variis huiusmodi, cum per ea que- rant, non Christo Jhesu, sed hominibus et suo libito conpla- 25 cere ). Ed idcirco neque permittunt aliud sibi posse persuaderi, ymmo irascuntur et persecuntur aliud vel aliter sencien- tes vel ipsos corrigentes. Et si quisquam inter eos nititur aliud, quam ipsi amant, facere, illum similiter odiunt et detrahuntr); cum tamens) fundamentum ipsorum malum sit, cetera, que inde 15 30 *) quia biblia. b) omni i. ed. c) ossibus mortuorum biblia. d) om. ed. e) paretis biblia. f) per ornatus et traditiones humanas add. ed. g) rapina et omni iniquitate ed. h) A in m.: Cap.m XI.m i) ita m) salute add. ed. 1) non vocati add. ed. k) ii ed. 1) et officia ed. a Christo (sic) ed. °) istos ed. P) haec ed. q) Omne enim, quod non 35 est ex fide, peccatum est add. ed. (v. infra). r) illi d. ed. 5) itaque ed. 2) Matth. XXIII. 27—28. 1) Matth. XXIII. 25—26. X. 1. 4) Cf. Philipp. II. 21. 3) Cf. Joan.
Strana 47
Sacerdotum ingressus in ecclesiam extra viam Christi. 47 prodeunt, bona esse non possunt. „Omne enim, quod non est ex fide, peccatum est“ 1). Verumptamen, ut in pluribus, tales sunt incorrigibiles. Nam non aliter possunt faciliter tales inimicari, nisi sicut fuit ingressus ipsorum ad gradus, scilicet a se et propter se, ita eciam fiet et progressus in gradu, scilicet ut, que sua sunt, viriliter inquirant et gaudentera), et non que Jhesu Christi 2), donec veniat similis et egressus. Veritas etenim satis id declaravit, dicens 3): „Qui a semet- ipso venitb), gloriam propriam querit. Qui autem querit glo- riam“e)? Multum congrue tales nosd), avaros et molles sacer- dotes, per mulierem fornicariam scriptura sacra in multis locis designavit 4). De qua muliere infra sermo magnus me expectat5). Mulier etenim huiusmodi abhominabilis est viro suo, que capta potestate libidinis principaliter ipsam libidinem in coniugio intendit, ipsam cogitat et requirit, non autem amorem sponsi, non fidelitatem, non prolem. Talis siquidem mulier faciliter ubi- libet sua adulteriae) prona est exercere et ad hocf) wlt abuti et marito, sed insuper vexatas) a libidine et alibi prompta erit h) fornicari. Ideo scriptum est in Salomone 6): „Et ecce, mulier occurrit illi ornatu [f. 217b] meretricio preparata ad ca- piendas animas, apprehensumque deosculatur iuvenem et pro- caci wltu blanditur, eidem dicens: Et intrai), non est vir in domo sua, abiit via longinqua“k), etc., que sequuntur1). De tali namque muliere scriptum est7): „Infernus et os wive num- quam dicit: Sufficit.“ Et iterum 8): „Ad omnem sagittam apperitm) 25 pharetram suam“, etc. Ita, o sacerdotes, clerici carnales, nostra cupiditas et avaricia infrenata, que merito per os wlve in veri- tate scripture est descripta, propter quod et per mu- lierem fornicariam in scripturisn) sumus designati, in multis locis Apocfalypsis]°) et prophetarum, quemadmodum 10 15 20 30 a) possideant add. ed. b) loquitur biblia. c) eius, qui misit eum, hic verax est et iniustitia in illo non est ita biblia add.; propriam, et quae sua d) om. ed. e) et add. A. f) haec ed. g) vexa- sunt, quaerit add. ed. i) infra (sic) ed. k) viam longinquam ed. 1) quae 35 tur ed. h) est ed. mi) apperiet biblia. n) sequentibus (sic) ed. sequuntur ibidem ed. ") Apostoli rectius ed. 1) Rom. XIV. 23. 2) Cf. Philipp. II. 21, l. c. 3) Joan. VII. 18. 4) Cf. Apoc. XVII. 16, etc. 5) v. infra c. 12 et seq. 6) Proverb. 7) Proverb. XXX. 16. 8) Eccli. XXVI. I5. VII. 10. 13. 18. 19. 40
Sacerdotum ingressus in ecclesiam extra viam Christi. 47 prodeunt, bona esse non possunt. „Omne enim, quod non est ex fide, peccatum est“ 1). Verumptamen, ut in pluribus, tales sunt incorrigibiles. Nam non aliter possunt faciliter tales inimicari, nisi sicut fuit ingressus ipsorum ad gradus, scilicet a se et propter se, ita eciam fiet et progressus in gradu, scilicet ut, que sua sunt, viriliter inquirant et gaudentera), et non que Jhesu Christi 2), donec veniat similis et egressus. Veritas etenim satis id declaravit, dicens 3): „Qui a semet- ipso venitb), gloriam propriam querit. Qui autem querit glo- riam“e)? Multum congrue tales nosd), avaros et molles sacer- dotes, per mulierem fornicariam scriptura sacra in multis locis designavit 4). De qua muliere infra sermo magnus me expectat5). Mulier etenim huiusmodi abhominabilis est viro suo, que capta potestate libidinis principaliter ipsam libidinem in coniugio intendit, ipsam cogitat et requirit, non autem amorem sponsi, non fidelitatem, non prolem. Talis siquidem mulier faciliter ubi- libet sua adulteriae) prona est exercere et ad hocf) wlt abuti et marito, sed insuper vexatas) a libidine et alibi prompta erit h) fornicari. Ideo scriptum est in Salomone 6): „Et ecce, mulier occurrit illi ornatu [f. 217b] meretricio preparata ad ca- piendas animas, apprehensumque deosculatur iuvenem et pro- caci wltu blanditur, eidem dicens: Et intrai), non est vir in domo sua, abiit via longinqua“k), etc., que sequuntur1). De tali namque muliere scriptum est7): „Infernus et os wive num- quam dicit: Sufficit.“ Et iterum 8): „Ad omnem sagittam apperitm) 25 pharetram suam“, etc. Ita, o sacerdotes, clerici carnales, nostra cupiditas et avaricia infrenata, que merito per os wlve in veri- tate scripture est descripta, propter quod et per mu- lierem fornicariam in scripturisn) sumus designati, in multis locis Apocfalypsis]°) et prophetarum, quemadmodum 10 15 20 30 a) possideant add. ed. b) loquitur biblia. c) eius, qui misit eum, hic verax est et iniustitia in illo non est ita biblia add.; propriam, et quae sua d) om. ed. e) et add. A. f) haec ed. g) vexa- sunt, quaerit add. ed. i) infra (sic) ed. k) viam longinquam ed. 1) quae 35 tur ed. h) est ed. mi) apperiet biblia. n) sequentibus (sic) ed. sequuntur ibidem ed. ") Apostoli rectius ed. 1) Rom. XIV. 23. 2) Cf. Philipp. II. 21, l. c. 3) Joan. VII. 18. 4) Cf. Apoc. XVII. 16, etc. 5) v. infra c. 12 et seq. 6) Proverb. 7) Proverb. XXX. 16. 8) Eccli. XXVI. I5. VII. 10. 13. 18. 19. 40
Strana 48
48 Matthiae de Janov Regulae, 1. III, tr. 6, c. 11. late inferius deducetur1); ad nos siquidem illud inproperative dominus loquitur, dicens 2): „Sub omni ligno frondoso pro- sternebaris, meretrix.“ Qui ad hoc devenimus, quod eciam ea, que sunt domini Jhesu et ecclesie, vel res divinas ad nostra libita convertimus et spiritualem fornicacionem adin- plemus, non Christum Jhesum et salutem animaruma) inten- dentes principaliter, sed nostram propriam voluntatemb). Quid, queso, melius dici potest „lignum frondosum“ quam yppocrita doctor vel Phariseus comatus et ornatus multitudine foliorum sine fructu prepollensque viriditate suorum foliorum, id est ap- parens gloriosus et iustus multa densitate observanciarum, man- datorum hominum et doctrinarum, que omnia nobis vertimus ad conplacenciam et ad nostra lucra? Et summee) placent no- bis tales homines splendidi ipsisque valde nitimur conplacere, 15 domino Jhesu crucifixo nobis mortuod) a corde existente et ipsius humilibus et simplicibuse) et plebeis confutatis. Et ita nobis evenit, quod spreta nostra gloria et dei summi") gloria 3), id est humilitate et simplicitate Jhesu crucifixi et forma nostre vite christiane pro eo, quod apparet abhominacio et ob- 20 probrium huic mundo et amatoribus huius carnalis vite, sicud g) scriptum est 4): „Crux Christih) Judeis est quidem scandalum et Grecis stulticia“, amplexamur altitudinem et decorem huius vite5), que eciam similiter aput deum est abhominacio desolacionis, sicuti) scriptum est 6): „Quod altum est coram ho- 25 minibus, abhominabile est coram deo.“ Et ita nobis evenit inevitabiliter, quod quia sequimur altitudinemk) 7), id est gloriam et divicias huius vite, efficimur per id divites et gloriosi chri- stiani, et primum nos!) sacerdotes, in hoc mundo et horrenda abhominacio in interiore homine et coram deo. Et tamen nichi- 30 lominus in illis nos ponimus et dulciter in illis quiescimus, id in dei ecclesiam statuentes, nobis blandimur et nos iusticia no- stra et sanctitate saltem apparenti et religiositate circumduci- 5 10 a) in marg. A. b) cupiditatem et v. ed. c) om. ed. d) et longe recesso add. ed. e) apostolis add. ed. f) summa ed. g) Sed ed. 35 1) domini Jesu Christi ed. i) Sed ed. k) a., id est om. ed. 1) et pri- mum nos in h. m. ed.; nos sac., et primum A. 1) v. infra c. 17. 2) Jerem. II. 20. 3) voces „gloria summi dei“ in 4) I. Cor. I. 23. 5) Cf. Eccli. VI. 31 (decor vitae). Tobia III. 24 leguntur. 6) Lucae XVI. 15. 7) Cf. II. Cor. X. 5 (et omnem altitudinem extol- 40 lentem se adversus scientiam dei).
48 Matthiae de Janov Regulae, 1. III, tr. 6, c. 11. late inferius deducetur1); ad nos siquidem illud inproperative dominus loquitur, dicens 2): „Sub omni ligno frondoso pro- sternebaris, meretrix.“ Qui ad hoc devenimus, quod eciam ea, que sunt domini Jhesu et ecclesie, vel res divinas ad nostra libita convertimus et spiritualem fornicacionem adin- plemus, non Christum Jhesum et salutem animaruma) inten- dentes principaliter, sed nostram propriam voluntatemb). Quid, queso, melius dici potest „lignum frondosum“ quam yppocrita doctor vel Phariseus comatus et ornatus multitudine foliorum sine fructu prepollensque viriditate suorum foliorum, id est ap- parens gloriosus et iustus multa densitate observanciarum, man- datorum hominum et doctrinarum, que omnia nobis vertimus ad conplacenciam et ad nostra lucra? Et summee) placent no- bis tales homines splendidi ipsisque valde nitimur conplacere, 15 domino Jhesu crucifixo nobis mortuod) a corde existente et ipsius humilibus et simplicibuse) et plebeis confutatis. Et ita nobis evenit, quod spreta nostra gloria et dei summi") gloria 3), id est humilitate et simplicitate Jhesu crucifixi et forma nostre vite christiane pro eo, quod apparet abhominacio et ob- 20 probrium huic mundo et amatoribus huius carnalis vite, sicud g) scriptum est 4): „Crux Christih) Judeis est quidem scandalum et Grecis stulticia“, amplexamur altitudinem et decorem huius vite5), que eciam similiter aput deum est abhominacio desolacionis, sicuti) scriptum est 6): „Quod altum est coram ho- 25 minibus, abhominabile est coram deo.“ Et ita nobis evenit inevitabiliter, quod quia sequimur altitudinemk) 7), id est gloriam et divicias huius vite, efficimur per id divites et gloriosi chri- stiani, et primum nos!) sacerdotes, in hoc mundo et horrenda abhominacio in interiore homine et coram deo. Et tamen nichi- 30 lominus in illis nos ponimus et dulciter in illis quiescimus, id in dei ecclesiam statuentes, nobis blandimur et nos iusticia no- stra et sanctitate saltem apparenti et religiositate circumduci- 5 10 a) in marg. A. b) cupiditatem et v. ed. c) om. ed. d) et longe recesso add. ed. e) apostolis add. ed. f) summa ed. g) Sed ed. 35 1) domini Jesu Christi ed. i) Sed ed. k) a., id est om. ed. 1) et pri- mum nos in h. m. ed.; nos sac., et primum A. 1) v. infra c. 17. 2) Jerem. II. 20. 3) voces „gloria summi dei“ in 4) I. Cor. I. 23. 5) Cf. Eccli. VI. 31 (decor vitae). Tobia III. 24 leguntur. 6) Lucae XVI. 15. 7) Cf. II. Cor. X. 5 (et omnem altitudinem extol- 40 lentem se adversus scientiam dei).
Strana 49
Sacerdotum cupiditas et spiritualis fornicatio. 49 mus, et sic ignominiam crucis cum gloria huius mundi in nobis ipsis sociamus diviciasque cum ipsius Jhesu paupertatea). Et per hocb) efficimur in dei ecclesia abhominacioe) vere in loco sancto constituta, propter quam a spiritu Jhesu mane- mus desolati. Tamen quia mundus hic et prophete falsi nos in eo glorificant, commendant ac extollunt, dicentes: ,Heccine est illad) inclita civitas magne pulchritudinis et decoris', in opinione nostra confirmamur, non nisi super arenam maris stabiliti 1), et eciam, quia hic moduse) in Christo vivendi est nobis iam usitatus et antiquatus et totam iam ecclesiam pertransivit et 10 multiplicati [sunt] falsi Christi et falsi prophete et ipsi magni rabi2) et viril) religione conspicui, arundinea viriditate resplendentes 3), id est amatores huius seculi et figure splendide huius vite, qui beatificant nos 4), dicentes 5): „Pax, pax, ubi non est pax“. Hiiss), inquam, talibus communiter nos qualificati et operti 15 sicut dipployde 6) et umbra protegente umbram nostram, et sa- licibus torrentis constipati7), nobis blandimur et conpla- cemus in tantum, ut nullam in contrarium susti- neamus evasionem. Et si quis veniat Helyas, qui non quasi alludendo, sed in veritate, virtutem h) Jhesu zelando 8), obiurget 20 pacem nostram secularem1), hunc nos odimus et persequimur de civitate in civitatem9). Enimvero fateor, quod huiusmodi splendor corporalis et secularis gloria et divicie huius vite forte in bonum cooperan- tur 10) aliquando sanctis dei viris, qui spiritu Jhesu sunt et ali- 25 quando erant plenik), qui omnia huius[modi]1), que hic mundus reputat lucra, quasi dampna gravia gementes, [f. 218a] perfere- bant et omnem splendorem huiusmodi corporalem et honores arbitrabantur ut stercora propter eminentem scienciam, que est 5 a) coniungimus ed. b) haec ed. c) desolationis add. ed. d) ist a ed. 30 e) nobis seq. in A, om. in ed. f) vere el. 8) lis ed. h) om. ed. i) exemplo Christi Jhesu, qui venit eam destruere, add. ed. k) plurimi ed. 1) om. ed. 1) phrasis super arenam maris frequenter in biblia occurrit. 2) Cf. Matth. XXIII. 7 (Rabbi). 3) biblia loquitur de „baculo arundino“, in Isaiae 35 XXXVI. 6 et Ezech. XXIX. 6. 4) Cf. Isaiae IX. 16: „Et erunt, qui beatificant 5) Cf. Jerem. VIII. 11 (dicentes : Pax, pax, populum istum, seducentes.“ cum non esset pax). 6) Cf. Psalm. CVIII. 29. 7) Cf. Job XL. 17. s) Cf. I. Machab. II. 58 (Elias dum zelat zelum legis). 9) Cf. Matth. XXIII. 34. 10) Cf. Rom. VIII. 28. 40 KYBAL: M. de Janov Regulae, IV. 4
Sacerdotum cupiditas et spiritualis fornicatio. 49 mus, et sic ignominiam crucis cum gloria huius mundi in nobis ipsis sociamus diviciasque cum ipsius Jhesu paupertatea). Et per hocb) efficimur in dei ecclesia abhominacioe) vere in loco sancto constituta, propter quam a spiritu Jhesu mane- mus desolati. Tamen quia mundus hic et prophete falsi nos in eo glorificant, commendant ac extollunt, dicentes: ,Heccine est illad) inclita civitas magne pulchritudinis et decoris', in opinione nostra confirmamur, non nisi super arenam maris stabiliti 1), et eciam, quia hic moduse) in Christo vivendi est nobis iam usitatus et antiquatus et totam iam ecclesiam pertransivit et 10 multiplicati [sunt] falsi Christi et falsi prophete et ipsi magni rabi2) et viril) religione conspicui, arundinea viriditate resplendentes 3), id est amatores huius seculi et figure splendide huius vite, qui beatificant nos 4), dicentes 5): „Pax, pax, ubi non est pax“. Hiiss), inquam, talibus communiter nos qualificati et operti 15 sicut dipployde 6) et umbra protegente umbram nostram, et sa- licibus torrentis constipati7), nobis blandimur et conpla- cemus in tantum, ut nullam in contrarium susti- neamus evasionem. Et si quis veniat Helyas, qui non quasi alludendo, sed in veritate, virtutem h) Jhesu zelando 8), obiurget 20 pacem nostram secularem1), hunc nos odimus et persequimur de civitate in civitatem9). Enimvero fateor, quod huiusmodi splendor corporalis et secularis gloria et divicie huius vite forte in bonum cooperan- tur 10) aliquando sanctis dei viris, qui spiritu Jhesu sunt et ali- 25 quando erant plenik), qui omnia huius[modi]1), que hic mundus reputat lucra, quasi dampna gravia gementes, [f. 218a] perfere- bant et omnem splendorem huiusmodi corporalem et honores arbitrabantur ut stercora propter eminentem scienciam, que est 5 a) coniungimus ed. b) haec ed. c) desolationis add. ed. d) ist a ed. 30 e) nobis seq. in A, om. in ed. f) vere el. 8) lis ed. h) om. ed. i) exemplo Christi Jhesu, qui venit eam destruere, add. ed. k) plurimi ed. 1) om. ed. 1) phrasis super arenam maris frequenter in biblia occurrit. 2) Cf. Matth. XXIII. 7 (Rabbi). 3) biblia loquitur de „baculo arundino“, in Isaiae 35 XXXVI. 6 et Ezech. XXIX. 6. 4) Cf. Isaiae IX. 16: „Et erunt, qui beatificant 5) Cf. Jerem. VIII. 11 (dicentes : Pax, pax, populum istum, seducentes.“ cum non esset pax). 6) Cf. Psalm. CVIII. 29. 7) Cf. Job XL. 17. s) Cf. I. Machab. II. 58 (Elias dum zelat zelum legis). 9) Cf. Matth. XXIII. 34. 10) Cf. Rom. VIII. 28. 40 KYBAL: M. de Janov Regulae, IV. 4
Strana 50
50 Matthiae de Janov Regulae, l. III, tr. 6, c. 11 et 12. in Christo Jhesu, qua illi viri habundant auta) habundabant 1), divites facti in omni verbo et doctrina, ita ut nichil illis de- fuerit in ulla gracia2). Propterea scriptum est 3): „Diligentibus deum omnia cooperantur in bonum“, et alibi 4): „Omnia munda mundis.“ Verumptamen hiisb) nobis carnalibus et non haben- tibus spiritum Jhesu facile talia amabilia carni et huic mundo cedunt in corruptelam et difficulter nos potest non inquinaris). Nam inquinatis nichil est mundum secundum eundem aposto- lum 5), quoniam meretrix mollis non potest facile sibi non con- 10 placere in suo ornatu et nimia pulchritudine, specialiter illa, que suam libidinem venatur per sue forme venustatem, quam mox in suis primordiis principaliter intendebat adhuc, antequam erat posita in sella sua in excelso urbis loco 6). Ita nos in pre- senti, o delicati sacerdotes, qui habundantes vita quieta et bonis 15 terrenis, nobis postea in ore nostro complacemus et blandimur in applausu et honoracionibus hominum, ad quos sermo fidelis et omni accepcione dignus loquitur Sapiencie VI°7): „Audite, reges, et intelligite! Discite, iudices finium terre! Prebete aures vos, qui continetis multitudines et placetis vobis in turbis na- 20 cionum, quoniam data est a domino potestas vobis et virtus ab altissimo, qui interrogabit opera vestra et cogitaciones scru- tabitur. Quoniam cum essetis ministri regni illius, non recte iudicastis neque custodistis legem iusticie neque secundum vo- luntatem dei ambulastis. Horrende et cito apparebit vobis, 25 quoniam iudicium durissimum ind) hiise), qui presunt, fict. Exiguo enim conceditur misericordia: potentes autem potenter tormenta pacientur." 5 30 a) h. aut om. ed. b) om. ed. d) om. biblia. e) iis ed. quinare ed. 1) Cf. Philipp. III. 8. 2) Cf. I. Cor. I. 5 et 7. 3) Rom. VIII. 28. 4) Tit. I. 15. 5) Cf. Tit. I. 15. 6) Cf. Proverb. IX. 14. 7) Sap. Vl. 2—7. c) inquinare A; nos possunt in
50 Matthiae de Janov Regulae, l. III, tr. 6, c. 11 et 12. in Christo Jhesu, qua illi viri habundant auta) habundabant 1), divites facti in omni verbo et doctrina, ita ut nichil illis de- fuerit in ulla gracia2). Propterea scriptum est 3): „Diligentibus deum omnia cooperantur in bonum“, et alibi 4): „Omnia munda mundis.“ Verumptamen hiisb) nobis carnalibus et non haben- tibus spiritum Jhesu facile talia amabilia carni et huic mundo cedunt in corruptelam et difficulter nos potest non inquinaris). Nam inquinatis nichil est mundum secundum eundem aposto- lum 5), quoniam meretrix mollis non potest facile sibi non con- 10 placere in suo ornatu et nimia pulchritudine, specialiter illa, que suam libidinem venatur per sue forme venustatem, quam mox in suis primordiis principaliter intendebat adhuc, antequam erat posita in sella sua in excelso urbis loco 6). Ita nos in pre- senti, o delicati sacerdotes, qui habundantes vita quieta et bonis 15 terrenis, nobis postea in ore nostro complacemus et blandimur in applausu et honoracionibus hominum, ad quos sermo fidelis et omni accepcione dignus loquitur Sapiencie VI°7): „Audite, reges, et intelligite! Discite, iudices finium terre! Prebete aures vos, qui continetis multitudines et placetis vobis in turbis na- 20 cionum, quoniam data est a domino potestas vobis et virtus ab altissimo, qui interrogabit opera vestra et cogitaciones scru- tabitur. Quoniam cum essetis ministri regni illius, non recte iudicastis neque custodistis legem iusticie neque secundum vo- luntatem dei ambulastis. Horrende et cito apparebit vobis, 25 quoniam iudicium durissimum ind) hiise), qui presunt, fict. Exiguo enim conceditur misericordia: potentes autem potenter tormenta pacientur." 5 30 a) h. aut om. ed. b) om. ed. d) om. biblia. e) iis ed. quinare ed. 1) Cf. Philipp. III. 8. 2) Cf. I. Cor. I. 5 et 7. 3) Rom. VIII. 28. 4) Tit. I. 15. 5) Cf. Tit. I. 15. 6) Cf. Proverb. IX. 14. 7) Sap. Vl. 2—7. c) inquinare A; nos possunt in
Strana 51
De meretrice magna mollibusque mulieribus. 51 Capitulum duodecimuma). [De meretrice magna, Antichristo et occulta deceptione eiusdem, ex capite Ezech. XXIIIJb). Nunc igitur post ista sic digesta est de ceteris inquiren- dum, de abhominacione desolacionis in loco sancto constituta. Ad quod faciendum loquendum est [1] de meretrice magna, que propinat multis populis poculum aureum, plenum abho- minacionibus et inmundicia fornicacionis6) sue 1). Quod si hec fieri in loco sancto ostensa fuerint et persuasa, iam, ut reor, non poterit maior abhominacio et stupenda inveniri 10 nec eciam cogitari. Que enim maior posset fieri vel cogi- tari abhominacio, quam si molles mulieres, non natura, id est non secundum materiam corporis, sed secundum mobili- tatemd) animi, indute inpudiciciae) omnique spurcicia fornica- cionum voluntarie fluentes, collocent se in loca sancto- 15 rum virorum, que solum illis erant aptata et condigna, qui virtute ex alto induti 2), erant virtuose a spiritu Jhesu ad regi- mina sanctorum evocandi. Aut que potest maior abhominacio fieri vel cogitari, [quam] si heedemf) molles mulieres, sic in loco virorum sanctorum ad regimina dei populi se collocantes, et nimia 20 inpudicicia et fervore5) libidinis, denudent seipsas turpissimeh) coram deo et eius angelis et wlvam suam, horrendum vas et insaciabile fornicacionum terre, in sua fronte publice exprimant et describant, sicut scriptum est3): „Et in fronte eius nomen scriptum: Misterium, Babylon magna, mater fornicacionum et 25 abhominacionum terre.“ Sicut scriptum est 4): „Denudavit quo- que fornicaciones suas et discooperuit ignominiam suam, et re- cessit anima mea ab ea, sicut recesserat anima mea a sorore eius.“ Et ecce, desolacio exprimitur hic ob abhominacionem istam inauditam. Quod magis alibi limpide exprimitur in pro- 30 5 4) Nota totum diligenter A. 5) Nota A manu auct. a) ita A in marg. b) ita add ed., ubi etiam haec inscriptio legitur: Tractatio aliquot locorum ex Ezechiele propheta. c) fornicacionum ed. d) mobilitatem ed.; nobilitatem A. e) ras. seq. in A. 1) eaedem ed. g) furore ed. h) omni veste virtutis add. ed. 35 1) Cf. Apoc. XVII. 4. 2) Cf. Lucae XXIV. 49. 4) Ezech. XXIII. 18. 3) Apоc. XVII. 5. 4.
De meretrice magna mollibusque mulieribus. 51 Capitulum duodecimuma). [De meretrice magna, Antichristo et occulta deceptione eiusdem, ex capite Ezech. XXIIIJb). Nunc igitur post ista sic digesta est de ceteris inquiren- dum, de abhominacione desolacionis in loco sancto constituta. Ad quod faciendum loquendum est [1] de meretrice magna, que propinat multis populis poculum aureum, plenum abho- minacionibus et inmundicia fornicacionis6) sue 1). Quod si hec fieri in loco sancto ostensa fuerint et persuasa, iam, ut reor, non poterit maior abhominacio et stupenda inveniri 10 nec eciam cogitari. Que enim maior posset fieri vel cogi- tari abhominacio, quam si molles mulieres, non natura, id est non secundum materiam corporis, sed secundum mobili- tatemd) animi, indute inpudiciciae) omnique spurcicia fornica- cionum voluntarie fluentes, collocent se in loca sancto- 15 rum virorum, que solum illis erant aptata et condigna, qui virtute ex alto induti 2), erant virtuose a spiritu Jhesu ad regi- mina sanctorum evocandi. Aut que potest maior abhominacio fieri vel cogitari, [quam] si heedemf) molles mulieres, sic in loco virorum sanctorum ad regimina dei populi se collocantes, et nimia 20 inpudicicia et fervore5) libidinis, denudent seipsas turpissimeh) coram deo et eius angelis et wlvam suam, horrendum vas et insaciabile fornicacionum terre, in sua fronte publice exprimant et describant, sicut scriptum est3): „Et in fronte eius nomen scriptum: Misterium, Babylon magna, mater fornicacionum et 25 abhominacionum terre.“ Sicut scriptum est 4): „Denudavit quo- que fornicaciones suas et discooperuit ignominiam suam, et re- cessit anima mea ab ea, sicut recesserat anima mea a sorore eius.“ Et ecce, desolacio exprimitur hic ob abhominacionem istam inauditam. Quod magis alibi limpide exprimitur in pro- 30 5 4) Nota totum diligenter A. 5) Nota A manu auct. a) ita A in marg. b) ita add ed., ubi etiam haec inscriptio legitur: Tractatio aliquot locorum ex Ezechiele propheta. c) fornicacionum ed. d) mobilitatem ed.; nobilitatem A. e) ras. seq. in A. 1) eaedem ed. g) furore ed. h) omni veste virtutis add. ed. 35 1) Cf. Apoc. XVII. 4. 2) Cf. Lucae XXIV. 49. 4) Ezech. XXIII. 18. 3) Apоc. XVII. 5. 4.
Strana 52
52 Matthiae de Janov Regulae, 1. III, tr. 6, c. 12. pheta, ubi ita in infinitum [seviant], inverecunde fronte novis- simarum meretricum sibi comparata, ut ex proposito nolint erubescere. Sicut scriptum est1): „Frons meretricis facta est tibi, noluisti erubescere.“ Aut que adhuc posset magis horrenda cogitari abhomi- nacio, [quam] si ipse heedema) molles mulieres, sic in loco virorum sanctorum ambicioseb) se locantese), vulvam suam, id est matrem omnium fornicacionum, et puteum abyssi 2) cupiditatum in fronte sua exprimentes et in loco sancto ostentantes, fervore 10 fornicacionum nimium excrescente, constituant in loco sancto ydolum Pryapy abhominabile3) et ei celebritei thura offerre et victimas deo summo debitas ymolare 4). Hor- renda sunt, mei dilectissimi consacerdotes, que pro nobis et ad nostram [f. 218b] sunt hic conportatad) noticiam, at utinam non 15 ad eternam confusionem! Quis autem ex nobis sapiens et in- telliget hec 5), aut quis credet auditui nostro6)? Aut „quis ex nobis, timens deum, audiet vocem servi sui“7) et prorumpet et exclamabite) incessanter una mecum: „Quis dabit capiti meo aquam et oculis meis fontem lacrimarum“8), eo quod vidi hor- 20 rendum in domo dei malum9)? Verumptamen ista, que dicta iam sunt, fieri corporaliter et ad litteram in loco non querantur nec expectentur, sed in spiritu, non secundum exteriorem apparenciam, sed secundum veritatem, non coram oculis hominum, sed in iudicio domini 25 Jhesu maiestatis, non a sanctis dei, sed ab inpiis, qui in testi- monium dei simulate introierunt et fraudulenter 10) et in platea civitatis magne, que dicitur spiritualiter Sodoma et Egyptus, ubi et dominus illorum crucifixus est 11). Nam si essent facta hec corporaliter velf) ad litteram, esset quidem manifesta ma- 30 licia et iniquitas, sed non esset abhominacio tanta et maxime oculis divine veritatis; vel ut wlgo dicitur: si Antychristus 31) De Antichristo A alia manu (auct.?) a) eaedem ed. b) om. ed. c) collocantes ed. d) comperta ed. e) exclamabit ed.; exclamet A. f) et ed. 1) Jerem. III. 3. 2) Cf. Apoc. IX. I. 3) Cf. II. Paral. XV. 16 (si- 5) Cf. Oseae 4) voces singulae biblicae probantur. mulacrum Priapi). 6) Cf. Isaiae LIII. I: „Quis XIV. 10: „Quis sapiens et intelliget ista?“ 7) Cf. Isaiae L. 10. 8) Jerem. IX. 1. 9) Cf. credit auditui nostro?" 10) Cf. Daniel. XI. 32: „Et impii in testamentum simulabunt Oseae VI. I0. 11) Cf. Aроc. XI. 8. 40 fraudulenter.“ 35
52 Matthiae de Janov Regulae, 1. III, tr. 6, c. 12. pheta, ubi ita in infinitum [seviant], inverecunde fronte novis- simarum meretricum sibi comparata, ut ex proposito nolint erubescere. Sicut scriptum est1): „Frons meretricis facta est tibi, noluisti erubescere.“ Aut que adhuc posset magis horrenda cogitari abhomi- nacio, [quam] si ipse heedema) molles mulieres, sic in loco virorum sanctorum ambicioseb) se locantese), vulvam suam, id est matrem omnium fornicacionum, et puteum abyssi 2) cupiditatum in fronte sua exprimentes et in loco sancto ostentantes, fervore 10 fornicacionum nimium excrescente, constituant in loco sancto ydolum Pryapy abhominabile3) et ei celebritei thura offerre et victimas deo summo debitas ymolare 4). Hor- renda sunt, mei dilectissimi consacerdotes, que pro nobis et ad nostram [f. 218b] sunt hic conportatad) noticiam, at utinam non 15 ad eternam confusionem! Quis autem ex nobis sapiens et in- telliget hec 5), aut quis credet auditui nostro6)? Aut „quis ex nobis, timens deum, audiet vocem servi sui“7) et prorumpet et exclamabite) incessanter una mecum: „Quis dabit capiti meo aquam et oculis meis fontem lacrimarum“8), eo quod vidi hor- 20 rendum in domo dei malum9)? Verumptamen ista, que dicta iam sunt, fieri corporaliter et ad litteram in loco non querantur nec expectentur, sed in spiritu, non secundum exteriorem apparenciam, sed secundum veritatem, non coram oculis hominum, sed in iudicio domini 25 Jhesu maiestatis, non a sanctis dei, sed ab inpiis, qui in testi- monium dei simulate introierunt et fraudulenter 10) et in platea civitatis magne, que dicitur spiritualiter Sodoma et Egyptus, ubi et dominus illorum crucifixus est 11). Nam si essent facta hec corporaliter velf) ad litteram, esset quidem manifesta ma- 30 licia et iniquitas, sed non esset abhominacio tanta et maxime oculis divine veritatis; vel ut wlgo dicitur: si Antychristus 31) De Antichristo A alia manu (auct.?) a) eaedem ed. b) om. ed. c) collocantes ed. d) comperta ed. e) exclamabit ed.; exclamet A. f) et ed. 1) Jerem. III. 3. 2) Cf. Apoc. IX. I. 3) Cf. II. Paral. XV. 16 (si- 5) Cf. Oseae 4) voces singulae biblicae probantur. mulacrum Priapi). 6) Cf. Isaiae LIII. I: „Quis XIV. 10: „Quis sapiens et intelliget ista?“ 7) Cf. Isaiae L. 10. 8) Jerem. IX. 1. 9) Cf. credit auditui nostro?" 10) Cf. Daniel. XI. 32: „Et impii in testamentum simulabunt Oseae VI. I0. 11) Cf. Aроc. XI. 8. 40 fraudulenter.“ 35
Strana 53
Quam abhominabilis sit deceptio occulta muliebrium sacerdotum. 53 veniret quidem infidelis tyrannus, manifestus adversarius Jhesu Christi, et poneret se vel suam ymaginem in loco sancto coram omnibus a) plebibus christianis publice et notorie, illa esset pro- fecto crudelitas et inpietas, sed sine omni decepcione et errore, maxime in electos, que etb) ei similis pluries in ecclesia dei iam precessit. Sed ista est horrenda et incogitabilis abhomi- nacio, si illac), que superius sunt expressa, ita oc- culte et spiritualiter conponantur, ita subtiliter exerceantur, ita factiose registrentur ab altitudine 10 operacionum sathane 1), ita omnibus speciebus sanctitatis et vir- tutum ad oculum huius seculi vestiantur, ut facientes ista pre- ſata horrenda domino Jhesu et abhominabilia in loco sancto, pro eisdem diviciis et gloria a populis christianis comuniter pre- mientur et divinis honoribus adhornentur et timeantur magnis- 15 que laudibus beatificent ur] 2) propter omnem conposicionem et splendorem in facie apparentem, secundum sermonem, qui scriptus est Ezech. XXIIId) 3): „Itaque ecce, veniunte), quibus te lavisti, et circumlifnilsti stibio oculos tuos, et ornata es mundo muliebri. Sedisti in locof) pulcerrimo et mensa ordi- 20 natas) est ante te: timiama meum et unguentum meumh) po- suisti super eam. Et vox multitudinis exultantis erat in ea et in viris, qui de multitudine hominum adducebantur, et veniebant de deserto, posuerunt armillas in manibus eorum et coronas speciosas in capitibus eorum. Et dixi ei, que attritai) est in 25 adulteriis: Nonk) fornicabitur in fornicacione sua eciam hec. Et ingressi sunt ad eam, quasi ad mulierem meretricem; sicl) ingrediebantur ad Oollam et Oollibaniam, mulieres nepharias" et ceteram). Ista igitur exstat abhominacio desolacionis nimia, ubi an- 30 gelus sathane 4) ita seipsum et suos satellites de alto artificio 5 a) corr. seq. in A. b) que et s. (?) A; qui tantum ed. c) ista ed. d) XXXIII. false A. c) venerunt biblia. f) lecto biblia. g) ornata ed. h) corr. seq. A. i) ita corr. ab auctore in marg. A. k) Nunc ed. et m) et c. om. ed. biblia. 1) sicut ed. 35 1) de operatione satanae loquitur II. Thes. II. 9 et de altitudinibus sa- tanae Apoc. II. 24. 2) Cf. Isaiae IX. 16: „Et erunt, qui beatificant populum 3) Ezech. XXIII. 40 —44. istum, seducentes; et qui beatificantur, praecipitati.“ 4) Cf. II. Cor. XII. 7.
Quam abhominabilis sit deceptio occulta muliebrium sacerdotum. 53 veniret quidem infidelis tyrannus, manifestus adversarius Jhesu Christi, et poneret se vel suam ymaginem in loco sancto coram omnibus a) plebibus christianis publice et notorie, illa esset pro- fecto crudelitas et inpietas, sed sine omni decepcione et errore, maxime in electos, que etb) ei similis pluries in ecclesia dei iam precessit. Sed ista est horrenda et incogitabilis abhomi- nacio, si illac), que superius sunt expressa, ita oc- culte et spiritualiter conponantur, ita subtiliter exerceantur, ita factiose registrentur ab altitudine 10 operacionum sathane 1), ita omnibus speciebus sanctitatis et vir- tutum ad oculum huius seculi vestiantur, ut facientes ista pre- ſata horrenda domino Jhesu et abhominabilia in loco sancto, pro eisdem diviciis et gloria a populis christianis comuniter pre- mientur et divinis honoribus adhornentur et timeantur magnis- 15 que laudibus beatificent ur] 2) propter omnem conposicionem et splendorem in facie apparentem, secundum sermonem, qui scriptus est Ezech. XXIIId) 3): „Itaque ecce, veniunte), quibus te lavisti, et circumlifnilsti stibio oculos tuos, et ornata es mundo muliebri. Sedisti in locof) pulcerrimo et mensa ordi- 20 natas) est ante te: timiama meum et unguentum meumh) po- suisti super eam. Et vox multitudinis exultantis erat in ea et in viris, qui de multitudine hominum adducebantur, et veniebant de deserto, posuerunt armillas in manibus eorum et coronas speciosas in capitibus eorum. Et dixi ei, que attritai) est in 25 adulteriis: Nonk) fornicabitur in fornicacione sua eciam hec. Et ingressi sunt ad eam, quasi ad mulierem meretricem; sicl) ingrediebantur ad Oollam et Oollibaniam, mulieres nepharias" et ceteram). Ista igitur exstat abhominacio desolacionis nimia, ubi an- 30 gelus sathane 4) ita seipsum et suos satellites de alto artificio 5 a) corr. seq. in A. b) que et s. (?) A; qui tantum ed. c) ista ed. d) XXXIII. false A. c) venerunt biblia. f) lecto biblia. g) ornata ed. h) corr. seq. A. i) ita corr. ab auctore in marg. A. k) Nunc ed. et m) et c. om. ed. biblia. 1) sicut ed. 35 1) de operatione satanae loquitur II. Thes. II. 9 et de altitudinibus sa- tanae Apoc. II. 24. 2) Cf. Isaiae IX. 16: „Et erunt, qui beatificant populum 3) Ezech. XXIII. 40 —44. istum, seducentes; et qui beatificantur, praecipitati.“ 4) Cf. II. Cor. XII. 7.
Strana 54
54 Matthiae de Janov Regulae, l. III, tr. 6, c. 12 et 13. transformavit, ut a filiis dei, scilicet christianis, ina) loco Christi honorentur, ut mendacium et fabule quasi veritas salubris aut plus quam veritas imitetur, ut iniquitas sit libera in publico et iusticia supprimatur, vicium et inmundicia ad modum virtutum 5 sic autentice pertractentur et Antychristus extollatur laudibus et auctoritate, Christi veri supprima[njtur a pressurab) persecu- cionum et nimia iniquitate, sponsa filii dei vivi deprimatur, ut mulier plena fornicacionum vendicete) pro suis libidinibus lec- tulumd) eburneum veri Salomonis 1). 10 Capitulum decimum terciume). [De comparatione carnalis meretricis ad spiritualem abomina- tionem et cius turpitudinem/ f). Pro infra dicendis est notandum, quod in humanis non est quid abhominabilius [2] corpore fetides) mere- 15 tricis, prout hoc potest haberi ex multis suasionibus Prover- biorum Salomonis 2). Et racio est ad hoc: quia nullum pecca- tum reddit ital) fedum hominem et abhominabilem quemad- modum fornicacio. Et propter hoc dicit apostolus 3): „Omne peccatum, [quodcumque fecerit homo], extra corpus est; qui 2o autem fornicatur, in corpus proprium peccat.“ Nullum eciam peccatum ita captivat sibi hominem et absorbet in profundum cecitatis vel bestialitatis et inpudicicie, nec ita racioni violenter repugnat, sicut ista fornicacio, quod est maxime videre in illis, qui illi vicio sunt dediti, et presertim [in] mulieribus fornicariis, 25 quas modo putai) de summa pudicicia, que est in muliere f 219a vel virgine, peccatum hoc deducit ad summam inpudiciciam et manifestam in brutum conversionem in tantum, ut, quod toti nature humane est turpe visu, auditu et dictu et abhominacio, puta illa membra nature et actus venereos, et maxime in po- 30 pulo christiano, ut dicit apostolus 4): „Fornicacio et scurilitas nec 18) De fornicacione A ct alia manu coacva: Totum (?) nota. a) ut ed. b) appressura A; a pressura cd. c) corr. et ras. inter vocem pro suis in A. d) lectum ed. e) ita A in marg. f) ita add. ed. i) ita corr. ab g) foetido ed. h) ita corr. super lin. ab auctore A. 35 editore; quomodo putas A. 1) de lectulis eburneis loquitur Amos VI. 4. 2) Vide Proverb. V. 3, XXIII. 27, ctc. 3) I. Cor. VI. 18. 4) Ephes. V. 3: „Fornicatio autem et omnis immunditia aut avaritia nec nominetur in vobis, sicut decet sanctos.
54 Matthiae de Janov Regulae, l. III, tr. 6, c. 12 et 13. transformavit, ut a filiis dei, scilicet christianis, ina) loco Christi honorentur, ut mendacium et fabule quasi veritas salubris aut plus quam veritas imitetur, ut iniquitas sit libera in publico et iusticia supprimatur, vicium et inmundicia ad modum virtutum 5 sic autentice pertractentur et Antychristus extollatur laudibus et auctoritate, Christi veri supprima[njtur a pressurab) persecu- cionum et nimia iniquitate, sponsa filii dei vivi deprimatur, ut mulier plena fornicacionum vendicete) pro suis libidinibus lec- tulumd) eburneum veri Salomonis 1). 10 Capitulum decimum terciume). [De comparatione carnalis meretricis ad spiritualem abomina- tionem et cius turpitudinem/ f). Pro infra dicendis est notandum, quod in humanis non est quid abhominabilius [2] corpore fetides) mere- 15 tricis, prout hoc potest haberi ex multis suasionibus Prover- biorum Salomonis 2). Et racio est ad hoc: quia nullum pecca- tum reddit ital) fedum hominem et abhominabilem quemad- modum fornicacio. Et propter hoc dicit apostolus 3): „Omne peccatum, [quodcumque fecerit homo], extra corpus est; qui 2o autem fornicatur, in corpus proprium peccat.“ Nullum eciam peccatum ita captivat sibi hominem et absorbet in profundum cecitatis vel bestialitatis et inpudicicie, nec ita racioni violenter repugnat, sicut ista fornicacio, quod est maxime videre in illis, qui illi vicio sunt dediti, et presertim [in] mulieribus fornicariis, 25 quas modo putai) de summa pudicicia, que est in muliere f 219a vel virgine, peccatum hoc deducit ad summam inpudiciciam et manifestam in brutum conversionem in tantum, ut, quod toti nature humane est turpe visu, auditu et dictu et abhominacio, puta illa membra nature et actus venereos, et maxime in po- 30 pulo christiano, ut dicit apostolus 4): „Fornicacio et scurilitas nec 18) De fornicacione A ct alia manu coacva: Totum (?) nota. a) ut ed. b) appressura A; a pressura cd. c) corr. et ras. inter vocem pro suis in A. d) lectum ed. e) ita A in marg. f) ita add. ed. i) ita corr. ab g) foetido ed. h) ita corr. super lin. ab auctore A. 35 editore; quomodo putas A. 1) de lectulis eburneis loquitur Amos VI. 4. 2) Vide Proverb. V. 3, XXIII. 27, ctc. 3) I. Cor. VI. 18. 4) Ephes. V. 3: „Fornicatio autem et omnis immunditia aut avaritia nec nominetur in vobis, sicut decet sanctos.
Strana 55
Comparatio meretricis cum cupidis sacerdotibus atque hypocritis. 55 nominetur in vobis“, hoca) mulieres fornicarie et lenones ab- hominabiliter coram hominibus ostentant, contrectant, locuntur et sequuntur, iam prorsus facti inhumani vel in bestias defor- mati. Propterea de isto vicio proprie sermo divinus loquitur, dicens 1): „Ebrietas et fornicacio aufferunt cor." Sicut igiturb) nichil abhominabilius in humanis carne for- nicariec) meretricis, ita nichil abhominabilius in chri- stianis cupidod) clericoe) vel sacerdote. Et sicut forni- cacio captivat intellectum et extinguit in homine, ita concu- piscencia sacerdotis captivat ipsum et spiritum Jhesu Christi 10 fugat et templum ipsius destruit et desertat; inde scriptum est 2): „Concupiscencia spadonis devirginavit iuvenculam: sic qui facit per vim iudicium iniqu'u]m.“ Et sic[ut] fornicaria mulier eciam viri preciosam animam capit, id est captivat et assimilat mol- liciei mulieris ita, ut faciat de viro fortef) mollem in animo 15 mulierem, sibi prorsus similem, prout dicit apostolus 3): „Qui adheret meretrici, unum corpus efficitur cum meretrice“, ita splendor et facies yppocritarum, promittens pieta- tem 4), destituit et prostituit fortes viros et desertat cosdem a spiritu Jhesu Christi et reddit ipsos pror- 20 sus mulieres seu effeminatos et per consequens ab- hominacionem desolacionis residentem in templo dei. Et sicut non est potestas super terram ad capiendum viros et resolvendum, sicut est potestas efficacis et compte mulieris, sicut exemplo plurimarum ystoriarum est probatum, et singu- 25 lariter per Zorobabel, virum doctum a deo et sapientem in curia regis Artaxerxis 5), ita nichil est in mundos) validius et efficacius ad capiendum et captivandum omnes clericos et sa- cerdotes, qui sunt viri in dei ecclesia, sive iuvenes sive anti- quos, quam considerata facies, sive splendida, iocunda et paci- 30 fica vita et prosperacio sacerdotum, que est omni honore et gloria, omni quiete et habundancia, omni applausu populi et obediencia adhornata et dulcorata, et alia multa, que cupidita- c) post corr. A. b) melius seq. in A, sed del. e) in clerico (sic) A. 1) forti ed. 8) in mundo 35 a) Haec ed. d) cupiditate in ed. om. od. 1) Oseae IV. 11: „Fornicatio et vinum et ebrietas auferunt cor.“ 2) Eccli. XX. 2-3. 3) I. Cor. VI. 16. 4) Cf. I. Tim. II. I0: „Sed quod 5) Cf. Aggaei I. decet mulieres, promittentes pietatem per opera bona." II. passim (sed exemplum de Z. non congruit). 49
Comparatio meretricis cum cupidis sacerdotibus atque hypocritis. 55 nominetur in vobis“, hoca) mulieres fornicarie et lenones ab- hominabiliter coram hominibus ostentant, contrectant, locuntur et sequuntur, iam prorsus facti inhumani vel in bestias defor- mati. Propterea de isto vicio proprie sermo divinus loquitur, dicens 1): „Ebrietas et fornicacio aufferunt cor." Sicut igiturb) nichil abhominabilius in humanis carne for- nicariec) meretricis, ita nichil abhominabilius in chri- stianis cupidod) clericoe) vel sacerdote. Et sicut forni- cacio captivat intellectum et extinguit in homine, ita concu- piscencia sacerdotis captivat ipsum et spiritum Jhesu Christi 10 fugat et templum ipsius destruit et desertat; inde scriptum est 2): „Concupiscencia spadonis devirginavit iuvenculam: sic qui facit per vim iudicium iniqu'u]m.“ Et sic[ut] fornicaria mulier eciam viri preciosam animam capit, id est captivat et assimilat mol- liciei mulieris ita, ut faciat de viro fortef) mollem in animo 15 mulierem, sibi prorsus similem, prout dicit apostolus 3): „Qui adheret meretrici, unum corpus efficitur cum meretrice“, ita splendor et facies yppocritarum, promittens pieta- tem 4), destituit et prostituit fortes viros et desertat cosdem a spiritu Jhesu Christi et reddit ipsos pror- 20 sus mulieres seu effeminatos et per consequens ab- hominacionem desolacionis residentem in templo dei. Et sicut non est potestas super terram ad capiendum viros et resolvendum, sicut est potestas efficacis et compte mulieris, sicut exemplo plurimarum ystoriarum est probatum, et singu- 25 lariter per Zorobabel, virum doctum a deo et sapientem in curia regis Artaxerxis 5), ita nichil est in mundos) validius et efficacius ad capiendum et captivandum omnes clericos et sa- cerdotes, qui sunt viri in dei ecclesia, sive iuvenes sive anti- quos, quam considerata facies, sive splendida, iocunda et paci- 30 fica vita et prosperacio sacerdotum, que est omni honore et gloria, omni quiete et habundancia, omni applausu populi et obediencia adhornata et dulcorata, et alia multa, que cupidita- c) post corr. A. b) melius seq. in A, sed del. e) in clerico (sic) A. 1) forti ed. 8) in mundo 35 a) Haec ed. d) cupiditate in ed. om. od. 1) Oseae IV. 11: „Fornicatio et vinum et ebrietas auferunt cor.“ 2) Eccli. XX. 2-3. 3) I. Cor. VI. 16. 4) Cf. I. Tim. II. I0: „Sed quod 5) Cf. Aggaei I. decet mulieres, promittentes pietatem per opera bona." II. passim (sed exemplum de Z. non congruit). 49
Strana 56
56 Matthiae de Janov Regulae, 1. 1l, tr. 6, c. 13. tema) clericorum et sacerdotum incitant, alliciunt fortiter et de- lectant, ut nisi assit spiritus Jhesu, non est, qui non inquinetur et non polluatur laqueis eius delicatis et ut Sampson alius non decalvetur a spiritu septiformi domini Jhesu Christi 1). Et b) de eo dicit scriptura2): „Virtus eius in lumbis eius et fortitudo ipsius in umbilico ventris eius.“ Et de hiis infra multus sermo me expectat 3). Item sicut libido mulieris fornicarie est insaciabilis om- nino, ita cupiditas presentis seculi clericorum et sacerdotum. Propterea scriptum est 4): „Triac) insaciabilia et quartum, [quod dicit numquam sufficit: infernus et os vulve“, et cetera. Et quemadmodum concupiscencia mulieris fornicarie ita excrescit, ut ultro et quandocunque inportune offert se viris ad fornicandum, prout dixit Saul in malediccione Jonate, filii sui 5): „Filii, inquit, mulieris d) ultro virum rapientis“, id est filii mere- tricis, cuius est hoc proprium propter concupiscenciam infrena- tame), ita cupiditas in clericis et sacerdotibus modernis in tan- tum efferbuit, ut iam ultro ingerant se ad beneficia et officia in dei ecclesia obtinenda. Et veluti fornicaria mulier, insaciabili 20 concupiscencia eam vexante, ita efficitur nimis inpudica, ut1) conformiter, sicut quilibet artifex colorat suum artificium et institor sua mercimonia exornat et exponit ad vendendum, aut sicut carnifexs) carnes suas, ita talis impudica meretrix car- nem suam omnibus modis adornat et exponit in publico et in- 25 pudice provocat viros ad libidinem: ita prorsus ambiciosus cle- ricus et sacerdos, que sua sunt, querens, in omnibus sibi ipsi querit complacenciam et delicias, diviciash) et quietem. Ubi est advertendum, quod iuxta predicta membra ge- nitalia sexus utriusque mox a principio creature post pec- 30 catum fuerunt turpia et abhominabilia indicia. Nam cum Adam et Ewa domino peccaverunt et nudos se esse inspexerunt, illico pro suis genitalibus, erubescencia conpellente, sibi perisomata consuerunt et se ipsos operuerunti) et absconderunt se pre rubore 6). Nam scriptum est 7): „Vocem tuam audivi in paradiso, a) turpitudinem ed. b) Nam ed. c) sunt add. ed. d) matris corr. 1) om. ed. e) irrefrenatam ed. mulieris A in m. ab auct.; matris ed. i) operierunt ed. g) in m. A. h) honores et add. ed. 5 10 15 35 40 1) Cf. Judic. XVI. I9. 2) Job XL. II. 3) Cf. infra c. 17. 4) Pro- verb. XXX. 15 (insaturabilia). 5) I. Reg. XX. 30. 6) Cf. Genes. III. 7—8. 7) Genes. III. 10.
56 Matthiae de Janov Regulae, 1. 1l, tr. 6, c. 13. tema) clericorum et sacerdotum incitant, alliciunt fortiter et de- lectant, ut nisi assit spiritus Jhesu, non est, qui non inquinetur et non polluatur laqueis eius delicatis et ut Sampson alius non decalvetur a spiritu septiformi domini Jhesu Christi 1). Et b) de eo dicit scriptura2): „Virtus eius in lumbis eius et fortitudo ipsius in umbilico ventris eius.“ Et de hiis infra multus sermo me expectat 3). Item sicut libido mulieris fornicarie est insaciabilis om- nino, ita cupiditas presentis seculi clericorum et sacerdotum. Propterea scriptum est 4): „Triac) insaciabilia et quartum, [quod dicit numquam sufficit: infernus et os vulve“, et cetera. Et quemadmodum concupiscencia mulieris fornicarie ita excrescit, ut ultro et quandocunque inportune offert se viris ad fornicandum, prout dixit Saul in malediccione Jonate, filii sui 5): „Filii, inquit, mulieris d) ultro virum rapientis“, id est filii mere- tricis, cuius est hoc proprium propter concupiscenciam infrena- tame), ita cupiditas in clericis et sacerdotibus modernis in tan- tum efferbuit, ut iam ultro ingerant se ad beneficia et officia in dei ecclesia obtinenda. Et veluti fornicaria mulier, insaciabili 20 concupiscencia eam vexante, ita efficitur nimis inpudica, ut1) conformiter, sicut quilibet artifex colorat suum artificium et institor sua mercimonia exornat et exponit ad vendendum, aut sicut carnifexs) carnes suas, ita talis impudica meretrix car- nem suam omnibus modis adornat et exponit in publico et in- 25 pudice provocat viros ad libidinem: ita prorsus ambiciosus cle- ricus et sacerdos, que sua sunt, querens, in omnibus sibi ipsi querit complacenciam et delicias, diviciash) et quietem. Ubi est advertendum, quod iuxta predicta membra ge- nitalia sexus utriusque mox a principio creature post pec- 30 catum fuerunt turpia et abhominabilia indicia. Nam cum Adam et Ewa domino peccaverunt et nudos se esse inspexerunt, illico pro suis genitalibus, erubescencia conpellente, sibi perisomata consuerunt et se ipsos operuerunti) et absconderunt se pre rubore 6). Nam scriptum est 7): „Vocem tuam audivi in paradiso, a) turpitudinem ed. b) Nam ed. c) sunt add. ed. d) matris corr. 1) om. ed. e) irrefrenatam ed. mulieris A in m. ab auct.; matris ed. i) operierunt ed. g) in m. A. h) honores et add. ed. 5 10 15 35 40 1) Cf. Judic. XVI. I9. 2) Job XL. II. 3) Cf. infra c. 17. 4) Pro- verb. XXX. 15 (insaturabilia). 5) I. Reg. XX. 30. 6) Cf. Genes. III. 7—8. 7) Genes. III. 10.
Strana 57
Comparatio meretricis cum cupidis sacerdotibus et hypocritis. 57 inquit [f. 219b] Adam ad dominum, et timui et abscondi me eo, quod nudus essem.“ Depost aput omnes homines illa membra semper pudenda fuerunt circa etatem iam ratione pocientem. Et ita eciam similiter et illi actus venerei fuerunt semper aput omnes inpudici et abhominabiles, et maxime circa sexum mu- lierum3). Unde, licet aliquando quidam philozophi preces- seruntb), qui illud satagebant perdocere, quod actus venerei sint ita honesti sicut ceteri actus hominum reputandi, ita quod homo posset ipsos in publico exercere, sicut commedere potest honeste vel potare, non tamen potuerunt hii prevalere reve- 10 rencie hominum quasi naturali, que, ut est dictum, hoc iudicat inhonestum, sed magis inde funestum nomen sunt sortiti, ita quod pro eo cinici, id est canini vel de natura canum, sunt a populoc) nuncupati. Hoc igitur, quod horret natura hominum et abhominatur 15 pudicicia racionis et abscondit omnis natura, quoniam et brutis natura talia membra in locis corporis secrecioribus produxit et adaptavit, mira ordinacione divina, ipsis operimenta ad illa pu- denda contegendum, ut caudas vel alia huiusmodi, hec, inquam, talia membra, que eciam apud bruta natura voluit pudice ab- 20 scondere, horrenda et abhominabilis fornicaria mulier de- tegere non veretur, infinito fervore libidinum excecata et in profundum malorum devoluta. Et non tantum ad hoc devenit, quod non verecundetur suam ignominiam denudare simpliciter et contrectare, sed eciam, quantum est sibi possibile, in plateis, 25 in foro circumferre, carnem suam ostentando et venalem ex- hibendo. Exempli gracia, quamvis abyssumd) ignominiosum fornicacionum non possit proprie in manibus suis deferre vel in frontee), per publicum in populis exhibendo ad provocan- dum et vendendum, tamen equivalens depingens in sua fronte 30 inpudica et in oculis ac in tota habitudine corporis et inpudicicia gestorum1) suorum, ubique et per omnia se abhominabilem meretricem publice ostendendo, que portat „puteum abyssi“1) secum, semper venalem inmundiciam fornicacionum et abhomi- nacionum terre redundantem circumquaque. 5 35 21) De meretrice nota A manu coaeva. a) muliebrem ed. b) recesserunt corr. precesserunt A. c) in A e) ponte (sic) ed. scribi solet: appło. d) abusum ed. 1) gestuum ed. 1) Cf. Apoc. IX. 2.
Comparatio meretricis cum cupidis sacerdotibus et hypocritis. 57 inquit [f. 219b] Adam ad dominum, et timui et abscondi me eo, quod nudus essem.“ Depost aput omnes homines illa membra semper pudenda fuerunt circa etatem iam ratione pocientem. Et ita eciam similiter et illi actus venerei fuerunt semper aput omnes inpudici et abhominabiles, et maxime circa sexum mu- lierum3). Unde, licet aliquando quidam philozophi preces- seruntb), qui illud satagebant perdocere, quod actus venerei sint ita honesti sicut ceteri actus hominum reputandi, ita quod homo posset ipsos in publico exercere, sicut commedere potest honeste vel potare, non tamen potuerunt hii prevalere reve- 10 rencie hominum quasi naturali, que, ut est dictum, hoc iudicat inhonestum, sed magis inde funestum nomen sunt sortiti, ita quod pro eo cinici, id est canini vel de natura canum, sunt a populoc) nuncupati. Hoc igitur, quod horret natura hominum et abhominatur 15 pudicicia racionis et abscondit omnis natura, quoniam et brutis natura talia membra in locis corporis secrecioribus produxit et adaptavit, mira ordinacione divina, ipsis operimenta ad illa pu- denda contegendum, ut caudas vel alia huiusmodi, hec, inquam, talia membra, que eciam apud bruta natura voluit pudice ab- 20 scondere, horrenda et abhominabilis fornicaria mulier de- tegere non veretur, infinito fervore libidinum excecata et in profundum malorum devoluta. Et non tantum ad hoc devenit, quod non verecundetur suam ignominiam denudare simpliciter et contrectare, sed eciam, quantum est sibi possibile, in plateis, 25 in foro circumferre, carnem suam ostentando et venalem ex- hibendo. Exempli gracia, quamvis abyssumd) ignominiosum fornicacionum non possit proprie in manibus suis deferre vel in frontee), per publicum in populis exhibendo ad provocan- dum et vendendum, tamen equivalens depingens in sua fronte 30 inpudica et in oculis ac in tota habitudine corporis et inpudicicia gestorum1) suorum, ubique et per omnia se abhominabilem meretricem publice ostendendo, que portat „puteum abyssi“1) secum, semper venalem inmundiciam fornicacionum et abhomi- nacionum terre redundantem circumquaque. 5 35 21) De meretrice nota A manu coaeva. a) muliebrem ed. b) recesserunt corr. precesserunt A. c) in A e) ponte (sic) ed. scribi solet: appło. d) abusum ed. 1) gestuum ed. 1) Cf. Apoc. IX. 2.
Strana 58
58 Matthiae de Janoy Regulae, 1. 11l, tr. 6, c. 13 et 14. O, indicibilis perversitas meretricis! O, incogitabilis ab- hominacio et iniquitas hominis aliquando ad ymaginem dei et pulcritudinem et similitudinem conditi 1) et partis pocioris et decoratissime tocius universi in tantum abyssum delapsi vicio- rum! O, infinita insania libidinis, quod ita hominem destituit et prostituit in profundum! O, potestas mol Ijiciei virium in lumbis eius et fortitudo in umbilico ventris fornicarie mulieris 2), que potest tantam tamque horrendam abhominacionem desolacionis in republica hominum locare et confirmare, — abhominacionem 16 vero dixerim desolacionis tocius sciencie et racionis, tocius mundicie et honestatis, tocius bone vie et virtutis, et introduc- cioa) prepotens infirmata omnium oppositorum supradictorumb)! Et vere dicit verum sapiens 3) : „Et inveni amariorem morte mu- lierem“, et secundum aliam scripturam iste est ignis ad con- 15 sumacionem devorans c) 4). Capitulum decimum quartum“). [Exhortatio ad clerum, ut abominationem praesentem ex- horrescant/e). Si igitur ista omnia et cum [hoc] adhuc multo ampliora 20 videas fieri in loco sancto, in domo dei summi, in conspectu domini Jhesu, dominif) virtutum et regis omnis glorie 5), et ipsumg) non in carne, que nichil est et non prodest quidquam l1) sed in spiritu et veritate 6), non a qualibet plebeia muliere, sed a desponsata deo vivo, regi angelorum, a nupta agni inconta- 25 minati7), sponsi virginum, filii virginis, — si ista prefata con- templeris spisse frequentari, multiplicari et usitarii) ab illis, qui in loco dei sedent, in excelso urbis loco habent suam sellam 8), 12) Nota A manu auct. a) O, introductio praepotens, etc. ed. b) ita corr. ab editore; supra- 30 dictis A. c) Sic mystice intelligendum est de spirituali meretrice, ut patet 1) om. ed. infra add. ed. d) ita A in m. e) ita add. ed. g) post corr. A. h) quicquam ed. i) visitari corr. usitari A. 1) Cf. Genes. I. 26. 2) Cf. Job XL. I1. 3) Ecclesiastes VII. 27. 4) Cf. Job XXXI. 12: „Ignis est usque ad perditionem devorans et omnia 5) Cf. Psalm. XXIII. 10. 6) Cf. Joan. VI. 64. 35 eradicans genimina.“ 7) Cf. Apoc. XXI. 9 (sponsa, uxor agni) et I. Petri I. 19 (pretioso sanguine 8) Cf. Proverb. LN. 14. quasi agni immaculati Christi et incontaminati).
58 Matthiae de Janoy Regulae, 1. 11l, tr. 6, c. 13 et 14. O, indicibilis perversitas meretricis! O, incogitabilis ab- hominacio et iniquitas hominis aliquando ad ymaginem dei et pulcritudinem et similitudinem conditi 1) et partis pocioris et decoratissime tocius universi in tantum abyssum delapsi vicio- rum! O, infinita insania libidinis, quod ita hominem destituit et prostituit in profundum! O, potestas mol Ijiciei virium in lumbis eius et fortitudo in umbilico ventris fornicarie mulieris 2), que potest tantam tamque horrendam abhominacionem desolacionis in republica hominum locare et confirmare, — abhominacionem 16 vero dixerim desolacionis tocius sciencie et racionis, tocius mundicie et honestatis, tocius bone vie et virtutis, et introduc- cioa) prepotens infirmata omnium oppositorum supradictorumb)! Et vere dicit verum sapiens 3) : „Et inveni amariorem morte mu- lierem“, et secundum aliam scripturam iste est ignis ad con- 15 sumacionem devorans c) 4). Capitulum decimum quartum“). [Exhortatio ad clerum, ut abominationem praesentem ex- horrescant/e). Si igitur ista omnia et cum [hoc] adhuc multo ampliora 20 videas fieri in loco sancto, in domo dei summi, in conspectu domini Jhesu, dominif) virtutum et regis omnis glorie 5), et ipsumg) non in carne, que nichil est et non prodest quidquam l1) sed in spiritu et veritate 6), non a qualibet plebeia muliere, sed a desponsata deo vivo, regi angelorum, a nupta agni inconta- 25 minati7), sponsi virginum, filii virginis, — si ista prefata con- templeris spisse frequentari, multiplicari et usitarii) ab illis, qui in loco dei sedent, in excelso urbis loco habent suam sellam 8), 12) Nota A manu auct. a) O, introductio praepotens, etc. ed. b) ita corr. ab editore; supra- 30 dictis A. c) Sic mystice intelligendum est de spirituali meretrice, ut patet 1) om. ed. infra add. ed. d) ita A in m. e) ita add. ed. g) post corr. A. h) quicquam ed. i) visitari corr. usitari A. 1) Cf. Genes. I. 26. 2) Cf. Job XL. I1. 3) Ecclesiastes VII. 27. 4) Cf. Job XXXI. 12: „Ignis est usque ad perditionem devorans et omnia 5) Cf. Psalm. XXIII. 10. 6) Cf. Joan. VI. 64. 35 eradicans genimina.“ 7) Cf. Apoc. XXI. 9 (sponsa, uxor agni) et I. Petri I. 19 (pretioso sanguine 8) Cf. Proverb. LN. 14. quasi agni immaculati Christi et incontaminati).
Strana 59
Exhortatio clericorum, ut abhominationem praesentem exhorrescant. 59 qui sunt ut angeli dei in hoc mundo, qui dicti sunt super ter ram, — si iterum istam abhominacionem omnem prefatam con- sideres „in spiritu et veritate" 1) fieri, ab illis exerceri et sum- misa) studiis procurari, qui dei populo sunt prepositi, ut re- gerent et dirigerent omnem virtutem et veritatem, iusticiam et honestatem, virginitatem sponse dei custodiendo et castitatem summis desideriis conservando, — si, inquam, illamb) abhomi- nacionem horribilem supra modum videas portari ad templum dei vivi et regis omnis glorie 2), Christi Jhesu, et locari ab illis, qui sunt in id ipsum positi in templo dei, ut ipsum custodirent 10 et omnem abhominacionem extirparent, ab ipsis c) eandem dila- tari per mundum universum, qui ipsam de racione officii debe- bant ubilibet expugnare, — si videas ab eisdem ipsam publice circumferrid), sicut meretrix puteum suarum fornicacionum, iam inpudice ubilibet incitando [f. 220a] iuvenes, provocando reges 15 et principes ad similem abhominacionem locandam et confir- mandam, qua de causa merito nomen in veritate scripture ac- cepit „ydolum zeli“3), id est provocacionis vel irritacionis, — si igitur hec fideliter videas, o clerice et sacerdos dei altissimi, in te ipso et per te ipsum et in aliis et per alios esse conpleta 20 usque ad summum et in loco sancto dei —: quid, obsecro, po- teris cogitare, nisi illud, quod superius dictum est, esse iam abhominacionem desolacionis in loco sancto nimi- um constitutam4), qua nequit abhominabilior cogi- tari neque omnino alia adhuc futura expectari vel 25 sperari? Abhominacionem vero dixerim desolacionis a spiritu Jhesu Christi et decalvacionem usque ad summum a donis ipsius. Quemadmodum Sampson fuit a Dalyla ab- hominabiliter a septem crinibus decalvatus et in manus traditus 30 inimicie) 5), ita post abhominacionem desolacionis omnium vir- tutum et donorum atque carismatum septem spiritus nequiores 6) successerunt, abhominabili spiritu fornicacionis ipsosf) omnes convocante et inducente s). 5 a) corr. praecedit in A. b) istam ed. c) illis ed. d) corr. ab editore; 35 circumferre A ct ed. e) inimicorum ed. 1) seipsos ed. g) convocantes et inducentes ed. 1) Cf. Joan. IV. 23. 2) Cf. Psalm. XXIII. 8, etc. 3) Cf. Ezech. 6) Cf. VIII. 3. 4) Cf. Matth. XXIV. 15. 5) Vide Judic. XVI. I9. Matth. XII. 45. 40
Exhortatio clericorum, ut abhominationem praesentem exhorrescant. 59 qui sunt ut angeli dei in hoc mundo, qui dicti sunt super ter ram, — si iterum istam abhominacionem omnem prefatam con- sideres „in spiritu et veritate" 1) fieri, ab illis exerceri et sum- misa) studiis procurari, qui dei populo sunt prepositi, ut re- gerent et dirigerent omnem virtutem et veritatem, iusticiam et honestatem, virginitatem sponse dei custodiendo et castitatem summis desideriis conservando, — si, inquam, illamb) abhomi- nacionem horribilem supra modum videas portari ad templum dei vivi et regis omnis glorie 2), Christi Jhesu, et locari ab illis, qui sunt in id ipsum positi in templo dei, ut ipsum custodirent 10 et omnem abhominacionem extirparent, ab ipsis c) eandem dila- tari per mundum universum, qui ipsam de racione officii debe- bant ubilibet expugnare, — si videas ab eisdem ipsam publice circumferrid), sicut meretrix puteum suarum fornicacionum, iam inpudice ubilibet incitando [f. 220a] iuvenes, provocando reges 15 et principes ad similem abhominacionem locandam et confir- mandam, qua de causa merito nomen in veritate scripture ac- cepit „ydolum zeli“3), id est provocacionis vel irritacionis, — si igitur hec fideliter videas, o clerice et sacerdos dei altissimi, in te ipso et per te ipsum et in aliis et per alios esse conpleta 20 usque ad summum et in loco sancto dei —: quid, obsecro, po- teris cogitare, nisi illud, quod superius dictum est, esse iam abhominacionem desolacionis in loco sancto nimi- um constitutam4), qua nequit abhominabilior cogi- tari neque omnino alia adhuc futura expectari vel 25 sperari? Abhominacionem vero dixerim desolacionis a spiritu Jhesu Christi et decalvacionem usque ad summum a donis ipsius. Quemadmodum Sampson fuit a Dalyla ab- hominabiliter a septem crinibus decalvatus et in manus traditus 30 inimicie) 5), ita post abhominacionem desolacionis omnium vir- tutum et donorum atque carismatum septem spiritus nequiores 6) successerunt, abhominabili spiritu fornicacionis ipsosf) omnes convocante et inducente s). 5 a) corr. praecedit in A. b) istam ed. c) illis ed. d) corr. ab editore; 35 circumferre A ct ed. e) inimicorum ed. 1) seipsos ed. g) convocantes et inducentes ed. 1) Cf. Joan. IV. 23. 2) Cf. Psalm. XXIII. 8, etc. 3) Cf. Ezech. 6) Cf. VIII. 3. 4) Cf. Matth. XXIV. 15. 5) Vide Judic. XVI. I9. Matth. XII. 45. 40
Strana 60
60 Matthiae de Janov Regulae, 1. III, tr. 6, c. 14. Quemadmodum est abhominabilis „puteus abyssi“1) for- nicacionum insaciabilis aput mulierem meretricem, ita am- bicio vel cupiditas habendi insaciabilis in corde christiani, et maxime et primum clerici et sacerdotis. Unde2): „Radix om- 5 nium malorum cupiditas.“ Et alia scriptura dicit3): „Alienati sunt peccatores a vulva.“ Id est: wlva vel cupiditas huius mundi esta) peccatoribus prima et principalissima causa, quod sunt abalienati retrorsum, quod blasphemaverunt sanctum Jhe- sum crucifixum 4). Et idcirco est proprie sermo domini factus 10 iam ad clericos et sacerdotes 5): „Audite me, qui sequimini, quod iustum est, et queritis dominum. Attendite ad petram, unde excisi estis, et ad cavernam lacib), de qua precisi estis." Et ista est concupiscencia, que cum conceperit, secun- dum Jacobum, peccatum parit 6), continens venenum mor- 15 tis effundensque per totum corpus actuum et vite hominis, donec tota massa fermentetur 7), et quemadmodum fluctus maris, cum elevantur et intumescunt s), et nisi manus dei omnipotentis adesset, huic mari terram et terminos circumponens, non per- mittens, quod ipsum usquequaque c) diffundereft] fluctus eius (de qua restriccione iniquitatum scriptum est Job 26 d) 9): „Obste- tricantee) manu eius, eductus est coluber tortuosus“), „non fieret salva omnis caro" 10), in erroremque inducerentur eciam electi 11) inpetu cupiditatum furiente. Sed iam breviat et conturbat do- minus Jhesus dies istos propter electos 12) predicte fornicarie 25 mulieris, quia, sicut „mirabiles ellaciones maris, ita mirabilis in altis dominus“ 13), Jhesus crucifixus, et „sicut tenebre eius, ita et lumen eius“ 14). Et ideo dico: Ita dilatavit infernus animam suam 15), ita puteus abyssi est late et profunde atque longe apertus per an- 20 30 6) Nota de cupiditate A manu coаcva. a) om. ed. b) laci ed.; layci (sic) A. c) usquequaque ed.; usque- quam A. d) 26 post. add. A. Job 26 om. ed.; c) post corr. A. 1) Cf. Apoc. IX. I. 2) I. Tim. VI. 10. 3) Psalm. LVII. 4. 4) Cf. Isaiae I. 4: „Dereliquerunt dominum, blasphemaverunt sanctum Israel, aba- 35 lienati sunt retrorsum.“ 5) Isaide LI. I. 6) Cf. Jacobi I. 15. 7) Cf. 1. Cor. V. 6: „Nescitis, quia modicum fermentum totam massam corrumpit?“ 8) Cf. Judae 13: „Fluctus feri maris, despumantis suas confusiones." 9) Job XXVI. 13. 11) Cf. Matth. XXIV. 24. 10) Matth. XXIV. 22. 12) Cf. Matth. XXIV. 22. 13) Psalm. XCII. 4. 14) Psalm. CXXXVIII. 12. 15) Cf. Isaiae V. 14. 40
60 Matthiae de Janov Regulae, 1. III, tr. 6, c. 14. Quemadmodum est abhominabilis „puteus abyssi“1) for- nicacionum insaciabilis aput mulierem meretricem, ita am- bicio vel cupiditas habendi insaciabilis in corde christiani, et maxime et primum clerici et sacerdotis. Unde2): „Radix om- 5 nium malorum cupiditas.“ Et alia scriptura dicit3): „Alienati sunt peccatores a vulva.“ Id est: wlva vel cupiditas huius mundi esta) peccatoribus prima et principalissima causa, quod sunt abalienati retrorsum, quod blasphemaverunt sanctum Jhe- sum crucifixum 4). Et idcirco est proprie sermo domini factus 10 iam ad clericos et sacerdotes 5): „Audite me, qui sequimini, quod iustum est, et queritis dominum. Attendite ad petram, unde excisi estis, et ad cavernam lacib), de qua precisi estis." Et ista est concupiscencia, que cum conceperit, secun- dum Jacobum, peccatum parit 6), continens venenum mor- 15 tis effundensque per totum corpus actuum et vite hominis, donec tota massa fermentetur 7), et quemadmodum fluctus maris, cum elevantur et intumescunt s), et nisi manus dei omnipotentis adesset, huic mari terram et terminos circumponens, non per- mittens, quod ipsum usquequaque c) diffundereft] fluctus eius (de qua restriccione iniquitatum scriptum est Job 26 d) 9): „Obste- tricantee) manu eius, eductus est coluber tortuosus“), „non fieret salva omnis caro" 10), in erroremque inducerentur eciam electi 11) inpetu cupiditatum furiente. Sed iam breviat et conturbat do- minus Jhesus dies istos propter electos 12) predicte fornicarie 25 mulieris, quia, sicut „mirabiles ellaciones maris, ita mirabilis in altis dominus“ 13), Jhesus crucifixus, et „sicut tenebre eius, ita et lumen eius“ 14). Et ideo dico: Ita dilatavit infernus animam suam 15), ita puteus abyssi est late et profunde atque longe apertus per an- 20 30 6) Nota de cupiditate A manu coаcva. a) om. ed. b) laci ed.; layci (sic) A. c) usquequaque ed.; usque- quam A. d) 26 post. add. A. Job 26 om. ed.; c) post corr. A. 1) Cf. Apoc. IX. I. 2) I. Tim. VI. 10. 3) Psalm. LVII. 4. 4) Cf. Isaiae I. 4: „Dereliquerunt dominum, blasphemaverunt sanctum Israel, aba- 35 lienati sunt retrorsum.“ 5) Isaide LI. I. 6) Cf. Jacobi I. 15. 7) Cf. 1. Cor. V. 6: „Nescitis, quia modicum fermentum totam massam corrumpit?“ 8) Cf. Judae 13: „Fluctus feri maris, despumantis suas confusiones." 9) Job XXVI. 13. 11) Cf. Matth. XXIV. 24. 10) Matth. XXIV. 22. 12) Cf. Matth. XXIV. 22. 13) Psalm. XCII. 4. 14) Psalm. CXXXVIII. 12. 15) Cf. Isaiae V. 14. 40
Strana 61
Quam abhominabilis sit insatiabilis cupiditas meretr. sacerdotum. 61 gelum, qui venit habens clavem abyssi 1), ita wlva meretricis fornicarie, magne matris abhominacionum terre 2), in libidinibus efferbuit, ita christianorum, et primum et maxime sa- cerdotum cupiditas post hoc seculum hyatus suos audacter et inpudice appetivita)3), quod nisi dominus Jhesus reliquisset nobis semen, quasi Sodoma fuissemus et quasi Gomora perissemus 4). Et iterum in tantum locuste et in tanta densitate sunt de fumo putei abyssi egresse, quod solem obnu- bilarent 5), ut nesciatur modo, ubi estb) Christus, clamantibus illis, qui sunt ad orientem: Ecce, hic est Christus 6); et e contra 10 ad occidentem incolis respondentibus: Non ibi, sed hic est Chri- stus; et ad meridiem affirmantibus, quod non ibi, nec illic, sed hic est Christus; insuper dicentibus quibusdam?): In penetra- bilibus est Christus, puta conventuum ete) claustrorum; et aliis viceversa8): Non ita, sed in deserto est Christus, secularium 15 ambicionum. Ita et tantus [est] in mundo et coram hominibus hiatus, que est horrenda abhominacio coram deo et Jhesu cru- cifixo. Et ita est [cupiditas] in loco sancto omni pulcritudine et venustate simulata et vestita et multiplicata et inveterata atque confirmata, ut palam et publice aperta omnibus abyssus meretri- 20 cis magne in templo domini, omnibus cupientibus eam fornicariis, iam honestas et decor atque gloria conputetur in populo chri- stiano cum ipsa fornicari, et solum scilicet illi vel maxime, timentur, reverentur et honoranturd), in bonis omnibus huius vite ditantur et dotantur, celeberrime hoce) 25 predicantes et acclamantes in publico, quod sic optime Jhesu crucifixo serviatur, et quod hii, qui agunt talia in loco sanc- torum, id est1) fornicaciones suas, id est cupiditates exercent, per ea facile et cum illiss) vita eterna cum domino Jhesu po- cientur, ita ut, ista limpidius attendens, a christianis que aguntur, 30 memoraberis h) illius, ad quod spiritus inmundus fornicacionis gentiles bestias deducebat, puta ut Venerem meretricem 5 5) Nota A manu коаеvа. a) aperuit ed. b) sit ed. c) om. ed. d) timeantur, revereantur et honorentur ... ditentur et dotentur ed. e) haec ed. f) id est om. ed. 35 g) ipsis ed. h) memorabilis (sic) ed. 1) Cf. Apoc. LV. 1—2. 2) Cf. Apoc. XVII. 5. 3) haec phrasis non 4) Cf. Isaiae I. 9. 5) Cf. Apoc. IX. 2—3. est biblica. 6) Cf. Matth. 7) Cf. Matth. XNIV. 26. 8) Cf. Matth. XXIV. 26. XXIV. 23.
Quam abhominabilis sit insatiabilis cupiditas meretr. sacerdotum. 61 gelum, qui venit habens clavem abyssi 1), ita wlva meretricis fornicarie, magne matris abhominacionum terre 2), in libidinibus efferbuit, ita christianorum, et primum et maxime sa- cerdotum cupiditas post hoc seculum hyatus suos audacter et inpudice appetivita)3), quod nisi dominus Jhesus reliquisset nobis semen, quasi Sodoma fuissemus et quasi Gomora perissemus 4). Et iterum in tantum locuste et in tanta densitate sunt de fumo putei abyssi egresse, quod solem obnu- bilarent 5), ut nesciatur modo, ubi estb) Christus, clamantibus illis, qui sunt ad orientem: Ecce, hic est Christus 6); et e contra 10 ad occidentem incolis respondentibus: Non ibi, sed hic est Chri- stus; et ad meridiem affirmantibus, quod non ibi, nec illic, sed hic est Christus; insuper dicentibus quibusdam?): In penetra- bilibus est Christus, puta conventuum ete) claustrorum; et aliis viceversa8): Non ita, sed in deserto est Christus, secularium 15 ambicionum. Ita et tantus [est] in mundo et coram hominibus hiatus, que est horrenda abhominacio coram deo et Jhesu cru- cifixo. Et ita est [cupiditas] in loco sancto omni pulcritudine et venustate simulata et vestita et multiplicata et inveterata atque confirmata, ut palam et publice aperta omnibus abyssus meretri- 20 cis magne in templo domini, omnibus cupientibus eam fornicariis, iam honestas et decor atque gloria conputetur in populo chri- stiano cum ipsa fornicari, et solum scilicet illi vel maxime, timentur, reverentur et honoranturd), in bonis omnibus huius vite ditantur et dotantur, celeberrime hoce) 25 predicantes et acclamantes in publico, quod sic optime Jhesu crucifixo serviatur, et quod hii, qui agunt talia in loco sanc- torum, id est1) fornicaciones suas, id est cupiditates exercent, per ea facile et cum illiss) vita eterna cum domino Jhesu po- cientur, ita ut, ista limpidius attendens, a christianis que aguntur, 30 memoraberis h) illius, ad quod spiritus inmundus fornicacionis gentiles bestias deducebat, puta ut Venerem meretricem 5 5) Nota A manu коаеvа. a) aperuit ed. b) sit ed. c) om. ed. d) timeantur, revereantur et honorentur ... ditentur et dotentur ed. e) haec ed. f) id est om. ed. 35 g) ipsis ed. h) memorabilis (sic) ed. 1) Cf. Apoc. LV. 1—2. 2) Cf. Apoc. XVII. 5. 3) haec phrasis non 4) Cf. Isaiae I. 9. 5) Cf. Apoc. IX. 2—3. est biblica. 6) Cf. Matth. 7) Cf. Matth. XNIV. 26. 8) Cf. Matth. XXIV. 26. XXIV. 23.
Strana 62
Matthiae de Janov Regulae, l. III, tr. 6, c. 14 et 15. 10 15 25 62 [f. 220b] deam sibi constituerent et adorarent, templa gloriosa sibi faciendo et ydola vel ymagines, cui serviebant in eo, quod virgines sexus feminei, in eius templo offerentes eas, ad hono- rem sue Veneris stuprabant et dehinc fornicacionesa) infinitas 5 ad ipsius laudem et gloriam faciebant, se in hoc optime facere arbitrantes, et quod sic et non aliter dominum deum suum oporteretb) adorare. Ista, inquam, reminiscens facta [esse corporaliter et in nocte cecitatis, ea solume) quandamd) parabolam eorum, que modo fiunt in templo dei [per]e) nos, clericos et sacer- dotes, spiritualiter, cogitabis atque totam similitudinem in eo moderne abhominacionis in loco sancto figuratam. Quod si fideliter intelliges, forte una mecum ingemisces, fortasse1) una mecum prorumpes, clamans diebus singulis 1): „Quis dabit capiti meo aquam et oculis meis fontem lacrima- rum? Plorabog) die ac nocte super filios populi mei“, qui era n't „genus electum, regale sacerdocium, gens sancta, populus acqui- sicionis“ 2), non ut blasphemiash) domini Jhesu nominis diffun- derent, sed gloriam crucis ipsius nunciarent et confiteantur in 20 veritate, quod Jhesus est in gloria dei patris, faterenturi) 3), non ut abhominacionem cupiditatis omnibus transeuntibus dilata- rent 4), sed ut virtutes dei et domini Jhesu Christi universo mundo nuncciarent, non ut ambirent terrena, sed ut thezauros in celis vite et virtutis congregarent 5), non ut delectarentur in gloria et honore et vita quieta et mollik) in hoc mundo, sed quod in se ipso idem sentirent, quod et in Christo Jhesu, et ut in ignominia crucis Jhesu et ipsius passionibus et contemptu gloriarentur et letarentur, exeuntes post Jhesum extra taber- nacula peccatorum et inproperium Jhesu Christi portantes 6) in eo maxime gaudendo, quod digni habitil) sunt pro nomine Jhesu dulcissimo contumeliam pati in hoc mundo, sicud scrip- 30 a) corr. praecedit in A. b) competeret ed. c) iam soli ed. d) quedam corr. quandam A. e) add, ab editore. f) fortasse — prorum- h) ras. seq. in A. pens om. ed. g) et plorabo ed. i) om. ed. 35 k) mala ed. 1) ras. A. 1) Jerem. IX. I (libere allatum). 2) Cf. I. Petri II. 9. 3) Cf. Philipp. 4) Cf. Proverb. LX. 15: „Ut vocet (sc. mulier) transeuntes per viam.“ II. II. 5) Cf. Matth. VI. 20: „Thezaurizate autem vobis thesauros in caelo.“ 6) Cf. Hebr. XIII. 13.
Matthiae de Janov Regulae, l. III, tr. 6, c. 14 et 15. 10 15 25 62 [f. 220b] deam sibi constituerent et adorarent, templa gloriosa sibi faciendo et ydola vel ymagines, cui serviebant in eo, quod virgines sexus feminei, in eius templo offerentes eas, ad hono- rem sue Veneris stuprabant et dehinc fornicacionesa) infinitas 5 ad ipsius laudem et gloriam faciebant, se in hoc optime facere arbitrantes, et quod sic et non aliter dominum deum suum oporteretb) adorare. Ista, inquam, reminiscens facta [esse corporaliter et in nocte cecitatis, ea solume) quandamd) parabolam eorum, que modo fiunt in templo dei [per]e) nos, clericos et sacer- dotes, spiritualiter, cogitabis atque totam similitudinem in eo moderne abhominacionis in loco sancto figuratam. Quod si fideliter intelliges, forte una mecum ingemisces, fortasse1) una mecum prorumpes, clamans diebus singulis 1): „Quis dabit capiti meo aquam et oculis meis fontem lacrima- rum? Plorabog) die ac nocte super filios populi mei“, qui era n't „genus electum, regale sacerdocium, gens sancta, populus acqui- sicionis“ 2), non ut blasphemiash) domini Jhesu nominis diffun- derent, sed gloriam crucis ipsius nunciarent et confiteantur in 20 veritate, quod Jhesus est in gloria dei patris, faterenturi) 3), non ut abhominacionem cupiditatis omnibus transeuntibus dilata- rent 4), sed ut virtutes dei et domini Jhesu Christi universo mundo nuncciarent, non ut ambirent terrena, sed ut thezauros in celis vite et virtutis congregarent 5), non ut delectarentur in gloria et honore et vita quieta et mollik) in hoc mundo, sed quod in se ipso idem sentirent, quod et in Christo Jhesu, et ut in ignominia crucis Jhesu et ipsius passionibus et contemptu gloriarentur et letarentur, exeuntes post Jhesum extra taber- nacula peccatorum et inproperium Jhesu Christi portantes 6) in eo maxime gaudendo, quod digni habitil) sunt pro nomine Jhesu dulcissimo contumeliam pati in hoc mundo, sicud scrip- 30 a) corr. praecedit in A. b) competeret ed. c) iam soli ed. d) quedam corr. quandam A. e) add, ab editore. f) fortasse — prorum- h) ras. seq. in A. pens om. ed. g) et plorabo ed. i) om. ed. 35 k) mala ed. 1) ras. A. 1) Jerem. IX. I (libere allatum). 2) Cf. I. Petri II. 9. 3) Cf. Philipp. 4) Cf. Proverb. LX. 15: „Ut vocet (sc. mulier) transeuntes per viam.“ II. II. 5) Cf. Matth. VI. 20: „Thezaurizate autem vobis thesauros in caelo.“ 6) Cf. Hebr. XIII. 13.
Strana 63
Quam impudentes sint sacerdotes cupidi. 63 tum est 1): „Propter te mortificamur tota die, facti sumus sicut oves occisionis." Capitulum decimum quintuma). /Cupiditales impiae et impudentes in sacerdotibus semper sunt paratae, ut maxime pios persequantur et pertinaciter abhomi- naciones suas tucantur] b) 3! Hec itaque est horrenda abhominacio in muliere for- nicaria, quod omnipharie se adornatc) ad mechandum, et ad hoc devenit ex condensata nimis cecitate, quod illud, quod semper et a principio fuit turpissimum, eciam dictu et verecun- 10 dum, et ita ab origine humane creature demonstratum, ut dic- tum est superius d) 2), illud abhominabile ipsa in fronte sibi inpudica defert et in toto suo corpore preostentat, omni pu- dicicia profugata. Et hec est inpudicicia abhominabilis christianorum et maxime sacerdotum, puta quod sexer- cent] cupiditatem, que est in christiano populo et semper fuit ni- mis abhominabilis, et in principio creature dei3), id est populi christiani fuit horrende punita et sub terra sepulta, ut patuit in Ananiae) et Zaphira, et terribiliter anathematisata4), ut factum est in Symone infelice 5). In Ananiaf) vero turpissima cupiditas 20 fuit punita, quod voluit cum communione Jhesu caritatis cay- ninam concupiscenciam sociare, in Symone autem, quia pre- sumpsit spiritum Jhesu cum avaricia vel mamona dyaboli simu- lare, id est simul in sua anima collocare. Que sociacio vel con- binacio ita vehementer contrariorum et 8) nimis se in invicem 25 indignorum est sola maxima abhominacio fieri possibilis ab ulla creatura, ita ut ydolum zeli 6), id est ire dei tremendi singu- lariter nomen accepfer it in scriptura, vel alias ymago provocans iram dei 7). Et ista est cupiditas caynina Ananye et Symonis, 15 5 a) ita A in marg. (Cap.m XV.m). b) ita add. ed. c) adornet corr. 30 adornat A. d) supra ed. e) Ania corr. Anania A manu auct. 1) post corr. A. g) om. ed. 1) Rom. VIII. 36. 2) v. supra c. 13. 3) Cf. Apoc. III. 14 (prin- cipiuim creaturae dei). 5) Cf. Act. apost. 4) Cf. Act. apost. V. I seq. VIII. 9 seq. 6) Cf. Ezech. VIII. 3. 7) in biblia proprie non invenitur. Cf. Isaiaa LXV. 3—4: „Populus, qui ad iracundiam provocat me ante faciem meam semper. Qui habitant in sepulchris et in delubris idolorum dormiunt.“ 35
Quam impudentes sint sacerdotes cupidi. 63 tum est 1): „Propter te mortificamur tota die, facti sumus sicut oves occisionis." Capitulum decimum quintuma). /Cupiditales impiae et impudentes in sacerdotibus semper sunt paratae, ut maxime pios persequantur et pertinaciter abhomi- naciones suas tucantur] b) 3! Hec itaque est horrenda abhominacio in muliere for- nicaria, quod omnipharie se adornatc) ad mechandum, et ad hoc devenit ex condensata nimis cecitate, quod illud, quod semper et a principio fuit turpissimum, eciam dictu et verecun- 10 dum, et ita ab origine humane creature demonstratum, ut dic- tum est superius d) 2), illud abhominabile ipsa in fronte sibi inpudica defert et in toto suo corpore preostentat, omni pu- dicicia profugata. Et hec est inpudicicia abhominabilis christianorum et maxime sacerdotum, puta quod sexer- cent] cupiditatem, que est in christiano populo et semper fuit ni- mis abhominabilis, et in principio creature dei3), id est populi christiani fuit horrende punita et sub terra sepulta, ut patuit in Ananiae) et Zaphira, et terribiliter anathematisata4), ut factum est in Symone infelice 5). In Ananiaf) vero turpissima cupiditas 20 fuit punita, quod voluit cum communione Jhesu caritatis cay- ninam concupiscenciam sociare, in Symone autem, quia pre- sumpsit spiritum Jhesu cum avaricia vel mamona dyaboli simu- lare, id est simul in sua anima collocare. Que sociacio vel con- binacio ita vehementer contrariorum et 8) nimis se in invicem 25 indignorum est sola maxima abhominacio fieri possibilis ab ulla creatura, ita ut ydolum zeli 6), id est ire dei tremendi singu- lariter nomen accepfer it in scriptura, vel alias ymago provocans iram dei 7). Et ista est cupiditas caynina Ananye et Symonis, 15 5 a) ita A in marg. (Cap.m XV.m). b) ita add. ed. c) adornet corr. 30 adornat A. d) supra ed. e) Ania corr. Anania A manu auct. 1) post corr. A. g) om. ed. 1) Rom. VIII. 36. 2) v. supra c. 13. 3) Cf. Apoc. III. 14 (prin- cipiuim creaturae dei). 5) Cf. Act. apost. 4) Cf. Act. apost. V. I seq. VIII. 9 seq. 6) Cf. Ezech. VIII. 3. 7) in biblia proprie non invenitur. Cf. Isaiaa LXV. 3—4: „Populus, qui ad iracundiam provocat me ante faciem meam semper. Qui habitant in sepulchris et in delubris idolorum dormiunt.“ 35
Strana 64
Matthiae de Janov Regulae, 1. III, tr. 6, c. 15. 64 simulata caritatia) Jhesu Christi, concupiscencia et carnalis affeccio ita operata et ita habituata et exaltata in ecclesia, quemadmodum pietas spiritus Jhesu Christi, simula- cioque istorum vel studium conbinacionis istorum 5 in dei populo1) christiano, vel in dei templo seu in anima christiani; et hec ipsa est abhominacio desolacionis. Hanc itaque talem inconpassibilem et incomponibilemb) mixcionem christiani, et maxime nos, sacerdotes, in semetipsis figurantes, abhominacio desolacionis sumus effecti, sibi ipsisque 10 in eo blandientes, iam ad illudc) devenimus, quod illud, quod est sive erat a tota sua natura in christiano populo horrendum et abhominabile, et semper fuit, et eciam a principio mox est nimis et singulariter deo suod) displicere preostensum, illud, inquam, tale [f. 221a] moderni nos christiani, et primum 15 sacerdotes, non tantum non erubescimus, sed palam in fronte muliebrie) ostentamus cupiditatem nostram inpudicef), in tota vita nostra vel nostris actibus et studiis, in cogitacionibus et nostris verbis demonstrantes et exercentes, omnia nostra ad questum vel ad honorem nostrum 20 vel ad quietam vitam istam et amicorum huius seculi conpla- cenciam ordinantes et studiose inducentes, Jhesu crucifixo et ignominia eius pro nobis passionum post carnem collocato, et in tantum, quod avariciam et postulare sibi beneficia aut re- spicere lucrum pecuniarum in rebus divinis vel requirere ali- 25 quid pro sepulthura vel de sacramentis et omnia in cleros) et in templo domini nunc exercital), que in se sunt horribilis ab- hominacio et fuerunt a principio et semper reputata ignominiosa turpitudo et maxime in iudicio divino, id est in sacra scriptura condempnata, in presenti non erubescimus in publico et in 30 medio templi dei ostendere, querere, exercere, petere, bene- ficia requirere lucrosa, postulare questum per sacra- menta, et presumimus de istis talibus publice contrectare et laudare ac confirmare, et contra inpedientes vel obloquentes seriose contra talia inplacabiliter irascimur, et persequimur cru- 35 19) De sacramentis A manu coaeva, fortasse ductoris. b) inconpossibilem corr. inconponibilem 1. a) charitate ed. c) id ed. d) summo ed. e) meretricio ed. f) corr. A. g) corr. A. h) exercitata ed. 1) dei populus phrasis biblica haud rara, prout etiam: dei templum.
Matthiae de Janov Regulae, 1. III, tr. 6, c. 15. 64 simulata caritatia) Jhesu Christi, concupiscencia et carnalis affeccio ita operata et ita habituata et exaltata in ecclesia, quemadmodum pietas spiritus Jhesu Christi, simula- cioque istorum vel studium conbinacionis istorum 5 in dei populo1) christiano, vel in dei templo seu in anima christiani; et hec ipsa est abhominacio desolacionis. Hanc itaque talem inconpassibilem et incomponibilemb) mixcionem christiani, et maxime nos, sacerdotes, in semetipsis figurantes, abhominacio desolacionis sumus effecti, sibi ipsisque 10 in eo blandientes, iam ad illudc) devenimus, quod illud, quod est sive erat a tota sua natura in christiano populo horrendum et abhominabile, et semper fuit, et eciam a principio mox est nimis et singulariter deo suod) displicere preostensum, illud, inquam, tale [f. 221a] moderni nos christiani, et primum 15 sacerdotes, non tantum non erubescimus, sed palam in fronte muliebrie) ostentamus cupiditatem nostram inpudicef), in tota vita nostra vel nostris actibus et studiis, in cogitacionibus et nostris verbis demonstrantes et exercentes, omnia nostra ad questum vel ad honorem nostrum 20 vel ad quietam vitam istam et amicorum huius seculi conpla- cenciam ordinantes et studiose inducentes, Jhesu crucifixo et ignominia eius pro nobis passionum post carnem collocato, et in tantum, quod avariciam et postulare sibi beneficia aut re- spicere lucrum pecuniarum in rebus divinis vel requirere ali- 25 quid pro sepulthura vel de sacramentis et omnia in cleros) et in templo domini nunc exercital), que in se sunt horribilis ab- hominacio et fuerunt a principio et semper reputata ignominiosa turpitudo et maxime in iudicio divino, id est in sacra scriptura condempnata, in presenti non erubescimus in publico et in 30 medio templi dei ostendere, querere, exercere, petere, bene- ficia requirere lucrosa, postulare questum per sacra- menta, et presumimus de istis talibus publice contrectare et laudare ac confirmare, et contra inpedientes vel obloquentes seriose contra talia inplacabiliter irascimur, et persequimur cru- 35 19) De sacramentis A manu coaeva, fortasse ductoris. b) inconpossibilem corr. inconponibilem 1. a) charitate ed. c) id ed. d) summo ed. e) meretricio ed. f) corr. A. g) corr. A. h) exercitata ed. 1) dei populus phrasis biblica haud rara, prout etiam: dei templum.
Strana 65
Quam impudenter sacerdotes cupidi pios persequantur. 65 deliter patres nostros et prophetas nostros, viriles nostrorum actuum et huius mundi contemptores 1), simplices et pauperes christianos. Et ita sublimitas nostra in hoc mundo splendida depopu- latur sublimes Jhesu Christi famulos 2), et nos, excelsi in carne 5 inclitique coram oculis hominis moderni, excelsos domini filios vel magnos a) coram Christo Jhesu non horrescimus trucidare et confutare, ut veniat siccine super nos omnis sanguis 3), vide- licet fornicacionis et crudelitatis, et inveniamur mater fornica- cionum et abhominacionum terre et cum hoc mulier ebria de 10 sanguine sanctorum et martirum Jhesu 4), et compleatur in nobis sermo, qui scriptus est, id est, Jeremieb) 5): „Respon- derunt excelso dei omnes viri“, — id est illi, qui sunt clerici domini et sacerdotes, „qui reddunt debitum“6), subintellige, qui conferunt beneficia et gradus ecclesie, „scientes, quod sacri- 15 ficarent uxores eorum“, id est petentes debitum, subaudi clerici subditi „diis“, id est diviciis, voluptati et glorie ipsorum. Isti etenim sunt*) dii talium in excelsisd), locati in loco sancto, qui ipsis a subditis et per subditos huiusmodie) conparantur, qui dii sunt omnino alieni a Jhesu crucifixo et a paupertate ipsius, contemptu1) in hoc mundo et passione. „Et mulieres universe“, id ests) hii, qui petunt sibi beneficia inpudice, sicut meretrices puteum fornicacionum in fronte mistice deferentes, „quarum erat multitudo grandis“ secundum intellectum supradictum, ubi dictum est de via lata et forti nephandi Antychristi 7), „et omnis 25 populus habitancium in Egypto in Phatures“h), et omnis po- pulus christianus, amicus vite huius mundi, sive cupidus con- formiter rerum, que sunt in hoc mundo: „habitancium in terra Egypti“, id est ignorans et tenebrosus, „in Phatures“, id est de- ceptus per carnales huius mundil) dominos et sacerdotes, „et 30 conculcatus“, id est subactus et subditus, ut servirent Pharaoni in luto et latere 8), — hiik), inquam, omnes responderunt excelso 20 a) magis (sic) ed. b) id est Jeremie add. A in m., om. ed. c) cum sint ed. d) in corr. A; excelso tantum ed. e) om. ed. f) contempti ed. g) et ed. h) corr. A. i) post corr. A. k) hiis corr. hii A. 35 1) Cf. Matth. V. 12: „Sic enim persecuti sunt prophetas, qui fuerunt ante vos“. 2) phrasis haec nec non sequens non est biblica. 3) Cf. Matth. 4) Cf. Apoc. XVII. XXIII. 35 (ut veniat super vos omnis sanguis iustus). 5—6. 5) Jerem. XLIV. 15—19. 6) Cf. Matth. XVIII. 30 (reddere debitum.) 7) v. supra c. 9. 8) Cf. Judith V. 10 (in luto et latere subiugasset eos). 40 KYBAL: M. de Janov Regulae, IV.
Quam impudenter sacerdotes cupidi pios persequantur. 65 deliter patres nostros et prophetas nostros, viriles nostrorum actuum et huius mundi contemptores 1), simplices et pauperes christianos. Et ita sublimitas nostra in hoc mundo splendida depopu- latur sublimes Jhesu Christi famulos 2), et nos, excelsi in carne 5 inclitique coram oculis hominis moderni, excelsos domini filios vel magnos a) coram Christo Jhesu non horrescimus trucidare et confutare, ut veniat siccine super nos omnis sanguis 3), vide- licet fornicacionis et crudelitatis, et inveniamur mater fornica- cionum et abhominacionum terre et cum hoc mulier ebria de 10 sanguine sanctorum et martirum Jhesu 4), et compleatur in nobis sermo, qui scriptus est, id est, Jeremieb) 5): „Respon- derunt excelso dei omnes viri“, — id est illi, qui sunt clerici domini et sacerdotes, „qui reddunt debitum“6), subintellige, qui conferunt beneficia et gradus ecclesie, „scientes, quod sacri- 15 ficarent uxores eorum“, id est petentes debitum, subaudi clerici subditi „diis“, id est diviciis, voluptati et glorie ipsorum. Isti etenim sunt*) dii talium in excelsisd), locati in loco sancto, qui ipsis a subditis et per subditos huiusmodie) conparantur, qui dii sunt omnino alieni a Jhesu crucifixo et a paupertate ipsius, contemptu1) in hoc mundo et passione. „Et mulieres universe“, id ests) hii, qui petunt sibi beneficia inpudice, sicut meretrices puteum fornicacionum in fronte mistice deferentes, „quarum erat multitudo grandis“ secundum intellectum supradictum, ubi dictum est de via lata et forti nephandi Antychristi 7), „et omnis 25 populus habitancium in Egypto in Phatures“h), et omnis po- pulus christianus, amicus vite huius mundi, sive cupidus con- formiter rerum, que sunt in hoc mundo: „habitancium in terra Egypti“, id est ignorans et tenebrosus, „in Phatures“, id est de- ceptus per carnales huius mundil) dominos et sacerdotes, „et 30 conculcatus“, id est subactus et subditus, ut servirent Pharaoni in luto et latere 8), — hiik), inquam, omnes responderunt excelso 20 a) magis (sic) ed. b) id est Jeremie add. A in m., om. ed. c) cum sint ed. d) in corr. A; excelso tantum ed. e) om. ed. f) contempti ed. g) et ed. h) corr. A. i) post corr. A. k) hiis corr. hii A. 35 1) Cf. Matth. V. 12: „Sic enim persecuti sunt prophetas, qui fuerunt ante vos“. 2) phrasis haec nec non sequens non est biblica. 3) Cf. Matth. 4) Cf. Apoc. XVII. XXIII. 35 (ut veniat super vos omnis sanguis iustus). 5—6. 5) Jerem. XLIV. 15—19. 6) Cf. Matth. XVIII. 30 (reddere debitum.) 7) v. supra c. 9. 8) Cf. Judith V. 10 (in luto et latere subiugasset eos). 40 KYBAL: M. de Janov Regulae, IV.
Strana 66
66 Matthiae de Janov Regulae, 1. III, tr. 6, c. 15 et 16. 10 dominia) et suo pio et fideli monitori et prophete, „dicentes 1) „Sermonem, quem locutus es ad nos in nomine deib) nostrie), non faciemus ex te. Sed facientes faciemus omne verbum, quod egre- dietur de ore vestrod), ut sacrificemus regine celi“, — id est lune, hoc est aput nos christianos intellectum huic mundo et fortune vel avaricie nostre, aut verius cupiditati vel puteo abyssi, ut wive nostre mistice meretricis in loco sancto constitute, — „et libemus ei libamina, sicut fecimus nos et patres nostri, reges nostri et principes nostri in urbibus Juda et in plateis Jeru- salem: et saturati sumus panibus et bene nobis erat malumque non vidimus. Ex eo autem tempore, quo cessamuse) sacrificare regine celi et libare ei libamina, indiguimus omnibus, et gladio et fame consumpti sumus. Quod si nosf) sacrificaremuss) regine celi et liba re]mush) ei libamina: numquid sine viris nostris fa- ciemus ei placentas ad collendum eam et libandum libamina? 15 20 25 30 Capitulum decimum sextum1). [Comparatio adulterae, prostitutae et impudentissimae mulieris (quae, ut inquit propheta, divaricat pedes suos omni transeuntij et vitae sacerdotum papisticorum. Item, de turpí prostitutione animae sanguine Christi mundatae]k). [4] [f. 221b] Verumptamen mulier fornicaria non tantum in eo ipso est abhominabilis in plebe christiana, quod puta sua pudenda circumfert palam inpudice et fornicaciones palam dif- fundit undiquaque, sed eciam in eo, quod carnem suam, splen- didam et pulchram, solum ad solacium et adiutorium eius viri creatam et ordinatam, subicit fornicacionum turpitudini- bus, et 2) sua genitalia, formata maxime et solum ad suscipien- dum semina et fructus inde multiplicandos, sibi et suo sponso in solacium et sui generis perpetuitatem et maxime sui sponsi defuncti, cuil) primum fuit desponsata, et qui fuit dux puber- tatis eius 3), (secundum legem Moysi hec loquor, ubi ex man- a) domini A et ed. b) domini ed. c) Jesu Christi add. ed. d) nostro ed. e) cessavimus — indigemus — sacrificamus — fecimus biblia. 1) non A. g) sacrificaverimus ed. h) libemus el. i) ita A in m.. 35 Cap.m XVI. k) ita inscribit editio; nota expressionem „sacerdotes papistici. 1) cum corr. cui A. 1) Jerem. XLIV. 15--19, l. c. 2) supple: subicit fornicacionum turpi tudinibus eciam oc. 3) Cf. Prov. II. 17: „Et relinquit ducem pubertatis suae."
66 Matthiae de Janov Regulae, 1. III, tr. 6, c. 15 et 16. 10 dominia) et suo pio et fideli monitori et prophete, „dicentes 1) „Sermonem, quem locutus es ad nos in nomine deib) nostrie), non faciemus ex te. Sed facientes faciemus omne verbum, quod egre- dietur de ore vestrod), ut sacrificemus regine celi“, — id est lune, hoc est aput nos christianos intellectum huic mundo et fortune vel avaricie nostre, aut verius cupiditati vel puteo abyssi, ut wive nostre mistice meretricis in loco sancto constitute, — „et libemus ei libamina, sicut fecimus nos et patres nostri, reges nostri et principes nostri in urbibus Juda et in plateis Jeru- salem: et saturati sumus panibus et bene nobis erat malumque non vidimus. Ex eo autem tempore, quo cessamuse) sacrificare regine celi et libare ei libamina, indiguimus omnibus, et gladio et fame consumpti sumus. Quod si nosf) sacrificaremuss) regine celi et liba re]mush) ei libamina: numquid sine viris nostris fa- ciemus ei placentas ad collendum eam et libandum libamina? 15 20 25 30 Capitulum decimum sextum1). [Comparatio adulterae, prostitutae et impudentissimae mulieris (quae, ut inquit propheta, divaricat pedes suos omni transeuntij et vitae sacerdotum papisticorum. Item, de turpí prostitutione animae sanguine Christi mundatae]k). [4] [f. 221b] Verumptamen mulier fornicaria non tantum in eo ipso est abhominabilis in plebe christiana, quod puta sua pudenda circumfert palam inpudice et fornicaciones palam dif- fundit undiquaque, sed eciam in eo, quod carnem suam, splen- didam et pulchram, solum ad solacium et adiutorium eius viri creatam et ordinatam, subicit fornicacionum turpitudini- bus, et 2) sua genitalia, formata maxime et solum ad suscipien- dum semina et fructus inde multiplicandos, sibi et suo sponso in solacium et sui generis perpetuitatem et maxime sui sponsi defuncti, cuil) primum fuit desponsata, et qui fuit dux puber- tatis eius 3), (secundum legem Moysi hec loquor, ubi ex man- a) domini A et ed. b) domini ed. c) Jesu Christi add. ed. d) nostro ed. e) cessavimus — indigemus — sacrificamus — fecimus biblia. 1) non A. g) sacrificaverimus ed. h) libemus el. i) ita A in m.. 35 Cap.m XVI. k) ita inscribit editio; nota expressionem „sacerdotes papistici. 1) cum corr. cui A. 1) Jerem. XLIV. 15--19, l. c. 2) supple: subicit fornicacionum turpi tudinibus eciam oc. 3) Cf. Prov. II. 17: „Et relinquit ducem pubertatis suae."
Strana 67
De turpi prostitutione animae christianae a sacerdotibus cupidis. 67 dato domini fratres de uxore defuncti fratris mortuo fratri, non sibi semina suscitabant 1). Si igitur mulier pulchra, sed fornicaria, defraudans virum desponsacionis sue et ducem pubertatis et pacti dei sui oblita2), defraudat solacio et adiutorio suum mari- tum, instrumentumque filias et filios procreandi commendat libi- dinibusa), et abhominabilissime exponit questibus vilissimis et inmundissimis illud tale, per quod et propter quod suo sponso, amico et domino necnon etb) deo suo fieri poterat tota fertilis, acceptabilis et coronata, — sicut Lya suo marito vel Rachel pul- chra suo Iacobo 3), sicut scriptum est 4): „Salvabitur autem mu- 10 lier per filiorum procreacionem“, etc) idcirco mulieres in Lege Veteri, licet scilicet non fornicate fuissent, tamen, sid) filios non generabant, erant inter mulieres maledicte, et terra, que sepe super se venientem bibit ymbrem et generans herbam opti- mame) illis, a quibus colitur, accipit benediccionem a deof), proferens autem spinas ac6) tribulos, reproba est et maledicteh) proxima, cuius consumacio in combustione m] 5), — similiter nos christiani, et clerici primum et sacerdotes, non tantum sumus pro eo facti Christo Jhesu abhominacio desolacionis, puta quod inpudice sequimur amiciciam huius mundi 6) et nostram con- 20 cupiscenciam inverecunde coram conchristianis et i) profitemur, nomen misticum Babylonis 7), id est confusionis, a tota nostre vite facie8) turpiter etk) in fronte perferentes1), sed pro eo maxime reddimur abhominabiles coram oculis di- vine magestatis9), quod animam nostram, que tota 25 existit in ore desiderii sui, sicut scriptum est 10): „Omnis sub- stancia eius in ore eius“, — os quippe anime nostre est desi- derium eius — et que est nimium preciosa nobis, inponderans m) 15 a) om. ed. b) corr. A. c) om. ed. d) om. false ed. tunam biblia. 1) a domino corr. a deo A. g) corr. A; aut ed. dictioni ed. i) om. ed. k) om. ed. 1) perferentes A et ed. ponderans ed. c) oppor- h) male- 30 m) prae- 1) Vide Genes. XXXVIII. 8: „Dixit ergo Judas ad Onan, filium suum : In- gredere ad uxorem fratris tui, et sociare illi, ut suscites semen fratri tuo.“ Cf. etiam Deuter. XXV. 5. 2) Cf. Proverb. II. 17—18. 3) Vide Genes. XXIX 35 5) Hebr. VI. 7—8. 6) Cf. Jacob 4) I. Tim. II. 15. et XXX, passim. IV. 4 (amicitia huius mundi). 7) Cf. Apoc. XVII. 5. 8) de confusione faciei crebrius in biblia sermo fit. o) Cf. Isaiae III. 8 (ut provocarent oculos 10) Eccle. VI. 7: „Omnis labor hominis in ore eius.“ majestatis eius).
De turpi prostitutione animae christianae a sacerdotibus cupidis. 67 dato domini fratres de uxore defuncti fratris mortuo fratri, non sibi semina suscitabant 1). Si igitur mulier pulchra, sed fornicaria, defraudans virum desponsacionis sue et ducem pubertatis et pacti dei sui oblita2), defraudat solacio et adiutorio suum mari- tum, instrumentumque filias et filios procreandi commendat libi- dinibusa), et abhominabilissime exponit questibus vilissimis et inmundissimis illud tale, per quod et propter quod suo sponso, amico et domino necnon etb) deo suo fieri poterat tota fertilis, acceptabilis et coronata, — sicut Lya suo marito vel Rachel pul- chra suo Iacobo 3), sicut scriptum est 4): „Salvabitur autem mu- 10 lier per filiorum procreacionem“, etc) idcirco mulieres in Lege Veteri, licet scilicet non fornicate fuissent, tamen, sid) filios non generabant, erant inter mulieres maledicte, et terra, que sepe super se venientem bibit ymbrem et generans herbam opti- mame) illis, a quibus colitur, accipit benediccionem a deof), proferens autem spinas ac6) tribulos, reproba est et maledicteh) proxima, cuius consumacio in combustione m] 5), — similiter nos christiani, et clerici primum et sacerdotes, non tantum sumus pro eo facti Christo Jhesu abhominacio desolacionis, puta quod inpudice sequimur amiciciam huius mundi 6) et nostram con- 20 cupiscenciam inverecunde coram conchristianis et i) profitemur, nomen misticum Babylonis 7), id est confusionis, a tota nostre vite facie8) turpiter etk) in fronte perferentes1), sed pro eo maxime reddimur abhominabiles coram oculis di- vine magestatis9), quod animam nostram, que tota 25 existit in ore desiderii sui, sicut scriptum est 10): „Omnis sub- stancia eius in ore eius“, — os quippe anime nostre est desi- derium eius — et que est nimium preciosa nobis, inponderans m) 15 a) om. ed. b) corr. A. c) om. ed. d) om. false ed. tunam biblia. 1) a domino corr. a deo A. g) corr. A; aut ed. dictioni ed. i) om. ed. k) om. ed. 1) perferentes A et ed. ponderans ed. c) oppor- h) male- 30 m) prae- 1) Vide Genes. XXXVIII. 8: „Dixit ergo Judas ad Onan, filium suum : In- gredere ad uxorem fratris tui, et sociare illi, ut suscites semen fratri tuo.“ Cf. etiam Deuter. XXV. 5. 2) Cf. Proverb. II. 17—18. 3) Vide Genes. XXIX 35 5) Hebr. VI. 7—8. 6) Cf. Jacob 4) I. Tim. II. 15. et XXX, passim. IV. 4 (amicitia huius mundi). 7) Cf. Apoc. XVII. 5. 8) de confusione faciei crebrius in biblia sermo fit. o) Cf. Isaiae III. 8 (ut provocarent oculos 10) Eccle. VI. 7: „Omnis labor hominis in ore eius.“ majestatis eius).
Strana 68
68 Matthiae de Janov Regulae, 1. III, tr. 6, c. 16. toti mundo, sicut scriptum est1): „Quid prodest homini, si mun- dum universum lucretur, anime vero sue detrimentum paciatur“ et dilectam et preciosam filio dei et dei verbo, Jhesu Christo, qui animam suam crudeli morte consumpsit, ut eam conpar ar et a) 2) 5 et esset sibi in deliciasb), quas habet piissimus cum filiis ho- minum, et in adiutorium et ad multos fructus afferendum, sicud scriptum est Joan. XV e)3): „Ego posui vos, ut eatis et fructum afferatis, et fructus vester maneat“. Et iterum 4): „Qui manet, inquit, in me et ego in eo, hic fert fructum multum“ et ad conterendum Sathanam sub pedibus suis, qui audacia sue su- perbie voluit deo summo coequari, et ideo scriptum est Ge- nesis III d) 5): „Inimicicias ponam inter te et mulierem et semen tuum et semen illius: ipsa conteret caput tuum, et tu insidia- beris calcaneo eius“ — illam, inquam, nostram animam sic deo 15 dilectam, Christo Jhesu nimis preciosam, sedem sapientie, tro- num dei, delicias verbi dei 6), cariorem toto mundo ymaginem et similitudinem 7), dei sponsam et amicam Christi, ornatam suo sanguine, vestitam „virtute ex alto“s), repletam sancto spiritu") et templum ipsius, redemptam passionibus et morte domini vir- 20 tutum et regis omnis glorie 10), — animam, inquam, nostram pulchram ut lunam, electam ut sol, terribilem ut castrorum aciem ordinatam 11), et totam pulchram 12), preter hoc, quod in- trinsecus latet 13), et in tantum, quod rex tocius mundi, eternus dominus eiuse) et deus, speciem eius concupivit 14), ut qui creavit 25 eam, requiescat in thabernaculo eius 15), — illam, inquam, nos tantam et talem animam cupiditati rerum vilissi- marum exponimus et prosternimus, quasi funestam meretricem, omnibus concupiscenciis huius vite, ab- 10 20) De anima A manu auctoris. a) compararet ed.; conparet A. c) Joan. XV. posterius add. A; om. ed. b) et esset secundum delitias ed. d) Genesis III. om. ed. c) om. ed. 1) Matth. XVI. 26 ; cf. Marci VIII. 36. 2) Cf. Eccli. XXXIII. 31 (quo- 4) Joan. 3) Joan. XV. I6. niam in sanguine animae comparasti illum). 6) de biblia non provenit. 7) Cf. Genes. I. 20 XV. 5. 5) Genes. III. 15. 8) Cf. Lucae XXIV. 49. 9) repletus spiritus sancto communis phrasis biblica N. T.; item phrasis templum dei. 10) Cf. Psalm. XXIII. 10: „Dominus 11) Cf. Cantic. VI. 9. 12) Cf. Cantic. IV. 7. virtutum ipse est rex gloriae.“ 13) Cf. Cantic. IV. 1. 14) Cf. Eccli. XXV. 28: „Non concupiscas mu- 15) Cf. Eccli. XXIV. 12: „et qui creavit me, requievit in lierum in specie.“ 40 tabernaculo meo.“ 35 30
68 Matthiae de Janov Regulae, 1. III, tr. 6, c. 16. toti mundo, sicut scriptum est1): „Quid prodest homini, si mun- dum universum lucretur, anime vero sue detrimentum paciatur“ et dilectam et preciosam filio dei et dei verbo, Jhesu Christo, qui animam suam crudeli morte consumpsit, ut eam conpar ar et a) 2) 5 et esset sibi in deliciasb), quas habet piissimus cum filiis ho- minum, et in adiutorium et ad multos fructus afferendum, sicud scriptum est Joan. XV e)3): „Ego posui vos, ut eatis et fructum afferatis, et fructus vester maneat“. Et iterum 4): „Qui manet, inquit, in me et ego in eo, hic fert fructum multum“ et ad conterendum Sathanam sub pedibus suis, qui audacia sue su- perbie voluit deo summo coequari, et ideo scriptum est Ge- nesis III d) 5): „Inimicicias ponam inter te et mulierem et semen tuum et semen illius: ipsa conteret caput tuum, et tu insidia- beris calcaneo eius“ — illam, inquam, nostram animam sic deo 15 dilectam, Christo Jhesu nimis preciosam, sedem sapientie, tro- num dei, delicias verbi dei 6), cariorem toto mundo ymaginem et similitudinem 7), dei sponsam et amicam Christi, ornatam suo sanguine, vestitam „virtute ex alto“s), repletam sancto spiritu") et templum ipsius, redemptam passionibus et morte domini vir- 20 tutum et regis omnis glorie 10), — animam, inquam, nostram pulchram ut lunam, electam ut sol, terribilem ut castrorum aciem ordinatam 11), et totam pulchram 12), preter hoc, quod in- trinsecus latet 13), et in tantum, quod rex tocius mundi, eternus dominus eiuse) et deus, speciem eius concupivit 14), ut qui creavit 25 eam, requiescat in thabernaculo eius 15), — illam, inquam, nos tantam et talem animam cupiditati rerum vilissi- marum exponimus et prosternimus, quasi funestam meretricem, omnibus concupiscenciis huius vite, ab- 10 20) De anima A manu auctoris. a) compararet ed.; conparet A. c) Joan. XV. posterius add. A; om. ed. b) et esset secundum delitias ed. d) Genesis III. om. ed. c) om. ed. 1) Matth. XVI. 26 ; cf. Marci VIII. 36. 2) Cf. Eccli. XXXIII. 31 (quo- 4) Joan. 3) Joan. XV. I6. niam in sanguine animae comparasti illum). 6) de biblia non provenit. 7) Cf. Genes. I. 20 XV. 5. 5) Genes. III. 15. 8) Cf. Lucae XXIV. 49. 9) repletus spiritus sancto communis phrasis biblica N. T.; item phrasis templum dei. 10) Cf. Psalm. XXIII. 10: „Dominus 11) Cf. Cantic. VI. 9. 12) Cf. Cantic. IV. 7. virtutum ipse est rex gloriae.“ 13) Cf. Cantic. IV. 1. 14) Cf. Eccli. XXV. 28: „Non concupiscas mu- 15) Cf. Eccli. XXIV. 12: „et qui creavit me, requievit in lierum in specie.“ 40 tabernaculo meo.“ 35 30
Strana 69
De turpi prostitutione animae christianae a sacerdotibus cupidis. 69 hominabiliter et inpudice atque insaciabiliter et inique omnibus fornicacionibus, que occurrunt, vel quas spiritus maligni 1), a principio adulteri et lenonesà) turpitudinis, nobis inferunt, nos incessanter polluentes, ut in eo ipso maximam contumeliam faciamus nostro deo et domino Jhesu Christo, [f. 222a] sicut supra est allegatum Isaie LVII. b.2): „Sub omni ligno fron- doso prosternebaris, meretrix.“ Et alia scriptura dicit Isaiae LVII.b) 3): „Numquid super hiis non indignabor? Super montem excelsum et sublimem posuisti cubile tuum, et illuce) ascendisti, ut ymolares hostias. Et post hostium et retro postem posuisti 10 memoriale tuum, quia iuxta me discooperuisti et suscepisti adul- terum. Dilatasti cubile tuum et pepigisti cum eis fedus, dilexisti stratum eorum manu aperta. Et ornasti te regio unguento, et multiplicasti pigmenta tua. Misisti legatos tuos procul, et hu- miliata es usque ad inferos. In multitudine vied) tue laborasti. 15 Non dixisti: quiescam. Vitam manus tue invenisti, propterea non rogasti. Pro quo solicita timuisti, quia mentita es, et mei non es recordata neque cogitasti in corde tuo? Quia ego tacens et quasi non videns, et mei oblita es, ego anuncciabo iusticiam tuam et opera tua non proderunt [tibi]. Cum clamaveris, libe- 20 rent te congregati tui, et omnes eose) auferet1) ventus, tollet aura. Qui autem fiduciam habet meis), hereditabit terram et possidebit montem sanctum meum“, et cetera, que sequuntur. Nichil plane melius, nichil magis proprie posset allegari ita, quod singula verba et omnia huius auctoritatis multo magis 25 sunt ad propositum, quam alias umquam, videlicet contra pre- sentem multitudinem populi christiani, qui sunt ita concupiscen- ciis huius vite prostituti coram oculis dei veri et domini Jhesu Christi, et qui sunt] ita inpudice bona huius mundi et delicias huius vite cupientes et inquirentes, et clerici nos primum et sacer- 30 dotes, et desiderium anime nostreh), quod erat capax divinorum thezaurorum et celestium graciarum, factum est „puteus abyssi“4) insaciabilis fornicacionum per res varias 5) huius vite, perinde a) leones corr. lenones 1. b) dicit ibidem ed. c) illic ed. d) vitae ed. e) super lin. add. A. 1) aufert (sic) A. g) me corr. mei A. 35 h) vestre corr. nostre A. 1) Cf. Lucae VIII. 2 (spiritus maligni). 2) recte Jerem. II. 20; of 4) Cf. Apoc. IX. 1. 5) Cf. Numer. supra p. 48. 3) Isaiac LVII. 7—13. XV. 39 (per res varias fornicantes).
De turpi prostitutione animae christianae a sacerdotibus cupidis. 69 hominabiliter et inpudice atque insaciabiliter et inique omnibus fornicacionibus, que occurrunt, vel quas spiritus maligni 1), a principio adulteri et lenonesà) turpitudinis, nobis inferunt, nos incessanter polluentes, ut in eo ipso maximam contumeliam faciamus nostro deo et domino Jhesu Christo, [f. 222a] sicut supra est allegatum Isaie LVII. b.2): „Sub omni ligno fron- doso prosternebaris, meretrix.“ Et alia scriptura dicit Isaiae LVII.b) 3): „Numquid super hiis non indignabor? Super montem excelsum et sublimem posuisti cubile tuum, et illuce) ascendisti, ut ymolares hostias. Et post hostium et retro postem posuisti 10 memoriale tuum, quia iuxta me discooperuisti et suscepisti adul- terum. Dilatasti cubile tuum et pepigisti cum eis fedus, dilexisti stratum eorum manu aperta. Et ornasti te regio unguento, et multiplicasti pigmenta tua. Misisti legatos tuos procul, et hu- miliata es usque ad inferos. In multitudine vied) tue laborasti. 15 Non dixisti: quiescam. Vitam manus tue invenisti, propterea non rogasti. Pro quo solicita timuisti, quia mentita es, et mei non es recordata neque cogitasti in corde tuo? Quia ego tacens et quasi non videns, et mei oblita es, ego anuncciabo iusticiam tuam et opera tua non proderunt [tibi]. Cum clamaveris, libe- 20 rent te congregati tui, et omnes eose) auferet1) ventus, tollet aura. Qui autem fiduciam habet meis), hereditabit terram et possidebit montem sanctum meum“, et cetera, que sequuntur. Nichil plane melius, nichil magis proprie posset allegari ita, quod singula verba et omnia huius auctoritatis multo magis 25 sunt ad propositum, quam alias umquam, videlicet contra pre- sentem multitudinem populi christiani, qui sunt ita concupiscen- ciis huius vite prostituti coram oculis dei veri et domini Jhesu Christi, et qui sunt] ita inpudice bona huius mundi et delicias huius vite cupientes et inquirentes, et clerici nos primum et sacer- 30 dotes, et desiderium anime nostreh), quod erat capax divinorum thezaurorum et celestium graciarum, factum est „puteus abyssi“4) insaciabilis fornicacionum per res varias 5) huius vite, perinde a) leones corr. lenones 1. b) dicit ibidem ed. c) illic ed. d) vitae ed. e) super lin. add. A. 1) aufert (sic) A. g) me corr. mei A. 35 h) vestre corr. nostre A. 1) Cf. Lucae VIII. 2 (spiritus maligni). 2) recte Jerem. II. 20; of 4) Cf. Apoc. IX. 1. 5) Cf. Numer. supra p. 48. 3) Isaiac LVII. 7—13. XV. 39 (per res varias fornicantes).
Strana 70
70 Matthiae de Janov Regulae, 1. 111, tr. 6, c. 16 et 17. instrumentum generacionis filiorum1) et filiarum multarum fratri defuncto, Jhesu crucifixo, convertimus ad turpissima lucra et beneplacita nostre carnis, atque potestatem et auctoritatem ho- norabilem sacramentorum, scripturam et omnem sapienciam et scienciam, doctrinam et totum decorem status nostri 2), nobis conmendatum pro lucro animarum et pro creacione univer- sarum virtutum numerose sobolisa) in celestibus, nos conver- timus omnia ista ad nostra libita et conplacenciam amicis huius mundi, et ut, per istab) bene honorati, agamus vitam quietam, et, bonis omnibus habundantes, illosc) beati- ficantes, quibus talia prospere successerunt 3), et eos, qui oppo- situm faciunt vel senciuntd), condempnantes, atque alios omnes transeuntes per viam, id est nobiscume) conversantes parvulos et iuvenes clericulos, ad idem provocantes verbo nostro et 15 exemplo et vecordes, dicentes, quod aque furtive dulciores sunt et panis absconditus (sub splendoribus sanctorum et in loco sancto sacerdotum) est suavior. Sed hoc ignoramus, quod ibi sint gigantes et in profundo inferni convive nostri 4). Qui ei") applicabitur, descendet ad inferos. Nam qui non abscesserit a ritibus nostris, ille tantum salvabitur 5). Ideo bene scriptum est Proverbiorum II.° 6): „Fili [mi], si susceperis sermones meos“, „et si intraverit sapiencia cor tuum et sciencia anime tue placuerit, consilium custodiet te et prudencia servabit te, ut eruaris a via mala et ab homine, qui perversa loquitur: qui relinquunt iter 25 rectum et ambulant per vias tenebrosas; qui letantur, cum male fecerint, et exultant in rebus pessimis; quorum vie perverse et infames gressus eorum. Ut eruaris a muliere aliena et ab ex- tranea, que mollit sermones suos, et relinquits) ducem puber- tatis sue“, Jhesum crucifixum dulcissimum, „et pacti dei sui 30 oblita est; inclinata est enim ad mortem domus eius eth) ad inferos semite ipsius. Omnes, qui ingrediuntur ad eam, non re- vertentur nec apprehendent semitas vite“, et ceterai). 5 10 20 a) prolis ed. b) istam ed. c) alios ed. d) vel aequitati student ed. e) et nobiscum ed. f) enim ed. g) reliquit A et ed. h) om. A. 35 1) et cetera om. ed. 1) Cf. I. Tim. II. 15 (per filiorum generationem). 2) Cf. Isaiae XXXV. 2. 3) Cf. Jacobi V. 11: „Ecce, beatificamus eos, qui sustinuerunt.“ 4) Cf. Proverb. IX. 15—18. 5) versio similis in Timot. I. 15: „Salvabitur autem per filiorum generationem, si permanserit in fide et dilectione et sancti- 6) Proverb. II. 1. 10—19. 40 ficatione cum sobrietate.“
70 Matthiae de Janov Regulae, 1. 111, tr. 6, c. 16 et 17. instrumentum generacionis filiorum1) et filiarum multarum fratri defuncto, Jhesu crucifixo, convertimus ad turpissima lucra et beneplacita nostre carnis, atque potestatem et auctoritatem ho- norabilem sacramentorum, scripturam et omnem sapienciam et scienciam, doctrinam et totum decorem status nostri 2), nobis conmendatum pro lucro animarum et pro creacione univer- sarum virtutum numerose sobolisa) in celestibus, nos conver- timus omnia ista ad nostra libita et conplacenciam amicis huius mundi, et ut, per istab) bene honorati, agamus vitam quietam, et, bonis omnibus habundantes, illosc) beati- ficantes, quibus talia prospere successerunt 3), et eos, qui oppo- situm faciunt vel senciuntd), condempnantes, atque alios omnes transeuntes per viam, id est nobiscume) conversantes parvulos et iuvenes clericulos, ad idem provocantes verbo nostro et 15 exemplo et vecordes, dicentes, quod aque furtive dulciores sunt et panis absconditus (sub splendoribus sanctorum et in loco sancto sacerdotum) est suavior. Sed hoc ignoramus, quod ibi sint gigantes et in profundo inferni convive nostri 4). Qui ei") applicabitur, descendet ad inferos. Nam qui non abscesserit a ritibus nostris, ille tantum salvabitur 5). Ideo bene scriptum est Proverbiorum II.° 6): „Fili [mi], si susceperis sermones meos“, „et si intraverit sapiencia cor tuum et sciencia anime tue placuerit, consilium custodiet te et prudencia servabit te, ut eruaris a via mala et ab homine, qui perversa loquitur: qui relinquunt iter 25 rectum et ambulant per vias tenebrosas; qui letantur, cum male fecerint, et exultant in rebus pessimis; quorum vie perverse et infames gressus eorum. Ut eruaris a muliere aliena et ab ex- tranea, que mollit sermones suos, et relinquits) ducem puber- tatis sue“, Jhesum crucifixum dulcissimum, „et pacti dei sui 30 oblita est; inclinata est enim ad mortem domus eius eth) ad inferos semite ipsius. Omnes, qui ingrediuntur ad eam, non re- vertentur nec apprehendent semitas vite“, et ceterai). 5 10 20 a) prolis ed. b) istam ed. c) alios ed. d) vel aequitati student ed. e) et nobiscum ed. f) enim ed. g) reliquit A et ed. h) om. A. 35 1) et cetera om. ed. 1) Cf. I. Tim. II. 15 (per filiorum generationem). 2) Cf. Isaiae XXXV. 2. 3) Cf. Jacobi V. 11: „Ecce, beatificamus eos, qui sustinuerunt.“ 4) Cf. Proverb. IX. 15—18. 5) versio similis in Timot. I. 15: „Salvabitur autem per filiorum generationem, si permanserit in fide et dilectione et sancti- 6) Proverb. II. 1. 10—19. 40 ficatione cum sobrietate.“
Strana 71
Quod adulterino amore sacerdotes cupidi amant suos superiores. 71 Capitulum decimum septimum3). lQuod sicut mulier adultera magis amat turpitudinem quam personam, eui adhaeret, ita sacerdotes perditi nimia avaricia magis amant ambitum, questum, aucupacionem sacerdotiorum, quam personam magnatum, quibus adulantur et serviuntlb). 151 Dicto igitur iam de eo, quod mulier fornicaria per suas fornicaciones misticas violat sanctum locum 1) et facit abho- minacionem desolacionis 2) in dei ecclesia, puteum suum abyssy3) inmundissimarum turpidinum atque sua femora denudando 4) illico, iuxta sponsum Jhesum Christum suscipiens adulterum 5), 10 insuper eundem puteum suarum libidinum in fronte sua et toto corpore ostentando 6), nunc dicendum restat, quomodo eadem meretrix nimis valde facta est abhominabilis [f. 222b/ et inpudica, ignominiam c) virilium sibi pro deo elegit super terram adorandamd) et in loco dei summi spiritualiter 15 collocavit 7). Pro quo est advertendum, quod inter christianos, amatores huius mundi, sicute) illi subditi christiani, clerici primum et sacerdotes, cupiditate exagitati, quia inpudice inquirunt gradus ecclesie et beneficia vel divicias, delicias et honores huius vite, ideo in veritate dei et iudicio8) sunt meretrix vel meretrices recensiti circumferens vel circumferentes puteum fornicacionum in sua fronte, hyantem ad omnem questum turpis lucri 9), oc- currentem et petentem ultro virum 10) sibi beneficia conferentem: ita conformiter illi, qui distribuunt beneficia, divi- 25 cias et1) delicias et honores suis subditis ads) conplacenciam propriam vel suorum amicorum, perinde gloria et honore et 20 a) ita A in m.: Cap.m XVII. b) ita inscribit ed. c) et i. ed. d) adorando ed. e) ita A. f) om. ed. g) ad — amicorum om. ed. 1) Cf. Act. apost. XXI. 28 (violavit sanctum locum istum). 2) Cf. 30 Matth. XXIV. 15. 3) Cf. Apoc. IX. 1. 4) Cf. Isaiae XLVII. 2 (denuda turpitudinem tuam) et Jcrem. XIII. 26 (nudavi femora tua). 5) Cf. Isaiae LVII. 8 (quia iuxta me discooperuisti et suscepisti adulterum). 6) Cf. Apоc. XVII. 5 (in fronte eius Babylon magna). 7) voces singulae (sibi pro deo eligere — super terram adorare) biblicac esse probantur. 8) hae quoque 35 voces in biblia leguntur. 9) Cf. Tit. I. 7 (non turpis lucri cupidum). 10) Cf. I. Reg. XX. 30 (fili mulieris virum ultro rapientis) et Proverb. VII. 10: „Et ecce, occurrit illi mulier ornatu meretricio.“
Quod adulterino amore sacerdotes cupidi amant suos superiores. 71 Capitulum decimum septimum3). lQuod sicut mulier adultera magis amat turpitudinem quam personam, eui adhaeret, ita sacerdotes perditi nimia avaricia magis amant ambitum, questum, aucupacionem sacerdotiorum, quam personam magnatum, quibus adulantur et serviuntlb). 151 Dicto igitur iam de eo, quod mulier fornicaria per suas fornicaciones misticas violat sanctum locum 1) et facit abho- minacionem desolacionis 2) in dei ecclesia, puteum suum abyssy3) inmundissimarum turpidinum atque sua femora denudando 4) illico, iuxta sponsum Jhesum Christum suscipiens adulterum 5), 10 insuper eundem puteum suarum libidinum in fronte sua et toto corpore ostentando 6), nunc dicendum restat, quomodo eadem meretrix nimis valde facta est abhominabilis [f. 222b/ et inpudica, ignominiam c) virilium sibi pro deo elegit super terram adorandamd) et in loco dei summi spiritualiter 15 collocavit 7). Pro quo est advertendum, quod inter christianos, amatores huius mundi, sicute) illi subditi christiani, clerici primum et sacerdotes, cupiditate exagitati, quia inpudice inquirunt gradus ecclesie et beneficia vel divicias, delicias et honores huius vite, ideo in veritate dei et iudicio8) sunt meretrix vel meretrices recensiti circumferens vel circumferentes puteum fornicacionum in sua fronte, hyantem ad omnem questum turpis lucri 9), oc- currentem et petentem ultro virum 10) sibi beneficia conferentem: ita conformiter illi, qui distribuunt beneficia, divi- 25 cias et1) delicias et honores suis subditis ads) conplacenciam propriam vel suorum amicorum, perinde gloria et honore et 20 a) ita A in m.: Cap.m XVII. b) ita inscribit ed. c) et i. ed. d) adorando ed. e) ita A. f) om. ed. g) ad — amicorum om. ed. 1) Cf. Act. apost. XXI. 28 (violavit sanctum locum istum). 2) Cf. 30 Matth. XXIV. 15. 3) Cf. Apoc. IX. 1. 4) Cf. Isaiae XLVII. 2 (denuda turpitudinem tuam) et Jcrem. XIII. 26 (nudavi femora tua). 5) Cf. Isaiae LVII. 8 (quia iuxta me discooperuisti et suscepisti adulterum). 6) Cf. Apоc. XVII. 5 (in fronte eius Babylon magna). 7) voces singulae (sibi pro deo eligere — super terram adorare) biblicac esse probantur. 8) hae quoque 35 voces in biblia leguntur. 9) Cf. Tit. I. 7 (non turpis lucri cupidum). 10) Cf. I. Reg. XX. 30 (fili mulieris virum ultro rapientis) et Proverb. VII. 10: „Et ecce, occurrit illi mulier ornatu meretricio.“
Strana 72
72 Matthiae de Janov Regulae, l. III, tr. 6, c. 17. forte lucri temporalis delectati, sunt viri in plebibus nun- cupati, prout infra planius deducetur 1). Et quemadmodum mulier fornicaria, que reliquit ducem pubertatis sue et pacti dei sui oblita est 2) atque cupide forni- caciones suas insequens in suo adulterio3), primum et princi- paliter apprecciatur et colit membra vel instrumenta fornica- cionum et personam viri non nisi propter suam potenciam coeundi, itaque sicut vir mechus suam concubinam solum et maxime diligit ideo, quia per membrum turpitudinis est prompta 10 sue libidini, a qua est captivatus: ita viceversa mechaa) rapta libidine non amplius in adulterio diligit per directum, nisi, ut dictum est, virilium ipsius potestatem. Non autem equa est sors amoris fidelis sponse ad suum sponsum et pudice, sed habet primam eleccionem et principalem respectum dileccionis 15 ad personam sponsi et ad ipsius sapienciam et persone hone- statem et ad prolem, multum pudice ad ea, que sunt secreta coniugii, se exhibendo; et similiter viceversa dilecti sponsi ad suam sponsam est habitudo, scilicet quod habet primum re- spectum dileccionis ad personam sponse etb) pulchritudinem, pudiciciam et generacionem filiorum atque, ut superius dictum est 4), ad adiutorium et solacium societatis huius vite. Con- formiter meciaris respectum christianorum subdi- torum, clericorum primum et sacerdotum, ad suos superiores, a quibus expectant beneficiis, gloria, officiise), 25 honore et diviciis inpinguarid) et dilatari, et e converso ha- bitudinem dominorum et superiorum carnaliume ad suos subditos, quorum obediencia et honorancia et su- bieccio et applausus ipsos delectat et vehementer afficit, prout ista lacius adducentur in infra scriptis 5). Omnis etenim honori- ficencia, pax et potestas est ex colleccione subditorum. Qua- propter ad comodum et propter comodum vite presentis sub- ditos diligentes conferunt ipsis et] prompte beneficia dividunt, socios ipsos facientes diviciarum, deliciarum et honorisf), et pri- 5 20 30 35 a) meretrix ed. b) honestatem add. ed. c) gloria superflue scq. in A. d) corr. A. e) ras. seq. in A. f) honorum ed. 1) vide infra c. 31. 2) Cf. Proverb. II. 17—18. 3) Cf. Ezech. XXIII. 11 (fornicationem suam super fornicationem sororis suae) et Numer. V. 15 5) v. infra. c. 31. 4) v. supra c. 10. (investigans adulterium).
72 Matthiae de Janov Regulae, l. III, tr. 6, c. 17. forte lucri temporalis delectati, sunt viri in plebibus nun- cupati, prout infra planius deducetur 1). Et quemadmodum mulier fornicaria, que reliquit ducem pubertatis sue et pacti dei sui oblita est 2) atque cupide forni- caciones suas insequens in suo adulterio3), primum et princi- paliter apprecciatur et colit membra vel instrumenta fornica- cionum et personam viri non nisi propter suam potenciam coeundi, itaque sicut vir mechus suam concubinam solum et maxime diligit ideo, quia per membrum turpitudinis est prompta 10 sue libidini, a qua est captivatus: ita viceversa mechaa) rapta libidine non amplius in adulterio diligit per directum, nisi, ut dictum est, virilium ipsius potestatem. Non autem equa est sors amoris fidelis sponse ad suum sponsum et pudice, sed habet primam eleccionem et principalem respectum dileccionis 15 ad personam sponsi et ad ipsius sapienciam et persone hone- statem et ad prolem, multum pudice ad ea, que sunt secreta coniugii, se exhibendo; et similiter viceversa dilecti sponsi ad suam sponsam est habitudo, scilicet quod habet primum re- spectum dileccionis ad personam sponse etb) pulchritudinem, pudiciciam et generacionem filiorum atque, ut superius dictum est 4), ad adiutorium et solacium societatis huius vite. Con- formiter meciaris respectum christianorum subdi- torum, clericorum primum et sacerdotum, ad suos superiores, a quibus expectant beneficiis, gloria, officiise), 25 honore et diviciis inpinguarid) et dilatari, et e converso ha- bitudinem dominorum et superiorum carnaliume ad suos subditos, quorum obediencia et honorancia et su- bieccio et applausus ipsos delectat et vehementer afficit, prout ista lacius adducentur in infra scriptis 5). Omnis etenim honori- ficencia, pax et potestas est ex colleccione subditorum. Qua- propter ad comodum et propter comodum vite presentis sub- ditos diligentes conferunt ipsis et] prompte beneficia dividunt, socios ipsos facientes diviciarum, deliciarum et honorisf), et pri- 5 20 30 35 a) meretrix ed. b) honestatem add. ed. c) gloria superflue scq. in A. d) corr. A. e) ras. seq. in A. f) honorum ed. 1) vide infra c. 31. 2) Cf. Proverb. II. 17—18. 3) Cf. Ezech. XXIII. 11 (fornicationem suam super fornicationem sororis suae) et Numer. V. 15 5) v. infra. c. 31. 4) v. supra c. 10. (investigans adulterium).
Strana 73
Quod amore adulterino sacerdotes cupidi amant suos superiores. 73 mum hiis, qui magis sunt ipsis propinqui carne et sanguine, noticia vel regione, vel qui magis sunt eorum comodis oppor- tuni, gracia huius vite et amicicia atque tota via nature talibus vehementer alludente et ipsos excecante per omnia ita effica- citer, sicut mechum hominem facies pulchre et delicate mere- tricis et contubernium familiare cum eadem, quod scriptura designavit, dicens 1): „Virtus eius in lumbis eius et potestas eius in umbilico ventris eius.“ Christiani itaque, clerici primum et sacerdotes, qui, primum in suis iniciis quietam vitam, divicias et honores seculi cupientes, volunt beneficia et officia sortiri et 10 ad gradus pervenire, omnes huius modi habent adulterinum vel fornicarium respectum ad viros in ecclesia et po- tentes et gloriosos, venerantes et colentes eosdem tantum racione glorie ipsorum et potestatis et auctoritatis, cupitas ab ipsis divicias, delicias, promociones et honores conferendi, ut 15 ita in ipsisa), de ipsis et per ipsos exerceantb) suas cupitas libi- dines quanto magis habundanter. Et pro eo se ipsos illi cupidi clerici et sacerdotes summis studiis curant adornare, et maxime in presencia talium hominum in hoc seculo potentum, divitum et magnatorum, omnic) facesia ad eosdem, omni humilitate, mi- 20 titated), affabilitate, sapiencia et prudencia et omni obediencia et similibus, quibus estimant ipsis conplacendum, sicut dilectis- sima concubina suo mecho. Et illis ea magis ete) adherent et graciusf) obsecundant, qui habent potestatem ampliorem, tales [f. 223a / cupidos delectandi, promovendi vel beneficia largiendi, 25 mirantes personas questus causa, sicud mulier fornicaria inter multos viros magis illum diligit, qui habet maiora virilia et potestatem ampliorem semina effundendi. Et idcirco quam pro- prie illos scriptura expressit, dicens Ezechiel. XXIII° 2): „Et in- sanivit libidine super concubitum eorum, quorum carnes sunt 30 ut carnes asinorum et sicut fluxus equorum. Et visitasti scelus adolescencie tue, quando subacta sunt in Egypto ubera tua et confracte sunt mamme pubertatis tue.“ Hii igitur sunt iam sepe notas) mulier fornicaria vel mu- lieres, que sibi ydolum in loco sancto Priapi magni statuerunt 3). 35 5 a) om. ed. b) actus seculares et suas cupiditates et cupitas seq. in ed. c) omnium ed. d) et m. ed. e) om. ed. f) gratias ed. g) notata corr. nota A; nota ed. 1) Job XL. II. (simulacrum Priapi). 2) Ezech. XXIII. 20—21. 3) Cf. II. Paral. XV. I6 40
Quod amore adulterino sacerdotes cupidi amant suos superiores. 73 mum hiis, qui magis sunt ipsis propinqui carne et sanguine, noticia vel regione, vel qui magis sunt eorum comodis oppor- tuni, gracia huius vite et amicicia atque tota via nature talibus vehementer alludente et ipsos excecante per omnia ita effica- citer, sicut mechum hominem facies pulchre et delicate mere- tricis et contubernium familiare cum eadem, quod scriptura designavit, dicens 1): „Virtus eius in lumbis eius et potestas eius in umbilico ventris eius.“ Christiani itaque, clerici primum et sacerdotes, qui, primum in suis iniciis quietam vitam, divicias et honores seculi cupientes, volunt beneficia et officia sortiri et 10 ad gradus pervenire, omnes huius modi habent adulterinum vel fornicarium respectum ad viros in ecclesia et po- tentes et gloriosos, venerantes et colentes eosdem tantum racione glorie ipsorum et potestatis et auctoritatis, cupitas ab ipsis divicias, delicias, promociones et honores conferendi, ut 15 ita in ipsisa), de ipsis et per ipsos exerceantb) suas cupitas libi- dines quanto magis habundanter. Et pro eo se ipsos illi cupidi clerici et sacerdotes summis studiis curant adornare, et maxime in presencia talium hominum in hoc seculo potentum, divitum et magnatorum, omnic) facesia ad eosdem, omni humilitate, mi- 20 titated), affabilitate, sapiencia et prudencia et omni obediencia et similibus, quibus estimant ipsis conplacendum, sicut dilectis- sima concubina suo mecho. Et illis ea magis ete) adherent et graciusf) obsecundant, qui habent potestatem ampliorem, tales [f. 223a / cupidos delectandi, promovendi vel beneficia largiendi, 25 mirantes personas questus causa, sicud mulier fornicaria inter multos viros magis illum diligit, qui habet maiora virilia et potestatem ampliorem semina effundendi. Et idcirco quam pro- prie illos scriptura expressit, dicens Ezechiel. XXIII° 2): „Et in- sanivit libidine super concubitum eorum, quorum carnes sunt 30 ut carnes asinorum et sicut fluxus equorum. Et visitasti scelus adolescencie tue, quando subacta sunt in Egypto ubera tua et confracte sunt mamme pubertatis tue.“ Hii igitur sunt iam sepe notas) mulier fornicaria vel mu- lieres, que sibi ydolum in loco sancto Priapi magni statuerunt 3). 35 5 a) om. ed. b) actus seculares et suas cupiditates et cupitas seq. in ed. c) omnium ed. d) et m. ed. e) om. ed. f) gratias ed. g) notata corr. nota A; nota ed. 1) Job XL. II. (simulacrum Priapi). 2) Ezech. XXIII. 20—21. 3) Cf. II. Paral. XV. I6 40
Strana 74
74 Matthiae de Janov Regulae, 1. II, tr. 6, c. 17. 5 10 15 20 30 Figurati iuxta sua desideria, eligunt et coacervant sibi magi- stros, prurientes auribus secundum propheciam apostolia) 1). Et in eos, qui in nomine suo venerunt, habent carnalem solum respectum et ex spiritu mundiali affeccionem in eos, qui in nomine suo veniunt. Et qui in nomine Jhesu veniunt 2) sim- pliciter, volentes rigide et humiliter secundum virtutem et veri- tatem vivere, ipsos mox despiciunt, odiunt vel non amantb) ita, quod in eis inpleatur sermo, qui scriptus est 3): „Ego veni in nomine patris mei, et non suscepistis me, si] alius veniet in nomine suo, illum vos suscipietis.“ Omnes igitur tales, qui sunt animales et non habent spiritum Jhesu4), non sunt Jhesu nec habent respectum ad suos superiores dignum et christianum, id est non obediunt ipsis in nomine Jhesu, neque amant vel timent ipsos in nomine Jhesu, sed solum pro eo, quod expectant ab ipsis vel sperant beneficia, divicias et honores, et pro illis conplacent sibi ipsis in magnis et divitibus suis dominis, pro eo sacrificant ipsis se ipsos et serviunt, ut comodosiuse) et dulcius cum ipsis conti- nuent istam vitam, mistice in ipsis et per ipsos siccine fornicando, et ex adverso tremunt et pavent ad verbum ip- sorum, ne vel noceanturd) vel ab ipsis manus munifice retra- hantur. Isti sunt etenim duo pedes mistici mulieris forni- carie, qui ambiunt puteum fornicacionum et deportant et pro- 25 sternunt totum corpus ad terram et, inpudice revelando turpi- tudinem suam, extendunture), scilicet amor bonorum tempora- lium vel quiete vite in hoc mundo et timor a facie adversi- tatum, paupertatis, contemptus etf) doloris. Isti, inquam, sunt pedes, [per] quos puteus fornicacionis abhominacionum, id est cupi- ditas comodi et honoris huius vite, facit prosternere totum cor- pus et revelat turpitudinem christianorum carnalium in omni verbo ipsorum et accione. Isti sunt pedes, de quibus propheta loquitur, dicens 5): „Ad omne caput vie edificasti signum prostitucionis tue et abhomi- 35 a) Pauli add. ed. b) odiunt, diffamant ed. c) serviunt veluti suis, f) om. ed. ut dulcius ed. d) noceant ed. e) extendunt ed. 1) Cf. II. Timot. IV. 3. 2) venire in nomine Jhesu communis phrasis biblica; v. notam subsequentem. 3) Joan. V. 13. 4) Cf. Judac 19: „Hii sunt, qui segregant semetipsos, animales, spiritum non habentes.“ 5) Ezech. 40 XVI. 25.
74 Matthiae de Janov Regulae, 1. II, tr. 6, c. 17. 5 10 15 20 30 Figurati iuxta sua desideria, eligunt et coacervant sibi magi- stros, prurientes auribus secundum propheciam apostolia) 1). Et in eos, qui in nomine suo venerunt, habent carnalem solum respectum et ex spiritu mundiali affeccionem in eos, qui in nomine suo veniunt. Et qui in nomine Jhesu veniunt 2) sim- pliciter, volentes rigide et humiliter secundum virtutem et veri- tatem vivere, ipsos mox despiciunt, odiunt vel non amantb) ita, quod in eis inpleatur sermo, qui scriptus est 3): „Ego veni in nomine patris mei, et non suscepistis me, si] alius veniet in nomine suo, illum vos suscipietis.“ Omnes igitur tales, qui sunt animales et non habent spiritum Jhesu4), non sunt Jhesu nec habent respectum ad suos superiores dignum et christianum, id est non obediunt ipsis in nomine Jhesu, neque amant vel timent ipsos in nomine Jhesu, sed solum pro eo, quod expectant ab ipsis vel sperant beneficia, divicias et honores, et pro illis conplacent sibi ipsis in magnis et divitibus suis dominis, pro eo sacrificant ipsis se ipsos et serviunt, ut comodosiuse) et dulcius cum ipsis conti- nuent istam vitam, mistice in ipsis et per ipsos siccine fornicando, et ex adverso tremunt et pavent ad verbum ip- sorum, ne vel noceanturd) vel ab ipsis manus munifice retra- hantur. Isti sunt etenim duo pedes mistici mulieris forni- carie, qui ambiunt puteum fornicacionum et deportant et pro- 25 sternunt totum corpus ad terram et, inpudice revelando turpi- tudinem suam, extendunture), scilicet amor bonorum tempora- lium vel quiete vite in hoc mundo et timor a facie adversi- tatum, paupertatis, contemptus etf) doloris. Isti, inquam, sunt pedes, [per] quos puteus fornicacionis abhominacionum, id est cupi- ditas comodi et honoris huius vite, facit prosternere totum cor- pus et revelat turpitudinem christianorum carnalium in omni verbo ipsorum et accione. Isti sunt pedes, de quibus propheta loquitur, dicens 5): „Ad omne caput vie edificasti signum prostitucionis tue et abhomi- 35 a) Pauli add. ed. b) odiunt, diffamant ed. c) serviunt veluti suis, f) om. ed. ut dulcius ed. d) noceant ed. e) extendunt ed. 1) Cf. II. Timot. IV. 3. 2) venire in nomine Jhesu communis phrasis biblica; v. notam subsequentem. 3) Joan. V. 13. 4) Cf. Judac 19: „Hii sunt, qui segregant semetipsos, animales, spiritum non habentes.“ 5) Ezech. 40 XVI. 25.
Strana 75
De duobus pedibus mysticis mulieris fornicariae. 75 nabilem decorem tuum“. Et tunc ad propositum 1): „Divisisti“, inquit, „pedes tuos omni transeunti et multiplicasti fornicaciones tuas. Et fornicata es cum filiis Egypti, vicinis tuis magnarum carnium“. Hic tangit christianos, maxime clericos et sacer- dotes cupidos, qui adulantur dominis et militibus secularibusa) propter beneficia per eos assequenda; qui sunt multum divites et habent magnam potestatem ad di- vicias et honores promovendi; qui sunt „magnarum carnium et vicini“; quibus sacerdotes et clerici serviunt, subiciuntur, blan- diuntur et sanctum sacerdocium per hoc reddunt contemptibile. 10 Efficiuntur enim talium dominorum clerici et sacerdotes scrip- tores, dispensatores, nuncii et prorsus inplicati se- cularibus negociis. Efficiuntur timidi et pusillamines coram talibus potentibus et dominisb), ut neque mala, que vident, audent increpare, sed silent et dissimulant, neque interrogati, audefaint libere respondere utilem veritatem, adc) omnia ista mala cupi- ditate veniente ipsorumd) vel amore, vel timore ipsos captivante vel coartante. Et ideo sequitur in propheta2): „Et multiplicasti fornicacionem tuam ad irritandum me“, dicit dominus. Ista, inquam, cupiditas potenter facit clericos primum et 20 sacerdotes inpacientes quietis in vacacionee) domino Jhesu cru- cifixo et deo suo, hiis pedibus non valent consistere in con- stancia1) 3), sed continue ad utramque partem claudicantes 4) nunc ad temporalia, nunc ad sacerdotalia, nunc ad mundum, nunc ad celum, nunc ad Jhesum crucifixums), cor ipsorum fluc- 25 tuat quasi inconstantis et mollis mulierish), sicut scriptum est Proverbiorum VII.5): „Et ecce, mulier occurrit ei ornatui) meretricio, preparata [ad capiendas animas], garrula et vaga, quietis inpaciens nec valens in domo consistere pedibus suis. Nunc foris, nunc in plateis, nunc iuxta angulos [insidians]“. O, 30 quam proprie ista verba singula me miserum [f. 223b] respiciunt 5 15 20) Nota A manu duct. a) et militibus secularibus om. cd. (sic). b) „Canes muti“ ed, in marg. c) et ad ed. d) om. ed. e) vocatione ed. 1) in domo, id est in h) in litteris 35 constantia ed. g) nunc ad Jesum, nunc contra Jesum ed. (sic) A. i) ornata A. 1) Ezech. XVI. 25—26. 2) Ezach. XVI. 26. 3) Cf. Proverb. VII. II: 4) Cf. „Quietis impatiens, nec valens in domo consistere pedibus suis.“ 5) Proverb. VII. III. Reg. XVIII. 21: „Usquequo cladicatis in duas partes?“ 10— 12. 40
De duobus pedibus mysticis mulieris fornicariae. 75 nabilem decorem tuum“. Et tunc ad propositum 1): „Divisisti“, inquit, „pedes tuos omni transeunti et multiplicasti fornicaciones tuas. Et fornicata es cum filiis Egypti, vicinis tuis magnarum carnium“. Hic tangit christianos, maxime clericos et sacer- dotes cupidos, qui adulantur dominis et militibus secularibusa) propter beneficia per eos assequenda; qui sunt multum divites et habent magnam potestatem ad di- vicias et honores promovendi; qui sunt „magnarum carnium et vicini“; quibus sacerdotes et clerici serviunt, subiciuntur, blan- diuntur et sanctum sacerdocium per hoc reddunt contemptibile. 10 Efficiuntur enim talium dominorum clerici et sacerdotes scrip- tores, dispensatores, nuncii et prorsus inplicati se- cularibus negociis. Efficiuntur timidi et pusillamines coram talibus potentibus et dominisb), ut neque mala, que vident, audent increpare, sed silent et dissimulant, neque interrogati, audefaint libere respondere utilem veritatem, adc) omnia ista mala cupi- ditate veniente ipsorumd) vel amore, vel timore ipsos captivante vel coartante. Et ideo sequitur in propheta2): „Et multiplicasti fornicacionem tuam ad irritandum me“, dicit dominus. Ista, inquam, cupiditas potenter facit clericos primum et 20 sacerdotes inpacientes quietis in vacacionee) domino Jhesu cru- cifixo et deo suo, hiis pedibus non valent consistere in con- stancia1) 3), sed continue ad utramque partem claudicantes 4) nunc ad temporalia, nunc ad sacerdotalia, nunc ad mundum, nunc ad celum, nunc ad Jhesum crucifixums), cor ipsorum fluc- 25 tuat quasi inconstantis et mollis mulierish), sicut scriptum est Proverbiorum VII.5): „Et ecce, mulier occurrit ei ornatui) meretricio, preparata [ad capiendas animas], garrula et vaga, quietis inpaciens nec valens in domo consistere pedibus suis. Nunc foris, nunc in plateis, nunc iuxta angulos [insidians]“. O, 30 quam proprie ista verba singula me miserum [f. 223b] respiciunt 5 15 20) Nota A manu duct. a) et militibus secularibus om. cd. (sic). b) „Canes muti“ ed, in marg. c) et ad ed. d) om. ed. e) vocatione ed. 1) in domo, id est in h) in litteris 35 constantia ed. g) nunc ad Jesum, nunc contra Jesum ed. (sic) A. i) ornata A. 1) Ezech. XVI. 25—26. 2) Ezach. XVI. 26. 3) Cf. Proverb. VII. II: 4) Cf. „Quietis impatiens, nec valens in domo consistere pedibus suis.“ 5) Proverb. VII. III. Reg. XVIII. 21: „Usquequo cladicatis in duas partes?“ 10— 12. 40
Strana 76
76 Matthiae de Janov Regulae, 1. IIl, tr. 6, c. 17 et 18. et mei similes clericos et sacerdotes, quos amor carnis et san- guinis et timor effeminatos et inconstantes nimium effe- cerunt et per consequens abhominabiles domino Jhesu Christo, dei virtuti et dei sapiencie1). Scriptum est enim Osee 9° 2): „Et 5 facti sunt abhominabiles, prouta) ea, que dilexerunt. Effraym quasi avis avolavit, gloria eorum a partu et ab utero et a 1) con- ceptu. Qui si enutrierint filios suos, absque liberis eos faciam in hominibus. Sed etc) ve eis, cum recessero ab eis.“ Capitulum decimum octavum“). 10 |Comparatio Maacha, matris regis Asa, quae adoravit simu- lachrum Priapi, et nostrorum sacerdotum, qui adorant potentes et divites curtisanos) e). Si namque nos, amici huius vite, nos ipsos in veritate exa- minemus, nonne inveniemus, quod nobis contingit cum 15 nostris superioribus et magnificis et inclitis do- minis in hacvita, quemadmodum mulieri fornicarie cum mecho suo, videlicet quod magis illos amplectitur, qui habent maiorem potestatem virilium et sunt pulchriores in aspectu, ab effectu prolis et fidei omnino desolate; et illud est 20 proprief) proprium Priapum pro deo suo eligere et eius ydo- lum sibi in mente vel ymaginem collocare et sibi subici et ip- sum venerari; vel forte copia pecuniali donacionis captivate, sed illud est magis proprium meretricum et tunc lucrum turpe est in loco deis) constitutum. Ita nos magis illos nonne ele- 25 gimush) nobis dominos, qui habent maiorem potestatem dandi, promovendi et defendendi, et amplius talibus sumus prompte subiecti, omni honorificencia comite, obediencia et humiliacione in ipsorum gloria, potencia et diviciis condelectati, quam illos, qui sunt domini Jhesu crucifixi amore redundantes, virtute animi 30 et sapiencia atque sanctitate prepollentes, inimici omnis vani- tatis, socii solum et maxime hominum devotorum, pauperum in Christo, humilium, precipue si itidem sunt alias forte pau- 35 a) sicut ed.; proiec (sic) A. b) et a ed.; a om. A. d) ita A in marg.: Cap.m XVIII. e) ita inscribitur in ed. g) sancto ed. h) eligimus ed. c) om. cd. f) est add. ed. 1) Cf. I. Cor. I. 24. 2) Oseae IN. 10—12.
76 Matthiae de Janov Regulae, 1. IIl, tr. 6, c. 17 et 18. et mei similes clericos et sacerdotes, quos amor carnis et san- guinis et timor effeminatos et inconstantes nimium effe- cerunt et per consequens abhominabiles domino Jhesu Christo, dei virtuti et dei sapiencie1). Scriptum est enim Osee 9° 2): „Et 5 facti sunt abhominabiles, prouta) ea, que dilexerunt. Effraym quasi avis avolavit, gloria eorum a partu et ab utero et a 1) con- ceptu. Qui si enutrierint filios suos, absque liberis eos faciam in hominibus. Sed etc) ve eis, cum recessero ab eis.“ Capitulum decimum octavum“). 10 |Comparatio Maacha, matris regis Asa, quae adoravit simu- lachrum Priapi, et nostrorum sacerdotum, qui adorant potentes et divites curtisanos) e). Si namque nos, amici huius vite, nos ipsos in veritate exa- minemus, nonne inveniemus, quod nobis contingit cum 15 nostris superioribus et magnificis et inclitis do- minis in hacvita, quemadmodum mulieri fornicarie cum mecho suo, videlicet quod magis illos amplectitur, qui habent maiorem potestatem virilium et sunt pulchriores in aspectu, ab effectu prolis et fidei omnino desolate; et illud est 20 proprief) proprium Priapum pro deo suo eligere et eius ydo- lum sibi in mente vel ymaginem collocare et sibi subici et ip- sum venerari; vel forte copia pecuniali donacionis captivate, sed illud est magis proprium meretricum et tunc lucrum turpe est in loco deis) constitutum. Ita nos magis illos nonne ele- 25 gimush) nobis dominos, qui habent maiorem potestatem dandi, promovendi et defendendi, et amplius talibus sumus prompte subiecti, omni honorificencia comite, obediencia et humiliacione in ipsorum gloria, potencia et diviciis condelectati, quam illos, qui sunt domini Jhesu crucifixi amore redundantes, virtute animi 30 et sapiencia atque sanctitate prepollentes, inimici omnis vani- tatis, socii solum et maxime hominum devotorum, pauperum in Christo, humilium, precipue si itidem sunt alias forte pau- 35 a) sicut ed.; proiec (sic) A. b) et a ed.; a om. A. d) ita A in marg.: Cap.m XVIII. e) ita inscribitur in ed. g) sancto ed. h) eligimus ed. c) om. cd. f) est add. ed. 1) Cf. I. Cor. I. 24. 2) Oseae IN. 10—12.
Strana 77
Quod sacerdotes cupidi adorant suos superiores ut Maacha Priapum. 77 peres in hoc seculo et inglorii, et per consequens nichil vel modicum ab ipsis expectatur promocionis diviciarum, deliciarum et honoris in hac vita, nisi exercicium laboris in penitencia et formacionea) in sancta vitab) et edificacio caritatis et fidei in Jhesu crucifixo. Quis, queso, nostrum glorie et splendori divitum non con- delectatur in hac vita et non avertit se eo facilius ab ignobili et contempto in hoc mundo? Quis non prompcius veneraturc) et honorat divites et magnificos vitad) homines, quam panno- sos viros et derisos a peccatoribus mundi? Quis non assurget 10 gracius coram milite potente vel homine divite veniente, quam coram simplici paupere Christi et humili?, clamante scriptura et dicente Jacob II1): „Ete) fratres, nolite in personarum ac- cepcione habere fidem domini nostri Jhesu Christi glorie. Etenim si introierit in conventum vestrum vir, aureum annulum habens 15 in veste candida, introierit autem et pauper in sordido habitu, et intendatis in eum, qui indutus est in veste preclara, et di- xeritis ei: Tuf), sede hic bene; pauperi autem dixeritis: Tu, sta illic, aut sede sub scabello pedum meorum: nonne iudicatis aput vosmet ipsos et facti estis iudices cogitacionum iniquarum? 20 Audite, fratres mei dilectissimi, nonne deus elegit pauperes in hoc mundo, divites in fide et heredes regni, quod repromisit deus diligentibus se? Vos autem exhonorastis pauperem." Ex hiis itaque collige, quam verum sit illud, quod est su- perius affirmatum, puta quod illa est horrenda abhominacio desolacionis et in templo Christi, quod mulieres fornicarie co- 25 lunt in loco sancto et adorant virorum magnam potenciam, pro ipsarum cupiditate insaciabili sacianda et exercenda, oblite Christ i crucifixi humilitatis, paupertatis deis), spei in solum deum et cari- tatis. Et memoraberis illius scripture II. Paralipomenon XV, [ubi] dicitur, quod Macha, mater regis Aza, fecit in luco simulachrum 30 Priapi 2). Macha, id est ingenium vel percussio: in- genium autem secundum prudenciam carnis 3) et sapiencie prin- cipum huius mundi, que est abhominacio, quia „sapiencia huius a) corr. A. b) nisi — vita A in marg. c) veneretur A ct ed. d) corr. A. e) om. ed. f) om. ed. g) fidei ed. 35 1) Jacobi II. 1—6. 2) Cf. II. Paralip. XV. 16: „Sed et Maacham, matrem Asa regis, ex augusto deposuit imperio, eo quod fecisset in lucro 3) Cf. Rom. VIII. 6 (prudentia carnis mors est). simulacrum Priapi.“
Quod sacerdotes cupidi adorant suos superiores ut Maacha Priapum. 77 peres in hoc seculo et inglorii, et per consequens nichil vel modicum ab ipsis expectatur promocionis diviciarum, deliciarum et honoris in hac vita, nisi exercicium laboris in penitencia et formacionea) in sancta vitab) et edificacio caritatis et fidei in Jhesu crucifixo. Quis, queso, nostrum glorie et splendori divitum non con- delectatur in hac vita et non avertit se eo facilius ab ignobili et contempto in hoc mundo? Quis non prompcius veneraturc) et honorat divites et magnificos vitad) homines, quam panno- sos viros et derisos a peccatoribus mundi? Quis non assurget 10 gracius coram milite potente vel homine divite veniente, quam coram simplici paupere Christi et humili?, clamante scriptura et dicente Jacob II1): „Ete) fratres, nolite in personarum ac- cepcione habere fidem domini nostri Jhesu Christi glorie. Etenim si introierit in conventum vestrum vir, aureum annulum habens 15 in veste candida, introierit autem et pauper in sordido habitu, et intendatis in eum, qui indutus est in veste preclara, et di- xeritis ei: Tuf), sede hic bene; pauperi autem dixeritis: Tu, sta illic, aut sede sub scabello pedum meorum: nonne iudicatis aput vosmet ipsos et facti estis iudices cogitacionum iniquarum? 20 Audite, fratres mei dilectissimi, nonne deus elegit pauperes in hoc mundo, divites in fide et heredes regni, quod repromisit deus diligentibus se? Vos autem exhonorastis pauperem." Ex hiis itaque collige, quam verum sit illud, quod est su- perius affirmatum, puta quod illa est horrenda abhominacio desolacionis et in templo Christi, quod mulieres fornicarie co- 25 lunt in loco sancto et adorant virorum magnam potenciam, pro ipsarum cupiditate insaciabili sacianda et exercenda, oblite Christ i crucifixi humilitatis, paupertatis deis), spei in solum deum et cari- tatis. Et memoraberis illius scripture II. Paralipomenon XV, [ubi] dicitur, quod Macha, mater regis Aza, fecit in luco simulachrum 30 Priapi 2). Macha, id est ingenium vel percussio: in- genium autem secundum prudenciam carnis 3) et sapiencie prin- cipum huius mundi, que est abhominacio, quia „sapiencia huius a) corr. A. b) nisi — vita A in marg. c) veneretur A ct ed. d) corr. A. e) om. ed. f) om. ed. g) fidei ed. 35 1) Jacobi II. 1—6. 2) Cf. II. Paralip. XV. 16: „Sed et Maacham, matrem Asa regis, ex augusto deposuit imperio, eo quod fecisset in lucro 3) Cf. Rom. VIII. 6 (prudentia carnis mors est). simulacrum Priapi.“
Strana 78
78 Matthiae de Janov Regulae, l. 111, tr. 6, c. 18 et 19. mundi inimica est deo: legi enim dei non est subiecta neque enim potest“ 1), quia sacerdos in ecclesia invitatus et in ipsa glorians est abhominacio, quia „illi, qui in carne sunt, deo pla- cere non possunt“ 2); — vel percussio, scilicet permissionis a 5 deo, vel vindicta dei. Macha, inquit, mater Aza, id est tollentis facturam, vide- licet Jhesu Christi de medio ecclesie illius facturea), de qua scriptum est 3): „Gracia et veritas per Jhesum Christum facta est.“ Que est desolacio, quia „spiritus sanctus discipline effugiet 10 fictum et auffert se a cogitacione, que est sine intellectu“ 4). „Et mater pulchre dileccionis, agnicionis etb) timoris et sancte spei“5) „que est desuper descendens, primum quidem pudica, deinde pacifica, modesta, swadibilis, bonis consenciens, plena miseri- cordia et fructibus bonis, iudicans sine simulacione“6), non di- 15 gnatur partem habere in homine vel in dei templo [f 224a] cum sapiencia „terrena, animali, dyabolica“7), que primum quidem est inpudica in sua cupiditate petendo honores") et divicias a suis viris, contenciosa pro diviciis et honoribusd), inmodesta in avaricia et voluptate, pertinax et dura ad ea, que sunt humili- 20 tatis Jhesu et contemptus vel fraterne communionis, plena cru- delitate et operibus infructuosis, in omnibus admiscens aliquam simulacionem et defectum veritatis. Ista igitur Macha, id est ingenium hominum, et ista sa- piencia carnis nostree), clerici et sacerdotes, mater 25 desolacionis a spiritu et simpicitate Jhesu crucifixi, fecit in lucof), id ests) in densitate multitudinis nimie adinven- cionum hominum, doctrinarum et preceptorum, (que secundum apostolum sunt quideml) racionem habencia sapiencie in super- sticione et humilitate, et non ad parcendum corpori, non in 30 honore aliquo divino, sed ad saturitatem carniss), corde longe a Jhesu crucifixo existente9), longei) autem in amore huius mundi et amicicia hominum huius vite occupato) simulachrum Priapi, id est omnem similitudinem regum et dominorum gen- a) ita A ct ed. b) om. ed. c) delitias add. ed. d) dignitatibus ed. e) nostre corr. nostri (?) A; nostri clerici false el. 1) luco A. g) id est om. ed. h) sunt quidem om. ed. i) prope (sic) od. 35 1) Rom. VIII. 7. 2) Rom. VIII. 8. 3) Joan. I. 17. 4) Sap. I. 5 1) Cf. Jacobi III. 17. 7) Cf. (auferet...sunt). 5) Eccli. XXIV. 2./. 9) Cf. Matth. XV. 8 (cor autem Jacobi III. 15. 8) Cf. Coloss. II. 23. 40 eorum longe est a me).
78 Matthiae de Janov Regulae, l. 111, tr. 6, c. 18 et 19. mundi inimica est deo: legi enim dei non est subiecta neque enim potest“ 1), quia sacerdos in ecclesia invitatus et in ipsa glorians est abhominacio, quia „illi, qui in carne sunt, deo pla- cere non possunt“ 2); — vel percussio, scilicet permissionis a 5 deo, vel vindicta dei. Macha, inquit, mater Aza, id est tollentis facturam, vide- licet Jhesu Christi de medio ecclesie illius facturea), de qua scriptum est 3): „Gracia et veritas per Jhesum Christum facta est.“ Que est desolacio, quia „spiritus sanctus discipline effugiet 10 fictum et auffert se a cogitacione, que est sine intellectu“ 4). „Et mater pulchre dileccionis, agnicionis etb) timoris et sancte spei“5) „que est desuper descendens, primum quidem pudica, deinde pacifica, modesta, swadibilis, bonis consenciens, plena miseri- cordia et fructibus bonis, iudicans sine simulacione“6), non di- 15 gnatur partem habere in homine vel in dei templo [f 224a] cum sapiencia „terrena, animali, dyabolica“7), que primum quidem est inpudica in sua cupiditate petendo honores") et divicias a suis viris, contenciosa pro diviciis et honoribusd), inmodesta in avaricia et voluptate, pertinax et dura ad ea, que sunt humili- 20 tatis Jhesu et contemptus vel fraterne communionis, plena cru- delitate et operibus infructuosis, in omnibus admiscens aliquam simulacionem et defectum veritatis. Ista igitur Macha, id est ingenium hominum, et ista sa- piencia carnis nostree), clerici et sacerdotes, mater 25 desolacionis a spiritu et simpicitate Jhesu crucifixi, fecit in lucof), id ests) in densitate multitudinis nimie adinven- cionum hominum, doctrinarum et preceptorum, (que secundum apostolum sunt quideml) racionem habencia sapiencie in super- sticione et humilitate, et non ad parcendum corpori, non in 30 honore aliquo divino, sed ad saturitatem carniss), corde longe a Jhesu crucifixo existente9), longei) autem in amore huius mundi et amicicia hominum huius vite occupato) simulachrum Priapi, id est omnem similitudinem regum et dominorum gen- a) ita A ct ed. b) om. ed. c) delitias add. ed. d) dignitatibus ed. e) nostre corr. nostri (?) A; nostri clerici false el. 1) luco A. g) id est om. ed. h) sunt quidem om. ed. i) prope (sic) od. 35 1) Rom. VIII. 7. 2) Rom. VIII. 8. 3) Joan. I. 17. 4) Sap. I. 5 1) Cf. Jacobi III. 17. 7) Cf. (auferet...sunt). 5) Eccli. XXIV. 2./. 9) Cf. Matth. XV. 8 (cor autem Jacobi III. 15. 8) Cf. Coloss. II. 23. 40 eorum longe est a me).
Strana 79
79 cium ad cupiditatem et abyssum fornicacionum suarum explen- dam, de quibus veritas preceperat, ne intrarent sanctuarium suum, dicens Luce XXII 1): „Reges gencium dominantur eorum, et qui potestatem habent super eos, benefici vocantur. Vos autem non sic, sed qui maior est in vobis, fiat sicut minor, et qui precessor est, sicut ministrator. Nam quis maior est, qui recumbit, an qui ministrat? Nonne qui recumbit? Ego autem in medio vestrum sum, sicut qui ministrat.“ Et ideo planctus Jeremie maxime proprie, ymmo principaliter proprie applicatur nunc ecclesie sacrosanctea), dicens 2): „Vide, domine, affliccionem 10 meam, quoniam erectus est inimicus meus. Manum suam misit hostis ad omnia desiderabilia eius, quia vidit gentes ingressas sanctuarium eius, de quibus preceperas, ne intrarent in eccle- siam tuam. Omnis populus eius gemens et querens panem: dederunt preciosa quequeb) pro cibo ad refocilandas animas 15 suas. Vide, domine, et considera, quoniam facta sum vilis.“ 5 Quod sacerdotes cupidi adorant suos superiores ut Macha Priapum. Capitulum undevicesimume). [Pestis saverdotum potissima, quod plus zelant pro hominibus quam pro deo, et potius ferunt blasphemiam in Christum quam vel minimum verbum contra papam]d). 20 Itaque cum videris fideliter et in veritate, quomodo magis timenture) domini huiusmodif), qui possunt dare aut nocere, quam Jhesus crucifixus, maior et crebrior sit inter nos sermo de ipsis, quam de Jhesu Nazareno, atque ipsorum gracia et af- fabilitas magis nos delectat, quam graciam obtinere seu suavem 25 spiritum Jhesu, filii dei, prompcius mandata ipsorum et facilius exequimur, quam mandata Jhesu Christi, magis sunt verba ipsorum nobis recencia et nos monencia, quam verba Jhesu, Emanuelis: ymmo mandata et doctrine talium dominorum, quos tremimus et miramur, quia potentes 30 sunt prodesse vel nocere, sunt nobis magis autentica et magis necessaria lesse] ecclesie sanctorum celebriter predicata, quam a) sanctae ed. b) quoque ed. c) ita A in marg.: Cap.m XIX. d) ita inscribit ed. e) magis add. A ct ed. 1) huius corr. huiusmodi A sup. lin. manu tenera anetoris. 35 1) Lucae XXII. 25—27. 2) Thren. I. 9—I1.
79 cium ad cupiditatem et abyssum fornicacionum suarum explen- dam, de quibus veritas preceperat, ne intrarent sanctuarium suum, dicens Luce XXII 1): „Reges gencium dominantur eorum, et qui potestatem habent super eos, benefici vocantur. Vos autem non sic, sed qui maior est in vobis, fiat sicut minor, et qui precessor est, sicut ministrator. Nam quis maior est, qui recumbit, an qui ministrat? Nonne qui recumbit? Ego autem in medio vestrum sum, sicut qui ministrat.“ Et ideo planctus Jeremie maxime proprie, ymmo principaliter proprie applicatur nunc ecclesie sacrosanctea), dicens 2): „Vide, domine, affliccionem 10 meam, quoniam erectus est inimicus meus. Manum suam misit hostis ad omnia desiderabilia eius, quia vidit gentes ingressas sanctuarium eius, de quibus preceperas, ne intrarent in eccle- siam tuam. Omnis populus eius gemens et querens panem: dederunt preciosa quequeb) pro cibo ad refocilandas animas 15 suas. Vide, domine, et considera, quoniam facta sum vilis.“ 5 Quod sacerdotes cupidi adorant suos superiores ut Macha Priapum. Capitulum undevicesimume). [Pestis saverdotum potissima, quod plus zelant pro hominibus quam pro deo, et potius ferunt blasphemiam in Christum quam vel minimum verbum contra papam]d). 20 Itaque cum videris fideliter et in veritate, quomodo magis timenture) domini huiusmodif), qui possunt dare aut nocere, quam Jhesus crucifixus, maior et crebrior sit inter nos sermo de ipsis, quam de Jhesu Nazareno, atque ipsorum gracia et af- fabilitas magis nos delectat, quam graciam obtinere seu suavem 25 spiritum Jhesu, filii dei, prompcius mandata ipsorum et facilius exequimur, quam mandata Jhesu Christi, magis sunt verba ipsorum nobis recencia et nos monencia, quam verba Jhesu, Emanuelis: ymmo mandata et doctrine talium dominorum, quos tremimus et miramur, quia potentes 30 sunt prodesse vel nocere, sunt nobis magis autentica et magis necessaria lesse] ecclesie sanctorum celebriter predicata, quam a) sanctae ed. b) quoque ed. c) ita A in marg.: Cap.m XIX. d) ita inscribit ed. e) magis add. A ct ed. 1) huius corr. huiusmodi A sup. lin. manu tenera anetoris. 35 1) Lucae XXII. 25—27. 2) Thren. I. 9—I1.
Strana 80
80 Matthiae de Janov Regulae, l. III, tr. 6, c. 19. doctrina ewangelii et prophetarum; verum eciam in tantum, ut iam ut deum ipsum timeamus ista mandataa) hominum, prout ista habes inferius magis inpinguatab) 1), mandatis dei neglectis et minus ponderatisc), et si aliquod vel minimum inconveniens 5 aut inhonestum vel culp abille in verbo vel in facto nobis acciderit in presencia nostrorum clarissimorum dominorum, magis eru- bescimus et dolemus, magis satisfacimus et emendamus modis nobis possibilibus, quam decies peccando coram Christo Jhesu in cogitatu, in verbo vel in operacioned), ymmo ista dissimulamus et pro illis sursum respicere 2) libere vel apperte apparere ante dominorum nostrorum oculos non audemus, et securius homo audet loqui vel disputare de potestate Christi vel de ipsius secretis, quam de potestate et secretis no- strorum prelatorum, quoniam si quis diceret vel faceret 15 blasphemiam contra Jhesum crucifixum, omnino non esset, qui pro eo irasceretur vel doleret aut qui hoce) puniret, sed si diceret quis vel faceretf) viloniams) contra beatissimum papam, sanctissimum dominum papam, vel regem serenissimum, aut strennuum dominum militem, ab istis, qui cupiunt illis suis glo- 20 riosis et magnish) dominis, plus quam deo, conplacere, non fu- geret i) inpunitus; item si producamus in medium nostrum sermonem de talibus dominis etk) divitibus huius seculi, omnes attendunt!) et, verbis suis addendo, vix tandem possuntm) suos sermones terminare; sed si incipias in conventu 25 nostro loqui de Jhesu Nazareno, contorquemus faciem nostram et corrugamusn) et muti efficimur, vix tandem") finem sermonis advocamus?), vel prohibemus inpedimusque loquentem, nobis verba admodum tediosa non ferentes!), ut manifeste in nobis videas conpletum esse sermonem, qui dicit3): „Omnis spiritus, 30 qui solvit Jhesum ex deo non est, et hic est Antichristus, de quo audistis, quoniam veniet, et nunc in mundo est“. Et subdit a) istis mandatis A et ed. b) inferius declarata el. c) in marg. add. A. d) in opere ed. e) haec ed. f) vel faceret aliquid contra sta- tutum papae vel regis aut principis ab illis, qui cupiunt oc. ed. 8) viloniam k) om. ed. h) gloriosis et magnis om. ed. i) fuerit ed. A pro feloniam. l) absque tedio add. recte ed. m) corr. scq. in 4. n) corrigamus 0) tamen od. corr. corrugamus A. P) expectamus ed. 1) et non ferenda ed. 10 35 1) v. infra c. 31. 40 Joan. IV. 3. 2) Cf. Lucae XIII. II (sursum respicere). 3) I
80 Matthiae de Janov Regulae, l. III, tr. 6, c. 19. doctrina ewangelii et prophetarum; verum eciam in tantum, ut iam ut deum ipsum timeamus ista mandataa) hominum, prout ista habes inferius magis inpinguatab) 1), mandatis dei neglectis et minus ponderatisc), et si aliquod vel minimum inconveniens 5 aut inhonestum vel culp abille in verbo vel in facto nobis acciderit in presencia nostrorum clarissimorum dominorum, magis eru- bescimus et dolemus, magis satisfacimus et emendamus modis nobis possibilibus, quam decies peccando coram Christo Jhesu in cogitatu, in verbo vel in operacioned), ymmo ista dissimulamus et pro illis sursum respicere 2) libere vel apperte apparere ante dominorum nostrorum oculos non audemus, et securius homo audet loqui vel disputare de potestate Christi vel de ipsius secretis, quam de potestate et secretis no- strorum prelatorum, quoniam si quis diceret vel faceret 15 blasphemiam contra Jhesum crucifixum, omnino non esset, qui pro eo irasceretur vel doleret aut qui hoce) puniret, sed si diceret quis vel faceretf) viloniams) contra beatissimum papam, sanctissimum dominum papam, vel regem serenissimum, aut strennuum dominum militem, ab istis, qui cupiunt illis suis glo- 20 riosis et magnish) dominis, plus quam deo, conplacere, non fu- geret i) inpunitus; item si producamus in medium nostrum sermonem de talibus dominis etk) divitibus huius seculi, omnes attendunt!) et, verbis suis addendo, vix tandem possuntm) suos sermones terminare; sed si incipias in conventu 25 nostro loqui de Jhesu Nazareno, contorquemus faciem nostram et corrugamusn) et muti efficimur, vix tandem") finem sermonis advocamus?), vel prohibemus inpedimusque loquentem, nobis verba admodum tediosa non ferentes!), ut manifeste in nobis videas conpletum esse sermonem, qui dicit3): „Omnis spiritus, 30 qui solvit Jhesum ex deo non est, et hic est Antichristus, de quo audistis, quoniam veniet, et nunc in mundo est“. Et subdit a) istis mandatis A et ed. b) inferius declarata el. c) in marg. add. A. d) in opere ed. e) haec ed. f) vel faceret aliquid contra sta- tutum papae vel regis aut principis ab illis, qui cupiunt oc. ed. 8) viloniam k) om. ed. h) gloriosis et magnis om. ed. i) fuerit ed. A pro feloniam. l) absque tedio add. recte ed. m) corr. scq. in 4. n) corrigamus 0) tamen od. corr. corrugamus A. P) expectamus ed. 1) et non ferenda ed. 10 35 1) v. infra c. 31. 40 Joan. IV. 3. 2) Cf. Lucae XIII. II (sursum respicere). 3) I
Strana 81
Quomodo sacerdotes cupidi plus zelent pro hominibus quam pro deo. 81 ad propositum 1): „Ipsi de mundo sunt, ideo de mundo lo- quuntur, et mundus eos audit. Nos ex deo sumus. Qui novit deum, audit nos. Qui autem non est ex deo, non audit nos" Cum autem contigerit esse presentes nos [f. 224b] in presencia nostrorum inclitorum dominorum, tunc ita libidinose ipsis adu- lamur et ita molliter loquimur et blande: Reverendissime, Serenissime, Beatissime, Sanctissime, infinitis vicibus iterantes, cum tremore caventesa), neb) ullo verbo vel minimo offendamus, nichil aliud nisi molles et blandientes nos ipsorum esse feminas exhibentes, sicut scriptum est Ysaie LVII 2): „Dile- 10 xisti stratum eorum manu aperta, et ornasti regio te unguento et multiplicasti pigmenta tua.“ Quando autem loquimur coram Jhesu vel cum Jhesu crucifixo in psallendo vel orandoe), quam negligenter hoc faciamusd), quam evasive, quam sine timore et irreverenter, quis digne posset illud enarrare, cum tamen alias 15 dicat scriptura3): „Quoniam rex omnis terre deus, psallite sa- pienter“, et alibi 4): „Populus hic labiis me honorat, cor autem corum longe est a me. Frustra autem colunt me, docentes doc- trinas et mandata hominum“, subaudise) mangnatorum, ad f) quos sumus prorsus effusi. Et ita cum summa diligencia exhibemus nos coram eisdem nostris inclitis huiusmodis) dominis et gloriosis prudentes, docti, faceti et facundi, honesti et modesti, gaudentesh) pro eo maxime, quod sumus personati et eloquentesi), ut valeamus ipsis melius conplacere propter nostram propriam promocionem 25 per ipsos et aput ipsos. Et ipsi domini nostri similiter in om- nibus coram nobis, quemadmodum mulier fornicaria coram suo dilecto amatorek) et1) amator coram sua concubina. Ita dulciter ipsis dona nostra offerimus, ita iocunde nimis libita ipsorum perficimus, quemadmodum spiritus Jhesu 30 de nobis prophetavit, dicens Eze[chielis] XVI. c.m) 5): „Habens fiduciam in pulchritudine tua, fornicata es in nomine tuo, et posuisti fornicacionem tuam omni transeunti, ut eius fieres. Et 20 a) canentes A. b) om. ed. c) aut praedicando ed. d) facimus ed. e) subaudi praelatorum ed. f) a corr. ad A. g) huius mundi ed. b) et gaudentes ed. i) et eis dilecti, quemadmodum oc. ed., cet. om. k) amasio (sic) ed. 1) et e contra ed. m) XVI in m. A manu auct. 35 1) I. Joan. IV. 5—6. 2) Isaiae LVII. 8—9. 3) Psalm. XLVI. 8. 4) Matth. XV. 8—9. 5) Ezech. XVI. 15—23. KYBAL: M. de Janov Regulae, IV. 6
Quomodo sacerdotes cupidi plus zelent pro hominibus quam pro deo. 81 ad propositum 1): „Ipsi de mundo sunt, ideo de mundo lo- quuntur, et mundus eos audit. Nos ex deo sumus. Qui novit deum, audit nos. Qui autem non est ex deo, non audit nos" Cum autem contigerit esse presentes nos [f. 224b] in presencia nostrorum inclitorum dominorum, tunc ita libidinose ipsis adu- lamur et ita molliter loquimur et blande: Reverendissime, Serenissime, Beatissime, Sanctissime, infinitis vicibus iterantes, cum tremore caventesa), neb) ullo verbo vel minimo offendamus, nichil aliud nisi molles et blandientes nos ipsorum esse feminas exhibentes, sicut scriptum est Ysaie LVII 2): „Dile- 10 xisti stratum eorum manu aperta, et ornasti regio te unguento et multiplicasti pigmenta tua.“ Quando autem loquimur coram Jhesu vel cum Jhesu crucifixo in psallendo vel orandoe), quam negligenter hoc faciamusd), quam evasive, quam sine timore et irreverenter, quis digne posset illud enarrare, cum tamen alias 15 dicat scriptura3): „Quoniam rex omnis terre deus, psallite sa- pienter“, et alibi 4): „Populus hic labiis me honorat, cor autem corum longe est a me. Frustra autem colunt me, docentes doc- trinas et mandata hominum“, subaudise) mangnatorum, ad f) quos sumus prorsus effusi. Et ita cum summa diligencia exhibemus nos coram eisdem nostris inclitis huiusmodis) dominis et gloriosis prudentes, docti, faceti et facundi, honesti et modesti, gaudentesh) pro eo maxime, quod sumus personati et eloquentesi), ut valeamus ipsis melius conplacere propter nostram propriam promocionem 25 per ipsos et aput ipsos. Et ipsi domini nostri similiter in om- nibus coram nobis, quemadmodum mulier fornicaria coram suo dilecto amatorek) et1) amator coram sua concubina. Ita dulciter ipsis dona nostra offerimus, ita iocunde nimis libita ipsorum perficimus, quemadmodum spiritus Jhesu 30 de nobis prophetavit, dicens Eze[chielis] XVI. c.m) 5): „Habens fiduciam in pulchritudine tua, fornicata es in nomine tuo, et posuisti fornicacionem tuam omni transeunti, ut eius fieres. Et 20 a) canentes A. b) om. ed. c) aut praedicando ed. d) facimus ed. e) subaudi praelatorum ed. f) a corr. ad A. g) huius mundi ed. b) et gaudentes ed. i) et eis dilecti, quemadmodum oc. ed., cet. om. k) amasio (sic) ed. 1) et e contra ed. m) XVI in m. A manu auct. 35 1) I. Joan. IV. 5—6. 2) Isaiae LVII. 8—9. 3) Psalm. XLVI. 8. 4) Matth. XV. 8—9. 5) Ezech. XVI. 15—23. KYBAL: M. de Janov Regulae, IV. 6
Strana 82
82 Matthiae de Janov Regulae, l. III, tr. 6, c. 19 et 20. sumens de vestimentis tuisa), fecisti tibi excelsa, hinc inde con- sutab), et fornicata es super eisc), sicut non est factum, neque futurum est d). Et tulisti vasa decoris tui de auro meo et de argento meo, que dedi tibi, et fecistie) ymagines masculinas, et fornicata es in eis. Et sumpsisti vestimenta tua multicoloria, et vestita es eis. Et oleum meum et thimiama meum posuisti coram eis. Et panem meum, quem dedi tibi, similam et oleum et mel, quibus enutrivi te, posuisti in conspectu eorum in odo- rem suavitatis. Et factum est, ayt dominus deus. Et tulisti 10 filios tuos et filias tuas, quas generasti michi, et ymmolasti eis ad devorandum. Numquid parva est fornicacio tua? Ymmolasti filios meos et dedisti, illos consecrans, eis. Et post omnes ab- hominaciones tuas et fornicaciones non es recordata dierum adolescencie tue, quando eras nuda et confusione plena et con- 15 culcata in sanguine tuof). Et accidit post omnem maliciam tuam, ve, ve tibi, ayt dominus deus." Nota hic, quod omnia hec verba et omnia puncta valde proprie et valdes) respiciunt et concernunt moderni seculi car- nales christianos, et primum clericos yppocritas et sacerdotes. 20 Exempli gracia veluti hoc, quod sequitur, cum dicitur 1): „Et edificasti tibi lupanar“, id est excogitasti tibi loca et tempora atque modos diligenter, quibus conplaceas h) illis magnis et glo- riosis tuis dominis, vel quibus et per que applausum accur- sumque populorum tibi conparares. „Et [fecisti tibi prostibulum 25 in cunctis plateis“, id est omnem pulchritudinem et splendorem corporalem solum ideo, ut homines, hiis talibus delectati et illecti, magis essent largi ad dandum et prompti ad collaudan- dum et pre aliis vicinis glorificandum talia loca et auctores ipsorum. Et quia omnia talia repleta sunt cupiditate et ava- 30 ricia, ideo sequitur 2): „Ad omne caput vie edificasti signum prostitucionis tue et abhominabilem fecisti decorem tuum. Et divisistii) pedes tuos omnik) transeunti, multiplicasti omnes for- nicaciones tuas“, et cetera. Et istorum pedum habes intellec- 17) Nota A. 35 a) ita biblia; meis A et ed. super eum A. d) ras. seq. in A. 1) om. ed. g) et valde om. ed. sisti A. k) corr. A. b) consumpta false A. c) ita biblia; e) et fecisti om. A; tibi add. ed. h) placeas ed. i) dimisisti corr. divi- 1) Ezech. XVI. 24. 2) Ezech. XVI. 25
82 Matthiae de Janov Regulae, l. III, tr. 6, c. 19 et 20. sumens de vestimentis tuisa), fecisti tibi excelsa, hinc inde con- sutab), et fornicata es super eisc), sicut non est factum, neque futurum est d). Et tulisti vasa decoris tui de auro meo et de argento meo, que dedi tibi, et fecistie) ymagines masculinas, et fornicata es in eis. Et sumpsisti vestimenta tua multicoloria, et vestita es eis. Et oleum meum et thimiama meum posuisti coram eis. Et panem meum, quem dedi tibi, similam et oleum et mel, quibus enutrivi te, posuisti in conspectu eorum in odo- rem suavitatis. Et factum est, ayt dominus deus. Et tulisti 10 filios tuos et filias tuas, quas generasti michi, et ymmolasti eis ad devorandum. Numquid parva est fornicacio tua? Ymmolasti filios meos et dedisti, illos consecrans, eis. Et post omnes ab- hominaciones tuas et fornicaciones non es recordata dierum adolescencie tue, quando eras nuda et confusione plena et con- 15 culcata in sanguine tuof). Et accidit post omnem maliciam tuam, ve, ve tibi, ayt dominus deus." Nota hic, quod omnia hec verba et omnia puncta valde proprie et valdes) respiciunt et concernunt moderni seculi car- nales christianos, et primum clericos yppocritas et sacerdotes. 20 Exempli gracia veluti hoc, quod sequitur, cum dicitur 1): „Et edificasti tibi lupanar“, id est excogitasti tibi loca et tempora atque modos diligenter, quibus conplaceas h) illis magnis et glo- riosis tuis dominis, vel quibus et per que applausum accur- sumque populorum tibi conparares. „Et [fecisti tibi prostibulum 25 in cunctis plateis“, id est omnem pulchritudinem et splendorem corporalem solum ideo, ut homines, hiis talibus delectati et illecti, magis essent largi ad dandum et prompti ad collaudan- dum et pre aliis vicinis glorificandum talia loca et auctores ipsorum. Et quia omnia talia repleta sunt cupiditate et ava- 30 ricia, ideo sequitur 2): „Ad omne caput vie edificasti signum prostitucionis tue et abhominabilem fecisti decorem tuum. Et divisistii) pedes tuos omnik) transeunti, multiplicasti omnes for- nicaciones tuas“, et cetera. Et istorum pedum habes intellec- 17) Nota A. 35 a) ita biblia; meis A et ed. super eum A. d) ras. seq. in A. 1) om. ed. g) et valde om. ed. sisti A. k) corr. A. b) consumpta false A. c) ita biblia; e) et fecisti om. A; tibi add. ed. h) placeas ed. i) dimisisti corr. divi- 1) Ezech. XVI. 24. 2) Ezech. XVI. 25
Strana 83
Explicatio textus Ezech. c. 16 (et 17) de muliere fornicaria. 83 tum iam superius declaratum1). Et tunc multum ad proposi- tum 2): „Et fornicata es cum filiis Egypti, vicinis tuis, magnarum carnium“, id est, cum dominisa) secularibus et hominibus divi- tibus et potentibus in hoc mundo, sicut supra est expressum 3). „Et multiplicasti fornicacionem tuam ad irritandum me." Capitulum vigesimumb). [De ingratitudine sacerdotum erga Christum, qui sub illius practextu ad divitias et gloriam provecti, nunc eum conculcant, diligentes gloriam hominum magis quam dei. Explanatio loci Ezechielis capite 17. et Isaiae capite 1]c). 10 Verumptamen hanc materiam, puta quo modo subditi, in- grati facti piissimo Jhesu Christo, qui ipsos emit suo sanguine, abutuntur suis dominis divitibus et gloriosis, per quos anhelant suam cupiditatem adinplere, magis cum honesto enigmate et ma- gis occultod) spiritus Jhesu circumscribit Ezechielis XVII. [f. 225a]. Ubi postquam disseruit modo, quo dictum est superius 4), de muliere fornicaria, tunc ita dicit5): „Et factum est verbum do- mini ad me, dicens: Filie) hominis, propone enigma et narra parabolam ad domum Israel. Et dices: Hecf) dicit dominus deus]s) : Aquila grandis magnarum alarum, longo membrorum 20 ductu, plena plumis et varietate venit ad Libanum et tulit me- dullam cedri. Summitatem frondium eius avulsit et transportavit eam in terram Canaan, in urbe negociatorum posuit eam. Et tulit de semine terre et posuit illud in terra pro semine, ut firmaret radicem super aquas multas: in superficie posuit illud. 25 Cumque germinasset, crevit in vineam laciorem humili statura, respicientibus ramis eius ad eam: et radices eius sub illa erant. Facta est ergo vinea et fructificavit in palmites et emisit pro- pagines. Et facta est aquilla alterab) grandis, magnis alis mul- tisque plumis. Et ecce, vinea ista, quasi mittens radices suas 30 ad eami), palmites suos extendit ad illam, ut irrigaret eam de 15 a) diis ed. b) ita A in marg.: Cap.m XX. c) ita inscr. in ed. d) occulte ed. e) Filii A; ita et infra omnibus locis. 1) Hec — deus om. ed. g) ita biblia; dominus A, sed postea del. h) alta A ; om. ed. i) corr. A. 35 1) v. supra c. 17, p. 74—75. 2) Erech. XVI. 26. 3) v. p. 82, lin. 32; 5) Ezech. XVII. 1—10. cf. etiam supra c. 17, p. 75. 4) v. supra c. 19, p. 82. 6*
Explicatio textus Ezech. c. 16 (et 17) de muliere fornicaria. 83 tum iam superius declaratum1). Et tunc multum ad proposi- tum 2): „Et fornicata es cum filiis Egypti, vicinis tuis, magnarum carnium“, id est, cum dominisa) secularibus et hominibus divi- tibus et potentibus in hoc mundo, sicut supra est expressum 3). „Et multiplicasti fornicacionem tuam ad irritandum me." Capitulum vigesimumb). [De ingratitudine sacerdotum erga Christum, qui sub illius practextu ad divitias et gloriam provecti, nunc eum conculcant, diligentes gloriam hominum magis quam dei. Explanatio loci Ezechielis capite 17. et Isaiae capite 1]c). 10 Verumptamen hanc materiam, puta quo modo subditi, in- grati facti piissimo Jhesu Christo, qui ipsos emit suo sanguine, abutuntur suis dominis divitibus et gloriosis, per quos anhelant suam cupiditatem adinplere, magis cum honesto enigmate et ma- gis occultod) spiritus Jhesu circumscribit Ezechielis XVII. [f. 225a]. Ubi postquam disseruit modo, quo dictum est superius 4), de muliere fornicaria, tunc ita dicit5): „Et factum est verbum do- mini ad me, dicens: Filie) hominis, propone enigma et narra parabolam ad domum Israel. Et dices: Hecf) dicit dominus deus]s) : Aquila grandis magnarum alarum, longo membrorum 20 ductu, plena plumis et varietate venit ad Libanum et tulit me- dullam cedri. Summitatem frondium eius avulsit et transportavit eam in terram Canaan, in urbe negociatorum posuit eam. Et tulit de semine terre et posuit illud in terra pro semine, ut firmaret radicem super aquas multas: in superficie posuit illud. 25 Cumque germinasset, crevit in vineam laciorem humili statura, respicientibus ramis eius ad eam: et radices eius sub illa erant. Facta est ergo vinea et fructificavit in palmites et emisit pro- pagines. Et facta est aquilla alterab) grandis, magnis alis mul- tisque plumis. Et ecce, vinea ista, quasi mittens radices suas 30 ad eami), palmites suos extendit ad illam, ut irrigaret eam de 15 a) diis ed. b) ita A in marg.: Cap.m XX. c) ita inscr. in ed. d) occulte ed. e) Filii A; ita et infra omnibus locis. 1) Hec — deus om. ed. g) ita biblia; dominus A, sed postea del. h) alta A ; om. ed. i) corr. A. 35 1) v. supra c. 17, p. 74—75. 2) Erech. XVI. 26. 3) v. p. 82, lin. 32; 5) Ezech. XVII. 1—10. cf. etiam supra c. 17, p. 75. 4) v. supra c. 19, p. 82. 6*
Strana 84
84 Matthiae de Janov Regulae, l. III, tr. 6, c. 20 et 21. areolis germinis sui, quea) in terra bona super aquas multas plantata est, ut faciat frondes et portet fructum, ut sit in vineam grandem. Dic: Hec dicit dominus deus. Ergone prosperabitur? Nonne radices eius evellet et fructus eius distringet et siccabit omnes palmites [germinis] eius et arescet et non in bracchio grandi neque in populo multo, ut evelleret eam radicitus? Ecce, plantata est. Ergone prosperabitur? Nonne, cum tetigerit ventus urens, siccabitur et in areis germinis sui arescet“b). Intellectus in grossoc) et in summa huius enigmatis est 10 iste, iuxta predicta diffuse declarata: quod christiani, et primum clerici et sacerdotes, ubi deberent primum et ante omnia in- quirere Christum Jhesum, suum verum et unicum dominum, ad eius manus solius respicere 1) fide, spe et caritate, unum so- lum porrod) necessarium 2) ab ipso et in ipso et ex ipso unico 15 expectantes, id est beatam spem3) et salutem eternam suarum animarum, et dehinc habere respectum et humilem af- fectum ad suos prepositos, solum ad instanciam Christi Jhesu ipsis subiecti et ipsis obedientes, in nomineque Jhesu ipsos honorantes secundum insti- 20 tucionem et preceptum scripturarum, quemadmo- dum fecerunt christiani primi, et primum clerici et sacerdotes, per multa tempora ecclesie sacrosancte, in quibus et prepositi in suis subiectis et subiecti in suis su- perioribus non alia, quam ea, que Christi Jhesu erant, quie) ipsos 25 creavit et sanguine suo redemit, [erant] inquirentesf) fideliter: et ecce, nunc ibi, id ests) in eadem ecclesia, cupiditate nimis et iniquitate habundante et caritate multorum ad Christum cruci- fixum refrigerante 4), factum est ex multis nimis et variis ope- racionibus sathane subtilissimis eth) apparentibus et per longam 30 successionem et dilatacionem hominum amancium istum mun- dum, quod christiani, et primum clerici et sacerdotes, et subditi!) in suis prepositis et dominis in clericis et prepositi domi- nantes in clero non aliud querunt nisi, que sua sunt 5), et suas cupiditatum fornicaciones adinplere et exercere modis variis, de a) om. biblia et ed. b) sui arescet in marg. A add. c) gresso (sic) od. d) quod est ed. e) quomodo ed. 1) inquirebant ed. 8) id est om. ed. h) operantibus seq. in A, sed del.; et non ed. i) et scq. in A. 5 35 1) Cf. Eccli. XXXIII. 22 (respicere in manus). 2) Cf. Lucae X. 42: „Porro unum est necessarium.“ 3) Cf. Tit. II. 13 (expectantes beatam 5) Cf. Philip. II. 21. 40 spem). 4) Cf. Matth. XXIV. 12.
84 Matthiae de Janov Regulae, l. III, tr. 6, c. 20 et 21. areolis germinis sui, quea) in terra bona super aquas multas plantata est, ut faciat frondes et portet fructum, ut sit in vineam grandem. Dic: Hec dicit dominus deus. Ergone prosperabitur? Nonne radices eius evellet et fructus eius distringet et siccabit omnes palmites [germinis] eius et arescet et non in bracchio grandi neque in populo multo, ut evelleret eam radicitus? Ecce, plantata est. Ergone prosperabitur? Nonne, cum tetigerit ventus urens, siccabitur et in areis germinis sui arescet“b). Intellectus in grossoc) et in summa huius enigmatis est 10 iste, iuxta predicta diffuse declarata: quod christiani, et primum clerici et sacerdotes, ubi deberent primum et ante omnia in- quirere Christum Jhesum, suum verum et unicum dominum, ad eius manus solius respicere 1) fide, spe et caritate, unum so- lum porrod) necessarium 2) ab ipso et in ipso et ex ipso unico 15 expectantes, id est beatam spem3) et salutem eternam suarum animarum, et dehinc habere respectum et humilem af- fectum ad suos prepositos, solum ad instanciam Christi Jhesu ipsis subiecti et ipsis obedientes, in nomineque Jhesu ipsos honorantes secundum insti- 20 tucionem et preceptum scripturarum, quemadmo- dum fecerunt christiani primi, et primum clerici et sacerdotes, per multa tempora ecclesie sacrosancte, in quibus et prepositi in suis subiectis et subiecti in suis su- perioribus non alia, quam ea, que Christi Jhesu erant, quie) ipsos 25 creavit et sanguine suo redemit, [erant] inquirentesf) fideliter: et ecce, nunc ibi, id ests) in eadem ecclesia, cupiditate nimis et iniquitate habundante et caritate multorum ad Christum cruci- fixum refrigerante 4), factum est ex multis nimis et variis ope- racionibus sathane subtilissimis eth) apparentibus et per longam 30 successionem et dilatacionem hominum amancium istum mun- dum, quod christiani, et primum clerici et sacerdotes, et subditi!) in suis prepositis et dominis in clericis et prepositi domi- nantes in clero non aliud querunt nisi, que sua sunt 5), et suas cupiditatum fornicaciones adinplere et exercere modis variis, de a) om. biblia et ed. b) sui arescet in marg. A add. c) gresso (sic) od. d) quod est ed. e) quomodo ed. 1) inquirebant ed. 8) id est om. ed. h) operantibus seq. in A, sed del.; et non ed. i) et scq. in A. 5 35 1) Cf. Eccli. XXXIII. 22 (respicere in manus). 2) Cf. Lucae X. 42: „Porro unum est necessarium.“ 3) Cf. Tit. II. 13 (expectantes beatam 5) Cf. Philip. II. 21. 40 spem). 4) Cf. Matth. XXIV. 12.
Strana 85
De ingratitud. sacerd. erga Christum debitoque respectu ad praepositos. 85 quibus longus sermo ante iam precessit et amplius infra de- ducetur 1), domino Jhesu piissimo et unico fideli domino et deo vero, pro se crucifixo, facto quasi mortuo a corde et post suam carnem collocato, ymmo multis et variis criminibus blasphe- mato, secundum quod conqueritur, dicens Isaie I°2): „Audite, celi, et auribus percipe, terra, quoniam dominus locutus est: Filios enutrivi et exaltavi, ipsi autem spreverunta) me. Cognovit bos possessorem suum et asinus presepe domini sui: Israel autem me non cognovit, populusque meus non intellexit. Ve genti peccatrici, populo gravi iniquitate, semini nequam, filiis scele- 10 ratis. Dereliquerunt dominum, blasphemaverunt sanctum Israel, abalienatib) sunt retrorsum. Super quo percuciam vos ultra ad- dentes prevaricacionem? Omne caput languidum et omne cor merens. A planta pedis usque ad verticem non est in eo sanitas, et wlnus et livor et plaga tumens non est circumligata nece) 15 curata medicamine neque fota oleo. Terra vestra deserta, civi- tates vestre succense igni“, et ceterad). Capitulum vigesimum primum°). [Explanatio capitis octavi Ezechielis de promotione divitum et potentum in ecclesia. Et quibus artibus eludant ea, quae a piis 20 doctoribus proponuntur]f). Quams) iniuriam pati ajtur Christus crucifixus a cupiditate et superbia christianorum, maiorum et minorum, prepositorum et subditorum, Ezechiel planius exprimit, ubi sic dicitur 3): (versus 5)h) „Fili hominis, leva oculos tuos ad viam 25 aquilonis“, id est ad viam et ad modos christianorum, ama- torum huius mundi, ubi Lucifer e regione Christii) Jhesu sedem suam moxk) a principio nisus est collocare et omnibus conati- bus suis fieri filio dei altissimo similis in gloria et honore, eo quod superbia eius ascendit semper 4). Et propterea, quidquid 1) 30 [f. 225'] pulchritudinis et decoris conspicit in electis, omnibus 24) Ezechielis co 8. b. A alia manu coaeva. a) spernunt ed. b) alienati ed. c) ut corr. nec A. d) et cetera om. ed. c) ita A in marg.: Cap.m XXI. f) ita inscribitur in el. g) ita corr. ab editore. Hanc A et ed. h) add. ab editore, prout et in sub- sequentibus. 1) Christo A. k) om. ed. 1) quicquid ed. 35 1) v. supra c. 11 sq. ct infra c. 22 et l. a. 2) Isaiae I. 2—7. 3) Ezech. VIII. 5. 4) superbia ascendit, cf. Isaiae XXXVII. 29.
De ingratitud. sacerd. erga Christum debitoque respectu ad praepositos. 85 quibus longus sermo ante iam precessit et amplius infra de- ducetur 1), domino Jhesu piissimo et unico fideli domino et deo vero, pro se crucifixo, facto quasi mortuo a corde et post suam carnem collocato, ymmo multis et variis criminibus blasphe- mato, secundum quod conqueritur, dicens Isaie I°2): „Audite, celi, et auribus percipe, terra, quoniam dominus locutus est: Filios enutrivi et exaltavi, ipsi autem spreverunta) me. Cognovit bos possessorem suum et asinus presepe domini sui: Israel autem me non cognovit, populusque meus non intellexit. Ve genti peccatrici, populo gravi iniquitate, semini nequam, filiis scele- 10 ratis. Dereliquerunt dominum, blasphemaverunt sanctum Israel, abalienatib) sunt retrorsum. Super quo percuciam vos ultra ad- dentes prevaricacionem? Omne caput languidum et omne cor merens. A planta pedis usque ad verticem non est in eo sanitas, et wlnus et livor et plaga tumens non est circumligata nece) 15 curata medicamine neque fota oleo. Terra vestra deserta, civi- tates vestre succense igni“, et ceterad). Capitulum vigesimum primum°). [Explanatio capitis octavi Ezechielis de promotione divitum et potentum in ecclesia. Et quibus artibus eludant ea, quae a piis 20 doctoribus proponuntur]f). Quams) iniuriam pati ajtur Christus crucifixus a cupiditate et superbia christianorum, maiorum et minorum, prepositorum et subditorum, Ezechiel planius exprimit, ubi sic dicitur 3): (versus 5)h) „Fili hominis, leva oculos tuos ad viam 25 aquilonis“, id est ad viam et ad modos christianorum, ama- torum huius mundi, ubi Lucifer e regione Christii) Jhesu sedem suam moxk) a principio nisus est collocare et omnibus conati- bus suis fieri filio dei altissimo similis in gloria et honore, eo quod superbia eius ascendit semper 4). Et propterea, quidquid 1) 30 [f. 225'] pulchritudinis et decoris conspicit in electis, omnibus 24) Ezechielis co 8. b. A alia manu coaeva. a) spernunt ed. b) alienati ed. c) ut corr. nec A. d) et cetera om. ed. c) ita A in marg.: Cap.m XXI. f) ita inscribitur in el. g) ita corr. ab editore. Hanc A et ed. h) add. ab editore, prout et in sub- sequentibus. 1) Christo A. k) om. ed. 1) quicquid ed. 35 1) v. supra c. 11 sq. ct infra c. 22 et l. a. 2) Isaiae I. 2—7. 3) Ezech. VIII. 5. 4) superbia ascendit, cf. Isaiae XXXVII. 29.
Strana 86
86 Matthiae de Janov Regulae, l. III, tr. 6, c. 21. 5 10 15 talibus suum investivit Antychristum, ut paulo post de aquilis in sermone edicetur 1). „Et levavi oculos meos“, id est in- tellectum suffultum a spiritu Jhesu, de quo alibi 2): „Hiis autem fieri incipientibus [respicite et] levate capita vestra“, ad viam aquilonis“, id est ad consideracionem christianorum, quos replevit spiritus huius mundi cum universis spiritibus septem nequioribus 3), id est astucioribus ad decipiendum in spirituali- bus nequicie in celestibus 4) pro eo maxime, si fieri poterit, ut electi seducantur in errorem 5). Sequitur 6): „Et ecce, ab aquilone“, id est modo, quo conponuntura) „porte introitus“ ad gradus et dignitates et ad sacrificandum in ecclesia deo. Et isti sunt viri dicti „porte introitus" in ecclesia constituti, perb) quos intratur ex hoc mundo ad templum et ad altare, id est per ipsorum manuum inposicionem 7), id est ex parte illac), qua mundi amatores d) [et diviciarum et honorum intrant ad gradus ecclesie sancte per superiores, qui sunt amici huius vite. Et isti utrique, et qui intrant, et per quos intrant, sunt designati per atrium, quod est foris [ante] templum8), de quo mandatum est a domino, ne 20 meciatur, quoniam datum est gentibus, id est moribus et ritibus gentilibus, in conculcacionem9), nam tales, quos hic sermo de- notat, scilicet amici huius mundi, sunt omnino similes paganis, de quibus scriptum este) 10): „Hec omnia gentes inquirunt“f). Sequitur 11): „Ydolum zeli“, supple locatum, „in ipso 25 introitu“, id est modo, quo superius dictum est, cupiditas carnis locat] abyssum libidinum „in fronte“ clericis) vel sacerdotis, su- baudi in fronte12), id est prima et principali intencione. „Ydolum“ inquam, id est similitudo vel ymago omnis amoris et concu- piscencie carnis, diviciarum et honorum; „zeli“, id est ire divine 30 ex eo, quod inferunt alienum ignem ad thabernaculum federis a) ita ed.; conpositum A. b) sup. lin. add. A. c) Jesu (sic) ed. d) nundinationes al. e) om. ed. f) Ideo Psalm. dicitur: Deus, venerunt 6) clerici — in fronte gentes in haereditatem tuam, pollu. etc. add. ed. om. ed. ; in fronte habens, id est... 1) Ezech. VIII. 5. 2) Lucae XXI. 28. 3) Cf. Matth. XII. 45. 1) Cf. Ephes. VI. I2 (contra spiritualia nequitiae in caelestibus). 5) Cf. Matth. XXIV. 24. 6) Ezech. VIII. 5 (portae altaris). 7) Cf. II. Timot. I. 6. 8) de quo atrio v. Ezech. VIII. passim. 9) Cf. Matth. XIII. 30 et XX. I9. 10) Matth. VI. 32. 12) Cf. Apoc. XVII. 5 (Et in 11) Ezech. VIII. 5. 40 fronte eius nomen). 35
86 Matthiae de Janov Regulae, l. III, tr. 6, c. 21. 5 10 15 talibus suum investivit Antychristum, ut paulo post de aquilis in sermone edicetur 1). „Et levavi oculos meos“, id est in- tellectum suffultum a spiritu Jhesu, de quo alibi 2): „Hiis autem fieri incipientibus [respicite et] levate capita vestra“, ad viam aquilonis“, id est ad consideracionem christianorum, quos replevit spiritus huius mundi cum universis spiritibus septem nequioribus 3), id est astucioribus ad decipiendum in spirituali- bus nequicie in celestibus 4) pro eo maxime, si fieri poterit, ut electi seducantur in errorem 5). Sequitur 6): „Et ecce, ab aquilone“, id est modo, quo conponuntura) „porte introitus“ ad gradus et dignitates et ad sacrificandum in ecclesia deo. Et isti sunt viri dicti „porte introitus" in ecclesia constituti, perb) quos intratur ex hoc mundo ad templum et ad altare, id est per ipsorum manuum inposicionem 7), id est ex parte illac), qua mundi amatores d) [et diviciarum et honorum intrant ad gradus ecclesie sancte per superiores, qui sunt amici huius vite. Et isti utrique, et qui intrant, et per quos intrant, sunt designati per atrium, quod est foris [ante] templum8), de quo mandatum est a domino, ne 20 meciatur, quoniam datum est gentibus, id est moribus et ritibus gentilibus, in conculcacionem9), nam tales, quos hic sermo de- notat, scilicet amici huius mundi, sunt omnino similes paganis, de quibus scriptum este) 10): „Hec omnia gentes inquirunt“f). Sequitur 11): „Ydolum zeli“, supple locatum, „in ipso 25 introitu“, id est modo, quo superius dictum est, cupiditas carnis locat] abyssum libidinum „in fronte“ clericis) vel sacerdotis, su- baudi in fronte12), id est prima et principali intencione. „Ydolum“ inquam, id est similitudo vel ymago omnis amoris et concu- piscencie carnis, diviciarum et honorum; „zeli“, id est ire divine 30 ex eo, quod inferunt alienum ignem ad thabernaculum federis a) ita ed.; conpositum A. b) sup. lin. add. A. c) Jesu (sic) ed. d) nundinationes al. e) om. ed. f) Ideo Psalm. dicitur: Deus, venerunt 6) clerici — in fronte gentes in haereditatem tuam, pollu. etc. add. ed. om. ed. ; in fronte habens, id est... 1) Ezech. VIII. 5. 2) Lucae XXI. 28. 3) Cf. Matth. XII. 45. 1) Cf. Ephes. VI. I2 (contra spiritualia nequitiae in caelestibus). 5) Cf. Matth. XXIV. 24. 6) Ezech. VIII. 5 (portae altaris). 7) Cf. II. Timot. I. 6. 8) de quo atrio v. Ezech. VIII. passim. 9) Cf. Matth. XIII. 30 et XX. I9. 10) Matth. VI. 32. 12) Cf. Apoc. XVII. 5 (Et in 11) Ezech. VIII. 5. 40 fronte eius nomen). 35
Strana 87
Explanatio Ezech. cap. VIII. v. 5—7 de promotione divitum in ecclesia. 87 domini et volunt in eo et cum eo turificare, sacrificare et esse devoti 1), habentes in omnibus radicem amaritudinis domino Jhesu sicuti fel draconum, vinum eorum venenum aspidum in- sanabile, habentes de vineis Sodomorum vinum suum et de suburbanis Gomorre 2). Et quia hec sociant sancto spirituia), in loco sancto presumptuose locant, ideo vehementer iram dei contra se provocant3). Ideo sequitur 4): (versus 6) „Et dixit ad me: Fili hominis, putasneb), vides tu, quid isti faciunt, abhominaciones magnas, quas domus Israel facit hic, ut procul recedame) a 10 sanctuario meo? Et adhuc conversus“, id est animad- vertens intime eorum studia, „videbis abhominaciones maiores“, id est turpissimas res vel opera spurca hominum coniuncta rebus divinis et dignissimis indignissimas, et volun- tarie copulare velle res ad invicem penitus inimicas et se in- 15 vicem crudeliter deturpantes et destruentes, id est res divinas et celestes cum humanis inmundiciisd), puta caritatem cum cupiditate, veritatem cum ficcione, castitatem cum inmundiciise), et sic de singulis. Sequitur 5): (versus 7): „Et introduxit me“, id est intellectum 20 meum illustravit verbo suo et applicavit ad actus et studia ipsorum contemplanda, „ad hostium atrii“, intellige ut supra 6), scilicet ad videndum illos, qui intrant ad gradus ecclesie, et illos, qui ipsos intromittuntf) et promovent. „Et vidi“, id est intellexi, „unum foramen“, id est argumentum 25 evidens ipsorum cupiditatis et vanitatis, „in pariete“, id est conposicione extrinseca adinvencionum, doctrinarum et man- datorum hominum et omni exterioris) legalitate ipsorum appa- rentih), qua suam cupiditatem et amiciciam mundi huiusmodii) contegunt et defendunt et obumbrant, ut nec spiraculum nec 30 a) spiritu A. coribus add. ed. f) introducunt ed. i) om. ed. b) -s - sup. lin. add. A. c) ras. A. d) vel ster- e) evangelicam paupertatem cum avaritia add. ed. h) apparente ed. g) exteriori A et ed. loco exteriore. 1) ignis alienus et thabernaculum foederis phrases biblicae esse probantur; 35 of. etiam Jerem. XVII. 26: „portantes holocaustum et victimam, et sacrificium 2) Cf. Hebr. XII. 15 et thus, et inferent oblationem in domum domini.“ et Deuter. XXIX. 18 ct Deuter. XXXII. 33 ct 32. 3) modus loquendi biblicus; 5) Ezech. VIII. 7. 4) Ezech. VIII. 6. cf. ex. gr. Job XXXVI. 13. 6) v. supra p. 86. 40
Explanatio Ezech. cap. VIII. v. 5—7 de promotione divitum in ecclesia. 87 domini et volunt in eo et cum eo turificare, sacrificare et esse devoti 1), habentes in omnibus radicem amaritudinis domino Jhesu sicuti fel draconum, vinum eorum venenum aspidum in- sanabile, habentes de vineis Sodomorum vinum suum et de suburbanis Gomorre 2). Et quia hec sociant sancto spirituia), in loco sancto presumptuose locant, ideo vehementer iram dei contra se provocant3). Ideo sequitur 4): (versus 6) „Et dixit ad me: Fili hominis, putasneb), vides tu, quid isti faciunt, abhominaciones magnas, quas domus Israel facit hic, ut procul recedame) a 10 sanctuario meo? Et adhuc conversus“, id est animad- vertens intime eorum studia, „videbis abhominaciones maiores“, id est turpissimas res vel opera spurca hominum coniuncta rebus divinis et dignissimis indignissimas, et volun- tarie copulare velle res ad invicem penitus inimicas et se in- 15 vicem crudeliter deturpantes et destruentes, id est res divinas et celestes cum humanis inmundiciisd), puta caritatem cum cupiditate, veritatem cum ficcione, castitatem cum inmundiciise), et sic de singulis. Sequitur 5): (versus 7): „Et introduxit me“, id est intellectum 20 meum illustravit verbo suo et applicavit ad actus et studia ipsorum contemplanda, „ad hostium atrii“, intellige ut supra 6), scilicet ad videndum illos, qui intrant ad gradus ecclesie, et illos, qui ipsos intromittuntf) et promovent. „Et vidi“, id est intellexi, „unum foramen“, id est argumentum 25 evidens ipsorum cupiditatis et vanitatis, „in pariete“, id est conposicione extrinseca adinvencionum, doctrinarum et man- datorum hominum et omni exterioris) legalitate ipsorum appa- rentih), qua suam cupiditatem et amiciciam mundi huiusmodii) contegunt et defendunt et obumbrant, ut nec spiraculum nec 30 a) spiritu A. coribus add. ed. f) introducunt ed. i) om. ed. b) -s - sup. lin. add. A. c) ras. A. d) vel ster- e) evangelicam paupertatem cum avaritia add. ed. h) apparente ed. g) exteriori A et ed. loco exteriore. 1) ignis alienus et thabernaculum foederis phrases biblicae esse probantur; 35 of. etiam Jerem. XVII. 26: „portantes holocaustum et victimam, et sacrificium 2) Cf. Hebr. XII. 15 et thus, et inferent oblationem in domum domini.“ et Deuter. XXIX. 18 ct Deuter. XXXII. 33 ct 32. 3) modus loquendi biblicus; 5) Ezech. VIII. 7. 4) Ezech. VIII. 6. cf. ex. gr. Job XXXVI. 13. 6) v. supra p. 86. 40
Strana 88
88 Matthiae de Janov Regulae, 1. III, tr. 6, c. 21. 10 radius lucis valeat [ad] ipsos pertransirea)1). Vel: „foramen vidi“, id est defectum illorum, queb) huiusmodi promittunte) in Christo vel loquuntur vel in facie ostentant, cum pietatem [non video in eis ex omni parte et ordine et decenciam christianam et primum 5 in sacerdote, sed e contrario invenio in omnibus eisdem solum simulacionem pietatis et virtutem ipsius abnegari. „In pariete“ id est in multitudine talium nimia sibi invicem applaudencium et se confirmancium in id ipsum, puta quod bene stant, que ipsi faciunt. Et accedit adhuc alius paries, scilicet communiter sic vivencium in amore huius mundi christianorum et precipue clericorumd), consuetudo, inquam, iam antiqua et condensata per ignoranciam sacrarum scripturarum, que talibus con tra dicite) vel est redacta in levitatem et contemptum ex 15 nimia ipsius contrectacione et familiaritate sine spiritu Jhesu crucifixi, et multitudo falsorum prophetarum, qui sunt similiter amici huius pacis in hac vita et nemini audent displi- cere, sed multis curant conplacere, verbum Christi dissimulantes vel tacentes vel secundum suum spiritum loquentes vel sua 20 somniaf) et doctrinas hominum predicantes ob defectum verbi Christi atque relaxantes multipliciter rigorem penitencie et [f. 226a] timorem in populo christiano. Paries quippe hic est firmissimus eo, quod ests) multipliciter conpactus et conspis- satus, paries, qui obnubilat et operit peccatores, qui in pre- 25 senti in suis malis ipso se protegunt et excusant contra verbum veritatis. Dicunt enim:,Quoniam homines sumus! Modo, inquiunt, talia faciunt sacerdotes magni et episcopi et reges vel religiosi.' Vel: �Tamen ista faciunt communiter fere omnes, tunc deberent omnes dampnari. Nequaquam!' Vel dicunt 1): ,Tameni) 30 scriptura sacra habet nasum cereum (id est: est flexibilis et ad omnem intellectum vertibilis). Non est istek) eius intellectus, quem tu dicis.' Vel dicunt: �Quam multi sunt meliores doctores, magistri et solempnes predicatores et religiosi, qui omnes nichil 30) Nota A alia manu coлeva. 35 a) Et hoc faciunt colorate sub hypocrisi et sub specie pietatis. Ideo Paulus dixit: Parietes dealbate. Actorum 23, [3] add. ed. b) qui el. c) per- f) corr. A. d) sacerdotum ed. e) condicit (sic) A. mittunt ed. h) Nequaquam vero dicunt ed. g) om. ed. k) corr. A. i) Cum ed. 1) Cf. Job XLI. 7 (v. infra).
88 Matthiae de Janov Regulae, 1. III, tr. 6, c. 21. 10 radius lucis valeat [ad] ipsos pertransirea)1). Vel: „foramen vidi“, id est defectum illorum, queb) huiusmodi promittunte) in Christo vel loquuntur vel in facie ostentant, cum pietatem [non video in eis ex omni parte et ordine et decenciam christianam et primum 5 in sacerdote, sed e contrario invenio in omnibus eisdem solum simulacionem pietatis et virtutem ipsius abnegari. „In pariete“ id est in multitudine talium nimia sibi invicem applaudencium et se confirmancium in id ipsum, puta quod bene stant, que ipsi faciunt. Et accedit adhuc alius paries, scilicet communiter sic vivencium in amore huius mundi christianorum et precipue clericorumd), consuetudo, inquam, iam antiqua et condensata per ignoranciam sacrarum scripturarum, que talibus con tra dicite) vel est redacta in levitatem et contemptum ex 15 nimia ipsius contrectacione et familiaritate sine spiritu Jhesu crucifixi, et multitudo falsorum prophetarum, qui sunt similiter amici huius pacis in hac vita et nemini audent displi- cere, sed multis curant conplacere, verbum Christi dissimulantes vel tacentes vel secundum suum spiritum loquentes vel sua 20 somniaf) et doctrinas hominum predicantes ob defectum verbi Christi atque relaxantes multipliciter rigorem penitencie et [f. 226a] timorem in populo christiano. Paries quippe hic est firmissimus eo, quod ests) multipliciter conpactus et conspis- satus, paries, qui obnubilat et operit peccatores, qui in pre- 25 senti in suis malis ipso se protegunt et excusant contra verbum veritatis. Dicunt enim:,Quoniam homines sumus! Modo, inquiunt, talia faciunt sacerdotes magni et episcopi et reges vel religiosi.' Vel: �Tamen ista faciunt communiter fere omnes, tunc deberent omnes dampnari. Nequaquam!' Vel dicunt 1): ,Tameni) 30 scriptura sacra habet nasum cereum (id est: est flexibilis et ad omnem intellectum vertibilis). Non est istek) eius intellectus, quem tu dicis.' Vel dicunt: �Quam multi sunt meliores doctores, magistri et solempnes predicatores et religiosi, qui omnes nichil 30) Nota A alia manu coлeva. 35 a) Et hoc faciunt colorate sub hypocrisi et sub specie pietatis. Ideo Paulus dixit: Parietes dealbate. Actorum 23, [3] add. ed. b) qui el. c) per- f) corr. A. d) sacerdotum ed. e) condicit (sic) A. mittunt ed. h) Nequaquam vero dicunt ed. g) om. ed. k) corr. A. i) Cum ed. 1) Cf. Job XLI. 7 (v. infra).
Strana 89
Explicatio Ezech. c. VIII. et XIII. de pariete. 89 illorum dicunt, que tu dicis, ymmo predicant illius oppositum. Utrumne tibi soli est credendum, dimissa multitudine proborum virorum, peritorum et religiosorum? Anne diu reliquit omnes alios spiritus domini et te assumpsit? Quem te ipsum facis a) 1)? 1ste est funiculus triplex, qui difficulterb) rumpitur 2), de quo propheta Ysaias V 3): „Ve, qui trahitis iniquitatem in funi- culis vanitatis et quasi vinculum plaustri peccatum.“ Iste, in- quam, sunt umbre, quee) se alterutrum protegunt ad prote- gendum Vehemothd) in secreto calami dormientem, de quibus per plura est hic allegatum 4). Istud est indumentum faciei Be- 10 hemoth et corpus conpactum ipsius squamis sese prementibus, de quo scriptum est 5): „Quis revelabit faciem indumenti eius et in medium oris eius quis intrabit? Portas wltus eius quis apperiet? Per gyrum dencium eius formido. Corpus eius quasi scuta fusilia, conpactum squamis sese prementibus. Una uni 15 coniungitur et ne spiraculum quidem incedit per eas. Una alteri adherebit et tenentes se nequaquam separabuntur." Plane iste est paries, de quo locutus est dominus per pro- phetam Ezechiel. XIII 6): „Et factus est sermo ad me, dicens: Filie) hominis, vaticinare ad prophetas Israel, qui prophetant: 20 et dices prophetantibus de corde suo: Audite verbum domini! Hec dicit dominus deus: Ve prophetis insipientibus, qui sequun- tur spiritum suum, et nichil vident. Quasi wlpes in desertis, prophete tui, Israel, errant. Non ascendistis ex adverso neque opposuistis vos murum pro domo Israel, ut staretis in prelio 25 in die domini. Vident vana et divinant mendacium, dicentes: Ayt dominus, cum dominus non miserit eos, et perseveraverunt confirmare sermonem. Numquid non visionem cassam vidistis et divinacionem mendacem locuti estis; et dixistisf), ayt domi- nus, cum ego non sims) locutus. Propterea hec dicit dominus 30 deus: Quia locuti estis vana et vidistis mendacium, ideo ecce, ego ad vos, ait dominus deus]: Et erit manus meah) super prophetas, qui viderunt malai) et divinant mendacium: in con- a) Exemplo Sedechiae ad Micheam add. ed. et in marg.: 3. Reg. 22. b) difficile ed. c) qui (?) A; quae ed. d) Behemoth ... thalami ed. 35 e) Filii ita scribitur prorsus in A. 1) dicitis biblia. g) sum ed. h) ras. praccedit in A. i) vana biblia. 5 1) Cf. Joan. VIII. 53. 2) Cf. Eccle. IV. I2. 4) Cf. Job XL. 16—17; vide supra, p. 21, 22, 27, 49. 6) Ezech. XIII. 1—9. 3) Isaiae V. 18. 5) Job XLI. 4 — 8. 40
Explicatio Ezech. c. VIII. et XIII. de pariete. 89 illorum dicunt, que tu dicis, ymmo predicant illius oppositum. Utrumne tibi soli est credendum, dimissa multitudine proborum virorum, peritorum et religiosorum? Anne diu reliquit omnes alios spiritus domini et te assumpsit? Quem te ipsum facis a) 1)? 1ste est funiculus triplex, qui difficulterb) rumpitur 2), de quo propheta Ysaias V 3): „Ve, qui trahitis iniquitatem in funi- culis vanitatis et quasi vinculum plaustri peccatum.“ Iste, in- quam, sunt umbre, quee) se alterutrum protegunt ad prote- gendum Vehemothd) in secreto calami dormientem, de quibus per plura est hic allegatum 4). Istud est indumentum faciei Be- 10 hemoth et corpus conpactum ipsius squamis sese prementibus, de quo scriptum est 5): „Quis revelabit faciem indumenti eius et in medium oris eius quis intrabit? Portas wltus eius quis apperiet? Per gyrum dencium eius formido. Corpus eius quasi scuta fusilia, conpactum squamis sese prementibus. Una uni 15 coniungitur et ne spiraculum quidem incedit per eas. Una alteri adherebit et tenentes se nequaquam separabuntur." Plane iste est paries, de quo locutus est dominus per pro- phetam Ezechiel. XIII 6): „Et factus est sermo ad me, dicens: Filie) hominis, vaticinare ad prophetas Israel, qui prophetant: 20 et dices prophetantibus de corde suo: Audite verbum domini! Hec dicit dominus deus: Ve prophetis insipientibus, qui sequun- tur spiritum suum, et nichil vident. Quasi wlpes in desertis, prophete tui, Israel, errant. Non ascendistis ex adverso neque opposuistis vos murum pro domo Israel, ut staretis in prelio 25 in die domini. Vident vana et divinant mendacium, dicentes: Ayt dominus, cum dominus non miserit eos, et perseveraverunt confirmare sermonem. Numquid non visionem cassam vidistis et divinacionem mendacem locuti estis; et dixistisf), ayt domi- nus, cum ego non sims) locutus. Propterea hec dicit dominus 30 deus: Quia locuti estis vana et vidistis mendacium, ideo ecce, ego ad vos, ait dominus deus]: Et erit manus meah) super prophetas, qui viderunt malai) et divinant mendacium: in con- a) Exemplo Sedechiae ad Micheam add. ed. et in marg.: 3. Reg. 22. b) difficile ed. c) qui (?) A; quae ed. d) Behemoth ... thalami ed. 35 e) Filii ita scribitur prorsus in A. 1) dicitis biblia. g) sum ed. h) ras. praccedit in A. i) vana biblia. 5 1) Cf. Joan. VIII. 53. 2) Cf. Eccle. IV. I2. 4) Cf. Job XL. 16—17; vide supra, p. 21, 22, 27, 49. 6) Ezech. XIII. 1—9. 3) Isaiae V. 18. 5) Job XLI. 4 — 8. 40
Strana 90
90 Matthiae de Janov Regulae, 1. III tr. 6, c. 21 et 22. silio populi mei non erunt et in scriptura domus Israel non scri- bentur: nec in terram Israel ingredientur. Et scietis, quis ego dominus deus.“ Et tunc ad propositum de pariete dicit 1): „Eo quod deceperunt populum meum, dicentes: pax, pax, et non est pax. Et ipse edificabat parietem, illi autem liniebant eum luto“, — id est prophete et sacerdotes excusabant mores et con- suetudines populi per infirmitatem carnis, vela) „luto", id est suis humanis suasionibusb), et faciebant hoc -- „absque paleis“c) id est absque asperitate discipline Jhesu Christi et rigore iudi- 10 ciorum divinorum. Nam sicut palea non est pi'n guis neque suavis, sed arida est d) et aspera in spicis, utilis tamen ad granum triticie) in tan- tum, quod sine palea nequef) triticum neque ordeum neque ullum aliud utile in granis potest produci in suum esse vel ad perfectam maturitatem conservari: itas) secundum apostolum Hebr. XII. c. 2): �Omnis quidem disciplina“, aspera a principio et laboriosa, „in presenti videtur non esse gaudii, sed meroris, postea autem fructum pacatissimum exercitatis per eam reddet iusticie. Propter quod remissas manus et soluta genua erigite 20 et gressus rectos facite pedibus vestris, ut non claudicans quis erret.“ Et sicut palea maxime est necessaria et connaturalis granis frumentorum ante perfectam maturitatem, sed depost abicitur et fit h) cibus iumentorum vel ad fomenta ignium: itai disciplina est maxime hominibus a puericia necessaria, sicut scrip- 25 tum est Proverbiorum XXII.3): „Stulticia alligatak) in corde pueri, sed virga discipline fugabit illam.“ Disciplina, inquam, est ma- xime necessaria rudi populo, communi et 1) carnali, quemad- modum palee iumentis, ad confortandum, sine qua populus ne- quaquam potest crescere vel conservari ad perfectam maturita- 30 tem, sicut nec iumenta sine paleis possunt crescere vel conservarim). 5 15 35 3) Nota, pari[e]s A manu poster. a) cum ed. b) traditionibus et s. ed. c) temperamento ed. d) om. ed. e) conservandum add. ed. 1) n3 scribitur in A; aliis locis h) ita 6) sic vera disciplina ista ed. scribitur ne; neque scribitur neq3. cd.; et st A. i) ita — necessaria om. ed. k) ras. seq. in A; colligata est m) Ideo Paulus dicit: Quod si extra biblia et ed. 1) sit biblia; om. ed. disciplinam estis, non filii, sed adulterini estis. Judicum 19. Habentes paleas et fenum in asinorum pabulum. De quibus Rebecca dixit Gene. 24: Palearum et feni plurimum est apud nos. Quia multiplicem correpcionem sustinet ec- 40 clesia copulata Isaac, id est Christo add. ed. 1) Ezech. XIII. 10. 2) Hebr. XII. 11—13. 3) Proverb. XXII. 15.
90 Matthiae de Janov Regulae, 1. III tr. 6, c. 21 et 22. silio populi mei non erunt et in scriptura domus Israel non scri- bentur: nec in terram Israel ingredientur. Et scietis, quis ego dominus deus.“ Et tunc ad propositum de pariete dicit 1): „Eo quod deceperunt populum meum, dicentes: pax, pax, et non est pax. Et ipse edificabat parietem, illi autem liniebant eum luto“, — id est prophete et sacerdotes excusabant mores et con- suetudines populi per infirmitatem carnis, vela) „luto", id est suis humanis suasionibusb), et faciebant hoc -- „absque paleis“c) id est absque asperitate discipline Jhesu Christi et rigore iudi- 10 ciorum divinorum. Nam sicut palea non est pi'n guis neque suavis, sed arida est d) et aspera in spicis, utilis tamen ad granum triticie) in tan- tum, quod sine palea nequef) triticum neque ordeum neque ullum aliud utile in granis potest produci in suum esse vel ad perfectam maturitatem conservari: itas) secundum apostolum Hebr. XII. c. 2): �Omnis quidem disciplina“, aspera a principio et laboriosa, „in presenti videtur non esse gaudii, sed meroris, postea autem fructum pacatissimum exercitatis per eam reddet iusticie. Propter quod remissas manus et soluta genua erigite 20 et gressus rectos facite pedibus vestris, ut non claudicans quis erret.“ Et sicut palea maxime est necessaria et connaturalis granis frumentorum ante perfectam maturitatem, sed depost abicitur et fit h) cibus iumentorum vel ad fomenta ignium: itai disciplina est maxime hominibus a puericia necessaria, sicut scrip- 25 tum est Proverbiorum XXII.3): „Stulticia alligatak) in corde pueri, sed virga discipline fugabit illam.“ Disciplina, inquam, est ma- xime necessaria rudi populo, communi et 1) carnali, quemad- modum palee iumentis, ad confortandum, sine qua populus ne- quaquam potest crescere vel conservari ad perfectam maturita- 30 tem, sicut nec iumenta sine paleis possunt crescere vel conservarim). 5 15 35 3) Nota, pari[e]s A manu poster. a) cum ed. b) traditionibus et s. ed. c) temperamento ed. d) om. ed. e) conservandum add. ed. 1) n3 scribitur in A; aliis locis h) ita 6) sic vera disciplina ista ed. scribitur ne; neque scribitur neq3. cd.; et st A. i) ita — necessaria om. ed. k) ras. seq. in A; colligata est m) Ideo Paulus dicit: Quod si extra biblia et ed. 1) sit biblia; om. ed. disciplinam estis, non filii, sed adulterini estis. Judicum 19. Habentes paleas et fenum in asinorum pabulum. De quibus Rebecca dixit Gene. 24: Palearum et feni plurimum est apud nos. Quia multiplicem correpcionem sustinet ec- 40 clesia copulata Isaac, id est Christo add. ed. 1) Ezech. XIII. 10. 2) Hebr. XII. 11—13. 3) Proverb. XXII. 15.
Strana 91
Expositio Ezech. c. VIII. v. 7 de pariete et palea. 91 Sequitur igitura) ulterius de pariete, de quo sermo 1): „Dic ad eos, qui liniunt parietem absque temperaturab), quod casurus est. Erit enim ymber inundans et dabo lapides pregrandes de- super irruentes et ventum procelle dissipantem. Siquidem ecce, cecidit paries [f. 225b], numquid non dicetur vobis: Ubi est litura, quam linistis? Propterea hec dicit dominus deus: Et erumpere faciam spiritum tempestatum in indignacione mea et ymber inundans in furore meo erit et lapides grandes in ira in consumacionemc). Et destruam parietem, quem linistis abs- que temperamento et adequabo eum terre et revelabitur fun- 10 damentum eius, et cadet et consumetur in medio eius. Et scietis, quia ego sum dominus deus, et complebo indignacionem meam in pariete et in hiis, qui liniunt eum absque temperamento. Dicamque vobis: Non est paries et non sunt, qui liniunt eum. Prophete Israel, qui prophetant ad Jerusalem et vident eid) visionem pacis. Et non est pax, ayt dominus deus“, et ceterae). 15 Capitulum vigesimum secundumb). [Exclamatio in hypocritas et in quaestuarios monachos, qui venales habent missas, indulgentias et bullas, item alia sacra- menta dei, qui ex pietate questum faciunt/s). Ex quibus congrue videtur ad modernos yppocritas ex- clamandum et dicendum: Ve, ve illis, qui faciunth) mul- tas promissiones in populis et excogitant atque adinveniunt multas iustificaciones peccatoribus, in quibus christiani, amici huius vite, requiescunt et in 25 nocte dormiunt pacis et diviciarum sine rigore penitencie et discipline, donec in inferno oculi ipsorum apperientur, sepulti cum divite epulone 2). Nam inmediate subditur 3): „Ve, qui con- suunt pulvillos sub omni cubitoi) manus et faciunt cervicalia sub capite universe etatis ad capiendas animas. Et cum caperent 30 20 23) Promissio A. a) om. ed. b) temperamento ed. c) consumptionem ed. d) eis A et ed.; ei biblia. e) et cetera om. ed. f) ita A in marg.. Cap.m XXII. h) facit corr. faciunt A in marg. manu auct. g) ita inscribilur in ed. i) cupito corr. cubito A. 35 1) Ezech. XIII. I1—16. 2) vide Lucae XVI. 22. 3) Ezech. XIII. 18—19.
Expositio Ezech. c. VIII. v. 7 de pariete et palea. 91 Sequitur igitura) ulterius de pariete, de quo sermo 1): „Dic ad eos, qui liniunt parietem absque temperaturab), quod casurus est. Erit enim ymber inundans et dabo lapides pregrandes de- super irruentes et ventum procelle dissipantem. Siquidem ecce, cecidit paries [f. 225b], numquid non dicetur vobis: Ubi est litura, quam linistis? Propterea hec dicit dominus deus: Et erumpere faciam spiritum tempestatum in indignacione mea et ymber inundans in furore meo erit et lapides grandes in ira in consumacionemc). Et destruam parietem, quem linistis abs- que temperamento et adequabo eum terre et revelabitur fun- 10 damentum eius, et cadet et consumetur in medio eius. Et scietis, quia ego sum dominus deus, et complebo indignacionem meam in pariete et in hiis, qui liniunt eum absque temperamento. Dicamque vobis: Non est paries et non sunt, qui liniunt eum. Prophete Israel, qui prophetant ad Jerusalem et vident eid) visionem pacis. Et non est pax, ayt dominus deus“, et ceterae). 15 Capitulum vigesimum secundumb). [Exclamatio in hypocritas et in quaestuarios monachos, qui venales habent missas, indulgentias et bullas, item alia sacra- menta dei, qui ex pietate questum faciunt/s). Ex quibus congrue videtur ad modernos yppocritas ex- clamandum et dicendum: Ve, ve illis, qui faciunth) mul- tas promissiones in populis et excogitant atque adinveniunt multas iustificaciones peccatoribus, in quibus christiani, amici huius vite, requiescunt et in 25 nocte dormiunt pacis et diviciarum sine rigore penitencie et discipline, donec in inferno oculi ipsorum apperientur, sepulti cum divite epulone 2). Nam inmediate subditur 3): „Ve, qui con- suunt pulvillos sub omni cubitoi) manus et faciunt cervicalia sub capite universe etatis ad capiendas animas. Et cum caperent 30 20 23) Promissio A. a) om. ed. b) temperamento ed. c) consumptionem ed. d) eis A et ed.; ei biblia. e) et cetera om. ed. f) ita A in marg.. Cap.m XXII. h) facit corr. faciunt A in marg. manu auct. g) ita inscribilur in ed. i) cupito corr. cubito A. 35 1) Ezech. XIII. I1—16. 2) vide Lucae XVI. 22. 3) Ezech. XIII. 18—19.
Strana 92
92 Matthiae de Janov Regulae, 1. III, tr. 6, c. 22. animas populi mei, vivificabant animas eorum. Et violabant me ad populum meum propter pugillum ordei et fragmen panis, ut interficerenta) animas, que non moriuntur, et vivificabant") animas, que non vivunt, mencientes populo meo credenti 5 mendaciis.“ Quapropter supra modum illis ve, qui faciunt tales pro- missiones et iusticias propter questum qualemcumque, veluti est promissio multarum indulgenciarum in suis festis vel locis, ut habeant per hoc nomen et pre aliis accursum et applausum populorum, promissioe) multarum reliquiarum vel yma- ginum magnarum virtutum aut similium, promissio littera- rum ab omni pena et ad) culpa, promissioe) annorum iubi- leorum, presencium vel futurorum, promissio communionis fraternitatumf) singularum et multorum bonorum ac ma- 5 gnorum, que per confratres exercentur cottidie pro peccatore adhuc in vita et pro anima eius post hanc vitam, promissio XXX missarum et multarum oracionum, multarum pere- grinacionum et promissio multarum aliarum adinvencionum humanarum. Que quidem singula nec facile possunt enumerari5) nec sine offensioneh) simplicium nominari. Sicut etenim in nimio fervore libidinum carnis soleti) contingere, quod ad tanta et talia peccata homines perveniuntk) inhumana et contra naturam, que nominari non est phas vell) fieri ullam de ipsis mencionem, 25 ita et hic in fervorem) cupiditatis avaricie in tanta cupidi per- veniunt promissa et adinvenciones, quod non bene possunt ex- primi sine offendiculo christiane pietatis. Et nisi dominus Jhesus crucifixus ad hoc meipsum perduxisset et spiritus eius, ut fo- derem parietem ad multitudinem abhominacionum, que in loco 30 sancto committuntur et firmantur, scio, quod neque ista pauca et parvula fuissem ausus nominare, quoniam scio, quod non- nulli ex istis et aliis superius et inferius productis offendentur etn) contra me irascentur. 10 20 a) ita A; interficarent biblia. b) vivificarent ed. et biblia. c) pro- 35 missio — similium om. ed. d) om. ed. e) promissio — futurorum om. ad. f) et omnium orationum vel missarum vel aliorum bonorum, quae per confratres exercentur, et caetera ita ed., ceteris omissis. g) quae nec ipsi certi sunt, si acceptabilia sunt deo, imo plus odibilia deo add. ed. h) offensa ed. i) solent (sic) A. k) proveniunt ed. 1) vel — mencionem n) et scandalisabuntur, specialiter duces caeci 40 om. ed. m) furore ed. contra veritatem irascentur ed.
92 Matthiae de Janov Regulae, 1. III, tr. 6, c. 22. animas populi mei, vivificabant animas eorum. Et violabant me ad populum meum propter pugillum ordei et fragmen panis, ut interficerenta) animas, que non moriuntur, et vivificabant") animas, que non vivunt, mencientes populo meo credenti 5 mendaciis.“ Quapropter supra modum illis ve, qui faciunt tales pro- missiones et iusticias propter questum qualemcumque, veluti est promissio multarum indulgenciarum in suis festis vel locis, ut habeant per hoc nomen et pre aliis accursum et applausum populorum, promissioe) multarum reliquiarum vel yma- ginum magnarum virtutum aut similium, promissio littera- rum ab omni pena et ad) culpa, promissioe) annorum iubi- leorum, presencium vel futurorum, promissio communionis fraternitatumf) singularum et multorum bonorum ac ma- 5 gnorum, que per confratres exercentur cottidie pro peccatore adhuc in vita et pro anima eius post hanc vitam, promissio XXX missarum et multarum oracionum, multarum pere- grinacionum et promissio multarum aliarum adinvencionum humanarum. Que quidem singula nec facile possunt enumerari5) nec sine offensioneh) simplicium nominari. Sicut etenim in nimio fervore libidinum carnis soleti) contingere, quod ad tanta et talia peccata homines perveniuntk) inhumana et contra naturam, que nominari non est phas vell) fieri ullam de ipsis mencionem, 25 ita et hic in fervorem) cupiditatis avaricie in tanta cupidi per- veniunt promissa et adinvenciones, quod non bene possunt ex- primi sine offendiculo christiane pietatis. Et nisi dominus Jhesus crucifixus ad hoc meipsum perduxisset et spiritus eius, ut fo- derem parietem ad multitudinem abhominacionum, que in loco 30 sancto committuntur et firmantur, scio, quod neque ista pauca et parvula fuissem ausus nominare, quoniam scio, quod non- nulli ex istis et aliis superius et inferius productis offendentur etn) contra me irascentur. 10 20 a) ita A; interficarent biblia. b) vivificarent ed. et biblia. c) pro- 35 missio — similium om. ed. d) om. ed. e) promissio — futurorum om. ad. f) et omnium orationum vel missarum vel aliorum bonorum, quae per confratres exercentur, et caetera ita ed., ceteris omissis. g) quae nec ipsi certi sunt, si acceptabilia sunt deo, imo plus odibilia deo add. ed. h) offensa ed. i) solent (sic) A. k) proveniunt ed. 1) vel — mencionem n) et scandalisabuntur, specialiter duces caeci 40 om. ed. m) furore ed. contra veritatem irascentur ed.
Strana 93
Vae dicitur quaestuariis sacerdotibus, qui venales habent res sacras. 93 Que quidem, licet omnia munda mundis1) et cooperentur ad bonum 2) hiis a), qui dominum Jhesum diliguntb), tamen po- pulo carnali, amatori huius mundi, construunt«) pa- rietem predictum, et illi, qui talia multiplicant et promit- tunt d), liniunt parietem absque temperamento, et consuunt cer- vicalia sub omni capite et cubito 3), quoniam homines christiani, existentes ex corde amici huius mundi, stabiliter credunt, quod per ista salvabuntur et accipient remissionem peccatorum sine digno fructu penitencie et divine caritatis, blandiunturque sibi in talibus et non tremunt a facie iusticie divinee), neque festi- 10 nant directe et inmediate ad deum et dominum Jhesum crucifixum, neque satagunt esse grati ipsius doloribus et pas- sionibus pro eorumf) peccatis. Ideo mox consequenter subditur in propheta 4): „Propter hoc hec dicit dominus deus: Ecce, ego ad pulvillos vestros, 15 quibus vos capitis animas volantes, et dirrumpam eos de bra- chiis vestrisg) et dimittamh) animas, quas vos capitis, animas ad volandum. Et disrumpam cervicalia vestra et liberabo po- pulum meum de manu vestra neque erunt ultra in manibus vestris ad predandum. Et scietis, quia ego dominus“. [f. 227a] Et quoniam ex talibus audicionibus et adoracionibus populus pauperum5) ingemisciti) et frangitur in sua confidencia, eo quod est inbecillis ad talia magna et sump- tuosa promissa assequendum, vel propter paupertatem, vel pro- pter occupacionem continuam, vel alia similia multa — et alii, 25 eciam hiis obnubilitati quasi lutok) multo silvarum, pauperes plebis et simplices non curant et nesciunt fugere ad unicum solum dominum, Jhesum crucifixum, pro auxilio in tempore oportuno: ideo additur in propheta 6): „Et scietis, quia ego do- minus. Pro eo, quod merere fecistis cor iusti mendaciter, quem 30 ego non contristavi, et confortastis manus impii, ut non rever- teretur a via sua mala et viveret: propterea vana non videbitis 20 15) Nota A m. auct. a) iis ed. b) qui perspicaci animo per parietem inspiciunt add. ed. c) obstruunt ed. . d) salutem add. el. e) om. ed. f) ipsorum ed. 35 g) om. biblia. h) corr. A. i) et gemiscit ed. k) luco ed. 1) Cf. Tit. I. 15. 2) Cf. Rom. VIII. 28. 3) Cf. Ezech. XIII. 14. 18. 4) Ezech. XIII. 20—21. 5) nota bene, quam pulcherrime de ,populo pau- perum“ auctor hic loquatur; cf. etiam paululum supra. 6) Ezech. XIII. 21—23.
Vae dicitur quaestuariis sacerdotibus, qui venales habent res sacras. 93 Que quidem, licet omnia munda mundis1) et cooperentur ad bonum 2) hiis a), qui dominum Jhesum diliguntb), tamen po- pulo carnali, amatori huius mundi, construunt«) pa- rietem predictum, et illi, qui talia multiplicant et promit- tunt d), liniunt parietem absque temperamento, et consuunt cer- vicalia sub omni capite et cubito 3), quoniam homines christiani, existentes ex corde amici huius mundi, stabiliter credunt, quod per ista salvabuntur et accipient remissionem peccatorum sine digno fructu penitencie et divine caritatis, blandiunturque sibi in talibus et non tremunt a facie iusticie divinee), neque festi- 10 nant directe et inmediate ad deum et dominum Jhesum crucifixum, neque satagunt esse grati ipsius doloribus et pas- sionibus pro eorumf) peccatis. Ideo mox consequenter subditur in propheta 4): „Propter hoc hec dicit dominus deus: Ecce, ego ad pulvillos vestros, 15 quibus vos capitis animas volantes, et dirrumpam eos de bra- chiis vestrisg) et dimittamh) animas, quas vos capitis, animas ad volandum. Et disrumpam cervicalia vestra et liberabo po- pulum meum de manu vestra neque erunt ultra in manibus vestris ad predandum. Et scietis, quia ego dominus“. [f. 227a] Et quoniam ex talibus audicionibus et adoracionibus populus pauperum5) ingemisciti) et frangitur in sua confidencia, eo quod est inbecillis ad talia magna et sump- tuosa promissa assequendum, vel propter paupertatem, vel pro- pter occupacionem continuam, vel alia similia multa — et alii, 25 eciam hiis obnubilitati quasi lutok) multo silvarum, pauperes plebis et simplices non curant et nesciunt fugere ad unicum solum dominum, Jhesum crucifixum, pro auxilio in tempore oportuno: ideo additur in propheta 6): „Et scietis, quia ego do- minus. Pro eo, quod merere fecistis cor iusti mendaciter, quem 30 ego non contristavi, et confortastis manus impii, ut non rever- teretur a via sua mala et viveret: propterea vana non videbitis 20 15) Nota A m. auct. a) iis ed. b) qui perspicaci animo per parietem inspiciunt add. ed. c) obstruunt ed. . d) salutem add. el. e) om. ed. f) ipsorum ed. 35 g) om. biblia. h) corr. A. i) et gemiscit ed. k) luco ed. 1) Cf. Tit. I. 15. 2) Cf. Rom. VIII. 28. 3) Cf. Ezech. XIII. 14. 18. 4) Ezech. XIII. 20—21. 5) nota bene, quam pulcherrime de ,populo pau- perum“ auctor hic loquatur; cf. etiam paululum supra. 6) Ezech. XIII. 21—23.
Strana 94
94 Matthiae de Janov Regulae, 1. 111, tr. 6, c. 22. et ada) divinaciones non divinabitisb) amplius. Et eruam po- pulum meum de manu vestra, et scietis, quia ego dominus." Unde mirandum deberet esse, ad quid est perventum temporibus in modernis, quod iste tales liniciones parietis mistice et nocentissime supradicte et ille tales promissiones blande peccatoribus vel amicis huius vite christianis ad tantum lucrum et questum nobis, clericis et sacerdotibus, perveneruntc). Taceo modo, ut supra [p. 18] dixi, de religiosis, quia in illis est supra modum nimis illa videre et inpudice et manifeste, quod iam petitis literis quibusdam a superioribus suis vel a papa com- mendaticiis d), publice questuarii predicatores eloquen- tissimie) et electi ad emungendum pecunias a sim- plicibus currunt fere ubique et discurrunt, multa pecca- toribus rudibus et maxima promittentes, sed tantum illis, qui 15 ipsis pecunias dant vel promittunt se daturos. Et in tantum inpudice illud faciunt, ut manifeste sermones convertant per totum ad pecunias habendas, et manifeste exigunt pro absolu- cionibusf) vel aliis huiusmodi, et contra non promoventes ipsos in eo irascuntur. Et super istis colleccionibus pe- 20 cuniarum, per promissiones multas et magnas et pers) auc- toritatem episcopalem absolvendi et per oraciones et per talia mirabiliter et subtilissime excogitata et per avariciam abhomina- biliterh) exercita, fundant nova templa magnorum sum- ptuum, incipiunti) alia magna opera et insignia in populis, ut 25 haberent multam materiam simplices adeundi et suos sermones pecuniarum lucrativos fabricandi, inquientes, quod omnis, qui ipsis contribuerit munifice, erit particeps fraternitatis tocius ip- sorum, ubi tanta bona fiunt cottidie, tot misse, oracionesk), quod vix vel raro sit possibile quemquam dampnari, cui datum est 30 esse participem illorum bonorum, quod homo per modica tri- buta potest, si velit, adipisci, et infelix esset, qui pro tam mo- dico temporali tantum spirituale et inmensum non curaret ad- ipisci. In quibus talibus questuum cupidis colleccionibus quanta fiant promissa inutilia peccatoribus, quam mendacia, quanta 35 vana, quante iniurie Jhesu crucifixo in suo populo christiano, quis digne poterit describere vell) enarrare? 5 10 11) Nota totum de questuariis A in calce fol. super. a) om. biblia. b) deviabitis ed. c) pervenerit ed. d) mendaciis ed. e) corr. A. f) confessione, missis et add. ed. 8) magnas fingunt ed. 40 h) et a. exercitata ed. k) tot o. ed. 1) aut ed. i) et i. ed.
94 Matthiae de Janov Regulae, 1. 111, tr. 6, c. 22. et ada) divinaciones non divinabitisb) amplius. Et eruam po- pulum meum de manu vestra, et scietis, quia ego dominus." Unde mirandum deberet esse, ad quid est perventum temporibus in modernis, quod iste tales liniciones parietis mistice et nocentissime supradicte et ille tales promissiones blande peccatoribus vel amicis huius vite christianis ad tantum lucrum et questum nobis, clericis et sacerdotibus, perveneruntc). Taceo modo, ut supra [p. 18] dixi, de religiosis, quia in illis est supra modum nimis illa videre et inpudice et manifeste, quod iam petitis literis quibusdam a superioribus suis vel a papa com- mendaticiis d), publice questuarii predicatores eloquen- tissimie) et electi ad emungendum pecunias a sim- plicibus currunt fere ubique et discurrunt, multa pecca- toribus rudibus et maxima promittentes, sed tantum illis, qui 15 ipsis pecunias dant vel promittunt se daturos. Et in tantum inpudice illud faciunt, ut manifeste sermones convertant per totum ad pecunias habendas, et manifeste exigunt pro absolu- cionibusf) vel aliis huiusmodi, et contra non promoventes ipsos in eo irascuntur. Et super istis colleccionibus pe- 20 cuniarum, per promissiones multas et magnas et pers) auc- toritatem episcopalem absolvendi et per oraciones et per talia mirabiliter et subtilissime excogitata et per avariciam abhomina- biliterh) exercita, fundant nova templa magnorum sum- ptuum, incipiunti) alia magna opera et insignia in populis, ut 25 haberent multam materiam simplices adeundi et suos sermones pecuniarum lucrativos fabricandi, inquientes, quod omnis, qui ipsis contribuerit munifice, erit particeps fraternitatis tocius ip- sorum, ubi tanta bona fiunt cottidie, tot misse, oracionesk), quod vix vel raro sit possibile quemquam dampnari, cui datum est 30 esse participem illorum bonorum, quod homo per modica tri- buta potest, si velit, adipisci, et infelix esset, qui pro tam mo- dico temporali tantum spirituale et inmensum non curaret ad- ipisci. In quibus talibus questuum cupidis colleccionibus quanta fiant promissa inutilia peccatoribus, quam mendacia, quanta 35 vana, quante iniurie Jhesu crucifixo in suo populo christiano, quis digne poterit describere vell) enarrare? 5 10 11) Nota totum de questuariis A in calce fol. super. a) om. biblia. b) deviabitis ed. c) pervenerit ed. d) mendaciis ed. e) corr. A. f) confessione, missis et add. ed. 8) magnas fingunt ed. 40 h) et a. exercitata ed. k) tot o. ed. 1) aut ed. i) et i. ed.
Strana 95
Qualiter quaestuarii sacerdotes emungant nunc simplices christianos. 95 Verumptamen illam scripturam oportet producere, que valde ad hoc propositum ita dicit Ecclesiastici XXIX a) 1): „Re- promissio nequamb) multos perdidit diligentes et commovit illos quasi fluctus maris. Viros potentes girans migrare fecitc), et vagati sunt in gentibus alienis. Peccator transgrediens mandatad) dei, incidet in promissionem nequam, et qui conatur multa agere, in iudiciume). Recupera proximum secundum virtutem tuam, et attende tibi, ne incidas. Inicium hominis vite, aqua et panis et vestimentum et domus protegens turpitudinem. Melior est victus pauperis sub tegimine asserum, quam epule splendide 10 in peregre!) sine domicilio. Minimum pro magno placeat tibi et inproperium peregrinacionis non audies. Vita nequam hospi- tandi de domo in domum, et, ubi hospitabitur, non agets) fidu- cialiter, nec aperiet os. Hospitabitur et pascet et potabit ingra- tos, et adhuc amara audiet. Transi, hospes, et orna mensam“, 15 et cetera. Ista omnia verba et singula quam proprie respiciunt istos questuarios clericos et sacerdotesh), quos avaricie cu- piditas ita facit inconstantes et nimis nocentes Christi Jhesu pauperibus mendicis in plebibus christianis, quorum victum 20 emungunt usque ad sanguinem atque commedunt carnes sanctorum bibuntque sanguinem martirum Jhesu crucifixi. Et propterea notanter Sapiens, postquam multa de misericordia et elemosinis disseruit in populo, agiti) de hiis, que extirpant ele- mosinas sanctorum et opera misericordie destruunt in populo 25 per suum discursum et sua ficticiak) et promissiones 1) ingratas m) et importunas et impudicas extorsionesn) pecuniarum a carna- libus christianis, prout in scriptura eiusdem Sapientis 2) inme- diate est videre manifeste, et cetera°). 8) Nota A. 30 a) XXIX. A in m. repetitur. b) nequissima biblia. c) facit false A. d) mandatum biblia. c) Et infra : Melior oc., ita ed., cct. om. f) ita g) agit A. h) necnon monachos fratres ex- biblia; in pariete A et ed. i) ait ed. k) corr. A. 1) et suas fictas pro- cogitatos a satana add. ed. n) ingratas add. ed. 0) et cetera om. ed. missiones ed. m) om. od. 2) v. infra Eccles., l. c. 1) Eccli. XXIX. 22—31. 35
Qualiter quaestuarii sacerdotes emungant nunc simplices christianos. 95 Verumptamen illam scripturam oportet producere, que valde ad hoc propositum ita dicit Ecclesiastici XXIX a) 1): „Re- promissio nequamb) multos perdidit diligentes et commovit illos quasi fluctus maris. Viros potentes girans migrare fecitc), et vagati sunt in gentibus alienis. Peccator transgrediens mandatad) dei, incidet in promissionem nequam, et qui conatur multa agere, in iudiciume). Recupera proximum secundum virtutem tuam, et attende tibi, ne incidas. Inicium hominis vite, aqua et panis et vestimentum et domus protegens turpitudinem. Melior est victus pauperis sub tegimine asserum, quam epule splendide 10 in peregre!) sine domicilio. Minimum pro magno placeat tibi et inproperium peregrinacionis non audies. Vita nequam hospi- tandi de domo in domum, et, ubi hospitabitur, non agets) fidu- cialiter, nec aperiet os. Hospitabitur et pascet et potabit ingra- tos, et adhuc amara audiet. Transi, hospes, et orna mensam“, 15 et cetera. Ista omnia verba et singula quam proprie respiciunt istos questuarios clericos et sacerdotesh), quos avaricie cu- piditas ita facit inconstantes et nimis nocentes Christi Jhesu pauperibus mendicis in plebibus christianis, quorum victum 20 emungunt usque ad sanguinem atque commedunt carnes sanctorum bibuntque sanguinem martirum Jhesu crucifixi. Et propterea notanter Sapiens, postquam multa de misericordia et elemosinis disseruit in populo, agiti) de hiis, que extirpant ele- mosinas sanctorum et opera misericordie destruunt in populo 25 per suum discursum et sua ficticiak) et promissiones 1) ingratas m) et importunas et impudicas extorsionesn) pecuniarum a carna- libus christianis, prout in scriptura eiusdem Sapientis 2) inme- diate est videre manifeste, et cetera°). 8) Nota A. 30 a) XXIX. A in m. repetitur. b) nequissima biblia. c) facit false A. d) mandatum biblia. c) Et infra : Melior oc., ita ed., cct. om. f) ita g) agit A. h) necnon monachos fratres ex- biblia; in pariete A et ed. i) ait ed. k) corr. A. 1) et suas fictas pro- cogitatos a satana add. ed. n) ingratas add. ed. 0) et cetera om. ed. missiones ed. m) om. od. 2) v. infra Eccles., l. c. 1) Eccli. XXIX. 22—31. 35
Strana 96
96 Matthiae de Janov Regulac, l. III, tr. 6, c. 23. 15 25 Capitulum vigesimum tercium3). [Insignis narratio de admirabili vocatione Joannis Hus (sic). Et de triplici perfossione mystica parictis Antichristi, praedi- cando, consulendo, scribendo] b). [f. 227b] Nunc igitur iterum reddeundo ad propositum de abhominacione 1), sequitur in propleta, ubi supra 2): (versus 8). „Et dixit ad me“, id est intima veritate et invincibili mihi suggessit dominus per suum spiritum: „Fili hominis, fode parietem“, id est penetra intimec) consuetu- 10 dines et affirmatas facciones hominum et corpus peccati vel opera Sathane3), penetra, inquam, acuta discussione illorum et gladio spiritus, quod est verbum dei in scripturis 4), de quo scriptum est Hebr. IIII° 5): „Vivus est sermo dei et efficax, et penetrabilior omni gladio ancipite, conpagum quoque et me- dullarum scrutator et discretor cogitacionum, pertingens usque ad divisionem spiritus et anime“, id est affeccionum in homine, que sunt a spiritu sancto, et affeccionum, que sunt a carne ad hunc mundum. Sequitur 6): „Et cum perfodissem parietem“ ad talem 20 intellectum, ut iam dictum est. Ubi, puto, esse notandum, quod quamdiu circumdabat me prefatus paries spissus et obnubilabatd), eram appetitue) huiusce modif) captivatus, sopituss) dulciter quiescebam, omnibus nisi- bus festinans in tabernaculis depictis splendide habitare, sicut homo moratus in convivio, nichil aliud, nisi que parent oculis et aures oblectant, cogitans vel perpendens, donec domino Jhesu placuit de medio parietum tamquam torrem de medio ignium eruere 7), eciam 1) multociens me nequissimo servo mearum cu- piditatum inportune reluctante, quasi Loth contra angelos, cum 30 5) Nota totum A in calce fol. super, et alia manu (auct.?) in marg.: Nota bene. 28) Nota A alia manu. 35 a) ita A in m.: Cap. XXIII. b) ita add. ed. c) intimas ed. d) aerem add. ed. e) A corr. in m.: aperientes. f) eram a. h. m. om. ed., signis * * relictis. h) et ed. g) sopitusque ed. 1) v. supra c. 21. 2) Ezech. VIII. 8. 3) Cf. Rom. VI. et I. Joan. III. 8. 4) Cf. Ephes. VI. 17: „gladium spiritus, quod est verbum dei.“ 5) Hebr. IV. 12 (libere allatum). 6) Ezech. VIII. 8. 7) Cf. Amos IV. II: „quasi torris raptus ab incendio."
96 Matthiae de Janov Regulac, l. III, tr. 6, c. 23. 15 25 Capitulum vigesimum tercium3). [Insignis narratio de admirabili vocatione Joannis Hus (sic). Et de triplici perfossione mystica parictis Antichristi, praedi- cando, consulendo, scribendo] b). [f. 227b] Nunc igitur iterum reddeundo ad propositum de abhominacione 1), sequitur in propleta, ubi supra 2): (versus 8). „Et dixit ad me“, id est intima veritate et invincibili mihi suggessit dominus per suum spiritum: „Fili hominis, fode parietem“, id est penetra intimec) consuetu- 10 dines et affirmatas facciones hominum et corpus peccati vel opera Sathane3), penetra, inquam, acuta discussione illorum et gladio spiritus, quod est verbum dei in scripturis 4), de quo scriptum est Hebr. IIII° 5): „Vivus est sermo dei et efficax, et penetrabilior omni gladio ancipite, conpagum quoque et me- dullarum scrutator et discretor cogitacionum, pertingens usque ad divisionem spiritus et anime“, id est affeccionum in homine, que sunt a spiritu sancto, et affeccionum, que sunt a carne ad hunc mundum. Sequitur 6): „Et cum perfodissem parietem“ ad talem 20 intellectum, ut iam dictum est. Ubi, puto, esse notandum, quod quamdiu circumdabat me prefatus paries spissus et obnubilabatd), eram appetitue) huiusce modif) captivatus, sopituss) dulciter quiescebam, omnibus nisi- bus festinans in tabernaculis depictis splendide habitare, sicut homo moratus in convivio, nichil aliud, nisi que parent oculis et aures oblectant, cogitans vel perpendens, donec domino Jhesu placuit de medio parietum tamquam torrem de medio ignium eruere 7), eciam 1) multociens me nequissimo servo mearum cu- piditatum inportune reluctante, quasi Loth contra angelos, cum 30 5) Nota totum A in calce fol. super, et alia manu (auct.?) in marg.: Nota bene. 28) Nota A alia manu. 35 a) ita A in m.: Cap. XXIII. b) ita add. ed. c) intimas ed. d) aerem add. ed. e) A corr. in m.: aperientes. f) eram a. h. m. om. ed., signis * * relictis. h) et ed. g) sopitusque ed. 1) v. supra c. 21. 2) Ezech. VIII. 8. 3) Cf. Rom. VI. et I. Joan. III. 8. 4) Cf. Ephes. VI. 17: „gladium spiritus, quod est verbum dei.“ 5) Hebr. IV. 12 (libere allatum). 6) Ezech. VIII. 8. 7) Cf. Amos IV. II: „quasi torris raptus ab incendio."
Strana 97
De admirabili vocatione auctoris. 97 ipsum de Sodomea) incendio liberabat1), et introduxit me in domum luctus, adversitatis magne, lateb) infamie et contemptus. Tunc demum, [quando] factus pauperculus, contritus et tremens ad verbum dei2), cepi mirari veritatem scripturarum sanctarum, quam necessario et inflexibiliter continue in omnibus et in sin- gulis ad unguem usque inpleanturc), tunc, inquam, demum mirari incepi altitudinem Sathane nimiam, et quod d) vehementer nebula sua unctuosa obtexit omnem carnem et obstrinxite) oculos eciam spisse sapientum et deus huius seculi eosdem ex- cecavit 3). Et tunc maxime piissimus Jhesus crucifixus apperuit 10 michi sensumf), ut intelligerem scripturas 4), huic tempori con- gruentes, elevavitque mentem meam, ut congnoscerem homines absorbtos a vanitate. Et tunc legens, intellexi lucide et proprie abhominacionem desolacionis stantem late, nimis alte et firmiter in loco sancto 5). Et exhorrui valde et arripuerunt me rugitus 15 cordis mei vehementer et continuati usque nunc et per totum. Et assumpsi lamentaciones Jeremie et frequentavi ipsas, et inter vestibulum et altare 6) omnes alios, quos potui, adortans et pro- vocans ad plorandum pro malis, que sunt in Jerusalem, filia mei populi 7). Et ingressus est in me, id est in pectus meum, quidam ignis, eciam corporaliter sensibilis, novus, fortis et inusitatus, sed valde dulcissimus, continuatus5) usque modo. Et semper tanto magis succenditur, quanto magis elevor in oracione ad deum et dominum Jhesum crucifixum. Et numquam recedit vel remittitur 1), nisi quando obliviscor Christi Jhesu, veli) quando in verbis vanis occupor, vel quando relaxo disciplinam in come- dendo vel potando. Et tunc mox obnubilor notabiliter et effi- 20 25 21) Nota A alid manu. a) Sodoma corr. Sodome A. b) latae et ed. c) impleatur ed. d) quam ed. c) obstruxit ed. f) aurem ed. g) et c. ed. h) corr. A. i) vel — occupor vel om. ed. 1) vide Genes. XIX. I6. 2) Cf. Isaide LXVI. 2: „Ad quem autem respiciam, nisi ad pauperculum et contritum spiritu et trementem sermones meos?“ 3) (f. II. Cor. IV. 4: „In quibus deus huius saeculi excecavit mentes 35 4) Cf. Lucae XXIV. 45: „Tunc aperuit illis sensum, ut intelli- infidelium.“ 5) Cf. Matth. XXIV. 15. gerent scripturas.“ 6) Cf. Joel II. 17: „Inter 7) filia Jeru- vestibulum et altare plorabunt sacerdotes ministri domini.“ salem, cf. Thren. II. 13. 15; filia populi mei crebrius in biblia occurrit; cf. etiam Thren. IV. 6: iniquitas populi mei. 30 40 KYBAL.: M. de Janov Regulae, IV.
De admirabili vocatione auctoris. 97 ipsum de Sodomea) incendio liberabat1), et introduxit me in domum luctus, adversitatis magne, lateb) infamie et contemptus. Tunc demum, [quando] factus pauperculus, contritus et tremens ad verbum dei2), cepi mirari veritatem scripturarum sanctarum, quam necessario et inflexibiliter continue in omnibus et in sin- gulis ad unguem usque inpleanturc), tunc, inquam, demum mirari incepi altitudinem Sathane nimiam, et quod d) vehementer nebula sua unctuosa obtexit omnem carnem et obstrinxite) oculos eciam spisse sapientum et deus huius seculi eosdem ex- cecavit 3). Et tunc maxime piissimus Jhesus crucifixus apperuit 10 michi sensumf), ut intelligerem scripturas 4), huic tempori con- gruentes, elevavitque mentem meam, ut congnoscerem homines absorbtos a vanitate. Et tunc legens, intellexi lucide et proprie abhominacionem desolacionis stantem late, nimis alte et firmiter in loco sancto 5). Et exhorrui valde et arripuerunt me rugitus 15 cordis mei vehementer et continuati usque nunc et per totum. Et assumpsi lamentaciones Jeremie et frequentavi ipsas, et inter vestibulum et altare 6) omnes alios, quos potui, adortans et pro- vocans ad plorandum pro malis, que sunt in Jerusalem, filia mei populi 7). Et ingressus est in me, id est in pectus meum, quidam ignis, eciam corporaliter sensibilis, novus, fortis et inusitatus, sed valde dulcissimus, continuatus5) usque modo. Et semper tanto magis succenditur, quanto magis elevor in oracione ad deum et dominum Jhesum crucifixum. Et numquam recedit vel remittitur 1), nisi quando obliviscor Christi Jhesu, veli) quando in verbis vanis occupor, vel quando relaxo disciplinam in come- dendo vel potando. Et tunc mox obnubilor notabiliter et effi- 20 25 21) Nota A alid manu. a) Sodoma corr. Sodome A. b) latae et ed. c) impleatur ed. d) quam ed. c) obstruxit ed. f) aurem ed. g) et c. ed. h) corr. A. i) vel — occupor vel om. ed. 1) vide Genes. XIX. I6. 2) Cf. Isaide LXVI. 2: „Ad quem autem respiciam, nisi ad pauperculum et contritum spiritu et trementem sermones meos?“ 3) (f. II. Cor. IV. 4: „In quibus deus huius saeculi excecavit mentes 35 4) Cf. Lucae XXIV. 45: „Tunc aperuit illis sensum, ut intelli- infidelium.“ 5) Cf. Matth. XXIV. 15. gerent scripturas.“ 6) Cf. Joel II. 17: „Inter 7) filia Jeru- vestibulum et altare plorabunt sacerdotes ministri domini.“ salem, cf. Thren. II. 13. 15; filia populi mei crebrius in biblia occurrit; cf. etiam Thren. IV. 6: iniquitas populi mei. 30 40 KYBAL.: M. de Janov Regulae, IV.
Strana 98
98 Matthiae de Janov Regulae, l. III, tr. 6, c. 23 et 24. cior inutilis 1) ad omne opus bonum, usque quo iterum toto corde et summis anhelitibus et lamentis convertor ad Christum Jhesum, dominum verum et regem terribilema) et iudicem di- strictum ac vindicem malorum, primumb) in factis meis, et omnis indisciplinec) usque ad novissimum verbum ociosum et usque ad cogitacionem, que est sine intellectu2); et invenio, quod ipse est solus in veritate ille deus et dominus, qui mandavit man- data sua custodiri nimis3); et contremisco a iudiciis suis, qui tam subito deducit ad inferos pene dampni et reducit ad statum 10 gracie4). Et tunc redditurd) michi predictus ignis et statuit iterume) hominem meum interiorem super pedes 5) paratum ad omne opusf) rectum 6). Et tunc suggestum accipio istud, quod iam scribo et dic- tum inveni7): „Fili hominis, fode parietem.“ Et obedivi voci 15 Jhesus), dei mei, et fodi eum tripliciter, scilicet cottidie ad wlgus h) predicando, continue confessiones1) audiendok) et ista conscribendo cum magna solicitudine, in die et in nocte, indu- bitanter hoc sciens, quod, si hoc opus meum fuerit ex homine, destruetur 8); et tunc gaudebo et multum gratulabor1), quod de- 20 struetur, quia „caro non prodest quidquam“m)9), et „sapiencia carnis inimica est deo, legi enim [f. 228a] dei non est subiecta neque enim potest, et qui in carne sunt, deo placere non pos- sunt“ 10). Quapropter libenter gaudebo, si hoc opus sit tantum ab homine existens et destruetur, quoniam scriptum est, quod 25 spiritus sanctus posuit nos in edificacionem, non in destruccio- nem 11). Si autem hoc opus ex deo fuerit et spiritu Jhesu cruci- fixi, tunc iterum scio, quod inpediri non poterit quoquo modo, licetn) instanciam paciar°) et ipsum meum opus, ut sic domini Jhesu veritas magis refulgeat magisque divulgetur, sicut scrip- 5 30 a) ad Chr. J. verum medicum ed. b) verum ed.; meis corr. ab ed. loco c) disciplinae ed. d) reddit ed. suis. e) hominis interioris pedes meos supra petram paratum esse oc. ed. f) tempus corr. opus A. g) om. ed. h) wlnus corr. wlgus A. i) confovens (sic!) ed. k) consulendo add. ed. 1) congratulabor ed. m) quicquam ed. n) non licet ed. o) patiatur ed. 35 40 1) simul inutiles facti sunt, cf. Psalm. XIII. 3 et LII. 4. 2) Cf. Sap. I. 5. 3) Cf. Psalm. CXVIII. 4. 4) Cf. I. Reg. II. 6. 5) Cf. Ezech. II. 2: „Et ingressus est in me spiritus, postquam locutus est mihi, et statuit me su- 6) Cf. Froverb. XXI. 8 (rectum opus eius). 7) Lzech. pra pedes meos.“ VIII. 8. 8) Cf. Act. apost. V. 38: „si ex hominibus consilium hoc aut opus, 9) Cf. Joan. VI. 64. 10) Cf. Roman. VIII. 7—8. 11) Cf. dissolvetur.“ II. Cor. X. 8.
98 Matthiae de Janov Regulae, l. III, tr. 6, c. 23 et 24. cior inutilis 1) ad omne opus bonum, usque quo iterum toto corde et summis anhelitibus et lamentis convertor ad Christum Jhesum, dominum verum et regem terribilema) et iudicem di- strictum ac vindicem malorum, primumb) in factis meis, et omnis indisciplinec) usque ad novissimum verbum ociosum et usque ad cogitacionem, que est sine intellectu2); et invenio, quod ipse est solus in veritate ille deus et dominus, qui mandavit man- data sua custodiri nimis3); et contremisco a iudiciis suis, qui tam subito deducit ad inferos pene dampni et reducit ad statum 10 gracie4). Et tunc redditurd) michi predictus ignis et statuit iterume) hominem meum interiorem super pedes 5) paratum ad omne opusf) rectum 6). Et tunc suggestum accipio istud, quod iam scribo et dic- tum inveni7): „Fili hominis, fode parietem.“ Et obedivi voci 15 Jhesus), dei mei, et fodi eum tripliciter, scilicet cottidie ad wlgus h) predicando, continue confessiones1) audiendok) et ista conscribendo cum magna solicitudine, in die et in nocte, indu- bitanter hoc sciens, quod, si hoc opus meum fuerit ex homine, destruetur 8); et tunc gaudebo et multum gratulabor1), quod de- 20 struetur, quia „caro non prodest quidquam“m)9), et „sapiencia carnis inimica est deo, legi enim [f. 228a] dei non est subiecta neque enim potest, et qui in carne sunt, deo placere non pos- sunt“ 10). Quapropter libenter gaudebo, si hoc opus sit tantum ab homine existens et destruetur, quoniam scriptum est, quod 25 spiritus sanctus posuit nos in edificacionem, non in destruccio- nem 11). Si autem hoc opus ex deo fuerit et spiritu Jhesu cruci- fixi, tunc iterum scio, quod inpediri non poterit quoquo modo, licetn) instanciam paciar°) et ipsum meum opus, ut sic domini Jhesu veritas magis refulgeat magisque divulgetur, sicut scrip- 5 30 a) ad Chr. J. verum medicum ed. b) verum ed.; meis corr. ab ed. loco c) disciplinae ed. d) reddit ed. suis. e) hominis interioris pedes meos supra petram paratum esse oc. ed. f) tempus corr. opus A. g) om. ed. h) wlnus corr. wlgus A. i) confovens (sic!) ed. k) consulendo add. ed. 1) congratulabor ed. m) quicquam ed. n) non licet ed. o) patiatur ed. 35 40 1) simul inutiles facti sunt, cf. Psalm. XIII. 3 et LII. 4. 2) Cf. Sap. I. 5. 3) Cf. Psalm. CXVIII. 4. 4) Cf. I. Reg. II. 6. 5) Cf. Ezech. II. 2: „Et ingressus est in me spiritus, postquam locutus est mihi, et statuit me su- 6) Cf. Froverb. XXI. 8 (rectum opus eius). 7) Lzech. pra pedes meos.“ VIII. 8. 8) Cf. Act. apost. V. 38: „si ex hominibus consilium hoc aut opus, 9) Cf. Joan. VI. 64. 10) Cf. Roman. VIII. 7—8. 11) Cf. dissolvetur.“ II. Cor. X. 8.
Strana 99
De triplici perfossione mysticae parietis Antichristi. 99 tum esta) 1): „Ante reges et presides ducemini propter nomen meum, continget autem hoc vobis in testimonium et gentibus." Confido autem in deum vivum, quod „arma milicie nostre in hoc opere non sunt carnalia, sed potencia deo ad destruccionem, inimicorumb) consilia destruentes, eciame) omnem altitudinem 5 extollentem se adversus scienciam dei et in captivitatem redi- gentes omnem intellectum ind) obsequium Christi, eciam in promptu habentes omnem ulcisci inobedienciame), cum inpleta fuerit nostraf) inobediencia. Que secundum faciem sunt, videte. Si quis confidit sibi se esse Christi, hoc cogitet iterum aput se, 10 quia sicut ipse Christi est, ita et nos“ 2). Cum ego, coram deo loquens et Christo Jhesu 3), habens testem spiritum Jhesu, audeo confidere, confidenter audeo ista dicere, equum et salubre e[s]t tibi de mes) non diffidere et me facile non condempnare. Et pro istorum, que dicuntur, probacione aput te solum et maxime 15 inploro iustum iudiciumh) et in spiritu Jhesu Christi. Quodsi quisquam me secundum carnem iudicet et secundum accepcio- nem personarum 4), illud iudicium michi est pro minimo, sed neque siccine me ipsum iudico, habens prope eum, qui me iu- dicat, deum et Christum eius, in quem confidit anima meai) 5). 20 Capitulum vigesimum quartumk). (Vocatus a deo Hus (sic), coniicit se in discrimen pro verbo dei, et deiectus animo, rursum scripturis propheticis consolatur se et revelat maliciam et abominationem omnium vitiorum, quae regnant in clericis magis quam in omnibus aliis hominibus]1). 25 Sequitur in prophetam) 6): „Et cum perfodissem pa- rietem, apparuit hostium unum", id est inveni michi a) lacuna seq. in A. b) corr. in m. alia manu A. c) et ed. d) eciam corr. in A. e) obedientiam (sic) ed. 1) vestra obedientia ed. g) tibi, do- mine ed. h) et i. in ed. i) phrasis Sequitur (Et s. ed.) in propheta poni- 30 tur in A et ed. ante cap. XXIV. k) ita A in m.: Cap. XXIIII. 1) iła in- scribitur in ed. m) in cod. A ponitur in fine cap. praecedentis. 1) Matth. X. 18: „Et ad praesides et reges ducemini propter me in 2) II. Cor. X. 4—7. 3) Cf. II. Cor. XII. I9. testimonium illis et gentibus.“ 4) Cf. Joan. VII. 24: „Nolite iudicare secundum faciem, sed iustum iu- dicium iudicate“, et VIII. 15: „Vos secundum carnem iudicatis“, et I. Petri I. 17: „qui sine acceptione personarum iudicat.“ 5) Cf. Psalm. LVI. 2: „Miserere mei deus, miserere mei, quoniam in te confidit anima mea.“ 6) Ezech. VIII. 8. 35
De triplici perfossione mysticae parietis Antichristi. 99 tum esta) 1): „Ante reges et presides ducemini propter nomen meum, continget autem hoc vobis in testimonium et gentibus." Confido autem in deum vivum, quod „arma milicie nostre in hoc opere non sunt carnalia, sed potencia deo ad destruccionem, inimicorumb) consilia destruentes, eciame) omnem altitudinem 5 extollentem se adversus scienciam dei et in captivitatem redi- gentes omnem intellectum ind) obsequium Christi, eciam in promptu habentes omnem ulcisci inobedienciame), cum inpleta fuerit nostraf) inobediencia. Que secundum faciem sunt, videte. Si quis confidit sibi se esse Christi, hoc cogitet iterum aput se, 10 quia sicut ipse Christi est, ita et nos“ 2). Cum ego, coram deo loquens et Christo Jhesu 3), habens testem spiritum Jhesu, audeo confidere, confidenter audeo ista dicere, equum et salubre e[s]t tibi de mes) non diffidere et me facile non condempnare. Et pro istorum, que dicuntur, probacione aput te solum et maxime 15 inploro iustum iudiciumh) et in spiritu Jhesu Christi. Quodsi quisquam me secundum carnem iudicet et secundum accepcio- nem personarum 4), illud iudicium michi est pro minimo, sed neque siccine me ipsum iudico, habens prope eum, qui me iu- dicat, deum et Christum eius, in quem confidit anima meai) 5). 20 Capitulum vigesimum quartumk). (Vocatus a deo Hus (sic), coniicit se in discrimen pro verbo dei, et deiectus animo, rursum scripturis propheticis consolatur se et revelat maliciam et abominationem omnium vitiorum, quae regnant in clericis magis quam in omnibus aliis hominibus]1). 25 Sequitur in prophetam) 6): „Et cum perfodissem pa- rietem, apparuit hostium unum", id est inveni michi a) lacuna seq. in A. b) corr. in m. alia manu A. c) et ed. d) eciam corr. in A. e) obedientiam (sic) ed. 1) vestra obedientia ed. g) tibi, do- mine ed. h) et i. in ed. i) phrasis Sequitur (Et s. ed.) in propheta poni- 30 tur in A et ed. ante cap. XXIV. k) ita A in m.: Cap. XXIIII. 1) iła in- scribitur in ed. m) in cod. A ponitur in fine cap. praecedentis. 1) Matth. X. 18: „Et ad praesides et reges ducemini propter me in 2) II. Cor. X. 4—7. 3) Cf. II. Cor. XII. I9. testimonium illis et gentibus.“ 4) Cf. Joan. VII. 24: „Nolite iudicare secundum faciem, sed iustum iu- dicium iudicate“, et VIII. 15: „Vos secundum carnem iudicatis“, et I. Petri I. 17: „qui sine acceptione personarum iudicat.“ 5) Cf. Psalm. LVI. 2: „Miserere mei deus, miserere mei, quoniam in te confidit anima mea.“ 6) Ezech. VIII. 8. 35
Strana 100
100 Matthiae de Janov Regulae, l. III, tr. 6, c. 24. 5 10 20 25 30 dilatatam noticiam veritatis1) in sacra scriptura ad presens tempus respicientis per directum et eloquentis omnem habitudinem presencium clericorum et sacerdotum nimis limpide et adequate, omnes mores et studia christianorum in disposicionem currencium nunc dierum ita, quod fateor, quod ubicumque converti me ada) absconditas figuras cum previa ad dominum Jhesum oracione in ewangelio vel prophetis, inveni michi apertum hostium miro modo distincte ad presens tempus et loquensb) singulariter ad presentes clericos, monachos et sa- cerdotes. Quapropter recordans illius dicti Pauli, in quo dicit2) „Propter ewangelium Christi cum michi ostium apertum esset [in domino]“, „non habui requiem spiritui meo“, predicando, scri- bendo, instando inportune oportune 3) in medio summorum sa- cerdotum 4) et clericorum. Propter quod „veni in altitudinem 15 maris, et tempestas demersit me“ 5) et in medium oris Leviatan intravi6), et detinuit me et deglutivit me et devoravit me, donec dominus Jhesus iubeat in mari pisci, ut me evomat 7). Et ego „laudans invocabo dominum et ab inimicis meis salvus ero“8) „qui exaltat me de portis mortis, ut anuncciem omnes lauda- ciones eius in portis filie Syon“ 9). — Sequitur 10): (versus 9) „Et dixit ad me“, id est errexit me, pusilla- nimem et timidum, in intimis confortanse). Et recordatus sum verborum Michee sancti prophete dicentis III° capitulod) 11): „Ve- rumptamen repletus ego sum fortitudine spiritus domini, iudicio et virtute, ut anuncciem Jacob scelus suum et Israel peccatum suum. Audite hece), principes domus Jacob et iudices domus Israel, qui abhominamini iudicium et omnia recta pervertitis. Qui edificatis Syon in sanguinibus et Jerusalem in iniquitate. Principes eius in muneribus iudicabant et sacerdotes eius in mercede docebant et prophete eius in pecunia divinabant et super dominum requiescebant, dicentes: Numquid non domi- nus in medio nostrum? Non venient super nos mala“, et cetera, si placet, omnia valdef) ad propositum, ita quods) ille pro- 23) Nota bene Michee (verba) A alia manu. a) et A et ed. b) loquentis A; loquentes ed. c) me add. ed. d) III° capitulo om. ed. e) hoc — quia biblia. f) om. ed. g) Itaque ed. 1) Cf. Hebr. X. 26. 2) II. Cor. II. 12—13. 3) Cf. II. Tim IV. 2: „Praedica verbum, insta opportune, importune.“ 4) crebra phrasis biblica. 5) Psalm. LXVIII. 3. 6) Cf. Job XLI. 4. 7) Cf. Jonae II. passim. 3) Cf. Psalm. 10) Ezech. VIII. 9. 11) Micheae III. 8—11. 9) Cf. Psalm. IX. 15. 40 XVII. 4. 35
100 Matthiae de Janov Regulae, l. III, tr. 6, c. 24. 5 10 20 25 30 dilatatam noticiam veritatis1) in sacra scriptura ad presens tempus respicientis per directum et eloquentis omnem habitudinem presencium clericorum et sacerdotum nimis limpide et adequate, omnes mores et studia christianorum in disposicionem currencium nunc dierum ita, quod fateor, quod ubicumque converti me ada) absconditas figuras cum previa ad dominum Jhesum oracione in ewangelio vel prophetis, inveni michi apertum hostium miro modo distincte ad presens tempus et loquensb) singulariter ad presentes clericos, monachos et sa- cerdotes. Quapropter recordans illius dicti Pauli, in quo dicit2) „Propter ewangelium Christi cum michi ostium apertum esset [in domino]“, „non habui requiem spiritui meo“, predicando, scri- bendo, instando inportune oportune 3) in medio summorum sa- cerdotum 4) et clericorum. Propter quod „veni in altitudinem 15 maris, et tempestas demersit me“ 5) et in medium oris Leviatan intravi6), et detinuit me et deglutivit me et devoravit me, donec dominus Jhesus iubeat in mari pisci, ut me evomat 7). Et ego „laudans invocabo dominum et ab inimicis meis salvus ero“8) „qui exaltat me de portis mortis, ut anuncciem omnes lauda- ciones eius in portis filie Syon“ 9). — Sequitur 10): (versus 9) „Et dixit ad me“, id est errexit me, pusilla- nimem et timidum, in intimis confortanse). Et recordatus sum verborum Michee sancti prophete dicentis III° capitulod) 11): „Ve- rumptamen repletus ego sum fortitudine spiritus domini, iudicio et virtute, ut anuncciem Jacob scelus suum et Israel peccatum suum. Audite hece), principes domus Jacob et iudices domus Israel, qui abhominamini iudicium et omnia recta pervertitis. Qui edificatis Syon in sanguinibus et Jerusalem in iniquitate. Principes eius in muneribus iudicabant et sacerdotes eius in mercede docebant et prophete eius in pecunia divinabant et super dominum requiescebant, dicentes: Numquid non domi- nus in medio nostrum? Non venient super nos mala“, et cetera, si placet, omnia valdef) ad propositum, ita quods) ille pro- 23) Nota bene Michee (verba) A alia manu. a) et A et ed. b) loquentis A; loquentes ed. c) me add. ed. d) III° capitulo om. ed. e) hoc — quia biblia. f) om. ed. g) Itaque ed. 1) Cf. Hebr. X. 26. 2) II. Cor. II. 12—13. 3) Cf. II. Tim IV. 2: „Praedica verbum, insta opportune, importune.“ 4) crebra phrasis biblica. 5) Psalm. LXVIII. 3. 6) Cf. Job XLI. 4. 7) Cf. Jonae II. passim. 3) Cf. Psalm. 10) Ezech. VIII. 9. 11) Micheae III. 8—11. 9) Cf. Psalm. IX. 15. 40 XVII. 4. 35
Strana 101
Auctor revelat ex scripturis propheticis abhominationes hypocritarum. 101 phetie omnes videntur et 3) in summo gradu adinpleri et ultimo, in isto tempore habundancie iniquitatis, postquam alius peior populus iam non est expectandus, quoniam iam omnemb) et summum gradum iniquitatis et malicie „filius iniquitatis“ et „filii perdicionis“ 1), id est ypocrite, adinpleverunt et attigerunt con- tra Jhesum crucifixum et eius ecclesiam unicam, dilectam et gloriosam c). Ideo sequitur2): „Ingredere et vide abhominaciones pessimas, quas isti faciunt hic.“ Quemadmodum supra dictum est 3), nisi quis exutus a va- 10 nitate, pergat videre studia et fructus amicorum huius mundi, non videbit abhominabilia fieri in templo domini, quoniam om- nia, que foris parentd) ypocritarum, sunt conposita et honesta et nullum accessum ad reprehendendum paciuntur. Sed si studia et fructus ipsorum datum fuerit cuiquam subtiliter iudicare et verbo scripturarum [f. 228b] applicare et veritati vite et doc- trine Jhesu Christi adequare, tunc videbit „abhominaciones pes- simas" in medio multam habere stacionem. Veritas namque vite et doctrine Christi et ipsius apostolorum multum discernit nostram simulacionem presencium clericorum et sacerdotum, 20 sicut habes multa de hoc posita in tractatu primo huius et secundo per totum et tercio 4). Itaquee) nos clerici et domini sacerdotes, licet non modice in templo dei possumus congnosci a sapientibus 5), quales sumus, per gestus nostros inpudicos et in- devotos, sicud in aquis6), quia scriptum est 7): „Prodiit ex adipe 25 iniquitas eorum, transierunt in affectum cordis“, tamen magis congnoscimur per nostros conatus primos et principales et se- cundum hoc [per] studiaf) nostra cottidiana in illis et per ea, in quibus conversamur tota die. Si illa, inquam, diligenti exa- mine fuerint ab homine spirituali, quis) omnia diiudicat ab alto 30 et intus, inspecta 8), tunc latere nequibit de foris id, quod in- 15 a) om. cd. b) lacuna pro una voce adinplenda seq. in A. c) sponsam add. ed. d) apparent ed. e) Ita quod ed. 1) secundum haec studia ed. g) ras. A. 1) Cf. Psalm. LXXXVIII. 23 (filius iniquitatis) et Joan. XVII. 12 (filius 35 3) v. supra p. 87. 4) v. vol. I. II. et 2) Ezech. VIII. 9. perditionis). III., passim (in indice s. v.: Hypocritae). 5) Cf. Lucae II. 46. 6) Cf. Pro- verb. XXVII. 19. 7) Psalm. LXXII. 7. 8) Cf. I. Cor. II. 15: „Spiritualis autem iudicat omnia.“
Auctor revelat ex scripturis propheticis abhominationes hypocritarum. 101 phetie omnes videntur et 3) in summo gradu adinpleri et ultimo, in isto tempore habundancie iniquitatis, postquam alius peior populus iam non est expectandus, quoniam iam omnemb) et summum gradum iniquitatis et malicie „filius iniquitatis“ et „filii perdicionis“ 1), id est ypocrite, adinpleverunt et attigerunt con- tra Jhesum crucifixum et eius ecclesiam unicam, dilectam et gloriosam c). Ideo sequitur2): „Ingredere et vide abhominaciones pessimas, quas isti faciunt hic.“ Quemadmodum supra dictum est 3), nisi quis exutus a va- 10 nitate, pergat videre studia et fructus amicorum huius mundi, non videbit abhominabilia fieri in templo domini, quoniam om- nia, que foris parentd) ypocritarum, sunt conposita et honesta et nullum accessum ad reprehendendum paciuntur. Sed si studia et fructus ipsorum datum fuerit cuiquam subtiliter iudicare et verbo scripturarum [f. 228b] applicare et veritati vite et doc- trine Jhesu Christi adequare, tunc videbit „abhominaciones pes- simas" in medio multam habere stacionem. Veritas namque vite et doctrine Christi et ipsius apostolorum multum discernit nostram simulacionem presencium clericorum et sacerdotum, 20 sicut habes multa de hoc posita in tractatu primo huius et secundo per totum et tercio 4). Itaquee) nos clerici et domini sacerdotes, licet non modice in templo dei possumus congnosci a sapientibus 5), quales sumus, per gestus nostros inpudicos et in- devotos, sicud in aquis6), quia scriptum est 7): „Prodiit ex adipe 25 iniquitas eorum, transierunt in affectum cordis“, tamen magis congnoscimur per nostros conatus primos et principales et se- cundum hoc [per] studiaf) nostra cottidiana in illis et per ea, in quibus conversamur tota die. Si illa, inquam, diligenti exa- mine fuerint ab homine spirituali, quis) omnia diiudicat ab alto 30 et intus, inspecta 8), tunc latere nequibit de foris id, quod in- 15 a) om. cd. b) lacuna pro una voce adinplenda seq. in A. c) sponsam add. ed. d) apparent ed. e) Ita quod ed. 1) secundum haec studia ed. g) ras. A. 1) Cf. Psalm. LXXXVIII. 23 (filius iniquitatis) et Joan. XVII. 12 (filius 35 3) v. supra p. 87. 4) v. vol. I. II. et 2) Ezech. VIII. 9. perditionis). III., passim (in indice s. v.: Hypocritae). 5) Cf. Lucae II. 46. 6) Cf. Pro- verb. XXVII. 19. 7) Psalm. LXXII. 7. 8) Cf. I. Cor. II. 15: „Spiritualis autem iudicat omnia.“
Strana 102
102 Matthiae de Janov Regulae, l. III, tr. 6, c. 24. 10 tus mentem principaliter occupavit, abhominaciones pessimasa) secundum intellectum superius positum 1). Verum tamen, quia dicit „abhominaciones pessimas“, pro eo est advertendum, quod, sicut infra lacius dicetur2), tanto maior et peior fit coram deo abhominacio, quanto magis res preciosissima, mundissima et dignissima coniungitur violenter et admiscetur rei villissime, spurcissimeb) et indignissime, sicut si horrendum stercus poneretur superbe et ex contemptu ad cibum vel ad os maximi et optimi regis, dum sedet in sede ma- gestatis sue 3). Modo quia sic est, quod nos clerici et sacerdotes sumus] res summe bonitatis et dignitatis, quias) res summe di- vinitatisd) contrectamus et sumus vasa ipsorum4), ergo cum su- mus mali et si sumus voluntarie spurci, facimus horrendam mixcionem vel conposicionem, quantum in nobis est, et per 15 consequens pessimas abhominaciones coram Jhesu, pio deo. Et pro eo dicitur multum notanter: „Quas isti faciunt hic“, id est in loco sancto et dignissimo. Et non nominat nos hic verbum dei ad ostendendum iram magnam, eo quod non noscat nos ita „reprobos circa fidem“ 5) et circa nostrum of- 20 ficium abhominabiles secundum aliam scripturam, que dicit 6): „Non congregabo conventicula eorum de sanguinibus nec me- mor ero nominum eorum per labia mea.“ Et iterum Matei VII 7): „In die illa multi dicent michi: Domine, domine, nonne in no- mine tuo prophetavimus et in nomine tuo demonia eiecimus et 25 in nomine tuo virtutes multas fecimus? Et tunc confitebor illis: quia numquam novi vos. Discedite a me omnes, qui operamini iniquitatem." Et idcirco dico, quod omnis ista scriptura in veritate nos, christianos yppocritas pessimos, et primum clericos et sacer- 30 dotes, respicit simpliciter et de plano, quia non gentiles, non Judei umquam fecerunt abhominaciones tantas coram domino Jhesu et tam pessimas, quemadmodum nos christiani, et primum sacerdotes carnales. 35 29) Nota, clerice A alia manu. a) pessimae ed., cet. om. usque ad vocem pessimas. sime, infra spurci ed. c) quia — divinitatis om. ed. (sic). corr. divinitatis A. 1) v. supra c. 21. 2) v. infra c. 25. 3) (f. Matth. XIX. 28 (sedere in sede m. s.) 4) Cf. Act. IX. 15 (vas electionis). 5) Cf. II. Tim. III. 8. 6) Psalm. XV. 4. 7) Matth. VII. 22—23. b) spurcis- d) bonitatis 40
102 Matthiae de Janov Regulae, l. III, tr. 6, c. 24. 10 tus mentem principaliter occupavit, abhominaciones pessimasa) secundum intellectum superius positum 1). Verum tamen, quia dicit „abhominaciones pessimas“, pro eo est advertendum, quod, sicut infra lacius dicetur2), tanto maior et peior fit coram deo abhominacio, quanto magis res preciosissima, mundissima et dignissima coniungitur violenter et admiscetur rei villissime, spurcissimeb) et indignissime, sicut si horrendum stercus poneretur superbe et ex contemptu ad cibum vel ad os maximi et optimi regis, dum sedet in sede ma- gestatis sue 3). Modo quia sic est, quod nos clerici et sacerdotes sumus] res summe bonitatis et dignitatis, quias) res summe di- vinitatisd) contrectamus et sumus vasa ipsorum4), ergo cum su- mus mali et si sumus voluntarie spurci, facimus horrendam mixcionem vel conposicionem, quantum in nobis est, et per 15 consequens pessimas abhominaciones coram Jhesu, pio deo. Et pro eo dicitur multum notanter: „Quas isti faciunt hic“, id est in loco sancto et dignissimo. Et non nominat nos hic verbum dei ad ostendendum iram magnam, eo quod non noscat nos ita „reprobos circa fidem“ 5) et circa nostrum of- 20 ficium abhominabiles secundum aliam scripturam, que dicit 6): „Non congregabo conventicula eorum de sanguinibus nec me- mor ero nominum eorum per labia mea.“ Et iterum Matei VII 7): „In die illa multi dicent michi: Domine, domine, nonne in no- mine tuo prophetavimus et in nomine tuo demonia eiecimus et 25 in nomine tuo virtutes multas fecimus? Et tunc confitebor illis: quia numquam novi vos. Discedite a me omnes, qui operamini iniquitatem." Et idcirco dico, quod omnis ista scriptura in veritate nos, christianos yppocritas pessimos, et primum clericos et sacer- 30 dotes, respicit simpliciter et de plano, quia non gentiles, non Judei umquam fecerunt abhominaciones tantas coram domino Jhesu et tam pessimas, quemadmodum nos christiani, et primum sacerdotes carnales. 35 29) Nota, clerice A alia manu. a) pessimae ed., cet. om. usque ad vocem pessimas. sime, infra spurci ed. c) quia — divinitatis om. ed. (sic). corr. divinitatis A. 1) v. supra c. 21. 2) v. infra c. 25. 3) (f. Matth. XIX. 28 (sedere in sede m. s.) 4) Cf. Act. IX. 15 (vas electionis). 5) Cf. II. Tim. III. 8. 6) Psalm. XV. 4. 7) Matth. VII. 22—23. b) spurcis- d) bonitatis 40
Strana 103
Auctor revelat ex scripturis propheticis abhominationes hypocritarum. 103 Grave namque est hoc, quod dicitur notanter „hic“, id est in medio Christi Jhesu, supple „abhominaciones pessimas faciunt.“ Nullus nempe dubitat fidelis et sacerdos, quod a veritate pro christianis dictum est 1): „Qui manducat meam carnem et bibit meum sanguinem, in me manet et ego in eo.“ Cum igitur chri- stianus, et maxime sacerdosa) manducans corpus Christi et san- guinem quasi cottidie, plenum divinitate corporaliter2), et per hoc manens corporaliterb) modo suo in Christo et Christus in eo, facite) voluntarie abhominabilia, quis potest dicere autd) cogitare, ille abhominaciones quam sint pessime et quam graves? 10 Si enim quis christianus, et precipue cuius fidei est commissum, ut esset custos et dispensator sacramentorum, quasi amico sin- gulari dei et servo fideli et prudenti3), si, accepto corpore Christi Jhesu, ex superbia et voluntarie proiceret ipsum cani- bus et scrophis 4), vel proiceret ipsume) ad stercora et con- 15 culcaret1), vel ex contemptu et ira contra Jhesum, accepto stercore horribili, ipsum inponeret ads) calicem in missal) in conspectu totius christianitatis coram deo et angelisi)5), potesne cogitare, quanta esset ista iniuria, quam pessima esset abho- minacio facta a christiano, et maxime ab eo, qui fuit ex boni- 20 tate dei inter amicos gratus receptus et reputatus, amicosk) Christi veri dei, puta sacerdotes? Tanta ininiuria et in infinitum maior et peior abhominacio fit omni die Christo Jhesu, cum nos, sacerdotes in Christo Jhesu manentes et ipse in nobis1), voluntarie inique agimus vel hunc mundum amamus, contra- 25 rium valde et abhominabilem Jhesu Christo. Propterea scriptum est 6): „Nolite sanctum dare canibus neque proicere margaritas ante porcos.“ Et quam maxima sit nostra dampnacio talium huiusmodi, Paulus exprimit [ad] Hebreos X. e.7): „Voluntarie 25) Nota A alia manu. 29) Hebr. X. 30 11) Nota A alia manu. A alia manu. a) ita corr. ab editore; sic A, om. ed. b) om. ed. c) nos add. ed. d) dicere aut om. ed. e) proiceret ipsum om. ed. f) conculcaretur ed. h) calicem sacrum ed., vocem in missa omittens. g) proiiceret in ed. i) coram deo et angelis om. ed. 1) ma- 35 k) amico... sacerdote A. nentes officio et servitute ed. 1) Joan. VI. 57. 2) Cf. Coloss. II. 9: „Quia in ipso inhabitat omnis 3) Cf. Lucae XII. 42: „Dixit autem do- plenitudo divinitatis corporaliter.“ 4) Cf. Matth. VII. 6 : minus: Quis putas est fidelis dispensator et prudens". 5) Cf. I. Tim. V. 21 (coram deo et... 40 „Nolite dare sanctum canibus.“ 6) Matth. VII. 6 (libere allatum). 7) Hebr. X. 26—31. electis angelis).
Auctor revelat ex scripturis propheticis abhominationes hypocritarum. 103 Grave namque est hoc, quod dicitur notanter „hic“, id est in medio Christi Jhesu, supple „abhominaciones pessimas faciunt.“ Nullus nempe dubitat fidelis et sacerdos, quod a veritate pro christianis dictum est 1): „Qui manducat meam carnem et bibit meum sanguinem, in me manet et ego in eo.“ Cum igitur chri- stianus, et maxime sacerdosa) manducans corpus Christi et san- guinem quasi cottidie, plenum divinitate corporaliter2), et per hoc manens corporaliterb) modo suo in Christo et Christus in eo, facite) voluntarie abhominabilia, quis potest dicere autd) cogitare, ille abhominaciones quam sint pessime et quam graves? 10 Si enim quis christianus, et precipue cuius fidei est commissum, ut esset custos et dispensator sacramentorum, quasi amico sin- gulari dei et servo fideli et prudenti3), si, accepto corpore Christi Jhesu, ex superbia et voluntarie proiceret ipsum cani- bus et scrophis 4), vel proiceret ipsume) ad stercora et con- 15 culcaret1), vel ex contemptu et ira contra Jhesum, accepto stercore horribili, ipsum inponeret ads) calicem in missal) in conspectu totius christianitatis coram deo et angelisi)5), potesne cogitare, quanta esset ista iniuria, quam pessima esset abho- minacio facta a christiano, et maxime ab eo, qui fuit ex boni- 20 tate dei inter amicos gratus receptus et reputatus, amicosk) Christi veri dei, puta sacerdotes? Tanta ininiuria et in infinitum maior et peior abhominacio fit omni die Christo Jhesu, cum nos, sacerdotes in Christo Jhesu manentes et ipse in nobis1), voluntarie inique agimus vel hunc mundum amamus, contra- 25 rium valde et abhominabilem Jhesu Christo. Propterea scriptum est 6): „Nolite sanctum dare canibus neque proicere margaritas ante porcos.“ Et quam maxima sit nostra dampnacio talium huiusmodi, Paulus exprimit [ad] Hebreos X. e.7): „Voluntarie 25) Nota A alia manu. 29) Hebr. X. 30 11) Nota A alia manu. A alia manu. a) ita corr. ab editore; sic A, om. ed. b) om. ed. c) nos add. ed. d) dicere aut om. ed. e) proiceret ipsum om. ed. f) conculcaretur ed. h) calicem sacrum ed., vocem in missa omittens. g) proiiceret in ed. i) coram deo et angelis om. ed. 1) ma- 35 k) amico... sacerdote A. nentes officio et servitute ed. 1) Joan. VI. 57. 2) Cf. Coloss. II. 9: „Quia in ipso inhabitat omnis 3) Cf. Lucae XII. 42: „Dixit autem do- plenitudo divinitatis corporaliter.“ 4) Cf. Matth. VII. 6 : minus: Quis putas est fidelis dispensator et prudens". 5) Cf. I. Tim. V. 21 (coram deo et... 40 „Nolite dare sanctum canibus.“ 6) Matth. VII. 6 (libere allatum). 7) Hebr. X. 26—31. electis angelis).
Strana 104
104 Matthiae de Janov Regulae, l. III, tr. 6, c. 24 et 25. 10 15 enim peccantibus nobis post acceptam noticiam veritatis iam non reliquiſn tur pro peccato hostia, terribilis autem quedam ex- pectacio iudicii et ignis emulacio, que consumptura est adver- sarios. Irritam quis faciens legem Moysi, sine ulla miseracione 5 duobus vel tribus [f. 229a] testibus moritur. Quanto magis pu- tatis deteriora mereri supplicia, qui filium dei conculcaverit et sanguinem testamenti pollutum duxerit, in quo sanctificatus est, et spiritui gracie contumeliam fecerita)? Scimusb) enim, quia dicit: Michi vindicta et ego reddam. Et iterums): Quia iudicabit dominus populum suum. Horrendum est incidere in manus dei viventis.“ Hinc elicitur, quam terribile iudicium et horren- dum cum hiis, qui presunt, fiet1), id est sacerdotibus carnalibus, quid) „conculcant filium dei“, cum amant vitam huius mundie), tradunt ipsum veluti Judas et Cayphas multis gentibus2), id est gentiliter viventibusf) christianis et exponunt ad conculcandum, flagellandum et quasi quid abhominabile ad conspuendum 3). Capitulum vigesimum quintum5). Studia et mores cleri testantur eum non habere dilectionem dei. Et vicia eius multiplicia designantur per pardum, locustas 20 loricatas et per bestiam coccineam plenam nominibus blasphe- miae. Apоcalyp. 9 et 137h). (versus 10). „Et ingressus“4), id est in noticiam veri- tatis per verbum Jhesu Christi in sacra scriptura michi apertum, „vidi“, id est animadverti et ex certo probavi ex studiis et 25 actibus presencium clericorum et sacerdotum principalibus et cottidianis, quod dileccionem domini Jhesu crucifixi non habent; propter quod recordatus sum verbi Jhesu5) ad sacerdotes Judeos i) a) facit ed. b) Scimus — reddam om. ed. d) non c) infra ed. f) gentiliter viventibus sequitur in A, sed del. e) sed (?) seq. in A, corr. 30 per suam vitam pessimam et symoniam ad flagellandum et conculcandum vitam eius sanctissimam, quasi abominabilem ad conspuendum et deriden- dum ed. g) ita A in m.: Cap. XXV. linea rubra circumducta. h) ita in- scribitur in ed. i) ad sapientes modernos ed. 1) Cf. Sap. VI. 6 (iudicium durissimum hiis, qui praesunt, fiet). 3) Cf. Matth. XX. 19: 35 2) vide Matth. XXVI. 15 (Judas) et 65 (Caiphas). „Et tradent eum gentibus ad illudendum et flagellandum et crucifigendum.“ 4) Ezech. VIII. I0. 5) Cf. Act. XI. I6: „Recordatus sum autem verbi domini."
104 Matthiae de Janov Regulae, l. III, tr. 6, c. 24 et 25. 10 15 enim peccantibus nobis post acceptam noticiam veritatis iam non reliquiſn tur pro peccato hostia, terribilis autem quedam ex- pectacio iudicii et ignis emulacio, que consumptura est adver- sarios. Irritam quis faciens legem Moysi, sine ulla miseracione 5 duobus vel tribus [f. 229a] testibus moritur. Quanto magis pu- tatis deteriora mereri supplicia, qui filium dei conculcaverit et sanguinem testamenti pollutum duxerit, in quo sanctificatus est, et spiritui gracie contumeliam fecerita)? Scimusb) enim, quia dicit: Michi vindicta et ego reddam. Et iterums): Quia iudicabit dominus populum suum. Horrendum est incidere in manus dei viventis.“ Hinc elicitur, quam terribile iudicium et horren- dum cum hiis, qui presunt, fiet1), id est sacerdotibus carnalibus, quid) „conculcant filium dei“, cum amant vitam huius mundie), tradunt ipsum veluti Judas et Cayphas multis gentibus2), id est gentiliter viventibusf) christianis et exponunt ad conculcandum, flagellandum et quasi quid abhominabile ad conspuendum 3). Capitulum vigesimum quintum5). Studia et mores cleri testantur eum non habere dilectionem dei. Et vicia eius multiplicia designantur per pardum, locustas 20 loricatas et per bestiam coccineam plenam nominibus blasphe- miae. Apоcalyp. 9 et 137h). (versus 10). „Et ingressus“4), id est in noticiam veri- tatis per verbum Jhesu Christi in sacra scriptura michi apertum, „vidi“, id est animadverti et ex certo probavi ex studiis et 25 actibus presencium clericorum et sacerdotum principalibus et cottidianis, quod dileccionem domini Jhesu crucifixi non habent; propter quod recordatus sum verbi Jhesu5) ad sacerdotes Judeos i) a) facit ed. b) Scimus — reddam om. ed. d) non c) infra ed. f) gentiliter viventibus sequitur in A, sed del. e) sed (?) seq. in A, corr. 30 per suam vitam pessimam et symoniam ad flagellandum et conculcandum vitam eius sanctissimam, quasi abominabilem ad conspuendum et deriden- dum ed. g) ita A in m.: Cap. XXV. linea rubra circumducta. h) ita in- scribitur in ed. i) ad sapientes modernos ed. 1) Cf. Sap. VI. 6 (iudicium durissimum hiis, qui praesunt, fiet). 3) Cf. Matth. XX. 19: 35 2) vide Matth. XXVI. 15 (Judas) et 65 (Caiphas). „Et tradent eum gentibus ad illudendum et flagellandum et crucifigendum.“ 4) Ezech. VIII. I0. 5) Cf. Act. XI. I6: „Recordatus sum autem verbi domini."
Strana 105
Abhominatio moderna tanto maior, quanto populus christ. perfectior. 105 inquientisa) 1): „Ego congnovi, quod dileccionem dei non ha- betis in vobis“b). Sequitur 2): „Et ecce, omnis similitudo reptilium et animalium, abhominacio et universa ydola domus Israel.“ (1) Dicit notabiliter „et ecce“, admiracione admirando3) tantam iniquitatem, scilicet in populo christianoc), qui est vel debetd) esse summe et ultime perfeccionis, sanctitatis et digni- tatis, repletus spiritu sancto, indutus virtute ex alto 4), in tanto, inquam, et tali populo manente in Christo Jhesu, id est in dei 10 sapiencia et dei virtute, et continente in se deum summum et dominum Jhesum Christum, qui est amictus sole 5), repletus igne celesti, manducans cottidie corpus Christi, plenume) deitate corporaliter 6), et sanguinem eius bibens, epulansque cottidie cum angelis et domino deo suo, et ecce, in illo tali et tanto 15 populo omnis abhominacio veneni et furiarumf), reptilium, spur- ciciarum et morsu u]me) bestialium et omnes mores et ritus gen- tilium perfidorum h)7). Et hec omnia non foris, sed „intus“, non in corporalibus tantum ab extra, sed „in medio“, in corde ipsorum, non transeuncia, sed permanencia, et „depicta“ non in actibus 20 humanis et plebeis, in domibus prophanis, sed „in parietibus templi“, id est in ritibus et actibus ecclesiasticis vel appropriatis solis christianis, non tantum ab ante, prime scilicet intencionis, neque tantum a retro, videlicet finalis execucionis, neque tan- tum in medio infortunati eventus et transeuntis, neque tantum 25 a dextrisi) in inquisicione eternorum, neque tantum a sinistris in temporalium amore et affeccione, sed „in circuitu“k), id est undiquaque, non in parte et debiliter vel tenuiter, sedl) in cir- 13) Corpus Christi in eucaristia plenum deitate co(rporaliter) A colore rubro. 30 a) spatium pro una voce adinplenda sequitur in A. b) nobis false A. c) om. ed. d) deberet ed.; de tantum A. c) plenum deitate cor- poraliter om. ed. (sic). 1) ferarum ed. 8) pestiferarum ed. h) perfi- k) circumitu ed., ita et darum (sic) A. i) a dextris — tantum om. ed. infra. 1) om. ed. 35 1) Joan. V. 42. 2) Ezech. VIII. 10. 3) Cf. Apoc. XVII. 6: „Et 4) Cf. Lucae XIV. 49 (quousque in- miratus sum ... admiratione magna.“ duamini virtute ex alto); phrasis: „repletus spiritu sancto" crebrius in biblia 5) Cf. Apoc. XII. I (mulier occurrit, nec non phrasis „manere in deo.“ 6) Cf. Coloss. II. 9. 7) ritus gentiles crebra phrasis biblica; 40 amicta sole). alias prosequitur similitudo desumpta de Ezech. VIII. I0.
Abhominatio moderna tanto maior, quanto populus christ. perfectior. 105 inquientisa) 1): „Ego congnovi, quod dileccionem dei non ha- betis in vobis“b). Sequitur 2): „Et ecce, omnis similitudo reptilium et animalium, abhominacio et universa ydola domus Israel.“ (1) Dicit notabiliter „et ecce“, admiracione admirando3) tantam iniquitatem, scilicet in populo christianoc), qui est vel debetd) esse summe et ultime perfeccionis, sanctitatis et digni- tatis, repletus spiritu sancto, indutus virtute ex alto 4), in tanto, inquam, et tali populo manente in Christo Jhesu, id est in dei 10 sapiencia et dei virtute, et continente in se deum summum et dominum Jhesum Christum, qui est amictus sole 5), repletus igne celesti, manducans cottidie corpus Christi, plenume) deitate corporaliter 6), et sanguinem eius bibens, epulansque cottidie cum angelis et domino deo suo, et ecce, in illo tali et tanto 15 populo omnis abhominacio veneni et furiarumf), reptilium, spur- ciciarum et morsu u]me) bestialium et omnes mores et ritus gen- tilium perfidorum h)7). Et hec omnia non foris, sed „intus“, non in corporalibus tantum ab extra, sed „in medio“, in corde ipsorum, non transeuncia, sed permanencia, et „depicta“ non in actibus 20 humanis et plebeis, in domibus prophanis, sed „in parietibus templi“, id est in ritibus et actibus ecclesiasticis vel appropriatis solis christianis, non tantum ab ante, prime scilicet intencionis, neque tantum a retro, videlicet finalis execucionis, neque tan- tum in medio infortunati eventus et transeuntis, neque tantum 25 a dextrisi) in inquisicione eternorum, neque tantum a sinistris in temporalium amore et affeccione, sed „in circuitu“k), id est undiquaque, non in parte et debiliter vel tenuiter, sedl) in cir- 13) Corpus Christi in eucaristia plenum deitate co(rporaliter) A colore rubro. 30 a) spatium pro una voce adinplenda sequitur in A. b) nobis false A. c) om. ed. d) deberet ed.; de tantum A. c) plenum deitate cor- poraliter om. ed. (sic). 1) ferarum ed. 8) pestiferarum ed. h) perfi- k) circumitu ed., ita et darum (sic) A. i) a dextris — tantum om. ed. infra. 1) om. ed. 35 1) Joan. V. 42. 2) Ezech. VIII. 10. 3) Cf. Apoc. XVII. 6: „Et 4) Cf. Lucae XIV. 49 (quousque in- miratus sum ... admiratione magna.“ duamini virtute ex alto); phrasis: „repletus spiritu sancto" crebrius in biblia 5) Cf. Apoc. XII. I (mulier occurrit, nec non phrasis „manere in deo.“ 6) Cf. Coloss. II. 9. 7) ritus gentiles crebra phrasis biblica; 40 amicta sole). alias prosequitur similitudo desumpta de Ezech. VIII. I0.
Strana 106
106 Matthiae de Janov Regulae, l. III, tr. 6, c. 25. cuitu „per totum“ ubiquea) abhominaciones pessime et horribiles et inportabiles divine mundicie (sicut scriptum Abacuk I° 1) „Mundi sunt oculi tui, ne videas malum et respicere ad iniqui- tatem non poteris. Quare non respicis super inique agentes et taces, devorante inpio iustiorem se?“) et graves domino Jhesu Christo, divine sapiencie in nobis et dei virtuti et veritati? Propter quod dicitur Ysaie XLIII.° 2): „Servire me fecisti in pec- catis tuis, prebuisti michi laborem in iniquitatibus tuis.“ Et iterum Ezechiel. VIII° 3): „Filib) hominis, putasne, vides tu, quid isti faciunt, abhominaciones magnas, quas domusc) Israel facit hic, ut procul recedam a sanctuario meo?“ (2) Varietas autem ista, que ponitur hic, puta reptilium et animalium et universorum ydolorum, significat multitudinem viciorum in animis residencium christianorum, et primum sacer- 15 dotum, amatorum huius vite; signatd), inquam, ipsos esse po- pulum dilaceratum a se invicem et divulsum et contrarium ad invicem et conmordentem. Quod alia scriptura exprimit per bestiam nimium monstruosam, que est „similis pardo et pedes eius sicut pedes ursi et os eius sicut os leonis“e) 4). Dicitur vero 20 pardo similis iste populus christianus, amator huius seculi, ter- ribilis propter yppocrisim et crudelem rapacitatem1). Et quia totum ordinat ad quietam et delicatam vitam et habundantem, dicitur habere pedes ursi. Et quia se extollit et sublimes habet oculos et verba superba vel maxime ad apparenciam coram ho- 25 minibus ordinata in suis doctrinis et universis suis sermonibus, os eius dicitur quasi os leonis. Iste iterum populus, et maxime superiores et regentes, descriptus est alibi proprie per locustas terribiles, que exierunt de summo abyssi, quibus data est potestas, sicut habent scor- 30 piones terre 5), Apok. IX. c. 6): „Et similitudines locustarum similes equis paratis ad prelium, et super capita earum tam- quam corone similes auro et facies earum sicut facies hominum. Et habebant capillos sicut capillos mulierum, et dentes earum 5 10 35 30) IX A et alia manu: Prelat(e). a) undique ed. b) Filii A, ita et infra scribitur. c) corr. A. d) significat ed. e) tres ordines dentium habens add. ed. 1) iustitiae simulationem ed. 1) Habacuk I. 13. 2) Isaiae XLIII. 24. 3) Ezech. VIII. 6. 4) Cf. Apcc. XIII. 2. 5) Cf. Apoc. IX. 3. 6) Apoc. IX. 7—10.
106 Matthiae de Janov Regulae, l. III, tr. 6, c. 25. cuitu „per totum“ ubiquea) abhominaciones pessime et horribiles et inportabiles divine mundicie (sicut scriptum Abacuk I° 1) „Mundi sunt oculi tui, ne videas malum et respicere ad iniqui- tatem non poteris. Quare non respicis super inique agentes et taces, devorante inpio iustiorem se?“) et graves domino Jhesu Christo, divine sapiencie in nobis et dei virtuti et veritati? Propter quod dicitur Ysaie XLIII.° 2): „Servire me fecisti in pec- catis tuis, prebuisti michi laborem in iniquitatibus tuis.“ Et iterum Ezechiel. VIII° 3): „Filib) hominis, putasne, vides tu, quid isti faciunt, abhominaciones magnas, quas domusc) Israel facit hic, ut procul recedam a sanctuario meo?“ (2) Varietas autem ista, que ponitur hic, puta reptilium et animalium et universorum ydolorum, significat multitudinem viciorum in animis residencium christianorum, et primum sacer- 15 dotum, amatorum huius vite; signatd), inquam, ipsos esse po- pulum dilaceratum a se invicem et divulsum et contrarium ad invicem et conmordentem. Quod alia scriptura exprimit per bestiam nimium monstruosam, que est „similis pardo et pedes eius sicut pedes ursi et os eius sicut os leonis“e) 4). Dicitur vero 20 pardo similis iste populus christianus, amator huius seculi, ter- ribilis propter yppocrisim et crudelem rapacitatem1). Et quia totum ordinat ad quietam et delicatam vitam et habundantem, dicitur habere pedes ursi. Et quia se extollit et sublimes habet oculos et verba superba vel maxime ad apparenciam coram ho- 25 minibus ordinata in suis doctrinis et universis suis sermonibus, os eius dicitur quasi os leonis. Iste iterum populus, et maxime superiores et regentes, descriptus est alibi proprie per locustas terribiles, que exierunt de summo abyssi, quibus data est potestas, sicut habent scor- 30 piones terre 5), Apok. IX. c. 6): „Et similitudines locustarum similes equis paratis ad prelium, et super capita earum tam- quam corone similes auro et facies earum sicut facies hominum. Et habebant capillos sicut capillos mulierum, et dentes earum 5 10 35 30) IX A et alia manu: Prelat(e). a) undique ed. b) Filii A, ita et infra scribitur. c) corr. A. d) significat ed. e) tres ordines dentium habens add. ed. 1) iustitiae simulationem ed. 1) Habacuk I. 13. 2) Isaiae XLIII. 24. 3) Ezech. VIII. 6. 4) Cf. Apcc. XIII. 2. 5) Cf. Apoc. IX. 3. 6) Apoc. IX. 7—10.
Strana 107
Multiplicia vitia cleri designantur per pardum, locustas, bestiam. 107 sicut dentes leonum erant. Et habebant loricas sicuta) loricas ferreas, et vox earumb) sicut vox curruum equorum multorum gradiencium in bellum. Et habebant caudas similes scorpionum, et aculei erant in caudis earum, et potestas earum nocere ho- minibus mensibus quinque“, et cetera. Et istorum habes ex- posicionem in alio tractatu de Antychristo multum copiose di- latatam 1); habes eciam infra in isto tractatu, quoad hoc [f. 229b puta, quantum possunt nocere sanctis dei 2). Iste insuper idem populus, et precipue quoad subditos vel laycos, amatores terrenorum, describit ur [per] verbum dei per 10 bestiam horribilem, coccineam, plenam nominibus blasphemie, habentem capita VII et cornua X, super quam sedet mulier fornicaria, mater abhominacionum terre 3). Cuius descripcionis causam et exposicionem invenies in infra scriptis in hoc tractatu post multa et diffuse 4). (3) Dicitur itaque hice) varia 5) similitudo abhominabi- lium scripta in domo domini ideo, quia christiani, et primum sacerdotes, amici carnis sue, sunt subiecti variis passionibus, et diversa sunt, que student, inquirenda. Aliqui ipsorum crudeles in animo et proni ad irascendum et odiendum et d) precipue pau- 20 perese) simplices et sanctos dei, quia inde minusf) reliditur ip- sorums) audacia. Hii reptilibus venenosis [similes] per veritatem iudicantur h). Unde dominus ad scribas et phariseos yppocritas 6) „Serpentes“, inquit, „et genimina vipperarum, quomodo fugietis a iudicio gehenne?“ — Alii vero sunt, qui detinentur aliis ille- 25 cebris carnis vel passionibus bestialibus, utpote ebrietate, lu- xuria, avaricia, accidia et talibusi). Et illi „per similitudines ani- malium“ hic exprimuntur. — Alii iterumk) diligunt honores et amant dominari aliis et vocari ab hominibus rabi7), et ceteral). Illi per „universa ydola domus Israel“ sunt a sancto spiritu denotati. 30 Et advertendum est, quod in christiano, quidquidm) 5 15 a) loricas sicut om. ed. b) ita A et ed.; alarum biblia. c) haec ed. d) om. ed. e) directos d. et ed. f) nimis false ed. g) eorum ed. h) comparantur ed. i) similibus ed. k) interim false ed. 1) et ce- tera om. ed. m) quicquid ed.; ita et infra. 35 1) v. in vol. III., pag. 105 sq. 2) v. infra c. 62. 3) Cf. Apoc. XVII. 4) v. infra c. 44 sq. 5) in scriptura Ezech. VIII. 10 loquitur de „omni —4. similitudine reptilium et animalium" et de „abominatione“; v. supra l. c. 6) Matth. XXIII. 33. 7) Cf. Matth. XXIII. 7.
Multiplicia vitia cleri designantur per pardum, locustas, bestiam. 107 sicut dentes leonum erant. Et habebant loricas sicuta) loricas ferreas, et vox earumb) sicut vox curruum equorum multorum gradiencium in bellum. Et habebant caudas similes scorpionum, et aculei erant in caudis earum, et potestas earum nocere ho- minibus mensibus quinque“, et cetera. Et istorum habes ex- posicionem in alio tractatu de Antychristo multum copiose di- latatam 1); habes eciam infra in isto tractatu, quoad hoc [f. 229b puta, quantum possunt nocere sanctis dei 2). Iste insuper idem populus, et precipue quoad subditos vel laycos, amatores terrenorum, describit ur [per] verbum dei per 10 bestiam horribilem, coccineam, plenam nominibus blasphemie, habentem capita VII et cornua X, super quam sedet mulier fornicaria, mater abhominacionum terre 3). Cuius descripcionis causam et exposicionem invenies in infra scriptis in hoc tractatu post multa et diffuse 4). (3) Dicitur itaque hice) varia 5) similitudo abhominabi- lium scripta in domo domini ideo, quia christiani, et primum sacerdotes, amici carnis sue, sunt subiecti variis passionibus, et diversa sunt, que student, inquirenda. Aliqui ipsorum crudeles in animo et proni ad irascendum et odiendum et d) precipue pau- 20 perese) simplices et sanctos dei, quia inde minusf) reliditur ip- sorums) audacia. Hii reptilibus venenosis [similes] per veritatem iudicantur h). Unde dominus ad scribas et phariseos yppocritas 6) „Serpentes“, inquit, „et genimina vipperarum, quomodo fugietis a iudicio gehenne?“ — Alii vero sunt, qui detinentur aliis ille- 25 cebris carnis vel passionibus bestialibus, utpote ebrietate, lu- xuria, avaricia, accidia et talibusi). Et illi „per similitudines ani- malium“ hic exprimuntur. — Alii iterumk) diligunt honores et amant dominari aliis et vocari ab hominibus rabi7), et ceteral). Illi per „universa ydola domus Israel“ sunt a sancto spiritu denotati. 30 Et advertendum est, quod in christiano, quidquidm) 5 15 a) loricas sicut om. ed. b) ita A et ed.; alarum biblia. c) haec ed. d) om. ed. e) directos d. et ed. f) nimis false ed. g) eorum ed. h) comparantur ed. i) similibus ed. k) interim false ed. 1) et ce- tera om. ed. m) quicquid ed.; ita et infra. 35 1) v. in vol. III., pag. 105 sq. 2) v. infra c. 62. 3) Cf. Apoc. XVII. 4) v. infra c. 44 sq. 5) in scriptura Ezech. VIII. 10 loquitur de „omni —4. similitudine reptilium et animalium" et de „abominatione“; v. supra l. c. 6) Matth. XXIII. 33. 7) Cf. Matth. XXIII. 7.
Strana 108
108 Matthiae de Janov Regulae, l. 1II, tr. 6, c. 25 et 26. 10 est illud in sua mente demoransa), quod ipsum forcius movet ad actus, ad cogitandum de se, ad memorandum se, ad caven- dum seb), vel fugiendum, et quidquid est illud, quod magis quam Christus crucifixus ipsum afficit, vel quod non de directo 5 et principaliter ad Jhesum crucifixum ordinatur, illud est sibi „ydolum depictum in templo“ domini dei christianorum, et talis esse in veritate scripture iudicatur et talis exprimitur per ver- bum Christi. Dominus namque Jhesus, quia omni iure est suus quilibet christianus in corpore et in anima, et iure divino et humano, ideo wlt totum habere christianum et totaliter sibi deditum, consecratum et conservatum, ita quod vel wlt habere totum, vel omnino nichil! Nullo enim modo wlt neque potest habere communionem in homine cume) Antychristo vel cum spiritu eius d), sicut dicit apostolus 1): „Que convencioe) lucisf) ad 15 tenebras, aut que societas Christi ad Belial?“ Dyaboluss) autem, quia nullum prorsus ius in christiano obtinet, ideo sicut latro vel fur, si totum habere non potest, est contentus de eo, quod poterit obtinere, sciens, quod tunc facile statim totum obtinebit eo, quod dominus Jhesus recedit ab omni homine, qui vel in 20 modico dyabolo concedit voluntarie in se ipso stacionem. Capitulum vigesimum sextum"). 25 [De insidiis diaboli, quibus perpetuo mentes hominum irretire conatur, et quod impossibile est servire simul Christo et Sa- tanae. Exclamatio in vanissimam et stupendam hypocrisim cleri] i). Quoniamk) adhuc nimis est horrendum et nobisl) inces- santer dolendum et gemendum ex toto animom), quod nobis non volentibus habitat malum in nobis, id est in carne no- stra, quod malum est contrarium Christo Jhesu et vehementer 30 grave et abhominabile ipsi divine virtuti et suavitati, tamen quia 10) Nota A talia manu. 26) Nota totum A. a) devorans (sic) ed. b) habendum A; et quicquid est illud oc. ed. c) cum homine ed. d) nequam ed. e) post corr. A. 1) noctis ed. i) ita inscribitur in ed. g) Diabolus ed. h) ita A in m.: Cap. XXVI. m) conanime A ct cd. 35 k) Sed quoniam ed.; ras. scq. in A. 1) om. ed. 1) II. Cor. VI. 14—15.
108 Matthiae de Janov Regulae, l. 1II, tr. 6, c. 25 et 26. 10 est illud in sua mente demoransa), quod ipsum forcius movet ad actus, ad cogitandum de se, ad memorandum se, ad caven- dum seb), vel fugiendum, et quidquid est illud, quod magis quam Christus crucifixus ipsum afficit, vel quod non de directo 5 et principaliter ad Jhesum crucifixum ordinatur, illud est sibi „ydolum depictum in templo“ domini dei christianorum, et talis esse in veritate scripture iudicatur et talis exprimitur per ver- bum Christi. Dominus namque Jhesus, quia omni iure est suus quilibet christianus in corpore et in anima, et iure divino et humano, ideo wlt totum habere christianum et totaliter sibi deditum, consecratum et conservatum, ita quod vel wlt habere totum, vel omnino nichil! Nullo enim modo wlt neque potest habere communionem in homine cume) Antychristo vel cum spiritu eius d), sicut dicit apostolus 1): „Que convencioe) lucisf) ad 15 tenebras, aut que societas Christi ad Belial?“ Dyaboluss) autem, quia nullum prorsus ius in christiano obtinet, ideo sicut latro vel fur, si totum habere non potest, est contentus de eo, quod poterit obtinere, sciens, quod tunc facile statim totum obtinebit eo, quod dominus Jhesus recedit ab omni homine, qui vel in 20 modico dyabolo concedit voluntarie in se ipso stacionem. Capitulum vigesimum sextum"). 25 [De insidiis diaboli, quibus perpetuo mentes hominum irretire conatur, et quod impossibile est servire simul Christo et Sa- tanae. Exclamatio in vanissimam et stupendam hypocrisim cleri] i). Quoniamk) adhuc nimis est horrendum et nobisl) inces- santer dolendum et gemendum ex toto animom), quod nobis non volentibus habitat malum in nobis, id est in carne no- stra, quod malum est contrarium Christo Jhesu et vehementer 30 grave et abhominabile ipsi divine virtuti et suavitati, tamen quia 10) Nota A talia manu. 26) Nota totum A. a) devorans (sic) ed. b) habendum A; et quicquid est illud oc. ed. c) cum homine ed. d) nequam ed. e) post corr. A. 1) noctis ed. i) ita inscribitur in ed. g) Diabolus ed. h) ita A in m.: Cap. XXVI. m) conanime A ct cd. 35 k) Sed quoniam ed.; ras. scq. in A. 1) om. ed. 1) II. Cor. VI. 14—15.
Strana 109
De insidiis diaboli conantis mentes hominum irretire. 109 nos ipsum malum nostrum nolumusa) in nobis et expungna- mus, ideo ipse in nobis reverendus dominus et mundissimusb) ipsume) patitur satis graviterd) et portat laboriose ad ostenden- dum divicias sue bonitatis et longanimitatis 1) usque ad tempora prefinita 2). Quomodo posset ergo in nobis secum conpati vo- luntariam iniquitatem nostram, vel eam, de qua non dolemus et non digne expungnamus manu sue caritatis? Nequaquam omnino! Et idcirco dico, quod sciens Sathan hoc optime, astutis- simus septuplex spiritus, non tantum in modico, dum potest, 10 cupit partem habere in christiano, sed eciam cum iam partem habuerit occulte, scilicet coram oculis hominis, in quiete, ut ibi diu posset quiescere et usque ad ultimum articulum hominem decipere, totum residuum dimittit liberum domini Jhesu Christi servicio, utpote ad cantandum in ecclesia multae), ad psallen- dum, orandum, confitendum, missas crebras habendumf). Ymmo amplius blanditur peccatori huiusmodi, iam decepto in radices) et facto abhominabili Jhesu Christoh), et1) donat sibi multam quietem a temptacionibusk) et ornat1) magna abstinencia atque multa religione et speciebus virtutumm), ut homo, caput non 20 habens, credat se omnino bene staren). Scit namque et valde intelligit sagacissimus spiritus, quo modo decipiat amatorem huius mundi et qui est ingratus doloribus Jhesu crucifixi! [f. 230a] Quapropter per totum ewangelium clamat veri- tas istam equitatem, videlicet quod non wlt habere in homine 25 dominus Jhesus, nisi totum vel omnino nichil. Inde est 3) : „Dili- ges dominum deum tuum ex toto corde tuo, ex tota mente tua, ex tota anima tua et ex totis viribus.“ Iterum 4): „Nemo potest duobus dominis servire.“ Iterum 5): „Aut°) facite arborem bonam et fructum eius bonum, aut facite arborem malam et 30 fructum eius malum.“ Iterum 6): „Utinam esses calidus aut fri- 15 11) Bene nota A alia manu. 15) .. . asi A alia manu. a) odimus, nolumus ed. b) necnon et sanctissimus ed. c) malum add. ed. d) grave ed. e) om. ed. f) missandum, communicandum sa- cramentis ed. g) christiane charitatis add. ed. h) et desolato a spiritu 35 sancto add. ed. i) om. ed. k) tanquam suo proprio add. el. 1) ipsum n) absque domino add. ed. m) et sanctitatis add. ed. add. ed. o) corr. A. 1) Cf. Rom. II. 4. 2) Cf. Galat. IV. 2, etc. 3) Lucae X. 27. 4) Matth. VI. 24. 5) Matth. XII. 33. 6) Apoc. III. 15. 40
De insidiis diaboli conantis mentes hominum irretire. 109 nos ipsum malum nostrum nolumusa) in nobis et expungna- mus, ideo ipse in nobis reverendus dominus et mundissimusb) ipsume) patitur satis graviterd) et portat laboriose ad ostenden- dum divicias sue bonitatis et longanimitatis 1) usque ad tempora prefinita 2). Quomodo posset ergo in nobis secum conpati vo- luntariam iniquitatem nostram, vel eam, de qua non dolemus et non digne expungnamus manu sue caritatis? Nequaquam omnino! Et idcirco dico, quod sciens Sathan hoc optime, astutis- simus septuplex spiritus, non tantum in modico, dum potest, 10 cupit partem habere in christiano, sed eciam cum iam partem habuerit occulte, scilicet coram oculis hominis, in quiete, ut ibi diu posset quiescere et usque ad ultimum articulum hominem decipere, totum residuum dimittit liberum domini Jhesu Christi servicio, utpote ad cantandum in ecclesia multae), ad psallen- dum, orandum, confitendum, missas crebras habendumf). Ymmo amplius blanditur peccatori huiusmodi, iam decepto in radices) et facto abhominabili Jhesu Christoh), et1) donat sibi multam quietem a temptacionibusk) et ornat1) magna abstinencia atque multa religione et speciebus virtutumm), ut homo, caput non 20 habens, credat se omnino bene staren). Scit namque et valde intelligit sagacissimus spiritus, quo modo decipiat amatorem huius mundi et qui est ingratus doloribus Jhesu crucifixi! [f. 230a] Quapropter per totum ewangelium clamat veri- tas istam equitatem, videlicet quod non wlt habere in homine 25 dominus Jhesus, nisi totum vel omnino nichil. Inde est 3) : „Dili- ges dominum deum tuum ex toto corde tuo, ex tota mente tua, ex tota anima tua et ex totis viribus.“ Iterum 4): „Nemo potest duobus dominis servire.“ Iterum 5): „Aut°) facite arborem bonam et fructum eius bonum, aut facite arborem malam et 30 fructum eius malum.“ Iterum 6): „Utinam esses calidus aut fri- 15 11) Bene nota A alia manu. 15) .. . asi A alia manu. a) odimus, nolumus ed. b) necnon et sanctissimus ed. c) malum add. ed. d) grave ed. e) om. ed. f) missandum, communicandum sa- cramentis ed. g) christiane charitatis add. ed. h) et desolato a spiritu 35 sancto add. ed. i) om. ed. k) tanquam suo proprio add. el. 1) ipsum n) absque domino add. ed. m) et sanctitatis add. ed. add. ed. o) corr. A. 1) Cf. Rom. II. 4. 2) Cf. Galat. IV. 2, etc. 3) Lucae X. 27. 4) Matth. VI. 24. 5) Matth. XII. 33. 6) Apoc. III. 15. 40
Strana 110
110 Matthiae de Janov Regulae, l. III, tr. 6, c. 26. gidus“, et ceteraa). Et alia infinita [loca] scripture sacreb) et solida testimonia dei sunt ad hoc, quod inpossibile est nos christianos vivere huic mundo et regno celorum, carnalitati nostre et spi- ritui Jhesu, esse Christi et facere nostram voluntatem, sequi cupiditatem et habere dei caritatem, esse Christic) et habere amiciciam amatorum huius vite, diligere Christum Jhesum simul et ullas res huius mundid). Tamen quia nos christiani, et primum sacerdotes, amore huius vite et nostris cupiditatibus allecti et illecti, estimamus 10 ista in nobis ipsis conbinare et satagimus ambo ista obtinere, quod facere vel habere simul est omnino inpossibile: ideo con- stituimus infinitas chimeras et predictas monstruosas bestias, que nec sunt nec possunt esse ine) natura. Et quia fieri in natura, que nos satagimus, non valent, ideoque dum talia fa- 15 cimus vel volumus fieri et estimamus assequi, nichil aliud faci- mus, quam nos ipsos, qui talia volumus, nimium abhominabiles et in animisf) monstruosos, scilicet ins) bestias et locustas ter- ribiles pretaxatas deformati. Quapropter notanter dicit hic spiritus Jhesu 1): „Ydola 20 domus Israel depicta in circuitu erant in parieto per totum“, quoniam in domo dei, per Jhesum crucifixum non manu factah), neque huius creacionis 2), sed opere gratuito et divino, parietes ordinati sunt ex vivis lapidibus, id est de chri- stianis, et primum sacerdotibus, adherentibus ipsi summo angu- 25 lari lapidi, Christo Jhesu 3). Nos igitur sumus lapides sanctuarii huius, sacerdotes et clerici, et populus dei plebeius est pavimentum media caritate conplanatum i) et constratum4). Ex nobisk) ipsis ergo, o sacerdotes, domus dominil) constat, paries manu sapiencie divine 30 totus virtutibus insculptus per saga et per tabulas et per bases et cortinas et per omnem ornatum vive et racionalis pulcritu- 5 35 2) Nota A alia manu. 25) Nota, sacerdos A. a) Apo. 3 ed. b) ita ed.; scriptura sacra tantum A. c) esse amicos 1) nostris ed. veritatis ed. d) simul et hunc mundum ed. e) om. ed. g) ita ed.; secundum A. h) manufacta ed.; m. facto A. i) et c. ed. k) illis ed. 1) dei ad. 40 1) Ezech. VIII. 10, cf. supra p. 105. Verba bibliae sunt: „et universa idola domus Israël depicta erant in pariete in circuitu per totum“. 2) Cf. Hebr. IX. II (tabernaculum non manu factum, id est non huius creationis). 3) Cf. I. Petri II. 5—6. 4) Cf. Cantic. III. 10 (media charitate constravit).
110 Matthiae de Janov Regulae, l. III, tr. 6, c. 26. gidus“, et ceteraa). Et alia infinita [loca] scripture sacreb) et solida testimonia dei sunt ad hoc, quod inpossibile est nos christianos vivere huic mundo et regno celorum, carnalitati nostre et spi- ritui Jhesu, esse Christi et facere nostram voluntatem, sequi cupiditatem et habere dei caritatem, esse Christic) et habere amiciciam amatorum huius vite, diligere Christum Jhesum simul et ullas res huius mundid). Tamen quia nos christiani, et primum sacerdotes, amore huius vite et nostris cupiditatibus allecti et illecti, estimamus 10 ista in nobis ipsis conbinare et satagimus ambo ista obtinere, quod facere vel habere simul est omnino inpossibile: ideo con- stituimus infinitas chimeras et predictas monstruosas bestias, que nec sunt nec possunt esse ine) natura. Et quia fieri in natura, que nos satagimus, non valent, ideoque dum talia fa- 15 cimus vel volumus fieri et estimamus assequi, nichil aliud faci- mus, quam nos ipsos, qui talia volumus, nimium abhominabiles et in animisf) monstruosos, scilicet ins) bestias et locustas ter- ribiles pretaxatas deformati. Quapropter notanter dicit hic spiritus Jhesu 1): „Ydola 20 domus Israel depicta in circuitu erant in parieto per totum“, quoniam in domo dei, per Jhesum crucifixum non manu factah), neque huius creacionis 2), sed opere gratuito et divino, parietes ordinati sunt ex vivis lapidibus, id est de chri- stianis, et primum sacerdotibus, adherentibus ipsi summo angu- 25 lari lapidi, Christo Jhesu 3). Nos igitur sumus lapides sanctuarii huius, sacerdotes et clerici, et populus dei plebeius est pavimentum media caritate conplanatum i) et constratum4). Ex nobisk) ipsis ergo, o sacerdotes, domus dominil) constat, paries manu sapiencie divine 30 totus virtutibus insculptus per saga et per tabulas et per bases et cortinas et per omnem ornatum vive et racionalis pulcritu- 5 35 2) Nota A alia manu. 25) Nota, sacerdos A. a) Apo. 3 ed. b) ita ed.; scriptura sacra tantum A. c) esse amicos 1) nostris ed. veritatis ed. d) simul et hunc mundum ed. e) om. ed. g) ita ed.; secundum A. h) manufacta ed.; m. facto A. i) et c. ed. k) illis ed. 1) dei ad. 40 1) Ezech. VIII. 10, cf. supra p. 105. Verba bibliae sunt: „et universa idola domus Israël depicta erant in pariete in circuitu per totum“. 2) Cf. Hebr. IX. II (tabernaculum non manu factum, id est non huius creationis). 3) Cf. I. Petri II. 5—6. 4) Cf. Cantic. III. 10 (media charitate constravit).
Strana 111
De infinitis chimeris vitae christianae et ad quid sacerd. defluxerint. 111 dinis, manu sancti spiritus, qui et celos ornavit1), conpositia), mi- rabili et divino opere ad exemplar quondam Moysi super mon- tem demonstratum2), nos, inquam, o clerici et sacerdotes, illi parietes ex hominibus, ex quibus tabernaculum deo summo dignissimum paratum, a deo descenditb) sicut sponsa ornata viro suo 3). Sed heu, domini mei, o sacerdotes, ad quid defluimusc), ad quid nos deduxit cupiditas, ad quid transfiguravit nos ope- racio sagacissimi et astutissimid) Antychristi, sed magis operacio Sathane, spiritus Antichristi! Quia ingressus [est] ad interiores ho- 10 mines nostros, id est ad animos nostros et ad principales men- tes nostras, et ecce, omnis similitudo reptilium et animalium abhominacio et universa ydola domus Israel „depictae) in cir- cuitu erant in pariete“, id est in nobis sacerdotibus et clericis per totum. O, altitudo Sathane, o spiritualissima operacio de- 15 moniorum et nequicia in celestis profundissima, inscrutabilis et occulta, quis te poterit detegere, quis te valebit corrigere vel increpare! „O presumpcio nostra nequissima, unde creata es cooperire aridam maliciam et dolositatem illius“4)? O nostra yp- pocrisis in presenti, quid tibi faciemus! Ecce, enim in christianis, et primum sacerdotibus et clericis, si nostra presencia exteriora, „que in prospectu sunt“5) hominum, inspicias, si denique mores, omnia pulchra, omnia honesta et munda, omnia ornata multipliciter, iusta et recta coram oculis et in facie religiosa, sapiencia et sciencia, magisterio decorata1), 25 splendida, forcia et omni ex parte communita, omnem foris habencia decorem domus domini, omnem retinencia conposi- cionem et figuram templi spiritus sancti, intus autem mortua, desertas) et solum abhominacionis desolacionis continencia hor- rorem. Foris omnia arridencia amatoribus huius vite et alli- 30 5 20 a) compositus ed. b) de coelo d. ed. c) defluximus ed. d) com- paratio sagacissima et astutissima ed. e) erant add. ed. f) decoratu (sic) A. g) et deserta ed. 2) Cf. Exodi 1) Cf. Job XXVI. 13: „Spiritus eius ornavit caelos.“ XXV. 40: „Inspice et fac secundum exemplar, quod tibi in Monte monstra- 35 tum est“, et Exodi XXVI. 30: „Et eriges tabernaculum iuxta exemplar, quod tibi in Monte monstratum est“, etc. 3) Cf. Apoc. XXI. 2: „Et ego Johannes vidi sanctam civitatem, Jerusalem novam, descendentem de caelo a deo, pa- 4) Eccli. XXXVII. 3. 5) Sap. ratam sicut sponsam ornatam viro suo.“ IX. 16. In subsequentibus plures quoque voces biblicae sonantur. 40
De infinitis chimeris vitae christianae et ad quid sacerd. defluxerint. 111 dinis, manu sancti spiritus, qui et celos ornavit1), conpositia), mi- rabili et divino opere ad exemplar quondam Moysi super mon- tem demonstratum2), nos, inquam, o clerici et sacerdotes, illi parietes ex hominibus, ex quibus tabernaculum deo summo dignissimum paratum, a deo descenditb) sicut sponsa ornata viro suo 3). Sed heu, domini mei, o sacerdotes, ad quid defluimusc), ad quid nos deduxit cupiditas, ad quid transfiguravit nos ope- racio sagacissimi et astutissimid) Antychristi, sed magis operacio Sathane, spiritus Antichristi! Quia ingressus [est] ad interiores ho- 10 mines nostros, id est ad animos nostros et ad principales men- tes nostras, et ecce, omnis similitudo reptilium et animalium abhominacio et universa ydola domus Israel „depictae) in cir- cuitu erant in pariete“, id est in nobis sacerdotibus et clericis per totum. O, altitudo Sathane, o spiritualissima operacio de- 15 moniorum et nequicia in celestis profundissima, inscrutabilis et occulta, quis te poterit detegere, quis te valebit corrigere vel increpare! „O presumpcio nostra nequissima, unde creata es cooperire aridam maliciam et dolositatem illius“4)? O nostra yp- pocrisis in presenti, quid tibi faciemus! Ecce, enim in christianis, et primum sacerdotibus et clericis, si nostra presencia exteriora, „que in prospectu sunt“5) hominum, inspicias, si denique mores, omnia pulchra, omnia honesta et munda, omnia ornata multipliciter, iusta et recta coram oculis et in facie religiosa, sapiencia et sciencia, magisterio decorata1), 25 splendida, forcia et omni ex parte communita, omnem foris habencia decorem domus domini, omnem retinencia conposi- cionem et figuram templi spiritus sancti, intus autem mortua, desertas) et solum abhominacionis desolacionis continencia hor- rorem. Foris omnia arridencia amatoribus huius vite et alli- 30 5 20 a) compositus ed. b) de coelo d. ed. c) defluximus ed. d) com- paratio sagacissima et astutissima ed. e) erant add. ed. f) decoratu (sic) A. g) et deserta ed. 2) Cf. Exodi 1) Cf. Job XXVI. 13: „Spiritus eius ornavit caelos.“ XXV. 40: „Inspice et fac secundum exemplar, quod tibi in Monte monstra- 35 tum est“, et Exodi XXVI. 30: „Et eriges tabernaculum iuxta exemplar, quod tibi in Monte monstratum est“, etc. 3) Cf. Apoc. XXI. 2: „Et ego Johannes vidi sanctam civitatem, Jerusalem novam, descendentem de caelo a deo, pa- 4) Eccli. XXXVII. 3. 5) Sap. ratam sicut sponsam ornatam viro suo.“ IX. 16. In subsequentibus plures quoque voces biblicae sonantur. 40
Strana 112
112 Matthiae de Janov Regulae, 1. 11I, tr. 6, c. 26 et 27. ciencia, precipuea) iuvenesb) et stantes in angulo platearum 1), in tantum, quod hii, qui foris sunt vel in atrio tabernaculi, admi- rantes decorem, gaudent esse eius participes, omnibus conatibus festinant poni in pariete templi, sic iocundo, sic ornato, et cum da- tum ipsis fuerit, stant optime contenti, solum iam in futuras man- siones ad superiorem domum patris transmigrari expectantes. Quid multa? Omnes glorificant statum parietis, omnes appro- bant et infinita multitudo pseudochristorumc) et prophetarum beatificant. Quod si quis venerit et persuadeatd) vel in modico to oppositum eorum, que ipsi amant, vel stans in monte cum Jhesu 2), loquatur contra templi [ f. 230b] edificia tam solempnia dicendo, quod non remanebit lapis super lapidem3), qui non destruatur, nullo modo hoc credent isti parietes mistici deal- batie) 4), ymmo irascentur, ymmo lapidabuntb) et ipsimet de 15 hoc mistico pariete lapides super caput ipsius irruent et con- terent eum. Itaque quia sunt yppocritis hiisf) talibus pacata omnia 6) et omnia silent et omnia iocunda, omnias) beneh) or- dinata, quamvis contra omnem naturam christianorum vite et contra omnem scripturam divinam, que spondet christianis ha- 20 bere nisi pressuram in hoc mundo 7), nisii) gladium et bellum, nisik) tribulaciones 8) et artam vitel) viam 9) et planctum penitencie incessantem. Ipsi tamen operti 10) noluntm) turbari ab aliquo, no- lunt predicari contrarium, nolunt, ut quis eat viam, nisi quam ipsi consueverunt. Et quia sunt magne auctoritatis et non est po- 25 testas super terram, que conparetur eis, qui facti sunt, ut nullum timeant 11), ideo omnes, qui ex adverso veniunt vel qui mittun- tur ad ipsos a spiritu Jhesu, mox ipsos de civitate in civitatem persecuntur 12), blasphemant, odibiles reddunt, occidunt usque ad mingentem super parietem 13), id est ad patres sanctos et pre- 5 30 a) et praecipue ed. b) vecordes add. ed. c) pseudochristianorum ed. d) sequi Christum Jhesum add. ed. e) hypocrisi d. ed.; corr. praecedit 1) ornata et add. ed. i) et ed. in A. f) iis ed. g) et omnia ed. k) et ed. 1) vita A; om. ed. m) credere his dictis nec add. ed. 1) Cf. Matth. VI. 5. 2) Cf. II. Petri II. 18 (cum essemus cum ipso 3) Cf. Matth. XXIV. 2. 4) similitudo cum „sepulchris 35 in monte sancto). 5) Cf. Lucaa XX. 6 (plebs dealbatis“, de quibus loquitur Matth. XXIII. 27. universa lapidabit nos). 6) Cf. IV. Reg. LX. 18: „Pacatane sunt omnia?“ 7) Cf. Joan. XVI. 33: „In mundo pressuram habebitis.“ 8) Cf. Matth. XXIV. 21. 9) Cf. Matth. VII. 14. 10) Cf. Psalm. LXXII. 6 (operti ini- 40 quitate et impietate sua). 11) Cf. Job XLI. 24. 12) Cf. Matth. XXIII. 34. 13) Cf. IV. Reg. IX. 8 (mingentem ad parietem).
112 Matthiae de Janov Regulae, 1. 11I, tr. 6, c. 26 et 27. ciencia, precipuea) iuvenesb) et stantes in angulo platearum 1), in tantum, quod hii, qui foris sunt vel in atrio tabernaculi, admi- rantes decorem, gaudent esse eius participes, omnibus conatibus festinant poni in pariete templi, sic iocundo, sic ornato, et cum da- tum ipsis fuerit, stant optime contenti, solum iam in futuras man- siones ad superiorem domum patris transmigrari expectantes. Quid multa? Omnes glorificant statum parietis, omnes appro- bant et infinita multitudo pseudochristorumc) et prophetarum beatificant. Quod si quis venerit et persuadeatd) vel in modico to oppositum eorum, que ipsi amant, vel stans in monte cum Jhesu 2), loquatur contra templi [ f. 230b] edificia tam solempnia dicendo, quod non remanebit lapis super lapidem3), qui non destruatur, nullo modo hoc credent isti parietes mistici deal- batie) 4), ymmo irascentur, ymmo lapidabuntb) et ipsimet de 15 hoc mistico pariete lapides super caput ipsius irruent et con- terent eum. Itaque quia sunt yppocritis hiisf) talibus pacata omnia 6) et omnia silent et omnia iocunda, omnias) beneh) or- dinata, quamvis contra omnem naturam christianorum vite et contra omnem scripturam divinam, que spondet christianis ha- 20 bere nisi pressuram in hoc mundo 7), nisii) gladium et bellum, nisik) tribulaciones 8) et artam vitel) viam 9) et planctum penitencie incessantem. Ipsi tamen operti 10) noluntm) turbari ab aliquo, no- lunt predicari contrarium, nolunt, ut quis eat viam, nisi quam ipsi consueverunt. Et quia sunt magne auctoritatis et non est po- 25 testas super terram, que conparetur eis, qui facti sunt, ut nullum timeant 11), ideo omnes, qui ex adverso veniunt vel qui mittun- tur ad ipsos a spiritu Jhesu, mox ipsos de civitate in civitatem persecuntur 12), blasphemant, odibiles reddunt, occidunt usque ad mingentem super parietem 13), id est ad patres sanctos et pre- 5 30 a) et praecipue ed. b) vecordes add. ed. c) pseudochristianorum ed. d) sequi Christum Jhesum add. ed. e) hypocrisi d. ed.; corr. praecedit 1) ornata et add. ed. i) et ed. in A. f) iis ed. g) et omnia ed. k) et ed. 1) vita A; om. ed. m) credere his dictis nec add. ed. 1) Cf. Matth. VI. 5. 2) Cf. II. Petri II. 18 (cum essemus cum ipso 3) Cf. Matth. XXIV. 2. 4) similitudo cum „sepulchris 35 in monte sancto). 5) Cf. Lucaa XX. 6 (plebs dealbatis“, de quibus loquitur Matth. XXIII. 27. universa lapidabit nos). 6) Cf. IV. Reg. LX. 18: „Pacatane sunt omnia?“ 7) Cf. Joan. XVI. 33: „In mundo pressuram habebitis.“ 8) Cf. Matth. XXIV. 21. 9) Cf. Matth. VII. 14. 10) Cf. Psalm. LXXII. 6 (operti ini- 40 quitate et impietate sua). 11) Cf. Job XLI. 24. 12) Cf. Matth. XXIII. 34. 13) Cf. IV. Reg. IX. 8 (mingentem ad parietem).
Strana 113
Explicatio textus Ezech. VIII. 11—12 de abhominatione. 113 dicatores fideles, qui ipsis contradicunt et contempnunt ipsorum parietem, ut sepulchra mortuorum dealbatum a) 1). Capitulum vigesimum septimumb). |Continuatio textus de abominacione LXX seniorum, quomodo thurificant idolis, et significat praelatos et superiores hypocritas, qui existimant deum ad sua vitia connivere et peccant impune fiducia misericordiae divinaelc). 5 Cum itaque ista a foris in parietibus et a parietibus misticis videantur splendida omnia et ornata, omnia sic commendata ab omnibus, sic pacata in omnibus2): „Et ingressus vidi: Et ecce, 10 omnis similitudo reptilium et animalium, abhominacio et uni- versa ydola domus Israel depicta in circuitu erant in pariete per totum.“ Sequiturd) 3): (versus 11). „Et LXX viri de senioribus domus Is- 15 rael et Jeconiase), filius Zaphanf), stabat in medio eorum, stancium ante picturas, et unusquisque ha- bebat thuribulum in manu sua, et vapor nebule de ture consurgebat." (versus 12). „Et dixit ad me: Certe vides, filis) ho- 20 minis, que seniores domus Israel faciunt in tenebris, unusquisque in abscondito cubilis sui. Dicunt enim: Non videt dominus nos, dereliquit dominus terram." Advertendum hic, [quod] postquam spiritus Jhesu descripsit habitudinem et proprietatem aut pocius deformitatem inferiorum 25 graduum in ecclesia, iam convertit se ad superiores personas et ipsorum deformitatem demonstrandum. Et ideo subdit: „Et LXX viri“, id est universi de rectoribus, consencientes facienti- bus iniquitatem vel non resistentibus ex animo iniquitati, „de senioribus domus Israel“, id est de principibus sacerdotum, qui 30 sunt vel debebant esse proximi Jhesu crucifixi et amicih). „Et Jeconias, filius Zaphan“, id est summus princeps sacerdotum vel, secundum interpretacionem nominis, omnis doctor vel predi- a) Exemplum Pauli patet, Actor. 23 add. ed. b) ita A in m.: Cap. XXVII. c) ita ins ribitur in ed. d) om. ed. e) Jezonias biblia. 1) post corr. A. g) filius false A. h) eius sanctissimae veritatis ed. 35 1) Cf. Matth. XXIII. 27. 2) Ezech. VIII. 10. 3) Ezech. VIII. 1I et 12. KYBAL: M. de Janov Regulac, IV. 8
Explicatio textus Ezech. VIII. 11—12 de abhominatione. 113 dicatores fideles, qui ipsis contradicunt et contempnunt ipsorum parietem, ut sepulchra mortuorum dealbatum a) 1). Capitulum vigesimum septimumb). |Continuatio textus de abominacione LXX seniorum, quomodo thurificant idolis, et significat praelatos et superiores hypocritas, qui existimant deum ad sua vitia connivere et peccant impune fiducia misericordiae divinaelc). 5 Cum itaque ista a foris in parietibus et a parietibus misticis videantur splendida omnia et ornata, omnia sic commendata ab omnibus, sic pacata in omnibus2): „Et ingressus vidi: Et ecce, 10 omnis similitudo reptilium et animalium, abhominacio et uni- versa ydola domus Israel depicta in circuitu erant in pariete per totum.“ Sequiturd) 3): (versus 11). „Et LXX viri de senioribus domus Is- 15 rael et Jeconiase), filius Zaphanf), stabat in medio eorum, stancium ante picturas, et unusquisque ha- bebat thuribulum in manu sua, et vapor nebule de ture consurgebat." (versus 12). „Et dixit ad me: Certe vides, filis) ho- 20 minis, que seniores domus Israel faciunt in tenebris, unusquisque in abscondito cubilis sui. Dicunt enim: Non videt dominus nos, dereliquit dominus terram." Advertendum hic, [quod] postquam spiritus Jhesu descripsit habitudinem et proprietatem aut pocius deformitatem inferiorum 25 graduum in ecclesia, iam convertit se ad superiores personas et ipsorum deformitatem demonstrandum. Et ideo subdit: „Et LXX viri“, id est universi de rectoribus, consencientes facienti- bus iniquitatem vel non resistentibus ex animo iniquitati, „de senioribus domus Israel“, id est de principibus sacerdotum, qui 30 sunt vel debebant esse proximi Jhesu crucifixi et amicih). „Et Jeconias, filius Zaphan“, id est summus princeps sacerdotum vel, secundum interpretacionem nominis, omnis doctor vel predi- a) Exemplum Pauli patet, Actor. 23 add. ed. b) ita A in m.: Cap. XXVII. c) ita ins ribitur in ed. d) om. ed. e) Jezonias biblia. 1) post corr. A. g) filius false A. h) eius sanctissimae veritatis ed. 35 1) Cf. Matth. XXIII. 27. 2) Ezech. VIII. 10. 3) Ezech. VIII. 1I et 12. KYBAL: M. de Janov Regulac, IV. 8
Strana 114
1 14 Matthiae de Janov Regulae, 1. III, tr. 6, c. 27. cator, preparator vel preparans domino; „filius Zaphan“, id est speculans vel a) speculantis donumb) vel labiorum graciame), „sta- batd) in medio eorum“, id est sustentans alios iniquos. Qui positus erat, ut destrueret impietatem, ipse autem in medio stat, 5 originanse) et sustinens eosf) in malo, quasi similis ipsis in s) iniquitate vel consentaneus et cooperator „stancium ante pic- turas“, id est serviencium suis affeccionibus viciosis vel sub- ditorum, vel expositus et paratush) ad serviendum vanitatibus huiusmodi. „Et unusquisque habebat thuribulum“, id est cor 10 occupatum cupiditate, „in manu sua“, id est in promptu ad exe- quendum, vel potestatem habens in iniquitate 1). „Et vapor ne- bule“, id est varia desideria carnalia, vane cogitaciones, ociosa verbai) et cetera similia „de thure consurgebant“, id est ex ha- bundancia cordis 2), quod insumit et bibit per omnes sensus 15 suosk), quasi aquam, vanitatem et iniquitatem. „Et dixit ad me“, id est innovavit intime zelum anime mee, dicens: „Certe vides, fili hominis, que seniores domus! Israel faciunt in tenebris“, id est datum est tibi congnoscere, quantas abhominaciones faciunt non tantum inferiores, sed eciam 20 superiores sacerdotes et directores ecclesie Christi, operti in- pietate et iniquitate 3), suam) ignorancia Jhesu crucifixi involuti. „Unusquisque in cubili suo“, id est in corde suo, wlt dicere, quod hoc malum habent huiusmodi prelati aliis iniqui, quod non solum sunt ab ipsisn) mali, sed eciam aliis, quibus presunt, 25 faciunt in communi malum et eciam seorsum, et facientes malum non tantum coram deo in consciencia, sed eciam foris deo et hominibus. Dicunt enim: „Non videt dominus nos“, id est dissimulant super se iudicia divina, credentes, quod deus facile preteriret°) mala ipsorum inultap), sicud ipsi non advertunt, 30 quid faciunt. Habet nempe hoc proprium yppocrisis, quod ex- cecat, quod peccator non considerat, videlicet potest videre de cetero [f. 231a] suum malum, et similiter habet sensum de do- mino Jhesu crucifixo. Dicit enim in corde suo: Non considerat, 35 31) Nota A. a) om. ed. b) specularis donum ed. c) ita corr. ab editore (cf. Prov. e) defendens ed. 1) alios ed. XXII. I1); gracie A et ed. d) stabit A. g) om. ed. h) expositi et parati A. i) ioci add. ed. k) om. ed. 1) om. ed. m) sua. „In tenebris", id est oc. ed. n) sunt sibi ipsis ed. o) praeteriet ed. p) corr. A. 40 1) Cf. Psalm. LI. 1. 2) Cf. Matth. XII. 34. 3) Cf. Psalm. LXXII. 6.
1 14 Matthiae de Janov Regulae, 1. III, tr. 6, c. 27. cator, preparator vel preparans domino; „filius Zaphan“, id est speculans vel a) speculantis donumb) vel labiorum graciame), „sta- batd) in medio eorum“, id est sustentans alios iniquos. Qui positus erat, ut destrueret impietatem, ipse autem in medio stat, 5 originanse) et sustinens eosf) in malo, quasi similis ipsis in s) iniquitate vel consentaneus et cooperator „stancium ante pic- turas“, id est serviencium suis affeccionibus viciosis vel sub- ditorum, vel expositus et paratush) ad serviendum vanitatibus huiusmodi. „Et unusquisque habebat thuribulum“, id est cor 10 occupatum cupiditate, „in manu sua“, id est in promptu ad exe- quendum, vel potestatem habens in iniquitate 1). „Et vapor ne- bule“, id est varia desideria carnalia, vane cogitaciones, ociosa verbai) et cetera similia „de thure consurgebant“, id est ex ha- bundancia cordis 2), quod insumit et bibit per omnes sensus 15 suosk), quasi aquam, vanitatem et iniquitatem. „Et dixit ad me“, id est innovavit intime zelum anime mee, dicens: „Certe vides, fili hominis, que seniores domus! Israel faciunt in tenebris“, id est datum est tibi congnoscere, quantas abhominaciones faciunt non tantum inferiores, sed eciam 20 superiores sacerdotes et directores ecclesie Christi, operti in- pietate et iniquitate 3), suam) ignorancia Jhesu crucifixi involuti. „Unusquisque in cubili suo“, id est in corde suo, wlt dicere, quod hoc malum habent huiusmodi prelati aliis iniqui, quod non solum sunt ab ipsisn) mali, sed eciam aliis, quibus presunt, 25 faciunt in communi malum et eciam seorsum, et facientes malum non tantum coram deo in consciencia, sed eciam foris deo et hominibus. Dicunt enim: „Non videt dominus nos“, id est dissimulant super se iudicia divina, credentes, quod deus facile preteriret°) mala ipsorum inultap), sicud ipsi non advertunt, 30 quid faciunt. Habet nempe hoc proprium yppocrisis, quod ex- cecat, quod peccator non considerat, videlicet potest videre de cetero [f. 231a] suum malum, et similiter habet sensum de do- mino Jhesu crucifixo. Dicit enim in corde suo: Non considerat, 35 31) Nota A. a) om. ed. b) specularis donum ed. c) ita corr. ab editore (cf. Prov. e) defendens ed. 1) alios ed. XXII. I1); gracie A et ed. d) stabit A. g) om. ed. h) expositi et parati A. i) ioci add. ed. k) om. ed. 1) om. ed. m) sua. „In tenebris", id est oc. ed. n) sunt sibi ipsis ed. o) praeteriet ed. p) corr. A. 40 1) Cf. Psalm. LI. 1. 2) Cf. Matth. XII. 34. 3) Cf. Psalm. LXXII. 6.
Strana 115
Explicatio textus Ezech. VIII. 11—12 de abhominatione. 115 quod vehementer deum provocat ad iram 1), sicut scriptum est 2) „Propter quida) inpius irritavit deum? Dixit enim in corde suo: Non requiret.“ Et illud est estimare deum sibi similem, id est b) dissimulantem mala vel non zelantem pro bonis, de quo iterum in psalmo3): „Existimasti inique, quod ero tui similis." Sequitur: „Dereliquit dominus terram“, id est abstulit suam providenciam ab istis terrenis et, sicuti in Job scribitur, dicunt huiusmodie) 4): „Juxta cardines celi ambulat et nostra non con- siderat.“ Et ita de subiecto sibi populo faciunt ad placitum omne ipsorum sine respectu domini timoris. Legere namque 10 vel audire de iudiciis divinis et de racione reddenda in die mortis talibus est iam nimis commune et usitatum ita, quod non valde vel modicum monentur ex illis verbis divinis ad providendum sibi de iudicio futuro. Ideo bene de yppocritis in d) Job dicitur 5): „Estimabit abyssum quasi senescentem.“ Istae) 15 namque ubique comittantur mortuam fidem, specialiter yppo- critarum. Primum, quod reputant dominum Jhesum non tan- tum irasci peccatis, nec tantum esse intentum ea numerare, et idcirco estimant faciliter sua peccata sibi pertransire, et per hoc gravia peccata deo efficiunt ipsi sibipsis (sic) et aliis levia, et ita 20 alios edocent, linientes murum sine temperamento 6), ut superius est notatum ?). Secundum est, quod non estimant divinam pro- videnciam ita attingere sive usque ad finem fortiter, et dispo- nere omnia inmediate et suaviter 8), sed videtur ipsis deus quasi dormire, vel inpotens esse, vel non esse in tantum zelotes, 25 punitor malorum in terra et retributor bonorumf) 9). Propter quod non agunt memoriam dei dignam nec timent ipsum con- tinue et in omnibus, sed adhibent magnam sollicitudinem pro- se ipsis et pro suis rebus ad ducendum dulciter et quiete istam vitam, hoc in opinione habentes, quod eorum vita et aliorum 30 non nisi per providenciam ipsorum subtilem et ingeniosam et curam magnam et laboriosam posset bene dirigi et haberi. e) Ita ed. a) quod ed. b) et ed. c) dicunt tales ed. d) de A; in ed. f) Psalm. 13 add. ed. 1) allocutio „provocare ad iracundiam“ crebre in biblia occurrit. 2) Psalm. X. 13. 3) Psalm. XLIX. 21. 4) Job XXII. 14: „Nec nostra 5) Job XLI. 23. considerat et circa cardines caeli perambulat.“ 6) Cf. 8) Cf. Sap. VIII. I: „Attingit ergo 7) v. supra, c. 21. Ezech. XIII. 15. 9) Cf. Psalm. a fine usque ad finem fortiter et disponit omnia fortiter.“ XIII. I (allusio). 35 40 8
Explicatio textus Ezech. VIII. 11—12 de abhominatione. 115 quod vehementer deum provocat ad iram 1), sicut scriptum est 2) „Propter quida) inpius irritavit deum? Dixit enim in corde suo: Non requiret.“ Et illud est estimare deum sibi similem, id est b) dissimulantem mala vel non zelantem pro bonis, de quo iterum in psalmo3): „Existimasti inique, quod ero tui similis." Sequitur: „Dereliquit dominus terram“, id est abstulit suam providenciam ab istis terrenis et, sicuti in Job scribitur, dicunt huiusmodie) 4): „Juxta cardines celi ambulat et nostra non con- siderat.“ Et ita de subiecto sibi populo faciunt ad placitum omne ipsorum sine respectu domini timoris. Legere namque 10 vel audire de iudiciis divinis et de racione reddenda in die mortis talibus est iam nimis commune et usitatum ita, quod non valde vel modicum monentur ex illis verbis divinis ad providendum sibi de iudicio futuro. Ideo bene de yppocritis in d) Job dicitur 5): „Estimabit abyssum quasi senescentem.“ Istae) 15 namque ubique comittantur mortuam fidem, specialiter yppo- critarum. Primum, quod reputant dominum Jhesum non tan- tum irasci peccatis, nec tantum esse intentum ea numerare, et idcirco estimant faciliter sua peccata sibi pertransire, et per hoc gravia peccata deo efficiunt ipsi sibipsis (sic) et aliis levia, et ita 20 alios edocent, linientes murum sine temperamento 6), ut superius est notatum ?). Secundum est, quod non estimant divinam pro- videnciam ita attingere sive usque ad finem fortiter, et dispo- nere omnia inmediate et suaviter 8), sed videtur ipsis deus quasi dormire, vel inpotens esse, vel non esse in tantum zelotes, 25 punitor malorum in terra et retributor bonorumf) 9). Propter quod non agunt memoriam dei dignam nec timent ipsum con- tinue et in omnibus, sed adhibent magnam sollicitudinem pro- se ipsis et pro suis rebus ad ducendum dulciter et quiete istam vitam, hoc in opinione habentes, quod eorum vita et aliorum 30 non nisi per providenciam ipsorum subtilem et ingeniosam et curam magnam et laboriosam posset bene dirigi et haberi. e) Ita ed. a) quod ed. b) et ed. c) dicunt tales ed. d) de A; in ed. f) Psalm. 13 add. ed. 1) allocutio „provocare ad iracundiam“ crebre in biblia occurrit. 2) Psalm. X. 13. 3) Psalm. XLIX. 21. 4) Job XXII. 14: „Nec nostra 5) Job XLI. 23. considerat et circa cardines caeli perambulat.“ 6) Cf. 8) Cf. Sap. VIII. I: „Attingit ergo 7) v. supra, c. 21. Ezech. XIII. 15. 9) Cf. Psalm. a fine usque ad finem fortiter et disponit omnia fortiter.“ XIII. I (allusio). 35 40 8
Strana 116
116 Matthiae de Janov Regulae, 1. III, tr. 6, c. 28. 20 25 Capitulum vigesimum octavuma). [Mysterium abominationis LXX seniorum, et quid significet numerus LXX. Comparatio Judae et praelatorum]b). Hiis siccine transcursis, iterum resumo textum prophete 5 supradictum ad ducendum ad propositum principale et adc) ostendendum abhominacionem pessimam, quam in dei templo clerici et sacerdotes hodie locaverunt. Pro quo est hic advertendum, quod omnia, que hic in propheta ponuntur, singula sunt posita ad exprimendum mag- 1o nitudinem et horrorem abhominacionis, quam faciunt christiani et primum sacerdotes in dei ecclesia. Quapropter [postquam] in generali dixit de abhomina- cionibus, id estd) quas communiter faciunt inferiores et supe- riores, subiecti et prepositi, pro maioree) expressione dampna- 15 bilis desolacionis voluit specialiter facere mencionem de su- perioribus. Vel postquam ostendit parietes, id est inferiores clericos etf) sacerdotes factos esse plenos abhominacione „in cir- cuitu per totum“, wlt iam eloqui, quod eciam columpne, a quibus dependent parietes, vel que sustentant totam machinam domus domini vel debebant sustentare in omni decore domus domini et firmitate, et ecce, illi sunt reperti nimis esse abho- minabiles et esse fundamenta et munimenta omnium abhomi- nacionum terre, secundum quod per aliquam figuram Johanni monstratum est et dicetur infra, quod mulier amicta purpura et bysso et inaurata, poculum habens aureum in manu sua, ha- buit scriptum in fronte sua nomen: Misterium 1). Et tantum est dictums) sicut „depictumh) in pariete in circuitu per totum.“ Sequitur ibi 2): „Babylon magna, mater fornicacionum et ab- hominacionum terre“, quod tantum valet dictum in sentencia, sicut 30 hic dicitur in Ezechielei) 3): „Et LXX viri de senioribus domus Is- rahel, et Jeconias, filius Saphan“, et cetera, ac si diceret: Isti sunt 8) Nota A alia manu. 23) Appok. 17 A alia manu. a) ita A in marg.: Cap. XXVIII.m. b) ita inscribitur in ed. lin. add. A. d) id est om. ed. e) om. ed. f) sup. lin. A. 35 in m.; dicere ed. h) idola depicta ed. i) in E. om. ed. c) super g) corr. A 1) Cf. Apoc. XVII. 4—5; v. infra c. 80. VIII. I1, l. c. 2) Apoc. XVII. 5. 3) Ezech.
116 Matthiae de Janov Regulae, 1. III, tr. 6, c. 28. 20 25 Capitulum vigesimum octavuma). [Mysterium abominationis LXX seniorum, et quid significet numerus LXX. Comparatio Judae et praelatorum]b). Hiis siccine transcursis, iterum resumo textum prophete 5 supradictum ad ducendum ad propositum principale et adc) ostendendum abhominacionem pessimam, quam in dei templo clerici et sacerdotes hodie locaverunt. Pro quo est hic advertendum, quod omnia, que hic in propheta ponuntur, singula sunt posita ad exprimendum mag- 1o nitudinem et horrorem abhominacionis, quam faciunt christiani et primum sacerdotes in dei ecclesia. Quapropter [postquam] in generali dixit de abhomina- cionibus, id estd) quas communiter faciunt inferiores et supe- riores, subiecti et prepositi, pro maioree) expressione dampna- 15 bilis desolacionis voluit specialiter facere mencionem de su- perioribus. Vel postquam ostendit parietes, id est inferiores clericos etf) sacerdotes factos esse plenos abhominacione „in cir- cuitu per totum“, wlt iam eloqui, quod eciam columpne, a quibus dependent parietes, vel que sustentant totam machinam domus domini vel debebant sustentare in omni decore domus domini et firmitate, et ecce, illi sunt reperti nimis esse abho- minabiles et esse fundamenta et munimenta omnium abhomi- nacionum terre, secundum quod per aliquam figuram Johanni monstratum est et dicetur infra, quod mulier amicta purpura et bysso et inaurata, poculum habens aureum in manu sua, ha- buit scriptum in fronte sua nomen: Misterium 1). Et tantum est dictums) sicut „depictumh) in pariete in circuitu per totum.“ Sequitur ibi 2): „Babylon magna, mater fornicacionum et ab- hominacionum terre“, quod tantum valet dictum in sentencia, sicut 30 hic dicitur in Ezechielei) 3): „Et LXX viri de senioribus domus Is- rahel, et Jeconias, filius Saphan“, et cetera, ac si diceret: Isti sunt 8) Nota A alia manu. 23) Appok. 17 A alia manu. a) ita A in marg.: Cap. XXVIII.m. b) ita inscribitur in ed. lin. add. A. d) id est om. ed. e) om. ed. f) sup. lin. A. 35 in m.; dicere ed. h) idola depicta ed. i) in E. om. ed. c) super g) corr. A 1) Cf. Apoc. XVII. 4—5; v. infra c. 80. VIII. I1, l. c. 2) Apoc. XVII. 5. 3) Ezech.
Strana 117
De abhominatione specialiter praelatorum. 117 causa vel mater predictarum picturarum et abhominacionum terre, qui debebant esse causa et mater fidei Jhesu crucifixi, spei vive in deum et dileccionis et omnis virtutis et discipline in domo do- mini 1), id est in ecclesia. Ponitur vero hic „septuaginta“, iste numerus, qui ex decem septenariis conponitur, propter magni- tudinem abhominacionis et excessum nimie dampnacionis se- niorum domus Israel super dampnacionem parietum, id est in- feriorum sacerdotum et clericorum, et pavimenti, id est populi plebei subiecti. Cum enim inferiorum abhominacio vel damp- nacio ipsius est ut septem propter designacionem veritatis „uni- 10 versitatis ydolorum domus Israel“, que ut frequenter per sep- tenarium numerum designatur in scripturaa), tuncb) abhominacio vel dampnacio superiorum, qui presunt, [f. 231b] eiusdem generis censeture) ut septuaginta propter magnitudinem persone vel excessum, que est circumstancia vehementer aggravans pecca- 15 tum et nimium offendens Jhesum crucifixum. Nam sicut Judas, amicus et proximus Christi, [qui propter avariciam tradidit Christum scribis et principibus sacerdotum, maius peccatum ha- buit et maiorem dampnacionem sibi acquisivit, quam seniores domus Israel et principes sacerdotum, et iterum seniores po- 20 puli et principes sacerdotum maius peccatum admiseruntd) sus- cipientes Jhesum et tradentes ipsum Pylato presidi ad cruci- figendum, quam ipse Pylatus, qui Jhesum suscepit et occidit, quemadmodum hoc decrevit veritas, dicens ad Pylatum 2): „Non haberes in me potestatem ullam, nisi tibi datum esset desuper, 25 sed qui me tradidit tibi, maius peccatum habet“: itaque sicut ma- gnum peccatum est Pylatie), qui, sciens innocentem Jhesum cruci- fixum f), [ condemnavit eum] propter timorem superioris potestatis, scilicet imperatorie et communitatis Licostrates)3), id est lapidee et a dileccione dei desolate, ubi est Jhesus ad mortem condempna- 30 tus: ita magnum est peccatum wlgi christiani, qui Christum Jhesum 5 31) Nota A alia manu. a) quia septem dona spiritus sancti per tales idololatras abiciuntur et septem spiritus nequiores reassumuntur add. ed. b) Sed ed. c) censen- tur ed. d) commiserunt ed. e) Pylato ed. f) om. ed. g) ita A et ed. 35 1) Cf. Eccli. XXIV. 24: „Ego mater pulchrae dilectionis et timoris et 2) Joan. XIX. II. 3) Cf. Joan. XIX. 13: agnitionis et sanctae spei.“ „Pilatus autem, cum audisset hos sermones, adduxit foras Jesum: et sedit pro tribunali in loco, qui dicitur Lithostrotos, hebraice autem Gabbartha.“
De abhominatione specialiter praelatorum. 117 causa vel mater predictarum picturarum et abhominacionum terre, qui debebant esse causa et mater fidei Jhesu crucifixi, spei vive in deum et dileccionis et omnis virtutis et discipline in domo do- mini 1), id est in ecclesia. Ponitur vero hic „septuaginta“, iste numerus, qui ex decem septenariis conponitur, propter magni- tudinem abhominacionis et excessum nimie dampnacionis se- niorum domus Israel super dampnacionem parietum, id est in- feriorum sacerdotum et clericorum, et pavimenti, id est populi plebei subiecti. Cum enim inferiorum abhominacio vel damp- nacio ipsius est ut septem propter designacionem veritatis „uni- 10 versitatis ydolorum domus Israel“, que ut frequenter per sep- tenarium numerum designatur in scripturaa), tuncb) abhominacio vel dampnacio superiorum, qui presunt, [f. 231b] eiusdem generis censeture) ut septuaginta propter magnitudinem persone vel excessum, que est circumstancia vehementer aggravans pecca- 15 tum et nimium offendens Jhesum crucifixum. Nam sicut Judas, amicus et proximus Christi, [qui propter avariciam tradidit Christum scribis et principibus sacerdotum, maius peccatum ha- buit et maiorem dampnacionem sibi acquisivit, quam seniores domus Israel et principes sacerdotum, et iterum seniores po- 20 puli et principes sacerdotum maius peccatum admiseruntd) sus- cipientes Jhesum et tradentes ipsum Pylato presidi ad cruci- figendum, quam ipse Pylatus, qui Jhesum suscepit et occidit, quemadmodum hoc decrevit veritas, dicens ad Pylatum 2): „Non haberes in me potestatem ullam, nisi tibi datum esset desuper, 25 sed qui me tradidit tibi, maius peccatum habet“: itaque sicut ma- gnum peccatum est Pylatie), qui, sciens innocentem Jhesum cruci- fixum f), [ condemnavit eum] propter timorem superioris potestatis, scilicet imperatorie et communitatis Licostrates)3), id est lapidee et a dileccione dei desolate, ubi est Jhesus ad mortem condempna- 30 tus: ita magnum est peccatum wlgi christiani, qui Christum Jhesum 5 31) Nota A alia manu. a) quia septem dona spiritus sancti per tales idololatras abiciuntur et septem spiritus nequiores reassumuntur add. ed. b) Sed ed. c) censen- tur ed. d) commiserunt ed. e) Pylato ed. f) om. ed. g) ita A et ed. 35 1) Cf. Eccli. XXIV. 24: „Ego mater pulchrae dilectionis et timoris et 2) Joan. XIX. II. 3) Cf. Joan. XIX. 13: agnitionis et sanctae spei.“ „Pilatus autem, cum audisset hos sermones, adduxit foras Jesum: et sedit pro tribunali in loco, qui dicitur Lithostrotos, hebraice autem Gabbartha.“
Strana 118
118 Matthiae de Janov Regulae, 1. III, tr. 6, c. 28 et 29. rursuma) in semetipsis crucifigunt et ostentui habent 1), id est in vacuum accipiunt suas amarissimas pro se passiones et sa- lutem ipsius sempiternam, existentes amatores huius vite, qui veluti mortui et duri lapides pavimenti et terra maledicta susceperunt sanguinem Jhesu, fratris sui 2), et bibunt absorbent- que in nichilum et in conculcacionem bestiarum et pecorum 3) Et ista est maxima abhominacio ipsorum et inportabilis, quod b faciunt, cum existentes christiani, sanguine filii dei redempti 4 de vana huius mundic) conversacione 5), et existentes abluti 6) 10 eodem sanguine Jhesu Novi Testamenti et acceperunt illumi- nacionem primam et bonum dei verbum, scilicet verbum fidei7), et tamen rursus prolabuntur 8) et amant hunc mundum et ne- gligunt veld) non pensant dei graciam, que data est ipsis per Jhesum et in Jhesu crucifixo, proe) se ipsis, contempnunt ac 15 offendunt in vita sua dei virtutem et dei sapienciam9), dei iu- sticiam et dei veritatem. Magna est igitur ipsorum damp- nacio, quia melius erat veritatem non congnoscere, quam post agnitamf) retrorsum abire 10). Sed maior est dampnacio „septuagies seniorum domus 20 Israel“, id est nimis quam populi communis, qui propter ipso- rum negligenciam et malam vitam et maxime avariciam suam tradunts) plebibus rudibus Jhesum ad blasphemandum et cruci- figendum in se ipsis.— Sed adhuc nimium maior est abho- minacio „Jeconie, filii Zaphan“, id est supremi vel supremorum 25 sacerdotum, qui existentes primi et proximi Christo Jhesu et inmediati discipuli et omnia secreta ipsius Jhesu ipsiusque in- gressum et egressum scientes 11), ipsum dulciter et osculando 5 a) rursus ed. b) Quam ed. c) huiusmodi ed. d) non curant nec f) cognitam ed. pensant ed. e) et pro ed. 2) post corr. A. 1) Cf. Hebr. VI. 6. 2) Cf. Genes. III. 17 (maledicta terra) et Genes. IV. 11. 3) Cf. Isaiae VII. 25 (in conculcationem pecoris). 4) Cf. Ephes. I. 7: „In quo (scil. dilecto filio suo) habemus redemptionem per sanguinem eius.“ 5) Cf. I. Petri I. 18 (de vana vestra conversatione). 6) Cf. I. Cor. VI. 11 (sed abluti estis). 7) Cf. Rom. X. 8 (hoc est verbum fidei) et Hebr. VI. 4—5 (qui semel sunt illuminati [et] gustaverunt bonum dei verbum). 8) Cf. Hebr. VI. 6 (et prolapsi sunt, rursus renovati). 9) Cf. I. Cor. I. 24. 10) Cf. II. Petri II. 21: „Melius enim erat illis non cognoscere viam iustitiae, 11) Cf. Joan. X. 9 : quam post agnitionem retrorsum converti ab ea...“ „Ego sum ostium. Per me si quis introierit, salvabitur, et ingredietur et egre- 40 dietur et pascua inveniet.“ 35 30
118 Matthiae de Janov Regulae, 1. III, tr. 6, c. 28 et 29. rursuma) in semetipsis crucifigunt et ostentui habent 1), id est in vacuum accipiunt suas amarissimas pro se passiones et sa- lutem ipsius sempiternam, existentes amatores huius vite, qui veluti mortui et duri lapides pavimenti et terra maledicta susceperunt sanguinem Jhesu, fratris sui 2), et bibunt absorbent- que in nichilum et in conculcacionem bestiarum et pecorum 3) Et ista est maxima abhominacio ipsorum et inportabilis, quod b faciunt, cum existentes christiani, sanguine filii dei redempti 4 de vana huius mundic) conversacione 5), et existentes abluti 6) 10 eodem sanguine Jhesu Novi Testamenti et acceperunt illumi- nacionem primam et bonum dei verbum, scilicet verbum fidei7), et tamen rursus prolabuntur 8) et amant hunc mundum et ne- gligunt veld) non pensant dei graciam, que data est ipsis per Jhesum et in Jhesu crucifixo, proe) se ipsis, contempnunt ac 15 offendunt in vita sua dei virtutem et dei sapienciam9), dei iu- sticiam et dei veritatem. Magna est igitur ipsorum damp- nacio, quia melius erat veritatem non congnoscere, quam post agnitamf) retrorsum abire 10). Sed maior est dampnacio „septuagies seniorum domus 20 Israel“, id est nimis quam populi communis, qui propter ipso- rum negligenciam et malam vitam et maxime avariciam suam tradunts) plebibus rudibus Jhesum ad blasphemandum et cruci- figendum in se ipsis.— Sed adhuc nimium maior est abho- minacio „Jeconie, filii Zaphan“, id est supremi vel supremorum 25 sacerdotum, qui existentes primi et proximi Christo Jhesu et inmediati discipuli et omnia secreta ipsius Jhesu ipsiusque in- gressum et egressum scientes 11), ipsum dulciter et osculando 5 a) rursus ed. b) Quam ed. c) huiusmodi ed. d) non curant nec f) cognitam ed. pensant ed. e) et pro ed. 2) post corr. A. 1) Cf. Hebr. VI. 6. 2) Cf. Genes. III. 17 (maledicta terra) et Genes. IV. 11. 3) Cf. Isaiae VII. 25 (in conculcationem pecoris). 4) Cf. Ephes. I. 7: „In quo (scil. dilecto filio suo) habemus redemptionem per sanguinem eius.“ 5) Cf. I. Petri I. 18 (de vana vestra conversatione). 6) Cf. I. Cor. VI. 11 (sed abluti estis). 7) Cf. Rom. X. 8 (hoc est verbum fidei) et Hebr. VI. 4—5 (qui semel sunt illuminati [et] gustaverunt bonum dei verbum). 8) Cf. Hebr. VI. 6 (et prolapsi sunt, rursus renovati). 9) Cf. I. Cor. I. 24. 10) Cf. II. Petri II. 21: „Melius enim erat illis non cognoscere viam iustitiae, 11) Cf. Joan. X. 9 : quam post agnitionem retrorsum converti ab ea...“ „Ego sum ostium. Per me si quis introierit, salvabitur, et ingredietur et egre- 40 dietur et pascua inveniet.“ 35 30
Strana 119
De damnatione malorum praelatorum. 119 quasi amicia), tradunt ob „amorem“ huius vite et glorie et di- viciarum magistratui templi1), id est inferioribus clericis et sa- cerdotibus, ad illudendum, conspuendum et pulcherrimam ple- namque graciarum faciem velandum et conspuendumb). Quod ipsi summo sacerdoti vel summis sacerdotibus contingite) tunc, dum officia et beneficia universe ecclesie molliter et faciliter dispensant indignis clericis, dulciter et benigne graciam fa- cientes generalem et omnibus avaris et cupidis, qui sponte et rapide requirunt et petunt ab ipsis gradus in ecclesia et beneficia et officiad) ecclesie sacrosanctee), quemadmodum mulier for- 10 nicaria et libidinum fervida suum mechatorem expetit, inpudice habentes f) palam in fronte puteum suarum fornicacionum figu- ratum. Et perinde fronte tali meretriceas) conparata nesciunt erubescere in tantum, quod eciam presumunt se alterutrum ex- prime re]h) de variis beneficiis et pro ipsis inportune litigare 15 et insuper, nimia in ipsis avaricia furiente, beneficia plura vo- lunt habere, supra modum dominum Jhesum affligentes suos- que pauperes et simplices clericos et sacerdotes publice spo- liantes i). Capitulum vigesimum nonumk). [Praclati ecclesiarum sunt peiores Caypha, Pilato et Juda. Papa est bestia illa cornuta, sedens in ecclesia, tenens duas virgas, id est potestatem spiritualem et temporalem. Item de numero bestiae] 1). 20 O, quam horrenda est ista abhominacio in dei ecclesia, 25 lente et faciliterm) ad gradus et ad beneficia in Christi Jhesu familia promoveri et per hoc seipsum pium pa- trem") ostendere, per quod infiniti parvuli in Christo alliduntur et °) iugulantur in domo panis ab Herode 2), et osculando Jhe- 25) Nota de promocione A alia manu. 30 a) quasi magistrum et amicum ed. b) irridendum ed. c) contigit ed. d) que seq. in A. c) sanctae ed. 1) habentes A et ed. g) mere- tricia ed. h) ita A; expellere ed. i) a virtutibus spoliantes, ut patet bene 1) ita inscribitur in ed.; k) ita A in marg.: Cap. XXIX.m intuenti ed. nota sententiam editorum saec. XVI. de papa. m) post. corr. A. n) se seq. in A, sed. del. o) alliduntur et om. ed. 35 1) Cf. Lucae XXII. 47. 52. 2) Cf. Matth. II. 16 (domus panis = Bethlehem).
De damnatione malorum praelatorum. 119 quasi amicia), tradunt ob „amorem“ huius vite et glorie et di- viciarum magistratui templi1), id est inferioribus clericis et sa- cerdotibus, ad illudendum, conspuendum et pulcherrimam ple- namque graciarum faciem velandum et conspuendumb). Quod ipsi summo sacerdoti vel summis sacerdotibus contingite) tunc, dum officia et beneficia universe ecclesie molliter et faciliter dispensant indignis clericis, dulciter et benigne graciam fa- cientes generalem et omnibus avaris et cupidis, qui sponte et rapide requirunt et petunt ab ipsis gradus in ecclesia et beneficia et officiad) ecclesie sacrosanctee), quemadmodum mulier for- 10 nicaria et libidinum fervida suum mechatorem expetit, inpudice habentes f) palam in fronte puteum suarum fornicacionum figu- ratum. Et perinde fronte tali meretriceas) conparata nesciunt erubescere in tantum, quod eciam presumunt se alterutrum ex- prime re]h) de variis beneficiis et pro ipsis inportune litigare 15 et insuper, nimia in ipsis avaricia furiente, beneficia plura vo- lunt habere, supra modum dominum Jhesum affligentes suos- que pauperes et simplices clericos et sacerdotes publice spo- liantes i). Capitulum vigesimum nonumk). [Praclati ecclesiarum sunt peiores Caypha, Pilato et Juda. Papa est bestia illa cornuta, sedens in ecclesia, tenens duas virgas, id est potestatem spiritualem et temporalem. Item de numero bestiae] 1). 20 O, quam horrenda est ista abhominacio in dei ecclesia, 25 lente et faciliterm) ad gradus et ad beneficia in Christi Jhesu familia promoveri et per hoc seipsum pium pa- trem") ostendere, per quod infiniti parvuli in Christo alliduntur et °) iugulantur in domo panis ab Herode 2), et osculando Jhe- 25) Nota de promocione A alia manu. 30 a) quasi magistrum et amicum ed. b) irridendum ed. c) contigit ed. d) que seq. in A. c) sanctae ed. 1) habentes A et ed. g) mere- tricia ed. h) ita A; expellere ed. i) a virtutibus spoliantes, ut patet bene 1) ita inscribitur in ed.; k) ita A in marg.: Cap. XXIX.m intuenti ed. nota sententiam editorum saec. XVI. de papa. m) post. corr. A. n) se seq. in A, sed. del. o) alliduntur et om. ed. 35 1) Cf. Lucae XXII. 47. 52. 2) Cf. Matth. II. 16 (domus panis = Bethlehem).
Strana 120
120 Matthiae de Janov Regulae, l. III, tr. 6, c. 29. sum 1) ob amorem huius mundi subdole et facciose tradere, per hoc se ipsum reddendo graciosum illis, qui cum gladiis et fu- stibus et facibus et lucernis properant ad Christum captivan- dum, ligandum, velandum, obnu- [f. 232a]- bilandumque dei vir- 5 tutem et dei sapienciam in hoc mundo, in quam desiderant angeli prospicere, ad blasphemandum et conspuendum ex- ponendo. O, dampnabile caput de VII capitibus 2), quod occisum in principio ecclesie fueras, quo modo plaga mortis tue est sanata3)? 10 Avariciam loquor clericorum2) in dei ecclesia et sacerdotum, que in Juda fuit suspensa 4), in Anania Zaphiraque subita morte percussa 5), in Symone iniquo publice condempnata et anathe- matizata 6), quam nimis in altumb) iterum in dei populo es edi- ficata et nimium profecisti 7). Ve autem bestie, que ascendit de 15 terra, habens „cornua duo, similia cornibus agni“s), cornua duo, id est potestatem dispensandi temporaliae) [et spiritualia], similia cornibus agni, id est quasi essent ad protegendum dei ecclesiam et gubernandum ex caritate, que tamen alias sunt et fueruntd) ex terrena ambicione et cupiditate; que potestates alias 20 per duos gladios, quos dominus Jhesus dixit sufficere in sua familia9), sunt intellectee). Similiter itidem potestates in ecclesia sunt intellecte in Zacharia propheta 10) per duas virgas, unam, que vocata est a domino Decus, et hec est potestas super temporalia, et per" 25 secundam, que vocata est Funiculus, que est auctoritas spiri- tualis vel potestas ecclesie in spiritualibus. Et nota bene, iam ambe virge sunt precise secundum illams) propheciam. — Prius precidit dominus Decorem 11), id est abreviavit vel restrinxit 30 8) De avaricia A. a) et sacerdotum add. ed. b) corr. 4. c) et spiritualia add. ed., e) intellecta ed., ceteris omissis usque ad vocem „in om. A. d) fiunt ed. f) om. ed. g) primam ed. Zacharia.“ 1) Cf. Lucae XXII. 47. 52, l. c. 2) Cf. Apoc. XIII. I, etc. (bestia ha- 3) Cf. Apoc. XIII. 12 (adorare be- bens capita septem et cornua decem). 4) Cf. Matth. XXVII. 5 (et 35 stiam primam, cuius curata est plaga mortis). 5) Cf. Act. apost. V. I sq. abiens, scil. Judas, laqueo se suspendit). 6) Cf. Act. apost. VIII. 9 sq. 7) Cf. Ezech. XVI. 13 (et profecisti in regnum). 8) Cf. Apoc. XIII. 11. 9) Cf. Lucae XXII. 38: „At illi dixerunt: Do 10) Cf. Zachar. XI. 7. mine, ecce duo gladii hic. At ille dixit eis: Satis est.“ 40 „Et assumpsi mihi duas virgas, unam vocavi Decorem, et alteram vocavi 11) Cf. Zachar. XI. I0. Funiculum.“
120 Matthiae de Janov Regulae, l. III, tr. 6, c. 29. sum 1) ob amorem huius mundi subdole et facciose tradere, per hoc se ipsum reddendo graciosum illis, qui cum gladiis et fu- stibus et facibus et lucernis properant ad Christum captivan- dum, ligandum, velandum, obnu- [f. 232a]- bilandumque dei vir- 5 tutem et dei sapienciam in hoc mundo, in quam desiderant angeli prospicere, ad blasphemandum et conspuendum ex- ponendo. O, dampnabile caput de VII capitibus 2), quod occisum in principio ecclesie fueras, quo modo plaga mortis tue est sanata3)? 10 Avariciam loquor clericorum2) in dei ecclesia et sacerdotum, que in Juda fuit suspensa 4), in Anania Zaphiraque subita morte percussa 5), in Symone iniquo publice condempnata et anathe- matizata 6), quam nimis in altumb) iterum in dei populo es edi- ficata et nimium profecisti 7). Ve autem bestie, que ascendit de 15 terra, habens „cornua duo, similia cornibus agni“s), cornua duo, id est potestatem dispensandi temporaliae) [et spiritualia], similia cornibus agni, id est quasi essent ad protegendum dei ecclesiam et gubernandum ex caritate, que tamen alias sunt et fueruntd) ex terrena ambicione et cupiditate; que potestates alias 20 per duos gladios, quos dominus Jhesus dixit sufficere in sua familia9), sunt intellectee). Similiter itidem potestates in ecclesia sunt intellecte in Zacharia propheta 10) per duas virgas, unam, que vocata est a domino Decus, et hec est potestas super temporalia, et per" 25 secundam, que vocata est Funiculus, que est auctoritas spiri- tualis vel potestas ecclesie in spiritualibus. Et nota bene, iam ambe virge sunt precise secundum illams) propheciam. — Prius precidit dominus Decorem 11), id est abreviavit vel restrinxit 30 8) De avaricia A. a) et sacerdotum add. ed. b) corr. 4. c) et spiritualia add. ed., e) intellecta ed., ceteris omissis usque ad vocem „in om. A. d) fiunt ed. f) om. ed. g) primam ed. Zacharia.“ 1) Cf. Lucae XXII. 47. 52, l. c. 2) Cf. Apoc. XIII. I, etc. (bestia ha- 3) Cf. Apoc. XIII. 12 (adorare be- bens capita septem et cornua decem). 4) Cf. Matth. XXVII. 5 (et 35 stiam primam, cuius curata est plaga mortis). 5) Cf. Act. apost. V. I sq. abiens, scil. Judas, laqueo se suspendit). 6) Cf. Act. apost. VIII. 9 sq. 7) Cf. Ezech. XVI. 13 (et profecisti in regnum). 8) Cf. Apoc. XIII. 11. 9) Cf. Lucae XXII. 38: „At illi dixerunt: Do 10) Cf. Zachar. XI. 7. mine, ecce duo gladii hic. At ille dixit eis: Satis est.“ 40 „Et assumpsi mihi duas virgas, unam vocavi Decorem, et alteram vocavi 11) Cf. Zachar. XI. I0. Funiculum.“
Strana 121
De bestia cornuta et duabus virgis praecisis. 121 potestatem in temporalibus. Et tunc pax fuit ablata de terra. Quod tunc fuit factum, quando strages et bella inter christianos principes atque inobediencia multiplicari inceperunt. Quod in- cepit maxime post annos incarnacionis domini Jhesu Christi Mille CCXC vel propea). — Secunda virga, puta Funiculus, precisa fuit a domino postea, primum tunc, quando Grecib) abc) obediencia ecclesied) recesserunt 1), dehinc amplius, quando eciam Franci cum aliis parcium occidentalium gentibus a Ro- mano pontifice recesserunt2). Et tunc conpleta est discessio, quam beatus Paulus venire ante diem iudicii designavite) 3). Vide ergo, 10 obsecro, totum textum Zacharie ad propositum et singulariter capitulum XI et capitulum1) XII et alia consequenter 4). Et tunc sequitur in Apoc-alypsi] de bestia5): „Et8) que habet cornua similia agno.“ „Et fecit“6), id est dedit occasionem per suam procuracionem novam, in dei ecclesiam venientemh) exi) radice cupiditatis glorie et diviciarum, puta utk) christiani, et primum clerici et sacerdotes, similiter inquirerent 1) divicias, gloriam et honores in hoc mundo, sic „fecit terram“, id est habitudinem christianorum carnalium per universum orbem, „et habitantes in ea“, id est amantes terrena velm) cupientes terram, 20 vitam") comodosam et longinquam, „adorare“, id est subici et inservire, „bestiam primam“, magnificenciam°) et splendorem domini in hoc mundo, „que fundatur super arenam“7), id est vanam gloriam, delicias, divicias et honores. „Fecit“, inquam, siccine „terram et habitantes in ea adorare bestiam primam, 25 cuius curata est plaga mortis“8). Hec est, que „fecit signa ma- gna“p) 9) et mirabilia et nova toti ecclesie christianorum, „ut eciam ignem faceret de celo descendere in terram“, id est cari- 15 a) ras. A; prope ed., addens: post solutionem Satanae, qui fuit quon- dam ligatus. b) propter dotationem Papae add. ed. c) postea sup. lin. 30 add. A. d) a Romana ecclesia ed. e) et ipsum Antichristum, filium per- ditionis, enodavit add. ed. f) om. ed. g) om. ed. h) venire ed. m) cupiditatem add. ed. i) et ed. k) Nam ed. 1) inquirunt ed. n) cupientes et vitam ed. 0) id est m. ed. p) om. ed. 1) hoc est a. 858 p. Chr. n. 2) hoc est a. 1388 p. Chr. n. 3) Cf. I. 35 Tim. IV. I: „Spiritus autem manifeste dicit, quia in novissimis temporibus discedent quidam a fide, attendentibus spiritibus erroris et doctrinis daemo- 4) Cf. Zachar. XI. XII., passim. 5) Apoc. XIII. II. 6) Aрос. niorum.“ 8) Apоc. 7) Cf. Apoc. XII. 18: „Et stetit supra arenam maris.“ XIII. 12. 9) Apoc. XIII. 13. XIII. 12. 40
De bestia cornuta et duabus virgis praecisis. 121 potestatem in temporalibus. Et tunc pax fuit ablata de terra. Quod tunc fuit factum, quando strages et bella inter christianos principes atque inobediencia multiplicari inceperunt. Quod in- cepit maxime post annos incarnacionis domini Jhesu Christi Mille CCXC vel propea). — Secunda virga, puta Funiculus, precisa fuit a domino postea, primum tunc, quando Grecib) abc) obediencia ecclesied) recesserunt 1), dehinc amplius, quando eciam Franci cum aliis parcium occidentalium gentibus a Ro- mano pontifice recesserunt2). Et tunc conpleta est discessio, quam beatus Paulus venire ante diem iudicii designavite) 3). Vide ergo, 10 obsecro, totum textum Zacharie ad propositum et singulariter capitulum XI et capitulum1) XII et alia consequenter 4). Et tunc sequitur in Apoc-alypsi] de bestia5): „Et8) que habet cornua similia agno.“ „Et fecit“6), id est dedit occasionem per suam procuracionem novam, in dei ecclesiam venientemh) exi) radice cupiditatis glorie et diviciarum, puta utk) christiani, et primum clerici et sacerdotes, similiter inquirerent 1) divicias, gloriam et honores in hoc mundo, sic „fecit terram“, id est habitudinem christianorum carnalium per universum orbem, „et habitantes in ea“, id est amantes terrena velm) cupientes terram, 20 vitam") comodosam et longinquam, „adorare“, id est subici et inservire, „bestiam primam“, magnificenciam°) et splendorem domini in hoc mundo, „que fundatur super arenam“7), id est vanam gloriam, delicias, divicias et honores. „Fecit“, inquam, siccine „terram et habitantes in ea adorare bestiam primam, 25 cuius curata est plaga mortis“8). Hec est, que „fecit signa ma- gna“p) 9) et mirabilia et nova toti ecclesie christianorum, „ut eciam ignem faceret de celo descendere in terram“, id est cari- 15 a) ras. A; prope ed., addens: post solutionem Satanae, qui fuit quon- dam ligatus. b) propter dotationem Papae add. ed. c) postea sup. lin. 30 add. A. d) a Romana ecclesia ed. e) et ipsum Antichristum, filium per- ditionis, enodavit add. ed. f) om. ed. g) om. ed. h) venire ed. m) cupiditatem add. ed. i) et ed. k) Nam ed. 1) inquirunt ed. n) cupientes et vitam ed. 0) id est m. ed. p) om. ed. 1) hoc est a. 858 p. Chr. n. 2) hoc est a. 1388 p. Chr. n. 3) Cf. I. 35 Tim. IV. I: „Spiritus autem manifeste dicit, quia in novissimis temporibus discedent quidam a fide, attendentibus spiritibus erroris et doctrinis daemo- 4) Cf. Zachar. XI. XII., passim. 5) Apoc. XIII. II. 6) Aрос. niorum.“ 8) Apоc. 7) Cf. Apoc. XII. 18: „Et stetit supra arenam maris.“ XIII. 12. 9) Apoc. XIII. 13. XIII. 12. 40
Strana 122
122 Matthiae de Janov Regulae, l. III, tr. 6, c. 29. 5 15 20 tatem spiritus sancti in clericis et sacerdotibusa). „Fecit descen- dere adb) terram", id est inclinavit ad terrena inquirenda, sci- licet beneficia, officia et similia propter divicias, delicias et ho- nores, „in conspectu hominum“, id est coram tota ecclesia publice, et maxime illorum, qui dilexerunt) vitam huius mundi, „ut seduceret habitantes in terra“ 1), id est amatorum eorundem, qui se posuerunt ad conformandumd) huic mundo, et eos, „qui pereunt, qui a] caritatem veritatis de vita eterna non receperunt, ut salvi fierent. Ideo misit illos deus in operacionem erroris, 10 ut credant mendacio, ut vindicenture) omnes, qui non credi- derunt veritati, sed consenserunt iniquitati“2). Ut seduceret f) inquam, eosdem christianos carnales de via arta, que ducit ad vitam, ad viam latam, que ducit ad perdicionem3), seduceret, autem sic, ut viam latam, id est amorem huius mundi, divi- ciarum, deliciarum, et honorum sic col[IJocaret aput christianos, conponeret et persuaderet et communem stratam faceret quasi viam regiam 4), et faceret, ut tota appareret lucida, similis sanc- torum vie in omnibus, sicut scriptum est 5): „Post eum lucebit semita“ et ita, ut videatur hominibus christianis recta, et quod clerici et sacerdotes sint inducti in illam opinionem, quod bene possunt salvari cum amore comodose vite in hoc mundo et cum inquisicione beneficiorum, officiorum propter divicias et honores g). Et ut efficacius seducat populum, qui aversus a veritate 25 facile credit mendaciis, isti bestie, habenti cornua duo similia agno, data sunt ei „signa facere“, secundum operacionem Sa- thane penes apostolumh) in omni [f. 232b] virtute et signis et prodigiis mendacibus et in omni seduccione iniquitatis6), „in con- spectu bestie“ 7), id est multitudinis amatorum huius mundi, et capitibus ipsius bestie, id est magnificis et gloriosis amatoribus 30 a) in sacerdotibus et populis ed. b) in ed. c) diligunt ed. d) con- firmandum ed., vitam om. e) iudicentur el. et biblia. 1) seducerent in- quam ed. g) divitias, honores et lautam (sic) vitam ed. h) penes ap. om. ed.; penes ap. S. A. 35 2) II. Thess. II. 1) Apoc. XIII. 14: „Et seduxit habitantes in terra.“ 10—11. 3) Cf. Matth. VII. I3—I4. 4) Cf. Numer. XXI. 21 (via regia 5) Job XLI. 23. 6) Cf. II. Thess. II. 9—10. 7) Apor. XIII. gradiemur). 14: „Et seduxit habitantes in terra propter signa, quae data sunt illi facere in conspectu bestiae, dicens habitantibus in terra, ut faciant imaginem bestiae, 40 quae habet plagam gladii, et vixit.“
122 Matthiae de Janov Regulae, l. III, tr. 6, c. 29. 5 15 20 tatem spiritus sancti in clericis et sacerdotibusa). „Fecit descen- dere adb) terram", id est inclinavit ad terrena inquirenda, sci- licet beneficia, officia et similia propter divicias, delicias et ho- nores, „in conspectu hominum“, id est coram tota ecclesia publice, et maxime illorum, qui dilexerunt) vitam huius mundi, „ut seduceret habitantes in terra“ 1), id est amatorum eorundem, qui se posuerunt ad conformandumd) huic mundo, et eos, „qui pereunt, qui a] caritatem veritatis de vita eterna non receperunt, ut salvi fierent. Ideo misit illos deus in operacionem erroris, 10 ut credant mendacio, ut vindicenture) omnes, qui non credi- derunt veritati, sed consenserunt iniquitati“2). Ut seduceret f) inquam, eosdem christianos carnales de via arta, que ducit ad vitam, ad viam latam, que ducit ad perdicionem3), seduceret, autem sic, ut viam latam, id est amorem huius mundi, divi- ciarum, deliciarum, et honorum sic col[IJocaret aput christianos, conponeret et persuaderet et communem stratam faceret quasi viam regiam 4), et faceret, ut tota appareret lucida, similis sanc- torum vie in omnibus, sicut scriptum est 5): „Post eum lucebit semita“ et ita, ut videatur hominibus christianis recta, et quod clerici et sacerdotes sint inducti in illam opinionem, quod bene possunt salvari cum amore comodose vite in hoc mundo et cum inquisicione beneficiorum, officiorum propter divicias et honores g). Et ut efficacius seducat populum, qui aversus a veritate 25 facile credit mendaciis, isti bestie, habenti cornua duo similia agno, data sunt ei „signa facere“, secundum operacionem Sa- thane penes apostolumh) in omni [f. 232b] virtute et signis et prodigiis mendacibus et in omni seduccione iniquitatis6), „in con- spectu bestie“ 7), id est multitudinis amatorum huius mundi, et capitibus ipsius bestie, id est magnificis et gloriosis amatoribus 30 a) in sacerdotibus et populis ed. b) in ed. c) diligunt ed. d) con- firmandum ed., vitam om. e) iudicentur el. et biblia. 1) seducerent in- quam ed. g) divitias, honores et lautam (sic) vitam ed. h) penes ap. om. ed.; penes ap. S. A. 35 2) II. Thess. II. 1) Apoc. XIII. 14: „Et seduxit habitantes in terra.“ 10—11. 3) Cf. Matth. VII. I3—I4. 4) Cf. Numer. XXI. 21 (via regia 5) Job XLI. 23. 6) Cf. II. Thess. II. 9—10. 7) Apor. XIII. gradiemur). 14: „Et seduxit habitantes in terra propter signa, quae data sunt illi facere in conspectu bestiae, dicens habitantibus in terra, ut faciant imaginem bestiae, 40 quae habet plagam gladii, et vixit.“
Strana 123
De bestia cornuta ipsiusque potestate. 123 in hac vita. „Dicens habitantibus in [hac] terra“, id est per- suadens et indulgens verbo suo et exemplo, ut imitentur licite et cum salute anime amorem huius vite, delicias, divicias et honores. Que est „ymago bestie“, id est hominuma) derelic- torum a spiritu deib), commutatorum in bestiame), quid) solum inquirunte) delicias, divicias, gloriam et honorem in hoc mundo. „Que habet plagam gladii“, id est per passionem et crucem domini Jhesu Christi fuit1) occisa illas) figura mundialis in christianis. „Et vixit“, id est iterum irrepsit vel est introducta in christianos. „Et datum est illi“ 1), prefate bestie, que habet duo cornua similia agni, „ut daret spiritum ymagini bestie“, id est ut haberet potestatem spiritualium et auctoritatem, „ut lo- quatur ymago bestie“, id est ut condat constituciones, doctrinas hominum et leges super et h) pro acquirendis diviciis et gloria et ea late longeque per ecclesiam divulgaret. „Et faciet, ut, qui- 15 cumque noni) adoraverit ymaginem bestie, occidatur“, id est faciet hoc, ut quicumque contempneret adinvenciones tales ho- minumk) et doctrinas1) vel modum vivendi conpactum et con- positum pro talibus amatoribus et inquisitoribus diviciarum, deliciarum et glorie, et non subiceret se illis seu non obediretm), 20 tamquam hereticus iudicetur et occidatur ab illis], qui ipsa ei pre- poneren) domini Jhesu ewangelio et prophetis, ymmo autenticant ipsa tantumdem°) vel amplius quamp) dei ewangelium et sacram scripturam. „Et) 2) faciet omnes pusillos et magnos, etr) di- vites et pauperes, ets) liberos et servos habere caracterem in 25 dextra manu sual aut in frontibus suis, et ne quis possit emere vel vendere, nisi qui habet caracterem nominist) bestie aut nu- merum nominis eius.“ Istorum exposicionem require infra et eciam supra in eodem tractatu 3). Quod autem sequitur, est valde notabile, scilicet quod 30 dicit 4): „Hic sapiencia sanctorum est“, id est quod ista, que hic 5 10 31) Apok. XIII.° A alia manu. a) bestialium add. ed. b) Jesu ed. c) c. in b. om. ed. d) quod ed. c) inqunt (sic) terrena ut bestia, vel tantum percipiunt de spiritualibus ut bestia. Quae habet oc. ed. f) quae fuit occisa ed. g) prima ed. P) super et om. ed. i) sup. lin. add. A. k) traditiones tales ed. h) ipsius add. ed. m) obedierit ed. n) ita corr. A. 0) tandem ed. 1) quasi ed. 4) om. ed. t) aut nomen biblia. r) om. ed. s) om. ed. 2) Apoc. XIII. 16—17. 3) vide infra c. 76. 1) ApOc. XIII. 15. 4) Apоc. XIII. 18. 35 40
De bestia cornuta ipsiusque potestate. 123 in hac vita. „Dicens habitantibus in [hac] terra“, id est per- suadens et indulgens verbo suo et exemplo, ut imitentur licite et cum salute anime amorem huius vite, delicias, divicias et honores. Que est „ymago bestie“, id est hominuma) derelic- torum a spiritu deib), commutatorum in bestiame), quid) solum inquirunte) delicias, divicias, gloriam et honorem in hoc mundo. „Que habet plagam gladii“, id est per passionem et crucem domini Jhesu Christi fuit1) occisa illas) figura mundialis in christianis. „Et vixit“, id est iterum irrepsit vel est introducta in christianos. „Et datum est illi“ 1), prefate bestie, que habet duo cornua similia agni, „ut daret spiritum ymagini bestie“, id est ut haberet potestatem spiritualium et auctoritatem, „ut lo- quatur ymago bestie“, id est ut condat constituciones, doctrinas hominum et leges super et h) pro acquirendis diviciis et gloria et ea late longeque per ecclesiam divulgaret. „Et faciet, ut, qui- 15 cumque noni) adoraverit ymaginem bestie, occidatur“, id est faciet hoc, ut quicumque contempneret adinvenciones tales ho- minumk) et doctrinas1) vel modum vivendi conpactum et con- positum pro talibus amatoribus et inquisitoribus diviciarum, deliciarum et glorie, et non subiceret se illis seu non obediretm), 20 tamquam hereticus iudicetur et occidatur ab illis], qui ipsa ei pre- poneren) domini Jhesu ewangelio et prophetis, ymmo autenticant ipsa tantumdem°) vel amplius quamp) dei ewangelium et sacram scripturam. „Et) 2) faciet omnes pusillos et magnos, etr) di- vites et pauperes, ets) liberos et servos habere caracterem in 25 dextra manu sual aut in frontibus suis, et ne quis possit emere vel vendere, nisi qui habet caracterem nominist) bestie aut nu- merum nominis eius.“ Istorum exposicionem require infra et eciam supra in eodem tractatu 3). Quod autem sequitur, est valde notabile, scilicet quod 30 dicit 4): „Hic sapiencia sanctorum est“, id est quod ista, que hic 5 10 31) Apok. XIII.° A alia manu. a) bestialium add. ed. b) Jesu ed. c) c. in b. om. ed. d) quod ed. c) inqunt (sic) terrena ut bestia, vel tantum percipiunt de spiritualibus ut bestia. Quae habet oc. ed. f) quae fuit occisa ed. g) prima ed. P) super et om. ed. i) sup. lin. add. A. k) traditiones tales ed. h) ipsius add. ed. m) obedierit ed. n) ita corr. A. 0) tandem ed. 1) quasi ed. 4) om. ed. t) aut nomen biblia. r) om. ed. s) om. ed. 2) Apoc. XIII. 16—17. 3) vide infra c. 76. 1) ApOc. XIII. 15. 4) Apоc. XIII. 18. 35 40
Strana 124
124 Matthiae de Janov Regulae, 1. III, tr. 6, c. 29 et 30. dicuntur, prudenter sunt interpretanda, nea) ulla iniuria irro- getur prepositisb) et ne detur occasio superiores contempnie) a suis inferioribus veld) iudicari ac condempnari. Propter quode) dicit propheta 1): „Verumptamen unusquisque non iudicet, neque arguatur vir.“ Et de isto habes infra magis copiose2). Quod autem dicitur3): „Qui habet intellectum, conputet numerum bestie. Numerus enim hominis est“, hocf) ponitur quasi signum illius vel argumentum, cui fuerit datum intelligere hanc figuram de bestia et de singulis, que circa illud sunt in spiritu ostensa, 10 ac si dicat: Ille, qui habet intellectum istorum, que de bestia et de ymagine eius et de plaga eius sunt producta, sciret nu- merum bestie conputare consequenter; quod si forte numerum non intelligets), nec intellectum bestie se habere licite poterit affirmare. „Numerus eius est DCLXVI4).“ Ego puto, quod iste numerus prorsus tantum conprehendith), quantum quinque menses locustarum descriptarum supra ca.o IXi) 5), cuius numeri habes exposicionem claram in tractatuk) 6) III, dist. IIII, c. [9]. Nam puto coram Christo Jhesu, deo piis- simo, quem summe obsecro et continue, ut non me permittat decipi a malignis spiritibus, puto1), inquam, humiliter me su- biciens eidem et ecclesie sue sacrosancte Romane, ut ipsa videat et iudicet omnia et singula, que hic scribo vel umquam sum scripturus, puto igiturm), quod hic posita de bestia et de ado- racione eius multa vel omnia concordent in tempore et numero 25 et materia cum illis, que ibi traduntur de locustis. 5 15 20 21) Sancta ecclesia Romana A alia manu. a) ut vero ed. b) veris vicariis et a Christo Jesu praepositis et mis- sis ed. c) contempni A et ed. d) vel — condempnari om. ed. c) Ideo ed. f) hic ed. g) intelligat ed. i) supra c. IX. h) comprehendat ed. 30 om. ed. k) clarius alibi ed. 1) puto — scripturis om. ed. m) etiam ed. 1) Oseae IV. 4. 2) v. infra c. 39 et l. a. 3) Apoc. XIII. 18. 4) Apoc. XIII. 18: „Numerus enim hominis est, et numerus eius sexcenti sexa- 6) in tractatu de Antichristo, dist. ginta sex.“ 5) v. supra c. 9, p. 40. 9, c. 9, vol. III., p. 168 sq.
124 Matthiae de Janov Regulae, 1. III, tr. 6, c. 29 et 30. dicuntur, prudenter sunt interpretanda, nea) ulla iniuria irro- getur prepositisb) et ne detur occasio superiores contempnie) a suis inferioribus veld) iudicari ac condempnari. Propter quode) dicit propheta 1): „Verumptamen unusquisque non iudicet, neque arguatur vir.“ Et de isto habes infra magis copiose2). Quod autem dicitur3): „Qui habet intellectum, conputet numerum bestie. Numerus enim hominis est“, hocf) ponitur quasi signum illius vel argumentum, cui fuerit datum intelligere hanc figuram de bestia et de singulis, que circa illud sunt in spiritu ostensa, 10 ac si dicat: Ille, qui habet intellectum istorum, que de bestia et de ymagine eius et de plaga eius sunt producta, sciret nu- merum bestie conputare consequenter; quod si forte numerum non intelligets), nec intellectum bestie se habere licite poterit affirmare. „Numerus eius est DCLXVI4).“ Ego puto, quod iste numerus prorsus tantum conprehendith), quantum quinque menses locustarum descriptarum supra ca.o IXi) 5), cuius numeri habes exposicionem claram in tractatuk) 6) III, dist. IIII, c. [9]. Nam puto coram Christo Jhesu, deo piis- simo, quem summe obsecro et continue, ut non me permittat decipi a malignis spiritibus, puto1), inquam, humiliter me su- biciens eidem et ecclesie sue sacrosancte Romane, ut ipsa videat et iudicet omnia et singula, que hic scribo vel umquam sum scripturus, puto igiturm), quod hic posita de bestia et de ado- racione eius multa vel omnia concordent in tempore et numero 25 et materia cum illis, que ibi traduntur de locustis. 5 15 20 21) Sancta ecclesia Romana A alia manu. a) ut vero ed. b) veris vicariis et a Christo Jesu praepositis et mis- sis ed. c) contempni A et ed. d) vel — condempnari om. ed. c) Ideo ed. f) hic ed. g) intelligat ed. i) supra c. IX. h) comprehendat ed. 30 om. ed. k) clarius alibi ed. 1) puto — scripturis om. ed. m) etiam ed. 1) Oseae IV. 4. 2) v. infra c. 39 et l. a. 3) Apoc. XIII. 18. 4) Apoc. XIII. 18: „Numerus enim hominis est, et numerus eius sexcenti sexa- 6) in tractatu de Antichristo, dist. ginta sex.“ 5) v. supra c. 9, p. 40. 9, c. 9, vol. III., p. 168 sq.
Strana 125
a) De magnitudine abhominationis episcoporum. 125 Capitulum trigesimum2). Numerus LXX seniorum significat universum statum episco- porum apostantium a deo. Item numeri septenarii denarii mysterium] b). Liceat nunc redire ad verba Ezechielis dudum preassumpta 5 ad tractandum. Ad exprimendum igitur horrorem abhominacio- num desolacionis in familia Jhesu crucifixi dicitur 1): „Et LXX viri de senioribus domus Israel“. [1] Per istum numerum, putac) LXX, et multitudo abhomi- nacionis innuiturd) simul et magnitudo desolacionis, que sese 10 semper equaliter consecuntur. Dico autem a) multitudinem abhominacionis desi- gnari per LXX seniores, quia hic numerus universitatem ex- primit, ut ex supradictis iam poterit convinci, et precipue uni- versitateme) dominorum episcoporum, quos hic sermo domini 15 in tempore novissimo Antichristi omnes probat declinasse, simul inutiles factos esse2), ut non inveniatur in eis vir, qui interponat se murum pro domo dei3), neque qui faciat bonum inquirendo, que sunt Jhesu crucifixi, sed omnes, que sua sunt, querunt 4), amant vitam hancf), diligunt quietem, divicias, glo- 20 riam et honorems), non dolent super iniquitate qualibet vehe- menter nec urgeth) ipsos Christi Jhesu caritasi) 5), que deberent proprie propria esse episcoporum, sicud dictum est Petro terk) 6): „Petre amas me?“, et ter ipso respondente, quod amat, ter dictum est sibil) a veritatem): „Pasce oves meas“ f. 233a . 25 Quapropter omnis episcopus tepidus abhominacio Jhesu cruci- fixo, provocans ipsum dominum glorie ad vomitum, sicut scrip- tum est ad episcopum 7): „Utinam esses calidus vel frigidus. 5) Nota totum bene A. b) ita inscribitur in ed. a) ita A in marg.: Cap. XXX.m c) om. ed. 30 d) notatur, quae sese ed., cet. om. e) universitas A. f) ultra vitam i) movet add. ed. h) utique ed. aeternam add. ed. g) honores ed. k) distincte add. ed. 1) semper ed. m) quo ed. 1) Ezech. VIII. I1. 2) Cf. Rom. III. 12: „Omnes declinaverunt, simul 3) Cf. Ezech. XIII. 5: „Non ascendistis ex adverso, 35 inutiles facti sunt.“ 4) Cf. Philipp. II. 21. neque opposuistis murum pro domo Israël.“ 6) Joan. XXI. 5) Cf. II. Cor. V. 14: „Charitas enim Christi urget nos.“ 3) Apoc. III. 15—16. 15—17 (libere allatum).
a) De magnitudine abhominationis episcoporum. 125 Capitulum trigesimum2). Numerus LXX seniorum significat universum statum episco- porum apostantium a deo. Item numeri septenarii denarii mysterium] b). Liceat nunc redire ad verba Ezechielis dudum preassumpta 5 ad tractandum. Ad exprimendum igitur horrorem abhominacio- num desolacionis in familia Jhesu crucifixi dicitur 1): „Et LXX viri de senioribus domus Israel“. [1] Per istum numerum, putac) LXX, et multitudo abhomi- nacionis innuiturd) simul et magnitudo desolacionis, que sese 10 semper equaliter consecuntur. Dico autem a) multitudinem abhominacionis desi- gnari per LXX seniores, quia hic numerus universitatem ex- primit, ut ex supradictis iam poterit convinci, et precipue uni- versitateme) dominorum episcoporum, quos hic sermo domini 15 in tempore novissimo Antichristi omnes probat declinasse, simul inutiles factos esse2), ut non inveniatur in eis vir, qui interponat se murum pro domo dei3), neque qui faciat bonum inquirendo, que sunt Jhesu crucifixi, sed omnes, que sua sunt, querunt 4), amant vitam hancf), diligunt quietem, divicias, glo- 20 riam et honorems), non dolent super iniquitate qualibet vehe- menter nec urgeth) ipsos Christi Jhesu caritasi) 5), que deberent proprie propria esse episcoporum, sicud dictum est Petro terk) 6): „Petre amas me?“, et ter ipso respondente, quod amat, ter dictum est sibil) a veritatem): „Pasce oves meas“ f. 233a . 25 Quapropter omnis episcopus tepidus abhominacio Jhesu cruci- fixo, provocans ipsum dominum glorie ad vomitum, sicut scrip- tum est ad episcopum 7): „Utinam esses calidus vel frigidus. 5) Nota totum bene A. b) ita inscribitur in ed. a) ita A in marg.: Cap. XXX.m c) om. ed. 30 d) notatur, quae sese ed., cet. om. e) universitas A. f) ultra vitam i) movet add. ed. h) utique ed. aeternam add. ed. g) honores ed. k) distincte add. ed. 1) semper ed. m) quo ed. 1) Ezech. VIII. I1. 2) Cf. Rom. III. 12: „Omnes declinaverunt, simul 3) Cf. Ezech. XIII. 5: „Non ascendistis ex adverso, 35 inutiles facti sunt.“ 4) Cf. Philipp. II. 21. neque opposuistis murum pro domo Israël.“ 6) Joan. XXI. 5) Cf. II. Cor. V. 14: „Charitas enim Christi urget nos.“ 3) Apoc. III. 15—16. 15—17 (libere allatum).
Strana 126
126 Matthiae de Janov Regulae, 1. III, tr. 6, c. 30. Sed quia tepidus es [et nec frigidus, nec calidus], incipiam te evomere de ore meo." Nichil siquidem nociviusa) dei populo, quam episcopi tepidi, quia illi sunt, qui suasibiliter et dulciter dant dei po- pulum in manus inimici1) et relaxant christianam disciplinam et declinant ad sequelam huius mundi sanctos simplices, qui tepidum episcopum pocius in talibus et ad talia, que carni pla- cent, parati sunt imitari, credentes omnino, quodb) ea, que vident in episcopo tali, serviente deo, licet tepide, quod omnia eis sint salubria vel licita et indulta, ut est amor diviciarum, deliciarum et honorum. Et habent pro se scripturas multas et fortes, que obtendunte) pro sua in malis excusacione, cum ea vident in episcopis christianis et aliqualiter ordinatis et devotis actitari. Si quippe esset episcopus manifeste iniqu'uls et tyranus, 15 tunc censeret palam quilibet christianus ipsum esse fugiendum et in nullo imitandum, eciam sola dictante racione naturali, et ita non posset esse tam nocivus plebi, quemadmodum tepidus et simulator. Propterea scriptum est2): „Si inimicus meus male- dixisset michi, sustinuissem utique. Et si is, qui oderat me, 20 super me magna locutus fuisset, abscondissem me forsitan ab eo." Cum igitur universitas sit talium in periculosis temporibus novissimis, quantam putas abhominacionem ex ipsis conflari et quam horrendam Jhesu Christo, et quantam exinde fieri deso- 25 lacionem in dei ecclesia tribulacionemque sanctorumd) maxi- mam et periculosame). Propter quod omnes lamentaciones Je- remie per ordinem nimis proprie nunc conpetunt ecclesie sa- crosancte, sed forte non est, quif) ipsas intelligat vel advertat aut coram deo exerceret et sue matri sic lugubri5) congemi- 30 sceret vel confleret. Unde dicitur in Lamentis h) 3) : „Quo modo sedet sola civitas plena populo. Non est, qui consoletur eam ex omnibus caris eius. Omnes amici eius spreverunti) eam et facti sunt ei inimici“, et omnia sequencia usquek) finem. Que utinam venirent ad mentem sacerdotum, ut ipsa inter vesti- 5 10 35 a) primum -i— sup. lin. A. b) om. ed. c) ras. A. d) om. ed. e) pericula corr. periculosam ed. 1) quis A; qui ed. g) lugubre A. h) lamentationibus ed. k) usque ad ed. i) spernunt ed. 1) allocutio biblica, cf. Eccli. IV. 22 (et tradet eum in manus inimici sui). 2) Psalm. LIV. 13. 3) Thren. I. 1. 2.
126 Matthiae de Janov Regulae, 1. III, tr. 6, c. 30. Sed quia tepidus es [et nec frigidus, nec calidus], incipiam te evomere de ore meo." Nichil siquidem nociviusa) dei populo, quam episcopi tepidi, quia illi sunt, qui suasibiliter et dulciter dant dei po- pulum in manus inimici1) et relaxant christianam disciplinam et declinant ad sequelam huius mundi sanctos simplices, qui tepidum episcopum pocius in talibus et ad talia, que carni pla- cent, parati sunt imitari, credentes omnino, quodb) ea, que vident in episcopo tali, serviente deo, licet tepide, quod omnia eis sint salubria vel licita et indulta, ut est amor diviciarum, deliciarum et honorum. Et habent pro se scripturas multas et fortes, que obtendunte) pro sua in malis excusacione, cum ea vident in episcopis christianis et aliqualiter ordinatis et devotis actitari. Si quippe esset episcopus manifeste iniqu'uls et tyranus, 15 tunc censeret palam quilibet christianus ipsum esse fugiendum et in nullo imitandum, eciam sola dictante racione naturali, et ita non posset esse tam nocivus plebi, quemadmodum tepidus et simulator. Propterea scriptum est2): „Si inimicus meus male- dixisset michi, sustinuissem utique. Et si is, qui oderat me, 20 super me magna locutus fuisset, abscondissem me forsitan ab eo." Cum igitur universitas sit talium in periculosis temporibus novissimis, quantam putas abhominacionem ex ipsis conflari et quam horrendam Jhesu Christo, et quantam exinde fieri deso- 25 lacionem in dei ecclesia tribulacionemque sanctorumd) maxi- mam et periculosame). Propter quod omnes lamentaciones Je- remie per ordinem nimis proprie nunc conpetunt ecclesie sa- crosancte, sed forte non est, quif) ipsas intelligat vel advertat aut coram deo exerceret et sue matri sic lugubri5) congemi- 30 sceret vel confleret. Unde dicitur in Lamentis h) 3) : „Quo modo sedet sola civitas plena populo. Non est, qui consoletur eam ex omnibus caris eius. Omnes amici eius spreverunti) eam et facti sunt ei inimici“, et omnia sequencia usquek) finem. Que utinam venirent ad mentem sacerdotum, ut ipsa inter vesti- 5 10 35 a) primum -i— sup. lin. A. b) om. ed. c) ras. A. d) om. ed. e) pericula corr. periculosam ed. 1) quis A; qui ed. g) lugubre A. h) lamentationibus ed. k) usque ad ed. i) spernunt ed. 1) allocutio biblica, cf. Eccli. IV. 22 (et tradet eum in manus inimici sui). 2) Psalm. LIV. 13. 3) Thren. I. 1. 2.
Strana 127
b) De magnitudine desolationis episcoporum. 127 bulum et altare frequentarent, lacrimando vela) laborando in gemitu et dicendo 1): „Parce, domine, parce populo tuo et ne des hereditatem tuam in manu[s]b) inimicic)“, et alia singula, que in illis Lamentisd) continentur. Non est dubium, quod e) Jhesus piissimus, os nostrum 2) et caro nostra et ipse crucifixus pro nobis, repropiciaretur1) sue ecclesie sacrosancte. b) Ponitur eciam in textu prophete iste numerus s) LXX pro magnitudine desolacionis, que consequiturh) abho- minacionem multam in dei ecclesia, quoniam in LXX sunt duo numeri principales partes ipsius, scilicet decem et septem; ex 1c quorum duccione1) in alterutrum, per doctrinam algorismik), vis1) semper resultatm) LXX. Innuitur ergo per hunc numerum desolacio a septem spiritibus Jhesu Christi, et per consequens omnium carismatum dei desolacio, et induccio VII nequiorum spirituum Antychristi, desolacio a septem virtutibus, tribus theo- 15 logicis, scilicet fide, spe et caritate, et quatuor cardinalibus: tem- perancia, prudencia, fortitudine et iusticia, et multiplicacio VII capitalium peccatorum famosorum; desolacio VII sacramento- rum") et introduccio universorum errorum et adinvencionum ho- minum°), per que et in quibus homines querunt iustificaciones 20 suas, obmissa frequentacione?) et affeccione fideli ad fidelia et saluberrima domini Jhesu sacramenta, utpote est crebra pecca- torum confessio et corporis Christi communio sepe vel cottidie iterata"); desolacio veritatis et amor fabularum et rerumr) om- nino incertarum, promissionum humanarum infinitarum, de qui- bus superius est disputatum3). Innuitur insuper destruccio vel transgressio dei preceptorum, que denario numero supputanturs), et desolacio legis divine et omnium bonorum per decem pla- gas egypciacas spirituales, que extimplot) deseviunt in trans- 5 25 b) manu A et ed. c) in opprobrium, ut 30 a) lacrimando vel om. ed. d) lamentationibus ed. e) quin ed. dominentur eis nationes biblia. 9 propitiaretur nobis ad., cet. om. g) prophetae add. ed. h) corr. A. i) scilicet septies decem add. ed. k) algorithmi ed. 1) om. ed. m) resultant ed. n) a Christo institutorum ed. add. o) et specialiter circa sacramenta add. ed. p) frequentare ed. q) utpote est vera poenitentia, 35 et sic de aliis septem ita ed. textum adaptavit modo valde significativo. r) iterum ed. s) computantur ed. t) extemplo ed. 1) Cf. Joel II. 17: „Inter vestibulum et altare plorabunt sacerdotes ministri domini et dicent“ oc. 2) Cf. Thren. IV. 20: „Spiritus oris nostri 3) v. supra c. 22, p. 92. Christus.“ 40
b) De magnitudine desolationis episcoporum. 127 bulum et altare frequentarent, lacrimando vela) laborando in gemitu et dicendo 1): „Parce, domine, parce populo tuo et ne des hereditatem tuam in manu[s]b) inimicic)“, et alia singula, que in illis Lamentisd) continentur. Non est dubium, quod e) Jhesus piissimus, os nostrum 2) et caro nostra et ipse crucifixus pro nobis, repropiciaretur1) sue ecclesie sacrosancte. b) Ponitur eciam in textu prophete iste numerus s) LXX pro magnitudine desolacionis, que consequiturh) abho- minacionem multam in dei ecclesia, quoniam in LXX sunt duo numeri principales partes ipsius, scilicet decem et septem; ex 1c quorum duccione1) in alterutrum, per doctrinam algorismik), vis1) semper resultatm) LXX. Innuitur ergo per hunc numerum desolacio a septem spiritibus Jhesu Christi, et per consequens omnium carismatum dei desolacio, et induccio VII nequiorum spirituum Antychristi, desolacio a septem virtutibus, tribus theo- 15 logicis, scilicet fide, spe et caritate, et quatuor cardinalibus: tem- perancia, prudencia, fortitudine et iusticia, et multiplicacio VII capitalium peccatorum famosorum; desolacio VII sacramento- rum") et introduccio universorum errorum et adinvencionum ho- minum°), per que et in quibus homines querunt iustificaciones 20 suas, obmissa frequentacione?) et affeccione fideli ad fidelia et saluberrima domini Jhesu sacramenta, utpote est crebra pecca- torum confessio et corporis Christi communio sepe vel cottidie iterata"); desolacio veritatis et amor fabularum et rerumr) om- nino incertarum, promissionum humanarum infinitarum, de qui- bus superius est disputatum3). Innuitur insuper destruccio vel transgressio dei preceptorum, que denario numero supputanturs), et desolacio legis divine et omnium bonorum per decem pla- gas egypciacas spirituales, que extimplot) deseviunt in trans- 5 25 b) manu A et ed. c) in opprobrium, ut 30 a) lacrimando vel om. ed. d) lamentationibus ed. e) quin ed. dominentur eis nationes biblia. 9 propitiaretur nobis ad., cet. om. g) prophetae add. ed. h) corr. A. i) scilicet septies decem add. ed. k) algorithmi ed. 1) om. ed. m) resultant ed. n) a Christo institutorum ed. add. o) et specialiter circa sacramenta add. ed. p) frequentare ed. q) utpote est vera poenitentia, 35 et sic de aliis septem ita ed. textum adaptavit modo valde significativo. r) iterum ed. s) computantur ed. t) extemplo ed. 1) Cf. Joel II. 17: „Inter vestibulum et altare plorabunt sacerdotes ministri domini et dicent“ oc. 2) Cf. Thren. IV. 20: „Spiritus oris nostri 3) v. supra c. 22, p. 92. Christus.“ 40
Strana 128
128 Matthiae de Janov Regulae, I. III. tr. 6, c. 30 et 31. gressores singulorum decem preceptorum. Et per ista nota, quod hica) LXX viri alludunt, ymmo idem signant, sicut bestia in Apocalypsi coccinea, que de mari ascendit 1), vel bestia, su- per quam sedet mulier fornicaria, habens VII capita et cornua X2), quoniam sicut hic VII et decem magnam vim continent in significando, ut dictum est, ita prorsus ibidem eandem hii numeri exprimunt et pro similibus supputantur. Capitulum trigesimum primumb). [Acceptiones variae huius nominis „vir" in scripturis sanctis. Quod praelati ecclesiarum omnia flagitia impune patrant, mira- bilibus fucis et praestigiis tecti. Initium abominationis quod fuerit cum descriptione insigni discessionis a fide et bonis mori- bus sub Antichristo] e). [2] Et sicut iam dictum est de hoc numero septuaginta, 15 quod puta hic positus est ad expressionem magnitudinis ab- hominacionis in templo domini, ita consequenter senciendum est de hoc, quod dicitur „viri“3). Namd) sicut hoc nomen „vir" in bono acceptum, significat potenciam e) [f. 233b album] [f. 234a album] [f. 234b] ad benefaciendum, ita a contrario „vir“ in malo 20 signat potestatem male faciendi, sicut scriptum est 4): „Quid gloriaris in malicia, qui potens es iniquitate?“ Et propterea, ut plurimum, homines potentes vel aliis prepositi, sive boni sint sive mali, sunt a veritatef) „viri“ nominati, quia si huiusmodi sunt boni, tunc multum possunt bene facere; et similiter, si 25 sunt mali, in malo sunt prepotentes. Et quia, ut dictums), hic in malo viri sunt accepti, ideo exprimit scriptura magnam ip- sorum „malicie libertatem“5) vel potestatem exercendi suam concupiscenciam infrenatam. Dicuntur eciam hic viri relative 10 30 19) Nota bene totum A in calce folii super, et in marg.: De viro. a) nota hic, quod ed. b) ita A in marg.: Cap. XXXI. c) ita in- d) ras. seq. in A. e) folia alba 233b et 234a sequuntur, scribitur in ed. f) virtute ed. g) est add ed. sed nihil deficit. 1) Cf. Apoc. XVII. 3 (bestia coccinea) et XIII. I (Et vidi de mari be- stiam ascendentem). 2) Cf. Apoc. XVII. 1. 3) Cf. Ezech. VIII. 11, l. cit. 4) Psalm. 35 supra p. 125: „Et septuaginta viri de senioribus domus Israel...“ LI. 3. 5) Cf. I. Petri II. 16 (quasi liberi, et non quasi velamen habentes malitiae libertatem).
128 Matthiae de Janov Regulae, I. III. tr. 6, c. 30 et 31. gressores singulorum decem preceptorum. Et per ista nota, quod hica) LXX viri alludunt, ymmo idem signant, sicut bestia in Apocalypsi coccinea, que de mari ascendit 1), vel bestia, su- per quam sedet mulier fornicaria, habens VII capita et cornua X2), quoniam sicut hic VII et decem magnam vim continent in significando, ut dictum est, ita prorsus ibidem eandem hii numeri exprimunt et pro similibus supputantur. Capitulum trigesimum primumb). [Acceptiones variae huius nominis „vir" in scripturis sanctis. Quod praelati ecclesiarum omnia flagitia impune patrant, mira- bilibus fucis et praestigiis tecti. Initium abominationis quod fuerit cum descriptione insigni discessionis a fide et bonis mori- bus sub Antichristo] e). [2] Et sicut iam dictum est de hoc numero septuaginta, 15 quod puta hic positus est ad expressionem magnitudinis ab- hominacionis in templo domini, ita consequenter senciendum est de hoc, quod dicitur „viri“3). Namd) sicut hoc nomen „vir" in bono acceptum, significat potenciam e) [f. 233b album] [f. 234a album] [f. 234b] ad benefaciendum, ita a contrario „vir“ in malo 20 signat potestatem male faciendi, sicut scriptum est 4): „Quid gloriaris in malicia, qui potens es iniquitate?“ Et propterea, ut plurimum, homines potentes vel aliis prepositi, sive boni sint sive mali, sunt a veritatef) „viri“ nominati, quia si huiusmodi sunt boni, tunc multum possunt bene facere; et similiter, si 25 sunt mali, in malo sunt prepotentes. Et quia, ut dictums), hic in malo viri sunt accepti, ideo exprimit scriptura magnam ip- sorum „malicie libertatem“5) vel potestatem exercendi suam concupiscenciam infrenatam. Dicuntur eciam hic viri relative 10 30 19) Nota bene totum A in calce folii super, et in marg.: De viro. a) nota hic, quod ed. b) ita A in marg.: Cap. XXXI. c) ita in- d) ras. seq. in A. e) folia alba 233b et 234a sequuntur, scribitur in ed. f) virtute ed. g) est add ed. sed nihil deficit. 1) Cf. Apoc. XVII. 3 (bestia coccinea) et XIII. I (Et vidi de mari be- stiam ascendentem). 2) Cf. Apoc. XVII. 1. 3) Cf. Ezech. VIII. 11, l. cit. 4) Psalm. 35 supra p. 125: „Et septuaginta viri de senioribus domus Israel...“ LI. 3. 5) Cf. I. Petri II. 16 (quasi liberi, et non quasi velamen habentes malitiae libertatem).
Strana 129
De abominatione „virorum seniorum" in ecclesia. 129 ad mulieres misticas, fornicarias supradictas, quibus deserviunt, ipsarum cupiditates inpudicas coram deo adinplendo. Et quia sibipsisa) nimis in regimine, diviciis et honoreb) subditorum blandiuntur, diviciis et gloria ipsos delectantibus coram mundoc), ideo summis studiis exhibent se coram subditis beneficos et gloriosos usque ad dispensacionem ecclesie beneficiorum secundum libita hominum et suam propriam voluntatem, et ita effundunt mistice femora sua mulieribus, de eo, quod habent magnam potestatem, se iactitantes. De quibus scriptura proprie expressit Ecclesiastici XLVII°1): „Collegisti quasi auricalcumd) 10 aurum et ut plumbum conplesti argentum et inclinasti femora tua mulieribus, potestatem habuisti in tuo corpore. Et dedisti maculam in gloria tua et prophanasti semen tuum, inducere iracundiam ad liberos tuos et in ceterise) stulticiam tuam, ut faceres imperium bipartitum et ex Effraym imperare inperium 15 durum." [3] Iterum ad maiorem expressionem abhominacionis po- nitur „viri seniores domus Israel“, id est, quod sunt po- tentes facere malum in domo domini non tantum ex eo, quod sunt in hoc seculo viri magni, divites, gloriosi et famosi, gy- 20 gantes a seculo2), atque potestate terrena et amicicia huius mundi et sapiencia carnis et principum huius seculi precellentes; sed eciam sunt potentes abhominacionem facere magis ex eo, quod sunt „seniores" familie Jhesu crucifixi et habent auctoritatem multam super1) christianos, quibus non est phas in ullo con- 25 tradicere in domo domini. Et cum hiis habundant sapiencia et sciencia divinarum scripturarum, libris et eloquencia, et omnia armamentas) in domo domini habent in sua propria diccioneh), per quod super omne, quod dicitur deus in terra aut quod colitur, se ipsos extulerunt3), quia cupide ad ca- 30 thedras ecclesie se ingerentes, super omnia predicta pro voto suo exercent potestatem, in clero, id est in sorte Christi Jhesu, dominantes aut in domo domini, in qua sunt seniores 4). Ex quibus collige locustarum potestatem, que est quasi 5 a) seipsos ed. c) ostentant add. ed. 35 b) honore — diviciis et om. ed. d) aurichalcum ed. e) ita A et ed.; incitari biblia. f) supra ed. g) Romana (sic) armamenta ed. h) ditione ed. 1) Eccli. XLVII. 20—23 (aurichalcum). 2) Cf. Gen. VI. 4. 3) Cf. II. Thess. II. 4. 4) Cf. Matth. XX. 25. KYBAL: M. de Janov Regulae, IV. 9
De abominatione „virorum seniorum" in ecclesia. 129 ad mulieres misticas, fornicarias supradictas, quibus deserviunt, ipsarum cupiditates inpudicas coram deo adinplendo. Et quia sibipsisa) nimis in regimine, diviciis et honoreb) subditorum blandiuntur, diviciis et gloria ipsos delectantibus coram mundoc), ideo summis studiis exhibent se coram subditis beneficos et gloriosos usque ad dispensacionem ecclesie beneficiorum secundum libita hominum et suam propriam voluntatem, et ita effundunt mistice femora sua mulieribus, de eo, quod habent magnam potestatem, se iactitantes. De quibus scriptura proprie expressit Ecclesiastici XLVII°1): „Collegisti quasi auricalcumd) 10 aurum et ut plumbum conplesti argentum et inclinasti femora tua mulieribus, potestatem habuisti in tuo corpore. Et dedisti maculam in gloria tua et prophanasti semen tuum, inducere iracundiam ad liberos tuos et in ceterise) stulticiam tuam, ut faceres imperium bipartitum et ex Effraym imperare inperium 15 durum." [3] Iterum ad maiorem expressionem abhominacionis po- nitur „viri seniores domus Israel“, id est, quod sunt po- tentes facere malum in domo domini non tantum ex eo, quod sunt in hoc seculo viri magni, divites, gloriosi et famosi, gy- 20 gantes a seculo2), atque potestate terrena et amicicia huius mundi et sapiencia carnis et principum huius seculi precellentes; sed eciam sunt potentes abhominacionem facere magis ex eo, quod sunt „seniores" familie Jhesu crucifixi et habent auctoritatem multam super1) christianos, quibus non est phas in ullo con- 25 tradicere in domo domini. Et cum hiis habundant sapiencia et sciencia divinarum scripturarum, libris et eloquencia, et omnia armamentas) in domo domini habent in sua propria diccioneh), per quod super omne, quod dicitur deus in terra aut quod colitur, se ipsos extulerunt3), quia cupide ad ca- 30 thedras ecclesie se ingerentes, super omnia predicta pro voto suo exercent potestatem, in clero, id est in sorte Christi Jhesu, dominantes aut in domo domini, in qua sunt seniores 4). Ex quibus collige locustarum potestatem, que est quasi 5 a) seipsos ed. c) ostentant add. ed. 35 b) honore — diviciis et om. ed. d) aurichalcum ed. e) ita A et ed.; incitari biblia. f) supra ed. g) Romana (sic) armamenta ed. h) ditione ed. 1) Eccli. XLVII. 20—23 (aurichalcum). 2) Cf. Gen. VI. 4. 3) Cf. II. Thess. II. 4. 4) Cf. Matth. XX. 25. KYBAL: M. de Janov Regulae, IV. 9
Strana 130
130 Matthiae de Janov Regulae, 1. III, tr. 6, c. 31. scorpionum terre et habent potestatem nocere hominibus men- sibus quinque 1): vide de hiis in tractatu III., dist. IIII. de Anty- christo a)2). Et rogo, ut hec omnia et singula, que hic in Ezechiele dicuntur, conpares ad illa, que dicuntur in Apocalypsi de lo- 5 custis. Sunt igitur hii, qui faciunt horrendam abhominacionem desolacionis, minores et maiores in ecclesia, quamvis omnes sint in gradu seniorum. Suntb) scilicet minores clerici et sa- cerdotes nimis multi, quia dicitur 3) „universa ydola Israel de- 10 picta in circuitu per totum in pariete.“ Maiores sunt universi vel valde multi, quia dicitur 4): „Et LXX.“ Et illi omnes sunt potentes ad faciendum malum, quia viri sunt famosi, divites, fortes et gloriosi in hoc seculo, docti secundum carnem 5) et eloquentes. Sunt insuperc) magne auctoritatis in dei ecclesia 15 et potestatis in spiritualibus, muniti omni apparencia iusticie corporalis, omni sapiencia, sciencia et scripturis sacris. Sed ista est abhominacio maxima, quod cum in nomine suo ad gradus ecclesie perveneruntd), sola cupiditate vel prin- cipaliter ipsos perducente ad divicias, ecclesie potestatem et 20 honores, et in illis existentes, que sua sunt, querunt, non quee) Jhesu Christi 6). Sanctuariumque dei7) estimantes se heredi- tarief) possidere, nomine Christi se ipsos contegunt et, ac si oportunes) faciant singula, stant securi (1) tum ideo, quia universi similiter faciunt; (2) tum ideo, quia inferiores superioribus adu- 25 lantur et superiores inferioribus sunt in cupiditate omnino si- miles, vel quantum superiores gradu, tantum excellentes am- bicione, gaudent de exercicio sue superbie, habentes aptam ad hoch) materiam multitudinem suorum subditorum, eciam huius mundi amatorum, sicut mechus super sua concubina delicata gratulatur; (3) tum quia iam omne verbum scripture, quod talia, que ipsi sequuntur, arguit vehementer et reprehendit, est in ipsis suffocatum 8) et nimia familiaritate inveteratum et nimia den- 30 a) Vide tractatum de Antichristo ed. b) om. ed. c) et insuper ed. d) perveniunt ed. e) sup. lin. add. A. f) corr. A. 8) optime ed. 35 h) hanc ed. 1) Cf. Apoc. IX. 3 et 10. 2) v. tract. de Antichristo dist. 9, c. 9, in vol. III, p. 167 sq. 3) Ezech. VIII. 10, l. c. 4) Ezech. VIII. I1, l. c. 5) Cf. I. Cor. I. 26 (sapientes secundum carnem). 6) Cf. Philipp. II. 21. 7) sanctuarium dei (domini) voces biblicac notissimae. 8) suffocare ver- 40 bum, cf. Matth. XIII. 22.
130 Matthiae de Janov Regulae, 1. III, tr. 6, c. 31. scorpionum terre et habent potestatem nocere hominibus men- sibus quinque 1): vide de hiis in tractatu III., dist. IIII. de Anty- christo a)2). Et rogo, ut hec omnia et singula, que hic in Ezechiele dicuntur, conpares ad illa, que dicuntur in Apocalypsi de lo- 5 custis. Sunt igitur hii, qui faciunt horrendam abhominacionem desolacionis, minores et maiores in ecclesia, quamvis omnes sint in gradu seniorum. Suntb) scilicet minores clerici et sa- cerdotes nimis multi, quia dicitur 3) „universa ydola Israel de- 10 picta in circuitu per totum in pariete.“ Maiores sunt universi vel valde multi, quia dicitur 4): „Et LXX.“ Et illi omnes sunt potentes ad faciendum malum, quia viri sunt famosi, divites, fortes et gloriosi in hoc seculo, docti secundum carnem 5) et eloquentes. Sunt insuperc) magne auctoritatis in dei ecclesia 15 et potestatis in spiritualibus, muniti omni apparencia iusticie corporalis, omni sapiencia, sciencia et scripturis sacris. Sed ista est abhominacio maxima, quod cum in nomine suo ad gradus ecclesie perveneruntd), sola cupiditate vel prin- cipaliter ipsos perducente ad divicias, ecclesie potestatem et 20 honores, et in illis existentes, que sua sunt, querunt, non quee) Jhesu Christi 6). Sanctuariumque dei7) estimantes se heredi- tarief) possidere, nomine Christi se ipsos contegunt et, ac si oportunes) faciant singula, stant securi (1) tum ideo, quia universi similiter faciunt; (2) tum ideo, quia inferiores superioribus adu- 25 lantur et superiores inferioribus sunt in cupiditate omnino si- miles, vel quantum superiores gradu, tantum excellentes am- bicione, gaudent de exercicio sue superbie, habentes aptam ad hoch) materiam multitudinem suorum subditorum, eciam huius mundi amatorum, sicut mechus super sua concubina delicata gratulatur; (3) tum quia iam omne verbum scripture, quod talia, que ipsi sequuntur, arguit vehementer et reprehendit, est in ipsis suffocatum 8) et nimia familiaritate inveteratum et nimia den- 30 a) Vide tractatum de Antichristo ed. b) om. ed. c) et insuper ed. d) perveniunt ed. e) sup. lin. add. A. f) corr. A. 8) optime ed. 35 h) hanc ed. 1) Cf. Apoc. IX. 3 et 10. 2) v. tract. de Antichristo dist. 9, c. 9, in vol. III, p. 167 sq. 3) Ezech. VIII. 10, l. c. 4) Ezech. VIII. I1, l. c. 5) Cf. I. Cor. I. 26 (sapientes secundum carnem). 6) Cf. Philipp. II. 21. 7) sanctuarium dei (domini) voces biblicac notissimae. 8) suffocare ver- 40 bum, cf. Matth. XIII. 22.
Strana 131
De abominatione „virorum seniorum" in ecclesia. 131 sitate aliarum recencium doctrinarum hominum et librorum ob- nubilatum; (4) tum [f. 235a] quia multi pseudoprophetarum facta ipsorum excusant omnia et applaudunt, existentes de similibus studiis et ambicione seu in amicicia huius carnis. Et sic Vehe- mot dormit in secreto calamia) in locis humentibus et umbre protegunt umbram eius et circumdant eum salices torrentis1). Cum itaque nunc, [ut]b) iam sepe dictum est, ita viventes omnes quiete et dulciter in diviciis et honore secure expectant vitam eternam et credunt sic se bene deo suo conplacere cum amore huius vite, et illude) universe ecclesie suggerunt et pa- 1o lam probant evidenti exemplo sue vite et sermone, non est modus possibilis vel cogitabilis, quo possit communitas ecclesie magis decipi et forcius persuaderi, posse salubriter cum pace huius mundi pacem Christi possidere, cum amore huius vite habere amorem eternorum, cum cupiditate vel libidine carnisd) 15 retinere domini Jhesu caritatem ita, ut vere, nisi dominus nobis semen reliquisset, quasi Sodoma fuissemus et quasi Gomorrae) perissemus 2). Hanc autem ipsam esse abhominacionem desola- cionis est iam per plurima in superioribus declaratum eo, quod omnia a spiritu Jhesu crucifixi ob mixcionem talem et coniunc- 20 cionem manent prorsus desolata, quia spiritus sanctus discipline effugiet fictum et auffert se a cogitacione, que est sine in- tellectu 3). [4] Sequitur in textu 4): „Et Jeconias, filius Zaphan, stabat in medio eorum, stancium ante picturas, et 25 unusquisque habebat turribulum in manusua.“ Istud similiter ponitur ad exaggeracionem maxime abhominacionis, puta, quod summus et maxime proximus Christo Jhesu1) stat in medio, tamquam fons et origo omnis avaricie clericorum sacerdotum et „abhominacionum terre“5), existens positus in 30 loco illos), qui est locus dei summi, qui debebat esse fons et origo omnis boni et omnis contemptus huius seculi et ipsius glorie et diviciarumb), ita quod sic sit omne caput languidum 5 2) Nota bene totum A ad calcem fol. super. a) thalami ed.; ita et supra et infra. b) om. A et ed. c) ideo ed. 35 d) ras. A. e) corr. A. f) ras. A. 8) suo corr. illo A. 11) et amicus crucis Christi, factus est inimicus crucis Christi add. ed. 1) Cf. Job XL. I6—17. 2) Cf. Isaiae I. 9. 4) Erech. VIII. 11, l. c. 5) Cf. Apoc. XVII. 5. 3) Cf. Sap. I. 5. 9
De abominatione „virorum seniorum" in ecclesia. 131 sitate aliarum recencium doctrinarum hominum et librorum ob- nubilatum; (4) tum [f. 235a] quia multi pseudoprophetarum facta ipsorum excusant omnia et applaudunt, existentes de similibus studiis et ambicione seu in amicicia huius carnis. Et sic Vehe- mot dormit in secreto calamia) in locis humentibus et umbre protegunt umbram eius et circumdant eum salices torrentis1). Cum itaque nunc, [ut]b) iam sepe dictum est, ita viventes omnes quiete et dulciter in diviciis et honore secure expectant vitam eternam et credunt sic se bene deo suo conplacere cum amore huius vite, et illude) universe ecclesie suggerunt et pa- 1o lam probant evidenti exemplo sue vite et sermone, non est modus possibilis vel cogitabilis, quo possit communitas ecclesie magis decipi et forcius persuaderi, posse salubriter cum pace huius mundi pacem Christi possidere, cum amore huius vite habere amorem eternorum, cum cupiditate vel libidine carnisd) 15 retinere domini Jhesu caritatem ita, ut vere, nisi dominus nobis semen reliquisset, quasi Sodoma fuissemus et quasi Gomorrae) perissemus 2). Hanc autem ipsam esse abhominacionem desola- cionis est iam per plurima in superioribus declaratum eo, quod omnia a spiritu Jhesu crucifixi ob mixcionem talem et coniunc- 20 cionem manent prorsus desolata, quia spiritus sanctus discipline effugiet fictum et auffert se a cogitacione, que est sine in- tellectu 3). [4] Sequitur in textu 4): „Et Jeconias, filius Zaphan, stabat in medio eorum, stancium ante picturas, et 25 unusquisque habebat turribulum in manusua.“ Istud similiter ponitur ad exaggeracionem maxime abhominacionis, puta, quod summus et maxime proximus Christo Jhesu1) stat in medio, tamquam fons et origo omnis avaricie clericorum sacerdotum et „abhominacionum terre“5), existens positus in 30 loco illos), qui est locus dei summi, qui debebat esse fons et origo omnis boni et omnis contemptus huius seculi et ipsius glorie et diviciarumb), ita quod sic sit omne caput languidum 5 2) Nota bene totum A ad calcem fol. super. a) thalami ed.; ita et supra et infra. b) om. A et ed. c) ideo ed. 35 d) ras. A. e) corr. A. f) ras. A. 8) suo corr. illo A. 11) et amicus crucis Christi, factus est inimicus crucis Christi add. ed. 1) Cf. Job XL. I6—17. 2) Cf. Isaiae I. 9. 4) Erech. VIII. 11, l. c. 5) Cf. Apoc. XVII. 5. 3) Cf. Sap. I. 5. 9
Strana 132
132 Matthiae de Janov Regulae, 1. III, tr. 6, c. 31. et omne cor merens, a planta pedis usque ad verticem non est in eo sanitas 1). „Stabat“, inquit, „in medio stancium ante picturas“, id est cultum, qui deo erat debitus, picturis exhibentes, videlicet corda 5 sua cupiditati et vanitati et animam suam et principale pro- positum suum huic mundo offerentes, nichilominus deum hono- rantes precise labiis suis vel ore solo, confitentes se nosse Christum Jhesum, factis autem ipsum abnegantes, docentes strennue doctrinas et mandata hominum 2). Et de eoa) scriptum 10 est 3): „Qui cum deum congnovissent, non sicut deum glori- ficaverunt, neque gracias egerunt, sed evanuerunt in cogita- cionibus suis et obscuratum est insipiens cor eorum. Dicentes se esse sapientes, stulti facti sunt. Et mutaverunt gloriam in- corruptibilis dei in similitudinem ymaginis corruptibilis hominis 15 et volucrum et quadrupedum et serpencium.“ Nota hic, quod per „Jeconiam, filium Zaphan“, idem in- telligitur, quodb) in Apocalypsi intelligitur per regem, quem ha- bebant locuste, qui est angelus abyssi, habens nomen latine Exterminans 4). [5] Sequitur, ubi supra 5): „Et vapor nebule de thure consurgebat.“ Similiter hic per „vaporem nebule“ idem intel- lige, quod in Apocalypsi designatur per fumum, qui ascendit de puteo, sicut fumus fornacis magne, a quo fumo obscuratus fest sol et aer et de ipso fumo putei exierunt locuste in terram et 25 data est eis potestas, sicut habent scorpiones terre 6). Et illude idem dominus in Job designavit per illud, quod ibidem dici- tur 7): „De naribus eius“, supple Behemoth, „procedit fumus, sicut olle accense atque ferventis.“ Et infra ibidem etd) ad idem 8): „Fervescere faciet quasi ollam profundum mare, et 30 ponet, quasi cum unguenta buliunt.“ Que omnia designant con- cupiscencias vel passiones infinitas et affecciones christianorum carnalium, et primum sacerdotum et clericorume), que veniunt! eis et emanant ex cupiditate ipsorum vel ex amore huius 20 10) Ro. I° A. 35 a) De hoc ed. b) quod ed.; quid A. e) et clericorum om. ed. 1) venient ed. c) ideo ed. d) om. ed. 1) Cf. Isaiae I. 5—6. 2) Cf. Matth. XV. 8—9. 3) Rom. I. 21—23. 4) Cf. Apoc. IX. 11. 5) Ezech. VIII. II. 6) Cf. Apoc. IX. 2—3. 7) Job XLI. II. 8) Job XLI. 22.
132 Matthiae de Janov Regulae, 1. III, tr. 6, c. 31. et omne cor merens, a planta pedis usque ad verticem non est in eo sanitas 1). „Stabat“, inquit, „in medio stancium ante picturas“, id est cultum, qui deo erat debitus, picturis exhibentes, videlicet corda 5 sua cupiditati et vanitati et animam suam et principale pro- positum suum huic mundo offerentes, nichilominus deum hono- rantes precise labiis suis vel ore solo, confitentes se nosse Christum Jhesum, factis autem ipsum abnegantes, docentes strennue doctrinas et mandata hominum 2). Et de eoa) scriptum 10 est 3): „Qui cum deum congnovissent, non sicut deum glori- ficaverunt, neque gracias egerunt, sed evanuerunt in cogita- cionibus suis et obscuratum est insipiens cor eorum. Dicentes se esse sapientes, stulti facti sunt. Et mutaverunt gloriam in- corruptibilis dei in similitudinem ymaginis corruptibilis hominis 15 et volucrum et quadrupedum et serpencium.“ Nota hic, quod per „Jeconiam, filium Zaphan“, idem in- telligitur, quodb) in Apocalypsi intelligitur per regem, quem ha- bebant locuste, qui est angelus abyssi, habens nomen latine Exterminans 4). [5] Sequitur, ubi supra 5): „Et vapor nebule de thure consurgebat.“ Similiter hic per „vaporem nebule“ idem intel- lige, quod in Apocalypsi designatur per fumum, qui ascendit de puteo, sicut fumus fornacis magne, a quo fumo obscuratus fest sol et aer et de ipso fumo putei exierunt locuste in terram et 25 data est eis potestas, sicut habent scorpiones terre 6). Et illude idem dominus in Job designavit per illud, quod ibidem dici- tur 7): „De naribus eius“, supple Behemoth, „procedit fumus, sicut olle accense atque ferventis.“ Et infra ibidem etd) ad idem 8): „Fervescere faciet quasi ollam profundum mare, et 30 ponet, quasi cum unguenta buliunt.“ Que omnia designant con- cupiscencias vel passiones infinitas et affecciones christianorum carnalium, et primum sacerdotum et clericorume), que veniunt! eis et emanant ex cupiditate ipsorum vel ex amore huius 20 10) Ro. I° A. 35 a) De hoc ed. b) quod ed.; quid A. e) et clericorum om. ed. 1) venient ed. c) ideo ed. d) om. ed. 1) Cf. Isaiae I. 5—6. 2) Cf. Matth. XV. 8—9. 3) Rom. I. 21—23. 4) Cf. Apoc. IX. 11. 5) Ezech. VIII. II. 6) Cf. Apoc. IX. 2—3. 7) Job XLI. II. 8) Job XLI. 22.
Strana 133
Quod et qualiter papa initium abominationis fecerit. 133 mundi. Que tunc maxime incepita), quando Antychristus po- suit se ipsum super sedem suam „in excelso urbis loco“1) et incepit esse nimis potens in iniquitate et extulit se super omne, quod dicitur deus aut quod colitur deus 2), dum fuit factus do- minus omnium thesaurorum, honorum et omnis glorie in ec- clesia et cum distribuebat illa omnia pro suo libito et divisit terram sanctorum gratuitob) 3), habens potestatem ignem mittere de celo in terram 4) etc) de celo cauda sua ad terram detrahere5) et alia magna nova et mirabilia facere in conspectu omnium hominum 6) in ecclesia, magnorum et parvorum, liberorum et servorum. Quando sic sagaciter ordinavit, quod nullus posset emere vel vendere, nisi qui haberet caracterem bestie in fronte vel in manu eiusd) aut numerum [f. 235b] nominis eius 7), tunc, inquam, maxime cupiditas christianorum, et primum clericorum et sacerdotum, in cordibus eorum efferbuit et vapor nebule se- cundum Ezechielems) vel fumus de puteo abyssi secundum Joannem") emanavit nimis late et nimium spisse, quod aerem et solem obtenebravit9). Verumptamen, salvo iudicio meliori, ego puto coram do- mino dulcissimo meof), Jhesu crucifixo, tunc illa omnia habuisse 20 suum inicium, quando dominus apostolicus contraxit ad se omnia beneficia et officia ecclesie pro sua vo- luntate dispensandas) et incepit dispensacione beneficiorum tocius ecclesie occupari, atque distribucione bonorum tempo- ralium seipsum aggravare, et conferre multa privilegia et exemp- 25 ciones ab obediencia infinitis personis, multiplicatis et diffusis per totam ecclesiam et subditis ordinarie aliorum, puta ut essent sibi soli subiecti et h) a suis propriis episcopis et inmediatis sa- cerdotibus exempti et de ipsorum subieccione atque obediencia liberati, habentes potestatem super alienosi) subditos confes- 30 10 15 13) Nota bene totum A ad calc. fol. super. a) incoeperunt ed. b) gratuite ed. c) in cod. A. seq. locus albus pro una voce adinplenda. d) sua recte ed. e) in Apocalypsi ed. 1) om. ed. 1i) et a suis immediatis praepositis exempti ed. g) dispensando ed. i) terrenos (sic) ed. 35 1) Cf. Proverb. IX. 14. 2) Cf. II. Thess. II. 4. 3) Cf. Daniel. XI. 39. 4) Cf. Lucae XII. 49: „Ignem veni mittere in terram“; voces „mittere ignem“ crebrius in biblia leguntur. 5) Cf. Apoc. XII. 4. 6) phrasis in 7 Cf. Apoc. XIII. 17. conspectu hominum communiter in biblia occurrit. 8) Cf. Ezech. VIII. 11, l. c. 9) Cf. Apoc. IX. 2, l. c. 40
Quod et qualiter papa initium abominationis fecerit. 133 mundi. Que tunc maxime incepita), quando Antychristus po- suit se ipsum super sedem suam „in excelso urbis loco“1) et incepit esse nimis potens in iniquitate et extulit se super omne, quod dicitur deus aut quod colitur deus 2), dum fuit factus do- minus omnium thesaurorum, honorum et omnis glorie in ec- clesia et cum distribuebat illa omnia pro suo libito et divisit terram sanctorum gratuitob) 3), habens potestatem ignem mittere de celo in terram 4) etc) de celo cauda sua ad terram detrahere5) et alia magna nova et mirabilia facere in conspectu omnium hominum 6) in ecclesia, magnorum et parvorum, liberorum et servorum. Quando sic sagaciter ordinavit, quod nullus posset emere vel vendere, nisi qui haberet caracterem bestie in fronte vel in manu eiusd) aut numerum [f. 235b] nominis eius 7), tunc, inquam, maxime cupiditas christianorum, et primum clericorum et sacerdotum, in cordibus eorum efferbuit et vapor nebule se- cundum Ezechielems) vel fumus de puteo abyssi secundum Joannem") emanavit nimis late et nimium spisse, quod aerem et solem obtenebravit9). Verumptamen, salvo iudicio meliori, ego puto coram do- mino dulcissimo meof), Jhesu crucifixo, tunc illa omnia habuisse 20 suum inicium, quando dominus apostolicus contraxit ad se omnia beneficia et officia ecclesie pro sua vo- luntate dispensandas) et incepit dispensacione beneficiorum tocius ecclesie occupari, atque distribucione bonorum tempo- ralium seipsum aggravare, et conferre multa privilegia et exemp- 25 ciones ab obediencia infinitis personis, multiplicatis et diffusis per totam ecclesiam et subditis ordinarie aliorum, puta ut essent sibi soli subiecti et h) a suis propriis episcopis et inmediatis sa- cerdotibus exempti et de ipsorum subieccione atque obediencia liberati, habentes potestatem super alienosi) subditos confes- 30 10 15 13) Nota bene totum A ad calc. fol. super. a) incoeperunt ed. b) gratuite ed. c) in cod. A. seq. locus albus pro una voce adinplenda. d) sua recte ed. e) in Apocalypsi ed. 1) om. ed. 1i) et a suis immediatis praepositis exempti ed. g) dispensando ed. i) terrenos (sic) ed. 35 1) Cf. Proverb. IX. 14. 2) Cf. II. Thess. II. 4. 3) Cf. Daniel. XI. 39. 4) Cf. Lucae XII. 49: „Ignem veni mittere in terram“; voces „mittere ignem“ crebrius in biblia leguntur. 5) Cf. Apoc. XII. 4. 6) phrasis in 7 Cf. Apoc. XIII. 17. conspectu hominum communiter in biblia occurrit. 8) Cf. Ezech. VIII. 11, l. c. 9) Cf. Apoc. IX. 2, l. c. 40
Strana 134
134 Matthiae de Janov Regulae, 1. III, tr. 6, c. 31. siones audiendi et auctoritatem predicandia) et per consequens inpediendi dominos curatos et ordinem sanctissimum gerarchi- cumb) conturbandie), sicut reverendissimi et fidelissimi doc- tores et magistri in theologia Parisiisd) ista dudum ante previderunt, predixerunt et limpide prescripserunt in duo- bus libris dignissimise) et a spiritu Jhesu conpilatis 1). Si quis eos cupiat habere, facile ipsos poterit in ecclesia Jhesu reperire 2). Sicud namque hiidemf) viri doctissimi et probissimi et illius universitatis gloriosissime, in qua est multitudo sapientum, que 10 est sanitas orbis terrarum3), descripserunt et previderunt ante annos CXXXVI4) tunc futura, sed in novissimis temporibus iam ad oculum hodie visa sunt omnia esse adinpleta et adhuc adinpleri. Et tunc fuit secunda virga sublata de medio, que dicitur 15 Funiculus, de qua Zacharias loquitur et de ea superius aliquid est contactum, ubi dicitur 5): „Et precidi virgam meam secun- dam, que appellabatur Funiculus, ut dissolverem germanitatem inter Judam et Israel.“ Et tunc incepit tunica domini Jhesu inconsutilis, desuper contexta per totum6), a fimbris suis 20 disrumpi per singula, usque dum scissura ad summum orificii pervenirets), et corpus ecclesie ab inferioribus membris dilaniari, habundanciah) iniquitatis et refrigescencia caritatis multai)7) dantibusk) scissure incrementa in amplius 1), usque dum ca- put ipsum ecclesie vicariumm) scindereturn), quoniam 25 tunc, Christo Jhesu et spiritu eius, qui solum colligit°) in unum 5 16) Iqzi (?) A alia manu. a) quae volunt add. cd. b) om. ed. c) alios ordines excogitando add. ed. d) Parisius A; Parisiis ed. e) dignissime ed. f) hi iidem ed. g) pervenietur ed. h) abundantiam ed. i) multe A; refrigescentiam chari- 1) extendi 30 tatis multorum superabundare ed. k) ac dentibus (sic) ed. add. ed. m) Vicarius ed. n) corr. A. 0) colligat ed. 1) vid. in (Guilelmi, recte Johannis de Sancto Amore) Collationibus ca- tholicae et canonicae scripturae et in tractatu De periculis novissimorum tem- porum; de quibus scriptis v. vol. III., passim. 2) tractatus De periculis no- 35 vissimorum temporum operi Matthiae de Janov insertus atque in vol. III, p. 252 —314 editus est. 3) Cf. Sap. VI. 26. 4) scil. ante a. 1256, quando trac- tatus De periculis a papa Alexandro IV. damnatus est; ex annis 136 indicatis elucet, tractatum praesentem Mag. Matthiae de Janov circa a. 1392 scriptum esse (1256 + 136 = 1392). Cf. praefationem. 5) Zachar. XI. 14; of. supra 40 p. 120—121. 6) Cf. Joan. XIX. 23: „Erat autem tunica inconsutilis, desuper 7) Cf. Matth. XXIV. 12. contexta per totum.“
134 Matthiae de Janov Regulae, 1. III, tr. 6, c. 31. siones audiendi et auctoritatem predicandia) et per consequens inpediendi dominos curatos et ordinem sanctissimum gerarchi- cumb) conturbandie), sicut reverendissimi et fidelissimi doc- tores et magistri in theologia Parisiisd) ista dudum ante previderunt, predixerunt et limpide prescripserunt in duo- bus libris dignissimise) et a spiritu Jhesu conpilatis 1). Si quis eos cupiat habere, facile ipsos poterit in ecclesia Jhesu reperire 2). Sicud namque hiidemf) viri doctissimi et probissimi et illius universitatis gloriosissime, in qua est multitudo sapientum, que 10 est sanitas orbis terrarum3), descripserunt et previderunt ante annos CXXXVI4) tunc futura, sed in novissimis temporibus iam ad oculum hodie visa sunt omnia esse adinpleta et adhuc adinpleri. Et tunc fuit secunda virga sublata de medio, que dicitur 15 Funiculus, de qua Zacharias loquitur et de ea superius aliquid est contactum, ubi dicitur 5): „Et precidi virgam meam secun- dam, que appellabatur Funiculus, ut dissolverem germanitatem inter Judam et Israel.“ Et tunc incepit tunica domini Jhesu inconsutilis, desuper contexta per totum6), a fimbris suis 20 disrumpi per singula, usque dum scissura ad summum orificii pervenirets), et corpus ecclesie ab inferioribus membris dilaniari, habundanciah) iniquitatis et refrigescencia caritatis multai)7) dantibusk) scissure incrementa in amplius 1), usque dum ca- put ipsum ecclesie vicariumm) scindereturn), quoniam 25 tunc, Christo Jhesu et spiritu eius, qui solum colligit°) in unum 5 16) Iqzi (?) A alia manu. a) quae volunt add. cd. b) om. ed. c) alios ordines excogitando add. ed. d) Parisius A; Parisiis ed. e) dignissime ed. f) hi iidem ed. g) pervenietur ed. h) abundantiam ed. i) multe A; refrigescentiam chari- 1) extendi 30 tatis multorum superabundare ed. k) ac dentibus (sic) ed. add. ed. m) Vicarius ed. n) corr. A. 0) colligat ed. 1) vid. in (Guilelmi, recte Johannis de Sancto Amore) Collationibus ca- tholicae et canonicae scripturae et in tractatu De periculis novissimorum tem- porum; de quibus scriptis v. vol. III., passim. 2) tractatus De periculis no- 35 vissimorum temporum operi Matthiae de Janov insertus atque in vol. III, p. 252 —314 editus est. 3) Cf. Sap. VI. 26. 4) scil. ante a. 1256, quando trac- tatus De periculis a papa Alexandro IV. damnatus est; ex annis 136 indicatis elucet, tractatum praesentem Mag. Matthiae de Janov circa a. 1392 scriptum esse (1256 + 136 = 1392). Cf. praefationem. 5) Zachar. XI. 14; of. supra 40 p. 120—121. 6) Cf. Joan. XIX. 23: „Erat autem tunica inconsutilis, desuper 7) Cf. Matth. XXIV. 12. contexta per totum.“
Strana 135
De scissura ecclesiae et seductione Antichristi. 135 suos christianos, sublato de medio, conpleta est desolacio. Et tunc ille, cuius maxime proprium est dispargerea) spiritus, Sa- than videlicet, potenter christianos dilaceravit et divulsit multi- plicavitque nimis vehementer suas pessimas facciones b) et effi- caciter et collorate capciosas „ine) omni virtute et signis et pro- digiis mendacibus“ 1), tantam tribulacionem simul et errorem valde nimis verisimilem omnibus sanctis per totam ecclesiam faciendo, dulciterque et per universas species virtutum et pie- tatis seducendo de Christo ad Antychristum, de caritate ad cupiditatem, de amore eternorum ad amorem terrenorum, 10 de rigida vita et arta via 2) in Christo crucifixod) ad amiciciam huius vite et late vie mundi, de arduae) penitencia pro peccatis propriis et ceterorum fratrum ad comodosam vitam et quietam in hoc seculo, de artissima custodia a facie malignorum spiri- tuum 3) ad securam1) mansionem in hac carne et mundo, de 15 bello difficili et gravi cottidie cum viciis et concupiscencis et cum dyabolo ad dissolutam et quietam mentem in pace mundi, de libertate sancti spiritus 4) ad libertatem carnis, de veritate ad fabulas 5), de iusticia, que est solum in Christo Jhesu 6) in veritate cuilibet peccatori, ad iustificaciones hominum volun- 20 tarias5) et corporales. Ita, inquam, seduxit et abduxit christianos nimis suasibiliter, dulciter et colorate et vehementer, operte et sub speciebus bonih), qui aliter nequaquam in tantum nocere christianis, nequei) efficere suum propositum valuisset, divina vindicta sibi iuste hoc permittente, secundum quod apostolus 25 determinavitk) II. [ad] Thessalonicensesl) 7). Seduxit, dico, ab obediencia suorum superiorumm) et an) mandatis tremendis°) ad doctrinas et mandata hominum, ab?) antiquis ad recencia, a sa- cramentis saluberrimis ad quedam ficta1) et inventicia, nimium 5 a) ita A; dispergere ed. c) et in ed. b) et traditiones add. ed. d) fundata add. ed. e) vera ed. f) ras. A. g) excogitatas ed. h) sanc- m) domini k) delineavit ed. titatis ed. i) nec ed. 1) 2. Thess. 2 ed. 1) om. ed. o) eius ed. 1) fictitia Jesu ed. p) ab — recencia om. cd. et inutilia saluti ed. 30 2) Cf. Matth. VII. 13—14 (spatiosa via — 35 1) Cf. II. Thess. II. 9. arcta via). 3) Cf. Lucae VIII. 2 (spiritus maligni). 4) Cf. II. Cor. III. 17 (Ubi spiritus domini, ibi libertas). 5) Cf. II. Tim. IV. 4 (a veritate — ad fabulas). 6) Cf. Philipp. III. 9 (iustitia, quae ex fide est Christi Jhesu). 7) Cf. II. Thess. I. 8: „In flamma ignis dantis vindictam iis, qui non nove- runt deum, et qui non obediunt evangelio domini nostri Jesu Christi.“ 40
De scissura ecclesiae et seductione Antichristi. 135 suos christianos, sublato de medio, conpleta est desolacio. Et tunc ille, cuius maxime proprium est dispargerea) spiritus, Sa- than videlicet, potenter christianos dilaceravit et divulsit multi- plicavitque nimis vehementer suas pessimas facciones b) et effi- caciter et collorate capciosas „ine) omni virtute et signis et pro- digiis mendacibus“ 1), tantam tribulacionem simul et errorem valde nimis verisimilem omnibus sanctis per totam ecclesiam faciendo, dulciterque et per universas species virtutum et pie- tatis seducendo de Christo ad Antychristum, de caritate ad cupiditatem, de amore eternorum ad amorem terrenorum, 10 de rigida vita et arta via 2) in Christo crucifixod) ad amiciciam huius vite et late vie mundi, de arduae) penitencia pro peccatis propriis et ceterorum fratrum ad comodosam vitam et quietam in hoc seculo, de artissima custodia a facie malignorum spiri- tuum 3) ad securam1) mansionem in hac carne et mundo, de 15 bello difficili et gravi cottidie cum viciis et concupiscencis et cum dyabolo ad dissolutam et quietam mentem in pace mundi, de libertate sancti spiritus 4) ad libertatem carnis, de veritate ad fabulas 5), de iusticia, que est solum in Christo Jhesu 6) in veritate cuilibet peccatori, ad iustificaciones hominum volun- 20 tarias5) et corporales. Ita, inquam, seduxit et abduxit christianos nimis suasibiliter, dulciter et colorate et vehementer, operte et sub speciebus bonih), qui aliter nequaquam in tantum nocere christianis, nequei) efficere suum propositum valuisset, divina vindicta sibi iuste hoc permittente, secundum quod apostolus 25 determinavitk) II. [ad] Thessalonicensesl) 7). Seduxit, dico, ab obediencia suorum superiorumm) et an) mandatis tremendis°) ad doctrinas et mandata hominum, ab?) antiquis ad recencia, a sa- cramentis saluberrimis ad quedam ficta1) et inventicia, nimium 5 a) ita A; dispergere ed. c) et in ed. b) et traditiones add. ed. d) fundata add. ed. e) vera ed. f) ras. A. g) excogitatas ed. h) sanc- m) domini k) delineavit ed. titatis ed. i) nec ed. 1) 2. Thess. 2 ed. 1) om. ed. o) eius ed. 1) fictitia Jesu ed. p) ab — recencia om. cd. et inutilia saluti ed. 30 2) Cf. Matth. VII. 13—14 (spatiosa via — 35 1) Cf. II. Thess. II. 9. arcta via). 3) Cf. Lucae VIII. 2 (spiritus maligni). 4) Cf. II. Cor. III. 17 (Ubi spiritus domini, ibi libertas). 5) Cf. II. Tim. IV. 4 (a veritate — ad fabulas). 6) Cf. Philipp. III. 9 (iustitia, quae ex fide est Christi Jhesu). 7) Cf. II. Thess. I. 8: „In flamma ignis dantis vindictam iis, qui non nove- runt deum, et qui non obediunt evangelio domini nostri Jesu Christi.“ 40
Strana 136
136 Matthiae de Janov Regulae, 1. III, tr. 6, c. 31. multiplicataa), et multitudine et densitate eorum obnubilavit quasi silva ea, que erant „viciniora saluti“1), et fecit per illud homines christianos minus intentos circa ea, que omnino sunt utilia et neccessaria ad salutem, seduxit a divina sapiencia, plena salute et spiritu sancto, ad prudenciam et scienciam ho- minum et principum huius mundi, quam copiavit nimis vehe- menter et dilatavit et autenticavitb) et lucrosam diviciarum et honoris 6) in hoc seculo effecit, ut ita divina sapiencia et sciencia esset neglecta [f. 236a] a christianis, inveterata et obducta et 10 quasi vilis et inutilis ab eisdem reputata. Sic, inquam, multum miti modo et quasi racionabili induxit in christianos timorem et tremorem magnorum hominum, et doctorumd) et splendi- dorum°), licet expercium a virtutibus Jhesuf), secundum om- nem similitudinem regum et dominorum gentilium, et ipsos 15 nimis autenticavit et magne auctoritatis tremendeque sibi effecitg) et sich) abduxit ab humilitate Jhesu crucifixi. Et attenuavit timorem et honorem solius auctoritatis et persone eiusdem Jhesu Christi, quatenus ita dominus Jhesusi) et ipsius humiles et simplices quasi mortuusk), et quasi non sint, reputarentur, 20 et quod solum illud, quod altum est hominibus, gloriosum et sublime, reputaretur et timeretur et auctoritatis magne haberetur a populis christianis 1), sed licet esset hec horrenda abhominacio aput Jhesum, et id, quod est humile et contemptumm) et sper- nens divicias et honores propter crucem et veritatem in Jhesu, 25 quatenus illud a christianis nichili duceretur1). Sic, inquam, nimis subtiliter [Sathan] seduxit et abduxit christianos? successive et efficaciter a primeva ipsorum dignitate et sanc- titate in Christo Jhesu et sua propria gloria, que est crux ipsius passionis ?) pro toto mundo, ad quandam mirabilem simu- 30 lacionem et deo et sanctis1) eius abhominabilem conversa- 9) Nota bene totum A ad calc. fol. super, sed abscisum. 35 a) corr. A. b) corr. A. c) honorum ed. d) Antichristi add. cd. c) praelatorum add. ed. f) et veritatibus Christi Jesu add. ed.; ex- pertorum A et ed. g) efficit A. h) Rureus ed. i) quasi mortuus repu- 1) a populo tetur seq. in ed., cet. om. k) mortuus corr. mortuos (?) A. Christiano ed. M) in Christi crucem et veritatem Jesu seq. in 1, cet. om. n) diceretur ed. °) sicut serpens Evam astutia sua add. ed. p) pas- siones (sic) A. q) et sanctis om. ed. 1) Cf. Hebr. VI. 9.
136 Matthiae de Janov Regulae, 1. III, tr. 6, c. 31. multiplicataa), et multitudine et densitate eorum obnubilavit quasi silva ea, que erant „viciniora saluti“1), et fecit per illud homines christianos minus intentos circa ea, que omnino sunt utilia et neccessaria ad salutem, seduxit a divina sapiencia, plena salute et spiritu sancto, ad prudenciam et scienciam ho- minum et principum huius mundi, quam copiavit nimis vehe- menter et dilatavit et autenticavitb) et lucrosam diviciarum et honoris 6) in hoc seculo effecit, ut ita divina sapiencia et sciencia esset neglecta [f. 236a] a christianis, inveterata et obducta et 10 quasi vilis et inutilis ab eisdem reputata. Sic, inquam, multum miti modo et quasi racionabili induxit in christianos timorem et tremorem magnorum hominum, et doctorumd) et splendi- dorum°), licet expercium a virtutibus Jhesuf), secundum om- nem similitudinem regum et dominorum gentilium, et ipsos 15 nimis autenticavit et magne auctoritatis tremendeque sibi effecitg) et sich) abduxit ab humilitate Jhesu crucifixi. Et attenuavit timorem et honorem solius auctoritatis et persone eiusdem Jhesu Christi, quatenus ita dominus Jhesusi) et ipsius humiles et simplices quasi mortuusk), et quasi non sint, reputarentur, 20 et quod solum illud, quod altum est hominibus, gloriosum et sublime, reputaretur et timeretur et auctoritatis magne haberetur a populis christianis 1), sed licet esset hec horrenda abhominacio aput Jhesum, et id, quod est humile et contemptumm) et sper- nens divicias et honores propter crucem et veritatem in Jhesu, 25 quatenus illud a christianis nichili duceretur1). Sic, inquam, nimis subtiliter [Sathan] seduxit et abduxit christianos? successive et efficaciter a primeva ipsorum dignitate et sanc- titate in Christo Jhesu et sua propria gloria, que est crux ipsius passionis ?) pro toto mundo, ad quandam mirabilem simu- 30 lacionem et deo et sanctis1) eius abhominabilem conversa- 9) Nota bene totum A ad calc. fol. super, sed abscisum. 35 a) corr. A. b) corr. A. c) honorum ed. d) Antichristi add. cd. c) praelatorum add. ed. f) et veritatibus Christi Jesu add. ed.; ex- pertorum A et ed. g) efficit A. h) Rureus ed. i) quasi mortuus repu- 1) a populo tetur seq. in ed., cet. om. k) mortuus corr. mortuos (?) A. Christiano ed. M) in Christi crucem et veritatem Jesu seq. in 1, cet. om. n) diceretur ed. °) sicut serpens Evam astutia sua add. ed. p) pas- siones (sic) A. q) et sanctis om. ed. 1) Cf. Hebr. VI. 9.
Strana 137
Quo modo Sathan seduxerit christianos. 137 cionem, conpositam ex viciis et speciebus sanctitatis, religionis et virtutum, facietenus solum apparencium splendide et lauda- biles solum2) aput homines, sed nequaquam aput deum. Ita dico abduxit spiritualiter et successive a virtutibus pulcherrimis et dulcissimis et a rigore ipsarum ad quandam laxitatemb) vite et tepiditatem abhominabilem solum consuetudinum et rituum ecclesiec), similiter in facie bene apparencium, sed in veritate dei mortuorum et desolatorum a spiritu Jhesu crucifixi, ita ut omnia fere christianorum iam decora et honesta sint solum quasi pulchra ymagod) sine spiritu et vita, — sint quoque iusticia 10 hominum propria, nimis remota et aliena a iusticia dei, que est solum in Jhesu crucifixo, — si njt sanctitas pulcherrima et ordinata aput homines, sed nequaquam intime et in veritate Jhesu Christi. Seduxit, inquam, tali modo nimium spiritualiter et facciose populum christianum, ut omnia turpia et omnia vicia, 15 que in primitivo populo tantum erant horribilia et abusiva, quod non solum non erat licitum ipsa cogitare vel concupiscere, sed eciam nec nominare vel inspicere secundum habundantem iusticiam et perfectam legem domini Jhesu Christi, iam talia omnia in communitate christianorum ita esse usitata, ita ex- 20 cusata varie, ita communiter per omnes et ab omnibus frequen- tata, ut iam in intollerabilem iniuriam divine virtutis, dei veri- tatis et dei sapiencie et nimis horribilem abhominacionem Jhesu crucifixo illa in se turpia et omnia viciosa non tantum sinte) licita effecta et parva peccata vel venialia, sed iam quasi ho- 25 nesta et expediencia vel necessaria vite huic christiane. Ex quibus et per que tantum effecit spiritus nequissimus, quod sicut in primitiva honestate sancte ecclesie christianorum ille, qui admittebat turpia aliqua vel talia contraria virtuti Jhesu et veritatif), mox arguebatur ab omni- 30 bus, mox reprehendebatur a singulis in tantum, quod non erat eidem licitum inter christianos de cetero apparere, passus iuste persecucionem sui sceleris et confusionem, secundum quod ap- paret ex epistolis apostoli in locis pluribus et in eo, quod dicit, I [ad] Corinthios V 1): „Scripsi vobis in epistola, nes) com- 35 4) Nota hoc A alia manu. a) om. ed. b) vanitatem ed. picta add. ed. e) sunt A; sicut ed. c) Romanae add. ed. f) veritate corr. veritati A. d) exterius g) Nec ed. 1) I. Cor. V. 9.
Quo modo Sathan seduxerit christianos. 137 cionem, conpositam ex viciis et speciebus sanctitatis, religionis et virtutum, facietenus solum apparencium splendide et lauda- biles solum2) aput homines, sed nequaquam aput deum. Ita dico abduxit spiritualiter et successive a virtutibus pulcherrimis et dulcissimis et a rigore ipsarum ad quandam laxitatemb) vite et tepiditatem abhominabilem solum consuetudinum et rituum ecclesiec), similiter in facie bene apparencium, sed in veritate dei mortuorum et desolatorum a spiritu Jhesu crucifixi, ita ut omnia fere christianorum iam decora et honesta sint solum quasi pulchra ymagod) sine spiritu et vita, — sint quoque iusticia 10 hominum propria, nimis remota et aliena a iusticia dei, que est solum in Jhesu crucifixo, — si njt sanctitas pulcherrima et ordinata aput homines, sed nequaquam intime et in veritate Jhesu Christi. Seduxit, inquam, tali modo nimium spiritualiter et facciose populum christianum, ut omnia turpia et omnia vicia, 15 que in primitivo populo tantum erant horribilia et abusiva, quod non solum non erat licitum ipsa cogitare vel concupiscere, sed eciam nec nominare vel inspicere secundum habundantem iusticiam et perfectam legem domini Jhesu Christi, iam talia omnia in communitate christianorum ita esse usitata, ita ex- 20 cusata varie, ita communiter per omnes et ab omnibus frequen- tata, ut iam in intollerabilem iniuriam divine virtutis, dei veri- tatis et dei sapiencie et nimis horribilem abhominacionem Jhesu crucifixo illa in se turpia et omnia viciosa non tantum sinte) licita effecta et parva peccata vel venialia, sed iam quasi ho- 25 nesta et expediencia vel necessaria vite huic christiane. Ex quibus et per que tantum effecit spiritus nequissimus, quod sicut in primitiva honestate sancte ecclesie christianorum ille, qui admittebat turpia aliqua vel talia contraria virtuti Jhesu et veritatif), mox arguebatur ab omni- 30 bus, mox reprehendebatur a singulis in tantum, quod non erat eidem licitum inter christianos de cetero apparere, passus iuste persecucionem sui sceleris et confusionem, secundum quod ap- paret ex epistolis apostoli in locis pluribus et in eo, quod dicit, I [ad] Corinthios V 1): „Scripsi vobis in epistola, nes) com- 35 4) Nota hoc A alia manu. a) om. ed. b) vanitatem ed. picta add. ed. e) sunt A; sicut ed. c) Romanae add. ed. f) veritate corr. veritati A. d) exterius g) Nec ed. 1) I. Cor. V. 9.
Strana 138
138 Matthiae de Janov Regulae, l. 1l1, tr. 6, c. 31. misceamini fornicariis“, ita per contrarium iam in moderno populo christiano comittentes talia omnia turpia et carnalia non tantum non sunt notabiles et non reprehenduntur neque corriguntur a ceteris, sed eciam non esse peccata talia neque turpia communiter estimantur. Et non solum hoc, sed eciam viceversa, qui alienant se strennue ab exercicio talium et a con- tubernio propter domini Jhesu timorem et amorem, mox a vulgo christiano huiusmodi conviciantur et confunduntur et nota pessima singularitatum vel heres[i um criminantur, propter 10 quod tales homines devoti, qui similia vulgo prophano non agunt, beghardi vel turlpynya) communiter iam nominanturb). Ista itaque abhominabilia et multo maiora alia nequissi- mus spiritus ac subtilissimus ad decipiendum successive et pau- latim et semper sub colore bonarum apparenciarum introduxit 15 in sanctissimum populum christianum, tunc maxime et in gradu summo invalescense), quando publice et in summo in clericis et sacerdotibus amor huius mundi [f. 236b], id est amor divi- ciarum, honorum et deliciarum sibi potestatem in dei ecclesia usurpavit. Et hoc ipsum tunc ratus sum esse inpletum, quando 2o sedes summa Romane ecclesie ad se ipsam universa beneficia et officia ecclesie Christi, ut paulo ante dic- tum est 1), contraxit, et incepit delectari et gloriari in ipsorum possessione et distribucione pro suo libito et complacenciad) co- ram mundoe), quoniam tunc incepit splendor et maxima gloria do- 25 minorum cardinalium1) ex diviciis beneficiorum pinguium et plu- rimorum et ex promocione magnorum et parvorum ad beneficia per ipsos obtinendas). Et tunc virtus lumborum Leviathan est per totum orbem dylatata et fortitudo umbilici ventris incepit suas operas exercere 2). Tunc cupiditas clericorum et sacerdotum 30 in summo gradu est inventa in tantum, ut ea, que pridem con- 5 17) Nota bene totum A ad calc. fol. super. 35 a) post. corr. A; Bechardi et turspinii (sic) aut aliis nominibus blas phemis add. ed. b) quod figuratum est in illis primis in Babylone, quibus alia nomina imposuerunt quam habuerunt in terra Israel add. ed. c) corr. A. d) in complacentia ed. e) et dotationem stultam Constantini Impera- toris tenere add. ed.; quae additio modo clarissimo spiritum editoris de a. 1558 manifestat. f) et ipsius Papae add. ed. g) excogitata et obtenta ed. 1) v. supra p. 133. 2) Cf. Job XL. 10—11: „Ecce, Behemoth, quem feci tecum, foenum quasi bos comedet. Fortitudo eius in lumbis, et virtus 40 illius in umbilico ventris eius.“
138 Matthiae de Janov Regulae, l. 1l1, tr. 6, c. 31. misceamini fornicariis“, ita per contrarium iam in moderno populo christiano comittentes talia omnia turpia et carnalia non tantum non sunt notabiles et non reprehenduntur neque corriguntur a ceteris, sed eciam non esse peccata talia neque turpia communiter estimantur. Et non solum hoc, sed eciam viceversa, qui alienant se strennue ab exercicio talium et a con- tubernio propter domini Jhesu timorem et amorem, mox a vulgo christiano huiusmodi conviciantur et confunduntur et nota pessima singularitatum vel heres[i um criminantur, propter 10 quod tales homines devoti, qui similia vulgo prophano non agunt, beghardi vel turlpynya) communiter iam nominanturb). Ista itaque abhominabilia et multo maiora alia nequissi- mus spiritus ac subtilissimus ad decipiendum successive et pau- latim et semper sub colore bonarum apparenciarum introduxit 15 in sanctissimum populum christianum, tunc maxime et in gradu summo invalescense), quando publice et in summo in clericis et sacerdotibus amor huius mundi [f. 236b], id est amor divi- ciarum, honorum et deliciarum sibi potestatem in dei ecclesia usurpavit. Et hoc ipsum tunc ratus sum esse inpletum, quando 2o sedes summa Romane ecclesie ad se ipsam universa beneficia et officia ecclesie Christi, ut paulo ante dic- tum est 1), contraxit, et incepit delectari et gloriari in ipsorum possessione et distribucione pro suo libito et complacenciad) co- ram mundoe), quoniam tunc incepit splendor et maxima gloria do- 25 minorum cardinalium1) ex diviciis beneficiorum pinguium et plu- rimorum et ex promocione magnorum et parvorum ad beneficia per ipsos obtinendas). Et tunc virtus lumborum Leviathan est per totum orbem dylatata et fortitudo umbilici ventris incepit suas operas exercere 2). Tunc cupiditas clericorum et sacerdotum 30 in summo gradu est inventa in tantum, ut ea, que pridem con- 5 17) Nota bene totum A ad calc. fol. super. 35 a) post. corr. A; Bechardi et turspinii (sic) aut aliis nominibus blas phemis add. ed. b) quod figuratum est in illis primis in Babylone, quibus alia nomina imposuerunt quam habuerunt in terra Israel add. ed. c) corr. A. d) in complacentia ed. e) et dotationem stultam Constantini Impera- toris tenere add. ed.; quae additio modo clarissimo spiritum editoris de a. 1558 manifestat. f) et ipsius Papae add. ed. g) excogitata et obtenta ed. 1) v. supra p. 133. 2) Cf. Job XL. 10—11: „Ecce, Behemoth, quem feci tecum, foenum quasi bos comedet. Fortitudo eius in lumbis, et virtus 40 illius in umbilico ventris eius.“
Strana 139
Quod contractio a papa omnium beneficiorum summa seductio fuerit. 139 fusa prodire in publicum erubuit 1), id est petere beneficia et dignitates manifeste, tunc iam fronte meretricea subcon- parata inpudicissime se ingess[er lit, picturans seipsam omni appa- rencia et colore bonoruma) adulterino ad ciciusb) et efficacius cupitas c) dignitatesd) et divicias assequendum. Et si[c]e) tunc factus est sermo, qui scriptus est in Isaia propheta 2): „Dilexisti stratum eorum manu aperta. Et ornasti te regio unguento et multiplicasti pigmenta tua. Misisti legatos tuos procul etf) humiliata es usque ad inferos“, et cetera ibidem ad pro- positum8). Item tunc omnis ars beneficia lucrandi et obtinendi atque defendendi est conposita et inventa, multiplicata quoque et nimium auctorisata et amplius quam sum[m]umb) dei ewan- gelium acceptata. Inde siquidem incentiva multiplicium stu- diorum exierunt et gloriosorum tytulorum in personis eccle- 15 siasticis ita, ut iam modicum quid putetur esse accolitum, sub- dyaconum i) vel presbiterum in ecclesia, quia non eque ad bene- ficia habet ullam promocionem. Proinde sacerdotes dei altissimi nimis facti degeneres ob suam ambicionem, usque ad vilissima eciam queque officia in curiis divitum et 20 magnatorum descendentes, sub omni ligno frondoso, veluti mere- trix inpudica sunt prostituti 3), obliti sue superregalis sacerdociik) dignitatis 4). Item tunc et perinde1) lites, iurgia et incessabiles occupaciones circa iudicia in sacerdotibus et cle- 25 ricis inceperunt alterutrum pro beneficiis obtinendis, prout hecm) omnia et singula sunt prophetata in Apocalypsi de lo- custis, ubi supra 5), ubi inter alia multa, que maxime ad pro- positum dicuntur, et pro expressione licium et strepitus iudi- ciorum 6): „Et habebant“, inquit, „loricas sicut loricas ferreas. 30 Et vox alarum earum sicut vox curruum equorum multorum a) et speciebus sanctitatis add. ed. b) adulterino tamen oculo, citius ed. c) ad cupitas ad. d) honores add. ed. e) Et si — ad propositum 1) ut ed. g) quaere add. ed. h) summi ed. i) dia- add. A in marg. k) ita ed.; sacerdotis A in m. 1) tunc proinde ed. conum add. ed. m) hic ed. 10 35 1) Cf. Jerem. XV. 9 (confusa est et erubuit), etc. 2) Isaiae LVII. 8—9. 3) Cf. Jerem. II. 20: „In omni enim colle sublimi et sub omni ligno fron- 4) Cf. I. Petri II. 9: „Vos autem genus doso tu prosternebaris, meretrix." 5) Cf. Apoc. IX. 3—I0; v. supra p. 106. 40 electum, regale sacerdotium .. 6) Apоc. IX. 9.
Quod contractio a papa omnium beneficiorum summa seductio fuerit. 139 fusa prodire in publicum erubuit 1), id est petere beneficia et dignitates manifeste, tunc iam fronte meretricea subcon- parata inpudicissime se ingess[er lit, picturans seipsam omni appa- rencia et colore bonoruma) adulterino ad ciciusb) et efficacius cupitas c) dignitatesd) et divicias assequendum. Et si[c]e) tunc factus est sermo, qui scriptus est in Isaia propheta 2): „Dilexisti stratum eorum manu aperta. Et ornasti te regio unguento et multiplicasti pigmenta tua. Misisti legatos tuos procul etf) humiliata es usque ad inferos“, et cetera ibidem ad pro- positum8). Item tunc omnis ars beneficia lucrandi et obtinendi atque defendendi est conposita et inventa, multiplicata quoque et nimium auctorisata et amplius quam sum[m]umb) dei ewan- gelium acceptata. Inde siquidem incentiva multiplicium stu- diorum exierunt et gloriosorum tytulorum in personis eccle- 15 siasticis ita, ut iam modicum quid putetur esse accolitum, sub- dyaconum i) vel presbiterum in ecclesia, quia non eque ad bene- ficia habet ullam promocionem. Proinde sacerdotes dei altissimi nimis facti degeneres ob suam ambicionem, usque ad vilissima eciam queque officia in curiis divitum et 20 magnatorum descendentes, sub omni ligno frondoso, veluti mere- trix inpudica sunt prostituti 3), obliti sue superregalis sacerdociik) dignitatis 4). Item tunc et perinde1) lites, iurgia et incessabiles occupaciones circa iudicia in sacerdotibus et cle- 25 ricis inceperunt alterutrum pro beneficiis obtinendis, prout hecm) omnia et singula sunt prophetata in Apocalypsi de lo- custis, ubi supra 5), ubi inter alia multa, que maxime ad pro- positum dicuntur, et pro expressione licium et strepitus iudi- ciorum 6): „Et habebant“, inquit, „loricas sicut loricas ferreas. 30 Et vox alarum earum sicut vox curruum equorum multorum a) et speciebus sanctitatis add. ed. b) adulterino tamen oculo, citius ed. c) ad cupitas ad. d) honores add. ed. e) Et si — ad propositum 1) ut ed. g) quaere add. ed. h) summi ed. i) dia- add. A in marg. k) ita ed.; sacerdotis A in m. 1) tunc proinde ed. conum add. ed. m) hic ed. 10 35 1) Cf. Jerem. XV. 9 (confusa est et erubuit), etc. 2) Isaiae LVII. 8—9. 3) Cf. Jerem. II. 20: „In omni enim colle sublimi et sub omni ligno fron- 4) Cf. I. Petri II. 9: „Vos autem genus doso tu prosternebaris, meretrix." 5) Cf. Apoc. IX. 3—I0; v. supra p. 106. 40 electum, regale sacerdotium .. 6) Apоc. IX. 9.
Strana 140
140 Matthiae de Janov Regulae, 1. IIl, tr. 6, c. 31. 10 15 20 25 currencium ad bellum“, et cetera, quorum claram exposicionem habes supra in distinccione de Antychristoa) 1). Et tunc eciam incepit negligencia et incuria in- feriorumb) sacerdotum ad superiores aversioque 5 superiorum atque prepositorum ad suos inferiores clericos, et ita corda patrum a filiis sunt aversa et filii in- obedientes parentibus 2) perinde nimium sunt multiplicati per ecclesiam universam. Propter quod disciplina sancta cessavit atque debita correccio et procuracio honestatis, et omnia mala multiplicata sunt exinde super terram. Exempli gracia cum curati vel prebendati vel aliter benefic ilatie), quomodolibet re- congnoscant esse se promotosd) ad beneficiae) non ab episcopo suo neque ab eo confirmatos, qui habet ipsorum curam gerere et de ipsis ordinaref) inmediate et de propinquo, sed a domino papa in Roma, qui extat ab eis nimium remotus neque scit aliquid de ipsorum personis et conversacione neque facile potest eos nosse, tunc per hoc minime canonicis) curant suumh) epi- scopum eti) curati plebium suum dyocesanum, ex quo idem episcopus non habeat talibus neque possit aufferre beneficia nec conferre, sed facile contempnunt eum et rebellant. Et simi- liter potest opinari de omnibus, quik) sunt exempti a iuriſs] diccione suorum ordinariorum. Qui quidem magnis societatibus adunatis et multiplicatis per ecclesiam et [in] fraternitatem quan- dam segregatam et germanitatem colligati multipharie et quasi scuta fusilia conpacti sunt, homines ob id amantes se ipsos et in tantum sibi invicem adherentes, ut ullum spiraculum, sive cor- reccionis, sive informacionis alias ordinarie!), etm) via spiritus sancti eosdem visitans nequeat ipsos penetrare et sibi proprium opus in ipsis operari 3). a) habes alibi in tractatu de Antichristo ed. b) infimorum ed. c) alii beneficiati ed. d) se esse pronos ed. e) et officia add. cd. f) ras. seq. in A. g) inferiores sacerdotes pro canonici (sic) ed. 1) su- k) qui sunt aversi a i) et — rebellant om. ed. (sic). periorem add. ed. veritate Jesu, summi episcopi, et a fraternitate Christi Jesu in lege fundata, 35 ad alias privatas fraternitates nimium multiplicatas, qui quasi scuta fusilia se 1) alias ordinarie protegunt et obfuscant, ne aliquod spiraculum etc. ed. om. ed. m) et sic ed. 1) v. in tractatu de Antichristo, dist. IX, c. 5, in vol. III, p. 155—157. 2) Cf. II. Tim. III. 2 (parentibus non obedientes). 3) Cf. Job XLI. 6—7: 40 „Corpus illius quasi scuta fusilia, compactum squamis se prementibus. Una uni coniungitur, et ne spiraculum quidem incedit per eas.“ 30
140 Matthiae de Janov Regulae, 1. IIl, tr. 6, c. 31. 10 15 20 25 currencium ad bellum“, et cetera, quorum claram exposicionem habes supra in distinccione de Antychristoa) 1). Et tunc eciam incepit negligencia et incuria in- feriorumb) sacerdotum ad superiores aversioque 5 superiorum atque prepositorum ad suos inferiores clericos, et ita corda patrum a filiis sunt aversa et filii in- obedientes parentibus 2) perinde nimium sunt multiplicati per ecclesiam universam. Propter quod disciplina sancta cessavit atque debita correccio et procuracio honestatis, et omnia mala multiplicata sunt exinde super terram. Exempli gracia cum curati vel prebendati vel aliter benefic ilatie), quomodolibet re- congnoscant esse se promotosd) ad beneficiae) non ab episcopo suo neque ab eo confirmatos, qui habet ipsorum curam gerere et de ipsis ordinaref) inmediate et de propinquo, sed a domino papa in Roma, qui extat ab eis nimium remotus neque scit aliquid de ipsorum personis et conversacione neque facile potest eos nosse, tunc per hoc minime canonicis) curant suumh) epi- scopum eti) curati plebium suum dyocesanum, ex quo idem episcopus non habeat talibus neque possit aufferre beneficia nec conferre, sed facile contempnunt eum et rebellant. Et simi- liter potest opinari de omnibus, quik) sunt exempti a iuriſs] diccione suorum ordinariorum. Qui quidem magnis societatibus adunatis et multiplicatis per ecclesiam et [in] fraternitatem quan- dam segregatam et germanitatem colligati multipharie et quasi scuta fusilia conpacti sunt, homines ob id amantes se ipsos et in tantum sibi invicem adherentes, ut ullum spiraculum, sive cor- reccionis, sive informacionis alias ordinarie!), etm) via spiritus sancti eosdem visitans nequeat ipsos penetrare et sibi proprium opus in ipsis operari 3). a) habes alibi in tractatu de Antichristo ed. b) infimorum ed. c) alii beneficiati ed. d) se esse pronos ed. e) et officia add. cd. f) ras. seq. in A. g) inferiores sacerdotes pro canonici (sic) ed. 1) su- k) qui sunt aversi a i) et — rebellant om. ed. (sic). periorem add. ed. veritate Jesu, summi episcopi, et a fraternitate Christi Jesu in lege fundata, 35 ad alias privatas fraternitates nimium multiplicatas, qui quasi scuta fusilia se 1) alias ordinarie protegunt et obfuscant, ne aliquod spiraculum etc. ed. om. ed. m) et sic ed. 1) v. in tractatu de Antichristo, dist. IX, c. 5, in vol. III, p. 155—157. 2) Cf. II. Tim. III. 2 (parentibus non obedientes). 3) Cf. Job XLI. 6—7: 40 „Corpus illius quasi scuta fusilia, compactum squamis se prementibus. Una uni coniungitur, et ne spiraculum quidem incedit per eas.“ 30
Strana 141
Effectus contractionis beneficiorum a papa describuntur. 141 Qui insuper viribus et armis prevalidi1) sunt effecti et ad bella doctissimia) admodum, acie quadam instructa 2) in plebes christianas irruperuntb) et ita ordinate ac splendide profectus suos et processus ordierunt suis tentoriis dilatatis et taberna- culis c) multiplicatis 3) circumquaque per ecclesiamd), ut sic rite ac suasibiliter valde se invicem adiuvent et adhortentur in9) id ipsum. Nam veluti bos herbam [f. 237a] demolitf) 4) aut inex- pugnabilis locustarum multitudo virencia sata decarpits) 5), sic facile isti ecclesiam et castra sanctorum obsederunt 6) et suis novis recentibusque7) adinvencionibus ac doctrinis variis et 10 peregrinis 8) repleverunt et subiecerunt9), omnem viam se in- vadendi miro modo firmiter precludentes et omnem modum se ipsos inpugnandi preoccupantes et pro sua ipsius defensioneh) vendicantes, facti sunt, ut neminem timeant 10), quoniam et im- peratoriam potestatem et apostolicam auctoritatem ipsi sibi ad- 15 iunxerunt i) favoremque plebium atque applausum populorum necnon defensionem potentum et divitum huius seculi suis splendoribus variis et exquisitis attraxerunt et conpararunt. Propter quod nequek) iratus Moyses1)11) ira dei neque zelus factus ipsius Phinees 12) neque ignis Helye13) potuitm) tales lederen) 20 a) doctissimi, velut Babyloniorum elephantes acie oc. ed. b) irrum- punt ed. c) ac templis add. ed. d) per ecclesiam om. ed. e) om. ed. f) demolitur Job 40. Quasi bos foenum, etc. et sicut inexpugnabilis oc. ed. g) decerpit ed. h) |: (scilicet?) seq. in A. i) usurparunt ed. k) nec ed. 1) Moses ed. m) potest ed. n) nec flagellum domini Jesu 25 de templo eicere, nec quidem ed. 1) Cf. II. Reg. XIII. 14 (praevalens viribus) et I. Machab. VI. 6 (inva- luerunt armis et viribus). 2) Cf. ex. gr. II. Reg. X. 9 (instruxit aciem con- tra Syrum); phrasis „castrorum acies ordinata“ legitur in Cant. VI. 3. 3) Cf. Isaiae LIV. 2: „Dilata locum tentorii tui, et pelles tabernaculorum 30 4) In Proverb. XIX. 12 legitur: „Sicut ros super herbam, tuorum extende.“ ita et hilaritas eius“, et Numer. XXII. 4: „solet bos herbas usque ad radices carpere.“ 5) comparatio ex biblia non provenit; of. tantum Apoc. IX. 4. 6) Cf. Apoc. XX. 8 (et circuierunt castra sanctorum et civitatem dilectam). 7) voces „novi recentesque“ in Deut. XXXII. 17 leguntur. 8) Cf. Hebr. XIII. 9: „Doctrinis variis et peregrinis nolite abduci.“ 9) Cf. Genes. I. 28 (replete terram et subjicite eam). 10) haec quoque est phrasis biblica, cf. Job XLI. 24 (factus est, ut nullum timeret). 11) Cf. Numer. XVI. 15, et locis aliis. 12) Cf. Numer. XXV. 11: „Phinees ... avertit iram meam a filiis Israel, puta zelo meo commotus est contra eos“ oc. 13) Cf. Eccli. XLVIII. I: „Et surrexit Elias propheta quasi ignis et verbum ipsius quasi faculum ardebat.“ 35 40
Effectus contractionis beneficiorum a papa describuntur. 141 Qui insuper viribus et armis prevalidi1) sunt effecti et ad bella doctissimia) admodum, acie quadam instructa 2) in plebes christianas irruperuntb) et ita ordinate ac splendide profectus suos et processus ordierunt suis tentoriis dilatatis et taberna- culis c) multiplicatis 3) circumquaque per ecclesiamd), ut sic rite ac suasibiliter valde se invicem adiuvent et adhortentur in9) id ipsum. Nam veluti bos herbam [f. 237a] demolitf) 4) aut inex- pugnabilis locustarum multitudo virencia sata decarpits) 5), sic facile isti ecclesiam et castra sanctorum obsederunt 6) et suis novis recentibusque7) adinvencionibus ac doctrinis variis et 10 peregrinis 8) repleverunt et subiecerunt9), omnem viam se in- vadendi miro modo firmiter precludentes et omnem modum se ipsos inpugnandi preoccupantes et pro sua ipsius defensioneh) vendicantes, facti sunt, ut neminem timeant 10), quoniam et im- peratoriam potestatem et apostolicam auctoritatem ipsi sibi ad- 15 iunxerunt i) favoremque plebium atque applausum populorum necnon defensionem potentum et divitum huius seculi suis splendoribus variis et exquisitis attraxerunt et conpararunt. Propter quod nequek) iratus Moyses1)11) ira dei neque zelus factus ipsius Phinees 12) neque ignis Helye13) potuitm) tales lederen) 20 a) doctissimi, velut Babyloniorum elephantes acie oc. ed. b) irrum- punt ed. c) ac templis add. ed. d) per ecclesiam om. ed. e) om. ed. f) demolitur Job 40. Quasi bos foenum, etc. et sicut inexpugnabilis oc. ed. g) decerpit ed. h) |: (scilicet?) seq. in A. i) usurparunt ed. k) nec ed. 1) Moses ed. m) potest ed. n) nec flagellum domini Jesu 25 de templo eicere, nec quidem ed. 1) Cf. II. Reg. XIII. 14 (praevalens viribus) et I. Machab. VI. 6 (inva- luerunt armis et viribus). 2) Cf. ex. gr. II. Reg. X. 9 (instruxit aciem con- tra Syrum); phrasis „castrorum acies ordinata“ legitur in Cant. VI. 3. 3) Cf. Isaiae LIV. 2: „Dilata locum tentorii tui, et pelles tabernaculorum 30 4) In Proverb. XIX. 12 legitur: „Sicut ros super herbam, tuorum extende.“ ita et hilaritas eius“, et Numer. XXII. 4: „solet bos herbas usque ad radices carpere.“ 5) comparatio ex biblia non provenit; of. tantum Apoc. IX. 4. 6) Cf. Apoc. XX. 8 (et circuierunt castra sanctorum et civitatem dilectam). 7) voces „novi recentesque“ in Deut. XXXII. 17 leguntur. 8) Cf. Hebr. XIII. 9: „Doctrinis variis et peregrinis nolite abduci.“ 9) Cf. Genes. I. 28 (replete terram et subjicite eam). 10) haec quoque est phrasis biblica, cf. Job XLI. 24 (factus est, ut nullum timeret). 11) Cf. Numer. XVI. 15, et locis aliis. 12) Cf. Numer. XXV. 11: „Phinees ... avertit iram meam a filiis Israel, puta zelo meo commotus est contra eos“ oc. 13) Cf. Eccli. XLVIII. I: „Et surrexit Elias propheta quasi ignis et verbum ipsius quasi faculum ardebat.“ 35 40
Strana 142
142 Matthiae de Janov Regulae, l. III, tr. 6, c. 31 et 32. vel ullo modo expugnare, nec quidema) iam sapiencia Pauli apostoli neque auctoritas Petri neque industria et labor Am- brosii vel Augustini valent nuncb) eis obsistere vel eosdem minorare. Sed omnia talia et similia sciunt et valent infirmare, ita sunt ex omni parte firmiter radicati. Unde isti sunt, quibus primum et proprie congruit illud, quod de Behemoth in Job scriptum est sub figura, ubi dicitur 1): „Cum apprehenderit eum gladius, subsistere non poterit neque hasta, nec torax. Repu- tabite) enim quasi paleas ferrum et quasi lignum putridum es. 10 Non fugabit eum vir sagittarius, in stipulam versi sunt illi la- pides funde. Quasi stipulam estimabit malleum et deridebit vi- brantem hastam. Sub ipso erunt radii solis et sternet sibi aurum quasi lutum. Ferve[sce re faciet quasi ollam profundum mare, et ponet, quasi cum unguenta buliunt. Post eum lucebit semita, 15 estimabit abyssum quasi senescentem. Non est potestas super terram, que conparetur ei, qui factus est, ut nullum timeret.“ Ecce, hic paraboliced) per dei verbum omnia munimenta yppocritarum et maximus exercitus Gog et Magog 2) varie de- scribuntur et multipliciter exprimuntur. Quorum exposicionem 20 invenies in isto tractatu3) et maxime illorum, qui, ut paulo ante dictum est [p. 134], ordinem ecclesie sancte gerarchicume) infir- marunt et turbaverunt, primariam et essencialem ordinacionem membrorum ecclesie et connexionem ipsorum ad invicem debi- tam discerpentes, et beatissimamf) obedienciam et concordiam 25 armonicams) subiectorum ad suos proprios sacerdotes eth) pre- positos disturbantes. Qui in veritate scripture limpidei) per Phares sunt figurati iusteque nomen phariseorum 4) et scribarum atque proprietatem et condicionem sibi vendicarunt. Nam isti sunt, quos propheta Amos notavitk), dicens 5): „Hec dicit do- 30 minus: Super tribus sceleribus filiorum Amon et super quatuor non convertam eum, eo quod dissecuerit pregnantes Galaad ad dilatandum terminum suum.“ 5 a) ut quod A et editio. b) om. ed. c) ita biblia. Reputavit A et ed. d) parabola ed. e) hierarchicum ed. 1) sanctissimam ed. 8) unionem h) proprios sacerdotes et om. ed. i) om. ed. k) no- 35 harmoniacam ed. minavit ed. 1) Job XLI. 17—24. 2) Cf. Apoc. XX. 7 (gentes Gog et Magog). 3) v. infra c. 62. 4) Cf. Numer. XXVI. 20: „Phares, a quo familia Pharesi- 5) Amos. I. 13. tarum.“
142 Matthiae de Janov Regulae, l. III, tr. 6, c. 31 et 32. vel ullo modo expugnare, nec quidema) iam sapiencia Pauli apostoli neque auctoritas Petri neque industria et labor Am- brosii vel Augustini valent nuncb) eis obsistere vel eosdem minorare. Sed omnia talia et similia sciunt et valent infirmare, ita sunt ex omni parte firmiter radicati. Unde isti sunt, quibus primum et proprie congruit illud, quod de Behemoth in Job scriptum est sub figura, ubi dicitur 1): „Cum apprehenderit eum gladius, subsistere non poterit neque hasta, nec torax. Repu- tabite) enim quasi paleas ferrum et quasi lignum putridum es. 10 Non fugabit eum vir sagittarius, in stipulam versi sunt illi la- pides funde. Quasi stipulam estimabit malleum et deridebit vi- brantem hastam. Sub ipso erunt radii solis et sternet sibi aurum quasi lutum. Ferve[sce re faciet quasi ollam profundum mare, et ponet, quasi cum unguenta buliunt. Post eum lucebit semita, 15 estimabit abyssum quasi senescentem. Non est potestas super terram, que conparetur ei, qui factus est, ut nullum timeret.“ Ecce, hic paraboliced) per dei verbum omnia munimenta yppocritarum et maximus exercitus Gog et Magog 2) varie de- scribuntur et multipliciter exprimuntur. Quorum exposicionem 20 invenies in isto tractatu3) et maxime illorum, qui, ut paulo ante dictum est [p. 134], ordinem ecclesie sancte gerarchicume) infir- marunt et turbaverunt, primariam et essencialem ordinacionem membrorum ecclesie et connexionem ipsorum ad invicem debi- tam discerpentes, et beatissimamf) obedienciam et concordiam 25 armonicams) subiectorum ad suos proprios sacerdotes eth) pre- positos disturbantes. Qui in veritate scripture limpidei) per Phares sunt figurati iusteque nomen phariseorum 4) et scribarum atque proprietatem et condicionem sibi vendicarunt. Nam isti sunt, quos propheta Amos notavitk), dicens 5): „Hec dicit do- 30 minus: Super tribus sceleribus filiorum Amon et super quatuor non convertam eum, eo quod dissecuerit pregnantes Galaad ad dilatandum terminum suum.“ 5 a) ut quod A et editio. b) om. ed. c) ita biblia. Reputavit A et ed. d) parabola ed. e) hierarchicum ed. 1) sanctissimam ed. 8) unionem h) proprios sacerdotes et om. ed. i) om. ed. k) no- 35 harmoniacam ed. minavit ed. 1) Job XLI. 17—24. 2) Cf. Apoc. XX. 7 (gentes Gog et Magog). 3) v. infra c. 62. 4) Cf. Numer. XXVI. 20: „Phares, a quo familia Pharesi- 5) Amos. I. 13. tarum.“
Strana 143
Continuatur de nocivitate contractionis beneficiorum a papa. 143 Capitulum trigesimum secundum2). [Tyrannice usurpat sibi collationem sacerdotiorum Romanus Pontifex, et quod huinsmodi praelatorum insolentia causa est omnium malorum in populo dei]b). Ista vero omnia, que dicuntur, tunc primum et maxime 5 vires suas et omnem potestatem sibi assumpserunt, quando, ut dictum est, sedes episcopatus Romani collegit ad se universa beneficia et officia ecclesie per se ipsame) distribuenda et dispensanda aggravavitque se ipsum per hoc episcopus Romanus tali et tanto onere ipse solus et unicus, 10 ad quod portandum et bene ac legittime dispensandum et or- dinandum vix milia milium fidelium et sapientum servorum Christi sufficiunt per totam ecclesiam christianam et presencium circa singulas d) innumerabiles partes eius. In qua quidem bene- ficiorum et officiorum ordinacione et dispensacione in ecclesia 15 omnis pulcritudo et decor domus domini 1) consistit et omnis iusticia, honestas ac disciplina christiana. Nulli etenim potest esse dubium, quodsi capita sana et solida eligantur et statuantur, quod tunc eciam universa mem- bra bene et sancte stabunt gubernata, et quod tunc universis 20 morbis ex multitudine membrorum emergentibus bene occur- ritur et remedia iuste et conpendiose adhibentur. Quodsi per oppositum omne caput in dei populo languidum esse contingat per incuriam, de qua supra: „Omne cor merens“ 2), tunc neces- sario erit consequens, quod „a planta pedis usque ad verticem“ 25 sanitas membrorum omniume) destruetur. Item non facile inficiari poteritf), quin si clavis) et con- pages per universum [f. 237b] domus edificiumh) integri et solidii) eligantur et prudenter confirmentur, omnis structura domus erit solida sollicitaque unitatem spiritus in vinculo pacis 30 conservare 3), quodsi clavi conpaginum sint probabiles (sic) et putridi atque molles, inprudenter electi et non legittime confir- mati, extimplok) totam domum ruituram. a) ita A rubr. b) ita inser. in editione. d) et add. ed. c) ipsa ed. e) om. ed. f) potest ed. g) claves ed. h) officium ed. i) in- tegre et solide ed. k) extemplo ed. 35 1) Cf. Psalm. XXV. 8: „Domine, dilexi decorem domus tuae.“ 2) Isaiae I. 5—6; v. supra p. 132. 3) Cf. Ephes. IV. 3.
Continuatur de nocivitate contractionis beneficiorum a papa. 143 Capitulum trigesimum secundum2). [Tyrannice usurpat sibi collationem sacerdotiorum Romanus Pontifex, et quod huinsmodi praelatorum insolentia causa est omnium malorum in populo dei]b). Ista vero omnia, que dicuntur, tunc primum et maxime 5 vires suas et omnem potestatem sibi assumpserunt, quando, ut dictum est, sedes episcopatus Romani collegit ad se universa beneficia et officia ecclesie per se ipsame) distribuenda et dispensanda aggravavitque se ipsum per hoc episcopus Romanus tali et tanto onere ipse solus et unicus, 10 ad quod portandum et bene ac legittime dispensandum et or- dinandum vix milia milium fidelium et sapientum servorum Christi sufficiunt per totam ecclesiam christianam et presencium circa singulas d) innumerabiles partes eius. In qua quidem bene- ficiorum et officiorum ordinacione et dispensacione in ecclesia 15 omnis pulcritudo et decor domus domini 1) consistit et omnis iusticia, honestas ac disciplina christiana. Nulli etenim potest esse dubium, quodsi capita sana et solida eligantur et statuantur, quod tunc eciam universa mem- bra bene et sancte stabunt gubernata, et quod tunc universis 20 morbis ex multitudine membrorum emergentibus bene occur- ritur et remedia iuste et conpendiose adhibentur. Quodsi per oppositum omne caput in dei populo languidum esse contingat per incuriam, de qua supra: „Omne cor merens“ 2), tunc neces- sario erit consequens, quod „a planta pedis usque ad verticem“ 25 sanitas membrorum omniume) destruetur. Item non facile inficiari poteritf), quin si clavis) et con- pages per universum [f. 237b] domus edificiumh) integri et solidii) eligantur et prudenter confirmentur, omnis structura domus erit solida sollicitaque unitatem spiritus in vinculo pacis 30 conservare 3), quodsi clavi conpaginum sint probabiles (sic) et putridi atque molles, inprudenter electi et non legittime confir- mati, extimplok) totam domum ruituram. a) ita A rubr. b) ita inser. in editione. d) et add. ed. c) ipsa ed. e) om. ed. f) potest ed. g) claves ed. h) officium ed. i) in- tegre et solide ed. k) extemplo ed. 35 1) Cf. Psalm. XXV. 8: „Domine, dilexi decorem domus tuae.“ 2) Isaiae I. 5—6; v. supra p. 132. 3) Cf. Ephes. IV. 3.
Strana 144
144 Matthiae de Janov Regulae, 1. III, tr. 6, c. 32. Item in cithara cordarum manifeste est videre, quod om- nes corde si per suos clavos in iusta armoniaa) regulate protendantur, tunc sonum dulcem et gratum sciunt bene ge- nerare omnes corde. Quod si clavi per inconstanciam lubri- centur et relaxent armonie disciplinamb), tunc corde non aliud nisi molestum cacephaton poterunt resonare. Et ecce, hic habes gratum exemplum contra illos, qui), a solo papa habentes beneficia et promocionem vel alias exemp- cionem a suis ordinariis proximis et cottidianis, tantum curant 10 domino apostolico subesse et obedire. Nam corda quanto bre- vius d) inter clavos sibi proximos9) sit protelata1), tanto facilius extenditur et dulcius acuciusques) resonat et 1) rigidius diucius- que manet tenta. Et quanto longius protrahitur inter clavos magis magisque a sei) invicem distantes, tanto difficilius disten- 15 ditur et raucius sonat magis magisque continue manet relaxata. Et similiterk) est viderel) de funibusm), per quos papiliones alias tabernacula castrorum distenduntur et confirmantur, quod puta, nisin) habeant°) in sua extensione clavos propinquos, in quibus et per quos continue extendantur, manent laxati et 20 remissi. Sic est et de rela[xajcionep) obediencie et regi- minisq) in communitate populorum et in colliga- cioner) prepositorum ads) subiectos. Quoniam subiectit) quanto habent suum prepositumu) in medio sui magis vicinum 25 et sibi adherentem, ad quem sunt racione obediencie et subiec- cionis alligati, tanto magis manet ipsorum expeditum regimen, prompcior obediencia et gracior disciplina. Etv) quanto lon- giusw) a se distantem habent prelatum et minus minusque se 5 a) harmonia ed. b) harmoniae disciplinam ed. c) qui discordant 30 a lege Christi Jesu et traditionibus humanis inhaerent, non fixi in petra im- mobili. Nam chorda oc. ed. d) ad clavum capitis cytharae attrahitur et extenditur, tunc diutius manet tenta et dulcius oc. ed. e) proximios (sic) A. h) et — tenta om. ed. f) ita A; protracta ed. g) ac mitius ed. i) a se — magisque false om. ed. k) simile ed. 1) om. ed. m) de funi- 35 bus, per quos tabernaculum castrorum distenditur et confirmatur oc. ed. n) non ed. 0) funes add. ed. p) relaxatione ed. q) regimine Jesu s) suos add. ed. t) subditi ed. u) in Christi ed. r) dispositione ed. A scribitur false: propositum; — praepositum adhaerentem Christo capiti. v) e con- qui in medio eorum conversatur honeste, tanto magis oc. ed. 40 trario add. ed. W) ipse distat ab obedientia Christi, tanto oc. ed.
144 Matthiae de Janov Regulae, 1. III, tr. 6, c. 32. Item in cithara cordarum manifeste est videre, quod om- nes corde si per suos clavos in iusta armoniaa) regulate protendantur, tunc sonum dulcem et gratum sciunt bene ge- nerare omnes corde. Quod si clavi per inconstanciam lubri- centur et relaxent armonie disciplinamb), tunc corde non aliud nisi molestum cacephaton poterunt resonare. Et ecce, hic habes gratum exemplum contra illos, qui), a solo papa habentes beneficia et promocionem vel alias exemp- cionem a suis ordinariis proximis et cottidianis, tantum curant 10 domino apostolico subesse et obedire. Nam corda quanto bre- vius d) inter clavos sibi proximos9) sit protelata1), tanto facilius extenditur et dulcius acuciusques) resonat et 1) rigidius diucius- que manet tenta. Et quanto longius protrahitur inter clavos magis magisque a sei) invicem distantes, tanto difficilius disten- 15 ditur et raucius sonat magis magisque continue manet relaxata. Et similiterk) est viderel) de funibusm), per quos papiliones alias tabernacula castrorum distenduntur et confirmantur, quod puta, nisin) habeant°) in sua extensione clavos propinquos, in quibus et per quos continue extendantur, manent laxati et 20 remissi. Sic est et de rela[xajcionep) obediencie et regi- minisq) in communitate populorum et in colliga- cioner) prepositorum ads) subiectos. Quoniam subiectit) quanto habent suum prepositumu) in medio sui magis vicinum 25 et sibi adherentem, ad quem sunt racione obediencie et subiec- cionis alligati, tanto magis manet ipsorum expeditum regimen, prompcior obediencia et gracior disciplina. Etv) quanto lon- giusw) a se distantem habent prelatum et minus minusque se 5 a) harmonia ed. b) harmoniae disciplinam ed. c) qui discordant 30 a lege Christi Jesu et traditionibus humanis inhaerent, non fixi in petra im- mobili. Nam chorda oc. ed. d) ad clavum capitis cytharae attrahitur et extenditur, tunc diutius manet tenta et dulcius oc. ed. e) proximios (sic) A. h) et — tenta om. ed. f) ita A; protracta ed. g) ac mitius ed. i) a se — magisque false om. ed. k) simile ed. 1) om. ed. m) de funi- 35 bus, per quos tabernaculum castrorum distenditur et confirmatur oc. ed. n) non ed. 0) funes add. ed. p) relaxatione ed. q) regimine Jesu s) suos add. ed. t) subditi ed. u) in Christi ed. r) dispositione ed. A scribitur false: propositum; — praepositum adhaerentem Christo capiti. v) e con- qui in medio eorum conversatur honeste, tanto magis oc. ed. 40 trario add. ed. W) ipse distat ab obedientia Christi, tanto oc. ed.
Strana 145
Duae causae relaxationis ordinis hierarchici in ecclesia. 145 inspicientem, tanto mox laxior inest ipsis obedienciaa) et negli- gencius regimen remissiorque disciplina. Unde potest videri, quam sit necessaria et utilis presencia et propinquitas preposi- torum ad subiectos et prelatorum residenciab) in locis suis personalis et quam sit nociva ipsorum absentacio perso- nalis a subiectis. Et omne illud quam sit dispendiosum salutis et dampnosum, quod quovis modo ledit talem ordinacionem proximorum, colligacionem regiminis atque obedienciam vel minuit aut relaxat. Et illud esse iuxta supradicta plane existimo [1] pro- 10 missionem officiorum et beneficiorum ac persona- tuum per Romanum episcopum in universa Christi ec- clesia et privilegia multiplicata exempcionis ab obediencia suorum propriorum atque proximorum sacerdotum. Summa insuper illiuse) relax aclionis sancte obediencie et destruc- 15 cionis gerarchicid) ordinis regiminisque est [2] institucio infinitarum personarum et admissio ipsorum a la- tere curatis sacerdotibus et propriis et ordinariis inme- diatise) cum equali fere auctoritate et inportunaf) gubernandi eosdem subiectos, utpote in racione confessiones audiendi et 20 docendi et alias spiritualia administrandi, sine subordinacione et sine dependencia ipsorum adinvicem qualicumque per lati- tudinem ecclesie universe, ut relucet in nimia multitudine fra- trum mendicancium et sacerdotum plebis propriorum, et quo modo inter istos est perpetua contencio, lis continua, zelus et 25 invidia inplacabilis, et distraccio hinc et indes) populorum, di- scisiob) plebium, et perinde contemptus propriorum sacerdotum a subiectis, et remissio vigilancie prepositorum ad subditos, ob- missio obediencie, relaxacio regiminis, minoracio sancte disci- pline, multiplicacio viciorum et devastacio omnium virtutum, 30 refrigeriumi) caritatis et habundancia cuiuslibet iniquitatis 1) per ecclesiam universam. Hec verok) omnia et singula tunc potissimum vigere ince- perunt secundum meum iudicium1), velutim) paulo ante dictum — a) tanto relaxior est obedientia ipsorum ad eum et remissior disci- 35 plina ed. b) residentium ed. c) ipsius ed. d) Ierarchiae ed. e) multi- f) impor- tudo fratrum mendicantium et sacerdotum add. ed. (v. infra). i) refrigerativum ed. tune ed. g) et inde om. ed. h) et discissio ed. k) am. ed. l) secundum meum iudicium om. ed. m) ut ed. 1) Cf. Matth. NXIV. 12. KYBAL: M. de Janov Regulae, IV. 10 40
Duae causae relaxationis ordinis hierarchici in ecclesia. 145 inspicientem, tanto mox laxior inest ipsis obedienciaa) et negli- gencius regimen remissiorque disciplina. Unde potest videri, quam sit necessaria et utilis presencia et propinquitas preposi- torum ad subiectos et prelatorum residenciab) in locis suis personalis et quam sit nociva ipsorum absentacio perso- nalis a subiectis. Et omne illud quam sit dispendiosum salutis et dampnosum, quod quovis modo ledit talem ordinacionem proximorum, colligacionem regiminis atque obedienciam vel minuit aut relaxat. Et illud esse iuxta supradicta plane existimo [1] pro- 10 missionem officiorum et beneficiorum ac persona- tuum per Romanum episcopum in universa Christi ec- clesia et privilegia multiplicata exempcionis ab obediencia suorum propriorum atque proximorum sacerdotum. Summa insuper illiuse) relax aclionis sancte obediencie et destruc- 15 cionis gerarchicid) ordinis regiminisque est [2] institucio infinitarum personarum et admissio ipsorum a la- tere curatis sacerdotibus et propriis et ordinariis inme- diatise) cum equali fere auctoritate et inportunaf) gubernandi eosdem subiectos, utpote in racione confessiones audiendi et 20 docendi et alias spiritualia administrandi, sine subordinacione et sine dependencia ipsorum adinvicem qualicumque per lati- tudinem ecclesie universe, ut relucet in nimia multitudine fra- trum mendicancium et sacerdotum plebis propriorum, et quo modo inter istos est perpetua contencio, lis continua, zelus et 25 invidia inplacabilis, et distraccio hinc et indes) populorum, di- scisiob) plebium, et perinde contemptus propriorum sacerdotum a subiectis, et remissio vigilancie prepositorum ad subditos, ob- missio obediencie, relaxacio regiminis, minoracio sancte disci- pline, multiplicacio viciorum et devastacio omnium virtutum, 30 refrigeriumi) caritatis et habundancia cuiuslibet iniquitatis 1) per ecclesiam universam. Hec verok) omnia et singula tunc potissimum vigere ince- perunt secundum meum iudicium1), velutim) paulo ante dictum — a) tanto relaxior est obedientia ipsorum ad eum et remissior disci- 35 plina ed. b) residentium ed. c) ipsius ed. d) Ierarchiae ed. e) multi- f) impor- tudo fratrum mendicantium et sacerdotum add. ed. (v. infra). i) refrigerativum ed. tune ed. g) et inde om. ed. h) et discissio ed. k) am. ed. l) secundum meum iudicium om. ed. m) ut ed. 1) Cf. Matth. NXIV. 12. KYBAL: M. de Janov Regulae, IV. 10 40
Strana 146
146 Matthiae de Janov Regulae, 1. II1, tr. 6, c. 32 et 33. est 1), cum a) ecclesia dei esse cepit pregravata per talem innu- merabilem multitudinem adventiciam et supervacaneam inpor- tunarum sacro sacerdocio Christi personarum, a latere ordi- nariis prepositis admissam et adiunctam propriis sacerdotibus plebium insubordinate et infeste. Et quamvis aliquando in pristinis temporibus sancte ecclesie2), quando puta sacerdotum in ecclesia erat paucitas, non usquequaque [ f. 238a sufficiens ad multitudinem plebium Christi rite gubernandam et administrandam, et quando adhuc in ecclesia Christi habun- 10 dabat caritas et tenebatur captiva iniquitas in monachis, in religiosisb), sacerdotibus et in plebe, tunc forsitan erat tollera- bilis et conpassibilis huiusmodi admissio talium personarum ad plebesc) administrandas et talis adiuncio religiosorum colla- teralis sacro sacerdocio in eisdem plebibus dirigendis quocum- 15 que modo vel disposicione. Tamen iam temporibus in istis periculosis supra modum, cum iamd) in summum gradum pessima yppocrisis est exaltata nec non dilatata, et cum modo nimium iame) refriguit caritas et iniquitas habundavit3), pre- fataf) diversitas, ymmo sibi invicem contraria multiplicitass) in- 20 finitarum et inportunarum personarum facta nimium inutilis et nociva plebibus christianis, ymmo ad magnum periculum ecclesie pervenith) et in dispendium salutis animarum atque in contemptum sacerdocii sancti et discipline christiane universe. Dixi vero notanter „temporibus in istis“, quando scilicet ava- 25 ricia prevaluiti) in utrisque istis, scilicet in sacerdotibus et re- ligiosisk), et utrique questus suos1) cupide inquirunt et avare rapiunt summis studiis, populos ad se alliciendom) et plebes di- strahendo. Sacrum tamen sacerdocium, quia est pars essencialis 5 a) cum Ecclesia Romana dotatione Constantini est obfuscata ita ed., 30 cet. om. usque ad vocem infeste. b) monachis, in religiosis om. ed. (sic), ponens tantum: in clericis, sacerdotibus et plebe oc. c) quales nunc ad- mittuntur symoniaci, in fide erronei et seducti arrogantia a veritate Christi Jesu. Patet in Actis apostolorum et epistolis Pauli. Tamen oc. seq. in ed. d) om. ed. e) : seq. in A. 1) regularum add. ed. g) multipliciter ed. 35 h) hoc evenit ed. i) et symonia dominatur add. ed. k) laicis (sic) ed. 1) om. ed. m) alliciendo, hi ad offertoria, et illi ad tabernas et mercimonia, et monachi ad claustra, etc. add. ed. 1) v. supra p. 145. 2) auctor hic probabiliter alludit temporibus s. ana- choretarum Aeguptiacorum nec non ordini S. Benedicti saec. VI. p. Chr. n. 40 3) Cf. Matth. XXIV. 12.
146 Matthiae de Janov Regulae, 1. II1, tr. 6, c. 32 et 33. est 1), cum a) ecclesia dei esse cepit pregravata per talem innu- merabilem multitudinem adventiciam et supervacaneam inpor- tunarum sacro sacerdocio Christi personarum, a latere ordi- nariis prepositis admissam et adiunctam propriis sacerdotibus plebium insubordinate et infeste. Et quamvis aliquando in pristinis temporibus sancte ecclesie2), quando puta sacerdotum in ecclesia erat paucitas, non usquequaque [ f. 238a sufficiens ad multitudinem plebium Christi rite gubernandam et administrandam, et quando adhuc in ecclesia Christi habun- 10 dabat caritas et tenebatur captiva iniquitas in monachis, in religiosisb), sacerdotibus et in plebe, tunc forsitan erat tollera- bilis et conpassibilis huiusmodi admissio talium personarum ad plebesc) administrandas et talis adiuncio religiosorum colla- teralis sacro sacerdocio in eisdem plebibus dirigendis quocum- 15 que modo vel disposicione. Tamen iam temporibus in istis periculosis supra modum, cum iamd) in summum gradum pessima yppocrisis est exaltata nec non dilatata, et cum modo nimium iame) refriguit caritas et iniquitas habundavit3), pre- fataf) diversitas, ymmo sibi invicem contraria multiplicitass) in- 20 finitarum et inportunarum personarum facta nimium inutilis et nociva plebibus christianis, ymmo ad magnum periculum ecclesie pervenith) et in dispendium salutis animarum atque in contemptum sacerdocii sancti et discipline christiane universe. Dixi vero notanter „temporibus in istis“, quando scilicet ava- 25 ricia prevaluiti) in utrisque istis, scilicet in sacerdotibus et re- ligiosisk), et utrique questus suos1) cupide inquirunt et avare rapiunt summis studiis, populos ad se alliciendom) et plebes di- strahendo. Sacrum tamen sacerdocium, quia est pars essencialis 5 a) cum Ecclesia Romana dotatione Constantini est obfuscata ita ed., 30 cet. om. usque ad vocem infeste. b) monachis, in religiosis om. ed. (sic), ponens tantum: in clericis, sacerdotibus et plebe oc. c) quales nunc ad- mittuntur symoniaci, in fide erronei et seducti arrogantia a veritate Christi Jesu. Patet in Actis apostolorum et epistolis Pauli. Tamen oc. seq. in ed. d) om. ed. e) : seq. in A. 1) regularum add. ed. g) multipliciter ed. 35 h) hoc evenit ed. i) et symonia dominatur add. ed. k) laicis (sic) ed. 1) om. ed. m) alliciendo, hi ad offertoria, et illi ad tabernas et mercimonia, et monachi ad claustra, etc. add. ed. 1) v. supra p. 145. 2) auctor hic probabiliter alludit temporibus s. ana- choretarum Aeguptiacorum nec non ordini S. Benedicti saec. VI. p. Chr. n. 40 3) Cf. Matth. XXIV. 12.
Strana 147
Adiunctio monachorum collateralis sacerdocio est inutilis et nociva. 147 in ordine sancte ecclesie et ad ipsum pertinet primarie regimen ecclesie et cura animarum, iuste zelare videtur iustamque que- relama) et murmura contra eos, qui tam inportune se ingerunt in medium, infinita scismata et turbacionemb) in sacerdotibus apropriatis et in plebibus ipsorum faciendo. Unde sacerdotume) propried) vox est illa apostoli exclamantise) et dicentis 1): „Uti- nam abscindantur, qui nosf) conturbant.“ Capitulum trigesimum terciums). (Quid sit in scripturis: divere deum vel deus dixit et audire nostrum. Et quod hodie vulgus sacerdotum non peccat ex 10 ignorantia, sed ex obstinatissima malitia et quod deum vindicem non creduntyh). Nunc post hanc disgressionem assumo iterum textum pro- phecie Ezechielis de abhominacione desolacionis conditum, qui dicit, ubi supra 2): (versus 12) „Et dixit ad me dominus: Certe vides, filii hominis, que seniores domus Israel faciunt in tenebris, unusquisque in abscondito cubilis sui. [a] Advertendumi) hic, quod, licet dicere dei sit unum semper et uniforme ad homines, tamen audire nostrum ea, que 20 deus semel loquitur, est multiplex et diversum secundum diver- sitatem audienciumk) et locorum et temporum ac circumstan- ciarum et adieccionum. Idem igitur est dicere dei nunc ad pre- dicatorem, quod tunc fuit ad prophetam, quamvis alio modo, in alio tempore et ob aliam occasionem. Dicere dei igitur nunc l) 25 ad predicatorem est quedam renovacio et vivificacio in predi- catore, id est in spirituſm] predicacionis illapso, et monicio in- tima singulari[s m) per illuminacionem sue veritatis, que convertit animum ad animadversionem scripture sancte prophetarum et inducitn) ad loquendum et scribendum. 15 30 a) in sanctaque querela et murmure ed. b) in populo christiano fecerunt ed., cet. omissis. c) Christi et sequacium apostolorum add. ed. d) om. ed. e) contra tales: Utinam ed. f) vos ed. et biblia. g) ita A rubr. h) ita add.ed. i) Animadvertendum ed. k) auditionum ed. 1) tunc ed. m) illapsum et monicione i. singulari A et ed. n) inducit ed.; 35 induxit A. 1) Galat. V. 12: „Utinam et abscindantur, qui vos conturbant.“ 2) Ezech. VIII. 12; cf. suprd c. 31. 10*
Adiunctio monachorum collateralis sacerdocio est inutilis et nociva. 147 in ordine sancte ecclesie et ad ipsum pertinet primarie regimen ecclesie et cura animarum, iuste zelare videtur iustamque que- relama) et murmura contra eos, qui tam inportune se ingerunt in medium, infinita scismata et turbacionemb) in sacerdotibus apropriatis et in plebibus ipsorum faciendo. Unde sacerdotume) propried) vox est illa apostoli exclamantise) et dicentis 1): „Uti- nam abscindantur, qui nosf) conturbant.“ Capitulum trigesimum terciums). (Quid sit in scripturis: divere deum vel deus dixit et audire nostrum. Et quod hodie vulgus sacerdotum non peccat ex 10 ignorantia, sed ex obstinatissima malitia et quod deum vindicem non creduntyh). Nunc post hanc disgressionem assumo iterum textum pro- phecie Ezechielis de abhominacione desolacionis conditum, qui dicit, ubi supra 2): (versus 12) „Et dixit ad me dominus: Certe vides, filii hominis, que seniores domus Israel faciunt in tenebris, unusquisque in abscondito cubilis sui. [a] Advertendumi) hic, quod, licet dicere dei sit unum semper et uniforme ad homines, tamen audire nostrum ea, que 20 deus semel loquitur, est multiplex et diversum secundum diver- sitatem audienciumk) et locorum et temporum ac circumstan- ciarum et adieccionum. Idem igitur est dicere dei nunc ad pre- dicatorem, quod tunc fuit ad prophetam, quamvis alio modo, in alio tempore et ob aliam occasionem. Dicere dei igitur nunc l) 25 ad predicatorem est quedam renovacio et vivificacio in predi- catore, id est in spirituſm] predicacionis illapso, et monicio in- tima singulari[s m) per illuminacionem sue veritatis, que convertit animum ad animadversionem scripture sancte prophetarum et inducitn) ad loquendum et scribendum. 15 30 a) in sanctaque querela et murmure ed. b) in populo christiano fecerunt ed., cet. omissis. c) Christi et sequacium apostolorum add. ed. d) om. ed. e) contra tales: Utinam ed. f) vos ed. et biblia. g) ita A rubr. h) ita add.ed. i) Animadvertendum ed. k) auditionum ed. 1) tunc ed. m) illapsum et monicione i. singulari A et ed. n) inducit ed.; 35 induxit A. 1) Galat. V. 12: „Utinam et abscindantur, qui vos conturbant.“ 2) Ezech. VIII. 12; cf. suprd c. 31. 10*
Strana 148
148 Matthiae de Janov Regulae, 1. III, tr. 6, c. 33. [b] Sequitur: „Certe vides, filiia) hominis.“ Hicb) „certe“ est modus loquendi et confirmacionis et ponitur ad innuendumc) evidenciam visionis, ad quod exprimendum, scilicet certitudinem, similiter additur: „Vides, filii hominis“. Videre siquidem habet maiorem evidenciam et idcirco illo verbo prophete sunt usi pro maiore expressione certe evidencie in suis revelacionibus et in dictis. Non enim spiritus sanctus admittit scribere aliquidd) pro utilitate suorum electorum, nisi visum certum et demonstratum, quatenus inde veritas sacre scripture a figmentis hominum et fabulis haberet differenciam et dignitatem. [c] Quod autem ait: „Filii hominis“, etc.9), iste est eciam modus loquendi in eodem propheta ad exprimendum altissimam dignitatem eius, qui loquitur, scilicet dei, in conparacione eius, ad quem fit locucio, puta hominis vel prophete, ad contestan- 15 dum auctoritatem eorum, que dicuntur, quia videlicet ea non sunt ex carne et sanguine, sed ex spiritu dei. Unde, si placet, eadem potest racio assignari illius, videlicet quod dominus Jhesus seipsum filium hominis ut plurimum expressit proprio in sermone, ad innuendum summam auctoritatem dei vel filii 20 unici dei, qui erat in principio supra filium hominis, nunc au- tem, existens idem cum filio hominis, affirmat et loquitur in filio hominis de filio dei et filio hominis, dicens 1) : „Cum venerit filius hominis, putasne, inveniet fidem super terram?" [d] Sequitur: „Certe vides, inquit, filii hominis, que seniores 25 domus Israel faciunt“f). Nota hic iuxta superius posita, quod omnia, hice) quecumque ponuntur, [f. 238b] illa ponuntur ad maiorem expressionem abhominacionis in desolacionem posite in templo dei, quoniam in hoc, quod dicitur hic „seniores“ ubi virtus probata2) et sapiencia iam deberet esse et habundare 30 racione ordinis et etatis et promocio iuvenum adhortacioque ad meliorah), et ecce, iniquitatisi) inibi egressio et expungnacio veri- tatis et virtutisk). Et quod dicitur: „Seniores domus Israel“, 10 7) Nota bonum (!) A. 12) Nota A alia manu. a) filii A; fili ed.; ita et infra. b) Hinc scribitur in A. c) maio- e) et cetera om. ed. 1) faciant ed. 35 rem ed. d) aut loqui ed. g) hic A ; haec ed. 1) maliora scribitur in A. i) ti- sup. lin. add. A. k) sicut quondam principes sacerdotum et seniores populi concitaverunt po- pulum contra Christum occidendum, sed latronem liberandum add. ed. 1) Lucae XVIII. 8 (libere allatum). 2) Cf. Sap. I. 3 (probata virtus).
148 Matthiae de Janov Regulae, 1. III, tr. 6, c. 33. [b] Sequitur: „Certe vides, filiia) hominis.“ Hicb) „certe“ est modus loquendi et confirmacionis et ponitur ad innuendumc) evidenciam visionis, ad quod exprimendum, scilicet certitudinem, similiter additur: „Vides, filii hominis“. Videre siquidem habet maiorem evidenciam et idcirco illo verbo prophete sunt usi pro maiore expressione certe evidencie in suis revelacionibus et in dictis. Non enim spiritus sanctus admittit scribere aliquidd) pro utilitate suorum electorum, nisi visum certum et demonstratum, quatenus inde veritas sacre scripture a figmentis hominum et fabulis haberet differenciam et dignitatem. [c] Quod autem ait: „Filii hominis“, etc.9), iste est eciam modus loquendi in eodem propheta ad exprimendum altissimam dignitatem eius, qui loquitur, scilicet dei, in conparacione eius, ad quem fit locucio, puta hominis vel prophete, ad contestan- 15 dum auctoritatem eorum, que dicuntur, quia videlicet ea non sunt ex carne et sanguine, sed ex spiritu dei. Unde, si placet, eadem potest racio assignari illius, videlicet quod dominus Jhesus seipsum filium hominis ut plurimum expressit proprio in sermone, ad innuendum summam auctoritatem dei vel filii 20 unici dei, qui erat in principio supra filium hominis, nunc au- tem, existens idem cum filio hominis, affirmat et loquitur in filio hominis de filio dei et filio hominis, dicens 1) : „Cum venerit filius hominis, putasne, inveniet fidem super terram?" [d] Sequitur: „Certe vides, inquit, filii hominis, que seniores 25 domus Israel faciunt“f). Nota hic iuxta superius posita, quod omnia, hice) quecumque ponuntur, [f. 238b] illa ponuntur ad maiorem expressionem abhominacionis in desolacionem posite in templo dei, quoniam in hoc, quod dicitur hic „seniores“ ubi virtus probata2) et sapiencia iam deberet esse et habundare 30 racione ordinis et etatis et promocio iuvenum adhortacioque ad meliorah), et ecce, iniquitatisi) inibi egressio et expungnacio veri- tatis et virtutisk). Et quod dicitur: „Seniores domus Israel“, 10 7) Nota bonum (!) A. 12) Nota A alia manu. a) filii A; fili ed.; ita et infra. b) Hinc scribitur in A. c) maio- e) et cetera om. ed. 1) faciant ed. 35 rem ed. d) aut loqui ed. g) hic A ; haec ed. 1) maliora scribitur in A. i) ti- sup. lin. add. A. k) sicut quondam principes sacerdotum et seniores populi concitaverunt po- pulum contra Christum occidendum, sed latronem liberandum add. ed. 1) Lucae XVIII. 8 (libere allatum). 2) Cf. Sap. I. 3 (probata virtus).
Strana 149
Explicatur Ezech. VIII. 12. 149 id est in id positi in christianitate et electi, ut mala prohiberent et invigilarent virtutibus, et ecce, ipsimeta) faciunt in domo dei scelera multa et nephanda „in tenebris“, scilicet sue igno- rancie vel oblivionis dei, illi, qui lumen debe[bJantb) esse in ec- clesia et ob id sunt super candelabrum constituti 1), ipsi autem tenebre effecti, in tenebris ambulant 2), que omnia nimis abho- minacionem c) aggravant et desolacionem condensant in ecclesia sacrosancta, sicut scriptum est 3): „Quodsi lumen, quod in te est, tenebre sint, ipse tenebre quante erunt?“, id est, nimis valde excessive et nocive. [e] Sequitur: „Unusquisque in abscondito cubilis sui.“ Cum dicit „unusquisque“ universaliter et nullum excipit, in sacer- dotibus primum et clericisd), qui non apponere[nJte) aliquid ad multiplicacionem et abhominacionem, et illud eciam accedit multum ad 1) maioritatem horrende abhominacionis in ecclesia in desolacionem, cum „omnes declinaverints) et inutiles facti sint, et non est, qui faciat bonum“ 4), et non reperiatur vir, qui talibus malis se obiciat quasi murus pro domo dei 5), nec sit in eo, qui recogitet 6) et corde intelligat et convertatur 7) ad dominum deum suum, neque inveniatur quisquam, quih) in- 20 gemiscat fideliter, dolens super malis, que fiunt in Jerusalem i) 8), sed „unusquisque in abscondito cubiculi[s] sui“ abhomi- nacionemk) conmiscet et victimat in domo dei. Hinc trahitur duplex sensus, abhominacionem horridam aggravans 1). Primus, quod „seniores“, id est presbyteri, mala 25 in domo dei faciunt non quidem ex ignorancia vel ruditate, ut contingit in plebeis et simplicibus, sed ex certa sciencia; non ex infirmitate vel fragilitate et a casu, sed ex proposito et in- 5 10 15 a) corr. A. b) debeant A. c) abominatione ed. d) vel seniori- bus laicis add. ed. e) qui apponerent ed. f) et ad ed. g) declina- 30 k) abomi- verunt — facti sunt ed. h) sup. lin. A. i) Hierusalem ed. nationibus se c. ed. 1) horride aggravantium ed. 1) Cf. Matth. V. 15: „Neque accendunt lucernam et ponunt eam sub modio, sed super candelabrum, ut luceat omnibus, qui in domo sunt.“ 2) phrasis „ambulare in tenebris" saepius in biblia occurrit; cf. Joan. XII. 35. 35 3) Matth. VI. 23. 4) Cf. Psalm. XIII. 3. 5) Cf. Ezech. XIII. 5: „Ne- 6) Cf. Isaiae LVII. 1: „Justus que opposuistis murum pro domo Israel.“ 7) Cf. Isaiae VI. I0 (et corde perit et non est, qui recogitet in corde suo.“ suo intelligat et convertatur). 8) Cf. Ezech. IX. 4 (dolentium super cunctis abominationibus, quae fiunt in medio eius). 40
Explicatur Ezech. VIII. 12. 149 id est in id positi in christianitate et electi, ut mala prohiberent et invigilarent virtutibus, et ecce, ipsimeta) faciunt in domo dei scelera multa et nephanda „in tenebris“, scilicet sue igno- rancie vel oblivionis dei, illi, qui lumen debe[bJantb) esse in ec- clesia et ob id sunt super candelabrum constituti 1), ipsi autem tenebre effecti, in tenebris ambulant 2), que omnia nimis abho- minacionem c) aggravant et desolacionem condensant in ecclesia sacrosancta, sicut scriptum est 3): „Quodsi lumen, quod in te est, tenebre sint, ipse tenebre quante erunt?“, id est, nimis valde excessive et nocive. [e] Sequitur: „Unusquisque in abscondito cubilis sui.“ Cum dicit „unusquisque“ universaliter et nullum excipit, in sacer- dotibus primum et clericisd), qui non apponere[nJte) aliquid ad multiplicacionem et abhominacionem, et illud eciam accedit multum ad 1) maioritatem horrende abhominacionis in ecclesia in desolacionem, cum „omnes declinaverints) et inutiles facti sint, et non est, qui faciat bonum“ 4), et non reperiatur vir, qui talibus malis se obiciat quasi murus pro domo dei 5), nec sit in eo, qui recogitet 6) et corde intelligat et convertatur 7) ad dominum deum suum, neque inveniatur quisquam, quih) in- 20 gemiscat fideliter, dolens super malis, que fiunt in Jerusalem i) 8), sed „unusquisque in abscondito cubiculi[s] sui“ abhomi- nacionemk) conmiscet et victimat in domo dei. Hinc trahitur duplex sensus, abhominacionem horridam aggravans 1). Primus, quod „seniores“, id est presbyteri, mala 25 in domo dei faciunt non quidem ex ignorancia vel ruditate, ut contingit in plebeis et simplicibus, sed ex certa sciencia; non ex infirmitate vel fragilitate et a casu, sed ex proposito et in- 5 10 15 a) corr. A. b) debeant A. c) abominatione ed. d) vel seniori- bus laicis add. ed. e) qui apponerent ed. f) et ad ed. g) declina- 30 k) abomi- verunt — facti sunt ed. h) sup. lin. A. i) Hierusalem ed. nationibus se c. ed. 1) horride aggravantium ed. 1) Cf. Matth. V. 15: „Neque accendunt lucernam et ponunt eam sub modio, sed super candelabrum, ut luceat omnibus, qui in domo sunt.“ 2) phrasis „ambulare in tenebris" saepius in biblia occurrit; cf. Joan. XII. 35. 35 3) Matth. VI. 23. 4) Cf. Psalm. XIII. 3. 5) Cf. Ezech. XIII. 5: „Ne- 6) Cf. Isaiae LVII. 1: „Justus que opposuistis murum pro domo Israel.“ 7) Cf. Isaiae VI. I0 (et corde perit et non est, qui recogitet in corde suo.“ suo intelligat et convertatur). 8) Cf. Ezech. IX. 4 (dolentium super cunctis abominationibus, quae fiunt in medio eius). 40
Strana 150
150 Matthiae de Janov Regulae, l. III, tr. 6, c. 33. veterata malicia et effrenataa), sicut scriptum est 1): „Prodiit [quasi] ex adipe iniquitas eorum, transierunt in affectum cordis. Et alibi dicitur 2): „In corde et corde locuti sunt.“ Et hoc est dictum: „Unusquisque in abscondito cubilis sui.“ Secundus 5 sensus est, quod omnia mala in ecclesia, que seniores faciunt, ea faciunt sub yppocrisi, id est sub speciebus pietatis et sanc- titatis, lupi rapaces sub vestimentis ovium existentes 3), que est duplex iniquitas, id est quod foris coram hominibus facta de genere bonorum faciunt, ut videantur ab hominibus et hono- 10 rentur et ditentur pro speciebus et condicione religionis, sed in abscondito sui cubiculis sine timore dei sunt, et sine verecundia iniquitatem cogitant et operantur, respectu[m]b) dei, qui renes et corda scrutatur 4), minime advertentes. [f] Propter quod sequitur 5): „Dicunt enim: Non videt 15 nos dominus.“ Dicunt, etsi non ore in publico, ne inveni- antur reprehensibiles tamquam ille insipiens, qui dixit in corde suo: Non est deus 6), tamen facto hoc ostendunt vel factis suis hoce) locuntur, puta quod dominus eos non videt, — iuxta illud, quod dicit apostolus?): „Confitentur se nosse deum, factis 20 autem negant.“ Habet siquidem hoc per malum pessima yppocrisis, quod dum homo effunditur ad carnem et ad hunc mun- dumd), volens ea lucrifacere, mox egreditur a facie dei suis) et venit in ignoranciam et oblivionem domini dei sui. Et post hec 25 in maius malum dilabitur homo yppocrita huiusmodi, quod credat deum peccata hominum disimulare et faciliter per- transire. Et inde fit, quod dei inmensam misericordiam ad pecca- tores convertit sibi in favorem malorum, id est acsi deus ipse sit fautor malorum, et dei longanimem pacienciam adducit ad 30 dissimulacionem et negligenciam ulcionis peccatorum, et perinde ete) iniquitates yppocrite parvipendunt. Que obceca- ciof) est exacerbacio dei et domini Jhesu crudelissima et acce- leracio ire eius, sicut scriptum est 9): „Propter quid inpius irri- 26) Nota A alia manu. a) corr. A. b) respectum ed. e) om. ed. 1) excaecatio ed. 1) Psalm. LXXII. 7. 2) Psalm. XI. 3. 3) Cf. Matth. VII. 15. 4) Cf. Psalm. VII. 10 (scrutans corda et renes deus). 5) Ezech. VIII. 12. 6) Cf. Psalm. XIII. I. 7) Tit. I. 16. s) Cf. Genes. IV. 16: „Egressus 9) Psalm. X. 13. 40 Cain a facie domini“, ctc. c) haec el. d) modum ed. 35
150 Matthiae de Janov Regulae, l. III, tr. 6, c. 33. veterata malicia et effrenataa), sicut scriptum est 1): „Prodiit [quasi] ex adipe iniquitas eorum, transierunt in affectum cordis. Et alibi dicitur 2): „In corde et corde locuti sunt.“ Et hoc est dictum: „Unusquisque in abscondito cubilis sui.“ Secundus 5 sensus est, quod omnia mala in ecclesia, que seniores faciunt, ea faciunt sub yppocrisi, id est sub speciebus pietatis et sanc- titatis, lupi rapaces sub vestimentis ovium existentes 3), que est duplex iniquitas, id est quod foris coram hominibus facta de genere bonorum faciunt, ut videantur ab hominibus et hono- 10 rentur et ditentur pro speciebus et condicione religionis, sed in abscondito sui cubiculis sine timore dei sunt, et sine verecundia iniquitatem cogitant et operantur, respectu[m]b) dei, qui renes et corda scrutatur 4), minime advertentes. [f] Propter quod sequitur 5): „Dicunt enim: Non videt 15 nos dominus.“ Dicunt, etsi non ore in publico, ne inveni- antur reprehensibiles tamquam ille insipiens, qui dixit in corde suo: Non est deus 6), tamen facto hoc ostendunt vel factis suis hoce) locuntur, puta quod dominus eos non videt, — iuxta illud, quod dicit apostolus?): „Confitentur se nosse deum, factis 20 autem negant.“ Habet siquidem hoc per malum pessima yppocrisis, quod dum homo effunditur ad carnem et ad hunc mun- dumd), volens ea lucrifacere, mox egreditur a facie dei suis) et venit in ignoranciam et oblivionem domini dei sui. Et post hec 25 in maius malum dilabitur homo yppocrita huiusmodi, quod credat deum peccata hominum disimulare et faciliter per- transire. Et inde fit, quod dei inmensam misericordiam ad pecca- tores convertit sibi in favorem malorum, id est acsi deus ipse sit fautor malorum, et dei longanimem pacienciam adducit ad 30 dissimulacionem et negligenciam ulcionis peccatorum, et perinde ete) iniquitates yppocrite parvipendunt. Que obceca- ciof) est exacerbacio dei et domini Jhesu crudelissima et acce- leracio ire eius, sicut scriptum est 9): „Propter quid inpius irri- 26) Nota A alia manu. a) corr. A. b) respectum ed. e) om. ed. 1) excaecatio ed. 1) Psalm. LXXII. 7. 2) Psalm. XI. 3. 3) Cf. Matth. VII. 15. 4) Cf. Psalm. VII. 10 (scrutans corda et renes deus). 5) Ezech. VIII. 12. 6) Cf. Psalm. XIII. I. 7) Tit. I. 16. s) Cf. Genes. IV. 16: „Egressus 9) Psalm. X. 13. 40 Cain a facie domini“, ctc. c) haec el. d) modum ed. 35
Strana 151
Qualiter hypocritae in deum peccent. 151 tavit deum? Dixit enim in corde: Non requiret.“ Et iterum alia scriptura dicit, loquens ad iudices aliorum, id est sacer- dotes, [ad] Romanos II1): „Existimas autem hoc, o homo, qui iudicas eos, qui talia agunt, et facis ea, quia tu effugies iudi- cium dei? An divicias bonitatis eius [et] paciencie et longani- mitatis contempnis?“ Et magis ad propositum 2): „Ignoras, quo- niam benignitas dei ad penitenciam te adducit? Tu autem se- cundum duriciam tuam et inpenitens cor tuum thesaurisas tibi iram in die ire et revelacionis [f. 239a] iusti iudicii dei.“ Inde eciam provenit, quod yppocrite in se ipsis et in aliis 10 disciplinam et virtutes sanctas relaxant meritaque virtutum non valdea) expectant premiari. Et idcirco dictumb) est 3) : „Dicunt enim: Non videt dominus meusc), dereliquit do- minus terram." Ex hoc insuper in pessimum vicium ingratitudinis di- 15 labuntur et maxime efficiuntur domino Jhesu crucifixo [in- grati] et ipsius laboribus ac doloribus infinitis per hoc, quod omnia dona dei et carismata et omnis sapiencia et verbum dei in talibus yppocritis et coram ipsis sunt inveterata longo usu et ex magna dei donorum habundancia, ita, quodd) nec ipsa 20 digne iam appreciant, nec per ea digne opus domini Jhesu, id est salutem animarum operantur, sed magis per ea et in eis faciunte) suamf) voluntatem cecam ets) per ea, que sunt do- mini Jhesu, querunt, que sua sunth) 4), scilicet divicias et ho- nores, delicatumi) comodum huius vite. Et ista est eorum ini- 25 quitas maxima super terram et negaciok) contra omnipotentem iuxta decretum]) scripture in m) Job 5) et divine veritatis 6). Hii sunt, quibus dominus Jhesus est tamquam mortuus a corde. Illi sunt insuper servi nequam, qui dicunt in corde suo: „Mo- ram facit dominus venire“ 7). Et ita incipiunt esse crudeles suis 1) 30 conservis et negligentes in sua administracione, non timent nunc 9) Nota bene totum A ad calcem folii super. a) J. seq. in A. b) scriptum ed. c) nos dominus ed. d) Itaque ed. e) exercent ed. f) cupiditatem et add. ed. 8) tunc add. ed. h) non 1) dictum ed. 35 quae Jesu crucifixi ed. i) et d. ed. k) negociatio ed. m) om. ed. 1) scilicet (?) seq. in A. 1) Rom. II. 3—4. 2) Rom. II. 4—5. 3) Ezech. VIII. 12, l. c. 6) Cf. Philipp. II. 21. 5) Cf. Job XXXI. 28 (negatio contra deum altis- simum). 6) Cf. Matth. XV. 8 (cor autem eorum longe est a me). 7) Matth. XXIV. 48. 40
Qualiter hypocritae in deum peccent. 151 tavit deum? Dixit enim in corde: Non requiret.“ Et iterum alia scriptura dicit, loquens ad iudices aliorum, id est sacer- dotes, [ad] Romanos II1): „Existimas autem hoc, o homo, qui iudicas eos, qui talia agunt, et facis ea, quia tu effugies iudi- cium dei? An divicias bonitatis eius [et] paciencie et longani- mitatis contempnis?“ Et magis ad propositum 2): „Ignoras, quo- niam benignitas dei ad penitenciam te adducit? Tu autem se- cundum duriciam tuam et inpenitens cor tuum thesaurisas tibi iram in die ire et revelacionis [f. 239a] iusti iudicii dei.“ Inde eciam provenit, quod yppocrite in se ipsis et in aliis 10 disciplinam et virtutes sanctas relaxant meritaque virtutum non valdea) expectant premiari. Et idcirco dictumb) est 3) : „Dicunt enim: Non videt dominus meusc), dereliquit do- minus terram." Ex hoc insuper in pessimum vicium ingratitudinis di- 15 labuntur et maxime efficiuntur domino Jhesu crucifixo [in- grati] et ipsius laboribus ac doloribus infinitis per hoc, quod omnia dona dei et carismata et omnis sapiencia et verbum dei in talibus yppocritis et coram ipsis sunt inveterata longo usu et ex magna dei donorum habundancia, ita, quodd) nec ipsa 20 digne iam appreciant, nec per ea digne opus domini Jhesu, id est salutem animarum operantur, sed magis per ea et in eis faciunte) suamf) voluntatem cecam ets) per ea, que sunt do- mini Jhesu, querunt, que sua sunth) 4), scilicet divicias et ho- nores, delicatumi) comodum huius vite. Et ista est eorum ini- 25 quitas maxima super terram et negaciok) contra omnipotentem iuxta decretum]) scripture in m) Job 5) et divine veritatis 6). Hii sunt, quibus dominus Jhesus est tamquam mortuus a corde. Illi sunt insuper servi nequam, qui dicunt in corde suo: „Mo- ram facit dominus venire“ 7). Et ita incipiunt esse crudeles suis 1) 30 conservis et negligentes in sua administracione, non timent nunc 9) Nota bene totum A ad calcem folii super. a) J. seq. in A. b) scriptum ed. c) nos dominus ed. d) Itaque ed. e) exercent ed. f) cupiditatem et add. ed. 8) tunc add. ed. h) non 1) dictum ed. 35 quae Jesu crucifixi ed. i) et d. ed. k) negociatio ed. m) om. ed. 1) scilicet (?) seq. in A. 1) Rom. II. 3—4. 2) Rom. II. 4—5. 3) Ezech. VIII. 12, l. c. 6) Cf. Philipp. II. 21. 5) Cf. Job XXXI. 28 (negatio contra deum altis- simum). 6) Cf. Matth. XV. 8 (cor autem eorum longe est a me). 7) Matth. XXIV. 48. 40
Strana 152
152 Matthiae de Janov Regulae, 1. III, tr. 6, c. 33 et 34. comedere et bibere cum ebriosis 1). Isti sunt sacerdotes a) ama- tores huius vite et pacis et delicate vite secutores, ceci et duces cecorum 2). Illi sunt moderni rectores et clerici, in quibus est fides Jhesu crucifixi mortua, dileccio tepida et spes ficta, signum 5 huius habentes, quoniam nec inquirunt virtutem et sapienciam operari tota die, nec magnipendunt virtutesb), neque in ipsis con- delectantur, sed solum in libitis carnis et in pace et amicicia huius mundi. Hii sunt sacerdotes et rectores plebium, a qui- bus dulcedo et suavitas spiritus Jhesu crucifixi recessit 3), sicque 10 manent a spiritu vivificante 4) desolati, tantum consuetudines ecclesie adhuc exequentes ex usu antiquato, que est altera na- tura in eis. Et in eo sibimet alludunt et blandiuntur aliisc), ut dictum est, spiritum Jhesu crucifixi non habentes vivificantem, neque scientes eum, neque, si spiritus Jhesu est, animadvertentes. 15 Isti sunt, qui adinvenciones, mandata et doctrinas hominum et omnia opera atque industrias humanitus condita et multipli- catad) magnificant, sanctificant et coram eis tremunt et per ea satagunt et dominum deum suum valde colere et venerari cum hoc, opera domini Jhesu crucifixi non digne perpendentes et 20 mandata dei et domini Jhesu et ipsius verba indigne exe- quentes, et omnia, que graviora sunt legis, misericordiam et iusticiam, negligenter obmittentes, sicut scriptum est 5): „Ve, vobis, scribe et pharisei yppocrite, qui decimatis mentum et anetum [et cyminum] et dereli'n quitis9), que graviora sunt legis, 25 misericordiam [et fidem] et iudicium, colantes1) culicem, came- lum autems) glucientes“h). Et iterum 6): „Yppocrite, bene pro- phetavit de vobis Ysaias. Populus hic labiis me honorat, cor autem eorum longe est a me. Frustrai) autem colunt me, do- centes mandata et doctrinas hominum.“ Quia namque hii tales, 30 spiritum Jhesu sunt non habentes, necesse habent, ut opera et adinvenciones hominum timeant et magnipendant, et, neces- sitate sola consuetudinaria vel aliask) obligacione conventicia et mercenaria universa, que sunt legis et condicionis christiane, a) om. ed. b) theologicas neque morales, neque add. ed. c) alias A. d) multiplicatas ed. e) dereliquitis A; reliquistis biblia. f) corr. A; 11) deglutientes ed. i) Sine causu biblia. excolantes biblia. g) om. ed. k) alia cd. 35 1) Cf. Matth. XXIV. 49. 2) Cf. Matth. XV. 14 (caeci sunt et duces caecorum). 3) Cf. II. Cor. VI. 6 (in suavitate, in spiritu sancto). 4) phra- 6) Matth. XXIII. 23—24. 6) Malth. XV. 8—9. 40 sis biblica communis.
152 Matthiae de Janov Regulae, 1. III, tr. 6, c. 33 et 34. comedere et bibere cum ebriosis 1). Isti sunt sacerdotes a) ama- tores huius vite et pacis et delicate vite secutores, ceci et duces cecorum 2). Illi sunt moderni rectores et clerici, in quibus est fides Jhesu crucifixi mortua, dileccio tepida et spes ficta, signum 5 huius habentes, quoniam nec inquirunt virtutem et sapienciam operari tota die, nec magnipendunt virtutesb), neque in ipsis con- delectantur, sed solum in libitis carnis et in pace et amicicia huius mundi. Hii sunt sacerdotes et rectores plebium, a qui- bus dulcedo et suavitas spiritus Jhesu crucifixi recessit 3), sicque 10 manent a spiritu vivificante 4) desolati, tantum consuetudines ecclesie adhuc exequentes ex usu antiquato, que est altera na- tura in eis. Et in eo sibimet alludunt et blandiuntur aliisc), ut dictum est, spiritum Jhesu crucifixi non habentes vivificantem, neque scientes eum, neque, si spiritus Jhesu est, animadvertentes. 15 Isti sunt, qui adinvenciones, mandata et doctrinas hominum et omnia opera atque industrias humanitus condita et multipli- catad) magnificant, sanctificant et coram eis tremunt et per ea satagunt et dominum deum suum valde colere et venerari cum hoc, opera domini Jhesu crucifixi non digne perpendentes et 20 mandata dei et domini Jhesu et ipsius verba indigne exe- quentes, et omnia, que graviora sunt legis, misericordiam et iusticiam, negligenter obmittentes, sicut scriptum est 5): „Ve, vobis, scribe et pharisei yppocrite, qui decimatis mentum et anetum [et cyminum] et dereli'n quitis9), que graviora sunt legis, 25 misericordiam [et fidem] et iudicium, colantes1) culicem, came- lum autems) glucientes“h). Et iterum 6): „Yppocrite, bene pro- phetavit de vobis Ysaias. Populus hic labiis me honorat, cor autem eorum longe est a me. Frustrai) autem colunt me, do- centes mandata et doctrinas hominum.“ Quia namque hii tales, 30 spiritum Jhesu sunt non habentes, necesse habent, ut opera et adinvenciones hominum timeant et magnipendant, et, neces- sitate sola consuetudinaria vel aliask) obligacione conventicia et mercenaria universa, que sunt legis et condicionis christiane, a) om. ed. b) theologicas neque morales, neque add. ed. c) alias A. d) multiplicatas ed. e) dereliquitis A; reliquistis biblia. f) corr. A; 11) deglutientes ed. i) Sine causu biblia. excolantes biblia. g) om. ed. k) alia cd. 35 1) Cf. Matth. XXIV. 49. 2) Cf. Matth. XV. 14 (caeci sunt et duces caecorum). 3) Cf. II. Cor. VI. 6 (in suavitate, in spiritu sancto). 4) phra- 6) Matth. XXIII. 23—24. 6) Malth. XV. 8—9. 40 sis biblica communis.
Strana 153
Qualiter hypocritae opera hominum et opera dei exequantur. 153 agittati, operentur, et nullo modo ex Christi Jhesu crucifixi amore et proximorum dileccione, facti „quasi equus et mulus, in quibus non est intellectus“1), qui trahunt redam loris as- stricti 2) et ex usu inducti et infrenatia). Ita isti yppocrite, clerici moderni et sacerdotes, quia facti sunt quasi „vitula Effraym doctab) diligere trituram“ secundum propheciame)3), ideoque sive sponte, sive coacti faciunt omne, quod faciunt, quia non ex fide viva et spiritu Jhesu crucifixid), seu non ex dileccione pura id faciunt, abhominacio sunt pessima et gravissima Jhesu Christo secundum scripturam, que dicit 4): „Nonne ideo, quia deus suus 10 vendidit eos et dominus conclusit illos. Non enim est deus noster ute) dii eorum et inimici nostri sunt iudices.“ Sequitur ad propositum 5): „De vinea Sodomorum vinum eorum et de suburbanis Gomorre: uva eorum uva fellis, et botrus amarissi- mus. Fel draconum vinum eorum, set venenum aspidum in- 15 sanabile. Nonne hec condita sunt apud me et signata in the- sauris meis?“ Tales sunt victime yppocritarum et omnis ad- ministracio eorum, qui hunc mundum diligentes, post carnem suam dominum Jhesum locaveruntf). 5 Capitulum trigesimum quartums). 20 [Idolum Adonidis quale fuerit et quod saverdotes papae illi sunt, qui per hoc idolum significantur et per suam hypocrisim duo- bus dominis serviunt, mundo et Christo, Belial et rebus sacris, nihil non fingentes, ut simplicibus imponant, et tamen non sunt, quales se simulant h). 25 [f. 239b] Sequitur 6): (versus 13) „Et dixit dominus ad me: Adhuc con- versus, videbis abhominaciones maiores, quas isti faciunt. (versuis 14) Et introduxit me per hostium porte domus domini, quod respiciebat ad aquilonem. Et 30 a) et hypocrisi excaecati velut alter Samson in mola asinaria astrictus operabatur add. ed. b) sup. lin. A manu alia. c) prophetam ed. d) edocti add. ed. e) sicut ed. 1) Dominus autem dicit [Matth. 7]: Nun- 8) Cap.m XXXIIII. A quid colligunt de spinis uvas? et caetera add. ed. b) ita inscribitur in ed. culore rubro. 35 1) Cf. Psalm. XXXI. 9. 2) Cf. Act. apost. XXII. 25 (et cum astrin- xissent eum loris). 3) Cf. Oscav X. 11. 4) Deuter. XXXII. 30—31. 5). Deuter. XXXII. 32—34. 6) Ezech. VIII. 13—1./.
Qualiter hypocritae opera hominum et opera dei exequantur. 153 agittati, operentur, et nullo modo ex Christi Jhesu crucifixi amore et proximorum dileccione, facti „quasi equus et mulus, in quibus non est intellectus“1), qui trahunt redam loris as- stricti 2) et ex usu inducti et infrenatia). Ita isti yppocrite, clerici moderni et sacerdotes, quia facti sunt quasi „vitula Effraym doctab) diligere trituram“ secundum propheciame)3), ideoque sive sponte, sive coacti faciunt omne, quod faciunt, quia non ex fide viva et spiritu Jhesu crucifixid), seu non ex dileccione pura id faciunt, abhominacio sunt pessima et gravissima Jhesu Christo secundum scripturam, que dicit 4): „Nonne ideo, quia deus suus 10 vendidit eos et dominus conclusit illos. Non enim est deus noster ute) dii eorum et inimici nostri sunt iudices.“ Sequitur ad propositum 5): „De vinea Sodomorum vinum eorum et de suburbanis Gomorre: uva eorum uva fellis, et botrus amarissi- mus. Fel draconum vinum eorum, set venenum aspidum in- 15 sanabile. Nonne hec condita sunt apud me et signata in the- sauris meis?“ Tales sunt victime yppocritarum et omnis ad- ministracio eorum, qui hunc mundum diligentes, post carnem suam dominum Jhesum locaveruntf). 5 Capitulum trigesimum quartums). 20 [Idolum Adonidis quale fuerit et quod saverdotes papae illi sunt, qui per hoc idolum significantur et per suam hypocrisim duo- bus dominis serviunt, mundo et Christo, Belial et rebus sacris, nihil non fingentes, ut simplicibus imponant, et tamen non sunt, quales se simulant h). 25 [f. 239b] Sequitur 6): (versus 13) „Et dixit dominus ad me: Adhuc con- versus, videbis abhominaciones maiores, quas isti faciunt. (versuis 14) Et introduxit me per hostium porte domus domini, quod respiciebat ad aquilonem. Et 30 a) et hypocrisi excaecati velut alter Samson in mola asinaria astrictus operabatur add. ed. b) sup. lin. A manu alia. c) prophetam ed. d) edocti add. ed. e) sicut ed. 1) Dominus autem dicit [Matth. 7]: Nun- 8) Cap.m XXXIIII. A quid colligunt de spinis uvas? et caetera add. ed. b) ita inscribitur in ed. culore rubro. 35 1) Cf. Psalm. XXXI. 9. 2) Cf. Act. apost. XXII. 25 (et cum astrin- xissent eum loris). 3) Cf. Oscav X. 11. 4) Deuter. XXXII. 30—31. 5). Deuter. XXXII. 32—34. 6) Ezech. VIII. 13—1./.
Strana 154
154 Matthiae de Janov Regulae, l. III, tr. 6, c. 34. ecce, ibi mulieres sedebant, plangentes Adonidem. (versus 15) Et dixit ad me: Certe vidisti, filii hominisa).“ [a] Advertendum hic, quod „dicere istud dei ad me“, est commonicio predicatoris intima a spiritu Jhesu crucifixi et illuminacio intelligencie ad considerandum mala horrenda, que ab yppocritis et sub yppocrisi fiunt a sacerdotibus primum et clericis in populo christianob), et que fiunt abhominaciones a plebibus christianis. Venit enim in predicatorem quedam visi- tacio notabilise) quandoque et cum igne sensibili et incenso in 10 corde et toto pectore. Et d) ego, quandocumque ista scripsi et quamdiu ista scripsi, michi semper affuit ille ignis, captivans quodam modo me ip- sum et perurgens ad scribendum, hic que ponuntur. Et de isto igne, feci iam alias mencionem 1). Quandocumque enim oro 15 fideliter, stren[nJue et cum attencione, mox adest michi, et adurit cor et totum pectus meum valde admodum suaviter, et iocun- dum me facit mox ac devotum repletumque et potentem ad me- ditandum, docendum et orandum atque conscribendum, ac viva- cem facit in memoria mea et intelligencia[m] prophetarum. 20 Et tunc omnia, que lego in lege et prophetis, omni sua inter- pretacione alludunt limpide et apropriate huic tempori et figure qualitatique huius temporis atque elucidant singulas ipsius con- diciones. Cum hoc tamen nolo me existimare esse aliquid, sed humiliter me subicio iudicio et decrecionie) ecclesie Christi sa- 25 crosancte. 5 b] Hoc autem, quod sequitur 2): „Adhuc conversus, videbis 9) De igne A alia manu. a) haec phrasis sequitur in ed.: In Hebraeis habetur, plangentes Tham- mutz. Et ut dicunt: Idolum erat concavum, et fiebat ignis intra, cuius calor 30 sursum ascendens, faciebat liquefieri oculos idoli, qui erant plumbei, et tunc videbatur plorare: quod videntes mulieres, flebant in eius cultu. b) in po- d) Verba sequentia plane alterata in pulis christianis ed. c) nobilis ed. editione leguntur hunc in modum inpersonalem: De quo igne Salvator dicit: Ignem veni mittere, etc. Quandocunque ergo venit iste ignis ad fideliter 35 orantem vel meditantem sive audientem verba Jesu Christi, mox adurit cor quadam suavi dulcedine et iocunda replet devotione: tunc vivacem facit me- moriam ipsius Jesu et dat intelligentiam scripturarum sacrarum et interpre- tationes et successus alludunt limpide et appropriate tempori praesenti et figurae figuratae qualitatique illius temporis atque elucidant singulas ipsius e) ita A et ed. 40 conditiones. Hoc autem, quod sequitur, etc. 1) v. supra c. 23. 2) Cf. Joan. VII. 24: „Nolite iudicare secundum faciem."
154 Matthiae de Janov Regulae, l. III, tr. 6, c. 34. ecce, ibi mulieres sedebant, plangentes Adonidem. (versus 15) Et dixit ad me: Certe vidisti, filii hominisa).“ [a] Advertendum hic, quod „dicere istud dei ad me“, est commonicio predicatoris intima a spiritu Jhesu crucifixi et illuminacio intelligencie ad considerandum mala horrenda, que ab yppocritis et sub yppocrisi fiunt a sacerdotibus primum et clericis in populo christianob), et que fiunt abhominaciones a plebibus christianis. Venit enim in predicatorem quedam visi- tacio notabilise) quandoque et cum igne sensibili et incenso in 10 corde et toto pectore. Et d) ego, quandocumque ista scripsi et quamdiu ista scripsi, michi semper affuit ille ignis, captivans quodam modo me ip- sum et perurgens ad scribendum, hic que ponuntur. Et de isto igne, feci iam alias mencionem 1). Quandocumque enim oro 15 fideliter, stren[nJue et cum attencione, mox adest michi, et adurit cor et totum pectus meum valde admodum suaviter, et iocun- dum me facit mox ac devotum repletumque et potentem ad me- ditandum, docendum et orandum atque conscribendum, ac viva- cem facit in memoria mea et intelligencia[m] prophetarum. 20 Et tunc omnia, que lego in lege et prophetis, omni sua inter- pretacione alludunt limpide et apropriate huic tempori et figure qualitatique huius temporis atque elucidant singulas ipsius con- diciones. Cum hoc tamen nolo me existimare esse aliquid, sed humiliter me subicio iudicio et decrecionie) ecclesie Christi sa- 25 crosancte. 5 b] Hoc autem, quod sequitur 2): „Adhuc conversus, videbis 9) De igne A alia manu. a) haec phrasis sequitur in ed.: In Hebraeis habetur, plangentes Tham- mutz. Et ut dicunt: Idolum erat concavum, et fiebat ignis intra, cuius calor 30 sursum ascendens, faciebat liquefieri oculos idoli, qui erant plumbei, et tunc videbatur plorare: quod videntes mulieres, flebant in eius cultu. b) in po- d) Verba sequentia plane alterata in pulis christianis ed. c) nobilis ed. editione leguntur hunc in modum inpersonalem: De quo igne Salvator dicit: Ignem veni mittere, etc. Quandocunque ergo venit iste ignis ad fideliter 35 orantem vel meditantem sive audientem verba Jesu Christi, mox adurit cor quadam suavi dulcedine et iocunda replet devotione: tunc vivacem facit me- moriam ipsius Jesu et dat intelligentiam scripturarum sacrarum et interpre- tationes et successus alludunt limpide et appropriate tempori praesenti et figurae figuratae qualitatique illius temporis atque elucidant singulas ipsius e) ita A et ed. 40 conditiones. Hoc autem, quod sequitur, etc. 1) v. supra c. 23. 2) Cf. Joan. VII. 24: „Nolite iudicare secundum faciem."
Strana 155
De igne praedicatoris iudicantis hypocrisim et quid signet abominatio. 155 abhominaciones maiores“, adhortacionem significat spiritus Jhesu Christi interpollatam eta) crebram spiritus predicantis ad animadvertendum habundanciam iniquitatis per yppocrysim, id est per species et condiciones bonorum, co- operte et inde confortate et dilatate. Propter quod non potest b) bene videri vel iudicarie) neque discooperi[ri] maliciad) et pericula capitosa, nisie) cum elevacione illuminati intellectus a spiritu Jhesu Christi et cum forti animadversione et strennua discussione cunctorum nunc, que fiunt in ecclesia, et originis ipso- rum vel radicis, ex quibus veniunt talia et aguntur, non secundum 10 faciem iudicando exteriorem neque secundum ea, que vident et commendant homines, sed intrinsecus in homine novo spi- rituali et intimo, que debent esse propria christianif), qui non est in carne, sed in spiritu 1), sincere contemplando et pon- derando, si ea, que fiunt per christianos et primum sacerdotes, 15 fiant ex sincera fide, spe et caritate non fictas) 2), an pocius ex admixcione cupiditatis carnis et ex induccioneh) amoris diviciarum et honoris atque pacis huius vite. Nam admixcio istorum per prius et predominans in homine christiano ad fidem, spem et caritatem ipsami) facit abhominacionem pessimam, de qua sermok). 20 Unde notandum hic, quod abhominacio designat non iniquitatem apertam simpliciter vel nudam ma- liciam, sed conposicionem quandam ymaginariam et volitam in yppocritis, qua nituntur commiscere iniqui- tatem cum equitate, cupiditatem cum caritate, amorem Jhesu 25 Christi cum amore huius mundi, voluntatem suam cum volun- tate dei, conversacionem spiritualem cum1) carnali, celestem cum terrena, christianam vitam cum vita secularim) et gentili, conversacionem vanam et lubricam cum fide et dileccione Christin), pietatem cum crudelitate3), vanitatem cum spiritu 30 sancto, mendacium°) cum veritate Christi Jhesu?) et reliqua 17) Nota A alia manu. 22) Nota bene A. *) et ed.; sed A. b) possunt ed. c) indicari ed. d) malitiae ed. e) vel ed. 1) christianae vitae, quae ed. g) et si proximi sunt Christi vel apostolorum add. ed. h) in — sup. lin. A. i) ipsa ed. k) ad prae- 35 m) huius saeculi od. 1) conversatione add. ed. sens, etc. add. ed. n) Jesu Christi ad. 0) Antichristi m. cd. P) praecepta Christi cum tra- ditionibus humanis, frivolis et caetera ita ed. 2) 1) (f. Rom. VIII. 9: „Vos autem in carne non estis, sed in spiritu.“ (f. II. Cor. VI. 6 (in charitate non ficta). 3) Cf. Esther XVI. 10. 40
De igne praedicatoris iudicantis hypocrisim et quid signet abominatio. 155 abhominaciones maiores“, adhortacionem significat spiritus Jhesu Christi interpollatam eta) crebram spiritus predicantis ad animadvertendum habundanciam iniquitatis per yppocrysim, id est per species et condiciones bonorum, co- operte et inde confortate et dilatate. Propter quod non potest b) bene videri vel iudicarie) neque discooperi[ri] maliciad) et pericula capitosa, nisie) cum elevacione illuminati intellectus a spiritu Jhesu Christi et cum forti animadversione et strennua discussione cunctorum nunc, que fiunt in ecclesia, et originis ipso- rum vel radicis, ex quibus veniunt talia et aguntur, non secundum 10 faciem iudicando exteriorem neque secundum ea, que vident et commendant homines, sed intrinsecus in homine novo spi- rituali et intimo, que debent esse propria christianif), qui non est in carne, sed in spiritu 1), sincere contemplando et pon- derando, si ea, que fiunt per christianos et primum sacerdotes, 15 fiant ex sincera fide, spe et caritate non fictas) 2), an pocius ex admixcione cupiditatis carnis et ex induccioneh) amoris diviciarum et honoris atque pacis huius vite. Nam admixcio istorum per prius et predominans in homine christiano ad fidem, spem et caritatem ipsami) facit abhominacionem pessimam, de qua sermok). 20 Unde notandum hic, quod abhominacio designat non iniquitatem apertam simpliciter vel nudam ma- liciam, sed conposicionem quandam ymaginariam et volitam in yppocritis, qua nituntur commiscere iniqui- tatem cum equitate, cupiditatem cum caritate, amorem Jhesu 25 Christi cum amore huius mundi, voluntatem suam cum volun- tate dei, conversacionem spiritualem cum1) carnali, celestem cum terrena, christianam vitam cum vita secularim) et gentili, conversacionem vanam et lubricam cum fide et dileccione Christin), pietatem cum crudelitate3), vanitatem cum spiritu 30 sancto, mendacium°) cum veritate Christi Jhesu?) et reliqua 17) Nota A alia manu. 22) Nota bene A. *) et ed.; sed A. b) possunt ed. c) indicari ed. d) malitiae ed. e) vel ed. 1) christianae vitae, quae ed. g) et si proximi sunt Christi vel apostolorum add. ed. h) in — sup. lin. A. i) ipsa ed. k) ad prae- 35 m) huius saeculi od. 1) conversatione add. ed. sens, etc. add. ed. n) Jesu Christi ad. 0) Antichristi m. cd. P) praecepta Christi cum tra- ditionibus humanis, frivolis et caetera ita ed. 2) 1) (f. Rom. VIII. 9: „Vos autem in carne non estis, sed in spiritu.“ (f. II. Cor. VI. 6 (in charitate non ficta). 3) Cf. Esther XVI. 10. 40
Strana 156
156 Matthiae de Janov Regulae, 1. III, tr. 6, c. 34. huius modi. Et perinde ita omnes actus ipsorum, verba et cogitaciones die tota formant et parturiunt omnia inquinata et conmixta sanguine, et per consequens omnia abhominabilia, eciam a) iusticie ipsorum, si que sunt, quasi pannus menstruate 1). 5 et in omnibus claudicant ad utramque partem, centenarii pueri semper fluctuantes 2), iam nimium radicati et firmati in esse tepidi, supra modum graves et abhominabiles dei virtuti et dei sapiencie Jhesu Christo. Ad quos ex magna passione dictum est et quasi intollerabili mansit affeccione 3): „Utinam esses ca- 10 lidus vel [f. 240a] frigidus. Sed quia tepidus es, incipiam te evomere de ore meo.“ Quid enim posset esse despeccius, quid horribiliter abhominabilius, quam eandem mentem et animum modo deo mancipare, et mox, modica se occasione ingerente, eandem ma- 15 lignis spiritibus subdere ad peccandum. Et membra eadem facere instrumenta virtutis, et post pusillum per ea vicia et nephanda admittere et operari. Et cum eodem ore nunc deum benedicere, nunc maledicere proximum. De mane psallere laudes dei, post b) prandium et de vespere tota die loqui vana verba hominum. Cum eodem ore loqui veritatem, simul et mentiri. Cum eisdem manibus nunc dare pie elemosinas, et iterum pugno percutere proximos inpie, et ita de aliis infinitis. Que simulati christiani, conmiscentes tota vita sua et intollerabilem Jhesu crucifixo ab- hominacionem facientes, cum hoc sibi ipsis blandiuntur, opinan- 25 turque se bene stare, ac si grate deo deservirent. Ipsi infelices yppocrite corde excecati et auribus aggravati, ut videntes non videant et audientes non intelligant 4), quame) sint graves do- mino Jhesu crucifixo, et quam horrendum ve et perpetuum ipsos expectat, iam dudum preparatum et expressum, iuxta quod scri- 30 ptum est Ysaie Vo5): „Ve, qui dicitis malum bonum et bonum ma- lum, ponentes lucem tenebras et tenebras lucem, ponentesd) ama- rum in dulce et dulce in amarum. Ve, qui sapientes estis in oculis vestris et coram vobismet ipsis prudentes. Ve, qui potentes estis ad bibendum vinum et viri fortes ad miscendam ebrietatem." 20 35 10) Nota bene totum A ad calcem fol. super. a) Et ed. b) et post tota die ed. c) qualiter ed. d) dicentes ed., in om. 1) Cf. Isaiae LXIV. 6. 2) Cf. Ephes. IV. 14: „Ut iam non simus 3) Apoc. III. 151-16. parvuli fluctuantes.“ 4) Cf. Isaiae VI. I0. 40 5) Cf. Isaiae V. 20—22.
156 Matthiae de Janov Regulae, 1. III, tr. 6, c. 34. huius modi. Et perinde ita omnes actus ipsorum, verba et cogitaciones die tota formant et parturiunt omnia inquinata et conmixta sanguine, et per consequens omnia abhominabilia, eciam a) iusticie ipsorum, si que sunt, quasi pannus menstruate 1). 5 et in omnibus claudicant ad utramque partem, centenarii pueri semper fluctuantes 2), iam nimium radicati et firmati in esse tepidi, supra modum graves et abhominabiles dei virtuti et dei sapiencie Jhesu Christo. Ad quos ex magna passione dictum est et quasi intollerabili mansit affeccione 3): „Utinam esses ca- 10 lidus vel [f. 240a] frigidus. Sed quia tepidus es, incipiam te evomere de ore meo.“ Quid enim posset esse despeccius, quid horribiliter abhominabilius, quam eandem mentem et animum modo deo mancipare, et mox, modica se occasione ingerente, eandem ma- 15 lignis spiritibus subdere ad peccandum. Et membra eadem facere instrumenta virtutis, et post pusillum per ea vicia et nephanda admittere et operari. Et cum eodem ore nunc deum benedicere, nunc maledicere proximum. De mane psallere laudes dei, post b) prandium et de vespere tota die loqui vana verba hominum. Cum eodem ore loqui veritatem, simul et mentiri. Cum eisdem manibus nunc dare pie elemosinas, et iterum pugno percutere proximos inpie, et ita de aliis infinitis. Que simulati christiani, conmiscentes tota vita sua et intollerabilem Jhesu crucifixo ab- hominacionem facientes, cum hoc sibi ipsis blandiuntur, opinan- 25 turque se bene stare, ac si grate deo deservirent. Ipsi infelices yppocrite corde excecati et auribus aggravati, ut videntes non videant et audientes non intelligant 4), quame) sint graves do- mino Jhesu crucifixo, et quam horrendum ve et perpetuum ipsos expectat, iam dudum preparatum et expressum, iuxta quod scri- 30 ptum est Ysaie Vo5): „Ve, qui dicitis malum bonum et bonum ma- lum, ponentes lucem tenebras et tenebras lucem, ponentesd) ama- rum in dulce et dulce in amarum. Ve, qui sapientes estis in oculis vestris et coram vobismet ipsis prudentes. Ve, qui potentes estis ad bibendum vinum et viri fortes ad miscendam ebrietatem." 20 35 10) Nota bene totum A ad calcem fol. super. a) Et ed. b) et post tota die ed. c) qualiter ed. d) dicentes ed., in om. 1) Cf. Isaiae LXIV. 6. 2) Cf. Ephes. IV. 14: „Ut iam non simus 3) Apoc. III. 151-16. parvuli fluctuantes.“ 4) Cf. Isaiae VI. I0. 40 5) Cf. Isaiae V. 20—22.
Strana 157
Intollerabilis abominatio hypocritarum atque imaginaria et volita. 157 Et Mathei XXIIIa)1): „Ve, vobis, scribe et phariseib) yppocrite, qui tulistis claves regni celorum, et nec ipsi intratis et ipsos c), qui volunt, non sinitis introired). Ve, vobis, scribe et pharisei yp- pocrite.“ Et reliqua omnia ve ibidem, que secuntur 2), que iam incurrerunt moderni, sacerdotes primum et clerici, yppocrite ob suam funestam et abhominabilem huius modi conposicionem in- conponibilium in se ipsis contra ordinem et naturam tocius universi. Quapropter composicionem istorum nimis contrariorum et inimicorum ad invicem dixi merito y maginariam, id est ap- 10 parentem et non existentem vel non realem, quia talis com- posicio et talium essee) in rerum natura [non] potest ullo modo secundum scripturam, que dicit 3): „Non potestis deo servire et mamone". Et apostolus 4): „Non potestis bibere calicem Christi et calicem demoniorum.“ Et alibi dicit 5): „Que convencio lucis 15 ad tenebras aut que societasf) Christi ad Belyal?“ Et dominus in Yeremias) 6): „Quid paleis ad triticum, dicit dominush)?“ Dixi eciam illam conmixcionem sic tantum ymaginariam esse volitam, sciliceti) ab yppocritis, quoniam yppocrite, clerici primum et sacerdotes, quia amant hunc mundum et vi- 20 tam pacatam et suavem sue carnis, divicias et honores ob amo- rem sui ambientes, et cum hoc nituntur deo conplacere et sa- tagunt promereri vitam eternam, similiter suavem et gaudiosam, ideo eligunt et volunt istam conmixcionem supradictam facere et talia in se ipsis contraria et incompassibilia (sic) conbinare. Et 25 quia, ut dictum est, illud in rebus et existencia facere neque- unt, prout volunt, ideo ipsimet talis abhominabilis conmixcio efficiuntur in propria eorum voluntate et animo suo monstruoso et chimerino. Propter quod ipsi facti sunt abhominacio desola- cionis in loco sancto collocata nimis gravis et detestabilis do- 30 mino nostro Jhesu Christo. Et ex hoc racio trahitur, quare Johanes in Apokalipsy sua modernam multitudinem yppocri- tarum ubique describit per monstruosas beluas et facies chi- a) num. posterius add. A. b) om. ed. c) ipsi A. d) quas male- dictiones iam incurrerunt moderni sacerdotes hypocritae seq. in ed., ceteris omissis. e) corr. A. f) que societas om. ed. 8) Et Hieremias ed. h) dicit dominus om. ed. i) om. ed. 35 1) Matth. XXIII. 13—14 (libere allatum). 2) Cf. Matth. XXIII. I5 usque ad finem. 3) Lucae XVI. I3. 4) I. Cor. X. 20. 5) II. Cor. VI. 14—15. 6) Jerem. XXIII. 28. 40
Intollerabilis abominatio hypocritarum atque imaginaria et volita. 157 Et Mathei XXIIIa)1): „Ve, vobis, scribe et phariseib) yppocrite, qui tulistis claves regni celorum, et nec ipsi intratis et ipsos c), qui volunt, non sinitis introired). Ve, vobis, scribe et pharisei yp- pocrite.“ Et reliqua omnia ve ibidem, que secuntur 2), que iam incurrerunt moderni, sacerdotes primum et clerici, yppocrite ob suam funestam et abhominabilem huius modi conposicionem in- conponibilium in se ipsis contra ordinem et naturam tocius universi. Quapropter composicionem istorum nimis contrariorum et inimicorum ad invicem dixi merito y maginariam, id est ap- 10 parentem et non existentem vel non realem, quia talis com- posicio et talium essee) in rerum natura [non] potest ullo modo secundum scripturam, que dicit 3): „Non potestis deo servire et mamone". Et apostolus 4): „Non potestis bibere calicem Christi et calicem demoniorum.“ Et alibi dicit 5): „Que convencio lucis 15 ad tenebras aut que societasf) Christi ad Belyal?“ Et dominus in Yeremias) 6): „Quid paleis ad triticum, dicit dominush)?“ Dixi eciam illam conmixcionem sic tantum ymaginariam esse volitam, sciliceti) ab yppocritis, quoniam yppocrite, clerici primum et sacerdotes, quia amant hunc mundum et vi- 20 tam pacatam et suavem sue carnis, divicias et honores ob amo- rem sui ambientes, et cum hoc nituntur deo conplacere et sa- tagunt promereri vitam eternam, similiter suavem et gaudiosam, ideo eligunt et volunt istam conmixcionem supradictam facere et talia in se ipsis contraria et incompassibilia (sic) conbinare. Et 25 quia, ut dictum est, illud in rebus et existencia facere neque- unt, prout volunt, ideo ipsimet talis abhominabilis conmixcio efficiuntur in propria eorum voluntate et animo suo monstruoso et chimerino. Propter quod ipsi facti sunt abhominacio desola- cionis in loco sancto collocata nimis gravis et detestabilis do- 30 mino nostro Jhesu Christo. Et ex hoc racio trahitur, quare Johanes in Apokalipsy sua modernam multitudinem yppocri- tarum ubique describit per monstruosas beluas et facies chi- a) num. posterius add. A. b) om. ed. c) ipsi A. d) quas male- dictiones iam incurrerunt moderni sacerdotes hypocritae seq. in ed., ceteris omissis. e) corr. A. f) que societas om. ed. 8) Et Hieremias ed. h) dicit dominus om. ed. i) om. ed. 35 1) Matth. XXIII. 13—14 (libere allatum). 2) Cf. Matth. XXIII. I5 usque ad finem. 3) Lucae XVI. I3. 4) I. Cor. X. 20. 5) II. Cor. VI. 14—15. 6) Jerem. XXIII. 28. 40
Strana 158
158 Matthiae de Janov Regulae, 1. III. tr. 6, c. 34 et 35. 5 merinas, que nec sunt neque fuerunt umquam rerum in natura nequea) more nature possunt esse, ut patet in descripcione lo- custarum Apocalypsis IX capitulob) 1) et in descripcione bestie de mari ascendentis eiusdem XIII° c.2) et in expressione mere- tricis et bestie, super quam sedet, coccinee, XIIIIe capitulo3) et ceterac) de multis aliis locis, in quibus forma abhominabilis yppocritarum et monstruosa est descripta, eorum hominem in- teriorem exprimens et declarans. Sequiturd): Capitulum trigesimum quintum9). 10/Sancti tametsi sint peccatores, tamen non impulatur cis pee- catum, hypocritis vero imputatur. Omnis autem hypocrita abo- minatio est deo suo et habitaculum omnis spiritus immundí. Comparatio lepida sanctorum et hypocritarum/f). Quodsis) quispiam obiciat, dicens, quod ex hiis seque- 15 retur, quod eciam quiqueh) sancti sunt abhominacio et faciunt abhominacionem contra Jhesum, quamdiui) sunt in hac vita, quoniam adhuc in omnibus ipsis est peccatum et ha- bent continue adhuc secum suas proprias infirmitates turpes, que bonis factis et sanctis ipsorum virtutibus admiscentur et componuntur redduntque ipsas abhominabiles divine puritati,— unde dictum est a propheta4) [f. 240b]: „Omnes iusticie nostre sunt quasi pannus menstruate." Etk) iterum 5): „Omnes declinaverunt, simul inutiles facti sunt, non est, qui faciat bonum.“ Et iterum 6) „Anima nostra repleta obprobrium habundantibus et despeccione." 25 Et Joannes 7): „Si dixerimus, quia peccatum non habemus, nos ipsos seducimus.“ Et apostolus 8): „Scio, quod in me, id est in carne mea non habitat bonum, sed malum“, et cetera. Et in Apokalypsi9): „Utinam esses calidus vell) frigidus. Sed quia tepidus es, incipiam te evomere de ore meo“, subaudism) iuxta 20 30 a) neque — esse om. ed. b) capite ed. c) sic ed. d) om. d. e) Cap.m XXXIIII A rubr. 1) ita inscribitur in ed. 8) Si vero ed. h) qui ed. i) quoniam diu ed. k) Et — bonum om. ed. 1) aut ed. m) subaudi ed. 35 1) vide Apoc. IX. 3-10. 2) vide Apoc. XIII. 1 sq. 3) recte Apoc. XVII. 3 sq. 4) Isaiae LXIV. 6. 5) Rom. III. 12. 6) Psalm. CXXII. 4 (et despectio 9) Apoc. III. 15—16. s) Rom. VII. 18. 7) I. Joan. I. 8. superbis).
158 Matthiae de Janov Regulae, 1. III. tr. 6, c. 34 et 35. 5 merinas, que nec sunt neque fuerunt umquam rerum in natura nequea) more nature possunt esse, ut patet in descripcione lo- custarum Apocalypsis IX capitulob) 1) et in descripcione bestie de mari ascendentis eiusdem XIII° c.2) et in expressione mere- tricis et bestie, super quam sedet, coccinee, XIIIIe capitulo3) et ceterac) de multis aliis locis, in quibus forma abhominabilis yppocritarum et monstruosa est descripta, eorum hominem in- teriorem exprimens et declarans. Sequiturd): Capitulum trigesimum quintum9). 10/Sancti tametsi sint peccatores, tamen non impulatur cis pee- catum, hypocritis vero imputatur. Omnis autem hypocrita abo- minatio est deo suo et habitaculum omnis spiritus immundí. Comparatio lepida sanctorum et hypocritarum/f). Quodsis) quispiam obiciat, dicens, quod ex hiis seque- 15 retur, quod eciam quiqueh) sancti sunt abhominacio et faciunt abhominacionem contra Jhesum, quamdiui) sunt in hac vita, quoniam adhuc in omnibus ipsis est peccatum et ha- bent continue adhuc secum suas proprias infirmitates turpes, que bonis factis et sanctis ipsorum virtutibus admiscentur et componuntur redduntque ipsas abhominabiles divine puritati,— unde dictum est a propheta4) [f. 240b]: „Omnes iusticie nostre sunt quasi pannus menstruate." Etk) iterum 5): „Omnes declinaverunt, simul inutiles facti sunt, non est, qui faciat bonum.“ Et iterum 6) „Anima nostra repleta obprobrium habundantibus et despeccione." 25 Et Joannes 7): „Si dixerimus, quia peccatum non habemus, nos ipsos seducimus.“ Et apostolus 8): „Scio, quod in me, id est in carne mea non habitat bonum, sed malum“, et cetera. Et in Apokalypsi9): „Utinam esses calidus vell) frigidus. Sed quia tepidus es, incipiam te evomere de ore meo“, subaudism) iuxta 20 30 a) neque — esse om. ed. b) capite ed. c) sic ed. d) om. d. e) Cap.m XXXIIII A rubr. 1) ita inscribitur in ed. 8) Si vero ed. h) qui ed. i) quoniam diu ed. k) Et — bonum om. ed. 1) aut ed. m) subaudi ed. 35 1) vide Apoc. IX. 3-10. 2) vide Apoc. XIII. 1 sq. 3) recte Apoc. XVII. 3 sq. 4) Isaiae LXIV. 6. 5) Rom. III. 12. 6) Psalm. CXXII. 4 (et despectio 9) Apoc. III. 15—16. s) Rom. VII. 18. 7) I. Joan. I. 8. superbis).
Strana 159
Probatur, quod sancti dei non sint abominatio intolerabilis Christo. 159 predicta, quia es mihi sic intolerabilis abhominacio: — hoc autem esse verum non videtur, quod puta omnes sancti dei sunt domino abhominabiles, vel quod, bona eciama) fa- ciendo et virtutes, faciant abhominacionem. Nam scriptum est 1); „Nichil est dampnacionis amplius hiis, qui sunt in Christo 5 Jhesu“ —: Ad hoc dicitur, quod sancti dei, quamvis habeant pec- catum in se ipsis et infirmitatesb) contrariase) spiritui sancto inhabitanti, tamen non sunt abhominacio Christo Jhesu intole- rabilis, sed tol[ljerabilis ad tempora prefinita2) iuxta dispen- 10 sacionem spiritus dei in ipsis d). Sed yppocrite christiani sunt abhominacio Jhesu crucifixo intol[l]erabilis et ipsi faciunt abhominacionem intol[1Jerabilem deo in domo dei, id est in ec- clesia sanctorum. Propter quod notanter dicti sunt „abhominacio in desolacionem“3), quia ob intol[lJeranciam spiritus sancti [in] 15 ipsis, propter ipsorum simulacionem et fictam huius modi con- posicionem supradictam, desolantur a spiritu sancto seu manent desolati, id est misera solitudoe) effecti a deo suo et domino Jhesu Christo; et per consequens omnia in eisdem, que erant christianitatis, moriuntur, ut est fides et spesf) et alie consue- 20 tudines et adinvenciones sives) cerimonieh) legis christiane, sed arida et mortificata legisi) christiane, necnon verba dei et precepta. Et ita ea sola remanent in eis, que sunt extrinseca religionis et sanctitatis catholice fidei, quamvis adhuc virencia et apparencia et splendencia, sed prorsus inania et sine fructu, 25 veluti pictura sine vita christianitatis et ymago vel statua mor- tua alias homini vivo similima in figura et colore. Et ista ipsis ideo, ut dictum, contingunt, quia iuxta superius posita abho- minacionem, intollerabilem spiritui sancto, admittuntk) et con- miscent in se ipsis, propter quod a spiritu Jhesu vivificante 30 manent desolati. Enimvero1) non ita est in sanctis dei in hac vita, quoniam ipsi talem) in se ipsis non faciunt, sed forten) graviter a) om. ed. b) infirmitatis A et ed. c) contrarium ed. d) patet ante add. ed. e) solitudo ed.; solicitudo A. 1) fides, spes et charitas ed. 35 s) traditiones et add. ed. h) ceremoniae ed. i) legis — et ita om, ed. k) admittuntur A. 1) Exemplum vero ed. m) talem A ct ed. n) om. ed. 1) Rom. VIII. I. 2) phrasis „tempora praefinita" biblica esse probatur; 3) recte „abominatio desolationis“, cf. Matth. item phrasis „domus dei..“ XXIV. 15. 40
Probatur, quod sancti dei non sint abominatio intolerabilis Christo. 159 predicta, quia es mihi sic intolerabilis abhominacio: — hoc autem esse verum non videtur, quod puta omnes sancti dei sunt domino abhominabiles, vel quod, bona eciama) fa- ciendo et virtutes, faciant abhominacionem. Nam scriptum est 1); „Nichil est dampnacionis amplius hiis, qui sunt in Christo 5 Jhesu“ —: Ad hoc dicitur, quod sancti dei, quamvis habeant pec- catum in se ipsis et infirmitatesb) contrariase) spiritui sancto inhabitanti, tamen non sunt abhominacio Christo Jhesu intole- rabilis, sed tol[ljerabilis ad tempora prefinita2) iuxta dispen- 10 sacionem spiritus dei in ipsis d). Sed yppocrite christiani sunt abhominacio Jhesu crucifixo intol[l]erabilis et ipsi faciunt abhominacionem intol[1Jerabilem deo in domo dei, id est in ec- clesia sanctorum. Propter quod notanter dicti sunt „abhominacio in desolacionem“3), quia ob intol[lJeranciam spiritus sancti [in] 15 ipsis, propter ipsorum simulacionem et fictam huius modi con- posicionem supradictam, desolantur a spiritu sancto seu manent desolati, id est misera solitudoe) effecti a deo suo et domino Jhesu Christo; et per consequens omnia in eisdem, que erant christianitatis, moriuntur, ut est fides et spesf) et alie consue- 20 tudines et adinvenciones sives) cerimonieh) legis christiane, sed arida et mortificata legisi) christiane, necnon verba dei et precepta. Et ita ea sola remanent in eis, que sunt extrinseca religionis et sanctitatis catholice fidei, quamvis adhuc virencia et apparencia et splendencia, sed prorsus inania et sine fructu, 25 veluti pictura sine vita christianitatis et ymago vel statua mor- tua alias homini vivo similima in figura et colore. Et ista ipsis ideo, ut dictum, contingunt, quia iuxta superius posita abho- minacionem, intollerabilem spiritui sancto, admittuntk) et con- miscent in se ipsis, propter quod a spiritu Jhesu vivificante 30 manent desolati. Enimvero1) non ita est in sanctis dei in hac vita, quoniam ipsi talem) in se ipsis non faciunt, sed forten) graviter a) om. ed. b) infirmitatis A et ed. c) contrarium ed. d) patet ante add. ed. e) solitudo ed.; solicitudo A. 1) fides, spes et charitas ed. 35 s) traditiones et add. ed. h) ceremoniae ed. i) legis — et ita om, ed. k) admittuntur A. 1) Exemplum vero ed. m) talem A ct ed. n) om. ed. 1) Rom. VIII. I. 2) phrasis „tempora praefinita" biblica esse probatur; 3) recte „abominatio desolationis“, cf. Matth. item phrasis „domus dei..“ XXIV. 15. 40
Strana 160
160 Matthiae de Janov Regulae, l. 11I, tr. 6, c. 35. paciuntur, et pro eo semper in hac vita displicent sibi ipsis et incessabiliter ingemiscunt, dicentes ut apostolus 1): „Infelix ego homo, quis me liberabit de corpore mortis huius?“, et illud Job 2): „Quare me posuisti contrarium tibi et factus sum michi- met ipsi gravis?“ Non enim sancti dei prefatam mixcionem in se ipsis, puta boni cum malis et lucis cum tenebris, volunt, sed horrent, ut dictum est, ex eo, quod ex spiritu Jhesu horrent mendacium et secuntur veritatem et ex animo odiunt vicia et diligunt virtuosa, sicut scriptum est3): „Dilexisti iusticiam et 10 odisti iniquitatem. Propterea unxit te deus, deusa) tuus“, neque faciunt talem conposicionem et talium contrariorum et indig- norum se invicem, sed magis ponunt in se talium magnam discrecionem per operacionem spiritus divini in ipsis seu per inhabitans verbum Christi in ipsis habundanter. Per quod 15 omne malum arguitur et bonum amplexatur, sicut scriptum est b) 4): „Omnia, que arguuntur, a lumine arguuntur“c), et ad Hebreos 5): „Vivus est sermo dei et efficax, [et] penetrabilion omni gladio ancipite, conpagum quoque et medularum scru- tator et discretor cogitacionum, pertingens usque ad divisionem 20 anime et spiritus.“ Ecce, quo modo sancti dei non faciunt in se ipsis talem conposicionem abhominabilem, sed magis saga- citer dividunt per lumen verbi Christi Jhesu et perd) spiri- tum dei inhabitanteme) ea, que sua sunt, puta vana, infirma et iniqua, ab illis, que in eis exstant Jhesu Christi et spiritus eius; 25 omnia, inquam, et singula in se dividunt usque ad novissimas cogitaciones et intimos motus et usque ad divisionem anime, id est eorum, que in eis sunt ab anima propria et spiritus, id est ab illis, que in ipsis fiunt a spiritu Jhesu Christi. Propterea scriptum est 6): „Si separaveris preciosum a vili, quasi os meum eris“, id est quasi verbum meum, quod talia scit et potest divi- dere. Et apostolus 7): „Nobis autem revelavit deus per spiritum suum: spiritus omnia scrutatur, eciam profunda dei. Quis enim [hominum] scit, que sunt hominum!), nisi spiritus hominis, qui in ipso est? Ita et que dei sunt, nemo congnoscit8) nisi spiritus 35 dei. Nos autem non spiritum huius mundi accepimus, sed spi- 5 30 a) om. ed. b) manifestantur biblia et ed. c) lac. seq. in A. d) sup. lin. A; om. ed. e) in — sup. lin. A. f) hominis biblia. g) cognovit biblia. 1) Rom. VII. 24. 2) Job VII. 20. 3) Psalm. XLIV. 8. 4) Ephes. 7) I. Cor. II. 10—12, 8) Jerem. XV. 19. 5) Hebr. IV. 12. 40 V. 13.
160 Matthiae de Janov Regulae, l. 11I, tr. 6, c. 35. paciuntur, et pro eo semper in hac vita displicent sibi ipsis et incessabiliter ingemiscunt, dicentes ut apostolus 1): „Infelix ego homo, quis me liberabit de corpore mortis huius?“, et illud Job 2): „Quare me posuisti contrarium tibi et factus sum michi- met ipsi gravis?“ Non enim sancti dei prefatam mixcionem in se ipsis, puta boni cum malis et lucis cum tenebris, volunt, sed horrent, ut dictum est, ex eo, quod ex spiritu Jhesu horrent mendacium et secuntur veritatem et ex animo odiunt vicia et diligunt virtuosa, sicut scriptum est3): „Dilexisti iusticiam et 10 odisti iniquitatem. Propterea unxit te deus, deusa) tuus“, neque faciunt talem conposicionem et talium contrariorum et indig- norum se invicem, sed magis ponunt in se talium magnam discrecionem per operacionem spiritus divini in ipsis seu per inhabitans verbum Christi in ipsis habundanter. Per quod 15 omne malum arguitur et bonum amplexatur, sicut scriptum est b) 4): „Omnia, que arguuntur, a lumine arguuntur“c), et ad Hebreos 5): „Vivus est sermo dei et efficax, [et] penetrabilion omni gladio ancipite, conpagum quoque et medularum scru- tator et discretor cogitacionum, pertingens usque ad divisionem 20 anime et spiritus.“ Ecce, quo modo sancti dei non faciunt in se ipsis talem conposicionem abhominabilem, sed magis saga- citer dividunt per lumen verbi Christi Jhesu et perd) spiri- tum dei inhabitanteme) ea, que sua sunt, puta vana, infirma et iniqua, ab illis, que in eis exstant Jhesu Christi et spiritus eius; 25 omnia, inquam, et singula in se dividunt usque ad novissimas cogitaciones et intimos motus et usque ad divisionem anime, id est eorum, que in eis sunt ab anima propria et spiritus, id est ab illis, que in ipsis fiunt a spiritu Jhesu Christi. Propterea scriptum est 6): „Si separaveris preciosum a vili, quasi os meum eris“, id est quasi verbum meum, quod talia scit et potest divi- dere. Et apostolus 7): „Nobis autem revelavit deus per spiritum suum: spiritus omnia scrutatur, eciam profunda dei. Quis enim [hominum] scit, que sunt hominum!), nisi spiritus hominis, qui in ipso est? Ita et que dei sunt, nemo congnoscit8) nisi spiritus 35 dei. Nos autem non spiritum huius mundi accepimus, sed spi- 5 30 a) om. ed. b) manifestantur biblia et ed. c) lac. seq. in A. d) sup. lin. A; om. ed. e) in — sup. lin. A. f) hominis biblia. g) cognovit biblia. 1) Rom. VII. 24. 2) Job VII. 20. 3) Psalm. XLIV. 8. 4) Ephes. 7) I. Cor. II. 10—12, 8) Jerem. XV. 19. 5) Hebr. IV. 12. 40 V. 13.
Strana 161
Quod sancti dei non sint abominatio deo. 161 ritum huiusa), qui ex deo est.“ Tunc sequitur valde ad pro- positum 1): „Ut sciamus, que a deo donata sunt nobis, que et loquimur non in doctis humane sapiencie verbis, sed in doc- trina spiritus, spiritualibus spiritualia conparantes. Animalis autem homo non percipit ea, que [f. 241a] spiritus dei sunt, 5 stulticia enim est illi et non potest intelligere, quiab) spiritua- liter examinatur.“ Et talis est omnis yppocrita vel christianus amator huius vite presentis. Sequiturc) 2): „Spiritualis autem omnia iudicat et lipse] a nemine iudicatur.“ Ex istis sequitur, quod hiid), qui in Christo sunt, 10 quamvise) peccatum in se ipsis habitans contineant vel motus et qualitates contrarias spiritui sancto, tamen non sunt abho- minacio deo suo neque faciunt abhominacionem desolacio- nisf), quia spiritus Jhesu crucifixi in eis, caritas dei, sustinet in eisdem et conpatitur ipsorum infirmitates et malas) et tegit 15 peccata ipsorum et non eis peccatum inputat, sicut scriptum est3): „Beati, quorum remisse sunt iniquitates et quorum tecta sunt peccata. Beatus vir, cui non inputavit dominus peccatum." Hoc vero fit totum idcirco, quoniam ipsimet congnoscunt sua mala et propriam vanitatem, et displicent pro eo valde 20 sibi ipsis, et dolent1) se ipsos in hac carne. Nuper autem dic- tum est: et valde congnoscunt in se dominii) Jhesu Christi bonak), sibi per labores eius et passiones comparata et gratis simpliciter donata; adeol) et dividunt ipsa a propriis vanitatibus etm) vanitatibus huius mundi et non conponunt ea, sed con- 25 tinue gemunt et sunt in semetipsis gravatin)4). Et ita am- bulant in veritate dei 5), donec liberentur a veritate ab omni corrupcione vanitatis, sicut scriptum est 6): „Si vos in sermone meo°) manseritis, tunc vere discipuli?) mei eritis et congnoscetis veritatem, et veritas liberabit vos." 30 10) Nota A alia manu. a) om. ed. b) qua biblia. c) sequutor (sic) ed. d) ii ed. e) quatenus ed. f) in desolacionem A ante corr. s) infirmitatibus et malis ed. h) dolent, seipsos humiliando, ut ante dictum est ed. i) corr. A ; donum false ed. k) bonum ed. 1) donata a deo el. m) et a ed. n) ea — gravati A in m. 0) add. A in m. P) etc. ed., vocibus mei — veritatem omissis. 35 3) Psalm. XXXI. 1—2. 1) I. Cor. II. 12—14. 2) I. Cor. II. 15. 4) Cf. II. Cor. V. 5 (ingemiscimus gravati). 5) „ambulare in veritate" com- munis phrasis biblica est; cf. II. Joan. 4. ) Joan. VIII. 31—32. KYBAL: M. de Janov Regulae, IV. 1I 40
Quod sancti dei non sint abominatio deo. 161 ritum huiusa), qui ex deo est.“ Tunc sequitur valde ad pro- positum 1): „Ut sciamus, que a deo donata sunt nobis, que et loquimur non in doctis humane sapiencie verbis, sed in doc- trina spiritus, spiritualibus spiritualia conparantes. Animalis autem homo non percipit ea, que [f. 241a] spiritus dei sunt, 5 stulticia enim est illi et non potest intelligere, quiab) spiritua- liter examinatur.“ Et talis est omnis yppocrita vel christianus amator huius vite presentis. Sequiturc) 2): „Spiritualis autem omnia iudicat et lipse] a nemine iudicatur.“ Ex istis sequitur, quod hiid), qui in Christo sunt, 10 quamvise) peccatum in se ipsis habitans contineant vel motus et qualitates contrarias spiritui sancto, tamen non sunt abho- minacio deo suo neque faciunt abhominacionem desolacio- nisf), quia spiritus Jhesu crucifixi in eis, caritas dei, sustinet in eisdem et conpatitur ipsorum infirmitates et malas) et tegit 15 peccata ipsorum et non eis peccatum inputat, sicut scriptum est3): „Beati, quorum remisse sunt iniquitates et quorum tecta sunt peccata. Beatus vir, cui non inputavit dominus peccatum." Hoc vero fit totum idcirco, quoniam ipsimet congnoscunt sua mala et propriam vanitatem, et displicent pro eo valde 20 sibi ipsis, et dolent1) se ipsos in hac carne. Nuper autem dic- tum est: et valde congnoscunt in se dominii) Jhesu Christi bonak), sibi per labores eius et passiones comparata et gratis simpliciter donata; adeol) et dividunt ipsa a propriis vanitatibus etm) vanitatibus huius mundi et non conponunt ea, sed con- 25 tinue gemunt et sunt in semetipsis gravatin)4). Et ita am- bulant in veritate dei 5), donec liberentur a veritate ab omni corrupcione vanitatis, sicut scriptum est 6): „Si vos in sermone meo°) manseritis, tunc vere discipuli?) mei eritis et congnoscetis veritatem, et veritas liberabit vos." 30 10) Nota A alia manu. a) om. ed. b) qua biblia. c) sequutor (sic) ed. d) ii ed. e) quatenus ed. f) in desolacionem A ante corr. s) infirmitatibus et malis ed. h) dolent, seipsos humiliando, ut ante dictum est ed. i) corr. A ; donum false ed. k) bonum ed. 1) donata a deo el. m) et a ed. n) ea — gravati A in m. 0) add. A in m. P) etc. ed., vocibus mei — veritatem omissis. 35 3) Psalm. XXXI. 1—2. 1) I. Cor. II. 12—14. 2) I. Cor. II. 15. 4) Cf. II. Cor. V. 5 (ingemiscimus gravati). 5) „ambulare in veritate" com- munis phrasis biblica est; cf. II. Joan. 4. ) Joan. VIII. 31—32. KYBAL: M. de Janov Regulae, IV. 1I 40
Strana 162
162 Matthiae de Janov Regulae, l. III, tr. 6, c. 35 et 36. Omnis autem yppocrita, quia non novita) istam, ut dic- tum est, veritatemb) et non facit veritatem sinceritatis, ideo facit abhominacionem et ipse est abhominacio in domo dei col- locata 1), id est in ecclesia Jhesu Christi, quia in tenebris am- bulans 2), non dividit preciosum a vili, neque ea, que suae) sunt, ab illis, que deid) sunt, sed continue unum pro reliquo accipit et commiscet, et vel per ea, que dei sunt, perficit suam propriam voluntatem, vel per ea, que sua sunt propria, que in semet ip- sis sunt abhominabilia, vulte) deo suo et creditf) conplacere et 10 servire, non habens spiritum Jhesu Christig). Facit veroh) omnis yppocrita in serviciis divinis abhominacionem desolacionis vel in desolacionemi), id est intol[IJerabilem abhominacionem et incon- passibilem in semet Jhesu Christo et spiritufi] eius. Propter quod derelinquitur a spiritu sancto et extimplo efficitur habitacio 15 omnis spiritus inmundi vel habitacio septem spirituum nequio- rum 3), qui post perdicionem prime gracie redierunt. Hec autem omnia contingunt yppocritis, quia conplacent sibi ipsis in hac vita et in pace huius vite. Idcirco placent eis sua propria bona et ea, que sunt hominum, et multum ea appreciant et secuntur Et quia non displicent ipsisk) mala propria, quoniam ea vell) non vident vel dissimulant videre eo, quod veritatem caritatis non susceperunt digne et grate4), id est Jhesum crucifixum11) filium Marie virginis, et ipsum humilimum et abiectum ab hod mundou), unde°) yppocrite omnes magis eligunt esse divites 25 pacifici et gloriosi in hoc mundo cum hoc, quod p) sint ipsi abho- minacio in desolacionem aput Christum Jhesum et hunc crucifi- xum, quam quod essent obprobrium et abhominacio in hoc mundo et amatoribus huius mundi, et quod cum hoc essent divites in fides) et virtute Jhesu Christi, futuram gloriam filiorum dei expectando. Enimveror) sancti dei magis eligunt esse abiecti in domo dei5), obprobrium hominum 6) et despeccio superbiss) 7) 20 30 a) om. ed. b) intrat veritatem (sic) ed. c) dei ed. d) sua ed. e) vivit (sic) ed. f) recedit ed. g) nec advertens proximum eius add. ed. h) ergo rectius ed. i) in seipso Jesu Christo seq. in ed. k) errores nec seq. 35 in ed. 1) ea vel om. ed. m) cum actibus suis humilibus et abiectis ab hoc mundo seq. in ed. n) Ideo traditi sunt in reprobum sensum seq. in ed. o) Nam ed. p) ut ed. q) veritate add. ed. r) Quoniam vero ed. s) plebis (sic) ed. 1) Cf. Matth. XXIV. 15. 2) Cf. I. Joan. II. II. 3) sententicie „spiri- tus immundus" et „spiritus nequiores" crebrius in biblia occurrunt. 4) Cf. 40 II. Thess. II. 10. 5) Cf. Psalm. LXXXIII. II. 6) Cf. Psalm. XXI. 7. 7) Cf. Psalm. CX.XII. 4.
162 Matthiae de Janov Regulae, l. III, tr. 6, c. 35 et 36. Omnis autem yppocrita, quia non novita) istam, ut dic- tum est, veritatemb) et non facit veritatem sinceritatis, ideo facit abhominacionem et ipse est abhominacio in domo dei col- locata 1), id est in ecclesia Jhesu Christi, quia in tenebris am- bulans 2), non dividit preciosum a vili, neque ea, que suae) sunt, ab illis, que deid) sunt, sed continue unum pro reliquo accipit et commiscet, et vel per ea, que dei sunt, perficit suam propriam voluntatem, vel per ea, que sua sunt propria, que in semet ip- sis sunt abhominabilia, vulte) deo suo et creditf) conplacere et 10 servire, non habens spiritum Jhesu Christig). Facit veroh) omnis yppocrita in serviciis divinis abhominacionem desolacionis vel in desolacionemi), id est intol[IJerabilem abhominacionem et incon- passibilem in semet Jhesu Christo et spiritufi] eius. Propter quod derelinquitur a spiritu sancto et extimplo efficitur habitacio 15 omnis spiritus inmundi vel habitacio septem spirituum nequio- rum 3), qui post perdicionem prime gracie redierunt. Hec autem omnia contingunt yppocritis, quia conplacent sibi ipsis in hac vita et in pace huius vite. Idcirco placent eis sua propria bona et ea, que sunt hominum, et multum ea appreciant et secuntur Et quia non displicent ipsisk) mala propria, quoniam ea vell) non vident vel dissimulant videre eo, quod veritatem caritatis non susceperunt digne et grate4), id est Jhesum crucifixum11) filium Marie virginis, et ipsum humilimum et abiectum ab hod mundou), unde°) yppocrite omnes magis eligunt esse divites 25 pacifici et gloriosi in hoc mundo cum hoc, quod p) sint ipsi abho- minacio in desolacionem aput Christum Jhesum et hunc crucifi- xum, quam quod essent obprobrium et abhominacio in hoc mundo et amatoribus huius mundi, et quod cum hoc essent divites in fides) et virtute Jhesu Christi, futuram gloriam filiorum dei expectando. Enimveror) sancti dei magis eligunt esse abiecti in domo dei5), obprobrium hominum 6) et despeccio superbiss) 7) 20 30 a) om. ed. b) intrat veritatem (sic) ed. c) dei ed. d) sua ed. e) vivit (sic) ed. f) recedit ed. g) nec advertens proximum eius add. ed. h) ergo rectius ed. i) in seipso Jesu Christo seq. in ed. k) errores nec seq. 35 in ed. 1) ea vel om. ed. m) cum actibus suis humilibus et abiectis ab hoc mundo seq. in ed. n) Ideo traditi sunt in reprobum sensum seq. in ed. o) Nam ed. p) ut ed. q) veritate add. ed. r) Quoniam vero ed. s) plebis (sic) ed. 1) Cf. Matth. XXIV. 15. 2) Cf. I. Joan. II. II. 3) sententicie „spiri- tus immundus" et „spiritus nequiores" crebrius in biblia occurrunt. 4) Cf. 40 II. Thess. II. 10. 5) Cf. Psalm. LXXXIII. II. 6) Cf. Psalm. XXI. 7. 7) Cf. Psalm. CX.XII. 4.
Strana 163
Comparatio lepida sanctorum et hypocritarum. 163 abhominacioque in hoc mundo quasi purgamenta eius et omnium perypsyma 1), quam gloriose et splendidea) habitare in taber- naculis peccatorum2), quinymmob) continue festinant post Jhesum crucifixum extra castra exire, inproperiume) eius por- tando3), sputa et flagella, quam in domibus regum mollibus 5 vestiri4) et in diebus hominis gloriari. Sicut igitur in sanctis de- pictisd) amor huius vite presentis et honoris eius atque divi- ciarum cupiditas et sequela faciunte) ipsos esse amicos huius mundi et istum mundum e contrario honorabilem sibi et ami- cum, et hocf) facit ipsos abhominacionem esse in desolacionem 10 in ecclesia domini Jhesu Christis) et ipsorum omnia servicia deo et victimas, que sunt splendida et alta aput homines, facit esse abhominabilia Christo Jhesu in conspectu: ita similiter in veri- tate Jhesu in sanctificatis amorh) Christi Jhesu et passionum et contemptus eius et talium insectacio virilis contemptusque 15 diviciarum et glorie seculi presentisi) facit apparere eos abho- minacionem coram mundi amatoribus et expurgat ipsos abk) ab- hominacione coram deo et omnia opera ipsorum accepta facit co- ram veritate Jhesu Christil). Tunc sequitur in propheta5): [f. 24 1b Capitulum trigesimum sextumm). Prophetae quomodo in specie et in aenigmate viderunt visiones, el quomodo hodie praedicatores sancti cognoscunt lumen veri- tatis. De regno aquilonis, id est Antichristi, vel saverdotum et literatorum. Diabolus quam potenter in Antichristo assimilat se Christo et regno eius et quod nullus est alius Antichristus 25 in mundo neque venturus quam sacerdotes/n). 20 (versus 14) „Et introduxit me per hostium domus domini, quod respiciebat ad aquilonem.“ 20) Nota bene totum A ad calcem fol. super. a) cum divite epulone add. ed. b) Quinimo ed. c) in populum ed. d) praedictis ed. e) facit ed. f) per hoc A. g) crucifixi ed. h) amore A. i) cum Christo, qui noluit esse Rex add. ed. k) om. ed. 1) etc. add. n) ita inser. in editione. el., cet. om. m) Capi.m XXXV. A colore rubro. 30 1) Cf. I. Cor. IV. 13 (quasi purgamenta huius mundi facti sumus, om- nium peripsema usque adhuc). 2) Cf. Psalm. LXXXIII. II: „Elegi abiectus 35 esse in domo dei magis, quam habitare in tabernaculis peccatorum.“ 3) Cf. Hebr. XIII. 13: „Exeamus igitur ad eum extra castra, improperium 4) Cf. Lucae VII. 25. eius portantes.“ 5) Ezech. VIII. 14. 11
Comparatio lepida sanctorum et hypocritarum. 163 abhominacioque in hoc mundo quasi purgamenta eius et omnium perypsyma 1), quam gloriose et splendidea) habitare in taber- naculis peccatorum2), quinymmob) continue festinant post Jhesum crucifixum extra castra exire, inproperiume) eius por- tando3), sputa et flagella, quam in domibus regum mollibus 5 vestiri4) et in diebus hominis gloriari. Sicut igitur in sanctis de- pictisd) amor huius vite presentis et honoris eius atque divi- ciarum cupiditas et sequela faciunte) ipsos esse amicos huius mundi et istum mundum e contrario honorabilem sibi et ami- cum, et hocf) facit ipsos abhominacionem esse in desolacionem 10 in ecclesia domini Jhesu Christis) et ipsorum omnia servicia deo et victimas, que sunt splendida et alta aput homines, facit esse abhominabilia Christo Jhesu in conspectu: ita similiter in veri- tate Jhesu in sanctificatis amorh) Christi Jhesu et passionum et contemptus eius et talium insectacio virilis contemptusque 15 diviciarum et glorie seculi presentisi) facit apparere eos abho- minacionem coram mundi amatoribus et expurgat ipsos abk) ab- hominacione coram deo et omnia opera ipsorum accepta facit co- ram veritate Jhesu Christil). Tunc sequitur in propheta5): [f. 24 1b Capitulum trigesimum sextumm). Prophetae quomodo in specie et in aenigmate viderunt visiones, el quomodo hodie praedicatores sancti cognoscunt lumen veri- tatis. De regno aquilonis, id est Antichristi, vel saverdotum et literatorum. Diabolus quam potenter in Antichristo assimilat se Christo et regno eius et quod nullus est alius Antichristus 25 in mundo neque venturus quam sacerdotes/n). 20 (versus 14) „Et introduxit me per hostium domus domini, quod respiciebat ad aquilonem.“ 20) Nota bene totum A ad calcem fol. super. a) cum divite epulone add. ed. b) Quinimo ed. c) in populum ed. d) praedictis ed. e) facit ed. f) per hoc A. g) crucifixi ed. h) amore A. i) cum Christo, qui noluit esse Rex add. ed. k) om. ed. 1) etc. add. n) ita inser. in editione. el., cet. om. m) Capi.m XXXV. A colore rubro. 30 1) Cf. I. Cor. IV. 13 (quasi purgamenta huius mundi facti sumus, om- nium peripsema usque adhuc). 2) Cf. Psalm. LXXXIII. II: „Elegi abiectus 35 esse in domo dei magis, quam habitare in tabernaculis peccatorum.“ 3) Cf. Hebr. XIII. 13: „Exeamus igitur ad eum extra castra, improperium 4) Cf. Lucae VII. 25. eius portantes.“ 5) Ezech. VIII. 14. 11
Strana 164
164 Matthiae de Janov Regulae, 1. III, tr. 6, c. 36. 5 10 15 20 25 [a] Primum hic advertendum, quod ista visio et similes facte sunt sanctis prophetis in specie et in enigmate cum in- telligencia figurate veritatis, predicatori vero presentia) vel disci- pulo Jhesu Christi fit eidem designata intelligenciab) veri- tatis sine talibus speciebus et sine enigmate, maxime in illis, que concernunt statum presentem ecclesie et eius mores. Coaptatur tamen et alludit eadem intelligencia, inditac) predi- catori, visioni sancti prophete figurative et in speciebus, quasi suo signo proprio et adequato. Unde „introduccio“ hic de- signat manuduccionem predicatoris presentis a spiritu Jhesu in congnicionemd) veritatis utilis et ad rem pertinentis de moribus et factis ecclesie presentis, que veritase) fuit dudum visa a pro- phetisf) et abscondita in figuris et conscriptas). Unde hic est pensandus [1] statush) ecclesie Christi in presenti et induccio in congnicionem intelligencie prophetarum, quam locuti sunt sub enigmatibus et figuris, et [2] conportacioi) applicacioque propria istorum ad invicem. Que omnia operatur unus atque idem spiritus Jhesu crucifixi. [b] „Hostium hic domus domini, quod respicit ad aqui- lonem“, significatk) illam partem sancte scripture, que aperit populo dei scelera eius et domini Jacob peccata eorum 1). Nam „regio aquilonis“ significat regnum1) huius mundi vel regimen Antychristi et yppocritarum ipsius. Quod regnum congregatur ex filiis superbie 2) et omnibus, qui in nomine suo3), id est que- rentes, que sua sunt, veniunt ad regimen seu cathedrasm) ec- clesie, ducente ipsos avaricia et ambicione. Et illi sunt omnes christianin), qui sunt amici huius mundi et qui diligunt ea, que in mundo sunt 4), scilicet delicias, divicias et honores. Et ipsi sunt Antychristi°) et multitudo ipsorum et constipata nimis 30 colleccio sunt corpusp) Antychristi et regnum synagogaque Sa- 35 a) veritatis add. ed. b) intelligentiae ed. c) indita A et ed. d) agni- f) sanctis add. ed. g) et a malis abscondita ed. tionem ed. e) variis ed. b) pensandus status ed.; pensanda seu status false A. i) comparatio ed. k) est illa pars ed. m) cathedram ed. 1) regnum ed.; regimen A. n) primum sacerdotes et literati add. ed. (sic). 0) Joannes in Canonica dudum multos nominavit venisse: et sic multitudo oc. ed. p) chorus ed. 1) Cf. Michaeae III. 8 (ut annuntiem Jacop scelus suum et Israel pec- catum suum). 2) Cf. Job XLI. 25 (super universos filiae superbiae). 3) Cf. Philipp. II. 21. 4) Cf. I. Joan. II. 15: „Nolite diligere mundum, 40 neque ea, quae in mundo sunt.“
164 Matthiae de Janov Regulae, 1. III, tr. 6, c. 36. 5 10 15 20 25 [a] Primum hic advertendum, quod ista visio et similes facte sunt sanctis prophetis in specie et in enigmate cum in- telligencia figurate veritatis, predicatori vero presentia) vel disci- pulo Jhesu Christi fit eidem designata intelligenciab) veri- tatis sine talibus speciebus et sine enigmate, maxime in illis, que concernunt statum presentem ecclesie et eius mores. Coaptatur tamen et alludit eadem intelligencia, inditac) predi- catori, visioni sancti prophete figurative et in speciebus, quasi suo signo proprio et adequato. Unde „introduccio“ hic de- signat manuduccionem predicatoris presentis a spiritu Jhesu in congnicionemd) veritatis utilis et ad rem pertinentis de moribus et factis ecclesie presentis, que veritase) fuit dudum visa a pro- phetisf) et abscondita in figuris et conscriptas). Unde hic est pensandus [1] statush) ecclesie Christi in presenti et induccio in congnicionem intelligencie prophetarum, quam locuti sunt sub enigmatibus et figuris, et [2] conportacioi) applicacioque propria istorum ad invicem. Que omnia operatur unus atque idem spiritus Jhesu crucifixi. [b] „Hostium hic domus domini, quod respicit ad aqui- lonem“, significatk) illam partem sancte scripture, que aperit populo dei scelera eius et domini Jacob peccata eorum 1). Nam „regio aquilonis“ significat regnum1) huius mundi vel regimen Antychristi et yppocritarum ipsius. Quod regnum congregatur ex filiis superbie 2) et omnibus, qui in nomine suo3), id est que- rentes, que sua sunt, veniunt ad regimen seu cathedrasm) ec- clesie, ducente ipsos avaricia et ambicione. Et illi sunt omnes christianin), qui sunt amici huius mundi et qui diligunt ea, que in mundo sunt 4), scilicet delicias, divicias et honores. Et ipsi sunt Antychristi°) et multitudo ipsorum et constipata nimis 30 colleccio sunt corpusp) Antychristi et regnum synagogaque Sa- 35 a) veritatis add. ed. b) intelligentiae ed. c) indita A et ed. d) agni- f) sanctis add. ed. g) et a malis abscondita ed. tionem ed. e) variis ed. b) pensandus status ed.; pensanda seu status false A. i) comparatio ed. k) est illa pars ed. m) cathedram ed. 1) regnum ed.; regimen A. n) primum sacerdotes et literati add. ed. (sic). 0) Joannes in Canonica dudum multos nominavit venisse: et sic multitudo oc. ed. p) chorus ed. 1) Cf. Michaeae III. 8 (ut annuntiem Jacop scelus suum et Israel pec- catum suum). 2) Cf. Job XLI. 25 (super universos filiae superbiae). 3) Cf. Philipp. II. 21. 4) Cf. I. Joan. II. 15: „Nolite diligere mundum, 40 neque ea, quae in mundo sunt.“
Strana 165
Introductio in cognitionem veritatis et malum in ecclesia. 165 thane 1), quia „ipse est rex super omnes filios superbie“2), qui dixit 3): „Ponam sedem meam ad aquilonema) et ero similis altissimo.“ Hic nota, quod dyabolus in suo Antychristo et ipsius yppocritis secundum omnem suum conatum et astuciam et se- cundum omnem conposicionem splendidam et apparentem facit se ipsum similimum domino Jhesu Christo ecclesiamque suam malignam ecclesieb) Jhesu Christi. Et ista sentencia est superius diffuse deducta et infra deducenda 4). — „Introduci igitur per hostium dominie), quod respicit ad aquilonem“, et ceterad), est accipere a spiritu Jhesu Christi scienciam et intelligenciam sa- 10 crarum scripturarum, que limpide aperiunt et declarant vani- tateme) huius mundi. Et eciam est contemplari in veritate, quo modo in pre- senti seculof), vigente regno yppocritarum vel regno Anty- christi, per multitudinem amicorum huius vite et christianorum 15 diligencium ea, que sunt in hoc mundo 5), omne malum in- travit in dei ecclesiam et de quo scriptura dicit 6): „Ab aquilone pandetur omne malum." Et primum sacerdotes et clerici, sapientes et doc- tores carnales et amatores huius vite, ipsi sunt „hostium, quod 20 respicit ad aquilonem“, quoniam ipsi sunt, qui „respiciunt“ ad mundum, inquirentes delicias et divicias ac honoress) a magna- tis et amatoribus huius viteh). Et ipsi idemi) sunt, per quos omnis habundancia iniquitatis et refrigeriumk) caritatis 7) irru- perunt1) in populum christianum. Et ipsi sunt omnes pseudo- 25 christi et pseudoprophete8), qui in nomine Christi Jhesu cruci- fixim) veniuntn), quoniam confitentur se esse Christi et veros christianos, et°) factis suis eump) negant9) et tota die clamant ad Jhesum crucifixum: Domine, domine, ore suo, sed in veri- a) id est, super amatores huius mundi add. ed. b) consimilat add. ed. 30 c) domus domini ed. d) et cetera om. ed. e) errorem et v. ed. f) evangelio (sic) ed. g) divitias, delitias et honores ed. h) mundi ed. i) iidem ed. k) refrigescentia ed. 1) irriperunt corr. irruperunt A. m) om. ed. n) sed non missi ab eo add. ed. °) sed ed. p) om. ed. 1) Cf. Apoc. II. 9 (synagoga Satanae). 2) Cf. Job XLI. 25. 3) Cf. Isaiae XIV. 13—14: „Sedebo in monte testamenti, in lateribus Aquilonis. Adscendam super altitudinem nubium, similis ero altissimo.“ 4) v. „supra" in tractatu de Antichristo, dist. 7, c. 4, in vol. III. p. 98, et „infra“ c. 60 sq. 5) Cf. I. Joan. II. 15. 6) Jerem. I. 14. 7) Cf. Matth. XXIV. 12. 8) phrasis communis biblide N. T.; cf. ex. gr. Matth. XXIV. 24 (surgent enim 40 pseudochristi et pseudoprophetae). 9) Cf. Tit. I. 16. 35
Introductio in cognitionem veritatis et malum in ecclesia. 165 thane 1), quia „ipse est rex super omnes filios superbie“2), qui dixit 3): „Ponam sedem meam ad aquilonema) et ero similis altissimo.“ Hic nota, quod dyabolus in suo Antychristo et ipsius yppocritis secundum omnem suum conatum et astuciam et se- cundum omnem conposicionem splendidam et apparentem facit se ipsum similimum domino Jhesu Christo ecclesiamque suam malignam ecclesieb) Jhesu Christi. Et ista sentencia est superius diffuse deducta et infra deducenda 4). — „Introduci igitur per hostium dominie), quod respicit ad aquilonem“, et ceterad), est accipere a spiritu Jhesu Christi scienciam et intelligenciam sa- 10 crarum scripturarum, que limpide aperiunt et declarant vani- tateme) huius mundi. Et eciam est contemplari in veritate, quo modo in pre- senti seculof), vigente regno yppocritarum vel regno Anty- christi, per multitudinem amicorum huius vite et christianorum 15 diligencium ea, que sunt in hoc mundo 5), omne malum in- travit in dei ecclesiam et de quo scriptura dicit 6): „Ab aquilone pandetur omne malum." Et primum sacerdotes et clerici, sapientes et doc- tores carnales et amatores huius vite, ipsi sunt „hostium, quod 20 respicit ad aquilonem“, quoniam ipsi sunt, qui „respiciunt“ ad mundum, inquirentes delicias et divicias ac honoress) a magna- tis et amatoribus huius viteh). Et ipsi idemi) sunt, per quos omnis habundancia iniquitatis et refrigeriumk) caritatis 7) irru- perunt1) in populum christianum. Et ipsi sunt omnes pseudo- 25 christi et pseudoprophete8), qui in nomine Christi Jhesu cruci- fixim) veniuntn), quoniam confitentur se esse Christi et veros christianos, et°) factis suis eump) negant9) et tota die clamant ad Jhesum crucifixum: Domine, domine, ore suo, sed in veri- a) id est, super amatores huius mundi add. ed. b) consimilat add. ed. 30 c) domus domini ed. d) et cetera om. ed. e) errorem et v. ed. f) evangelio (sic) ed. g) divitias, delitias et honores ed. h) mundi ed. i) iidem ed. k) refrigescentia ed. 1) irriperunt corr. irruperunt A. m) om. ed. n) sed non missi ab eo add. ed. °) sed ed. p) om. ed. 1) Cf. Apoc. II. 9 (synagoga Satanae). 2) Cf. Job XLI. 25. 3) Cf. Isaiae XIV. 13—14: „Sedebo in monte testamenti, in lateribus Aquilonis. Adscendam super altitudinem nubium, similis ero altissimo.“ 4) v. „supra" in tractatu de Antichristo, dist. 7, c. 4, in vol. III. p. 98, et „infra“ c. 60 sq. 5) Cf. I. Joan. II. 15. 6) Jerem. I. 14. 7) Cf. Matth. XXIV. 12. 8) phrasis communis biblide N. T.; cf. ex. gr. Matth. XXIV. 24 (surgent enim 40 pseudochristi et pseudoprophetae). 9) Cf. Tit. I. 16. 35
Strana 166
166 Matthiae de Janov Regulae, l. III, tr. 6, c. 36. tate cor ipsorum longe est a Christo Jhesu 1), quia est ipsis solum tamquam mortuus a cordea) 2). Et ita dominus crucifixus est prope ab ore ipsorum per aridam confessionem, sed longe a renibus ipsorum3) per omnimodam absenciam conde- 5 lectacionisb) in Jhesu crucifixo et gaudii in spiritu sancto. Sunt enim inimici crucis Christi 4) in tota vita") sua pro eo et in eo, quod amant suam vitam et pacemd), diviciase) ac gloriam huius mundi. Et isti sunt, qui colorate nimis sub nomine Christi debel[ljant 5) Christum1). Et sub vestimentis Jhesus) et appa- 10 rencia solvunt Jhesum, quia destruunt eius fidelitatem, dilec- cionem 1) atque confidenciam1) et omnem virtutem dei et sapien- ciamk) in conchristianis, propter quod scriptum est6) : „Omnis spi- ritus, qui solvit Jhesum, ex deo non est; et hic est Antychristus, de quo audistis, quoniam veniet et nunc in mundo est.“ Et statim 15 post1)7): „Ipsi de mundo sunt. Ideo de mundo locuntur et mundus eos audit. Nos ex deo sumus. Qui novit deum, audit nos. Quim) autem non est ex deo, non audit nos." Maxime autem isti pseudochristi et pseudolin) [f. 242a) prophete, qui et Antychristi solvunt Jhesum, sunt „inimici crucis 20 Christi“s), id est inimici conversacioni[s] et vite christiane de- signate et condite"), atque per crucem Christi in hoc mundo debellant?) virtutem Christi in ecclesia per hoc et in eo, quod, cum sint amici huius vite et amatores") sue carnis et cum perinde sequanturr) vitam suavem et pacificam, divicias ets) 25 honores, et dehinc dominum Jhesumt) crucifixum post carnem suam posuerunt, habentes caracterem bestie in fontibus suis et 19) Nota totum diligenter A ad calc. fol. sup. a) et vas perditum add. cd. b) delectationis ed. c) quia corum gloria est in confusione. Nam tota vita corum in co et pro co oc. ed. 30 d) mundi add. ed. c) divitias, delicias ac honorem huius mundi ed. f) virtutem cius ed. s) eius, id est simulata sanctitate apparente ed. h) eius charitatem ditissimam, paupertatem ed. 1) in co add. ed. k) Christi Jesu, quam ipse docuit et exercuit in christianis ed. 1) dicit add. ed. m) Qui — nos om. ed. 1) a n) pseudoprophetae et Antichristi, qui ad. r) investigant ed. 4) om. ed. 35 Christo conditae ed. P) ficte debellant ed. s) ac ed. t) Jesum Christum ed. 1) Cf. Matth. XV. 8. 2) (f. Psalm. XXX. 13. 3) Cf. Jcrem. XII. 2 (prope es tu ori eorum et longe a renibus eorum). 4) Cf. Philipp. III. 18. 5) vox biblica, sed phrasis „debellare Christum" in biblia nou legitur. 8) Cf. Philipp. III. 18. 7 I. Joan. IV. 5—6. 40 6) I. ſoan. IV. 3.
166 Matthiae de Janov Regulae, l. III, tr. 6, c. 36. tate cor ipsorum longe est a Christo Jhesu 1), quia est ipsis solum tamquam mortuus a cordea) 2). Et ita dominus crucifixus est prope ab ore ipsorum per aridam confessionem, sed longe a renibus ipsorum3) per omnimodam absenciam conde- 5 lectacionisb) in Jhesu crucifixo et gaudii in spiritu sancto. Sunt enim inimici crucis Christi 4) in tota vita") sua pro eo et in eo, quod amant suam vitam et pacemd), diviciase) ac gloriam huius mundi. Et isti sunt, qui colorate nimis sub nomine Christi debel[ljant 5) Christum1). Et sub vestimentis Jhesus) et appa- 10 rencia solvunt Jhesum, quia destruunt eius fidelitatem, dilec- cionem 1) atque confidenciam1) et omnem virtutem dei et sapien- ciamk) in conchristianis, propter quod scriptum est6) : „Omnis spi- ritus, qui solvit Jhesum, ex deo non est; et hic est Antychristus, de quo audistis, quoniam veniet et nunc in mundo est.“ Et statim 15 post1)7): „Ipsi de mundo sunt. Ideo de mundo locuntur et mundus eos audit. Nos ex deo sumus. Qui novit deum, audit nos. Quim) autem non est ex deo, non audit nos." Maxime autem isti pseudochristi et pseudolin) [f. 242a) prophete, qui et Antychristi solvunt Jhesum, sunt „inimici crucis 20 Christi“s), id est inimici conversacioni[s] et vite christiane de- signate et condite"), atque per crucem Christi in hoc mundo debellant?) virtutem Christi in ecclesia per hoc et in eo, quod, cum sint amici huius vite et amatores") sue carnis et cum perinde sequanturr) vitam suavem et pacificam, divicias ets) 25 honores, et dehinc dominum Jhesumt) crucifixum post carnem suam posuerunt, habentes caracterem bestie in fontibus suis et 19) Nota totum diligenter A ad calc. fol. sup. a) et vas perditum add. cd. b) delectationis ed. c) quia corum gloria est in confusione. Nam tota vita corum in co et pro co oc. ed. 30 d) mundi add. ed. c) divitias, delicias ac honorem huius mundi ed. f) virtutem cius ed. s) eius, id est simulata sanctitate apparente ed. h) eius charitatem ditissimam, paupertatem ed. 1) in co add. ed. k) Christi Jesu, quam ipse docuit et exercuit in christianis ed. 1) dicit add. ed. m) Qui — nos om. ed. 1) a n) pseudoprophetae et Antichristi, qui ad. r) investigant ed. 4) om. ed. 35 Christo conditae ed. P) ficte debellant ed. s) ac ed. t) Jesum Christum ed. 1) Cf. Matth. XV. 8. 2) (f. Psalm. XXX. 13. 3) Cf. Jcrem. XII. 2 (prope es tu ori eorum et longe a renibus eorum). 4) Cf. Philipp. III. 18. 5) vox biblica, sed phrasis „debellare Christum" in biblia nou legitur. 8) Cf. Philipp. III. 18. 7 I. Joan. IV. 5—6. 40 6) I. ſoan. IV. 3.
Strana 167
Qualiter pseudochristiani debellent et solvant Jhesum crucifixum. 167 in dextris suis signatum et expressum 1), id est sequelam primoa) et principaliter sue proprie voluntatis et cupiditatis infrenate, et cum sint tales, cum eo nichilominus ad cathedras et gubernacula ecclesie se ipsos ingesserunt et quovis modo promoverunt. Et sunt multi nimis effecti et fortesb) [et] c) habent cum hoc figuram in se religionis christiane et speciem sanctitatis. Scripturamqued) divinam et sacramenta ecclesie habent sibi commendata et sunt per ea et in illis prepotentese) omni- que sapiencia et scienciaf) atque auctoritate prepollentes. Et isti sunt, qui iuxta sua propria, id est secundum spiritum huius 10 mundi, quo habundant, omni sua conposicione et vita, rebus et facto detrahunt ecclesiam [a via Christi]s) ad imitandum se ip- sos, id est ad amandum hunc mundum, ad sequendum com[mlo- dum et suavem pacem sue carnis, ad faciendum libita proprie vo- luntatis et ad cupiendum delicias, divicias et honores, ad beatifi- 15 candum illos et honorandum, qui istis talibusb) habundant i), que mundus diligit vel que gentes inquirunt2), et adherendum et tre- mendum eos, qui ad talia habent posse, quos voluerintk), pro- movere, et qui possunt et quibus, in talibus nocere. Isti, in- quam, sunt, qui rebus et facto et ex tota vita sua clamant in 20 ecclesia dei et ostendunt, quo modo paupertas1) sit odibilis et omnibusm) studiis fugienda, qualiter mititas sit contemptibilis et sui ipsius strennua defensio de iure et de facto sit licita et acceptabilis 1), qualiter lugubris vita sit despecta et sponte evi- tanda, vita autem letabunda et splendida sit valde imitabilis°), 25 et ita de omnibus aliis similibus ?). Itaque tali modo et via isti, de quibus sermo, ambulando et per contrarium vie crucis Christi Jhesu et modo opposito ac inimico") Christi Jhesu ewangelior) vehementer nimis sol- vunt Jhesum ets) debellant Christumt), dei virtutem et 30 dei sapienciam 3). In christianitateu) destruunt nempe sic beati- 20) Nota bene A alia manu. a) proprie ed. b) velut Golias contra David add. ed. c) om. A et ed. d) S. quoque ed. e) potentes ed. f) huius mundi add. ed. g) a via Christi add. ed. h) qui talibus temporibus ed. i) honorant corr. habun- dant A. k) volunt in talibus nocere ed., cet. om. 1) evangelica paupertas ed. m) ex omnibus A. n) om. ed. o) gratanter amplectenda ed. p) et ideo omnia faciunt studia, ut haec evitent, et illa consequantur ed. u) inimici ed. r) evangeliied. s) ac ed. t) id est add. ed. u) sap. in chr. Destruunt ed. 1) Cf. Apoc. XIII. 16 (habere characterem in dextera manu sua aut in 40 2) Cf. Matth. VI. 32. 3) voces singulac utique biblicae. fructibus suis). 35
Qualiter pseudochristiani debellent et solvant Jhesum crucifixum. 167 in dextris suis signatum et expressum 1), id est sequelam primoa) et principaliter sue proprie voluntatis et cupiditatis infrenate, et cum sint tales, cum eo nichilominus ad cathedras et gubernacula ecclesie se ipsos ingesserunt et quovis modo promoverunt. Et sunt multi nimis effecti et fortesb) [et] c) habent cum hoc figuram in se religionis christiane et speciem sanctitatis. Scripturamqued) divinam et sacramenta ecclesie habent sibi commendata et sunt per ea et in illis prepotentese) omni- que sapiencia et scienciaf) atque auctoritate prepollentes. Et isti sunt, qui iuxta sua propria, id est secundum spiritum huius 10 mundi, quo habundant, omni sua conposicione et vita, rebus et facto detrahunt ecclesiam [a via Christi]s) ad imitandum se ip- sos, id est ad amandum hunc mundum, ad sequendum com[mlo- dum et suavem pacem sue carnis, ad faciendum libita proprie vo- luntatis et ad cupiendum delicias, divicias et honores, ad beatifi- 15 candum illos et honorandum, qui istis talibusb) habundant i), que mundus diligit vel que gentes inquirunt2), et adherendum et tre- mendum eos, qui ad talia habent posse, quos voluerintk), pro- movere, et qui possunt et quibus, in talibus nocere. Isti, in- quam, sunt, qui rebus et facto et ex tota vita sua clamant in 20 ecclesia dei et ostendunt, quo modo paupertas1) sit odibilis et omnibusm) studiis fugienda, qualiter mititas sit contemptibilis et sui ipsius strennua defensio de iure et de facto sit licita et acceptabilis 1), qualiter lugubris vita sit despecta et sponte evi- tanda, vita autem letabunda et splendida sit valde imitabilis°), 25 et ita de omnibus aliis similibus ?). Itaque tali modo et via isti, de quibus sermo, ambulando et per contrarium vie crucis Christi Jhesu et modo opposito ac inimico") Christi Jhesu ewangelior) vehementer nimis sol- vunt Jhesum ets) debellant Christumt), dei virtutem et 30 dei sapienciam 3). In christianitateu) destruunt nempe sic beati- 20) Nota bene A alia manu. a) proprie ed. b) velut Golias contra David add. ed. c) om. A et ed. d) S. quoque ed. e) potentes ed. f) huius mundi add. ed. g) a via Christi add. ed. h) qui talibus temporibus ed. i) honorant corr. habun- dant A. k) volunt in talibus nocere ed., cet. om. 1) evangelica paupertas ed. m) ex omnibus A. n) om. ed. o) gratanter amplectenda ed. p) et ideo omnia faciunt studia, ut haec evitent, et illa consequantur ed. u) inimici ed. r) evangeliied. s) ac ed. t) id est add. ed. u) sap. in chr. Destruunt ed. 1) Cf. Apoc. XIII. 16 (habere characterem in dextera manu sua aut in 40 2) Cf. Matth. VI. 32. 3) voces singulac utique biblicae. fructibus suis). 35
Strana 168
168 Matthiae de Janov Regulae, 1. III, tr. 6, c. 36. tudines christianoruma) et instituunt ac clarificant beatitudines gencium et amatorum huius vite, et inducunt eciam omnia, que in mundo sunt, acsi essent licita christianis et amabilia iuste, que alias sunt prohibita amarib) et sequi a christianis, et con- traria Christo Jhesu et ipsius ewangelio. Iloc autem est supra modum horrendum, valde ingemiscendum et summa attencione evitandum, quod illa omnia yppocrite faciunt sub nomine Christi Jhesu et auctoritate ipsius et in loco ipsius, et per consequens valde colorate et suasibiliter, quia omnia sub figura 10 et similitudine bonitatisc). Propter hoc enim facta sunt tempora presencia nimium periculosa et tanta etd) talis tribulacio sanctis dei intus et foris, in consciencia et in conversacione, quod si fieri posset, eciam electi in errorem inducantur 1), et tanta et e) talis tribulacio, quod hiif), qui sunt proprie Antychristi, sanctos christ ian oss) persequentes, et carnales christiani, amici huius mundi, electos dei et sanctosh) lacerantes, infamantes et truci- dantes, per hoc gloriam et stipendia a communitate ecclesie ac- cipiunt, acsi obsequium deo in hoc gratum facerent, sic et non aliter aput se arbitrantur. Scit namque et bene potest Sathan sic formare suum Antichristum in ecclesia cumi) sua multiplicata comitiva super numerum, „cuius adventus est secundum operacionemk Sathane“ 2), secundum omnem virtutem eius et omni specie decepcionis. Scit, inquam, et potest itam) assimilare suum Anty- 25 christum ipsi Christo et filios iniquitatis filiis dein) et collocare eum°) cum eis „in aquilone“, in templo dei, elevareque ipsum in animo et de facto super omne, quod dicitur deus, aut quod collitur 3). Sed ista omnia Sathan non quidem modo facit palam et via communi sua et antiqua, ut fecit in Symoner) aput 30 Neronem cesarem et in Juliano Apostata aput Romam et in Machomet aput Arabes et alias aput Saracenos"). Non ita, in- quam, nunc operatur talia aput christianos patulor) et grosse, 5 15 20 a) a Christo institutas ed. b) diligi ed. c) et pictatis add. ed. d) ac ed. e) ac ed. f) ii cd. g) christianos ed.; Christos A. h) et 35 sanctos om. ed. i) cum — est om. ed. k) suam op. ed. 1) omnem speciem ed. m) om. ed. n) cuius adventus est in omni specie deceptionis et sic add. ed. 0) ante fideles Christi vel add. ed. P) mago add. ed. 1) Saracenes (sic) A. r) patule ed. 1) Cf. Matth. XXIV. 24. 2) Cf. II. Thess. II. 9. 3) Cf. II. Thess. 40 II. 4.
168 Matthiae de Janov Regulae, 1. III, tr. 6, c. 36. tudines christianoruma) et instituunt ac clarificant beatitudines gencium et amatorum huius vite, et inducunt eciam omnia, que in mundo sunt, acsi essent licita christianis et amabilia iuste, que alias sunt prohibita amarib) et sequi a christianis, et con- traria Christo Jhesu et ipsius ewangelio. Iloc autem est supra modum horrendum, valde ingemiscendum et summa attencione evitandum, quod illa omnia yppocrite faciunt sub nomine Christi Jhesu et auctoritate ipsius et in loco ipsius, et per consequens valde colorate et suasibiliter, quia omnia sub figura 10 et similitudine bonitatisc). Propter hoc enim facta sunt tempora presencia nimium periculosa et tanta etd) talis tribulacio sanctis dei intus et foris, in consciencia et in conversacione, quod si fieri posset, eciam electi in errorem inducantur 1), et tanta et e) talis tribulacio, quod hiif), qui sunt proprie Antychristi, sanctos christ ian oss) persequentes, et carnales christiani, amici huius mundi, electos dei et sanctosh) lacerantes, infamantes et truci- dantes, per hoc gloriam et stipendia a communitate ecclesie ac- cipiunt, acsi obsequium deo in hoc gratum facerent, sic et non aliter aput se arbitrantur. Scit namque et bene potest Sathan sic formare suum Antichristum in ecclesia cumi) sua multiplicata comitiva super numerum, „cuius adventus est secundum operacionemk Sathane“ 2), secundum omnem virtutem eius et omni specie decepcionis. Scit, inquam, et potest itam) assimilare suum Anty- 25 christum ipsi Christo et filios iniquitatis filiis dein) et collocare eum°) cum eis „in aquilone“, in templo dei, elevareque ipsum in animo et de facto super omne, quod dicitur deus, aut quod collitur 3). Sed ista omnia Sathan non quidem modo facit palam et via communi sua et antiqua, ut fecit in Symoner) aput 30 Neronem cesarem et in Juliano Apostata aput Romam et in Machomet aput Arabes et alias aput Saracenos"). Non ita, in- quam, nunc operatur talia aput christianos patulor) et grosse, 5 15 20 a) a Christo institutas ed. b) diligi ed. c) et pictatis add. ed. d) ac ed. e) ac ed. f) ii cd. g) christianos ed.; Christos A. h) et 35 sanctos om. ed. i) cum — est om. ed. k) suam op. ed. 1) omnem speciem ed. m) om. ed. n) cuius adventus est in omni specie deceptionis et sic add. ed. 0) ante fideles Christi vel add. ed. P) mago add. ed. 1) Saracenes (sic) A. r) patule ed. 1) Cf. Matth. XXIV. 24. 2) Cf. II. Thess. II. 9. 3) Cf. II. Thess. 40 II. 4.
Strana 169
Qualiter Sathan formet suum Antichristum. 169 sed nimium subtiliter nimiumque facciose et occulte et, ut dic- tum est 1), secundum novissimam ipsius astuciam et conatum, quia intendit maxime populum sanctum et electos dei decipere, populum, inquam, valde occulatum et ex omni parte commu- nitum contra spiritualia nequicie2), in celestibus, ibia) satagit seducere. Et idcirco scit et potest maxime in illis rebus tendi- culas suas et laqueos abscondere3), ad quas maxime electi festi- nant et quibus innituntur et in quibus maxime suam salutem inquirunt. Et illa sunt religionis christiane adinvenciones et doctrine et species iusticie publice et private et figura sancti- 10 tatis et in locis magnificis et in primariis et in rebus f. 242b) etb) personis, que multum ab electis appreciantur et auctori- zantur. In talibus, inquam, et per illa astutissimus Sathan et in e) talibus exercitatissimus spiritus semper et a principio studuit de- cipere dei preciosos etd) electos. Et nunc heu, heu, domino Jhesue) irato et iusticia divina exigente, nimium profecit1), ut vindicentur hiis) secundum apostolum 4), qui caritatem veritatis non susceperunt, et conparavith) conflavitque contra electos dei talem et tantam tribulacionem et errorem ita involutum, ita multiplicatum et dilatatum, qualis numquami) ab origine pre- 20 cessit nec umquam post est futurus, suffragantibus eidem in- finitis gentibus Gog et Magog 5) per latitudinem ecclesie diffusis, id est yppocritis et carnalibus christianis et singulariter falsi- graphis Christis etk) pseudolis prophetis, assimilatis Christo et venientibus1) in nomine Christi, qui, ut dictum est, omnes amici 25 carnis sue et amicim) huius mundi, positi [sunt] nichilominus in templo dei et in loco Jhesu Christi. Et ipsi sunt lumbi Leviathan perplexi, quos rigidos facit malignus spiritus et stringit quasi cedrum 6). Ipsi insuper sunt cauda draconis, quoniam princeps ipse est caput, id est Anty- 30 15 11) Nota bene totum A ad calc. fol. sup. a) om. ed. b) in add. ed. c) in — semper om. ed. et om. ed. c) Christo add. ed. f) profert ed. s) ii ed. i) inquam non fuit ab origine mundi ed. k) om. ed. m) om. ed. d) preciosos h) et c. om. ed. 1) ficte add. ed. 35 1) v. supra p. 135. 2) Cf. Ephes. VI. I2 (spiritualia nequitiae). 3) Cf. Proverb. I. 11 (abscondamus tendiculas) et Psalm. LXIII. 6 (ut abscon- 4) Cf. II. Thess. II. 10. 5) Cf. Apoc. XX. 7. 6) Cf. derent laqueos). Job XL. 12: „Stringit (scil. Behemoth) caudam suam quasi cedrum, nervi testiculorum eius perplexi sunt.“ 40
Qualiter Sathan formet suum Antichristum. 169 sed nimium subtiliter nimiumque facciose et occulte et, ut dic- tum est 1), secundum novissimam ipsius astuciam et conatum, quia intendit maxime populum sanctum et electos dei decipere, populum, inquam, valde occulatum et ex omni parte commu- nitum contra spiritualia nequicie2), in celestibus, ibia) satagit seducere. Et idcirco scit et potest maxime in illis rebus tendi- culas suas et laqueos abscondere3), ad quas maxime electi festi- nant et quibus innituntur et in quibus maxime suam salutem inquirunt. Et illa sunt religionis christiane adinvenciones et doctrine et species iusticie publice et private et figura sancti- 10 tatis et in locis magnificis et in primariis et in rebus f. 242b) etb) personis, que multum ab electis appreciantur et auctori- zantur. In talibus, inquam, et per illa astutissimus Sathan et in e) talibus exercitatissimus spiritus semper et a principio studuit de- cipere dei preciosos etd) electos. Et nunc heu, heu, domino Jhesue) irato et iusticia divina exigente, nimium profecit1), ut vindicentur hiis) secundum apostolum 4), qui caritatem veritatis non susceperunt, et conparavith) conflavitque contra electos dei talem et tantam tribulacionem et errorem ita involutum, ita multiplicatum et dilatatum, qualis numquami) ab origine pre- 20 cessit nec umquam post est futurus, suffragantibus eidem in- finitis gentibus Gog et Magog 5) per latitudinem ecclesie diffusis, id est yppocritis et carnalibus christianis et singulariter falsi- graphis Christis etk) pseudolis prophetis, assimilatis Christo et venientibus1) in nomine Christi, qui, ut dictum est, omnes amici 25 carnis sue et amicim) huius mundi, positi [sunt] nichilominus in templo dei et in loco Jhesu Christi. Et ipsi sunt lumbi Leviathan perplexi, quos rigidos facit malignus spiritus et stringit quasi cedrum 6). Ipsi insuper sunt cauda draconis, quoniam princeps ipse est caput, id est Anty- 30 15 11) Nota bene totum A ad calc. fol. sup. a) om. ed. b) in add. ed. c) in — semper om. ed. et om. ed. c) Christo add. ed. f) profert ed. s) ii ed. i) inquam non fuit ab origine mundi ed. k) om. ed. m) om. ed. d) preciosos h) et c. om. ed. 1) ficte add. ed. 35 1) v. supra p. 135. 2) Cf. Ephes. VI. I2 (spiritualia nequitiae). 3) Cf. Proverb. I. 11 (abscondamus tendiculas) et Psalm. LXIII. 6 (ut abscon- 4) Cf. II. Thess. II. 10. 5) Cf. Apoc. XX. 7. 6) Cf. derent laqueos). Job XL. 12: „Stringit (scil. Behemoth) caudam suam quasi cedrum, nervi testiculorum eius perplexi sunt.“ 40
Strana 170
170 Matthiae de Janov Regulae, 1. III, tr. 6, c. 36 et 36 (bis). christusa), propheta verob) ipse est cauda secundumc) prophe- tiam. Cauda dico illa ipsi sunt, puteum ac fontem cupiditatis huius vited) continentes, per quam draco traxit de celo terciam partem stellarum in terram ad regnum suum dee) regno celo- rum 1), scilicet Jhesu Christi. Illi insuper sunt illa magna mulier fornicaria inaurata, margaritis et lapidibus preciosis ornata, que sedet super coccineam et nimis monstruosam bestiam, miscens in poculo aureo ac propinans populis et regnisf) abhomina- ciones fornicacionum suarum 2). Et ipsa est mater omnium for- 10 nicacionum et abhominacionum terre3), de quas) infra per lon- gum est sermo adaptatus 4). Ipsi idem eciam sunt iste mulieres, de quibus sermo divinus subsequitur, dicens 5): 5 15 20 Capitulum trigesimum sextum [bis]i). [De mollicie et effoeminatione sacerdotum suaviter acquiescen- tium bonis temporalibus, neglecta cruce Christi]i). (versus 14, cont.) „Et ecce, ibi mulieres sedebant, plangentes Adonidem." Hic tria sunt notatak) ad expressionem maiorem horrende abhominacionis, que statuta est in populo nunc christiano. [1] Et primum hoc, quod dicitur: „Et eccel), mulieres.“ Modus quidem iste loquendi in proposito venit ex furore dei et in condempnacionem. Nam simile est, acsi diceretur inpro- perative et in malediccionem): Ego istos elegi et posui, ut es- sent viri et agerent viriliter in meo populo et ut virtute sua 25 valerent irrumpere iniquitates 6), et ecce, ipsi factin) sunt mu- lieres et effeminati dominantes 7). Mulières itaque in hoc loco sonat non sexum, sed abhominabilem perversitatem animorum ct effeminacionem turpissimam prelatorum in eccle- sia, que est iniquitas pessima et nocentissima in dei populo, 50 a) caput in Antichristo ed. b) docens mendacium add. ed. c) se- cundum — ipsi sunt om. ed. d) ipsi sunt continentes add. ed. c) et de el. f) regibus terrae ed. g) de qua infra patebit: imo ipsi sunt oc. ed. h) Capi.m XXXVI. (sic) A rubr. i) ita inscr. in ed. k) notanda, quae n) om. cd. 1) ibi add. ed. m) maledictionem ed. dicuntur ed. 35 1) Cf. Apoc. XII. 4. 2) Cf. Apoc. XVII. 3—4. 3) Cf. Apoc. XVII. 5. 1) v. infra c. 80 sq. 5) Eizech. VIII. 14. 6) Cf. Eccli. VII. 6 (nisi 7) Cf. Isaiae III. 4 (effeminati do- valeas virtute irrumpere iniquitates). minabuntur).
170 Matthiae de Janov Regulae, 1. III, tr. 6, c. 36 et 36 (bis). christusa), propheta verob) ipse est cauda secundumc) prophe- tiam. Cauda dico illa ipsi sunt, puteum ac fontem cupiditatis huius vited) continentes, per quam draco traxit de celo terciam partem stellarum in terram ad regnum suum dee) regno celo- rum 1), scilicet Jhesu Christi. Illi insuper sunt illa magna mulier fornicaria inaurata, margaritis et lapidibus preciosis ornata, que sedet super coccineam et nimis monstruosam bestiam, miscens in poculo aureo ac propinans populis et regnisf) abhomina- ciones fornicacionum suarum 2). Et ipsa est mater omnium for- 10 nicacionum et abhominacionum terre3), de quas) infra per lon- gum est sermo adaptatus 4). Ipsi idem eciam sunt iste mulieres, de quibus sermo divinus subsequitur, dicens 5): 5 15 20 Capitulum trigesimum sextum [bis]i). [De mollicie et effoeminatione sacerdotum suaviter acquiescen- tium bonis temporalibus, neglecta cruce Christi]i). (versus 14, cont.) „Et ecce, ibi mulieres sedebant, plangentes Adonidem." Hic tria sunt notatak) ad expressionem maiorem horrende abhominacionis, que statuta est in populo nunc christiano. [1] Et primum hoc, quod dicitur: „Et eccel), mulieres.“ Modus quidem iste loquendi in proposito venit ex furore dei et in condempnacionem. Nam simile est, acsi diceretur inpro- perative et in malediccionem): Ego istos elegi et posui, ut es- sent viri et agerent viriliter in meo populo et ut virtute sua 25 valerent irrumpere iniquitates 6), et ecce, ipsi factin) sunt mu- lieres et effeminati dominantes 7). Mulières itaque in hoc loco sonat non sexum, sed abhominabilem perversitatem animorum ct effeminacionem turpissimam prelatorum in eccle- sia, que est iniquitas pessima et nocentissima in dei populo, 50 a) caput in Antichristo ed. b) docens mendacium add. ed. c) se- cundum — ipsi sunt om. ed. d) ipsi sunt continentes add. ed. c) et de el. f) regibus terrae ed. g) de qua infra patebit: imo ipsi sunt oc. ed. h) Capi.m XXXVI. (sic) A rubr. i) ita inscr. in ed. k) notanda, quae n) om. cd. 1) ibi add. ed. m) maledictionem ed. dicuntur ed. 35 1) Cf. Apoc. XII. 4. 2) Cf. Apoc. XVII. 3—4. 3) Cf. Apoc. XVII. 5. 1) v. infra c. 80 sq. 5) Eizech. VIII. 14. 6) Cf. Eccli. VII. 6 (nisi 7) Cf. Isaiae III. 4 (effeminati do- valeas virtute irrumpere iniquitates). minabuntur).
Strana 171
De praèlatorum vita effeminata atque delicata. 171 scilicet prelati vel illi, qui sunt in locoa) dei positi, dum sunt molles effectib) et tepidi ut mulieresc). [2] Secundum abhominabile in „senioribus“, id est sacer- dotibus et clericis, quod non tantum sunt mulieres maledicte effecti per dissolucionem et molliciem animorum, sed quod ad hocd) se ipsos posuerunt, ut delicatam vitam dedu- cant et succumbant universis passionibus molliciei, quasi in loco suarum fornicacionum quiescentes, credentes, quod ita de- beat esse et non alliud, et quod ideo sunte) ipsis beneficia et officia in dei ecclesia tradita et inpinguata, quod ipsi sic ducant 10 vitam suavem et pacatam1). Ad magnum igitur vituperium ta- lium pusillanimorum sacerdotum et molliums) dicitur hic: „Et ecce, mulieres“, tunc ad propositum inquit, „sedebant“, id est in h) hoc quiescentes et firmati, ut agant effeminate et tepide, dummodo ipsi pace mundi fruantur et sufficienciai) rerum. Et 15 isti sunt, qui tali modo faciunt de cathedra Moysi illu- minativa et sanativa populorum multorum, secundum scri- pturam, que dicit 1): „Multitudo sapientum“, subaudisk) in ca- thedris et in regimine populorum locatorum in ecclesia, „sani- tas est orbis terrarum“, de tali, inquam, cathedra sanativa illi 20 delicati et molles prelati faciunt cathedram pestiferam1) et offensivam multorumm) parvulorum, de qua simili- 4) Nota A alia manu. a) regimine ed. b) efloeminati ed. c) Zachariae 5: „Et ecce mulier sedens in medio amphorae.“. Quia impietas talium est in mente ipsorum, licet ad extra multa faciant sub specie pietatis et sanctitatis, intus tamen a 25 charitate Christi vacui sunt, et vera doctrina salubrique informatione. Pro- verbio(rum) 11: „Mulier pulchra, sed fatua.“ Quia talium haereticorum sermo, ornatus et pulcher ad extra, sed intus in fide decipit et errorem inducit, et d) adhuc ed. e) et ideo dicitur „garrula“, Proverbio(rum) 7 add. ed. quod sint ed. 1) non advertentes dictum Petri, qui dicit: „Christo in carne 30 passo, et vos eadem cogitatione armemini“ add. ed. g) delicatorum ed. h) in sup. lin. A.; in hoc quiescebant delicati ed. i) abundantia ed. k) subaudi ed. (ita semper scribitur); in sequens in A sup. lin. 1) et ipsi sunt ille mons pestifer, de quo Hieremiae 51: „Ecce, ego ad te, mons pesti- ſer, ait dominus, qui corrumpis universam terram. Extendam manum meam 35 super te, et evellam te de petris, id est gloria, de fortaliciis tuis, in quibus confidis.“ De quo Ecclesiastici 11, quod debemus iam omnes cavere. Attende tibi a pestifero, fabricat enim mala. Et Salvator facit cavere a doctrina vel a fermento corum, quia est pestifera et offensiva oc. add. ed. m) et specia- liter add. ed. 40 1) Sap. Vl. 26.
De praèlatorum vita effeminata atque delicata. 171 scilicet prelati vel illi, qui sunt in locoa) dei positi, dum sunt molles effectib) et tepidi ut mulieresc). [2] Secundum abhominabile in „senioribus“, id est sacer- dotibus et clericis, quod non tantum sunt mulieres maledicte effecti per dissolucionem et molliciem animorum, sed quod ad hocd) se ipsos posuerunt, ut delicatam vitam dedu- cant et succumbant universis passionibus molliciei, quasi in loco suarum fornicacionum quiescentes, credentes, quod ita de- beat esse et non alliud, et quod ideo sunte) ipsis beneficia et officia in dei ecclesia tradita et inpinguata, quod ipsi sic ducant 10 vitam suavem et pacatam1). Ad magnum igitur vituperium ta- lium pusillanimorum sacerdotum et molliums) dicitur hic: „Et ecce, mulieres“, tunc ad propositum inquit, „sedebant“, id est in h) hoc quiescentes et firmati, ut agant effeminate et tepide, dummodo ipsi pace mundi fruantur et sufficienciai) rerum. Et 15 isti sunt, qui tali modo faciunt de cathedra Moysi illu- minativa et sanativa populorum multorum, secundum scri- pturam, que dicit 1): „Multitudo sapientum“, subaudisk) in ca- thedris et in regimine populorum locatorum in ecclesia, „sani- tas est orbis terrarum“, de tali, inquam, cathedra sanativa illi 20 delicati et molles prelati faciunt cathedram pestiferam1) et offensivam multorumm) parvulorum, de qua simili- 4) Nota A alia manu. a) regimine ed. b) efloeminati ed. c) Zachariae 5: „Et ecce mulier sedens in medio amphorae.“. Quia impietas talium est in mente ipsorum, licet ad extra multa faciant sub specie pietatis et sanctitatis, intus tamen a 25 charitate Christi vacui sunt, et vera doctrina salubrique informatione. Pro- verbio(rum) 11: „Mulier pulchra, sed fatua.“ Quia talium haereticorum sermo, ornatus et pulcher ad extra, sed intus in fide decipit et errorem inducit, et d) adhuc ed. e) et ideo dicitur „garrula“, Proverbio(rum) 7 add. ed. quod sint ed. 1) non advertentes dictum Petri, qui dicit: „Christo in carne 30 passo, et vos eadem cogitatione armemini“ add. ed. g) delicatorum ed. h) in sup. lin. A.; in hoc quiescebant delicati ed. i) abundantia ed. k) subaudi ed. (ita semper scribitur); in sequens in A sup. lin. 1) et ipsi sunt ille mons pestifer, de quo Hieremiae 51: „Ecce, ego ad te, mons pesti- ſer, ait dominus, qui corrumpis universam terram. Extendam manum meam 35 super te, et evellam te de petris, id est gloria, de fortaliciis tuis, in quibus confidis.“ De quo Ecclesiastici 11, quod debemus iam omnes cavere. Attende tibi a pestifero, fabricat enim mala. Et Salvator facit cavere a doctrina vel a fermento corum, quia est pestifera et offensiva oc. add. ed. m) et specia- liter add. ed. 40 1) Sap. Vl. 26.
Strana 172
172 Matthiae de Janov Regulae, l. III, tr. 6, c. 36 (bis). tera) dicitur 1): „Beatus vir, qui non abiit in consiliob) inpiorum et in via peccatorum non stetit.“ Tunc ad propositum: „Et in cathedra pestilencie non sedit.“ Ad designacionem eciam istorum carnalium clericorume) 5 dictum est de supradicta muliere fornicaria, quod, puta, ipsa visa est sedere super bestiam coccineam2). Et de hoc infrad) et de sensione ista multa adhuc apponentur 3). Istam eciam maledictam quietem „seniorum domus Israel“4), id est sacer- dotum huius modi in delicata vita eorum et splendida, alia scri- 10 ptura notificat, scilicet Apocalypsis II 5): „Permittis“, inquit, mu- lierem Gezabele), que se dicit prophetaref) et docere gentes et seducere servos meos, fornicari et manducare de ydolititis. Et dedi illi tempus, ut penitenciam ageret, et non vults) peni- tere a fornicacione sua.“ Tunc ad propositum 6): „Et ecce, ego 15 mittam eam in lectum et, qui mechantur cum ea, in tribulacione maximah) erunt, nisi penitenciam egerint [f. 243a] ab operibus suis.“ Ecce, quo modo delicata quies sacerdotumi) in ipsorum diviciis et honore vel in eorum prebendis et officiis pinguibus est condempnacio ipsorum etk) pena pro inpenitencia1) et pec- 20 catis, dum in pace mundi vivunt molliter et suaviterm) quasi mulieres fornicarie, alias ob id positi assumptique ad loca, ut laborarent et pugnarent, veluti viros decet in acie") castrorum collocatos°) 7). [3] Tercium est in eisdem sacerdotibus et clericis sic ab- 25 hominabiliter deviratis et qui se ipsos ad id posuerunt, ut du- cant vitam hanc suaviter sine sudoribus et labore, quod puta propter hoc facti subiecti potentibus et magnatis di- vitibusque in hoc mundo, eisque non nisi blandiri student, adulari et servire?) eo, quod possunt ipsis pacem huius vite 30 delicatam, quam ipsi cupiunt et secuntur, conferre et auferre, 16) Nota bene totum A ad calc. fol. sup. a) ipse David loquitur Psal. 1 ed. b) etc. et tunc oc. ed. c) et sacerdotum add. ed. d) dicetur add. ed., cet. om. e) mulieri Jezabel cd. f) prophetem docere et seducere biblia et ed. g) voluit ed. h) ma- 35 gna ed. 1) et consentaneorum add. ed. k) et eorum consentaneis, qui cum eis in pace oc. ed. 1) in — sup. lin. A. m) cum divite epulone et add. ed. n) aciem ed. 0) dirigere ed. P) missando et aliis servitiis, sed non deo eoque possunt oc. ed. 1) Psalm. I. 1. 2) Cf. Apoc. XVII. 3. 3) v. infra c. 54. 4) Cf. 6) Apoc. II. 22. 7) phrasis ultima 40 Lzech. VIII. II. 5) Apоc. II. 20 —21. biblica V. T. esse probatur.
172 Matthiae de Janov Regulae, l. III, tr. 6, c. 36 (bis). tera) dicitur 1): „Beatus vir, qui non abiit in consiliob) inpiorum et in via peccatorum non stetit.“ Tunc ad propositum: „Et in cathedra pestilencie non sedit.“ Ad designacionem eciam istorum carnalium clericorume) 5 dictum est de supradicta muliere fornicaria, quod, puta, ipsa visa est sedere super bestiam coccineam2). Et de hoc infrad) et de sensione ista multa adhuc apponentur 3). Istam eciam maledictam quietem „seniorum domus Israel“4), id est sacer- dotum huius modi in delicata vita eorum et splendida, alia scri- 10 ptura notificat, scilicet Apocalypsis II 5): „Permittis“, inquit, mu- lierem Gezabele), que se dicit prophetaref) et docere gentes et seducere servos meos, fornicari et manducare de ydolititis. Et dedi illi tempus, ut penitenciam ageret, et non vults) peni- tere a fornicacione sua.“ Tunc ad propositum 6): „Et ecce, ego 15 mittam eam in lectum et, qui mechantur cum ea, in tribulacione maximah) erunt, nisi penitenciam egerint [f. 243a] ab operibus suis.“ Ecce, quo modo delicata quies sacerdotumi) in ipsorum diviciis et honore vel in eorum prebendis et officiis pinguibus est condempnacio ipsorum etk) pena pro inpenitencia1) et pec- 20 catis, dum in pace mundi vivunt molliter et suaviterm) quasi mulieres fornicarie, alias ob id positi assumptique ad loca, ut laborarent et pugnarent, veluti viros decet in acie") castrorum collocatos°) 7). [3] Tercium est in eisdem sacerdotibus et clericis sic ab- 25 hominabiliter deviratis et qui se ipsos ad id posuerunt, ut du- cant vitam hanc suaviter sine sudoribus et labore, quod puta propter hoc facti subiecti potentibus et magnatis di- vitibusque in hoc mundo, eisque non nisi blandiri student, adulari et servire?) eo, quod possunt ipsis pacem huius vite 30 delicatam, quam ipsi cupiunt et secuntur, conferre et auferre, 16) Nota bene totum A ad calc. fol. sup. a) ipse David loquitur Psal. 1 ed. b) etc. et tunc oc. ed. c) et sacerdotum add. ed. d) dicetur add. ed., cet. om. e) mulieri Jezabel cd. f) prophetem docere et seducere biblia et ed. g) voluit ed. h) ma- 35 gna ed. 1) et consentaneorum add. ed. k) et eorum consentaneis, qui cum eis in pace oc. ed. 1) in — sup. lin. A. m) cum divite epulone et add. ed. n) aciem ed. 0) dirigere ed. P) missando et aliis servitiis, sed non deo eoque possunt oc. ed. 1) Psalm. I. 1. 2) Cf. Apoc. XVII. 3. 3) v. infra c. 54. 4) Cf. 6) Apoc. II. 22. 7) phrasis ultima 40 Lzech. VIII. II. 5) Apоc. II. 20 —21. biblica V. T. esse probatur.
Strana 173
Vita delicata atque adulatoria sacerdotum carnalium. 173 confirmarea) et turbare, divicias et honores conferre et auferre ad 1) beneficia et pingues prebendas expectant a talibus c) ma- gnatis promoveri vel timent removeri. Sacerdotes etenim huius modi carnales et clerici, quia sunt ob abhominacionem sepe- dictam a spiritu Jhesu desolati, propterea totum suum respec- tum ad deos huius seculi1) converterunt et firmaverunt, id est ad divites et dominatores in hoc mundo. Idcirco, ut dictum est, dulciter eisdem subiciuntur, et in eisd) et in splendore et gloria ipsorum atque in sapiencia delectantur. Et de hac sen- tencia multa infra per totum invenies assumpta et declarata2). Ex quibus est illud unum, scilicet, quod mulier fornicacionume) dicta est sedere super bestiam coccineam3), id est huius modi multitudo sacerdotum carnalium et mollium quiescit super bracchium et potestatem et divicias secularium principum et magnatorum, et bestia coccinea portat mu- 15 lierem, id est huius modi divites et rectores mundif) supportant in diviciis, deliciis et honore huius modis) multitudinem cleri- corum sepedictam, de quo infra 4). Hic autem hec sentencia intelligitur in eo, quod dicitur 5): „Et ecce, mulieres sedebant.“ Et sequitur ad propositum: „plan- 20 gentes Adonidem“, id est tali ritu et modo servientes illi ydolo, quod fabricatum fuit a mulieribus meretricibus vel pro talibus amatricibus luxuriosis in errore gentiliumh), que tali servicio et circa tale ydolum amorem et profectum suorum amatorum adolescentulorum et virorum iuvenum et potencium ad coitum 25 credebant promereri et adipisci. Et propterea hec figura exprimit proprie (1) illos clericos et sacerdotes, qui, ambientes divicias et honores beneficiaque et prebendas in ecclesia, diligenter se su- biciunt et colunt potentes et magnates, quia habent magna virilia mistice et potestatem coeundi cum multis spiritualiter 30 inpregnandique per huius modi collacionemi) et promocionem officiorum, beneficiorum et prebendarum prostitutas, et (2) am- biciosas mulieres, id est clericosk) muliebres et deviratos, id 5 10 a) confirmare — auferre om. ed. b) honores vel beneficia expec- tant ed. c) ideo etc. seq. in ed., cet. om. d) et in eis om. ed. c) forni 35 caria ed. 1) om. ed. 8) mundi ed. h) gentili ed. i) om. ed. k) et sacerdotes add. ed. 1) Cf. II. Cor. IV. 4 (deus huius saeculi). 3) Cf. Apoc. XVII. 3. 4) v. infra c. 54. 2) v. infra c. 44, 50, etc. 5) Ezech. VIII. 14, l. c.
Vita delicata atque adulatoria sacerdotum carnalium. 173 confirmarea) et turbare, divicias et honores conferre et auferre ad 1) beneficia et pingues prebendas expectant a talibus c) ma- gnatis promoveri vel timent removeri. Sacerdotes etenim huius modi carnales et clerici, quia sunt ob abhominacionem sepe- dictam a spiritu Jhesu desolati, propterea totum suum respec- tum ad deos huius seculi1) converterunt et firmaverunt, id est ad divites et dominatores in hoc mundo. Idcirco, ut dictum est, dulciter eisdem subiciuntur, et in eisd) et in splendore et gloria ipsorum atque in sapiencia delectantur. Et de hac sen- tencia multa infra per totum invenies assumpta et declarata2). Ex quibus est illud unum, scilicet, quod mulier fornicacionume) dicta est sedere super bestiam coccineam3), id est huius modi multitudo sacerdotum carnalium et mollium quiescit super bracchium et potestatem et divicias secularium principum et magnatorum, et bestia coccinea portat mu- 15 lierem, id est huius modi divites et rectores mundif) supportant in diviciis, deliciis et honore huius modis) multitudinem cleri- corum sepedictam, de quo infra 4). Hic autem hec sentencia intelligitur in eo, quod dicitur 5): „Et ecce, mulieres sedebant.“ Et sequitur ad propositum: „plan- 20 gentes Adonidem“, id est tali ritu et modo servientes illi ydolo, quod fabricatum fuit a mulieribus meretricibus vel pro talibus amatricibus luxuriosis in errore gentiliumh), que tali servicio et circa tale ydolum amorem et profectum suorum amatorum adolescentulorum et virorum iuvenum et potencium ad coitum 25 credebant promereri et adipisci. Et propterea hec figura exprimit proprie (1) illos clericos et sacerdotes, qui, ambientes divicias et honores beneficiaque et prebendas in ecclesia, diligenter se su- biciunt et colunt potentes et magnates, quia habent magna virilia mistice et potestatem coeundi cum multis spiritualiter 30 inpregnandique per huius modi collacionemi) et promocionem officiorum, beneficiorum et prebendarum prostitutas, et (2) am- biciosas mulieres, id est clericosk) muliebres et deviratos, id 5 10 a) confirmare — auferre om. ed. b) honores vel beneficia expec- tant ed. c) ideo etc. seq. in ed., cet. om. d) et in eis om. ed. c) forni 35 caria ed. 1) om. ed. 8) mundi ed. h) gentili ed. i) om. ed. k) et sacerdotes add. ed. 1) Cf. II. Cor. IV. 4 (deus huius saeculi). 3) Cf. Apoc. XVII. 3. 4) v. infra c. 54. 2) v. infra c. 44, 50, etc. 5) Ezech. VIII. 14, l. c.
Strana 174
174 Matthiae de Janov Regulae, 1. III, tr. 6, c. 36 (bis) et 37. est desolatos a spiritu Jhesu et denudatos a virtute Christi et veritate. Isti sentencie simile habes supra longe lateque discus- sum et de ydolo Pryapi 1), quod nunc mistice per huius modi mulieres in loco sancto colitur et adoratur 2). Est adhuc et aliud et 2) abhominabile in ista scriptura pre- gnante designatum, ubi dicitur: „Et ecce, ibi mulieres sedebantb), plangentes Adonidem.“ „Et ecce“, hic ponitur nota admiracionis vel mirabilitatise), scilicet super eo, quod sacerdotes et clerus in dei ecclesia, tam intelligens et doctus populus et electus ex 10 milibus et dives iam in omni verbo et doctrina3) est ita infatu- atus communiter et effectus pussilanimis et mollis quasi mulieres destitute et maledicte, et maxime in eo ipso infatuatus, quod, cum deberet ingredi per corporalia ad spiritualia, per bona temporalia ad beatifica et eterna, utrorumd) bonorumque iam 15 habens copiam et dispensacionem per Christum Jhesum sibi donatam et sanctificatam habundanter, et ecce, facti mulieres meretrices, sedebant ibi in porta aquilonari4), id est in bonis temporalibus, et maxime et principaliter se posuerunt, tamquam in fine suo ultimato quietati, neglecto et contempto Christo 20 Jhesu et eius diviciis beatificis et eternis, id est graciis, donis et virtutibus gratuitis et divinis. „Plangentes Adonidem“, iuvenem") et pulchrum, id est dolentes in eo et de eo1). Si ipsos tales dominus Jhesus) pie corrigat et affligat, scilicet in diminucione et abstrac- 25 cione ab eis bonorum temporalium et vanitatum!) que ipsi siccine diligunt et in quibus posuerunt se quiescere et delectari, tunc, inquam, dolent et sunt inpacientes et deterio- runtur a correccione destruunturque ab emendacione Jhesu Christi. Hii sunt, quii) super perdicione bonorumk) multum 30 lugent, sed super destruccione virtutum1) in populis non in- gemiscunt. Tristantur etenim, si splendor mundi et felicitas huius vite deperit, sed super multitudine malorumm), que fiunt in Jerusalemn), et super9) habundancia iniquitatis in populo do- a) om. ed. b) sedebant plangendo ed. c) vel m. om. ed. d) vero- 35 rum honorumque iam ac. cd.; bonorumque A corr. e) idolum pulchrum ed. f) de co om. ed. 6) illic (sic) ed. h) et honorum add. el. i) in m) iniquitatum ed. n) Hie- m. A. k) in m. A. 1) veritatum et v. ed. rusalem ed. °) super — iniquitatis om. ed. 1) Cf. II. Par. XV. 16. 2) v. supra c. 12, 17 ct 18. 3) Cf. Deut. 40 IV. 6, Cant. V. 10 (clectus ex milibus), etc. 4) Cf. Erech. VIII. 5.
174 Matthiae de Janov Regulae, 1. III, tr. 6, c. 36 (bis) et 37. est desolatos a spiritu Jhesu et denudatos a virtute Christi et veritate. Isti sentencie simile habes supra longe lateque discus- sum et de ydolo Pryapi 1), quod nunc mistice per huius modi mulieres in loco sancto colitur et adoratur 2). Est adhuc et aliud et 2) abhominabile in ista scriptura pre- gnante designatum, ubi dicitur: „Et ecce, ibi mulieres sedebantb), plangentes Adonidem.“ „Et ecce“, hic ponitur nota admiracionis vel mirabilitatise), scilicet super eo, quod sacerdotes et clerus in dei ecclesia, tam intelligens et doctus populus et electus ex 10 milibus et dives iam in omni verbo et doctrina3) est ita infatu- atus communiter et effectus pussilanimis et mollis quasi mulieres destitute et maledicte, et maxime in eo ipso infatuatus, quod, cum deberet ingredi per corporalia ad spiritualia, per bona temporalia ad beatifica et eterna, utrorumd) bonorumque iam 15 habens copiam et dispensacionem per Christum Jhesum sibi donatam et sanctificatam habundanter, et ecce, facti mulieres meretrices, sedebant ibi in porta aquilonari4), id est in bonis temporalibus, et maxime et principaliter se posuerunt, tamquam in fine suo ultimato quietati, neglecto et contempto Christo 20 Jhesu et eius diviciis beatificis et eternis, id est graciis, donis et virtutibus gratuitis et divinis. „Plangentes Adonidem“, iuvenem") et pulchrum, id est dolentes in eo et de eo1). Si ipsos tales dominus Jhesus) pie corrigat et affligat, scilicet in diminucione et abstrac- 25 cione ab eis bonorum temporalium et vanitatum!) que ipsi siccine diligunt et in quibus posuerunt se quiescere et delectari, tunc, inquam, dolent et sunt inpacientes et deterio- runtur a correccione destruunturque ab emendacione Jhesu Christi. Hii sunt, quii) super perdicione bonorumk) multum 30 lugent, sed super destruccione virtutum1) in populis non in- gemiscunt. Tristantur etenim, si splendor mundi et felicitas huius vite deperit, sed super multitudine malorumm), que fiunt in Jerusalemn), et super9) habundancia iniquitatis in populo do- a) om. ed. b) sedebant plangendo ed. c) vel m. om. ed. d) vero- 35 rum honorumque iam ac. cd.; bonorumque A corr. e) idolum pulchrum ed. f) de co om. ed. 6) illic (sic) ed. h) et honorum add. el. i) in m) iniquitatum ed. n) Hie- m. A. k) in m. A. 1) veritatum et v. ed. rusalem ed. °) super — iniquitatis om. ed. 1) Cf. II. Par. XV. 16. 2) v. supra c. 12, 17 ct 18. 3) Cf. Deut. 40 IV. 6, Cant. V. 10 (clectus ex milibus), etc. 4) Cf. Erech. VIII. 5.
Strana 175
Sacerdotes mulieres plangentes Adonidem et obliti pacti dei. 175 lere nesciunt neque curant. Pro dampnis rerum et successibus suis adversis pleni fiunta) amaritudine, sed pro dampnis anime sue et proximorum suorum et pro peccatis nolunt plangere et ca parvipendunt. Unde ex istis suntb), quibus [si] amicusc) ne- cessarius vel aliquis magnificus seculid), a quoe) expectabant ditari et prebendas, scilicet rex vel papa1) moritur, tunc super eo [f. 243b] inconsolabiliter lamentantur. Sed Jhesu crucifixis) sunt obliti nec super perdicione eius gracie et caritatis in se ipsis et abscessione eiush) vel aversione digne dolent vel in- gemiscunt iste maledicte mulieres, que dereliquerunt ducem 10 pubertatis sue et pacti dei sui oblitei) sunt 1), sed ibi „sedent, plangentes Adonidem“k). Capitulum trigesimum septimum1). Sacerdotes papae, in quibus assimilantur mulierihus plangen- tibus Adonidem, et quomodo praedivantes eis veritatem refellunt. 15 Prophetia eiusdem de reformatione ccclesiae]m). [4] Tantigurn) in hiis verbis et alia abhominacio in christianis, puta detestabilis oblivio et ingratitudo domino no- stro Jhesu Christo in familiis universis et plebibus christianis, que°) per „mulieres, que sedent“, quamp) proprie 20 sunt intellecte, super faciem terre inmersi ad terrena de [numero corum, qui de mundo sunt et de mundo loquuntur, quibus fac- tus est Jhesus dominus crucifixus 1) mortuus a corder). Ideo delectabiliters) omnes gloriosos suos et inclitos amatores mundi et secutores suarum cupiditatum et, quamvis in nomine suo 25 veniant, colunt, congaudentes ipsis et conplangentes, atque prompte suscipiunt, et grate talibus se subiciunt, quamvis sint 17) Nota bene totum A. a) sunt ed. b) Unde isti sunt ed. c) amicus n. vel om. ed. d) ut dominus vel rex add. ed. e) a quo ipsi ditati sunt, moritur, tunc ab eis- 30 dem magnificatur et canonisatur et laudatur, imo tristantur et lamentantur, dicentes, quod fuerit amicus ecclesiae sanctae add. ed. f) si seq. in A su- perflue. g) qui plantavit ecclesiam, mundavit sanguine, dotavit spiritualibus bonis add. ed. h) spiritus Jesu ab eis nec dolent nec oc. ed. i) obliti ed. k) ut supra dictum est add. ed. 1) XXXVII.m Ca.m A rubr. m) ita in- 0) qui ed. p) quoniam ed. n) adhuc add. ed. scribitur in ed. r) crucifixus et sepultus add. ed. s) amant add. ed. q) om. ed. 35 1) Cf. Prov. II. 17—18.
Sacerdotes mulieres plangentes Adonidem et obliti pacti dei. 175 lere nesciunt neque curant. Pro dampnis rerum et successibus suis adversis pleni fiunta) amaritudine, sed pro dampnis anime sue et proximorum suorum et pro peccatis nolunt plangere et ca parvipendunt. Unde ex istis suntb), quibus [si] amicusc) ne- cessarius vel aliquis magnificus seculid), a quoe) expectabant ditari et prebendas, scilicet rex vel papa1) moritur, tunc super eo [f. 243b] inconsolabiliter lamentantur. Sed Jhesu crucifixis) sunt obliti nec super perdicione eius gracie et caritatis in se ipsis et abscessione eiush) vel aversione digne dolent vel in- gemiscunt iste maledicte mulieres, que dereliquerunt ducem 10 pubertatis sue et pacti dei sui oblitei) sunt 1), sed ibi „sedent, plangentes Adonidem“k). Capitulum trigesimum septimum1). Sacerdotes papae, in quibus assimilantur mulierihus plangen- tibus Adonidem, et quomodo praedivantes eis veritatem refellunt. 15 Prophetia eiusdem de reformatione ccclesiae]m). [4] Tantigurn) in hiis verbis et alia abhominacio in christianis, puta detestabilis oblivio et ingratitudo domino no- stro Jhesu Christo in familiis universis et plebibus christianis, que°) per „mulieres, que sedent“, quamp) proprie 20 sunt intellecte, super faciem terre inmersi ad terrena de [numero corum, qui de mundo sunt et de mundo loquuntur, quibus fac- tus est Jhesus dominus crucifixus 1) mortuus a corder). Ideo delectabiliters) omnes gloriosos suos et inclitos amatores mundi et secutores suarum cupiditatum et, quamvis in nomine suo 25 veniant, colunt, congaudentes ipsis et conplangentes, atque prompte suscipiunt, et grate talibus se subiciunt, quamvis sint 17) Nota bene totum A. a) sunt ed. b) Unde isti sunt ed. c) amicus n. vel om. ed. d) ut dominus vel rex add. ed. e) a quo ipsi ditati sunt, moritur, tunc ab eis- 30 dem magnificatur et canonisatur et laudatur, imo tristantur et lamentantur, dicentes, quod fuerit amicus ecclesiae sanctae add. ed. f) si seq. in A su- perflue. g) qui plantavit ecclesiam, mundavit sanguine, dotavit spiritualibus bonis add. ed. h) spiritus Jesu ab eis nec dolent nec oc. ed. i) obliti ed. k) ut supra dictum est add. ed. 1) XXXVII.m Ca.m A rubr. m) ita in- 0) qui ed. p) quoniam ed. n) adhuc add. ed. scribitur in ed. r) crucifixus et sepultus add. ed. s) amant add. ed. q) om. ed. 35 1) Cf. Prov. II. 17—18.
Strana 176
176 Matthiae de Janov Regulae, 1. III, tr. 6, c. 37. 15 25 inimici crucis Jhesu Christi, quorum deus venter est et gloria in confusionem, quia) terrema sapiunt 1), sive isti veniant ad b) christianos istos et familias, ut ipsis dominentur, ut sunt do- minantes in clero 2) superbi, sive ut ipsos doceant, ut sintc) yp- pocrite, doctores splendidos et magnificos se ostentantes d), sive ut de ipsis suos questus faciant, mercando ab ipsis et de ipsis divicias et honores, ut sint lupi rapaces induti vestitise) ovium3) et speciebus religionis et sanctitatis omnis 1). Tale iste mulieres maledicte suscipiunt et omnibus se 10 prostituunt, dum modo in ipsis videant et inveniant suasg) conplacencias et iuxta sua desideria in eis et cum eis delectentur: verbi gracia in talium splendida gloria, potencia et diviciis, in pulcritudine persone, strennuitate eiush) et eloquencia ac sa- piencia carnis 4) ipsorum, vel in splendore sermonisi) ipsorum et fastuoso apparatu, vel in iactancia sanctitatis et magne religio- nis, aut in generositate et splendido habituk), vel multa sapiencia et doctrinal) et cum magnis titulis insignitis, et cetera plurimamp huius modi, que apparent magna et gloriosa coram hominum carnalium oculis in conspectu huius mundi, quibus se ipsum 20 valde vestit et comit adultern) Antychristus. Ad istos itaque tales questores cupidos et splendidos, se ipsos ostentantes, se ipsos efferentes, letabunde convertunt°) se plebes et familie christianorum et totum suum respectum ad ipsos confirmant coluntque quasi deos et venerantur?). Sed si quis in nomine domini Jhesu veniat ad eos() in humilitater) et mititate, omnem faciem superbie et instancie detestando, ets) in simplicitate sermonis et in caritate veritatis, contemptor omnium morum carnalium et contrarius operibus huius mundi, refutans mandare velt) ostentare seu loqui pla- a) quia A; qui ed. b) ad tales christianos effoeminatos ed. c) sunt ed. d) doctores splendidi et magnifice graduati ed. e) vestimentis ed. 1) Omnes tales ed. g) libidinosas add. ed. b) habitu et strenuitate ed., et om. k) et splendido habitu om. ed. 1) philosophica i) rhetorici add. ed. n) et seq. in ed. o) seipsos tales eſloeminati add. ed. m) plura ed. P) Patet de talibus Ezechielis 16 et Hieremiae 3. 35 christiani, totum oc. ed. q) ad tales effoeminatos in doctrina de meretricio cultu eorum add. ed. sua et praeceptis Christi et apostolorum eius add. ed. r) non fictaque charitate add. ed. s) non in subliminitate, sed oc. ed. t) vel ostentare om. cd. 30 1) Cf. Philipp. III. 19. 2) Cf. I. Petri V. 3 (dominantes in cleris). 4) Cf. II. Cor. I. 12 (in sapientia carnali). 40 3) Cf. Matth. VII. I5.
176 Matthiae de Janov Regulae, 1. III, tr. 6, c. 37. 15 25 inimici crucis Jhesu Christi, quorum deus venter est et gloria in confusionem, quia) terrema sapiunt 1), sive isti veniant ad b) christianos istos et familias, ut ipsis dominentur, ut sunt do- minantes in clero 2) superbi, sive ut ipsos doceant, ut sintc) yp- pocrite, doctores splendidos et magnificos se ostentantes d), sive ut de ipsis suos questus faciant, mercando ab ipsis et de ipsis divicias et honores, ut sint lupi rapaces induti vestitise) ovium3) et speciebus religionis et sanctitatis omnis 1). Tale iste mulieres maledicte suscipiunt et omnibus se 10 prostituunt, dum modo in ipsis videant et inveniant suasg) conplacencias et iuxta sua desideria in eis et cum eis delectentur: verbi gracia in talium splendida gloria, potencia et diviciis, in pulcritudine persone, strennuitate eiush) et eloquencia ac sa- piencia carnis 4) ipsorum, vel in splendore sermonisi) ipsorum et fastuoso apparatu, vel in iactancia sanctitatis et magne religio- nis, aut in generositate et splendido habituk), vel multa sapiencia et doctrinal) et cum magnis titulis insignitis, et cetera plurimamp huius modi, que apparent magna et gloriosa coram hominum carnalium oculis in conspectu huius mundi, quibus se ipsum 20 valde vestit et comit adultern) Antychristus. Ad istos itaque tales questores cupidos et splendidos, se ipsos ostentantes, se ipsos efferentes, letabunde convertunt°) se plebes et familie christianorum et totum suum respectum ad ipsos confirmant coluntque quasi deos et venerantur?). Sed si quis in nomine domini Jhesu veniat ad eos() in humilitater) et mititate, omnem faciem superbie et instancie detestando, ets) in simplicitate sermonis et in caritate veritatis, contemptor omnium morum carnalium et contrarius operibus huius mundi, refutans mandare velt) ostentare seu loqui pla- a) quia A; qui ed. b) ad tales christianos effoeminatos ed. c) sunt ed. d) doctores splendidi et magnifice graduati ed. e) vestimentis ed. 1) Omnes tales ed. g) libidinosas add. ed. b) habitu et strenuitate ed., et om. k) et splendido habitu om. ed. 1) philosophica i) rhetorici add. ed. n) et seq. in ed. o) seipsos tales eſloeminati add. ed. m) plura ed. P) Patet de talibus Ezechielis 16 et Hieremiae 3. 35 christiani, totum oc. ed. q) ad tales effoeminatos in doctrina de meretricio cultu eorum add. ed. sua et praeceptis Christi et apostolorum eius add. ed. r) non fictaque charitate add. ed. s) non in subliminitate, sed oc. ed. t) vel ostentare om. cd. 30 1) Cf. Philipp. III. 19. 2) Cf. I. Petri V. 3 (dominantes in cleris). 4) Cf. II. Cor. I. 12 (in sapientia carnali). 40 3) Cf. Matth. VII. I5.
Strana 177
Quod sacerdotes carnales bonum pastorem humilem expellunt. 177 cencia hominibusa), sed summe inquirens, ut omnes placeant domino Jhesu, siveb) sit eorum dominus vel episcopus aut ple- banus, sive ipsorum predicator et director, hunc talem huius modi maledicte mulieres illico parvipendunt, irrident et con- tempnunt, persecuntur et expellunt de sui medioc), et inci- piunt „plangere Adonidem“, id est suos splendidos et inclitos d) Antychristos, dicentes: �Scimus, quia Moysi locutus est deus, hunc nescimus, unde sit. Quem te ipsum facis'? ,Ille, inquiunt, erat doctor, ille homo personatus et eloquens, ille erate) gene- rosusf) et sciebat cum hominibus conversari, ille usus est multa 10 et pulchra comitiva et fuit magnificus et splendiduss) in panibus et magna pollens in vestium honestate, ex quo habuimus ubi- que gloriam et honorem. Iste autem, qui contempnit omnia talia et pudorem nobis ingerit, ad quid valet!) nisi ad esse mo- nachum vel heremitam? Unde nolumus hunc regnare super nos, 15 nequei), ut nos doceat aut inter nos teneat locum principalem‘ 1). Indeque fit, quod is, qui venit ad tales familias seu plebes solumk) in nomine Jhesu crucifixil), ostentansm) in omnibus Christum Jhesum et hunc crucifixum, et fideliter et precise glo- riam querens et fructum Jhesu Christi, non suscipitur vel in- 20 digne suscipitur a christianisn). Sed qui modo ex se et°) in nomine suo venit?) in apparatu splendido et gloria humana querensque manifeste, que sua sunt 2), illiq) occurritur cum pre- coniis, illi obeditur cum promptitudine et ab universis dignus gloria et honore acclamatur. Propter hoc dixit Christus Jhesus 3): 25 „Ego veni in nomine patris mei, et non suscepistis me. Aliusr) si] in nomine suo veniet, illum vos suscipietis.“ Undes) plu- 5 a) carnalibus add. ed. b) sive — director, hunc om. ed. c) pellunt e) om. ed. d) splendidos idololatras et ed. de civitate in civitatem ed. f) ille habuit multam comitivam oc. seq. in ed. 4) in gloria et honore 30 seq. in ed. 1i) valet nobis? Nolumus ed. i) neque — principalem om. ed. k) ad tales effoeminatos ed. 1) om. ed. m) ostentans — Christi om. ed. n) ab eis ed. 0) modo ex se et om. ed. p) gloriam propriam quae- rens et quae sua sunt seq. in ed. q) ille a talibus suscipitur cum gloria et 8) Unde honore. Ideo Salvator dicit seq. in ed. r) alius venit, etc. cd. usque ad voces non digne acceptare om. ed. 35 1) hisce verbis auctor alludit probabiliter archiepiscopo Pragensi Johanni de senstein, qui ab a. 1380 ita totaliter mente mutatus est, ut duas personas supra distinctas repraesentaret. Capitulum Pragense ab archiepiscopo suo recessit a. 1393, mensibus Martio seu Aprili. Cf. Palacký, Dějiny národu českého, lib. X, art. 1. 40 2) Cf. Philipp. II. 21. 3) Joan. V. 43 (accipitis). KYBAL: M. de Janov Regulae, IV. 12
Quod sacerdotes carnales bonum pastorem humilem expellunt. 177 cencia hominibusa), sed summe inquirens, ut omnes placeant domino Jhesu, siveb) sit eorum dominus vel episcopus aut ple- banus, sive ipsorum predicator et director, hunc talem huius modi maledicte mulieres illico parvipendunt, irrident et con- tempnunt, persecuntur et expellunt de sui medioc), et inci- piunt „plangere Adonidem“, id est suos splendidos et inclitos d) Antychristos, dicentes: �Scimus, quia Moysi locutus est deus, hunc nescimus, unde sit. Quem te ipsum facis'? ,Ille, inquiunt, erat doctor, ille homo personatus et eloquens, ille erate) gene- rosusf) et sciebat cum hominibus conversari, ille usus est multa 10 et pulchra comitiva et fuit magnificus et splendiduss) in panibus et magna pollens in vestium honestate, ex quo habuimus ubi- que gloriam et honorem. Iste autem, qui contempnit omnia talia et pudorem nobis ingerit, ad quid valet!) nisi ad esse mo- nachum vel heremitam? Unde nolumus hunc regnare super nos, 15 nequei), ut nos doceat aut inter nos teneat locum principalem‘ 1). Indeque fit, quod is, qui venit ad tales familias seu plebes solumk) in nomine Jhesu crucifixil), ostentansm) in omnibus Christum Jhesum et hunc crucifixum, et fideliter et precise glo- riam querens et fructum Jhesu Christi, non suscipitur vel in- 20 digne suscipitur a christianisn). Sed qui modo ex se et°) in nomine suo venit?) in apparatu splendido et gloria humana querensque manifeste, que sua sunt 2), illiq) occurritur cum pre- coniis, illi obeditur cum promptitudine et ab universis dignus gloria et honore acclamatur. Propter hoc dixit Christus Jhesus 3): 25 „Ego veni in nomine patris mei, et non suscepistis me. Aliusr) si] in nomine suo veniet, illum vos suscipietis.“ Undes) plu- 5 a) carnalibus add. ed. b) sive — director, hunc om. ed. c) pellunt e) om. ed. d) splendidos idololatras et ed. de civitate in civitatem ed. f) ille habuit multam comitivam oc. seq. in ed. 4) in gloria et honore 30 seq. in ed. 1i) valet nobis? Nolumus ed. i) neque — principalem om. ed. k) ad tales effoeminatos ed. 1) om. ed. m) ostentans — Christi om. ed. n) ab eis ed. 0) modo ex se et om. ed. p) gloriam propriam quae- rens et quae sua sunt seq. in ed. q) ille a talibus suscipitur cum gloria et 8) Unde honore. Ideo Salvator dicit seq. in ed. r) alius venit, etc. cd. usque ad voces non digne acceptare om. ed. 35 1) hisce verbis auctor alludit probabiliter archiepiscopo Pragensi Johanni de senstein, qui ab a. 1380 ita totaliter mente mutatus est, ut duas personas supra distinctas repraesentaret. Capitulum Pragense ab archiepiscopo suo recessit a. 1393, mensibus Martio seu Aprili. Cf. Palacký, Dějiny národu českého, lib. X, art. 1. 40 2) Cf. Philipp. II. 21. 3) Joan. V. 43 (accipitis). KYBAL: M. de Janov Regulae, IV. 12
Strana 178
178 Matthiae de Janov Regulae. l. III, tr. 6, c. 37. rimos humiles servos Christi et prudentes, qui sunt prompti ad huius modi familias et plebes, licet cum displicencia sua, oportet eos uti habitu et cuncto apparatu splendido et admodum pom- patico ac seculari solum propter tales carnales et infirmos sub- iectos, qui nesciunt aliter nisi secundum apparenciam iudicare, secularem puta et carnalem, et qui alias propter extrinsecum habitum simplicem et humilem parati sunt eciam virtutem veri- tatemque Christi contempnere et non digne acceptare. Ex istis collige, quam proprie sit dictuma) in verbo dei, 10 quod mulieres sedentes „plangunt Adonidem“, et quomodo mu- lieresb) molles et fornicarie inquirunt et amplexantur adulteros et mechos, cum quibus secundum cupita suac) delectari festi- nant, magis quam suum sponsum fidelem et unicum, dominum Salvatorem, qui non wult modod) nisi fructuose delectari et so- 15 lam inquirit honestam caritatem laboriosumque et in tribula- cionibus honorabile connubium ac thorum immaculatum. Ex hiis ulterius videre [f. 244a] poteris, quam incongrue et difficulter capute) Jhesu Christi corpori et membris Anti- christif) valet coaptari seu apfpllicari, et e contrario corpus et 20 membra Christi non nisi caput sui Christi habere cupiunt et vehe- menter abhorrent caput Antychristi vel Antychristum. Item, quam iuste et sancte corpus et membra Christi festinant ad suum caput, ubicumque fuerit, congregaris), et e contrario membrah Antychristi, id est christianil) amatores huius vite et k) cupidi 25 eorum, que sunt in mundo, festinant gracius subici suo capiti, similiter amatori deliciarum, diviciarum et glorie vite presentis. magis quam omnium talium contemptori. Et tunc recordaberis, quando illud inplebitur et quomodo, quod dixit Christus Jhesus, dicens 1)1): „Ubicunque fuerit corpus, [illic] congregabuntur set 30 aquile“; et in propheta 2): „Quilibet, inquit, ad suum populum adiungetur“, etm) quam iuste deus propter peccata populi per- mittit regnare yppocritam, quale exhibet se ipsum corpus, tale sibi caput adaptandon), ut sic durus et crudelis populus 9) gemat 35 40 29) N(ota) A alia manu. a) dictum verbum prophetae ed. b) tales mulieres ed. c) cupidi e) caput, id est Christus Jhesus ad. tatem suam ed. d) om. ed. f) Antichristi add. ed. g) fuerint congregati ed. 1) corpus et membra ed. 1) Et — yppocri i) om. ed. k) id est ed. 1) Christus Jesus ed. 0) populo (!) ad. tam om. ed. in) adaptat ed. 1) Matth. XXIV. 28. 2) Isaiae XIII. 14: „Unusquisque ad populum suum convertetur.“
178 Matthiae de Janov Regulae. l. III, tr. 6, c. 37. rimos humiles servos Christi et prudentes, qui sunt prompti ad huius modi familias et plebes, licet cum displicencia sua, oportet eos uti habitu et cuncto apparatu splendido et admodum pom- patico ac seculari solum propter tales carnales et infirmos sub- iectos, qui nesciunt aliter nisi secundum apparenciam iudicare, secularem puta et carnalem, et qui alias propter extrinsecum habitum simplicem et humilem parati sunt eciam virtutem veri- tatemque Christi contempnere et non digne acceptare. Ex istis collige, quam proprie sit dictuma) in verbo dei, 10 quod mulieres sedentes „plangunt Adonidem“, et quomodo mu- lieresb) molles et fornicarie inquirunt et amplexantur adulteros et mechos, cum quibus secundum cupita suac) delectari festi- nant, magis quam suum sponsum fidelem et unicum, dominum Salvatorem, qui non wult modod) nisi fructuose delectari et so- 15 lam inquirit honestam caritatem laboriosumque et in tribula- cionibus honorabile connubium ac thorum immaculatum. Ex hiis ulterius videre [f. 244a] poteris, quam incongrue et difficulter capute) Jhesu Christi corpori et membris Anti- christif) valet coaptari seu apfpllicari, et e contrario corpus et 20 membra Christi non nisi caput sui Christi habere cupiunt et vehe- menter abhorrent caput Antychristi vel Antychristum. Item, quam iuste et sancte corpus et membra Christi festinant ad suum caput, ubicumque fuerit, congregaris), et e contrario membrah Antychristi, id est christianil) amatores huius vite et k) cupidi 25 eorum, que sunt in mundo, festinant gracius subici suo capiti, similiter amatori deliciarum, diviciarum et glorie vite presentis. magis quam omnium talium contemptori. Et tunc recordaberis, quando illud inplebitur et quomodo, quod dixit Christus Jhesus, dicens 1)1): „Ubicunque fuerit corpus, [illic] congregabuntur set 30 aquile“; et in propheta 2): „Quilibet, inquit, ad suum populum adiungetur“, etm) quam iuste deus propter peccata populi per- mittit regnare yppocritam, quale exhibet se ipsum corpus, tale sibi caput adaptandon), ut sic durus et crudelis populus 9) gemat 35 40 29) N(ota) A alia manu. a) dictum verbum prophetae ed. b) tales mulieres ed. c) cupidi e) caput, id est Christus Jhesus ad. tatem suam ed. d) om. ed. f) Antichristi add. ed. g) fuerint congregati ed. 1) corpus et membra ed. 1) Et — yppocri i) om. ed. k) id est ed. 1) Christus Jesus ed. 0) populo (!) ad. tam om. ed. in) adaptat ed. 1) Matth. XXIV. 28. 2) Isaiae XIII. 14: „Unusquisque ad populum suum convertetur.“
Strana 179
Quando et qualiter futurum sit, ut ecclesia dei reformetur. 179 sub crudeli et inpio tyran[njo, et amantes mundum et avari chri- stiani eta) habeant similiter amicos mundi et avaros prelatos et sacerdotes. Neque ex avaro populo et carnali facile valet alius, nisi avarus sacerdos vel clericus b) assumi autc) invenirid). Quem- admodum si esset contemptor mundi christianus populus et amplectens propter Christum Jhesum seculi paupertatem, simi- militer prelatum suum, [non nisie) humilem et pauperem con- temptorem vanef) glorie, quereret, amaret et digne revereretur. Ex s) istis ulterius adverte incidentaliter, quod dei eccle- sia nequit ad pristinam suam dignitatem reduci vel reformari, nisi prius omnia fiant novah), puta sicud clerici et sacerdotes, ita populus et plebesi), vel nisi prius omnes hiik), qui modo student avaricie, a minimo usque ad maximum convertantur et renoventur, tam populus, quam clerici et sacerdotes. Ego tamen pronuncl) credo magis primum isto- rum, id est quod iam iamquem) surget novus populus secundum novumn)hominem formatus, qui secundum deum creatus est, ex quo°) novi clerici et novi sacer- dotes provenient et assumentur, qui omnes odient avari- 20 ciam et gloriam huius vite, ad conversacionem celestem festinando. Hec tamen puto agi successive et in temporibus a deo pro eo?) dispensatis. Hoc autem facit atque faciet deus propter suam misericordiam et bonitatem diviciasque longani- mitatis sue et paciencie, dans locum penitencie peccatoribus in- 25 veteratis fugiendique a facie furoris domini 1), donec similiter pacienter 1) et successive populus carnalis et sacerdotes et clerici defluent et quasi a tinea consumentur 2). Verum tamen dominus piissimus Jhesusr) hoc opus, puta innovacionis ecclesie sue, iam in nostris tem- 30 5 10 15 16) Nota A alia manu. a) ut el. b) vel clericus om. ed. c) vel om. d) Patet de Micha. Judic. 19 E contrario, si esset christianus populus contemptor mundi oc. ed. add. e) non nisi ed. f) avaritiae et vanae gloriae ed. g) verba sequentia in ad. typis maioribus expressa sunt et in marg. haec nota adiungitur: „Prophetia 35 h) Patet de templo Salomonis add. ed. Joan. Hus de nostris temporibus." i) plebs ed. k) ii ed. 1) paululum corr. in A. m) p (?) seq. in A, sed. del. n) sup. lin. add. A. 0) iam tunc ed. P) et pro eo ed. q) patientur (sic) ed. r) Christus add. ed. 1) Cf. Isaiae LI. 13 (a facie furoris eius). 2) Cf. Job IV. 19 (con- 40 sumentur a tinea); item vox „defluere“ in hiblia legitur. 12.
Quando et qualiter futurum sit, ut ecclesia dei reformetur. 179 sub crudeli et inpio tyran[njo, et amantes mundum et avari chri- stiani eta) habeant similiter amicos mundi et avaros prelatos et sacerdotes. Neque ex avaro populo et carnali facile valet alius, nisi avarus sacerdos vel clericus b) assumi autc) invenirid). Quem- admodum si esset contemptor mundi christianus populus et amplectens propter Christum Jhesum seculi paupertatem, simi- militer prelatum suum, [non nisie) humilem et pauperem con- temptorem vanef) glorie, quereret, amaret et digne revereretur. Ex s) istis ulterius adverte incidentaliter, quod dei eccle- sia nequit ad pristinam suam dignitatem reduci vel reformari, nisi prius omnia fiant novah), puta sicud clerici et sacerdotes, ita populus et plebesi), vel nisi prius omnes hiik), qui modo student avaricie, a minimo usque ad maximum convertantur et renoventur, tam populus, quam clerici et sacerdotes. Ego tamen pronuncl) credo magis primum isto- rum, id est quod iam iamquem) surget novus populus secundum novumn)hominem formatus, qui secundum deum creatus est, ex quo°) novi clerici et novi sacer- dotes provenient et assumentur, qui omnes odient avari- 20 ciam et gloriam huius vite, ad conversacionem celestem festinando. Hec tamen puto agi successive et in temporibus a deo pro eo?) dispensatis. Hoc autem facit atque faciet deus propter suam misericordiam et bonitatem diviciasque longani- mitatis sue et paciencie, dans locum penitencie peccatoribus in- 25 veteratis fugiendique a facie furoris domini 1), donec similiter pacienter 1) et successive populus carnalis et sacerdotes et clerici defluent et quasi a tinea consumentur 2). Verum tamen dominus piissimus Jhesusr) hoc opus, puta innovacionis ecclesie sue, iam in nostris tem- 30 5 10 15 16) Nota A alia manu. a) ut el. b) vel clericus om. ed. c) vel om. d) Patet de Micha. Judic. 19 E contrario, si esset christianus populus contemptor mundi oc. ed. add. e) non nisi ed. f) avaritiae et vanae gloriae ed. g) verba sequentia in ad. typis maioribus expressa sunt et in marg. haec nota adiungitur: „Prophetia 35 h) Patet de templo Salomonis add. ed. Joan. Hus de nostris temporibus." i) plebs ed. k) ii ed. 1) paululum corr. in A. m) p (?) seq. in A, sed. del. n) sup. lin. add. A. 0) iam tunc ed. P) et pro eo ed. q) patientur (sic) ed. r) Christus add. ed. 1) Cf. Isaiae LI. 13 (a facie furoris eius). 2) Cf. Job IV. 19 (con- 40 sumentur a tinea); item vox „defluere“ in hiblia legitur. 12.
Strana 180
180 Matthiae de Janov Regulae, l. III, tr. 6, c. 37 et 38. poribus, id est a quinquaginta vel LXX annis cepit valde accelerare, exercens sua iudicia manifesta in chri- stianis per orbem universum. Et inde ceperunt nimie et valde crebre pestillencie bellaque et strages per totam ecclesiam et horrende societates, per que infinita milia christianorum sunt occisa. Inde eciam a) fames multe et alie plage. Inde scismata et singulariter illud magnumb), in quo facta est discessio 1) in ecclesia a moribuse) et a fidelitate atque obediencia sedis Romaned), quatenus ita populus, simul et cleruse) avarus et inve- 10 teratus in malis, cupidus et superbus cicius tolleretur de medio 2 daretque locum [sanctis] dei per spiritum Jhesu innovatis, et quatenus illi dies pessimi siccine cicius sint breviati3), tempo- raque periculosa tribulaciosque f) sanctorum contagiosissima da- rentg) finem, sicut scriptum est 3): „Nisi breviati essent dies illi, 15 non fieret salva omnis caro. Breviabuntur autem dies illi pro- pter electos." Capitulum tricesimum octavum“). [De atrio domus domini interiore, quid significel, et de my- sterio 25 seniorum et abominatione corundem/i). (versus 15) „Et dixit ad me: Certevidisti, filii ho- minis. Adhuc conversus, videbis abhominaciones maiores [his]. (versus 16) Et introduxit me in atrium domus domini interius“4). Corroboracio est per hec verba sentencie prioris, simul 25 et continuacio ad posteriora. [a] Et ideo dicitur: „Adhuc conversus"k), et cetera. Per hoc eciam excitatur predicator1) ad animadvertendum diligenter et cum labore mala, que fiunt a primis personis in ecclesia et magis intimis domino Jhesu Christo ac familiaribus, que est 30 multo maior iniquitas et abhominacio in templo iuxta scriptu- 20 a) et ed. b) videlicet abominatio desolationis locata in loco sancto per Danielem praedicta. Ex quo facta est dissensio et discessio oc. cd. c) ab amore ed. d) Christi Jhesu et sedis apostolicae beatorum aposto- c) ita clerus simul et populus ed. 1) tribulacio A. lorum (!!) ed. i) inscrib. in ed. k) videbis 35 s) daret ed. h) 3VIII Cap.m A rubr. in marg. 1) peccator ed. add. ed. 1) Cf. II. Thess. II. 3. 4) Ezech. VIII. 15—16. 2) Cf. I. Cor. V. 2. 3) Cf. Matth. XXIV. 22.
180 Matthiae de Janov Regulae, l. III, tr. 6, c. 37 et 38. poribus, id est a quinquaginta vel LXX annis cepit valde accelerare, exercens sua iudicia manifesta in chri- stianis per orbem universum. Et inde ceperunt nimie et valde crebre pestillencie bellaque et strages per totam ecclesiam et horrende societates, per que infinita milia christianorum sunt occisa. Inde eciam a) fames multe et alie plage. Inde scismata et singulariter illud magnumb), in quo facta est discessio 1) in ecclesia a moribuse) et a fidelitate atque obediencia sedis Romaned), quatenus ita populus, simul et cleruse) avarus et inve- 10 teratus in malis, cupidus et superbus cicius tolleretur de medio 2 daretque locum [sanctis] dei per spiritum Jhesu innovatis, et quatenus illi dies pessimi siccine cicius sint breviati3), tempo- raque periculosa tribulaciosque f) sanctorum contagiosissima da- rentg) finem, sicut scriptum est 3): „Nisi breviati essent dies illi, 15 non fieret salva omnis caro. Breviabuntur autem dies illi pro- pter electos." Capitulum tricesimum octavum“). [De atrio domus domini interiore, quid significel, et de my- sterio 25 seniorum et abominatione corundem/i). (versus 15) „Et dixit ad me: Certevidisti, filii ho- minis. Adhuc conversus, videbis abhominaciones maiores [his]. (versus 16) Et introduxit me in atrium domus domini interius“4). Corroboracio est per hec verba sentencie prioris, simul 25 et continuacio ad posteriora. [a] Et ideo dicitur: „Adhuc conversus"k), et cetera. Per hoc eciam excitatur predicator1) ad animadvertendum diligenter et cum labore mala, que fiunt a primis personis in ecclesia et magis intimis domino Jhesu Christo ac familiaribus, que est 30 multo maior iniquitas et abhominacio in templo iuxta scriptu- 20 a) et ed. b) videlicet abominatio desolationis locata in loco sancto per Danielem praedicta. Ex quo facta est dissensio et discessio oc. cd. c) ab amore ed. d) Christi Jhesu et sedis apostolicae beatorum aposto- c) ita clerus simul et populus ed. 1) tribulacio A. lorum (!!) ed. i) inscrib. in ed. k) videbis 35 s) daret ed. h) 3VIII Cap.m A rubr. in marg. 1) peccator ed. add. ed. 1) Cf. II. Thess. II. 3. 4) Ezech. VIII. 15—16. 2) Cf. I. Cor. V. 2. 3) Cf. Matth. XXIV. 22.
Strana 181
Explicatur Ezech. VIII. 15 et 16 de abominatione praelatorum. 181 ram, que dicit1): „Si inimicus maledixisseta) michi“, et cetera; sequitur 2): „Tu vero homo unanimis, dux meus et notus meus, qui simul mecum dulces capiebas cibos; in domo dei ambula- vimus cum consensu.“ Et idcirco addit, dicensb): „Videbis abhominaciones maiores hiis.“ [b Sequitur: „Et introduxit me“c) — expone sicut prius 3) — „in atrium interius“, et cetera. Atrium interius domus domini est locus sublimior sacerdotum, utpote cathedre episco- porum, et gradus sanctitatis et perfeccionis maioris, ut est locus doctorum et prophetarum. Dominus namque Jhesus est in me- 10 dio sue ecclesie, et omnes, qui sunt proximiores Christo in or- dine ecclesie, sunt interiores, et alii, qui sunt quoad ordinacio- nem eandem remociores, dicti sunt hic exteriores. Apostolus autem in ordinacione sancte ecclesie ponit primum „apostolos“, id est episcopos, secundo „prophetas et doctores“, et cetera. Unde dicit4): „Et quosdam quidem posuit deus in ecclesia, primum apostolos, secundo prophetas, tercio doctores, deinde virtutes, exinde gracias curacionum, opitulaciones, guber- naciones, genera linguarum, interpretaciones sermonum.“ Ecce, apostoli et prophete ac doctores [f. 244b] ponuntur primi et in- 20 timi in dei ecclesia, qui sunt cor corporis Christi, id est ec- clesie. c Sequitur 5): „Ecce, in ostiod) templi domini inter vestibulum et altare“. Iste est locus proprie sacerdotum, rectorum seu iudicume) ecclesie, qui habent curam gerere inme- 25 diate populorum, purgare eos et illuminare, purgare, inquam, peccata ipsorum deplorando et pro eisdem ostias et sacrificia offerendo. Unde in1) alio propheta scriptum est 6): „Inter vesti- bulum et altare plorabunts) sacerdotes [ministri] domini, dicen- tes: Parce, domine, parce populo tuo et ne des hereditatem 30 tuam in contaminacionem“. Illuminare vero habent easdem plebes per verbum dei et doctrinam. Unde propheta7): „Labia sacerdotis custodiunt scienciam et legem ex ore eius requi- rent, quia angelus domini exercituum est." a) maledixerit ed. b) dominus ed. c) etc. add. ed. d) h - sup. 35 lin. adl. A alia manu (= hostio). e) ras. A. f) et in ed. 8) plora- bant ed. 15 1) Psalm. LIV. 13: „Quoniam si inimicus meus maledixisset mihi, su- stinuissem utique.“ 2) Psalm. LIV. 14—15. 4) I. Cor. 3) v. supra c. 36. 5) Ezech. VIII. 16. XII. 28. 6) Joel II. 17. 7) Malach. II. 7. 40
Explicatur Ezech. VIII. 15 et 16 de abominatione praelatorum. 181 ram, que dicit1): „Si inimicus maledixisseta) michi“, et cetera; sequitur 2): „Tu vero homo unanimis, dux meus et notus meus, qui simul mecum dulces capiebas cibos; in domo dei ambula- vimus cum consensu.“ Et idcirco addit, dicensb): „Videbis abhominaciones maiores hiis.“ [b Sequitur: „Et introduxit me“c) — expone sicut prius 3) — „in atrium interius“, et cetera. Atrium interius domus domini est locus sublimior sacerdotum, utpote cathedre episco- porum, et gradus sanctitatis et perfeccionis maioris, ut est locus doctorum et prophetarum. Dominus namque Jhesus est in me- 10 dio sue ecclesie, et omnes, qui sunt proximiores Christo in or- dine ecclesie, sunt interiores, et alii, qui sunt quoad ordinacio- nem eandem remociores, dicti sunt hic exteriores. Apostolus autem in ordinacione sancte ecclesie ponit primum „apostolos“, id est episcopos, secundo „prophetas et doctores“, et cetera. Unde dicit4): „Et quosdam quidem posuit deus in ecclesia, primum apostolos, secundo prophetas, tercio doctores, deinde virtutes, exinde gracias curacionum, opitulaciones, guber- naciones, genera linguarum, interpretaciones sermonum.“ Ecce, apostoli et prophete ac doctores [f. 244b] ponuntur primi et in- 20 timi in dei ecclesia, qui sunt cor corporis Christi, id est ec- clesie. c Sequitur 5): „Ecce, in ostiod) templi domini inter vestibulum et altare“. Iste est locus proprie sacerdotum, rectorum seu iudicume) ecclesie, qui habent curam gerere inme- 25 diate populorum, purgare eos et illuminare, purgare, inquam, peccata ipsorum deplorando et pro eisdem ostias et sacrificia offerendo. Unde in1) alio propheta scriptum est 6): „Inter vesti- bulum et altare plorabunts) sacerdotes [ministri] domini, dicen- tes: Parce, domine, parce populo tuo et ne des hereditatem 30 tuam in contaminacionem“. Illuminare vero habent easdem plebes per verbum dei et doctrinam. Unde propheta7): „Labia sacerdotis custodiunt scienciam et legem ex ore eius requi- rent, quia angelus domini exercituum est." a) maledixerit ed. b) dominus ed. c) etc. add. ed. d) h - sup. 35 lin. adl. A alia manu (= hostio). e) ras. A. f) et in ed. 8) plora- bant ed. 15 1) Psalm. LIV. 13: „Quoniam si inimicus meus maledixisset mihi, su- stinuissem utique.“ 2) Psalm. LIV. 14—15. 4) I. Cor. 3) v. supra c. 36. 5) Ezech. VIII. 16. XII. 28. 6) Joel II. 17. 7) Malach. II. 7. 40
Strana 182
182 Matthiae de Janov Regulae, l. III, tr. 6, c. 38. [d] Sequitur1). „[Quasi XXV viri.“ Nota, quod isto numero merito sunt designati omnes pseudoapostoli et pseudoprophete et doctores, quia XXV est numerus inpar et transcendens, et quia in XXIIII sunt omnes littere elementares conprehense et similiter in totidem libris scripture canonice. Ad eundem eciam numerum, puta XXIIII, sunt seniores in Apocalypsi conputati et ipsi idem sunt sancti apostoli et prophete. Quapropter merito transgressores istorum atque abhominabiles viciatores, scilicet pseudoapostoli et pseudochristi, in numero XXV sunt conclusi, quoniam XXV primum et inmediate recedit a XXIIII et trans- grediens illum numerum conmutat in aliam speciem numero- rum et contrariam, conmutat enim parem in inparema). [e] Sequitur2): „Viri dorsa habentes contratemplum domini.“ Hic „viri“ ponuntur in malo, id est quod potentes sunt facti ad faciendum malum; „habentesb) dorsa“, et cetera: designatur per hoc negligencia et contemptus, quem isti pseudo habent „contra templum domini“, id est sanctam plebem sanc- torum simplicium, pauperumque sue fidei commissorum. „Et facies ad orientem“, et cetera: hoce) ponitur signi- ficansd), quod huius[modi] yppocrite, episcopi et doctores, ex- positi sunt ad gloriam et splendorem huius mundi inquirendum et pensandum. „Et adorabant ad ortum solis“, id est subiecti sunte) paci et solicitudini huius vite vel subduntur casi- bus fortune et secundum ipsos immutantur, puta quod tunc 25 laudantf) deum, dum ipsis prospere succedit in hac vita, et tunc tenent legem et verbum dei, dum inde sorciuntur gloriam et honorem et quamdiu pro veritate eos contingit nichil pati. Sed quandos) cito adversitas ipsos invenit, tunc mox infirmantur et destituuntur. Et cum eos ob verbum Christi pati contigerit, illico tunc retrocedunt et proiciunt verbum in tempore temptacionis convertunturque in arcum pravum3). Et nota hic, quod „ortus solis" idem significat, quemadmodum alias dies ho- minis, de quo Jeremias 4): „Et diem hominis non desideravi, tu 10 15 20 30 35 1) Viri A alia manu. a) imparem ed. b) Et h. ed. c) Hic ed. d) significanter ed. e) Antichristo et honori eius, vel subiecti sunt paci huius mundi et sollicitu 1) laudabant A; dini huius vitae oc. seq. in ed.; solicitati (sic) seq. in A. laudant ed. g) quoniam ed. 40 1) Ezech. VIII. 16. 2) Ezech. VIII. 16. 3) Cf. Psalm. LXYVII. 57. 4) Jerem. XVII. 16.
182 Matthiae de Janov Regulae, l. III, tr. 6, c. 38. [d] Sequitur1). „[Quasi XXV viri.“ Nota, quod isto numero merito sunt designati omnes pseudoapostoli et pseudoprophete et doctores, quia XXV est numerus inpar et transcendens, et quia in XXIIII sunt omnes littere elementares conprehense et similiter in totidem libris scripture canonice. Ad eundem eciam numerum, puta XXIIII, sunt seniores in Apocalypsi conputati et ipsi idem sunt sancti apostoli et prophete. Quapropter merito transgressores istorum atque abhominabiles viciatores, scilicet pseudoapostoli et pseudochristi, in numero XXV sunt conclusi, quoniam XXV primum et inmediate recedit a XXIIII et trans- grediens illum numerum conmutat in aliam speciem numero- rum et contrariam, conmutat enim parem in inparema). [e] Sequitur2): „Viri dorsa habentes contratemplum domini.“ Hic „viri“ ponuntur in malo, id est quod potentes sunt facti ad faciendum malum; „habentesb) dorsa“, et cetera: designatur per hoc negligencia et contemptus, quem isti pseudo habent „contra templum domini“, id est sanctam plebem sanc- torum simplicium, pauperumque sue fidei commissorum. „Et facies ad orientem“, et cetera: hoce) ponitur signi- ficansd), quod huius[modi] yppocrite, episcopi et doctores, ex- positi sunt ad gloriam et splendorem huius mundi inquirendum et pensandum. „Et adorabant ad ortum solis“, id est subiecti sunte) paci et solicitudini huius vite vel subduntur casi- bus fortune et secundum ipsos immutantur, puta quod tunc 25 laudantf) deum, dum ipsis prospere succedit in hac vita, et tunc tenent legem et verbum dei, dum inde sorciuntur gloriam et honorem et quamdiu pro veritate eos contingit nichil pati. Sed quandos) cito adversitas ipsos invenit, tunc mox infirmantur et destituuntur. Et cum eos ob verbum Christi pati contigerit, illico tunc retrocedunt et proiciunt verbum in tempore temptacionis convertunturque in arcum pravum3). Et nota hic, quod „ortus solis" idem significat, quemadmodum alias dies ho- minis, de quo Jeremias 4): „Et diem hominis non desideravi, tu 10 15 20 30 35 1) Viri A alia manu. a) imparem ed. b) Et h. ed. c) Hic ed. d) significanter ed. e) Antichristo et honori eius, vel subiecti sunt paci huius mundi et sollicitu 1) laudabant A; dini huius vitae oc. seq. in ed.; solicitati (sic) seq. in A. laudant ed. g) quoniam ed. 40 1) Ezech. VIII. 16. 2) Ezech. VIII. 16. 3) Cf. Psalm. LXYVII. 57. 4) Jerem. XVII. 16.
Strana 183
Explicatur Ezech. 16 et 17 de abominatione praelatorum. 183 scis“, et est idem, quod pax et felicitas in hoc mundo et pre- cipue gloria secularis et honores. Nam in Job pro eo sic dici- tur 1): „Si letatus sum super diviciis meis multis eta) quia plu- rima reperit manus mea. Si vidi solem, cum fulgeret, et lunam incedentem clare: et letatum estb) in abscondito cor meum et osculatus sum manum meam ore meo. Que est iniquitas ma- xima et negacio contra deum altissimum.“ Advertendum ergo est hic, quod omnia, que hic expri- munturs), et singula omnia ponuntur ad ostensionem maxime et horrende abhominacionis in desolacionem, quam episcopid) et 10 doctores yppocrite faciunt et diffundunt longe lateque in po- pulum christianum. [f1 Ideo sequitur 2): (versus 17) „Numquid leve est hoc domui Juda, ut facerent abhominaciones istas, quas fecerunt hice), quia replentes terram iniquitate, con- 15 versi sunt ad irritandum me.“ Hoc autem horrendum malum accumulant sue dampnacioni omnesf) tales, puta cum hiis omnibus factis suis perversis et iniquis adhuc conplacent sibis) ipsis et vel dissimulant sua mala vel estimant ea aput deum non displicere vel non tantum aggravare. g Ideo sequitur3): „Et ecce, applicant ramum ad nares suas“, id est quiescunt in eo et gratulantur in statu suo et condicione sic deteriorata, quasi essent in delectabilissimo viri- dario vel in paradiso dei. Per quod nimis deum irritant ad vin- dictam, sicud scriptum est 4): „Propter quid inpius irritavit 25 deum? Dixit enim in corde suo: Non considerat.“ Et tantum valet dictum: „Et ecce, applicant ramum ad nares“, et cetera, quantum illud, quod superius positum est, videlicet5): „Non videt dominus nos, dominus dereliquit terram". Quod [vel] [est] idem, quod securitatem sibi ipsis proponere vel non advertere timo- 30 rem dei et ipsius vindictam subitam; vel est idem, quod blan- dirih) sibi ipsisi) in peccatis suis vel in statu suo tali, quamvis contrario domino deo suok), sicud alias scriptum est 6): „Homo, 5 2 9 a) om. ed. b) laetum esse ed. c) hoc exprimunt A. d) sacer- dotes ed. (!) e) hi ed., sequitur „qui“ in biblia. f) omnis domus Juda, id 35 est confitens vel noscens legem, puta quod oc. ed. s) ras. seq. in A. b) om. ed. i) in ercore vel add. ed. k) placere add. ed. 1) Job XXXI. 25—28. 2) Ezech. VIII. 17: „Et dixit ad me: Certe vidisti, fili hominis. Numquid“ oc. 3) Ezech. VIII. 17. 4) Psalm. X. 13. 5) Bizezh. VIII. 12, f. supra p. 151. 6) Psalm. ALVIII. 21. 40
Explicatur Ezech. 16 et 17 de abominatione praelatorum. 183 scis“, et est idem, quod pax et felicitas in hoc mundo et pre- cipue gloria secularis et honores. Nam in Job pro eo sic dici- tur 1): „Si letatus sum super diviciis meis multis eta) quia plu- rima reperit manus mea. Si vidi solem, cum fulgeret, et lunam incedentem clare: et letatum estb) in abscondito cor meum et osculatus sum manum meam ore meo. Que est iniquitas ma- xima et negacio contra deum altissimum.“ Advertendum ergo est hic, quod omnia, que hic expri- munturs), et singula omnia ponuntur ad ostensionem maxime et horrende abhominacionis in desolacionem, quam episcopid) et 10 doctores yppocrite faciunt et diffundunt longe lateque in po- pulum christianum. [f1 Ideo sequitur 2): (versus 17) „Numquid leve est hoc domui Juda, ut facerent abhominaciones istas, quas fecerunt hice), quia replentes terram iniquitate, con- 15 versi sunt ad irritandum me.“ Hoc autem horrendum malum accumulant sue dampnacioni omnesf) tales, puta cum hiis omnibus factis suis perversis et iniquis adhuc conplacent sibis) ipsis et vel dissimulant sua mala vel estimant ea aput deum non displicere vel non tantum aggravare. g Ideo sequitur3): „Et ecce, applicant ramum ad nares suas“, id est quiescunt in eo et gratulantur in statu suo et condicione sic deteriorata, quasi essent in delectabilissimo viri- dario vel in paradiso dei. Per quod nimis deum irritant ad vin- dictam, sicud scriptum est 4): „Propter quid inpius irritavit 25 deum? Dixit enim in corde suo: Non considerat.“ Et tantum valet dictum: „Et ecce, applicant ramum ad nares“, et cetera, quantum illud, quod superius positum est, videlicet5): „Non videt dominus nos, dominus dereliquit terram". Quod [vel] [est] idem, quod securitatem sibi ipsis proponere vel non advertere timo- 30 rem dei et ipsius vindictam subitam; vel est idem, quod blan- dirih) sibi ipsisi) in peccatis suis vel in statu suo tali, quamvis contrario domino deo suok), sicud alias scriptum est 6): „Homo, 5 2 9 a) om. ed. b) laetum esse ed. c) hoc exprimunt A. d) sacer- dotes ed. (!) e) hi ed., sequitur „qui“ in biblia. f) omnis domus Juda, id 35 est confitens vel noscens legem, puta quod oc. ed. s) ras. seq. in A. b) om. ed. i) in ercore vel add. ed. k) placere add. ed. 1) Job XXXI. 25—28. 2) Ezech. VIII. 17: „Et dixit ad me: Certe vidisti, fili hominis. Numquid“ oc. 3) Ezech. VIII. 17. 4) Psalm. X. 13. 5) Bizezh. VIII. 12, f. supra p. 151. 6) Psalm. ALVIII. 21. 40
Strana 184
184 Matthiae de Janov Regulae, l. III, tr. 6, c. 38 et 39. cum in honore esset, non intellexit“, et cetera. Et sequitur 1) : „Hec via illorum scandalum ipsis. Et postea in orea) suo con- placebunt“, id est dissimulant et adulantur sibi ipsis; vel ite- rum [est] illud, quod alia scriptura dicit 2): „Letantur, cum male fecerint, et exultant in rebus pessimis.“ Propter quod istorum ta- lium hominum plaga est insanabilis 3) et iniquitas irremediabilis. [h] Ideob) sequitur 4): (versus 18) „Ergoc) et ego faciam in furore meo, non parcet oculus meus nec misere- bor, et cum clamaverint ad aures meas voce magnad), 10 non exaudiam eos“e). (caput IX, versus 1) „Et clamavit in auribus meis voce magna, dicens: Apropinqua- verunt visitaciones urbis et unusquisque vas [f. 245a interfeccionis habet in manu sua." 5 Capitulum tricesimum nonum1). 15 |Recapitulatio capitis Ezechielis octavi de abominatione g). Advertendum est hic per recapitulacionem, quod in isto capitulo dominus Jhesus crucifixus quadripharie divi- dit abhominaciones in desolacionem, per gradus, se- cundumh) maius et minus, et idcirco hic in capitulo post osten- 20 sionem abhominacionis primarie et communis ponitur ter 5) : „Adhuc conversus, videbis abhominaciones maiores“. Quare vero1) dicanturk) abhominaciones maiores secundum hos gra- dus, puta maiores in secundo gradu quam in primo, et ce- tera1), cause illius multe possunt ex littera assignari et colligi 25 ex supradictis; secundum quod eciam multe circumstancie pos- sunt esse et assignari, facientes maioritatem in peccatis m). Tres tamen singulariter cause relucent, gradus aggravacionis prefatos abhominacionum facientes, videlicet [1] persone, [2] locus et 13] sciencia. Ista tamen se hic mutuo con[cojmitantur. Descri- 30 27) Mal (?) A alia manu. a) sup. lin. A manu alia. b) Ideoque ed. c) corr. A., om. ed. d) mea (sic) A. e) cap. 8. Ad idem sequitur et cap. 9 add. ed. 1) Cap.m XXXIX. A rubr. g) ita inscr. in ed.; recapitulatio corr. ab editore ex re- plicatio. 11) scilicet per rectius ed. i) in marg. A manu auct. k) non d. 35 A; om.ed. 1) et sic ed. m) malis add. A in m. manu auct.; om. ed. 1) Psalm. XLVIII. 14. 2) Proverb. II. 14. 3) Cf. Isaiae XIV. 6 4) Ezech. VIII. 18 et IX. 1. 5) Erech. VIII. 6, 13 et 15. (plaga insanabilis).
184 Matthiae de Janov Regulae, l. III, tr. 6, c. 38 et 39. cum in honore esset, non intellexit“, et cetera. Et sequitur 1) : „Hec via illorum scandalum ipsis. Et postea in orea) suo con- placebunt“, id est dissimulant et adulantur sibi ipsis; vel ite- rum [est] illud, quod alia scriptura dicit 2): „Letantur, cum male fecerint, et exultant in rebus pessimis.“ Propter quod istorum ta- lium hominum plaga est insanabilis 3) et iniquitas irremediabilis. [h] Ideob) sequitur 4): (versus 18) „Ergoc) et ego faciam in furore meo, non parcet oculus meus nec misere- bor, et cum clamaverint ad aures meas voce magnad), 10 non exaudiam eos“e). (caput IX, versus 1) „Et clamavit in auribus meis voce magna, dicens: Apropinqua- verunt visitaciones urbis et unusquisque vas [f. 245a interfeccionis habet in manu sua." 5 Capitulum tricesimum nonum1). 15 |Recapitulatio capitis Ezechielis octavi de abominatione g). Advertendum est hic per recapitulacionem, quod in isto capitulo dominus Jhesus crucifixus quadripharie divi- dit abhominaciones in desolacionem, per gradus, se- cundumh) maius et minus, et idcirco hic in capitulo post osten- 20 sionem abhominacionis primarie et communis ponitur ter 5) : „Adhuc conversus, videbis abhominaciones maiores“. Quare vero1) dicanturk) abhominaciones maiores secundum hos gra- dus, puta maiores in secundo gradu quam in primo, et ce- tera1), cause illius multe possunt ex littera assignari et colligi 25 ex supradictis; secundum quod eciam multe circumstancie pos- sunt esse et assignari, facientes maioritatem in peccatis m). Tres tamen singulariter cause relucent, gradus aggravacionis prefatos abhominacionum facientes, videlicet [1] persone, [2] locus et 13] sciencia. Ista tamen se hic mutuo con[cojmitantur. Descri- 30 27) Mal (?) A alia manu. a) sup. lin. A manu alia. b) Ideoque ed. c) corr. A., om. ed. d) mea (sic) A. e) cap. 8. Ad idem sequitur et cap. 9 add. ed. 1) Cap.m XXXIX. A rubr. g) ita inscr. in ed.; recapitulatio corr. ab editore ex re- plicatio. 11) scilicet per rectius ed. i) in marg. A manu auct. k) non d. 35 A; om.ed. 1) et sic ed. m) malis add. A in m. manu auct.; om. ed. 1) Psalm. XLVIII. 14. 2) Proverb. II. 14. 3) Cf. Isaiae XIV. 6 4) Ezech. VIII. 18 et IX. 1. 5) Erech. VIII. 6, 13 et 15. (plaga insanabilis).
Strana 185
Abominationes 1) communis vulgi et 2) communium sacerdotum. 185 buntur namque hic abhominaciones [primol, quas facit vulgus plebium; secundo, quas faciunt communiter clerici et sacerdotes; tercio, quas faciunt rectores minores ecclecie; quarto descri- buntur abhominaciones, quas faciunt pontifices et principes sa- cerdotum, id est episcopi et doctores. [1] Et ita in primo gradu describuntur abhominaciones, quas facit passim commune vulgus. De quoa) dicitur 1) „Et elevavib) oculos“, scilicet intellectuales, „ad viam aquilonis“, id est ad viam latam, que ducit ad interitum, et multi sunt, qui per eam transeunt 2), vel „ad viam aquilonis“, id est ad primum 10 ingressum in mundum in annis iuvenilibus. „Et ecce, ab aqui- lone porte altarise), ydolum zeli in ipso introitu“ 3), id est in ingressu in ecclesiam dei in principio iuventutis statim amor huius mundi et voluntas propria conversa ad mundum et ad amorem sue carnis communiter in vulgo christiano. Et hoc est 15 „ydolum zeli“, id est ire dei, ubi primicie statim ydolis et non deo offeruntur. Et ipsum est caracter bestie et ymaginis bestied) in fronte 4), id est inicio vel in prima intencione christiani, puta vivere sibipsi et huic mundo, et non domino Jhesu Christo, nisi post carnem et mundum et ex sola consuetudine et a iu- 20 ventute usitata. Sequitur 5): „Et dixit ad me: Filii hominis, pu- tasne, vides tu, quid isti faciunt, abhominaciones magnas, quas domus Israel facit hic, ut procul recedame) a sanctuario meo?“ 2] In secundo gradu, multo peiores!) quam prime abho- minaciones et magis horrende exprimuntur, quas faciunt 25 communes sacerdotes et clerici yppocrite. Qui ex vulgo communig) sic, ut dictum est, amatore huius mundi, venientes, interius ecclesiam dei intraverunt, vel ad Christum Jhesum pro- pinquaverunt, per professionem graduum ecclesie ascendentes h). Et illi, existentes insigniti i) nomine Christi et honore fungen- 30 tes et] dignitate, sunt cum hoc repleti vanitate universa huius mundi, ferventes cupiditate eorum, que sunt in mundo. Et id- circok) isti faciunt multo maiora mala quam primi. Ideo se- 17) Nota bene A. a) qua A. b) levavi ed. e) re- 35 c) porta alta ed. d) eius ed. cedant el. f) maiores corr. peiores A in m. alia manu. g) quasi ed. 1i) ascendentes ed. i) signati ed. k) Et ideirco om. ed. 1) Ezech. VIII. 5. 2) Cf. Matth. VII. I3. 4) (f. po.. VIV. 9. 3) Ezech. VIII. 6. 3) Ezech. VIII. 5.
Abominationes 1) communis vulgi et 2) communium sacerdotum. 185 buntur namque hic abhominaciones [primol, quas facit vulgus plebium; secundo, quas faciunt communiter clerici et sacerdotes; tercio, quas faciunt rectores minores ecclecie; quarto descri- buntur abhominaciones, quas faciunt pontifices et principes sa- cerdotum, id est episcopi et doctores. [1] Et ita in primo gradu describuntur abhominaciones, quas facit passim commune vulgus. De quoa) dicitur 1) „Et elevavib) oculos“, scilicet intellectuales, „ad viam aquilonis“, id est ad viam latam, que ducit ad interitum, et multi sunt, qui per eam transeunt 2), vel „ad viam aquilonis“, id est ad primum 10 ingressum in mundum in annis iuvenilibus. „Et ecce, ab aqui- lone porte altarise), ydolum zeli in ipso introitu“ 3), id est in ingressu in ecclesiam dei in principio iuventutis statim amor huius mundi et voluntas propria conversa ad mundum et ad amorem sue carnis communiter in vulgo christiano. Et hoc est 15 „ydolum zeli“, id est ire dei, ubi primicie statim ydolis et non deo offeruntur. Et ipsum est caracter bestie et ymaginis bestied) in fronte 4), id est inicio vel in prima intencione christiani, puta vivere sibipsi et huic mundo, et non domino Jhesu Christo, nisi post carnem et mundum et ex sola consuetudine et a iu- 20 ventute usitata. Sequitur 5): „Et dixit ad me: Filii hominis, pu- tasne, vides tu, quid isti faciunt, abhominaciones magnas, quas domus Israel facit hic, ut procul recedame) a sanctuario meo?“ 2] In secundo gradu, multo peiores!) quam prime abho- minaciones et magis horrende exprimuntur, quas faciunt 25 communes sacerdotes et clerici yppocrite. Qui ex vulgo communig) sic, ut dictum est, amatore huius mundi, venientes, interius ecclesiam dei intraverunt, vel ad Christum Jhesum pro- pinquaverunt, per professionem graduum ecclesie ascendentes h). Et illi, existentes insigniti i) nomine Christi et honore fungen- 30 tes et] dignitate, sunt cum hoc repleti vanitate universa huius mundi, ferventes cupiditate eorum, que sunt in mundo. Et id- circok) isti faciunt multo maiora mala quam primi. Ideo se- 17) Nota bene A. a) qua A. b) levavi ed. e) re- 35 c) porta alta ed. d) eius ed. cedant el. f) maiores corr. peiores A in m. alia manu. g) quasi ed. 1i) ascendentes ed. i) signati ed. k) Et ideirco om. ed. 1) Ezech. VIII. 5. 2) Cf. Matth. VII. I3. 4) (f. po.. VIV. 9. 3) Ezech. VIII. 6. 3) Ezech. VIII. 5.
Strana 186
186 Matthiae de Janov Regulae, 1. III, tr. 6, c. 39. quitur pro talibus 1): „Adhuc conversus, videbis abhominaciones maiores. Et introduxit me ad ostium atrii“, id est post osten- sionem iniquitatis populi communis introduxit eum ad consi- deracionem iniquitatis clericorum et communium sacerdotum. Ideo sequitur 2): „Ingredere et videbis abominacionesa) pessimas. quas isti faciunt hic“, id est in ecclesia et familia dei et domini tremendi et inmense magiestatis Jhesu crucifixi. „Et ingressus vidi, et ecce, omnis similitudo reptilium et animalium, abho- minacio universa“3), et cetera; exposicionem istorum ad pro- positum require superius 4). Sequitur 5): „Et LXX viri de senio- ribus domus Israel“b). Ecce, hic clare satis exprimitur commu- nitas carnalium sacerdotum et clericorum, nam LXX Jest nu- merus ubique designans universitatem secundum superius de- clarata 6). [3] In tercio gradu ponuntur abhominaciones adhuc multo maiores et detestabiliores, quas faciunt singulariter sacerdotes promoti iam ad regimina ecclesie et curam animarum et quod essent iudices populi, sua virtute cunctas iniquitates abiudicantes6) in populo et expugnantes: et ecce, ipsi per divicias et honores conversacionemque pacificam et suavem resoluti, pusillanimes et molles effecti, in mulieres mi- sticas maledictas sunt conversi; subiecti passionibus carnis, col- lentes et mirantes magnates et divites huius seculi propter amorem et delectacionem animalem huius vite, obliti Jhesu 25 crucifixi, vel ipsum ponentes post suam carnem. Et isti faciunt abhominaciones in Christi ecclesia multo maiores et interiores quam primi, id est vulgus plebium, et quam secundi, id est com[mjunes clerici et presbyteri animales. Ideo de ipsisd) quam proprie sequitur7): „Et dixit dominus ad mee): Adhuc con- versus, videbis abhominaciones maiores, quas isti faciunt. Et introduxit [me] per hostium portef) domus domini“, et cetera. Sequitur s): „Et ecce, ibi mulieres ſsedebant, plangentes Ado- nidem." 5 10 15 20 30 15) Pessimi A alia manu. 3 a) in m. add. A alia manu. b) etc. add. ed. c) adiudicantes ed. d) istis ed. e) ad me om. ed. 1) om. ed. 1) Exech. VIII. 6—7. 2) Ezech. VIII. 9. 3) Eze h. VIII. I0. 6) v. supra c. 30. 7) Rrech. VIII. 4) v. supra c. 25. 5) Ezech. VIII. II. s) Ezech. VIII. 14. 13—14.
186 Matthiae de Janov Regulae, 1. III, tr. 6, c. 39. quitur pro talibus 1): „Adhuc conversus, videbis abhominaciones maiores. Et introduxit me ad ostium atrii“, id est post osten- sionem iniquitatis populi communis introduxit eum ad consi- deracionem iniquitatis clericorum et communium sacerdotum. Ideo sequitur 2): „Ingredere et videbis abominacionesa) pessimas. quas isti faciunt hic“, id est in ecclesia et familia dei et domini tremendi et inmense magiestatis Jhesu crucifixi. „Et ingressus vidi, et ecce, omnis similitudo reptilium et animalium, abho- minacio universa“3), et cetera; exposicionem istorum ad pro- positum require superius 4). Sequitur 5): „Et LXX viri de senio- ribus domus Israel“b). Ecce, hic clare satis exprimitur commu- nitas carnalium sacerdotum et clericorum, nam LXX Jest nu- merus ubique designans universitatem secundum superius de- clarata 6). [3] In tercio gradu ponuntur abhominaciones adhuc multo maiores et detestabiliores, quas faciunt singulariter sacerdotes promoti iam ad regimina ecclesie et curam animarum et quod essent iudices populi, sua virtute cunctas iniquitates abiudicantes6) in populo et expugnantes: et ecce, ipsi per divicias et honores conversacionemque pacificam et suavem resoluti, pusillanimes et molles effecti, in mulieres mi- sticas maledictas sunt conversi; subiecti passionibus carnis, col- lentes et mirantes magnates et divites huius seculi propter amorem et delectacionem animalem huius vite, obliti Jhesu 25 crucifixi, vel ipsum ponentes post suam carnem. Et isti faciunt abhominaciones in Christi ecclesia multo maiores et interiores quam primi, id est vulgus plebium, et quam secundi, id est com[mjunes clerici et presbyteri animales. Ideo de ipsisd) quam proprie sequitur7): „Et dixit dominus ad mee): Adhuc con- versus, videbis abhominaciones maiores, quas isti faciunt. Et introduxit [me] per hostium portef) domus domini“, et cetera. Sequitur s): „Et ecce, ibi mulieres ſsedebant, plangentes Ado- nidem." 5 10 15 20 30 15) Pessimi A alia manu. 3 a) in m. add. A alia manu. b) etc. add. ed. c) adiudicantes ed. d) istis ed. e) ad me om. ed. 1) om. ed. 1) Exech. VIII. 6—7. 2) Ezech. VIII. 9. 3) Eze h. VIII. I0. 6) v. supra c. 30. 7) Rrech. VIII. 4) v. supra c. 25. 5) Ezech. VIII. II. s) Ezech. VIII. 14. 13—14.
Strana 187
Abominationes 3) rectorum ecclesiae et 4) episcoporum et doctorum. 187 [41 In quarto gradu ponuntur abhominaciones adhuc multo magis intollerabiles a) et intimiores in ecclesia vel proxi- miores ante conspectum Jhesu Christi, quas faciunt pseudo- apostoli et pseudopropheteb), id est episcopi et doctores, huius seculi amatores. Qui postquam sunt in id et ad ide) positi in dei ecclesia, quatenus ipsi uniti ad in- vicemd), et uniti atque inmediati Jhesu Christo, et perindee) corroborati atque solidi in virtute, quasi lapides electi angu- lares, totum templum familie Christi tenerent, sustentarentf) et firmarent, non sui ipsius solliciti, sed de templo, non, que sua ic sunt, inquirentes, sed que Jhesu Christi 1): et ecce, ipsis) aversi a templo dei, id est a familia Christi Jhesu [f. 245b], in procuracione salutis animarum, similiter ut primi et secundi ac tercii post carnem suam abierunt 2), pacem huius mundi et dies suos humanos insequentes, subditi felicitati casibusque fortuitis 15 huius vite. Et ideo, isti quia maiores et gradu ecclesie interio- resque ad Christum, ymmo primi et maioris sciencie quam ceteri, maiores sunt eorum abhominaciones in conspectu dei et omnis ecclesie sanctorum. Idcirco pro ipsis sequitur in textu 3): „Adhuc conversus videbis abhominaciones maiores hiis. Et in- 20 troduxit me in atrium domus domini interius. Et ecce, in hostio templi domus domini inter vestibulum et altare quasi XXV viri, dorsa habentes contra templum domini.“ Unde advertendum, quod hic omnia ponunturh) ad exag- geracionem abhominacionis ipsorum, quam faciunt, ponuntur 25 in dei ecclesia et contraria ipsi spiritui sancto et exprimuntur ad ostensionem gravioris ipsorum dampnacionis, quemadmodum paulo ante est deductum 4). Verbi gracia primo illud, quod ponitur: „Et introduxit me in atrium domus domini interius“: per quod notatur, quod ipsi sunt primi et intimi domino Jhesu 30 Christo, et tamen nichilominus offendunt et destruunt ipsius sapienciam et virtutem et faciunt conposicionem in se ipsis nimis abhominabilem et horrendam superius notatam et descri- ptam 5). Et secundo illud, quod faciunt eandem mixturam bo- 5 1) Suprapessimi A alia manu. 27) Nota bene A alia manu. a) intolerabiliores ed. b) falsi prophetae ed. c) in illud et ad illud ed. d) et adinvicem positi ed. e) perinde ed. f) et sustentarent ed. h) quae ponuntur ed. g) episcopi (sic) A; ipsi ed. 35 1) Cf. Philipp. II. 21. 2) Cf. Judae 7 (abeuntes post carnem). 3) Bzech. VIII. 15—16. ) v. supra c. 28. 5) c. superins c. 34. 40
Abominationes 3) rectorum ecclesiae et 4) episcoporum et doctorum. 187 [41 In quarto gradu ponuntur abhominaciones adhuc multo magis intollerabiles a) et intimiores in ecclesia vel proxi- miores ante conspectum Jhesu Christi, quas faciunt pseudo- apostoli et pseudopropheteb), id est episcopi et doctores, huius seculi amatores. Qui postquam sunt in id et ad ide) positi in dei ecclesia, quatenus ipsi uniti ad in- vicemd), et uniti atque inmediati Jhesu Christo, et perindee) corroborati atque solidi in virtute, quasi lapides electi angu- lares, totum templum familie Christi tenerent, sustentarentf) et firmarent, non sui ipsius solliciti, sed de templo, non, que sua ic sunt, inquirentes, sed que Jhesu Christi 1): et ecce, ipsis) aversi a templo dei, id est a familia Christi Jhesu [f. 245b], in procuracione salutis animarum, similiter ut primi et secundi ac tercii post carnem suam abierunt 2), pacem huius mundi et dies suos humanos insequentes, subditi felicitati casibusque fortuitis 15 huius vite. Et ideo, isti quia maiores et gradu ecclesie interio- resque ad Christum, ymmo primi et maioris sciencie quam ceteri, maiores sunt eorum abhominaciones in conspectu dei et omnis ecclesie sanctorum. Idcirco pro ipsis sequitur in textu 3): „Adhuc conversus videbis abhominaciones maiores hiis. Et in- 20 troduxit me in atrium domus domini interius. Et ecce, in hostio templi domus domini inter vestibulum et altare quasi XXV viri, dorsa habentes contra templum domini.“ Unde advertendum, quod hic omnia ponunturh) ad exag- geracionem abhominacionis ipsorum, quam faciunt, ponuntur 25 in dei ecclesia et contraria ipsi spiritui sancto et exprimuntur ad ostensionem gravioris ipsorum dampnacionis, quemadmodum paulo ante est deductum 4). Verbi gracia primo illud, quod ponitur: „Et introduxit me in atrium domus domini interius“: per quod notatur, quod ipsi sunt primi et intimi domino Jhesu 30 Christo, et tamen nichilominus offendunt et destruunt ipsius sapienciam et virtutem et faciunt conposicionem in se ipsis nimis abhominabilem et horrendam superius notatam et descri- ptam 5). Et secundo illud, quod faciunt eandem mixturam bo- 5 1) Suprapessimi A alia manu. 27) Nota bene A alia manu. a) intolerabiliores ed. b) falsi prophetae ed. c) in illud et ad illud ed. d) et adinvicem positi ed. e) perinde ed. f) et sustentarent ed. h) quae ponuntur ed. g) episcopi (sic) A; ipsi ed. 35 1) Cf. Philipp. II. 21. 2) Cf. Judae 7 (abeuntes post carnem). 3) Bzech. VIII. 15—16. ) v. supra c. 28. 5) c. superins c. 34. 40
Strana 188
188 Matthiae de Janov Regulae, l. III, tr. 6, c. 39. norum Christia) cum malis suis in hostio domus domini, id est manifeste et sine verecundia. Et terciob), quod admittunt sce- lera „inter vestibulum et altare“, id est in loco sancto statuen- tes suas abhominaciones „in desolacionem“, id est propter quod spiritus Jhesu longe recedit a sanctuario suo. Et quarto eciam illud, quod ponunturc) in XXV in tanto et tali numero; per quod datur intelligid), quod sunt transgressores legis dei scripte! et viciatores et adulteratores verbi dei. Et quinto illud, quod dicuntur „viri“, ponitur hic ad exprimendum, quia sunt fortes 10 et potentes ad faciendum mala in dei populo. Et sexto illud, quod describuntur „dorsa habere contra templum domini“, id est quod sunt non curantes, ymmo contempnentes domini Jhesu ecclesiame) velf) populum sanctum8) christianum. Et septimo hoc, quod dicti sunt „facies suas habere ad orientem“, id est 15 quod ad hoc se ipsos posuerunt, quod ducant vitam splendidam et delicatam secundum libitum sue carnis. Et octavo, quod „adorant ad ortum solis“, id est valde inquirunt felicitatem et gloriam huius mundi. Et nono illud, quod sunt „replentes terram iniquitate“. Illud decimo quoquel), quod „irritant“ do- 20 minum Jhesum, sibifilpsis in hoc blandientes et adulantes, acsi fecissent opera iustorum. Heci) igitur singula, quamvis sint gravia nimis domui Juda 2), id est ecclesie Jhesu Christi et maxime ipsismet sacerdo- tibus et doctoribus, tamen super omnia illud est grave et 25 dampnosum presentibus sacerdotibus huiusmodi et doctoribus, puta quod „dorsa sua a templo domini conver- terunt“k), id est quod averterunt corda sua ab inqui- sicione sollicita salutis animarum sibi commissa- rum, et procuracionem virtutum et discipline domini in po- 30 pulo christiano obmiserunt, et quia hocl) fecerunt maxime propterm) occupacionem et promissionem terrenorum negocio- rum civilium et secularium. Que ipsis dyabolus scit et potest multiplicaren) cottidie et inportune ipsis ingerere, et facit de 5 a) cum Antichristi malitia et sua perfidia, et hoc in ostio oc. ed. 35 b) in m. A. c) ponunt ed. d) intelligere ed. e) sponsam eius veram add. ed. f) id est ed. g) verum ed. 1) Et decimo illud ed. i) Hoc A. k) averterunt ed. 1) haec ed. m) per ed. Haec ed. n) astute m. ed. 1) Cf. Jacobi II. 11 (factus es transgressor legis). 2) phrasis biblica communis.
188 Matthiae de Janov Regulae, l. III, tr. 6, c. 39. norum Christia) cum malis suis in hostio domus domini, id est manifeste et sine verecundia. Et terciob), quod admittunt sce- lera „inter vestibulum et altare“, id est in loco sancto statuen- tes suas abhominaciones „in desolacionem“, id est propter quod spiritus Jhesu longe recedit a sanctuario suo. Et quarto eciam illud, quod ponunturc) in XXV in tanto et tali numero; per quod datur intelligid), quod sunt transgressores legis dei scripte! et viciatores et adulteratores verbi dei. Et quinto illud, quod dicuntur „viri“, ponitur hic ad exprimendum, quia sunt fortes 10 et potentes ad faciendum mala in dei populo. Et sexto illud, quod describuntur „dorsa habere contra templum domini“, id est quod sunt non curantes, ymmo contempnentes domini Jhesu ecclesiame) velf) populum sanctum8) christianum. Et septimo hoc, quod dicti sunt „facies suas habere ad orientem“, id est 15 quod ad hoc se ipsos posuerunt, quod ducant vitam splendidam et delicatam secundum libitum sue carnis. Et octavo, quod „adorant ad ortum solis“, id est valde inquirunt felicitatem et gloriam huius mundi. Et nono illud, quod sunt „replentes terram iniquitate“. Illud decimo quoquel), quod „irritant“ do- 20 minum Jhesum, sibifilpsis in hoc blandientes et adulantes, acsi fecissent opera iustorum. Heci) igitur singula, quamvis sint gravia nimis domui Juda 2), id est ecclesie Jhesu Christi et maxime ipsismet sacerdo- tibus et doctoribus, tamen super omnia illud est grave et 25 dampnosum presentibus sacerdotibus huiusmodi et doctoribus, puta quod „dorsa sua a templo domini conver- terunt“k), id est quod averterunt corda sua ab inqui- sicione sollicita salutis animarum sibi commissa- rum, et procuracionem virtutum et discipline domini in po- 30 pulo christiano obmiserunt, et quia hocl) fecerunt maxime propterm) occupacionem et promissionem terrenorum negocio- rum civilium et secularium. Que ipsis dyabolus scit et potest multiplicaren) cottidie et inportune ipsis ingerere, et facit de 5 a) cum Antichristi malitia et sua perfidia, et hoc in ostio oc. ed. 35 b) in m. A. c) ponunt ed. d) intelligere ed. e) sponsam eius veram add. ed. f) id est ed. g) verum ed. 1) Et decimo illud ed. i) Hoc A. k) averterunt ed. 1) haec ed. m) per ed. Haec ed. n) astute m. ed. 1) Cf. Jacobi II. 11 (factus es transgressor legis). 2) phrasis biblica communis.
Strana 189
Quibus ex causis damnatio praclatorum gravior sit quam ceterorum. 189 facto, ut ipsos sacerdotes prepediat et occupet sicque eos [ab- ducat a principali et saluberrimo opere, ad quod ipsi valde nimis tenentur obligati, scilicet salus et cura animarum sanguine Christi redemptaruma). Nullus etenim iam dubitat, quod nichil est in mandatis sacerdotum et doctorum tam principale et precipuum, tam necessarium et saluberrimum tamque debitum et deo verob) gratissimum quam pascere oves Jhesu Christi et pro- curare salutem animarum in hoc tempore oportuno. Propterea etenim in exordio sacerdocii nove legis valde expresse, valde notanters) et multum rigide Petrus ex sacerdotibusd) et 10 pastoribus hominum primitivus fuit ter requisitus 1): „Petre, amas me?“, et ter ipso respondente, quia amaret, ter fuerunt sibi oves ad pascendum commendate, dicendo: „Pasce oves meas“, ad ostendendume), quod nullus deberet se ingerere ad sacerdocium, nisi prius, se ipsum examinans, inveniat, quod 15 amat valde, valde, valdef) Jhesum et hunc crucifixum, et quod propter ipsius amorems) valde, valde, valde pascat oves ipsiush), id est animas, quas suo sanguine eti) pro sua anima laboriose in morte crucis redemit et sibi conparavitk). Cum igitur sicl) nichil sit magis necessarium et salubre 20 magnis et parvis sacerdotibus, quam opus et cura salutis ani- marum, tamen heu, heu, ve, hodiem) ita „dorsa nostra contra templum domini sumus habentes ad ortumque solis adoramus" modo, quo superius dictum est 2), quod iam non est videre virum, qui se ipsum convertat et offerat ad operandum fideliter 25 salutem proximorum, fere inter cunctosn) infinitos sacerdotes. Sed singuli ad inquirendum delicias, divicias et honores „facies erectas habemus. Propter quod principaliter curamus habere strennue officia, beneficia et prebendas ita, ut iam non curam animarum videamur assumere, sed magis curam de- 30 cimarum et censuum, curam diviciarum et liberta- tum. Pro hiis etenim laboramus, litigamus et sollicitamur, sed 5 4) Nota A dlia manu. a) ut doceant fideliter viam Christi Jesu add. ed. b) domino et deo ed. c) clare ed. d) Christi primitivus oc. ed. e) corr. in m. A manu auct. (2). 35 f) quod amat praemaxime ed. g) relinquat sua, suos et seipsum, et sic i) et — anima om. ed. k) copulavit ed. pascat ac. ita ed. h) suas ed. 1) om. ed. m) ve, ve ed. n) om. ad. 2) v. supra č. 38. 1) Cf. Joan. XXI. 15—17.
Quibus ex causis damnatio praclatorum gravior sit quam ceterorum. 189 facto, ut ipsos sacerdotes prepediat et occupet sicque eos [ab- ducat a principali et saluberrimo opere, ad quod ipsi valde nimis tenentur obligati, scilicet salus et cura animarum sanguine Christi redemptaruma). Nullus etenim iam dubitat, quod nichil est in mandatis sacerdotum et doctorum tam principale et precipuum, tam necessarium et saluberrimum tamque debitum et deo verob) gratissimum quam pascere oves Jhesu Christi et pro- curare salutem animarum in hoc tempore oportuno. Propterea etenim in exordio sacerdocii nove legis valde expresse, valde notanters) et multum rigide Petrus ex sacerdotibusd) et 10 pastoribus hominum primitivus fuit ter requisitus 1): „Petre, amas me?“, et ter ipso respondente, quia amaret, ter fuerunt sibi oves ad pascendum commendate, dicendo: „Pasce oves meas“, ad ostendendume), quod nullus deberet se ingerere ad sacerdocium, nisi prius, se ipsum examinans, inveniat, quod 15 amat valde, valde, valdef) Jhesum et hunc crucifixum, et quod propter ipsius amorems) valde, valde, valde pascat oves ipsiush), id est animas, quas suo sanguine eti) pro sua anima laboriose in morte crucis redemit et sibi conparavitk). Cum igitur sicl) nichil sit magis necessarium et salubre 20 magnis et parvis sacerdotibus, quam opus et cura salutis ani- marum, tamen heu, heu, ve, hodiem) ita „dorsa nostra contra templum domini sumus habentes ad ortumque solis adoramus" modo, quo superius dictum est 2), quod iam non est videre virum, qui se ipsum convertat et offerat ad operandum fideliter 25 salutem proximorum, fere inter cunctosn) infinitos sacerdotes. Sed singuli ad inquirendum delicias, divicias et honores „facies erectas habemus. Propter quod principaliter curamus habere strennue officia, beneficia et prebendas ita, ut iam non curam animarum videamur assumere, sed magis curam de- 30 cimarum et censuum, curam diviciarum et liberta- tum. Pro hiis etenim laboramus, litigamus et sollicitamur, sed 5 4) Nota A dlia manu. a) ut doceant fideliter viam Christi Jesu add. ed. b) domino et deo ed. c) clare ed. d) Christi primitivus oc. ed. e) corr. in m. A manu auct. (2). 35 f) quod amat praemaxime ed. g) relinquat sua, suos et seipsum, et sic i) et — anima om. ed. k) copulavit ed. pascat ac. ita ed. h) suas ed. 1) om. ed. m) ve, ve ed. n) om. ad. 2) v. supra č. 38. 1) Cf. Joan. XXI. 15—17.
Strana 190
190 Matthiae de Janov Regulae, 1. 111, tr. 6, c. 39 et 40. cura animarum esta) vel posterior aput nos vel novissima vel forte nulla. Verumptamen nos, infausti sacerdotes, ad illam opi- nionem sumus delapsi, quod, dum nos horas, ut vulgo dicitur, canonicas nostras summo mane rite et plenius legittime ob- 5 servantes, nostras cerimonias circa hoc et rubricas interminatas et distractasb) et cum hoc vigilias defunctorum et missas no- stras cantamusc) et psallimus et singula perficimusd) huius- modi ordinate, iam contenti bene stamus in consciencia vide- murque nobis totum, quod debuimuse) facere, perfecisse, nullam 10 interim curam salutis proximorum habentes de facto, neque ad hocf) assurgentes, neque in eo laborantes sic digne et sollicite, quatenus cot t jidie edificemus salutem animarum nostre fideis) a tremendo iudice commissarum, sed pocius, depost nostrarum in- sulsarum horarumh) huiusmodi conplecionem, tota die circa 15 vanitates nostras vel hospita[lita temi) domus nostre solliciti et circa ordinacionem lucraque temporalium inmoramur secure, quasi hoc sit nostrum officium principale et non cura anima- rum et edificacio nostrorum proximorum. O, perversitask) ordinis et animorum, o iniuria 20 magna domino Jhesu Christo a nobis sacerdotibus! Et o, per- dicio ob nostram negligenciam infinitarum animarum, de qui- bus durissimam reddemus racionem, secundum omnes scri- pturas 1), principaliter et proprius1) quam de mandatis et doc- trinis hominum velm) quam de nostris huiusmodi cerimoniis 25 multiplicibus, que sunt adinvente et date nobis solum dumtaxat propter curam et salutem animarum: igitur tantum sunt utiles et tenende, in quantum promovent vel faciunt inmediate opus salutis animarum etn) edificacionem virtutum. Sed in quantum ista forte inpedirent quovis modo°) opus illud, tunc sunt 3o postponende, et opus utile salutis animarum omnino prius est exercendum et exsequendum. Sed heu, heu, quia in nobis primo et principaliter residet I) Nota A manu alia. a) est posterior et novissima vel forte nulla apud nos ed. b) distric d) perfecimus A. e) debemus et debui- 35 tas ed. c) cantammus (sic) A. mus ed. f) nec adhuc ed. g) rectae fidei fundamento ed. 1) et mis 1) pro- k) O, infida perversitas ed. sarum add. ed. i) curam ed. prius ed.; prius A. m) om. ed. n) et ad ed. o) et seq. in A. 1) Cf. ex. gr. Hebr. XIII. 17: „Obedite praepositis vestris et subjacete 40 eis. Ipsi enim pervigilant, quasi rationem pro animabus vestris reddituri.“
190 Matthiae de Janov Regulae, 1. 111, tr. 6, c. 39 et 40. cura animarum esta) vel posterior aput nos vel novissima vel forte nulla. Verumptamen nos, infausti sacerdotes, ad illam opi- nionem sumus delapsi, quod, dum nos horas, ut vulgo dicitur, canonicas nostras summo mane rite et plenius legittime ob- 5 servantes, nostras cerimonias circa hoc et rubricas interminatas et distractasb) et cum hoc vigilias defunctorum et missas no- stras cantamusc) et psallimus et singula perficimusd) huius- modi ordinate, iam contenti bene stamus in consciencia vide- murque nobis totum, quod debuimuse) facere, perfecisse, nullam 10 interim curam salutis proximorum habentes de facto, neque ad hocf) assurgentes, neque in eo laborantes sic digne et sollicite, quatenus cot t jidie edificemus salutem animarum nostre fideis) a tremendo iudice commissarum, sed pocius, depost nostrarum in- sulsarum horarumh) huiusmodi conplecionem, tota die circa 15 vanitates nostras vel hospita[lita temi) domus nostre solliciti et circa ordinacionem lucraque temporalium inmoramur secure, quasi hoc sit nostrum officium principale et non cura anima- rum et edificacio nostrorum proximorum. O, perversitask) ordinis et animorum, o iniuria 20 magna domino Jhesu Christo a nobis sacerdotibus! Et o, per- dicio ob nostram negligenciam infinitarum animarum, de qui- bus durissimam reddemus racionem, secundum omnes scri- pturas 1), principaliter et proprius1) quam de mandatis et doc- trinis hominum velm) quam de nostris huiusmodi cerimoniis 25 multiplicibus, que sunt adinvente et date nobis solum dumtaxat propter curam et salutem animarum: igitur tantum sunt utiles et tenende, in quantum promovent vel faciunt inmediate opus salutis animarum etn) edificacionem virtutum. Sed in quantum ista forte inpedirent quovis modo°) opus illud, tunc sunt 3o postponende, et opus utile salutis animarum omnino prius est exercendum et exsequendum. Sed heu, heu, quia in nobis primo et principaliter residet I) Nota A manu alia. a) est posterior et novissima vel forte nulla apud nos ed. b) distric d) perfecimus A. e) debemus et debui- 35 tas ed. c) cantammus (sic) A. mus ed. f) nec adhuc ed. g) rectae fidei fundamento ed. 1) et mis 1) pro- k) O, infida perversitas ed. sarum add. ed. i) curam ed. prius ed.; prius A. m) om. ed. n) et ad ed. o) et seq. in A. 1) Cf. ex. gr. Hebr. XIII. 17: „Obedite praepositis vestris et subjacete 40 eis. Ipsi enim pervigilant, quasi rationem pro animabus vestris reddituri.“
Strana 191
Qualiter sacerdotes opus principale salutis animarum negligant. 191 amor huius vite presentis et cupiditas huius mundi, ideoque tales nos in omnibus exhibemus. Quapropter quia propter bona temporalia ad beneficia curata, id est onerata cura animarum pervenimusa), ideoque primo et principaliter bona temporalia eciam querimus et procuramus. Et quia sic efficimur minus [b) ydonei et indignic) operari salutem animarum et non est nobis hoc in affectu et ipsam non exercemus, idcirco pro beneficiis et vita nostra suavi in diviciis et honore volumus deo satisfacere, persolvendo rite, ut dictum est, nostras horas canonicas et cetera officia nobis a superioribus institutad), sem- 10 per nichilominus regnante cum hoc in nobis cupiditate rerum presenciume) et nostra propria voluntatef) secundum aposto- lum 1): „Modicum fermentis) totam massam corrumpit.“ Quale erit consequens, ubi non iam modicum fermenti in talibus, vi- deliceth) presbyteris, est admixtum, sed illico in fronte vel 15 radice principalis propositi plenitudo fermenti occupavit? Capitulum quadragesimum1). (Quod totus clericorum vultus servit avaritiae eorum, et quod ipsi sunt Tyrus, Babylon, Locustac, Meretrix coccinea, de quibus scriptum est in prophetis et in Apocalypsi]k). 20 Quidcumque igitur depost sequitur, ut puta multe psal- modie, multe misse, multe cantilene pro modulo vocum aures delectancium, multi labores in predicandol), multa observancia cerimoniarum et doctrinarum hominum, quomodo possent esse Christo Jhesu non amarissima, cum primo ex radice omnium 25 malorum, cupiditate videlicet 2), surrexerunt? Hoc notavit scri- ptura veritatis, que dicit 3): „Populus hic labiis me honorat, cor autem eorum longe est a me. Frustra autemm) colunt me, do- centes doctrinas et mandata hominum.“ a) pervenimus cd. d) et ex- 30 c) habiles ed. b) add. ab editore. cogitata ed. e) rerum, honorum et delitiarum praesentis vitae ed. f) in fol. 245b lextus exaratus est usque ad folii calcem inferiorem et capitulum finem habet iam post voces nostra propria voluntate; divisio superior facta est ab 1) videlicet ed.; vel (!) A. 1) ita A editore. 8) fermentum biblia et ed. 1) ita ed.; mul- 35 alia manx ad caleem f. 245b: C.m XL. k) ita inser. in od. tiplicando (sic) A. m) om. ed. 1) I. Cor. V. 6. lorum est cupiditas." 2) Cf. I. Tim. VI. I0: „Radix enim omnium ma- 3) Matth. XV. 8—9.
Qualiter sacerdotes opus principale salutis animarum negligant. 191 amor huius vite presentis et cupiditas huius mundi, ideoque tales nos in omnibus exhibemus. Quapropter quia propter bona temporalia ad beneficia curata, id est onerata cura animarum pervenimusa), ideoque primo et principaliter bona temporalia eciam querimus et procuramus. Et quia sic efficimur minus [b) ydonei et indignic) operari salutem animarum et non est nobis hoc in affectu et ipsam non exercemus, idcirco pro beneficiis et vita nostra suavi in diviciis et honore volumus deo satisfacere, persolvendo rite, ut dictum est, nostras horas canonicas et cetera officia nobis a superioribus institutad), sem- 10 per nichilominus regnante cum hoc in nobis cupiditate rerum presenciume) et nostra propria voluntatef) secundum aposto- lum 1): „Modicum fermentis) totam massam corrumpit.“ Quale erit consequens, ubi non iam modicum fermenti in talibus, vi- deliceth) presbyteris, est admixtum, sed illico in fronte vel 15 radice principalis propositi plenitudo fermenti occupavit? Capitulum quadragesimum1). (Quod totus clericorum vultus servit avaritiae eorum, et quod ipsi sunt Tyrus, Babylon, Locustac, Meretrix coccinea, de quibus scriptum est in prophetis et in Apocalypsi]k). 20 Quidcumque igitur depost sequitur, ut puta multe psal- modie, multe misse, multe cantilene pro modulo vocum aures delectancium, multi labores in predicandol), multa observancia cerimoniarum et doctrinarum hominum, quomodo possent esse Christo Jhesu non amarissima, cum primo ex radice omnium 25 malorum, cupiditate videlicet 2), surrexerunt? Hoc notavit scri- ptura veritatis, que dicit 3): „Populus hic labiis me honorat, cor autem eorum longe est a me. Frustra autemm) colunt me, do- centes doctrinas et mandata hominum.“ a) pervenimus cd. d) et ex- 30 c) habiles ed. b) add. ab editore. cogitata ed. e) rerum, honorum et delitiarum praesentis vitae ed. f) in fol. 245b lextus exaratus est usque ad folii calcem inferiorem et capitulum finem habet iam post voces nostra propria voluntate; divisio superior facta est ab 1) videlicet ed.; vel (!) A. 1) ita A editore. 8) fermentum biblia et ed. 1) ita ed.; mul- 35 alia manx ad caleem f. 245b: C.m XL. k) ita inser. in od. tiplicando (sic) A. m) om. ed. 1) I. Cor. V. 6. lorum est cupiditas." 2) Cf. I. Tim. VI. I0: „Radix enim omnium ma- 3) Matth. XV. 8—9.
Strana 192
192 Matthiae de Janov Regulae, 1. Ill, tr. 6, c. 40. Propterea bene est de talibus superius allegatum, ubi dici- tur 1): „Uva eorum uva fellis et botrus amarus. Fel draconis vinum eorum, et] venenum aspidum insanabile. Nonne hec condita sunt aput me et signata in thesauris meis?“ Notemus, 5 clerici moderni et sacerdotes, illud canticum Moysi per singula et intelligemus, quam proprie et quam per dirrectuma) nos ipsos indicant illa verba. Ponitur namque in Deuteronomio I. in lege secunda de plano legem ewangelii exprimente, ponitur quoque in fine libri capitulob) penultimo2), hec novissima tempora, in quo 10 locuste coronate 3) vel yppocrite regnum sancte ecclesie obside- runte), denotandod), advocantur celi et terra ad verba iudicii di- vini audienda, in quoe) iam forma1) universalis iudiciis) inminere!) et esse in ianuis demonstratur. Verumtamen ista solum ana- logice sunt conparata. Sed respiciamus propinquius ipsum can- 15 ticum apprehendamusque ipsum summo studio, ipsum quoque sicut in horis nostris pro evasione solum et mercede iteramus, ita ipsum ex animo pro correccione et medela nostrarum ani- marum frequentemusi), si forte detur nobis iuxtak) canticum hoc sapere et intelligere et nobis ipsis de novissimis providere. 20 Et tunc implebitur sermo, qui scriptus est Ysaie XXIII4): „Post LXX autem annos erit Tyro quasi canticum meretricis. Sumel) citharam, circuim) civitatem, meretrixn) oblivioni tradita. Bene cane, frequenta canticum, ut memoria sit tui. Et erit post LXX annos: visitabit dominus Tyrum et reducet eam ad 25 mercedes suas. Et rursum erit, cum fornicabitur cum universis regnis terre super faciem terre. Et erunt negociaciones eius et mercedes eius °) sanctificate domino: non condentur, neque re- ponentur, quia hiis, qui habita verint coram domino, erit?) ne- gociacio eius, ut manducent in saturitatem") et vestiantur us- 30 que ad vetustatem." Intelligite ergo, queso, hec1), o clerici et sacerdotes, qui obliviscimini Jhesum crucifixum, quibus factus est tamquam a) primum -r- sup. lin. in A. b) capite ed. c) obsederunt recte ed. d) et devovendo ed. e) e quo ed. 1) formata ed. g) om. ed. h) in- 35 nuere ed. i) frequentes ed. k) iuxta — intelligere et om. ed. 1) Summe scribitur in A; tibi add. ed. m) circumi ed. n) meretricis corr. meretrix A. o) et m. eius om. ed. p) et (sic) A. q) in saturitate ed. r) hic ed. 1) Deuter. XXXII. 32—34, cf. supra p. 153. penultimo XXXII.; ultimum est cap. XXXIV. 10 4) Isaiae XXIII. 15—18. 2) recte in capitulo aute- 3) Cf. Apoc. IN. 7.
192 Matthiae de Janov Regulae, 1. Ill, tr. 6, c. 40. Propterea bene est de talibus superius allegatum, ubi dici- tur 1): „Uva eorum uva fellis et botrus amarus. Fel draconis vinum eorum, et] venenum aspidum insanabile. Nonne hec condita sunt aput me et signata in thesauris meis?“ Notemus, 5 clerici moderni et sacerdotes, illud canticum Moysi per singula et intelligemus, quam proprie et quam per dirrectuma) nos ipsos indicant illa verba. Ponitur namque in Deuteronomio I. in lege secunda de plano legem ewangelii exprimente, ponitur quoque in fine libri capitulob) penultimo2), hec novissima tempora, in quo 10 locuste coronate 3) vel yppocrite regnum sancte ecclesie obside- runte), denotandod), advocantur celi et terra ad verba iudicii di- vini audienda, in quoe) iam forma1) universalis iudiciis) inminere!) et esse in ianuis demonstratur. Verumtamen ista solum ana- logice sunt conparata. Sed respiciamus propinquius ipsum can- 15 ticum apprehendamusque ipsum summo studio, ipsum quoque sicut in horis nostris pro evasione solum et mercede iteramus, ita ipsum ex animo pro correccione et medela nostrarum ani- marum frequentemusi), si forte detur nobis iuxtak) canticum hoc sapere et intelligere et nobis ipsis de novissimis providere. 20 Et tunc implebitur sermo, qui scriptus est Ysaie XXIII4): „Post LXX autem annos erit Tyro quasi canticum meretricis. Sumel) citharam, circuim) civitatem, meretrixn) oblivioni tradita. Bene cane, frequenta canticum, ut memoria sit tui. Et erit post LXX annos: visitabit dominus Tyrum et reducet eam ad 25 mercedes suas. Et rursum erit, cum fornicabitur cum universis regnis terre super faciem terre. Et erunt negociaciones eius et mercedes eius °) sanctificate domino: non condentur, neque re- ponentur, quia hiis, qui habita verint coram domino, erit?) ne- gociacio eius, ut manducent in saturitatem") et vestiantur us- 30 que ad vetustatem." Intelligite ergo, queso, hec1), o clerici et sacerdotes, qui obliviscimini Jhesum crucifixum, quibus factus est tamquam a) primum -r- sup. lin. in A. b) capite ed. c) obsederunt recte ed. d) et devovendo ed. e) e quo ed. 1) formata ed. g) om. ed. h) in- 35 nuere ed. i) frequentes ed. k) iuxta — intelligere et om. ed. 1) Summe scribitur in A; tibi add. ed. m) circumi ed. n) meretricis corr. meretrix A. o) et m. eius om. ed. p) et (sic) A. q) in saturitate ed. r) hic ed. 1) Deuter. XXXII. 32—34, cf. supra p. 153. penultimo XXXII.; ultimum est cap. XXXIV. 10 4) Isaiae XXIII. 15—18. 2) recte in capitulo aute- 3) Cf. Apoc. IN. 7.
Strana 193
Quod sacerdotes carnales sunt meretrix coccinea. 193 mortuus a corde. Nos siquidem pro factoa), o sacerdotes et clerici, sumus Tyrus, civitas sita supra mare, cui mare et ne- gociacio eius, id est multus populus, et exercicium salutis et lucri animarum est subiectum, qui itidem alias piscatores maris sumus expressi in scripturis 1), qui iam in nostra conver- sacione et conposicione morum nostrorum sumus heu, heu infra communem populum, quibus presu- mus, destituti. Propter quod dicitur ad nos alibi 2): „Erubesce, Sydon, ayt [enim] mare.“ Quod gloriosus doctor Gregorius censuit esse de nobis clericis exponendum 3). Nos quoque sumus iam „meretrix oblivioni tradita“ a tre- mendo et piissimo Jhesu Christo secundum dictum propheta- rum 4), eo quod abalienati sumus retrorsum 5) iterum ad amo- rem vite huius mundi, et [per] consequens facti sumus extranei 6) Jhesu Christo, dei virtuti et dei sapiencie 7), et nichilominus po- stea in ore nostro nobis conplacemus 8). Et ita secundum Salo- monem mollimusb) sermones nostros super oleum9), utpote meretrix, que reliquit ducem pubertatis sue, Jhesum Nazarenum, et pacti dei sui oblita est 10), mulier stulta et clamosa, nichil om- nino sciens, sedens in foribus domus sue in excelso urbis loco 11). 20 Nos, inquam, o sacerdotes, sumus illa mulier in de- serto, quam vidit Johanes 12) in spiritu „sedentem super be- stiam coccineam plenam nominibus blasphemie, habentem capita septem et cornua decem. Et mulier erat circumdata purpura et coccino, et inaurata auro et lapide precioso et margaritis, ha- 25 bens poculum aureum in manu sua plenum abhominacione et inmundicia fornicacionis eius. Et in fronte eius nomen scriptum: Misterium, Babylon magna, mater fornicacionum terre et ab- hominacionum.“ „Et vidi, inquit 13), mulierem ebriam de sanguine sanctorum et de sanguine martyrum Jhesu. Et miratus sum, 30 10 15 22) Mulier A alia manu. a) profecto ed. b) mollimur A; mollimus recte ed. 1) Cf. Matth. IV. 19: „Et ait illis: Venite post me, et faciam etiam fieri piscatores hominum.“ 2) Isaiae XXIII. 4. 3) Cf. S. Gregorii Magni Pastor., pars III, c. XXVIII, apud Migne, P. L., t. 77, col. 107. 4) Cf. Isaiae 35 XXIII. 16. 5) Cf. Isaide I. 4 (abalienati sunt retrorsum). 6) Cf. Psalm. LXVIII. 9 (extraneus factus sum fratribus meis). 7 Cf. I. Cor. l. 24. 8) (f. Psalm. XLVIII. 14 (in ore suo complacebunt). 9) Cf. Psalm. LIV.22. 10) Cf. Proverb. II. 17—18. 12) Cf. 11) Cf. Proverb. IX. 13—14. Apoc. XVII. 3—5. 13) Apoc. XVII. 6. KYBAL: M. de Janov Regulac, IV. 40 13
Quod sacerdotes carnales sunt meretrix coccinea. 193 mortuus a corde. Nos siquidem pro factoa), o sacerdotes et clerici, sumus Tyrus, civitas sita supra mare, cui mare et ne- gociacio eius, id est multus populus, et exercicium salutis et lucri animarum est subiectum, qui itidem alias piscatores maris sumus expressi in scripturis 1), qui iam in nostra conver- sacione et conposicione morum nostrorum sumus heu, heu infra communem populum, quibus presu- mus, destituti. Propter quod dicitur ad nos alibi 2): „Erubesce, Sydon, ayt [enim] mare.“ Quod gloriosus doctor Gregorius censuit esse de nobis clericis exponendum 3). Nos quoque sumus iam „meretrix oblivioni tradita“ a tre- mendo et piissimo Jhesu Christo secundum dictum propheta- rum 4), eo quod abalienati sumus retrorsum 5) iterum ad amo- rem vite huius mundi, et [per] consequens facti sumus extranei 6) Jhesu Christo, dei virtuti et dei sapiencie 7), et nichilominus po- stea in ore nostro nobis conplacemus 8). Et ita secundum Salo- monem mollimusb) sermones nostros super oleum9), utpote meretrix, que reliquit ducem pubertatis sue, Jhesum Nazarenum, et pacti dei sui oblita est 10), mulier stulta et clamosa, nichil om- nino sciens, sedens in foribus domus sue in excelso urbis loco 11). 20 Nos, inquam, o sacerdotes, sumus illa mulier in de- serto, quam vidit Johanes 12) in spiritu „sedentem super be- stiam coccineam plenam nominibus blasphemie, habentem capita septem et cornua decem. Et mulier erat circumdata purpura et coccino, et inaurata auro et lapide precioso et margaritis, ha- 25 bens poculum aureum in manu sua plenum abhominacione et inmundicia fornicacionis eius. Et in fronte eius nomen scriptum: Misterium, Babylon magna, mater fornicacionum terre et ab- hominacionum.“ „Et vidi, inquit 13), mulierem ebriam de sanguine sanctorum et de sanguine martyrum Jhesu. Et miratus sum, 30 10 15 22) Mulier A alia manu. a) profecto ed. b) mollimur A; mollimus recte ed. 1) Cf. Matth. IV. 19: „Et ait illis: Venite post me, et faciam etiam fieri piscatores hominum.“ 2) Isaiae XXIII. 4. 3) Cf. S. Gregorii Magni Pastor., pars III, c. XXVIII, apud Migne, P. L., t. 77, col. 107. 4) Cf. Isaiae 35 XXIII. 16. 5) Cf. Isaide I. 4 (abalienati sunt retrorsum). 6) Cf. Psalm. LXVIII. 9 (extraneus factus sum fratribus meis). 7 Cf. I. Cor. l. 24. 8) (f. Psalm. XLVIII. 14 (in ore suo complacebunt). 9) Cf. Psalm. LIV.22. 10) Cf. Proverb. II. 17—18. 12) Cf. 11) Cf. Proverb. IX. 13—14. Apoc. XVII. 3—5. 13) Apoc. XVII. 6. KYBAL: M. de Janov Regulac, IV. 40 13
Strana 194
194 Matthiae de Janov Regulae, 1. III, tr. 6, c. 40 et 41. 10 15 20 cum vidissem illam, admiracione magna.“ Nos itaque mulier esse secundum interiorem hominem a veritate spiritus Jhesu descripti, eo quod nullus vir in nobisa), qui opponeret se ipsum murum pro domo dei1), secundum quod scriptum est 2): „Ap- poriatus est dominus eo, quod non habet virum.“ Sed „effe- minati dominantur eis“ secundum alium locum scripture 3) Mulier quoque esse iudicamur merito [f. 246b] a veritate. Nam cum totum, quod natum est ex deo in Christo, deberet esse in nobis virile, quia indutum virtute ex alto 4), ut apostoli do- mini, et totum masculinumb), quia dominum Jhesum Christum omnes sumus induti masculumc), ecce, e contrario: totum, quid- quid d) in nobis modo fuerit ponderatum ab eo, qui spirituum est ponderator 5), muliebre reperitur et fere nichil masculinum°), veluti mens levis, cogitacio vaga, inconstancia animi, amor de- lectabilis in quiete vite, sequela vane laudis et honoris, mollicies victus et habitus, splendor et preciositas eorumf), cura carnis et ornamentorum corporalium, verecundia in bonis, inpudicicia in delectacionibus, pussillanimitas in accionibus; erubescencia coram hominibus, quibus placere videtur nobis magnums) bo- num, timor a facie hominum, terror coram tyrannis, facilis ob- missio veritatis; in omnibus excusacio a peccatis et allegacio con- tinua proprie infirmitatis, ne quid solidum virtutis 1) apprehen- damus; aleviacio quedam omnium nostrorum defectuum, amoi terrenorum, iactancia diviciarum, vestium, equorumi), eloquen- 25 ciarum, scienciarum, titulorum insignium; negleccio celestium, incuria eternorum, continua quasi inquisicio et sequela eorum, que nostris votis alludunt, que nostros sensus delectant, que nobis pacem corporis conparant, que amiciciam multorum, quamvis carnalium et amicorum huius seculi, copulavit et con- 30 firmavitk). Et breviter, si in omnibus fideliter contemplemur, non nisi quid molle et inconstans ac femineum in animis esse positum, admiremurl). 35 a) est add. ed. b) masculum corr. masculinum A in m. c) et for tem add. cd. d) quanquam ed. e) corr. A. f) earum A; apparatus el. i) officiorum ed. k) copulant et con- g) magis ed. h) om. ed. 1) et nihil vel parum virile inveniemus add. ed. firmant recte ed. 1) Cf. Ezech. XIII. 5. 2) Cf. Isaide LIX. 16: „Et vidit, quia non est vir, et aporiatus est, quia non est, qui occurrat.“ 3) Cf. Isaiae III. 4 (do- 5) Cf. 4) Cf. Lucde XXIV. 49 (induamini virtute ex alto). minabuntur). 40 Proverh. XVI. 2.
194 Matthiae de Janov Regulae, 1. III, tr. 6, c. 40 et 41. 10 15 20 cum vidissem illam, admiracione magna.“ Nos itaque mulier esse secundum interiorem hominem a veritate spiritus Jhesu descripti, eo quod nullus vir in nobisa), qui opponeret se ipsum murum pro domo dei1), secundum quod scriptum est 2): „Ap- poriatus est dominus eo, quod non habet virum.“ Sed „effe- minati dominantur eis“ secundum alium locum scripture 3) Mulier quoque esse iudicamur merito [f. 246b] a veritate. Nam cum totum, quod natum est ex deo in Christo, deberet esse in nobis virile, quia indutum virtute ex alto 4), ut apostoli do- mini, et totum masculinumb), quia dominum Jhesum Christum omnes sumus induti masculumc), ecce, e contrario: totum, quid- quid d) in nobis modo fuerit ponderatum ab eo, qui spirituum est ponderator 5), muliebre reperitur et fere nichil masculinum°), veluti mens levis, cogitacio vaga, inconstancia animi, amor de- lectabilis in quiete vite, sequela vane laudis et honoris, mollicies victus et habitus, splendor et preciositas eorumf), cura carnis et ornamentorum corporalium, verecundia in bonis, inpudicicia in delectacionibus, pussillanimitas in accionibus; erubescencia coram hominibus, quibus placere videtur nobis magnums) bo- num, timor a facie hominum, terror coram tyrannis, facilis ob- missio veritatis; in omnibus excusacio a peccatis et allegacio con- tinua proprie infirmitatis, ne quid solidum virtutis 1) apprehen- damus; aleviacio quedam omnium nostrorum defectuum, amoi terrenorum, iactancia diviciarum, vestium, equorumi), eloquen- 25 ciarum, scienciarum, titulorum insignium; negleccio celestium, incuria eternorum, continua quasi inquisicio et sequela eorum, que nostris votis alludunt, que nostros sensus delectant, que nobis pacem corporis conparant, que amiciciam multorum, quamvis carnalium et amicorum huius seculi, copulavit et con- 30 firmavitk). Et breviter, si in omnibus fideliter contemplemur, non nisi quid molle et inconstans ac femineum in animis esse positum, admiremurl). 35 a) est add. ed. b) masculum corr. masculinum A in m. c) et for tem add. cd. d) quanquam ed. e) corr. A. f) earum A; apparatus el. i) officiorum ed. k) copulant et con- g) magis ed. h) om. ed. 1) et nihil vel parum virile inveniemus add. ed. firmant recte ed. 1) Cf. Ezech. XIII. 5. 2) Cf. Isaide LIX. 16: „Et vidit, quia non est vir, et aporiatus est, quia non est, qui occurrat.“ 3) Cf. Isaiae III. 4 (do- 5) Cf. 4) Cf. Lucde XXIV. 49 (induamini virtute ex alto). minabuntur). 40 Proverh. XVI. 2.
Strana 195
Sacerdotes carnales dicuntur mulieres vel mulier adultera. 195 Capitulum quadragesimum primuma). Propter quam causam sacerdotes Antichristi in scripturis con- parantur mulieribus et svortis] b). Non enim hec scriptura iam allegata de corporibus ho- minum et figura eorum curat facere mencionem neque satagit loqui de illis, qui omnino extra ecclesiam sunt, et qui sunt nichil, ut sunt Judei et gentiles 1). Sed ista visio Johannis, facta in spiritu, solum et maxime nostros spiritus animosque intuetur et metitur etc) secundum hoc nobis nomina largitur, inflexibili iudicio veritatis id dictante. Propter quod dictum est, quod merito homines molles animo et inconstantes, mulieres vel unam mulierem veritas nuncupavit. Precipued) tamen nos sacerdotes mulierem dici veritas iudicavit. Nam quia hic mulier sonat in vicium et perversitatem, ut notum est, nichil enim ordinis vel nature subauditur in hoc contextu, sed ide) solum, quod ab iniquitate et destitucione nomen ac- cepit. Quia autem secundum ordinem et veritatem scripture sacerdotes dicti sunt viri in populo, ut de pluribus scripture locis id relucet f) 2), et hoc multis ex causis: (1) tum quia debent viribus et virtute animi ceteris omnibus, quibus 20 presunt, prevalere; (2) tum quia habundancius ceteris virtute ex alto sunt induti3); (3) tum quia tenent unius viri omnium, Jhesu Christi, locum et personam ipsumque pre participibus suis induuntur; (4) tums) quia habent regiminis gubernacula tocius vite subditorum in se conprehendere et ut caput suis 25 membris rite preesse; (5) tum quia sponsa agni Jhesu Christi, in cruce occisi a Judeis, ipsis sacerdotibus nuptim est copulata, quatenus semen ex ea et celestem spiritualemque sobolem suo fratri occiso suscitarent 4): cum itaque hec ita secundum veri- 10 15 18) Nota A alia manu. a) ita A in m.: Cap. XLI (duabus manibus). b) ita inscribitur in ed. c) quod seq. in A. d) et praecipue ed. e) illud ed. f) post hanc vocem in cod. A una et media linea alba sequitur; in editione duo signa * * sequuntur et in marg, annotatur: Hic in exemplari videbatur aliquid deesse. Sed nihil deesse videtur. g) om. ed. 4) De mollicie sacerdotum A alia manu. 30 35 1) Cf. I. Cor. V. 12. 2) in s. script., quantum scimus, sacerdotes viri in populo non dicuntur; saepius lamen appellantur seniores, principes, filii, etc. 3) (f. Lucae XXIV. 49. 4) Cf. Genes. XXXVIII. 8: „Ingredere ad uxorem fratris tui, et sociare illi, ut suscites semen fratri tuo.“ 13
Sacerdotes carnales dicuntur mulieres vel mulier adultera. 195 Capitulum quadragesimum primuma). Propter quam causam sacerdotes Antichristi in scripturis con- parantur mulieribus et svortis] b). Non enim hec scriptura iam allegata de corporibus ho- minum et figura eorum curat facere mencionem neque satagit loqui de illis, qui omnino extra ecclesiam sunt, et qui sunt nichil, ut sunt Judei et gentiles 1). Sed ista visio Johannis, facta in spiritu, solum et maxime nostros spiritus animosque intuetur et metitur etc) secundum hoc nobis nomina largitur, inflexibili iudicio veritatis id dictante. Propter quod dictum est, quod merito homines molles animo et inconstantes, mulieres vel unam mulierem veritas nuncupavit. Precipued) tamen nos sacerdotes mulierem dici veritas iudicavit. Nam quia hic mulier sonat in vicium et perversitatem, ut notum est, nichil enim ordinis vel nature subauditur in hoc contextu, sed ide) solum, quod ab iniquitate et destitucione nomen ac- cepit. Quia autem secundum ordinem et veritatem scripture sacerdotes dicti sunt viri in populo, ut de pluribus scripture locis id relucet f) 2), et hoc multis ex causis: (1) tum quia debent viribus et virtute animi ceteris omnibus, quibus 20 presunt, prevalere; (2) tum quia habundancius ceteris virtute ex alto sunt induti3); (3) tum quia tenent unius viri omnium, Jhesu Christi, locum et personam ipsumque pre participibus suis induuntur; (4) tums) quia habent regiminis gubernacula tocius vite subditorum in se conprehendere et ut caput suis 25 membris rite preesse; (5) tum quia sponsa agni Jhesu Christi, in cruce occisi a Judeis, ipsis sacerdotibus nuptim est copulata, quatenus semen ex ea et celestem spiritualemque sobolem suo fratri occiso suscitarent 4): cum itaque hec ita secundum veri- 10 15 18) Nota A alia manu. a) ita A in m.: Cap. XLI (duabus manibus). b) ita inscribitur in ed. c) quod seq. in A. d) et praecipue ed. e) illud ed. f) post hanc vocem in cod. A una et media linea alba sequitur; in editione duo signa * * sequuntur et in marg, annotatur: Hic in exemplari videbatur aliquid deesse. Sed nihil deesse videtur. g) om. ed. 4) De mollicie sacerdotum A alia manu. 30 35 1) Cf. I. Cor. V. 12. 2) in s. script., quantum scimus, sacerdotes viri in populo non dicuntur; saepius lamen appellantur seniores, principes, filii, etc. 3) (f. Lucae XXIV. 49. 4) Cf. Genes. XXXVIII. 8: „Ingredere ad uxorem fratris tui, et sociare illi, ut suscites semen fratri tuo.“ 13
Strana 196
196 Matthiae de Janov Regulae, 1. III, tr. 6, c. 41. tatem atque virtutem et ordinem divinum debeant esse in sa- cerdotibus, propter quod esse viri sunt a domino recensiti: si et dum hec talia inveniuntur in ipsis destituta-opposita- que eorum in eos viciose eta) a Sathana introducta, merito et secundum spiritum sunt opposito nomine designandi secundum illamb) regulam topicam: sicud propositum in pro- posito, sic oppositum in opposito. Quia namque ea, que erant in eis virilia secundum spiritum et veritatem, viciose perdide- runt, atque singulariter et vere pre aliis ea, que secundum 10 vicium et perversitatem, non secundum naturam mulierem de- nominant, sunt induti et habituati in animo, secundum iustum dictamen racionis, precipue sacerdotes, mulieres vel una mulier sunt censendi. Mulieres autem dico in plurali, quia eciam eos voluit 15 scriptura exprimere in prophetis 1), et hoc consideratis cuius- libet defectibus et perversitate seorsum, quia hic maxime re- spectus vel relacionis contemplacio habet locum. Quia hic dicta sunt non secundum rem ad extra vel essenciam creatam, sed solum secundum conparacionem ad destitucionem et iudicium racionise), quapropter si eciam ad totam communitatem talium effeminatorum mente consideracio referatur, omnes sacerdotes, maiores et minores, pariter simulque mollicie qualiffilcatid), una mulier iudica[njtur vel dicuntur, unae) mulier, magna mater fornicacionum 2), quia habent adinvicem connexionem, et per 25 ea, que sunt essencialia legis christiane, licet in ipsis mortua, ut est fides sine operibus vel sine spiritu, et per ea, que ac- cessoriaf), utpote sunt adinvenciones hominum generales nec- non cerimonie, quas omnes pariter tenent et tenere] consue- verunt. Lex siquidem una8) est communis et observancie ipsius 30 consentanee et generales, que faciunt de multis unum populum f. 247a] et unam civitatem, necnon unus prelatus communis tamquam caput unum omnium atque sub eo unum regimen, ita conformiter et de multis clericish) destitutis vicio unam mu- lierem viciosam i) [facere scriptura denominat]. 20 35 a) vitiosa ed., et om. b) primam ed. c) corr. A. d) qualitati A. e) vera ed. 1) accessiora A. g) vera ed. h) et laicis add. ed. i) lacuna seq. in A; scriptura denominat add. ed. 1) Cf. Jerem. L. 37, Ezech. VIII. 1I, Nahum III. 13, etc. 2) Cf. Apoc. XVII. 5.
196 Matthiae de Janov Regulae, 1. III, tr. 6, c. 41. tatem atque virtutem et ordinem divinum debeant esse in sa- cerdotibus, propter quod esse viri sunt a domino recensiti: si et dum hec talia inveniuntur in ipsis destituta-opposita- que eorum in eos viciose eta) a Sathana introducta, merito et secundum spiritum sunt opposito nomine designandi secundum illamb) regulam topicam: sicud propositum in pro- posito, sic oppositum in opposito. Quia namque ea, que erant in eis virilia secundum spiritum et veritatem, viciose perdide- runt, atque singulariter et vere pre aliis ea, que secundum 10 vicium et perversitatem, non secundum naturam mulierem de- nominant, sunt induti et habituati in animo, secundum iustum dictamen racionis, precipue sacerdotes, mulieres vel una mulier sunt censendi. Mulieres autem dico in plurali, quia eciam eos voluit 15 scriptura exprimere in prophetis 1), et hoc consideratis cuius- libet defectibus et perversitate seorsum, quia hic maxime re- spectus vel relacionis contemplacio habet locum. Quia hic dicta sunt non secundum rem ad extra vel essenciam creatam, sed solum secundum conparacionem ad destitucionem et iudicium racionise), quapropter si eciam ad totam communitatem talium effeminatorum mente consideracio referatur, omnes sacerdotes, maiores et minores, pariter simulque mollicie qualiffilcatid), una mulier iudica[njtur vel dicuntur, unae) mulier, magna mater fornicacionum 2), quia habent adinvicem connexionem, et per 25 ea, que sunt essencialia legis christiane, licet in ipsis mortua, ut est fides sine operibus vel sine spiritu, et per ea, que ac- cessoriaf), utpote sunt adinvenciones hominum generales nec- non cerimonie, quas omnes pariter tenent et tenere] consue- verunt. Lex siquidem una8) est communis et observancie ipsius 30 consentanee et generales, que faciunt de multis unum populum f. 247a] et unam civitatem, necnon unus prelatus communis tamquam caput unum omnium atque sub eo unum regimen, ita conformiter et de multis clericish) destitutis vicio unam mu- lierem viciosam i) [facere scriptura denominat]. 20 35 a) vitiosa ed., et om. b) primam ed. c) corr. A. d) qualitati A. e) vera ed. 1) accessiora A. g) vera ed. h) et laicis add. ed. i) lacuna seq. in A; scriptura denominat add. ed. 1) Cf. Jerem. L. 37, Ezech. VIII. 1I, Nahum III. 13, etc. 2) Cf. Apoc. XVII. 5.
Strana 197
Sacerdotes carnales dicuntur mulieres vel mulier adultera. 197 Dicitur veroa) meretrix prostituta vel adultera, (1) tum quia sacerdotes spiritui sancto copulati, dediti et con- secrati queruntb) sponte delectari cum hoc seculo et rebus mundi amatoribusque huius mundi universis et per consequens cum spiritibus malignis gaudent, festinantes huic seculo con- formari 1), que vere et proprie esse fornicacio a veritate scri- pture est conclusa animarumque racionabilium prostitucio, que deo suo verboque dei sunt desponsate [in fide] et 6) misericordia et iusticia, ut in eo solo stabiles suas delicias conponant, quem- admodum verbum dei ad id animas racionabiles creavit et re- 10 demit sibique copulavit, ut essent in filiis hominum ipsius delicie, iuxta veritatem, que dicit2): „Ego veni, ut gaudium meum sit in vobis et gaudium vestrum inpleatur“, — (2) et quia forni- cantur in spiritu et prostituuntur huiusmodi anime, „lvoluptatem existimantes diei delicias, coinquinacionesd) et macule deliciis affluentes, in conviviis suis luxuriantes vobiscum, oculos ha- bentes plenos adulterii et incessabilis delicti, pellicientes aliase animas instabiles, cor exercitatum avaricia habentes, maledic- cionis filii, de re linquentes viam rectam erraverunt, secuti viam Balaam ex Bozor, qui mercedem iniquitatis amavit.“ Hec Petrus in primaf) epistola in secundo capitulo3). Et secundum hanc sentenciam multa invenies scripta in Salomone et prophetis, puta cur multitudinem hominum deus sibi copulatam, dehinc libita sua secutam, mulierem fornicariam velit appellares). Quia igitur, ut prius dictum est, hoc totum sonat in vi- 25 cium et accipitur in spiritu, non in carne, ideo, quia sacerdotes singulariter sunt dei verbo et spiritui desponsati, ut ipsi primo et maxime in Christo Jhesu et ipsius sapiencia fecunde con- delectentur, multum fructum inde Christo parientes, tamen quiah) non hoc in eis reperitur, sed omnia carnalia [et] mundialia in 30 tantum, ut eciam simul et ecclesiastica solum ad suum libitum et delicias diurnas convertant et in talibus pastum suum, que- stum suumi), voluntatem propriam secundum desideria adin- 15 20 1) Nota A alia manu. 3) Quae dicitur vere ed. b) qui et nunc ed. c) in fide et ed. d) coinquinacionis A et ed. e) om. ed. f) recte secunda ed. g) Patet de populo Israel Isaiae infra add. ed. h) cumque ed. i) honorem favo- remque ed. 35 1) Cf. Rom. XII. 2 (nolite conformari huic saeculo). 2) Joan. XV. 11 3) II. Petri II. 13—15. (libere allatum). 40
Sacerdotes carnales dicuntur mulieres vel mulier adultera. 197 Dicitur veroa) meretrix prostituta vel adultera, (1) tum quia sacerdotes spiritui sancto copulati, dediti et con- secrati queruntb) sponte delectari cum hoc seculo et rebus mundi amatoribusque huius mundi universis et per consequens cum spiritibus malignis gaudent, festinantes huic seculo con- formari 1), que vere et proprie esse fornicacio a veritate scri- pture est conclusa animarumque racionabilium prostitucio, que deo suo verboque dei sunt desponsate [in fide] et 6) misericordia et iusticia, ut in eo solo stabiles suas delicias conponant, quem- admodum verbum dei ad id animas racionabiles creavit et re- 10 demit sibique copulavit, ut essent in filiis hominum ipsius delicie, iuxta veritatem, que dicit2): „Ego veni, ut gaudium meum sit in vobis et gaudium vestrum inpleatur“, — (2) et quia forni- cantur in spiritu et prostituuntur huiusmodi anime, „lvoluptatem existimantes diei delicias, coinquinacionesd) et macule deliciis affluentes, in conviviis suis luxuriantes vobiscum, oculos ha- bentes plenos adulterii et incessabilis delicti, pellicientes aliase animas instabiles, cor exercitatum avaricia habentes, maledic- cionis filii, de re linquentes viam rectam erraverunt, secuti viam Balaam ex Bozor, qui mercedem iniquitatis amavit.“ Hec Petrus in primaf) epistola in secundo capitulo3). Et secundum hanc sentenciam multa invenies scripta in Salomone et prophetis, puta cur multitudinem hominum deus sibi copulatam, dehinc libita sua secutam, mulierem fornicariam velit appellares). Quia igitur, ut prius dictum est, hoc totum sonat in vi- 25 cium et accipitur in spiritu, non in carne, ideo, quia sacerdotes singulariter sunt dei verbo et spiritui desponsati, ut ipsi primo et maxime in Christo Jhesu et ipsius sapiencia fecunde con- delectentur, multum fructum inde Christo parientes, tamen quiah) non hoc in eis reperitur, sed omnia carnalia [et] mundialia in 30 tantum, ut eciam simul et ecclesiastica solum ad suum libitum et delicias diurnas convertant et in talibus pastum suum, que- stum suumi), voluntatem propriam secundum desideria adin- 15 20 1) Nota A alia manu. 3) Quae dicitur vere ed. b) qui et nunc ed. c) in fide et ed. d) coinquinacionis A et ed. e) om. ed. f) recte secunda ed. g) Patet de populo Israel Isaiae infra add. ed. h) cumque ed. i) honorem favo- remque ed. 35 1) Cf. Rom. XII. 2 (nolite conformari huic saeculo). 2) Joan. XV. 11 3) II. Petri II. 13—15. (libere allatum). 40
Strana 198
198 Matthiae de Janov Regulae, l. III, tr. 6, c. 41 et 42. ple aint et ampliorem fructum, scilicet eternum, non requirant 1), merito et fidelitera) sacerdotes, qui sunt huiusmodi, singulariter mulier meretrix ista sunt putandib). Capitulum quadragesimum secundum°). 5 [De variis abominationibus, quae regnant in populo sacerdolum et Antichristi]d). Visa est autem ista mulier, id est multitudo yppocri- tarum, sederee) super bestiam2). Que bestia significat pote- statem secularem, scilicet imperatoriam et militariam cum uni- 1o versis regnis christianorum carnalium, qui sunt desertatif) a spiritu Jhesu Christi per tempora a iudicio divino diffinita, quem- admodum et multitudo yppocritarum clericorum et sacerdotum, propter quod dicti sunt desertum. Nam notanter premittitur3) „Et s) sustulit me in desertum in spiritu“, id est in spirituale desertum, quod est populus, quondam inhabitatus a spiritu Jhesu Christi, sed postea propterh) abhominacionem desolacionis in templo dei positam a Christo desertatus. Abhominacio ista in templo posita est amara Christo te- piditas sacerdotum, de qua veritasi) 4): „Utinam esses ca- 20 lidus vel frigidus. Sed quia tepidus es, incipiam te evomere de ore meo." Item abhominacio ista est iudicium perversum in estimacione sacerdotum, qui colant culicem, camelum vero degluciunt, decimant mentumk) et anetum, derelinqunt autem, 25 que sunt graviora legis 5), qui ita ponderant et mandant ac- ceptari et timeri suas paleas sicut triticum dei Jhesu 6), de quo scriptum est in Salomone 7): „Pondus et pondus, utrumque ab- hominabile aput dominum“1). Hii sunt filii hominum „mendaces 15 a) iuste ed. b) censendi ed. c) ita A in m.: Cap.m XLII. (duabus e) sedentium ed. 5) deserti ed. d) ita inscribitur in ed. 30 manibus). k) mentam cd. i) in Apocalypsi ed. g) om. ed. h) per ed. 1) deum ed. 35 1) Cf. Philipp. IV. 17 (requiro fructum abundantem in ratione vestra). 2) Cf. Apoc. XVII. 3. 4) Apoc. III. 15—16. 3) Apoc. XVII. 3. 5) Cf. Matth. XXIII. 24 et 23. 6) Cf. Jerem. XXIII. 28: „Quid paleis ad 7) Cf. Proverb. XX. 23: „Abominatio est apud triticum, dicit dominus?“ dominum pondus et pondus: statera dolosa non est bona."
198 Matthiae de Janov Regulae, l. III, tr. 6, c. 41 et 42. ple aint et ampliorem fructum, scilicet eternum, non requirant 1), merito et fidelitera) sacerdotes, qui sunt huiusmodi, singulariter mulier meretrix ista sunt putandib). Capitulum quadragesimum secundum°). 5 [De variis abominationibus, quae regnant in populo sacerdolum et Antichristi]d). Visa est autem ista mulier, id est multitudo yppocri- tarum, sederee) super bestiam2). Que bestia significat pote- statem secularem, scilicet imperatoriam et militariam cum uni- 1o versis regnis christianorum carnalium, qui sunt desertatif) a spiritu Jhesu Christi per tempora a iudicio divino diffinita, quem- admodum et multitudo yppocritarum clericorum et sacerdotum, propter quod dicti sunt desertum. Nam notanter premittitur3) „Et s) sustulit me in desertum in spiritu“, id est in spirituale desertum, quod est populus, quondam inhabitatus a spiritu Jhesu Christi, sed postea propterh) abhominacionem desolacionis in templo dei positam a Christo desertatus. Abhominacio ista in templo posita est amara Christo te- piditas sacerdotum, de qua veritasi) 4): „Utinam esses ca- 20 lidus vel frigidus. Sed quia tepidus es, incipiam te evomere de ore meo." Item abhominacio ista est iudicium perversum in estimacione sacerdotum, qui colant culicem, camelum vero degluciunt, decimant mentumk) et anetum, derelinqunt autem, 25 que sunt graviora legis 5), qui ita ponderant et mandant ac- ceptari et timeri suas paleas sicut triticum dei Jhesu 6), de quo scriptum est in Salomone 7): „Pondus et pondus, utrumque ab- hominabile aput dominum“1). Hii sunt filii hominum „mendaces 15 a) iuste ed. b) censendi ed. c) ita A in m.: Cap.m XLII. (duabus e) sedentium ed. 5) deserti ed. d) ita inscribitur in ed. 30 manibus). k) mentam cd. i) in Apocalypsi ed. g) om. ed. h) per ed. 1) deum ed. 35 1) Cf. Philipp. IV. 17 (requiro fructum abundantem in ratione vestra). 2) Cf. Apoc. XVII. 3. 4) Apoc. III. 15—16. 3) Apoc. XVII. 3. 5) Cf. Matth. XXIII. 24 et 23. 6) Cf. Jerem. XXIII. 28: „Quid paleis ad 7) Cf. Proverb. XX. 23: „Abominatio est apud triticum, dicit dominus?“ dominum pondus et pondus: statera dolosa non est bona."
Strana 199
De variis abominationibus in populo sacerdotum. 199 in stateris", quoniam ea, que sunt domini Jhesu et eius aposto- lorum, negligunt, scilicet virtutem, veritatem a), iusticiam, miseri- cordiam et sapienciam, pensant ea, que dei sunt, minus iuste, qui „cum deum congnovissent, non sicut deum glorificant“b) 1). Sua autem propria mandata et doctrinas, adinvencionese) varias pon- derant amplius iusto voluntque ipsa acceptari voluntque ea, que sunt perd) directum sua, eque ut ea, que inmediata sunt a deo, equaliter acceptari, equaliter timeri, differenciam condignam in- ter ea non ponentes. Abhominacio est populus, quie) deum labiis suis 10 honoratf), cor autem longe est a deo, docentes doctrinas et mandata hominum 2) et dicentes bono malum ets) malo bonumhy et ponentes lucem tenebras et tenebras in lucem3). De hoc enim scriptum est 4): „Victime stultorum abhominabiles." Abhominacio est pusillanimitas magna sacerdotum 15 ob amorem diviciarum et pacis in hac vita, propter quam pla- cent hominibus huius seculi et nituntur conplacere, et presertim magnis et divitibus, et horrescunt i) displicere ab ipsis nocenterk) et perinde sunt blandi divitibus et facile ipsis adulantur et sunt superbi pauperibus et plebeis1) et facile ipsis irascuntur, parati 20 pro modicis ipsos vexare nimism) iudiciisn) et terrore [f. 247b]. Unde fit, quod iudicium talium, ut in pluribus, sit perversum, ita ut magnos nocentes permittant ire inpunitos et excusatos et solum in minoribus crudelem exigant ulcionem. De ista ab- hominacione iterum scriptum est 5): „Qui iustificat inpium et 25 condempnat iustum, utrumque abhominabile est aput do- minum“o). Abhominaciop) est velle diligere dominum Jhesum, simul et vitam huius mundi, inquirere carnalia") diligen- 17) Nota A alia manu. 22) Nota bene totum A ad calc. fol. super. 30 a) etc. cd., cet. om. b) glorificaverunt ed. c) adinventionesque ed. d) per — ea, que om. ed. e) populus, qui om. ed. f) honorare et g) est false A. corde esse longe ab eo, docere.. et dicere.. ponere ed. h) est add. A; bonum malum et malum bonum ed. i) corr. A. k) notanter corr. nocenter A. 1) plebi ed. m) minus (sic) A, minis ed. 35 n) iudicio ed. q) carnalia — P) Abominabile ed. 0) deum ed. querere om. ed. 1) Cf. Rom. I. 21. 2) Cf. Matth. XV. 8—9. 3) Cf. Isaiae V. 20. 4) Proverb. XV. 8: „Victimae impiorum abominabiles domino.“ 5) Proverb. XVII. 15. 40
De variis abominationibus in populo sacerdotum. 199 in stateris", quoniam ea, que sunt domini Jhesu et eius aposto- lorum, negligunt, scilicet virtutem, veritatem a), iusticiam, miseri- cordiam et sapienciam, pensant ea, que dei sunt, minus iuste, qui „cum deum congnovissent, non sicut deum glorificant“b) 1). Sua autem propria mandata et doctrinas, adinvencionese) varias pon- derant amplius iusto voluntque ipsa acceptari voluntque ea, que sunt perd) directum sua, eque ut ea, que inmediata sunt a deo, equaliter acceptari, equaliter timeri, differenciam condignam in- ter ea non ponentes. Abhominacio est populus, quie) deum labiis suis 10 honoratf), cor autem longe est a deo, docentes doctrinas et mandata hominum 2) et dicentes bono malum ets) malo bonumhy et ponentes lucem tenebras et tenebras in lucem3). De hoc enim scriptum est 4): „Victime stultorum abhominabiles." Abhominacio est pusillanimitas magna sacerdotum 15 ob amorem diviciarum et pacis in hac vita, propter quam pla- cent hominibus huius seculi et nituntur conplacere, et presertim magnis et divitibus, et horrescunt i) displicere ab ipsis nocenterk) et perinde sunt blandi divitibus et facile ipsis adulantur et sunt superbi pauperibus et plebeis1) et facile ipsis irascuntur, parati 20 pro modicis ipsos vexare nimism) iudiciisn) et terrore [f. 247b]. Unde fit, quod iudicium talium, ut in pluribus, sit perversum, ita ut magnos nocentes permittant ire inpunitos et excusatos et solum in minoribus crudelem exigant ulcionem. De ista ab- hominacione iterum scriptum est 5): „Qui iustificat inpium et 25 condempnat iustum, utrumque abhominabile est aput do- minum“o). Abhominaciop) est velle diligere dominum Jhesum, simul et vitam huius mundi, inquirere carnalia") diligen- 17) Nota A alia manu. 22) Nota bene totum A ad calc. fol. super. 30 a) etc. cd., cet. om. b) glorificaverunt ed. c) adinventionesque ed. d) per — ea, que om. ed. e) populus, qui om. ed. f) honorare et g) est false A. corde esse longe ab eo, docere.. et dicere.. ponere ed. h) est add. A; bonum malum et malum bonum ed. i) corr. A. k) notanter corr. nocenter A. 1) plebi ed. m) minus (sic) A, minis ed. 35 n) iudicio ed. q) carnalia — P) Abominabile ed. 0) deum ed. querere om. ed. 1) Cf. Rom. I. 21. 2) Cf. Matth. XV. 8—9. 3) Cf. Isaiae V. 20. 4) Proverb. XV. 8: „Victimae impiorum abominabiles domino.“ 5) Proverb. XVII. 15. 40
Strana 200
200 Matthiae de Janov Regulae, 1. III, tr. 6, c. 42. ter, simul et spiritualia a sacerdote, velle delectari in Christo et spiritu eius, et querere delicias carnis in hoc mundo. Heca) inquam, invicem velle conmiscere est abhominacio Christo per- horrenda. Propter hoc dicit 1): „Yppocrite, quo modo potestis bona loqui, cum sitis mali, aut facite arborem bonam et fructum eius bonum, aut facite arborem malam et fructum eius malum." Hac abhominacione gravatus dominus exclamavit, dicens 2): „O, generacio prawa et adultera, quamdiu ero vobiscum, quamdiu paciar vos.“ Abhominacio est in templo, dum isti tales fere in omni- bus, pecunia et favore carnali interveniente, primatum in eccle- sia obtinent, ad cathedras ascendunt, ecclesias regunt pro sue libito voluntatis, existentes canes muti, non valentes latrare 3). O, pastores et ydola derelinquentes gregemb), semet 15 ipsosé) pascentes, non gregesd), que sua sunt, querentes, non que Jhesu Christi 4)! Abhominacio in templo est hoc, quod prescripta mulier fornicaria non nupta, non vocata ingessit se ipsame) et intrusit ad domos velf) ad domum, quam sapiencia divina sibi edificavit 20 et proposuit mensam et miscuit vinum, ut inde vocaret ad ar- cem suam, dicenss): Venite, comedite panem meum et bibite vinum, quod miscui vobis 5), quatenush), exhibens se matrem pulchre dileccionis 6), parvulos et insipientes, panem suum po- scentes, nutriret et educaret. Et ecce, mulier stulta et solum 25 clamosa nichilque omnino sciens 7), se in labores et pueros ma- tris omnium virtutum ingerens, posuit se in locum sapiencie consecratum i), sedensque in excelso urbis loco 8), devorat Christi parvulos et offendit, accepta clave de regno celorum, nec curat ipsamet intrare et volentes parvulos venire ad Christum pro- 30 hibet et non sinit. Ubi enim vocare ut mater pia ad arcem et panem cottidianumk) et sacramenta debuerat, ibi repellit et 10 35 24) Stulta mulier A alia manu. a) Hoc ed. b) suum add. ed. c) seipsos ed. d) gregem ed. e) semetipsam ed. f) ad domos vel om. ed. g) dominus (sic) ed. h) sic add. ed. i) consecrato A et cd. k) verbi incarnati dividere, ibi oc. ed. 1) Matth. XII. 34 et 33. 2) Cf. Marci IX. 18 (libere allatum). 3) Cf. 4) Cf. Philipp. II. 21. 5) Cf. Proverb. IX. 1—5 (libere Isaiae LVI. 10. 8) (f. Pro- 7) Cf. Proverb. IX. 13. allatum). 6) Cf. Eccli. XXIV. 24. 40 verb. IX. 14.
200 Matthiae de Janov Regulae, 1. III, tr. 6, c. 42. ter, simul et spiritualia a sacerdote, velle delectari in Christo et spiritu eius, et querere delicias carnis in hoc mundo. Heca) inquam, invicem velle conmiscere est abhominacio Christo per- horrenda. Propter hoc dicit 1): „Yppocrite, quo modo potestis bona loqui, cum sitis mali, aut facite arborem bonam et fructum eius bonum, aut facite arborem malam et fructum eius malum." Hac abhominacione gravatus dominus exclamavit, dicens 2): „O, generacio prawa et adultera, quamdiu ero vobiscum, quamdiu paciar vos.“ Abhominacio est in templo, dum isti tales fere in omni- bus, pecunia et favore carnali interveniente, primatum in eccle- sia obtinent, ad cathedras ascendunt, ecclesias regunt pro sue libito voluntatis, existentes canes muti, non valentes latrare 3). O, pastores et ydola derelinquentes gregemb), semet 15 ipsosé) pascentes, non gregesd), que sua sunt, querentes, non que Jhesu Christi 4)! Abhominacio in templo est hoc, quod prescripta mulier fornicaria non nupta, non vocata ingessit se ipsame) et intrusit ad domos velf) ad domum, quam sapiencia divina sibi edificavit 20 et proposuit mensam et miscuit vinum, ut inde vocaret ad ar- cem suam, dicenss): Venite, comedite panem meum et bibite vinum, quod miscui vobis 5), quatenush), exhibens se matrem pulchre dileccionis 6), parvulos et insipientes, panem suum po- scentes, nutriret et educaret. Et ecce, mulier stulta et solum 25 clamosa nichilque omnino sciens 7), se in labores et pueros ma- tris omnium virtutum ingerens, posuit se in locum sapiencie consecratum i), sedensque in excelso urbis loco 8), devorat Christi parvulos et offendit, accepta clave de regno celorum, nec curat ipsamet intrare et volentes parvulos venire ad Christum pro- 30 hibet et non sinit. Ubi enim vocare ut mater pia ad arcem et panem cottidianumk) et sacramenta debuerat, ibi repellit et 10 35 24) Stulta mulier A alia manu. a) Hoc ed. b) suum add. ed. c) seipsos ed. d) gregem ed. e) semetipsam ed. f) ad domos vel om. ed. g) dominus (sic) ed. h) sic add. ed. i) consecrato A et cd. k) verbi incarnati dividere, ibi oc. ed. 1) Matth. XII. 34 et 33. 2) Cf. Marci IX. 18 (libere allatum). 3) Cf. 4) Cf. Philipp. II. 21. 5) Cf. Proverb. IX. 1—5 (libere Isaiae LVI. 10. 8) (f. Pro- 7) Cf. Proverb. IX. 13. allatum). 6) Cf. Eccli. XXIV. 24. 40 verb. IX. 14.
Strana 201
De variis abominationibus in populo sacerdotum. 201 disuadet sanctos simplices plebeiosa) ab ecclesie sacramentisb), quemadmodum in lamentacionibus Jeremie scriptum est 1): „Ubi lamie") undaverunt mammas suas, lacta- verunt catulos suos, filia populi mei crudelis, quasi strutio in deserto. Adhesit lingua lactentis ad palatum eius in siti, parvuli pecierunt panem, et non erat, qui frangeret eis.“ Hanc horren- dam abhominacionem est passim videre in dei templo, scilicet quod illi, qui deberent generare, opprimunt iam generatos, illi, qui deberent educare et nutrire, pre inedia fame mori permit- tunt et illi, qui sunt positi, utd) dicant invitatis, ut venirent, clamant publice, quod venire ad cenam non debeant, qui in- ducere et alios conpellere intrare sunt legati, itidem abducunt et repellunt venire volentes et intrare ad sacramentae) cu- pientes. Abhominacio in templo est omnis ficcio in sacerdo- 15 tibus et prelatis, ut puta simulate virtutes in moribus, si- mulate iustificacionesf) in religione christiana, simulateg) ex- hortaciones et predicaciones ac doctrine in h) verbo deii), glorie grece 2) velk) ad modum gentilium admixte Jhesu Christi glorie in templo, glorial) statuarum vel aliarum rerum sive magni- 20 ficata et dilatata equipparataque glorie Jhesu Christi et ipsius dei pleno sacramento terribilique divino eius corpore et san- guine precioso, amare etm) colere plus aliquam creaturam vel equaliter quam Jhesum, dominum verum et rerum creatoremn). Ista autem abhominacio magis dicitur°) simulacio, quia ibi 25 simul?) nituntur yppocrite ceteri") iungerer) tenebras cum lu- mines), vicium cum virtute, Christum cum Belialt) 3), volunt- que Christo aliqua incerta nobis ficta in operacione salutis hu- 5 10 24) Nota A alia manu. a) corr. A. b) ab ecclesiae sacramentis om. ed. (sic). c) crudeles 30 c) ad sacra eis proponuntur, quae add. ed. d) sup. lin. A manu auct. convivia ed. f) corr. A. g) et seq. in ed. h) erronea add. ed., in om. i) palliata, non in vero eius sensu adducta add. ed. k) grece vel om. ed. 1) gloria — amare et om. ed. m) vel ed. n) creaturam ae- qualiter iuxta J. Christum deum et verum hominem ed. 0) videtur dici 35 pessima simulatio hypocritarum ed. p) om. ed. q) conantur h. iungere ed. r) veritatem cum falsitate add. ed. s) lucem cum te ebris ed. ritum veritatis cum spiritu mendacii add. ed. t) spi- 1) Thren. IV. 3—4. 2) (f. II. Machab. IV. 15 (Graecas glorias opti- 3) Cf. II. Cor. VI. 14—15. mas arbitrantur). 40
De variis abominationibus in populo sacerdotum. 201 disuadet sanctos simplices plebeiosa) ab ecclesie sacramentisb), quemadmodum in lamentacionibus Jeremie scriptum est 1): „Ubi lamie") undaverunt mammas suas, lacta- verunt catulos suos, filia populi mei crudelis, quasi strutio in deserto. Adhesit lingua lactentis ad palatum eius in siti, parvuli pecierunt panem, et non erat, qui frangeret eis.“ Hanc horren- dam abhominacionem est passim videre in dei templo, scilicet quod illi, qui deberent generare, opprimunt iam generatos, illi, qui deberent educare et nutrire, pre inedia fame mori permit- tunt et illi, qui sunt positi, utd) dicant invitatis, ut venirent, clamant publice, quod venire ad cenam non debeant, qui in- ducere et alios conpellere intrare sunt legati, itidem abducunt et repellunt venire volentes et intrare ad sacramentae) cu- pientes. Abhominacio in templo est omnis ficcio in sacerdo- 15 tibus et prelatis, ut puta simulate virtutes in moribus, si- mulate iustificacionesf) in religione christiana, simulateg) ex- hortaciones et predicaciones ac doctrine in h) verbo deii), glorie grece 2) velk) ad modum gentilium admixte Jhesu Christi glorie in templo, glorial) statuarum vel aliarum rerum sive magni- 20 ficata et dilatata equipparataque glorie Jhesu Christi et ipsius dei pleno sacramento terribilique divino eius corpore et san- guine precioso, amare etm) colere plus aliquam creaturam vel equaliter quam Jhesum, dominum verum et rerum creatoremn). Ista autem abhominacio magis dicitur°) simulacio, quia ibi 25 simul?) nituntur yppocrite ceteri") iungerer) tenebras cum lu- mines), vicium cum virtute, Christum cum Belialt) 3), volunt- que Christo aliqua incerta nobis ficta in operacione salutis hu- 5 10 24) Nota A alia manu. a) corr. A. b) ab ecclesiae sacramentis om. ed. (sic). c) crudeles 30 c) ad sacra eis proponuntur, quae add. ed. d) sup. lin. A manu auct. convivia ed. f) corr. A. g) et seq. in ed. h) erronea add. ed., in om. i) palliata, non in vero eius sensu adducta add. ed. k) grece vel om. ed. 1) gloria — amare et om. ed. m) vel ed. n) creaturam ae- qualiter iuxta J. Christum deum et verum hominem ed. 0) videtur dici 35 pessima simulatio hypocritarum ed. p) om. ed. q) conantur h. iungere ed. r) veritatem cum falsitate add. ed. s) lucem cum te ebris ed. ritum veritatis cum spiritu mendacii add. ed. t) spi- 1) Thren. IV. 3—4. 2) (f. II. Machab. IV. 15 (Graecas glorias opti- 3) Cf. II. Cor. VI. 14—15. mas arbitrantur). 40
Strana 202
202 Matthiae de Janov Regulae, 1. 111, tr. 6, c. 42 ct 43. mane inpudenter ac violenter sociare. Que simulacio vel ficcio, quia hodie ad summitatem pervenit et ad excelsum urbis lo- cum 1), ideo hodie, qui legit, intelligat abhominacionem in templo positam 2). Nichilominusa), cumb) inpie agent inpii, et non intel- ligent omnes inpii, sed docti intelligent 3), id este) docti a spiritu Jhesu Christi. Facta est namque ista abhominacio desolacionis ope- racionibusd) demoniorum secundum summam artem et subtilita- tem Sathane in omni genere seduccionis et decepcionis, ut si fier poteste), eciam electi in errorem inducantur 4), quatenus sic vindi- 10 centur hiif), qui grati non sunt Christo Jhesu pro se crucifixos) sed magis per sua opera iniqua et vitam contrariam virtutil), veri- tati et divine sapienciei) rursum Christum Jhesum crucifigunt in semetipsis et ostentui habentk) 5), et qui a veritate auditum avertentes 6), nolunt suscipere caritatem veritatis, sed exigente 15 ipsorum negligencia et torpore mittet eis spiritum erroris in seduccionem]1), sic ut decepti credantm) fabulis1) et incertis fictaque mendacia imitentur 7), et cetera. [f. 248a] Capitulum quadragesimum tercium°). [Cur dicatur abominatio desolacionis Item, Mysterium Bestiae 20 et sapientia sanctorum discernens obedientiam erga pios reges ab Antichristi tyrannide] p). Dicitur autem ista abhominacio desolacionis, quia pro- pter ipsam dominus Jhesus deseruit, licet ad tempus, suos eciam electos et spiritus eius sanctus discipline et1) veritatis effugit 25 omne tale fictum vel simulatum et [auffert se] ab illis talibus, que sunt sine intellectu in templis cumulatar)8). Quapropter, 22) Nota A alia manu. a) cum n. ed. b) cum ipsis agent impie ed. c) qui scilicet.. sunt docti ed. d) operatione ed. e) posset ed. f) ii ed. g) vel ut de eius i) ducunt 30 veritate sanctissima propalliata add. ed. 1) Christi add. ed. m) et cre- 1) voces uncis inclusas add. ed. add. ed. k) habentes ed. 0) ita A: n) mendacio et fabulis incertis, etc. ed., cet. om. dant ed. 1) om. ed. P) ita inscr. in ed. Cap. (una manu et) XLIII (altera manu). r) simulata ed. 35 1) Cf. Proverb. IX. 14. 2) Cf. Matth. XXIV. 15. XII. 10. *) Cf. Matth. XXIV. 24. 5) Cf. Hebr. VI. 6. 8) Cf. Sap. I. 5. IV. 4. 7 Cf. II. Thess. II. 10. 3) Cf. Daniel 6) Cf. II. Tim.
202 Matthiae de Janov Regulae, 1. 111, tr. 6, c. 42 ct 43. mane inpudenter ac violenter sociare. Que simulacio vel ficcio, quia hodie ad summitatem pervenit et ad excelsum urbis lo- cum 1), ideo hodie, qui legit, intelligat abhominacionem in templo positam 2). Nichilominusa), cumb) inpie agent inpii, et non intel- ligent omnes inpii, sed docti intelligent 3), id este) docti a spiritu Jhesu Christi. Facta est namque ista abhominacio desolacionis ope- racionibusd) demoniorum secundum summam artem et subtilita- tem Sathane in omni genere seduccionis et decepcionis, ut si fier poteste), eciam electi in errorem inducantur 4), quatenus sic vindi- 10 centur hiif), qui grati non sunt Christo Jhesu pro se crucifixos) sed magis per sua opera iniqua et vitam contrariam virtutil), veri- tati et divine sapienciei) rursum Christum Jhesum crucifigunt in semetipsis et ostentui habentk) 5), et qui a veritate auditum avertentes 6), nolunt suscipere caritatem veritatis, sed exigente 15 ipsorum negligencia et torpore mittet eis spiritum erroris in seduccionem]1), sic ut decepti credantm) fabulis1) et incertis fictaque mendacia imitentur 7), et cetera. [f. 248a] Capitulum quadragesimum tercium°). [Cur dicatur abominatio desolacionis Item, Mysterium Bestiae 20 et sapientia sanctorum discernens obedientiam erga pios reges ab Antichristi tyrannide] p). Dicitur autem ista abhominacio desolacionis, quia pro- pter ipsam dominus Jhesus deseruit, licet ad tempus, suos eciam electos et spiritus eius sanctus discipline et1) veritatis effugit 25 omne tale fictum vel simulatum et [auffert se] ab illis talibus, que sunt sine intellectu in templis cumulatar)8). Quapropter, 22) Nota A alia manu. a) cum n. ed. b) cum ipsis agent impie ed. c) qui scilicet.. sunt docti ed. d) operatione ed. e) posset ed. f) ii ed. g) vel ut de eius i) ducunt 30 veritate sanctissima propalliata add. ed. 1) Christi add. ed. m) et cre- 1) voces uncis inclusas add. ed. add. ed. k) habentes ed. 0) ita A: n) mendacio et fabulis incertis, etc. ed., cet. om. dant ed. 1) om. ed. P) ita inscr. in ed. Cap. (una manu et) XLIII (altera manu). r) simulata ed. 35 1) Cf. Proverb. IX. 14. 2) Cf. Matth. XXIV. 15. XII. 10. *) Cf. Matth. XXIV. 24. 5) Cf. Hebr. VI. 6. 8) Cf. Sap. I. 5. IV. 4. 7 Cf. II. Thess. II. 10. 3) Cf. Daniel 6) Cf. II. Tim.
Strana 203
Cur dicatur abominatio „desolationis“. 203 ut prius assumptum est 1), ecclesia illa talis manet ad tempus a deo dispensatum derelicta et desertata ab inhabitatore suo, scilicet spiritu Jhesu Christi. De qua desercione prophete sancti multa sunt locuti, ut est illud Ysaie XXIIIa) 2) : „Et erit in die illa: in oblivione, eris, o Tyre, LXX annis, sicut dies regis unus, post LXX autem annos erit Tyro quasi canticum meretricis“, et cetera, ubib) supra. De eadem quoque desolacione superius ita dicitur per eundem capituloc) 5° 3): „Et nunc ostendam vobis, quid ego faciam vinee mee: auferam sepem eius et erit in di- repcionem, diruam maceriamd) eius et erit in conculcacionem. 10 Et ponam eam desertam, non putabitur et non fodietur: et su- per cam ascendent vepres et spine, et mandabo nubibus, ne pluant supere) eam ymbrem.“ De eadem desolacione loquitur Jeremiasf) in Trenis, flens et dicens 4): „Quomodo sedet sola civitas plena populo: facta est quasi vidua domina gencium, 15 princeps provinciarum“g). Et dominus ad idem in Matheoh) 5): „Ecce reli n quetur vobis] domus vestra deserta“. Et Johanes, ubi supra 6): „Et abstulit me in desertum in spiritu“j). Mulier itaque, de qua sermo, visa est sedere „super be- stiam"7, id est super carnalium multitudinem chri- 20 stianorum, cui presidet et quam regit, que propter cupiditatem suam, luxuriam, voracitatem, rapacitatem, crudelitatemque iu- stissime dicta est bestia, maxime tamen ideo, quia prefata crimina palam operatur irrefrenate ac inpudice, cum iam homicidium, adulteriumk) inhabundaverunt et sanguis sanguinem tetigit8), cum 25 non occulte, sed in communitate!) et iactanter malum huius- modi operentur letenturque, cum malefecerint, et exultent in rebus pessimis9). Et si quis inter eos christianus vel modico aufugerit ab illorum mala vita, mox fit preda ipsorum et non saciantur, derisiones, detracciones, contemptus, persecuciones 30 et omnem crudelitatem in eum exercentes. 19) Bestia A alia manu. a) XXIIII. false A. b) vide ed. c) capite ed. d) materiem (sic) A. e) corr. A. 1) Hieremias ed. g) etc. add. ed. h) Matth. 12 ed. i) etc. add. ed. k) carnale et spirituale inundaverunt add. ed. 1) in com- 35 muni ed. 1) v. supra p. 198. 2) Isaiae XXIII. 15; cf. supra p. 192. 3) Isaiae V. 5—6. 4) Thren. I. 1. 5) Matth. XXIII. 38. 6) Apoc. XVII. 3 (v. 8) Cf. Oseae IV. 2. supra. p. 170). 7) (f. Apoc. XVII. 3. 9) Cf. Pro- verb. II. I/. 40
Cur dicatur abominatio „desolationis“. 203 ut prius assumptum est 1), ecclesia illa talis manet ad tempus a deo dispensatum derelicta et desertata ab inhabitatore suo, scilicet spiritu Jhesu Christi. De qua desercione prophete sancti multa sunt locuti, ut est illud Ysaie XXIIIa) 2) : „Et erit in die illa: in oblivione, eris, o Tyre, LXX annis, sicut dies regis unus, post LXX autem annos erit Tyro quasi canticum meretricis“, et cetera, ubib) supra. De eadem quoque desolacione superius ita dicitur per eundem capituloc) 5° 3): „Et nunc ostendam vobis, quid ego faciam vinee mee: auferam sepem eius et erit in di- repcionem, diruam maceriamd) eius et erit in conculcacionem. 10 Et ponam eam desertam, non putabitur et non fodietur: et su- per cam ascendent vepres et spine, et mandabo nubibus, ne pluant supere) eam ymbrem.“ De eadem desolacione loquitur Jeremiasf) in Trenis, flens et dicens 4): „Quomodo sedet sola civitas plena populo: facta est quasi vidua domina gencium, 15 princeps provinciarum“g). Et dominus ad idem in Matheoh) 5): „Ecce reli n quetur vobis] domus vestra deserta“. Et Johanes, ubi supra 6): „Et abstulit me in desertum in spiritu“j). Mulier itaque, de qua sermo, visa est sedere „super be- stiam"7, id est super carnalium multitudinem chri- 20 stianorum, cui presidet et quam regit, que propter cupiditatem suam, luxuriam, voracitatem, rapacitatem, crudelitatemque iu- stissime dicta est bestia, maxime tamen ideo, quia prefata crimina palam operatur irrefrenate ac inpudice, cum iam homicidium, adulteriumk) inhabundaverunt et sanguis sanguinem tetigit8), cum 25 non occulte, sed in communitate!) et iactanter malum huius- modi operentur letenturque, cum malefecerint, et exultent in rebus pessimis9). Et si quis inter eos christianus vel modico aufugerit ab illorum mala vita, mox fit preda ipsorum et non saciantur, derisiones, detracciones, contemptus, persecuciones 30 et omnem crudelitatem in eum exercentes. 19) Bestia A alia manu. a) XXIIII. false A. b) vide ed. c) capite ed. d) materiem (sic) A. e) corr. A. 1) Hieremias ed. g) etc. add. ed. h) Matth. 12 ed. i) etc. add. ed. k) carnale et spirituale inundaverunt add. ed. 1) in com- 35 muni ed. 1) v. supra p. 198. 2) Isaiae XXIII. 15; cf. supra p. 192. 3) Isaiae V. 5—6. 4) Thren. I. 1. 5) Matth. XXIII. 38. 6) Apoc. XVII. 3 (v. 8) Cf. Oseae IV. 2. supra. p. 170). 7) (f. Apoc. XVII. 3. 9) Cf. Pro- verb. II. I/. 40
Strana 204
204 Matthiac de Janov Regulae, l. 111, tr. 6, c. 43. Dicuntur igitur bestia, (1) tum quia publice et inpudice iniquitates operantur, (2) tum quia audacter devastant virtutes et mores ecclesie, (3) tum quia furiose sanctos dei et innocentes conchristianosa) persecuntur. Et propterea dicitur eciam bestia coccinea, quod tantum valet dictu sicut cruenta, ad innuendum ipsius maiorem damp- nacionem, quia sicut coccus est vestis rubra bis tincta, sic istorum duplex dampnacio, et sunt rei duplicis gehenne, veluti eosb) insidentes eisc) yppocrite effecerunt, desertum vel mare 10 et aridam secundum ewangelium circumeuntes 1). Primo modo enim sunt tincti sanguine, quia in semet sunt mali et maliciam super maliciam continue addentes. Secundo sunt sanguino- lenti, quia graciam dei per baptismum et post in vacuum ac- ceperunt 2), et per consequens rei corporis et sanguinis domini 3) 15 rursum crucifigentes dominum Jhesum in semetipsis et ostentui habentes 4), et sicd) operti confusione quasi dyployde 5), expec- tant duplicem contricioneme) 6). Verumptamen tantof) maior est iniquitas mulieriss) presidentis et per consequens dampnacio quam bestie, super quam sedet, quanto maior est iniquitas ho- 2o minis habentis racionem, quam bestie sine racione, et quanto maior est malicia patris vel senioris, qui presidet et regit, quam filii vel subditih) et iunioris, qui patrem et seniorem respicit et imitatur. Dicitur autem bestia „plenanominibus blasphemie“7), 25 quod tantum valet dictu, ut plena superbia et vana gloria. Omne etenim nomen, quod sibi christianus ex superbia nititur acquirere, ut per id i) habeat gloriam in hoc mundok), est no- men blasphemie Jhesu Christi, et omnis christianus, qui querit gloriam et laudem in hoc seculo, est plenus blasphemia Christi. 30 Nam unus princeps christianorum, unus dominus 1), unus rex, unus doctorm), unus magister, unus pater, et si qua sunt similia, 24) Nota de blasphemia A duabus manibus. a) christianos ed. b) ei ed. c) om. cd. d) tunc ed. c) expec- g) mulieris — iniquitas tatque eos duplex contritio ed. f) in marg. A. 35 in ed. incuria om. h) sic, etc. ed., cet. om. i) illud ed. k) vel si usur- M) unus doctor om. ed. pat pro se illud, quod dei est add. ed. 1) deus ed. 1) Cf. Matth. XXIII. 15. 2) Cf. II. Cor. VI. I (ne in vacuum gra- 4) Cf. Hebr. VI. 6. 5) (f. 3) Cf. I. Cor. XI. 27. tiam dei recipiatis). 7) Cf. Apoc. XVII. 3. 6) Cf. Jerem. XVII. I8. Psalm. CVIII. 29.
204 Matthiac de Janov Regulae, l. 111, tr. 6, c. 43. Dicuntur igitur bestia, (1) tum quia publice et inpudice iniquitates operantur, (2) tum quia audacter devastant virtutes et mores ecclesie, (3) tum quia furiose sanctos dei et innocentes conchristianosa) persecuntur. Et propterea dicitur eciam bestia coccinea, quod tantum valet dictu sicut cruenta, ad innuendum ipsius maiorem damp- nacionem, quia sicut coccus est vestis rubra bis tincta, sic istorum duplex dampnacio, et sunt rei duplicis gehenne, veluti eosb) insidentes eisc) yppocrite effecerunt, desertum vel mare 10 et aridam secundum ewangelium circumeuntes 1). Primo modo enim sunt tincti sanguine, quia in semet sunt mali et maliciam super maliciam continue addentes. Secundo sunt sanguino- lenti, quia graciam dei per baptismum et post in vacuum ac- ceperunt 2), et per consequens rei corporis et sanguinis domini 3) 15 rursum crucifigentes dominum Jhesum in semetipsis et ostentui habentes 4), et sicd) operti confusione quasi dyployde 5), expec- tant duplicem contricioneme) 6). Verumptamen tantof) maior est iniquitas mulieriss) presidentis et per consequens dampnacio quam bestie, super quam sedet, quanto maior est iniquitas ho- 2o minis habentis racionem, quam bestie sine racione, et quanto maior est malicia patris vel senioris, qui presidet et regit, quam filii vel subditih) et iunioris, qui patrem et seniorem respicit et imitatur. Dicitur autem bestia „plenanominibus blasphemie“7), 25 quod tantum valet dictu, ut plena superbia et vana gloria. Omne etenim nomen, quod sibi christianus ex superbia nititur acquirere, ut per id i) habeat gloriam in hoc mundok), est no- men blasphemie Jhesu Christi, et omnis christianus, qui querit gloriam et laudem in hoc seculo, est plenus blasphemia Christi. 30 Nam unus princeps christianorum, unus dominus 1), unus rex, unus doctorm), unus magister, unus pater, et si qua sunt similia, 24) Nota de blasphemia A duabus manibus. a) christianos ed. b) ei ed. c) om. cd. d) tunc ed. c) expec- g) mulieris — iniquitas tatque eos duplex contritio ed. f) in marg. A. 35 in ed. incuria om. h) sic, etc. ed., cet. om. i) illud ed. k) vel si usur- M) unus doctor om. ed. pat pro se illud, quod dei est add. ed. 1) deus ed. 1) Cf. Matth. XXIII. 15. 2) Cf. II. Cor. VI. I (ne in vacuum gra- 4) Cf. Hebr. VI. 6. 5) (f. 3) Cf. I. Cor. XI. 27. tiam dei recipiatis). 7) Cf. Apoc. XVII. 3. 6) Cf. Jerem. XVII. I8. Psalm. CVIII. 29.
Strana 205
Explicatur Apoc. XVII. 3 de bestia coccinea. 205 est dominus Jhesus crucifixus iuxta illud Mathei XX 3°1): „Vos autem nolite vocari Rabi: unus est enim magister vester, omnes autema) vos fratres estis. Et patrem nolite vocare vobis super terram: unus est enim pater vester, qui in celis est, et nullus alius in celo et in terra.“ Omnis igitur, qui in terra gloriatur se esse regem, ducem, principem, doctorem, magistrum, et ce- terab), et inde nomen suum in terra vocavite) et dilatavit, hic blasphemavit dominum Jhesum Christum et contradicit Jhesu Christo et hic est Antychristi. Et ille, qui maxime est talis, pro tempore est maximus Antychristus. Sicut namque Jhesusd), quia maxime se ipsum exinanivite) et humiliavit, „factus obediens patri usque ad mortem, mortem autem crucis; propter quod et deus exaltavit illum et donavit illi nomenf), quod est supra omne nomen, ut in nomine Jhesu omne genu flectaturs) celestiumh), terrestrium [f. 248b] et in- 15 fernorum“2), ita omnis superbus, qui suam voluntatem sequitur et querit suum nomen glorificari et in suo nomine vivere, est Antychristus, ponens se ex adverso Jhesu Christo, e[sjt de so- cietate et regno Sathane et Antychristi, qui est rex super om- nes „filios superbie“ 3), et ipse est nomine i) et facto blasphemus 20 Jhesu Christi. Nomine dico ideo, quia seipsos k) amant et nomen suum extollunt1) vel amant exaltari in regno propriom) Jhesu Christi, ubi deberet solum nomen Jhesu exaltari et celebrari; facto autem sunt blasphemi nominis Jhesu Christi, quia, ut prius dictum est, affirmantes sen) christianos esse et per consequens 25 regnum et dominium Jhesu Christi, notorie et audacter iniqui- tates in familia Christi faciunt, per quod dant infidelibus et peccatoribus magnum Jhesu nomen ad blasphemandum secun- dum scripturam, que dicit 4): „Et nomen magnum meum pro- pter°) vos blasphematur inter gentes.“ Omne siquidem, quod 30 inique agit christianus in publico vel in communitate, est blas- phemia iniecta nomini christiano, quod Jhesus Christus, penes 10 30) Nota A Alia шани. a) enim ed. b) et sanctissimum patrem ed. c) iactat (sic) ed. d) illic (sic) ed. e) - vi — sup. lin. A. f) etc., ed., cet. om. (- infernorum). 35 g) flexatur (sic) A. h) om. biblia. i) nomen corr. nomine A. k) seipsum amat ed. l) extollit. Et tales amant oc. ed. m) populi (sic) ed. n) sese od. 0) per ed. 1) Matth. XXIII. 8—9. 2) Cf. Philipp. II. 8—10. 3) Cf. I. Machab. I. 17. 4) Cf. Isaiae LII. 5. 40
Explicatur Apoc. XVII. 3 de bestia coccinea. 205 est dominus Jhesus crucifixus iuxta illud Mathei XX 3°1): „Vos autem nolite vocari Rabi: unus est enim magister vester, omnes autema) vos fratres estis. Et patrem nolite vocare vobis super terram: unus est enim pater vester, qui in celis est, et nullus alius in celo et in terra.“ Omnis igitur, qui in terra gloriatur se esse regem, ducem, principem, doctorem, magistrum, et ce- terab), et inde nomen suum in terra vocavite) et dilatavit, hic blasphemavit dominum Jhesum Christum et contradicit Jhesu Christo et hic est Antychristi. Et ille, qui maxime est talis, pro tempore est maximus Antychristus. Sicut namque Jhesusd), quia maxime se ipsum exinanivite) et humiliavit, „factus obediens patri usque ad mortem, mortem autem crucis; propter quod et deus exaltavit illum et donavit illi nomenf), quod est supra omne nomen, ut in nomine Jhesu omne genu flectaturs) celestiumh), terrestrium [f. 248b] et in- 15 fernorum“2), ita omnis superbus, qui suam voluntatem sequitur et querit suum nomen glorificari et in suo nomine vivere, est Antychristus, ponens se ex adverso Jhesu Christo, e[sjt de so- cietate et regno Sathane et Antychristi, qui est rex super om- nes „filios superbie“ 3), et ipse est nomine i) et facto blasphemus 20 Jhesu Christi. Nomine dico ideo, quia seipsos k) amant et nomen suum extollunt1) vel amant exaltari in regno propriom) Jhesu Christi, ubi deberet solum nomen Jhesu exaltari et celebrari; facto autem sunt blasphemi nominis Jhesu Christi, quia, ut prius dictum est, affirmantes sen) christianos esse et per consequens 25 regnum et dominium Jhesu Christi, notorie et audacter iniqui- tates in familia Christi faciunt, per quod dant infidelibus et peccatoribus magnum Jhesu nomen ad blasphemandum secun- dum scripturam, que dicit 4): „Et nomen magnum meum pro- pter°) vos blasphematur inter gentes.“ Omne siquidem, quod 30 inique agit christianus in publico vel in communitate, est blas- phemia iniecta nomini christiano, quod Jhesus Christus, penes 10 30) Nota A Alia шани. a) enim ed. b) et sanctissimum patrem ed. c) iactat (sic) ed. d) illic (sic) ed. e) - vi — sup. lin. A. f) etc., ed., cet. om. (- infernorum). 35 g) flexatur (sic) A. h) om. biblia. i) nomen corr. nomine A. k) seipsum amat ed. l) extollit. Et tales amant oc. ed. m) populi (sic) ed. n) sese od. 0) per ed. 1) Matth. XXIII. 8—9. 2) Cf. Philipp. II. 8—10. 3) Cf. I. Machab. I. 17. 4) Cf. Isaiae LII. 5. 40
Strana 206
206 Matthiae de Janov Regulae, 1. III, tr. 6, c. 43. illud iudicium, quod dicit Sapiens 1): „Secundum iudicem populi, sic et ministri eius“, iudex inpius habeta) ministros inpios b) Hoc vero, quod dicit: „Plena bestia nominibus blasphemie“ conporta cum illa scriptura, que ante in eodem libro, XIIIoc 5 capitulod) ponitur, ubi dicitur 2): „Et faciet“, id est per pseudo- prophetam, „omnes pusillos et magnos, ete) divites et pauperes, etf) liberos et servos habere caracterem in manu sua dextera aut in frontibus [suis]g). Et 1) ne quis possit emere aut vendere, nisi i) quik) habeat caracterem bestie“, id est sigillum dominiil 10 regum, principum velm) dominorum, „aut numerum nominis eius“, id est pecuniam, nomen regni vel principatus conti- nentem. Hoc 1) itaque [est] plenitudo illa nominum blasphemie, scilicet quod omnes a minimo usque ad maximum obliti Christi°) Jhesu, 15 sui unici et propriissimi domini, vel non digne ipsum glori- ficantes, magnificant, glorificant dominium carnale, tremunt et mirantur reges et presides huius mundi, nichil mi- nus omnino a gentilibus facientes. Ubi: „Reges gencium do- minantur eorum et qui?) potestatem exercent, benefici vocan- tur“3), illo verbo fideli, quod inmediate sequitur, omnino con- culcato et contempto, quod dicit4): „Non ita erit inter vos, sed qui maior est vestrum, fiat sicut ministrator, et qui pre- cessor [est], fiat sicut minor.“ Ita vero bestia hoc regnum sibi in populo carnali christianorum vendicavit et sue potestati 25 subegit, ut nullus possit emere aut vendere nisi vel nomine insignitus vel titulo alicuius regis, principis vel domini. Et illud est [portare] 1) caracterem in fronte aut sigillum vel signetum ipsius et illud tenere caracterem in dextera5), vel, habita in manu sufficienti pecunia, haberer) probatam ymaginem regis 30 vel principatus et superscripcionem nominis eiusdem 6). Quodsi 20 a) et add. ed. c) XIIII° (sic) A. b) in m. add. A alia manu. d) capite 14. ed. e) om. ed. f) om. ed. g) in fronte bestiae ed. h) om. ed. i) ras. seq. in A. 1) vel potestatem ed. k) quis (sic) A. m) om. ed. n) Hoc usque ad voces superscripcionem nominis eiusdem om. 35 ed., ponens tantum: qui more gentilium dominantur in populo dei, non tan- 6) corr. A. P) sup. lin. add. . quam servi dei, sed haereditarii. q) ab editore suppletum. r) ita emend, ab editore; habens A et ed. 1) Eccli. X. 2. 2) Apoc. XIII. 16—17. 3) Cf. Lucae XXII. 25. 4) Lucae XXII. 26 (libere allatum). 6) Cf. Malth. 5) Cf. Apoc. XIII. 16. 40 XXII. 20.
206 Matthiae de Janov Regulae, 1. III, tr. 6, c. 43. illud iudicium, quod dicit Sapiens 1): „Secundum iudicem populi, sic et ministri eius“, iudex inpius habeta) ministros inpios b) Hoc vero, quod dicit: „Plena bestia nominibus blasphemie“ conporta cum illa scriptura, que ante in eodem libro, XIIIoc 5 capitulod) ponitur, ubi dicitur 2): „Et faciet“, id est per pseudo- prophetam, „omnes pusillos et magnos, ete) divites et pauperes, etf) liberos et servos habere caracterem in manu sua dextera aut in frontibus [suis]g). Et 1) ne quis possit emere aut vendere, nisi i) quik) habeat caracterem bestie“, id est sigillum dominiil 10 regum, principum velm) dominorum, „aut numerum nominis eius“, id est pecuniam, nomen regni vel principatus conti- nentem. Hoc 1) itaque [est] plenitudo illa nominum blasphemie, scilicet quod omnes a minimo usque ad maximum obliti Christi°) Jhesu, 15 sui unici et propriissimi domini, vel non digne ipsum glori- ficantes, magnificant, glorificant dominium carnale, tremunt et mirantur reges et presides huius mundi, nichil mi- nus omnino a gentilibus facientes. Ubi: „Reges gencium do- minantur eorum et qui?) potestatem exercent, benefici vocan- tur“3), illo verbo fideli, quod inmediate sequitur, omnino con- culcato et contempto, quod dicit4): „Non ita erit inter vos, sed qui maior est vestrum, fiat sicut ministrator, et qui pre- cessor [est], fiat sicut minor.“ Ita vero bestia hoc regnum sibi in populo carnali christianorum vendicavit et sue potestati 25 subegit, ut nullus possit emere aut vendere nisi vel nomine insignitus vel titulo alicuius regis, principis vel domini. Et illud est [portare] 1) caracterem in fronte aut sigillum vel signetum ipsius et illud tenere caracterem in dextera5), vel, habita in manu sufficienti pecunia, haberer) probatam ymaginem regis 30 vel principatus et superscripcionem nominis eiusdem 6). Quodsi 20 a) et add. ed. c) XIIII° (sic) A. b) in m. add. A alia manu. d) capite 14. ed. e) om. ed. f) om. ed. g) in fronte bestiae ed. h) om. ed. i) ras. seq. in A. 1) vel potestatem ed. k) quis (sic) A. m) om. ed. n) Hoc usque ad voces superscripcionem nominis eiusdem om. 35 ed., ponens tantum: qui more gentilium dominantur in populo dei, non tan- 6) corr. A. P) sup. lin. add. . quam servi dei, sed haereditarii. q) ab editore suppletum. r) ita emend, ab editore; habens A et ed. 1) Eccli. X. 2. 2) Apoc. XIII. 16—17. 3) Cf. Lucae XXII. 25. 4) Lucae XXII. 26 (libere allatum). 6) Cf. Malth. 5) Cf. Apoc. XIII. 16. 40 XXII. 20.
Strana 207
Explicatur Apoc. XVII 3. de bestia coccinea. 207 quisa) talia nollet insequi vel contempneret, nichil poterit emere velb) vendere et hoc nec ine) spiritualibus nec in corporalibus. Quodsi quis vellet illa inpungnare vel contradicere, mox occi- detur. Et hoc est sapiencia sanctorum, id est sapienter circa ista est senciendum et loquendum, ne forte contingat contra scri- pturas sanctas obviare vel ordinacioni divine resistere, que dicit 1): „Reddite, que sunt Cesaris, Cesari, et que sunt dei, deo“ et iterumd) 2): „Omnis anima potestatibus superioribus e) subdita sit“; atque iterum1) 3): „Humiliamini omni humane creature propter deum sive regi tamquam precellenti sive ducibus quasi ab eo missis“, non enim ista talia in re publica christiana sunt condempnandas) vel turbanda1), sed docendus est populus christianus, quod primumi) et ante omnia Christo Jhesu sit subditus et illum etk) maxime portet et glorificet in corpore suo, sibi ex animo obediat et eius preceptis, dehinc omnibus 15 suis superioribus obediat propter Christum Jhesum in illis, quel) promovent ad Christum vel que non contradicunt vir- tutibus et sapiencie Christi Jhesu, quoniam in veritate ad hoc solum sunt positi reges et principes christiani, ut promoveant in populo christiano Christi sanguine redempto non se ipsos, sed amorem et timorem Jhesu Christi. Et ideo quicumque rex vel dominus illud exequitur fideliter, beatus est in facto suo, etm) qui suum omne regnum vel principatum vel dominium continue dat Jhesu Christo et in veritate congnoscit, quod quid- quid sortitur laudis vel glorie a suis subditis, hoc solum om- 25 nino habet a Christo Jhesu et in nomine suo, qui subdit1) populum°) suum sibi et sub eo 4), et non nomini suo quid- quid?) attribuit, sed Christum laudat, Christum glorificat totaq) die et ad hoc ipsum suos populos fideliter dirigit et hortatur, 10 20 19) De principibus A et alia manu infra: Principes. Nota. a) vellet eos reducere vel arguere ed. b) neque ed. c) tam de sp. quam secularibus ed. d) Et Pauli dicentis ed. e) sublimioribus biblia ef ed. f) Petri dicentis add. ed. s) post hanc vocem in A signum sequi- tur, sed nihil add. est; af. notam sequentem. h) cum sunt ordinata a deo add. ed. i) Christum false ed. k) om. ed. 1) corr. A. m) et — in nomine suo om. ed. n) et subiicit ed. °) populum deo, et non oc. ed. p) quicquam el. ) tota vita sua, sciens, quod ipse Jesus crucifixus est rex regum oc. ed. 35 30 1) Lucae N.N. 25. 2) Rom. XIII. I. 3) I. Petri II. 13. 4) Cf. Psalm. CXLIII. 2 (qui subdit populum meum sub me). 40
Explicatur Apoc. XVII 3. de bestia coccinea. 207 quisa) talia nollet insequi vel contempneret, nichil poterit emere velb) vendere et hoc nec ine) spiritualibus nec in corporalibus. Quodsi quis vellet illa inpungnare vel contradicere, mox occi- detur. Et hoc est sapiencia sanctorum, id est sapienter circa ista est senciendum et loquendum, ne forte contingat contra scri- pturas sanctas obviare vel ordinacioni divine resistere, que dicit 1): „Reddite, que sunt Cesaris, Cesari, et que sunt dei, deo“ et iterumd) 2): „Omnis anima potestatibus superioribus e) subdita sit“; atque iterum1) 3): „Humiliamini omni humane creature propter deum sive regi tamquam precellenti sive ducibus quasi ab eo missis“, non enim ista talia in re publica christiana sunt condempnandas) vel turbanda1), sed docendus est populus christianus, quod primumi) et ante omnia Christo Jhesu sit subditus et illum etk) maxime portet et glorificet in corpore suo, sibi ex animo obediat et eius preceptis, dehinc omnibus 15 suis superioribus obediat propter Christum Jhesum in illis, quel) promovent ad Christum vel que non contradicunt vir- tutibus et sapiencie Christi Jhesu, quoniam in veritate ad hoc solum sunt positi reges et principes christiani, ut promoveant in populo christiano Christi sanguine redempto non se ipsos, sed amorem et timorem Jhesu Christi. Et ideo quicumque rex vel dominus illud exequitur fideliter, beatus est in facto suo, etm) qui suum omne regnum vel principatum vel dominium continue dat Jhesu Christo et in veritate congnoscit, quod quid- quid sortitur laudis vel glorie a suis subditis, hoc solum om- 25 nino habet a Christo Jhesu et in nomine suo, qui subdit1) populum°) suum sibi et sub eo 4), et non nomini suo quid- quid?) attribuit, sed Christum laudat, Christum glorificat totaq) die et ad hoc ipsum suos populos fideliter dirigit et hortatur, 10 20 19) De principibus A et alia manu infra: Principes. Nota. a) vellet eos reducere vel arguere ed. b) neque ed. c) tam de sp. quam secularibus ed. d) Et Pauli dicentis ed. e) sublimioribus biblia ef ed. f) Petri dicentis add. ed. s) post hanc vocem in A signum sequi- tur, sed nihil add. est; af. notam sequentem. h) cum sunt ordinata a deo add. ed. i) Christum false ed. k) om. ed. 1) corr. A. m) et — in nomine suo om. ed. n) et subiicit ed. °) populum deo, et non oc. ed. p) quicquam el. ) tota vita sua, sciens, quod ipse Jesus crucifixus est rex regum oc. ed. 35 30 1) Lucae N.N. 25. 2) Rom. XIII. I. 3) I. Petri II. 13. 4) Cf. Psalm. CXLIII. 2 (qui subdit populum meum sub me). 40
Strana 208
208 Matthiae de Janov Regulae, 1. III, tr. 6, c. 43 et 44. ut maxime et solum Christus Jhesus crucifixus ametur et timeatur, qui proprie et essencialiter est rex regum et dominus dominancium 1), quicumque est vel fuit talis rex vel princeps sic fidelis domino suo Jhesu Christo, non est bestia nec de 5 corpore bestie prenotate reputandus. 249a] Capitulum quadragesimum quartuma). Expositio spiritualis decem cornuum et septem capitum bestiae] b). 25 Ponitur autem hec eadem bestia habere septemc) capita 10 et cornua decem 2). Hoc ponitur ad ostendendum, quo modo talium gens sit dilacerata et divulsa et supramodum ter- ribilis et crudelis et non unum aliquod caput habens, sed multa, per que non quidem regitur in iusticiam et virtutemd) aut se- cundum legem divinam vel humanam aliquam racionie) con- 15 sentaneam, sed solum ut bestia affeccionibus et fortitudine cru- deli; non dirigitur ad voluntatem dei, sed solum secundum sua cornuta capita, suas delicias, avariciam et tepiditatem adin- plendam. Multa etenim sunt in christianitate regna, multi prin- 20 cipatus et ducatus, nullum habencia respectum adinvicem, nul- lam concordiam, nullam connexionem in tempore hoc, cui ista visio bestie est coaptata, sed magis scissa ab invicem pro- pter negligenciam inperii et inobedienciam ac dis- cessionem, ymmo sunt contra alterutrum divisa et adversa in tantum, itaf) ut mutuo se exicialiter et inplacabiliter de- struant usque modo tanta crudelitate et tanta strage, ut non sint vises) maior[es] ab inicio mundi, nech) umquam post sint future, videlicet in populo unius religionis et unius dei et do- mini Jhesu Christi, per hoc deteriores se essei) exhibentes om- 9) Nota A alia manu et ad calcem fol. super. (abscissum): Nota bene totum. 23) Nota. Heu A alia manu. a) ita A in m: Cap.m XLIIII (duabus manibus). b) ita inser. od. c) post corr. A. d) in iustitia et virtute ed. e) rationem ed. f) om. ed. h) nec videlicet om. ed. g) visa corr. vise A. i) se esse regibus 35 praeferunt, utpote oc. ed. 3 1) Cf. I. Tim. VI. 15. 2) Cf. Apor. XIII. I.
208 Matthiae de Janov Regulae, 1. III, tr. 6, c. 43 et 44. ut maxime et solum Christus Jhesus crucifixus ametur et timeatur, qui proprie et essencialiter est rex regum et dominus dominancium 1), quicumque est vel fuit talis rex vel princeps sic fidelis domino suo Jhesu Christo, non est bestia nec de 5 corpore bestie prenotate reputandus. 249a] Capitulum quadragesimum quartuma). Expositio spiritualis decem cornuum et septem capitum bestiae] b). 25 Ponitur autem hec eadem bestia habere septemc) capita 10 et cornua decem 2). Hoc ponitur ad ostendendum, quo modo talium gens sit dilacerata et divulsa et supramodum ter- ribilis et crudelis et non unum aliquod caput habens, sed multa, per que non quidem regitur in iusticiam et virtutemd) aut se- cundum legem divinam vel humanam aliquam racionie) con- 15 sentaneam, sed solum ut bestia affeccionibus et fortitudine cru- deli; non dirigitur ad voluntatem dei, sed solum secundum sua cornuta capita, suas delicias, avariciam et tepiditatem adin- plendam. Multa etenim sunt in christianitate regna, multi prin- 20 cipatus et ducatus, nullum habencia respectum adinvicem, nul- lam concordiam, nullam connexionem in tempore hoc, cui ista visio bestie est coaptata, sed magis scissa ab invicem pro- pter negligenciam inperii et inobedienciam ac dis- cessionem, ymmo sunt contra alterutrum divisa et adversa in tantum, itaf) ut mutuo se exicialiter et inplacabiliter de- struant usque modo tanta crudelitate et tanta strage, ut non sint vises) maior[es] ab inicio mundi, nech) umquam post sint future, videlicet in populo unius religionis et unius dei et do- mini Jhesu Christi, per hoc deteriores se essei) exhibentes om- 9) Nota A alia manu et ad calcem fol. super. (abscissum): Nota bene totum. 23) Nota. Heu A alia manu. a) ita A in m: Cap.m XLIIII (duabus manibus). b) ita inser. od. c) post corr. A. d) in iustitia et virtute ed. e) rationem ed. f) om. ed. h) nec videlicet om. ed. g) visa corr. vise A. i) se esse regibus 35 praeferunt, utpote oc. ed. 3 1) Cf. I. Tim. VI. 15. 2) Cf. Apor. XIII. I.
Strana 209
Explicatur Apoc. XVII. 3. de bestia coccinea. 203 nibus regnis et populis gencium precedentibus ab origine mundi, que sub variis regnis prefuerunt, utpote sub regno Caldeorum, Persarum, Syriea), Romanorum, in quibus numquam visum vel auditum est simile, quod puta populus unius et eiusdem dei emulator, una lege, una fide, uno sacerdocio actus etb) guber- natus, tantas strages, tanta scismata et sediciones c) contra alter- utrum exercueritd), sicut temporibus istis est totum visum et inpletum. Ete) idcirco merito veritas1) istam novissimam tribu- lacionem talem et tantam esse futuram prophetavits), qualis numquam precessit a tempore, quo homines esse super terram 10 inceperunth), nec umquam usque ad finem mundi post fu- turam 1). Enimvero ponuntur septem capita hic pro diversitate multa capitum, similiter eti) decem cornua pro omni numero potestatum secularium belligerarum secundum modum scripture alias loqui consuetum2). Potest tamen hic adici, quod ideo ponuntur septem, ut sic tangatur numerus septenarius capitalium viciorum vel septem spirituum nequiorum, quibus ista bestialis multitudo agitatur et gubernatur. Licet enim quodlibet regnum et populus moderni seculi fere omnibus criminibus est repletus, 20 nichilominus tamen est videre miro modo quodlibet regnum magis in uno vicio mortali laborare, ut Francigene in superbia, Flandri et Renusk) in luxuria, Almani vel Teuto[njici in avaricia, Bohemi et Poloni in gula, et ita de aliis, si bene singula contemplentur. Et eadem de causa ponitur hec bestia habere decem cornua eo, quod frontose dominum Jhesum contempnens, dei ipsius decem precepta expugnat et conculcat, omnem numerum viciorum per hoc ipsum incurrendo. Non enim debet cuipiam esse dubium, quod omnia, que 30 hic in bestia exprimuntur, ad malum1) suam interpretacionem sorciuntur. Verbum enim divinum propter precisionem et quod- dam conpendium in omnibus utiliter apunctatumm) (quamquamu 5 15 25 13) Caput, cornuſa] A alia manu. a) Macedoniae et Romano ed. b) actus et om. ed. c) unquam 35 s) prophe- add. el. d) exercuerunt ed. e) om. ed. f) verbis ed. k) Australes cd. tant ed. h) coeperunt ed., cet. om. i) om. ed. 1) malam ed. m) punctatum ed. n) ita ed.; sed A. 1) Cf. Matth. XXIV. 21. 2) (f. Apoc. XVII. 12. KYBAI.: M. de Janov Regulae, IV. 1.
Explicatur Apoc. XVII. 3. de bestia coccinea. 203 nibus regnis et populis gencium precedentibus ab origine mundi, que sub variis regnis prefuerunt, utpote sub regno Caldeorum, Persarum, Syriea), Romanorum, in quibus numquam visum vel auditum est simile, quod puta populus unius et eiusdem dei emulator, una lege, una fide, uno sacerdocio actus etb) guber- natus, tantas strages, tanta scismata et sediciones c) contra alter- utrum exercueritd), sicut temporibus istis est totum visum et inpletum. Ete) idcirco merito veritas1) istam novissimam tribu- lacionem talem et tantam esse futuram prophetavits), qualis numquam precessit a tempore, quo homines esse super terram 10 inceperunth), nec umquam usque ad finem mundi post fu- turam 1). Enimvero ponuntur septem capita hic pro diversitate multa capitum, similiter eti) decem cornua pro omni numero potestatum secularium belligerarum secundum modum scripture alias loqui consuetum2). Potest tamen hic adici, quod ideo ponuntur septem, ut sic tangatur numerus septenarius capitalium viciorum vel septem spirituum nequiorum, quibus ista bestialis multitudo agitatur et gubernatur. Licet enim quodlibet regnum et populus moderni seculi fere omnibus criminibus est repletus, 20 nichilominus tamen est videre miro modo quodlibet regnum magis in uno vicio mortali laborare, ut Francigene in superbia, Flandri et Renusk) in luxuria, Almani vel Teuto[njici in avaricia, Bohemi et Poloni in gula, et ita de aliis, si bene singula contemplentur. Et eadem de causa ponitur hec bestia habere decem cornua eo, quod frontose dominum Jhesum contempnens, dei ipsius decem precepta expugnat et conculcat, omnem numerum viciorum per hoc ipsum incurrendo. Non enim debet cuipiam esse dubium, quod omnia, que 30 hic in bestia exprimuntur, ad malum1) suam interpretacionem sorciuntur. Verbum enim divinum propter precisionem et quod- dam conpendium in omnibus utiliter apunctatumm) (quamquamu 5 15 25 13) Caput, cornuſa] A alia manu. a) Macedoniae et Romano ed. b) actus et om. ed. c) unquam 35 s) prophe- add. el. d) exercuerunt ed. e) om. ed. f) verbis ed. k) Australes cd. tant ed. h) coeperunt ed., cet. om. i) om. ed. 1) malam ed. m) punctatum ed. n) ita ed.; sed A. 1) Cf. Matth. XXIV. 21. 2) (f. Apoc. XVII. 12. KYBAI.: M. de Janov Regulae, IV. 1.
Strana 210
210 Matthiae de Janov Regulae, l. III, tr. 6, c. 44. omnia aguntur in humanis et temporibus mensurantur) solet per septem designarea) totum tempus hominum eo, quod et per septem dies transcurrat et meciatur. Ita eciam omnia alia, que ad numerum concurrunt et per numerum discernuntur, soletb) per decem vel per denarium designarec), eo quodd) omnes numeri per denarium discurrant et revolvantur. Verbi gracia primo unitates X faciunt denarium, dehinc duoe decem faciunt XX et tres denarii XXX, et sic de aliis1), et ita denarius volvitur usque ad centum, et iterum a centum dena- 10 rius revolviturs) usque ad mille, dehinc denarius per mille iteratur usque ad X milia, et cetera. II. Sic itaque bestia distincta, iterum ad mulierem dampna- bilem, que bestie presidet, redeatur1). Que ideo sedere super bestiam dicta est, quia quasii) sacerdotes et clerici, post- 15 quam sunt a spiritualibusk) desolati propter abhominacionis in templo multitudinem et ad terram, id est ad terrena, detracti per caudam draconis 1), tunc demum innitenciam et quietem in diviciis et super potestate divinal) terrena et mundi honore[m] my et gloria[m]n) [querunt], que primum et maxime continent, re- 20 gunt et defendunt, distribuunt atque donant reges, principes et domini huius mundi, id esto) hominum amancium vitam huius mundi et pertinencium ad hunc mundum. Et ex hoc clerici et sacerdotes?) sunt facti molles et inconstantes, pusillanimes at- que effeminati, propter que veritas divina [per] mulierem for- 25 nicariam eos voluit indicare. Et nota hic, quod hec mulier super bestiam sedere visa est. id est quiescere [in] superbia et inniti, non autem bestiam regere vel gubernare, quoniam est bestia sic capitosa, id est mul- torum capitum, et sic cornuta, id est rebellans cuiuslibet regi- 30 mini, quod nequaquam apta est, ut regatur vel per capistrum vel per lorum. Oportet namque esse unum caput et unum corpus vel maxime duo, ut iumenta sint 1) apta regiſmini] ho- minum. Sed nullum horum est ista bestia [f. 249b], sed omnino 5 35 33) Nota totum A ad calc. fol. super. a) designari ed. b) solent ed. c) per decem designari ed. d) quanto seq. in A. e) bis ed. 1) etc. ed. 8) d. r. om. ad. h) re- deamus ed. i) quod A. k) a spiritu Jhesu ed. 1) om. ed. M) honore A. n) quaerunt add. ed. 0) id est — mundi om. ed. P) successores A ; sacerdotes ed. q) sunt A. 1) Cf. Apoc. XII. 4. 40
210 Matthiae de Janov Regulae, l. III, tr. 6, c. 44. omnia aguntur in humanis et temporibus mensurantur) solet per septem designarea) totum tempus hominum eo, quod et per septem dies transcurrat et meciatur. Ita eciam omnia alia, que ad numerum concurrunt et per numerum discernuntur, soletb) per decem vel per denarium designarec), eo quodd) omnes numeri per denarium discurrant et revolvantur. Verbi gracia primo unitates X faciunt denarium, dehinc duoe decem faciunt XX et tres denarii XXX, et sic de aliis1), et ita denarius volvitur usque ad centum, et iterum a centum dena- 10 rius revolviturs) usque ad mille, dehinc denarius per mille iteratur usque ad X milia, et cetera. II. Sic itaque bestia distincta, iterum ad mulierem dampna- bilem, que bestie presidet, redeatur1). Que ideo sedere super bestiam dicta est, quia quasii) sacerdotes et clerici, post- 15 quam sunt a spiritualibusk) desolati propter abhominacionis in templo multitudinem et ad terram, id est ad terrena, detracti per caudam draconis 1), tunc demum innitenciam et quietem in diviciis et super potestate divinal) terrena et mundi honore[m] my et gloria[m]n) [querunt], que primum et maxime continent, re- 20 gunt et defendunt, distribuunt atque donant reges, principes et domini huius mundi, id esto) hominum amancium vitam huius mundi et pertinencium ad hunc mundum. Et ex hoc clerici et sacerdotes?) sunt facti molles et inconstantes, pusillanimes at- que effeminati, propter que veritas divina [per] mulierem for- 25 nicariam eos voluit indicare. Et nota hic, quod hec mulier super bestiam sedere visa est. id est quiescere [in] superbia et inniti, non autem bestiam regere vel gubernare, quoniam est bestia sic capitosa, id est mul- torum capitum, et sic cornuta, id est rebellans cuiuslibet regi- 30 mini, quod nequaquam apta est, ut regatur vel per capistrum vel per lorum. Oportet namque esse unum caput et unum corpus vel maxime duo, ut iumenta sint 1) apta regiſmini] ho- minum. Sed nullum horum est ista bestia [f. 249b], sed omnino 5 35 33) Nota totum A ad calc. fol. super. a) designari ed. b) solent ed. c) per decem designari ed. d) quanto seq. in A. e) bis ed. 1) etc. ed. 8) d. r. om. ad. h) re- deamus ed. i) quod A. k) a spiritu Jhesu ed. 1) om. ed. M) honore A. n) quaerunt add. ed. 0) id est — mundi om. ed. P) successores A ; sacerdotes ed. q) sunt A. 1) Cf. Apoc. XII. 4. 40
Strana 211
Explicatur Apoc. XVII. 3. de muliere sedente super bestiam. 211 monstrum horribile, per hoc designans, ut dictum est, populum ultimum, horribilem, divulsum et distractum, rapacem, crude- lem et superbum, solum in eo ipso concordem, quod scilicet sunt bestia, id est quod aguntur motu bestiali, et in illo eciam, quod omnes sunt dicti christiani et quias) inique viventes, con- trario modo virtuti, veritati et sapiencie Jhesu Christi, nichilo- minus de nomine christiano sibi blandiuntur et gloriantur, ac si Christus Jhesus esset ipsis similis et consentaneus eorum vane vite et nequicie. Propterea dicta est bestia esse plena nomini- bus blasphemie 1). Sicut vero bestia hec capitosa et cornuta prorsus inepta est ad regendum, tum quia multa habet capita, tum quia multa [habet cornua, tum quia bestia est indomabilis et monstruosa, ita eciam hec mulier adultera, mollis, inconstans et timida, que se po- suit ad sedendum et fornicandum, minime valet bestiam 15 regere, ymmo nec eciam auderet attemptare, que non essetb) apta equum, asinum vel bovem aut aliud iumentum gubernare. Et hoc (1) vel ideo, quia est sue muliebritatis et confusionis fornicarie conscia, ideo erubescit, — atc) utinam erubesceret ignominie sue meretrix oblivioni tradita et summeret canticum 20 secundum superius allegata et circusmliens d) canticum frequen- taret 2), linquens insidere bestie, si forte eius fieret memoria aput sponsum suum et ducem pubertatis sue 3) — (2) vel eciam ideo ad nullam presumit partem bestiam saltem tenuiter in- flectere, quia scit, quod bestia in quiete°) sessionis et bonis sui 25 corporis eam supportat, ne irata, furiosa et superba bestia ipsam meretricem excuteret et cornibus laceraret. Quapropter non sicut modo wltf) clerus et sacerdotes, ita volunt reges, principes et8) milites, sed sicut volunt reges, iudices et milites, illinc portantur clerush) et sacerdotes, ne- 30 que timent reges, barones et presides seculares clerum et sa- cerdotes, sed e converso clerici et sacerdotes timent et tre- munt coram regibus et principibus et minimis satrapis huius IO 1) Nota A alia manu. a) nomine tantum, sed ed. b) est ed. c) Ac ed. d) circumiens ed. 35 e) inquietae ed. 1) volunt ed. g) et domini barones, illic portantur et clerus oc. ed. b) reges corr. clerus A sup. lin. 1) (f. Apoc. XVII. 3. 2) Cf. Isaiae XXIII. 16. 3) Cf. Proverb. II. 17. 14*
Explicatur Apoc. XVII. 3. de muliere sedente super bestiam. 211 monstrum horribile, per hoc designans, ut dictum est, populum ultimum, horribilem, divulsum et distractum, rapacem, crude- lem et superbum, solum in eo ipso concordem, quod scilicet sunt bestia, id est quod aguntur motu bestiali, et in illo eciam, quod omnes sunt dicti christiani et quias) inique viventes, con- trario modo virtuti, veritati et sapiencie Jhesu Christi, nichilo- minus de nomine christiano sibi blandiuntur et gloriantur, ac si Christus Jhesus esset ipsis similis et consentaneus eorum vane vite et nequicie. Propterea dicta est bestia esse plena nomini- bus blasphemie 1). Sicut vero bestia hec capitosa et cornuta prorsus inepta est ad regendum, tum quia multa habet capita, tum quia multa [habet cornua, tum quia bestia est indomabilis et monstruosa, ita eciam hec mulier adultera, mollis, inconstans et timida, que se po- suit ad sedendum et fornicandum, minime valet bestiam 15 regere, ymmo nec eciam auderet attemptare, que non essetb) apta equum, asinum vel bovem aut aliud iumentum gubernare. Et hoc (1) vel ideo, quia est sue muliebritatis et confusionis fornicarie conscia, ideo erubescit, — atc) utinam erubesceret ignominie sue meretrix oblivioni tradita et summeret canticum 20 secundum superius allegata et circusmliens d) canticum frequen- taret 2), linquens insidere bestie, si forte eius fieret memoria aput sponsum suum et ducem pubertatis sue 3) — (2) vel eciam ideo ad nullam presumit partem bestiam saltem tenuiter in- flectere, quia scit, quod bestia in quiete°) sessionis et bonis sui 25 corporis eam supportat, ne irata, furiosa et superba bestia ipsam meretricem excuteret et cornibus laceraret. Quapropter non sicut modo wltf) clerus et sacerdotes, ita volunt reges, principes et8) milites, sed sicut volunt reges, iudices et milites, illinc portantur clerush) et sacerdotes, ne- 30 que timent reges, barones et presides seculares clerum et sa- cerdotes, sed e converso clerici et sacerdotes timent et tre- munt coram regibus et principibus et minimis satrapis huius IO 1) Nota A alia manu. a) nomine tantum, sed ed. b) est ed. c) Ac ed. d) circumiens ed. 35 e) inquietae ed. 1) volunt ed. g) et domini barones, illic portantur et clerus oc. ed. b) reges corr. clerus A sup. lin. 1) (f. Apoc. XVII. 3. 2) Cf. Isaiae XXIII. 16. 3) Cf. Proverb. II. 17. 14*
Strana 212
212 Matthiae de Janov Regulae, 1. III. tr. 6, c. 44 et 45. mundi. Et inde est hodiea), quod tyranni huius modi feraliter sibi subiciunt et dilacerant vulgus plebeiumb) christianum, nullo audente contra mutire vel latrare 1). Verumptamen iuste contingit«) mulieri, quia dere- 5 liquit Jhesum crucifixum et ipsius celestes delicias simul et di- vicias, dereliquit, inquam, ducem pubertatis sue et pacti dei sui oblita est2), qui eam fecit, creavit et portavitd), enutrivit et exaltavit3). Ipsa vero, adhuc existens dilecta et unica, cum fuisset frumento, vino et oleo 4) ditata et gloriosa effecta, vestita 10 byssoe) et purpuraf) 5) sicque inpinguata, incrassata, dilatata, recalcitravit dereliquitque deum, factorem suum 6), ideoque data est ad manum fortem, de qua resurgere non poterit. Et quia non satagit sponte esse subiecta sponso suo, sed facit id, quod wlt, nequaquam eciam potest regere, prout vult, et quia deum 15 suum non timuits), ideo habere oportunitatem [oportet]h), ut be- stiam timeati). Et quia noluit portare et glorificare Christum Jhe- sum in corde suo neque portari ab eodem ?), ideo non inpune a monstruosa bestia indiget supportari. Et quia noluit inherere unik) suo capiti et sue glorie, Jhesu crucifixo videlicet, neque 20 digne regi ab eodem, ideo necesse habet multis capitibus agi- tari per diversa. Et quia non fuit gratissima Christo Jhesu, suo dilecto, florido, candido et rubicundo1) s), ideo data est in manus bestie dupliciter, id est valde nimis cruentate. Et quia cornu salutis erectum in domo David9) non curavit tenere, quo va- 25 leret potestates et rectores tenebrarum 1°) expugnare raciona- biliter, decem a cornibus se expectat in diversa discerpi et ven- tilari 11), donec ad plenum sue fornicacionesm) multen) nimis vindicentur°), ut tandem aliquando?) fatigata, sui primi viri recordataq), Jhesu crucifixi, ad dominum deum suum humiliter 30 a) factum ed. b) plaebium ed. c) contingunt (sic) A. d) in hu- meris suis, insuper add. ed. e) bis tincto bysso ed. 1) discolorataque g) nec honoravit add. ed. 1) oportet add. ed. varietatibus add. ed. i) et honoret add. ed. k) corr. A. 1) sponso add. ed. m) perfectionis cd. n) multo ed. 1) recordetur ed. 9) vindicetur ed. p) om. cd. 2) Cf. Pro- 1) Cf. Isaiae L.XI. 10 (canes muti non valentes latrare). verb. II. 17—18. 3) Cf. Isaiae I. 2. 4) phrasis biblica frequens, cf. lsalm. 6) Cf. Deuter. X.XXII. 15; sequentia IV. 8. 5) Cf. Ezech. XVI. 13, etc. 8) Cf. Cant. V. 10. quoque vocibus biblicis resonant. 7) Cf. Cor. VI. 20. 9) Cf. Daniel. VII. 8. 10) Cf. Ephes. VI. 12. 11) Cf. Apcc. XVII. 16, 40 sed voces singulae aliis de locis bibliae desumptae sunt. 35
212 Matthiae de Janov Regulae, 1. III. tr. 6, c. 44 et 45. mundi. Et inde est hodiea), quod tyranni huius modi feraliter sibi subiciunt et dilacerant vulgus plebeiumb) christianum, nullo audente contra mutire vel latrare 1). Verumptamen iuste contingit«) mulieri, quia dere- 5 liquit Jhesum crucifixum et ipsius celestes delicias simul et di- vicias, dereliquit, inquam, ducem pubertatis sue et pacti dei sui oblita est2), qui eam fecit, creavit et portavitd), enutrivit et exaltavit3). Ipsa vero, adhuc existens dilecta et unica, cum fuisset frumento, vino et oleo 4) ditata et gloriosa effecta, vestita 10 byssoe) et purpuraf) 5) sicque inpinguata, incrassata, dilatata, recalcitravit dereliquitque deum, factorem suum 6), ideoque data est ad manum fortem, de qua resurgere non poterit. Et quia non satagit sponte esse subiecta sponso suo, sed facit id, quod wlt, nequaquam eciam potest regere, prout vult, et quia deum 15 suum non timuits), ideo habere oportunitatem [oportet]h), ut be- stiam timeati). Et quia noluit portare et glorificare Christum Jhe- sum in corde suo neque portari ab eodem ?), ideo non inpune a monstruosa bestia indiget supportari. Et quia noluit inherere unik) suo capiti et sue glorie, Jhesu crucifixo videlicet, neque 20 digne regi ab eodem, ideo necesse habet multis capitibus agi- tari per diversa. Et quia non fuit gratissima Christo Jhesu, suo dilecto, florido, candido et rubicundo1) s), ideo data est in manus bestie dupliciter, id est valde nimis cruentate. Et quia cornu salutis erectum in domo David9) non curavit tenere, quo va- 25 leret potestates et rectores tenebrarum 1°) expugnare raciona- biliter, decem a cornibus se expectat in diversa discerpi et ven- tilari 11), donec ad plenum sue fornicacionesm) multen) nimis vindicentur°), ut tandem aliquando?) fatigata, sui primi viri recordataq), Jhesu crucifixi, ad dominum deum suum humiliter 30 a) factum ed. b) plaebium ed. c) contingunt (sic) A. d) in hu- meris suis, insuper add. ed. e) bis tincto bysso ed. 1) discolorataque g) nec honoravit add. ed. 1) oportet add. ed. varietatibus add. ed. i) et honoret add. ed. k) corr. A. 1) sponso add. ed. m) perfectionis cd. n) multo ed. 1) recordetur ed. 9) vindicetur ed. p) om. cd. 2) Cf. Pro- 1) Cf. Isaiae L.XI. 10 (canes muti non valentes latrare). verb. II. 17—18. 3) Cf. Isaiae I. 2. 4) phrasis biblica frequens, cf. lsalm. 6) Cf. Deuter. X.XXII. 15; sequentia IV. 8. 5) Cf. Ezech. XVI. 13, etc. 8) Cf. Cant. V. 10. quoque vocibus biblicis resonant. 7) Cf. Cor. VI. 20. 9) Cf. Daniel. VII. 8. 10) Cf. Ephes. VI. 12. 11) Cf. Apcc. XVII. 16, 40 sed voces singulae aliis de locis bibliae desumptae sunt. 35
Strana 213
Mulier Apoc. est gens apostatrix sacerdotum. 213 revertatur iuxta testimonia omnium prophetarum. Sume igitur iterum ut prius citharam1), et non sedeas super bestiam, meretrix oblivioni tradita, bene cane 2), dicens3): „Super flumina Baby- lonis, illic sedimus et flevimus, dum recordaremur tui“a). „Fre- quenta canticum, ut memoria sit tui.“ Capitulum quadragesimum quintumb). [De apostasia sacerdotum et quod suo vitio sunt mali[c). Advertendum est hic eciam, quod gentem apostatri- cem sacerdotum et clericorum exprimit [per] mu- lierem, qued) est unius capitis et conposicionis, licet inpu- 10 dicicie exposite, tamen alias pulchre. In quo ostenditur, quod sacerdotes sancte ecclesie, quamvis quomodolibet sint ambi- cionibus et suis cupiditatibus prostituti in animo et in mente intrinsece, tamen, de gracia Jhesu Christi, exterior decor et ordo atque potestas, auctoritas manent in suo statu, utpote in 15 consuetudinibus sanctis, in communitate, in observanciis, in sa- cramentis, in doctrinis sanctorum [f. 250a] et scripturis, in fide et legibus. In omnibus, inquam, talibus extrinsecis decor et facies et ordinacio sancte ecclesie relucet valde remota et dis- creta a ritibus funestis gencium et Judeorum vel Saracenorum, 20 sicut paulo post dicitur in descripcione ipsius amictus et or- natus: „Et mulier“, inquit 4), „circumdata erat purpura et coc- cino". Non enim hic dicitur esse coccineae) mulier prout bestia, sed circumdata coccino, et ideo, sicut ibi coccinum est sump- tum in malum, ut dictum est superius 5), ita hic sumitur in bo- 25 num, id est aspersio sanguinis Christi 6) in omnibus ornamentis, 8) Nota A alia manu. 12) Nota totum A. a) Sion add. el. b) ita A in m.: Cap.m XLV (duabus manibus). c) ita inser. in ed. d) quae licet pulchra sit et compta exterius et orna- mentis viri sui, id est sacramentis vel aliis speciebus sanctitatis et doctrinis, 30 scripturis et legibus, intus tamen in animo sunt prostituti depravata fide, cupiditate et seculi ambitione, vita et moribus. Sicut enim pulchritudo et naturalia in muliere meretrice non sunt a meretrice oc. vide infra p. 214, lin. 16; ita ed. e) esse seq. in A, sed del. 1) Cf. Isaide XXIII. 16. 2) Psalm. CXXXVI. I. 3) Isaiae XXIII. 16. 35 4) Apoc. XVII. I. 6) Cf. I. Petri I. 2. 5) c. supra c. 43, p. 204.
Mulier Apoc. est gens apostatrix sacerdotum. 213 revertatur iuxta testimonia omnium prophetarum. Sume igitur iterum ut prius citharam1), et non sedeas super bestiam, meretrix oblivioni tradita, bene cane 2), dicens3): „Super flumina Baby- lonis, illic sedimus et flevimus, dum recordaremur tui“a). „Fre- quenta canticum, ut memoria sit tui.“ Capitulum quadragesimum quintumb). [De apostasia sacerdotum et quod suo vitio sunt mali[c). Advertendum est hic eciam, quod gentem apostatri- cem sacerdotum et clericorum exprimit [per] mu- lierem, qued) est unius capitis et conposicionis, licet inpu- 10 dicicie exposite, tamen alias pulchre. In quo ostenditur, quod sacerdotes sancte ecclesie, quamvis quomodolibet sint ambi- cionibus et suis cupiditatibus prostituti in animo et in mente intrinsece, tamen, de gracia Jhesu Christi, exterior decor et ordo atque potestas, auctoritas manent in suo statu, utpote in 15 consuetudinibus sanctis, in communitate, in observanciis, in sa- cramentis, in doctrinis sanctorum [f. 250a] et scripturis, in fide et legibus. In omnibus, inquam, talibus extrinsecis decor et facies et ordinacio sancte ecclesie relucet valde remota et dis- creta a ritibus funestis gencium et Judeorum vel Saracenorum, 20 sicut paulo post dicitur in descripcione ipsius amictus et or- natus: „Et mulier“, inquit 4), „circumdata erat purpura et coc- cino". Non enim hic dicitur esse coccineae) mulier prout bestia, sed circumdata coccino, et ideo, sicut ibi coccinum est sump- tum in malum, ut dictum est superius 5), ita hic sumitur in bo- 25 num, id est aspersio sanguinis Christi 6) in omnibus ornamentis, 8) Nota A alia manu. 12) Nota totum A. a) Sion add. el. b) ita A in m.: Cap.m XLV (duabus manibus). c) ita inser. in ed. d) quae licet pulchra sit et compta exterius et orna- mentis viri sui, id est sacramentis vel aliis speciebus sanctitatis et doctrinis, 30 scripturis et legibus, intus tamen in animo sunt prostituti depravata fide, cupiditate et seculi ambitione, vita et moribus. Sicut enim pulchritudo et naturalia in muliere meretrice non sunt a meretrice oc. vide infra p. 214, lin. 16; ita ed. e) esse seq. in A, sed del. 1) Cf. Isaide XXIII. 16. 2) Psalm. CXXXVI. I. 3) Isaiae XXIII. 16. 35 4) Apoc. XVII. I. 6) Cf. I. Petri I. 2. 5) c. supra c. 43, p. 204.
Strana 214
214 Matthiae de Janov Regulae, 1. HII, tr. 6, c. 45 et 46. quibus ipsa utitur ad ornatum. Et sequitur 1): „Et inaurata auro et lapide precioso et margaritis.“ Ecce, ornamentum fornicarie mulieris non suum, sed sponsi, non ab ipsa, neque ex ipsa, sed a Christo Jhesu et ex Christo. Ordinatum est igitur semper 5 sacerdocium sancte ecclesie dei dono et ornatum, propter quod dicta est „mulier induta purpura“, et cetera. Non autem [mulier fornicaria] dicta est bestia multorum capitum, quoniam non habet ecclesia plura capita, pre- sertim in sacerdotibus, sed semper unum caput, id est Christum Jhesum essencialiter, et tunc caput post vicarium, scilicet papam sanctum. Propter quod semper est unica do- mini sponsa ecclesia una, et quoad hoc et quoad electos dei, domini Jesua) spiritus nequaquam deseruit eccle- siam, scilicet quoad sacramenta et quoad unitatem fidei et ad 15 ea, que [sunt] intrinseca ecclesie et essencialia. Sicut enim pulchri- tudo et naturalia in muliere meretrice non sunt a meretrice, sed a deo suo, sed solum mala voluptas et abususb) pulchri- tudinis et bonorum naturalium, ita pulchritudinem ecclesie et cetera bona eius non sustentant yppocrite, sed solum dominus 20 Jhesus et spiritus eius, iuxta quod scriptum est Job XXVIc) 2) „Spiritus domini ornavit celos“, et alibi3): „Verbo domini celi firmati sunt et spiritu oris eius omnis virtus eorum.“ Sed yp- pocritarum est solumd) iniquus animus et abusus eorum, que sunt Jhesu Christi. Et sicut a muliere adultera, dum solum 25 mala voluntase) tollitur fidesquef) et dileccio ad suum sponsum vivificatur, sine omnis) mutacione de turpissima et spurticis- sima meretrice fit pulcherrima et gratissima coniunx suo viro, qui eam libenter suscipit h) semper penitentem, ita sacerdotemi vel multitudinem sacerdotum non facit aliud funestam mere- 30 tricem nisi animus ipsorum perversusk) et mala vital). Quam) sola mutata per dextram excelsi, illico de turpissima adultera 10 31) Nota A alia manu. a) dominus Jhesus nequaquam spiritus (sic) A. b) perversa voluntas et abyssus ed. c) posterius add. A, om. ed. d) solus ed. e) fornicandi 35 add. ed. f) — que om. ed. g) ras. A. h) susciperet ed. i) sacerdotes non facit oc. ed. k) fucus meretricis Jezabel, superadditus supra ornamenta m) His tribus ab- sui sponsi Christi Jhesu add. ed. 1) ipsorum add. ed. latis et mutatis per dexteram excelsi oc. ed. 2) Job XXVI. I3. 1) Apoc. XVII. I. 3) Psalm. X.XXII. 6.
214 Matthiae de Janov Regulae, 1. HII, tr. 6, c. 45 et 46. quibus ipsa utitur ad ornatum. Et sequitur 1): „Et inaurata auro et lapide precioso et margaritis.“ Ecce, ornamentum fornicarie mulieris non suum, sed sponsi, non ab ipsa, neque ex ipsa, sed a Christo Jhesu et ex Christo. Ordinatum est igitur semper 5 sacerdocium sancte ecclesie dei dono et ornatum, propter quod dicta est „mulier induta purpura“, et cetera. Non autem [mulier fornicaria] dicta est bestia multorum capitum, quoniam non habet ecclesia plura capita, pre- sertim in sacerdotibus, sed semper unum caput, id est Christum Jhesum essencialiter, et tunc caput post vicarium, scilicet papam sanctum. Propter quod semper est unica do- mini sponsa ecclesia una, et quoad hoc et quoad electos dei, domini Jesua) spiritus nequaquam deseruit eccle- siam, scilicet quoad sacramenta et quoad unitatem fidei et ad 15 ea, que [sunt] intrinseca ecclesie et essencialia. Sicut enim pulchri- tudo et naturalia in muliere meretrice non sunt a meretrice, sed a deo suo, sed solum mala voluptas et abususb) pulchri- tudinis et bonorum naturalium, ita pulchritudinem ecclesie et cetera bona eius non sustentant yppocrite, sed solum dominus 20 Jhesus et spiritus eius, iuxta quod scriptum est Job XXVIc) 2) „Spiritus domini ornavit celos“, et alibi3): „Verbo domini celi firmati sunt et spiritu oris eius omnis virtus eorum.“ Sed yp- pocritarum est solumd) iniquus animus et abusus eorum, que sunt Jhesu Christi. Et sicut a muliere adultera, dum solum 25 mala voluntase) tollitur fidesquef) et dileccio ad suum sponsum vivificatur, sine omnis) mutacione de turpissima et spurticis- sima meretrice fit pulcherrima et gratissima coniunx suo viro, qui eam libenter suscipit h) semper penitentem, ita sacerdotemi vel multitudinem sacerdotum non facit aliud funestam mere- 30 tricem nisi animus ipsorum perversusk) et mala vital). Quam) sola mutata per dextram excelsi, illico de turpissima adultera 10 31) Nota A alia manu. a) dominus Jhesus nequaquam spiritus (sic) A. b) perversa voluntas et abyssus ed. c) posterius add. A, om. ed. d) solus ed. e) fornicandi 35 add. ed. f) — que om. ed. g) ras. A. h) susciperet ed. i) sacerdotes non facit oc. ed. k) fucus meretricis Jezabel, superadditus supra ornamenta m) His tribus ab- sui sponsi Christi Jhesu add. ed. 1) ipsorum add. ed. latis et mutatis per dexteram excelsi oc. ed. 2) Job XXVI. I3. 1) Apoc. XVII. I. 3) Psalm. X.XXII. 6.
Strana 215
Differentia inter bestiam et mulierem Apoc. 215 et inpudicaa) fietb) Christo Jhesu sponsa et decora, omni ap- paratu reliquo bene stantec). Quapropter iterum 1): „Sume cy- tharam, [circui civitatem], meretrix oblivioni tradita: bene cane, frequenta canticum, ut memoria sit tui.“ Invitat et vocat enim te dominus deus tuus, amator tuus et sponsus, Jhesus crucifixus. Non autem pari modo est senciendum de bestia, cui in- sidet meretrix, nam illa est tota horribilis et monstruosa, quia in talibus, quos bestia hec designat, sunt mores et consuetu- dines publice omnino gentiles; itaque quoad ea, que ipsorum sunt propria, totaliter forma gencium in ipsis apparet, sed ad- 10 huc multo peiores mores et habitudines, quam in gentibus visi vel auditi, ut pridem est persuasum. Et idcirco, si et quando ad Christum Jhesum debent huiusmodi reverti, ut de ipsis est prophetatum 2), oportet non solum animos ipsorum i[m mutari, sed ritum omnem, eciam extrinsecum, habitum suum procacem et 15 inpudicum, crudelem et rapacem, et multa in unum solum cornu adunare et ex septem capitibus colligere et formare unum so- lum caput, ut sic deponendo omnem faciem et mores ac motus bestiales regenerentur, redeantque ind) antiquam dignitateme), ut sint iterum genus electum, regale sacerdocium, gens sancta, populus acquisicionis, ut virtutes Jhesu solius1) an[njunccient3), et de cetero non in suo nomine nec in suis titulis, sed ins) dei et domini sui Jhesu Christi nomine glorientur. 20 Capitulum quadragesimum sextum5). [Damnatio meretricis magnae et abominatio extremis tempori- 25 bus superabundans]i). Nunc liceat redire iterum ad distingwendum indumentum vel ornatumk) mulieris superius conmentatum 4). 28) Nota totum A. c) dilecta sponsa, 30 a) corr. A; meretrice add. ed. b) fieret ed. d) ad ed. e) ad ceteris ad voluntatem ipsius sponsi bene stantibus ed. h) Cap. XLVI. f) solum ipsius ed. g) om. od. deum ipsum add. ed. k) ornamentum ed. i) ita inser. in ed. ita A alia manu in m. 1) Isaiac XXIII. 16. 2) Cf. II. Petri III. 9: „Non tardat dominus promissionem suam, sicut quidam existimant, sed patienter agit propter vos, 35 nolens aliquos perire, sed omnes ad paenitentiam reverti.“ 3) Cf. I. Petri II. 9. 4) v. supra p. 193.
Differentia inter bestiam et mulierem Apoc. 215 et inpudicaa) fietb) Christo Jhesu sponsa et decora, omni ap- paratu reliquo bene stantec). Quapropter iterum 1): „Sume cy- tharam, [circui civitatem], meretrix oblivioni tradita: bene cane, frequenta canticum, ut memoria sit tui.“ Invitat et vocat enim te dominus deus tuus, amator tuus et sponsus, Jhesus crucifixus. Non autem pari modo est senciendum de bestia, cui in- sidet meretrix, nam illa est tota horribilis et monstruosa, quia in talibus, quos bestia hec designat, sunt mores et consuetu- dines publice omnino gentiles; itaque quoad ea, que ipsorum sunt propria, totaliter forma gencium in ipsis apparet, sed ad- 10 huc multo peiores mores et habitudines, quam in gentibus visi vel auditi, ut pridem est persuasum. Et idcirco, si et quando ad Christum Jhesum debent huiusmodi reverti, ut de ipsis est prophetatum 2), oportet non solum animos ipsorum i[m mutari, sed ritum omnem, eciam extrinsecum, habitum suum procacem et 15 inpudicum, crudelem et rapacem, et multa in unum solum cornu adunare et ex septem capitibus colligere et formare unum so- lum caput, ut sic deponendo omnem faciem et mores ac motus bestiales regenerentur, redeantque ind) antiquam dignitateme), ut sint iterum genus electum, regale sacerdocium, gens sancta, populus acquisicionis, ut virtutes Jhesu solius1) an[njunccient3), et de cetero non in suo nomine nec in suis titulis, sed ins) dei et domini sui Jhesu Christi nomine glorientur. 20 Capitulum quadragesimum sextum5). [Damnatio meretricis magnae et abominatio extremis tempori- 25 bus superabundans]i). Nunc liceat redire iterum ad distingwendum indumentum vel ornatumk) mulieris superius conmentatum 4). 28) Nota totum A. c) dilecta sponsa, 30 a) corr. A; meretrice add. ed. b) fieret ed. d) ad ed. e) ad ceteris ad voluntatem ipsius sponsi bene stantibus ed. h) Cap. XLVI. f) solum ipsius ed. g) om. od. deum ipsum add. ed. k) ornamentum ed. i) ita inser. in ed. ita A alia manu in m. 1) Isaiac XXIII. 16. 2) Cf. II. Petri III. 9: „Non tardat dominus promissionem suam, sicut quidam existimant, sed patienter agit propter vos, 35 nolens aliquos perire, sed omnes ad paenitentiam reverti.“ 3) Cf. I. Petri II. 9. 4) v. supra p. 193.
Strana 216
216 Matthiae de Janov Regulae, l. III, tr. 6, c. 46. Notanduma) bic diligenter, quod sicut omnia, que hic de bestia monstruosa dicta sunt, singula exprimunt magnam iram dei super iniquos christianos, presertim rectores seculares cum ipsorum subditis, ita eciam omnia per totum, que dicuntur de muliereb), dei iram et horrendam dampnacionem loquuntur indignorum sacerdotum et clericorum, et precipue rectorum vel eorum, quie) deberent se et alios gubernare. Quapropter premittitur notanter in spiritu dictum ad Joan[njem 1): „Veni, ostendam tibi dampnacionem meretricis magne.“ Hic ponitur una excepta et singularis dampnacio, quamd) videndum tunc invitabatur ewangelista et nunc invitantur vel precipiun- ture) ad idem hii, qui sunt aquile ad volandum, qui habent unctos oculos collirio ad videndumf)2) et aures ad audiendum, si forte ipsi non fornicentur [cum meretrice et non recedant]5) 15 ah) deo Jhesu suo et evadant illam dampnacionem perhorrendam. Minor siquidem est dampnacio [f. 250b] Sodome et Gomorre 3) et omnium aliarum civitatum ab origine mundi, minor damp- nacio Jude proditoris 4), Neronis, horrendi peccatoris, Symonis, magi scelestissimi 5), et omnium ultra omnes homines nequam 20 hominum, quam dampnacio huius meretricis, quia est ex om- nibus illis conglobata, sicut malicia ipsius est ex omnibus ma- liciis precedencium congregata. Et idcirco eciam dicitur „meretricis magne“6). (1) Non solum autem hoc dicit propter nimiam multitudinem et magni- 25 tudinem membrorum meretricis vel personarum suppositorum- que ipsius, sed maxime hoc dicitur ob magnitudinem sceleris sui et multitudinem contemptus dei summi; eapropter non di- citur „mulieris magne“, sed „magne meretricis.“ (2) Vel hec determinacio „magne“ referatur ad magnam fornicacionem et multam et non solum ad mulierem magnam. Hec est enim iniquitas nequissimorum yppocritarum, clericorum et sacerdotum, 5 10 30 16) Nota A alia manu. a) ergo add. ed. b) meretrice add. ed. c) ras. A. d) ad quam ed. c) vel pr. om. ed. 1) clare add. ed. g) ita cd.; in cod. A miro modo 35 omittitur. h) a sponso suo Jesu Christo ed. 1) Apoc. XVII. 1. 2) Cf. Apoc. IV. 7 (aquila volans) et Apoc. III. 18 3) Cf. Genes. XIX. I sq. 4) Cf. (collyrio inunge oculos tuos, ut videas). Matth. XXVII. 3. 5) Cf. Act. apost. VIII. 20. 6) Scilicet: „Ostendam tibi damnationem meretricis magne“, Apoc. XVII. I.
216 Matthiae de Janov Regulae, l. III, tr. 6, c. 46. Notanduma) bic diligenter, quod sicut omnia, que hic de bestia monstruosa dicta sunt, singula exprimunt magnam iram dei super iniquos christianos, presertim rectores seculares cum ipsorum subditis, ita eciam omnia per totum, que dicuntur de muliereb), dei iram et horrendam dampnacionem loquuntur indignorum sacerdotum et clericorum, et precipue rectorum vel eorum, quie) deberent se et alios gubernare. Quapropter premittitur notanter in spiritu dictum ad Joan[njem 1): „Veni, ostendam tibi dampnacionem meretricis magne.“ Hic ponitur una excepta et singularis dampnacio, quamd) videndum tunc invitabatur ewangelista et nunc invitantur vel precipiun- ture) ad idem hii, qui sunt aquile ad volandum, qui habent unctos oculos collirio ad videndumf)2) et aures ad audiendum, si forte ipsi non fornicentur [cum meretrice et non recedant]5) 15 ah) deo Jhesu suo et evadant illam dampnacionem perhorrendam. Minor siquidem est dampnacio [f. 250b] Sodome et Gomorre 3) et omnium aliarum civitatum ab origine mundi, minor damp- nacio Jude proditoris 4), Neronis, horrendi peccatoris, Symonis, magi scelestissimi 5), et omnium ultra omnes homines nequam 20 hominum, quam dampnacio huius meretricis, quia est ex om- nibus illis conglobata, sicut malicia ipsius est ex omnibus ma- liciis precedencium congregata. Et idcirco eciam dicitur „meretricis magne“6). (1) Non solum autem hoc dicit propter nimiam multitudinem et magni- 25 tudinem membrorum meretricis vel personarum suppositorum- que ipsius, sed maxime hoc dicitur ob magnitudinem sceleris sui et multitudinem contemptus dei summi; eapropter non di- citur „mulieris magne“, sed „magne meretricis.“ (2) Vel hec determinacio „magne“ referatur ad magnam fornicacionem et multam et non solum ad mulierem magnam. Hec est enim iniquitas nequissimorum yppocritarum, clericorum et sacerdotum, 5 10 30 16) Nota A alia manu. a) ergo add. ed. b) meretrice add. ed. c) ras. A. d) ad quam ed. c) vel pr. om. ed. 1) clare add. ed. g) ita cd.; in cod. A miro modo 35 omittitur. h) a sponso suo Jesu Christo ed. 1) Apoc. XVII. 1. 2) Cf. Apoc. IV. 7 (aquila volans) et Apoc. III. 18 3) Cf. Genes. XIX. I sq. 4) Cf. (collyrio inunge oculos tuos, ut videas). Matth. XXVII. 3. 5) Cf. Act. apost. VIII. 20. 6) Scilicet: „Ostendam tibi damnationem meretricis magne“, Apoc. XVII. I.
Strana 217
Damnatio meretricis magnae illustratur. 217 que non tantum adinpleta esse dicta est a veritate, ut iniquitas yppocritarum scribarum et Judeorum phariseorum, ubi scriptum est 1): „Vos inplete mensuram patrum vestrorum“, sed dicta est ista modernorum iniquitas alias fornicacio superhabundare, ut sic magna esse demonstretur, quod super alias omnes pre- cedentes malicias hominum et communitatum et super omnem modum et mensuram sit inundans. Ideo deusa) dixit 2): „Et b) refrigescet caritas et superhabundavite) iniquitas multorum." Nam magna plane iniquitas est veritatem dei in iniusti- ciam d) detinere 3), bonitatem ipsius negligere, veritatem ipsius 10 obpungnaree), ut fecerunt gentiles in lumine naturali. — Sed maior est1) iniquitas eorum, qui [non sunt veriti]s) simul et veritatem iam a deo acceptam, sapienciam et mandata con- tempnereh) et nuncciosi) veritatis, promotores deik) precepto- ruml) fideles, obpugnare, persequi et trucidare, ut fecerunt ne- 15 quam Judei regesm) et eorum conplices sanctis prophetis et iustis"). — Sed iniquitas plena et maxima est veritatem dei et iusticiam contempnere, simul et fideles precones veritatis iugulare°), et ad cumulum omnium deum et dominum omnis veritatis et omnium prophetarum in sua persona occidere. Et 20 talis est iniquitas sacerdotum et scribarum Judeorum, qui Chri- stum Jhesum, regem glorie, occiderunt. — Supermaxima iniquitas et superplena") est veritatem dei et dei virtutem et sapienciam offendere et contempnere, nunccios et precones eius fideles persequi et occidere et Jhesum crucifixum iterum1) cru- 25 cifigere, occisum superoccidere et consputum et conculcatum pro se et pro suis peccatis iterum conspuere, conculcarer) et lapidare superque dolorem vulnerum eius iterum addere vulnera multos) peiorat) 4) et hec omnia facere cum certa fide et sciencia, quod Jhesus est iam in gloria dei patris. Et ista est iniquitas 30 9) Nota A alia manu. a) dominus ed. b) om. ed. c) superabundabit ed. d) in iniu- h) con- stitia ed. e) post corr. A. f) om. ed. g) add. ab editore. k) Jesu vd. 1) corr. A; praecepto- temnunt ed. i) inimicos (sic) ed. 0) in terra 35 rumque eius cl. m) gentium add. ed. n) caeteris iustis ed. q) ras. A. omnium domini et dominum oc. ed. p) superabundans ed. r) et c. ed. s) multa ed. t) maiora corr. peiora A. 1) Matth. XXIII. 32. 2) Cf. Matth. XXIV. 12: „Et quoniam abun- 3) Cf. Rom. I. 18. davit iniquitas, refrigescet charitas multorum.“ 4) Psalm. LXVIII. 27. 40
Damnatio meretricis magnae illustratur. 217 que non tantum adinpleta esse dicta est a veritate, ut iniquitas yppocritarum scribarum et Judeorum phariseorum, ubi scriptum est 1): „Vos inplete mensuram patrum vestrorum“, sed dicta est ista modernorum iniquitas alias fornicacio superhabundare, ut sic magna esse demonstretur, quod super alias omnes pre- cedentes malicias hominum et communitatum et super omnem modum et mensuram sit inundans. Ideo deusa) dixit 2): „Et b) refrigescet caritas et superhabundavite) iniquitas multorum." Nam magna plane iniquitas est veritatem dei in iniusti- ciam d) detinere 3), bonitatem ipsius negligere, veritatem ipsius 10 obpungnaree), ut fecerunt gentiles in lumine naturali. — Sed maior est1) iniquitas eorum, qui [non sunt veriti]s) simul et veritatem iam a deo acceptam, sapienciam et mandata con- tempnereh) et nuncciosi) veritatis, promotores deik) precepto- ruml) fideles, obpugnare, persequi et trucidare, ut fecerunt ne- 15 quam Judei regesm) et eorum conplices sanctis prophetis et iustis"). — Sed iniquitas plena et maxima est veritatem dei et iusticiam contempnere, simul et fideles precones veritatis iugulare°), et ad cumulum omnium deum et dominum omnis veritatis et omnium prophetarum in sua persona occidere. Et 20 talis est iniquitas sacerdotum et scribarum Judeorum, qui Chri- stum Jhesum, regem glorie, occiderunt. — Supermaxima iniquitas et superplena") est veritatem dei et dei virtutem et sapienciam offendere et contempnere, nunccios et precones eius fideles persequi et occidere et Jhesum crucifixum iterum1) cru- 25 cifigere, occisum superoccidere et consputum et conculcatum pro se et pro suis peccatis iterum conspuere, conculcarer) et lapidare superque dolorem vulnerum eius iterum addere vulnera multos) peiorat) 4) et hec omnia facere cum certa fide et sciencia, quod Jhesus est iam in gloria dei patris. Et ista est iniquitas 30 9) Nota A alia manu. a) dominus ed. b) om. ed. c) superabundabit ed. d) in iniu- h) con- stitia ed. e) post corr. A. f) om. ed. g) add. ab editore. k) Jesu vd. 1) corr. A; praecepto- temnunt ed. i) inimicos (sic) ed. 0) in terra 35 rumque eius cl. m) gentium add. ed. n) caeteris iustis ed. q) ras. A. omnium domini et dominum oc. ed. p) superabundans ed. r) et c. ed. s) multa ed. t) maiora corr. peiora A. 1) Matth. XXIII. 32. 2) Cf. Matth. XXIV. 12: „Et quoniam abun- 3) Cf. Rom. I. 18. davit iniquitas, refrigescet charitas multorum.“ 4) Psalm. LXVIII. 27. 40
Strana 218
218 Matthiae de Janoy Regulae, l. 1il, tr. 6, c. 46. et talisa) christianorum impiorumb). Propterea scriptum est 1): „Inpos slibile est enim eos, qui semel sunt illuminati, gustaverunt eciam donum celeste et participes sunt facti spiritus sancti, gu- staverunt nichilominus bonum dei verbum virtutesque seculi 5 venturi, et prolapsi sunt, rursume) renovari ad penitenciam, rursumd) crucifigentes sibi filium dei et ostentui habentes.“ Et alia scriptura dicit 2): „Et super dolorem vulnerum meorum ad- diderunt.“ Ete) hec talis est iniquitas christianorum. — Adhuc multo magis superplena et superhabundans est iniquitas hec omnia facere scienter et in publico etf) per multos vel per communitatem et esse auctores illius per dissimulacionem et exemplum, ut alii faciant. — Et adhuc nimis magis super- habundans, hec talia faciendo contempnere vel nichili ducere aut modicum et leve reputare, et sic irritare dominum deum suum, dicendo: „Non requiret“3), et cum hoc sortiris) gloriam et honorem iustorum et sanctorum, id est hec talia faciendo honorarib) ab hominibusi). Adde istis hoc communiter fieri et in summo vel in summis collegiis et ecclesiis, propter quod a subditis et a vulgo christiano tantam et talem iniquitatem om- nino nichil esse reputari vel, quasi esset bene factum, estimari, occasione nacta a suis superioribus. Et hec talis iniquitas est modernorum clericorum et sacerdotumk). Adhuc: magnum est peccatum contra filium vel in deum filium, quod fit per ignoranciam. Quod plurimum comittunt !) 25 plebei et rudes christiani. — Maius peccatum est in deum pa- trem, quod fit cum sciencia, sed per infirmitatem. Quod con- tigeritm) in vulgo hominum nobilium vel alias11) provectorumn et excellencium in lumine racionis. — Sed maximum pecca- tum est, quod [fit in]°) spiritum sanctum et cum certa sciencia 30 peccati et cum assistencia donorum spiritus sancti habundancius pro adiutorio proprie infirmitatis et pinguius et?) ex officio et 10 15 20 a) et talis om. ed. b) praepessima ed. c) rursus ed. d) rursum habentes om. ed. e) om. ed. f) corr. A; et — communitatem om. ad. g) appetere ed. h) pro sanctis haberi el. i) et quaecunque mala 35 faciunt, dicunt se bene fecisse. Et haec talis oc. ed. k) licet magnum peccatum sit plebium, qui ex ignorantia peccant in filium dei. Maius oc. ed. 1) ita corr. ab editore; dimittunt corr. sup. lin. A. m) contingit ed. n) h. nob. vel alias om. ed. o) add. A sup. lin. P) sicut pignus ed. 1) Hebr. VI. 4—6. 2) Psalm. LXVIII. 27, l. c. 3) Cf. Psalm. N. 13.
218 Matthiae de Janoy Regulae, l. 1il, tr. 6, c. 46. et talisa) christianorum impiorumb). Propterea scriptum est 1): „Inpos slibile est enim eos, qui semel sunt illuminati, gustaverunt eciam donum celeste et participes sunt facti spiritus sancti, gu- staverunt nichilominus bonum dei verbum virtutesque seculi 5 venturi, et prolapsi sunt, rursume) renovari ad penitenciam, rursumd) crucifigentes sibi filium dei et ostentui habentes.“ Et alia scriptura dicit 2): „Et super dolorem vulnerum meorum ad- diderunt.“ Ete) hec talis est iniquitas christianorum. — Adhuc multo magis superplena et superhabundans est iniquitas hec omnia facere scienter et in publico etf) per multos vel per communitatem et esse auctores illius per dissimulacionem et exemplum, ut alii faciant. — Et adhuc nimis magis super- habundans, hec talia faciendo contempnere vel nichili ducere aut modicum et leve reputare, et sic irritare dominum deum suum, dicendo: „Non requiret“3), et cum hoc sortiris) gloriam et honorem iustorum et sanctorum, id est hec talia faciendo honorarib) ab hominibusi). Adde istis hoc communiter fieri et in summo vel in summis collegiis et ecclesiis, propter quod a subditis et a vulgo christiano tantam et talem iniquitatem om- nino nichil esse reputari vel, quasi esset bene factum, estimari, occasione nacta a suis superioribus. Et hec talis iniquitas est modernorum clericorum et sacerdotumk). Adhuc: magnum est peccatum contra filium vel in deum filium, quod fit per ignoranciam. Quod plurimum comittunt !) 25 plebei et rudes christiani. — Maius peccatum est in deum pa- trem, quod fit cum sciencia, sed per infirmitatem. Quod con- tigeritm) in vulgo hominum nobilium vel alias11) provectorumn et excellencium in lumine racionis. — Sed maximum pecca- tum est, quod [fit in]°) spiritum sanctum et cum certa sciencia 30 peccati et cum assistencia donorum spiritus sancti habundancius pro adiutorio proprie infirmitatis et pinguius et?) ex officio et 10 15 20 a) et talis om. ed. b) praepessima ed. c) rursus ed. d) rursum habentes om. ed. e) om. ed. f) corr. A; et — communitatem om. ad. g) appetere ed. h) pro sanctis haberi el. i) et quaecunque mala 35 faciunt, dicunt se bene fecisse. Et haec talis oc. ed. k) licet magnum peccatum sit plebium, qui ex ignorantia peccant in filium dei. Maius oc. ed. 1) ita corr. ab editore; dimittunt corr. sup. lin. A. m) contingit ed. n) h. nob. vel alias om. ed. o) add. A sup. lin. P) sicut pignus ed. 1) Hebr. VI. 4—6. 2) Psalm. LXVIII. 27, l. c. 3) Cf. Psalm. N. 13.
Strana 219
Damnatio meretricis magnae illustratur. 219 ex pacto dei et ex professionea) et ex certo contemptu vel spretub) bonitatis divine et propter quandame) familiaritatem et consuetudinem graciarum etd) carismatum domini Jhesue) et vilescenciaf) bonitatis. Et istud tale et tantum peccatum est et s) iniquitas clericorum et sacerdotum moderni et ultimi seculi. Et talis atque tanta est dampnacio magne meretricis huius, de qua sermo, qui dicit1): „Veni, ostendam tibi dampnacionem meretricis magne“h). Omnia igitur, ut pridem assumptum est, que postea di- cuntur, [f. 251a] exprimunt ipsius dampnacionem et magnam 10 iram dei. Et hoc, quod „sedet super aquas multas“ 2), id est po- pulos multos regit, venit ad dampnacionem eius nimis magnam, cum „durissimum iudicium cum hiis, qui presunt, fiet“ s) et „po- tentes potenter tormenta pacientur“4). Et hoc ipsum, quod ad- dit 5): „Cum qua fornicati sunt et reges [terre] et inebriati sunt] 15 illi, qui inhabitant terram“, simul et hoc, quod infertur 6): „De vino prostitucionis eius“, et illud eciam, quod desertatai) est domus dei per ipsam7), quia ipsa est simul abhominacio in templo deis), velk) ipsa est, que constituit illam abhomina- cionem desolacionis, propter quam spiritus Jhesu, qui effugit 20 fictum et auffert se eciam a cogitacione, que est sine intellectu 9), deseruit suum templum vel domum dei, factam iam domum negociacionis et speluncam latronum 10) atque habitancium1) de- moniorum 11) et septem nequiorum spirituum 12). Mundi sunt enim ipsius oculi secundum prophetam 13) et iniquita te]mm) aspi- cere non potest, quoniam non volens iniquitatem deus ipse est, quare prefata abhominacio dicta est desolacionis, quia rece- dente spiritu Jhesu omnia manent desolata et destructa. Et illud, quod „sedet“14) dulciter quasi in lectum missa 15) id est requiescit super tam horribilissimam bestiam et non hor- 30 25 - — 27) Nota A alia manu. a) dei add. ed. b) spiritu ed. c) generandam (sic) ed. d) om. ed. c) lacuna seq. in A. f) vilescenciam ed. g) om. ed. 1) etc. add. ed. i) deserta ed. k) et ed. 1) habitationem ed. m) ad i. ed. 1) Apoc. XVII. I. 2) Cf. Apoc. XVII. 1. 3) Cf. Sap. VI. 6. 4) Cf. Sap. VI. 7. 5) Apoc. XVII. 2. 6) Apoc. XVII. 2. 7) Cf. Matth. 9) Cf. Sap. I. 5. XXIII. 38 (domus vestra deserta). s) Cf. Dan. IX. 27. 10) Cf. Joan. II. 16 et Matth. XXI. 13. 11) Cf. Apoc. XVIII. 2. 12) Cf. Matth. XII. 45. 13) Cf. Habacuc I. 13. 14) Cf. Apoc. XVII. 3. 15) Cf. A/oc. II. 22: „Et mittam eam in lectum.“ 35 40
Damnatio meretricis magnae illustratur. 219 ex pacto dei et ex professionea) et ex certo contemptu vel spretub) bonitatis divine et propter quandame) familiaritatem et consuetudinem graciarum etd) carismatum domini Jhesue) et vilescenciaf) bonitatis. Et istud tale et tantum peccatum est et s) iniquitas clericorum et sacerdotum moderni et ultimi seculi. Et talis atque tanta est dampnacio magne meretricis huius, de qua sermo, qui dicit1): „Veni, ostendam tibi dampnacionem meretricis magne“h). Omnia igitur, ut pridem assumptum est, que postea di- cuntur, [f. 251a] exprimunt ipsius dampnacionem et magnam 10 iram dei. Et hoc, quod „sedet super aquas multas“ 2), id est po- pulos multos regit, venit ad dampnacionem eius nimis magnam, cum „durissimum iudicium cum hiis, qui presunt, fiet“ s) et „po- tentes potenter tormenta pacientur“4). Et hoc ipsum, quod ad- dit 5): „Cum qua fornicati sunt et reges [terre] et inebriati sunt] 15 illi, qui inhabitant terram“, simul et hoc, quod infertur 6): „De vino prostitucionis eius“, et illud eciam, quod desertatai) est domus dei per ipsam7), quia ipsa est simul abhominacio in templo deis), velk) ipsa est, que constituit illam abhomina- cionem desolacionis, propter quam spiritus Jhesu, qui effugit 20 fictum et auffert se eciam a cogitacione, que est sine intellectu 9), deseruit suum templum vel domum dei, factam iam domum negociacionis et speluncam latronum 10) atque habitancium1) de- moniorum 11) et septem nequiorum spirituum 12). Mundi sunt enim ipsius oculi secundum prophetam 13) et iniquita te]mm) aspi- cere non potest, quoniam non volens iniquitatem deus ipse est, quare prefata abhominacio dicta est desolacionis, quia rece- dente spiritu Jhesu omnia manent desolata et destructa. Et illud, quod „sedet“14) dulciter quasi in lectum missa 15) id est requiescit super tam horribilissimam bestiam et non hor- 30 25 - — 27) Nota A alia manu. a) dei add. ed. b) spiritu ed. c) generandam (sic) ed. d) om. ed. c) lacuna seq. in A. f) vilescenciam ed. g) om. ed. 1) etc. add. ed. i) deserta ed. k) et ed. 1) habitationem ed. m) ad i. ed. 1) Apoc. XVII. I. 2) Cf. Apoc. XVII. 1. 3) Cf. Sap. VI. 6. 4) Cf. Sap. VI. 7. 5) Apoc. XVII. 2. 6) Apoc. XVII. 2. 7) Cf. Matth. 9) Cf. Sap. I. 5. XXIII. 38 (domus vestra deserta). s) Cf. Dan. IX. 27. 10) Cf. Joan. II. 16 et Matth. XXI. 13. 11) Cf. Apoc. XVIII. 2. 12) Cf. Matth. XII. 45. 13) Cf. Habacuc I. 13. 14) Cf. Apoc. XVII. 3. 15) Cf. A/oc. II. 22: „Et mittam eam in lectum.“ 35 40
Strana 220
220 Matthiae de Janov Regulae, l. 111, tr. 6, c. 46. rescit nec considerat, ubi sedet, vel super quo est innixa, quare super corpus peccati1) et opus monstruosum2) dya- boli, dicendums) non est in veritate, nisi fantasma ad modi- cum parensb) solum inhabitantibus terram3), id est hiis6), qui 5 terrena sapiunt, et quorum deus venter estd), qui sunt inimici crucis Christi secundum apostolum vel ewangelistam 4): qui dili- gunt hunc [mundum] et ea, que sunt in mundo, concupiscenciam carnis, id est voluptatem, concupiscenciam oculorum, id est de- lectanture) in pulchritudine et diviciis, id est avariciam seqfu- 1o unturf) et superbiam vite, id est mundi honores et gloriam, et isti sunt Antychristi secundum Johannem prima epistola 1l° g)5). Nam mox ibidem sequitur 6): „Que“, scilicet superbia vite, vo- luptatis et concupiscencia, „non est1) ex patre, sed ex mundo. Et mundus transibiti) et concupiscencia eius. Qui autem facit 15 voluntatem patris deik), manet in eternum. Filioli, novissima hora est“. Et tunc ad propositum: „Et sicut audivistis1), quia Antychristus venitm), nuncu) autem multi sunt, unde scimus, [quia] novissima hora est. Ex°) nobis prodierunt, et non erant ex nobis. Nam si fuissent ex nobis, permansissent utique no- 20 biscum. Sed ut manifestip) sint, quia non sunt omnes ex nobis." Hec ille. Ecce, quomodo Antychristi vel Antychristus non est nisi carnalis christianus, qui amat hunc mundum et qui „terrena sapit“ et sequitur voluptatem, quietam vitam, di- 25 vicias et gloriam et honorariu), quia est „inimicus crucis Christi' secundum totam vitam suam et conversacionem sub nomine christiano, et iste est bestia, et omnesr) simul una bestia capitosa et cornuta et tota monstruosa, corpus peccati secun- dum apostolum 7) vel opus dyaboli secundum Johan[nJem 8). Igi- 30 tur non est ex patre nec in rerum natura est et eciam non est singulariter in sancto populo christiano, quia dominus Jhesus destruxit ipsam et triumphavit in se ipso per crucem. Sed iterum 35 a) dicendo ed. b) patens ed. c) et his ed. d) gloriam seq. in.1. g) 2. cap. ed. sed del. e) delectantur - diviciis om. ed. f) om. ed. h) sunt ed. i) transit biblia. k) hic ex deo est et el. 1) audistis ed. im) in marg. add. A. n) Antichristi nunc multi ed. o) quia ex ed. r) omnis ed. p) manifestum corr. manifesti A. q) honorem ed. 1) Cf. Rom. VI. 6. 2) Cf. I. Joan. III. 8. 3) (f. Apoc. XVII. 8. 4) Cf. Philipp. III. 19 et 18. 3) Cf. I. Joan. II. 15—16. 6) I. Joan. 8) C/. I. Joan. III. 8. 7) Cf. Rom. VI. 6. 40 II. 10—19.
220 Matthiae de Janov Regulae, l. 111, tr. 6, c. 46. rescit nec considerat, ubi sedet, vel super quo est innixa, quare super corpus peccati1) et opus monstruosum2) dya- boli, dicendums) non est in veritate, nisi fantasma ad modi- cum parensb) solum inhabitantibus terram3), id est hiis6), qui 5 terrena sapiunt, et quorum deus venter estd), qui sunt inimici crucis Christi secundum apostolum vel ewangelistam 4): qui dili- gunt hunc [mundum] et ea, que sunt in mundo, concupiscenciam carnis, id est voluptatem, concupiscenciam oculorum, id est de- lectanture) in pulchritudine et diviciis, id est avariciam seqfu- 1o unturf) et superbiam vite, id est mundi honores et gloriam, et isti sunt Antychristi secundum Johannem prima epistola 1l° g)5). Nam mox ibidem sequitur 6): „Que“, scilicet superbia vite, vo- luptatis et concupiscencia, „non est1) ex patre, sed ex mundo. Et mundus transibiti) et concupiscencia eius. Qui autem facit 15 voluntatem patris deik), manet in eternum. Filioli, novissima hora est“. Et tunc ad propositum: „Et sicut audivistis1), quia Antychristus venitm), nuncu) autem multi sunt, unde scimus, [quia] novissima hora est. Ex°) nobis prodierunt, et non erant ex nobis. Nam si fuissent ex nobis, permansissent utique no- 20 biscum. Sed ut manifestip) sint, quia non sunt omnes ex nobis." Hec ille. Ecce, quomodo Antychristi vel Antychristus non est nisi carnalis christianus, qui amat hunc mundum et qui „terrena sapit“ et sequitur voluptatem, quietam vitam, di- 25 vicias et gloriam et honorariu), quia est „inimicus crucis Christi' secundum totam vitam suam et conversacionem sub nomine christiano, et iste est bestia, et omnesr) simul una bestia capitosa et cornuta et tota monstruosa, corpus peccati secun- dum apostolum 7) vel opus dyaboli secundum Johan[nJem 8). Igi- 30 tur non est ex patre nec in rerum natura est et eciam non est singulariter in sancto populo christiano, quia dominus Jhesus destruxit ipsam et triumphavit in se ipso per crucem. Sed iterum 35 a) dicendo ed. b) patens ed. c) et his ed. d) gloriam seq. in.1. g) 2. cap. ed. sed del. e) delectantur - diviciis om. ed. f) om. ed. h) sunt ed. i) transit biblia. k) hic ex deo est et el. 1) audistis ed. im) in marg. add. A. n) Antichristi nunc multi ed. o) quia ex ed. r) omnis ed. p) manifestum corr. manifesti A. q) honorem ed. 1) Cf. Rom. VI. 6. 2) Cf. I. Joan. III. 8. 3) (f. Apoc. XVII. 8. 4) Cf. Philipp. III. 19 et 18. 3) Cf. I. Joan. II. 15—16. 6) I. Joan. 8) C/. I. Joan. III. 8. 7) Cf. Rom. VI. 6. 40 II. 10—19.
Strana 221
Explicatur Apoc. XVII. 3. de muliere „sedente“ super bestiam. 221 ascendit iam, quam aliquando Johannes predixerat „ascensuram de abysso“ 1), id est de fraude Sathane et eius malicia infinita, et „de abysso“, id est de corde a) carnalium christianorum pravo et inscrutabili2) et iam iamque „in interitumb) ibit“3). Jam „vadit in interitum“4) vehementer, utpote ego, qui hec scribo, vidi et valde video, domini veritate me illu- strante, et audio et video mirari super transitu bestie et pre- tericione ipsius velocitata „inhabitantess) terram“ secundum ex- posicionem superius annotatam5), „quorum nomina non sunt scripta in libro vite“6), id est non habent spiritum Jhesu et non diligunt fideliter Jhesum crucifixum a constitucione mundi; „vi- dentes bestiam“7), id est memorantes gloriam, divicias et volup- tatum habundanciam. Et secundum istam disposicionem splen- didam strepitumque in mundi amatoribus christianis et ipsorum prosperos successusd) et felicia et magna opera secundum hoc 15 seculum, multitudinem armatorum forcium, multitudinem num- mJorum, multitudinem actuum sollempnissimorum, singularium personarum et communitatum, ut sunt torneamenta, hasti- ludiae), gloriose et famose correef) ludencium iuvenum et puel- larum, hec, inquam, omnia recordantes ante „in bestia“, id est 20 bestiali populo christiano, preces s isse celeberrime et publice et ubique communiter et in parvis et in magnis, videntesque iam ea non esse et considerantes earum reliquias vehementer deor- sum fluere in interitum, admirantur valde, moventes capita sua et dicentes: „O, quo venerunt iam tales solempnes homines 25 pulchri, largi, leti et floridi, quos in diebus nostris vidimus? Quo modo cessaverunts) iam corree pulchre, leticie communes, magni viri, illustres et fortes? Quare cessaverunt iam minui arti- ficiosissimi reges et milites strennuissimi et multa similia, que ipsi carnales amaverunt?“ Sed quia tempus est iam et iam 30 venit et, ecce, venit tempus, in quo adhuc amplius et velocius hec omnia ibunt et splendor faciesque meretricia huius mundi, ibunt et decurrent in interritum a populo christiano, ideoh) a) cordibus corr. corde A. b) corr. A. c) inhabitantis ed. d) — cessus add. A. in m. alia manu. e) hostiludia corr. hastiludia A; 35 g) cessarunt ed.; ita et infra. 5) choreae ed. hastoludia ed. h) Imo od. 10 1) Cf. Apoc. XVII. 8. 1) Cſ. Apoc. XVII. II. 7) Cf. Apoc. XVII. S. 2) Cf. Jerem. XVII. 9. 3) Cf. Apoc. XVII. 8. 5) v. supra p. 220. 3) Cf. Apoc. XVII. 8. 10
Explicatur Apoc. XVII. 3. de muliere „sedente“ super bestiam. 221 ascendit iam, quam aliquando Johannes predixerat „ascensuram de abysso“ 1), id est de fraude Sathane et eius malicia infinita, et „de abysso“, id est de corde a) carnalium christianorum pravo et inscrutabili2) et iam iamque „in interitumb) ibit“3). Jam „vadit in interitum“4) vehementer, utpote ego, qui hec scribo, vidi et valde video, domini veritate me illu- strante, et audio et video mirari super transitu bestie et pre- tericione ipsius velocitata „inhabitantess) terram“ secundum ex- posicionem superius annotatam5), „quorum nomina non sunt scripta in libro vite“6), id est non habent spiritum Jhesu et non diligunt fideliter Jhesum crucifixum a constitucione mundi; „vi- dentes bestiam“7), id est memorantes gloriam, divicias et volup- tatum habundanciam. Et secundum istam disposicionem splen- didam strepitumque in mundi amatoribus christianis et ipsorum prosperos successusd) et felicia et magna opera secundum hoc 15 seculum, multitudinem armatorum forcium, multitudinem num- mJorum, multitudinem actuum sollempnissimorum, singularium personarum et communitatum, ut sunt torneamenta, hasti- ludiae), gloriose et famose correef) ludencium iuvenum et puel- larum, hec, inquam, omnia recordantes ante „in bestia“, id est 20 bestiali populo christiano, preces s isse celeberrime et publice et ubique communiter et in parvis et in magnis, videntesque iam ea non esse et considerantes earum reliquias vehementer deor- sum fluere in interitum, admirantur valde, moventes capita sua et dicentes: „O, quo venerunt iam tales solempnes homines 25 pulchri, largi, leti et floridi, quos in diebus nostris vidimus? Quo modo cessaverunts) iam corree pulchre, leticie communes, magni viri, illustres et fortes? Quare cessaverunt iam minui arti- ficiosissimi reges et milites strennuissimi et multa similia, que ipsi carnales amaverunt?“ Sed quia tempus est iam et iam 30 venit et, ecce, venit tempus, in quo adhuc amplius et velocius hec omnia ibunt et splendor faciesque meretricia huius mundi, ibunt et decurrent in interritum a populo christiano, ideoh) a) cordibus corr. corde A. b) corr. A. c) inhabitantis ed. d) — cessus add. A. in m. alia manu. e) hostiludia corr. hastiludia A; 35 g) cessarunt ed.; ita et infra. 5) choreae ed. hastoludia ed. h) Imo od. 10 1) Cf. Apoc. XVII. 8. 1) Cſ. Apoc. XVII. II. 7) Cf. Apoc. XVII. S. 2) Cf. Jerem. XVII. 9. 3) Cf. Apoc. XVII. 8. 5) v. supra p. 220. 3) Cf. Apoc. XVII. 8. 10
Strana 222
222 Matthiae de Janov Regulae, l. III, tr. 6, c. 46 et 47. 10 huiusmodia) amatores amplius adhuc mirabuntur, videntes, „que erat et non est“ 1). Hec vero „bestia“, id est bestialis vita christianorum amancium hoc seculum, dicta est habere septem capita 2). Et hoc vel propter septem nequiores spiritus 3), id est pessimas „nequicias in celestibus“4), id est in christianis [f. 251bl, quibus agitata est illorum multitudo, vel propter septem capitalia vicia, in quibus residet, et ipsa sunt „septem montes“ 5) omnium pec- catorum aliorum. Et decem cornua, id est universa expun- gnancia decem dei precepta seu obviancia ex adverso decem preceptis domini Jhesu Christi, quemadmodum supra est de- claratum 6). Capitulum quadragesimum septimumb). /Inanis gloria nobilium. Arma, item et habitus virorum et mulierum monstrſulosus accomodatus ad cornualc). Adhuc iterum est notandum, quod iuxta superius decla- rata facies ista et exterior disposicio ac splendor rerum mun- dialium exquisite adinventa, conposita et ordinata pro voluptate carnis, concupiscencia oculorum et superbia vite7) a christianis 20 mundi amatoribus, quos wlgo vocamus seculares, est larva be- stialis seu figura cornute bestie. Secundum quod eciam hoc manifeste designant signa extrinseca bestiam illam integrancia. Verbi gracia: primum in istis nobilibus scutariis, qui honorem et gloriam suam ponunt in suis patribus car- 25 nalibus, sed nequaquam in Christo Jhesu et clam publiceque contendunt pro generositate sua magis quam pro eo, ut sint de genere Jhesu Christi; in tantum vero efferbent pro amore illorum, ut ad usque actus sine omni proverbio bestiales pro- rumpantd), pro eo exicialiter se trucidantes, duella subeuntes, 30 cum hastis acutis, et nudi vel fere nudie) sese invadentes; et hoc deliberate magno tempore previo pro consiliis habendisf), 15 a) mundi ed. b) ita A in m.: Cap.m XLVII (duabus manibus). c) ita inscribitur in ed. e) vel fervidi ed. d) prorumpunt A. 1) -n- sup. lin. add. A. 35 1) Cf. Apoc. XVII. 8. 4) Cf. Ephes. VI. 12. 7) Cf. I. Joan. II. 16. 2) Cf. Apoc. XVII. 3. 5) Cf. Apoc. XVII. 9. 3) Cf. Matth. XII. 45. ) v. supra �. 128 ct 209.
222 Matthiae de Janov Regulae, l. III, tr. 6, c. 46 et 47. 10 huiusmodia) amatores amplius adhuc mirabuntur, videntes, „que erat et non est“ 1). Hec vero „bestia“, id est bestialis vita christianorum amancium hoc seculum, dicta est habere septem capita 2). Et hoc vel propter septem nequiores spiritus 3), id est pessimas „nequicias in celestibus“4), id est in christianis [f. 251bl, quibus agitata est illorum multitudo, vel propter septem capitalia vicia, in quibus residet, et ipsa sunt „septem montes“ 5) omnium pec- catorum aliorum. Et decem cornua, id est universa expun- gnancia decem dei precepta seu obviancia ex adverso decem preceptis domini Jhesu Christi, quemadmodum supra est de- claratum 6). Capitulum quadragesimum septimumb). /Inanis gloria nobilium. Arma, item et habitus virorum et mulierum monstrſulosus accomodatus ad cornualc). Adhuc iterum est notandum, quod iuxta superius decla- rata facies ista et exterior disposicio ac splendor rerum mun- dialium exquisite adinventa, conposita et ordinata pro voluptate carnis, concupiscencia oculorum et superbia vite7) a christianis 20 mundi amatoribus, quos wlgo vocamus seculares, est larva be- stialis seu figura cornute bestie. Secundum quod eciam hoc manifeste designant signa extrinseca bestiam illam integrancia. Verbi gracia: primum in istis nobilibus scutariis, qui honorem et gloriam suam ponunt in suis patribus car- 25 nalibus, sed nequaquam in Christo Jhesu et clam publiceque contendunt pro generositate sua magis quam pro eo, ut sint de genere Jhesu Christi; in tantum vero efferbent pro amore illorum, ut ad usque actus sine omni proverbio bestiales pro- rumpantd), pro eo exicialiter se trucidantes, duella subeuntes, 30 cum hastis acutis, et nudi vel fere nudie) sese invadentes; et hoc deliberate magno tempore previo pro consiliis habendisf), 15 a) mundi ed. b) ita A in m.: Cap.m XLVII (duabus manibus). c) ita inscribitur in ed. e) vel fervidi ed. d) prorumpunt A. 1) -n- sup. lin. add. A. 35 1) Cf. Apoc. XVII. 8. 4) Cf. Ephes. VI. 12. 7) Cf. I. Joan. II. 16. 2) Cf. Apoc. XVII. 3. 5) Cf. Apoc. XVII. 9. 3) Cf. Matth. XII. 45. ) v. supra �. 128 ct 209.
Strana 223
De decem cornibus bestiae Apoc. in habitu moderno. 223 ubi scitum est de necessitate unum eorum interire et descen- dere ad infernum 1); qui quandoque hoc faciunt pro sua gloria, quandoque pro amore suarum amasiarum. Et quis vigilans super se, non ista videat, quod animi istorum talium non sunt homi- num et omnino non christianorum, sed bestiarum ferocium et sine racione? Et ut dicere ceperam, mox omnis habitus talium ex- terior formatur pari modo, scilicet secundum bestiam cornutam in vestitu et in membris. In membris dico, nam faciunt sibi cornua de crinibus, in barbis eorum faciunt cornua, de cesarie 10 in fronte, per modum cornium cesariem contorquentes, suam naturam crinium simul et virorum motu non racionis, sed pro- prie bestiali transformantes, duo cornua in pedibus rostra de corio facientes, duo cornua in cubitis manuum, de panno sibi- met monstruosas manicas figurantes. Et si velis accipere ac 15 attendere, quo modo dei sapiencia iustificatur in filiis suis 2), ut sint decem cornua bestie sepedicte expresse designata, adde precedentibus octo cornibusa) unum cornu, quod formatur ad capucium in summitate capitis, et tunc habitis novem cornubus, jam solum unum et decimum erit inquirendum. Et vade et 20 considera istorum cultellos, quales habent vel qualiter solent eos deportare, quos solent „deca“b), captum a teutunicoc), nun- cupare, et invenies sane non esse cultellum, sed cornu deci- mum; per omnia ipsum reperies, habet enim et formam ipsius cornus et officium: formam quidem, quia totum est teresd) a 25 manubrio uniformiter difformi tenuitate concludens in aculeum per omnia in figuram cornus; officium autem illius dece vel dicti instrumenti nequaquam est cultellorum, scilicet incidere vel dividere gulam vel alia, sed solum puncturam facere et irremediabiliter et inpetuose occidere ad modum cornuum, quee) 30 gerunt ferocissime bestie inpetuose ad discerpendum. Quodsi forte tibi magis placet dimissa corneta, alias relu- pendiof), quia illud et honesti sanctique viri deportant, estque 5 9) De X cornibus (et alia manu) in habitu christianorum A. a) cornuis A et ed. b) deca corr. deka A in m.; dycam ed.; ita et 35 d) tres corr. teres A. c) quos A. f) relui- infra. c) teutonico ed. pendio corr. relupendio l. 1) Cf. Matth. NI. 23 (usque in infernum descendere). 2) (f. Matth. XI. 10.
De decem cornibus bestiae Apoc. in habitu moderno. 223 ubi scitum est de necessitate unum eorum interire et descen- dere ad infernum 1); qui quandoque hoc faciunt pro sua gloria, quandoque pro amore suarum amasiarum. Et quis vigilans super se, non ista videat, quod animi istorum talium non sunt homi- num et omnino non christianorum, sed bestiarum ferocium et sine racione? Et ut dicere ceperam, mox omnis habitus talium ex- terior formatur pari modo, scilicet secundum bestiam cornutam in vestitu et in membris. In membris dico, nam faciunt sibi cornua de crinibus, in barbis eorum faciunt cornua, de cesarie 10 in fronte, per modum cornium cesariem contorquentes, suam naturam crinium simul et virorum motu non racionis, sed pro- prie bestiali transformantes, duo cornua in pedibus rostra de corio facientes, duo cornua in cubitis manuum, de panno sibi- met monstruosas manicas figurantes. Et si velis accipere ac 15 attendere, quo modo dei sapiencia iustificatur in filiis suis 2), ut sint decem cornua bestie sepedicte expresse designata, adde precedentibus octo cornibusa) unum cornu, quod formatur ad capucium in summitate capitis, et tunc habitis novem cornubus, jam solum unum et decimum erit inquirendum. Et vade et 20 considera istorum cultellos, quales habent vel qualiter solent eos deportare, quos solent „deca“b), captum a teutunicoc), nun- cupare, et invenies sane non esse cultellum, sed cornu deci- mum; per omnia ipsum reperies, habet enim et formam ipsius cornus et officium: formam quidem, quia totum est teresd) a 25 manubrio uniformiter difformi tenuitate concludens in aculeum per omnia in figuram cornus; officium autem illius dece vel dicti instrumenti nequaquam est cultellorum, scilicet incidere vel dividere gulam vel alia, sed solum puncturam facere et irremediabiliter et inpetuose occidere ad modum cornuum, quee) 30 gerunt ferocissime bestie inpetuose ad discerpendum. Quodsi forte tibi magis placet dimissa corneta, alias relu- pendiof), quia illud et honesti sanctique viri deportant, estque 5 9) De X cornibus (et alia manu) in habitu christianorum A. a) cornuis A et ed. b) deca corr. deka A in m.; dycam ed.; ita et 35 d) tres corr. teres A. c) quos A. f) relui- infra. c) teutonico ed. pendio corr. relupendio l. 1) Cf. Matth. NI. 23 (usque in infernum descendere). 2) (f. Matth. XI. 10.
Strana 224
224 Matthiae de Janov Regulae, 1. III, tr. 6, c. 47 et 48. figuracio humiliacionis capitis et ad terram demissi 1) vel reflexi hominum ante deum et eciam alias utile ad caput in tempore oportuno intorquendum, non conputataque ipsa inter decem cor- nua bestie, accipe gladium istorum crudelium hominum pro decimo cornu et considera, quod in tempore presenti, regno huic bestie coaptato, gladios, solum ad bella exercenda pro republica regenda et defendenda fabricatos et concessos omnes passim secundum crudelitatem suoruma) volunt [deferre et de facto deferunt semper fere et ubique, iuvenes de annis XIII, pueri, sicut senes de annis amplius quam LXXXb), sacer- dotes, clerici et monachi, rustici, servi et milites. Sed et mira- bilius hiis video, quod et mulieres, transformato animo, et hine gladios portant inpudenter et crudelissime concertant, tempore et loco eis occurrente. Heedeme) quoque mulieres mirabili dispensacione et ipse cornute esse voluerunt in habitu extrinseco, quatenus similiter et ipse se de integritate bestie esse publice demon- strarent, quoniam in capitibus suis velamina arte quadam et non sine magno labore figurant, sic ut tria ad minus acuta cor- 20 nua, unum supra frontem, alia altrinsecusd) in vertice earum capitis eminerent. Et dehinc duo alia cornua in pectore de subactis uberibus suis, magnae) eminencia earum ingrossata, etsi alias tantumdem eminencie [f. 252a] ex natura non habe- bant, tamen saltem ex forma tunicarum et addicione vanitatis 25 et vestium aliarum eadem cornua suif) pectoris in altum eri- gebant. Postea quomodo mulieres in pedibus eciams) cornua deferant longis et rostratis calceis multiplicatis, adhuc est notum hodie intuenti. 5 10 15 a) ita A et ed. b) octodecim ed. c) Hae eaedem ed. g) et ed. 10 secus A. e) magis ed. f) ras. A. 1) Cf. Isaiac XLIN. 23. d) alterin-
224 Matthiae de Janov Regulae, 1. III, tr. 6, c. 47 et 48. figuracio humiliacionis capitis et ad terram demissi 1) vel reflexi hominum ante deum et eciam alias utile ad caput in tempore oportuno intorquendum, non conputataque ipsa inter decem cor- nua bestie, accipe gladium istorum crudelium hominum pro decimo cornu et considera, quod in tempore presenti, regno huic bestie coaptato, gladios, solum ad bella exercenda pro republica regenda et defendenda fabricatos et concessos omnes passim secundum crudelitatem suoruma) volunt [deferre et de facto deferunt semper fere et ubique, iuvenes de annis XIII, pueri, sicut senes de annis amplius quam LXXXb), sacer- dotes, clerici et monachi, rustici, servi et milites. Sed et mira- bilius hiis video, quod et mulieres, transformato animo, et hine gladios portant inpudenter et crudelissime concertant, tempore et loco eis occurrente. Heedeme) quoque mulieres mirabili dispensacione et ipse cornute esse voluerunt in habitu extrinseco, quatenus similiter et ipse se de integritate bestie esse publice demon- strarent, quoniam in capitibus suis velamina arte quadam et non sine magno labore figurant, sic ut tria ad minus acuta cor- 20 nua, unum supra frontem, alia altrinsecusd) in vertice earum capitis eminerent. Et dehinc duo alia cornua in pectore de subactis uberibus suis, magnae) eminencia earum ingrossata, etsi alias tantumdem eminencie [f. 252a] ex natura non habe- bant, tamen saltem ex forma tunicarum et addicione vanitatis 25 et vestium aliarum eadem cornua suif) pectoris in altum eri- gebant. Postea quomodo mulieres in pedibus eciams) cornua deferant longis et rostratis calceis multiplicatis, adhuc est notum hodie intuenti. 5 10 15 a) ita A et ed. b) octodecim ed. c) Hae eaedem ed. g) et ed. 10 secus A. e) magis ed. f) ras. A. 1) Cf. Isaiac XLIN. 23. d) alterin-
Strana 225
Signa horrendae Babylonis in vestitu muliebri et virili impudico. 225 Capitulum quadragesimum octavum2). Signa horrendae Babilonis in vestitu muliebri et virili impudico] b). Deinde consideratoc) reliquo vestitu illorum secu- larium, et presertim curiensium atque burgensium, in quibus principaliter misterium bestie istius horrende adinpletur et figura descripta animorum terribilis eciam extra patulod) est diffusa secundum sermonem, qui scriptus est 1): „Prodiit ex adipe ini- quitas eorum, transierunt in affectum cordis“, admiretur sa- piencia divina valde iustificari in filiis suis 2) et veritas scripture 10 divine valde nimis adinpleri3). Inest namque illud animalibus fortiter a natura et precipue hominibus, ut, quales sunt in animo intrinsecus, tales foris demonstrentur, iuxta dictum illud 4): „In- pudicus enim oculus inpudici cordis est nunccius“, et dominus in ewangelio 5): „Ex habundancia cordis os loquitur“, atque 15 Aristoteles 6): „Sunt ergo ea, que sunt in voce, earume), que sunt in anima, passionum1) note.“ Ut igitur, quod veraciter iam meretrix magna super be- stiam horribilem quiescats) 7), intelligatur, primum hoc dili- genter ponderetur, quod horrendum aspectu visuque indignis- 20 simum in isto tempore bestie tali deputato in habitu[m] christia- norum talium pertransivit et adhuc conspicatur currere, vide- licet ils ta inpudicissima, tam in mulieribus quam in viris, facies, ita ut omnish), qui mente christiana vigilat, cum talia viderit, necesse est, ut memoretur, non aliud esse presens seculum nisi 25 tempus horrende Babylonis, magne matris fornicacionum terre 8), in conparacione cuius Sodoma et Gomora sunt invente iuste et castiores. Nam est nunc videre mulieres, et paulo ante multo amplius, ita inpudice vestitas procedere communiter om- 30 5 a) ita A in m.: Cap.m XLVIII (duabus manibus). b) ita inscr. in ed. c) considerata (sic) A. d) paulo corr. patulo A; sit seq. A et ed. e) eorum ed. f) passionabilium ed. h) omnes — g) quiescat A et ed. vigilant — vident ed. 1) Psalm. LXXII. 7. 2) Cf. Matth. XI. 19 (et iustificata est sapientia 35 a filiis suis). 3) Cf. Joan. XIII. 18 (ut adimpleatur scriptura). 4) de biblia 5) Matth. XII. 34. non provenit. 6) (f. Aristotelis Natur. I. III, c. III, 7 Cf. Apoc. XVII. 3. s) Cf. ed. Paris (Didot). t. II. p. 275—6 (sensus). Apoc. XVII. 5. KYBAI.: M. de Janov Regulac, IV. 15
Signa horrendae Babylonis in vestitu muliebri et virili impudico. 225 Capitulum quadragesimum octavum2). Signa horrendae Babilonis in vestitu muliebri et virili impudico] b). Deinde consideratoc) reliquo vestitu illorum secu- larium, et presertim curiensium atque burgensium, in quibus principaliter misterium bestie istius horrende adinpletur et figura descripta animorum terribilis eciam extra patulod) est diffusa secundum sermonem, qui scriptus est 1): „Prodiit ex adipe ini- quitas eorum, transierunt in affectum cordis“, admiretur sa- piencia divina valde iustificari in filiis suis 2) et veritas scripture 10 divine valde nimis adinpleri3). Inest namque illud animalibus fortiter a natura et precipue hominibus, ut, quales sunt in animo intrinsecus, tales foris demonstrentur, iuxta dictum illud 4): „In- pudicus enim oculus inpudici cordis est nunccius“, et dominus in ewangelio 5): „Ex habundancia cordis os loquitur“, atque 15 Aristoteles 6): „Sunt ergo ea, que sunt in voce, earume), que sunt in anima, passionum1) note.“ Ut igitur, quod veraciter iam meretrix magna super be- stiam horribilem quiescats) 7), intelligatur, primum hoc dili- genter ponderetur, quod horrendum aspectu visuque indignis- 20 simum in isto tempore bestie tali deputato in habitu[m] christia- norum talium pertransivit et adhuc conspicatur currere, vide- licet ils ta inpudicissima, tam in mulieribus quam in viris, facies, ita ut omnish), qui mente christiana vigilat, cum talia viderit, necesse est, ut memoretur, non aliud esse presens seculum nisi 25 tempus horrende Babylonis, magne matris fornicacionum terre 8), in conparacione cuius Sodoma et Gomora sunt invente iuste et castiores. Nam est nunc videre mulieres, et paulo ante multo amplius, ita inpudice vestitas procedere communiter om- 30 5 a) ita A in m.: Cap.m XLVIII (duabus manibus). b) ita inscr. in ed. c) considerata (sic) A. d) paulo corr. patulo A; sit seq. A et ed. e) eorum ed. f) passionabilium ed. h) omnes — g) quiescat A et ed. vigilant — vident ed. 1) Psalm. LXXII. 7. 2) Cf. Matth. XI. 19 (et iustificata est sapientia 35 a filiis suis). 3) Cf. Joan. XIII. 18 (ut adimpleatur scriptura). 4) de biblia 5) Matth. XII. 34. non provenit. 6) (f. Aristotelis Natur. I. III, c. III, 7 Cf. Apoc. XVII. 3. s) Cf. ed. Paris (Didot). t. II. p. 275—6 (sensus). Apoc. XVII. 5. KYBAI.: M. de Janov Regulac, IV. 15
Strana 226
226 Matthiae de Janov Regulae, l. 11I, tr. 6, c. 48. nes in publicum, ut quasi inposibile est vel fuit, quin inspector ipsaruma) non efferberet in luxuriam, per carnem earum denu- datam concitatus, similiter viris e contrario inpudicissime amictis tantumdem luxurie viceversa aspectui mulierum propinantibus, ut nulla vel vix casta mulier inspicere viros pot ulerit sic luxu- riose figuratos, quin ad libidinem non igniretur violenter. Quo- rum testis omnium assisto, qui hec scribo. Mulieres suas vestes a superius ita precisas in orificiis atque latas publice deportabant et deportant, quod pene usque 10 ad medietatem denudatorum uberum earum carnem splendidam quilibet conspex er it manifeste et ubique, ita in templis dei coram sacerdotibus et clericis, sicut et in foro, sed multo tamen in domo amplius. Et illud, quod erat in eis residuum uberum coopertum, hoc erat, ut paulo ante dictum est, ita eminens in- 15 grossatum artificiose et subactum, quod quasi duo cornua in pectoribus appare rejnt b). Dehinc id, quod mulierum luxuria a superius et in mam- mis 6) exercebat, hoc viri vel simile inferius in lumbis nimis libidinose et inpudice adaugebant, quoniam vestes virorum ad 20 nates d) ita erant precise et acurtate, similiter ad medium geni- talium, notabiliter veretro longius prominente. Verum, ut am- plius viri quam mulieres inpudicicie se exhiberent, ut in pluri- bus, vix modicum genitalium manebat tunica vel mantello aut, ut vulgo dicitur, „joppa“ manebat coopertum. In hoc tamen 25 honestati deferebant, quod sic prominens suum veretrum et genitalia nolebante) hominibus ita prorsus denudatum ostentare, sed eodemf) panno, de quo habebant caligas suas, circumdari procurabant, licet pauci eorum pro honestate aut verecundia ids) faciebant, quin non pro eo, ut veluti pro mulieribus dic- 30 tum est, ut sic subacta sua genitalia melius ingrossare nt] panno circumsuta, bombicem vel pannum quemqueb) studiose appo- nendo, quatenus ita se habere magnum veretrum atque geni- talia mulieribus in publico, in ecclesiis precipue et in foro, de- monstrarent, congruam vicem mulieribus lascivis rependendo. Verumptamen in eo me talibus pluries compati oportebat, quod scilicet, dum ita vestibus curtis et precisis nimium non mo- 5 35 a) earum ed. b) apparerent ed. c) in manus (sic) ed. d) natos 5) de eodem ed. (sic) A. c) nolebant — de quo om. ed. (sia). 2) om. ed. h) quandoque el.
226 Matthiae de Janov Regulae, l. 11I, tr. 6, c. 48. nes in publicum, ut quasi inposibile est vel fuit, quin inspector ipsaruma) non efferberet in luxuriam, per carnem earum denu- datam concitatus, similiter viris e contrario inpudicissime amictis tantumdem luxurie viceversa aspectui mulierum propinantibus, ut nulla vel vix casta mulier inspicere viros pot ulerit sic luxu- riose figuratos, quin ad libidinem non igniretur violenter. Quo- rum testis omnium assisto, qui hec scribo. Mulieres suas vestes a superius ita precisas in orificiis atque latas publice deportabant et deportant, quod pene usque 10 ad medietatem denudatorum uberum earum carnem splendidam quilibet conspex er it manifeste et ubique, ita in templis dei coram sacerdotibus et clericis, sicut et in foro, sed multo tamen in domo amplius. Et illud, quod erat in eis residuum uberum coopertum, hoc erat, ut paulo ante dictum est, ita eminens in- 15 grossatum artificiose et subactum, quod quasi duo cornua in pectoribus appare rejnt b). Dehinc id, quod mulierum luxuria a superius et in mam- mis 6) exercebat, hoc viri vel simile inferius in lumbis nimis libidinose et inpudice adaugebant, quoniam vestes virorum ad 20 nates d) ita erant precise et acurtate, similiter ad medium geni- talium, notabiliter veretro longius prominente. Verum, ut am- plius viri quam mulieres inpudicicie se exhiberent, ut in pluri- bus, vix modicum genitalium manebat tunica vel mantello aut, ut vulgo dicitur, „joppa“ manebat coopertum. In hoc tamen 25 honestati deferebant, quod sic prominens suum veretrum et genitalia nolebante) hominibus ita prorsus denudatum ostentare, sed eodemf) panno, de quo habebant caligas suas, circumdari procurabant, licet pauci eorum pro honestate aut verecundia ids) faciebant, quin non pro eo, ut veluti pro mulieribus dic- 30 tum est, ut sic subacta sua genitalia melius ingrossare nt] panno circumsuta, bombicem vel pannum quemqueb) studiose appo- nendo, quatenus ita se habere magnum veretrum atque geni- talia mulieribus in publico, in ecclesiis precipue et in foro, de- monstrarent, congruam vicem mulieribus lascivis rependendo. Verumptamen in eo me talibus pluries compati oportebat, quod scilicet, dum ita vestibus curtis et precisis nimium non mo- 5 35 a) earum ed. b) apparerent ed. c) in manus (sic) ed. d) natos 5) de eodem ed. (sic) A. c) nolebant — de quo om. ed. (sia). 2) om. ed. h) quandoque el.
Strana 227
Vestitus impudicus mulierum virorumque describitur. 227 dice super anum, a retroa) ano quasi totaliter a vestibus denudato, solum panno caligarum locum lienis vel secreto foramine mea- tus stercorum operiente, contigit pluries, quod ipsis insciis idemb) pannus ruptus vel dissutuse), quia ipsum nimis et quasi pellem in tympanis violenter distendebant, talium anum nudum simul et virilia denudata publice, in ecclesia vel in foro, palam om- nibus nolentibus inspicere ostendebant. Enimvero illud erat plerumqued) contingense), dum incuſm]bebat ipsisf) neces- sitas inclinares) vel genu unum aut ambo, vel coram feminis vel coram deo in ecclesia, quia pannus erat calligarum et super 10 genitalia nimis violenter distentus, ruptus pre violencia suturis aut h) panni plenitudine [f. 252b] excuciebatur ad prospectum hominum nudum veretrum vel lien, anus, aut ambo, et quan- doque solum unum denudatum genitale. In hoc tamen legales se ostendebant, quod pro tali successu rubor eos facile per- 15 fundebat. Cum igitur ista talia communiter in christiano populo agebantur, quondam gente sancta, regali sacerdocio, populo acquisicionis, ut omnem virtutemi) et omnemk) honestatem Jhesu, dei et domini virtutum, in hoc mundo nuncciaret et in 20 se demonstraret 1), nichilominus tamen ita sceleste, ita invere- cunde et inpudice ista communitatem possidebant et princi- paliter curias magnatorum et multitudines civitatum, ubi alias inesse debuerat locus magni honoris et maxime mundicie et honestatis: quis ista ex alto racionis et spiritus Jhesu luminis 25 prospiciens, non discernat et iudicet, non hec esse non solum christianorum, sed [nec] hominum quorumcumque1) gencium cy- nicorumm) et barbarorum, qui modicum licet lumen adhuc") ob- tineant racionis? Quis sapiens 2) non dicat ista talia esse solum bestiarum°) canumque, qui non norunt verecundiam neque?) ul- 30 lam honestatem? Quis non excecatus a malicia sua 3), legens scripturam, quam tractamus, puta de muliere fornicaria sedente super bestiam coccineam, capitosam et cornutam, horribilem a) a retris A. b) quod insciis iidem ed. c) dissitus (sic) A. d) erat de plerumque (corr. et plerumque) A. e) continget A ct ed. 35 f) illis ed. 8) inclinari A. 1) a ed. i) veritatem ed. k) om. ed. 1) quarumcunque ed. m) ita ed.; stenicorum A. n) licet adhuc tamen ed. o) ras. A. P) nec ed. 1) Cf. I. Petri II. 9. 2) phrasis biblica communis. 3) Cf. Sap. II. 21. 15
Vestitus impudicus mulierum virorumque describitur. 227 dice super anum, a retroa) ano quasi totaliter a vestibus denudato, solum panno caligarum locum lienis vel secreto foramine mea- tus stercorum operiente, contigit pluries, quod ipsis insciis idemb) pannus ruptus vel dissutuse), quia ipsum nimis et quasi pellem in tympanis violenter distendebant, talium anum nudum simul et virilia denudata publice, in ecclesia vel in foro, palam om- nibus nolentibus inspicere ostendebant. Enimvero illud erat plerumqued) contingense), dum incuſm]bebat ipsisf) neces- sitas inclinares) vel genu unum aut ambo, vel coram feminis vel coram deo in ecclesia, quia pannus erat calligarum et super 10 genitalia nimis violenter distentus, ruptus pre violencia suturis aut h) panni plenitudine [f. 252b] excuciebatur ad prospectum hominum nudum veretrum vel lien, anus, aut ambo, et quan- doque solum unum denudatum genitale. In hoc tamen legales se ostendebant, quod pro tali successu rubor eos facile per- 15 fundebat. Cum igitur ista talia communiter in christiano populo agebantur, quondam gente sancta, regali sacerdocio, populo acquisicionis, ut omnem virtutemi) et omnemk) honestatem Jhesu, dei et domini virtutum, in hoc mundo nuncciaret et in 20 se demonstraret 1), nichilominus tamen ita sceleste, ita invere- cunde et inpudice ista communitatem possidebant et princi- paliter curias magnatorum et multitudines civitatum, ubi alias inesse debuerat locus magni honoris et maxime mundicie et honestatis: quis ista ex alto racionis et spiritus Jhesu luminis 25 prospiciens, non discernat et iudicet, non hec esse non solum christianorum, sed [nec] hominum quorumcumque1) gencium cy- nicorumm) et barbarorum, qui modicum licet lumen adhuc") ob- tineant racionis? Quis sapiens 2) non dicat ista talia esse solum bestiarum°) canumque, qui non norunt verecundiam neque?) ul- 30 lam honestatem? Quis non excecatus a malicia sua 3), legens scripturam, quam tractamus, puta de muliere fornicaria sedente super bestiam coccineam, capitosam et cornutam, horribilem a) a retris A. b) quod insciis iidem ed. c) dissitus (sic) A. d) erat de plerumque (corr. et plerumque) A. e) continget A ct ed. 35 f) illis ed. 8) inclinari A. 1) a ed. i) veritatem ed. k) om. ed. 1) quarumcunque ed. m) ita ed.; stenicorum A. n) licet adhuc tamen ed. o) ras. A. P) nec ed. 1) Cf. I. Petri II. 9. 2) phrasis biblica communis. 3) Cf. Sap. II. 21. 15
Strana 228
228 Matthiae de Janov Regulae, 1. III, tr. 6, c. 48 et 49. eta) monstruosam, non intelligat ipsius tempus instare et mi- sterium adinpleri? Capitulum quadragesimum nonumb). [Nobilium et magnatum in populo vestitus monstruosus signum 5 est bestiae mysticae dominantis in ccclesia, cum quo insignia corumdem conveniunt/c). 15 30 Sed adhuc, obsecro, hic non pigeat contemplari in hoc tempore pro declaracione propositi huius de bestia cornuta, ex cornuto populo conpacta, intus etd) foris cornibus deformata, 10 et cum ad hoc videndum modernum seculum et vulgus inexi- stens diligencius studuerimus intueri, et ipsius indumenta, ut, qui videre mentes nequimus, habitum extrinsecum iudicemus; et tamen [si hoc factum fecerimus diligenter, non aliud erit nisi istam misticam bestiam monstruosamque admirari. —Nam vestis nulla placet talibus, nisi tota cornuta vel cornuata et tota peregrina 1) preter dictamen christiane racionis honestatemque religionis. In tantum namque, in quantum natura panni potest supportare e), scindunt ubique in vestimentis cornua. Etenim cornua formant in fimbriis, cornua in orificiis, cornua in manicis per 20 totum ita, ut manus captivasf) inpeditasque sibi faciant, cornua in plicis undiquaque, cornua ante, cornua retro, et quatenus cor- nua magis appareant, pannos ad hoc coaptant colorum va- riorum. In vestimento vero simplici et de panno eodem for- mato ambulare iam rude et indecens s) communiter reputant1). 25 Sed tota vestis varia et discolor esse oportet, quod si assit pellis lupina vel orsina vel leopartina aut alia huiusmodi, ut pilis sic, prout sunt, foras eiectis se ostentent, ut sic i), quanto magis possint, forent similiores bestie, hoc eisdem supra modum vi- detur esse bonum et honestum. Accedit adhuc opus plumariumk), quo d procurant sibi formari per artifices, capita bestiarum, aves, canes, lepores et similia infinita. Hoc tamen racionabiliter ad propositum accedit admirandum, quod huiusmodi ut plurimum et quasi per omnia a) om. ad. b) Cap.m XLIX. A in m. dy in A ; c) ila inscr. in ad. 35 et el. e) sustentare, supportare ed. 1) compositas ed. s) nude viden- k) plumarum ed. tes (sic) ed. 1) reputarent (sic) A. i) om. ed. 1) Cf. Sophon. I. 8 (veste peregrina).
228 Matthiae de Janov Regulae, 1. III, tr. 6, c. 48 et 49. eta) monstruosam, non intelligat ipsius tempus instare et mi- sterium adinpleri? Capitulum quadragesimum nonumb). [Nobilium et magnatum in populo vestitus monstruosus signum 5 est bestiae mysticae dominantis in ccclesia, cum quo insignia corumdem conveniunt/c). 15 30 Sed adhuc, obsecro, hic non pigeat contemplari in hoc tempore pro declaracione propositi huius de bestia cornuta, ex cornuto populo conpacta, intus etd) foris cornibus deformata, 10 et cum ad hoc videndum modernum seculum et vulgus inexi- stens diligencius studuerimus intueri, et ipsius indumenta, ut, qui videre mentes nequimus, habitum extrinsecum iudicemus; et tamen [si hoc factum fecerimus diligenter, non aliud erit nisi istam misticam bestiam monstruosamque admirari. —Nam vestis nulla placet talibus, nisi tota cornuta vel cornuata et tota peregrina 1) preter dictamen christiane racionis honestatemque religionis. In tantum namque, in quantum natura panni potest supportare e), scindunt ubique in vestimentis cornua. Etenim cornua formant in fimbriis, cornua in orificiis, cornua in manicis per 20 totum ita, ut manus captivasf) inpeditasque sibi faciant, cornua in plicis undiquaque, cornua ante, cornua retro, et quatenus cor- nua magis appareant, pannos ad hoc coaptant colorum va- riorum. In vestimento vero simplici et de panno eodem for- mato ambulare iam rude et indecens s) communiter reputant1). 25 Sed tota vestis varia et discolor esse oportet, quod si assit pellis lupina vel orsina vel leopartina aut alia huiusmodi, ut pilis sic, prout sunt, foras eiectis se ostentent, ut sic i), quanto magis possint, forent similiores bestie, hoc eisdem supra modum vi- detur esse bonum et honestum. Accedit adhuc opus plumariumk), quo d procurant sibi formari per artifices, capita bestiarum, aves, canes, lepores et similia infinita. Hoc tamen racionabiliter ad propositum accedit admirandum, quod huiusmodi ut plurimum et quasi per omnia a) om. ad. b) Cap.m XLIX. A in m. dy in A ; c) ila inscr. in ad. 35 et el. e) sustentare, supportare ed. 1) compositas ed. s) nude viden- k) plumarum ed. tes (sic) ed. 1) reputarent (sic) A. i) om. ed. 1) Cf. Sophon. I. 8 (veste peregrina).
Strana 229
Nobilium vestitus monstruosus atque signa hereditaria. 229 malunt in formis bestialibus vel avium aut aliorum ifrjraciona- bilium similitudinibus se depingere quam aliis quibuslibet figuris, quea) bestias non signant. Et in tantum invaluit ista effusio monstruosa et bestialis in tempore regni bestie, quod nisi quis aliquid cornuti et pere- grini atque difformis in se ostenderet, non crederetur nobilis vel curiensis vel honestus, et quanto notabilior et generosion in re publica christiana, tanto in talibus factis monstruosis ma- gis glorians et occupatus, precipue in rectoribus et do- minis communitatum ad ostendendum manifeste, quod illa 10 bestia mistica regimen et dominium in ecclesia convicit (sic) et occupavit, tamquam singularis ferus et aper de silva ipsam de- vastando 1), ab inhabitatore suo 2), spiritu sancto videlicet, quoad hoc et ad tempus desertatamb) in manibus crudelium domi- norum. Inde eciam, quod et tales nobiles et rectores, quatenus maxime et supra modum exprimant illam bestiam monstruo- sam, quod quedam sua signa, que in vulgo Bohemorum dicitur „klenot“ et in lingua theutunica „herb“c), quod in latino potest dici signum hereditarium vel paternum, talia adinvene- 20 runt et elegerunt, ut quasi per omnia videantur illam bestiam notam inter se divisisse. Unus namque portat canem vel caput eius, alius lupum vel pedes, alius aprum vel caput ipsius, item alius equum medium vel caput ipsius, alius ursum, alius bovem vel caput ipsius, alius aquilam aut caput aut pedes ipsius, alius 25 horrendum serpentem vel caput ipsius, alius cornua bovis, alius cornua cervi, alius alas aquilarum, vel cetera huiusmodi 3). Ex quibus, qui velit, colligere poterit septem capita et cornua de- cem, universitatem istorum in bestia montruosa prenotata nu- merare. 30 Hoc vero est notabile pro exprimenda bestia, quod omnes hii tales nominati huiusmodi signis se coronant in capite suo, et in illis, que sunt ipsorum precipua, talia deportant, quia a) qui А. b) desertam ed. c) Erb ed. 1) Cf. Psalm. LNXIX. I/ (singularis ferus). 2) Cf. Sophon. II. 5 (ita 35 ut non sit inhabitator). 3) aliqua signa hic inducta ex genealogia nobili- talis bohemicae sacc. XIV. desumpta esse probantur: domini de Pardubicz re vera portabant cquum medium; leonem domini de Marquarticz; caput bovis domini de Pernstein; aquilam domini de Janovic; (Zierotin); cornna cervi do- mini de Gutstein, etc. 40
Nobilium vestitus monstruosus atque signa hereditaria. 229 malunt in formis bestialibus vel avium aut aliorum ifrjraciona- bilium similitudinibus se depingere quam aliis quibuslibet figuris, quea) bestias non signant. Et in tantum invaluit ista effusio monstruosa et bestialis in tempore regni bestie, quod nisi quis aliquid cornuti et pere- grini atque difformis in se ostenderet, non crederetur nobilis vel curiensis vel honestus, et quanto notabilior et generosion in re publica christiana, tanto in talibus factis monstruosis ma- gis glorians et occupatus, precipue in rectoribus et do- minis communitatum ad ostendendum manifeste, quod illa 10 bestia mistica regimen et dominium in ecclesia convicit (sic) et occupavit, tamquam singularis ferus et aper de silva ipsam de- vastando 1), ab inhabitatore suo 2), spiritu sancto videlicet, quoad hoc et ad tempus desertatamb) in manibus crudelium domi- norum. Inde eciam, quod et tales nobiles et rectores, quatenus maxime et supra modum exprimant illam bestiam monstruo- sam, quod quedam sua signa, que in vulgo Bohemorum dicitur „klenot“ et in lingua theutunica „herb“c), quod in latino potest dici signum hereditarium vel paternum, talia adinvene- 20 runt et elegerunt, ut quasi per omnia videantur illam bestiam notam inter se divisisse. Unus namque portat canem vel caput eius, alius lupum vel pedes, alius aprum vel caput ipsius, item alius equum medium vel caput ipsius, alius ursum, alius bovem vel caput ipsius, alius aquilam aut caput aut pedes ipsius, alius 25 horrendum serpentem vel caput ipsius, alius cornua bovis, alius cornua cervi, alius alas aquilarum, vel cetera huiusmodi 3). Ex quibus, qui velit, colligere poterit septem capita et cornua de- cem, universitatem istorum in bestia montruosa prenotata nu- merare. 30 Hoc vero est notabile pro exprimenda bestia, quod omnes hii tales nominati huiusmodi signis se coronant in capite suo, et in illis, que sunt ipsorum precipua, talia deportant, quia a) qui А. b) desertam ed. c) Erb ed. 1) Cf. Psalm. LNXIX. I/ (singularis ferus). 2) Cf. Sophon. II. 5 (ita 35 ut non sit inhabitator). 3) aliqua signa hic inducta ex genealogia nobili- talis bohemicae sacc. XIV. desumpta esse probantur: domini de Pardubicz re vera portabant cquum medium; leonem domini de Marquarticz; caput bovis domini de Pernstein; aquilam domini de Janovic; (Zierotin); cornna cervi do- mini de Gutstein, etc. 40
Strana 230
230 Matthiae de Janov Regulae, 1. III, tr. 6, c. 49 et 50. illuda) pro sua gloria et honore celebrant. Et pro talibus signis [f. 253a] acquirendis summos cesares adeunt, cum aliis usque ad mortem contendendo se exponunt, ad glorificandum se et sua talia arma vel signa omnem fortitudinem seu vires 5 exponunt periculis, omnes divicias, ymmo corpus, animam in sua vita consumunt. Talibus signis templa dei replent, ut iam vix locum in templo sit usquam inspicere, ubi tales bestie vel partes mon- struose bestie parietes aut vitreas (sic) fenestrarum vel summa loca 10 alia vel altaria non occuparent; que ibib) appensa vel depicta non aliud omnino faciunt, quam loquuntur gloriam illorum pro- priam et genealogies), quorum talia arma vel signa esse dino- scuntur, predicantque eciam in templis domini illam bestiam predictam, cornutam et monstruosam. Et ita ymago bestie lo- 15 quitur magnalia laudis et glorie huius mundi et, cum hoc fiat in templo Christi Jhesu et in populo Christi sanguine redempto, scilicet populo christiano, ita illa talia sunt blasphemie in Chris- tum Jhesum. Et ut valde sit regnum bestie dilatatum et firmatum 1) 20 super populum et in populo christiano, talia signa sue glorie et tytulos, ubicumque dominiumd) talium attigit, ibi in portis diligenter depingunt et suis sigillis insculpunt et signeta faciunt et monetam currentem secundum id°) fabricant, quatenus per hoc efficiaturf), „ut, quicumque non 25 adorare[nJt bestiam, occida[nJtur, et ut fiat, ut omnes pusilli et magni, et divites et pauperes, liberi et servi habeant caracterem in manu sua dextra aut in frontibus suis, et ne quis emere t aut vendere[t]s), nisi qui habeat caracterem nominis bestie aut numerum nominis eius“ 2). Quicumque est igitur emulator Jhesu 30 Christi3), id est ipsius magni nominis et solius glorie eius et honoris, attendit nichilominus humilitatem, mititatemh), inno- cenciamquei) sue fidei Jhesu et nominis christiani et elevatis oculis ista, que dicuntur, vel similia per totam ecclesiam dei viderit nimis communiter multiplicata agitari et exerceri, solum 35 a) istud ed. b) illic ed c) genealogias ed. d) Dominum ed. e) illud ed. 1) afficiatur corr. efficiatur A; afficiatur ed. g) emere — h) -ti- sup. lin. add. A. i) i. atque A. vendere A. 1) Cf. III. Reg. II. (firmatum est regnum). 2) Cf. Apoc. XIII. 15—17. 3) Cf. II. Cor. XI. 2 (aemulor enim vos dei aemulatione).
230 Matthiae de Janov Regulae, 1. III, tr. 6, c. 49 et 50. illuda) pro sua gloria et honore celebrant. Et pro talibus signis [f. 253a] acquirendis summos cesares adeunt, cum aliis usque ad mortem contendendo se exponunt, ad glorificandum se et sua talia arma vel signa omnem fortitudinem seu vires 5 exponunt periculis, omnes divicias, ymmo corpus, animam in sua vita consumunt. Talibus signis templa dei replent, ut iam vix locum in templo sit usquam inspicere, ubi tales bestie vel partes mon- struose bestie parietes aut vitreas (sic) fenestrarum vel summa loca 10 alia vel altaria non occuparent; que ibib) appensa vel depicta non aliud omnino faciunt, quam loquuntur gloriam illorum pro- priam et genealogies), quorum talia arma vel signa esse dino- scuntur, predicantque eciam in templis domini illam bestiam predictam, cornutam et monstruosam. Et ita ymago bestie lo- 15 quitur magnalia laudis et glorie huius mundi et, cum hoc fiat in templo Christi Jhesu et in populo Christi sanguine redempto, scilicet populo christiano, ita illa talia sunt blasphemie in Chris- tum Jhesum. Et ut valde sit regnum bestie dilatatum et firmatum 1) 20 super populum et in populo christiano, talia signa sue glorie et tytulos, ubicumque dominiumd) talium attigit, ibi in portis diligenter depingunt et suis sigillis insculpunt et signeta faciunt et monetam currentem secundum id°) fabricant, quatenus per hoc efficiaturf), „ut, quicumque non 25 adorare[nJt bestiam, occida[nJtur, et ut fiat, ut omnes pusilli et magni, et divites et pauperes, liberi et servi habeant caracterem in manu sua dextra aut in frontibus suis, et ne quis emere t aut vendere[t]s), nisi qui habeat caracterem nominis bestie aut numerum nominis eius“ 2). Quicumque est igitur emulator Jhesu 30 Christi3), id est ipsius magni nominis et solius glorie eius et honoris, attendit nichilominus humilitatem, mititatemh), inno- cenciamquei) sue fidei Jhesu et nominis christiani et elevatis oculis ista, que dicuntur, vel similia per totam ecclesiam dei viderit nimis communiter multiplicata agitari et exerceri, solum 35 a) istud ed. b) illic ed c) genealogias ed. d) Dominum ed. e) illud ed. 1) afficiatur corr. efficiatur A; afficiatur ed. g) emere — h) -ti- sup. lin. add. A. i) i. atque A. vendere A. 1) Cf. III. Reg. II. (firmatum est regnum). 2) Cf. Apoc. XIII. 15—17. 3) Cf. II. Cor. XI. 2 (aemulor enim vos dei aemulatione).
Strana 231
De nobilium signis hereditariis in templis christianis. 231 modo ad gloriam suam vel gloriam huius mundi, ut sic con- cupiscencia carnis, concupiscencia oculorum et superbia vite dilatetur 1), hic facile intelliget illam figuram bestie coccinec, que habet septem capita et decem cornua. Capitulum quinquagesimum2). /Septem capitum mysterium in imperiis politicis/ b) Adhuc placeat magis illac) septem capita bestie dimetirid). Et primo, quod regimen talium christianorum carna- lium hic per septem capita est designatum, tum quia attribucionem ullam ad aliquod unum caput non habent neque e) 10 volunt habere, ut supra dictum, sed manet populus totus dila- ceratus et divulsus 2). Non enim populus infinitus 3) subiectus habet respectumf) primum ex5) fide, spe atque caritate for- matum ad deum et dominum Jhesum crucifixum, quia, ut pre- mittitur, est carnalis et non habens spiritum Jhesu et per con- 15 sequens non est eius. Et ideo dictum est 4): „Nemo dicit do- minus Jhesus, nisi in spiritu sancto.“ Neque eciam similiter rectores multitudinum habent obedienciam primam et dignam deo vel primum respectum ex fide, spe et caritate ad eundem deum suum et dominum Jhesum crucifixum, sed sibi conpla- 20 centes in turbis populorum et dominiis atque potestate, pro sua propria voluntate populum subdirigunt et opprimunt, non ad dei et domini Jhesu Nazareni gloriam et laudem, sed ad suam propriam Igloriam h) et honorem atque divicias gubernantes. Sicque fit et corpus vel carnes rei publice et caput vel capita 25 totum bestiale et terrenum, non habens unitatem spiritus Jhesu, filii hominis, regis omnium regum et domini dominorum 5). Nam populus communis vehementer sibi conplacet in gloria et splendore atque potestate magna suorum carnalium dominorum, et exinde gloriantur et se iactitant adversus alios 30 a) Cap.m L A in m. d) deme- b) ila inser. in ed. c) ista ed. tiri od.; v. supra c. 44. c) nec ed. f recursum ed.; ita et infra. 2) et h) deest in A et in ed. A; ex ed. 1) Cf. I. Joan. II. 16. dilacerato); f. supra p. 208. finiti). 4) I. Cor. XII. 3. 2) Cf. Isaide XVIII. 7 (a populo divulso et 3) Cf. III. Reg. III. 8 (in medio populi in- 35 5) Cf. Apoc. XVII. 14.
De nobilium signis hereditariis in templis christianis. 231 modo ad gloriam suam vel gloriam huius mundi, ut sic con- cupiscencia carnis, concupiscencia oculorum et superbia vite dilatetur 1), hic facile intelliget illam figuram bestie coccinec, que habet septem capita et decem cornua. Capitulum quinquagesimum2). /Septem capitum mysterium in imperiis politicis/ b) Adhuc placeat magis illac) septem capita bestie dimetirid). Et primo, quod regimen talium christianorum carna- lium hic per septem capita est designatum, tum quia attribucionem ullam ad aliquod unum caput non habent neque e) 10 volunt habere, ut supra dictum, sed manet populus totus dila- ceratus et divulsus 2). Non enim populus infinitus 3) subiectus habet respectumf) primum ex5) fide, spe atque caritate for- matum ad deum et dominum Jhesum crucifixum, quia, ut pre- mittitur, est carnalis et non habens spiritum Jhesu et per con- 15 sequens non est eius. Et ideo dictum est 4): „Nemo dicit do- minus Jhesus, nisi in spiritu sancto.“ Neque eciam similiter rectores multitudinum habent obedienciam primam et dignam deo vel primum respectum ex fide, spe et caritate ad eundem deum suum et dominum Jhesum crucifixum, sed sibi conpla- 20 centes in turbis populorum et dominiis atque potestate, pro sua propria voluntate populum subdirigunt et opprimunt, non ad dei et domini Jhesu Nazareni gloriam et laudem, sed ad suam propriam Igloriam h) et honorem atque divicias gubernantes. Sicque fit et corpus vel carnes rei publice et caput vel capita 25 totum bestiale et terrenum, non habens unitatem spiritus Jhesu, filii hominis, regis omnium regum et domini dominorum 5). Nam populus communis vehementer sibi conplacet in gloria et splendore atque potestate magna suorum carnalium dominorum, et exinde gloriantur et se iactitant adversus alios 30 a) Cap.m L A in m. d) deme- b) ila inser. in ed. c) ista ed. tiri od.; v. supra c. 44. c) nec ed. f recursum ed.; ita et infra. 2) et h) deest in A et in ed. A; ex ed. 1) Cf. I. Joan. II. 16. dilacerato); f. supra p. 208. finiti). 4) I. Cor. XII. 3. 2) Cf. Isaide XVIII. 7 (a populo divulso et 3) Cf. III. Reg. III. 8 (in medio populi in- 35 5) Cf. Apoc. XVII. 14.
Strana 232
Matthiae de Janov Regulac, l. 111, tr. 6, c. 50. 232 conchristianos, obliti humilitatis et inmense deitatis Jhesu Christi et ignominie crucis eius, totaliter et per omnia spiritu huius mundi adinpleti et ipso agitati, minus formidant iniuriam Christo facere per peccata diversa, quam facere iniuriam suo regi, et magis irascuntur pro iniuria vel blasphemia facta suo domino carnali, et ipsam vindicant igne eta) gladio, quam iniuriam vel blasphemiam factam domino et deo Jhesu Christo. Et per omnia similiter cognita et allegata iudicetur de multi- tudine cleri subditi et carnalis, qui post amorem huius mundi abierunt 1), quod habent se modis similibus et carnalibus sim- pliciter ad dominum papam et alios dominos in spiritualibus, et ad dominosb) et magis adhuc in temporalibus, utpote reges et presides potestatum, nam quia non habent spiritum Jhesu cru- cifixi, sed terrena sapiunt2), ideo non possunt vere dicere do- 15 minus Jhesus 3). Ideo omnis eorum obediencia, omnis allegacio auctoritatis et potestatis, omnis gloriacio, omnis timor et omnis respectus ad papam et ad alios dominos in spiritualibus, sed magis in temporalibus est carnalis, secularis nec meritorius ne- quec) christianus, sed solum ideo factus, quia habent potesta- tem ipsis dare vel aufferre, ipsis bene [f. 253b] facere vel male, qualem respectum et timorem atque reverenciam eciam bestia habet ad aliam bestiam vel iumentum ad suum possessorem, et specialiter gentilis, scilicetd) populus, ad suum regem, secun- dum quod veritas declaravit, dicens 4): „Reges gencium domi- 25 nantur eorum, et qui potestatem habent, benefici vocantur. Non ita erit inter vos, sed, qui maior est vestrum, fiat sicut minor" id est habeat se ipsum pari modo cum minoribus, ut non ipse, sed Christus Jhesus sit dominus, „et qui precessor [est], sicut ministrator", id est intendat, quod non sibi obediatur, sed ma- gis Christo Jhesu; nec sibi serviatur, sed Jhesu crucifixo pro- se; none) sibi fiat subieccio, sed Jhesu mortuo pro se; non sibi timor et reverencia, sed Jhesu Christo, deo vero et domino; non sibi amor sponsans vel desponsans aut aglutinans et cap- tivans totam animam, sed Christof), qui pro se effudit sangui- 35 nem sui cordis. Ad quos est sermo, qui dicit 5): „Vos autem 5 10 20 30 a) om. ed. b) et ad dominos om. ed. c) nec ed. d) om. ed. e) nec ed. 1) Christo Jesu ed. 1) Cf. Judac 7. 2) Cf. Philipp. III. I9. 4) Lucac XXII. 25. 5) Matth. XXIII. 8. 3) Cf. I. Cor. XII. 3.
Matthiae de Janov Regulac, l. 111, tr. 6, c. 50. 232 conchristianos, obliti humilitatis et inmense deitatis Jhesu Christi et ignominie crucis eius, totaliter et per omnia spiritu huius mundi adinpleti et ipso agitati, minus formidant iniuriam Christo facere per peccata diversa, quam facere iniuriam suo regi, et magis irascuntur pro iniuria vel blasphemia facta suo domino carnali, et ipsam vindicant igne eta) gladio, quam iniuriam vel blasphemiam factam domino et deo Jhesu Christo. Et per omnia similiter cognita et allegata iudicetur de multi- tudine cleri subditi et carnalis, qui post amorem huius mundi abierunt 1), quod habent se modis similibus et carnalibus sim- pliciter ad dominum papam et alios dominos in spiritualibus, et ad dominosb) et magis adhuc in temporalibus, utpote reges et presides potestatum, nam quia non habent spiritum Jhesu cru- cifixi, sed terrena sapiunt2), ideo non possunt vere dicere do- 15 minus Jhesus 3). Ideo omnis eorum obediencia, omnis allegacio auctoritatis et potestatis, omnis gloriacio, omnis timor et omnis respectus ad papam et ad alios dominos in spiritualibus, sed magis in temporalibus est carnalis, secularis nec meritorius ne- quec) christianus, sed solum ideo factus, quia habent potesta- tem ipsis dare vel aufferre, ipsis bene [f. 253b] facere vel male, qualem respectum et timorem atque reverenciam eciam bestia habet ad aliam bestiam vel iumentum ad suum possessorem, et specialiter gentilis, scilicetd) populus, ad suum regem, secun- dum quod veritas declaravit, dicens 4): „Reges gencium domi- 25 nantur eorum, et qui potestatem habent, benefici vocantur. Non ita erit inter vos, sed, qui maior est vestrum, fiat sicut minor" id est habeat se ipsum pari modo cum minoribus, ut non ipse, sed Christus Jhesus sit dominus, „et qui precessor [est], sicut ministrator", id est intendat, quod non sibi obediatur, sed ma- gis Christo Jhesu; nec sibi serviatur, sed Jhesu crucifixo pro- se; none) sibi fiat subieccio, sed Jhesu mortuo pro se; non sibi timor et reverencia, sed Jhesu Christo, deo vero et domino; non sibi amor sponsans vel desponsans aut aglutinans et cap- tivans totam animam, sed Christof), qui pro se effudit sangui- 35 nem sui cordis. Ad quos est sermo, qui dicit 5): „Vos autem 5 10 20 30 a) om. ed. b) et ad dominos om. ed. c) nec ed. d) om. ed. e) nec ed. 1) Christo Jesu ed. 1) Cf. Judac 7. 2) Cf. Philipp. III. I9. 4) Lucac XXII. 25. 5) Matth. XXIII. 8. 3) Cf. I. Cor. XII. 3.
Strana 233
Septem capitum mysterium: 1—ll. Populus et clerus carnalis. 233 nolite vocari Rabi“, pater vel dominus super terram, „unus est enim vester magister“, pater et dominus, Christus, „omnes au- tem vos fratres estis.“ Isti autem, de quibus sermo, qui spiritum Jhesu non habent, non possunt plene vel digne et in veritate dicere dominus Jhesus 1), id est cum digna obediencia et subiec- cione et cum3) tremula confessione magestatis Jhesu crucifixi, sed bene dicunt tota anima et veraciter dominus papa, dominus episcopus, dominus rex, dominus comes; sed hoc totum solum est ob respectum diviciarum ipsorum et glorie atque potestatis, quam timent, sed non [ob] dominum Jhesum. Cuius est manifestum 10 argumentum, quia amant in se divicias, honorem et gloriam mundi, que prefati domini habent ipsis distribuere et auferre et in ipsis dominantur, et si quocumque casu huiusmodi me- tuendi domini efficerentur miseri secundum figuram huius seculi, pauperes et inpotentes et in se et in aliis ita, quod nec per se 15 nec per alios possent aliquid prodesse nec nocere, statim omnis timor et reverencia atque obediencia ad ipsos in istis talibus carna- libus clericis deperiret et succederet abieccio in eos et contemptus. Unde fit, quod reges et domini temporales, quia a sacerdotibus non expectant temporalem profectum nec timent 20 ab ipsis nocumentum, ideo ipsos timent minime et per modi- cum reverentur et adhuc minime obediunt nisi in hiis, que ipsos delectant vel que volunt; et nisi esset publica denunciacio ex- communicacionis verecundiaque abscisionisb), quam solam timere omnino iniquorum est carnalium, eciam papam ipsum prorsus 25 non timerent. Sacerdotes autem et clerus in hoc est miser et miserabilior ex toto, quia necesse habet dominum papam timere vehementer et revereri, quiac) habet multum supra modum dare ipsis vel auferre. Necesse habetd) insuper omnes supe- riores suos vehementer timere veluti episcopos, archidiaconos 30 et decanos, quia hii omnes possunt ipsis quiete huius mundi et carnis prodesse et nocere, et timor et reverencia magis vel minus incenditure) in ipsis ad personas non secundum maiorem vel minorem auctoritatem Jhesu vel alias sanctitatem vite eorum, sed secundum quod possunt magis vel minus prodesse ipsis 35 vel nocere, vel secundum quod viderint diviciis eos et gloriaf) a) om. ed. b) abscissionis ed. c) quia repetitur in A. d) ras. 1) et gloriae ed. seq. in A. c) intenditur ed. 1) Cf. I. Cor. XII. 3.
Septem capitum mysterium: 1—ll. Populus et clerus carnalis. 233 nolite vocari Rabi“, pater vel dominus super terram, „unus est enim vester magister“, pater et dominus, Christus, „omnes au- tem vos fratres estis.“ Isti autem, de quibus sermo, qui spiritum Jhesu non habent, non possunt plene vel digne et in veritate dicere dominus Jhesus 1), id est cum digna obediencia et subiec- cione et cum3) tremula confessione magestatis Jhesu crucifixi, sed bene dicunt tota anima et veraciter dominus papa, dominus episcopus, dominus rex, dominus comes; sed hoc totum solum est ob respectum diviciarum ipsorum et glorie atque potestatis, quam timent, sed non [ob] dominum Jhesum. Cuius est manifestum 10 argumentum, quia amant in se divicias, honorem et gloriam mundi, que prefati domini habent ipsis distribuere et auferre et in ipsis dominantur, et si quocumque casu huiusmodi me- tuendi domini efficerentur miseri secundum figuram huius seculi, pauperes et inpotentes et in se et in aliis ita, quod nec per se 15 nec per alios possent aliquid prodesse nec nocere, statim omnis timor et reverencia atque obediencia ad ipsos in istis talibus carna- libus clericis deperiret et succederet abieccio in eos et contemptus. Unde fit, quod reges et domini temporales, quia a sacerdotibus non expectant temporalem profectum nec timent 20 ab ipsis nocumentum, ideo ipsos timent minime et per modi- cum reverentur et adhuc minime obediunt nisi in hiis, que ipsos delectant vel que volunt; et nisi esset publica denunciacio ex- communicacionis verecundiaque abscisionisb), quam solam timere omnino iniquorum est carnalium, eciam papam ipsum prorsus 25 non timerent. Sacerdotes autem et clerus in hoc est miser et miserabilior ex toto, quia necesse habet dominum papam timere vehementer et revereri, quiac) habet multum supra modum dare ipsis vel auferre. Necesse habetd) insuper omnes supe- riores suos vehementer timere veluti episcopos, archidiaconos 30 et decanos, quia hii omnes possunt ipsis quiete huius mundi et carnis prodesse et nocere, et timor et reverencia magis vel minus incenditure) in ipsis ad personas non secundum maiorem vel minorem auctoritatem Jhesu vel alias sanctitatem vite eorum, sed secundum quod possunt magis vel minus prodesse ipsis 35 vel nocere, vel secundum quod viderint diviciis eos et gloriaf) a) om. ed. b) abscissionis ed. c) quia repetitur in A. d) ras. 1) et gloriae ed. seq. in A. c) intenditur ed. 1) Cf. I. Cor. XII. 3.
Strana 234
234 Matthiae de Janoy Regulae, l. 111, tr. 6, c. 50 ct 51. habundare, eciam in talibus, quibus subiecti alias esse non deberent. Et inde est, quod clerus et sacerdotes multo adhuc magis imitatur et tremita) suos dominos temporales, reges, barones, presides atque iudices vel quoscumque, qui ha- bundant diviciis et potestate mundiali. Et magis illos necesse habent timere, ita ut aliter facere nequeant hii, qui spiritum Jhesu non habent. Illos, inquam, tremere magis eos oportet, qui sunt nequiores in se et crudeliores et magis parati ad iu- 10 sticiam dei violandumb). Racio huius est, quia illic) tales do- mini cum hoc, quod possunt prodesse ipsis vel nocere in bonis huius mundi et corporis, ad modum irrefrenate bestie sunt fa- ciles ad nocendum et citati. Et inde fit, quod illi magne meretrici fornicarie 1) veld) 15 utile videtur et alias necessitas sibi incumbit, ut sedeat in pace super bestiam et quiescat et nequaquam intendat ipsam ad re- gendum, ne forte, si secus faceret, rupta quiete libidinum ex- cuteretur et discerperetur a bestia tam crudeli et cornuta sic- que cessarent ipsius fornicaciones inpudice. Blandiatur tamen 20 meretrix bestie cornute et capitose quomodolibet, timeat sibi, ut placet, omni prudencia, caveat sibi et cautela conmoveri contra se bestiam, cui incumbit quiete et in suis libidinibus delectatur, evitare tamen nequaquam poterit, quin bestia ali- quando contra meretricem insaniate) modo suo bestiali vel ali- 25 qua capita et cornua ipsius non deseviant1) contra insidentem, et quin non irascantur adversus mulierem hanc in eo et de eo, quod eadem bestia aut ipsas) eius capita vel cornua labo- rant, portando et sufferendo labores diei et estus 2), videlicet carnes bestie, herbas et cibum in agris, montibus in sudore 30 wltus conquirendo pro capitibus et cornubus educandis, capita in regimine bestie desuadendo1), cornua cum suis propriis et mag[n is [f. 254a] periculis propugnando, indignentur contra me- retricem istam super se quiescentem fornicantemque et deliciis inpudice affluentem ipsis interim affectis per laborem. Nam de 5 35 a) imitantur et tremunt ed. b) iniusticiam... A; violandam ed. c) hoc seq. in A, sed superflue; om. ed. d) om. ed. c) insaniet ed. 1) desinant false ed. 8) ipsam ed. 1) dissuadendo cd. 2) Cf. Malth. XX. 12 (pondus diei 1) de qua Apo.. XVII. I sq. et aestus).
234 Matthiae de Janoy Regulae, l. 111, tr. 6, c. 50 ct 51. habundare, eciam in talibus, quibus subiecti alias esse non deberent. Et inde est, quod clerus et sacerdotes multo adhuc magis imitatur et tremita) suos dominos temporales, reges, barones, presides atque iudices vel quoscumque, qui ha- bundant diviciis et potestate mundiali. Et magis illos necesse habent timere, ita ut aliter facere nequeant hii, qui spiritum Jhesu non habent. Illos, inquam, tremere magis eos oportet, qui sunt nequiores in se et crudeliores et magis parati ad iu- 10 sticiam dei violandumb). Racio huius est, quia illic) tales do- mini cum hoc, quod possunt prodesse ipsis vel nocere in bonis huius mundi et corporis, ad modum irrefrenate bestie sunt fa- ciles ad nocendum et citati. Et inde fit, quod illi magne meretrici fornicarie 1) veld) 15 utile videtur et alias necessitas sibi incumbit, ut sedeat in pace super bestiam et quiescat et nequaquam intendat ipsam ad re- gendum, ne forte, si secus faceret, rupta quiete libidinum ex- cuteretur et discerperetur a bestia tam crudeli et cornuta sic- que cessarent ipsius fornicaciones inpudice. Blandiatur tamen 20 meretrix bestie cornute et capitose quomodolibet, timeat sibi, ut placet, omni prudencia, caveat sibi et cautela conmoveri contra se bestiam, cui incumbit quiete et in suis libidinibus delectatur, evitare tamen nequaquam poterit, quin bestia ali- quando contra meretricem insaniate) modo suo bestiali vel ali- 25 qua capita et cornua ipsius non deseviant1) contra insidentem, et quin non irascantur adversus mulierem hanc in eo et de eo, quod eadem bestia aut ipsas) eius capita vel cornua labo- rant, portando et sufferendo labores diei et estus 2), videlicet carnes bestie, herbas et cibum in agris, montibus in sudore 30 wltus conquirendo pro capitibus et cornubus educandis, capita in regimine bestie desuadendo1), cornua cum suis propriis et mag[n is [f. 254a] periculis propugnando, indignentur contra me- retricem istam super se quiescentem fornicantemque et deliciis inpudice affluentem ipsis interim affectis per laborem. Nam de 5 35 a) imitantur et tremunt ed. b) iniusticiam... A; violandam ed. c) hoc seq. in A, sed superflue; om. ed. d) om. ed. c) insaniet ed. 1) desinant false ed. 8) ipsam ed. 1) dissuadendo cd. 2) Cf. Malth. XX. 12 (pondus diei 1) de qua Apo.. XVII. I sq. et aestus).
Strana 235
Quibus de causis sacerdotes carnales timeant dominos temporales. 235 eo profecto paulo post scriptum est 1): „Et dixit: Aque, quas vidisti, ubi meretrix sedet, populi sunt et gentes et lingue. Et decem cornua, que vidisti in bestia, hii odient fornicariam et desolatam facient illam et nudam et carnes eius manducabunt et ipsam [igni] a) concremabunt. Deus enim dedit in corda eorum, ut faciant, quod illi placitum est, ut dent regnum bestie, donec consumentur verba dei.“ Capitulum quinquagesimum primumb). (Maior reverencia mandatorum humanorum quam verbi, et maius studium juris canonici quam bibliorumjc). 10 Quia igitur sic homines christiani, carnales populi et clerici sacerdotes, amant vitam huius mundi atque pleni sunt concupiscencia eorum, que sunt in hoc mundo, ideo amant et timent principes dominosque suos solum carna- literet inmeritorie omnino. Perinde eciam obediunt ipsisd) prompte et sunte) subiecti tantum vel principaliter a spiritu huius mundi inducti et concitati, qualiter faciunt et semper fecerunt gentiles pro conservanda pace et gloria in ipsorum republica, diviciis in cummulandis et in quiete perfruendof). Inde fit, quod huiusmodi christiani tota die de principibus et do- 20 minis huius seculi libenter locuntur, quod est signum mani- festum eorum antychristeitatis vel amoris istius mundi secun- dum decretum Johannis in canonica prima IIII capitulos) 2) „Omnis spiritus, qui confitetur Christum Jhesum in carne ve- nisse“, id est in veritate testatur timore, amore et digna obe- 25 diencia Christum solum dominum universe carnis 3) et Christum vel regem solum esse glorie 4), „ex deo est. Et omnis spiritus, qui solvit Jhesum“, id est relaxat timorem, amorem et obe- dienciam veram ad Jhesum vel ista diminuit et distrahit per respectumb) carnalem ad alia huius mundi, que sunt adversa 30 Christo, „ille ex deo non est. Et i) hic est Antichristus“ 5). Pro- bacio evidens, quia omnis, qui est amicus huiusk) vel vult esse 15 a) igne ed. b) Cap.m LI ita A duabus manibus. c) ita inscr. in ed. d) illis ed. e) ut ed. 1) perfruende (sic) A. B) III° c ° A; capite i) et haec est Antichristi probatio evi- 35 tertio ed. 1) reversum (sic) ed. dens ed. k) om. ed. 1) Apoc. XVII. 15—17. 4) Cf. Psalm. XXIII. 10. 2) I. Joan. IV. 2—3. 3) Cf. Jorem. XXXII. 27. 5) Cf. I. Joan. IV. 3.
Quibus de causis sacerdotes carnales timeant dominos temporales. 235 eo profecto paulo post scriptum est 1): „Et dixit: Aque, quas vidisti, ubi meretrix sedet, populi sunt et gentes et lingue. Et decem cornua, que vidisti in bestia, hii odient fornicariam et desolatam facient illam et nudam et carnes eius manducabunt et ipsam [igni] a) concremabunt. Deus enim dedit in corda eorum, ut faciant, quod illi placitum est, ut dent regnum bestie, donec consumentur verba dei.“ Capitulum quinquagesimum primumb). (Maior reverencia mandatorum humanorum quam verbi, et maius studium juris canonici quam bibliorumjc). 10 Quia igitur sic homines christiani, carnales populi et clerici sacerdotes, amant vitam huius mundi atque pleni sunt concupiscencia eorum, que sunt in hoc mundo, ideo amant et timent principes dominosque suos solum carna- literet inmeritorie omnino. Perinde eciam obediunt ipsisd) prompte et sunte) subiecti tantum vel principaliter a spiritu huius mundi inducti et concitati, qualiter faciunt et semper fecerunt gentiles pro conservanda pace et gloria in ipsorum republica, diviciis in cummulandis et in quiete perfruendof). Inde fit, quod huiusmodi christiani tota die de principibus et do- 20 minis huius seculi libenter locuntur, quod est signum mani- festum eorum antychristeitatis vel amoris istius mundi secun- dum decretum Johannis in canonica prima IIII capitulos) 2) „Omnis spiritus, qui confitetur Christum Jhesum in carne ve- nisse“, id est in veritate testatur timore, amore et digna obe- 25 diencia Christum solum dominum universe carnis 3) et Christum vel regem solum esse glorie 4), „ex deo est. Et omnis spiritus, qui solvit Jhesum“, id est relaxat timorem, amorem et obe- dienciam veram ad Jhesum vel ista diminuit et distrahit per respectumb) carnalem ad alia huius mundi, que sunt adversa 30 Christo, „ille ex deo non est. Et i) hic est Antichristus“ 5). Pro- bacio evidens, quia omnis, qui est amicus huiusk) vel vult esse 15 a) igne ed. b) Cap.m LI ita A duabus manibus. c) ita inscr. in ed. d) illis ed. e) ut ed. 1) perfruende (sic) A. B) III° c ° A; capite i) et haec est Antichristi probatio evi- 35 tertio ed. 1) reversum (sic) ed. dens ed. k) om. ed. 1) Apoc. XVII. 15—17. 4) Cf. Psalm. XXIII. 10. 2) I. Joan. IV. 2—3. 3) Cf. Jorem. XXXII. 27. 5) Cf. I. Joan. IV. 3.
Strana 236
236 Matthiae de Janoy Regulac, l. 111, tr. 6, c. 51. amicus huius mundi inveterati contra deum in malicia, est con- stitutus inimicus dei secundum Jacobum 1), id est contrarius deo et illud lest] esse Antychristum. Sed omnes predicti christiani sunt amici huius mundi, igitur omnes sunt Antychristi 5 vel Antychristus. Sequitur 2): „De quo audistis“, inquit, „quoniam venieta) et nunc in mundo est“. Dehinc ponens differenciam obediencie christianorum rectorum ad Christum et obediencie antychristia- norum subdit, dicens3): „Vos ex deo estis, filioli, et vicistis 10 eum, quoniam maior est, qui in vobis est“, scilicet in timore vestro et amore et per consequens in veraci obediencia, „quam qui in mundo". Tunc sequitur ad propositum pridem assump- tum, nam dicit 4): „Ipsi de mundo [sunt, ideo de mundo lo- quuntur et mundusb) eos audit.“ Sequitur aliud evidenter, quod 15 illos yppocritas christianos mandata et adinvenciones ho- minum, specialiter recentes c), dampnacionem eternam vel gra- ciam magnam promittentes, magis movent ad timorem et ap- preciacionem suam et per consequens ad execucionem, quam mandata Jhesu Nazareni et adinvenciones ipsius, factas iam quasi 20 nimis communes et inveteratas aput illosd) yppocritas et ni- mium ductas in consuetudinem, magisque sunt ipsis in con- spectue) notabiles, qui talia mandata hominum et observancias diligenter adinplent ad laudandum vel imitandum velf) promo- vendum et e contrario transgressores ad vituperandum et con- 25 dempnandum, quam hii, qui mandata Jhesu antiqua et consilia diligunt et studiose imitantur. Cicius namque et magis scan- dalizantur in homine, si videant ipsum transgredi unum de pre- ceptis hominum et doctrinis, quam si considere n't aliquod de decem preceptis dei homines non curare. Itaque in pluribus 30 est videre diligenter intuenti, quod tales subditi acceptatores personarum 5) hominum sunt, magis quam Jhesu crucifixi, quod neglectis dei preceptis gravibus, neques) scitis, que sunt et quot sunt, vel pro modico ipsis reputatis, timent deumb) mandatis hominum, quei) ipsi diligenter sciunt et consuescunt. Ad quos 35 sermo divinus loquitur, dicens 6): „Et timuerunt me doctrinis et a) venit biblia. b) corr. A. c) tenentes (sic) ed. d) ipsos ed. e) illis in consensu ed. f) om. ed. g) nec ed. 1) dominum ed. i) et ipsi A. 1) Cf. Jac. IV. 4. 2) I. Joan. IV. 3. 3) I. Joan. IV. 4. 4) I. foan. IV. 5. 5) Cf. Act. X. 3.4. 6) Isaide XXLY. 13 et Matth. XV. 9.
236 Matthiae de Janoy Regulac, l. 111, tr. 6, c. 51. amicus huius mundi inveterati contra deum in malicia, est con- stitutus inimicus dei secundum Jacobum 1), id est contrarius deo et illud lest] esse Antychristum. Sed omnes predicti christiani sunt amici huius mundi, igitur omnes sunt Antychristi 5 vel Antychristus. Sequitur 2): „De quo audistis“, inquit, „quoniam venieta) et nunc in mundo est“. Dehinc ponens differenciam obediencie christianorum rectorum ad Christum et obediencie antychristia- norum subdit, dicens3): „Vos ex deo estis, filioli, et vicistis 10 eum, quoniam maior est, qui in vobis est“, scilicet in timore vestro et amore et per consequens in veraci obediencia, „quam qui in mundo". Tunc sequitur ad propositum pridem assump- tum, nam dicit 4): „Ipsi de mundo [sunt, ideo de mundo lo- quuntur et mundusb) eos audit.“ Sequitur aliud evidenter, quod 15 illos yppocritas christianos mandata et adinvenciones ho- minum, specialiter recentes c), dampnacionem eternam vel gra- ciam magnam promittentes, magis movent ad timorem et ap- preciacionem suam et per consequens ad execucionem, quam mandata Jhesu Nazareni et adinvenciones ipsius, factas iam quasi 20 nimis communes et inveteratas aput illosd) yppocritas et ni- mium ductas in consuetudinem, magisque sunt ipsis in con- spectue) notabiles, qui talia mandata hominum et observancias diligenter adinplent ad laudandum vel imitandum velf) promo- vendum et e contrario transgressores ad vituperandum et con- 25 dempnandum, quam hii, qui mandata Jhesu antiqua et consilia diligunt et studiose imitantur. Cicius namque et magis scan- dalizantur in homine, si videant ipsum transgredi unum de pre- ceptis hominum et doctrinis, quam si considere n't aliquod de decem preceptis dei homines non curare. Itaque in pluribus 30 est videre diligenter intuenti, quod tales subditi acceptatores personarum 5) hominum sunt, magis quam Jhesu crucifixi, quod neglectis dei preceptis gravibus, neques) scitis, que sunt et quot sunt, vel pro modico ipsis reputatis, timent deumb) mandatis hominum, quei) ipsi diligenter sciunt et consuescunt. Ad quos 35 sermo divinus loquitur, dicens 6): „Et timuerunt me doctrinis et a) venit biblia. b) corr. A. c) tenentes (sic) ed. d) ipsos ed. e) illis in consensu ed. f) om. ed. g) nec ed. 1) dominum ed. i) et ipsi A. 1) Cf. Jac. IV. 4. 2) I. Joan. IV. 3. 3) I. Joan. IV. 4. 4) I. foan. IV. 5. 5) Cf. Act. X. 3.4. 6) Isaide XXLY. 13 et Matth. XV. 9.
Strana 237
Auctoritas mandatorum humanorum et studium juris canonici. 237 mandatis hominum. Frustra autem colunt me, docentes doc- trinas et mandata hominum." Inde eciam fit, quod huiusmodi yppocrite et amatores vite huius mundi magis amplectuntur et student doctrinas et man- data suorum superiorum et notant, quam doctrinas et mandata dei Jhesu Christi, magis sunt eis menti leges ab hominibus condite 1), quam lex a Jhesu promulgata, et magis disputant et locuntur de illis, quam de verbo dei. Verbi gracia magis sunt nunc in precio doctrine“) et studium eorumb), que vulgo iura canonica dicuntur, quam studium biblie, prophe- 10 tarum et ewangeliorume), et multo pinguiores transferunt ad studendum iura et leges, quam sanctam theologiam, et studen- tes talium legum et doctrinarum humanarum magis et cicius promoventur quam scribe et docti viri in lege Jhesu Christi vel theologia d). Unde tales hoc unum habent manifestum argu- 15 mentum, puta quod studentes talia sunt mundi amatores et per consequens Antychristi, videlicet quod fere in omnibus uni- versitatibus [f. 254b!, ubi sunt generalia litterarum, quasi nulluse) pauperum Christi Jhesu vel vir devotus, sed omnes solum generosi secundum hoc seculum, divites et pollentes 20 ingenio et elloquencia transferunt [se] ad studium legum et iuris canonici, et illif) concupiscunt cito ditari et honorari in hoc mundo, quod eciam fit cito ipsis et gloriose, dum aliquos ty- tulos assecuntur. Verbum autem Jhesu et doctrinas, scilicet theologiam, solum pauperes et devoti querunt studere, qui 25 huics) mundo sunt abiecti, et mundus ipsis, et sue concupi- scencie viluerunt, nequel) facile quisquam potest ditari assecla scripture sancte. Magis insuper et cicius preterit aput istos in- punitum homini christiano, qui Jhesum et scripturam eius vel quevis verba divina irrideret, blasphemaret vel contempneret, 30 quam qui blasphemaret iura canonica, irrideret vel contempne- ret. Isti tamen solent sic pro se et contra theologos allegare di- centes 1), quod ipsik) electum et extractum ad suam facultatem habent 1) omne, quod est melius in biblia, et granum tocius theologie; et aliquim), magis contemptibiliter obicientes, inquiunt, 35 5 a) doctores corr. doctrine A. b) ipsorum ed. c) evangelistarum el. d) theologiae rd. e) minimus ed. f) ipsi ed. g) in hoc ed. h) nec el. i) om. ed. k) illi ed. 1) om. A ct ed. m) aliqua cd. 1) phrasis bibliea, cf. II. Mach. VI. 23 (a deo conditae legis).
Auctoritas mandatorum humanorum et studium juris canonici. 237 mandatis hominum. Frustra autem colunt me, docentes doc- trinas et mandata hominum." Inde eciam fit, quod huiusmodi yppocrite et amatores vite huius mundi magis amplectuntur et student doctrinas et man- data suorum superiorum et notant, quam doctrinas et mandata dei Jhesu Christi, magis sunt eis menti leges ab hominibus condite 1), quam lex a Jhesu promulgata, et magis disputant et locuntur de illis, quam de verbo dei. Verbi gracia magis sunt nunc in precio doctrine“) et studium eorumb), que vulgo iura canonica dicuntur, quam studium biblie, prophe- 10 tarum et ewangeliorume), et multo pinguiores transferunt ad studendum iura et leges, quam sanctam theologiam, et studen- tes talium legum et doctrinarum humanarum magis et cicius promoventur quam scribe et docti viri in lege Jhesu Christi vel theologia d). Unde tales hoc unum habent manifestum argu- 15 mentum, puta quod studentes talia sunt mundi amatores et per consequens Antychristi, videlicet quod fere in omnibus uni- versitatibus [f. 254b!, ubi sunt generalia litterarum, quasi nulluse) pauperum Christi Jhesu vel vir devotus, sed omnes solum generosi secundum hoc seculum, divites et pollentes 20 ingenio et elloquencia transferunt [se] ad studium legum et iuris canonici, et illif) concupiscunt cito ditari et honorari in hoc mundo, quod eciam fit cito ipsis et gloriose, dum aliquos ty- tulos assecuntur. Verbum autem Jhesu et doctrinas, scilicet theologiam, solum pauperes et devoti querunt studere, qui 25 huics) mundo sunt abiecti, et mundus ipsis, et sue concupi- scencie viluerunt, nequel) facile quisquam potest ditari assecla scripture sancte. Magis insuper et cicius preterit aput istos in- punitum homini christiano, qui Jhesum et scripturam eius vel quevis verba divina irrideret, blasphemaret vel contempneret, 30 quam qui blasphemaret iura canonica, irrideret vel contempne- ret. Isti tamen solent sic pro se et contra theologos allegare di- centes 1), quod ipsik) electum et extractum ad suam facultatem habent 1) omne, quod est melius in biblia, et granum tocius theologie; et aliquim), magis contemptibiliter obicientes, inquiunt, 35 5 a) doctores corr. doctrine A. b) ipsorum ed. c) evangelistarum el. d) theologiae rd. e) minimus ed. f) ipsi ed. g) in hoc ed. h) nec el. i) om. ed. k) illi ed. 1) om. A ct ed. m) aliqua cd. 1) phrasis bibliea, cf. II. Mach. VI. 23 (a deo conditae legis).
Strana 238
238 Matthiae de Janov Regulae, l. III, tr. 6, c. 51 et 52. 5 quod solum iam palee in biblia remanent preter ea, que ad ius canonicum sunt extracta. Et nesciunt hoc hiia) tales infelices, quod quidquid b) est in canone biblie, est totum granum, plenum eterna salute et veritate, iuxta illud Jeremie 1): „Qui habet sompnia, loquature) sompnia, etd) qui habet sermonese), loqua- tur sermones vere. Quid paleis ad triticum? Numquid non verba mea quasi ignis et maleus conterens petras.“ Et David 2) „Eloquia domini eloquia casta, argentum igne examinatum, purgatum, probatum terre, purgatum septuplum." Capitulum quinquagesimum secundum 1). (Septem capita bestiac accommodantur partim ad superiores huius saeculi, qui ambitione et avaritia feruntur ad res geren- das, partim ad varietatem religionum in populo christiano]g). Nunc ad superiores sermo dirigatur, qui per capita 15 bestie sunt magis proprie designati. Hii similiter, quia non habent spiritum Jhesu, sed amanth) vitam huius mundi et ea, que in mundo sunt, et in eo, quod diligunt, bene sunt pro- sperati, de neccessitate sibi nimis conplacent in diviciis et ho- noribus et frequencia populorum, et illud ipsos nimis profunde 20 detinet atque afficit et conmovet. Ideoque quidquid deincepsi) faciunt laboris vigiliarum, sollicitudinis pro pace suorum, quid- quid subeunt periculak), quidquid condunt leges, dant precepta multiplicant sapienciam et doctrinas faciunt1), gracia exponunt se et sua pro ipsis, omnia hec veniunt ex carne et spi- 25 ritu huius mundi, qualiter eciam fecerunt Romani, antiqui gentiles, et modo faciunt pagani vel aliqui alii, qui Christum Jhesum vel eius spiritum non noverunt, itaque hii, quia non probaverunt Jhesum crucifixum habere in noticia 3), non habent caritatem, non urget eos ad omnia prefata caritas dei 4), quam 30 non habent, sed caro et sanguis, pax vite huius et bona vita, gloria et honor et habundancia diviciarum. Sunt enimm) se 10 a) hic ed. b) quicquid ed.; ita et infra. c) loquitur ed. d) om. ed. e) s. meos sermones el. f) Cap. LH. A in m. 6) ita inscr. in ed. h) habent ed. i) deinde ed. Is faciant corr, fa- k) periculi ed. 35 ciunt A. m) ea (sic) A. 1) Jarem. XXIII. 28—29 (libere allatum). 2) Psalm. XI. 7. 3) Cf. Rom. I. 28. 4) Cf. II. Cor. V. I./.
238 Matthiae de Janov Regulae, l. III, tr. 6, c. 51 et 52. 5 quod solum iam palee in biblia remanent preter ea, que ad ius canonicum sunt extracta. Et nesciunt hoc hiia) tales infelices, quod quidquid b) est in canone biblie, est totum granum, plenum eterna salute et veritate, iuxta illud Jeremie 1): „Qui habet sompnia, loquature) sompnia, etd) qui habet sermonese), loqua- tur sermones vere. Quid paleis ad triticum? Numquid non verba mea quasi ignis et maleus conterens petras.“ Et David 2) „Eloquia domini eloquia casta, argentum igne examinatum, purgatum, probatum terre, purgatum septuplum." Capitulum quinquagesimum secundum 1). (Septem capita bestiac accommodantur partim ad superiores huius saeculi, qui ambitione et avaritia feruntur ad res geren- das, partim ad varietatem religionum in populo christiano]g). Nunc ad superiores sermo dirigatur, qui per capita 15 bestie sunt magis proprie designati. Hii similiter, quia non habent spiritum Jhesu, sed amanth) vitam huius mundi et ea, que in mundo sunt, et in eo, quod diligunt, bene sunt pro- sperati, de neccessitate sibi nimis conplacent in diviciis et ho- noribus et frequencia populorum, et illud ipsos nimis profunde 20 detinet atque afficit et conmovet. Ideoque quidquid deincepsi) faciunt laboris vigiliarum, sollicitudinis pro pace suorum, quid- quid subeunt periculak), quidquid condunt leges, dant precepta multiplicant sapienciam et doctrinas faciunt1), gracia exponunt se et sua pro ipsis, omnia hec veniunt ex carne et spi- 25 ritu huius mundi, qualiter eciam fecerunt Romani, antiqui gentiles, et modo faciunt pagani vel aliqui alii, qui Christum Jhesum vel eius spiritum non noverunt, itaque hii, quia non probaverunt Jhesum crucifixum habere in noticia 3), non habent caritatem, non urget eos ad omnia prefata caritas dei 4), quam 30 non habent, sed caro et sanguis, pax vite huius et bona vita, gloria et honor et habundancia diviciarum. Sunt enimm) se 10 a) hic ed. b) quicquid ed.; ita et infra. c) loquitur ed. d) om. ed. e) s. meos sermones el. f) Cap. LH. A in m. 6) ita inscr. in ed. h) habent ed. i) deinde ed. Is faciant corr, fa- k) periculi ed. 35 ciunt A. m) ea (sic) A. 1) Jarem. XXIII. 28—29 (libere allatum). 2) Psalm. XI. 7. 3) Cf. Rom. I. 28. 4) Cf. II. Cor. V. I./.
Strana 239
Septem capitum mysterium : III. Superiores. 239 ipsos amantes secundum apostolum 1): „superbi, elati“, et cetera. Et propterea inest ipsis in frontibus 2), id est in principali pro- posito, consignatum, quod divicias et honores ambiunt et pro- pter hoc sedes et honores et gloriasa) officiaque lucrativa sine omni verecundia inquirunt inportune oportune serviciis, precio et potestatibusb) et omnibus modis possibilibus, nichil de con- tingentibus obmittentes. Et ita prefatam bestiam cruentam necesse in multa capita dividi, (1) tum quia tales, principaliter divicias et ho- nores pretendentes, incidunt in laqueum dyaboli3) isque captivos 10 suos mox dispergit in multa ad facilius desolandum regnum domini Jhesu Christi, (2) tum quia hii tales huius vite amatores, iam sic capti a Sathana, ipsius proprietatem induunt, scilicet superbiam, sicut scriptum est 4): „Qui communica verilt superbo, induetc) superbiam“, — primum autem est proprium superbie nemini subesse et velle habere multos sibid) subiectos, dedi- gnari regi ab alieno capitee), sed esse pocius suum caput seor- sum et iuxta sua vota propria gubernari, ad quod sequitur in- fallibiliter fore multa talium capita non subordinata nec subiecta; (3) tum quia amorem diviciarum et honorum et glorie conmi- 20 tatur inevitabiliter zelus et invidia, que faciunt scissuras et divi- siones capitum adinvicem inexhorabiles contencionesque; (4) tum quia spiritus Jhesu unitivus, et qui colligit dissipata, tales iam deseruit, propterea necesse habent consequenterf), ut dividan- tur, eciam divina iusticia illud operante, sicut in illis, qui se 25 ipsos glorificari cupientes, turrim Babel usque ad celum pro- tensam edificare satagebant, quibus divina providencia nisi ob- viasset, linguas ipsorum confundendo, a cepto opere non ces- sassent 5). Hec itaque sunt cause cum aliis, quare bestia septem, id 30 est multitudine capitum efficitur monstruosa. Principaliter tamen hocs) est videre inter dominos et principes seculares, quorum regimina et obediencia vel subieccio nichilh) [f. 255a] prorsus secundum Jhesum Christum, sed solum, ut nuper dictum est, 5 15 a) glorie A et ed. b) precibus ed. c) communicat — induet A; 35 d) om. ed. e) om. ed. f) ita A; commu- communicat - induit ed. h) nulla ed. niter ed. g) haec ed. 1) II. Tim. III. 2. 2) phrasis apocaluptica, f. Apoc. XXII. 4. 3) Cf. I. Tim. VI. 9. 5) (.f. Genes. XI. passim. 4) Erali. XIII. 1.
Septem capitum mysterium : III. Superiores. 239 ipsos amantes secundum apostolum 1): „superbi, elati“, et cetera. Et propterea inest ipsis in frontibus 2), id est in principali pro- posito, consignatum, quod divicias et honores ambiunt et pro- pter hoc sedes et honores et gloriasa) officiaque lucrativa sine omni verecundia inquirunt inportune oportune serviciis, precio et potestatibusb) et omnibus modis possibilibus, nichil de con- tingentibus obmittentes. Et ita prefatam bestiam cruentam necesse in multa capita dividi, (1) tum quia tales, principaliter divicias et ho- nores pretendentes, incidunt in laqueum dyaboli3) isque captivos 10 suos mox dispergit in multa ad facilius desolandum regnum domini Jhesu Christi, (2) tum quia hii tales huius vite amatores, iam sic capti a Sathana, ipsius proprietatem induunt, scilicet superbiam, sicut scriptum est 4): „Qui communica verilt superbo, induetc) superbiam“, — primum autem est proprium superbie nemini subesse et velle habere multos sibid) subiectos, dedi- gnari regi ab alieno capitee), sed esse pocius suum caput seor- sum et iuxta sua vota propria gubernari, ad quod sequitur in- fallibiliter fore multa talium capita non subordinata nec subiecta; (3) tum quia amorem diviciarum et honorum et glorie conmi- 20 tatur inevitabiliter zelus et invidia, que faciunt scissuras et divi- siones capitum adinvicem inexhorabiles contencionesque; (4) tum quia spiritus Jhesu unitivus, et qui colligit dissipata, tales iam deseruit, propterea necesse habent consequenterf), ut dividan- tur, eciam divina iusticia illud operante, sicut in illis, qui se 25 ipsos glorificari cupientes, turrim Babel usque ad celum pro- tensam edificare satagebant, quibus divina providencia nisi ob- viasset, linguas ipsorum confundendo, a cepto opere non ces- sassent 5). Hec itaque sunt cause cum aliis, quare bestia septem, id 30 est multitudine capitum efficitur monstruosa. Principaliter tamen hocs) est videre inter dominos et principes seculares, quorum regimina et obediencia vel subieccio nichilh) [f. 255a] prorsus secundum Jhesum Christum, sed solum, ut nuper dictum est, 5 15 a) glorie A et ed. b) precibus ed. c) communicat — induet A; 35 d) om. ed. e) om. ed. f) ita A; commu- communicat - induit ed. h) nulla ed. niter ed. g) haec ed. 1) II. Tim. III. 2. 2) phrasis apocaluptica, f. Apoc. XXII. 4. 3) Cf. I. Tim. VI. 9. 5) (.f. Genes. XI. passim. 4) Erali. XIII. 1.
Strana 240
240 Matthiae de Janov Regulae, 1. 111, tr. 6, c. 52 et 53. 5 15 secundum amorem et timorem vel spiritum huius mundi; non autem sic inter principes et dominos in spiritualibus, puta sacerdotes, sed quamquama) ibi obediencia et subieccio mul- tum habundetb) similiter amoris et timoris huius seculi et princi- pum huius mundi, tamen adhuc semper aliquid sapit secun- dum deum et habet respectums) ad ipsum deum. Ideo meretrix fornicaria non est descripta a spiritu Jhesu habere capita, sed unum humanum incestuosum et muliebre. Quod si libet adhuc limpidius contemplari horum capi- 10 tum in bestia distraccionem, reperies, quod omnis multitudo varia religionum in populo unico christiano noviter ad- venticia, omnis multitudod) fraternitatum in religionibus, sacer- dotibus et in clero, omnis multitudo societatum in militibus, nobilibus et rusticis et colligacio talium per varias observancias, adinvenciones et attraccio hominum ad ipsas vel invitacio que- libet zelusque et amor talium adinvicem seorsum iuxta prophe- ciam, qua dictum est 1): „Erunt homines se ipsos amantes“, omnia, inquam, ista ad septem capita bestie putabis pertinere, quia hec omnia Paulo non sunt visa in dei ecclesia, sed solum nunc noviter emerserunt, quando tempus pro bestia dispensatum inchoavit. 20 Capitulum quinquagesimum terciume). 25 ſSeptem vicia designantur per septem capita, quae, postquam cessavit pugna adversus semen serpentis, in sponsam agni im- pune grassantur]f). 30 Insuper, prout iam sepe dictum existit, si multitudo moderna carnalium hominum bene inspiciatur, quod nullo modo magis proprie describi poterat, quam bestia sep- tem capitum, ex racione concludetur. Nam cum videris eos communiter esse5) inflatos et su- perbos, iam caput unum habebis in promptu in bestia mon- struosa manifestissimaque signa superbie in capitibus omnium deportari varie excogitata, et ea, que non1) dicuntur signa su- a) ita corr. ab ed.; quia A ct ed. b) ita A; abundat ed. c) recur- 35 sum ed. d) multitudo — omnis om. ed. (sic). e) Cap.m (una manu, et g) om. dd. ſ) ita inscribitur in ed. alia manu): 87 (sic) capitulum A in m. h) non que dicitur A. 1) II. Tim. III. 2.
240 Matthiae de Janov Regulae, 1. 111, tr. 6, c. 52 et 53. 5 15 secundum amorem et timorem vel spiritum huius mundi; non autem sic inter principes et dominos in spiritualibus, puta sacerdotes, sed quamquama) ibi obediencia et subieccio mul- tum habundetb) similiter amoris et timoris huius seculi et princi- pum huius mundi, tamen adhuc semper aliquid sapit secun- dum deum et habet respectums) ad ipsum deum. Ideo meretrix fornicaria non est descripta a spiritu Jhesu habere capita, sed unum humanum incestuosum et muliebre. Quod si libet adhuc limpidius contemplari horum capi- 10 tum in bestia distraccionem, reperies, quod omnis multitudo varia religionum in populo unico christiano noviter ad- venticia, omnis multitudod) fraternitatum in religionibus, sacer- dotibus et in clero, omnis multitudo societatum in militibus, nobilibus et rusticis et colligacio talium per varias observancias, adinvenciones et attraccio hominum ad ipsas vel invitacio que- libet zelusque et amor talium adinvicem seorsum iuxta prophe- ciam, qua dictum est 1): „Erunt homines se ipsos amantes“, omnia, inquam, ista ad septem capita bestie putabis pertinere, quia hec omnia Paulo non sunt visa in dei ecclesia, sed solum nunc noviter emerserunt, quando tempus pro bestia dispensatum inchoavit. 20 Capitulum quinquagesimum terciume). 25 ſSeptem vicia designantur per septem capita, quae, postquam cessavit pugna adversus semen serpentis, in sponsam agni im- pune grassantur]f). 30 Insuper, prout iam sepe dictum existit, si multitudo moderna carnalium hominum bene inspiciatur, quod nullo modo magis proprie describi poterat, quam bestia sep- tem capitum, ex racione concludetur. Nam cum videris eos communiter esse5) inflatos et su- perbos, iam caput unum habebis in promptu in bestia mon- struosa manifestissimaque signa superbie in capitibus omnium deportari varie excogitata, et ea, que non1) dicuntur signa su- a) ita corr. ab ed.; quia A ct ed. b) ita A; abundat ed. c) recur- 35 sum ed. d) multitudo — omnis om. ed. (sic). e) Cap.m (una manu, et g) om. dd. ſ) ita inscribitur in ed. alia manu): 87 (sic) capitulum A in m. h) non que dicitur A. 1) II. Tim. III. 2.
Strana 241
Septem capita moderna bestiae Apocalypticae. 241 perbie esse, sed mundicie et honestatis reputare et superbe contra quemlibet defensare, signaque e contra humilitatis chri- stiane derisui habere et horrere tamquama) obprobrium ho- minum et plebis abieccionem 1). Dum inspicias ipsos esse passim homines avaros et rapa- ces, cupidos diviciarum, pecunie et honorum, illud eciam exer- cere valde communiter et manifeste in populo christiano, illud quoque predicare in plateis et magnificare et dicere: „Non est dominus, nisib) pecunia, non est regnum, nisi qui habet dare divicias huius vite“, signumque avaricie omnino non reputare nisi bonum et prudenciam vel probitatem, nonne sine contradiccione iam alterum caput convenienter in bestia numerabis? Dum conspiciase) pestem gule, ebrietatis, voracitatis in vulgo per omnes debachari et maxime diebus vacacionis domino Jhesu Christo, ut est diebus dominicis et festivis, manifesta signa et argumenta brutalis conmessacionis excusare et nichili ducere, ymmo pro virtute largitatis vel alia huiusmodi [ducere et facere sibi ex talibus, que alias sunt christiano mortalia peccata, ludos et gaudium, tunc caput tercium bestie optime coaptabis. Ast cum luxuriam, fornicacionem, inpudiciciam publice in populo christiano amared) et passim insectari videas; signa quo- que luxurie, vestigia et omnem apparatum non nisi bonum et honestum, naturale et christianum ab omnibus acclamari, omni persuasione in oppositum non admissa; exercicia insuper luxurie aut carnalis amoris, utpote sunt coree et conventicula iuvenum, ita excusare et dignificare, ut non nisi in ecclesia dei, velut fit in Gal[Ijia, Francia et Ytalia, et in festivitatibus dei et sanctorum eius et in actibus solempnibus conventuum chri- stianorum, debe aint talia honeste et sancte exerceri et expleri: hec, inquam, fideliter conspiciens fieri in populo christiano, qui 30 alias templum spiritus sancti 2) esse debuerat, bene tunc sine labore caput quartum reperies in bestia. At dum cum hiise) singulis crudelitatem et iram desevire videris in eisdem et eorum torvos vultus et minacesf), plenos contencione5) et amaro zelo contra alterutrum3), sine pia omni 35 a) ras. seq. in A. b) in corr. nisi A. c) conspicies A et ed., prout et supra legitur inspicies. d) amare A et ed.; ita et infra minus recte: excusare et dignificare, parvipendere. e) his ed. f) minores ed. g) con- tentionis ed. 5 10 15 20 25 1) Cf. Psalm. XXI. 7. 2) Cf. I. Cor. VI. 19. 3) Cf. Jacob. III. 14. 40 KYBAL: M. de Janov Regulae, IV. 16
Septem capita moderna bestiae Apocalypticae. 241 perbie esse, sed mundicie et honestatis reputare et superbe contra quemlibet defensare, signaque e contra humilitatis chri- stiane derisui habere et horrere tamquama) obprobrium ho- minum et plebis abieccionem 1). Dum inspicias ipsos esse passim homines avaros et rapa- ces, cupidos diviciarum, pecunie et honorum, illud eciam exer- cere valde communiter et manifeste in populo christiano, illud quoque predicare in plateis et magnificare et dicere: „Non est dominus, nisib) pecunia, non est regnum, nisi qui habet dare divicias huius vite“, signumque avaricie omnino non reputare nisi bonum et prudenciam vel probitatem, nonne sine contradiccione iam alterum caput convenienter in bestia numerabis? Dum conspiciase) pestem gule, ebrietatis, voracitatis in vulgo per omnes debachari et maxime diebus vacacionis domino Jhesu Christo, ut est diebus dominicis et festivis, manifesta signa et argumenta brutalis conmessacionis excusare et nichili ducere, ymmo pro virtute largitatis vel alia huiusmodi [ducere et facere sibi ex talibus, que alias sunt christiano mortalia peccata, ludos et gaudium, tunc caput tercium bestie optime coaptabis. Ast cum luxuriam, fornicacionem, inpudiciciam publice in populo christiano amared) et passim insectari videas; signa quo- que luxurie, vestigia et omnem apparatum non nisi bonum et honestum, naturale et christianum ab omnibus acclamari, omni persuasione in oppositum non admissa; exercicia insuper luxurie aut carnalis amoris, utpote sunt coree et conventicula iuvenum, ita excusare et dignificare, ut non nisi in ecclesia dei, velut fit in Gal[Ijia, Francia et Ytalia, et in festivitatibus dei et sanctorum eius et in actibus solempnibus conventuum chri- stianorum, debe aint talia honeste et sancte exerceri et expleri: hec, inquam, fideliter conspiciens fieri in populo christiano, qui 30 alias templum spiritus sancti 2) esse debuerat, bene tunc sine labore caput quartum reperies in bestia. At dum cum hiise) singulis crudelitatem et iram desevire videris in eisdem et eorum torvos vultus et minacesf), plenos contencione5) et amaro zelo contra alterutrum3), sine pia omni 35 a) ras. seq. in A. b) in corr. nisi A. c) conspicies A et ed., prout et supra legitur inspicies. d) amare A et ed.; ita et infra minus recte: excusare et dignificare, parvipendere. e) his ed. f) minores ed. g) con- tentionis ed. 5 10 15 20 25 1) Cf. Psalm. XXI. 7. 2) Cf. I. Cor. VI. 19. 3) Cf. Jacob. III. 14. 40 KYBAL: M. de Janov Regulae, IV. 16
Strana 242
242 Matthiae de Janov Regulae, 1. III, tr. 6, c. 53. affeccione, sine federe, sine pace 1), signaque istorum manifesta omnino parvipendere, ut est retinere iram per mensem, per annum, nocere inimico, ubi homo potest, ire communiter per vicos homines stipatos fustibus et gladiis, homicidium non valde 5 reputare, inultum pertransire in republicaa), vel ipsum modico exsolvereb) solo iuramento vel pecunia, tunc bene estimabis hoc caput quintum cruente bestie convenire. Si inde contemplatus fueris carere omni adinvicem affec- cione christiana, nisi forte ad suos conplices vel consanguineos, plenos autem invidia et promptos ad detrahendum, et quanto melioribus et sanccioribus, tanto dulcius et libencius, illec) nam- que carnes [eis] et eorum demonibus apparent esse suaviores ad vorandum [f. 255b], iam caput sextum concludes in bestia conpilatum. Demum cum videris eosdem in omni illod), quod est vir- tutis et penitencie pro peccatis, et in hiis, que sunt religionis christiane, facile fieri tediosos et non sapere ipsis ullo modo non vix ea, que sunt spiritus Jhesu Christi, esseque commu- niter circa talia, que sunt salutis, dissipate mentis et in varia 20 rapte, quid aliud iam credes, nisi septimi capitis in bestia conplementum? Quodsi forte cogites, dicens, quod hec vicia iam dudum prius precesserunt, ymmo ab origine mundi regnum in pecca- toribus possiderunte), quare ergo magis nunc hec bestie esse 25 capita coaptantur, ad hoc satis in promptu est ex sentencia dicere, quod licet prefuerunt ista mala notata, non tamen in populo christiano, qui indutus est solem 2), id est dominum Jhesum Christum, qui destruxerat corpus peccati et opera dyaboli3), quod supra descriptum est, hec esse bestia. 30 Hic vero fit describcio per bestiam hanc solum carnalis populi christianif). Vel sis) hec vicia fuerunth) prius et in christianis, tamen non erant ita publice et sine contradiccione nequei) erant in capite, id est in summo et in communitate, quem- a) Rebuspublicis ed. b) exolvere A. c) istae ed. d) isto ed. e) possiderunt A et ed. f) populus christianus (sic) A. g) quia seq. in A. h) fuerint ed. i) nec ed. 1) Cf. II. Tim. III. 3. 2) non reperitur in biblia; cf. tantum Galat. 3) Cf. Rom. VI. 6 (corpus peccati) et I. Joan. III. 27 (Christum induistis). 40 III. 8 (opera diaboli); cf. supra p. 220. 10 15 35
242 Matthiae de Janov Regulae, 1. III, tr. 6, c. 53. affeccione, sine federe, sine pace 1), signaque istorum manifesta omnino parvipendere, ut est retinere iram per mensem, per annum, nocere inimico, ubi homo potest, ire communiter per vicos homines stipatos fustibus et gladiis, homicidium non valde 5 reputare, inultum pertransire in republicaa), vel ipsum modico exsolvereb) solo iuramento vel pecunia, tunc bene estimabis hoc caput quintum cruente bestie convenire. Si inde contemplatus fueris carere omni adinvicem affec- cione christiana, nisi forte ad suos conplices vel consanguineos, plenos autem invidia et promptos ad detrahendum, et quanto melioribus et sanccioribus, tanto dulcius et libencius, illec) nam- que carnes [eis] et eorum demonibus apparent esse suaviores ad vorandum [f. 255b], iam caput sextum concludes in bestia conpilatum. Demum cum videris eosdem in omni illod), quod est vir- tutis et penitencie pro peccatis, et in hiis, que sunt religionis christiane, facile fieri tediosos et non sapere ipsis ullo modo non vix ea, que sunt spiritus Jhesu Christi, esseque commu- niter circa talia, que sunt salutis, dissipate mentis et in varia 20 rapte, quid aliud iam credes, nisi septimi capitis in bestia conplementum? Quodsi forte cogites, dicens, quod hec vicia iam dudum prius precesserunt, ymmo ab origine mundi regnum in pecca- toribus possiderunte), quare ergo magis nunc hec bestie esse 25 capita coaptantur, ad hoc satis in promptu est ex sentencia dicere, quod licet prefuerunt ista mala notata, non tamen in populo christiano, qui indutus est solem 2), id est dominum Jhesum Christum, qui destruxerat corpus peccati et opera dyaboli3), quod supra descriptum est, hec esse bestia. 30 Hic vero fit describcio per bestiam hanc solum carnalis populi christianif). Vel sis) hec vicia fuerunth) prius et in christianis, tamen non erant ita publice et sine contradiccione nequei) erant in capite, id est in summo et in communitate, quem- a) Rebuspublicis ed. b) exolvere A. c) istae ed. d) isto ed. e) possiderunt A et ed. f) populus christianus (sic) A. g) quia seq. in A. h) fuerint ed. i) nec ed. 1) Cf. II. Tim. III. 3. 2) non reperitur in biblia; cf. tantum Galat. 3) Cf. Rom. VI. 6 (corpus peccati) et I. Joan. III. 27 (Christum induistis). 40 III. 8 (opera diaboli); cf. supra p. 220. 10 15 35
Strana 243
Septem capita moderna bestiae Apocalypticae. 243 admodum nunc, cum iam refriguit caritas et superhabundavit iniquitas multorum 1). Prefuerunt siquidem ab antiquo seminaria et partes huius bestie, que sunt semina antiqui serpentis 2) et iniqui hominis, qui non desinit inter bonum semen patris fa- milias zyzania seminare 3). Sed eciam ex adverso erat fortis mulier sponsa agni4), que eciam et ipsa semen suum multi- plicans, desuper deo dante sibi incrementum, possidebat portas inimicorum suorum et semper inimicicias agens strennue cum semine serpentis, usque [ad hoc tempus a) continue heccine capita bestie conterebatb) et ita bestiam hanc erigere sua cornua in 10 publicum nequec) roborare neque dilatare sinebat, quia spiritus Jhesu eius infirmitatem, sua gracia inhabitans, adiuvabat, gemi- tibus inenarrabilibus pro sanctis indefesse interpellans 5). Et ecce, quid factum est illi sponse agni, matri honorabili pulchre dileccionis et timoris et agnicionis et sancte spei 6)? Successit in locum funesta hec meretrix, de qua sermo, et ex- pressa sapiencia dei et dei virtute de domo propria, quam sibi edificaveratd), cum septem columpnis excisis7), mulier stulta et clamosa et nichil omnino sciens posuit se excelso urbis loco 8) de contra, et ipsa eadem facta est abhominacio desolacionis 20 posita in templo dei3), propter quam spiritus Jhesu templum suum deseruit, vineaque domini dei Sabaothe) data est in di- repcionem 1°). Et tunc semine Canaan et non Juda multiplicato nimis et super numerum 11), et gentes ille pessime, videlicet Gog et Magog, per universum orbem diffuse 12), et tunc eciam 25 locuste de fumo abyssi in tam infinita multitudine sunt egresse, ut totof) aere occupato, eciam ipsum solem obnubilantes, tene- bris ipsum obvolverints) 13), ex quo bestia sepe notata est con- globata et convulsa, in capita multa divisa et cornuah), [et]i) facta est sedes illius fornicarie meretricis. Itaque nupta agni pridem, quia non sedit, non quievit super bestiam 14), sed eam continue viriliter agensk), discerpsit a) hoc tempore (sic) A; haec tempora ed. b) continebat ed. c) nec 8) ob- nec ed. d) aedificavit ed. e) Zebaoth ed. 1) totum (sic) A. h) cornuta ed. i) om. A et ed. k) egit ed. 35 volverunt A; obvolverent ed. 1) Cf. Matth. XXIV. 12. 2) Cf. Apoc. XII. 9. 3) Cf. Matth. XIII. 38—39. 4) Cf. Apoc. XXI. et XXII. passim; parabola est de Gen. III. 15—16 et XXII. 17. 5) Cf. Rom. VIII. 26. 6) Cf. Eccli. XXIV. 24. 7) Cf. Pro- 8) Cf. Proverb. IX. 13—14. 10) Cf. 9) Cf. Daniel. IX. 27. verb. LX. I. 11) Cf. Daniel. XIII. 56. 12) Cf. Apoc. XХ. 7. 13) Cf. 40 Isaiac V. 5. 14) Cf. Apoc. XVII. 3. Apoc. IX. 3 Sq. 5 15 30 16
Septem capita moderna bestiae Apocalypticae. 243 admodum nunc, cum iam refriguit caritas et superhabundavit iniquitas multorum 1). Prefuerunt siquidem ab antiquo seminaria et partes huius bestie, que sunt semina antiqui serpentis 2) et iniqui hominis, qui non desinit inter bonum semen patris fa- milias zyzania seminare 3). Sed eciam ex adverso erat fortis mulier sponsa agni4), que eciam et ipsa semen suum multi- plicans, desuper deo dante sibi incrementum, possidebat portas inimicorum suorum et semper inimicicias agens strennue cum semine serpentis, usque [ad hoc tempus a) continue heccine capita bestie conterebatb) et ita bestiam hanc erigere sua cornua in 10 publicum nequec) roborare neque dilatare sinebat, quia spiritus Jhesu eius infirmitatem, sua gracia inhabitans, adiuvabat, gemi- tibus inenarrabilibus pro sanctis indefesse interpellans 5). Et ecce, quid factum est illi sponse agni, matri honorabili pulchre dileccionis et timoris et agnicionis et sancte spei 6)? Successit in locum funesta hec meretrix, de qua sermo, et ex- pressa sapiencia dei et dei virtute de domo propria, quam sibi edificaveratd), cum septem columpnis excisis7), mulier stulta et clamosa et nichil omnino sciens posuit se excelso urbis loco 8) de contra, et ipsa eadem facta est abhominacio desolacionis 20 posita in templo dei3), propter quam spiritus Jhesu templum suum deseruit, vineaque domini dei Sabaothe) data est in di- repcionem 1°). Et tunc semine Canaan et non Juda multiplicato nimis et super numerum 11), et gentes ille pessime, videlicet Gog et Magog, per universum orbem diffuse 12), et tunc eciam 25 locuste de fumo abyssi in tam infinita multitudine sunt egresse, ut totof) aere occupato, eciam ipsum solem obnubilantes, tene- bris ipsum obvolverints) 13), ex quo bestia sepe notata est con- globata et convulsa, in capita multa divisa et cornuah), [et]i) facta est sedes illius fornicarie meretricis. Itaque nupta agni pridem, quia non sedit, non quievit super bestiam 14), sed eam continue viriliter agensk), discerpsit a) hoc tempore (sic) A; haec tempora ed. b) continebat ed. c) nec 8) ob- nec ed. d) aedificavit ed. e) Zebaoth ed. 1) totum (sic) A. h) cornuta ed. i) om. A et ed. k) egit ed. 35 volverunt A; obvolverent ed. 1) Cf. Matth. XXIV. 12. 2) Cf. Apoc. XII. 9. 3) Cf. Matth. XIII. 38—39. 4) Cf. Apoc. XXI. et XXII. passim; parabola est de Gen. III. 15—16 et XXII. 17. 5) Cf. Rom. VIII. 26. 6) Cf. Eccli. XXIV. 24. 7) Cf. Pro- 8) Cf. Proverb. IX. 13—14. 10) Cf. 9) Cf. Daniel. IX. 27. verb. LX. I. 11) Cf. Daniel. XIII. 56. 12) Cf. Apoc. XХ. 7. 13) Cf. 40 Isaiac V. 5. 14) Cf. Apoc. XVII. 3. Apoc. IX. 3 Sq. 5 15 30 16
Strana 244
244 Matthiae de Janov Regulae, l. III, tr. 6, c. 53 et 54. et capita contrivit, tunc regnum ecclesie bene stetit, quia sacerdotes et clerus fideles Jhesu non amaverunt vitam et delicias huius mundi, non divicias, non honores, non po- suerunt se ad terrena insectanda, sed fortiter adversum peccata et nequicias in celestibus pugnam et inimicicias exercebant, spiritu Jhesu inhabitante sua templa, opitulante ipsis et manu- ducentea) in id ipsum. At modo, quia meretrix posuit se su- per bestiam, ut quiesceret sicb) et suas fornicaciones infauste exerceret, ideo nunc prefata capita bestie sunt vehementer erecta et roborata et quasi scuta fusilia conpacta 1). Bestia nam- que alludit et obedit meretrici, portat etenim eam et supportat in omnibus, et meretrix blanditur bestie, cupiens sic sua quiete diu potiri et suis libidinibus saciari — iuxta intellectum superius anotatum 2), scilicet quia clerus et sacerdotes se posuerunt ad amorem terrenorum ad modum bestie eo, quod spiritus Jhesu ipsos deseruit, ideo c) summe conplacent in hoc sibi ipsis, quod homines magni secundum hoc seculum et parvi et vulgus in- finitum ipsis obediunt, subiciuntur eis et honorant et quod du- cunt vitam suavem, pacificam et quietam sub munimine et re- gimine ipsorum magnatorum, saciati et dilatati a vulgo omni- bus diviciis et honore, sicque putant omnia reliqua bene stare. Inde beatificant populumd) et magnatis graciosos, devotos et humiles se ostentant. Viceversa magnates et populares similiter, quia diligunt pacificam et suavem vitam huius modi, divicias, 25 delicias et honores, et talia pro votoe) [f. 256a] succedunt ip- sorum, grate et liberaliter sacerdotibus largiuntur, ut adhuc amplius felicitatem huius vite ipsi inpetrarent et, cum vivant in omnibus hii tales ad sua libita faciantque voluntatem pro- priam, que est secundum carnem et hunc mundum, multum conplacet ipsisf) in sacerdotibus, puta quod ipsis talia annuunt et quod ipsos non corrigunt, non increpant, non anathematisant, non requirunt. 5 10 15 20 30 c) imo ed. d) papam ed. a) manus ducente ed. b) om. ed. typis maiusculis; quae evidens falsificatio textus Janoviani ab editore Norimber- 35 gensi esse probatur. e) voto A et ed. f) illis — illis pro ipsis ed. 1) Cf. Job. XLI. 6. 2) vide supra p. 210—211.
244 Matthiae de Janov Regulae, l. III, tr. 6, c. 53 et 54. et capita contrivit, tunc regnum ecclesie bene stetit, quia sacerdotes et clerus fideles Jhesu non amaverunt vitam et delicias huius mundi, non divicias, non honores, non po- suerunt se ad terrena insectanda, sed fortiter adversum peccata et nequicias in celestibus pugnam et inimicicias exercebant, spiritu Jhesu inhabitante sua templa, opitulante ipsis et manu- ducentea) in id ipsum. At modo, quia meretrix posuit se su- per bestiam, ut quiesceret sicb) et suas fornicaciones infauste exerceret, ideo nunc prefata capita bestie sunt vehementer erecta et roborata et quasi scuta fusilia conpacta 1). Bestia nam- que alludit et obedit meretrici, portat etenim eam et supportat in omnibus, et meretrix blanditur bestie, cupiens sic sua quiete diu potiri et suis libidinibus saciari — iuxta intellectum superius anotatum 2), scilicet quia clerus et sacerdotes se posuerunt ad amorem terrenorum ad modum bestie eo, quod spiritus Jhesu ipsos deseruit, ideo c) summe conplacent in hoc sibi ipsis, quod homines magni secundum hoc seculum et parvi et vulgus in- finitum ipsis obediunt, subiciuntur eis et honorant et quod du- cunt vitam suavem, pacificam et quietam sub munimine et re- gimine ipsorum magnatorum, saciati et dilatati a vulgo omni- bus diviciis et honore, sicque putant omnia reliqua bene stare. Inde beatificant populumd) et magnatis graciosos, devotos et humiles se ostentant. Viceversa magnates et populares similiter, quia diligunt pacificam et suavem vitam huius modi, divicias, 25 delicias et honores, et talia pro votoe) [f. 256a] succedunt ip- sorum, grate et liberaliter sacerdotibus largiuntur, ut adhuc amplius felicitatem huius vite ipsi inpetrarent et, cum vivant in omnibus hii tales ad sua libita faciantque voluntatem pro- priam, que est secundum carnem et hunc mundum, multum conplacet ipsisf) in sacerdotibus, puta quod ipsis talia annuunt et quod ipsos non corrigunt, non increpant, non anathematisant, non requirunt. 5 10 15 20 30 c) imo ed. d) papam ed. a) manus ducente ed. b) om. ed. typis maiusculis; quae evidens falsificatio textus Janoviani ab editore Norimber- 35 gensi esse probatur. e) voto A et ed. f) illis — illis pro ipsis ed. 1) Cf. Job. XLI. 6. 2) vide supra p. 210—211.
Strana 245
Meretricis damnatio sessioque super bestiam. 245 Capitulum quinquagesimum quartuma). [De sessione meretricis super bestiam et fornicatione animae. Ilem de facie bestiae et facie meretricis/b). Sic itaque bestia discussa, nunc iterum, prout domini Jhesu fidelis spiritus aperire dignabitur, ad detegendumc) meretricem magnam super bestiam quiescentem prodeatur, ut superius dicere ceperam. Ista est magna dampnacio meretricis, quod relin- quens Jhesum crucifixum, ducem sue pubertatis, et pacti dei sui oblita 1), super quo solo et unico debebat innitid) et in ipso 10 delectari, incepit marcescere in suo sanguine secundum pro- phetam 2) et inniti tali et tam terribili bestie, ignorans, quod illa plaga dei et ulcio proe) suis fornicacionibus crudelis ex- stat3), ulcio, scilicet pax et prosperitas sacerdotum in hoc mundo „in medio prave nacionis“4) et filiorum inpiorum, quia veritas hoc decrevit non ineundum pacem cum gentibus, terre videlicet, et nacionibus habitantibus super terram 5), id est cum hiis, qui terrena sapiunt, quorum deus venter est et gloria in confusionem1), sunt enim inimici crucis Christi 6). Propter quod principaliter ad sacerdotes dictum est 7): „In mundo“, id est in 20 medio amatorum et insectatorum huius mundi, „pressuram ha- bebitis, in me autem pacem.“ Pena itaque est et ulcio dei in clerum [et] sacerdotes pax et prosperitas in hoc mundo et pro- misslios) sibi ipsis et suis subditis pacis atqueli) inquisicio temporalis et dicere iuxta prophetam8): „Pax, pax, ubi non 25 est pax." Et ista est sessio meretricis super bestiam. Est enim inevitabiliter relaxacio discipline Jhesu Christi, est mere- tricis excecacio, est antiquorum peccatorum purgacionis oblivio, est servorum Jhesu Christi seduccio, est spiritui Jhesu contu- 30 5 15 14) De pace A. a) Cap.M LIIII A alia manu in m. d) niti ed. c) retegendum ed. 6. 44. h) om. ed. sione ed. g) permissio ed. 2) Cf. Job XXX. 16. 3) Cf. Jerem. L. 15 35 1) Cf. Prov. II. 17—18. (ultio Domini est). 4) Cf. Philipp. II. 15; filii impii, Eccli. XVI. 4. 5) Cf. Jerem. VI. 12 (extendam manum meam super habitantes terram). 8) Cf. Ezech. XIII. I0. 5) Cf. Philipp. III. 18—19. 7 Joan. XVI. 33. b) ita inscr. in ed.; of. supra e) quia pro ed. f) in confu-
Meretricis damnatio sessioque super bestiam. 245 Capitulum quinquagesimum quartuma). [De sessione meretricis super bestiam et fornicatione animae. Ilem de facie bestiae et facie meretricis/b). Sic itaque bestia discussa, nunc iterum, prout domini Jhesu fidelis spiritus aperire dignabitur, ad detegendumc) meretricem magnam super bestiam quiescentem prodeatur, ut superius dicere ceperam. Ista est magna dampnacio meretricis, quod relin- quens Jhesum crucifixum, ducem sue pubertatis, et pacti dei sui oblita 1), super quo solo et unico debebat innitid) et in ipso 10 delectari, incepit marcescere in suo sanguine secundum pro- phetam 2) et inniti tali et tam terribili bestie, ignorans, quod illa plaga dei et ulcio proe) suis fornicacionibus crudelis ex- stat3), ulcio, scilicet pax et prosperitas sacerdotum in hoc mundo „in medio prave nacionis“4) et filiorum inpiorum, quia veritas hoc decrevit non ineundum pacem cum gentibus, terre videlicet, et nacionibus habitantibus super terram 5), id est cum hiis, qui terrena sapiunt, quorum deus venter est et gloria in confusionem1), sunt enim inimici crucis Christi 6). Propter quod principaliter ad sacerdotes dictum est 7): „In mundo“, id est in 20 medio amatorum et insectatorum huius mundi, „pressuram ha- bebitis, in me autem pacem.“ Pena itaque est et ulcio dei in clerum [et] sacerdotes pax et prosperitas in hoc mundo et pro- misslios) sibi ipsis et suis subditis pacis atqueli) inquisicio temporalis et dicere iuxta prophetam8): „Pax, pax, ubi non 25 est pax." Et ista est sessio meretricis super bestiam. Est enim inevitabiliter relaxacio discipline Jhesu Christi, est mere- tricis excecacio, est antiquorum peccatorum purgacionis oblivio, est servorum Jhesu Christi seduccio, est spiritui Jhesu contu- 30 5 15 14) De pace A. a) Cap.M LIIII A alia manu in m. d) niti ed. c) retegendum ed. 6. 44. h) om. ed. sione ed. g) permissio ed. 2) Cf. Job XXX. 16. 3) Cf. Jerem. L. 15 35 1) Cf. Prov. II. 17—18. (ultio Domini est). 4) Cf. Philipp. II. 15; filii impii, Eccli. XVI. 4. 5) Cf. Jerem. VI. 12 (extendam manum meam super habitantes terram). 8) Cf. Ezech. XIII. I0. 5) Cf. Philipp. III. 18—19. 7 Joan. XVI. 33. b) ita inscr. in ed.; of. supra e) quia pro ed. f) in confu-
Strana 246
246 Matthiae de Janov Regulae, l. III, tr. 6, c. 54. melia, est temporis dati ad penitenciam ad superbiam et vani- tatem abusio, est parvulorum in Christo occisio, est multarum animarum occisio, que omnia et singula per hec verba Johannis sunt descripta, in quibus dicitur 1): „Sed habeo adversuma) te pauca, quia permittis mulierem Gezabel, que se dicit prophetareb) docere et seducere servos meos, fornicari [et manducare] de ydo- loticis. Et dedi illi tempus, ut penitenciam ageret, et non wlt peni- tere a sua fornicacione.“ Et tunc ad propositum: „Et ecce, ego mittam eam in lectum, et qui mechantur cum ea, in tribula- 10 cione maxima erunt, nisi penitenciam ab operibus suis egerint. Et filios eius interficiam in morte et hec scient omnes ecclesie. quia ego sume) scrutans renes et corda, etd) dabo unicuique secundum opera. Vobis autem dico [et] ceteris, qui Tyatyre estis: Quicumque non habent doctrinam hanc et qui non con- 15 gnoverunt altitudinem Sathane, quemadmodum dicunt, non mit- tam super vos aliud pondus." Notandum igitur amplius, quod non eque est hice) de muliere fornicaria et indumento, sicut de bestia iu- dicandum, quoad istud, quod bestia, quia est monstrum et 20 non est in rerum natura, ideo non est a deo nequef) ipsius figuracio, neque indumentum, sed deformitas peccatorum est corpus opusque dyabolorum; ideo neccesse est, quod tota quoad ipsius figuram vadat in incertums), et significat, quod pecca- tores, homines huius seculi, non tantum sunt deformes in suis 25 animis, quos respicit principaliter spiritus Jhesu et describit, sed eciam sunt despectih) et deformes in suis moribus et in sin- gulis actibus, simul eciami) in habitu gestuque corporis ex- teriori, veluti superius est deductum 2); ideo secularis peccator, cum vult in veritate penitenciam agere, utile est sibi totaliter 30 in alium habitum mentis et cordis transformari. —Non sic est autem de qualitatek) figure huius mulieris, de qua sermo, sed ipsa tota est opus dei et spiritus eius, simul eciam ipsius indumenta nitida et nobilia; solum ipse eius animus est iniquus et pollutus seu voluntas cupiditatibus huius mundi prostituta. 35 Et idcirco hoc accedit ad ipsius maiorem dampnacionem, quanto c) om. ed. d) om. ed. a) adversus biblia. b) prophetam biblia. e) hoc ed. 1) nec — nec ed. g) in interitum ed. 1) descripti (sic) ed. i) simul eciam et habitu A et ed. k) et add. sup. lin. A. 1) Apoc. II. 20—24. 2) vide supra c. 47—49.
246 Matthiae de Janov Regulae, l. III, tr. 6, c. 54. melia, est temporis dati ad penitenciam ad superbiam et vani- tatem abusio, est parvulorum in Christo occisio, est multarum animarum occisio, que omnia et singula per hec verba Johannis sunt descripta, in quibus dicitur 1): „Sed habeo adversuma) te pauca, quia permittis mulierem Gezabel, que se dicit prophetareb) docere et seducere servos meos, fornicari [et manducare] de ydo- loticis. Et dedi illi tempus, ut penitenciam ageret, et non wlt peni- tere a sua fornicacione.“ Et tunc ad propositum: „Et ecce, ego mittam eam in lectum, et qui mechantur cum ea, in tribula- 10 cione maxima erunt, nisi penitenciam ab operibus suis egerint. Et filios eius interficiam in morte et hec scient omnes ecclesie. quia ego sume) scrutans renes et corda, etd) dabo unicuique secundum opera. Vobis autem dico [et] ceteris, qui Tyatyre estis: Quicumque non habent doctrinam hanc et qui non con- 15 gnoverunt altitudinem Sathane, quemadmodum dicunt, non mit- tam super vos aliud pondus." Notandum igitur amplius, quod non eque est hice) de muliere fornicaria et indumento, sicut de bestia iu- dicandum, quoad istud, quod bestia, quia est monstrum et 20 non est in rerum natura, ideo non est a deo nequef) ipsius figuracio, neque indumentum, sed deformitas peccatorum est corpus opusque dyabolorum; ideo neccesse est, quod tota quoad ipsius figuram vadat in incertums), et significat, quod pecca- tores, homines huius seculi, non tantum sunt deformes in suis 25 animis, quos respicit principaliter spiritus Jhesu et describit, sed eciam sunt despectih) et deformes in suis moribus et in sin- gulis actibus, simul eciami) in habitu gestuque corporis ex- teriori, veluti superius est deductum 2); ideo secularis peccator, cum vult in veritate penitenciam agere, utile est sibi totaliter 30 in alium habitum mentis et cordis transformari. —Non sic est autem de qualitatek) figure huius mulieris, de qua sermo, sed ipsa tota est opus dei et spiritus eius, simul eciam ipsius indumenta nitida et nobilia; solum ipse eius animus est iniquus et pollutus seu voluntas cupiditatibus huius mundi prostituta. 35 Et idcirco hoc accedit ad ipsius maiorem dampnacionem, quanto c) om. ed. d) om. ed. a) adversus biblia. b) prophetam biblia. e) hoc ed. 1) nec — nec ed. g) in interitum ed. 1) descripti (sic) ed. i) simul eciam et habitu A et ed. k) et add. sup. lin. A. 1) Apoc. II. 20—24. 2) vide supra c. 47—49.
Strana 247
Mulieris fornicariae et bestiae differentia. 247 est intus et foris tota pulchra et nobilissima ipsius indumenta ita, quod reges terrea) in ipsius concupiscenciam exarserunt 1), tanto magis ipsa sua cor r'upta voluntate atque concupiscencia agitata in omnibus illis sibimet conplacuit, sicut alter Lucifer, qui primus in veritate non stetit2), oblitaque est domini dei creatoris deumqueb), qui eam talem genuit, facile dereliquit 3) Jhesusque Nazarenus factus est sibie) tamquam mortuus a corde 4), non custodivit digne spiritum Jhesu, pignus sponsi sui et vadimonium hereditatis eterne 5), sed magis conparatis sibi amatoribus plurimis in hoc mundo et data ipsis merceded) 6), 10 f. 256b] contra suum maritum Jhesum incepit insanire, super- bire et pollui, varie cum illis, que in hoc mundo sunt, delectata et fornicata 7). Omnis siquidem gloriacio, omnis delectacio excessiva chri- stiani, et precipue sacerdotis, alibi quam in Christo Jhesu est 15 fornicacio anime meretricis, que debet in omnibus se ipsam abnegare et tollere crucem suam et sequi Christum Jhe- sum8), suume) dilectum, et que debet eciam odire se ipsam et in omnibus sibi ipsi displicere, quatenus sic in veritate possit unico Christo Jhesu conplacere. Non enim reus in se et in 20 semine suo iniquus et malus potest divine veritati et iusticie conplacere vel admitti ad gaudium in spiritu9), nisi sibi ipsi vehementer displicens et quod talis voluntarie est effectus de- dignans pro eo continue semetipsum. Et quanto propinquius lumini veritatis, id est Jhesuf), appropinquat, statu ordinis vel 25 viteg) sanctitate, tanto is, qui peccatum semper in se continet in radice, necesse habet magis ac magis sibi ipsi non placere, sed humiliari, timere et h) amare deum tam propicium pec- catori 10). 5 Fornicacio itaque est christiano omnis deliberata conpla- 30 cencia vel delectacio in se ipso vel in hoc mundo, que ex di- leccione et gaudio Christi Jhesu et eius spiritu non procedit, c) om. ed. d) incedere ed. g) vita A. h) ac ed. 1) Cf. Apoc. XVII. 2 et Eccli. IX. 9. 2) Cf. Joan. VIII. 44. 3) Cf. 35 Deuter. XXXII. 18. 4) Cf. Psalm. XXX. 13. 5) Cf. Ephes. I. 14 (pignus 6) Cf. Ezech. XVI. 33. 7) Cf. Ezech. XXIII. 7. hereditatis nostrae). 8) Cf. Matth. XVI. 24. 9) Cf. Rom. XIV. 17 (gaudium in spiritu sancto). 10) Cf. Lucae XVIII. 13 (Deus propitius esto mihi peccatori). a) mundi ed. b) Denique (sic) ed. c) om. ed. f) l. veritatis a Jhesu ed.
Mulieris fornicariae et bestiae differentia. 247 est intus et foris tota pulchra et nobilissima ipsius indumenta ita, quod reges terrea) in ipsius concupiscenciam exarserunt 1), tanto magis ipsa sua cor r'upta voluntate atque concupiscencia agitata in omnibus illis sibimet conplacuit, sicut alter Lucifer, qui primus in veritate non stetit2), oblitaque est domini dei creatoris deumqueb), qui eam talem genuit, facile dereliquit 3) Jhesusque Nazarenus factus est sibie) tamquam mortuus a corde 4), non custodivit digne spiritum Jhesu, pignus sponsi sui et vadimonium hereditatis eterne 5), sed magis conparatis sibi amatoribus plurimis in hoc mundo et data ipsis merceded) 6), 10 f. 256b] contra suum maritum Jhesum incepit insanire, super- bire et pollui, varie cum illis, que in hoc mundo sunt, delectata et fornicata 7). Omnis siquidem gloriacio, omnis delectacio excessiva chri- stiani, et precipue sacerdotis, alibi quam in Christo Jhesu est 15 fornicacio anime meretricis, que debet in omnibus se ipsam abnegare et tollere crucem suam et sequi Christum Jhe- sum8), suume) dilectum, et que debet eciam odire se ipsam et in omnibus sibi ipsi displicere, quatenus sic in veritate possit unico Christo Jhesu conplacere. Non enim reus in se et in 20 semine suo iniquus et malus potest divine veritati et iusticie conplacere vel admitti ad gaudium in spiritu9), nisi sibi ipsi vehementer displicens et quod talis voluntarie est effectus de- dignans pro eo continue semetipsum. Et quanto propinquius lumini veritatis, id est Jhesuf), appropinquat, statu ordinis vel 25 viteg) sanctitate, tanto is, qui peccatum semper in se continet in radice, necesse habet magis ac magis sibi ipsi non placere, sed humiliari, timere et h) amare deum tam propicium pec- catori 10). 5 Fornicacio itaque est christiano omnis deliberata conpla- 30 cencia vel delectacio in se ipso vel in hoc mundo, que ex di- leccione et gaudio Christi Jhesu et eius spiritu non procedit, c) om. ed. d) incedere ed. g) vita A. h) ac ed. 1) Cf. Apoc. XVII. 2 et Eccli. IX. 9. 2) Cf. Joan. VIII. 44. 3) Cf. 35 Deuter. XXXII. 18. 4) Cf. Psalm. XXX. 13. 5) Cf. Ephes. I. 14 (pignus 6) Cf. Ezech. XVI. 33. 7) Cf. Ezech. XXIII. 7. hereditatis nostrae). 8) Cf. Matth. XVI. 24. 9) Cf. Rom. XIV. 17 (gaudium in spiritu sancto). 10) Cf. Lucae XVIII. 13 (Deus propitius esto mihi peccatori). a) mundi ed. b) Denique (sic) ed. c) om. ed. f) l. veritatis a Jhesu ed.
Strana 248
248 Matthiae de Janov Regulae, 1. III, tr. 6, c. 54 et 55. vel que mox non ducit inmediate et racionabiliter solum ad in deo delectandum. Ab hac autem fornicacione nemo facile potest absolvi, „nisi pauperculus constans et contritus tremensque sermones dei sui, qui imolat bovem, 5 quasi qui interficiat virum, qui mactat pecus, quasi qui excere- bret canem, qui oblacionem facit, quasia) qui sanguinem suillum of fJerat, qui recordatur thuris, quasi qui benedicat ydolo“ 1), id est in omnibus, que agit, eciam bonis, et pro deo, displicet sibi ipsi, quantum est in se, et cum omnia fecerit, se servum inuti- 10 lem 2) in veritate recongnoscit. Talis vero esse nullus potest, nisi habens spiritum Jhesu crucifixi. Quapropter omnis christianus, qui spiritum Jhesu non habet, aut est bestia predicta monstruosa; super pec- tus suum ad modum serpentis gradiens, terramque conmedens, terrena sapit 3), quibus b) mentetenuss) adheret, tantumque cum bestiis terre in hiis delectatur. Spiritus etenim inmundus, in ta- lemd) christianum rediens inveniensque domum purgatam et ornatam, assumptis septem nequioribus spiritibus, incipit ipsume) inhabitare 4), qui omnes, scilicet spiritus, in talem bestiam cor- nutam hominem, quem occupant, sciunt et valent subtiliter de- formare et in corpus magne bestie traicere. Aut efficitur meretrix, se ipsumf) et ea, que sunt domini Jhesu, varie pol- luendo et suam libidinem in eis et per ea exercendo. Facies namque bestie dicta est in christiano propter ritus et mores 25 atque peccata gentilitatis, quibus christiani carnales sunt induti. Sed facies vel frons meretricis nuncupata existit propter pol- lucionem et abusum in superbiam ordinis et decoris religionis christiane. Quapropter congrue layci, et precipue divites et nobiles peccatores, sunt signati per bestiam: dominantur 30 namque in talibus maxime ritus et mores habitudinesque pagano- rum. Et sacerdotes et clerici carnales sunt magis proprie per faciem meretricis figurati, quia ipsi sunt, [qui ut plurimum pulchritudinem et decorem sancte ecclesie prostituunt et pol- luunt, insequentes suum pollutum cor et conscienciam, maximis 15 20 35 a) facit quasi add. in m. A alia manu. b) in m. A alia manu add. c) post corr. A. d) intellectum corr, in talem A in m. alia manu. e) ipsam ed. f) seipsam ed. 1) Cf. Isaiae LXVI. 2—3. 2) Cf. Matth. XXV. 30. 3) Cf. Genes. III. 14. 4) Cf. Matth. XII. 44—45.
248 Matthiae de Janov Regulae, 1. III, tr. 6, c. 54 et 55. vel que mox non ducit inmediate et racionabiliter solum ad in deo delectandum. Ab hac autem fornicacione nemo facile potest absolvi, „nisi pauperculus constans et contritus tremensque sermones dei sui, qui imolat bovem, 5 quasi qui interficiat virum, qui mactat pecus, quasi qui excere- bret canem, qui oblacionem facit, quasia) qui sanguinem suillum of fJerat, qui recordatur thuris, quasi qui benedicat ydolo“ 1), id est in omnibus, que agit, eciam bonis, et pro deo, displicet sibi ipsi, quantum est in se, et cum omnia fecerit, se servum inuti- 10 lem 2) in veritate recongnoscit. Talis vero esse nullus potest, nisi habens spiritum Jhesu crucifixi. Quapropter omnis christianus, qui spiritum Jhesu non habet, aut est bestia predicta monstruosa; super pec- tus suum ad modum serpentis gradiens, terramque conmedens, terrena sapit 3), quibus b) mentetenuss) adheret, tantumque cum bestiis terre in hiis delectatur. Spiritus etenim inmundus, in ta- lemd) christianum rediens inveniensque domum purgatam et ornatam, assumptis septem nequioribus spiritibus, incipit ipsume) inhabitare 4), qui omnes, scilicet spiritus, in talem bestiam cor- nutam hominem, quem occupant, sciunt et valent subtiliter de- formare et in corpus magne bestie traicere. Aut efficitur meretrix, se ipsumf) et ea, que sunt domini Jhesu, varie pol- luendo et suam libidinem in eis et per ea exercendo. Facies namque bestie dicta est in christiano propter ritus et mores 25 atque peccata gentilitatis, quibus christiani carnales sunt induti. Sed facies vel frons meretricis nuncupata existit propter pol- lucionem et abusum in superbiam ordinis et decoris religionis christiane. Quapropter congrue layci, et precipue divites et nobiles peccatores, sunt signati per bestiam: dominantur 30 namque in talibus maxime ritus et mores habitudinesque pagano- rum. Et sacerdotes et clerici carnales sunt magis proprie per faciem meretricis figurati, quia ipsi sunt, [qui ut plurimum pulchritudinem et decorem sancte ecclesie prostituunt et pol- luunt, insequentes suum pollutum cor et conscienciam, maximis 15 20 35 a) facit quasi add. in m. A alia manu. b) in m. A alia manu add. c) post corr. A. d) intellectum corr, in talem A in m. alia manu. e) ipsam ed. f) seipsam ed. 1) Cf. Isaiae LXVI. 2—3. 2) Cf. Matth. XXV. 30. 3) Cf. Genes. III. 14. 4) Cf. Matth. XII. 44—45.
Strana 249
De fornicatione animae meretricis Apoc. 249 dei graciis et bonis salutaribus vel spiritualibus ad suum fau- stum et ad voluptatem carnis abutendo. Et idcirco sepe dixi, quod maior est dampnacio meretricis, que turpissime polluit, quantum in se est, celestia et eterna, quam bestie, que abutitur terrenis ad suam malam voluntatem. Unde elicitur, quod hic enarracio indumentorum mere- tricis tota ponitur ad inculcacionem dampnacionis meretricis et ad iram dei magnam ostendendum. Capitulum quinquagesimum quintuma). [Mulier circumdata purpura et coccino et inaurata auro et 10 lapile precioso et margaritis, habens poculum aureum in manu sud, plenum abominatione et immundicia fornicationis. Apo- calypsis vapíte decimoseptímo] b). Dicitur itaque per Jofhanem]1): „Et mulier erat cir- cumdata purpura“, id est homines effeminati regali sacer- 15 docio 2) adornati, „et coccino“, id est sanguine Christi Jhesu et sanctorum apostolorum et martyrum redempti et insigniti. [1 ] Et nota hic eciam, quod supra dictum est 3), scilicet quam apunctatec) loquitur sermo divinus. Nam loquens de bestia, dicit, quod erat „coccinea“, id est multitudo carnalis 20 intus et foris peccatis suis inbuta et duplici malediccione ob- noxia, ut supra dictum est 4). Sed hic loquensd) de muliere, non dicit ipsam coccineam, sed „circumdatam coccino“, per hoc trahens iam in aliam significacionem cocci nomen. Nam quia peccatores semetipsos polluunt peccatis et involvunt, ideoe) merentur dici bestia coccinea. Quia vero christiani, et princi- paliter sacerdotes, non habent a se ipsis, quo sunt decorati et dignificati, sed a Christo Jhesu et a sanguine ipsius investiti et electi, ideo dicit: „Et mulier erat circumdata purpura et coccino“f). 25 30 14) Nota totum A. a) Cap.m LV A in m. alia manu. b) ita inscr. in ed. c) punc- f) et c. om. ed. tate ed. d) dicit add. ed. c) om. ed. 1) Apoc. XVII. 4. 2) Cf. I. Petri II. 9 (regale sacerdotium). 3) v. supra c. 45, p. 213. 4) v. supra c. 43, p. 204. 35
De fornicatione animae meretricis Apoc. 249 dei graciis et bonis salutaribus vel spiritualibus ad suum fau- stum et ad voluptatem carnis abutendo. Et idcirco sepe dixi, quod maior est dampnacio meretricis, que turpissime polluit, quantum in se est, celestia et eterna, quam bestie, que abutitur terrenis ad suam malam voluntatem. Unde elicitur, quod hic enarracio indumentorum mere- tricis tota ponitur ad inculcacionem dampnacionis meretricis et ad iram dei magnam ostendendum. Capitulum quinquagesimum quintuma). [Mulier circumdata purpura et coccino et inaurata auro et 10 lapile precioso et margaritis, habens poculum aureum in manu sud, plenum abominatione et immundicia fornicationis. Apo- calypsis vapíte decimoseptímo] b). Dicitur itaque per Jofhanem]1): „Et mulier erat cir- cumdata purpura“, id est homines effeminati regali sacer- 15 docio 2) adornati, „et coccino“, id est sanguine Christi Jhesu et sanctorum apostolorum et martyrum redempti et insigniti. [1 ] Et nota hic eciam, quod supra dictum est 3), scilicet quam apunctatec) loquitur sermo divinus. Nam loquens de bestia, dicit, quod erat „coccinea“, id est multitudo carnalis 20 intus et foris peccatis suis inbuta et duplici malediccione ob- noxia, ut supra dictum est 4). Sed hic loquensd) de muliere, non dicit ipsam coccineam, sed „circumdatam coccino“, per hoc trahens iam in aliam significacionem cocci nomen. Nam quia peccatores semetipsos polluunt peccatis et involvunt, ideoe) merentur dici bestia coccinea. Quia vero christiani, et princi- paliter sacerdotes, non habent a se ipsis, quo sunt decorati et dignificati, sed a Christo Jhesu et a sanguine ipsius investiti et electi, ideo dicit: „Et mulier erat circumdata purpura et coccino“f). 25 30 14) Nota totum A. a) Cap.m LV A in m. alia manu. b) ita inscr. in ed. c) punc- f) et c. om. ed. tate ed. d) dicit add. ed. c) om. ed. 1) Apoc. XVII. 4. 2) Cf. I. Petri II. 9 (regale sacerdotium). 3) v. supra c. 45, p. 213. 4) v. supra c. 43, p. 204. 35
Strana 250
250 Matthiae de Janov Regulae, l. Ill, tr. 6, c. 55. 2] Sequitur 1): „et inaurata“, id est intus deaurata [„auro"], scilicet gracia prima baptismatis, „et lapide [f. 257a precioso“, id est fide Jhesu Christi, „et margaritis“, id est ceteris virtutibus usualibus vel habitibus acquisitis. „Habens, inquit, poculum aureum in manu sua“, id est habens in sua potestate et dispensacione sua, quoad ministerium, graciam et veritatem factam per Jhesum Christum, sicut sacerdotes Le- vitici habebant in ministerio legem datam per Moysen 2). [3] Sequitur: „plenum abhominacione et inmundi- 1o cia fornicacionis eius“, id est omnia ea, que Christus condidit sancte ecclesie ad salutem et ut per ea gracia et veritatea) salvandi dulciter et in spiritu perfruantur, iuxta illud promissum prophete inquientis 3): „Haurietis aquas in gau- dio de fontibus salvatoris“, sacerdotes et ministri huiusmodi carnales et amatores voluptatum, diviciarum et honorum, quan- tum in ipsis existit, per inmundiciam sue vite carnalis et per fornicaciones suarum conplacenciarum in honoribus et applausu populorum abhominacionibus repleverunt. Hic siquidem „po- culum plenum abhominacionibus“ dictum est solum passive, 20 id est quia patitur plenam et nimiam abhominacionem atque inmundicias a spurcis ministris et contrectatoribus sacramen- torum. Sicudb) namque Christus Jhesus, quamvis in sua per- sona non amplius est passibilis et polluibilis, dicitur tamen in 25 peccatoribus rursus crucifigi vel sanguis eius pollutus duci et conculcari ad maiorem expressionem inmensi reatus et dampnacionis, quame) incurrunt Christo indigne viventes chri- stiani et sacramenta ipsius indigne tractantes; — unde apostolus Hebr. X4): „Voluntarie enim peccantibus nobis post acceptam 30 noticiam veritatis iam non relinquitur pro peccatis hostia. Ter- ribilis namque est quedamd) expectacio iudicii et ignis emulacio, que consumptura est adversarios. Irritam quis faciens legem Moysye), sine ulla miseracione duobus vel tribus testibus mo- ritur. Quantof) [magis] putatis deteriora mereri supplicia, qui 35 filium dei conculcaverit“, et ecce, ad propositum: „et sanguinem testamenti pollutum duxerit, in quo sanctificatus est, et spiritui 5 15 a) gratiam et veritatem A. b) Sed ed. c) quem A. d) om. ed. c) Mosis ed. f) corr. poster. sup. lin. A. 1) Apoc. XVII. 4. 40 4) Hebr. X. 26—31. 2) Cf. Deuteron. XVIII. 7. 3) Isaide XII. 3.
250 Matthiae de Janov Regulae, l. Ill, tr. 6, c. 55. 2] Sequitur 1): „et inaurata“, id est intus deaurata [„auro"], scilicet gracia prima baptismatis, „et lapide [f. 257a precioso“, id est fide Jhesu Christi, „et margaritis“, id est ceteris virtutibus usualibus vel habitibus acquisitis. „Habens, inquit, poculum aureum in manu sua“, id est habens in sua potestate et dispensacione sua, quoad ministerium, graciam et veritatem factam per Jhesum Christum, sicut sacerdotes Le- vitici habebant in ministerio legem datam per Moysen 2). [3] Sequitur: „plenum abhominacione et inmundi- 1o cia fornicacionis eius“, id est omnia ea, que Christus condidit sancte ecclesie ad salutem et ut per ea gracia et veritatea) salvandi dulciter et in spiritu perfruantur, iuxta illud promissum prophete inquientis 3): „Haurietis aquas in gau- dio de fontibus salvatoris“, sacerdotes et ministri huiusmodi carnales et amatores voluptatum, diviciarum et honorum, quan- tum in ipsis existit, per inmundiciam sue vite carnalis et per fornicaciones suarum conplacenciarum in honoribus et applausu populorum abhominacionibus repleverunt. Hic siquidem „po- culum plenum abhominacionibus“ dictum est solum passive, 20 id est quia patitur plenam et nimiam abhominacionem atque inmundicias a spurcis ministris et contrectatoribus sacramen- torum. Sicudb) namque Christus Jhesus, quamvis in sua per- sona non amplius est passibilis et polluibilis, dicitur tamen in 25 peccatoribus rursus crucifigi vel sanguis eius pollutus duci et conculcari ad maiorem expressionem inmensi reatus et dampnacionis, quame) incurrunt Christo indigne viventes chri- stiani et sacramenta ipsius indigne tractantes; — unde apostolus Hebr. X4): „Voluntarie enim peccantibus nobis post acceptam 30 noticiam veritatis iam non relinquitur pro peccatis hostia. Ter- ribilis namque est quedamd) expectacio iudicii et ignis emulacio, que consumptura est adversarios. Irritam quis faciens legem Moysye), sine ulla miseracione duobus vel tribus testibus mo- ritur. Quantof) [magis] putatis deteriora mereri supplicia, qui 35 filium dei conculcaverit“, et ecce, ad propositum: „et sanguinem testamenti pollutum duxerit, in quo sanctificatus est, et spiritui 5 15 a) gratiam et veritatem A. b) Sed ed. c) quem A. d) om. ed. c) Mosis ed. f) corr. poster. sup. lin. A. 1) Apoc. XVII. 4. 40 4) Hebr. X. 26—31. 2) Cf. Deuteron. XVIII. 7. 3) Isaide XII. 3.
Strana 251
Explicatur Apoc. XVII. 4 de indumentis meretricis. 251 gracie contumeliam fecerit? Scimus enim, qui dixit: Michi vin- dictaa), et ego retribuam. Et iterum: Quia iudicabit dominus populum suum. Horrendum est incidere in manus dei viven- tis“; non in se itaque Christus crucifigitur, nec in se vel in natura sua sacramenta et cetera huius polluuntur, sed pecca- tores ita rei iudicabuntur, acsi dominum et deum suum, Chri- stum rursus crucifixissent, et ita horrende dampnabuntur, quia in semetipsis opus Jhesu Christi et graciam mortificaverunt et „spiritui gracie contumeliam fecerunt“, opus eius in se ipsis voluntarie destruentes 1), virtutem per accidiam, sapienciam dei per stulticiam, veritatem per mendacia sua tormentantes. Et quemadmodum, licet Christus evasit manus Herodis in Egyptum fugiendo, tamen Herodes plenissime est iudicatus in veritate occisor Jhesu Christi eo, quod totum, quod potuit, effecit, ut puer Jhesus dulcissimus moreretur2), ita isti, licet amplius Christum non occidunt totum, tamen, quod in se est, faciunt ad mortificacionem Jhesu dei summi, veritatem dei et virtutem in se et in aliis an nJullantes. Et non est dubium, si dominus Jhesus in tali statu et cum talibus circumstanciis, prout prefuitb) in diebus mortalitatis sue, esset ipsis 20 presens, ipsi tales carnales christiani essent primi ad ipsum in sua persona occidendum. Nam hoc cottidie probant in servis et membris Jhesu Christi, quos ipsi odiunt et non cessant modis variis lacerare. Et hec eadem per omnia sunt sencienda hic et dicenda 25 de indigna contrectacionec) et usu sacramentorum divinorum sacerdotibus ab indignis, id est, licet sacra- menta Jhesu in se maneant inpolluta, tamen, quantum est ad ministros indignos, iudicantur pati plenariam pollucionem, ut per hoc horrenda dampnacio indignorum dispensatorum osten- 30 datur. Ideo namque scriptum est I. [ad] Corinthios XI3): "Qui autem manducaverit hunc panem et sanguinem biberit indigne, reus erit corporis et sanguinis domini.“ 10 15 a) vindicta biblia; vindictam A et ed. b) fuit ed. c) contrectatione Jhesu om. ed. (sic). 35 1) Cf. Rom. XIV. 20 (destruere opus dei). 2) (f. Matth. II. passim. 3) I. Cor. XI. 27.
Explicatur Apoc. XVII. 4 de indumentis meretricis. 251 gracie contumeliam fecerit? Scimus enim, qui dixit: Michi vin- dictaa), et ego retribuam. Et iterum: Quia iudicabit dominus populum suum. Horrendum est incidere in manus dei viven- tis“; non in se itaque Christus crucifigitur, nec in se vel in natura sua sacramenta et cetera huius polluuntur, sed pecca- tores ita rei iudicabuntur, acsi dominum et deum suum, Chri- stum rursus crucifixissent, et ita horrende dampnabuntur, quia in semetipsis opus Jhesu Christi et graciam mortificaverunt et „spiritui gracie contumeliam fecerunt“, opus eius in se ipsis voluntarie destruentes 1), virtutem per accidiam, sapienciam dei per stulticiam, veritatem per mendacia sua tormentantes. Et quemadmodum, licet Christus evasit manus Herodis in Egyptum fugiendo, tamen Herodes plenissime est iudicatus in veritate occisor Jhesu Christi eo, quod totum, quod potuit, effecit, ut puer Jhesus dulcissimus moreretur2), ita isti, licet amplius Christum non occidunt totum, tamen, quod in se est, faciunt ad mortificacionem Jhesu dei summi, veritatem dei et virtutem in se et in aliis an nJullantes. Et non est dubium, si dominus Jhesus in tali statu et cum talibus circumstanciis, prout prefuitb) in diebus mortalitatis sue, esset ipsis 20 presens, ipsi tales carnales christiani essent primi ad ipsum in sua persona occidendum. Nam hoc cottidie probant in servis et membris Jhesu Christi, quos ipsi odiunt et non cessant modis variis lacerare. Et hec eadem per omnia sunt sencienda hic et dicenda 25 de indigna contrectacionec) et usu sacramentorum divinorum sacerdotibus ab indignis, id est, licet sacra- menta Jhesu in se maneant inpolluta, tamen, quantum est ad ministros indignos, iudicantur pati plenariam pollucionem, ut per hoc horrenda dampnacio indignorum dispensatorum osten- 30 datur. Ideo namque scriptum est I. [ad] Corinthios XI3): "Qui autem manducaverit hunc panem et sanguinem biberit indigne, reus erit corporis et sanguinis domini.“ 10 15 a) vindicta biblia; vindictam A et ed. b) fuit ed. c) contrectatione Jhesu om. ed. (sic). 35 1) Cf. Rom. XIV. 20 (destruere opus dei). 2) (f. Matth. II. passim. 3) I. Cor. XI. 27.
Strana 252
252 Matthiae de Janov Regulae, l. III, tr. 6, c. 56. Capitulum quinquagesimum sextuma). [Repetit abominationes supra enumeratas cum explicatione no- minis „abominatio“ et carundem amplificatione]b). 20 Resume eciam hic, si videtur, abhominaciones superius enu- 5 meratas, quasc) yppocrite in templo domini locaverunt, et vide- bis, quod omnes ad hoc propositum conportabunt. Videndum tamen est hic, quid est abhominacio, quantum est, quod, quid nominis. Differencia igitur est inter „inhumanum“d) et „abho- 10 minacio[nem]“, quia licet utrumque signat illud, quod exhor- ret omnis natura, vel cui humana racio manifeste none) tantum adversatur, quemadmodum cuilibet falsof) vel turpi, sed eciam dedignatur, sed contradicit simul et dedignatur, inhumanum tamen secundum communem accepcionem nominis significat 15 excessivam crudelitatem, sed abhominabile vel abhomi- nacio excessivam turpitudinem vel horribilem deformitatem provocantem ad nauseam et vomitum. Vel abhominacio magis proprie est coniunccio et mixcio eorum, que sibi invicem nimis contraria [f. 257b] et se invicem valde indignas). Et sic generali accepcione omne peccatum est ab- hominacio vel abhominabile, quia in omni peccato est horri- bilis deformitas, quia in omni peccato est coniunccio vel con- mixcio maxime contrariorum vel boni cum malo, vel veri cum falso. Malum etenim per se et in se nichil esth), sed sola pri- 25 vacio boni vel relacio quedam ad bonum, et non potest esse malum, nisi in bono secundum Magistrum Sentenciarum in se- cundo 1), vel relacione ad bonum debitum inesse; quemadmodum nec falsum est vel potest esse aliquid secundum Aristotelem in secundo Posteriorum2), nisi defectus veri in proposicione. Sunt 30 igitur ista inconponibilia vel inmiscibilia adinvicem secundum veritatem, scilicet bonum et malum vel verum et falsum, (1) tum i) quia id, quod est nichil, non accipit cum eo, quod est aliquid, ali- 35 4) Nota totum A. 19) Nota totum bene A ad calc. fol. sup. a) Cap. LVI. A in m. alia manu. b) ita inscr. in ed. c) que (sic) A. d) in — sup. lin. A. e) de non (sic) A. 1) falsum false A. g) verbi h) in se add. ed. seq. in A, sed del.; etc. add. ed., et sic omittens. i) tamen A et ed. 1) Cf. P. Lombardi Sent. s. II, dist. XXXV, ap. Migne, P. L., t. 192, col. 737. 2) recte in Aristotelis Metaph. l. III, c. VII, ed. Paris. (Didot), t. II, p. 512—513.
252 Matthiae de Janov Regulae, l. III, tr. 6, c. 56. Capitulum quinquagesimum sextuma). [Repetit abominationes supra enumeratas cum explicatione no- minis „abominatio“ et carundem amplificatione]b). 20 Resume eciam hic, si videtur, abhominaciones superius enu- 5 meratas, quasc) yppocrite in templo domini locaverunt, et vide- bis, quod omnes ad hoc propositum conportabunt. Videndum tamen est hic, quid est abhominacio, quantum est, quod, quid nominis. Differencia igitur est inter „inhumanum“d) et „abho- 10 minacio[nem]“, quia licet utrumque signat illud, quod exhor- ret omnis natura, vel cui humana racio manifeste none) tantum adversatur, quemadmodum cuilibet falsof) vel turpi, sed eciam dedignatur, sed contradicit simul et dedignatur, inhumanum tamen secundum communem accepcionem nominis significat 15 excessivam crudelitatem, sed abhominabile vel abhomi- nacio excessivam turpitudinem vel horribilem deformitatem provocantem ad nauseam et vomitum. Vel abhominacio magis proprie est coniunccio et mixcio eorum, que sibi invicem nimis contraria [f. 257b] et se invicem valde indignas). Et sic generali accepcione omne peccatum est ab- hominacio vel abhominabile, quia in omni peccato est horri- bilis deformitas, quia in omni peccato est coniunccio vel con- mixcio maxime contrariorum vel boni cum malo, vel veri cum falso. Malum etenim per se et in se nichil esth), sed sola pri- 25 vacio boni vel relacio quedam ad bonum, et non potest esse malum, nisi in bono secundum Magistrum Sentenciarum in se- cundo 1), vel relacione ad bonum debitum inesse; quemadmodum nec falsum est vel potest esse aliquid secundum Aristotelem in secundo Posteriorum2), nisi defectus veri in proposicione. Sunt 30 igitur ista inconponibilia vel inmiscibilia adinvicem secundum veritatem, scilicet bonum et malum vel verum et falsum, (1) tum i) quia id, quod est nichil, non accipit cum eo, quod est aliquid, ali- 35 4) Nota totum A. 19) Nota totum bene A ad calc. fol. sup. a) Cap. LVI. A in m. alia manu. b) ita inscr. in ed. c) que (sic) A. d) in — sup. lin. A. e) de non (sic) A. 1) falsum false A. g) verbi h) in se add. ed. seq. in A, sed del.; etc. add. ed., et sic omittens. i) tamen A et ed. 1) Cf. P. Lombardi Sent. s. II, dist. XXXV, ap. Migne, P. L., t. 192, col. 737. 2) recte in Aristotelis Metaph. l. III, c. VII, ed. Paris. (Didot), t. II, p. 512—513.
Strana 253
Recapitulatio de abominatione. Quid est abominatio? 253 quam mixcionema), (2) tum quia sunt, ut dictum est, proprie con- traria et in summo. Et hoc dico secundum quantitatem rerum in se. Homines tamen, quocienscumque peccant voluntarie vel peccare volunt, male agendo vel menciendo, tociensb) nituntur ista vehementer sibi adversa et incomponibiliac) miscere ad- invicem, scilicet bonum cum malo vel falsum cum vero, sed nichil faciunt, cum ista misceri nequeuntd). Verumptamen quia eorum mala et perversa voluntate eos excecante et inpellente omne, quod in se ipsis est, ad hoc faciunt, faciunt abhomina- cionem horrendam peccantque contra dominum deum suum, cuius bonum et cuius verum voluntarie per malum et falsum nituntur deturpare et deformare. Peccant eciam contra naturam rerum in se et contra ordinem pulcherrimum atque perfectum universi, et sic per omnia. Sicut prius dictum est de crucifixione Jhesu et pollucione sacramentorum ipsius, ita modo est dicen- dum de quolibet peccato, quod est abhominacio deo, nature et toti universo, scilicet quod bonum malo nequit conmisceri et de- turparie), neque 1) verum per falsum. Tamen homo male volun- tatis, quis) peccat, omnino reus condempnatur, quia voluntarie facit totum, quod in se est, ad destruendum bonum per malum et ad reddendum bonum, quod in se et in natura pulchrum est et gratum, abhominabile per malum iniectum et admixtum ipsi bono. Et videh), quod omnis peccator voluntarius, dum peccat, quamvis nichil facit, id est non efficit hoc, quod sua ope- racio perversa vel voluntas pretendit, tamen, quantum in se 25 est, destruit deum et ipsius universum in suis partibus reddit- que abhominabile illud, quod deus fecit et facit valde iocundum et bonum. Et quanto in rebus maioribus et bonis divinis id facit peccator, tanto magis efficitur reus, quia tantoi) ipsius maior est voluntaria cecitas et ingratitudo et tanto eciam maior 30 et proximior est dei contemptus ordinis et pulchritudinis uni- versi et per consequens tanto abhominacio maior coram oculis divine maiestatis 1) et angelis eius et sanctis eius. Sed quia omnes christiani acceperunt et accipiunt maxima bona a deo, quia bona ecclesiasticak), bona spiri- 35 10 15 20 32) Nota A alia manu. a) commixtionem el. b) toties ed. c) incompassibilia A et ed. d) nequeant ed. c) deturbari ed. h) inde ed. f) nec ed. s) quod ed. i) est add. ed. k) coelestia ed. 1) Cf. Isaiae III. 8 (oculi maiestatis eius). 40
Recapitulatio de abominatione. Quid est abominatio? 253 quam mixcionema), (2) tum quia sunt, ut dictum est, proprie con- traria et in summo. Et hoc dico secundum quantitatem rerum in se. Homines tamen, quocienscumque peccant voluntarie vel peccare volunt, male agendo vel menciendo, tociensb) nituntur ista vehementer sibi adversa et incomponibiliac) miscere ad- invicem, scilicet bonum cum malo vel falsum cum vero, sed nichil faciunt, cum ista misceri nequeuntd). Verumptamen quia eorum mala et perversa voluntate eos excecante et inpellente omne, quod in se ipsis est, ad hoc faciunt, faciunt abhomina- cionem horrendam peccantque contra dominum deum suum, cuius bonum et cuius verum voluntarie per malum et falsum nituntur deturpare et deformare. Peccant eciam contra naturam rerum in se et contra ordinem pulcherrimum atque perfectum universi, et sic per omnia. Sicut prius dictum est de crucifixione Jhesu et pollucione sacramentorum ipsius, ita modo est dicen- dum de quolibet peccato, quod est abhominacio deo, nature et toti universo, scilicet quod bonum malo nequit conmisceri et de- turparie), neque 1) verum per falsum. Tamen homo male volun- tatis, quis) peccat, omnino reus condempnatur, quia voluntarie facit totum, quod in se est, ad destruendum bonum per malum et ad reddendum bonum, quod in se et in natura pulchrum est et gratum, abhominabile per malum iniectum et admixtum ipsi bono. Et videh), quod omnis peccator voluntarius, dum peccat, quamvis nichil facit, id est non efficit hoc, quod sua ope- racio perversa vel voluntas pretendit, tamen, quantum in se 25 est, destruit deum et ipsius universum in suis partibus reddit- que abhominabile illud, quod deus fecit et facit valde iocundum et bonum. Et quanto in rebus maioribus et bonis divinis id facit peccator, tanto magis efficitur reus, quia tantoi) ipsius maior est voluntaria cecitas et ingratitudo et tanto eciam maior 30 et proximior est dei contemptus ordinis et pulchritudinis uni- versi et per consequens tanto abhominacio maior coram oculis divine maiestatis 1) et angelis eius et sanctis eius. Sed quia omnes christiani acceperunt et accipiunt maxima bona a deo, quia bona ecclesiasticak), bona spiri- 35 10 15 20 32) Nota A alia manu. a) commixtionem el. b) toties ed. c) incompassibilia A et ed. d) nequeant ed. c) deturbari ed. h) inde ed. f) nec ed. s) quod ed. i) est add. ed. k) coelestia ed. 1) Cf. Isaiae III. 8 (oculi maiestatis eius). 40
Strana 254
254 Matthiae de Janov Regulae, 1. III, tr. 6, c. 56. tualia, perpetua et divina, et maximam veritatem in Christo Jhesu, ymmo acceperunt et accipiunt Christum Jhesum, deum verum et dominum universorum ac regem omnis glorie 1), quia accipiunt fidem eius, virtutem dei et sapienciam dei, — Christus enim est dei virtus et dei sapiencia 2), subaudisa) christianis data in carne et nata, — quia eciam accipiunt ipsius sacramentum al- taris et alia sacramenta, ubi est verum corpus ipsius et verus san- guis filii dei, ubi habitat omnis plenitudo divinitatis corporaliter secundum apostolum 3), accipiunt insuper christiani spiritum dei 10 cum omnibus suis donis et carismatibus. Et sic ista omnia ac- ceperunt et accipiunt christiani, ut ista in se contineant digne, vel quod sint talium contentivib) hereditarie, intime, continue atque perpetue, nec non, ut in talia transformentur et tunc ab illis contineantur. Propterea scriptum est 2 [ad] Corinthios c) 3 4): „De claritate in claritatem transformamur tamquam a domini spiritu.“ Et iterum 5): „Deus caritas est et qui manet in caritate, in deo manet et deus in eo.“ Et iterum Johanes VId) 6): „Qui manducat meam carnem et bibit meum sanguinem, in me manet et ego in eo.“ Atque iterum7): „An nescitis, quia templum dei 20 estis et spiritus dei habitat in vobis.“ Et adhuc in prophetae) 3) : „Et inhabitabo in eis et ero deus illorum in perpetuumf), et tu autem in nobis es, domine, et nomen tuum invocatum est su- per nos et ius iurandum, quod iuravit ad Abraham, patrem nostrum, daturum se nobis." Cums) igitur tanta bona habeat christianus et tam summa et inmensa contineat secum et in se manencia sine intermissione qualicumque et transmutetur in ipsa secundum graciam, spiri- tum et veritatem contineaturque ab eisdem semper et ubique, si tunc voluntarie peccat et, quantum in se est, ea pol- 30 luat vel tantis bonis abutatur, volens ea cum malo sociare, et de facto faciat [f. 258a] societque in suo corde et anima ini- quitatem cum divina bonitate, falsitatem vel simulacionem cum divina veritate, crudelitatem cum divina gracia, inmundiciamh) 15 25 35 a) subaudi ed. b) ras. A. c) 2 Corint. 3 alia manu add. A, om. ed. d) cap. 6 ed. e) lacuna seq. in A. 1) lacuna seq. in A. g) haec periodus proprie continuatio est illius, quae inchoata est pag. 253, lin. 34. h) et i. ed. 1) Cf. Psalm. XXIII. 10 (rex gloriae). 2) Cf. I. Cor. I. 24. 3) Cf. Coloss. II. 9. 4) II. Cor. III. 18. 5) I. Joan. IV. 16. 6) Joan. VI. 57. 7) I. Cor. III. 16. 8) verba sequentia in „propheta“ non leguntur; sed 40 phrasis consuta est ex II. Cor. VI. 16, Jerem. XIV. 9 et Lucae I. 73.
254 Matthiae de Janov Regulae, 1. III, tr. 6, c. 56. tualia, perpetua et divina, et maximam veritatem in Christo Jhesu, ymmo acceperunt et accipiunt Christum Jhesum, deum verum et dominum universorum ac regem omnis glorie 1), quia accipiunt fidem eius, virtutem dei et sapienciam dei, — Christus enim est dei virtus et dei sapiencia 2), subaudisa) christianis data in carne et nata, — quia eciam accipiunt ipsius sacramentum al- taris et alia sacramenta, ubi est verum corpus ipsius et verus san- guis filii dei, ubi habitat omnis plenitudo divinitatis corporaliter secundum apostolum 3), accipiunt insuper christiani spiritum dei 10 cum omnibus suis donis et carismatibus. Et sic ista omnia ac- ceperunt et accipiunt christiani, ut ista in se contineant digne, vel quod sint talium contentivib) hereditarie, intime, continue atque perpetue, nec non, ut in talia transformentur et tunc ab illis contineantur. Propterea scriptum est 2 [ad] Corinthios c) 3 4): „De claritate in claritatem transformamur tamquam a domini spiritu.“ Et iterum 5): „Deus caritas est et qui manet in caritate, in deo manet et deus in eo.“ Et iterum Johanes VId) 6): „Qui manducat meam carnem et bibit meum sanguinem, in me manet et ego in eo.“ Atque iterum7): „An nescitis, quia templum dei 20 estis et spiritus dei habitat in vobis.“ Et adhuc in prophetae) 3) : „Et inhabitabo in eis et ero deus illorum in perpetuumf), et tu autem in nobis es, domine, et nomen tuum invocatum est su- per nos et ius iurandum, quod iuravit ad Abraham, patrem nostrum, daturum se nobis." Cums) igitur tanta bona habeat christianus et tam summa et inmensa contineat secum et in se manencia sine intermissione qualicumque et transmutetur in ipsa secundum graciam, spiri- tum et veritatem contineaturque ab eisdem semper et ubique, si tunc voluntarie peccat et, quantum in se est, ea pol- 30 luat vel tantis bonis abutatur, volens ea cum malo sociare, et de facto faciat [f. 258a] societque in suo corde et anima ini- quitatem cum divina bonitate, falsitatem vel simulacionem cum divina veritate, crudelitatem cum divina gracia, inmundiciamh) 15 25 35 a) subaudi ed. b) ras. A. c) 2 Corint. 3 alia manu add. A, om. ed. d) cap. 6 ed. e) lacuna seq. in A. 1) lacuna seq. in A. g) haec periodus proprie continuatio est illius, quae inchoata est pag. 253, lin. 34. h) et i. ed. 1) Cf. Psalm. XXIII. 10 (rex gloriae). 2) Cf. I. Cor. I. 24. 3) Cf. Coloss. II. 9. 4) II. Cor. III. 18. 5) I. Joan. IV. 16. 6) Joan. VI. 57. 7) I. Cor. III. 16. 8) verba sequentia in „propheta“ non leguntur; sed 40 phrasis consuta est ex II. Cor. VI. 16, Jerem. XIV. 9 et Lucae I. 73.
Strana 255
Recapitulatio de abominatione. Quid est abominatio? 255 spurciciamquea) cum divina mundicia, de qua scriptum est in propheta1): „Mundi sunt oculi tui et iniquitatem aspicere non poteris“, et ideo sunt valde et nimis contraria et adversa et gravissima atque amarissima ita, ut nullo modo possintb) con- iungi neque se possinte) vel ad punctum conpati in eodem, secundum quod congnovit, dicensd) 2): „Que participacio lucis ad tenebras aut que societas Christi cum Belial?“ et cetera, cum igitur, inquam, omnis, qui peccat vel quandocumque peccat et quocienscumque peccat voluntarie, tunc semper et tociense), quantumcumque in se est, ista sociat de facto et eligit et niti- 10 tur ista adinvicem in suo corde et anima conmiscere: qua- propter quantam abhominacionem perhorrendam fa- ciat iniuriamque deo summo vel summe deitati et angelis et sanctis atque toti universo, dicat, qui potest conprehendere! Ego, attentis supradictis, decrevi magis timere 15 et tremere „a facie meorum peccatorum“3), non valens abho- minacionis christianorum et maxime sacerdotum magnitudinem et per consequens dampnacionem non tantum eloqui, sed f) nec cogitare, quia secundum magnitudinem dei infinite boni et inmensi hec christianorum et maxime sacerdotum abhominacio 20 mensuratur, ymmo magis „timor et tremor dehinc venerunt su- per me et contexerunt me tenebre“ 4), uts) vix palpito l) in animo illud psalmi5): „Quis novit potestatem ire tue et pre timore iram tuam dinumerare?“ Unde valet hic bene allegari illud apostoli [ad] Hebreos X 6): „Voluntarie enim nobis peccantibus 25 iam non relinquitur hostia pro peccato, terribilis autem quedam expectacio iudicii et ignis emulacio, que consumptura est ad- versarios. Irritam quis faciens legem Moysii) sine ulla misera- cione duobus vel tribus testibus moritur: quanto magis pu- tatis deteriora mereri supplicia, qui filium dei conculcaverit et 30 sanguinem testamenti pollutum duxerit, in quo sanctificatus est, et spiritui gracie contumeliam fecerit. Scimus enim, qui dicit: Michi vindictak) et ego retribuam. Et iterum: Quia iudicabit domi- nus populum suum. Horrendum est incidere in manus dei viventis." 5 a) spurcitiemque ed. b) possunt A, possint ed. c) possunt A et ed. 35 d) deus (sic) ed. e) toties ed. f) et superflue seq. in A et ed. g) post corr. A. 1) palpitem recte ed. i) istud ed. k) Mosi ed. 1) vindictam A eted. 1) Habacuc I. 13. 4) Cf. Psalm. LIV. 6. 2) II. Cor. VI. 14—15. 3) Cf. Psalm. XXXVII. 4. 5) Psalm. LXXXIX. 11—12. 6) Hebr. X. 26—31.
Recapitulatio de abominatione. Quid est abominatio? 255 spurciciamquea) cum divina mundicia, de qua scriptum est in propheta1): „Mundi sunt oculi tui et iniquitatem aspicere non poteris“, et ideo sunt valde et nimis contraria et adversa et gravissima atque amarissima ita, ut nullo modo possintb) con- iungi neque se possinte) vel ad punctum conpati in eodem, secundum quod congnovit, dicensd) 2): „Que participacio lucis ad tenebras aut que societas Christi cum Belial?“ et cetera, cum igitur, inquam, omnis, qui peccat vel quandocumque peccat et quocienscumque peccat voluntarie, tunc semper et tociense), quantumcumque in se est, ista sociat de facto et eligit et niti- 10 tur ista adinvicem in suo corde et anima conmiscere: qua- propter quantam abhominacionem perhorrendam fa- ciat iniuriamque deo summo vel summe deitati et angelis et sanctis atque toti universo, dicat, qui potest conprehendere! Ego, attentis supradictis, decrevi magis timere 15 et tremere „a facie meorum peccatorum“3), non valens abho- minacionis christianorum et maxime sacerdotum magnitudinem et per consequens dampnacionem non tantum eloqui, sed f) nec cogitare, quia secundum magnitudinem dei infinite boni et inmensi hec christianorum et maxime sacerdotum abhominacio 20 mensuratur, ymmo magis „timor et tremor dehinc venerunt su- per me et contexerunt me tenebre“ 4), uts) vix palpito l) in animo illud psalmi5): „Quis novit potestatem ire tue et pre timore iram tuam dinumerare?“ Unde valet hic bene allegari illud apostoli [ad] Hebreos X 6): „Voluntarie enim nobis peccantibus 25 iam non relinquitur hostia pro peccato, terribilis autem quedam expectacio iudicii et ignis emulacio, que consumptura est ad- versarios. Irritam quis faciens legem Moysii) sine ulla misera- cione duobus vel tribus testibus moritur: quanto magis pu- tatis deteriora mereri supplicia, qui filium dei conculcaverit et 30 sanguinem testamenti pollutum duxerit, in quo sanctificatus est, et spiritui gracie contumeliam fecerit. Scimus enim, qui dicit: Michi vindictak) et ego retribuam. Et iterum: Quia iudicabit domi- nus populum suum. Horrendum est incidere in manus dei viventis." 5 a) spurcitiemque ed. b) possunt A, possint ed. c) possunt A et ed. 35 d) deus (sic) ed. e) toties ed. f) et superflue seq. in A et ed. g) post corr. A. 1) palpitem recte ed. i) istud ed. k) Mosi ed. 1) vindictam A eted. 1) Habacuc I. 13. 4) Cf. Psalm. LIV. 6. 2) II. Cor. VI. 14—15. 3) Cf. Psalm. XXXVII. 4. 5) Psalm. LXXXIX. 11—12. 6) Hebr. X. 26—31.
Strana 256
256 Matthiae de Janov Regulae, 1. III, tr. 6, c. 56. Plane ista horrenda abhominacio est rursus con- culcacio filii dei et crucifixio Jhesu Christi et de- risio voluntaria tocius ipsius gracie et bonitatis, de qua eciam supra habesa) allegatum 1). Et scribitur [ad] He- breos VIb) 2): „Inpossibile enim est eos, qui semel sunt illumi- nati, gustaverunt eciam donum celeste et participes facti sunt spiritus sancti, gustaverunt eciam nichilominus verbum dei bo- num virtutesque seculi venturi et prolapsi sunt, renovari rursus ad penitenciam, rursume) crucifigentes sibimet ipsis filium dei 10 et ostentui habentes.“ An non tibi videtur, karissime in Christo Jhesu, hec hor- renda abhominacio crucifixio gravis et dolorosa passio dolore cordis intrinsecus dulcissimi dei dominid) nostri Jhesu, cume) eius divinam bonitatem et graciam paterne nobis se offerentem 15 prompte quidem per fidem et professionemf) suscipimus su- sceptaque non dimittimus nostram voluntariam iniquitatem ne- ques) erubescimus pro iniquitate nostra neque nobis ipsis pro ipsa displicemus, sed magis, retenta nostra iniquitate et vanitate voluntaria atque voluntarie exercita et cogitata, cum hoc uti- 20 que volumus et credimus domini Jhesu bonitatem possidere? Et sich) nobis ipsis conplacemus sicque nos christianos esse et bene stare in nobis credimus atque copulari posse nobis placi- tam vanitatem et iniquitatem cum bene placita dei nobis data bonitate, id est bonitatis Jhesu servos et subditos manifeste 25 nos profitemur coram mundo, nichilominus nostram vanitatem et iniquitatem voluntarie exercendo et iniquitati nostre ser- viendo. Et ita nos, christiani, per nostram professionem Jhesu Christi iniquitatem operando, in publico vel in occulto. quantum in nobis est, reddimus abhominabilem deumi) 30 bonum etk) Jhesum crucifixum huic mundo et coram mundi amatoribus, et ipsius bonitatem omnibus hominibus vilem facimus, et coram demonibus et dei angelis ipsum conspuimus!) et blasphemamur; qui tamen alias ad hoc ipsum [nos] vocavit et elegit, ut ipsum bonum Jhesum et deum, omnes ex bonitate 35 sua mera omnes homines salvantem et salvare cupientem, pre- a) habemus ed. b) capite 8 ed. c) rursus ed. d) om. ed. e) dum ed. f) per c. ed. g) nec — nec ed. h) om. ed. i) domi- num ed. k) et dominum ed. 1) conspicimus et blasphemamus ed. 2) Hebr. VI. 4—6. 1) vide supra c. 36, p. 166.
256 Matthiae de Janov Regulae, 1. III, tr. 6, c. 56. Plane ista horrenda abhominacio est rursus con- culcacio filii dei et crucifixio Jhesu Christi et de- risio voluntaria tocius ipsius gracie et bonitatis, de qua eciam supra habesa) allegatum 1). Et scribitur [ad] He- breos VIb) 2): „Inpossibile enim est eos, qui semel sunt illumi- nati, gustaverunt eciam donum celeste et participes facti sunt spiritus sancti, gustaverunt eciam nichilominus verbum dei bo- num virtutesque seculi venturi et prolapsi sunt, renovari rursus ad penitenciam, rursume) crucifigentes sibimet ipsis filium dei 10 et ostentui habentes.“ An non tibi videtur, karissime in Christo Jhesu, hec hor- renda abhominacio crucifixio gravis et dolorosa passio dolore cordis intrinsecus dulcissimi dei dominid) nostri Jhesu, cume) eius divinam bonitatem et graciam paterne nobis se offerentem 15 prompte quidem per fidem et professionemf) suscipimus su- sceptaque non dimittimus nostram voluntariam iniquitatem ne- ques) erubescimus pro iniquitate nostra neque nobis ipsis pro ipsa displicemus, sed magis, retenta nostra iniquitate et vanitate voluntaria atque voluntarie exercita et cogitata, cum hoc uti- 20 que volumus et credimus domini Jhesu bonitatem possidere? Et sich) nobis ipsis conplacemus sicque nos christianos esse et bene stare in nobis credimus atque copulari posse nobis placi- tam vanitatem et iniquitatem cum bene placita dei nobis data bonitate, id est bonitatis Jhesu servos et subditos manifeste 25 nos profitemur coram mundo, nichilominus nostram vanitatem et iniquitatem voluntarie exercendo et iniquitati nostre ser- viendo. Et ita nos, christiani, per nostram professionem Jhesu Christi iniquitatem operando, in publico vel in occulto. quantum in nobis est, reddimus abhominabilem deumi) 30 bonum etk) Jhesum crucifixum huic mundo et coram mundi amatoribus, et ipsius bonitatem omnibus hominibus vilem facimus, et coram demonibus et dei angelis ipsum conspuimus!) et blasphemamur; qui tamen alias ad hoc ipsum [nos] vocavit et elegit, ut ipsum bonum Jhesum et deum, omnes ex bonitate 35 sua mera omnes homines salvantem et salvare cupientem, pre- a) habemus ed. b) capite 8 ed. c) rursus ed. d) om. ed. e) dum ed. f) per c. ed. g) nec — nec ed. h) om. ed. i) domi- num ed. k) et dominum ed. 1) conspicimus et blasphemamus ed. 2) Hebr. VI. 4—6. 1) vide supra c. 36, p. 166.
Strana 257
Quod abominatio gravis iterum crucifixio Christi sit. 257 dicemus, probemus et confiteamur et modis omnibus possi- bilibus huic mundo esse deum nostrum valde bonum vel iu- stum, valde misericordem, maximum amatorem hominum, verbo et opere et tota nostra vita demonstremus et persuadeamus atque per hoc multos ad ipsum attrahamus, [ut] sicut nos, sic et multi alii, per nos persuasi et adducti, ipsum bonum deum et bonum Jhesum congnoscant, diligant, bonitate sua fruantur et una nobiscum gracias sibi agant in secula seculorum. Ad hoc propositum dicit Petrus I.a 2° 1): „Vos estisa) genus electum, regale sacerdocium, gens sancta, populus acquisicionis.“ Et sequitur ad propositum: „Ut virtutes eius annunccietis, qui de tenebris [f. 258b] vos vocavit.“ Et ad idem apostolus ad Ephesios primo capitulob) 2): „Benedictus deus et pater domini nostri Jhesu Christi, qui benedixit nos inc) omni benediccione spirituali in celestibus in Christo Jhesu, sicut elegit nos in ipso 15 ante mundi constitucionem, ut essemus sancti et inmaculati in conspectu eius in caritate. Qui predestinavit nos in adopcionem filiorum per Jhesum Christum in idd) ipsum secundum pro- posicionem voluntatis sue, in laudem glorie gracie sue, in qua gratificavit nos in dilecto filio suo. In quo habemus“ [etc.]. An non tibi, mi dilectissime, videtur horrenda abho- minacio [et! per consequens gravis iterum crucifixio Christi Jhesu, dei virtutis et dei sapiencie3), nate in carne, date et misse christianis, ut sit maxime et proprie ipsorum et inhabitet in eis, et cum eis [in] nobis ingratissimis, et maximee) sacerdotibus et 25 clericis, qui cum prompte suscipi almus divinam veritatem per fidem et professionem, nichilominus vanitatem et mendacium voluntarie loquimur multociensf) et multis modis, et pers) hoc redducimus veritatem Jhesu sanctam in se et castissimam, quam ex ore eodem, in quo vanitas et mendacium habitat aut 30 forte sepe emanat, loquimur et confitemur, abhominabilem et despectam conculcatamque coram mundo et peccatoribus chri- stianis funeste [et] infeliciter facimus eandem veritatem. Et ad hoc ipsum et alios conchristianos h) per exemplum invitamus ita, quod inde nobis accidit perhorrenda excecacio et plaga omnino 35 10 20 d) om. ed. a) autem biblia. b) I. tantum ed. c) om. ed. e) a seq. in A. 1) multoties ed. g) pro A; per ed. h) christianos ed. 1) I. Petri II. 9. 2) Ephes. I. 3—7. 3) Cf. I. Cor. I. 24. KYBAL: M. de Ianov Regulae, IV.
Quod abominatio gravis iterum crucifixio Christi sit. 257 dicemus, probemus et confiteamur et modis omnibus possi- bilibus huic mundo esse deum nostrum valde bonum vel iu- stum, valde misericordem, maximum amatorem hominum, verbo et opere et tota nostra vita demonstremus et persuadeamus atque per hoc multos ad ipsum attrahamus, [ut] sicut nos, sic et multi alii, per nos persuasi et adducti, ipsum bonum deum et bonum Jhesum congnoscant, diligant, bonitate sua fruantur et una nobiscum gracias sibi agant in secula seculorum. Ad hoc propositum dicit Petrus I.a 2° 1): „Vos estisa) genus electum, regale sacerdocium, gens sancta, populus acquisicionis.“ Et sequitur ad propositum: „Ut virtutes eius annunccietis, qui de tenebris [f. 258b] vos vocavit.“ Et ad idem apostolus ad Ephesios primo capitulob) 2): „Benedictus deus et pater domini nostri Jhesu Christi, qui benedixit nos inc) omni benediccione spirituali in celestibus in Christo Jhesu, sicut elegit nos in ipso 15 ante mundi constitucionem, ut essemus sancti et inmaculati in conspectu eius in caritate. Qui predestinavit nos in adopcionem filiorum per Jhesum Christum in idd) ipsum secundum pro- posicionem voluntatis sue, in laudem glorie gracie sue, in qua gratificavit nos in dilecto filio suo. In quo habemus“ [etc.]. An non tibi, mi dilectissime, videtur horrenda abho- minacio [et! per consequens gravis iterum crucifixio Christi Jhesu, dei virtutis et dei sapiencie3), nate in carne, date et misse christianis, ut sit maxime et proprie ipsorum et inhabitet in eis, et cum eis [in] nobis ingratissimis, et maximee) sacerdotibus et 25 clericis, qui cum prompte suscipi almus divinam veritatem per fidem et professionem, nichilominus vanitatem et mendacium voluntarie loquimur multociensf) et multis modis, et pers) hoc redducimus veritatem Jhesu sanctam in se et castissimam, quam ex ore eodem, in quo vanitas et mendacium habitat aut 30 forte sepe emanat, loquimur et confitemur, abhominabilem et despectam conculcatamque coram mundo et peccatoribus chri- stianis funeste [et] infeliciter facimus eandem veritatem. Et ad hoc ipsum et alios conchristianos h) per exemplum invitamus ita, quod inde nobis accidit perhorrenda excecacio et plaga omnino 35 10 20 d) om. ed. a) autem biblia. b) I. tantum ed. c) om. ed. e) a seq. in A. 1) multoties ed. g) pro A; per ed. h) christianos ed. 1) I. Petri II. 9. 2) Ephes. I. 3—7. 3) Cf. I. Cor. I. 24. KYBAL: M. de Ianov Regulae, IV.
Strana 258
258 Matthiae de Janov Regulae, 1. Ill, tr. 6, c. 56. insanabilis, scilicet ut verbum veritatis1), id est fidei, sit in ore nostro levissimum et quasi inane, iam plebeis fa- bulis conparatum, et ita inveteratum et nimis commune factum, ut magis recentes fabule vel opera et verba hominum, cum 5 quibus rogabat rex David quondam os suum non inquinari 2), eque vel magis attendantur a populis christianis quam gravia et solida verba veritatis domini nostri Jhesu Christi. Et per- hec ad illud devenimus, o nos sacerdotes dei altissimi, quondam sal terre et lux huius mundi3), fidelesque testes 4) veritatis fidei per mundum universum, hoc, inquam, accidit, ut iam testi- monium Christo Jhesu 5) nostrum coram populis pene nichil sita) et nullius gravitatis verba nostra et nullius auctoritatis reputenturb). Inde est, quod dum volumus Christo Jhesu testi- monium perhibere et ipsius veritati, utpote docendo et predi- cando, necesse habemus ire ad apostolos, prophetas et sanctos doctores, qui labia suac) sacerdotalia soli sciencie dei et veritati divine sollicite et fideliter servaverunt 6), et ab ipsis verba eorum mendicamus, ut non nos ipsi tamquam testes male fidei et suspecti, sed ipsi sancti pro nobis ad po- 20 pulumd) dent testimonium veritati. Hoc autem nobis solum abhominabilibus et indignis sacer- dotibus et clericis fieri oportet, quia alias, si nos ipsi ex nos- trise) propriis loqueremur, ex sensu nostro in dei ecclesia loquendo7), totum est conculcatum et spretum, eciam ipsa veritas 25 et verum testimonium fidei Jhesu contemptum et vilificacionem pateretur, nisi alii testes ydonei fidei in nostro ore resonarent. Ita nos [sumus] testes Christi inutiles et abiecti, quod eciam ipsa divina veritas et Christus a nobis et propter nos siccine conculcatur. Qua- propter cum testimonium fidei cupimus perhibere, et aliquandof) ferfrle volumus, vel forte, ut in pluribus accidit, nos ipsos osten- tare et negociari nostros questus, divicias et honorem, de neces- sitate opportet, ut verba pro sermone vel a nostris pro- ximis furemur secundum prophetam 8), vel quandoque men- a) est A et ed. b) reputantur A et ed. c) om. ed. d) dediti seq. 35 in A, sed del. e) om. ed. 1) aliquando tantum A et ed. 10 15 30 1) phrasis biblica communis; of. I. Ephes. I. 13; plaga insanabilis, cf. Isaiae XIV. 6. 2) Cf. Psalm. XVI. 4 „Ut non loquatur os meum opera hominum“ oc. s) Cf. Matth. V. 13—14; etiam phrasis sacerdos dei altissimi, biblica est, cf. Genes. XIV. 18. Deinde omittitur. 4) Cf. Isaiae VIII. 2 (testes fideles). 5) crebra 8) Cf. 7) Cf. I. Cor. XIV. I9. 6) Cf. Malach. II. 7. 40 phrasis biblica.
258 Matthiae de Janov Regulae, 1. Ill, tr. 6, c. 56. insanabilis, scilicet ut verbum veritatis1), id est fidei, sit in ore nostro levissimum et quasi inane, iam plebeis fa- bulis conparatum, et ita inveteratum et nimis commune factum, ut magis recentes fabule vel opera et verba hominum, cum 5 quibus rogabat rex David quondam os suum non inquinari 2), eque vel magis attendantur a populis christianis quam gravia et solida verba veritatis domini nostri Jhesu Christi. Et per- hec ad illud devenimus, o nos sacerdotes dei altissimi, quondam sal terre et lux huius mundi3), fidelesque testes 4) veritatis fidei per mundum universum, hoc, inquam, accidit, ut iam testi- monium Christo Jhesu 5) nostrum coram populis pene nichil sita) et nullius gravitatis verba nostra et nullius auctoritatis reputenturb). Inde est, quod dum volumus Christo Jhesu testi- monium perhibere et ipsius veritati, utpote docendo et predi- cando, necesse habemus ire ad apostolos, prophetas et sanctos doctores, qui labia suac) sacerdotalia soli sciencie dei et veritati divine sollicite et fideliter servaverunt 6), et ab ipsis verba eorum mendicamus, ut non nos ipsi tamquam testes male fidei et suspecti, sed ipsi sancti pro nobis ad po- 20 pulumd) dent testimonium veritati. Hoc autem nobis solum abhominabilibus et indignis sacer- dotibus et clericis fieri oportet, quia alias, si nos ipsi ex nos- trise) propriis loqueremur, ex sensu nostro in dei ecclesia loquendo7), totum est conculcatum et spretum, eciam ipsa veritas 25 et verum testimonium fidei Jhesu contemptum et vilificacionem pateretur, nisi alii testes ydonei fidei in nostro ore resonarent. Ita nos [sumus] testes Christi inutiles et abiecti, quod eciam ipsa divina veritas et Christus a nobis et propter nos siccine conculcatur. Qua- propter cum testimonium fidei cupimus perhibere, et aliquandof) ferfrle volumus, vel forte, ut in pluribus accidit, nos ipsos osten- tare et negociari nostros questus, divicias et honorem, de neces- sitate opportet, ut verba pro sermone vel a nostris pro- ximis furemur secundum prophetam 8), vel quandoque men- a) est A et ed. b) reputantur A et ed. c) om. ed. d) dediti seq. 35 in A, sed del. e) om. ed. 1) aliquando tantum A et ed. 10 15 30 1) phrasis biblica communis; of. I. Ephes. I. 13; plaga insanabilis, cf. Isaiae XIV. 6. 2) Cf. Psalm. XVI. 4 „Ut non loquatur os meum opera hominum“ oc. s) Cf. Matth. V. 13—14; etiam phrasis sacerdos dei altissimi, biblica est, cf. Genes. XIV. 18. Deinde omittitur. 4) Cf. Isaiae VIII. 2 (testes fideles). 5) crebra 8) Cf. 7) Cf. I. Cor. XIV. I9. 6) Cf. Malach. II. 7. 40 phrasis biblica.
Strana 259
Abominabiles sacerdotes detestabiliores esse plebeia meretrice. 259 ciamur et fingamus aliquem proborum virorum vel sanctorum hoc vel illud dixisse, vel cum magno studio et labore aliorum — verba exquiramus in pellibus mortuis brutorum animalium, eciam sciencie ipsorum multum ad modum proprium reputanſtur quasi pellis ex [carneja) nostra (?), — et ea verbula cum diffi- cultate magna conpingamus et affirmemus, magis curiositate vel delectacione nostra fornicaria nos in id perurgente per omnia, sicut puer in scolis alphabetum affirmando vel leccionem in Donato 1), ut eam postea queat coram aliis recitare. Et exhinc nobis hoc contingit, quod cum simus iam magistri aliorum in nostra re- 10 putacione vel deberemus esse in veritate, tunc adhuc miser- rimi pueri in fide et divina scripture sancte veritate. Et quia tales existentes, non veremur alios docere et gubernare, ideo abhominacionem terribilem in templo ex nobis ipsis con- ponimus, et magis ipsam, tamquam meretrix clamorosa, stulta 15 et nichil omnino sciens, in excelso urbis loco sedens 2), abho- minacionem aliis singulis in poculo aureo propinamus 3). Nam ita iam datib) in conculcacionemc) 4) et contemptum propter nostram exilem vitam, prout hoc nobis oportebat accidere, salid) insulso et infatuato 5), nichilominus tamen quasi inpudica 20 meretrix nos inpudenter [f. 259a] ingerimus precibus et precioe) nec non et potestate alios ad regendum et docen- dum, non ad hoc electi, non invitati, non vocati, non despon- sati 6), sed nisi, ut est dictum, sicut meretrix, que cupit suas fornicaciones exercere, non filios parere nec fructum afferre, 25 sed tantum in vita quieta et honorata et divite et delicata quasi in loco fornicacionum accumbere, omni verecundia fronte de- lapsa, et indigni ipsi in dignitatef) delectari. Et quod est ab- hominabilius, scilicet cum omnes fornicarii suis concubinis dant mercedem et ipsas nutriunt et vestiunt, nos autem pro nostris for- 30 nicacionibus gravibus Christo Jhesu nichilominus precium, gloriam 10) Sacerdos, nota A alia manu. 18) Nota A alia manu. a) ita emend, ab editore; in A legitur: eciam sciencie... reputant que pelles ex nostra (?). b) dicti (sic) ed. c) proculcationem ed. d) soli (sic) ed. e) prece A et ed., sed rectius est precio; et nec non et seq. in A. 1 corr. ed. 35 Jerem. XXIII. 30: „Propterea, ecce, ego ad prophetas, ait Dominus, qui furantur verba mea unusquisque a proximo suo.“ 1) Donatus liber notus scholaris medii aevi. 2) Cf. Proverb. IX. 13—14. 3) Cf. Apoc. XVII. 4. 4) crebrius in Isaia legitur. 5) Cf. Marci IX. 49 (sal insulsum). 6) C†. parabolam de nuptiis regis Matth. XXII. 2—14. 40 17
Abominabiles sacerdotes detestabiliores esse plebeia meretrice. 259 ciamur et fingamus aliquem proborum virorum vel sanctorum hoc vel illud dixisse, vel cum magno studio et labore aliorum — verba exquiramus in pellibus mortuis brutorum animalium, eciam sciencie ipsorum multum ad modum proprium reputanſtur quasi pellis ex [carneja) nostra (?), — et ea verbula cum diffi- cultate magna conpingamus et affirmemus, magis curiositate vel delectacione nostra fornicaria nos in id perurgente per omnia, sicut puer in scolis alphabetum affirmando vel leccionem in Donato 1), ut eam postea queat coram aliis recitare. Et exhinc nobis hoc contingit, quod cum simus iam magistri aliorum in nostra re- 10 putacione vel deberemus esse in veritate, tunc adhuc miser- rimi pueri in fide et divina scripture sancte veritate. Et quia tales existentes, non veremur alios docere et gubernare, ideo abhominacionem terribilem in templo ex nobis ipsis con- ponimus, et magis ipsam, tamquam meretrix clamorosa, stulta 15 et nichil omnino sciens, in excelso urbis loco sedens 2), abho- minacionem aliis singulis in poculo aureo propinamus 3). Nam ita iam datib) in conculcacionemc) 4) et contemptum propter nostram exilem vitam, prout hoc nobis oportebat accidere, salid) insulso et infatuato 5), nichilominus tamen quasi inpudica 20 meretrix nos inpudenter [f. 259a] ingerimus precibus et precioe) nec non et potestate alios ad regendum et docen- dum, non ad hoc electi, non invitati, non vocati, non despon- sati 6), sed nisi, ut est dictum, sicut meretrix, que cupit suas fornicaciones exercere, non filios parere nec fructum afferre, 25 sed tantum in vita quieta et honorata et divite et delicata quasi in loco fornicacionum accumbere, omni verecundia fronte de- lapsa, et indigni ipsi in dignitatef) delectari. Et quod est ab- hominabilius, scilicet cum omnes fornicarii suis concubinis dant mercedem et ipsas nutriunt et vestiunt, nos autem pro nostris for- 30 nicacionibus gravibus Christo Jhesu nichilominus precium, gloriam 10) Sacerdos, nota A alia manu. 18) Nota A alia manu. a) ita emend, ab editore; in A legitur: eciam sciencie... reputant que pelles ex nostra (?). b) dicti (sic) ed. c) proculcationem ed. d) soli (sic) ed. e) prece A et ed., sed rectius est precio; et nec non et seq. in A. 1 corr. ed. 35 Jerem. XXIII. 30: „Propterea, ecce, ego ad prophetas, ait Dominus, qui furantur verba mea unusquisque a proximo suo.“ 1) Donatus liber notus scholaris medii aevi. 2) Cf. Proverb. IX. 13—14. 3) Cf. Apoc. XVII. 4. 4) crebrius in Isaia legitur. 5) Cf. Marci IX. 49 (sal insulsum). 6) C†. parabolam de nuptiis regis Matth. XXII. 2—14. 40 17
Strana 260
260 Matthiae de Janov Regulae, l. III, tr. 6, c. 56 et 57. 5 20 25 et honorem reportamusa), detestabiliores in hoc omni ple- beia meretrice, que licet pro libidinibus suis precium capiat, tamen portat abieccionem et confusionem et ruborem, eiecta de plebe universa, nos, plenos adulterii et incessabilis delict habentes oculos 1), et existentes abhominaciob) in templo Jhesu Christi, nichilominus propter Jhesum crucifixum gloriac) et ho- nored) fungimur usque ad diem ulcionis, dominoe) Jhesu gra- viter sufferente propter longanimitatis sue et paciencie divicias infinitas 2). Et quia sic ipse nos diu supportat, nos ob id multo 10 amplius nobis iram dei thesaurisamus in die ire et furoris 3) Nonne videtur tibi hec magna abhominacio esse, crucifixiof) iterum benignissimi Jhesu Christi, „qui vult omnes homines salvos fieri“4): Quis enim dubitat, quod istes) est Jhesus crucifixus, qui loquitur ad nos, sacerdotes, qui fronte meretricea 11) et sine vere- 15 cundia ingerimus nos ipsos et inportune ad sacerdocium, et ad beneficia et ad officia et prebendas currentes in impetu nostra- rum ambicionum, non congniti, non vocati, non electi, sed so- lum, ut vita suavi et honorata in populis perfruamur. Dicit, in- quam, hec i) ad nos Jhesus 5): „Non te servire feci in oblacione, nec laborem [tibi] prebui in thure. Non emisti [mihi] argentok) calamum et adipe victimarum tuarum non inebriasti me. Verump- tamen servire me fecisti in peccatis tuis, prebuisti laborem [in]l iniquitatibus tuis.“ Nonne iste est Jhesus Nazarenus, qui excla- mat contra nos, nimis aggravatus nostro teporem) et torpore 6) „O, sacerdotes, dicens, o, generacio prawa et adultera, usque- quo paciar vos? et quamdiu ero vobiscum, qui violatis me ad populum pro modico pugillo ordei et fragmine panis?“ Ad nos siquidem hoc modon) loquitur, non ad phariseos, non ad Judeos, non ad eos, qui extra sunt. Judei enim fuerunt et non sunt, sed verbum hoc adhuc est hodie et cras et in eternum manet 7). 30 a) deportamus corr. reportamus A. b) et seq. in ed. c) gloriam corr. gloria A., om. ed. d) post corr. A. c) ras. A. f) crucifixo A. 1) om. A g) ipse ed. h) meretricia ed. i) hic A, haec ed. k) ras. A. et ed. m) tempore et corpore (sic) ed. n) hec m. A; om. ed. 1) Cf. II. Petri II. 14. 2) Cf. Coloss. I. II (in omni patientia et lon- ganimitate); etiam phrasis dies ultionis in biblia saepius legitur. 3) Cf. Rom. 5) Isaiae 4) Cf. I. Tim. II. 4. II. 5 (thezaurizas tibi iram in die irae). 6) Cf. Matth. XII. 39 (generatio mala et adultera), Matth. XLIII. 23—24. XVII. 16: „O, generatio incredula et perversa, quousque ero vobiscum? us- 40 quequo patiar vos?“, et Ezech. XIII. 19: „Et violabant me ad populum meum 7) Cf. I. Petri I. 25. propter pugillum hordei et fragmen panis.“ 35
260 Matthiae de Janov Regulae, l. III, tr. 6, c. 56 et 57. 5 20 25 et honorem reportamusa), detestabiliores in hoc omni ple- beia meretrice, que licet pro libidinibus suis precium capiat, tamen portat abieccionem et confusionem et ruborem, eiecta de plebe universa, nos, plenos adulterii et incessabilis delict habentes oculos 1), et existentes abhominaciob) in templo Jhesu Christi, nichilominus propter Jhesum crucifixum gloriac) et ho- nored) fungimur usque ad diem ulcionis, dominoe) Jhesu gra- viter sufferente propter longanimitatis sue et paciencie divicias infinitas 2). Et quia sic ipse nos diu supportat, nos ob id multo 10 amplius nobis iram dei thesaurisamus in die ire et furoris 3) Nonne videtur tibi hec magna abhominacio esse, crucifixiof) iterum benignissimi Jhesu Christi, „qui vult omnes homines salvos fieri“4): Quis enim dubitat, quod istes) est Jhesus crucifixus, qui loquitur ad nos, sacerdotes, qui fronte meretricea 11) et sine vere- 15 cundia ingerimus nos ipsos et inportune ad sacerdocium, et ad beneficia et ad officia et prebendas currentes in impetu nostra- rum ambicionum, non congniti, non vocati, non electi, sed so- lum, ut vita suavi et honorata in populis perfruamur. Dicit, in- quam, hec i) ad nos Jhesus 5): „Non te servire feci in oblacione, nec laborem [tibi] prebui in thure. Non emisti [mihi] argentok) calamum et adipe victimarum tuarum non inebriasti me. Verump- tamen servire me fecisti in peccatis tuis, prebuisti laborem [in]l iniquitatibus tuis.“ Nonne iste est Jhesus Nazarenus, qui excla- mat contra nos, nimis aggravatus nostro teporem) et torpore 6) „O, sacerdotes, dicens, o, generacio prawa et adultera, usque- quo paciar vos? et quamdiu ero vobiscum, qui violatis me ad populum pro modico pugillo ordei et fragmine panis?“ Ad nos siquidem hoc modon) loquitur, non ad phariseos, non ad Judeos, non ad eos, qui extra sunt. Judei enim fuerunt et non sunt, sed verbum hoc adhuc est hodie et cras et in eternum manet 7). 30 a) deportamus corr. reportamus A. b) et seq. in ed. c) gloriam corr. gloria A., om. ed. d) post corr. A. c) ras. A. f) crucifixo A. 1) om. A g) ipse ed. h) meretricia ed. i) hic A, haec ed. k) ras. A. et ed. m) tempore et corpore (sic) ed. n) hec m. A; om. ed. 1) Cf. II. Petri II. 14. 2) Cf. Coloss. I. II (in omni patientia et lon- ganimitate); etiam phrasis dies ultionis in biblia saepius legitur. 3) Cf. Rom. 5) Isaiae 4) Cf. I. Tim. II. 4. II. 5 (thezaurizas tibi iram in die irae). 6) Cf. Matth. XII. 39 (generatio mala et adultera), Matth. XLIII. 23—24. XVII. 16: „O, generatio incredula et perversa, quousque ero vobiscum? us- 40 quequo patiar vos?“, et Ezech. XIII. 19: „Et violabant me ad populum meum 7) Cf. I. Petri I. 25. propter pugillum hordei et fragmen panis.“ 35
Strana 261
Sacerdotum generatio prava et adultera. 261 Et ipsum est, quod hodie adhuc loquitur non ad eos, qui foris sunt, quia eos, qui sunt foris, deus iudicabit secundum aposto- lum 1), sed ad eos, qui sunt in Christo Jhesu, quos adhuc hodie patitur et nimis moleste sustinet Christus Jhesus, loquitur, qui iama) nos esse gloriamur et confitemur. Capitulum quinquagesimum septimumb). /Sacerdotes implent et praebent aliis poculum meretricis vita aliena a doctrina pietatis]c). An non iterum abhominacio videbitur, quam facimus christiani, et maxime nos ipsi, o sacerdotes, cum incarnatum 10 dei verbum et dei sapienciam prompte suscepimus et in domo sapiencie dei et virtutis2) esse gloriamur, de mensa ipsius eden- tes et bibentes, quam sibi iugi[buls et diutinis laboribus edificavit et summis expensis ita, quod quidquid est vel habuit, totum expendit in sumptu edificiorum et labore, nichil omnino 15 commune habens cum stulticia vel et terrenad) olime) et dya- bolica sapiencia huius mundi3)? Enimvero nos, sic suscepta et professa dei virtute et dei sapiencia, publice et coram mundo per ipsam et in ipsa gloriosi, nichilominus in nostra ignominia, in nostra neglicencia voluntaria nobis ipsis non displicemus, non 20 nos deplangimus tepidos et pusillanimes in conversacione nostra, non dolemus in veritate, sed opinamur nos bene stare et dei nostri virtutem pusillanimitati nostre esse consentaneamf) et in nobis ista duo alias prorsus contraria bene stare, ita se- gniter in omnibus agentes et quasi dormientes vel claudicantes 25 et nichil strennui, nichils) sollide virtutis secundum virtutem operantes, in fecibus nostris quiescimus, cupientes in id ipsum, ut sic Christo Jhesu, dei virtuti, in nobis placeamus. Et tali modo dominum Jhesum coram hoc mundo et parvullis in Christo 4) inpotentem et segnem in bonis et admiscentem mala 30 bonis adhibemus et facto predicamus, a facie cuiuslibet mortalis hominis pavore concussih) 5) et a facie folii trepidantesi). Et ma- 9) Nota totum A. 17) Nota, tepide A alia manu. a) ita emend. ab ed.; quoniam (?) A. b) Cap.m LVII. A in m. alia manu. c) ita inscr. in editione. d) corr. A. e) ras. A. f) consen- 35 taneum ed. g) vel ed. h) concusse A et ed. i) trepidantis A. 1) Cf. I. Cor. V. 13. 2) voces dei virtus et dei sapientia, de Christo loquendo, I. Cor. I. 24, ut notum, leguntur; sed reliqua pars parabolae non est 3) Cf. Jacobi III. 15. 4) Cf. I. Cor. III. 1 (tamquam proprie biblica. 5) Cf. Exodi XX. 18 (pavore concussi). parvulis in Christo). 40
Sacerdotum generatio prava et adultera. 261 Et ipsum est, quod hodie adhuc loquitur non ad eos, qui foris sunt, quia eos, qui sunt foris, deus iudicabit secundum aposto- lum 1), sed ad eos, qui sunt in Christo Jhesu, quos adhuc hodie patitur et nimis moleste sustinet Christus Jhesus, loquitur, qui iama) nos esse gloriamur et confitemur. Capitulum quinquagesimum septimumb). /Sacerdotes implent et praebent aliis poculum meretricis vita aliena a doctrina pietatis]c). An non iterum abhominacio videbitur, quam facimus christiani, et maxime nos ipsi, o sacerdotes, cum incarnatum 10 dei verbum et dei sapienciam prompte suscepimus et in domo sapiencie dei et virtutis2) esse gloriamur, de mensa ipsius eden- tes et bibentes, quam sibi iugi[buls et diutinis laboribus edificavit et summis expensis ita, quod quidquid est vel habuit, totum expendit in sumptu edificiorum et labore, nichil omnino 15 commune habens cum stulticia vel et terrenad) olime) et dya- bolica sapiencia huius mundi3)? Enimvero nos, sic suscepta et professa dei virtute et dei sapiencia, publice et coram mundo per ipsam et in ipsa gloriosi, nichilominus in nostra ignominia, in nostra neglicencia voluntaria nobis ipsis non displicemus, non 20 nos deplangimus tepidos et pusillanimes in conversacione nostra, non dolemus in veritate, sed opinamur nos bene stare et dei nostri virtutem pusillanimitati nostre esse consentaneamf) et in nobis ista duo alias prorsus contraria bene stare, ita se- gniter in omnibus agentes et quasi dormientes vel claudicantes 25 et nichil strennui, nichils) sollide virtutis secundum virtutem operantes, in fecibus nostris quiescimus, cupientes in id ipsum, ut sic Christo Jhesu, dei virtuti, in nobis placeamus. Et tali modo dominum Jhesum coram hoc mundo et parvullis in Christo 4) inpotentem et segnem in bonis et admiscentem mala 30 bonis adhibemus et facto predicamus, a facie cuiuslibet mortalis hominis pavore concussih) 5) et a facie folii trepidantesi). Et ma- 9) Nota totum A. 17) Nota, tepide A alia manu. a) ita emend. ab ed.; quoniam (?) A. b) Cap.m LVII. A in m. alia manu. c) ita inscr. in editione. d) corr. A. e) ras. A. f) consen- 35 taneum ed. g) vel ed. h) concusse A et ed. i) trepidantis A. 1) Cf. I. Cor. V. 13. 2) voces dei virtus et dei sapientia, de Christo loquendo, I. Cor. I. 24, ut notum, leguntur; sed reliqua pars parabolae non est 3) Cf. Jacobi III. 15. 4) Cf. I. Cor. III. 1 (tamquam proprie biblica. 5) Cf. Exodi XX. 18 (pavore concussi). parvulis in Christo). 40
Strana 262
262 Matthiae de Janov Regulae, l. III, tr. 6, c. 57. 10 xime „in tempore temptacionis“1) et in die belli intendentes [f. 259b album] [f. 260a album] [f. 260b] et mittentes arcum re- trorsum, convertimus alios 2), quos debueramus edificare vel erexisse, per nostrum teporem et torporem, „parvulis in Christo“3) 5 nocentissimum, resolvimus mittimusque in fugam et timorem3), quatenus sint Christo Jhesu tepida abhominacio et fermentata, sicuti sumus et nos ipsi. Et hec est ipsa abhominacio horrida Jhesu Christo gravis et provocans ipsum ad vomendum. Nam dicit Apocalypsis III 4): „Utinam esses calidus velb) frigidus, sed quia [tepidus es et] nec es frigidus nec calidus, incipiam te evomere ex ore meo." Hoc autem exinde nobis evenit, quod admiscemus vel volumus admiscere ad amorem Christie) amorem huius seculi et volumus, simul Christo Jhesu et hominibus 15 conplacendo, domini Jhesu servi haberi ab hominibus etd) vo- cari. Nam scriptum est 5): „Confusi sunt, qui hominibus placent, et deus dissipavit ossa eorum.“ Et apostolus 6): „Si adhuc ho- minibus placerem, servus Christi non essem“. Et ista est ab- hominacio maxima in sacerdotibus, qui ponunt amarum in dulce 20 et dulce in amarum7), nam ea, que Christi Jhesu sunt, trans- ferunt ad secularia et volunt per ea huic mundo conplacere et, que secularia sunt, in illis querunt Jhesum et volunt et credunt sibi, per ea et in illis conversando, grate et digne famulari. Ita dee) sapiencia, ut dicebatur, accipe et vide, quam 25 magna est hecf) abhominacio in sacerdotibus et clero: sa- pienciam huius seculi et principum, que inimica est deo et non potest esse deo subiecta secundum apostolum 8) et habet omnino omnes sapiencie dei contrarias qualitates, velle cum dei sapiencia copulare et misceris) et gloriari adversum 30 veritatem mentirique9), id est confiteri dei sapienciam et legere et docere et predicare, et cum hoc facere stulta opera volun- tarie et ex elleccione. Ita profiteri divinamh) sapienciam et ha- b) sup. lin. A; et seq., sed del. c) amori Christi ed. e) dei ed. 1) om. ed. 5) miscere ed. h) divinam a) in t. ed. d) sup. lin. A. 35 seq. superflue in A. 1) Cf. Lucae VIII. 13. 2) Cf. Psalm. LXXVII. 9: „Filii Ephrem inten- 3) Cf. I. Cor. III. 1. dentes et mittentes arcum, conversi sunt in die belli.“ 4) Apoc. III. 15—16. 5) Cf. Psalm. LII. 6. 6) Galat. I. 10. 7) Cf. Isaiae V. 20. 3) Cf. Rom. VIII. 7. 9) Cf. Isaiae LIX. 13 (peccare 40 et mentiri contra Dominum).
262 Matthiae de Janov Regulae, l. III, tr. 6, c. 57. 10 xime „in tempore temptacionis“1) et in die belli intendentes [f. 259b album] [f. 260a album] [f. 260b] et mittentes arcum re- trorsum, convertimus alios 2), quos debueramus edificare vel erexisse, per nostrum teporem et torporem, „parvulis in Christo“3) 5 nocentissimum, resolvimus mittimusque in fugam et timorem3), quatenus sint Christo Jhesu tepida abhominacio et fermentata, sicuti sumus et nos ipsi. Et hec est ipsa abhominacio horrida Jhesu Christo gravis et provocans ipsum ad vomendum. Nam dicit Apocalypsis III 4): „Utinam esses calidus velb) frigidus, sed quia [tepidus es et] nec es frigidus nec calidus, incipiam te evomere ex ore meo." Hoc autem exinde nobis evenit, quod admiscemus vel volumus admiscere ad amorem Christie) amorem huius seculi et volumus, simul Christo Jhesu et hominibus 15 conplacendo, domini Jhesu servi haberi ab hominibus etd) vo- cari. Nam scriptum est 5): „Confusi sunt, qui hominibus placent, et deus dissipavit ossa eorum.“ Et apostolus 6): „Si adhuc ho- minibus placerem, servus Christi non essem“. Et ista est ab- hominacio maxima in sacerdotibus, qui ponunt amarum in dulce 20 et dulce in amarum7), nam ea, que Christi Jhesu sunt, trans- ferunt ad secularia et volunt per ea huic mundo conplacere et, que secularia sunt, in illis querunt Jhesum et volunt et credunt sibi, per ea et in illis conversando, grate et digne famulari. Ita dee) sapiencia, ut dicebatur, accipe et vide, quam 25 magna est hecf) abhominacio in sacerdotibus et clero: sa- pienciam huius seculi et principum, que inimica est deo et non potest esse deo subiecta secundum apostolum 8) et habet omnino omnes sapiencie dei contrarias qualitates, velle cum dei sapiencia copulare et misceris) et gloriari adversum 30 veritatem mentirique9), id est confiteri dei sapienciam et legere et docere et predicare, et cum hoc facere stulta opera volun- tarie et ex elleccione. Ita profiteri divinamh) sapienciam et ha- b) sup. lin. A; et seq., sed del. c) amori Christi ed. e) dei ed. 1) om. ed. 5) miscere ed. h) divinam a) in t. ed. d) sup. lin. A. 35 seq. superflue in A. 1) Cf. Lucae VIII. 13. 2) Cf. Psalm. LXXVII. 9: „Filii Ephrem inten- 3) Cf. I. Cor. III. 1. dentes et mittentes arcum, conversi sunt in die belli.“ 4) Apoc. III. 15—16. 5) Cf. Psalm. LII. 6. 6) Galat. I. 10. 7) Cf. Isaiae V. 20. 3) Cf. Rom. VIII. 7. 9) Cf. Isaiae LIX. 13 (peccare 40 et mentiri contra Dominum).
Strana 263
Sacerdotum carnalium amor et sapientia huius saeculi. 263 beri ab hominibus pro sapiente, pro scriba docto in regnoa) celorum 1) et pro doctore, et tamen nulla digna sapiencia tali facere, sed magis in omnibus sapienciam huius mundi imitari, dei sapiencieb) inimicam 2), quid aliud est nisi abhominacionem in poculo vel sub poculo aureo propinare 3), vel habendoc) in manu sua, id est in potestate, aureum poculum 4), sapienciam dei, vel habendo scripturam sanctam in usud) vel ex arte, vel habendo auctoritatem ad docendum, et tunc ea convertere ad propriam gloriam et ad questum, non autem ad multum fruc- tum afferendum Jhesu Christo 5), vel indigne vivere et con- 10 traria facere dei virtuti et dei sapiencie in populo? Hoc enim, ut superius dictum, est dei pulchram et gratis- simam sapienciam abhominabilem facere et contempti- bilem coram peccatoribus huius mundi et est dare arma et defen- sionem stulticie et stultis operibus contra veritatem et sapien- 15 ciam divinam ac virtutem, occasionem simplicibus multa mala faciendi, ut mala sua allevient et habeant excusacioneme) suo- rum delictorum, tenentes tales abhominabiles sapientes 1) et pro- fessoress) firmissimo pro exemplo. Et illud est meretricis ha- bentis aureum poculum in manu sua ipsum abhominacionibus 20 et inmundiciis nephande adinplere et [ad] aliosh) portare 6), contra quos loquitur apostolus [ad] Romanos II', dicens?): „Si autem [tu Judeus congnominaris et requiescis in lege et gloriaris in deo, et nosti voluntatem eius et probasi) utiliora, instructus per legem, confidensk) te ipsum ducem esse cecorum, lumen eorum, qui in tenebris sunt, eruditorem insipiencium, magistrum in- fancium, habentem formam sciencie et veritatis in lege. Quil) ergo alium doces, et te ipsum non doces; qui predicas non fu- randum, furaris; qui dicis non mechandum, mecharis; qui ab- hominaris ydola, sacrilegium facis; qui in lege gloriaris, per 30 prevaricacionem legis deum inhonoras. Nomen enim dei per vos blasphematur inter gentes, sicut scriptum est.“ Hec scriptura, ut superius eciam dictum 8), non iam Judeis loquitur, quia illi 25 a) dei seq. in A, sed del. b) ras. A. c) habet A, habendo ed. d) visu corr. usu A. e) posterius add. A. f) om. ed. g) lacuna seq. 35 k) confidis biblia. in A. h) alios et A. i) posterius corr. in A. 1) Quid A et ed. 2) Cf. Rom. VIII. 7. 1) Cf. Matth. XIII. 52. 3) Cf. Jerem. XXV. 15. 5) multum fructum afferre, f. Joan. XII. 25, etc. 1) Cf. Apoc. XVII. 4. 6) Cf. Apoc. XVII. 4. 7) Rom. II. 17—24. 8) v. supra p. 260. 40
Sacerdotum carnalium amor et sapientia huius saeculi. 263 beri ab hominibus pro sapiente, pro scriba docto in regnoa) celorum 1) et pro doctore, et tamen nulla digna sapiencia tali facere, sed magis in omnibus sapienciam huius mundi imitari, dei sapiencieb) inimicam 2), quid aliud est nisi abhominacionem in poculo vel sub poculo aureo propinare 3), vel habendoc) in manu sua, id est in potestate, aureum poculum 4), sapienciam dei, vel habendo scripturam sanctam in usud) vel ex arte, vel habendo auctoritatem ad docendum, et tunc ea convertere ad propriam gloriam et ad questum, non autem ad multum fruc- tum afferendum Jhesu Christo 5), vel indigne vivere et con- 10 traria facere dei virtuti et dei sapiencie in populo? Hoc enim, ut superius dictum, est dei pulchram et gratis- simam sapienciam abhominabilem facere et contempti- bilem coram peccatoribus huius mundi et est dare arma et defen- sionem stulticie et stultis operibus contra veritatem et sapien- 15 ciam divinam ac virtutem, occasionem simplicibus multa mala faciendi, ut mala sua allevient et habeant excusacioneme) suo- rum delictorum, tenentes tales abhominabiles sapientes 1) et pro- fessoress) firmissimo pro exemplo. Et illud est meretricis ha- bentis aureum poculum in manu sua ipsum abhominacionibus 20 et inmundiciis nephande adinplere et [ad] aliosh) portare 6), contra quos loquitur apostolus [ad] Romanos II', dicens?): „Si autem [tu Judeus congnominaris et requiescis in lege et gloriaris in deo, et nosti voluntatem eius et probasi) utiliora, instructus per legem, confidensk) te ipsum ducem esse cecorum, lumen eorum, qui in tenebris sunt, eruditorem insipiencium, magistrum in- fancium, habentem formam sciencie et veritatis in lege. Quil) ergo alium doces, et te ipsum non doces; qui predicas non fu- randum, furaris; qui dicis non mechandum, mecharis; qui ab- hominaris ydola, sacrilegium facis; qui in lege gloriaris, per 30 prevaricacionem legis deum inhonoras. Nomen enim dei per vos blasphematur inter gentes, sicut scriptum est.“ Hec scriptura, ut superius eciam dictum 8), non iam Judeis loquitur, quia illi 25 a) dei seq. in A, sed del. b) ras. A. c) habet A, habendo ed. d) visu corr. usu A. e) posterius add. A. f) om. ed. g) lacuna seq. 35 k) confidis biblia. in A. h) alios et A. i) posterius corr. in A. 1) Quid A et ed. 2) Cf. Rom. VIII. 7. 1) Cf. Matth. XIII. 52. 3) Cf. Jerem. XXV. 15. 5) multum fructum afferre, f. Joan. XII. 25, etc. 1) Cf. Apoc. XVII. 4. 6) Cf. Apoc. XVII. 4. 7) Rom. II. 17—24. 8) v. supra p. 260. 40
Strana 264
264 Matthiae de Janov Regulae, 1. III, tr. 6, c. 57 et 58. 5 10 non sunt, verbum vero hodie manet et loquitur indicatque pari forma nunca) illos, qui sibi adversantur. Et hosdemb) similiter dure increpat Jacobus 3° capitulo, ita dicens 1): „Quis sapiens et disciplinatus inter vos? Ostendat ex bona conversacione operacionem suam in mansuetudine sapiencie sue. Quodsi ze- lum amarum habetis et contenciones sunt in cordibus vestris, nolite gloriari et mendaces esse adversus veritatem. Non est enim ista sapientia desursum descendens, sed terrena, animalis, dyabolica. Ubi enim zelus et contencio, ibi inconstancia et omne opus prawm. Que autem sapiencia est desursum, primum quidem pudica est, deinde pacifica, modesta, suadibilis, bonis consenciens, plena misericordia et fructibus bonis, [non]e) iudi- cans, sine simulacione, fructus autem iusticie in pace semi- natur facientibus pacem“. 15 [f. 261a]. Capitulum quinquagesimum octavum“). 20 25 [Abominatio est, cum res ex diametro pugnantes, ut veritas et mendacium etc., copulantur, qualis etiam est, cum impii aut hypocritae ad dignitates ecclesiasticas evehuntur, qui piis et cordatis taxantibus eorum vicia irascuntur et vim faciuntle). Iterum pro ampliori declaracione illius „quod poculum plenum abhominacione“ et subdit illico „et inmundicia forni- cacionis eius“ 2), est advertendum, quod innuit hic diversi- tatem inter abhominacionem et inmundiciam forni- cacionis. Pro quo notandum, quod abhominacio non solum dicta est esse ibi, ubi malum cum bono vel falsum cum vero con- ponitur vel estimatur conponi, sed eciam, ubi res se invicem indigne, licet non omnino sint contrarie in suis naturis, con- ponunt[ur]1) vel nituntur conmisceri, fit eciam una abhominacio. 30 Et quanto maiores res et magis se invicem indigne et a se remote adinvicem conponuntur, tanto maior et horribilior con- 20) Nota totum A. a) om. ed. b) eosdem ed. c) om. A et ed. d) Cap.m LVIII. A in m. alia manu. e) ita inscr. in ed. f) — ur eras. in A. 35 1) Jacobi III. 13—18. 2) Apoc. XVII. 4: „...habens poculum aureum in manu sua plenum abominatione et immunditia fornicationis eius.“
264 Matthiae de Janov Regulae, 1. III, tr. 6, c. 57 et 58. 5 10 non sunt, verbum vero hodie manet et loquitur indicatque pari forma nunca) illos, qui sibi adversantur. Et hosdemb) similiter dure increpat Jacobus 3° capitulo, ita dicens 1): „Quis sapiens et disciplinatus inter vos? Ostendat ex bona conversacione operacionem suam in mansuetudine sapiencie sue. Quodsi ze- lum amarum habetis et contenciones sunt in cordibus vestris, nolite gloriari et mendaces esse adversus veritatem. Non est enim ista sapientia desursum descendens, sed terrena, animalis, dyabolica. Ubi enim zelus et contencio, ibi inconstancia et omne opus prawm. Que autem sapiencia est desursum, primum quidem pudica est, deinde pacifica, modesta, suadibilis, bonis consenciens, plena misericordia et fructibus bonis, [non]e) iudi- cans, sine simulacione, fructus autem iusticie in pace semi- natur facientibus pacem“. 15 [f. 261a]. Capitulum quinquagesimum octavum“). 20 25 [Abominatio est, cum res ex diametro pugnantes, ut veritas et mendacium etc., copulantur, qualis etiam est, cum impii aut hypocritae ad dignitates ecclesiasticas evehuntur, qui piis et cordatis taxantibus eorum vicia irascuntur et vim faciuntle). Iterum pro ampliori declaracione illius „quod poculum plenum abhominacione“ et subdit illico „et inmundicia forni- cacionis eius“ 2), est advertendum, quod innuit hic diversi- tatem inter abhominacionem et inmundiciam forni- cacionis. Pro quo notandum, quod abhominacio non solum dicta est esse ibi, ubi malum cum bono vel falsum cum vero con- ponitur vel estimatur conponi, sed eciam, ubi res se invicem indigne, licet non omnino sint contrarie in suis naturis, con- ponunt[ur]1) vel nituntur conmisceri, fit eciam una abhominacio. 30 Et quanto maiores res et magis se invicem indigne et a se remote adinvicem conponuntur, tanto maior et horribilior con- 20) Nota totum A. a) om. ed. b) eosdem ed. c) om. A et ed. d) Cap.m LVIII. A in m. alia manu. e) ita inscr. in ed. f) — ur eras. in A. 35 1) Jacobi III. 13—18. 2) Apoc. XVII. 4: „...habens poculum aureum in manu sua plenum abominatione et immunditia fornicationis eius.“
Strana 265
Difterentia inter abominationem et immunditiam fornicationis. 265 stituitur abhominacio graviorque deo et toti universo. Et si illea) tales res essent seorsum, quelibet earum in suo loco et in sua posicione sibi debita, tunc minima vel nulla fiefreJtb) abhominacio vel deordinacio. Verbi gracia: turpe est stercus vel turpis serpens aut buffac), tamen si ponatur stercus in suo loco, id est sterquilinio, et buffa sub terra in fimo, nulla vel modica est abhominacio. Sedd) si stercus turpe et fetidum ponatur in sede alicuius ho- minis mundi, tunc est mox abhominacio. Si vero ponatur in medio multorum et in prospectu magnorum hominum, adhuc 10 erit multo maior. Item si ponatur in mediis epulis mense regie splendide, erit adhuc maior. Sed si ponatur voluntarie in cra- tere aureo regis et inmergatur electo potui ipsius, vel si po- natur in ore regis voluntarie et ex contemptu, aut in corona regis, dum sederet in sede maiestatis sue et in gloria sua, spec- 15 tantibus omni frequencia sue milicie et curie regalis, tunc esset maxima abhominacio. Talem facit et admittit abhominacionem sic horrendam, et tanto adhuc maiorem, quanto maior est deus quam homo, et res spirituales quam corporales, divine quam humane, per- 20 petue quam temporales, quilibet christianus et maxime sacer- dos, si peccat voluntarie et dum peccat et quocienscumque vo- luntarie peccat, quoniam quilibet christianus in deo summo et rege omnis glorie 1) manet et deus in eo, et ad hoc ipsum quilibet christianus et maxime sacerdos est vocatus, electus et 25 sanctificatus. Unde scriptum est2): „Deus caritas est, et qui manet in caritate, in deo manet“ et ceterae). Abhominacio vero stercoris vel buffef) ex contemptu et voluntarie in ore regis nichil est in conparacione abhomina- cionis peccati voluntarii in sacerdote, quia illud est in- 30 mundum solum in estimacione hominum, non in natura sua, sed peccatum est inmundicia et abhominacio intrinsece vel in na- tura, et deus, sicut est inmense mundicie et fons omnis puri- tatis, in tantum exhorret quamlibet inmundiciam peccatorum. Propterea dicit deis) prophetah) 3): „Mundi sunt oculi tui, [ne 35 5 a) istae ed. b) fiet A. c) buffo ed., ita et infra. abhominacio om. ed. e) et cetera om. ed. f) buffonis ed. h) lacuna seq. in A. dei ed. d) Sed — g) deo A ; 1) Cf. Psalm. XXIII. 10. 2) I. Joan. IV. 16. 3) Habacuc I. 13.
Difterentia inter abominationem et immunditiam fornicationis. 265 stituitur abhominacio graviorque deo et toti universo. Et si illea) tales res essent seorsum, quelibet earum in suo loco et in sua posicione sibi debita, tunc minima vel nulla fiefreJtb) abhominacio vel deordinacio. Verbi gracia: turpe est stercus vel turpis serpens aut buffac), tamen si ponatur stercus in suo loco, id est sterquilinio, et buffa sub terra in fimo, nulla vel modica est abhominacio. Sedd) si stercus turpe et fetidum ponatur in sede alicuius ho- minis mundi, tunc est mox abhominacio. Si vero ponatur in medio multorum et in prospectu magnorum hominum, adhuc 10 erit multo maior. Item si ponatur in mediis epulis mense regie splendide, erit adhuc maior. Sed si ponatur voluntarie in cra- tere aureo regis et inmergatur electo potui ipsius, vel si po- natur in ore regis voluntarie et ex contemptu, aut in corona regis, dum sederet in sede maiestatis sue et in gloria sua, spec- 15 tantibus omni frequencia sue milicie et curie regalis, tunc esset maxima abhominacio. Talem facit et admittit abhominacionem sic horrendam, et tanto adhuc maiorem, quanto maior est deus quam homo, et res spirituales quam corporales, divine quam humane, per- 20 petue quam temporales, quilibet christianus et maxime sacer- dos, si peccat voluntarie et dum peccat et quocienscumque vo- luntarie peccat, quoniam quilibet christianus in deo summo et rege omnis glorie 1) manet et deus in eo, et ad hoc ipsum quilibet christianus et maxime sacerdos est vocatus, electus et 25 sanctificatus. Unde scriptum est2): „Deus caritas est, et qui manet in caritate, in deo manet“ et ceterae). Abhominacio vero stercoris vel buffef) ex contemptu et voluntarie in ore regis nichil est in conparacione abhomina- cionis peccati voluntarii in sacerdote, quia illud est in- 30 mundum solum in estimacione hominum, non in natura sua, sed peccatum est inmundicia et abhominacio intrinsece vel in na- tura, et deus, sicut est inmense mundicie et fons omnis puri- tatis, in tantum exhorret quamlibet inmundiciam peccatorum. Propterea dicit deis) prophetah) 3): „Mundi sunt oculi tui, [ne 35 5 a) istae ed. b) fiet A. c) buffo ed., ita et infra. abhominacio om. ed. e) et cetera om. ed. f) buffonis ed. h) lacuna seq. in A. dei ed. d) Sed — g) deo A ; 1) Cf. Psalm. XXIII. 10. 2) I. Joan. IV. 16. 3) Habacuc I. 13.
Strana 266
266 Matthiae de Janov Regulae, l. III, tr. 6, c. 58. 5 15 25 videas malum], et iniquitatem aspicere non poteris.“ Et idcirco alibi loquitur, dicens 1): „Auferte malum cogitacionum vestra- rum ab oculis meis.“ Abhominatur namque ita dominus Jhesus, rex omnis glorie 2) et puritatis, peccatum, ut eciam non tantum peccatum, sed hominem dispositum ad peccandum vel cogi- tacionem [peccandi] non queat ina) se vel in suo ore con- tinere. Unde dicit 3): „Quia tepidus es, incipiam te evomere de ore meo“, id est, quia es michi abhominacio in ore meo. Et non tantum cogitacio varia est gravis Christo Jhesu in christiano, 10 sicud scriptum est 4): „Spiritus sanctus discipline effugiet fictum et aufferselt se a cogitacione, que est sine intellectu“b), sed eciam servicia christianorum facta sine sapiencia et oblaciones sunt sibi graves et horrende. Unde scriptum est Proverbio- rum II°c) 5): „Victime stultorum abhominabiles.“ Sicut itaque rex iustus et clemens, splendidus et coro- natus valde decore et ordinate stat positus in solio suo regali et palacio regni in medio ecclesie sanctorum, ita iniquus latro et fur rapax, inpius et scelestusd) bene stat et decore in carcere in vinculis, ne amplius valeat male operari et nocere, 20 vel in patibulo suspensus, recipiens iam condignam vindictam pro delictis. Ita eciam optime stant panis et vinum in munda mensa proposita hominibus famelicis ad comedendum et pran- dendum, lutum auteme) bene est in gloaca1), seorsum ab- sconditum, ne cuiquam feteat et nauseam faciat. Quodsi inter ista fiant loca, tempora et vices conmutate ex adverso aut quelibet istis similia, mox erit magna abhominacio consti- tuta, maxime si ista fiant vel similia ex superbia voluntaria et ex presumpcione vel contemptu. Verbi gracia: Si latronem et furem inpium et infidelem 30 atque fornicarium ponas in solio regali, corona splendida de- coratum, in medio magnatorum regni, omni secum nequicia, inpietate et inmundicia perseverante, vel si ponatur similiter [f. 261b] clericus fornicarius, infidelis et inpius et fatuus in ca- 35 15) Nota A alia manu. a) et (sic) A. b) interitu ed. c) Proverb. II. posterius add. A. d) inscelestus A. e) atque corr. autem A. 1) gloaca A, cloaca ed.; quod seq. in A et ed. 1) Isaiae I. 16. 2) Cf. Psalm. XXIII. I0. 3) Apoc. III. I6. 4) Sap. I. 5. 5) Proverb. XV. 8 (victimaę impiorum).
266 Matthiae de Janov Regulae, l. III, tr. 6, c. 58. 5 15 25 videas malum], et iniquitatem aspicere non poteris.“ Et idcirco alibi loquitur, dicens 1): „Auferte malum cogitacionum vestra- rum ab oculis meis.“ Abhominatur namque ita dominus Jhesus, rex omnis glorie 2) et puritatis, peccatum, ut eciam non tantum peccatum, sed hominem dispositum ad peccandum vel cogi- tacionem [peccandi] non queat ina) se vel in suo ore con- tinere. Unde dicit 3): „Quia tepidus es, incipiam te evomere de ore meo“, id est, quia es michi abhominacio in ore meo. Et non tantum cogitacio varia est gravis Christo Jhesu in christiano, 10 sicud scriptum est 4): „Spiritus sanctus discipline effugiet fictum et aufferselt se a cogitacione, que est sine intellectu“b), sed eciam servicia christianorum facta sine sapiencia et oblaciones sunt sibi graves et horrende. Unde scriptum est Proverbio- rum II°c) 5): „Victime stultorum abhominabiles.“ Sicut itaque rex iustus et clemens, splendidus et coro- natus valde decore et ordinate stat positus in solio suo regali et palacio regni in medio ecclesie sanctorum, ita iniquus latro et fur rapax, inpius et scelestusd) bene stat et decore in carcere in vinculis, ne amplius valeat male operari et nocere, 20 vel in patibulo suspensus, recipiens iam condignam vindictam pro delictis. Ita eciam optime stant panis et vinum in munda mensa proposita hominibus famelicis ad comedendum et pran- dendum, lutum auteme) bene est in gloaca1), seorsum ab- sconditum, ne cuiquam feteat et nauseam faciat. Quodsi inter ista fiant loca, tempora et vices conmutate ex adverso aut quelibet istis similia, mox erit magna abhominacio consti- tuta, maxime si ista fiant vel similia ex superbia voluntaria et ex presumpcione vel contemptu. Verbi gracia: Si latronem et furem inpium et infidelem 30 atque fornicarium ponas in solio regali, corona splendida de- coratum, in medio magnatorum regni, omni secum nequicia, inpietate et inmundicia perseverante, vel si ponatur similiter [f. 261b] clericus fornicarius, infidelis et inpius et fatuus in ca- 35 15) Nota A alia manu. a) et (sic) A. b) interitu ed. c) Proverb. II. posterius add. A. d) inscelestus A. e) atque corr. autem A. 1) gloaca A, cloaca ed.; quod seq. in A et ed. 1) Isaiae I. 16. 2) Cf. Psalm. XXIII. I0. 3) Apoc. III. I6. 4) Sap. I. 5. 5) Proverb. XV. 8 (victimaę impiorum).
Strana 267
Differentia inter abominationem et immunditiam fornicationis. 267 thedra episcopalis dignitatisa), episcopalibus decoratus auctori- tate et potestate, in medio sancte ecclesie, in locum dei summi, coram oculis divine maiestatis: nonne esset hec horrenda ab- hominacio in dei ecclesia et in templo constituta multo magis contraria et pessima, quam si poneretur ad templum christia- norum ydolum gentilium, ut statua Jovis vel huius modi, que nichil est secundum apostolum 1), nisi secundum errorem in opinione hominum, et non potest bene facere neque male? Sed adhuc maior [abhominacio] est, si et dum ali- quis huius modi iniquus et infidelis et scelestus et ex sua cu- 10 piditate propria, qua est malus, ingerat [se] vel intrudat fraudeb) ad solium regis vel in locum dei summi 2), id est ad gradum episcopi et fiat episcopus. Et insuper maior adhuc, si hoc com- muniter per multos [fiat] sine reprehensione et vindicta 3). Et adhuc nimis maior abhominacio, si illud ita fiat communiter et non [solum] sine reprehensione ulla, sed [ecliam sine timore et verecundia, acsi dominus Jhesus id diligeret, vel acsi hoc non curaret, vel acsi iam deus non esset. Et sine verecundia dico, cum quasi hoc esset licitum et honestum et, qui talia abhorrent et non querunt vel forte reprehendunt, vilipendunture), eiciuntur et 20 paciuntur, licet sint quomodolibet iusti, sancti et sapientes. Et adhuc maior abhominacio fieret, si iam tales carnales et inpii et infideles, existentes multi et regnum ecclesie iam obtinentes, similiterd) suos, scilicet eciam carnales sine spiritu Jhesu et qui similiter amant hunc mundum et ipsius voluptates, divicias et 25 honores amant, potenter promovent et eciam ad potestates, divicias et honores vocant tamquam homines valentes et eri- gunt, viros vero habentes spiritum Jhesu, humiles in hoc mundo, quia mundum non diligunt, voluptates, divicias et honores huius mundi non querunt, per hoc volentes edificare verbo et exemplo 30 in Christo Jhesu, illos, inquam, tales nec diligunt nec inquirunt, quodsi sciunt, tunc ad malum eorum bona interpretantes, con- tempnunt et blasphemant atque inpediunt ipsos, ne possint ea, ad que ex caritate urgentur et monentur, exercere. Quodsi modica responsione virili in Christo Jhesu pro veritate eisdem 35 15 a) in cathedra episcopali dignitatibus episcopalibus decoratus ed. b) fraudat (sic) A; fraudet ed. c) vilipendunt ed. d) corr. A. 1) Cf. I. Cor. VIII. 4. fra non amplius indicatur. bibliae saporem trahit. 2) „summus deus", cf. Tobiae IV. 12, etc; in- 8) Cf. Philipp. II. 15; etiam vox „vindicta“ 40
Differentia inter abominationem et immunditiam fornicationis. 267 thedra episcopalis dignitatisa), episcopalibus decoratus auctori- tate et potestate, in medio sancte ecclesie, in locum dei summi, coram oculis divine maiestatis: nonne esset hec horrenda ab- hominacio in dei ecclesia et in templo constituta multo magis contraria et pessima, quam si poneretur ad templum christia- norum ydolum gentilium, ut statua Jovis vel huius modi, que nichil est secundum apostolum 1), nisi secundum errorem in opinione hominum, et non potest bene facere neque male? Sed adhuc maior [abhominacio] est, si et dum ali- quis huius modi iniquus et infidelis et scelestus et ex sua cu- 10 piditate propria, qua est malus, ingerat [se] vel intrudat fraudeb) ad solium regis vel in locum dei summi 2), id est ad gradum episcopi et fiat episcopus. Et insuper maior adhuc, si hoc com- muniter per multos [fiat] sine reprehensione et vindicta 3). Et adhuc nimis maior abhominacio, si illud ita fiat communiter et non [solum] sine reprehensione ulla, sed [ecliam sine timore et verecundia, acsi dominus Jhesus id diligeret, vel acsi hoc non curaret, vel acsi iam deus non esset. Et sine verecundia dico, cum quasi hoc esset licitum et honestum et, qui talia abhorrent et non querunt vel forte reprehendunt, vilipendunture), eiciuntur et 20 paciuntur, licet sint quomodolibet iusti, sancti et sapientes. Et adhuc maior abhominacio fieret, si iam tales carnales et inpii et infideles, existentes multi et regnum ecclesie iam obtinentes, similiterd) suos, scilicet eciam carnales sine spiritu Jhesu et qui similiter amant hunc mundum et ipsius voluptates, divicias et 25 honores amant, potenter promovent et eciam ad potestates, divicias et honores vocant tamquam homines valentes et eri- gunt, viros vero habentes spiritum Jhesu, humiles in hoc mundo, quia mundum non diligunt, voluptates, divicias et honores huius mundi non querunt, per hoc volentes edificare verbo et exemplo 30 in Christo Jhesu, illos, inquam, tales nec diligunt nec inquirunt, quodsi sciunt, tunc ad malum eorum bona interpretantes, con- tempnunt et blasphemant atque inpediunt ipsos, ne possint ea, ad que ex caritate urgentur et monentur, exercere. Quodsi modica responsione virili in Christo Jhesu pro veritate eisdem 35 15 a) in cathedra episcopali dignitatibus episcopalibus decoratus ed. b) fraudat (sic) A; fraudet ed. c) vilipendunt ed. d) corr. A. 1) Cf. I. Cor. VIII. 4. fra non amplius indicatur. bibliae saporem trahit. 2) „summus deus", cf. Tobiae IV. 12, etc; in- 8) Cf. Philipp. II. 15; etiam vox „vindicta“ 40
Strana 268
268 Matthiae de Janov Regulae, 1. III, tr. 6, c. 58 et 59. 5 10 15 obvietur ita, quodsia) in modico ipsis tamquam deo prompte non obediatur in illis, que ipsi districte et dure mandant, et principaliter si id fiat a viris prefatis, humilibus et strennuis in virtute, mox nimium ipsos persecuntur excommunicacione, suspensione, carceribus, de civitate in civitatem propulsione et criminum heresis inieccione cum tali adieccione, quod hec ipsa sanctis facientes, credunt se in hoc deo obsequium prestare 1), estimantes hoc et predicantes, quod optime deo talis vita placeat, quam ipsi ducuntb) communiter fere omnes et sine reprehensione, putac) deo placere et amare vitam huius seculi et frui in ea diviciis, pace et honore, et diligere talia et manifeste sequi et inpudice inquirere, licet hoc aput tales non sit inpudicumd), scilicet ad sacerdocium non vocatum se in- gerere, beneficia et officia rogare et dignitates. Nam sicut iam dictum est, qui talia contemnit et non inquirit vel reprehendit, vilipenditur et societas ipsius evitature) tamquam hominis con- trarii et despecti, et sapienciaf) ipsius vel consilia nequaquam inquiruntur et operibus ipsius quibuslibets) detrahitur et in nullo promovetur, sed, ut dictum est, magis in ipsis inpeditur. 20 Capitulum quinquagesimum nonumb). [Abominatio desolationis iam in templo statuta et manifestata impletis omnibus prophetiis de Antichristo]i). Ex istis evidenter colligitur, quod illak) maxima abho- minacio desolacionis modo in hiis diebus stat in 25 templo dei constituta, que dicta est a Danyele propheta et a domino Jhesu expressa2), nisi, quia non est, qui legat et in- telligat 3), quia moram faciente sponso omnes virgines dormi- taverunt 1) et dormierunt 4), ideo subsequenter in Daniele scri- ptum est 5): „Inpie agentm) inpii et non intelligent omnes inpii." 39 23) Nota totum A. a) obvietur aut si ed. b) ita emend. ab. editore; quamquam ipsi di- cunt A. c) pura ed. d) in publicum A ; inpudicum ed. e) vitatur ed. f) sapientiam ed. g) quomodolibet ed. h) Cap. LIX. A in m. alia m) egent manu. i) ita insar. in ed. k) ista ed. 1) dormitarunt ed. 35 corr. agent A. 1) Cf. Joann. XVI. 2 (arbitretur obsequium se praestare deo.) 2) Cf. 3) qui legit, intelligat, cf. Matth. Daniel. IX. 27 et Matth. XXIV. 15. 5) Dan. XII. I0. XXIV. 15. 4) Cf. Matth. XXV. 5.
268 Matthiae de Janov Regulae, 1. III, tr. 6, c. 58 et 59. 5 10 15 obvietur ita, quodsia) in modico ipsis tamquam deo prompte non obediatur in illis, que ipsi districte et dure mandant, et principaliter si id fiat a viris prefatis, humilibus et strennuis in virtute, mox nimium ipsos persecuntur excommunicacione, suspensione, carceribus, de civitate in civitatem propulsione et criminum heresis inieccione cum tali adieccione, quod hec ipsa sanctis facientes, credunt se in hoc deo obsequium prestare 1), estimantes hoc et predicantes, quod optime deo talis vita placeat, quam ipsi ducuntb) communiter fere omnes et sine reprehensione, putac) deo placere et amare vitam huius seculi et frui in ea diviciis, pace et honore, et diligere talia et manifeste sequi et inpudice inquirere, licet hoc aput tales non sit inpudicumd), scilicet ad sacerdocium non vocatum se in- gerere, beneficia et officia rogare et dignitates. Nam sicut iam dictum est, qui talia contemnit et non inquirit vel reprehendit, vilipenditur et societas ipsius evitature) tamquam hominis con- trarii et despecti, et sapienciaf) ipsius vel consilia nequaquam inquiruntur et operibus ipsius quibuslibets) detrahitur et in nullo promovetur, sed, ut dictum est, magis in ipsis inpeditur. 20 Capitulum quinquagesimum nonumb). [Abominatio desolationis iam in templo statuta et manifestata impletis omnibus prophetiis de Antichristo]i). Ex istis evidenter colligitur, quod illak) maxima abho- minacio desolacionis modo in hiis diebus stat in 25 templo dei constituta, que dicta est a Danyele propheta et a domino Jhesu expressa2), nisi, quia non est, qui legat et in- telligat 3), quia moram faciente sponso omnes virgines dormi- taverunt 1) et dormierunt 4), ideo subsequenter in Daniele scri- ptum est 5): „Inpie agentm) inpii et non intelligent omnes inpii." 39 23) Nota totum A. a) obvietur aut si ed. b) ita emend. ab. editore; quamquam ipsi di- cunt A. c) pura ed. d) in publicum A ; inpudicum ed. e) vitatur ed. f) sapientiam ed. g) quomodolibet ed. h) Cap. LIX. A in m. alia m) egent manu. i) ita insar. in ed. k) ista ed. 1) dormitarunt ed. 35 corr. agent A. 1) Cf. Joann. XVI. 2 (arbitretur obsequium se praestare deo.) 2) Cf. 3) qui legit, intelligat, cf. Matth. Daniel. IX. 27 et Matth. XXIV. 15. 5) Dan. XII. I0. XXIV. 15. 4) Cf. Matth. XXV. 5.
Strana 269
Quod abominatio desolationis iam in templo statuta sit. 269 Verum merito inpii non intelligunt, quia altitudo Sathane et operacio demoniorum 1) scit bene tanta et multo ampliora facere, ut non intelligant, vel ut videntes yppocrite non videant et audientes non audiant et legentes non intelligant, ne forte con- vertantur et sanentura) 2). Et quia si inpii intelligerent, ita sunt capti sua ambicione et suis propriis concupiscenciis, quod illab) noticia [non] cederet ipsis ad profectum3), sed si reverteren- turc) et iterum sanarentur, inpetu suarum libidinum multo peius ruerent et ergo veniret ipsis d) intelleccio ad gehenam amplio- rem. Quapropter iusticia [f. 262a] dei et misericordia permissum 10 est altitudini Sathane modernos yppocritas et gentes per uni- versum ita seducere et excecare omni decepcione possibilie) et excogitabili in operacione subtili non tantum, quam posset homo quisquam cogitare, sed secundum omnem subtilitatem, quam possibile est dyabolo invenire, secundum omnem ipsius 15 conacionem tantum, [ut] si fieri posset, eciam electi in errorem inducantur 4). Unde licet modo sit tempus illud, in quo omnes pro- phecief), que umquam de periculis novissimorum temporum loquebantur, sint inplete et sint in actu inplecionis, et precipue 20 prophecia Jhesu et apostolorum atque ewangelistarum ipsius, ut est illud de meretrice 5), quod modo tractamus, et illud de Anty- christo vel filio iniquitatis, de quo [Paulus] loquitur ad Thessalo- nicenses 6), et alia singula, tamen ita late et profunde sumus ex- cecati et negligentes, circa sarcinas nostras 7) et concupiscencias 25 mundi occupati, quod nichil horum intelligimus 8), sed adhuc solum futura expectamus, quatenus ita decepti et circumventi a Sathana9) nos, Antychristi, alium adhuc Antychristum expectemus, interim christos domini simplices et fideles pre- mentes, deridentes et persequentes. Similiter nos, existentes 30 meretrix illa horrenda, aliam meretricem adhuc fore som- a) sanarentur A; sanentur ed. b) in illa A, in ipsis ed. c) reveren- d) illis ed. terentur A et ed. e) populi (sic) ed. f) prophete corr. prophecie A. 3) Cf. Numer. 35 2) Cf. Matth. XIII. 15. 1) phrases quoque biblicae. III. 41 (quod vobis non cedet in prosperum). 4) Cf. Matth. XXIV. 24. 5) Cf. Apoc. XVII. I sq. 6) Cf. II. Thess. II. passim. 7) Cf. Lucae XI. 46 : „Et vobis legisperitis vae, quia oneratis homines oneribus, quae portare non 9) Cf. II. 8) Cf. Lucae XVIII. 34 (nihil horum intellexerunt). possunt.“ Cor. II. 11(ut non circumveniamur a Satana). 40
Quod abominatio desolationis iam in templo statuta sit. 269 Verum merito inpii non intelligunt, quia altitudo Sathane et operacio demoniorum 1) scit bene tanta et multo ampliora facere, ut non intelligant, vel ut videntes yppocrite non videant et audientes non audiant et legentes non intelligant, ne forte con- vertantur et sanentura) 2). Et quia si inpii intelligerent, ita sunt capti sua ambicione et suis propriis concupiscenciis, quod illab) noticia [non] cederet ipsis ad profectum3), sed si reverteren- turc) et iterum sanarentur, inpetu suarum libidinum multo peius ruerent et ergo veniret ipsis d) intelleccio ad gehenam amplio- rem. Quapropter iusticia [f. 262a] dei et misericordia permissum 10 est altitudini Sathane modernos yppocritas et gentes per uni- versum ita seducere et excecare omni decepcione possibilie) et excogitabili in operacione subtili non tantum, quam posset homo quisquam cogitare, sed secundum omnem subtilitatem, quam possibile est dyabolo invenire, secundum omnem ipsius 15 conacionem tantum, [ut] si fieri posset, eciam electi in errorem inducantur 4). Unde licet modo sit tempus illud, in quo omnes pro- phecief), que umquam de periculis novissimorum temporum loquebantur, sint inplete et sint in actu inplecionis, et precipue 20 prophecia Jhesu et apostolorum atque ewangelistarum ipsius, ut est illud de meretrice 5), quod modo tractamus, et illud de Anty- christo vel filio iniquitatis, de quo [Paulus] loquitur ad Thessalo- nicenses 6), et alia singula, tamen ita late et profunde sumus ex- cecati et negligentes, circa sarcinas nostras 7) et concupiscencias 25 mundi occupati, quod nichil horum intelligimus 8), sed adhuc solum futura expectamus, quatenus ita decepti et circumventi a Sathana9) nos, Antychristi, alium adhuc Antychristum expectemus, interim christos domini simplices et fideles pre- mentes, deridentes et persequentes. Similiter nos, existentes 30 meretrix illa horrenda, aliam meretricem adhuc fore som- a) sanarentur A; sanentur ed. b) in illa A, in ipsis ed. c) reveren- d) illis ed. terentur A et ed. e) populi (sic) ed. f) prophete corr. prophecie A. 3) Cf. Numer. 35 2) Cf. Matth. XIII. 15. 1) phrases quoque biblicae. III. 41 (quod vobis non cedet in prosperum). 4) Cf. Matth. XXIV. 24. 5) Cf. Apoc. XVII. I sq. 6) Cf. II. Thess. II. passim. 7) Cf. Lucae XI. 46 : „Et vobis legisperitis vae, quia oneratis homines oneribus, quae portare non 9) Cf. II. 8) Cf. Lucae XVIII. 34 (nihil horum intellexerunt). possunt.“ Cor. II. 11(ut non circumveniamur a Satana). 40
Strana 270
270 Matthiae de Janov Regulae, 1. III, tr. 6, c. 59 et 60. pniamusa), interim nostras confusiones dispumantes 1) et hor- rendas abhominaciones nostras in poculo aureo, quod in pote- state nostra tenemus, universis propinantes 2). Videat tamen unusquisque, qui potest videre, quid sit hic securius, Anty- christum, id est contrarium christum, seb) confiteri et timere et penitere, cum et sancti viri id fecerunt, ut Job, qui dixit 3) „Quare me posuisti contrarium tibi et factus sum michimet ipsi gravis?" — vel detrahere et dedignarie) irasciqued), se de- prehendi et declarari esse Antychristum? Vel similiter, quid e) sit magis certum et utile ad salutem, confiteri se meretricem fornicariam et doleref) atque fugere ad virum, ducem pubertatis sue 4), dominum Jhesum crucifixum, vel abhominari se describi vel iudicari meretricem inpudicam? Et nemini potest esse du- bium, qui secundum spiritum Jhesu sapit, quod primum est 15 christorum, qui in veritate ambulant 5), dicentes se peccatum habere et ingemiscentes ac plangentes se ipsos esse contrarios deo suo, et secundum esse Antychristorum, filiorum iniqui- tatis, id est mendacii, quos generat dyabolus mendax et pater eius 6). Primum, inquam, est sponse Christi, que erubescit 20 pro suis turpitudinibus, festinanss) ad eum, qui vult et potest iterum suscipere et operire suam nuditatem et turpitudinem sua caritate divina, que operit multitudinem peccatorum 7). Se- cundum est proprie proprium meretricis adultere, que postquam iniquitatem sicut aquam furtivam suavem sibi ebi- 25 berit et conmederit, iuxta modum loquendi Salomonis 8), illico tergit os suum et dicit: Non conmedi9), manifestumh) siquidem est argumentum abhominabilis meretricis habere frontem attri- tam et nescire erubescere 10). 5 10 a) sompniemus A. b) om. ed. c) indignari ed. d) — que sup. lin. 30 add. A. e) quod ed. f) delere (sic) A; infra et 2m est corr. A in m. alia manu. g) festinando ed. h) non comedi maritum (!) ed. 1) Cf. Judae 13 (despumantes suas confusiones). 2) Cf. Apoc. XVII. 4 et Jerem. XXV. 15. 3) Job. VII. 20. 4) Cf. Proverb. II. 7. 5) phrasis 6) Cf. Joan. VIII. 44. 7) Cf. Jacobi V. 20. 8) Cf. biblica non rara. 35 Proverb. IX. 17: „Aquae furtivae dulciores sunt et panis absconditus suavior." 9) Cf. Prov. XXX. 20: „Talis est via mulieris adulterae, quae comedit et 10) Cf. Ezech. III. 7 tergens os suum, dicit: Non sum operata malum.“ (attrita fronte) et XXIII. 43 (attrita in adultariis). Cf. Jerem. VI. 15 (erube- scere nescierunt).
270 Matthiae de Janov Regulae, 1. III, tr. 6, c. 59 et 60. pniamusa), interim nostras confusiones dispumantes 1) et hor- rendas abhominaciones nostras in poculo aureo, quod in pote- state nostra tenemus, universis propinantes 2). Videat tamen unusquisque, qui potest videre, quid sit hic securius, Anty- christum, id est contrarium christum, seb) confiteri et timere et penitere, cum et sancti viri id fecerunt, ut Job, qui dixit 3) „Quare me posuisti contrarium tibi et factus sum michimet ipsi gravis?" — vel detrahere et dedignarie) irasciqued), se de- prehendi et declarari esse Antychristum? Vel similiter, quid e) sit magis certum et utile ad salutem, confiteri se meretricem fornicariam et doleref) atque fugere ad virum, ducem pubertatis sue 4), dominum Jhesum crucifixum, vel abhominari se describi vel iudicari meretricem inpudicam? Et nemini potest esse du- bium, qui secundum spiritum Jhesu sapit, quod primum est 15 christorum, qui in veritate ambulant 5), dicentes se peccatum habere et ingemiscentes ac plangentes se ipsos esse contrarios deo suo, et secundum esse Antychristorum, filiorum iniqui- tatis, id est mendacii, quos generat dyabolus mendax et pater eius 6). Primum, inquam, est sponse Christi, que erubescit 20 pro suis turpitudinibus, festinanss) ad eum, qui vult et potest iterum suscipere et operire suam nuditatem et turpitudinem sua caritate divina, que operit multitudinem peccatorum 7). Se- cundum est proprie proprium meretricis adultere, que postquam iniquitatem sicut aquam furtivam suavem sibi ebi- 25 berit et conmederit, iuxta modum loquendi Salomonis 8), illico tergit os suum et dicit: Non conmedi9), manifestumh) siquidem est argumentum abhominabilis meretricis habere frontem attri- tam et nescire erubescere 10). 5 10 a) sompniemus A. b) om. ed. c) indignari ed. d) — que sup. lin. 30 add. A. e) quod ed. f) delere (sic) A; infra et 2m est corr. A in m. alia manu. g) festinando ed. h) non comedi maritum (!) ed. 1) Cf. Judae 13 (despumantes suas confusiones). 2) Cf. Apoc. XVII. 4 et Jerem. XXV. 15. 3) Job. VII. 20. 4) Cf. Proverb. II. 7. 5) phrasis 6) Cf. Joan. VIII. 44. 7) Cf. Jacobi V. 20. 8) Cf. biblica non rara. 35 Proverb. IX. 17: „Aquae furtivae dulciores sunt et panis absconditus suavior." 9) Cf. Prov. XXX. 20: „Talis est via mulieris adulterae, quae comedit et 10) Cf. Ezech. III. 7 tergens os suum, dicit: Non sum operata malum.“ (attrita fronte) et XXIII. 43 (attrita in adultariis). Cf. Jerem. VI. 15 (erube- scere nescierunt).
Strana 271
Quod omnes prophetiae de meretrice et Antichristo impletae sint. 271 Capitulum sexagesimuma). lAntichristus deus terrenus est, et quibus praestigiis mentes hominum spiritu Christi carentium in fraudem illexerit, ut pro Deo coleretur]b). Et ut ad prius positum exemplum redeam, de „horrenda 5 abhominacione desolacionis nunc posita in templo dei“ pro declaracione 1): „Nunc filius iniquitatis extollitur su- per omne, quod collitur aut dicitur deus“, nonne tunc proprie illa prophecia est adinpleta, quando tales homines car- nales, spiritum Jhesu crucifixi non habentes, inpii, infideles et 10 scelesti, mundi amatores resident communiter in loco dei et pro diis in terra venerantur ab hominibus? Non enim putan- dum est Antychristum illum famosum cogitare vel estimare se esse deum eternum et celestem, nam cum racionem nonc) habeatd), nec Lucifer umquam id se esse cogitavit. Sed deum 15 in terris vel terrestrem se faciet et fecit iam Antychristus, ipsum superbia sua inpellente et cupiditate glorie et honorise). Et ita fecerunt multi pagani cesares et inperatores Romani et alii, scilicet deum in terris [se]f) estimantes a nativitate sua et fortuna, et ita se col[1]i et adorari ab omnibus hominibus dignum 20 esse crediderunt, tamquam bene nati et fortunati supras) omnes mortales super terram. Sed de illo scriptura non habet curam multam facere mencionem propter causam sepe dictam, scilicet quod de illis, qui foris sunt et qui sunt iam nichil aput Jhesum crucifixum, non est opus scribere aut iudicare 2). Sed hoc pro 25 magno et mirabili et horrendo nimis in hoc mundo prophete et sancti apostoli posuerunt et pro maximo malo atque ultimo descripserunt et diligenter multis modish) expresserunt, si forte possit ab electis dei evitari, dum venerit illud, in quantum po- pulus maxime et ultime perfeccionis3) [f. 262b], as- 30 sumptus in filios dei 4), ditatus et glorificatus a deo maximis 5) Nota totum A in m. 13) Nota de Antichristo A alia manu. a) Cap.m LX A in m. duabus man. b) ita inscr. in editione. c) po- e) honorum ed. 1) om. A. stea sup. lin. add. A. d) cum seq. in ed. g) super ed. h) in multis locis ed. 35 1) II. Thess. II. 4. 3) Cf. I. Petri II. 9. (sumus filii dei). 2) Cf. I. Cor. V. 12—13; cf. supra p. 263, n. 8. 4) crebrius in biblia occurrit, ex. gr. Rom. VIII. I6
Quod omnes prophetiae de meretrice et Antichristo impletae sint. 271 Capitulum sexagesimuma). lAntichristus deus terrenus est, et quibus praestigiis mentes hominum spiritu Christi carentium in fraudem illexerit, ut pro Deo coleretur]b). Et ut ad prius positum exemplum redeam, de „horrenda 5 abhominacione desolacionis nunc posita in templo dei“ pro declaracione 1): „Nunc filius iniquitatis extollitur su- per omne, quod collitur aut dicitur deus“, nonne tunc proprie illa prophecia est adinpleta, quando tales homines car- nales, spiritum Jhesu crucifixi non habentes, inpii, infideles et 10 scelesti, mundi amatores resident communiter in loco dei et pro diis in terra venerantur ab hominibus? Non enim putan- dum est Antychristum illum famosum cogitare vel estimare se esse deum eternum et celestem, nam cum racionem nonc) habeatd), nec Lucifer umquam id se esse cogitavit. Sed deum 15 in terris vel terrestrem se faciet et fecit iam Antychristus, ipsum superbia sua inpellente et cupiditate glorie et honorise). Et ita fecerunt multi pagani cesares et inperatores Romani et alii, scilicet deum in terris [se]f) estimantes a nativitate sua et fortuna, et ita se col[1]i et adorari ab omnibus hominibus dignum 20 esse crediderunt, tamquam bene nati et fortunati supras) omnes mortales super terram. Sed de illo scriptura non habet curam multam facere mencionem propter causam sepe dictam, scilicet quod de illis, qui foris sunt et qui sunt iam nichil aput Jhesum crucifixum, non est opus scribere aut iudicare 2). Sed hoc pro 25 magno et mirabili et horrendo nimis in hoc mundo prophete et sancti apostoli posuerunt et pro maximo malo atque ultimo descripserunt et diligenter multis modish) expresserunt, si forte possit ab electis dei evitari, dum venerit illud, in quantum po- pulus maxime et ultime perfeccionis3) [f. 262b], as- 30 sumptus in filios dei 4), ditatus et glorificatus a deo maximis 5) Nota totum A in m. 13) Nota de Antichristo A alia manu. a) Cap.m LX A in m. duabus man. b) ita inscr. in editione. c) po- e) honorum ed. 1) om. A. stea sup. lin. add. A. d) cum seq. in ed. g) super ed. h) in multis locis ed. 35 1) II. Thess. II. 4. 3) Cf. I. Petri II. 9. (sumus filii dei). 2) Cf. I. Cor. V. 12—13; cf. supra p. 263, n. 8. 4) crebrius in biblia occurrit, ex. gr. Rom. VIII. I6
Strana 272
272 Matthiae de Janov Regulae, l. III, tr. 6, c. 60. et ultimis bonis dei, ornatus omni sapiencia, sciencia et omnibus virtutibus eciam celestibus, fulcitus omni potestate et auctoritate, eciam divina, in terris repletus spiritu dei 1) et omnibus donis eius, cum igitur hiis omnibus ornatus et ideo et per deum di- tatus et dilatatus per universum orbem, sicut aliquando Lucifer in celestibus 2), multo amplius ex istis in superbiam est elatus3) contra Jhesum crucifixum. Et incipiens se ip- sum amare in hoc mundo, amplexatus [est gloriam et honorem huius mundi et in hoc se posuit ad delectandum et ad inqui- 10 rendum, suffragantibus sibi illis bonis maximis, spiritualibus et divinis, que a deo quondam accepit, puta auctoritatem et po- testatem divinam super terram, omnique sapiencia, sciencia et divinis sacramentis, que omnia convertit ad suum libitum et exaltacionem, per ista et in istis superbiendo et dominando in clero, dure inperando, maxima promittendo, multos, ymmo in- finitos conchristianos per hoc seducendo et inducendo ad aman- dum vitama) huius seculi, corporalem et carnalem, et insequen- dum eius concupiscencias, spiritui sancto contrarias omnino, propter quod spiritus Jhesu desertat templa sibi consecrata. Cumque insuper talis sicb) carnalis populus [fuerit] nimis multiplicatus per orbem ecclesie universum et cum per magna tempora fuerit secundum sua vota in diviciis, gloria et honore, in omni voluptate in isto mundo prosperatus, domino Jhesu crucifixo irato idque Sathane permittente in ipsis talibus co- 25 operari, ut sic crucis humilitas et ignominia evacuaretur 4) a christianis et Jhesus crucifixus esset tamquam mortuus a corde et mundus hic valde conplaceret, vita eius et gloria eius, et passio- nes et labores pro virtute et veritate essent ipsis nimis terribiles et amare et vita eterna et promissiones eius in scripturis essent ipsis pro nichilo, et reliquie Israel 5), id est sancti, boni et devoti christiani, quamvis pauci, [huius mundi] contemptores, invoca- toresque fideles Jhesu Christi essent contemptui, et quod fieret estimacio communis, quod deo placet hec vita hominum car- nalis et secularis et quod bene deo servitur cum amore divi- 35 ciarum, fruendo pace et deliciis huius vite, et quod deus non 5 15 20 30 a) sicut ed. b) ras. A. 3) Cf. I. 1) saepius in Act. apost. legitur. 2) Cf. Isaiae XIV. I3. 4) Cf. I. Cor. I. 17 (ut non evacuetur Tim. III. 6 (in superbiam elatus). 5) Cf. Sophon. III. 13 (reliquiae Israel). crux Christi).
272 Matthiae de Janov Regulae, l. III, tr. 6, c. 60. et ultimis bonis dei, ornatus omni sapiencia, sciencia et omnibus virtutibus eciam celestibus, fulcitus omni potestate et auctoritate, eciam divina, in terris repletus spiritu dei 1) et omnibus donis eius, cum igitur hiis omnibus ornatus et ideo et per deum di- tatus et dilatatus per universum orbem, sicut aliquando Lucifer in celestibus 2), multo amplius ex istis in superbiam est elatus3) contra Jhesum crucifixum. Et incipiens se ip- sum amare in hoc mundo, amplexatus [est gloriam et honorem huius mundi et in hoc se posuit ad delectandum et ad inqui- 10 rendum, suffragantibus sibi illis bonis maximis, spiritualibus et divinis, que a deo quondam accepit, puta auctoritatem et po- testatem divinam super terram, omnique sapiencia, sciencia et divinis sacramentis, que omnia convertit ad suum libitum et exaltacionem, per ista et in istis superbiendo et dominando in clero, dure inperando, maxima promittendo, multos, ymmo in- finitos conchristianos per hoc seducendo et inducendo ad aman- dum vitama) huius seculi, corporalem et carnalem, et insequen- dum eius concupiscencias, spiritui sancto contrarias omnino, propter quod spiritus Jhesu desertat templa sibi consecrata. Cumque insuper talis sicb) carnalis populus [fuerit] nimis multiplicatus per orbem ecclesie universum et cum per magna tempora fuerit secundum sua vota in diviciis, gloria et honore, in omni voluptate in isto mundo prosperatus, domino Jhesu crucifixo irato idque Sathane permittente in ipsis talibus co- 25 operari, ut sic crucis humilitas et ignominia evacuaretur 4) a christianis et Jhesus crucifixus esset tamquam mortuus a corde et mundus hic valde conplaceret, vita eius et gloria eius, et passio- nes et labores pro virtute et veritate essent ipsis nimis terribiles et amare et vita eterna et promissiones eius in scripturis essent ipsis pro nichilo, et reliquie Israel 5), id est sancti, boni et devoti christiani, quamvis pauci, [huius mundi] contemptores, invoca- toresque fideles Jhesu Christi essent contemptui, et quod fieret estimacio communis, quod deo placet hec vita hominum car- nalis et secularis et quod bene deo servitur cum amore divi- 35 ciarum, fruendo pace et deliciis huius vite, et quod deus non 5 15 20 30 a) sicut ed. b) ras. A. 3) Cf. I. 1) saepius in Act. apost. legitur. 2) Cf. Isaiae XIV. I3. 4) Cf. I. Cor. I. 17 (ut non evacuetur Tim. III. 6 (in superbiam elatus). 5) Cf. Sophon. III. 13 (reliquiae Israel). crux Christi).
Strana 273
Instrumenta Satanae ad christianos seducendos. 273 tam horrende perpendit et punit facta hominum carnalia vel peccata. Et ideo ad hoc conparandum dyabolus omnem reli- giositatem in ecclesia multiplicat in conventibus et per- sonis et per consequens omnem sanctitatem et faciem pietatis et 2) gracie in verbisb) et habitu exteriori, sed omnia solum ad extra et secundum faciem corporalem et sine spiritu Jhesu cru- cifixi. Multiplicavit insuper et procuravit vel permisit multi- plicari omnem decorem et honestatem in ecclesiasticis, vel saltem illa omnia accepit sibi in aminiculume) seducendi chri- stianos ad amorem huius seculi et ad ponendum se in magna spe conplacendi deo et domino Jhesu Christo cum amicicia et pace huius mundi, ad ponendum se christianos ad querendum hunc mundum et ea, que diligit iste mundus. Inde eciam idem Sathan secundum operacionem suam subtilem 1) multiplivavit promissiones infinitas et magnas in dei ecclesia peccatori- bus et amatoribus talibus huius seculi et iustificacionesd) multas inventicias et humanas, aut ipsas convertit ad suam forciorem decepcionem, ut christiani in illis sibi blandirentur et constituerent suam spem salutis, non habentes ad Jhesum cru- 20 cifixum fidelem caritatem et ad proximos et habentes vitam totaliter carnaleme) et amicam huic mundo. Item ob id permisit vel procuravit fieri ad usum suum decipiendum et as sJeruit multasf) sciencias, adinventicias et recentes, que equaliter vel magis quam sciencia dei et dei sa- 25 piencia sunt authentica, tremendas) et maxime auctoritatis, ut sic verbum dei fidele et solum tremendum desoletur vel obnu- biletur aput amatores huius vite, vel non tantum, ut dignum est, reputetur. Et ille sciencie multum sunt promote in ecclesia, magnis titulis et gloria adornate, habundanciah) diviciarum in id ipsum eiſs]i) adiuvante. Et quod solum illi vel maxime tales rectores ecclesie christianorum ponerentur, multiplicata sunt ad hec mandata et cerimonie hominum infinite et, ut tantumk) essent tremenda et tante auctoritatis, quemadmodum dei summi 5 10 15 30 a) glorie corr. gracie A. c) adminiculum ed. b) ras. A. d) iusti- 35 ficantes (sic) A. e) corporalem corr. carnalem A; et corporalem add. ed. 1) multa corr. post. multas A. g) autenticae, tremendae ed. h) de h. i) eum ed. k) tante A ct D I. A et ed. 1) Cf. Thess. II. 9 (secundum operationem Satanae). KYBAL: M. de Janov Regulae, IV. 18
Instrumenta Satanae ad christianos seducendos. 273 tam horrende perpendit et punit facta hominum carnalia vel peccata. Et ideo ad hoc conparandum dyabolus omnem reli- giositatem in ecclesia multiplicat in conventibus et per- sonis et per consequens omnem sanctitatem et faciem pietatis et 2) gracie in verbisb) et habitu exteriori, sed omnia solum ad extra et secundum faciem corporalem et sine spiritu Jhesu cru- cifixi. Multiplicavit insuper et procuravit vel permisit multi- plicari omnem decorem et honestatem in ecclesiasticis, vel saltem illa omnia accepit sibi in aminiculume) seducendi chri- stianos ad amorem huius seculi et ad ponendum se in magna spe conplacendi deo et domino Jhesu Christo cum amicicia et pace huius mundi, ad ponendum se christianos ad querendum hunc mundum et ea, que diligit iste mundus. Inde eciam idem Sathan secundum operacionem suam subtilem 1) multiplivavit promissiones infinitas et magnas in dei ecclesia peccatori- bus et amatoribus talibus huius seculi et iustificacionesd) multas inventicias et humanas, aut ipsas convertit ad suam forciorem decepcionem, ut christiani in illis sibi blandirentur et constituerent suam spem salutis, non habentes ad Jhesum cru- 20 cifixum fidelem caritatem et ad proximos et habentes vitam totaliter carnaleme) et amicam huic mundo. Item ob id permisit vel procuravit fieri ad usum suum decipiendum et as sJeruit multasf) sciencias, adinventicias et recentes, que equaliter vel magis quam sciencia dei et dei sa- 25 piencia sunt authentica, tremendas) et maxime auctoritatis, ut sic verbum dei fidele et solum tremendum desoletur vel obnu- biletur aput amatores huius vite, vel non tantum, ut dignum est, reputetur. Et ille sciencie multum sunt promote in ecclesia, magnis titulis et gloria adornate, habundanciah) diviciarum in id ipsum eiſs]i) adiuvante. Et quod solum illi vel maxime tales rectores ecclesie christianorum ponerentur, multiplicata sunt ad hec mandata et cerimonie hominum infinite et, ut tantumk) essent tremenda et tante auctoritatis, quemadmodum dei summi 5 10 15 30 a) glorie corr. gracie A. c) adminiculum ed. b) ras. A. d) iusti- 35 ficantes (sic) A. e) corporalem corr. carnalem A; et corporalem add. ed. 1) multa corr. post. multas A. g) autenticae, tremendae ed. h) de h. i) eum ed. k) tante A ct D I. A et ed. 1) Cf. Thess. II. 9 (secundum operationem Satanae). KYBAL: M. de Janov Regulae, IV. 18
Strana 274
274 Matthiae de Janov Regulae, l. 111, tr. 6, c. 60 et 61. 5 10 15 25 30 precepta, predicantur et docentur et cum magna districcione imperantur, que Sathanas secundum ipsius subtilitatem valde congrue et utiliter convertit ad profectum sue dampnacionis, ut homines huius modi carnales, neglectis dei preceptis vel minus ponderatis, timeant deuma) [minus] mandato hominum, et cum solum ea, que homines tales in loco [f. 263a ] dei eis tradiderunt, expleverint, credant iam se omnia effecisse, exi- stentes transgressores dei tremendi preceptorum 1), et ut multa precepta hominum et multe cerimonie et obligaciones tales di- verse et inscie essent instrumenta Sathane ad circum- veniendum multos et inplicandum et ad hesitacionem inducen- dum et ad distrahendum et ad temptandum et ad transgres- siones christianorum mundialium multiplicandum et ad indu- cendum precepta dei in oblivionem vel levitatem. Multiplicata sunt quoque multa incerta corporalia simpliciter nullam virtutem in se ipsis habencia, nullam effica- ciam salutis, nullam sanctitatem spiritus Jhesu, nullam auctori- tatem ex deo vel scripturis; que quia sunt in se recencia et nova2) et splendida coram hominibusb) et quasi stupenda, et 20 celeberrime predicantur, comendantur et famantur, wlgus ea accipitc) nimis, ardue col[i jit et adorat strennue, tremit coram ipsis et virtutem quandam magnam et suffragia ponitd) in tali- bus corporalibus, credens maxime, quode) in talibus et per talia sit deus col[Ijendus et inquirendus. Que omnia subtilis Sathan sibi accepit ad magnum pro- fectum homines, qui Christif) Jhesu spiritum non habent, sedu- cendi, quatenus ingrati existentes domino suo Jhesu crucifixo, qui eos redemit, et ducentes vitam omnino carnalem amantes- que vitam huius seculi, divicias, deliciass) et honores, credant se in talibus et per talia bene deum honorare et magnam gra- ciam assequi et salutem in tempore necessitatis3) ea, que dei sunt, et maxime et publice et solempniter et ab antiquo, non curantes vel minus digne curantes vel obmittentes, ut est fre- quentare divina sacramenta et summe amare et desiderare digne 35 atque colere et venerari, utpote est in veritate penitenciam pro a) dominum ed. b) horribilis (sic) A. c) accepit corr. accipit A. d) ponit, quod A, D I et ed. e) om. ed. ; quod in talibus om. D I. f) om. D I. s) et delitias ed. 1) Cf. Jacobi II. 11 (transgressor legis). 40 (novi recentesque). 3) Cf. Eccli. VIII. 12. 2) (f. Deuter. XXXII. 17
274 Matthiae de Janov Regulae, l. 111, tr. 6, c. 60 et 61. 5 10 15 25 30 precepta, predicantur et docentur et cum magna districcione imperantur, que Sathanas secundum ipsius subtilitatem valde congrue et utiliter convertit ad profectum sue dampnacionis, ut homines huius modi carnales, neglectis dei preceptis vel minus ponderatis, timeant deuma) [minus] mandato hominum, et cum solum ea, que homines tales in loco [f. 263a ] dei eis tradiderunt, expleverint, credant iam se omnia effecisse, exi- stentes transgressores dei tremendi preceptorum 1), et ut multa precepta hominum et multe cerimonie et obligaciones tales di- verse et inscie essent instrumenta Sathane ad circum- veniendum multos et inplicandum et ad hesitacionem inducen- dum et ad distrahendum et ad temptandum et ad transgres- siones christianorum mundialium multiplicandum et ad indu- cendum precepta dei in oblivionem vel levitatem. Multiplicata sunt quoque multa incerta corporalia simpliciter nullam virtutem in se ipsis habencia, nullam effica- ciam salutis, nullam sanctitatem spiritus Jhesu, nullam auctori- tatem ex deo vel scripturis; que quia sunt in se recencia et nova2) et splendida coram hominibusb) et quasi stupenda, et 20 celeberrime predicantur, comendantur et famantur, wlgus ea accipitc) nimis, ardue col[i jit et adorat strennue, tremit coram ipsis et virtutem quandam magnam et suffragia ponitd) in tali- bus corporalibus, credens maxime, quode) in talibus et per talia sit deus col[Ijendus et inquirendus. Que omnia subtilis Sathan sibi accepit ad magnum pro- fectum homines, qui Christif) Jhesu spiritum non habent, sedu- cendi, quatenus ingrati existentes domino suo Jhesu crucifixo, qui eos redemit, et ducentes vitam omnino carnalem amantes- que vitam huius seculi, divicias, deliciass) et honores, credant se in talibus et per talia bene deum honorare et magnam gra- ciam assequi et salutem in tempore necessitatis3) ea, que dei sunt, et maxime et publice et solempniter et ab antiquo, non curantes vel minus digne curantes vel obmittentes, ut est fre- quentare divina sacramenta et summe amare et desiderare digne 35 atque colere et venerari, utpote est in veritate penitenciam pro a) dominum ed. b) horribilis (sic) A. c) accepit corr. accipit A. d) ponit, quod A, D I et ed. e) om. ed. ; quod in talibus om. D I. f) om. D I. s) et delitias ed. 1) Cf. Jacobi II. 11 (transgressor legis). 40 (novi recentesque). 3) Cf. Eccli. VIII. 12. 2) (f. Deuter. XXXII. 17
Strana 275
Instrumenta Satanae et regimen Antichristi in ecclesia. 275 peccatis [agere et sepe confiteri peccata, satisfaccionem grate explerea) et communicare sepe corpore Christi Jhesu. Capitulum sexagesimum primumb). [Piis sublatis ex hac vita in persequutionibus crevit potentia Antichristi, nemine contradicente et populo cupide amplexante eius fallacia signa]c). 5 Cum itaque vir talis iniquus et filius iniquitatis homoque perdicionis 1) sic, ut prescribitur, ad summum locum venit vel venerit dignitatis, omni potestate divina veld) mundana exal- tatus, diviciis et gloria supra modum habundante, potens valde 10 super ecclesiam malicia et iniquitate, conferensque, qualiter vo- luerit et quibus volete), huius seculi divicias et cathedras et sum- mos honores, habens in potestate sua vel auctoritate personas seculares vel spirituales, quas voluerit, quomodof) voluerit, aut per universam ecclesiam promovere, et, quia non habet spiritum 15 Jhesu crucifixi, amator est huius mundi et omnium, que sunt in hoc mundo, ideo ex omnibus illisg) inflatus, factus superbus in templo dei se ponit in locum dei summi, tamquam deus in terris ab omnibus adoratus: iste talis est vel fuit summa abhominacio desolacionis in ecclesia, per operacionem 20 Sathane sic subtiliter procurata et valida ad nocumentum eccle- sie et decepcionem, ut eciam, si fieri potest, electi in errorem in- ducantur 2). Et iste est in mundo summus Antychristus, qui primus et auctor est omniumh) infra et depost Antychristorum. Et cum i) in tempore illius nimia multitudo hominum, solo 25 nomine christianorum, carnalium, iam desolatorum a spiritu Jhesu Christi super terram est vel fuit effusa3), et similiter infinita multitudo virorum inpiorum, cupidorum, elatorum, superborum4), pari modo se ipsos amancium et hunc mundum, est vel fuit pro- 7) Nota totum A. a) satisfactionem grate explere om. ed. (sic). b) Cap.m LXI A in m. 30 alia manu. c) ita inser. in ed. d) v3 A; videlicet et D I. c) ita A, DIet ed. f) quo tantum D I. g) istis ed. h) atque omnium A, D I et ed. i) haec periodus temporalis non habet finem sibi congruum. 1) Cf. II. Thess. II. 3 (homo peccati, filius perditionis). 2) Cf. Matth. 4) Cf. II. XXIV. 24. 3) effusus super terram, cf. Matth. XXIII. 35. Thim. III. 2. 35 18.
Instrumenta Satanae et regimen Antichristi in ecclesia. 275 peccatis [agere et sepe confiteri peccata, satisfaccionem grate explerea) et communicare sepe corpore Christi Jhesu. Capitulum sexagesimum primumb). [Piis sublatis ex hac vita in persequutionibus crevit potentia Antichristi, nemine contradicente et populo cupide amplexante eius fallacia signa]c). 5 Cum itaque vir talis iniquus et filius iniquitatis homoque perdicionis 1) sic, ut prescribitur, ad summum locum venit vel venerit dignitatis, omni potestate divina veld) mundana exal- tatus, diviciis et gloria supra modum habundante, potens valde 10 super ecclesiam malicia et iniquitate, conferensque, qualiter vo- luerit et quibus volete), huius seculi divicias et cathedras et sum- mos honores, habens in potestate sua vel auctoritate personas seculares vel spirituales, quas voluerit, quomodof) voluerit, aut per universam ecclesiam promovere, et, quia non habet spiritum 15 Jhesu crucifixi, amator est huius mundi et omnium, que sunt in hoc mundo, ideo ex omnibus illisg) inflatus, factus superbus in templo dei se ponit in locum dei summi, tamquam deus in terris ab omnibus adoratus: iste talis est vel fuit summa abhominacio desolacionis in ecclesia, per operacionem 20 Sathane sic subtiliter procurata et valida ad nocumentum eccle- sie et decepcionem, ut eciam, si fieri potest, electi in errorem in- ducantur 2). Et iste est in mundo summus Antychristus, qui primus et auctor est omniumh) infra et depost Antychristorum. Et cum i) in tempore illius nimia multitudo hominum, solo 25 nomine christianorum, carnalium, iam desolatorum a spiritu Jhesu Christi super terram est vel fuit effusa3), et similiter infinita multitudo virorum inpiorum, cupidorum, elatorum, superborum4), pari modo se ipsos amancium et hunc mundum, est vel fuit pro- 7) Nota totum A. a) satisfactionem grate explere om. ed. (sic). b) Cap.m LXI A in m. 30 alia manu. c) ita inser. in ed. d) v3 A; videlicet et D I. c) ita A, DIet ed. f) quo tantum D I. g) istis ed. h) atque omnium A, D I et ed. i) haec periodus temporalis non habet finem sibi congruum. 1) Cf. II. Thess. II. 3 (homo peccati, filius perditionis). 2) Cf. Matth. 4) Cf. II. XXIV. 24. 3) effusus super terram, cf. Matth. XXIII. 35. Thim. III. 2. 35 18.
Strana 276
276 Matthiae de Janov Regulae, l. III, tr. 6, c. 61. 5 10 15 mota ad regimina et ad cathedras ecclesie et ad imperia et princi- patusa) seculi ita, quod illi tales omnes, quia sunt de paribus votis et sibi similes, id est omnes vitam huius carnis amantes, et mundum et, que in mundo sunt, sequentes, ideob) invicem carnaliter se amantes, alludente ipsis parentela et consanguini- tate et amore pacis et diviciarum, sicut et pagani faciunt, car- naliter obediunt vel obedierunt sibi invicem, alludunt sibi in- vicem, gaudentes et congaudentes super suis diviciis, gloria, pace huius vite et honore, regnum ecclesie inpleverunt et for- titer possederunte), omnes amici amatorum huius mundi. Sanc- tique viri et inimici talium omnium, que mundus diligit, amici autem Jhesu Christi, per dei permissionem omnes vel quasi om- nes sunt de medio sublati vel per mortem vel [per] persecutores, magis tamen per dei summi disposicionem 1). Et reliqui, qui- cumque fuerunt viri, qui non curvaverunt genua sua ante Ba- alym 2), residui super terram, videntes mala, que fiebant, sup- pressi ingemuerunt; aliqui a facie multitudinis amatorum mundi et persecucionum ab eisdem oppresi tacent et tacuerunt; alii sunt in errorem inducti similemd); aliorum sunt ossa dissipata3). 20 quia talibus hominibus placuerunt ita, quod nichil virile vir- tutise), nullam correccionem audentesf) iniquitatis exercere, eciam similiter ipsi in quietes) siluerunt. Et sic amatores mundi et huius vite carnalis, nullo ipsos reprehendente, nullo ipsis aliud demonstrante, nullo resi- 25 stente, [f. 263b] ipsorum nimia multitudine et fere communiter omnibus sibi invicem alludentibus et congaudentibus in id ip- sum, ut superius dicebatur 4), quiete et secure ad fruendum hoc mundo et ad ducendum in bonis dies sue carnis cupitos (sic) omnes communiter posuerunt et in id ipsum stabilierunt, arridentibus 30 ipsis diviciis et copia omnium, annis fertilibus 5), sanitate et diu- tina vita et remota omni plaga pestis, famis et bellorum 6). Et a) ad principatus ed. liter ed. e) veritatis ed. b) immo ed. c) possiderunt A. d) simi- 1) audientes iniquitatem ed. g) inquirere ed. 1) Cf. Eccli. XXXIII. 14 (secundum dispositionem eius). 2) Cf. Rom. 35 XI. 4: „Reliqui mihi septem milia virorum, qui non curvaverunt genua ante Baal“; etiam phrases sequentes sunt biblicae. 3) Cf. Psalm. CXL. 7 (dissipata sunt ossa nostra). 4) vide supra p. 244. 5) Cf. Genes. XLI. 26 (septem 6) phrasis „gladius, fames et pestis“ saepius in Jerem. ubertatis anni). legitur.
276 Matthiae de Janov Regulae, l. III, tr. 6, c. 61. 5 10 15 mota ad regimina et ad cathedras ecclesie et ad imperia et princi- patusa) seculi ita, quod illi tales omnes, quia sunt de paribus votis et sibi similes, id est omnes vitam huius carnis amantes, et mundum et, que in mundo sunt, sequentes, ideob) invicem carnaliter se amantes, alludente ipsis parentela et consanguini- tate et amore pacis et diviciarum, sicut et pagani faciunt, car- naliter obediunt vel obedierunt sibi invicem, alludunt sibi in- vicem, gaudentes et congaudentes super suis diviciis, gloria, pace huius vite et honore, regnum ecclesie inpleverunt et for- titer possederunte), omnes amici amatorum huius mundi. Sanc- tique viri et inimici talium omnium, que mundus diligit, amici autem Jhesu Christi, per dei permissionem omnes vel quasi om- nes sunt de medio sublati vel per mortem vel [per] persecutores, magis tamen per dei summi disposicionem 1). Et reliqui, qui- cumque fuerunt viri, qui non curvaverunt genua sua ante Ba- alym 2), residui super terram, videntes mala, que fiebant, sup- pressi ingemuerunt; aliqui a facie multitudinis amatorum mundi et persecucionum ab eisdem oppresi tacent et tacuerunt; alii sunt in errorem inducti similemd); aliorum sunt ossa dissipata3). 20 quia talibus hominibus placuerunt ita, quod nichil virile vir- tutise), nullam correccionem audentesf) iniquitatis exercere, eciam similiter ipsi in quietes) siluerunt. Et sic amatores mundi et huius vite carnalis, nullo ipsos reprehendente, nullo ipsis aliud demonstrante, nullo resi- 25 stente, [f. 263b] ipsorum nimia multitudine et fere communiter omnibus sibi invicem alludentibus et congaudentibus in id ip- sum, ut superius dicebatur 4), quiete et secure ad fruendum hoc mundo et ad ducendum in bonis dies sue carnis cupitos (sic) omnes communiter posuerunt et in id ipsum stabilierunt, arridentibus 30 ipsis diviciis et copia omnium, annis fertilibus 5), sanitate et diu- tina vita et remota omni plaga pestis, famis et bellorum 6). Et a) ad principatus ed. liter ed. e) veritatis ed. b) immo ed. c) possiderunt A. d) simi- 1) audientes iniquitatem ed. g) inquirere ed. 1) Cf. Eccli. XXXIII. 14 (secundum dispositionem eius). 2) Cf. Rom. 35 XI. 4: „Reliqui mihi septem milia virorum, qui non curvaverunt genua ante Baal“; etiam phrases sequentes sunt biblicae. 3) Cf. Psalm. CXL. 7 (dissipata sunt ossa nostra). 4) vide supra p. 244. 5) Cf. Genes. XLI. 26 (septem 6) phrasis „gladius, fames et pestis“ saepius in Jerem. ubertatis anni). legitur.
Strana 277
Quomodo piis christianis sublatis spiritus Jhesu ecclesiam deseruerit. 277 ita meretrix Jezabel 1) ob suas fornicaciones missa est in locum a) ut quiesceret bene in suis multis et magnis beneficiis, officiis et prebendis, usque quaqueb) fornicaciones suas exercens in diviciis, deliciis, gloria mundi et honore usque ad tempora sibi per indignacionem Jhesu dispensata 2). Et quia, ut dictum est, sancti et viri iusti, reprehensores et inimici illorume), fidelesque Christi Jhesu et ignominie crucis eius amatores, qui erant stelle et in perpetuas eternitates 3) lu- cencia sydera in hoc caliginoso loco 4), lux mundi, sal terre 5), sunt excussi 6), tamquam ficus emittit grossos suos 7), et per caudam draconis de celo in terram detracti8): et spiritus Jhesu, propter presenciam abhominacionis desolacionis in templo eius constitutam9), ecclesiam, quoad hocd), deseruit factaque est sola civitas plena populo 10) et Sydon meretrix est tradita oblivioni 11). Et tunc conpletus est sermo, qui scriptus est Apocalypsis VI° 12): „Sol factus est niger tamquam saccus cilicinuse) et luna tota facta est sicut sanguis. Et stelle celi ceciderunt super terram, sicut ficus emittit grossos suos, cum a vento magno movetur. Et celum recessit sicut liber invo- lutus, et omnis mons et insule de locis suis mote sunt. Et 20 reges terre et principes et tribuni et divites et fortes et omnis servus et liber absconderunt se in speluncis et petris moncium. Et dicunt montibus et petris: Cadite super nos, et collibus: Abscondite nos a facie sedentis super thronum et ab ira agni, quoniam venit dies magnus ire ipsorum, et quis poterit stare?“ 25 Ideo facte sunt dense tenebre per terram ecclesie universam 13) et facta est nox profunda, in qua iam pertransierunt omnes bestie silve 14), id est carnalium christianorum multitudinis po- puli cor est aggravatum, oculi excecati, aures obturate, ut vi- 10 15 a) in lectum ed. b) -que- sup. lin. . c) et inimici illorum om. ed. 30 d) quoque ad hoc ed. e) cilicius ed. 1) de qua v. IV. Reg. IX. passim. 2) Cf. Coloss. I. 25 (secundum 4) Cf. II. Petri I. 19 (quasi dispensationem dei). 3) Cf. Daniel XII. 3. lucernae lucenti in caliginoso loco). 5) Cf. Matth. V. 13—14 (sal terrae — lux mundi). 6) Cf. Psalm. CVIII. 23 (excussus sum sicut locustae). 7) Cf. Apoc. VI. 13. 9) Cf. Matth. XXIV. 15. 8) Cf. Apoc. XII. 4. 10) Cf. Thren. I. 1. 11) Cf. Isaiae XXIII. passim. 12) Apoc. VI. 12—17. 18) Cf. Exodi X. 21 (tenebrae super terram Aegypti tam densae, ut pal- pari queant). 11) Cf. Psalm. CIII. 20: „Posuisti tenebras et facta est nox: in ipsa pertransibunt omnes bestiae silvae.“ 35 49
Quomodo piis christianis sublatis spiritus Jhesu ecclesiam deseruerit. 277 ita meretrix Jezabel 1) ob suas fornicaciones missa est in locum a) ut quiesceret bene in suis multis et magnis beneficiis, officiis et prebendis, usque quaqueb) fornicaciones suas exercens in diviciis, deliciis, gloria mundi et honore usque ad tempora sibi per indignacionem Jhesu dispensata 2). Et quia, ut dictum est, sancti et viri iusti, reprehensores et inimici illorume), fidelesque Christi Jhesu et ignominie crucis eius amatores, qui erant stelle et in perpetuas eternitates 3) lu- cencia sydera in hoc caliginoso loco 4), lux mundi, sal terre 5), sunt excussi 6), tamquam ficus emittit grossos suos 7), et per caudam draconis de celo in terram detracti8): et spiritus Jhesu, propter presenciam abhominacionis desolacionis in templo eius constitutam9), ecclesiam, quoad hocd), deseruit factaque est sola civitas plena populo 10) et Sydon meretrix est tradita oblivioni 11). Et tunc conpletus est sermo, qui scriptus est Apocalypsis VI° 12): „Sol factus est niger tamquam saccus cilicinuse) et luna tota facta est sicut sanguis. Et stelle celi ceciderunt super terram, sicut ficus emittit grossos suos, cum a vento magno movetur. Et celum recessit sicut liber invo- lutus, et omnis mons et insule de locis suis mote sunt. Et 20 reges terre et principes et tribuni et divites et fortes et omnis servus et liber absconderunt se in speluncis et petris moncium. Et dicunt montibus et petris: Cadite super nos, et collibus: Abscondite nos a facie sedentis super thronum et ab ira agni, quoniam venit dies magnus ire ipsorum, et quis poterit stare?“ 25 Ideo facte sunt dense tenebre per terram ecclesie universam 13) et facta est nox profunda, in qua iam pertransierunt omnes bestie silve 14), id est carnalium christianorum multitudinis po- puli cor est aggravatum, oculi excecati, aures obturate, ut vi- 10 15 a) in lectum ed. b) -que- sup. lin. . c) et inimici illorum om. ed. 30 d) quoque ad hoc ed. e) cilicius ed. 1) de qua v. IV. Reg. IX. passim. 2) Cf. Coloss. I. 25 (secundum 4) Cf. II. Petri I. 19 (quasi dispensationem dei). 3) Cf. Daniel XII. 3. lucernae lucenti in caliginoso loco). 5) Cf. Matth. V. 13—14 (sal terrae — lux mundi). 6) Cf. Psalm. CVIII. 23 (excussus sum sicut locustae). 7) Cf. Apoc. VI. 13. 9) Cf. Matth. XXIV. 15. 8) Cf. Apoc. XII. 4. 10) Cf. Thren. I. 1. 11) Cf. Isaiae XXIII. passim. 12) Apoc. VI. 12—17. 18) Cf. Exodi X. 21 (tenebrae super terram Aegypti tam densae, ut pal- pari queant). 11) Cf. Psalm. CIII. 20: „Posuisti tenebras et facta est nox: in ipsa pertransibunt omnes bestiae silvae.“ 35 49
Strana 278
278 Matthiae de Janov Regulae, 1. III, tr. 6, c. 61 et 62. 5 15 dentes non videant et audientes non audiant et corde non in- telligant, ne forte converterentur et sanarentur1). Et ita sol obscuratus est et luna non dedit lumen suum et stelle ceci- derunt de celo2) et lumen reliquum positum est sub modio 3) et sal infatuatum missum est foras in conculcacionem 4). Et tunc pseudoprophete nimis multiplicati sunt eta) super numerum5), venientes in nomine Jhesu Christi et di- centes se Christos esse et veros apostolos 6), et constituerunt sibi civitates habitacionis 7) et dederunt signa multa sanctitatis 10 et religiositatis et portenta 8) in factis suis magnis super ceteros omnes homines ita, ut homines mirarentur ipsos et stuperent 9). Sed omnia et singula desertata [sunt] a spiritu Jhesu crucifixi et simulata promittenciaqueb) pietatem christianam, sed nullam eius virtutem continentes. Et tunc confortatee) sunt manus 10) inpiorum nimis et ita seduxerunt plurimos, beatificantes po- pulum 11) in pace et vita huius mundi dicentesque: Pax, pax, ubi non erat pax 12). Sed quia carni et sanguini favorabile fuit talia audire 13), ideo grate tales susceperunt et prompte audie- runt magistros prurientes auribus 14) et loquentes placencia, 20 homines iuxta sua desideria ambulantes 15). Et istius modi ma- gistros vulgus christianum carnale nec non divites seculi et magnates magnis diviciis, honoribus et copia omnium gloriose elevaveruntd), dilataverunt et inpinguaverunte) pariter cum ipsis viventes et morientes, non alibi quam aput ipsos suorum cada- 25 verum quietem reponentes, ad magnam devocionem concitati ad ipsos et grate se ipsorum obediencie subicientes, usquequa- a) om. ed. b) permittentiaque A. c) forte confortatae ed. d) elevarunt ed. e) impinguarunt ed. 2) Cf. 1) Cf. Joan. XII. 40 et Eccli. XXVII. I5 (obturatio aurium). 3) Cf. Matth. V. 15 (lucernam ... ponunt sub modio). 30 Matth. XXIV. 29. 4) Cf. Matth. V. 13. 5) Cf. Psalm. XXXIX. 6 (multiplicati sunt super 6) Cf. Apoc. II. 2. 7) (f. numerum); auctor loquitur de monachis! Psalm. CVI. 36 (et constituerunt civitates habitationis). s) Cf. Marci XIII. 22: „Exsurgent enim pseudochristi et pseudoprophetae et dabunt signa et por- 9) Cf. Marci II. 12 (ita ut mirarentur omnes) et Act. apost. II. 7 tenta.“ (stupebant autem omnes et mirabantur), etc. 10) crebrius in biblia occurrit. 11) Cf. Isaiae IX. 16: „Et erunt, qui beatificant populum illum, sedu- 12) Cf. Lzech. XIII. 10: „Eo, quod deceperint populum meum, centes.“ 13) Cf. Hebr. II. 14 (carni et sanguini). dicentes: Pax, et non est pax.“ 14) Cf. II. Tim. IV. 3 (coacervabunt sibi magistros prurientes auribus). 15) Cf. Judae 16 (secundum desideria sua ambulantes). 35 40
278 Matthiae de Janov Regulae, 1. III, tr. 6, c. 61 et 62. 5 15 dentes non videant et audientes non audiant et corde non in- telligant, ne forte converterentur et sanarentur1). Et ita sol obscuratus est et luna non dedit lumen suum et stelle ceci- derunt de celo2) et lumen reliquum positum est sub modio 3) et sal infatuatum missum est foras in conculcacionem 4). Et tunc pseudoprophete nimis multiplicati sunt eta) super numerum5), venientes in nomine Jhesu Christi et di- centes se Christos esse et veros apostolos 6), et constituerunt sibi civitates habitacionis 7) et dederunt signa multa sanctitatis 10 et religiositatis et portenta 8) in factis suis magnis super ceteros omnes homines ita, ut homines mirarentur ipsos et stuperent 9). Sed omnia et singula desertata [sunt] a spiritu Jhesu crucifixi et simulata promittenciaqueb) pietatem christianam, sed nullam eius virtutem continentes. Et tunc confortatee) sunt manus 10) inpiorum nimis et ita seduxerunt plurimos, beatificantes po- pulum 11) in pace et vita huius mundi dicentesque: Pax, pax, ubi non erat pax 12). Sed quia carni et sanguini favorabile fuit talia audire 13), ideo grate tales susceperunt et prompte audie- runt magistros prurientes auribus 14) et loquentes placencia, 20 homines iuxta sua desideria ambulantes 15). Et istius modi ma- gistros vulgus christianum carnale nec non divites seculi et magnates magnis diviciis, honoribus et copia omnium gloriose elevaveruntd), dilataverunt et inpinguaverunte) pariter cum ipsis viventes et morientes, non alibi quam aput ipsos suorum cada- 25 verum quietem reponentes, ad magnam devocionem concitati ad ipsos et grate se ipsorum obediencie subicientes, usquequa- a) om. ed. b) permittentiaque A. c) forte confortatae ed. d) elevarunt ed. e) impinguarunt ed. 2) Cf. 1) Cf. Joan. XII. 40 et Eccli. XXVII. I5 (obturatio aurium). 3) Cf. Matth. V. 15 (lucernam ... ponunt sub modio). 30 Matth. XXIV. 29. 4) Cf. Matth. V. 13. 5) Cf. Psalm. XXXIX. 6 (multiplicati sunt super 6) Cf. Apoc. II. 2. 7) (f. numerum); auctor loquitur de monachis! Psalm. CVI. 36 (et constituerunt civitates habitationis). s) Cf. Marci XIII. 22: „Exsurgent enim pseudochristi et pseudoprophetae et dabunt signa et por- 9) Cf. Marci II. 12 (ita ut mirarentur omnes) et Act. apost. II. 7 tenta.“ (stupebant autem omnes et mirabantur), etc. 10) crebrius in biblia occurrit. 11) Cf. Isaiae IX. 16: „Et erunt, qui beatificant populum illum, sedu- 12) Cf. Lzech. XIII. 10: „Eo, quod deceperint populum meum, centes.“ 13) Cf. Hebr. II. 14 (carni et sanguini). dicentes: Pax, et non est pax.“ 14) Cf. II. Tim. IV. 3 (coacervabunt sibi magistros prurientes auribus). 15) Cf. Judae 16 (secundum desideria sua ambulantes). 35 40
Strana 279
Pseudolorum multiplicatio in mundi tenebris. 279 que relinquentes ordinem ecclesiastice obediencie et subieccionis, habentesque suos proprios sacerdotes quasi sal infatuatum 1), et domos ipsorum quasi forum vel domum negociacionis re- putantes 2). Verum merito hoc ipsis sacerdotibus accidit, quia 5 peccaverunt nimis in fratrem suum Jhesum crucifixum 3), mit- tentes ipsum in foveam vel cisternam veterem sue vite car- nalis et dehinc Ismahelitis negociatoribus ipsum tradentes pro mercede 4), et veluti primogenitus Ruben patris sui ascendentes stratum turpiter maculaverunta), per hoc facti meretrix, effusi sunt sicut aqua, ne crescerent 5), et quasi sal infatuatum missi in conculcacionem 6) et quasi lapides sanctuarii dispersi iacent in angulis omnium platearum7) et regiones ipsorum coram eis alienib) posfs ident et pro suo libito devastant 8). 10 [f. 264a] Capitulum sexagesimum secundum“). [Mysterium Gog et Magog et locustarum. Schismata in papatu et distractio ecclesiac Antichristi tripartita]d). 15 Quemadmodum igitur dicere ceperam, quiae) tenebre horribiles ita sunt conglobate et conpacte super terram univer- sam9) et surrexerunt multi nimis prophete pseudo 10), dicentes 20 malum bonum et bonum malum, ponentes tenebras lucem et lucem tenebras, ponentes amarum in dulce et dulce in ama- rum 11), quibus dicitur 12): „Ve, qui sapientes estis in oculis vestris et coram vobismet ipsis prudentes. Ve, qui potentes estis ad bibendum vinum et viri fortes ad miscendam ebrie- 25 tatem. Ve, qui iustificatis inpium pro muneribus et iusticiam iusti aufertis ab eo“: liber scripture sancte clausus et signa- a) macularunt ed. b) in m. A. c) Cap.m LXII. A in m. duabus e) voci quia correspondet phrasis, quae infra manibus. d) ita inser. in ed. prosequitur: liber scripture oc. 30 1) Cf. Marci IX. 49 (sal insulsum). 2) Cf. Joan. II. I6 (nolite facere domum patris mei domum negotiationis). 3) Cf. I. Cor. VIII. 12. 4) Cf. 6) Cf. Matth. V. 13. Genes. XXXVII. 24—28. 5) Cf. Genes. XLIX. 3—4. 7) Cf. Thren. IV. 1. 8) Cf. Isaiae I. 7. 9) Cf. Exodi X. 21, l. c. 10) Cf. Matth. XXIV. II (et multi pseudoprophetae surgent). 11) Cf. Isaiae 35 V. 20. 12) Isaiae V. 21- 23.
Pseudolorum multiplicatio in mundi tenebris. 279 que relinquentes ordinem ecclesiastice obediencie et subieccionis, habentesque suos proprios sacerdotes quasi sal infatuatum 1), et domos ipsorum quasi forum vel domum negociacionis re- putantes 2). Verum merito hoc ipsis sacerdotibus accidit, quia 5 peccaverunt nimis in fratrem suum Jhesum crucifixum 3), mit- tentes ipsum in foveam vel cisternam veterem sue vite car- nalis et dehinc Ismahelitis negociatoribus ipsum tradentes pro mercede 4), et veluti primogenitus Ruben patris sui ascendentes stratum turpiter maculaverunta), per hoc facti meretrix, effusi sunt sicut aqua, ne crescerent 5), et quasi sal infatuatum missi in conculcacionem 6) et quasi lapides sanctuarii dispersi iacent in angulis omnium platearum7) et regiones ipsorum coram eis alienib) posfs ident et pro suo libito devastant 8). 10 [f. 264a] Capitulum sexagesimum secundum“). [Mysterium Gog et Magog et locustarum. Schismata in papatu et distractio ecclesiac Antichristi tripartita]d). 15 Quemadmodum igitur dicere ceperam, quiae) tenebre horribiles ita sunt conglobate et conpacte super terram univer- sam9) et surrexerunt multi nimis prophete pseudo 10), dicentes 20 malum bonum et bonum malum, ponentes tenebras lucem et lucem tenebras, ponentes amarum in dulce et dulce in ama- rum 11), quibus dicitur 12): „Ve, qui sapientes estis in oculis vestris et coram vobismet ipsis prudentes. Ve, qui potentes estis ad bibendum vinum et viri fortes ad miscendam ebrie- 25 tatem. Ve, qui iustificatis inpium pro muneribus et iusticiam iusti aufertis ab eo“: liber scripture sancte clausus et signa- a) macularunt ed. b) in m. A. c) Cap.m LXII. A in m. duabus e) voci quia correspondet phrasis, quae infra manibus. d) ita inser. in ed. prosequitur: liber scripture oc. 30 1) Cf. Marci IX. 49 (sal insulsum). 2) Cf. Joan. II. I6 (nolite facere domum patris mei domum negotiationis). 3) Cf. I. Cor. VIII. 12. 4) Cf. 6) Cf. Matth. V. 13. Genes. XXXVII. 24—28. 5) Cf. Genes. XLIX. 3—4. 7) Cf. Thren. IV. 1. 8) Cf. Isaiae I. 7. 9) Cf. Exodi X. 21, l. c. 10) Cf. Matth. XXIV. II (et multi pseudoprophetae surgent). 11) Cf. Isaiae 35 V. 20. 12) Isaiae V. 21- 23.
Strana 280
280 Matthiae de Janov Regulae, l. III, tr. 6, c. 62. tus 1) eta) omnis sapiencia et sciencia eius 2) est mortua et omnis aqua Egypti conversa est in sanguinem3). Et tunc in- pletus est sermo, qui scriptus est Apocalypsis XVI° 4): „Et ter- cius angelus effudit phialam suam super flumina et super fontes 5 aquarum et factus est sanguis. Et audivi angelum quartum di- centem: Justus es, [Domine], qui es et qui eras sanctus, quia hec iudicasti, quia sanguinem sanctorum et prophetarum [ef fuderunt, et sanguinem eis dedisti bibere, ut enim dignib) sunt. Et audivi alterum angelum ab altari dicentem: Eciam, domine ) deus om- nipotens, namd) et iusta iudicia tua.“ Et facta sunt sacramenta dei in ecclesia et oblaciones iugise) sacrificii 5) et omnes vir- tutes 6), id est fides, spes et caritas, et reliqua1) similia et omnis ordo et decor ecclesie et omnias) obsequia deo abhominabilia Christo Jhesu et amara sicut absintium 7). Et tunc conpletus 15 est sermo, qui scriptus est, ubi supra8): „Uvah) eorum uva fellis et botrus amarissimus. Fel draconum vinum eorum et venenum aspidum insanabile." Et tunc errores sunt multiplicati in dei ecclesia mira- biliter, absconditi, periculosi et magni, ut, si fieri posset, eciam electi dei in errorem inducerentur2). Et facta est tribulacio sanctorum tanta et talis, qualis numquam precessit ab origine, nec depost est futura 10), quia tunc Gog et Magog, ille gentes horribiles et infinite, castra sanctorum circumdantes ipsos affligere non cessant nec cessaverunt 11). Et tunc „locuste 25 de fumo putei abyssi exierunt et data est eis potestas, sicut habent scorpiones terre“ 12). Gog tamen hic significat omnes nequam christianos in religionibus et Magog omnes inpios christianos in vulgo, sed 10 20 30 27) Nota A. a) est ed. b) bibere, digni enim ed. c) dominus corr. domine in m. A. d) vera ed. e) corr. A. ) reliquia corr. reliqua A. g) et om- nia seq. superflue in A. h) corr. A. Uvae ed. i) istae ed. 1) Cf. Jerem. XXXII. 10 (Et scripsi in libro et signavi). 2) phrasis 3) Cf. Exodi IV. 9. „sapientia et sciencia“ saepius in biblia occurrit. 8) Cf. 5) de iugi sacrificio v. Daniel. XII. II, etc. 35 4) Ароc. XVI. 4—7. 7) Cf. Proverb. V. 4: „Novissima autem I. Cor. XII. 29 (omnes virtutes). 8) Deuter. XXXII. 32—33, vide supra p. 192. illius amara quasi absynthium.“ 9) Cf. Matth. XXIV. 24. 10) Cf. I. Machab. IX. 27: „Et facta est tri- 11) Cf. Apoc. XX. 7—8. bulatio magna in Israel, qualis non fuit ex die“ oc. 12) Apоc. IX. 3. 40
280 Matthiae de Janov Regulae, l. III, tr. 6, c. 62. tus 1) eta) omnis sapiencia et sciencia eius 2) est mortua et omnis aqua Egypti conversa est in sanguinem3). Et tunc in- pletus est sermo, qui scriptus est Apocalypsis XVI° 4): „Et ter- cius angelus effudit phialam suam super flumina et super fontes 5 aquarum et factus est sanguis. Et audivi angelum quartum di- centem: Justus es, [Domine], qui es et qui eras sanctus, quia hec iudicasti, quia sanguinem sanctorum et prophetarum [ef fuderunt, et sanguinem eis dedisti bibere, ut enim dignib) sunt. Et audivi alterum angelum ab altari dicentem: Eciam, domine ) deus om- nipotens, namd) et iusta iudicia tua.“ Et facta sunt sacramenta dei in ecclesia et oblaciones iugise) sacrificii 5) et omnes vir- tutes 6), id est fides, spes et caritas, et reliqua1) similia et omnis ordo et decor ecclesie et omnias) obsequia deo abhominabilia Christo Jhesu et amara sicut absintium 7). Et tunc conpletus 15 est sermo, qui scriptus est, ubi supra8): „Uvah) eorum uva fellis et botrus amarissimus. Fel draconum vinum eorum et venenum aspidum insanabile." Et tunc errores sunt multiplicati in dei ecclesia mira- biliter, absconditi, periculosi et magni, ut, si fieri posset, eciam electi dei in errorem inducerentur2). Et facta est tribulacio sanctorum tanta et talis, qualis numquam precessit ab origine, nec depost est futura 10), quia tunc Gog et Magog, ille gentes horribiles et infinite, castra sanctorum circumdantes ipsos affligere non cessant nec cessaverunt 11). Et tunc „locuste 25 de fumo putei abyssi exierunt et data est eis potestas, sicut habent scorpiones terre“ 12). Gog tamen hic significat omnes nequam christianos in religionibus et Magog omnes inpios christianos in vulgo, sed 10 20 30 27) Nota A. a) est ed. b) bibere, digni enim ed. c) dominus corr. domine in m. A. d) vera ed. e) corr. A. ) reliquia corr. reliqua A. g) et om- nia seq. superflue in A. h) corr. A. Uvae ed. i) istae ed. 1) Cf. Jerem. XXXII. 10 (Et scripsi in libro et signavi). 2) phrasis 3) Cf. Exodi IV. 9. „sapientia et sciencia“ saepius in biblia occurrit. 8) Cf. 5) de iugi sacrificio v. Daniel. XII. II, etc. 35 4) Ароc. XVI. 4—7. 7) Cf. Proverb. V. 4: „Novissima autem I. Cor. XII. 29 (omnes virtutes). 8) Deuter. XXXII. 32—33, vide supra p. 192. illius amara quasi absynthium.“ 9) Cf. Matth. XXIV. 24. 10) Cf. I. Machab. IX. 27: „Et facta est tri- 11) Cf. Apoc. XX. 7—8. bulatio magna in Israel, qualis non fuit ex die“ oc. 12) Apоc. IX. 3. 40
Strana 281
Mysterium Gog et Magog et locustarum. 281 locuste clericos et sacerdotes et singulos nequam rectores eciama) seculares. Nam de locustis subditur ibidem 1): „Et preceptum [est] eis, ne lederent fenum terre, neque omne viride, neque omnem arborem“, — id est quod sub talibus, licet eciam carnalibus rectoribus et discolis, tamen dominus Jhesus suos electos bene conservat sub regimine ipsorum, incipientes, per- ficientes et perfectos, — „nisi tantum [in] illis, qui non habent signum dei vivi in frontibus suis“, — id est illi, qui Jhesu cari- tatem non habent seu spiritum Jhesu, illi[s] rectores tales valde nocent et ipsos crudelitate sua miro modo affligunt, sed sanctos dei magis per hoc custodiunt in disciplina et exercent ipsos ad meritum et virtutes eo, quod b) deum diligunt et omnia ipsis cooperantur in bonum. Sequitur 2): „Et datume) est illis, ut non occiderent eos“, sed caperent sua crudelitate et fatuitate, quia presidencia, licet iniquorum prelatorum et aliorum dominorum, semper iusta est et inperat publice iusticiam, quam qui servat, non moritur; et quanto sunt magis crudeles, tanto iusticie ma- gis proficiunt et virtutem promovent et per consequens bonis multum cedunt ad profectum. Sed illis, qui iusticiam non dili- gunt et virtutem in nullo operantur, tales rectores crudeles 20 sunt ipsis ad cruciatum et tormentum. Preceptum siquidem semper habent rectores et prelati rigidi a spiritu Jhesu intus, id est in scripturis, ut, licet sint mali et truculenti et sine spiritu Jhesu suavi, tamen in ecclesia publice iusticiamd) inperarente) et propugnarent1) [et] in cathedra docerent; nam hocs) habue- 25 runt et rectores paganorum. Habent enim magnum questum et gloriam a populis, id est mundum amantibus, direccio[ne] et doc- trina iusticie publice in prelato et rectore [existente], et opposi- tum istorum habet magnum et publicum vituperium et dampnum et citam deposicionem a sede glorie et honoris. Quapropter 30 rectores et prelati yppocrite, etsi caritatem Jhesu non habeant nec iusticiam ament propter deum, tamen propter se ipsos et pacem atque comodum in hoc mundo atque gloriam et honorem efficiuntur publice iusticie zelatores et con- trarium iusticie facere publice in communitate vulgi non pre- 35 sumunt. Propterea namque dictum est 3): „Super cathedra Moysi 5 10 5 a) et ed. b) eoque ed. c) dictum ed. d) quatenus i. superflue A et ed. e) impugnarent ed. f) propugnaverunt corr. propugnarent A. g) et seq. in A. 1) Apoc. IX. 4. 2) Apoc. IX. 5. 3) Matth. XXIII. 2. 40
Mysterium Gog et Magog et locustarum. 281 locuste clericos et sacerdotes et singulos nequam rectores eciama) seculares. Nam de locustis subditur ibidem 1): „Et preceptum [est] eis, ne lederent fenum terre, neque omne viride, neque omnem arborem“, — id est quod sub talibus, licet eciam carnalibus rectoribus et discolis, tamen dominus Jhesus suos electos bene conservat sub regimine ipsorum, incipientes, per- ficientes et perfectos, — „nisi tantum [in] illis, qui non habent signum dei vivi in frontibus suis“, — id est illi, qui Jhesu cari- tatem non habent seu spiritum Jhesu, illi[s] rectores tales valde nocent et ipsos crudelitate sua miro modo affligunt, sed sanctos dei magis per hoc custodiunt in disciplina et exercent ipsos ad meritum et virtutes eo, quod b) deum diligunt et omnia ipsis cooperantur in bonum. Sequitur 2): „Et datume) est illis, ut non occiderent eos“, sed caperent sua crudelitate et fatuitate, quia presidencia, licet iniquorum prelatorum et aliorum dominorum, semper iusta est et inperat publice iusticiam, quam qui servat, non moritur; et quanto sunt magis crudeles, tanto iusticie ma- gis proficiunt et virtutem promovent et per consequens bonis multum cedunt ad profectum. Sed illis, qui iusticiam non dili- gunt et virtutem in nullo operantur, tales rectores crudeles 20 sunt ipsis ad cruciatum et tormentum. Preceptum siquidem semper habent rectores et prelati rigidi a spiritu Jhesu intus, id est in scripturis, ut, licet sint mali et truculenti et sine spiritu Jhesu suavi, tamen in ecclesia publice iusticiamd) inperarente) et propugnarent1) [et] in cathedra docerent; nam hocs) habue- 25 runt et rectores paganorum. Habent enim magnum questum et gloriam a populis, id est mundum amantibus, direccio[ne] et doc- trina iusticie publice in prelato et rectore [existente], et opposi- tum istorum habet magnum et publicum vituperium et dampnum et citam deposicionem a sede glorie et honoris. Quapropter 30 rectores et prelati yppocrite, etsi caritatem Jhesu non habeant nec iusticiam ament propter deum, tamen propter se ipsos et pacem atque comodum in hoc mundo atque gloriam et honorem efficiuntur publice iusticie zelatores et con- trarium iusticie facere publice in communitate vulgi non pre- 35 sumunt. Propterea namque dictum est 3): „Super cathedra Moysi 5 10 5 a) et ed. b) eoque ed. c) dictum ed. d) quatenus i. superflue A et ed. e) impugnarent ed. f) propugnaverunt corr. propugnarent A. g) et seq. in A. 1) Apoc. IX. 4. 2) Apoc. IX. 5. 3) Matth. XXIII. 2. 40
Strana 282
282 Matthiae de Janov Regulae, l. III, tr. 6, c. 62. sederunt scribe et Pharisei yppocrite.“ Et sequitur ad propo- situm 1): „Omnia, quecumque dixerint vobis, servate et facite; que autem faciunt, facere nolite: dicunt enim et non faciunt“, et cetera. Et alibi dictum est 2): „Obedite prepositis vestris eciam 5 discolis.“ Sunt itaque huiusmodi rectores, mali et cupidi, electis dei ad magnum bonum et hominibus, qui amant hoe seculum et non amant iusticiam, in magnam et amaram afflic- cionem. — Reliqua vero, que secuntur [f. 264b] de locustis, et interpretacionem ipsorum habesa) supra in tractatu III°, di- 10 stinccione Vb) de Antychristo 3). Et tunc revelatus est homo perdicionis et filius iniqui- tatis 4), qui adversatur et extollitur super omne, quod dici- tur deus 5), id est supra omnem potestatem sacerdotum, superc) omnes sacerdotes domini, quoniam sacerdotes dicti sunt deusd 15 hic in terra iuxta scripturam, que dicit 6): „Ego dixi: dii estis et filii Excelsi omnes“. Quapropter apostolus dicit notanter „Super omne, quod dicitur deus, et super omne, quod collitur deus“, id este) super omnia divina sacramenta, quia ipsa sunt, que colfijuntur deus, ut specialiter sacramentum corporis et 20 sanguinis Jhesu Christi. Et tunc iuge sacrificium"), id est communio cottidiana vel alias crebra corporis et sanguinis est ablata a populo plebeio christiano, (1) tum per hoc, quod habundante iniquitate et refrigescente caritate8) cessaverunt venire ad sacramentum 25 altaris frequentandum, conversi ad amorem huius mundi et ip- sius deliciis et diviciis occupati, (2) tum quia sacerdotes cessa- verunt hortari sanctum populum christianum ad pascua sic sibi a deo et domino Jhesu preparata, sine timore pascentes semet ipsos, oves autem sibi conmissas pascere contempnentes9) 30 (3) tum quia alii, adhuc peius facientes, non tantum non voca- 8) Quomodo ablata est a populo christiano crebra communio corporis et sanguinis domini A ad calc. fol. super. manu alia; cf. lin. 21. a) habentes (sic) ed. b) om. ed. c) supra ed. d) dii ed. e) id est usque ad voces ad sacramentum altaris frequentandum om. ed. (sic!) 1) Matth. XXIII. 3. 2) Hebr. XIII. 17: „Obedite praepositis vestris 3) vide Regularum lib. III, tract. V, dist. VII. c. 6, dist. et subiacete eis." VIII. et IX. passim, in vol. III, p. 105 sq. 4) Cf. II. Thess. II. 3 (homo 6) Psalm. LXXX. 6. 5) Cf. II. Thess. II. 4. peccati, filius perditionis). 7) Cf. Daniel. XII. II. 8) Cf. Matth. XXIV. 12. 9) voces singula e 40 „pascua“, „pascere“ etiam in biblia leguntur. 35
282 Matthiae de Janov Regulae, l. III, tr. 6, c. 62. sederunt scribe et Pharisei yppocrite.“ Et sequitur ad propo- situm 1): „Omnia, quecumque dixerint vobis, servate et facite; que autem faciunt, facere nolite: dicunt enim et non faciunt“, et cetera. Et alibi dictum est 2): „Obedite prepositis vestris eciam 5 discolis.“ Sunt itaque huiusmodi rectores, mali et cupidi, electis dei ad magnum bonum et hominibus, qui amant hoe seculum et non amant iusticiam, in magnam et amaram afflic- cionem. — Reliqua vero, que secuntur [f. 264b] de locustis, et interpretacionem ipsorum habesa) supra in tractatu III°, di- 10 stinccione Vb) de Antychristo 3). Et tunc revelatus est homo perdicionis et filius iniqui- tatis 4), qui adversatur et extollitur super omne, quod dici- tur deus 5), id est supra omnem potestatem sacerdotum, superc) omnes sacerdotes domini, quoniam sacerdotes dicti sunt deusd 15 hic in terra iuxta scripturam, que dicit 6): „Ego dixi: dii estis et filii Excelsi omnes“. Quapropter apostolus dicit notanter „Super omne, quod dicitur deus, et super omne, quod collitur deus“, id este) super omnia divina sacramenta, quia ipsa sunt, que colfijuntur deus, ut specialiter sacramentum corporis et 20 sanguinis Jhesu Christi. Et tunc iuge sacrificium"), id est communio cottidiana vel alias crebra corporis et sanguinis est ablata a populo plebeio christiano, (1) tum per hoc, quod habundante iniquitate et refrigescente caritate8) cessaverunt venire ad sacramentum 25 altaris frequentandum, conversi ad amorem huius mundi et ip- sius deliciis et diviciis occupati, (2) tum quia sacerdotes cessa- verunt hortari sanctum populum christianum ad pascua sic sibi a deo et domino Jhesu preparata, sine timore pascentes semet ipsos, oves autem sibi conmissas pascere contempnentes9) 30 (3) tum quia alii, adhuc peius facientes, non tantum non voca- 8) Quomodo ablata est a populo christiano crebra communio corporis et sanguinis domini A ad calc. fol. super. manu alia; cf. lin. 21. a) habentes (sic) ed. b) om. ed. c) supra ed. d) dii ed. e) id est usque ad voces ad sacramentum altaris frequentandum om. ed. (sic!) 1) Matth. XXIII. 3. 2) Hebr. XIII. 17: „Obedite praepositis vestris 3) vide Regularum lib. III, tract. V, dist. VII. c. 6, dist. et subiacete eis." VIII. et IX. passim, in vol. III, p. 105 sq. 4) Cf. II. Thess. II. 3 (homo 6) Psalm. LXXX. 6. 5) Cf. II. Thess. II. 4. peccati, filius perditionis). 7) Cf. Daniel. XII. II. 8) Cf. Matth. XXIV. 12. 9) voces singula e 40 „pascua“, „pascere“ etiam in biblia leguntur. 35
Strana 283
Eucharistiae ablatio et fames verbi dei. 283 verunt ad cenam, prout erant ad hoc missi 1), sed eciam oppo- situm eis facientes, volentes venire ad cenam disuaserunt [et abduxerunt veniendum, (4) tum quia tunc temporis precepta et constituciones fecerunt, publice in synodis et conciliis suis ea proclamantes, per que prohibuerunt ministris', ne di- spensarent Christi fidelibus volentibus frequentare corporis et sanguinis Christi sacramentum 2), (5) tum quia tunc magistri et doctores in theologia et in iure solempniter deter- minaverunt et promulgaverunt ad ipsum publice, quod po- pulus christianus non debeat cottidie ad sacramentum altaris 10 invitari 3). Et tunc facta est fames magna super terram 4), non fames panis et vini istius, puta carnalis, sed fames audiendi ver- bum dei et communionis domini Jhesu sacramenti. Nam quasi omnes sacerdotes parrochiani et sacerdotes ordinarii, oc- cupati mundo et diviciis, saciati honoribus et deliciis, ubique predicare verbum dei cessaverunt, mortuo in ipsis zelo fideli animarum. Et tunc est prophecia inpleta Ysaie VI° 5): „Specu- latores eius ceci omnes, nescierunt universi, canes muti non valentes latrare, videntes vana, [et] dormientes et amantes 20 sompnia. Et canes inpudentissimi nescierunt saturitatem, ipsi pastores ignoraverunt intelligenciam, omnes in viam suam de- clinaverunt, unusquisque ad avariciam suam, a summo usque ad la) novissimum, dicentes: Venite, sumamus vinum et inpleamur [ebrietate]b), et erit sicut hodie, sic et cras et multo amplius.“ Et tunc „omnes bestie agri“ in veritate eruperunt „ad devorandum, universe bestie saltus“ 6). Ysaie XXXIIII° f.c) 7): „Et non erit transiens per eam, et possidebit eam onocratulus d) et ericius, et ibis et corvus habitabunt in ea, et extendetur super ea[m] mensura, ut redigatur ad nihilum, et perpendiculum in 30 desolacionem. Nobiles eius non erunt ibi, regem pocius in- vocabunt, et omnes principes eius erunt in nihilum. Et orientur in domibus eius spine et urtice et paliurus in municionibus eius, et erunt cubile draconum et pascua strutionum. Et occur- 15 25 a) ad om. 4. b) om. A eted. c) f. om. ed. d) onocrotalus ed. 1) Cf. Luvae XIV. 16 sq. 2) vide decretum synodi Pragensis de 19. Nov. a. 1388 in vol. I., p. 76—77. 3) haec determinatio universitatis Pragensis ignota 5) Isaiae LVI. est. 4) Cf. Lucae IV. 25 (facta fames magna in omni terra). 7) Isaiae XXXIV. 10—17. 10—12. 6) Cf. Isaiae LVI. 9. 35
Eucharistiae ablatio et fames verbi dei. 283 verunt ad cenam, prout erant ad hoc missi 1), sed eciam oppo- situm eis facientes, volentes venire ad cenam disuaserunt [et abduxerunt veniendum, (4) tum quia tunc temporis precepta et constituciones fecerunt, publice in synodis et conciliis suis ea proclamantes, per que prohibuerunt ministris', ne di- spensarent Christi fidelibus volentibus frequentare corporis et sanguinis Christi sacramentum 2), (5) tum quia tunc magistri et doctores in theologia et in iure solempniter deter- minaverunt et promulgaverunt ad ipsum publice, quod po- pulus christianus non debeat cottidie ad sacramentum altaris 10 invitari 3). Et tunc facta est fames magna super terram 4), non fames panis et vini istius, puta carnalis, sed fames audiendi ver- bum dei et communionis domini Jhesu sacramenti. Nam quasi omnes sacerdotes parrochiani et sacerdotes ordinarii, oc- cupati mundo et diviciis, saciati honoribus et deliciis, ubique predicare verbum dei cessaverunt, mortuo in ipsis zelo fideli animarum. Et tunc est prophecia inpleta Ysaie VI° 5): „Specu- latores eius ceci omnes, nescierunt universi, canes muti non valentes latrare, videntes vana, [et] dormientes et amantes 20 sompnia. Et canes inpudentissimi nescierunt saturitatem, ipsi pastores ignoraverunt intelligenciam, omnes in viam suam de- clinaverunt, unusquisque ad avariciam suam, a summo usque ad la) novissimum, dicentes: Venite, sumamus vinum et inpleamur [ebrietate]b), et erit sicut hodie, sic et cras et multo amplius.“ Et tunc „omnes bestie agri“ in veritate eruperunt „ad devorandum, universe bestie saltus“ 6). Ysaie XXXIIII° f.c) 7): „Et non erit transiens per eam, et possidebit eam onocratulus d) et ericius, et ibis et corvus habitabunt in ea, et extendetur super ea[m] mensura, ut redigatur ad nihilum, et perpendiculum in 30 desolacionem. Nobiles eius non erunt ibi, regem pocius in- vocabunt, et omnes principes eius erunt in nihilum. Et orientur in domibus eius spine et urtice et paliurus in municionibus eius, et erunt cubile draconum et pascua strutionum. Et occur- 15 25 a) ad om. 4. b) om. A eted. c) f. om. ed. d) onocrotalus ed. 1) Cf. Luvae XIV. 16 sq. 2) vide decretum synodi Pragensis de 19. Nov. a. 1388 in vol. I., p. 76—77. 3) haec determinatio universitatis Pragensis ignota 5) Isaiae LVI. est. 4) Cf. Lucae IV. 25 (facta fames magna in omni terra). 7) Isaiae XXXIV. 10—17. 10—12. 6) Cf. Isaiae LVI. 9. 35
Strana 284
284 Matthiae de Janov Regulae, 1. III, tr. 6, c. 62 et 63. 10 rent demonia, honocentaurus et pilosus clamabit ibi alter ad alterum: Ibi cubavita) lamia, et invenitb) sibi requiem. Ibi ha- buit sibi foveam ericius, enutrivit catulos et circumfodit et fovit in umbra eius. Illuc congregati sunt milvi, alter [ad] alterum. Requirite diligenter in libro domini et legite: unuse) ex eis non defuit, alter alterumd) non quesivit, quia quod ex ore meo pro- cedit, ille mandavit et spiritus eius. Ipse congregavit ea et ipse misit eifu]se) fortem, et manus eius divisit ea illis in men- suram." Nam invitavit et permisit deus quosdam alienos et extraneos ad predicandum, docendum et regendum po- pulum christianum, et tales multiplicati nimis, fortificati et con- firmati, arripuerunt late potestatem in populum christianum et in oves omnino alienas, ad quas f) nec a principio nec in fine 15 nec aliquando cura pastoralis pertinebat, sed de nemoribus et silvis et de subtecto exilientes, induti veste ovili, se ipsos aman- tes, pleni simulacione, a tota sua facie pietatem promittentes, sed totaliter virtutem eius abnegantes 1), mirantes personas que- stus causas) 2), reputantes pietatem, multipliciter oves seduxe- 20 runt, abduxerunt h) et sibi conscinderunti), nichil aliud nisi lanam et carnes ovium vorare cupientes, dissecantes quoque pregnan- tes Galaad ad dilatandum terminos suos 3). Et tunc multa scismata inceperunt, multe fraternita- tes seorsum et multe societates seorsumk), multi homines 25 seorsum1). Et tunc inceperunt dicere: Ecce, hic est Christus, ecce, illic 4). Ecce, in penetralibus est Christus 5), ecce, in agro est Christus 6), et cetera. Et tunc incepit tempus illius mulieris magne fornicarie, „cum [f. 265a] qua fornicati sunt reges terre et inebriati sunt, qui habitant terram, de vino prostitucionis 30 eius“, „sedens super bestiam coccineam“, et cetera, „habens po- culum aureum in manu sua plenum abhominacione et inmun- dicia fornicacionis eius“ 7). Et tunc excitatus est dominus Jhesus 35 a) cubabit A et ed. b) inveniet ed. c) unum biblia. d) ad alterum ed. e) eis A et ed. f) ad quos A. g) quaestum ed. h) ac duxerunt ed. i) consciderunt ed. k) seorsim ed. 1) seipsos seorsim A; s. seorsim ed. 1) Cf. II. Tim. III. 5: „Habentes speciem quidem pietatis, virtutem 2) Cf. autem eius abnegantes.“ Cf. I. Tim. II. 10 (promittentes pietatem). 4) Cf. Judae 16 (mirantes personas quaestus causa). 3) Cf. Amos I. 13. 6) Cf. Marci XIII. I6. 5) Cf. Matth. XXIV. 26. Marci XIII. 21. 40 7) Cf. Apoc. XVII. 1—2, 3, 4—5.
284 Matthiae de Janov Regulae, 1. III, tr. 6, c. 62 et 63. 10 rent demonia, honocentaurus et pilosus clamabit ibi alter ad alterum: Ibi cubavita) lamia, et invenitb) sibi requiem. Ibi ha- buit sibi foveam ericius, enutrivit catulos et circumfodit et fovit in umbra eius. Illuc congregati sunt milvi, alter [ad] alterum. Requirite diligenter in libro domini et legite: unuse) ex eis non defuit, alter alterumd) non quesivit, quia quod ex ore meo pro- cedit, ille mandavit et spiritus eius. Ipse congregavit ea et ipse misit eifu]se) fortem, et manus eius divisit ea illis in men- suram." Nam invitavit et permisit deus quosdam alienos et extraneos ad predicandum, docendum et regendum po- pulum christianum, et tales multiplicati nimis, fortificati et con- firmati, arripuerunt late potestatem in populum christianum et in oves omnino alienas, ad quas f) nec a principio nec in fine 15 nec aliquando cura pastoralis pertinebat, sed de nemoribus et silvis et de subtecto exilientes, induti veste ovili, se ipsos aman- tes, pleni simulacione, a tota sua facie pietatem promittentes, sed totaliter virtutem eius abnegantes 1), mirantes personas que- stus causas) 2), reputantes pietatem, multipliciter oves seduxe- 20 runt, abduxerunt h) et sibi conscinderunti), nichil aliud nisi lanam et carnes ovium vorare cupientes, dissecantes quoque pregnan- tes Galaad ad dilatandum terminos suos 3). Et tunc multa scismata inceperunt, multe fraternita- tes seorsum et multe societates seorsumk), multi homines 25 seorsum1). Et tunc inceperunt dicere: Ecce, hic est Christus, ecce, illic 4). Ecce, in penetralibus est Christus 5), ecce, in agro est Christus 6), et cetera. Et tunc incepit tempus illius mulieris magne fornicarie, „cum [f. 265a] qua fornicati sunt reges terre et inebriati sunt, qui habitant terram, de vino prostitucionis 30 eius“, „sedens super bestiam coccineam“, et cetera, „habens po- culum aureum in manu sua plenum abhominacione et inmun- dicia fornicacionis eius“ 7). Et tunc excitatus est dominus Jhesus 35 a) cubabit A et ed. b) inveniet ed. c) unum biblia. d) ad alterum ed. e) eis A et ed. f) ad quos A. g) quaestum ed. h) ac duxerunt ed. i) consciderunt ed. k) seorsim ed. 1) seipsos seorsim A; s. seorsim ed. 1) Cf. II. Tim. III. 5: „Habentes speciem quidem pietatis, virtutem 2) Cf. autem eius abnegantes.“ Cf. I. Tim. II. 10 (promittentes pietatem). 4) Cf. Judae 16 (mirantes personas quaestus causa). 3) Cf. Amos I. 13. 6) Cf. Marci XIII. I6. 5) Cf. Matth. XXIV. 26. Marci XIII. 21. 40 7) Cf. Apoc. XVII. 1—2, 3, 4—5.
Strana 285
Monachorum intrusio in ecclesiam et schismata moderna. 285 crucificus, iam iamque „excitatus est tamquam dormiens et quasi potens crapulatus a vino. Et percussit inimicos suos in posteriora, obproprium sempiternum dedit eis“ 1). Et tunc in- pletus sermo, qui dictus est in Ezechiele capitulo IXa) 2): „Apro- pinquaverunt dies visitacionis Jerusalem et unusquisque vas interfeccionis habet in manu sua“, et cetera ibidem per totum. „Et tunc pertransivit equus palidus et, qui sedebat super eum, nomen illi mors et inferius sequebatur eum et data est illi po- testas super quatuor partes terre interficere gladio et fame et morte et bestiis terre“3). Et tunc, ut abreviarentur dies illosb), 10 misit 4) horrendas pestilencias et crebras et fames magnas et duras, bella multa et magna atque strages horribiles christiano- rum adinvicem per universam suam ecclesiam ita, quod non fuit civitas vel patria, quin ista mala horribilia ipsam devastarent. Et tunc factum est magnum scisma et dubitacio in 15 papatu et communiter in toto sacerdocio et clero et ecclesia universa. Quod scisma usque hodie durat. Et tunc facta est discessio 5) ab ecclesia. Et Babylon illa magna 6) scissa est in tres partes, id est ecclesiac) christianorum carnalium [scissa est] in ecclesiam Grecorum, in ecclesiam romanamd) et in ecclesiam 20 avinionenseme) vel Romanorum, Grecorum et Francigenarum. 5 Capitulum sexagesimum tercium 1). / Admonitio de abominatione desolationis superante omnem aliam iniquitatem et nequiciam, sed tecta et occultata mirabili hypo- crisi et praestigiis diabolij g). Hic adhuc videtur considerandum pro expressione abho- minacionum, quibus plenum est aureum poculum in manu mere- tricis 7), quod sicut est abhominacio, quando quid vilissimum et 25 26) Nota A alia manu. b) illi ed. recte. c) ecclesiam ed. 30 a) qui scriptus est Ezech. 9. ed. d) Romanorum ed. e) Arminensem (sic) ed. 1) Cap.m LXIII. A in marg, duabus manibus. 8) ita inscr. in ed. 1) Cf. Psalm. LXXVII. 65—66. 2) Ezech. IX. 1. 3) Cf. Apoc. VI. 8. 4) voces sequentes hic et illic in biblia inveniuntur. 5) vox biblica, of. II. *) Cf. Apoc. XVII. 5 (Babylon 35 Thess. II. 3 (nisi venerit discessio primum). magna). 7) Cf. Apoc. XVII. 4.
Monachorum intrusio in ecclesiam et schismata moderna. 285 crucificus, iam iamque „excitatus est tamquam dormiens et quasi potens crapulatus a vino. Et percussit inimicos suos in posteriora, obproprium sempiternum dedit eis“ 1). Et tunc in- pletus sermo, qui dictus est in Ezechiele capitulo IXa) 2): „Apro- pinquaverunt dies visitacionis Jerusalem et unusquisque vas interfeccionis habet in manu sua“, et cetera ibidem per totum. „Et tunc pertransivit equus palidus et, qui sedebat super eum, nomen illi mors et inferius sequebatur eum et data est illi po- testas super quatuor partes terre interficere gladio et fame et morte et bestiis terre“3). Et tunc, ut abreviarentur dies illosb), 10 misit 4) horrendas pestilencias et crebras et fames magnas et duras, bella multa et magna atque strages horribiles christiano- rum adinvicem per universam suam ecclesiam ita, quod non fuit civitas vel patria, quin ista mala horribilia ipsam devastarent. Et tunc factum est magnum scisma et dubitacio in 15 papatu et communiter in toto sacerdocio et clero et ecclesia universa. Quod scisma usque hodie durat. Et tunc facta est discessio 5) ab ecclesia. Et Babylon illa magna 6) scissa est in tres partes, id est ecclesiac) christianorum carnalium [scissa est] in ecclesiam Grecorum, in ecclesiam romanamd) et in ecclesiam 20 avinionenseme) vel Romanorum, Grecorum et Francigenarum. 5 Capitulum sexagesimum tercium 1). / Admonitio de abominatione desolationis superante omnem aliam iniquitatem et nequiciam, sed tecta et occultata mirabili hypo- crisi et praestigiis diabolij g). Hic adhuc videtur considerandum pro expressione abho- minacionum, quibus plenum est aureum poculum in manu mere- tricis 7), quod sicut est abhominacio, quando quid vilissimum et 25 26) Nota A alia manu. b) illi ed. recte. c) ecclesiam ed. 30 a) qui scriptus est Ezech. 9. ed. d) Romanorum ed. e) Arminensem (sic) ed. 1) Cap.m LXIII. A in marg, duabus manibus. 8) ita inscr. in ed. 1) Cf. Psalm. LXXVII. 65—66. 2) Ezech. IX. 1. 3) Cf. Apoc. VI. 8. 4) voces sequentes hic et illic in biblia inveniuntur. 5) vox biblica, of. II. *) Cf. Apoc. XVII. 5 (Babylon 35 Thess. II. 3 (nisi venerit discessio primum). magna). 7) Cf. Apoc. XVII. 4.
Strana 286
286 Matthiae de Janov Regulae, i. IIl, tr. 6, c. 63. indignum ponitur ad preciosissimum et dignissimum, utpote peccatum horrendum a) ponitur in anima vel in corde christiani et per consequens in ore tremendi domini Jhesu Christi, qui est summa omnis mundicie et rex tocius glorie 1), quod tamen facit quilibet christianus, dum peccat et dum [id] facit voluntarie, alias enim satis et supra omnem cogitacionem no- stram est gravissima abhominacio Christo Jhesu, deo infinite paciencie 2), et in ore suo divino nostra anima, repleta in seb) malis, et vita inferno apropinquans 3) et nostra cottidiana peccata, quibus quasi continues) horrende fetemus fetoremque exalamus, quasi sepulchra patencia et plena intrinsecus omnid spurticiae) et ossibus 4), ex nostra miserabili pronitate in malum etf) omni nostra etate ab adolescencia nostra. Quibus hec in- felix vita, contraria spiritui Jhesu, carere non potest propter 15 carnis inepcias et vanitatem, sed eciam iustus sepcies in die cadit in ipsis 5). Cum igitur omnis christianus huius modi sit in ore Christi Jhesu secundum spiritum et veritatem manetque Jhesus] in nobis et nos in illo 6), quam graves simus ipsi et quanta abhominacio propter talia nostra propria et intrinseca, 20 quis digne potest cogitare? Verumptamen hoc in veritate sibi recognoscimus et dolemus continues) atque erubescimus vehementer pro nobis ipsis, coram deo plangendo fideliter et ingemiscendo incessanter, quasi nudata abhominacio et sibi contraria et gravis coram 25 oculis eius constituti, voluntarie clamando et dicendo 7): „Averte faciem tuam a peccatis meis et omnes iniquitates meas dele. Cor mundum crea in me, deus, et spiritum rectum innova vi- sceribus“h), „quoniam 8) iniquitatem meam ego congnoscoi) et peccatum meum contrak) me est semper.“ Tunc ipse, quia fide- 30 lis est9) et inmense misericordie!) atque paciencie infinite, pa- titur illam abhominacionem nostram in ore suo et non in- 10 30) Nota A alia manu. a) horridum ed. b) ras. A; item inferno ras. c) quotidie ed. d) ras. A. e) spurcicia ed. f) in ed. g) quotidie ed. h) in visceribus 35 meis ed. 1) agnosco ed. k) coram A eted. 1) misericors corr. misericordia A. 1) Cf. Psalm. XXIII. 8. 2) Cf. Rom. XV. 5 (deus patientiae et solatii). 3) Cf. Psalm. LXXXVII. 4. 4) Cf. Matth. XXIII. 27. 5) Cf. Prov. 6) Cf. I. Joan. III. 24 (manet in nobis de spiritu). 7) Psalm. XXIV. I6. 8) Psalm. L. 5. 9) Cf. II. Thess. III. 3 (fidelis autem deus L. 11—12. 40 est), etc.
286 Matthiae de Janov Regulae, i. IIl, tr. 6, c. 63. indignum ponitur ad preciosissimum et dignissimum, utpote peccatum horrendum a) ponitur in anima vel in corde christiani et per consequens in ore tremendi domini Jhesu Christi, qui est summa omnis mundicie et rex tocius glorie 1), quod tamen facit quilibet christianus, dum peccat et dum [id] facit voluntarie, alias enim satis et supra omnem cogitacionem no- stram est gravissima abhominacio Christo Jhesu, deo infinite paciencie 2), et in ore suo divino nostra anima, repleta in seb) malis, et vita inferno apropinquans 3) et nostra cottidiana peccata, quibus quasi continues) horrende fetemus fetoremque exalamus, quasi sepulchra patencia et plena intrinsecus omnid spurticiae) et ossibus 4), ex nostra miserabili pronitate in malum etf) omni nostra etate ab adolescencia nostra. Quibus hec in- felix vita, contraria spiritui Jhesu, carere non potest propter 15 carnis inepcias et vanitatem, sed eciam iustus sepcies in die cadit in ipsis 5). Cum igitur omnis christianus huius modi sit in ore Christi Jhesu secundum spiritum et veritatem manetque Jhesus] in nobis et nos in illo 6), quam graves simus ipsi et quanta abhominacio propter talia nostra propria et intrinseca, 20 quis digne potest cogitare? Verumptamen hoc in veritate sibi recognoscimus et dolemus continues) atque erubescimus vehementer pro nobis ipsis, coram deo plangendo fideliter et ingemiscendo incessanter, quasi nudata abhominacio et sibi contraria et gravis coram 25 oculis eius constituti, voluntarie clamando et dicendo 7): „Averte faciem tuam a peccatis meis et omnes iniquitates meas dele. Cor mundum crea in me, deus, et spiritum rectum innova vi- sceribus“h), „quoniam 8) iniquitatem meam ego congnoscoi) et peccatum meum contrak) me est semper.“ Tunc ipse, quia fide- 30 lis est9) et inmense misericordie!) atque paciencie infinite, pa- titur illam abhominacionem nostram in ore suo et non in- 10 30) Nota A alia manu. a) horridum ed. b) ras. A; item inferno ras. c) quotidie ed. d) ras. A. e) spurcicia ed. f) in ed. g) quotidie ed. h) in visceribus 35 meis ed. 1) agnosco ed. k) coram A eted. 1) misericors corr. misericordia A. 1) Cf. Psalm. XXIII. 8. 2) Cf. Rom. XV. 5 (deus patientiae et solatii). 3) Cf. Psalm. LXXXVII. 4. 4) Cf. Matth. XXIII. 27. 5) Cf. Prov. 6) Cf. I. Joan. III. 24 (manet in nobis de spiritu). 7) Psalm. XXIV. I6. 8) Psalm. L. 5. 9) Cf. II. Thess. III. 3 (fidelis autem deus L. 11—12. 40 est), etc.
Strana 287
Admonitio de abominatione intolerabili hypocritarum. 287 putat nobis peccata nostra 1), sed operit ea sua inmensa caritate et digerit suo igne et lavat suo sanguine precioso usque ad tempora in suis iudiciis dispensata 2). Sed si nos existentes in ipso, sicut palmes in vite 3), sicut cibus in ore eius, a se ipsis et intrinsece ita, ut dictum est, abhominabiles sibi et graves existentes divine virtuti et divine sapiencie et summe mundicie et claritati, non displicemus vehementer ob hoc nobis ipsis nec propter hoc odimusa) no- stram animam 4) repletam malis 5) et alias in se vanam, sed dissimulamus et segniter agimus, ducentes in carne vitam pla- 10 cidam et quietam, tunc sumus Christo Jhesu horrenda et in- tollerabilis abhominacio, quam veritas divina et fidelis- sima supportare nequiens, optat, exlamat et dicit6): „Utinam esses calidus vel frigidus, sed quia tepidus es, incipiam te evo- mere de ore meo“. Et alibi7): „O generacio prava et adultera, 15 usquequo ero vobiscum, quamdiu paciar vos?“ Non enim credas mediocrem esse difficultatem illi deo misericordissimo, qui non wlt mortem [f. 265b] peccatoris 8), et salvatorib) clementissimo, qui tanta et tam crudelia passus est pro animabus suis et sua gratissima creatura, quando nos sic 20 in se ipso et in ore suo portat, sic abhominabiles, spurtosc) et inmundos atque amarissimos, si nos cum hoc sibi non recon- gnoscimus, sed conparati iumentis insipientibus et similes facti illis, adhuc cum eo placemus nobis ipsis et ludimus et blandi- mur. Ecce enim, sic nos abhominabiles sibi et ingratos in se 25 portare est prorsus intollerabile, presertim ipsius iusticie et veritati. Et e contrario nos proicere a se et perdere est sibi nimis alienum et contrarium sue misericordie et infinite beni- gnitati. Et ita deus fidelis et absque ulla iniquitate9) laborat quasi parturiens 10) continue, dicens illud pro- 30 a) agimus (sic) z. b) post corr. A. c) spurcos ed. 1) Cf. Fsalm. XXXI. 1—2 (beati, quorum tecta sunt peccata; beatus vir, cui non imputavit dominus peccatum). 2) Cf. Galat. IV. 2 (usque ad 4) Cf. Joan. XII. 25 3) Cf. Joan. XV. 4. praefinitum tempus a patre). (qui odit animam suam in hoc mundo). 5) Cf. Psalm. LXXXVII. 4 (quia 35 6) Apoc. III. 15—16. 7) Matth. XVII. 16 repleta est malis anima mea). 8) Cf. Erech. XXXIII. II: „Nolo mortem impii, sed ut (libere allatum). *) (f. Deuter. XXXII. 4. 10) phrasis quasi parturiens sac- convertatur.“ pius biblia occurrit; cf. Isaiae XIII. 8 (quasi parturiens, dolebunt).
Admonitio de abominatione intolerabili hypocritarum. 287 putat nobis peccata nostra 1), sed operit ea sua inmensa caritate et digerit suo igne et lavat suo sanguine precioso usque ad tempora in suis iudiciis dispensata 2). Sed si nos existentes in ipso, sicut palmes in vite 3), sicut cibus in ore eius, a se ipsis et intrinsece ita, ut dictum est, abhominabiles sibi et graves existentes divine virtuti et divine sapiencie et summe mundicie et claritati, non displicemus vehementer ob hoc nobis ipsis nec propter hoc odimusa) no- stram animam 4) repletam malis 5) et alias in se vanam, sed dissimulamus et segniter agimus, ducentes in carne vitam pla- 10 cidam et quietam, tunc sumus Christo Jhesu horrenda et in- tollerabilis abhominacio, quam veritas divina et fidelis- sima supportare nequiens, optat, exlamat et dicit6): „Utinam esses calidus vel frigidus, sed quia tepidus es, incipiam te evo- mere de ore meo“. Et alibi7): „O generacio prava et adultera, 15 usquequo ero vobiscum, quamdiu paciar vos?“ Non enim credas mediocrem esse difficultatem illi deo misericordissimo, qui non wlt mortem [f. 265b] peccatoris 8), et salvatorib) clementissimo, qui tanta et tam crudelia passus est pro animabus suis et sua gratissima creatura, quando nos sic 20 in se ipso et in ore suo portat, sic abhominabiles, spurtosc) et inmundos atque amarissimos, si nos cum hoc sibi non recon- gnoscimus, sed conparati iumentis insipientibus et similes facti illis, adhuc cum eo placemus nobis ipsis et ludimus et blandi- mur. Ecce enim, sic nos abhominabiles sibi et ingratos in se 25 portare est prorsus intollerabile, presertim ipsius iusticie et veritati. Et e contrario nos proicere a se et perdere est sibi nimis alienum et contrarium sue misericordie et infinite beni- gnitati. Et ita deus fidelis et absque ulla iniquitate9) laborat quasi parturiens 10) continue, dicens illud pro- 30 a) agimus (sic) z. b) post corr. A. c) spurcos ed. 1) Cf. Fsalm. XXXI. 1—2 (beati, quorum tecta sunt peccata; beatus vir, cui non imputavit dominus peccatum). 2) Cf. Galat. IV. 2 (usque ad 4) Cf. Joan. XII. 25 3) Cf. Joan. XV. 4. praefinitum tempus a patre). (qui odit animam suam in hoc mundo). 5) Cf. Psalm. LXXXVII. 4 (quia 35 6) Apoc. III. 15—16. 7) Matth. XVII. 16 repleta est malis anima mea). 8) Cf. Erech. XXXIII. II: „Nolo mortem impii, sed ut (libere allatum). *) (f. Deuter. XXXII. 4. 10) phrasis quasi parturiens sac- convertatur.“ pius biblia occurrit; cf. Isaiae XIII. 8 (quasi parturiens, dolebunt).
Strana 288
288 Matthiae de Janov Regulae, 1. III. tr. 6, c. 63. phete Ysaie XLVI°a) 1): „Audite [me], domus Jacob et omne residuum domus Israel, qui portamini a meo utero, qui gesta- mini a mea vulvab). Usque ad senectam ego ipse et usque ad canos ego portabo.“ Et paulo post2): „Redite, prevaricatores, 5 ad cor et recordamini.“ Et iterume)3): „Servire me fecisti in peccatis tuis, prebuisti michi laborem in iniquitatibus tuis. Ego sum, ego sum, ipse, qui deleo iniquitates tuas propter me et pec- catorum tuorum non recordabor. Reducd) me in memoriam et iudicemure) simul. Narra, si quid habes, ut iustificeris. Pater 10 tuus primus peccavit et interpretes tui prevaricati sunt in me." Hiis sic pensatis et digestis inferendum est, quam magna et quam terribilis est abhominacio, si et dum chri- stianus, sic existens in deo vivo et portatus in ore Jhesu Christi, voluntarie peccat et obstinate, et quatenus putamus, est ille talis! contemptus dei in infinitum maior, quam [si] horrendum stercus superbe et violenter niteretur quis intruderes) in os summi re- gis, in contemptum ipsius, coram omni frequencia sue curie et suorum magnatorum. Ita se habet ad deum et dominum Jhe- sum crucifixum quilibeth) sacerdos contemptibiliter et superbe 20 atque in infinitum abhominabiliter, quandocumque peccat vo- luntarie et quocienscumque peccat, ut eciam superius est iam dictum 4). Et quanta extat abhominacio, quam dampnabilis et error quam inmensusi), cum inpius clericus et inmundus effi- citur sacerdos. Et adhuc multo maior et dampnabilior, dum 25 sacerdos indignus ponitur in locum dei in templo et in sanc- tum sanctorum in conspectu dei et ipsius angelorum 5) et hono- ratur etk), existens inpius et dyabolo equalis, ymmomet ipse!) dyabolus, quasi deus honoratur [et] adoratur, et ad ipsum currit populusm) pro omni sacramento et sanctitate. Quanta est abusio 30 abhominabilis talem dyabolum et filium iniquitatis 6) habere dei 15 b) vulava corr. vulva A. a) Ysaie XLIII° A in m. c) Isaiae 43 add. ed. d) Deduc A et ed. e) iudicent false A. f) quatenus praesens h) corr. A. i) quam im- iste talis ed. g) intendere corr. intrudere A. m) sup. lin. A manu 1) imo ipsemet ed. mensus om. ed. k) om. ed. 35 auctoris (2). 1) Isaiae XLVI. 3—4. 2) Isaiae XLVI. 8—9. 3) Isaiae XLVI. 24—27. 4) v. supra c. 46. 5) Cf. Ezech. XLII. 13 (sacerdotes, qui appropinquant ad dominum in sancta sanctorum, ibi ponent sancta sanctorum ... locus enim 6) sanctus est); phrasis in conspectu dei saepissime in biblia occurrit. 40 Psalm. LXXXVIII. 23 (filius iniquitatis). Cf.
288 Matthiae de Janov Regulae, 1. III. tr. 6, c. 63. phete Ysaie XLVI°a) 1): „Audite [me], domus Jacob et omne residuum domus Israel, qui portamini a meo utero, qui gesta- mini a mea vulvab). Usque ad senectam ego ipse et usque ad canos ego portabo.“ Et paulo post2): „Redite, prevaricatores, 5 ad cor et recordamini.“ Et iterume)3): „Servire me fecisti in peccatis tuis, prebuisti michi laborem in iniquitatibus tuis. Ego sum, ego sum, ipse, qui deleo iniquitates tuas propter me et pec- catorum tuorum non recordabor. Reducd) me in memoriam et iudicemure) simul. Narra, si quid habes, ut iustificeris. Pater 10 tuus primus peccavit et interpretes tui prevaricati sunt in me." Hiis sic pensatis et digestis inferendum est, quam magna et quam terribilis est abhominacio, si et dum chri- stianus, sic existens in deo vivo et portatus in ore Jhesu Christi, voluntarie peccat et obstinate, et quatenus putamus, est ille talis! contemptus dei in infinitum maior, quam [si] horrendum stercus superbe et violenter niteretur quis intruderes) in os summi re- gis, in contemptum ipsius, coram omni frequencia sue curie et suorum magnatorum. Ita se habet ad deum et dominum Jhe- sum crucifixum quilibeth) sacerdos contemptibiliter et superbe 20 atque in infinitum abhominabiliter, quandocumque peccat vo- luntarie et quocienscumque peccat, ut eciam superius est iam dictum 4). Et quanta extat abhominacio, quam dampnabilis et error quam inmensusi), cum inpius clericus et inmundus effi- citur sacerdos. Et adhuc multo maior et dampnabilior, dum 25 sacerdos indignus ponitur in locum dei in templo et in sanc- tum sanctorum in conspectu dei et ipsius angelorum 5) et hono- ratur etk), existens inpius et dyabolo equalis, ymmomet ipse!) dyabolus, quasi deus honoratur [et] adoratur, et ad ipsum currit populusm) pro omni sacramento et sanctitate. Quanta est abusio 30 abhominabilis talem dyabolum et filium iniquitatis 6) habere dei 15 b) vulava corr. vulva A. a) Ysaie XLIII° A in m. c) Isaiae 43 add. ed. d) Deduc A et ed. e) iudicent false A. f) quatenus praesens h) corr. A. i) quam im- iste talis ed. g) intendere corr. intrudere A. m) sup. lin. A manu 1) imo ipsemet ed. mensus om. ed. k) om. ed. 35 auctoris (2). 1) Isaiae XLVI. 3—4. 2) Isaiae XLVI. 8—9. 3) Isaiae XLVI. 24—27. 4) v. supra c. 46. 5) Cf. Ezech. XLII. 13 (sacerdotes, qui appropinquant ad dominum in sancta sanctorum, ibi ponent sancta sanctorum ... locus enim 6) sanctus est); phrasis in conspectu dei saepissime in biblia occurrit. 40 Psalm. LXXXVIII. 23 (filius iniquitatis). Cf.
Strana 289
Quam terribilis sit abominatio hodierna, praestigiis diaboli tecta. 289 vivi et summi 1) auctoritatem in terra super homines et pote- statem contrectare a) atque pro sua propria superbia dispensare dei tremenda sacramenta. Quam incogitabilis abhominacio deso- lacionis huius modi viros dyabolicos et septem spiritibus ne- quioribus obsessos 2), tamquam ipsi sint dii, sanctis dei inperare, et subdole et fraudulenter valde atque sub specie boni et auc- toritatis et obediencie divine bonos inpedire et malos promovere, viciis dare libertatem et incrementa, virtutes autem et carismata Jhesu Christi in populis coartare, que omnia nunc hodie passim et quasi ubique videntur actitari publice 10 et notorie, nullo resistente, nullo reprehendente nulloque reclamante. Quapropter, si quis non dormit, habundancia iniquita- tumb) 3) profunde demersus, quo modo non videbit esse nunc tribulacionem tantam, ut in errorem eciam, si fieri potest, 15 electi inducanturc) 4), ita quod Sathan et omnia demonia om- nem suam diligenciam et omnem fraudulenciam et subtilitatem et omnem decepcionem secundum ipsius summum conatum in summo gradu dyabolo possibili adinplevit et non desinit usque hodie adinplere? Nam si et dum veniret illed) famosus et manifestus, quem vulgus expectat, Antichristuse), puta qui publice et notorie negans Jhesum Christum 5), se ipsum deum in templo dei vivi ponens 6), tormentis et blandiciis se ipsum faceret christianos adorarif), existens ita sapiens et potens atque dives, ut de ipso 25 famatur, cum hoc signa magna et portenta7) faciendo, nullo modo esset tanta tribulacio et tam magnus error, sicut est hodie videre in sanctis dei et electis. Quoniams) si ita notorie veniret, puta negans Christum Jhesum vocaliter et publice et se e contra deum esse pronuncciansh) ad christianos, primum 30 5 20 a) et contrectare A, D 1 ct ed. b) iniquitatis ed. c) inducantur A et ad. d) iste ed. e) Anti — sup. lin. add. A alia manu. 1) adorare D 1 et ed. 8) Quoniam = Nam; si ita — tribulatio christianis om. ed. h) esse seq. in A, sed del. 1) phrases deus vivus et deus summus saepius in biblia leguntur. 2) Cf. 35 III. Reg. XXI. 13 (viri diabolici) et Matth. XII. 45 (septem spiritus nequiores). 3) scriptura loquitur de „multitudine iniquitatum“ Thren. I. 5. 4) Cf. Matth. XXIV. 24. 5) haec est definitio Antichristi ap. I. Jean. II. 22: „Hic 6) phrasis ponere (se) in est Antichristus, qui negat patrem et filium.“ 7) haec quoque phrasis non raro in 40 templo dei crebro in biblia invenitur. hiblia invenitur. KYBAL: M. de Janov Regulae, IV. 19
Quam terribilis sit abominatio hodierna, praestigiis diaboli tecta. 289 vivi et summi 1) auctoritatem in terra super homines et pote- statem contrectare a) atque pro sua propria superbia dispensare dei tremenda sacramenta. Quam incogitabilis abhominacio deso- lacionis huius modi viros dyabolicos et septem spiritibus ne- quioribus obsessos 2), tamquam ipsi sint dii, sanctis dei inperare, et subdole et fraudulenter valde atque sub specie boni et auc- toritatis et obediencie divine bonos inpedire et malos promovere, viciis dare libertatem et incrementa, virtutes autem et carismata Jhesu Christi in populis coartare, que omnia nunc hodie passim et quasi ubique videntur actitari publice 10 et notorie, nullo resistente, nullo reprehendente nulloque reclamante. Quapropter, si quis non dormit, habundancia iniquita- tumb) 3) profunde demersus, quo modo non videbit esse nunc tribulacionem tantam, ut in errorem eciam, si fieri potest, 15 electi inducanturc) 4), ita quod Sathan et omnia demonia om- nem suam diligenciam et omnem fraudulenciam et subtilitatem et omnem decepcionem secundum ipsius summum conatum in summo gradu dyabolo possibili adinplevit et non desinit usque hodie adinplere? Nam si et dum veniret illed) famosus et manifestus, quem vulgus expectat, Antichristuse), puta qui publice et notorie negans Jhesum Christum 5), se ipsum deum in templo dei vivi ponens 6), tormentis et blandiciis se ipsum faceret christianos adorarif), existens ita sapiens et potens atque dives, ut de ipso 25 famatur, cum hoc signa magna et portenta7) faciendo, nullo modo esset tanta tribulacio et tam magnus error, sicut est hodie videre in sanctis dei et electis. Quoniams) si ita notorie veniret, puta negans Christum Jhesum vocaliter et publice et se e contra deum esse pronuncciansh) ad christianos, primum 30 5 20 a) et contrectare A, D 1 ct ed. b) iniquitatis ed. c) inducantur A et ad. d) iste ed. e) Anti — sup. lin. add. A alia manu. 1) adorare D 1 et ed. 8) Quoniam = Nam; si ita — tribulatio christianis om. ed. h) esse seq. in A, sed del. 1) phrases deus vivus et deus summus saepius in biblia leguntur. 2) Cf. 35 III. Reg. XXI. 13 (viri diabolici) et Matth. XII. 45 (septem spiritus nequiores). 3) scriptura loquitur de „multitudine iniquitatum“ Thren. I. 5. 4) Cf. Matth. XXIV. 24. 5) haec est definitio Antichristi ap. I. Jean. II. 22: „Hic 6) phrasis ponere (se) in est Antichristus, qui negat patrem et filium.“ 7) haec quoque phrasis non raro in 40 templo dei crebro in biblia invenitur. hiblia invenitur. KYBAL: M. de Janov Regulae, IV. 19
Strana 290
290 Matthiae de Janov Regulae, 1. III, tr. 6, c. 63. hoc esset quidem tribulacio christianis, si ita esset potens, astutus et dives, quemadmodum futurus esse nuncciatur, pre- sertim quia3) forte multi christiani inpii, et specialiter forte ty- ranni sibi adiuncti, suam crudelitatem et potestatem adaugerent, 5 sed tamen error1) nequaquam esset magnus et singu- lariter tam magnus, sicuti veritas eterna ipsum futurum nunc- ciavit, videlicet quod, si fieri potest, eciam electi dei in errorem illumb) inducantur 2), qui utique error summus possibilis esse est expressus et error ex omnibus aliis precedentibus erroribus 10 et fraudibus, que umquam prefuerunt, collectus et supra alios omnes subtilis et subtiliter conpositus [et] absconditus et pollitus. Scit namque dyabolus et Sathan [f. 266a] secundum altitudinem suam 3) talia omnia, que prefuerunt, et multo am- pliora scit et permittiture) sibi, quod tempus iam breve et no- 15 vissimum sibi incumbit, in quo neccesse habet omnem operam decipiendi adhibere. Scit insuper et permittitur sibi, quod habet populum talemd) per suos tales errores et decepciones invadere et temptare, puta populum christianum, qui iam plurese) vices ipsius facciones!) subtiles devicit et erro- 20 res et fraudes eius denudavit et adusque collum omnia ip- sius fundamenta 4), non ignorans cogitaciones eius 5), spiritu Jhesu et verbo dei sempers) populum christianum dirigente. Scit hoc ergo dyabolus, quod populus christianus, quem conatur per suas decepciones evertereh)6), habet scienciam 25 publicatam et conscriptam et in promptu contra om- nes precedentes multas ipsius fraudulentas inva- siones, puta per logicam et philosophiam Grecorum et sa- pientum huius mundi, per multiplicem magorum ausum et per figmenta eorum resistencia sanctisi), per multitudinem tyran- 30 norum terribilium et ipsorum multam diligenciam et crudeli- tatem tormentorum, per multa genera heres ijum et subtilissi- a) ita ed.; praesertimque A. b) ipsum ed. c) permittitur A DI eted. d) populum christianum, qui iam A ante corr. c) post corr. A ; per h) avertere ed. g) super ed. plures D I et ed. f) fractiones ed. 35 1) resistenciam s. A; factas (sic) ed. 1) nota hanc quoque vocem utique biblicam esse, cf. Matth. XXIV. 24, l. c. 2) Matth. XXIV. 24, I. c. 3) Cf. II. Thess. II. 9 (altitudines Satanae). 4) Cf. Habacuc III. 13 (denudasti fundamentum eius usque ad collum). 6) Cf. I. Ma- 5) Cf. II. Cor. II. 11 (non ignoramus cogitationes eius). 40 chab. VII. 26 (evertere populum).
290 Matthiae de Janov Regulae, 1. III, tr. 6, c. 63. hoc esset quidem tribulacio christianis, si ita esset potens, astutus et dives, quemadmodum futurus esse nuncciatur, pre- sertim quia3) forte multi christiani inpii, et specialiter forte ty- ranni sibi adiuncti, suam crudelitatem et potestatem adaugerent, 5 sed tamen error1) nequaquam esset magnus et singu- lariter tam magnus, sicuti veritas eterna ipsum futurum nunc- ciavit, videlicet quod, si fieri potest, eciam electi dei in errorem illumb) inducantur 2), qui utique error summus possibilis esse est expressus et error ex omnibus aliis precedentibus erroribus 10 et fraudibus, que umquam prefuerunt, collectus et supra alios omnes subtilis et subtiliter conpositus [et] absconditus et pollitus. Scit namque dyabolus et Sathan [f. 266a] secundum altitudinem suam 3) talia omnia, que prefuerunt, et multo am- pliora scit et permittiture) sibi, quod tempus iam breve et no- 15 vissimum sibi incumbit, in quo neccesse habet omnem operam decipiendi adhibere. Scit insuper et permittitur sibi, quod habet populum talemd) per suos tales errores et decepciones invadere et temptare, puta populum christianum, qui iam plurese) vices ipsius facciones!) subtiles devicit et erro- 20 res et fraudes eius denudavit et adusque collum omnia ip- sius fundamenta 4), non ignorans cogitaciones eius 5), spiritu Jhesu et verbo dei sempers) populum christianum dirigente. Scit hoc ergo dyabolus, quod populus christianus, quem conatur per suas decepciones evertereh)6), habet scienciam 25 publicatam et conscriptam et in promptu contra om- nes precedentes multas ipsius fraudulentas inva- siones, puta per logicam et philosophiam Grecorum et sa- pientum huius mundi, per multiplicem magorum ausum et per figmenta eorum resistencia sanctisi), per multitudinem tyran- 30 norum terribilium et ipsorum multam diligenciam et crudeli- tatem tormentorum, per multa genera heres ijum et subtilissi- a) ita ed.; praesertimque A. b) ipsum ed. c) permittitur A DI eted. d) populum christianum, qui iam A ante corr. c) post corr. A ; per h) avertere ed. g) super ed. plures D I et ed. f) fractiones ed. 35 1) resistenciam s. A; factas (sic) ed. 1) nota hanc quoque vocem utique biblicam esse, cf. Matth. XXIV. 24, l. c. 2) Matth. XXIV. 24, I. c. 3) Cf. II. Thess. II. 9 (altitudines Satanae). 4) Cf. Habacuc III. 13 (denudasti fundamentum eius usque ad collum). 6) Cf. I. Ma- 5) Cf. II. Cor. II. 11 (non ignoramus cogitationes eius). 40 chab. VII. 26 (evertere populum).
Strana 291
Altitudines Satanae circa decipiendum s. populum christianum. 291 morum hereticorum, et ex scripturis et philosophiaa) naturali. Contra hec, inquam, populus christianus est iam palam in- structus et habet copiosa gubernacula contra multa similia ex sciencia et ex scripturisb) et ex gestis. Igitur scit Sathan sa- gacissimus et decipiendi ecclesiam attentissimus, quod sie) per hec vel per similia ecclesiam invaderet et singulariter electos, omnino frustraretur, magis ipsemet illusus a sanctis et deceptus, quemadmodum et prius, Christo Jhesu propicio sue sponse, semper cecidit, sub pedibus femine et parvulorum atque lacten- cium contritus etd) calcatus 1). Quapropter necesse habet Sathan, iam veniens ultimo contra ecclesiam, quando iam est solutus 2) ad tempus breve et permissum est sibi ex divina iusticia, ut vindicentur hii, qui veritatem caritatis Jhesu contempserunt et facti sunt reprobi circa fidem 3), omnino nova genera adinvenire deci- piendi, [que] iam non sunte) manifesta et nuda, sed nimis sub- tilia et occultata, nimisf) apparencia et propinqua sanctitati christiane, conplosa ex omni similitudine virtutum, ex omni genere religiositatis specierum, sanctitatis et pietatis. Ex talibus, inquam, decepciones nimis subtiles Sathan conpingit, que va- 20 lent sibi ad decipiendum non Judeos, non paganos, non car- nales christianos vel alias manifeste iniquitatem insequentes, quia illis filiis est iam saciatus et sunt sibi cibus nimis usitatus et communis, et sine multa opera suo iure tales possidet in quiete, sed ad decipiendum sanctums) populum chri- 25 stianum, in omnibus iam et per omnia exercitatum et, ut prius dicebatur, habentem oculos iam apertos ex precedente vexacione, et gubernacula et lumen in promptu contra omnia sua temptamenta. Contra illum, inquam, populum sanctum dei et eius electos preparat se valde et excogitat errores magnos 30 fabricare, quia illis talibus nimis valde invidet et illos desiderat valde, sicut cibum electum 4), ut sich) maximam faceret Christo 5 10 15 a) ex prophecia A. b) scriptis ed. e) om. D I; scilicet ed. f) et nimis ed. d) atque ed. c) sup. lin. A. g) om. cd. (sic). h) Et sic ed. 1) phrasis tantum leviter alludit bibliae; cf. Rom. XVI 20: „Deus autem 35 pacis conterat Satanam sub pedibus vestris velociter"; Gen. III. 15: „Inimi- 2) Cf. citias ponam inter te et mulierem ...ipsa conteret caput tuum.“ Apoc. XX. 7 (solvetur satanas de carcere suo). 3) Cf. II. Tim. III. 8 (re- probi circa fidem). 4) Cf. Habac. I. 16 (cibus eius electus). 19*
Altitudines Satanae circa decipiendum s. populum christianum. 291 morum hereticorum, et ex scripturis et philosophiaa) naturali. Contra hec, inquam, populus christianus est iam palam in- structus et habet copiosa gubernacula contra multa similia ex sciencia et ex scripturisb) et ex gestis. Igitur scit Sathan sa- gacissimus et decipiendi ecclesiam attentissimus, quod sie) per hec vel per similia ecclesiam invaderet et singulariter electos, omnino frustraretur, magis ipsemet illusus a sanctis et deceptus, quemadmodum et prius, Christo Jhesu propicio sue sponse, semper cecidit, sub pedibus femine et parvulorum atque lacten- cium contritus etd) calcatus 1). Quapropter necesse habet Sathan, iam veniens ultimo contra ecclesiam, quando iam est solutus 2) ad tempus breve et permissum est sibi ex divina iusticia, ut vindicentur hii, qui veritatem caritatis Jhesu contempserunt et facti sunt reprobi circa fidem 3), omnino nova genera adinvenire deci- piendi, [que] iam non sunte) manifesta et nuda, sed nimis sub- tilia et occultata, nimisf) apparencia et propinqua sanctitati christiane, conplosa ex omni similitudine virtutum, ex omni genere religiositatis specierum, sanctitatis et pietatis. Ex talibus, inquam, decepciones nimis subtiles Sathan conpingit, que va- 20 lent sibi ad decipiendum non Judeos, non paganos, non car- nales christianos vel alias manifeste iniquitatem insequentes, quia illis filiis est iam saciatus et sunt sibi cibus nimis usitatus et communis, et sine multa opera suo iure tales possidet in quiete, sed ad decipiendum sanctums) populum chri- 25 stianum, in omnibus iam et per omnia exercitatum et, ut prius dicebatur, habentem oculos iam apertos ex precedente vexacione, et gubernacula et lumen in promptu contra omnia sua temptamenta. Contra illum, inquam, populum sanctum dei et eius electos preparat se valde et excogitat errores magnos 30 fabricare, quia illis talibus nimis valde invidet et illos desiderat valde, sicut cibum electum 4), ut sich) maximam faceret Christo 5 10 15 a) ex prophecia A. b) scriptis ed. e) om. D I; scilicet ed. f) et nimis ed. d) atque ed. c) sup. lin. A. g) om. cd. (sic). h) Et sic ed. 1) phrasis tantum leviter alludit bibliae; cf. Rom. XVI 20: „Deus autem 35 pacis conterat Satanam sub pedibus vestris velociter"; Gen. III. 15: „Inimi- 2) Cf. citias ponam inter te et mulierem ...ipsa conteret caput tuum.“ Apoc. XX. 7 (solvetur satanas de carcere suo). 3) Cf. II. Tim. III. 8 (re- probi circa fidem). 4) Cf. Habac. I. 16 (cibus eius electus). 19*
Strana 292
292 Matthiae de Janov Regulae, 1. III, tr. 6, c. 63. 5 10 20 25 Jhesu contumeliam, quem summe non desinit inpungnare, et sperat semper adhuc contra quemlibet sanctorum se prevalere maxima astucia sua et diligenti opera dantibus sibi fiduciam, quod Jordanis influat in os eius 1). Urgetur etenim nimis ardue ab ira et invidia iniqua sua in id ipsum et non sinit umquam quiescere vel pausare. Cum igitur dyabolus primum et maxime sanctos chri- stianos et electos curama) habet seducere et decipere, non est estimandum, quod tam nude et aperte ipsos temptaret, ut dici- tur de Antychristo, sed maxime in illis, que christiani dilligunt et sequuntur totis suis viribus, subtiliter satagit abscon- dere laqueos ita, ut narret et dicat: Quis videbit eos? Et pro eo scrutantur demones quelibet facta et quemlibet hominem magno scrutinio 2), ut absconderent sibi laqueos in tantum, ut, 15 si fieri potest, electi in errorem inducantur 3). Et idcirco, ut dicere ceperam, si [is ta formaret Sathan ope- racione 4) suumb) Antychristum venire manifeste cum magna solempnitate glorie et potestatis, dominum Jhesum publice con- dempnando, tribulacio quideme) esset, qualis pluries in ecclesia iam precessit et a tyrannis, inperatoribus et a magis per signa et portenta mendacia 5) et ab hereticis et a Saracenis, et sic dyabolus nichil operaretur contra electos, ymmo et car- nale wlgus christianum nequaquam cederet facile illi, quod cottidie et semper expectat venturum et exhorret, tribulacio itaqued) esset usitata ecclesie, sed error non essete) tantus qualem dominus Jhesus futurum propalavit 6), (1) tum quia tanta fama fuit et est de adventu Antichristi per universam ecclesiam et ita est descriptus, ut eciam pueri decipi non possent per eundem, (2) tum quia virtutem et veritatem publice, castitatem, iusticiam, temperanciam et similia si quis manifeste et notorie 30 a) post corr. A. b) sua ed. e) in m. A. c) quaedam ed. d) namque ed. 1) Cf. Job. XL. 18 (quod influat Jordanis in os eius). 2) Cf. Psalm. LXIII. 6—7: „Narraverunt, ut absconderent laqueos; dixerunt: Quis videbit 3) Cf. 35 eos? Scrutati sunt iniquitates: defecerunt scrutantes scrutinio.“ Matth. XXIV. 24. 4) de „operatione Sathanae“ loquitur ex. gr. II. Thess. II. 9. 5) phrasis signa et portenta saepius in biblia legitur. 6) scilicet verbis Matth. XXIV. 24: „Surgent enim pseudochristi et pseudoprophetae, et da bunt signa magna et prodigia, ita ut in errorem inducantur, si fieri potest, 40 etiam electi.“
292 Matthiae de Janov Regulae, 1. III, tr. 6, c. 63. 5 10 20 25 Jhesu contumeliam, quem summe non desinit inpungnare, et sperat semper adhuc contra quemlibet sanctorum se prevalere maxima astucia sua et diligenti opera dantibus sibi fiduciam, quod Jordanis influat in os eius 1). Urgetur etenim nimis ardue ab ira et invidia iniqua sua in id ipsum et non sinit umquam quiescere vel pausare. Cum igitur dyabolus primum et maxime sanctos chri- stianos et electos curama) habet seducere et decipere, non est estimandum, quod tam nude et aperte ipsos temptaret, ut dici- tur de Antychristo, sed maxime in illis, que christiani dilligunt et sequuntur totis suis viribus, subtiliter satagit abscon- dere laqueos ita, ut narret et dicat: Quis videbit eos? Et pro eo scrutantur demones quelibet facta et quemlibet hominem magno scrutinio 2), ut absconderent sibi laqueos in tantum, ut, 15 si fieri potest, electi in errorem inducantur 3). Et idcirco, ut dicere ceperam, si [is ta formaret Sathan ope- racione 4) suumb) Antychristum venire manifeste cum magna solempnitate glorie et potestatis, dominum Jhesum publice con- dempnando, tribulacio quideme) esset, qualis pluries in ecclesia iam precessit et a tyrannis, inperatoribus et a magis per signa et portenta mendacia 5) et ab hereticis et a Saracenis, et sic dyabolus nichil operaretur contra electos, ymmo et car- nale wlgus christianum nequaquam cederet facile illi, quod cottidie et semper expectat venturum et exhorret, tribulacio itaqued) esset usitata ecclesie, sed error non essete) tantus qualem dominus Jhesus futurum propalavit 6), (1) tum quia tanta fama fuit et est de adventu Antichristi per universam ecclesiam et ita est descriptus, ut eciam pueri decipi non possent per eundem, (2) tum quia virtutem et veritatem publice, castitatem, iusticiam, temperanciam et similia si quis manifeste et notorie 30 a) post corr. A. b) sua ed. e) in m. A. c) quaedam ed. d) namque ed. 1) Cf. Job. XL. 18 (quod influat Jordanis in os eius). 2) Cf. Psalm. LXIII. 6—7: „Narraverunt, ut absconderent laqueos; dixerunt: Quis videbit 3) Cf. 35 eos? Scrutati sunt iniquitates: defecerunt scrutantes scrutinio.“ Matth. XXIV. 24. 4) de „operatione Sathanae“ loquitur ex. gr. II. Thess. II. 9. 5) phrasis signa et portenta saepius in biblia legitur. 6) scilicet verbis Matth. XXIV. 24: „Surgent enim pseudochristi et pseudoprophetae, et da bunt signa magna et prodigia, ita ut in errorem inducantur, si fieri potest, 40 etiam electi.“
Strana 293
Adventus Antichristi manifestus esset tribulatio, sed non error. 293 destrueret in populo et ipsorum [contraria] conmendaret et se- queretura), quemadmodum dicitur futurum de Antychristo, talem virum sic scelestumb) populus non sequereturc), sed eciam horreretd) et detestareture), et non tantum populus dei christia- nus, sed populus [f. 266b] gentilis et omnis homo, [qui] racione directus, mox a natura talia, que honestatis et boni et veritatis sunt, amplectitur, etsi non in facto et vita1), sed tamen in racione, que semper secundum Aristotelem ad optima depre- catur et que in sinderesis) sua numquam extinguitur, (3) tum quia 1) fides Jhesu Christi iam antiquata, dilatata et valde habi- 10 tuata in dei ecclesia per orbem universum et iam mille modis tamquam aurum probata et excocta2), licet sit mortua in plu- rimis, tamen tunc nequaquam facile cederet recenti h) fidei, aliene, contrarie et in conparacione sui valde inpudice, inepte et in nullo prorsus tam pie, tam misericordi, tam plene gracie, tam mag- 15 norum et multorum promissei), tam stabilite in deo uno omnipotentek) et eterno creatore celi et terre, summe et prime veritati innixe tantis viris et tam a sanctis viris, prophetis sanctis 1) et lege tota Moysim) stabilite, prophetaten) et vita et morte corroborate a tantis viris apostolis") et martiribus et con- 20 fessoribus et a tota ecclesia dilecte vehementer, tente inviola- biliter et confesse viriliter perp) vitam, vitam suam et mortem, qui omnes fuerunt() sanctissimi in sua vita et maximarum vir- tutum et amatores zelantissimi veritatis et iusticie, et horrentes quod[libet], licet eciamr) minimum, mendacium vehementer et 25 quodlibets) peccatum et eciam minimam inhonestatem, — ut est fides christiana, fides dignissima, fides clarissimat), fides maxima maximo unico summo bono, summou) omnipotenti, a) et ipsis commendaret contraria, quae et sequeretur ed. b) sce- lestem A. c) quemadmodum dicitur seq. in A, sed del. d) honores 30 corr. horreret A. e) post corr. A. f) et vita om. ed. g) sinteresi ed. h) retenti A et ed. i) scilicet seq. in A, sed om. in D I et ed. k) cum po- tente A post corr. et ed. 1) om. ed. m) Mosi ed. n) probante ed. o) amplis (sic) ed. p) promptam (sic) ed.; vitam om. D 1. q) tente seq. r) horrentes etiam quodlibet ed.; quodlibet D 1. s) post 35 in A, sed del. u) om. ed. corr. alia manu A. t) fides clarissima A in m. 1) verba sequentia de fide christiana non de biblia, sed de pura anima pii atque zelantis auctoris defluxerunt; quae etiam de admirabili eloquentia na- 2) scriptura s. turalis ingenii ipsius auctoris validum testimonium praebent. loquitur de argento probato (cf. Psalm. XI. 7) et excocto (cf. Isaiae XLVIII. 10). 40
Adventus Antichristi manifestus esset tribulatio, sed non error. 293 destrueret in populo et ipsorum [contraria] conmendaret et se- queretura), quemadmodum dicitur futurum de Antychristo, talem virum sic scelestumb) populus non sequereturc), sed eciam horreretd) et detestareture), et non tantum populus dei christia- nus, sed populus [f. 266b] gentilis et omnis homo, [qui] racione directus, mox a natura talia, que honestatis et boni et veritatis sunt, amplectitur, etsi non in facto et vita1), sed tamen in racione, que semper secundum Aristotelem ad optima depre- catur et que in sinderesis) sua numquam extinguitur, (3) tum quia 1) fides Jhesu Christi iam antiquata, dilatata et valde habi- 10 tuata in dei ecclesia per orbem universum et iam mille modis tamquam aurum probata et excocta2), licet sit mortua in plu- rimis, tamen tunc nequaquam facile cederet recenti h) fidei, aliene, contrarie et in conparacione sui valde inpudice, inepte et in nullo prorsus tam pie, tam misericordi, tam plene gracie, tam mag- 15 norum et multorum promissei), tam stabilite in deo uno omnipotentek) et eterno creatore celi et terre, summe et prime veritati innixe tantis viris et tam a sanctis viris, prophetis sanctis 1) et lege tota Moysim) stabilite, prophetaten) et vita et morte corroborate a tantis viris apostolis") et martiribus et con- 20 fessoribus et a tota ecclesia dilecte vehementer, tente inviola- biliter et confesse viriliter perp) vitam, vitam suam et mortem, qui omnes fuerunt() sanctissimi in sua vita et maximarum vir- tutum et amatores zelantissimi veritatis et iusticie, et horrentes quod[libet], licet eciamr) minimum, mendacium vehementer et 25 quodlibets) peccatum et eciam minimam inhonestatem, — ut est fides christiana, fides dignissima, fides clarissimat), fides maxima maximo unico summo bono, summou) omnipotenti, a) et ipsis commendaret contraria, quae et sequeretur ed. b) sce- lestem A. c) quemadmodum dicitur seq. in A, sed del. d) honores 30 corr. horreret A. e) post corr. A. f) et vita om. ed. g) sinteresi ed. h) retenti A et ed. i) scilicet seq. in A, sed om. in D I et ed. k) cum po- tente A post corr. et ed. 1) om. ed. m) Mosi ed. n) probante ed. o) amplis (sic) ed. p) promptam (sic) ed.; vitam om. D 1. q) tente seq. r) horrentes etiam quodlibet ed.; quodlibet D 1. s) post 35 in A, sed del. u) om. ed. corr. alia manu A. t) fides clarissima A in m. 1) verba sequentia de fide christiana non de biblia, sed de pura anima pii atque zelantis auctoris defluxerunt; quae etiam de admirabili eloquentia na- 2) scriptura s. turalis ingenii ipsius auctoris validum testimonium praebent. loquitur de argento probato (cf. Psalm. XI. 7) et excocto (cf. Isaiae XLVIII. 10). 40
Strana 294
294 Matthiae de Janov Regulae, 1. Ill, tr. 6, c. 63 et 64. 5 10 15 20 unico summe sapienti, fides amica et doctrix omnium, veritatis, sapiencie et virtutis, fides inimica et vindex omnis mendacii, omnis falsi, omnis vicii, omnis simulacionis et iniquitatis, fides unica, sola, elevata supra omnem sensum et intelligenciam ho- minum secundum proprietatem sui nominis ita, quod quidquid tenet, quidquid diligit, et omne, quod credit, sperat [et a) con- trectat, totum est inconprehensibile ingenio humano et inattin- gibileb) per humanam racionem, quia totum est divinum, in- mensum in se et opus divinum inconprehensibile eciam per intellectum celestium, sed tantum admirabile, perpetuum et pre- bens vitam eternam se videnti et habenti. Non itaque facile astutus e) ita veniens, secundum opera- cionem Sathane formatus 1), ita se nude ostentabit adversarium fidei christiane, quia scit Sathan, quod porte inferi contra ecclesiam Jhesu in petra talis et tante fidei edificata m] numquam potuerint nequed) poterunt prevalere 2), maxime [et] princi- paliter in sanctis dei, quos solum et vehementer decipere in- tendit. Tamene) et infinitam multitudinem christiano- rum peccatorum, quos per amorem huius mundi et alias per vitam eorum indignam Jhesu Christo quieto iure possidet, sinens!) ipsos in fide christiana pacifice quiescere, quamvis mor- tua, et solum ad cumulum eterne dampnacionis eandem in ipsis observans, nong) temptat ipsos tales in fide, (1) tum quia, ut sibi ipsis de fide mortua et indigna blandientes, eo securius 25 ducerent hanc vitam carnalem iuxta sua desideria usque ad dampnacionem, (2) tum ideo, ut non ad Christum Jhesum, da- torem et auctorem unicum fidei3), clamarent et properarent, (3) tum ideo, quia timet, ne per hoc forte ipsos, dormientes in suis cupitis, excitaret 4), (4) tum quia ideoh) scit, quod in eo non prevaleret, puta contra ipsorum fidem. Sunt enim infiniti, qui licet caritatem fidei non habeant 5), tamen propter consue- 30 a) om. A, DI et ed. b) inattingi ed. ; eciam per intellectum seq. in A, e) tum A et ed. f) corr. sed del. c) astutis A, D I et ed. d) nec ed. A (similiter?). g) et non A. h) om. ed. 35 1) Cf. II. Thess. II. 9 (adventus secundum operationem Sathanae); item de „astuto" saepius biblia loquitur. 2) Cf. Matth. XVI. 18. 3) de „auc- tore fidei" v. Hebr. XII. 2: „Aspicientes in auctorem fidei et consummatorem 4) Cf. Eccli. XXII. 8 (quasi qui excitat dormientem de gravi Jhesum.“ 5) Cf. II. Thess. II. 10 (eo quod charitatem veritatis non rece- somno). 45 perunt).
294 Matthiae de Janov Regulae, 1. Ill, tr. 6, c. 63 et 64. 5 10 15 20 unico summe sapienti, fides amica et doctrix omnium, veritatis, sapiencie et virtutis, fides inimica et vindex omnis mendacii, omnis falsi, omnis vicii, omnis simulacionis et iniquitatis, fides unica, sola, elevata supra omnem sensum et intelligenciam ho- minum secundum proprietatem sui nominis ita, quod quidquid tenet, quidquid diligit, et omne, quod credit, sperat [et a) con- trectat, totum est inconprehensibile ingenio humano et inattin- gibileb) per humanam racionem, quia totum est divinum, in- mensum in se et opus divinum inconprehensibile eciam per intellectum celestium, sed tantum admirabile, perpetuum et pre- bens vitam eternam se videnti et habenti. Non itaque facile astutus e) ita veniens, secundum opera- cionem Sathane formatus 1), ita se nude ostentabit adversarium fidei christiane, quia scit Sathan, quod porte inferi contra ecclesiam Jhesu in petra talis et tante fidei edificata m] numquam potuerint nequed) poterunt prevalere 2), maxime [et] princi- paliter in sanctis dei, quos solum et vehementer decipere in- tendit. Tamene) et infinitam multitudinem christiano- rum peccatorum, quos per amorem huius mundi et alias per vitam eorum indignam Jhesu Christo quieto iure possidet, sinens!) ipsos in fide christiana pacifice quiescere, quamvis mor- tua, et solum ad cumulum eterne dampnacionis eandem in ipsis observans, nong) temptat ipsos tales in fide, (1) tum quia, ut sibi ipsis de fide mortua et indigna blandientes, eo securius 25 ducerent hanc vitam carnalem iuxta sua desideria usque ad dampnacionem, (2) tum ideo, ut non ad Christum Jhesum, da- torem et auctorem unicum fidei3), clamarent et properarent, (3) tum ideo, quia timet, ne per hoc forte ipsos, dormientes in suis cupitis, excitaret 4), (4) tum quia ideoh) scit, quod in eo non prevaleret, puta contra ipsorum fidem. Sunt enim infiniti, qui licet caritatem fidei non habeant 5), tamen propter consue- 30 a) om. A, DI et ed. b) inattingi ed. ; eciam per intellectum seq. in A, e) tum A et ed. f) corr. sed del. c) astutis A, D I et ed. d) nec ed. A (similiter?). g) et non A. h) om. ed. 35 1) Cf. II. Thess. II. 9 (adventus secundum operationem Sathanae); item de „astuto" saepius biblia loquitur. 2) Cf. Matth. XVI. 18. 3) de „auc- tore fidei" v. Hebr. XII. 2: „Aspicientes in auctorem fidei et consummatorem 4) Cf. Eccli. XXII. 8 (quasi qui excitat dormientem de gravi Jhesum.“ 5) Cf. II. Thess. II. 10 (eo quod charitatem veritatis non rece- somno). 45 perunt).
Strana 295
Quare Satan non temptet carnales christianos. 295 tudinem a iuventute inbibitam et inbutam et propter commu- nitatem sui vulgi et propter patriam, tradicionema) et sequelam zelantur pro fide sua usque [ad] mortem, prout fecerunt etb) gen- tiles ac Judei. Ita c) hodie profecto communiter et peccatores chri- stiani, si Antychristus insurgeret contra fidem, [protestarent]. Eciam si veniret ita Antychristus manifeste, abducens christianos a Christo Jhesu per munera, per sapienciam multam et per virtutem signorum [et] portentorum, manifeste in nomine suo factorum vel fieri apparencium, id est per minas crudeles et tormenta, illi, qui ad suam partem cederent 1), sic seducti, non 10 esset ita magnus eorum reatus infidelitatis, quemadmodum est modo reatus christianorum infidelium Jhesu Christo, quia, quamvis illa infidelitas esset iniquitas, tamen non essetd) abho- minacio. Esset enim malicia nuda et in se sola consistens, si- milis malicie dyaboli, sed non esset coopertae) vel conpositaf) 15 cum summo bono, sicut superius est abhominacio esse decla- rata2). Nam talis esset infidelitas, sicut est gentilium, Sarrace- norum et Judeorum, que licet sit iniquitas, tamen nequaquam dicta est abhominacio, quia est nuda malicia seorsum et aliena omnino a domino Jhesu Christo. 20 Capitulum sexagesimum quartum5). /Crudelitas Antichristi iuxta oracula scripturae longe gravior in ecclesia quam corporalis illa, quam somniant ex veteribus quidam. Irrepsit vero in ecclesiam per fastidium verbi dei et admirationem, traditionum humanarum]h). [f. 267a] Dato tamen et concesso, quod Antychristus, ut prescribitur et ut de ipso dicitur communiter 3), sic veniret, nequaquam tantus et talis error esset in ecclesia, quantum et qualem hodie est videre, quod patet ex racionibus precedentibus et per hoc, quia omnia sua tendicula et fraudes 30 a) paternam traditionem ed. b) om. D I. c) Et hodie pro facto ed. d) non esset A sup. lin. alia manu. e) corr. alia manu A. f) compo- riata ed. g) Cap.m LXIIII. A in m. duabus manibus. 1) ita inscr. in ed. 25 1) phrasis cedere in partem legitur ex. gr. Num. XXXI. 40: „Cesserunt 2) v. supra c. 56. 3) verba „ut 35 in partem domini triginta duae animae.“ de ipso dicitur" non ad bibliam, sed ad alios auctores, qui de adventu Anti- christi scribebant vel pracdicabant, referuntur.
Quare Satan non temptet carnales christianos. 295 tudinem a iuventute inbibitam et inbutam et propter commu- nitatem sui vulgi et propter patriam, tradicionema) et sequelam zelantur pro fide sua usque [ad] mortem, prout fecerunt etb) gen- tiles ac Judei. Ita c) hodie profecto communiter et peccatores chri- stiani, si Antychristus insurgeret contra fidem, [protestarent]. Eciam si veniret ita Antychristus manifeste, abducens christianos a Christo Jhesu per munera, per sapienciam multam et per virtutem signorum [et] portentorum, manifeste in nomine suo factorum vel fieri apparencium, id est per minas crudeles et tormenta, illi, qui ad suam partem cederent 1), sic seducti, non 10 esset ita magnus eorum reatus infidelitatis, quemadmodum est modo reatus christianorum infidelium Jhesu Christo, quia, quamvis illa infidelitas esset iniquitas, tamen non essetd) abho- minacio. Esset enim malicia nuda et in se sola consistens, si- milis malicie dyaboli, sed non esset coopertae) vel conpositaf) 15 cum summo bono, sicut superius est abhominacio esse decla- rata2). Nam talis esset infidelitas, sicut est gentilium, Sarrace- norum et Judeorum, que licet sit iniquitas, tamen nequaquam dicta est abhominacio, quia est nuda malicia seorsum et aliena omnino a domino Jhesu Christo. 20 Capitulum sexagesimum quartum5). /Crudelitas Antichristi iuxta oracula scripturae longe gravior in ecclesia quam corporalis illa, quam somniant ex veteribus quidam. Irrepsit vero in ecclesiam per fastidium verbi dei et admirationem, traditionum humanarum]h). [f. 267a] Dato tamen et concesso, quod Antychristus, ut prescribitur et ut de ipso dicitur communiter 3), sic veniret, nequaquam tantus et talis error esset in ecclesia, quantum et qualem hodie est videre, quod patet ex racionibus precedentibus et per hoc, quia omnia sua tendicula et fraudes 30 a) paternam traditionem ed. b) om. D I. c) Et hodie pro facto ed. d) non esset A sup. lin. alia manu. e) corr. alia manu A. f) compo- riata ed. g) Cap.m LXIIII. A in m. duabus manibus. 1) ita inscr. in ed. 25 1) phrasis cedere in partem legitur ex. gr. Num. XXXI. 40: „Cesserunt 2) v. supra c. 56. 3) verba „ut 35 in partem domini triginta duae animae.“ de ipso dicitur" non ad bibliam, sed ad alios auctores, qui de adventu Anti- christi scribebant vel pracdicabant, referuntur.
Strana 296
296 Matthiae de Janov Regulae, l. III, tr. 6, c. 64. 10 essent ecclesie manifestaa), et ergo non essent ita efficacia ad nocendum sanctis dei et electis. Nec esset tanta tribu- lacio eisdem, sicut est modo, quia esset tunc solum et maxime corporum et non animorum vel non tantum animo- 5 rum, que est modica in conparacione tribulacionis animorum et conscienciarum, que modo est tribulacio corporum in sanctis simul et animorumb). Illa esset extra solume) vel maxime ex- tra, sed non intra, hec autem presens tribulacio in mundo ex- tra per pressuram 1) ubique a falsis christianis els t intus d) maior a facie consciencie vulnerate et hesitacionis amare et infinite. Illa esset ab extraneis solum et manifestis inimicis, hece) est simul ab extraneis et inimicis, quia contrariis totaliter in mo- ribus, simul et ab intraneis in fide christiana, professione Christi, religione. Ideo dicit psalmus, aggravans malum huius tribu- 15 lacionis 2): „Si inimicus meus maledixisset michi, sustinuissem utique. Et si is, qui oderat me, super me magna locutus fuisset, abscondissem me forsitan ab eo. Tu vero, homo unanimis, dux meus et notus meus, qui simul mecumf) dulces capiebass) cibos, in domo dei ambulavimus !) [cum consensu]“. Illai) esset mali- 20 ciosa, sed non usque[ qu aque contagiosa. Ista est maliciosa, simul et mortaliter „cum consensu“ contagiosa, et que non potest ullo modo evitari. Illa essetk) ex parte, ista est ubique. Illa1) esset per crudelitatem manifestam et blandimenta manifesta utrimque, sine colore virtutis Jhesu et veritatis, hec est per 25 crudelitatem absconditam et blandimenta et utrimquem) valde pulcritudine persuasionis scripturarum, racionum et omni ap- parencia veritatis et iusticie atque honestatis pulcherrime de- picta et colorata itan), quod, nisi assit spiritus, omnino ad vitam huius mundi diligendam et sequendam amoremque eorum, que 30 sunt in mundo, et electos °) pertraheret et perduceret?). In illa electi scirent, quoq) fugere et quid tenerer) certum et deter- a) manifeste A eted. b) animarum ed. c) extra solem (sic) ed. d) et intus A post corr. et ed. e) hec — inimicis om. ed. (sic). 1) om. ed. g) capiebamus ed. h) ambo (sic) ed. i) Illa enim maliciosa sententia 35 et mortaliter ed., cet. om. k) est corr. esset A. 1) In illa corr. Illa A. m) utrumque A; utrinque ed. n) Itaque ed. 0) post corr. A. P) per- trahit et perducit A et ed. q) quomodo ed. r) tenere — et quid om. ed. 2) Psalm. 1) Cf. Joan. XVI. 33 (in mundo pressuram habebitis). LIV. 13—15.
296 Matthiae de Janov Regulae, l. III, tr. 6, c. 64. 10 essent ecclesie manifestaa), et ergo non essent ita efficacia ad nocendum sanctis dei et electis. Nec esset tanta tribu- lacio eisdem, sicut est modo, quia esset tunc solum et maxime corporum et non animorum vel non tantum animo- 5 rum, que est modica in conparacione tribulacionis animorum et conscienciarum, que modo est tribulacio corporum in sanctis simul et animorumb). Illa esset extra solume) vel maxime ex- tra, sed non intra, hec autem presens tribulacio in mundo ex- tra per pressuram 1) ubique a falsis christianis els t intus d) maior a facie consciencie vulnerate et hesitacionis amare et infinite. Illa esset ab extraneis solum et manifestis inimicis, hece) est simul ab extraneis et inimicis, quia contrariis totaliter in mo- ribus, simul et ab intraneis in fide christiana, professione Christi, religione. Ideo dicit psalmus, aggravans malum huius tribu- 15 lacionis 2): „Si inimicus meus maledixisset michi, sustinuissem utique. Et si is, qui oderat me, super me magna locutus fuisset, abscondissem me forsitan ab eo. Tu vero, homo unanimis, dux meus et notus meus, qui simul mecumf) dulces capiebass) cibos, in domo dei ambulavimus !) [cum consensu]“. Illai) esset mali- 20 ciosa, sed non usque[ qu aque contagiosa. Ista est maliciosa, simul et mortaliter „cum consensu“ contagiosa, et que non potest ullo modo evitari. Illa essetk) ex parte, ista est ubique. Illa1) esset per crudelitatem manifestam et blandimenta manifesta utrimque, sine colore virtutis Jhesu et veritatis, hec est per 25 crudelitatem absconditam et blandimenta et utrimquem) valde pulcritudine persuasionis scripturarum, racionum et omni ap- parencia veritatis et iusticie atque honestatis pulcherrime de- picta et colorata itan), quod, nisi assit spiritus, omnino ad vitam huius mundi diligendam et sequendam amoremque eorum, que 30 sunt in mundo, et electos °) pertraheret et perduceret?). In illa electi scirent, quoq) fugere et quid tenerer) certum et deter- a) manifeste A eted. b) animarum ed. c) extra solem (sic) ed. d) et intus A post corr. et ed. e) hec — inimicis om. ed. (sic). 1) om. ed. g) capiebamus ed. h) ambo (sic) ed. i) Illa enim maliciosa sententia 35 et mortaliter ed., cet. om. k) est corr. esset A. 1) In illa corr. Illa A. m) utrumque A; utrinque ed. n) Itaque ed. 0) post corr. A. P) per- trahit et perducit A et ed. q) quomodo ed. r) tenere — et quid om. ed. 2) Psalm. 1) Cf. Joan. XVI. 33 (in mundo pressuram habebitis). LIV. 13—15.
Strana 297
Tribulatio in tempore Antichristi et tribulatio moderna comparantur. 297 minatum. In hac nescitur omnino, ad quem fugere et quid sequi certuma), cum omnia sint fere hesitacionibus adinpleta. In illa tribulacione in tempore prefati Antychristi, si veniret, vita hec carnalis et amor huius mundi manifeste per- suaderetur, que non tantum electi christiani deprehendunt in racione esse vana, sed eciam philosophi gentiles communiter hanc vitam cum suis blandimentis contempserunt. Sed in ista moderna tribulacione sanctorum persuadetur et per communitatem quasi ubique et per vitam sacerdotum et per studia religiosorum et per omnem habitudinem celestis populi christiani, persuadetur, inquam, facto et verbo, quod puta hec vita carnalis, id est vivere secundum carnem1), bene stat cum vita Christi Jhesu vel vivere secundum Christum, et quod amor diviciarum et sequela honorum et vite delicate potest bene esse in christianis cumb) amore dei et zelo et se- 15 quela Jhesu Christi et virtutum ipsius et placere deo et placere amatoribus huius seculi, et quod, faciendo voluntatem propriam et vivendo sibi ipsi, bene eciam possit homo facere voluntatem [dei] et vivere digne Jhesu Christo, et fugiendo pati vel nichil paciendo in hac vita, nichilominus homo possit digne vivere et 20 pie Christo Jhesu, et quod existens amicus huius mundi, posset homo esse dei amicus in gracia et veritate. Hec et multa similia nunc communiter quasi per christia- nos suadentur, aguntur et dicuntur ita colorate, quod nisi do- minus reliquisset nobis semen, quasi Sodoma fuissemus et [quasi] 25 Gomora periissemus 2). Semen illude) vero est verbum dei fidele, quod istis omnibus contradicit, sed tamen adhuc glo- zatur multipliciterd) et inducitur ad propositum optime aman- cium istum mundum aut dissimulatur, acsi presentes non essent notati per ipsum quondam prolatume), sed apostoli sancti et 30 ipsorum sequaces, in quibus sufficit ipsum verbum esse adin- pletum secundum estimacionem hominum modernorum, verbi gracia utpote illud verbum3): „Non potestis deo servire et mamone.“ Et 4): „Nisi quis renuncciaverit omnibus, que possidet, non potest meus esse discipulus.“ Et iterum 5): „Si quis wlt 35 10 a) ras. A. b) in m. A. c) enim ed. d) glosatur, multiplicatur ed. e) post corr. A. 1) „secundum carnem vivere", cf. Rom. VIII. 12. 2) Cf. Isaiae I. 9. 8) Lucae XVI. 13. 4) Lucae XIV. 33. 5) Lucae IX. 23.
Tribulatio in tempore Antichristi et tribulatio moderna comparantur. 297 minatum. In hac nescitur omnino, ad quem fugere et quid sequi certuma), cum omnia sint fere hesitacionibus adinpleta. In illa tribulacione in tempore prefati Antychristi, si veniret, vita hec carnalis et amor huius mundi manifeste per- suaderetur, que non tantum electi christiani deprehendunt in racione esse vana, sed eciam philosophi gentiles communiter hanc vitam cum suis blandimentis contempserunt. Sed in ista moderna tribulacione sanctorum persuadetur et per communitatem quasi ubique et per vitam sacerdotum et per studia religiosorum et per omnem habitudinem celestis populi christiani, persuadetur, inquam, facto et verbo, quod puta hec vita carnalis, id est vivere secundum carnem1), bene stat cum vita Christi Jhesu vel vivere secundum Christum, et quod amor diviciarum et sequela honorum et vite delicate potest bene esse in christianis cumb) amore dei et zelo et se- 15 quela Jhesu Christi et virtutum ipsius et placere deo et placere amatoribus huius seculi, et quod, faciendo voluntatem propriam et vivendo sibi ipsi, bene eciam possit homo facere voluntatem [dei] et vivere digne Jhesu Christo, et fugiendo pati vel nichil paciendo in hac vita, nichilominus homo possit digne vivere et 20 pie Christo Jhesu, et quod existens amicus huius mundi, posset homo esse dei amicus in gracia et veritate. Hec et multa similia nunc communiter quasi per christia- nos suadentur, aguntur et dicuntur ita colorate, quod nisi do- minus reliquisset nobis semen, quasi Sodoma fuissemus et [quasi] 25 Gomora periissemus 2). Semen illude) vero est verbum dei fidele, quod istis omnibus contradicit, sed tamen adhuc glo- zatur multipliciterd) et inducitur ad propositum optime aman- cium istum mundum aut dissimulatur, acsi presentes non essent notati per ipsum quondam prolatume), sed apostoli sancti et 30 ipsorum sequaces, in quibus sufficit ipsum verbum esse adin- pletum secundum estimacionem hominum modernorum, verbi gracia utpote illud verbum3): „Non potestis deo servire et mamone.“ Et 4): „Nisi quis renuncciaverit omnibus, que possidet, non potest meus esse discipulus.“ Et iterum 5): „Si quis wlt 35 10 a) ras. A. b) in m. A. c) enim ed. d) glosatur, multiplicatur ed. e) post corr. A. 1) „secundum carnem vivere", cf. Rom. VIII. 12. 2) Cf. Isaiae I. 9. 8) Lucae XVI. 13. 4) Lucae XIV. 33. 5) Lucae IX. 23.
Strana 298
298 Matthiae de Janov Regulae, 1. III, tr. 6, c. 64. 5 10 15 20 venire post me, abneget semet ipsum et tollat crucem suam et sequatur me.“ Et 1): „Qui irascitur fratri suo, reus erit iudicio." Et illud 2): „Qui viderit mulierem ad concupiscenduma) eam, iam mechatus est eam cordeb) suo.“ Et illud 3): „Diligite ini- micos vestros.“ Et illud 4): „Qui habet duas tunicas, det unam none) habenti.“ Et illud 5): „Qui Christi sunt, carnem suam crucifixerunt cum viciis et concupiscenciis“, et similia in scri- pturis, que nunc vel ipsa quasi iam nobis et in nobis mortua et suffocata vel pocius, quia nos mortui, nichild) nos movent ad se inplendum et quasi aliquos alios concernant quam nos ipsos, ita ipsa legimus et audimus, ita quod nequaquam ipsa ad no- stram vitam efficaciter applicamus. Et idcirco hic dico, si Antychristus modo, quo dictum est, adveniret, verbum Jhesu et veritas [apostolorum] atque pro- phetarum non esse[n't per ipsum obducta et obnubilata, sed, tam- quam iuxta suum contrarium posita, magis essent elucidata et exercitata, ad que electi haberent fugere tamquam ad petram tutissimam 6) [f. 267b] et turrim David mille clypeis con- munitam 7). Sed nunc [1] tepiditas yppocritarum et nimia multi- tudo ipsorum dei verba contrectancium8) eciam ignitum elo- quium 9) dei vehementer constituit in teporem et ipsius rigi- dam veritatem relaxavit et quasi leve quid et inane at- que inutiliter dictum reddidit et quasi non esset de necessitate 25 salutis adinplendum, neque°) suos effectus, quos pretendit, sor- tiri deberetur1), et in tantums), quod verba terribilia sancte scripture verbaque tremendab) dei summi quasi quedam ludicrai) sibi effecerunt ita, ut in suis iocis, in suis conmessacionibus, in suis conventibus et leticiis ea ad sua facta carnalia applicentk 30 et turpitudines, et hoc ipsum communiter facientes insuper sa- cerdotes et prelati, nullo hoc arguente, nullo1) increpante, alia 35 a) concupiscendam ed. b) in corde ed. c) sup. lin. alia manu A. d) vel ed. 8) et iterum ed. 1) debere ed. e) nec ed. h) tre- 1) hoc add. ed. mendi A et ed. i) iudicia ed. k) applicant A et ed. 1) Matth. V. 22. 2) Matth. V. 28. 3) Matth. V. 44. 4) Lucae III. II. 5) Galat. V. 24. 6) Cf. Isaiae L. 7 (petra durissima). 7) Cf. Cantic. IV. 4. 8) Cf. 1. Joan. I. 1 (quod manus nostrae contrectaverunt 9) Cf. Psalm. CXVIII. 140 (ignitum eloquium tuum ve- de verbo vitae). hementer).
298 Matthiae de Janov Regulae, 1. III, tr. 6, c. 64. 5 10 15 20 venire post me, abneget semet ipsum et tollat crucem suam et sequatur me.“ Et 1): „Qui irascitur fratri suo, reus erit iudicio." Et illud 2): „Qui viderit mulierem ad concupiscenduma) eam, iam mechatus est eam cordeb) suo.“ Et illud 3): „Diligite ini- micos vestros.“ Et illud 4): „Qui habet duas tunicas, det unam none) habenti.“ Et illud 5): „Qui Christi sunt, carnem suam crucifixerunt cum viciis et concupiscenciis“, et similia in scri- pturis, que nunc vel ipsa quasi iam nobis et in nobis mortua et suffocata vel pocius, quia nos mortui, nichild) nos movent ad se inplendum et quasi aliquos alios concernant quam nos ipsos, ita ipsa legimus et audimus, ita quod nequaquam ipsa ad no- stram vitam efficaciter applicamus. Et idcirco hic dico, si Antychristus modo, quo dictum est, adveniret, verbum Jhesu et veritas [apostolorum] atque pro- phetarum non esse[n't per ipsum obducta et obnubilata, sed, tam- quam iuxta suum contrarium posita, magis essent elucidata et exercitata, ad que electi haberent fugere tamquam ad petram tutissimam 6) [f. 267b] et turrim David mille clypeis con- munitam 7). Sed nunc [1] tepiditas yppocritarum et nimia multi- tudo ipsorum dei verba contrectancium8) eciam ignitum elo- quium 9) dei vehementer constituit in teporem et ipsius rigi- dam veritatem relaxavit et quasi leve quid et inane at- que inutiliter dictum reddidit et quasi non esset de necessitate 25 salutis adinplendum, neque°) suos effectus, quos pretendit, sor- tiri deberetur1), et in tantums), quod verba terribilia sancte scripture verbaque tremendab) dei summi quasi quedam ludicrai) sibi effecerunt ita, ut in suis iocis, in suis conmessacionibus, in suis conventibus et leticiis ea ad sua facta carnalia applicentk 30 et turpitudines, et hoc ipsum communiter facientes insuper sa- cerdotes et prelati, nullo hoc arguente, nullo1) increpante, alia 35 a) concupiscendam ed. b) in corde ed. c) sup. lin. alia manu A. d) vel ed. 8) et iterum ed. 1) debere ed. e) nec ed. h) tre- 1) hoc add. ed. mendi A et ed. i) iudicia ed. k) applicant A et ed. 1) Matth. V. 22. 2) Matth. V. 28. 3) Matth. V. 44. 4) Lucae III. II. 5) Galat. V. 24. 6) Cf. Isaiae L. 7 (petra durissima). 7) Cf. Cantic. IV. 4. 8) Cf. 1. Joan. I. 1 (quod manus nostrae contrectaverunt 9) Cf. Psalm. CXVIII. 140 (ignitum eloquium tuum ve- de verbo vitae). hementer).
Strana 299
Antichristus irrepsit in ecclesiam : 1) per tepiditatem hypocrit. 299 autem quedam sibi multa autentica effecerunt et maxime aucto- ritatis, ut sunt doctrine et mandata hominum quedama) ad- venticia et recencia, et valde nimis tremunt talium professo- resb) et magistros, acsi ipsi sint homines sapientes super terram, manifeste verbo et facto tales et talia amplius accipientes et ponderantes, quam sacros canones biblie seu verba dei vivi, prout superius extat declaratum 1). Et ita contingit, quod ipsimet sacerdotes, sine igne spi- ritus Jhesu, inveterati 2) per spiritum huius mundi, conformiter sibi omnem scripturam sacram et omnia dei verba fami- 10 liari et cottidiana contrectacione in quandam vetustatem et vili- tatem converterunt et quasi ludicra vel fabulas exi- stimaverunte) et conmiscent fabulas suas verbo dei et coaptant verbum dei suis inepciis et ita, quod totum residuum eorum sermonis est inautenticum et sine ulla edificacione et fructu salutis animarum; nisi forte in tantum, in quantum cupientes placere hominibus et se ipsos ostentare diligenterd) sermones eorum conpingunt quasi canticum, quod dulci suo sono aures delectat3), ita isti pruriunt conpositis ipsorum fabulis aures suorum auditorum 4) et mundus ipsos audit grate et con- 20 mendat et extollite), quia iuxta sua vota plebei non in veri- tate utili, sed magis in ornatu verborum et sapiencie carnalis carnaliter delectantur. Verumtamen cum ipsi tales yppocrite sint inautentici effecti propter ipsorum levem vitam, spiritu Jhesu carentem, et cum hoc, ut dictum est, sancta verba scri- 25 pture in se gravia per ipsos et in ipsis sunt vetusta et inania effecta. Et sic totum, quidquid locuntur vel faciunt, quidquid corfrligunt vel ortantur, exile effectum est, contemptum et in- acceptatum aput communitatem christianam, similiter, ut ipsi, [ad] vanitatem mundi abductam1) et captiva[ta]m. Et ita sal terre factum est insulsum 5), lumen obumbratum, medicina venit in nichilum, vel magis proprie dicendo, venit infirmatum et 5 15 30 a) quasi ed. b) possessores ed. c) post corr. A. d) diligunt ed. c) extollunt ed. f) adductam ed.; captivam A et ed. 1) v. supra c. 51. 2) haec quoque vox in biblia legitur, scil. in Psalm. 35 XVII. 46: „filii alieni inveterati sunt, et claudicaverurt a semitis suis.“ 3) Cf. Ezech. XXXIII. 32: „Et es eis quasi carmen musicum, quod suavi dul- 4) Cf. II. Tim. IV. 3 (magistri prurientes auribus). cique sono canitur.“ 5) Cf. Marci IX. 49 (sal insulsum).
Antichristus irrepsit in ecclesiam : 1) per tepiditatem hypocrit. 299 autem quedam sibi multa autentica effecerunt et maxime aucto- ritatis, ut sunt doctrine et mandata hominum quedama) ad- venticia et recencia, et valde nimis tremunt talium professo- resb) et magistros, acsi ipsi sint homines sapientes super terram, manifeste verbo et facto tales et talia amplius accipientes et ponderantes, quam sacros canones biblie seu verba dei vivi, prout superius extat declaratum 1). Et ita contingit, quod ipsimet sacerdotes, sine igne spi- ritus Jhesu, inveterati 2) per spiritum huius mundi, conformiter sibi omnem scripturam sacram et omnia dei verba fami- 10 liari et cottidiana contrectacione in quandam vetustatem et vili- tatem converterunt et quasi ludicra vel fabulas exi- stimaverunte) et conmiscent fabulas suas verbo dei et coaptant verbum dei suis inepciis et ita, quod totum residuum eorum sermonis est inautenticum et sine ulla edificacione et fructu salutis animarum; nisi forte in tantum, in quantum cupientes placere hominibus et se ipsos ostentare diligenterd) sermones eorum conpingunt quasi canticum, quod dulci suo sono aures delectat3), ita isti pruriunt conpositis ipsorum fabulis aures suorum auditorum 4) et mundus ipsos audit grate et con- 20 mendat et extollite), quia iuxta sua vota plebei non in veri- tate utili, sed magis in ornatu verborum et sapiencie carnalis carnaliter delectantur. Verumtamen cum ipsi tales yppocrite sint inautentici effecti propter ipsorum levem vitam, spiritu Jhesu carentem, et cum hoc, ut dictum est, sancta verba scri- 25 pture in se gravia per ipsos et in ipsis sunt vetusta et inania effecta. Et sic totum, quidquid locuntur vel faciunt, quidquid corfrligunt vel ortantur, exile effectum est, contemptum et in- acceptatum aput communitatem christianam, similiter, ut ipsi, [ad] vanitatem mundi abductam1) et captiva[ta]m. Et ita sal terre factum est insulsum 5), lumen obumbratum, medicina venit in nichilum, vel magis proprie dicendo, venit infirmatum et 5 15 30 a) quasi ed. b) possessores ed. c) post corr. A. d) diligunt ed. c) extollunt ed. f) adductam ed.; captivam A et ed. 1) v. supra c. 51. 2) haec quoque vox in biblia legitur, scil. in Psalm. 35 XVII. 46: „filii alieni inveterati sunt, et claudicaverurt a semitis suis.“ 3) Cf. Ezech. XXXIII. 32: „Et es eis quasi carmen musicum, quod suavi dul- 4) Cf. II. Tim. IV. 3 (magistri prurientes auribus). cique sono canitur.“ 5) Cf. Marci IX. 49 (sal insulsum).
Strana 300
300 Matthiae de Janov Regulae, l. III, tr. 6, c. 64 et 65. wlneris in augmentum, et facta est ecclesie plaga pessima et insanabilisa)1) et nimis indurata, et prophecia est propriissimeb) adinpleta, que dicit Ysaie primo 2): „Omne caput langwidum et omne cor merens. A planta pedis usque ad verticem non est in eo sanitas, wlnus et livor et plaga tumens, non est cir- cumligata nec curata medicamine neque fotae) oleo." Sathan, pessimus spiritus Antychristi, suam bestiam et meretricem super eam sedentem 3) eo liberius conpegit et suum corpus quasi scuta fusilia4), sic regnum sibi solidando 10 seculis in modernis, quatenusd) queat a nullo facile ex- pugnari, quemadmodum Job penultimo scriptum est, ubi de Vehemothe) dicitur 5): „Cor eius indurabitur quasi lapis et stringetur quasi malleatoris incus. Cum sublatus fuerit, time- bunt angeli et territi purgabuntur. Cum apprehenderit eum gladius, subsistere non poterit nequef) hasta neque torax. Re- putabit enim quasi palleas ferrum [et] quasi lignum putridum es8). Non fugabit eum vir sagittarius, in stipulam versi sunt ei lapides funde. Quasi stipulam estimabit malleum et deridebit vibrantem hastam. Sub ipso erunt radii solis [et] sternet sibi 20 aurum quasi lutum. Fervescere facifet quasi ollam profundum mare et ponet, quasi cum ungventah) bul Ijiunt. Post eum lu- cebit semita, estimabit abyssum quasi senectutemi). Non est super terram potestas, que conparareturk) ei, qui factus est, ut nullum timeret. Omne sublime videt, ipse est rex super omnes 25 filios superbie." 5 15 7) Sathan A alia manu. a) in — sup. lin. A. b) ras. seq. in A; pr. tantum ed. c) lota ed. d) timens corr. quatenus in m. alia manu A. e) Behemoth ed. h) dum ungenta ed. i) senescentem f) nec — nec ed. g) om. ed. k) comparetur ed. et biblia. 30 biblia. 1) de „plaga insanabili" et „pessima" loquitur biblia, cf. ex. gr. Isaiae XIV. 6 (plaga insanabilis) et Jerem. X. 19 (pessima plaga). 2) Isaiae 3) Cf. Apoc. XVII. 3. 4) Cf. Job. XLI. 6 (corpus illius quasi I. 5—6. 5) Job. XLI. 15—25. scuta fusilia).
300 Matthiae de Janov Regulae, l. III, tr. 6, c. 64 et 65. wlneris in augmentum, et facta est ecclesie plaga pessima et insanabilisa)1) et nimis indurata, et prophecia est propriissimeb) adinpleta, que dicit Ysaie primo 2): „Omne caput langwidum et omne cor merens. A planta pedis usque ad verticem non est in eo sanitas, wlnus et livor et plaga tumens, non est cir- cumligata nec curata medicamine neque fotae) oleo." Sathan, pessimus spiritus Antychristi, suam bestiam et meretricem super eam sedentem 3) eo liberius conpegit et suum corpus quasi scuta fusilia4), sic regnum sibi solidando 10 seculis in modernis, quatenusd) queat a nullo facile ex- pugnari, quemadmodum Job penultimo scriptum est, ubi de Vehemothe) dicitur 5): „Cor eius indurabitur quasi lapis et stringetur quasi malleatoris incus. Cum sublatus fuerit, time- bunt angeli et territi purgabuntur. Cum apprehenderit eum gladius, subsistere non poterit nequef) hasta neque torax. Re- putabit enim quasi palleas ferrum [et] quasi lignum putridum es8). Non fugabit eum vir sagittarius, in stipulam versi sunt ei lapides funde. Quasi stipulam estimabit malleum et deridebit vibrantem hastam. Sub ipso erunt radii solis [et] sternet sibi 20 aurum quasi lutum. Fervescere facifet quasi ollam profundum mare et ponet, quasi cum ungventah) bul Ijiunt. Post eum lu- cebit semita, estimabit abyssum quasi senectutemi). Non est super terram potestas, que conparareturk) ei, qui factus est, ut nullum timeret. Omne sublime videt, ipse est rex super omnes 25 filios superbie." 5 15 7) Sathan A alia manu. a) in — sup. lin. A. b) ras. seq. in A; pr. tantum ed. c) lota ed. d) timens corr. quatenus in m. alia manu A. e) Behemoth ed. h) dum ungenta ed. i) senescentem f) nec — nec ed. g) om. ed. k) comparetur ed. et biblia. 30 biblia. 1) de „plaga insanabili" et „pessima" loquitur biblia, cf. ex. gr. Isaiae XIV. 6 (plaga insanabilis) et Jerem. X. 19 (pessima plaga). 2) Isaiae 3) Cf. Apoc. XVII. 3. 4) Cf. Job. XLI. 6 (corpus illius quasi I. 5—6. 5) Job. XLI. 15—25. scuta fusilia).
Strana 301
Antichristus irrepsit in eccles. 2) per duritiem nimiam populi christ. 301 Capitulum sexagesimum quintum3). [Explicatio verborum Hiob de induratione populi christiani suh Antichristo]b). Sicutc) etenim humor terrestris unctuosus in visceribus terre consistens a frigoribus terre congelaturd) et dehinc, ab eis- dem frigoribus digestus, successive in lapidem induratur, ita cor populi christiani moderni seculi amore huius vite inpinguatum, terrenis inmersum, extinctum a caritate, frigoribus voluntariis intensum [f. 268a] et maxime quasi per antyparistasime), id est contrarii circumstanciam, frigoribus 10 in se ipsum fugientibusf) et a contrario circumstante relisis, unitis et conpactis, in duriciam lapidis cor induraverunt 1) ho- mines utique, qui in medio ignis s) caritatis Jhesu Christi positi, frigidi esse eligunt voluntarie, relapsi ad medium terre- norum, necessario ad duriciam lapidum riguerunt, quemadmodum 15 contigit naturaliter grandines fieri in tempore estatis estuantis. Duplex itaque consistit causa nostre [2] duricie ni- mie in presenti: primo a nostra innata malicia, id est cum simus intus mali, ex nobis ipsis sic induramur frigoribus ma- licie, quasi lapis, inmersi voluntarie ad terrena; secundo propter 20 maximam graciam, qua sumus positi in Christum Jhesum, qui est ignis consumens 2). Nos autem, quia tantamh) et tam proxi- mam graciam circumstantem gratis et in vacuum accipimus3) et in medio ignis divini voluntarie non ardemus, induramur per ingratitudinem nimis cito et incense, quasi frigida aqua cito 25 in glaciem congelatur per antyparistasym, id est contrarii cir- cumstantis nimiam potestatem. Et de hac duricia dicit scriptura in psalmo 4): „Mittit cristallum suam sicut buccellam, a faciei) frigoris eius, quis sustinebit?“ Et alibi Jeremie VI° 5): „Sicut 17) De duricia nostra A alia manu. b) ila inser. in ed. a) Cap.m LXV. A in m. duabus manibus. e) Suam nimis corr. Sicut etenim A. d) ita corr. ab ed.; coagulatur A et ed. e) post corr. A., antiperistasim ed.; ita et infra. 1) post corr. A. 6) c. i) buccellas a facie ed. ; igne A. h) tantum A et ed.; sequens tam om. ed. buccellas; ante faciem biblia. 30 35 1) cor indurare, cor induratum est phrasis communis et biblica, sae- pius occurrens. 2) Cf. Hebr. XII. 3 (Deus noster ignis consumens). 4) Psalm. 3) Cf. II. Cor. VI. I (ne in vacuum gratiam dei recipiatis). 5) Jerem. VI. 7. CXLVII. 17.
Antichristus irrepsit in eccles. 2) per duritiem nimiam populi christ. 301 Capitulum sexagesimum quintum3). [Explicatio verborum Hiob de induratione populi christiani suh Antichristo]b). Sicutc) etenim humor terrestris unctuosus in visceribus terre consistens a frigoribus terre congelaturd) et dehinc, ab eis- dem frigoribus digestus, successive in lapidem induratur, ita cor populi christiani moderni seculi amore huius vite inpinguatum, terrenis inmersum, extinctum a caritate, frigoribus voluntariis intensum [f. 268a] et maxime quasi per antyparistasime), id est contrarii circumstanciam, frigoribus 10 in se ipsum fugientibusf) et a contrario circumstante relisis, unitis et conpactis, in duriciam lapidis cor induraverunt 1) ho- mines utique, qui in medio ignis s) caritatis Jhesu Christi positi, frigidi esse eligunt voluntarie, relapsi ad medium terre- norum, necessario ad duriciam lapidum riguerunt, quemadmodum 15 contigit naturaliter grandines fieri in tempore estatis estuantis. Duplex itaque consistit causa nostre [2] duricie ni- mie in presenti: primo a nostra innata malicia, id est cum simus intus mali, ex nobis ipsis sic induramur frigoribus ma- licie, quasi lapis, inmersi voluntarie ad terrena; secundo propter 20 maximam graciam, qua sumus positi in Christum Jhesum, qui est ignis consumens 2). Nos autem, quia tantamh) et tam proxi- mam graciam circumstantem gratis et in vacuum accipimus3) et in medio ignis divini voluntarie non ardemus, induramur per ingratitudinem nimis cito et incense, quasi frigida aqua cito 25 in glaciem congelatur per antyparistasym, id est contrarii cir- cumstantis nimiam potestatem. Et de hac duricia dicit scriptura in psalmo 4): „Mittit cristallum suam sicut buccellam, a faciei) frigoris eius, quis sustinebit?“ Et alibi Jeremie VI° 5): „Sicut 17) De duricia nostra A alia manu. b) ila inser. in ed. a) Cap.m LXV. A in m. duabus manibus. e) Suam nimis corr. Sicut etenim A. d) ita corr. ab ed.; coagulatur A et ed. e) post corr. A., antiperistasim ed.; ita et infra. 1) post corr. A. 6) c. i) buccellas a facie ed. ; igne A. h) tantum A et ed.; sequens tam om. ed. buccellas; ante faciem biblia. 30 35 1) cor indurare, cor induratum est phrasis communis et biblica, sae- pius occurrens. 2) Cf. Hebr. XII. 3 (Deus noster ignis consumens). 4) Psalm. 3) Cf. II. Cor. VI. I (ne in vacuum gratiam dei recipiatis). 5) Jerem. VI. 7. CXLVII. 17.
Strana 302
302 Matthiae de Janov Regulae, l. III, tr. 6, c. 65. cisterna frigidam aquam fecit suam, sic frigidam fecit maliciam suam." Nos etenim christiani ingratissimi illi, qui eduxit nos de hoc mundo, qui dixit 1): „Jam vos non estis de hoc mundo, 5 sicut et ego non sum de hoc mundo, sed ego vos tuli de mundo“, et cetera, quia iterum sumus abalienati retrorsum 2) et amamus vitam huius mundi et ea, que sunt in mundo, studiose inquirendo, merito iam sumus in statuam salis conversi, veluti uxor ipsius Loth est conversa3). Et quemadmodum eandem mulierem, nuper in statuam transmutatam, contemplando era[nJt omnia in ipsa videre eadem vel similia relique et viventis a) mulieris, sed tantum distabat a vita, quod vitam amplius non habebat, sed omnis figura et similitudo humana, carens spiritu, salsum lapidem sapiebat, ad lingendum tantum et delectandum bestiasb) coaptata, que alias in vita ad delectandum deum et homines erat in suis iniciis concreatae): ita similiter nos mo- derni christiani, spissa yppocrisi et profunda fermentati, si bene nos ipsos vel alios inspectemus ab extra, omnem simili- tudinem et omnem pietatem et religionem christianam preferi- musd) et ostentamus ad modum ecclesie sacrosancte et dilecte sponse domini Jhesu Christi, cum hiis in tantum distamus ab eo, quod foris exhibemus, sicut mortuum a vivente, quia totum residuum et intrinsecum est desertatum a spiritu Jhesu crucifixi. Sumus tamen veluti vidua, que existens in deliciis est adhuc 25 vivens iam mortua, ita nos vivimus quidem adhuc vita bestie cornute et capitose 4), sed prorsus mortui sumus in vita Christi, eius spiritum non habendo. Cuius argumentum est in patuloe), cum nos ipsos simusf) amantes, nobis in carne in hac vita conplacemus, amore mundialium ducti, et omnia se- 30 cundum hoc nostro libitos) coaptamus, eciam ea, que sunt ec- clesie bona tradita ex deo hominum ad salutem, omnia, in- quam, talia, eciamb) spiritualia et divina, ad nostras deli- 10 15 20 a) reliqua viventis ed. b) bestiis ed. c) concinnata ed. d) pro- 1) sumus A ct ed. g) secundum no- ferimus ed. e) Paulo (sic) ed. 35 strum libitum ed. h) om. ed. 1) Joan. XV. 19, sed libere allatum; textus bibliae proprie sonat: „Si de mundo fuissetis, mundus, quod suum erat, diligeret; quia vero de mundo non estis, sed ego elegi vos de mundo, propterea odit vos mundus.“ 2) Cf. Isaiae I. 4 (abalienati sunt retrorsum). 3) Cf. Genes. XIX. 26. 40 4) Cf. Apoc. XVII. 3.
302 Matthiae de Janov Regulae, l. III, tr. 6, c. 65. cisterna frigidam aquam fecit suam, sic frigidam fecit maliciam suam." Nos etenim christiani ingratissimi illi, qui eduxit nos de hoc mundo, qui dixit 1): „Jam vos non estis de hoc mundo, 5 sicut et ego non sum de hoc mundo, sed ego vos tuli de mundo“, et cetera, quia iterum sumus abalienati retrorsum 2) et amamus vitam huius mundi et ea, que sunt in mundo, studiose inquirendo, merito iam sumus in statuam salis conversi, veluti uxor ipsius Loth est conversa3). Et quemadmodum eandem mulierem, nuper in statuam transmutatam, contemplando era[nJt omnia in ipsa videre eadem vel similia relique et viventis a) mulieris, sed tantum distabat a vita, quod vitam amplius non habebat, sed omnis figura et similitudo humana, carens spiritu, salsum lapidem sapiebat, ad lingendum tantum et delectandum bestiasb) coaptata, que alias in vita ad delectandum deum et homines erat in suis iniciis concreatae): ita similiter nos mo- derni christiani, spissa yppocrisi et profunda fermentati, si bene nos ipsos vel alios inspectemus ab extra, omnem simili- tudinem et omnem pietatem et religionem christianam preferi- musd) et ostentamus ad modum ecclesie sacrosancte et dilecte sponse domini Jhesu Christi, cum hiis in tantum distamus ab eo, quod foris exhibemus, sicut mortuum a vivente, quia totum residuum et intrinsecum est desertatum a spiritu Jhesu crucifixi. Sumus tamen veluti vidua, que existens in deliciis est adhuc 25 vivens iam mortua, ita nos vivimus quidem adhuc vita bestie cornute et capitose 4), sed prorsus mortui sumus in vita Christi, eius spiritum non habendo. Cuius argumentum est in patuloe), cum nos ipsos simusf) amantes, nobis in carne in hac vita conplacemus, amore mundialium ducti, et omnia se- 30 cundum hoc nostro libitos) coaptamus, eciam ea, que sunt ec- clesie bona tradita ex deo hominum ad salutem, omnia, in- quam, talia, eciamb) spiritualia et divina, ad nostras deli- 10 15 20 a) reliqua viventis ed. b) bestiis ed. c) concinnata ed. d) pro- 1) sumus A ct ed. g) secundum no- ferimus ed. e) Paulo (sic) ed. 35 strum libitum ed. h) om. ed. 1) Joan. XV. 19, sed libere allatum; textus bibliae proprie sonat: „Si de mundo fuissetis, mundus, quod suum erat, diligeret; quia vero de mundo non estis, sed ego elegi vos de mundo, propterea odit vos mundus.“ 2) Cf. Isaiae I. 4 (abalienati sunt retrorsum). 3) Cf. Genes. XIX. 26. 40 4) Cf. Apoc. XVII. 3.
Strana 303
Antichristus irrepsit in ecclesiam 3) per caecitatem intrinsecam christ. 303 cias in vitam pacificam in carne convertentes, tene- mus poculum aureum in nostra potestate et abhominacionibus repletum et fornicacionum inmundiciis, similiter et aliis propi- namus1). Et quia abusus bonorum et omnium spiri- tualium et graciarum nimia consuetudo, utpote sepe confiteri, sepe missas celebrare seu cottidie multa psallere et cantare omni die, verbum dei audiendo, legendo predicandoque contrectare, omnia, inquam, istaa) et hiis similia veniunt nobis in obduracionem lapideam, quamdiu spiritum Jhesu non habe- mus, et eo, quod, frigidi semper in se, talia habundanter et 10 frontose exercemus, quasi illa iam non venirent in conpotum autumantes, vel quasi iam hereditarie dei sanctuaria possi- deamus 2): propterea merito de Behemoth dictum est 3) : „Cor eius indurabitur quasi lapis." Hoc insuper unum accedit ad nostram infaustam du- 15 ricieb) densitatem, videlicet [3] cecitas intrinseca, quod nos ipsos nequaquam congnoscimus miseros esse et miserabiles, spiritum fidelem Jhesu non habentes 4), et ea, que foris sunt, justificaciones scilicet infinitas nostras, quas sedule exercemus et pensamus, inspicimus cum hoc omnem decorem alium reli- 20 giositatis, honestatis et ordinis universorum, mundiciamquec) eorum, que afforis nos circumstant, limpide contemplamur et, quia talia nobis adiacere videmus, et nos, licet solum sensua- liter, delectari in illis ipsis nobis blandimur, in ipsis nostram salutem ultimam et iusticiam statuentes, mortuo domino Jhesu 25 a corde existente et penuria ipsius fervide caritatis, sic itaque nostra consueta via et cupita gradimurd) quasi vitula Effraym docta diligere trituram 5), et continuee) [f. 268b] amplius et am- plius in cor lapideum, densioribus et occultis tenebris accre- scentibus, conspissamur, et hoc valde admodum subtiliter et 30 occulte, sicut corrupcio fermenti 6) in re nata qualibet, ipsam totam latenter nimis solet pertransire. Sciunt nempe tanta et 5 a) omnia contractare, ista inquam ed. b) duriciem ed. diciam ed. d) et cupida graduum ed. e) quottidie ed. c) et mun- 1) Cf. Apoc. XVII. 4. 2) Cf. Ezech. VII. 24 (et possidebunt sanc- 35 tuaria eorum). 3) Job. XLI. 15. 4) Cf. Judae 19 (spiritum non habentes). 5) Cf. Oseae X. 11. 6) Cf. Galat. V. 9 (Modicum fermentum totam massam corrumpit).
Antichristus irrepsit in ecclesiam 3) per caecitatem intrinsecam christ. 303 cias in vitam pacificam in carne convertentes, tene- mus poculum aureum in nostra potestate et abhominacionibus repletum et fornicacionum inmundiciis, similiter et aliis propi- namus1). Et quia abusus bonorum et omnium spiri- tualium et graciarum nimia consuetudo, utpote sepe confiteri, sepe missas celebrare seu cottidie multa psallere et cantare omni die, verbum dei audiendo, legendo predicandoque contrectare, omnia, inquam, istaa) et hiis similia veniunt nobis in obduracionem lapideam, quamdiu spiritum Jhesu non habe- mus, et eo, quod, frigidi semper in se, talia habundanter et 10 frontose exercemus, quasi illa iam non venirent in conpotum autumantes, vel quasi iam hereditarie dei sanctuaria possi- deamus 2): propterea merito de Behemoth dictum est 3) : „Cor eius indurabitur quasi lapis." Hoc insuper unum accedit ad nostram infaustam du- 15 ricieb) densitatem, videlicet [3] cecitas intrinseca, quod nos ipsos nequaquam congnoscimus miseros esse et miserabiles, spiritum fidelem Jhesu non habentes 4), et ea, que foris sunt, justificaciones scilicet infinitas nostras, quas sedule exercemus et pensamus, inspicimus cum hoc omnem decorem alium reli- 20 giositatis, honestatis et ordinis universorum, mundiciamquec) eorum, que afforis nos circumstant, limpide contemplamur et, quia talia nobis adiacere videmus, et nos, licet solum sensua- liter, delectari in illis ipsis nobis blandimur, in ipsis nostram salutem ultimam et iusticiam statuentes, mortuo domino Jhesu 25 a corde existente et penuria ipsius fervide caritatis, sic itaque nostra consueta via et cupita gradimurd) quasi vitula Effraym docta diligere trituram 5), et continuee) [f. 268b] amplius et am- plius in cor lapideum, densioribus et occultis tenebris accre- scentibus, conspissamur, et hoc valde admodum subtiliter et 30 occulte, sicut corrupcio fermenti 6) in re nata qualibet, ipsam totam latenter nimis solet pertransire. Sciunt nempe tanta et 5 a) omnia contractare, ista inquam ed. b) duriciem ed. diciam ed. d) et cupida graduum ed. e) quottidie ed. c) et mun- 1) Cf. Apoc. XVII. 4. 2) Cf. Ezech. VII. 24 (et possidebunt sanc- 35 tuaria eorum). 3) Job. XLI. 15. 4) Cf. Judae 19 (spiritum non habentes). 5) Cf. Oseae X. 11. 6) Cf. Galat. V. 9 (Modicum fermentum totam massam corrumpit).
Strana 304
304 Matthiae de Janov Regulae, l. fI1, tr. 6, c. 65. 10 15 20 25 talia omnia spiritus septem nequiores 1) et ob id dicti nequiores efficere in homine, qui domini Jhesu primam fidem frivole irri- tavit 2). Et ipsi in eum regredi sunt scilicet permissi. Sequitur 3): „Induratur quasi malleatoris incus.“ Mal- 5 leatoris quidem incus quanto crebrius et pluries desuper feri- entis ictus suscipit, tanto magis profundatur stipiti, cui est in- fixus, et tanto amplius in se relisusa) induratur. Ita nos pre- sentes christiani, et primum sacerdotes, quanto magis et crebrius a domino Jhesu corripimur, tanto magis terrenis affixi inheremus et tanto forcius corde induramur, frigoribus nostris et concupiscenciis constipati. Verbi gracia deus, male ferens pacem inpiorum et sessionem meretricis super bestiam 4), tempus quoque presens huiusb) pessime presentis yppocrisis, breviavit dies istos 5), inmittens crebras pestilencias et fames et strages. Sed quanto magis hec multiplicantur et pertranseunt, nos tanto magis inquirimus terrena et corde induramur, in no- stris concupiscenciis obstinati, quemadmodum oculo ad oculum est videre, et vulgo publice acclamatur, dum communiter locuntur, alterutrum inquirentes, quanto pluries mortalitatese) adveniunt, tanto magis homines statuuntur nequiores, acsi mor- talitates bonis electis et raptis de medio reliquias hic obmittant peioris condicionis. Verumtamen licet hoc in multitudine ma- lignancium sit videre, qui existentes in sordibus, magis adhuc ex omnibus eventibus sordescunt 6) etd) continentes causam sui scandali, adhuc amplius scandalizantur continue et nunc malorum in profundum7), tamen hii, qui iusti sunt nunc, licet pauci, quassati talibus malis communibus, redduntur iustiores et, qui sancti sunt, adhuc amplius sanctificantur iuxta vaticinium divi- norum secretorum 8). Sunt nempe aquile9) et datum est ipsis, 30 a) reversus ed. b) seculi seq. in A, sed del. c) moralitates A et ed. d) om. ed. 1) Cf. Matth. XII. 45. 2) Cf. I. Tim. V. 12: „Habentes damnationem, 3) Job. XLI. I5: „Et stringetur quasi quia primam fidem irritam fecerunt.“ malleatoris incus.“ 4) Cf. Apoc. XVII. 3. 5) Cf. Marci XIII. 20: „Pro- 6) Cf. Apcc. XXII. II: „Qui in 35 pter electos, quos elegit, breviavit dies.“ 7) levis allusio huius phrasis invenitur in sordibus est, sordescat adhuc.“ Eccli. XXXII. 19: „Qui quaerit legem, replebitur ab ea, et qui insidiose agit, scandalizabitur in ea.“ 8) Cf. Levit. XX. 7: „Sanctificamini et estote sancti, 9) de quibus v. Matth. XXIV. 28. quia ego sum dominus deus vester.“
304 Matthiae de Janov Regulae, l. fI1, tr. 6, c. 65. 10 15 20 25 talia omnia spiritus septem nequiores 1) et ob id dicti nequiores efficere in homine, qui domini Jhesu primam fidem frivole irri- tavit 2). Et ipsi in eum regredi sunt scilicet permissi. Sequitur 3): „Induratur quasi malleatoris incus.“ Mal- 5 leatoris quidem incus quanto crebrius et pluries desuper feri- entis ictus suscipit, tanto magis profundatur stipiti, cui est in- fixus, et tanto amplius in se relisusa) induratur. Ita nos pre- sentes christiani, et primum sacerdotes, quanto magis et crebrius a domino Jhesu corripimur, tanto magis terrenis affixi inheremus et tanto forcius corde induramur, frigoribus nostris et concupiscenciis constipati. Verbi gracia deus, male ferens pacem inpiorum et sessionem meretricis super bestiam 4), tempus quoque presens huiusb) pessime presentis yppocrisis, breviavit dies istos 5), inmittens crebras pestilencias et fames et strages. Sed quanto magis hec multiplicantur et pertranseunt, nos tanto magis inquirimus terrena et corde induramur, in no- stris concupiscenciis obstinati, quemadmodum oculo ad oculum est videre, et vulgo publice acclamatur, dum communiter locuntur, alterutrum inquirentes, quanto pluries mortalitatese) adveniunt, tanto magis homines statuuntur nequiores, acsi mor- talitates bonis electis et raptis de medio reliquias hic obmittant peioris condicionis. Verumtamen licet hoc in multitudine ma- lignancium sit videre, qui existentes in sordibus, magis adhuc ex omnibus eventibus sordescunt 6) etd) continentes causam sui scandali, adhuc amplius scandalizantur continue et nunc malorum in profundum7), tamen hii, qui iusti sunt nunc, licet pauci, quassati talibus malis communibus, redduntur iustiores et, qui sancti sunt, adhuc amplius sanctificantur iuxta vaticinium divi- norum secretorum 8). Sunt nempe aquile9) et datum est ipsis, 30 a) reversus ed. b) seculi seq. in A, sed del. c) moralitates A et ed. d) om. ed. 1) Cf. Matth. XII. 45. 2) Cf. I. Tim. V. 12: „Habentes damnationem, 3) Job. XLI. I5: „Et stringetur quasi quia primam fidem irritam fecerunt.“ malleatoris incus.“ 4) Cf. Apoc. XVII. 3. 5) Cf. Marci XIII. 20: „Pro- 6) Cf. Apcc. XXII. II: „Qui in 35 pter electos, quos elegit, breviavit dies.“ 7) levis allusio huius phrasis invenitur in sordibus est, sordescat adhuc.“ Eccli. XXXII. 19: „Qui quaerit legem, replebitur ab ea, et qui insidiose agit, scandalizabitur in ea.“ 8) Cf. Levit. XX. 7: „Sanctificamini et estote sancti, 9) de quibus v. Matth. XXIV. 28. quia ego sum dominus deus vester.“
Strana 305
Hypocritarum excaecatio atque induratio. 305 ut essent docti a domino 1), ut intelligant et sapiant et novis- sima sua provideant 2), terreanturque a facie ire dei 3) dantis iam vindictam4) in male fidos christianos. Ideo sequitur 5): „Cum sublatus fuerit, timebunt angeli et territi purgabuntur.“ Scriptum namque est congrue ad pro- positum electis 6): „Dedisti [metuentibus te]a) significacionem, ut fugiant a facie arcus. Ex hiis itaque colligitur, quo modo vel quare est pes- sima plaga yppocritarum et cur dictum est de populo christiano ingrato domino Jhesu Christo7): „Fel draconum 10 vinumb) eorum et venenum aspidum insanabile“, quoniam ita sunt spisse fermentati, ita profunde indurati, ita dense ex- cecati, quod nece) dei industriosa correccio in ipsis proficit, nec beneficia, nec sacra scriptura, nec sanctorum priscorum exempla, nec dei sacramenta, sed ex omnibus in peius semper proficiunt s), et existentes antychristi, ex animo christos se affirmant, et hos, qui veri christi sunt, trucidant et zelo quasi iusticie incitati, persequuntur, derident, infamant et evitant d), obsequium deo in hoc prestare se credentes 2). Et cum hoc communitere) fieri oculatusf) homo videat, quo modo [non] zo concludet pessimi Antychristi tempus esse? Indicibilis quidem et incogitabilis est malicia et error istius novissimi tem- poris, de quo omnes prophete, Christus et apostoli multa lo- qui studuerunt, ita ut vere dictum illud Jhesu verum sit, ubi dixit 10): „Nisi breviati essent dies illi, non fieret salva omnis 25 caro.“ Et supra ibidem 11): „Videte, ne quis vos seducat. Multi enim venient in nomine meo et multos seducent. Cum ergo videbitis8) abhominacionem desolacionis, que dicta est a Danyele propheta, stantemb) in loco sancto, qui legat, intelligat. Tunc, 15 a) Dedit eis ed. b) virus (sic) ed. c) nec — priscorum exempla 30 2 vorr. seq. in A. f) oc- om. ed. di derideant, infament et evitent A. culatus el. s) videritis el. b) stante el. 1) Cf. Isaiae LIV. I3 (universos filios tuos doctos a domino). 2) Cf. Deuter. AXXII. 29: „Utinam saperent et intelligerent et novissima providerent." 3) Cf. Jerem. IV. 26 (a facie irae furoris eius), elc. 4) Cf. Ezech. 35 XXV. 17 tcum dedero vindictam meam super eos). b) Job. XLI. 16. 6) Psalm. LIN. G. 7) Deuter. XXXII. 33. ) Cf. II. Tim. III. I3: „Mali 2) Cf. Joan. XVI. 2: autem homines et seductores proficient in peius.“ „venit hora, ut omnis, qui interficit vos, arbitretur obsequium se praestare 10) Malth. NVIV. 22. 11) Matth. XXIV. /—5 cl 15— 18. deo." KVBAI: M. de Janov Regulae, IV. 10 2)
Hypocritarum excaecatio atque induratio. 305 ut essent docti a domino 1), ut intelligant et sapiant et novis- sima sua provideant 2), terreanturque a facie ire dei 3) dantis iam vindictam4) in male fidos christianos. Ideo sequitur 5): „Cum sublatus fuerit, timebunt angeli et territi purgabuntur.“ Scriptum namque est congrue ad pro- positum electis 6): „Dedisti [metuentibus te]a) significacionem, ut fugiant a facie arcus. Ex hiis itaque colligitur, quo modo vel quare est pes- sima plaga yppocritarum et cur dictum est de populo christiano ingrato domino Jhesu Christo7): „Fel draconum 10 vinumb) eorum et venenum aspidum insanabile“, quoniam ita sunt spisse fermentati, ita profunde indurati, ita dense ex- cecati, quod nece) dei industriosa correccio in ipsis proficit, nec beneficia, nec sacra scriptura, nec sanctorum priscorum exempla, nec dei sacramenta, sed ex omnibus in peius semper proficiunt s), et existentes antychristi, ex animo christos se affirmant, et hos, qui veri christi sunt, trucidant et zelo quasi iusticie incitati, persequuntur, derident, infamant et evitant d), obsequium deo in hoc prestare se credentes 2). Et cum hoc communitere) fieri oculatusf) homo videat, quo modo [non] zo concludet pessimi Antychristi tempus esse? Indicibilis quidem et incogitabilis est malicia et error istius novissimi tem- poris, de quo omnes prophete, Christus et apostoli multa lo- qui studuerunt, ita ut vere dictum illud Jhesu verum sit, ubi dixit 10): „Nisi breviati essent dies illi, non fieret salva omnis 25 caro.“ Et supra ibidem 11): „Videte, ne quis vos seducat. Multi enim venient in nomine meo et multos seducent. Cum ergo videbitis8) abhominacionem desolacionis, que dicta est a Danyele propheta, stantemb) in loco sancto, qui legat, intelligat. Tunc, 15 a) Dedit eis ed. b) virus (sic) ed. c) nec — priscorum exempla 30 2 vorr. seq. in A. f) oc- om. ed. di derideant, infament et evitent A. culatus el. s) videritis el. b) stante el. 1) Cf. Isaiae LIV. I3 (universos filios tuos doctos a domino). 2) Cf. Deuter. AXXII. 29: „Utinam saperent et intelligerent et novissima providerent." 3) Cf. Jerem. IV. 26 (a facie irae furoris eius), elc. 4) Cf. Ezech. 35 XXV. 17 tcum dedero vindictam meam super eos). b) Job. XLI. 16. 6) Psalm. LIN. G. 7) Deuter. XXXII. 33. ) Cf. II. Tim. III. I3: „Mali 2) Cf. Joan. XVI. 2: autem homines et seductores proficient in peius.“ „venit hora, ut omnis, qui interficit vos, arbitretur obsequium se praestare 10) Malth. NVIV. 22. 11) Matth. XXIV. /—5 cl 15— 18. deo." KVBAI: M. de Janov Regulae, IV. 10 2)
Strana 306
306 Matthiae de Janoy Regulae, 1. 111, tr. 6, c. 65 et 66. qui in Judea sunt, fugient ad montes. Et qui in tecto, non de- scendat tollere aliquid de domo sua. Et qui in agro, non re- vertatur tollere tunicam suam“, et cetera omnia, que sequuntur. Capitulum sexagesimum sextuma). 5 [Discrimen verorum et falsorum prophetarum, quorum illi ar- denti zelo peccata populi taxare, hi vero ad ea connivere solent, atque ita fiunt membra Antichristi]b). Illa tamen yppocrite omnia vel de aliis quam de se gaudent intelligi, vele) ea expectant ad litteram, prout somniantd), 1o adinpleri, vel sic ea legunt in grosso et non curant tamquam magna misteria inibi clausa venerari, quia ipsis ista suo usu nimioe) viluerunt, nec fleref) cum Johanne ewangelista 1) cu- piunt pro eo, quod ipsos latet tam utilis et necessaria intelligencia scripture, ex qua et per quam deberent pericula sancte ecclesie intimare et, ut evitentur, vigi- lare, acsi non adverterent verbum divinum, quod dicit 2): „Pro- pter hoc ductus est populus meus in captivitatem eo, quod non habuit scienciam.“ Et iterum 3): „Quid est Israel, quod in terra inimicorum ess)? Inveterasti in terra aliena, coinquinatus es cum 20 mortuis, deputatus es cum descendentibus in infernum. Dereli- quisti fontem sapiencie. Nam si in via dei ambulasses, habitasses utique in pace [f. 269a] super terram1). Disce, ubi sit sapiencia, ubi sit virtus, ubi sit intellectus.“ Et ad idem est Osee IIII° 4) „Audite [verbum domini, filii] Israel, quia iudicium domino 25 cum i) habitatoribus terre." At utinam saltem iam evigilarent hii, qui positi sunt „ad speculandum“5), et sicut tempora celi et men- suras eorum valoremque et utilitatem prebendarum etk) va- riorum beneficiorum diiudicare sciunt, ita eciam tempus hoc 15 30 26) Nota A alia manu. a) Cap.m LXVI A in m. duabus manibus. b) ita inser. in ed. c) ras. seq. in A. d) sonant A; somniant ed. e) nimis ed. 1) stare ed. s) om. ed. 11) ita A et ed.; sempiterna biblia. i) in m. alia manu add. A. k) om. ed. 35 1) Cf. Apoc. V. 4: „Et ego flebam multum, quoniam nemo dignus in 2) Isaiae V. 13. 3) Baruch. ventus est aperire librum, nec videre eum.“ III. 10—14. 4) Oseae IV. 1. 5) Cf. Eccli. XXXVII. 18 (septem specu latores sedentes in excelso ad speculandum).
306 Matthiae de Janoy Regulae, 1. 111, tr. 6, c. 65 et 66. qui in Judea sunt, fugient ad montes. Et qui in tecto, non de- scendat tollere aliquid de domo sua. Et qui in agro, non re- vertatur tollere tunicam suam“, et cetera omnia, que sequuntur. Capitulum sexagesimum sextuma). 5 [Discrimen verorum et falsorum prophetarum, quorum illi ar- denti zelo peccata populi taxare, hi vero ad ea connivere solent, atque ita fiunt membra Antichristi]b). Illa tamen yppocrite omnia vel de aliis quam de se gaudent intelligi, vele) ea expectant ad litteram, prout somniantd), 1o adinpleri, vel sic ea legunt in grosso et non curant tamquam magna misteria inibi clausa venerari, quia ipsis ista suo usu nimioe) viluerunt, nec fleref) cum Johanne ewangelista 1) cu- piunt pro eo, quod ipsos latet tam utilis et necessaria intelligencia scripture, ex qua et per quam deberent pericula sancte ecclesie intimare et, ut evitentur, vigi- lare, acsi non adverterent verbum divinum, quod dicit 2): „Pro- pter hoc ductus est populus meus in captivitatem eo, quod non habuit scienciam.“ Et iterum 3): „Quid est Israel, quod in terra inimicorum ess)? Inveterasti in terra aliena, coinquinatus es cum 20 mortuis, deputatus es cum descendentibus in infernum. Dereli- quisti fontem sapiencie. Nam si in via dei ambulasses, habitasses utique in pace [f. 269a] super terram1). Disce, ubi sit sapiencia, ubi sit virtus, ubi sit intellectus.“ Et ad idem est Osee IIII° 4) „Audite [verbum domini, filii] Israel, quia iudicium domino 25 cum i) habitatoribus terre." At utinam saltem iam evigilarent hii, qui positi sunt „ad speculandum“5), et sicut tempora celi et men- suras eorum valoremque et utilitatem prebendarum etk) va- riorum beneficiorum diiudicare sciunt, ita eciam tempus hoc 15 30 26) Nota A alia manu. a) Cap.m LXVI A in m. duabus manibus. b) ita inser. in ed. c) ras. seq. in A. d) sonant A; somniant ed. e) nimis ed. 1) stare ed. s) om. ed. 11) ita A et ed.; sempiterna biblia. i) in m. alia manu add. A. k) om. ed. 35 1) Cf. Apoc. V. 4: „Et ego flebam multum, quoniam nemo dignus in 2) Isaiae V. 13. 3) Baruch. ventus est aperire librum, nec videre eum.“ III. 10—14. 4) Oseae IV. 1. 5) Cf. Eccli. XXXVII. 18 (septem specu latores sedentes in excelso ad speculandum).
Strana 307
Discrimen inter veros et falsos prophetas. 307 novissimum et pessimum et plenum ubique periculis et plagis novissimis scirent intelligere et ex scripturis et ex factis et aminiculo sancti spiritus invenire, excitare animos ad vigilan- dum et fugiendum de medio Babylonis 1), moverea) ad peni- tenciam et cessandum a peccatis et opponere se murum pro- domo dei 2) et pro veritateb) Jhesu Christi! Ista namque sem- per fuit stabilis differencia inter fideles prophetas et pseudolos prophetas, puta quod yppocrite semper, que sua sunt, inqui- rentes, circa ea, que erant Christi 3) et proximorum, sunt negli- gentes et, excecante ipsos avaricia et amore sue vite delicate 10 nec non amicicia huius mundi, nesciunt mala presencia vel fu- tura advertere et ea, quec) utcumque congnoscunt, dissimulant, tumd) quia spem sibi promittunt, tum quia non conpaciunture), tum quia timent suam pacem et amiciciam conturbare, ne forte aliquid ipsos adversi pati oporteret. Quemlibet etenim ama- 15 torem sue anime, id estf) quietis vite presentis, et non habentem amorem patrie celestis necesse est esse pusillanimem ad pa- ciendum et per consequens ad anuncciandum fideliter mala suorum proximorum. Fideles autem prophete semper ha- buerunt hoc ipsum proprium, quod mala inminencia populis 20 vel presencia, que videbant, nunciabant5) fideliter, exhortando, ut per veram penitenciam ad dominum et 1) deum converterentur homines fugientes mala, que inminebant, et per hoc zelanter aci) strennue corrigebant vicia omnium maiorum et minorum, in nullo peccatis blandiendo. Sed et peccata populi et mala 25 pene, que pro illis inminebant, tamquam propria mala inge- miscebant prophete fidelissimi et quasi matres et patres proprii et plenik) visceribus pietatis, paci iniquorum existentes semper maximi inimici et irati et pro1) inpenitencia hominum pro pec- catis pleni indignacione et amaritudine, atque vitam hominum 30 mollem et carnalem in hoc mundo verbis et factis expugnando. Cuius causa multa paciendo nimis ab hiis, quos pie et fideliter arguebant viriliter, sunt perpessi et, ut plurimum, ideo et pro- pterm) hoc amaran) morte vitam suam laboriosam totam et lacri- a) amovere A; movere ed. b) post corr. A. c) quantumcunque 35 d) tamen corr. tum A in m. e) non conpaciuntur om. ed. D I ; om. ed. et D 1. g) anunciabant D 1. h) om. D 1. i) et D 1. k) propriis et plenis ed. m) imo propter ed. 1) et pro A ct ed. n) amare (sic) A. 1) Cf. Jerem. LI. 6: „Fugite de medio Babylonis.“ 2) Cf. Ezech. XIII. 5 (neque opposuistis murum pro domo Israel). 3) Cf. Philipp. II. 21. 40 20
Discrimen inter veros et falsos prophetas. 307 novissimum et pessimum et plenum ubique periculis et plagis novissimis scirent intelligere et ex scripturis et ex factis et aminiculo sancti spiritus invenire, excitare animos ad vigilan- dum et fugiendum de medio Babylonis 1), moverea) ad peni- tenciam et cessandum a peccatis et opponere se murum pro- domo dei 2) et pro veritateb) Jhesu Christi! Ista namque sem- per fuit stabilis differencia inter fideles prophetas et pseudolos prophetas, puta quod yppocrite semper, que sua sunt, inqui- rentes, circa ea, que erant Christi 3) et proximorum, sunt negli- gentes et, excecante ipsos avaricia et amore sue vite delicate 10 nec non amicicia huius mundi, nesciunt mala presencia vel fu- tura advertere et ea, quec) utcumque congnoscunt, dissimulant, tumd) quia spem sibi promittunt, tum quia non conpaciunture), tum quia timent suam pacem et amiciciam conturbare, ne forte aliquid ipsos adversi pati oporteret. Quemlibet etenim ama- 15 torem sue anime, id estf) quietis vite presentis, et non habentem amorem patrie celestis necesse est esse pusillanimem ad pa- ciendum et per consequens ad anuncciandum fideliter mala suorum proximorum. Fideles autem prophete semper ha- buerunt hoc ipsum proprium, quod mala inminencia populis 20 vel presencia, que videbant, nunciabant5) fideliter, exhortando, ut per veram penitenciam ad dominum et 1) deum converterentur homines fugientes mala, que inminebant, et per hoc zelanter aci) strennue corrigebant vicia omnium maiorum et minorum, in nullo peccatis blandiendo. Sed et peccata populi et mala 25 pene, que pro illis inminebant, tamquam propria mala inge- miscebant prophete fidelissimi et quasi matres et patres proprii et plenik) visceribus pietatis, paci iniquorum existentes semper maximi inimici et irati et pro1) inpenitencia hominum pro pec- catis pleni indignacione et amaritudine, atque vitam hominum 30 mollem et carnalem in hoc mundo verbis et factis expugnando. Cuius causa multa paciendo nimis ab hiis, quos pie et fideliter arguebant viriliter, sunt perpessi et, ut plurimum, ideo et pro- pterm) hoc amaran) morte vitam suam laboriosam totam et lacri- a) amovere A; movere ed. b) post corr. A. c) quantumcunque 35 d) tamen corr. tum A in m. e) non conpaciuntur om. ed. D I ; om. ed. et D 1. g) anunciabant D 1. h) om. D 1. i) et D 1. k) propriis et plenis ed. m) imo propter ed. 1) et pro A ct ed. n) amare (sic) A. 1) Cf. Jerem. LI. 6: „Fugite de medio Babylonis.“ 2) Cf. Ezech. XIII. 5 (neque opposuistis murum pro domo Israel). 3) Cf. Philipp. II. 21. 40 20
Strana 308
308 Matthiae de Janov Regulae, l. III, tr. 6, c. 66. mosam terminando, ut patet ferea) per omnes prophetas et apostolos ac martyres discurrendo. Non enim umquam prius, sed neque modob) pacem in hoc mundo potuit habere et vitam quietam existens inimicus 5 huius mundi, neque aliquando quisquam, iniquitatem fideliteu odiens, potuit non odire suam animam 1) vel sibi non irasci vel huic vite in carne, que scaturit peccatis incessanter, neque) eciam itidem umquam potuit esse bonus et gratus socius atque amicus huius mundi et amator huius mundid), qui totus in ma- ligno est positus 2) et habitacio spirituum inmundorum 3). Ne- quee) aliquando quis visus est, qui bene odit vicia, qui ea non corripiat et debellet primum in se ipso durius, dehinc eciam in aliis, ubicumque occasio sibi adest. Et quicumque talis esse voluerit, pacem et amiciciam cum hominibus huius 15 seculi et amatoribus diviciarum, deliciarum et honorum nullo modo poterit invenire nequef) eciams) confirmare. Ex istorum oppositis pleneh) et proprie quilibet colligere poterit et quoad se ipsum et quoad alios, quid est vel quis est propheta pseudo vel membrum proprium An- tychristi, cuius summai) vel diffinicio est hec, quod est (1) homo amicus sue carnis et (2) amicus huius mundi et (3) tepidus oditor viciorum, (4) dissimulans mala suorum pro- ximorum. Amicus inquam est sue carnis, cum mollibus ve- 25 stiatur, mollem ducat vitam et exhorrescat pati laborem et adversitatem pro virtute et veritate. Et [est]k) amicus huius mundi, cum querat in ipso pro- speraril) et timeat vehementer infortunatos eventus, delectent eum honor et gloria hominum, humanam paveat abieccionem et contemptum. Illos m) diligit, qui ipsum honorant et reverentur, illos odit, qui ipsum contempnunt vel minus curant honorare. Et propterea raptus ambicione, inquirit cathedras magnas 4), 10 20 30 a) ferme ed. b) nunc ed. c) nec ed. d) amatorum h. m. D I ; e) ras. A; nec ed. f) quoque A et D 1. g) aut cum 35 et a. h. m. om. ed. quoquam ed. 1) plane ed. i) est seq. in A, sed del.; cum summa D 1. k) ita D 1 ; om. A et. ed. 1) prosperare ed. m) Illos — contempnunt om. ed. 14) Nota D I. 1) Cf. Joan. XII. 25 (odire animam suam in hoc mundo). 2) Cf. I. Joan. V. 19. 3) Cf. Apoc. XVIII. 2 (Babylon facta est habitatio daemo- 4) phrasis haec locum biblicum 40 niorum et custodia omnis spiritus immundi).
308 Matthiae de Janov Regulae, l. III, tr. 6, c. 66. mosam terminando, ut patet ferea) per omnes prophetas et apostolos ac martyres discurrendo. Non enim umquam prius, sed neque modob) pacem in hoc mundo potuit habere et vitam quietam existens inimicus 5 huius mundi, neque aliquando quisquam, iniquitatem fideliteu odiens, potuit non odire suam animam 1) vel sibi non irasci vel huic vite in carne, que scaturit peccatis incessanter, neque) eciam itidem umquam potuit esse bonus et gratus socius atque amicus huius mundi et amator huius mundid), qui totus in ma- ligno est positus 2) et habitacio spirituum inmundorum 3). Ne- quee) aliquando quis visus est, qui bene odit vicia, qui ea non corripiat et debellet primum in se ipso durius, dehinc eciam in aliis, ubicumque occasio sibi adest. Et quicumque talis esse voluerit, pacem et amiciciam cum hominibus huius 15 seculi et amatoribus diviciarum, deliciarum et honorum nullo modo poterit invenire nequef) eciams) confirmare. Ex istorum oppositis pleneh) et proprie quilibet colligere poterit et quoad se ipsum et quoad alios, quid est vel quis est propheta pseudo vel membrum proprium An- tychristi, cuius summai) vel diffinicio est hec, quod est (1) homo amicus sue carnis et (2) amicus huius mundi et (3) tepidus oditor viciorum, (4) dissimulans mala suorum pro- ximorum. Amicus inquam est sue carnis, cum mollibus ve- 25 stiatur, mollem ducat vitam et exhorrescat pati laborem et adversitatem pro virtute et veritate. Et [est]k) amicus huius mundi, cum querat in ipso pro- speraril) et timeat vehementer infortunatos eventus, delectent eum honor et gloria hominum, humanam paveat abieccionem et contemptum. Illos m) diligit, qui ipsum honorant et reverentur, illos odit, qui ipsum contempnunt vel minus curant honorare. Et propterea raptus ambicione, inquirit cathedras magnas 4), 10 20 30 a) ferme ed. b) nunc ed. c) nec ed. d) amatorum h. m. D I ; e) ras. A; nec ed. f) quoque A et D 1. g) aut cum 35 et a. h. m. om. ed. quoquam ed. 1) plane ed. i) est seq. in A, sed del.; cum summa D 1. k) ita D 1 ; om. A et. ed. 1) prosperare ed. m) Illos — contempnunt om. ed. 14) Nota D I. 1) Cf. Joan. XII. 25 (odire animam suam in hoc mundo). 2) Cf. I. Joan. V. 19. 3) Cf. Apoc. XVIII. 2 (Babylon facta est habitatio daemo- 4) phrasis haec locum biblicum 40 niorum et custodia omnis spiritus immundi).
Strana 309
Quis sit membrum proprium Antichristi? 309 sociatur grate, humiliter et affabiliter hominibus magnatisa) et in domibus regum est 1) et libenter ad noticiam talium promovetur, admirans personas vel aput se multum ponderans questus causa et idcirco est tepidus oditor viciorum. Illud est in promptu, quia hominibus vult placere, ideo dissipavit deus ossa ipsius 2), et ita efficitur nimis resolutus et pusillanimis et, querens esse amicus amancium hunc mundum, necesse habet, quod sit ipsisb) similis et non contrarius, vel consentaneus vel in parte vel in toto, et cum amet suam animam etc) vitam hanc in carne, que tota iniquitatem vel peccatum [f. 269b] sapit 3), consequens 10 est, quod eciam secundum animumd) suum rubiginatus malicia contabescat 4). Hoc autem habet proprium quelibet iniquitas, quod ille, qui ei inmersus et ea inquinatus fuerit, eam odire nequaquam potest, nam humidum humido adversari vel frigi- dum frigido esse odiosum non convenit et destruere se alter- utrum vele) odire non possunt nisi contraria. Amator igitur quilibet sue peccatricis anime vel quiete vite et huius carnisf) et amicus atque socius hunc mun- dum amancium oditor viciorum esse non potest, nisi forte in- proprie et simulate et per consequens abhominabiliter et con- 20 mixte, ut in precedentibus est deductum 5). Dissimulans mala suorum proximorum, nisi forte ex causa ets) ad tempus et cum molestia habet evidens argumentum, quod non habeat in se divinam caritatem, sive sint mala culpe, sive mala pene, et probat se esse de genere illius maledicti, qui dixit 6): „Num- 25 quid custos fratris meih) sum ego?“ Probacio vero illius est evidens, puta quod omnis talis dissimulat mala suorum proximorum, qui vel ipsos videns in- digne domino Jhesu vivere, est ipsis amicus et consentaneus. a) magnatibus ed. b) om. D I; illis ed. c) ut D 1. d) ras. A. 30 c) ras. A. 1) et de nullo (!) h. c. A et ed.; totum om. D I. g) om ed. h) post corr. A. 15 in memoriam reducit, cf. Matth. XXIII. 6: „Amant autem primos recubitus in 1) Cf. Matth. XI. 8: „Ecce, qui mol- cenis et primas cathedras in synagogis." 2) Cf. Psalm. LII. 6 (quoniam deus 35 libus vestiuntur, in domibus regum sunt.“ dissipavit ossa eorum, qui hominibus placent). 3) in biblia non legitur, sed tantum: „Qui enim secundum carnem sunt, quae carnis sunt, sapiunt“, Rom. VIII. 5. 4) neque hace phrasis proprie in biblia invenitur, sed tantum levis allusio in Ezech. IV. 17 (et contabescant in iniquitatibus suis). Cf. etiam Jerem. 5) v. 40 XXII. 22: „Et tunc confunderis et erubesces ab omni malitia tua“. 6) Genes. IV. 9. supra c. 56.
Quis sit membrum proprium Antichristi? 309 sociatur grate, humiliter et affabiliter hominibus magnatisa) et in domibus regum est 1) et libenter ad noticiam talium promovetur, admirans personas vel aput se multum ponderans questus causa et idcirco est tepidus oditor viciorum. Illud est in promptu, quia hominibus vult placere, ideo dissipavit deus ossa ipsius 2), et ita efficitur nimis resolutus et pusillanimis et, querens esse amicus amancium hunc mundum, necesse habet, quod sit ipsisb) similis et non contrarius, vel consentaneus vel in parte vel in toto, et cum amet suam animam etc) vitam hanc in carne, que tota iniquitatem vel peccatum [f. 269b] sapit 3), consequens 10 est, quod eciam secundum animumd) suum rubiginatus malicia contabescat 4). Hoc autem habet proprium quelibet iniquitas, quod ille, qui ei inmersus et ea inquinatus fuerit, eam odire nequaquam potest, nam humidum humido adversari vel frigi- dum frigido esse odiosum non convenit et destruere se alter- utrum vele) odire non possunt nisi contraria. Amator igitur quilibet sue peccatricis anime vel quiete vite et huius carnisf) et amicus atque socius hunc mun- dum amancium oditor viciorum esse non potest, nisi forte in- proprie et simulate et per consequens abhominabiliter et con- 20 mixte, ut in precedentibus est deductum 5). Dissimulans mala suorum proximorum, nisi forte ex causa ets) ad tempus et cum molestia habet evidens argumentum, quod non habeat in se divinam caritatem, sive sint mala culpe, sive mala pene, et probat se esse de genere illius maledicti, qui dixit 6): „Num- 25 quid custos fratris meih) sum ego?“ Probacio vero illius est evidens, puta quod omnis talis dissimulat mala suorum proximorum, qui vel ipsos videns in- digne domino Jhesu vivere, est ipsis amicus et consentaneus. a) magnatibus ed. b) om. D I; illis ed. c) ut D 1. d) ras. A. 30 c) ras. A. 1) et de nullo (!) h. c. A et ed.; totum om. D I. g) om ed. h) post corr. A. 15 in memoriam reducit, cf. Matth. XXIII. 6: „Amant autem primos recubitus in 1) Cf. Matth. XI. 8: „Ecce, qui mol- cenis et primas cathedras in synagogis." 2) Cf. Psalm. LII. 6 (quoniam deus 35 libus vestiuntur, in domibus regum sunt.“ dissipavit ossa eorum, qui hominibus placent). 3) in biblia non legitur, sed tantum: „Qui enim secundum carnem sunt, quae carnis sunt, sapiunt“, Rom. VIII. 5. 4) neque hace phrasis proprie in biblia invenitur, sed tantum levis allusio in Ezech. IV. 17 (et contabescant in iniquitatibus suis). Cf. etiam Jerem. 5) v. 40 XXII. 22: „Et tunc confunderis et erubesces ab omni malitia tua“. 6) Genes. IV. 9. supra c. 56.
Strana 310
310 Matthiae de Janoy Regulae, l. IlI, tr. 6, c. 66. 20 Consentaneus vero esse convincitur, si non arguit eorum in- fructuosa opera et timet ipsis pro virtute et veritate displicerea insectans vitam carnis pacificam et quietam. Vel videns proxi- morum manifesta peccata, non irascitur, et cernens in eis et per ipsos Christum Jhesum crucifigi et ostentui habere 1), non dolet super contricione dei virtutis, sapiencie et veritatis. Signum nempeb) hoc est clarissimum, quod idem taliac) dissimulans nec [est] veritatis amicus, qued) offenditur, nec proximi sui, qui vulnerat animam suam. Vel iterum, si homo videns mala pene 10 et periculosa tempora esse futura vel iamiame) inminere in- mediate aut esse iam presencia suis proximis, tamen nec con- dolet1) vehementer nec exclamat ad dominum deum suum in fortitudine 2) et forte silet et non intimat, cavens derideri ab eisdem, sicut Loth fuit derisus 3), vel cruciari et contempni, sicut 15 fuerunt sancti prophete cruciati, si, inquam, ista timens, non intimat omni via ydonea sibi et possibili, signum est in eo simul at]es) vel tepide divine caritatis, queli) habet suos posses- sores urgere ad talia omnia et sollicitansi) de suis proximis, quiescere eos non permittit. Utrinque siquidem necessitatur vir huius modi, ha- bens divinam caritatem, et racione illius, quia dominum Jhesum diligit fideliter, qui est veritas dei, dei virtus et dei sapiencia4), et conspicit hec destrui et offendi vel conculcari a suis con- christianis, et continere se bene non potest, quin sancte domino 25 Jhesu irascatur, quin molestetur ex intimis, quin corripiat et obiurget iniquitatem, que Christik) Jhesu demolitur equitatem, stulticiam, que offendit eius sapienciam, mendacium, quod cru- ciat domini Jhesu veritatem, et omne vicium, quod expungnat virtutes Jhesu Christi. Zelus enim domus domini comedit5) 30 vel mordet eum et deficit ferre non sustinens et dissimulare non potest obprobria, que fiunt piissimo domino suo Jhesu Christo. 35 a) disciplinae ed. b) namque ed. c) idem talis ed. d) qui cd. 2) om. ed. 1) dolet ed. h) ras. seq. in A. 5) simule D I; simille A et ed. i) sollicitos D 1. k) Christo ed. 1) Cf. Hebr. VI. 6: „Rursum crucifigentes sibimet ipsis filium dei et 2) Cf. Apoc. XVIII. 2 (et exclamavit in fortitudine, ostentui habentes.“ dicens). 3) Cf. Genes. XIX, passim; sed de Lot deriso biblia proprie non lo- quitur. 4) Cf. I. Cor. I. 24 (Christum, dei virtutem et dei sapientiam). 49 5) (f. Fsalm. LXVIII. 10: „Quoniam zelus domus tuae comedit me."
310 Matthiae de Janoy Regulae, l. IlI, tr. 6, c. 66. 20 Consentaneus vero esse convincitur, si non arguit eorum in- fructuosa opera et timet ipsis pro virtute et veritate displicerea insectans vitam carnis pacificam et quietam. Vel videns proxi- morum manifesta peccata, non irascitur, et cernens in eis et per ipsos Christum Jhesum crucifigi et ostentui habere 1), non dolet super contricione dei virtutis, sapiencie et veritatis. Signum nempeb) hoc est clarissimum, quod idem taliac) dissimulans nec [est] veritatis amicus, qued) offenditur, nec proximi sui, qui vulnerat animam suam. Vel iterum, si homo videns mala pene 10 et periculosa tempora esse futura vel iamiame) inminere in- mediate aut esse iam presencia suis proximis, tamen nec con- dolet1) vehementer nec exclamat ad dominum deum suum in fortitudine 2) et forte silet et non intimat, cavens derideri ab eisdem, sicut Loth fuit derisus 3), vel cruciari et contempni, sicut 15 fuerunt sancti prophete cruciati, si, inquam, ista timens, non intimat omni via ydonea sibi et possibili, signum est in eo simul at]es) vel tepide divine caritatis, queli) habet suos posses- sores urgere ad talia omnia et sollicitansi) de suis proximis, quiescere eos non permittit. Utrinque siquidem necessitatur vir huius modi, ha- bens divinam caritatem, et racione illius, quia dominum Jhesum diligit fideliter, qui est veritas dei, dei virtus et dei sapiencia4), et conspicit hec destrui et offendi vel conculcari a suis con- christianis, et continere se bene non potest, quin sancte domino 25 Jhesu irascatur, quin molestetur ex intimis, quin corripiat et obiurget iniquitatem, que Christik) Jhesu demolitur equitatem, stulticiam, que offendit eius sapienciam, mendacium, quod cru- ciat domini Jhesu veritatem, et omne vicium, quod expungnat virtutes Jhesu Christi. Zelus enim domus domini comedit5) 30 vel mordet eum et deficit ferre non sustinens et dissimulare non potest obprobria, que fiunt piissimo domino suo Jhesu Christo. 35 a) disciplinae ed. b) namque ed. c) idem talis ed. d) qui cd. 2) om. ed. 1) dolet ed. h) ras. seq. in A. 5) simule D I; simille A et ed. i) sollicitos D 1. k) Christo ed. 1) Cf. Hebr. VI. 6: „Rursum crucifigentes sibimet ipsis filium dei et 2) Cf. Apoc. XVIII. 2 (et exclamavit in fortitudine, ostentui habentes.“ dicens). 3) Cf. Genes. XIX, passim; sed de Lot deriso biblia proprie non lo- quitur. 4) Cf. I. Cor. I. 24 (Christum, dei virtutem et dei sapientiam). 49 5) (f. Fsalm. LXVIII. 10: „Quoniam zelus domus tuae comedit me."
Strana 311
Probatur, quod pseudo dissimulant mala proximorum. 311 Et tunc, quidquid proinde ipsum pati contigerit ab iniquis, vel parvipendit et in multa paciencia sustineta) omnia1), vel gaudio gaudet, quoniam dignus est habitus pro nomine Jhesu contumeliam pati 2) et quod ob id merces sua multa est in celis 3). Conmovetur eciam ex altera parte ad inpacienciam ob maliciam, quam viderit, racione proximorum, quos sicut se ipsum quia diligit, mala ipsorum, acsi propria sint sua, gra- viter sustinet et ingemiscit, et perindeb) inpellitur continue om- nem operam exquirere, quac) possit remediari ruinis suorum dilectorum, omnem fidem pro eo et solerciam atque sollicitu- dinem suam expendit, quam in suis propriis malis deberet ap- plicare, existens fideliter operarius mandati divini de dileccione dei sui et suorum proximorum 4). Quodsi forte, ut d) plurimum, videt huius modi christianus, fidelis domino suo Jhesu Christo, mala fieri in sua ecclesia et in domo [domini]e) sui dulcis, domini virtutum et regis omnis glorie 5) et honoris seu in suis dilectis conchristianis et nullo suasu nullaque via ipsis occurrere pre- valet, vel propter instanciam malif) temporis, vel propter sue persone parvitatem et contemptum, aut propter pertinaciam et robur illorum, qui talia operantur, tunc tanto redditur anxius 20 et gemebundus continue ac clamans et dicens 6): „Quis dabit capiti meo aquam et oculis meis fontem lacrimarum? Plorabos) die ac nocte interfectos filieh) populi mei.“ Et ita tristicia et me- rore affectus, licet in pace amarissima ducit dies ipsius 7), tamen semper in se consumitur esurie et siti iusticie, ex- 25 pectans aliquando a domino saciari hac caritate, hoc esti) zelo isto, spiritu divino et fideli, quok) omnes filii dei ab origine mundi agebantur, omnes patriarche, omnes pro- phete sancti et reges et dominus Jhesus, dominus virtutum 8), summa et vertex omnium, similiter et omnes [f. 270a] ipsius 30 5 10 15 — a) sustulit ed. b) inde D I; proinde ed. c) quo D 1, qui A et ed. d) vel ed. e) uni. tantum A; domini D I; ecclesia domini ed. i) om. D I. h) filios ed. 1) arcti ed. 3) et plorabo D 1 et ed. k) in m. A; om. D I et omnis seq. 1) Cf. Rom. IX. 22 (sustinuit in multa patientia vasa irae). 2) Cf. 35 3) Cf. Lucae VI. 23: „Gaudete Proverb. XVII. 14 (patiatur contumeliam). in illa die et exultate. Ecce, enim merces vestra multa est in caelo.“ 4) Cf. Lucae X. 27. 5) Cf. Psalm. XXIII. 10. 6) Jerem. IX. 1. 7) Cf. Isaiae XXXVIII. 17: „Ecce, in pace amaritudo mea amarissima“ et Job XXI. 13 8) Cf. Psalm. XXIII. 10 (dominus virtutum, 40 (ducunt in bonis dies suos). ipse est rex gloriae).
Probatur, quod pseudo dissimulant mala proximorum. 311 Et tunc, quidquid proinde ipsum pati contigerit ab iniquis, vel parvipendit et in multa paciencia sustineta) omnia1), vel gaudio gaudet, quoniam dignus est habitus pro nomine Jhesu contumeliam pati 2) et quod ob id merces sua multa est in celis 3). Conmovetur eciam ex altera parte ad inpacienciam ob maliciam, quam viderit, racione proximorum, quos sicut se ipsum quia diligit, mala ipsorum, acsi propria sint sua, gra- viter sustinet et ingemiscit, et perindeb) inpellitur continue om- nem operam exquirere, quac) possit remediari ruinis suorum dilectorum, omnem fidem pro eo et solerciam atque sollicitu- dinem suam expendit, quam in suis propriis malis deberet ap- plicare, existens fideliter operarius mandati divini de dileccione dei sui et suorum proximorum 4). Quodsi forte, ut d) plurimum, videt huius modi christianus, fidelis domino suo Jhesu Christo, mala fieri in sua ecclesia et in domo [domini]e) sui dulcis, domini virtutum et regis omnis glorie 5) et honoris seu in suis dilectis conchristianis et nullo suasu nullaque via ipsis occurrere pre- valet, vel propter instanciam malif) temporis, vel propter sue persone parvitatem et contemptum, aut propter pertinaciam et robur illorum, qui talia operantur, tunc tanto redditur anxius 20 et gemebundus continue ac clamans et dicens 6): „Quis dabit capiti meo aquam et oculis meis fontem lacrimarum? Plorabos) die ac nocte interfectos filieh) populi mei.“ Et ita tristicia et me- rore affectus, licet in pace amarissima ducit dies ipsius 7), tamen semper in se consumitur esurie et siti iusticie, ex- 25 pectans aliquando a domino saciari hac caritate, hoc esti) zelo isto, spiritu divino et fideli, quok) omnes filii dei ab origine mundi agebantur, omnes patriarche, omnes pro- phete sancti et reges et dominus Jhesus, dominus virtutum 8), summa et vertex omnium, similiter et omnes [f. 270a] ipsius 30 5 10 15 — a) sustulit ed. b) inde D I; proinde ed. c) quo D 1, qui A et ed. d) vel ed. e) uni. tantum A; domini D I; ecclesia domini ed. i) om. D I. h) filios ed. 1) arcti ed. 3) et plorabo D 1 et ed. k) in m. A; om. D I et omnis seq. 1) Cf. Rom. IX. 22 (sustinuit in multa patientia vasa irae). 2) Cf. 35 3) Cf. Lucae VI. 23: „Gaudete Proverb. XVII. 14 (patiatur contumeliam). in illa die et exultate. Ecce, enim merces vestra multa est in caelo.“ 4) Cf. Lucae X. 27. 5) Cf. Psalm. XXIII. 10. 6) Jerem. IX. 1. 7) Cf. Isaiae XXXVIII. 17: „Ecce, in pace amaritudo mea amarissima“ et Job XXI. 13 8) Cf. Psalm. XXIII. 10 (dominus virtutum, 40 (ducunt in bonis dies suos). ipse est rex gloriae).
Strana 312
312 Matthiae de Janoy Regulaë, l. III, tr. 6, c. 66 et 67. 15 discipuli, apostoli, martires, confessores et doctores et omnes alii electi, quotquot deo placuerunt 1). Ex quo eciam quilibet moderni seculi elicere poterit ad sui noticiam, et primum sacerdotes, quo spiritu agitantur, 5 quoniam si ista, que dicta sunt, nobis insint, tunc consolari poterimus, quod sumus discipuli Jhesu Christi et Jhesu spiritum continemus et ab ipso continemur, quodsi hec a) nobis presto insint, maxime sacerdotibus, ne presumamus mala malis nostris addere, adversus veritatem gloriando et dicendo 10 vel estimando, quod simusb) participes spiritus Jhesu Christi 2) aut confitendo nos esse christianos, id est de unitate et ami- cicia ecclesie sanctorum, qui omnes et singuli fervide amaverunt veritatem et iusticiam et omnis iniquitatis et malicie fuerunt perfecti inimici. Nullo modo enim quis ex racione potest estimare, quod membrum vivat in unitate corporis, quod non condolet ei, quod totum corpus patitur, vel quod non vivaciter persentit idem in se, quod in singulis partibus suie) corporis doloris reperitur. Blandiantur igiturd) sibi ipsis yppocrite, quantum velint, 20 excusent se per suum „inperfectum“3), quantum possunt, et maxime sacerdotes, diviciis, gloria et honore „in medio eccle- sie“ 4) exaltati et dilatati, si caritas ista fidelis nuper expressa et spiritus Jhesu zelator ipsis non adest, sunt utique corpus conpactume) Antychristi quasi scuta fusilia, quos spira- 25 culum, id est bonus dei spiritus, nequit pertransire5), sunt meretrix fornicaria sedens super bestiam monstruosam, habens poculum aureum 6), id est decorem totum domus domini Jhesu 7), scripturam videlicet sacram et omnem sapienciam et scienciam et omnem speciem religionis et sanctitatis in sua manu et sua 30 potestate, in suo ministerio et dispensacione, sed „plenum ab- hominacionibus“ suis funestis et „inmundicia suarum fornica- cionum“ s), quia pollutum cor et conscienciamf) 9), et reprobi a) hoc l; Quia nisi haec ed. b) sumus ed. c) suis corr. sui A. d) ergo D I. c) con — sup. lin. ad. A. f) conscientia ed. 35 1) phrasis deo placere saepius in biblia legitur; cf. Eccli. XXX. 24 (pla- cens deo). 2) Cf. Hebr. VI. 4 (participes facti sunt spiritus sancti). 3) de quo v. Psalm. CXXXVIII. 15: „Imperfectum meum viderunt oculi tui.“ 4) Cf. Eccli. XV. 5. 5) Cf. Job XLI. 6—7. 6) Cf. Apoc. XVII. 3—4. 7) Cf. Psalm. XXV. 8. 8) Cf. Apoc. XVII. 4, l. c. 9) Cf. I. Co . VIII. 7 (conscientia .. polluitur).
312 Matthiae de Janoy Regulaë, l. III, tr. 6, c. 66 et 67. 15 discipuli, apostoli, martires, confessores et doctores et omnes alii electi, quotquot deo placuerunt 1). Ex quo eciam quilibet moderni seculi elicere poterit ad sui noticiam, et primum sacerdotes, quo spiritu agitantur, 5 quoniam si ista, que dicta sunt, nobis insint, tunc consolari poterimus, quod sumus discipuli Jhesu Christi et Jhesu spiritum continemus et ab ipso continemur, quodsi hec a) nobis presto insint, maxime sacerdotibus, ne presumamus mala malis nostris addere, adversus veritatem gloriando et dicendo 10 vel estimando, quod simusb) participes spiritus Jhesu Christi 2) aut confitendo nos esse christianos, id est de unitate et ami- cicia ecclesie sanctorum, qui omnes et singuli fervide amaverunt veritatem et iusticiam et omnis iniquitatis et malicie fuerunt perfecti inimici. Nullo modo enim quis ex racione potest estimare, quod membrum vivat in unitate corporis, quod non condolet ei, quod totum corpus patitur, vel quod non vivaciter persentit idem in se, quod in singulis partibus suie) corporis doloris reperitur. Blandiantur igiturd) sibi ipsis yppocrite, quantum velint, 20 excusent se per suum „inperfectum“3), quantum possunt, et maxime sacerdotes, diviciis, gloria et honore „in medio eccle- sie“ 4) exaltati et dilatati, si caritas ista fidelis nuper expressa et spiritus Jhesu zelator ipsis non adest, sunt utique corpus conpactume) Antychristi quasi scuta fusilia, quos spira- 25 culum, id est bonus dei spiritus, nequit pertransire5), sunt meretrix fornicaria sedens super bestiam monstruosam, habens poculum aureum 6), id est decorem totum domus domini Jhesu 7), scripturam videlicet sacram et omnem sapienciam et scienciam et omnem speciem religionis et sanctitatis in sua manu et sua 30 potestate, in suo ministerio et dispensacione, sed „plenum ab- hominacionibus“ suis funestis et „inmundicia suarum fornica- cionum“ s), quia pollutum cor et conscienciamf) 9), et reprobi a) hoc l; Quia nisi haec ed. b) sumus ed. c) suis corr. sui A. d) ergo D I. c) con — sup. lin. ad. A. f) conscientia ed. 35 1) phrasis deo placere saepius in biblia legitur; cf. Eccli. XXX. 24 (pla- cens deo). 2) Cf. Hebr. VI. 4 (participes facti sunt spiritus sancti). 3) de quo v. Psalm. CXXXVIII. 15: „Imperfectum meum viderunt oculi tui.“ 4) Cf. Eccli. XV. 5. 5) Cf. Job XLI. 6—7. 6) Cf. Apoc. XVII. 3—4. 7) Cf. Psalm. XXV. 8. 8) Cf. Apoc. XVII. 4, l. c. 9) Cf. I. Co . VIII. 7 (conscientia .. polluitur).
Strana 313
Sacerdotes — discipuli Christi et sacerdotes — corpus Antichristi. 313 sunt circa fidem 1). Quemadmodum namque omnia munda sunt mundis, sic inquinatis nichil est mundum penes diffinicionem apostoli ad Thymotheum 2). Sed illud est singulare aput dominicos sacerdotes, quod inmundi intrinsece, quanto magis res summe mundicie habenta) pertractare, tanto dampnabilius inmundantur. Et cum alii „parvuli“3) ob infirmitatem suam ex malis ipsorum sacerdotum offenduntur [et[b) a rebus inmundis in se inmundantur, sacer- dotes vero carnales et a spiritu Jhesu exortes ob suam perver- sitatem, ab hiis, que sunt in se bona, deteriorantur et a 10 mundissimis rebus divinis, que contingere non verentur, adhuc amplius insordescunt et a medicina infirmantur et a lumine tenebrantur, quemadmodum scriptum est 4): „Destrues eos ab emundacione“. Et ita nichil ydoneum iam relinquitur yppo- critarum curacioni. Et ideoc) bene superius est per scripturam allegatum, quod pessima plaga [est] carnalium sacerdotum et venenum aspi- dum insanabile 5). Quare merito a veritate ad ipsos dictum est 6): „Amen, dico vobis, meretrices et publicani precedent vos in regnum celorum“, et cetera. 20 Capitulum sexagesimum septimuma). |Clericos incorrigibiles esse confirmatur verbis Hiob de Behe- moth capite penultimo]e). Hoc unum insigne et proprium conmitaturf) clericos car- nales, et primum sacerdotes, quod correccionem execran- 25 turs). Amant enim honorari ab omnibus h) et videtur, quod correccio ipsos dehonestet, vel quod contempnantur ab illis, qui se corigunt. Eciam cum aliorum sint magistri eti) correc- tores dudum habiti, abhominacio ipsis videtur, si ab aliis incre- 24) Incorrigibilitas 1. — Condiciones clericorum carnalium D 1. a) audent ed. b) in A, sed del. c) imo el. d) Cap.m LXVII A c) ita inscr. in ed. f) post corr. A; comitatur ed. in m. duabus manibus. g) execrentur ed. h) hominibus D I. i) om. ed. 30 1) Cf. III. Tim. III. 8. 2) recle Tit. I. 15. 3) vox biblica non rara. 11) Psalm. LXXXVIII. 45: „Destruxisti eum ab emundatione.“ 5) Cf. 35 6) Matth. XXI. 31. Deuter. XXXII. 33, of. supra p. 300.
Sacerdotes — discipuli Christi et sacerdotes — corpus Antichristi. 313 sunt circa fidem 1). Quemadmodum namque omnia munda sunt mundis, sic inquinatis nichil est mundum penes diffinicionem apostoli ad Thymotheum 2). Sed illud est singulare aput dominicos sacerdotes, quod inmundi intrinsece, quanto magis res summe mundicie habenta) pertractare, tanto dampnabilius inmundantur. Et cum alii „parvuli“3) ob infirmitatem suam ex malis ipsorum sacerdotum offenduntur [et[b) a rebus inmundis in se inmundantur, sacer- dotes vero carnales et a spiritu Jhesu exortes ob suam perver- sitatem, ab hiis, que sunt in se bona, deteriorantur et a 10 mundissimis rebus divinis, que contingere non verentur, adhuc amplius insordescunt et a medicina infirmantur et a lumine tenebrantur, quemadmodum scriptum est 4): „Destrues eos ab emundacione“. Et ita nichil ydoneum iam relinquitur yppo- critarum curacioni. Et ideoc) bene superius est per scripturam allegatum, quod pessima plaga [est] carnalium sacerdotum et venenum aspi- dum insanabile 5). Quare merito a veritate ad ipsos dictum est 6): „Amen, dico vobis, meretrices et publicani precedent vos in regnum celorum“, et cetera. 20 Capitulum sexagesimum septimuma). |Clericos incorrigibiles esse confirmatur verbis Hiob de Behe- moth capite penultimo]e). Hoc unum insigne et proprium conmitaturf) clericos car- nales, et primum sacerdotes, quod correccionem execran- 25 turs). Amant enim honorari ab omnibus h) et videtur, quod correccio ipsos dehonestet, vel quod contempnantur ab illis, qui se corigunt. Eciam cum aliorum sint magistri eti) correc- tores dudum habiti, abhominacio ipsis videtur, si ab aliis incre- 24) Incorrigibilitas 1. — Condiciones clericorum carnalium D 1. a) audent ed. b) in A, sed del. c) imo el. d) Cap.m LXVII A c) ita inscr. in ed. f) post corr. A; comitatur ed. in m. duabus manibus. g) execrentur ed. h) hominibus D I. i) om. ed. 30 1) Cf. III. Tim. III. 8. 2) recle Tit. I. 15. 3) vox biblica non rara. 11) Psalm. LXXXVIII. 45: „Destruxisti eum ab emundatione.“ 5) Cf. 35 6) Matth. XXI. 31. Deuter. XXXII. 33, of. supra p. 300.
Strana 314
314 Matthiae de Janov Regulae, l. III, tr. 6, c. 67. 10 pentur, insuper quia se nequaquam congnoscunt et credunt se iustiores ceteris, tum quia in magno statu consistunt, tum quia cum sacris rebus et divinis tota die circumeunt, tum quia ab hominibus reputantur et assuefacti sunt honorari et laudari. Ideo grave est ipsis sub correccione humiliari vel ex ipsa emen- dari. Ad hec quia sapientes se in opinione sua reputant, et ita consuevit eosdem vulgus acclamare, omneque illud, quod ipsis dicitur ab increpantibus eorum pertinaciam, vel eciam omne, quod posset ad dicendum inveniri sive ex racione vel auten- ticis ex scripturis, illa ipsi vel sciunt glozarea) vel infirmare ex scripturis aliis, vel credunt se illis esse superiores suo in- genio, vel esse nimium communia et solum necessaria reservari pro rudi populo, sed non ipsis literatis, qui ante multos annos iam sciverunt [ea] per se, ymmo eciam dormiendo. Et ita sermo 15 correccionis non capit in ipsis profectumb) 1) et omnis auctoritas vel ipsius reprehensio ipsorum viciorum est iam in- veterata apud eosc) et nimia sua consuetudine demolita in tantum, quod quidquid cottidie legant d) ipsimet, allegant et con- tinue audiunt, in nullo iam prorsus renovanture). Sunt magis 20 paratif) primi instare et persequi fideles scriptores, re- prehensores criminum vel predicatores verbi dei, quemadmo- dum in seculis modernis nimium ista est videre [f. 270b]. A nullis equidem dispendium et inpedimenta fideless) magis pa- ciuntur nec non persecuciones capitales, quam a clericis huius 25 [modi] carnalibus, et maxime a sacerdotibus talibus, amicis huius mundi. Non est tamen hoc aput spiritum Jhesuh) Christi sine congrua racione, quia etenim existentes abhominacio in templo Jhesu i) 2) et idcirco vituperium et dampnacionem proinde digni reportare, ipsi tamen nichilominus laudem et honores et vulgi 30 carnalis applausum dulciter sorciuntur, pro voto suo in clero dominantesk), et cum hoc ipsis omnia obediunt et libitis ipso- rum et divina obsecundant sacramenta. 35 26) Nota A alia manu. a) glossare ed. b) in m. A. c) apud eos om. ed. d) legunt ed. c) post corr. A. f) sunt seq. in A, sed. del. s) sup. lin. add. A. h) corr. A. i) domini ed. k) dominantur ed. 1) Cf. Joan. VIII. 37 (sermo meus non capit in vobis). 2) Cf. Daniel. IX. 27 (in templo abominatio desolationis).
314 Matthiae de Janov Regulae, l. III, tr. 6, c. 67. 10 pentur, insuper quia se nequaquam congnoscunt et credunt se iustiores ceteris, tum quia in magno statu consistunt, tum quia cum sacris rebus et divinis tota die circumeunt, tum quia ab hominibus reputantur et assuefacti sunt honorari et laudari. Ideo grave est ipsis sub correccione humiliari vel ex ipsa emen- dari. Ad hec quia sapientes se in opinione sua reputant, et ita consuevit eosdem vulgus acclamare, omneque illud, quod ipsis dicitur ab increpantibus eorum pertinaciam, vel eciam omne, quod posset ad dicendum inveniri sive ex racione vel auten- ticis ex scripturis, illa ipsi vel sciunt glozarea) vel infirmare ex scripturis aliis, vel credunt se illis esse superiores suo in- genio, vel esse nimium communia et solum necessaria reservari pro rudi populo, sed non ipsis literatis, qui ante multos annos iam sciverunt [ea] per se, ymmo eciam dormiendo. Et ita sermo 15 correccionis non capit in ipsis profectumb) 1) et omnis auctoritas vel ipsius reprehensio ipsorum viciorum est iam in- veterata apud eosc) et nimia sua consuetudine demolita in tantum, quod quidquid cottidie legant d) ipsimet, allegant et con- tinue audiunt, in nullo iam prorsus renovanture). Sunt magis 20 paratif) primi instare et persequi fideles scriptores, re- prehensores criminum vel predicatores verbi dei, quemadmo- dum in seculis modernis nimium ista est videre [f. 270b]. A nullis equidem dispendium et inpedimenta fideless) magis pa- ciuntur nec non persecuciones capitales, quam a clericis huius 25 [modi] carnalibus, et maxime a sacerdotibus talibus, amicis huius mundi. Non est tamen hoc aput spiritum Jhesuh) Christi sine congrua racione, quia etenim existentes abhominacio in templo Jhesu i) 2) et idcirco vituperium et dampnacionem proinde digni reportare, ipsi tamen nichilominus laudem et honores et vulgi 30 carnalis applausum dulciter sorciuntur, pro voto suo in clero dominantesk), et cum hoc ipsis omnia obediunt et libitis ipso- rum et divina obsecundant sacramenta. 35 26) Nota A alia manu. a) glossare ed. b) in m. A. c) apud eos om. ed. d) legunt ed. c) post corr. A. f) sunt seq. in A, sed. del. s) sup. lin. add. A. h) corr. A. i) domini ed. k) dominantur ed. 1) Cf. Joan. VIII. 37 (sermo meus non capit in vobis). 2) Cf. Daniel. IX. 27 (in templo abominatio desolationis).
Strana 315
Clericos incorrigibiles esse confirmatur verbis Job. XLI. 17—24. 315 Si igitur quisquam veniens, presertim forte pannosus et in facie pauper et abiectus, vellet facto et verbis eosdem corrigere et abhominaciones in templo esse domini Jhesu Christi ipsos demonstrare, turpitudinem meretricis denudando1), vellet infirmare ipsorum assuetam et antiquatam gloriam et pacem, atque amiciciam, quibus sunt fermentatia), conturbare per suasb) zelantes correcciones et viriles acciones, spiritu beati Helye agitatus, haberent profecto magnam causam irascendi contra talem, dum alias ita facti sunt ad modum Behemoth 2), id est bestie, ut neminem timeant, et ad modum meretricis, 10 cuius frons ita est iam attrita, ut nesciat erusbescere pro suis malefactis 3). Scriptum namque est Job penultimo capitulo multum pro- prie de istis, de quibus fit mencio 4): sversus 171 „Cum appre- henderit eum“, subaudise) yppocritam et sacerdotem quicum- 15 que homod) fideliter eum corrigendo, „gladius subsistere non poterit“, id est verbum Jhesu, quine) ipsum non expungnent, „nequef) hasta“, id est pertinax increpacio, „neque thorax“, id est iusticia ewangelica perfecta. — [v. 18] „Reputabit enim quasi paleas ferrum“, id est veritatems) sacre scripture et iu- 20 dicia dei inflexibilia et dura iam sunt ei levia et quasi in ven- tumb) dissipata, „et quasi lignum putridum es“, id est eloquen- ciami) omnemk) correccionis sue non1) exhorrescit. — lv. 19] „Non fugabit eum vir sagitarius“, id est nullus predicator Christi Jhesu ipsum ad penitenciam poterit conturbare, „in stipulam 25 versi sunt sibi lapides funde“, id est minas et terrores iudicii divini quasi nichil reputabit. — [v. 20] „Quasi stipulam esti- mabit malleum“, id est omne verbum dei parvipenditm), „et deridebit vibrantem hastam“, id est zelum sanctorum doctorum et predicatorum veterum et modernorum, iramn) ipsorum con- 30 tra se et alios peccatores solum convertit [in] derisum. — ſv. 21] 5 13) Nota A alia manu. a) firmati corr. fermentati A. c) subaudi ed. b) personas A. d) om. ed. e) corr. in m. A. 1) nec — nec ed. g) in veritate ed. 1) vento ed. i) eloquentia ed. k) omnium ed. 1) non sup. lin. A. m) parvipendet ed. n) in iram A. 35 1) Cf. Ezech. XVI. 37 (et denudabo ignominiam tuam coram eis et videbunt omnem turpitudinem tuam). 2) Cf. Job. XL. ro. 3) Cf. Jerem. III. 3 (frons mulieris meretricis facta est tibi, noluisti erubescere) et Erech. 1) Job. XLI. 17—2.. III. 7 (attrita fronte).
Clericos incorrigibiles esse confirmatur verbis Job. XLI. 17—24. 315 Si igitur quisquam veniens, presertim forte pannosus et in facie pauper et abiectus, vellet facto et verbis eosdem corrigere et abhominaciones in templo esse domini Jhesu Christi ipsos demonstrare, turpitudinem meretricis denudando1), vellet infirmare ipsorum assuetam et antiquatam gloriam et pacem, atque amiciciam, quibus sunt fermentatia), conturbare per suasb) zelantes correcciones et viriles acciones, spiritu beati Helye agitatus, haberent profecto magnam causam irascendi contra talem, dum alias ita facti sunt ad modum Behemoth 2), id est bestie, ut neminem timeant, et ad modum meretricis, 10 cuius frons ita est iam attrita, ut nesciat erusbescere pro suis malefactis 3). Scriptum namque est Job penultimo capitulo multum pro- prie de istis, de quibus fit mencio 4): sversus 171 „Cum appre- henderit eum“, subaudise) yppocritam et sacerdotem quicum- 15 que homod) fideliter eum corrigendo, „gladius subsistere non poterit“, id est verbum Jhesu, quine) ipsum non expungnent, „nequef) hasta“, id est pertinax increpacio, „neque thorax“, id est iusticia ewangelica perfecta. — [v. 18] „Reputabit enim quasi paleas ferrum“, id est veritatems) sacre scripture et iu- 20 dicia dei inflexibilia et dura iam sunt ei levia et quasi in ven- tumb) dissipata, „et quasi lignum putridum es“, id est eloquen- ciami) omnemk) correccionis sue non1) exhorrescit. — lv. 19] „Non fugabit eum vir sagitarius“, id est nullus predicator Christi Jhesu ipsum ad penitenciam poterit conturbare, „in stipulam 25 versi sunt sibi lapides funde“, id est minas et terrores iudicii divini quasi nichil reputabit. — [v. 20] „Quasi stipulam esti- mabit malleum“, id est omne verbum dei parvipenditm), „et deridebit vibrantem hastam“, id est zelum sanctorum doctorum et predicatorum veterum et modernorum, iramn) ipsorum con- 30 tra se et alios peccatores solum convertit [in] derisum. — ſv. 21] 5 13) Nota A alia manu. a) firmati corr. fermentati A. c) subaudi ed. b) personas A. d) om. ed. e) corr. in m. A. 1) nec — nec ed. g) in veritate ed. 1) vento ed. i) eloquentia ed. k) omnium ed. 1) non sup. lin. A. m) parvipendet ed. n) in iram A. 35 1) Cf. Ezech. XVI. 37 (et denudabo ignominiam tuam coram eis et videbunt omnem turpitudinem tuam). 2) Cf. Job. XL. ro. 3) Cf. Jerem. III. 3 (frons mulieris meretricis facta est tibi, noluisti erubescere) et Erech. 1) Job. XLI. 17—2.. III. 7 (attrita fronte).
Strana 316
316 Matthiae de Janoy Regulac, 1. III, tr. 6, c. 67 et 68. 15 20 25 30 „Sub ipso erunt radii solis“, id est habet in potestate sua om- nem sapienciam et scienciam, que procedunt a domino Jhesu Christo in scripturis, vel propter magnitudinem ingenii naturalis et eloquencie vel propter magnam artem aut propter utrumque 5 simul, „Jet] sternet sibia) aurum quasi lutum“, id est devocionem et caritatem sanctorum, qui ipsum cor rligunt per vitam sanctam vel per verba, nichilb) reputat et contempnit et estimat, quode commune et naturale et commune ac facile est sibi de caritate et devocione multa loqui et disputare. — /v. 22] „Fervescere 10 faciet quasi ollam profundum mare“, id est verbis suis et exemplo suo multos ad amorem mundi christianos communesd) incitabit et per suam gloriam et suum splendorem ciborum et vestium multorum iuvenum concupiscencias conmovebite) ad similia insectandum, vel „profundum mare“ est corf) ipsius yppocrite et carnalis sacerdotis, quod „quasi ollam facit fervescere“, cum continuis fluctibus affeccionum agitatur et am- plius amplius concupiscenciarum fluctus continue intumescunt 1), que omnia libere et quasi licite exequitur et in successu for- tuito ipsorum delectatur. Ideo sequitur in textu: „Et ponet, quasi unguenta cums) buliunt.“ Scit siquidem omnia ista pulchre verbis ornare et ex racione et scripturis colorare1) et con- firmare, puta quod ista oporteat fieri aput prelatos et sacer- dotes, scilicet splendor et magnificencia secularis et corporalis apparatus, et quod i) cum talibus et mundi amore et vita quieta deus optime promereatur 2) et ametur. Et hoc lest] verbum, — quod dictum est: „Et ponet, quasi cum unguenta buliunt.“ Sequitur lv. 23]: „Post eum lucebit semita“, id est in illis om- nibus, scilicet execucione suarum carnalium affeccionum et in amore mundi, diviciarum, deliciarum et honoris, ita se ipsum facete et honeste observabit, precipue aput carnales de simi- libus studiis et affeccionibus, ut omnes in sui presencia et post mortem ipsum bonum et sanctum esse estimabunt et quia eciam omnia facta talium, quasi racione colorata, pro- sperantur aput mundum. Sequitur: „Estimabit abysum quasi 35 a) sternet sibi add. A in m. alia manu. b) om. ed. c) quasi ed. d) commonens ed. e) commonebit . f) corpus ed. 8) sup. lin. A. h) roborare ed. i) et quod ed. 1) Cf. Isaiae LI. 15: „Conturbo mare et intumescunt fluctus eius." 2) Cf. Habr. XIII. 16 (talibus enim hostiis promeretur deus).
316 Matthiae de Janoy Regulac, 1. III, tr. 6, c. 67 et 68. 15 20 25 30 „Sub ipso erunt radii solis“, id est habet in potestate sua om- nem sapienciam et scienciam, que procedunt a domino Jhesu Christo in scripturis, vel propter magnitudinem ingenii naturalis et eloquencie vel propter magnam artem aut propter utrumque 5 simul, „Jet] sternet sibia) aurum quasi lutum“, id est devocionem et caritatem sanctorum, qui ipsum cor rligunt per vitam sanctam vel per verba, nichilb) reputat et contempnit et estimat, quode commune et naturale et commune ac facile est sibi de caritate et devocione multa loqui et disputare. — /v. 22] „Fervescere 10 faciet quasi ollam profundum mare“, id est verbis suis et exemplo suo multos ad amorem mundi christianos communesd) incitabit et per suam gloriam et suum splendorem ciborum et vestium multorum iuvenum concupiscencias conmovebite) ad similia insectandum, vel „profundum mare“ est corf) ipsius yppocrite et carnalis sacerdotis, quod „quasi ollam facit fervescere“, cum continuis fluctibus affeccionum agitatur et am- plius amplius concupiscenciarum fluctus continue intumescunt 1), que omnia libere et quasi licite exequitur et in successu for- tuito ipsorum delectatur. Ideo sequitur in textu: „Et ponet, quasi unguenta cums) buliunt.“ Scit siquidem omnia ista pulchre verbis ornare et ex racione et scripturis colorare1) et con- firmare, puta quod ista oporteat fieri aput prelatos et sacer- dotes, scilicet splendor et magnificencia secularis et corporalis apparatus, et quod i) cum talibus et mundi amore et vita quieta deus optime promereatur 2) et ametur. Et hoc lest] verbum, — quod dictum est: „Et ponet, quasi cum unguenta buliunt.“ Sequitur lv. 23]: „Post eum lucebit semita“, id est in illis om- nibus, scilicet execucione suarum carnalium affeccionum et in amore mundi, diviciarum, deliciarum et honoris, ita se ipsum facete et honeste observabit, precipue aput carnales de simi- libus studiis et affeccionibus, ut omnes in sui presencia et post mortem ipsum bonum et sanctum esse estimabunt et quia eciam omnia facta talium, quasi racione colorata, pro- sperantur aput mundum. Sequitur: „Estimabit abysum quasi 35 a) sternet sibi add. A in m. alia manu. b) om. ed. c) quasi ed. d) commonens ed. e) commonebit . f) corpus ed. 8) sup. lin. A. h) roborare ed. i) et quod ed. 1) Cf. Isaiae LI. 15: „Conturbo mare et intumescunt fluctus eius." 2) Cf. Habr. XIII. 16 (talibus enim hostiis promeretur deus).
Strana 317
Explicatur Job. XLI. 17—24 de sacerdotibus incorrigibilibus. 317 senescentem“, id est mortem et iudicia dei et gehennam et similia ex nimio usu legendi et audiendi non timebit, sed quasi quid commune et quemdam rumorem nimium usita- tum reputabit. — /v. 24] „Non est potestas super terram, que conparetur ei“, id est yppocrita neminem reputat super terram, cui vellet humiliari et [ab eo] emendari, quia omnia [f. 271a], que sunt a deo tradita ad salutem et terrorem super terram, sunt sibi, ut dictum est, iam nimis usitata et inveterata, ex quibus non movetur ad timorem et correccionem, quia, licet ea ex parte credat, tamen quia habet fidem mortuam et spem fictam, per ipsaa) non terretur. Non timet enim yppocrita eternam dampnacionem non ex caritate perfecta, ut est videre in electis, que forasb) mittit timorem 1), sed ex obduracione cordis et ex cecitate animi vel contemptu, sicut scriptum est 2): „Inpius, cum in profundum malorum venerit, contempnit.“ Et omnia secu- 15 laria, ut est potestas vel auctoritas militans, vel sunt sibi subiecta vel omnino inpertinencia et talia, que non debet, nec habet necesse ) extimescered), tamquam sue correccionie) in- digna et aliena. Et ideo sequitur: „Qui factus est, ut neminem timeret“, quoniamf) dominum Jhesum yppocrita non valde timet 20 propter suam cecitatem et propter hoc, quod credit [se] bene stare, et homines non timet, quia ipsorum amicus studet esse et8) omnibus conplacere. — Sequitur 3): 10 Capitulum sexagesimum octavumb). |Continuatio explicationis verborum Hiob, cii additur enarratio 25 loci 2. Thessal. 2. „Extollitur supra omne, quod dicitur deus“7i). /v. 25) „Omne sublime videt“, id est approbat omnia magna facta, sive subtilia, sive forcia sint, sive strennua, et ipse iudicare habet et regere atque promovere. Christianus enim, qui est amator diviciarum, honorum et glorie in hoc mundo, 30 a) per ipsam ed. b) foris corr. foras A. c) om. cd. d) pri- mum e sup. lin. 4. e) sua correctione ed. f) quemadmodum ed. i) ita inscr. 2) in corr. et A. h) Cap.m LXVIIIm A in m. duabus manibus. in cd. 1) Cf. I. Joan. IV. 18: „Timor non est in charitate, sed perfecta cha- 35 2) Proverh. XVIII. 3. 3) Joh XII. 25. ritas foras mittit timorem.“
Explicatur Job. XLI. 17—24 de sacerdotibus incorrigibilibus. 317 senescentem“, id est mortem et iudicia dei et gehennam et similia ex nimio usu legendi et audiendi non timebit, sed quasi quid commune et quemdam rumorem nimium usita- tum reputabit. — /v. 24] „Non est potestas super terram, que conparetur ei“, id est yppocrita neminem reputat super terram, cui vellet humiliari et [ab eo] emendari, quia omnia [f. 271a], que sunt a deo tradita ad salutem et terrorem super terram, sunt sibi, ut dictum est, iam nimis usitata et inveterata, ex quibus non movetur ad timorem et correccionem, quia, licet ea ex parte credat, tamen quia habet fidem mortuam et spem fictam, per ipsaa) non terretur. Non timet enim yppocrita eternam dampnacionem non ex caritate perfecta, ut est videre in electis, que forasb) mittit timorem 1), sed ex obduracione cordis et ex cecitate animi vel contemptu, sicut scriptum est 2): „Inpius, cum in profundum malorum venerit, contempnit.“ Et omnia secu- 15 laria, ut est potestas vel auctoritas militans, vel sunt sibi subiecta vel omnino inpertinencia et talia, que non debet, nec habet necesse ) extimescered), tamquam sue correccionie) in- digna et aliena. Et ideo sequitur: „Qui factus est, ut neminem timeret“, quoniamf) dominum Jhesum yppocrita non valde timet 20 propter suam cecitatem et propter hoc, quod credit [se] bene stare, et homines non timet, quia ipsorum amicus studet esse et8) omnibus conplacere. — Sequitur 3): 10 Capitulum sexagesimum octavumb). |Continuatio explicationis verborum Hiob, cii additur enarratio 25 loci 2. Thessal. 2. „Extollitur supra omne, quod dicitur deus“7i). /v. 25) „Omne sublime videt“, id est approbat omnia magna facta, sive subtilia, sive forcia sint, sive strennua, et ipse iudicare habet et regere atque promovere. Christianus enim, qui est amator diviciarum, honorum et glorie in hoc mundo, 30 a) per ipsam ed. b) foris corr. foras A. c) om. cd. d) pri- mum e sup. lin. 4. e) sua correctione ed. f) quemadmodum ed. i) ita inscr. 2) in corr. et A. h) Cap.m LXVIIIm A in m. duabus manibus. in cd. 1) Cf. I. Joan. IV. 18: „Timor non est in charitate, sed perfecta cha- 35 2) Proverh. XVIII. 3. 3) Joh XII. 25. ritas foras mittit timorem.“
Strana 318
318 Matthiae de Janoy Regulae, 1. 111, tr. 6, c. 68. 25 et maxime sacerdos yppocrita, omne illud, quod est magni- ficum, gloriosum, pulchrum et omne honorabile et secundum faciem apparens in sciencia, in eloquencia, in speciebus sancti- tatis, et omne, quod est acceptabile hominibus huius mundi, 5 illud ipse acceptat et expedit, promovet et conmendat. Illud autem, quod est facile, humile et abiectum, con- tempnit, ut est non subtile, non eloquens, non vestitum splendide, non dives et inpotens, et non estimat virtutem ali- quam esse ibi. Quodsi quas virtutes viderit a talibus fieri a 10 personis, vel audierit sub statu plebeio, vel alias vilitatis secun- dum mundum et humilitatis, modica reputat et magis paratus est talibus detrahere, quam imitari. Sequitur 1): „Ipse est rex super universos filios superbie“, id est maior est superbia talis yppocrite et excellit 15 omnem superbiam secularem, velb) superbia iniquorum sacerdotum excedit omnem superbiam de mundoc), id est d superbiam omnium in hoc seculo hominum superborum, et hoc ex multis causis. Primo, quia debet ipsis inesse maxima hu- militas, cum ergo oppositum ipsius, eciam est maximum. Se- 20 cundo, quia, quanto propinquiores Christo Jhesu deum con- tempnunt, tanto maior ipsorum est contemptus et per conse- quens superbia. Unde 2): „Si inimicus meus maledixisset michi, sustinuissem utiquel“, et cetera. Sequitur 3): „Tu vero unanimis meus.“ Tercio, quanto quis maiora [bona] accipit a Christo Jhesu et contempnit, maior est eiuse) superbia. Unde Ysaie I° 4): „Fi- lios enutrivi et exaltavi. Ipsi vero spreverunt me. Cognovit bos possessorem suum et asinus presepe domini suit). Israel autem me non congnovit et populus meus non intellexit“, id est noluit congnoscere me, dominum suum, ob superbiam, ut 30 esset gratus et humiliter subiectus. Quarto, quanto magis sciunt veritatem, et virtutem Jhesu crucifixi et negligunt vel contempnunt, tanto maior est ipsorum contemptus et per con- sequens superbia. Quinto, quanto ex maioribus bonis et ma- gis divinis sacerdotes superbiunt et placent sibi ipsis, tanto 35 maior est ipsorum superbia. Sed maxima sunt bona simpli- a) videri ed. b) et D1. c) corr. A; de m., i. e. s. om. D I. d) imo ed. e) om. D 1. f) om. cd. 1) Job. XLI. 25. 2) Psalm. LIV. 13. 3) Psalm. LIV. 14. 4) Isaiae I. 2—3.
318 Matthiae de Janoy Regulae, 1. 111, tr. 6, c. 68. 25 et maxime sacerdos yppocrita, omne illud, quod est magni- ficum, gloriosum, pulchrum et omne honorabile et secundum faciem apparens in sciencia, in eloquencia, in speciebus sancti- tatis, et omne, quod est acceptabile hominibus huius mundi, 5 illud ipse acceptat et expedit, promovet et conmendat. Illud autem, quod est facile, humile et abiectum, con- tempnit, ut est non subtile, non eloquens, non vestitum splendide, non dives et inpotens, et non estimat virtutem ali- quam esse ibi. Quodsi quas virtutes viderit a talibus fieri a 10 personis, vel audierit sub statu plebeio, vel alias vilitatis secun- dum mundum et humilitatis, modica reputat et magis paratus est talibus detrahere, quam imitari. Sequitur 1): „Ipse est rex super universos filios superbie“, id est maior est superbia talis yppocrite et excellit 15 omnem superbiam secularem, velb) superbia iniquorum sacerdotum excedit omnem superbiam de mundoc), id est d superbiam omnium in hoc seculo hominum superborum, et hoc ex multis causis. Primo, quia debet ipsis inesse maxima hu- militas, cum ergo oppositum ipsius, eciam est maximum. Se- 20 cundo, quia, quanto propinquiores Christo Jhesu deum con- tempnunt, tanto maior ipsorum est contemptus et per conse- quens superbia. Unde 2): „Si inimicus meus maledixisset michi, sustinuissem utiquel“, et cetera. Sequitur 3): „Tu vero unanimis meus.“ Tercio, quanto quis maiora [bona] accipit a Christo Jhesu et contempnit, maior est eiuse) superbia. Unde Ysaie I° 4): „Fi- lios enutrivi et exaltavi. Ipsi vero spreverunt me. Cognovit bos possessorem suum et asinus presepe domini suit). Israel autem me non congnovit et populus meus non intellexit“, id est noluit congnoscere me, dominum suum, ob superbiam, ut 30 esset gratus et humiliter subiectus. Quarto, quanto magis sciunt veritatem, et virtutem Jhesu crucifixi et negligunt vel contempnunt, tanto maior est ipsorum contemptus et per con- sequens superbia. Quinto, quanto ex maioribus bonis et ma- gis divinis sacerdotes superbiunt et placent sibi ipsis, tanto 35 maior est ipsorum superbia. Sed maxima sunt bona simpli- a) videri ed. b) et D1. c) corr. A; de m., i. e. s. om. D I. d) imo ed. e) om. D 1. f) om. cd. 1) Job. XLI. 25. 2) Psalm. LIV. 13. 3) Psalm. LIV. 14. 4) Isaiae I. 2—3.
Strana 319
Explicatur Job. XLI. 25 de superbia hypocritarum. 319 citer et divina, in quibus carnales sacerdotes sunt superbi. Ergo, et cetera. Superbiunt namque mali ex rebus divinis, scilicet ex pote- state et auctoritate divina et honore, qui fit proptera) statum, et superbiunt ex rebus humanis, quia ex sciencia, eloquencia et di- viciis et genealogia et gloria seculari; propterea magis proprie filius iniquitatis 1) dictus est se extollereb) in sacerdotibus et clericis super omne, quod diciture) deus aut quod colitur 2), quam in aliis christianis, quia magis de ipsis") verum est mistice illud verbum, si sunt et dum sunt filii iniquitatis. Extolluntur 1c namque huius modi „super omne, quod dicitur deus“, id est super omnem sapienciam et scienciam, cui president et quam] habent in potestate, et „super omne, quod collitur deus“, id est super omnem virtutem animi, qua collitur deus, quam habe[njt in ecclesia dei dirigere. Vel iterum extollitur sacerdos 15 super omne, quod dicitur deus, id est super omnem scriptu- ram divinam, (1) vel quia ex ipsae) superbit vel contra ipsam, et hoc] quoad theologos; (2) vel quia sua propria et man- data hominum et doctrinas in tantum extollit, quod equiparat ea] verbo divino, quod dicitur deus, et mandatis dei tremendi, 20 cum iam amplius vulgus clericorum timeat et tremat mandata hominum, quam mandata Jhesu crucifixi et de [eis] multof) notabilius facit sibi conscienciam et pavorem; (3) vel quod timent deum magis mandato hominum, quam timeant deum mandato dei, et licet in vulgo et ins) inperfectis sit istud to- 25 lerabile, tamen in sacerdotibus, et qui iam deberent esse per- fecti, est abhominabile et argumentum solum sensus carnalis et puerorum adhuc, qui necesse habent, quod a matribus [f. 271b] panniculis in sinu ipsarum involvantur, in federeh) contractentur, qui per se non valent in ullo se regere vel sibi 30 proficere, et ut triticum adhuc in segete et valde inmaturum, quod necesse habet, ut a matre communi, natura scilicet, pal- leisi) circumdetur et diligenter involvatur et servetur sic in 10) Nota A alia manu. d) a) propter corr. per A. b) ras. praccedit in A. c) om. cd. (sic). 35 illis ed. e) ipsi; A, D I et ed. f) de multo A et ed. s) om. edl. b) federe A et ed. i) patris ed. 1) Cf. Psalm. LXXXVIII. 23. 2) Cf. II. Thess. II. 4.
Explicatur Job. XLI. 25 de superbia hypocritarum. 319 citer et divina, in quibus carnales sacerdotes sunt superbi. Ergo, et cetera. Superbiunt namque mali ex rebus divinis, scilicet ex pote- state et auctoritate divina et honore, qui fit proptera) statum, et superbiunt ex rebus humanis, quia ex sciencia, eloquencia et di- viciis et genealogia et gloria seculari; propterea magis proprie filius iniquitatis 1) dictus est se extollereb) in sacerdotibus et clericis super omne, quod diciture) deus aut quod colitur 2), quam in aliis christianis, quia magis de ipsis") verum est mistice illud verbum, si sunt et dum sunt filii iniquitatis. Extolluntur 1c namque huius modi „super omne, quod dicitur deus“, id est super omnem sapienciam et scienciam, cui president et quam] habent in potestate, et „super omne, quod collitur deus“, id est super omnem virtutem animi, qua collitur deus, quam habe[njt in ecclesia dei dirigere. Vel iterum extollitur sacerdos 15 super omne, quod dicitur deus, id est super omnem scriptu- ram divinam, (1) vel quia ex ipsae) superbit vel contra ipsam, et hoc] quoad theologos; (2) vel quia sua propria et man- data hominum et doctrinas in tantum extollit, quod equiparat ea] verbo divino, quod dicitur deus, et mandatis dei tremendi, 20 cum iam amplius vulgus clericorum timeat et tremat mandata hominum, quam mandata Jhesu crucifixi et de [eis] multof) notabilius facit sibi conscienciam et pavorem; (3) vel quod timent deum magis mandato hominum, quam timeant deum mandato dei, et licet in vulgo et ins) inperfectis sit istud to- 25 lerabile, tamen in sacerdotibus, et qui iam deberent esse per- fecti, est abhominabile et argumentum solum sensus carnalis et puerorum adhuc, qui necesse habent, quod a matribus [f. 271b] panniculis in sinu ipsarum involvantur, in federeh) contractentur, qui per se non valent in ullo se regere vel sibi 30 proficere, et ut triticum adhuc in segete et valde inmaturum, quod necesse habet, ut a matre communi, natura scilicet, pal- leisi) circumdetur et diligenter involvatur et servetur sic in 10) Nota A alia manu. d) a) propter corr. per A. b) ras. praccedit in A. c) om. cd. (sic). 35 illis ed. e) ipsi; A, D I et ed. f) de multo A et ed. s) om. edl. b) federe A et ed. i) patris ed. 1) Cf. Psalm. LXXXVIII. 23. 2) Cf. II. Thess. II. 4.
Strana 320
320 Matthiae de Janov Regulae, l. 111, tr. 6, c. 68 et 69. 10 paleis, donec sit maturatum ad plenum, et tunc palee sunt grano tritici maturato omnino superflue et inutiles. Sicut igitur turpe videretur, si hominem iam virum mater vellet adhuc pan- niculis involvere et contrectans in suo gremio inperiose con- stringere virum, qui habet eciam suos pueros et habet non solum potestatem sui ipsius, sed eciam aliorum, sic turpe et abhominacio est sacerdotibus timere et constringia) in consciencia hominum magis quam mandatis Christi Jhesu crucifixi, vel ad- huc timere deum mandato hominumb). [1] Exaltari igitur supra omne, quod dicitur deus 1), est suas doctrinas et mandata equiparare vel magis precipere et autenticare, quam scripturas divinas, et hoc quoad iuristase), vel illa in sua potestate habere et dispensacione et ex ipsis sibi ipsi placered). Et extolli supra omne, quod colliture) deus, est 15 presidere super omnem speciem sanctitatis et religionis et vir- tutis vel fidei, spei et caritatis et habere talium dispensandi potestatem et regendi et ex illis sibi ipsi conplacere et superbire, quod necesse est cuilibet contingere spiritum Jhesu non habenti. — [2] Vel extolli filium iniquitatis supra omne, quod [dicitur 20 deus, est habere omnis veritatis et doctrinef) catholice et fidei christiane inperium et auctoritatem et de hoc superbire. Et super omne, quod colfljitur [deus], habere auctoritatem et di- spensacionem omnium sacramentorum in dei ecclesia et gra- ciarum, similiter et propter hoc in superbiam elevari. — [3] Vel 25 extolli super omne, quod dicitur deus aut quod col[ljitur, est habere auctoritatem et inperium in ecclesia dei super pote- statem regalem, que dicitur potestas dei, — omnis namque potestas secundum apostolum a domino deo est2), — et super potestatem sacerdotalem, que col 1jitur et veneratur potestas dei 30 vel ipsa est spiritus sanctus inmediate tenens ipsam in sacerdote. Habere itaques) super ista plenam potestatem et inperium et per hoc dominari in clero et sibi conplacere et ex hoc su- perbire est filium iniquitatis extolli super omne, quod est deus 10) Quid sit extolli super omne, quod dicitur deus aut quod colitur deus 35 D 1. ad calc. fol. infer. a) constringere ed. b) magis quam mandatis Christi seq. in A, sed del. c) corr. A. d) et extolli seq. in A, sed del.; conplacere D 1. c) dici 8) in m. A. tur ed. f) virtutis et d. D I; et doctrine om. ed. (sic). 1) Cf. II. Thess. II. 4, l. c. 2) Cf. Rom. XIII. I: „Non est enim 40 potestas nisi a deo.“
320 Matthiae de Janov Regulae, l. 111, tr. 6, c. 68 et 69. 10 paleis, donec sit maturatum ad plenum, et tunc palee sunt grano tritici maturato omnino superflue et inutiles. Sicut igitur turpe videretur, si hominem iam virum mater vellet adhuc pan- niculis involvere et contrectans in suo gremio inperiose con- stringere virum, qui habet eciam suos pueros et habet non solum potestatem sui ipsius, sed eciam aliorum, sic turpe et abhominacio est sacerdotibus timere et constringia) in consciencia hominum magis quam mandatis Christi Jhesu crucifixi, vel ad- huc timere deum mandato hominumb). [1] Exaltari igitur supra omne, quod dicitur deus 1), est suas doctrinas et mandata equiparare vel magis precipere et autenticare, quam scripturas divinas, et hoc quoad iuristase), vel illa in sua potestate habere et dispensacione et ex ipsis sibi ipsi placered). Et extolli supra omne, quod colliture) deus, est 15 presidere super omnem speciem sanctitatis et religionis et vir- tutis vel fidei, spei et caritatis et habere talium dispensandi potestatem et regendi et ex illis sibi ipsi conplacere et superbire, quod necesse est cuilibet contingere spiritum Jhesu non habenti. — [2] Vel extolli filium iniquitatis supra omne, quod [dicitur 20 deus, est habere omnis veritatis et doctrinef) catholice et fidei christiane inperium et auctoritatem et de hoc superbire. Et super omne, quod colfljitur [deus], habere auctoritatem et di- spensacionem omnium sacramentorum in dei ecclesia et gra- ciarum, similiter et propter hoc in superbiam elevari. — [3] Vel 25 extolli super omne, quod dicitur deus aut quod col[ljitur, est habere auctoritatem et inperium in ecclesia dei super pote- statem regalem, que dicitur potestas dei, — omnis namque potestas secundum apostolum a domino deo est2), — et super potestatem sacerdotalem, que col 1jitur et veneratur potestas dei 30 vel ipsa est spiritus sanctus inmediate tenens ipsam in sacerdote. Habere itaques) super ista plenam potestatem et inperium et per hoc dominari in clero et sibi conplacere et ex hoc su- perbire est filium iniquitatis extolli super omne, quod est deus 10) Quid sit extolli super omne, quod dicitur deus aut quod colitur deus 35 D 1. ad calc. fol. infer. a) constringere ed. b) magis quam mandatis Christi seq. in A, sed del. c) corr. A. d) et extolli seq. in A, sed del.; conplacere D 1. c) dici 8) in m. A. tur ed. f) virtutis et d. D I; et doctrine om. ed. (sic). 1) Cf. II. Thess. II. 4, l. c. 2) Cf. Rom. XIII. I: „Non est enim 40 potestas nisi a deo.“
Strana 321
Explicatur II. Thess. II. 4. de superbia Antichristi. Protestatio auctoris. 321 aut quod col[I itur, et quilibet in suo gradu secundum maius et minus: unde ille, qui in ecclesia maximum gradum ex illis su- perbie attigit et maxime illis abusus ad suam superbiam et per hoc spiritui sancto contumeliam fecit et iacturam ecclesie ca- tholice sacrosancte, ille est maximus filius iniquitatis et ipse est maximus Antychristus verbo et facto. 5 Capitulum sexagesimum nonuma). (Quo animo haec scribantur ab authore, nimirum ut tempus illuminationis et manifestationis Antichristi cognoscatur. Quo- modo etiam impugnandus sit et feriendus Antichristus, doceturb). 10 Nemini tamen, hec loquens, intendo dicere vel facere vitu- perium aut iniuriam, sed Sathanam velatum per veri- tatem domini Jhesu revelare et pessimum per spiritum oris Jhesu destruere 1) et denudare. "Qui est principium viarum dei et, qui fecit eum, ipse applicat gladium [eius]. Huic mon- tes herbas ferunt, omnes e) bestie agri ludunt ibi“2). Qui habet spiritum Jhesu, applicabit hec per singula spiritui huius mundi vel spirituid) Antychristi, existenti in carnalibus sacerdotibus aut in maximo carnali sacerdote. „Sub 3) umbra dormit in se- creto calamie) [et] in locis humentibus f). Protegunt umbre um- 20 bram eius, circumda[bunt eum salices torrentis. [Ecce], absor- bebit flumen et non mirabitur, [et] habet fiduciam, quod Yor- danis influat in os eius“, et cetera, que sequuntur. Confiteor tamen hic et cuilibet audienti vel legenti, quod non est mea „colluctacio hic adversus carnem et sanguinem, 25 sed adversus principes et potestates, adversus mundi rectores tenebrarum harum, contra spiritualia nequicie in celestibus“4) Nec enim hic noto vel volo notari aliquas personas de mundo, sed in generali meus sermo orditur et decurrit, pro- uts) hoc vult spiritus Jhesu et semper voluit in generali mo- 30 11) Nota totum bene A. — Quid sit extolli super omne, quod dicitur deus aut quod colitur D 1 ad calc. fol. inf. 15 a) Cap.m LXIX A in m. duabus manibus. b) ita inscr. in ed. c) omnes — huius mundi om. ed. d) spiritum (sic) ed. e) thalami ed. f) humantibus ed. 8) prout D 1 et ed.; propter A. 35 1) Cf. II. Thess. II. 8: „Et tunc revelabitur ille iniquus, quem dominus 2) Cf. Job. XL. 14—15. 3) Cf. Job. Jhesus interficiet spiritu oris sui.“ XL. 16—18. 4) Cf. Ephes. VI. I2. KYBAL: M. de Ianov Regulae, IV. 21
Explicatur II. Thess. II. 4. de superbia Antichristi. Protestatio auctoris. 321 aut quod col[I itur, et quilibet in suo gradu secundum maius et minus: unde ille, qui in ecclesia maximum gradum ex illis su- perbie attigit et maxime illis abusus ad suam superbiam et per hoc spiritui sancto contumeliam fecit et iacturam ecclesie ca- tholice sacrosancte, ille est maximus filius iniquitatis et ipse est maximus Antychristus verbo et facto. 5 Capitulum sexagesimum nonuma). (Quo animo haec scribantur ab authore, nimirum ut tempus illuminationis et manifestationis Antichristi cognoscatur. Quo- modo etiam impugnandus sit et feriendus Antichristus, doceturb). 10 Nemini tamen, hec loquens, intendo dicere vel facere vitu- perium aut iniuriam, sed Sathanam velatum per veri- tatem domini Jhesu revelare et pessimum per spiritum oris Jhesu destruere 1) et denudare. "Qui est principium viarum dei et, qui fecit eum, ipse applicat gladium [eius]. Huic mon- tes herbas ferunt, omnes e) bestie agri ludunt ibi“2). Qui habet spiritum Jhesu, applicabit hec per singula spiritui huius mundi vel spirituid) Antychristi, existenti in carnalibus sacerdotibus aut in maximo carnali sacerdote. „Sub 3) umbra dormit in se- creto calamie) [et] in locis humentibus f). Protegunt umbre um- 20 bram eius, circumda[bunt eum salices torrentis. [Ecce], absor- bebit flumen et non mirabitur, [et] habet fiduciam, quod Yor- danis influat in os eius“, et cetera, que sequuntur. Confiteor tamen hic et cuilibet audienti vel legenti, quod non est mea „colluctacio hic adversus carnem et sanguinem, 25 sed adversus principes et potestates, adversus mundi rectores tenebrarum harum, contra spiritualia nequicie in celestibus“4) Nec enim hic noto vel volo notari aliquas personas de mundo, sed in generali meus sermo orditur et decurrit, pro- uts) hoc vult spiritus Jhesu et semper voluit in generali mo- 30 11) Nota totum bene A. — Quid sit extolli super omne, quod dicitur deus aut quod colitur D 1 ad calc. fol. inf. 15 a) Cap.m LXIX A in m. duabus manibus. b) ita inscr. in ed. c) omnes — huius mundi om. ed. d) spiritum (sic) ed. e) thalami ed. f) humantibus ed. 8) prout D 1 et ed.; propter A. 35 1) Cf. II. Thess. II. 8: „Et tunc revelabitur ille iniquus, quem dominus 2) Cf. Job. XL. 14—15. 3) Cf. Job. Jhesus interficiet spiritu oris sui.“ XL. 16—18. 4) Cf. Ephes. VI. I2. KYBAL: M. de Ianov Regulae, IV. 21
Strana 322
322 Matthiae de Janov Regulae, 1. III. tr. 6, c. 69. rum descripcionea), ut persone vel nesciantur, sed iudicio di- vino et ipsius presciencie relinquantur, vel si persone eciam reve- lantur, peccatores eodemb) nequaquam prodantur in publico, nisi forma consueta et iudiciaria seu ewangelica observata, nisi forte ex singulari mandato et auctoritate divina, sicut visum est fieri in prophetis 1). Currente vero generali influxu illumi- nacionum divinarum utendum est solum via communi. Et quemadmodum tempora et distinccionem ipsorum per signa manifeste expressa pro nostro iudicio a scripturis in con- 10 fuso et communi nosse possumus et scire debemus, et veritas, ignoranciam ac inadvertenciame) ipsorum videns, increpabat ipsos, dicens2): „Facto vespere dicitis: Serenum erit, rubicun- dum enim est celum. Et mane: Hodie tempestas, rutilat enim triste celum. Faciem ergo celi diiudicare nostis, signa autem 15 temporum non potestis scire?“, — tamen tempora ad plenum et momenta singularia congnoscere non est datum hominibus et dominusd) prohibuit suos discipulos talia indagari 3), similiter est dicendum hice) de qualitate morum et de iudiciis hominum, quia, licet sit datum a spiritu Jhesu multa de [f. 272a] talibus congnoscere ex scripturis vel ex illuminacione singulari, tamen singulares persone talibus criminibus obnoxie et specialiter) persona magni illius Antychristi usque modo non videtur esse expressas) vel revelata ex scripturis, sed tantum familiares ipsius proprietates et malicie et suorum membrorum nimis 25 multorum, sibi omnino similium in malicie qualitate, ut in generali dyabolus debelletur et vicia expugnentur, quanto magis possunt, proprie et distincte ipsa tangendo et occulta dedecoris 4) detegendo et, ut argutus sagittarius, quanto propinquius tangendo et spiritum vulnerando superbum 5) dis- pergendoque ad aereas potestates. Sic tamen ista subtiliter et 5 20 30 a) more discipulorum (sic) ed. b) alia manu textui insertum in A; se- quens prodantur corr. A. c) pro ignorancia ac inadvertencia A. d) di- cens ed. e) hoc ed. f) de seq. in A. g) expressum vel revelatum A et ed. 1) Cf. ex. gr. Isaiae LVIII. I: „Clama, ne cesses, quasi tuba exalta 35 vocem tuam et annuntia populo meo scelera eorum et domui Jacob peccata eorum.“ Ezech. XXXIII. 7: „Et tu, fili hominis, speculatorem dedi te domui Israel. Audiens ergo ex ore meo sermonem, annuntiabis eis ex me.“ 2) Matth. XVI. 2—4. 3) Cf. Ach. I. 7: „Dixit autem eis: Non est vestrum nosse tempora vel momenta, quae pater posuit in sua potestate.“ 4) Cf. 40 II. Cor. IV. 2 (occulta dedecoris). 5) Cf. Isaiae LI. 9: „Numquid non tu ?" percussisti superbum, vulnerasti draconem
322 Matthiae de Janov Regulae, 1. III. tr. 6, c. 69. rum descripcionea), ut persone vel nesciantur, sed iudicio di- vino et ipsius presciencie relinquantur, vel si persone eciam reve- lantur, peccatores eodemb) nequaquam prodantur in publico, nisi forma consueta et iudiciaria seu ewangelica observata, nisi forte ex singulari mandato et auctoritate divina, sicut visum est fieri in prophetis 1). Currente vero generali influxu illumi- nacionum divinarum utendum est solum via communi. Et quemadmodum tempora et distinccionem ipsorum per signa manifeste expressa pro nostro iudicio a scripturis in con- 10 fuso et communi nosse possumus et scire debemus, et veritas, ignoranciam ac inadvertenciame) ipsorum videns, increpabat ipsos, dicens2): „Facto vespere dicitis: Serenum erit, rubicun- dum enim est celum. Et mane: Hodie tempestas, rutilat enim triste celum. Faciem ergo celi diiudicare nostis, signa autem 15 temporum non potestis scire?“, — tamen tempora ad plenum et momenta singularia congnoscere non est datum hominibus et dominusd) prohibuit suos discipulos talia indagari 3), similiter est dicendum hice) de qualitate morum et de iudiciis hominum, quia, licet sit datum a spiritu Jhesu multa de [f. 272a] talibus congnoscere ex scripturis vel ex illuminacione singulari, tamen singulares persone talibus criminibus obnoxie et specialiter) persona magni illius Antychristi usque modo non videtur esse expressas) vel revelata ex scripturis, sed tantum familiares ipsius proprietates et malicie et suorum membrorum nimis 25 multorum, sibi omnino similium in malicie qualitate, ut in generali dyabolus debelletur et vicia expugnentur, quanto magis possunt, proprie et distincte ipsa tangendo et occulta dedecoris 4) detegendo et, ut argutus sagittarius, quanto propinquius tangendo et spiritum vulnerando superbum 5) dis- pergendoque ad aereas potestates. Sic tamen ista subtiliter et 5 20 30 a) more discipulorum (sic) ed. b) alia manu textui insertum in A; se- quens prodantur corr. A. c) pro ignorancia ac inadvertencia A. d) di- cens ed. e) hoc ed. f) de seq. in A. g) expressum vel revelatum A et ed. 1) Cf. ex. gr. Isaiae LVIII. I: „Clama, ne cesses, quasi tuba exalta 35 vocem tuam et annuntia populo meo scelera eorum et domui Jacob peccata eorum.“ Ezech. XXXIII. 7: „Et tu, fili hominis, speculatorem dedi te domui Israel. Audiens ergo ex ore meo sermonem, annuntiabis eis ex me.“ 2) Matth. XVI. 2—4. 3) Cf. Ach. I. 7: „Dixit autem eis: Non est vestrum nosse tempora vel momenta, quae pater posuit in sua potestate.“ 4) Cf. 40 II. Cor. IV. 2 (occulta dedecoris). 5) Cf. Isaiae LI. 9: „Numquid non tu ?" percussisti superbum, vulnerasti draconem
Strana 323
Quomodo revelandus et occidendus sit Antichristus. 323 discrete fieri studeantur, quod sic dyabolus vulneretur, ut, quanto fieri potest, amplius homines vulnerari timeantur et cave- antur, et quanto magis fieri poterit, maligni spiritus 1) destru- antur ex et in carnea) et sanguineb), [et] sice), quanto magis fieri poterit, parcatur carni et sanguini. Sicqued) est sanctis predicatoribus et scriptoribus sum- mopere satagendum, ut filius perdicionis 2) et spiritus Anty- christi reveletur et occidatur per spiritum Jhesu Christi, sic tamen, ut, quanto magis est possibile, caroe) et sanguis salventur christianorum redemptorum a domino Jhesu 10 Christo. Non enim frustra neque sine maxima racione ab apo- stolo dictum existit3): „Quem dominus, inquit, Jhesus occidet spiritu oris sui.“ Non enim caro occiditur a spiritu et singu- lariter a spiritu oris Jhesu Christi, qui est os nostrum et caro nostra. Et 1) scriptum est 4): „Nemo umquam carnem suam odio 15 habuit.“ Et alibi 5) : „Filius quidem hominis non venit perdere animas, sed salvare.“ Atque iterum 6): „Sic [enim] deus dilexit mundum, ut filium suum unigenitum daret in hunc mundum non, ut iudicet mundum, sed ut mundus salvetur per ipsum." Sed spiritu oris Christi occiditur spiritus malignus in ho- 20 mine, contrarius spiritui Jhesu Christi, qui faciebat hominem esse antichristum, id est contrarium Jhesu Christo, et ita facie- bat hominem Antychristum, occiso contrario spiritu, [e] contrarios) esse bonum christum. Ita spiritus h) oris Christi Jhesu de an- tychristis i) cottidie facit christos, occidendo spiritum in ipsis 25 Antychristi, „non contra carnem et sanguinem colluctando, sed contra aereas potestates et rectores mundi tenebrarum harum, adversus spiritualia nequicie in celestibus“7). Sic itaque colli- gendum est nunck) sysania, ut parcatur prudenter tritico 8), sic colligenda sunt iam de ecclesia dei scandala per angelos Jhesu 30 Christi9), quod nequaquam vel, in quantum est possibile, hii, qui sunt de ecclesia, ledantur vel parvuli offendantur. Qua- propter Christus voluit in figuris latenter et in communi a) scilicet add. ed. b) in s. ed. c) et sic DI; sic A et ed. d) ras. A. e) ut caro A D I et ed. 1) ut ed. s) facit D 1. h) ut 35 sp. D I; spiritu ed. i) Antichristianis ed. k) om. ed. 1) Cf. Luc. VIII. 2 (spiritus maligni). 2) Cf. II. Thess. II. 3 (filius 4) Ephes. V. 29. 5) Lucae IX. 56. perditionis). 3) II. Thess. II. 8. 6) Joan. III. 16—17 (libere allatum). 8) Cf. Matth. 7) Cf. Ephes. VI. I2. 9) Cf. Matth. XIII. 41. XIII. 29—30. 40 24
Quomodo revelandus et occidendus sit Antichristus. 323 discrete fieri studeantur, quod sic dyabolus vulneretur, ut, quanto fieri potest, amplius homines vulnerari timeantur et cave- antur, et quanto magis fieri poterit, maligni spiritus 1) destru- antur ex et in carnea) et sanguineb), [et] sice), quanto magis fieri poterit, parcatur carni et sanguini. Sicqued) est sanctis predicatoribus et scriptoribus sum- mopere satagendum, ut filius perdicionis 2) et spiritus Anty- christi reveletur et occidatur per spiritum Jhesu Christi, sic tamen, ut, quanto magis est possibile, caroe) et sanguis salventur christianorum redemptorum a domino Jhesu 10 Christo. Non enim frustra neque sine maxima racione ab apo- stolo dictum existit3): „Quem dominus, inquit, Jhesus occidet spiritu oris sui.“ Non enim caro occiditur a spiritu et singu- lariter a spiritu oris Jhesu Christi, qui est os nostrum et caro nostra. Et 1) scriptum est 4): „Nemo umquam carnem suam odio 15 habuit.“ Et alibi 5) : „Filius quidem hominis non venit perdere animas, sed salvare.“ Atque iterum 6): „Sic [enim] deus dilexit mundum, ut filium suum unigenitum daret in hunc mundum non, ut iudicet mundum, sed ut mundus salvetur per ipsum." Sed spiritu oris Christi occiditur spiritus malignus in ho- 20 mine, contrarius spiritui Jhesu Christi, qui faciebat hominem esse antichristum, id est contrarium Jhesu Christo, et ita facie- bat hominem Antychristum, occiso contrario spiritu, [e] contrarios) esse bonum christum. Ita spiritus h) oris Christi Jhesu de an- tychristis i) cottidie facit christos, occidendo spiritum in ipsis 25 Antychristi, „non contra carnem et sanguinem colluctando, sed contra aereas potestates et rectores mundi tenebrarum harum, adversus spiritualia nequicie in celestibus“7). Sic itaque colli- gendum est nunck) sysania, ut parcatur prudenter tritico 8), sic colligenda sunt iam de ecclesia dei scandala per angelos Jhesu 30 Christi9), quod nequaquam vel, in quantum est possibile, hii, qui sunt de ecclesia, ledantur vel parvuli offendantur. Qua- propter Christus voluit in figuris latenter et in communi a) scilicet add. ed. b) in s. ed. c) et sic DI; sic A et ed. d) ras. A. e) ut caro A D I et ed. 1) ut ed. s) facit D 1. h) ut 35 sp. D I; spiritu ed. i) Antichristianis ed. k) om. ed. 1) Cf. Luc. VIII. 2 (spiritus maligni). 2) Cf. II. Thess. II. 3 (filius 4) Ephes. V. 29. 5) Lucae IX. 56. perditionis). 3) II. Thess. II. 8. 6) Joan. III. 16—17 (libere allatum). 8) Cf. Matth. 7) Cf. Ephes. VI. I2. 9) Cf. Matth. XIII. 41. XIII. 29—30. 40 24
Strana 324
324 Matthiae de Janov Regulae, 1. III, tr. 6, c. 69 et 70. homines pessimos et ultimos in iniquitate et superbia futuros demonstrare in hiis temporibus infaustis Antychristi et ita wlt ipsos pacienter et successive deperire et ex s tirpare, ut, quanto magis exfs tat possibile, parcatur infirmitati carnis et sanguinis, et multa sapiencia multaque paciencia atque multa dileccio fra- terna multaque beneficia caritatis habeant locum sui exercicii satis ydoneum et amplum et occasionem ampliorem miseri- cordie dei ostendendea). Quapropter quemadmodum spiritus Jhesu voluit Antychristos et pessimos peccatores per figuras 10 occulte, paliateb) et solum in communi describere per prophe- tas, ita nunc predicator debet loqui de Antychristo et ipsius corpore et in communi nequicias incre- parec), quanto propinquius et magis proprie Sathane decepcio- nes detegendo et ipsius laqueos illustrando, sic tamen omnia 15 limitando, quod singulares persone, quantum est possibile, non monstrentur et parvuli in Christo 1) non ledantur. Solus enim dominus Jhesus scit et potest iuste et utiliter quoslibet yppo- critas personaliter corripere et loqui sicut deus ipsorum po- tenter, horrende, palam et in occulto, presertim dominos po- 20 tentes huius seculi, prelatos atque rectores multorum aliorum notandod) secundum scripturam, que dicit 2): „Disperge superbos [in furore tuo] et respiciens omnem arrogantem humilia. Re- spice cunctos superbos [et] confunde eos et contere inpios in loco suo. Absconde eos in pulvere simul, et facies eorum de- 25 merge in foveam. Et ego confitebor, quod salvare te possit dextera tua. Ecce, Behemoth, quem feci tecum“, et cetera, quasi dicat: Nullus alius hec debet vel potest facere, nisi ego, qui dextera mea propria possum occidere et sanare, occidere et facere vivere, deducere ad inferos et reducere 3). 5 30 11) Nota, predicator D I. a) corr. A. b) palliare ed. A et ed. c) post corr. A. d) in occulto 35 1) Cf. I. Cor. III. I (parvuli in Christo). 2) Job. XL. 6—10. 3) Cf. Deuter. XXXII. 39: „Videte, quod ego sim solus et non sit alius deus prae- ter me: ego occidam et ego vivere faciam; percutiam et ego sanabo, et non est, qui de manu mea possit eruere.“ Cf. Tobiae XIII. 2 (deducis ad inferos et reducis).
324 Matthiae de Janov Regulae, 1. III, tr. 6, c. 69 et 70. homines pessimos et ultimos in iniquitate et superbia futuros demonstrare in hiis temporibus infaustis Antychristi et ita wlt ipsos pacienter et successive deperire et ex s tirpare, ut, quanto magis exfs tat possibile, parcatur infirmitati carnis et sanguinis, et multa sapiencia multaque paciencia atque multa dileccio fra- terna multaque beneficia caritatis habeant locum sui exercicii satis ydoneum et amplum et occasionem ampliorem miseri- cordie dei ostendendea). Quapropter quemadmodum spiritus Jhesu voluit Antychristos et pessimos peccatores per figuras 10 occulte, paliateb) et solum in communi describere per prophe- tas, ita nunc predicator debet loqui de Antychristo et ipsius corpore et in communi nequicias incre- parec), quanto propinquius et magis proprie Sathane decepcio- nes detegendo et ipsius laqueos illustrando, sic tamen omnia 15 limitando, quod singulares persone, quantum est possibile, non monstrentur et parvuli in Christo 1) non ledantur. Solus enim dominus Jhesus scit et potest iuste et utiliter quoslibet yppo- critas personaliter corripere et loqui sicut deus ipsorum po- tenter, horrende, palam et in occulto, presertim dominos po- 20 tentes huius seculi, prelatos atque rectores multorum aliorum notandod) secundum scripturam, que dicit 2): „Disperge superbos [in furore tuo] et respiciens omnem arrogantem humilia. Re- spice cunctos superbos [et] confunde eos et contere inpios in loco suo. Absconde eos in pulvere simul, et facies eorum de- 25 merge in foveam. Et ego confitebor, quod salvare te possit dextera tua. Ecce, Behemoth, quem feci tecum“, et cetera, quasi dicat: Nullus alius hec debet vel potest facere, nisi ego, qui dextera mea propria possum occidere et sanare, occidere et facere vivere, deducere ad inferos et reducere 3). 5 30 11) Nota, predicator D I. a) corr. A. b) palliare ed. A et ed. c) post corr. A. d) in occulto 35 1) Cf. I. Cor. III. I (parvuli in Christo). 2) Job. XL. 6—10. 3) Cf. Deuter. XXXII. 39: „Videte, quod ego sim solus et non sit alius deus prae- ter me: ego occidam et ego vivere faciam; percutiam et ego sanabo, et non est, qui de manu mea possit eruere.“ Cf. Tobiae XIII. 2 (deducis ad inferos et reducis).
Strana 325
Scriptura de aliis apertius, de aliis vero obscurius loquitur. 325 Capitulum septuagesimum3). /Scriptura de aliis apertius, de aliis vero obscurius loquitur. Aperte apostoli Petrus et Paulus perversitatem extremorum temporum praedixerunt/b). Est hic diligenter advertendum, quod dominus Jhesus scri- pturas specialiter de novissimis temporibus, quoad aliquos sta- tus hominumc) et maxime de Antychristo occultasd) et figuris terribilibus consignatas fieri voluit. Scripturas autem con- cernentes universitatem ecclesie vel communiter singulos et qualitatem maliciarum communium 10 nudee) et aperte descripsit per epistolas Pauli et aliorum apostolorum [f. 272b]. Ubi manifeste declaratur et multum di- stincte, quales futuri erunt homines in temporibus novissimis in eorum habitudinibus et affeccionibus et operacionibus, qua- tenus ea homines, que sunt manifeste mala et prohibita et no- 15 torie denunciata esse multiplicanda et fienda in temporibus fu- turis, eo magis cum summa diligencia ipsaf) evitarent in se ipsis, sub regimine ecclesie, quasi in sinu matris, in pace quiescentes, et ea, que deus abscondita et signatas) [fecit] in thesauris suis 1) clausaque figuris scripturarum, [vellent] solum venerari et 20 expectare in timore domini ac predicare ipsorum tempore aper- cionem 2), cum necessitas ingruerit ecclesie sacrosancte, sciendoh) firmiter, quod suo tempore inplebuntur3), et ita, ut quilibet christianus, sine sollicitudine in medio constitutus, que sibi sunt utilia ad salutem, habens in promptu, a labore in illis, que sibi 25 sunt clausa, non desudet, et in simplicitate ambulans 4), curiosi- tatem non curet. Exempli gracia mores communes, affecciones et qualitates animorumi) hominum et indifferenter omnium eorum, qui in novissimis temporibus multiplicabuntur super numerum, lucide 30 a) Cap.m LXX A in m. duabus manibus. b) ita inscr. in ed. c) oc- d) om. ed. e) unde corr. nude A alia manu sub linea. cultatas add. ed. f) ipsam ed. g) figurata ed. h) scienter ed. i) aliorum (sic) ed. 1) Cf. Deuter. XXXII. 34: „Nonne haec condita sunt apud me et signata 2) Cf. Isaiae LXI. I (et praedicarem captivis indul- 35 in thesauris meis?“ 3) Cf. Lucae I 20 (quae implebuntur in gentiam et clausis apertionem). tempore suo). 4) in simplicitate ambulare, cf. Proverb. XX. 7 (justus, qui ambulat in simplicitate).
Scriptura de aliis apertius, de aliis vero obscurius loquitur. 325 Capitulum septuagesimum3). /Scriptura de aliis apertius, de aliis vero obscurius loquitur. Aperte apostoli Petrus et Paulus perversitatem extremorum temporum praedixerunt/b). Est hic diligenter advertendum, quod dominus Jhesus scri- pturas specialiter de novissimis temporibus, quoad aliquos sta- tus hominumc) et maxime de Antychristo occultasd) et figuris terribilibus consignatas fieri voluit. Scripturas autem con- cernentes universitatem ecclesie vel communiter singulos et qualitatem maliciarum communium 10 nudee) et aperte descripsit per epistolas Pauli et aliorum apostolorum [f. 272b]. Ubi manifeste declaratur et multum di- stincte, quales futuri erunt homines in temporibus novissimis in eorum habitudinibus et affeccionibus et operacionibus, qua- tenus ea homines, que sunt manifeste mala et prohibita et no- 15 torie denunciata esse multiplicanda et fienda in temporibus fu- turis, eo magis cum summa diligencia ipsaf) evitarent in se ipsis, sub regimine ecclesie, quasi in sinu matris, in pace quiescentes, et ea, que deus abscondita et signatas) [fecit] in thesauris suis 1) clausaque figuris scripturarum, [vellent] solum venerari et 20 expectare in timore domini ac predicare ipsorum tempore aper- cionem 2), cum necessitas ingruerit ecclesie sacrosancte, sciendoh) firmiter, quod suo tempore inplebuntur3), et ita, ut quilibet christianus, sine sollicitudine in medio constitutus, que sibi sunt utilia ad salutem, habens in promptu, a labore in illis, que sibi 25 sunt clausa, non desudet, et in simplicitate ambulans 4), curiosi- tatem non curet. Exempli gracia mores communes, affecciones et qualitates animorumi) hominum et indifferenter omnium eorum, qui in novissimis temporibus multiplicabuntur super numerum, lucide 30 a) Cap.m LXX A in m. duabus manibus. b) ita inscr. in ed. c) oc- d) om. ed. e) unde corr. nude A alia manu sub linea. cultatas add. ed. f) ipsam ed. g) figurata ed. h) scienter ed. i) aliorum (sic) ed. 1) Cf. Deuter. XXXII. 34: „Nonne haec condita sunt apud me et signata 2) Cf. Isaiae LXI. I (et praedicarem captivis indul- 35 in thesauris meis?“ 3) Cf. Lucae I 20 (quae implebuntur in gentiam et clausis apertionem). tempore suo). 4) in simplicitate ambulare, cf. Proverb. XX. 7 (justus, qui ambulat in simplicitate).
Strana 326
326 Matthiae de Janov Regulae, 1. III, tr. 6, c. 70. et publice describit apostolus [Paulus] L.a [ad] Thymotheum IIII°, dicens1): „Spiritus enim manifeste dicit, quiaa) in novissimis tem- poribus descedent quidam a fide, attendentes spiritibus erroris et doctrinis demoniorum. Et in yppocrisi loquencium mendacium etb) cautheriatam habencium suamc) conscienciam, prohibencium nubere et abstinere a cibis, quos deus creavit ad percipiendum cum graciarum accione fidelibus et hiis, qui congnoverunt veri- tatem. Quia omnis creatura dei bona et nichil abiciendumd), quod cum graciarum accione percipitur. Et infra ibidem IIae) III° adhuc manifestius explanat qua- litatem temporis presentis et hominum communiter, qui con- ponunt bestiam vel corpus Antychristi. Unde dicit 2): „Hoc au- tem scitote1), quod in novissimis diebus instabunt tempora peri- culosa. Erunt homines se ipsos amantes, cupidi, elati, superbi, 15 blasphemi, parentibus non obedientes, ingrati, scelestes 5); sine affeccione, sine pace, criminatores, incontinentes, inmites, sine benignitate, proditores, protervi, tumidil) [et] voluptatum ama- tores magis quam dei; habentes speciem quidem pietatis, vir- tutem autem eius abnegantes. Et hos devita. Ex hiis enim 20 sunt, qui penetrant domos et captivas ducunt mulierculas ho- neratas peccatis, que ducuntur variis desideriis, semper discentes et numquam ad scienciam veritatis pervenientes. Quemadmo- dum autem Jamnesi) et Mambres restiteruntk) Moysil), ita et hii resistunt veritatim), homines corrupti mente, reprobi circa 25 fidem. Sed ultra non proficient. Insipiencia enim ipsorum mani- festa erit omnibus, sicut et illorum fuit.“ Et amplius in eo laborans, puta denudare figuram moder- norum, sollicitat Thymotheum inferius, dicens 3): „Argue, in- crepa, obsecra cumn) omni paciencia et doctrina. Erit enim tem- pus, cum sanam doctrinam non sustinebunt, sed ad sua desi- deria coacervabunt sibi magistros, prurientes auribus, et a veritate quidem auditum avertent, ad fabulas autem con- " 0). vertent" 10 39 b) om. ed. a) quod ed. c) om. ed. d) reiciendum biblia. 1) scito biblia. g) scelesti ed. ct biblia. h) tumidi 35 2) Timo. add. ed. ed. et biblia; timidi A. i) Jannes ed. et biblia; Iambres seq. in ed. k) A in m. alia manu. 1) Mosi ed. m) vanitati biblia. n) et eum (sic) A corr. 0) convertentur ed. 1) I. Tim. IV. 1—4. 2) II. Tim. III. I—9. 3) II. Tim. IV. 2—4.
326 Matthiae de Janov Regulae, 1. III, tr. 6, c. 70. et publice describit apostolus [Paulus] L.a [ad] Thymotheum IIII°, dicens1): „Spiritus enim manifeste dicit, quiaa) in novissimis tem- poribus descedent quidam a fide, attendentes spiritibus erroris et doctrinis demoniorum. Et in yppocrisi loquencium mendacium etb) cautheriatam habencium suamc) conscienciam, prohibencium nubere et abstinere a cibis, quos deus creavit ad percipiendum cum graciarum accione fidelibus et hiis, qui congnoverunt veri- tatem. Quia omnis creatura dei bona et nichil abiciendumd), quod cum graciarum accione percipitur. Et infra ibidem IIae) III° adhuc manifestius explanat qua- litatem temporis presentis et hominum communiter, qui con- ponunt bestiam vel corpus Antychristi. Unde dicit 2): „Hoc au- tem scitote1), quod in novissimis diebus instabunt tempora peri- culosa. Erunt homines se ipsos amantes, cupidi, elati, superbi, 15 blasphemi, parentibus non obedientes, ingrati, scelestes 5); sine affeccione, sine pace, criminatores, incontinentes, inmites, sine benignitate, proditores, protervi, tumidil) [et] voluptatum ama- tores magis quam dei; habentes speciem quidem pietatis, vir- tutem autem eius abnegantes. Et hos devita. Ex hiis enim 20 sunt, qui penetrant domos et captivas ducunt mulierculas ho- neratas peccatis, que ducuntur variis desideriis, semper discentes et numquam ad scienciam veritatis pervenientes. Quemadmo- dum autem Jamnesi) et Mambres restiteruntk) Moysil), ita et hii resistunt veritatim), homines corrupti mente, reprobi circa 25 fidem. Sed ultra non proficient. Insipiencia enim ipsorum mani- festa erit omnibus, sicut et illorum fuit.“ Et amplius in eo laborans, puta denudare figuram moder- norum, sollicitat Thymotheum inferius, dicens 3): „Argue, in- crepa, obsecra cumn) omni paciencia et doctrina. Erit enim tem- pus, cum sanam doctrinam non sustinebunt, sed ad sua desi- deria coacervabunt sibi magistros, prurientes auribus, et a veritate quidem auditum avertent, ad fabulas autem con- " 0). vertent" 10 39 b) om. ed. a) quod ed. c) om. ed. d) reiciendum biblia. 1) scito biblia. g) scelesti ed. ct biblia. h) tumidi 35 2) Timo. add. ed. ed. et biblia; timidi A. i) Jannes ed. et biblia; Iambres seq. in ed. k) A in m. alia manu. 1) Mosi ed. m) vanitati biblia. n) et eum (sic) A corr. 0) convertentur ed. 1) I. Tim. IV. 1—4. 2) II. Tim. III. I—9. 3) II. Tim. IV. 2—4.
Strana 327
Aperte Petrus et Paulus extrema tempora praedixerunt. 327 Similiter et ad idem Petrus lucide prophetavit et sine figuris de hominibus instantis seculi ita, quod omnis, qui ad singula respicit, quo modoa) se nunc habet populus carnalis christianus, facile videt iam omnia verba illa esse Petri adin- pleta. Unde dicit Petrus sua secunda canonica, capitulo 2° b) 1): „Fuerunt vero et pseudoprophete in populo, sicut et in vobis erunt magistri mendaces, qui introducent sectas perdicionis et eum, qui emit eos, dominum, negantc), superducentesd) sibi celerem perdicionem. Et multi secuntur eorum luxurias, per quos via veritatis blasphemabitur. Et in avaricia fictis verbis 10 de vobis negabuntur, quibus iudicium iam olym non cessat et perdicio corum non dormitat.“ Et modicum post sequitur 2): „Hii veroe) velud irracionabilia pecora naturaliter 1) in capcio- nem et in perniciem in hiis, que ignorant, blasphemantes, in corrupcione sua peribunt, percipientes mercedem [inliusticie, vo- 15 luptatem existimantes diei delicias, coinquinaciones et macule, deliciis affluentes in conviviis suis, luxuriantes vobiscum, ocu- los habentes plenos adulterio et incessabili delicto, pellicientes animas instabiles, cor exercitatum avaricia habentes, maledic- cionis filii. Derelinquentes rectam viam, erraverunt, secuti viam 20 Balaam ex Bosor, qui mercedem iniquitatis amavit. Correpcionem vero habuit sue vesanie, subiugale mutum animal, hominis voces) loquens, prohibuit propheteh) insipienciam. Hii sunt fontes sine aqua et nebule turbinibus exagitate, quibus caligo tenebrarum reservatur. Superbia enim vanitates loquentes pelli- 25 ciunt in desideriis carnis luxurie eos, qui paululum [f. 273a effugiunt, qui in errorei) conversantur. Libertatem illis pro- mittentes, cum ipsik) servi sint corrumpcionis. A quo enim quis superatus est, servus [et] huius est. Si enim refugientes coin- quinaciones huius mundi in cognicione domini nostri et sal- 30 vatoris Jhesu Christi, hiis rursum1) inplicati superantur, facta sunt eis posteriora deteriora prioribus. Melius enim erat illis non congnoscere viam iusticie, quam post agnicionem retror- sum converti ab eo, quod illis traditum est sancto mandato. a) post corr. A (quando?). b) 2. Cano. 2 ed. c) negantes ed. d) superinducentes ed. e) Hii vero om. ed. f) om. ed. g) sup. lin. alia h) prophecie corr. prophete A; prophetae ed. i) qui manu add. A. moerore ed. k) illi A et ed. 1) rursus ed. 35 1) Cf. II. Petri II. 1—3. 2) II. Petri II. I2—22.
Aperte Petrus et Paulus extrema tempora praedixerunt. 327 Similiter et ad idem Petrus lucide prophetavit et sine figuris de hominibus instantis seculi ita, quod omnis, qui ad singula respicit, quo modoa) se nunc habet populus carnalis christianus, facile videt iam omnia verba illa esse Petri adin- pleta. Unde dicit Petrus sua secunda canonica, capitulo 2° b) 1): „Fuerunt vero et pseudoprophete in populo, sicut et in vobis erunt magistri mendaces, qui introducent sectas perdicionis et eum, qui emit eos, dominum, negantc), superducentesd) sibi celerem perdicionem. Et multi secuntur eorum luxurias, per quos via veritatis blasphemabitur. Et in avaricia fictis verbis 10 de vobis negabuntur, quibus iudicium iam olym non cessat et perdicio corum non dormitat.“ Et modicum post sequitur 2): „Hii veroe) velud irracionabilia pecora naturaliter 1) in capcio- nem et in perniciem in hiis, que ignorant, blasphemantes, in corrupcione sua peribunt, percipientes mercedem [inliusticie, vo- 15 luptatem existimantes diei delicias, coinquinaciones et macule, deliciis affluentes in conviviis suis, luxuriantes vobiscum, ocu- los habentes plenos adulterio et incessabili delicto, pellicientes animas instabiles, cor exercitatum avaricia habentes, maledic- cionis filii. Derelinquentes rectam viam, erraverunt, secuti viam 20 Balaam ex Bosor, qui mercedem iniquitatis amavit. Correpcionem vero habuit sue vesanie, subiugale mutum animal, hominis voces) loquens, prohibuit propheteh) insipienciam. Hii sunt fontes sine aqua et nebule turbinibus exagitate, quibus caligo tenebrarum reservatur. Superbia enim vanitates loquentes pelli- 25 ciunt in desideriis carnis luxurie eos, qui paululum [f. 273a effugiunt, qui in errorei) conversantur. Libertatem illis pro- mittentes, cum ipsik) servi sint corrumpcionis. A quo enim quis superatus est, servus [et] huius est. Si enim refugientes coin- quinaciones huius mundi in cognicione domini nostri et sal- 30 vatoris Jhesu Christi, hiis rursum1) inplicati superantur, facta sunt eis posteriora deteriora prioribus. Melius enim erat illis non congnoscere viam iusticie, quam post agnicionem retror- sum converti ab eo, quod illis traditum est sancto mandato. a) post corr. A (quando?). b) 2. Cano. 2 ed. c) negantes ed. d) superinducentes ed. e) Hii vero om. ed. f) om. ed. g) sup. lin. alia h) prophecie corr. prophete A; prophetae ed. i) qui manu add. A. moerore ed. k) illi A et ed. 1) rursus ed. 35 1) Cf. II. Petri II. 1—3. 2) II. Petri II. I2—22.
Strana 328
328 Matthiae de Janov Regulae, 1. III, tr. 6, c. 70 et 71. Contingita) enim illis illud veri proverbii: „Canis reversus ad vomitum suum et sus lota in volutabro luti." Et inmediate loquens ad idem 3°, dicit 1): „Hanc, ecceb), vobis, karissimi, secundam scribo epistolam, in qua excito ve- 5 stram in conmonicionee) sinceram mentem, ut memores sitis eorum, que predixi, verborum sanctorum prophetarum et apo- stolorum vestrorum, preceptorum domini et salvatoris. Hoc primum scientes, quod venient in novissimis diebus in decep- cionem illusores iuxta proprias concupiscencias ambulantes et 10 dicentes: Ubi est promissio aut adventus eius? Ex quo enim patres nostri dormierunt, omnia sic perseverant ab inicio creature." Capitulum septuagesimum primum“). [Praedictiones de Antichristo quibusdam quasi involucris in- 15 volutae sunt. Reliqua, quae ad vitam et mores populi pertinent, sine figuris sunt prodita]e). Ista igitur, que dicta sunt, quia commune!) vulgus amo- nent et concernunt, ita sunt posita manifeste, sed ea, que de Antychristo et ipsius membris et toto corpore ipsius nobis sunt 20 intimata per apostolos et prophetas, sunt velata sub figuriss) vel circumlocucione, ut est illudh) Job. capitulo XL° eti) XLI° de Leviathan et Behemoth 2) et illud Danyel. XI et XII° 3). Item, quod ponitur Mathei XXIIII° 4) et in multis locis libri Apocalipsis 5) et multa similia, sunt ita celata communitati chri- 25 stiane, ut vix solum „docti“6) de talibus aliquid estimativek) et in communi intellexerunt. Prima autem racio huius potest dici et assignari, scilicet quod deus ipsa voluit exprimere in scripturis, ut per hoc sciatur1), quod non sine ipso veniunt, quecumque veniunt 30 a) Contigit ed. b) om. ed. c) post corr. A. d) Cap.m LXXI A in c) ita inscr. in ed. 1) om. ed. g) vel circumlocu- m. duabus manibus. tione seq. in ed., sed in A valde locutione (sic). h) Et est idem ed. i) et — Danyel... XII° om. ed. k) aestimarint — intellexerint ed. 1) sciantured. 1) II. Petri III. 1—4. 2) Cf. Job. XL. 10—28 et XLI. I sq. 3) Cf. 5) Cf. ex. gr. 4) Cf. Matth. XXIV. 4 sq. 35 Daniel. XI. et XII. passim. Apoc. IX (de locustis), XIII (de bestia), XVII (de meretrice). 6) docti a domino, cf. Isaiae LIV. 13.
328 Matthiae de Janov Regulae, 1. III, tr. 6, c. 70 et 71. Contingita) enim illis illud veri proverbii: „Canis reversus ad vomitum suum et sus lota in volutabro luti." Et inmediate loquens ad idem 3°, dicit 1): „Hanc, ecceb), vobis, karissimi, secundam scribo epistolam, in qua excito ve- 5 stram in conmonicionee) sinceram mentem, ut memores sitis eorum, que predixi, verborum sanctorum prophetarum et apo- stolorum vestrorum, preceptorum domini et salvatoris. Hoc primum scientes, quod venient in novissimis diebus in decep- cionem illusores iuxta proprias concupiscencias ambulantes et 10 dicentes: Ubi est promissio aut adventus eius? Ex quo enim patres nostri dormierunt, omnia sic perseverant ab inicio creature." Capitulum septuagesimum primum“). [Praedictiones de Antichristo quibusdam quasi involucris in- 15 volutae sunt. Reliqua, quae ad vitam et mores populi pertinent, sine figuris sunt prodita]e). Ista igitur, que dicta sunt, quia commune!) vulgus amo- nent et concernunt, ita sunt posita manifeste, sed ea, que de Antychristo et ipsius membris et toto corpore ipsius nobis sunt 20 intimata per apostolos et prophetas, sunt velata sub figuriss) vel circumlocucione, ut est illudh) Job. capitulo XL° eti) XLI° de Leviathan et Behemoth 2) et illud Danyel. XI et XII° 3). Item, quod ponitur Mathei XXIIII° 4) et in multis locis libri Apocalipsis 5) et multa similia, sunt ita celata communitati chri- 25 stiane, ut vix solum „docti“6) de talibus aliquid estimativek) et in communi intellexerunt. Prima autem racio huius potest dici et assignari, scilicet quod deus ipsa voluit exprimere in scripturis, ut per hoc sciatur1), quod non sine ipso veniunt, quecumque veniunt 30 a) Contigit ed. b) om. ed. c) post corr. A. d) Cap.m LXXI A in c) ita inscr. in ed. 1) om. ed. g) vel circumlocu- m. duabus manibus. tione seq. in ed., sed in A valde locutione (sic). h) Et est idem ed. i) et — Danyel... XII° om. ed. k) aestimarint — intellexerint ed. 1) sciantured. 1) II. Petri III. 1—4. 2) Cf. Job. XL. 10—28 et XLI. I sq. 3) Cf. 5) Cf. ex. gr. 4) Cf. Matth. XXIV. 4 sq. 35 Daniel. XI. et XII. passim. Apoc. IX (de locustis), XIII (de bestia), XVII (de meretrice). 6) docti a domino, cf. Isaiae LIV. 13.
Strana 329
Praedictiones de Antichristo velatae sub figuris sunt. 329 magna vel parvaa) in hoc mundo, sed quod omnia aput ip- sum sunt prescitab) et preordinata per ipsius providenciam divinam et infinitam, et ut perinde ipse solus deus et dominus Jhesus esse concludatur, qui solus „vocat ea, que non sunt, quasi ea, que sunt“ 1). Hoc namque argumentum fuit semper fortissimum pro- phetarum de certa presciencia futurorum ad probandum ipsum esse solum verum deum et omnes alios deos omnino nichil. Hoc eciam semper fuit certa probacio verorum et sanctorum prophetarum a falsis et mendacibus pseudolis, scilicet certa pro- 10 phecia de futurise) et certus eventus et execucio eorundem, et maxime talium, quid) nondum possunt haberi vel elici a de- monibus vel ab hominibus ex causis naturalibus aut coniecturis causarum verisimilium vel propinquarum estimari, quia per talia et malignie) spiritus 2) ludificare homines plurimum con- 15 sueverunt. Similia autem argumenta eciam nunc possent esse utilia super se vigilanti ad discernendum modernorum pro- phecias vel sompnia vel visionesf) et raptus quos- libet, per que adhuc hodie homines visitantur, puta certus eventus ipsorum vel incertus, conclusio in salutem hominum 20 et veritatem vel in dampnum aut in falsum. Voluit itaque dominus Jhesus omnia fere, que erant futura, ob causam predictam longe ante populis intimaris), ut, cum venerint, reminiscantur, quia dictum est ipsis, et credant vere deitati. Et propterea scriptum est Ysaie XLIIII°3): „Ego 25 primus et ego novissimus et absque me non est deus. Quis similis mei? vocet et anuncciet et ordinem exponat michi, ex quo constitui populum antiquum, ventura et que futura sunt, anunccie[n't eis. Nolite timere neque conturbemini. Ex tunc audire te feci et anuncciavi, vos estis testes mei.“ Numquid illa vero, que fuerunt sciri necessaria ad salutem? Et que voluit communitatem vulgi non latere, non sunt concernencia cru- delitatem et mor[t alia, ut nuper ante dictum est, in publico? Et unde ea prophetavit et divulgavit, ut per hoc argueretur „fide- lis deus in verbis suis et sanctus in omnibus operibus suis“4)? 35 30 a) praesentia (sic) ed. b) sint ed. c) ras. A. d) qui corr. que A. e) magni corr. maligni A. f) lusiones ed. g) intimare ed. 1) Cf. Rom. IV. 17. 2) Cf. Lucae VIII. 2. 3) Isaiae XLIV. 6—8. 4) Cf. Psalm. CXLIV. 13.
Praedictiones de Antichristo velatae sub figuris sunt. 329 magna vel parvaa) in hoc mundo, sed quod omnia aput ip- sum sunt prescitab) et preordinata per ipsius providenciam divinam et infinitam, et ut perinde ipse solus deus et dominus Jhesus esse concludatur, qui solus „vocat ea, que non sunt, quasi ea, que sunt“ 1). Hoc namque argumentum fuit semper fortissimum pro- phetarum de certa presciencia futurorum ad probandum ipsum esse solum verum deum et omnes alios deos omnino nichil. Hoc eciam semper fuit certa probacio verorum et sanctorum prophetarum a falsis et mendacibus pseudolis, scilicet certa pro- 10 phecia de futurise) et certus eventus et execucio eorundem, et maxime talium, quid) nondum possunt haberi vel elici a de- monibus vel ab hominibus ex causis naturalibus aut coniecturis causarum verisimilium vel propinquarum estimari, quia per talia et malignie) spiritus 2) ludificare homines plurimum con- 15 sueverunt. Similia autem argumenta eciam nunc possent esse utilia super se vigilanti ad discernendum modernorum pro- phecias vel sompnia vel visionesf) et raptus quos- libet, per que adhuc hodie homines visitantur, puta certus eventus ipsorum vel incertus, conclusio in salutem hominum 20 et veritatem vel in dampnum aut in falsum. Voluit itaque dominus Jhesus omnia fere, que erant futura, ob causam predictam longe ante populis intimaris), ut, cum venerint, reminiscantur, quia dictum est ipsis, et credant vere deitati. Et propterea scriptum est Ysaie XLIIII°3): „Ego 25 primus et ego novissimus et absque me non est deus. Quis similis mei? vocet et anuncciet et ordinem exponat michi, ex quo constitui populum antiquum, ventura et que futura sunt, anunccie[n't eis. Nolite timere neque conturbemini. Ex tunc audire te feci et anuncciavi, vos estis testes mei.“ Numquid illa vero, que fuerunt sciri necessaria ad salutem? Et que voluit communitatem vulgi non latere, non sunt concernencia cru- delitatem et mor[t alia, ut nuper ante dictum est, in publico? Et unde ea prophetavit et divulgavit, ut per hoc argueretur „fide- lis deus in verbis suis et sanctus in omnibus operibus suis“4)? 35 30 a) praesentia (sic) ed. b) sint ed. c) ras. A. d) qui corr. que A. e) magni corr. maligni A. f) lusiones ed. g) intimare ed. 1) Cf. Rom. IV. 17. 2) Cf. Lucae VIII. 2. 3) Isaiae XLIV. 6—8. 4) Cf. Psalm. CXLIV. 13.
Strana 330
330 Matthiae de Janov Regulae, 1. HI, tr. 6, c. 71. 10 15 20 25 [„Numquid] est deus absque me et formatora), quem ego non noverim" 1)? Et infra capitulob) sequenti 2): „Anuncciate et venite et consiliamini simul. Quis auditum fecit hoc ab inicio, extunc predixit illud? Numquid non ego dominus et non est ultra deus 5 absque me?“ Illa autem, que non semper fuerunt necessaria vel utilia sciri a vulgo plebeio, quia ipsum non semper concernebant, voluit ipsa longe ante prophetari, ut dictum est, ut sci- retur, quod iamc) ipsa congnoscit quasi deus verus, sed voluit occulte multum ea insinuari in figuris cooperta, ut sic ea quasi preciosi thezauri in suis vasis bene sibi coaptatis venerarentur et servarentur ad tempora illa, in quibus erit necessarium ipsad) aperiri et utile scire et predicare hominibus ad salutem. Propterea de bonis scriptum est Mathei XIII° 3): „Ideo omnis scriba doctus in regno celorum similis est patri familias, qui de thezauro suo profert nova et vetera.“ Et dominus loquens de istis novissimis temporibus Antychristi et de pace yppocritarum modernorum, in qua habundat amaritudo amarissima 4) in omnibus serviciis et obsequiis, quee) nunc faciunt yppocrite sacerdotes domino Jhesu Christo, habentes in sua manuf) [f. 273b) poculum aureum, sed repletum abhominacionibus et inmundicia fornicacionum 5), longe ante in cantico Moysi ita dicit 6) : „De vinea Sodomorum uvas) eorum et de suburbanis Gomorre uva eorum, uva fellis et botrus amarissimus. Fel draconum vinum eorum et h) vene- num aspidum insanabile.“ Et sequitur multum ad propositum 7) „Nonne hec abscondita sunt aput me et signata in thezauris meis“? Ecce, quam proprie deus describi voluit hoc tempus presens, sed abscondite et quasi signate „in thezauris suis“, in tantum ipsa cuilibet tempori presenti apperiens ac distribuens, 30 quantum eidem fuit utile et salubre. Et ita, si bene perpendas scripturas de Christo Jhesu et ipsis christisi) veris vel discipulis, utpote de misterio incarna- cionis Jhesu, predicacionis, passionis, resureccionis, ascensionisk), a) ita biblia; forcior (me) A et ed. b) capite ed. c) tum ed. 35 d) illa ed. e) ras. A. 1) in m. add. A alia manu. g) vinea corr. uva A. k) et a. ed. h) om. ed. i) christianis ed. 1) Isaiae XLIV. 8. 2) Isaiae XLV. 21. 3) Matth. XIII. 52. 4) Cf. Isaiae XXXVIII. 17. 5) Cf. Apoc. XVII. 4. 6) Deuter. XXXII. 32—33. 7) Deuter. XXXII. 34.
330 Matthiae de Janov Regulae, 1. HI, tr. 6, c. 71. 10 15 20 25 [„Numquid] est deus absque me et formatora), quem ego non noverim" 1)? Et infra capitulob) sequenti 2): „Anuncciate et venite et consiliamini simul. Quis auditum fecit hoc ab inicio, extunc predixit illud? Numquid non ego dominus et non est ultra deus 5 absque me?“ Illa autem, que non semper fuerunt necessaria vel utilia sciri a vulgo plebeio, quia ipsum non semper concernebant, voluit ipsa longe ante prophetari, ut dictum est, ut sci- retur, quod iamc) ipsa congnoscit quasi deus verus, sed voluit occulte multum ea insinuari in figuris cooperta, ut sic ea quasi preciosi thezauri in suis vasis bene sibi coaptatis venerarentur et servarentur ad tempora illa, in quibus erit necessarium ipsad) aperiri et utile scire et predicare hominibus ad salutem. Propterea de bonis scriptum est Mathei XIII° 3): „Ideo omnis scriba doctus in regno celorum similis est patri familias, qui de thezauro suo profert nova et vetera.“ Et dominus loquens de istis novissimis temporibus Antychristi et de pace yppocritarum modernorum, in qua habundat amaritudo amarissima 4) in omnibus serviciis et obsequiis, quee) nunc faciunt yppocrite sacerdotes domino Jhesu Christo, habentes in sua manuf) [f. 273b) poculum aureum, sed repletum abhominacionibus et inmundicia fornicacionum 5), longe ante in cantico Moysi ita dicit 6) : „De vinea Sodomorum uvas) eorum et de suburbanis Gomorre uva eorum, uva fellis et botrus amarissimus. Fel draconum vinum eorum et h) vene- num aspidum insanabile.“ Et sequitur multum ad propositum 7) „Nonne hec abscondita sunt aput me et signata in thezauris meis“? Ecce, quam proprie deus describi voluit hoc tempus presens, sed abscondite et quasi signate „in thezauris suis“, in tantum ipsa cuilibet tempori presenti apperiens ac distribuens, 30 quantum eidem fuit utile et salubre. Et ita, si bene perpendas scripturas de Christo Jhesu et ipsis christisi) veris vel discipulis, utpote de misterio incarna- cionis Jhesu, predicacionis, passionis, resureccionis, ascensionisk), a) ita biblia; forcior (me) A et ed. b) capite ed. c) tum ed. 35 d) illa ed. e) ras. A. 1) in m. add. A alia manu. g) vinea corr. uva A. k) et a. ed. h) om. ed. i) christianis ed. 1) Isaiae XLIV. 8. 2) Isaiae XLV. 21. 3) Matth. XIII. 52. 4) Cf. Isaiae XXXVIII. 17. 5) Cf. Apoc. XVII. 4. 6) Deuter. XXXII. 32—33. 7) Deuter. XXXII. 34.
Strana 331
Praedictiones de vita et moribus populi sine figuris proditae sunt. 331 spiritus sancti missionis, invenies nec esse omnino occultata et tacitaa), ut venire expectentur et desiderentur adventura, nec omnino nuda et aperta, ut venerentur misteria dei incomprehensibilia et magna arbitrentur. Revelata tamen fuerunt per spiritum sanctum in sanctis et prophetis, in quo- libet, quantum necesse fuit ea scire, et tunc temporis maxime fuerunt revelata, quando dominus Jhesus suum conplevit to- tum opus et misterium signatum a lege et prophetis, et hoc fuit, quando iam surrexit a mortuis et apperuit sensum disci- pulis, ut intelligerentb) scripturas 1). Et ideo dicit Johannes 2): 10 „Hec autem discipuli non intellexerunt primum etc) postquam ascendit ad celos et misit spiritum sanctum suis discipulis.“ Et deinceps ulterius per totum, per apostolos, per doctores et omnes alios sequentes usque modo „thezauri sapiencie et sciencie“3) dei aperiuntur et communicantur dignis se, quid) 15 omnes sunt et erant absconditi in Christo Jhesu. Qui omnino sunt innumerabiles et inexhausibilese) ab omnibus hominibus et angelis in secula seculorum. Unde scriptum est 4): „Multa et alia fecit Jhesus, que non sunt scripta in libro hoc, que si scribantur perf) singula, non [arbitror] posse totum mundum5) 20 capere leos], qui scribendi sunt, libros." Licet itaque fuit nimis utilis adventus Christi Jhesu ad desiderandum et expectandum et tantum revelatus, quantum ad desideriin) et fidei confortacionem et excitacionem erat utile, tamen spiritus sanctus voluit multa ex parte ipsum esse coo- 25 pertum et velatum figuris in scriptura propter hoc, ut fides electorum 5) esset sic exercitatai) et preciosa super aurum, qui non viderunt et crediderunt, et propter impios et demones, ut secreta dei ab indignis essent occultata, semper et ubique deo fideli iuste et misericorditer providente: iuste quidem mi- 30 sterium Jhesu ex parte occultavit ab impiis, quia [sunt] mali et in- digni et omnia in malum suum convertentes6), misericorditer autem, quia si nude prorsus congnovissent omnia de Jhesu im- a) nec omnino seq. superflue in A. b) ras. seq. in A. c) om. ed. d) dignis sequi ed. e) - ex - sup. lin. A. 1) om.ed. g) non posset totus mundus ed. h) desiderantiam ed. i) exercita corr. exercitata A in m. et sup. lin.; exercita ed. 35 1) Cf. Lucae XXIV. 45. 2) nec in Johan. nec in biblia invenitur. 3) Cf. Coloss. II. 3. 4) Joan. XXI. 25, cf. ibid. XX. 30. 5) Cf. Tit. 1. I (fides electorum dei). 6) Cf. Eccli. XXXIX. 32: „Haec omnia sanctis in bona, sic impiis et peccatoribus in mala convertentur.“ 40
Praedictiones de vita et moribus populi sine figuris proditae sunt. 331 spiritus sancti missionis, invenies nec esse omnino occultata et tacitaa), ut venire expectentur et desiderentur adventura, nec omnino nuda et aperta, ut venerentur misteria dei incomprehensibilia et magna arbitrentur. Revelata tamen fuerunt per spiritum sanctum in sanctis et prophetis, in quo- libet, quantum necesse fuit ea scire, et tunc temporis maxime fuerunt revelata, quando dominus Jhesus suum conplevit to- tum opus et misterium signatum a lege et prophetis, et hoc fuit, quando iam surrexit a mortuis et apperuit sensum disci- pulis, ut intelligerentb) scripturas 1). Et ideo dicit Johannes 2): 10 „Hec autem discipuli non intellexerunt primum etc) postquam ascendit ad celos et misit spiritum sanctum suis discipulis.“ Et deinceps ulterius per totum, per apostolos, per doctores et omnes alios sequentes usque modo „thezauri sapiencie et sciencie“3) dei aperiuntur et communicantur dignis se, quid) 15 omnes sunt et erant absconditi in Christo Jhesu. Qui omnino sunt innumerabiles et inexhausibilese) ab omnibus hominibus et angelis in secula seculorum. Unde scriptum est 4): „Multa et alia fecit Jhesus, que non sunt scripta in libro hoc, que si scribantur perf) singula, non [arbitror] posse totum mundum5) 20 capere leos], qui scribendi sunt, libros." Licet itaque fuit nimis utilis adventus Christi Jhesu ad desiderandum et expectandum et tantum revelatus, quantum ad desideriin) et fidei confortacionem et excitacionem erat utile, tamen spiritus sanctus voluit multa ex parte ipsum esse coo- 25 pertum et velatum figuris in scriptura propter hoc, ut fides electorum 5) esset sic exercitatai) et preciosa super aurum, qui non viderunt et crediderunt, et propter impios et demones, ut secreta dei ab indignis essent occultata, semper et ubique deo fideli iuste et misericorditer providente: iuste quidem mi- 30 sterium Jhesu ex parte occultavit ab impiis, quia [sunt] mali et in- digni et omnia in malum suum convertentes6), misericorditer autem, quia si nude prorsus congnovissent omnia de Jhesu im- a) nec omnino seq. superflue in A. b) ras. seq. in A. c) om. ed. d) dignis sequi ed. e) - ex - sup. lin. A. 1) om.ed. g) non posset totus mundus ed. h) desiderantiam ed. i) exercita corr. exercitata A in m. et sup. lin.; exercita ed. 35 1) Cf. Lucae XXIV. 45. 2) nec in Johan. nec in biblia invenitur. 3) Cf. Coloss. II. 3. 4) Joan. XXI. 25, cf. ibid. XX. 30. 5) Cf. Tit. 1. I (fides electorum dei). 6) Cf. Eccli. XXXIX. 32: „Haec omnia sanctis in bona, sic impiis et peccatoribus in mala convertentur.“ 40
Strana 332
332 Matthiae de Janov Regulae, 1. III, tr. 6, c. 71 et 72. pii, quantum possibile erat eisdem congnoscere in statu huius vite et sicut umquama) apostoli congnoverunt, in nullo tamen ex eo in meliorib) profecissent, sed magis obnoxii et maioris c) perpetue gehenne se ipsos effecissent, id ipsorum nimia inpietate exi- gente, qua semper proficiebant in peius ex omnibus bonis, que ipsis et ipsi apostoli ostendebant. Voluit igitur miseri- cordia Jhesu ipsos inpios presentes magna ex parte suorum misteriorum esse ignaros, quatenus aliqua ex parte ignoranter in ipsumd) offensi essent, a tanto, licet non a toto, peccato ex- 10 cusati et proptere) hoc vel magis capaces essent postea ad penitenciam eo, quod tantum scelus ignoranter effecerunt, prout dicebat Petrus ad eos 1): „Et nunc, fratres, scimus, quod ignorantes fecistis, sicut et principes vestri. Penitenciam igitur agite“, et cetera. Et dominus stans in cruce orabat pro ipsis, dicens 2): „Pater, dimitte illis, quia nesciunt, quid faciunt“, aut si penitere ipsis datum non esset, eo minus perpetue paterentur in inferno. 15 20 Capitulum septuagesimum secundum1). (Qualis debeat esse vita piorum, qui Antichristi laqueos effugere conantur] s). 25 Nunc conformiter dicendum est de adventu Anty- christi, puta quod dominus Jhesus et spiritus ex parte ipsum sciri voluit, prout superius dictum est 3), et in tan- tum, quantum quibusque seculis divina providencia revelavit et coaptavit hominibus bonis et malis, semper quantum pro remedio salutis ipsorum fieri oportebat, videlicet ad vigilandum contra omnesl) decepciones spirituum malignorum 4) et ad ca- vendum malicias, que sub speciebus bonorum homines sedu- cunt, se diligenter custodire negligentes. Et omnis talis decepcio 30 21) Nota bene totum A. 35 a) sicut tantum ed. b) in sup. lin. A posterius add.; meliores ed. c) maio- rum ed. d) ipsis ed. e) propter — penitentiam om. ed. 1) Cap.m h) omnia false A. LXXII A in m. duabus manibus. g) ita in ed. inscr. 3) Cf. supra p. 329. 1) Cf. Act. III. 17 et 19. 2) Lucae XXIII. 34. 4) Cf. Lucae VIII. 2 (spiritus maligni).
332 Matthiae de Janov Regulae, 1. III, tr. 6, c. 71 et 72. pii, quantum possibile erat eisdem congnoscere in statu huius vite et sicut umquama) apostoli congnoverunt, in nullo tamen ex eo in meliorib) profecissent, sed magis obnoxii et maioris c) perpetue gehenne se ipsos effecissent, id ipsorum nimia inpietate exi- gente, qua semper proficiebant in peius ex omnibus bonis, que ipsis et ipsi apostoli ostendebant. Voluit igitur miseri- cordia Jhesu ipsos inpios presentes magna ex parte suorum misteriorum esse ignaros, quatenus aliqua ex parte ignoranter in ipsumd) offensi essent, a tanto, licet non a toto, peccato ex- 10 cusati et proptere) hoc vel magis capaces essent postea ad penitenciam eo, quod tantum scelus ignoranter effecerunt, prout dicebat Petrus ad eos 1): „Et nunc, fratres, scimus, quod ignorantes fecistis, sicut et principes vestri. Penitenciam igitur agite“, et cetera. Et dominus stans in cruce orabat pro ipsis, dicens 2): „Pater, dimitte illis, quia nesciunt, quid faciunt“, aut si penitere ipsis datum non esset, eo minus perpetue paterentur in inferno. 15 20 Capitulum septuagesimum secundum1). (Qualis debeat esse vita piorum, qui Antichristi laqueos effugere conantur] s). 25 Nunc conformiter dicendum est de adventu Anty- christi, puta quod dominus Jhesus et spiritus ex parte ipsum sciri voluit, prout superius dictum est 3), et in tan- tum, quantum quibusque seculis divina providencia revelavit et coaptavit hominibus bonis et malis, semper quantum pro remedio salutis ipsorum fieri oportebat, videlicet ad vigilandum contra omnesl) decepciones spirituum malignorum 4) et ad ca- vendum malicias, que sub speciebus bonorum homines sedu- cunt, se diligenter custodire negligentes. Et omnis talis decepcio 30 21) Nota bene totum A. 35 a) sicut tantum ed. b) in sup. lin. A posterius add.; meliores ed. c) maio- rum ed. d) ipsis ed. e) propter — penitentiam om. ed. 1) Cap.m h) omnia false A. LXXII A in m. duabus manibus. g) ita in ed. inscr. 3) Cf. supra p. 329. 1) Cf. Act. III. 17 et 19. 2) Lucae XXIII. 34. 4) Cf. Lucae VIII. 2 (spiritus maligni).
Strana 333
De adventu Antichristi et conditione piorum christianorum. 333 sanctorum sub similitudine bonia) est misterium Antychristi ab apostolo diffinitumb) 1). Et ideoc), sicut omnis virtus et sapiencia a deo et omne bonum, a deo hominibus communicatum ad salutem, humilima humanitate in Christo est opertumd), etfiam] quicumque vo- luerit bonis thezauris ex deo perfrui, habet necesse ea in humilitate [f. 274a], scilicet humanitatis Christi, et ignominia crucis, et omni ipsius abieccione et contemptu usque ad novis- simum virorum requirere et in talibus conversari et amplexari talia, que sunt abhominacio amatoribus huius mundi et hor- 10 rescencia in iudicio tocius carnis et sanguinis, et studere deo talia offerre et in illis talibus sibi conplacere; et omnia, que colf1jit hic mundus et veneratur, summe diligit, utpote splendo- rem, molliciem et delicias carnis et divicias et omnem gloriam ipsius et honorem contempnere, conculcare et pro nichilie) du- 15 cere propter dominum deum suum in Christo Jhesu crucifixo, consputo et ignominioso, pro se a peccatoribus conculcato. Hoc est enim Christus et hec condicio et necessitas cuius- libet christiani, qui pie voluerit vivere in Christo et ea, que Christi sunt, in sorte omnium sanctorum adipisci 2). Et istud f) 20 est proprie et in veritate figuratum Exodi VIII. Volebat pharao, figura Antychristi adequata, quod scilicet filii Israel in sua terra, scilicet in Egypto deo vero ymolarent et servirent, tunc eidem Moyses, et maxime ad propositum, respondit, dicens 3): „Non potest hoc ita fieri: abhominaciones enim Egyptis) ymolabimur 25 deo nostro. Quodsi mactabimush) ea, que col[ljunt Egypcii coram eis, lapidibus obruenti) nos. Viam trium dierum ibimus in solitudinem et sanctificabimusk) domino deo nostro, sicut precepit nobis." Ecce, hic descripcio quam propria christiani et 30 ipsius servitutis deo suo in hoc mundo, qui dixit 4): a) bonum corr. boni A. b) definitum ed. A et ed. e) nihilo ed. 1) illud corr. istud A. h) mactaverimus biblia. i) obruet ed. biblia. c) imo et ed. d) operta g) om. ed. ; Aegyptiorum k) sacrificabimus ed. 1) Cf. II. Joan. 7: „Quoniam multi seductores exierunt in mundum, 35 qui non confitentur Jhesum Christum venisse in carnem: hic est seductor et antichristus.“ 2) Cf. Coloss. I. 12 (qui dignos nos facit in partem sortis sanctorum in lumine). 3) Exodi VIII. 26—27. 4) Joan. XV. 19 (quia vero de mundo non estis, sed ego elegi vos de mundo) et Joan. XV. 16 (et posui vos, ut eatis et fructum afferatis). 40
De adventu Antichristi et conditione piorum christianorum. 333 sanctorum sub similitudine bonia) est misterium Antychristi ab apostolo diffinitumb) 1). Et ideoc), sicut omnis virtus et sapiencia a deo et omne bonum, a deo hominibus communicatum ad salutem, humilima humanitate in Christo est opertumd), etfiam] quicumque vo- luerit bonis thezauris ex deo perfrui, habet necesse ea in humilitate [f. 274a], scilicet humanitatis Christi, et ignominia crucis, et omni ipsius abieccione et contemptu usque ad novis- simum virorum requirere et in talibus conversari et amplexari talia, que sunt abhominacio amatoribus huius mundi et hor- 10 rescencia in iudicio tocius carnis et sanguinis, et studere deo talia offerre et in illis talibus sibi conplacere; et omnia, que colf1jit hic mundus et veneratur, summe diligit, utpote splendo- rem, molliciem et delicias carnis et divicias et omnem gloriam ipsius et honorem contempnere, conculcare et pro nichilie) du- 15 cere propter dominum deum suum in Christo Jhesu crucifixo, consputo et ignominioso, pro se a peccatoribus conculcato. Hoc est enim Christus et hec condicio et necessitas cuius- libet christiani, qui pie voluerit vivere in Christo et ea, que Christi sunt, in sorte omnium sanctorum adipisci 2). Et istud f) 20 est proprie et in veritate figuratum Exodi VIII. Volebat pharao, figura Antychristi adequata, quod scilicet filii Israel in sua terra, scilicet in Egypto deo vero ymolarent et servirent, tunc eidem Moyses, et maxime ad propositum, respondit, dicens 3): „Non potest hoc ita fieri: abhominaciones enim Egyptis) ymolabimur 25 deo nostro. Quodsi mactabimush) ea, que col[ljunt Egypcii coram eis, lapidibus obruenti) nos. Viam trium dierum ibimus in solitudinem et sanctificabimusk) domino deo nostro, sicut precepit nobis." Ecce, hic descripcio quam propria christiani et 30 ipsius servitutis deo suo in hoc mundo, qui dixit 4): a) bonum corr. boni A. b) definitum ed. A et ed. e) nihilo ed. 1) illud corr. istud A. h) mactaverimus biblia. i) obruet ed. biblia. c) imo et ed. d) operta g) om. ed. ; Aegyptiorum k) sacrificabimus ed. 1) Cf. II. Joan. 7: „Quoniam multi seductores exierunt in mundum, 35 qui non confitentur Jhesum Christum venisse in carnem: hic est seductor et antichristus.“ 2) Cf. Coloss. I. 12 (qui dignos nos facit in partem sortis sanctorum in lumine). 3) Exodi VIII. 26—27. 4) Joan. XV. 19 (quia vero de mundo non estis, sed ego elegi vos de mundo) et Joan. XV. 16 (et posui vos, ut eatis et fructum afferatis). 40
Strana 334
334 Matthiae de Janov Regulae, l. 111, tr. 6, c. 72 et 73. „Jam vos de hoc mundo non estis, sed ego tuli vos de mundo et posui vos, ut eatis et fructum afferatis.“ Et apostolus ad Hebraeos XIII. capituloa) 1): „Exeamus ergo [ad eum], extra in- properium Jhesu portantes.“ Quis enim christianorum habet dubitare, quod suam animam col[I it et multum diligit quilibet amator huius mundi, et eandem necesse habet crucifigere? Ideo dictum est 2): „Si quis wlt venire post me, abneget se ipsumb) et tollat crucem suam et sequatur me.“ Et Paulus 3): „Qui Christi sunt, carnem suam crucifixerunt cum viciis et con- 10 cupiscenciis." Item nemini dubium, quod hic mundus beatificat homi- nibus divitibus et tremit coram hominibus gloriosis et amat honores et gaudia huius [mundij. Que omnia christianum oportet abhominari et solis pauperibus et mitibus atque 15 lugentibus applaudere et ipsos beatificare: itaque paupertatem, passiones iniuriarum, innocenter luctum continuare, pro malis propriis et aliorum contemptum, derisum pro Jhesu derisoc) et contempto, abstinenciam incessanter, castimoniam arduam, ut nec inspiciat mulierem ad concupiscendum eam4), mititatem 20 tantam, ut nec irascatur fratri iniurianti 5), benivolenciam tantam, ut oret pro persequentibus se, benefaciat illis, qui sibi mala faciunt 6), et suos inimicos in veritate diligat 7), et multa similia. Quis dubitat hec omnia esse abhominacionem huic mundo, id est amatoribus huius mundi, que christianum quemlibet, si vult 25 esse particeps thezaurorum, qui sunt in Christo Jhesu, necesse est deo inmolare 8) et, illis vivendo, ista talia diligendo et ex- col[ljendo, deo suo vero deservire9), quod quidem facere potest nequaquam, quamdiu quis mente adhuc conversatur in hoc mundo et inheret corde huic vite pacifice et delicate super ter- 30 ram? Quoniam christianus omnis, qui natus est ex spiritu 10) secundum interiorem novum hominem 11) etd) translatus est de a) XIII. c. posterius add. A, om. ed. b) semetipsum ed. c) derisio d) om. ed. corr. deriso A. 3) Galat. V. 24. 1) Hebr. XIII. 13. 4) Cf. 2) Matth. XVI. 24. 6) Cf. Rom. XIII. 14 (benedicite per- 35 Matth. V. 28. 5) Cf. Matth. V. 22. 7) Cf. Matth. V. 44. 8) phrasis immolare deo (domino), sequentibus). saepe in biblia occurrit. 9) Cf. Act. XXIV. 14 (sic deservio patri et deo meo). 10) Cf. Joan. III. 8 (omnis, qui natus est ex spiritu). 11) Cf. Rom. VII. 22: „Condelector enim legi dei secundum interiorem hominem.“
334 Matthiae de Janov Regulae, l. 111, tr. 6, c. 72 et 73. „Jam vos de hoc mundo non estis, sed ego tuli vos de mundo et posui vos, ut eatis et fructum afferatis.“ Et apostolus ad Hebraeos XIII. capituloa) 1): „Exeamus ergo [ad eum], extra in- properium Jhesu portantes.“ Quis enim christianorum habet dubitare, quod suam animam col[I it et multum diligit quilibet amator huius mundi, et eandem necesse habet crucifigere? Ideo dictum est 2): „Si quis wlt venire post me, abneget se ipsumb) et tollat crucem suam et sequatur me.“ Et Paulus 3): „Qui Christi sunt, carnem suam crucifixerunt cum viciis et con- 10 cupiscenciis." Item nemini dubium, quod hic mundus beatificat homi- nibus divitibus et tremit coram hominibus gloriosis et amat honores et gaudia huius [mundij. Que omnia christianum oportet abhominari et solis pauperibus et mitibus atque 15 lugentibus applaudere et ipsos beatificare: itaque paupertatem, passiones iniuriarum, innocenter luctum continuare, pro malis propriis et aliorum contemptum, derisum pro Jhesu derisoc) et contempto, abstinenciam incessanter, castimoniam arduam, ut nec inspiciat mulierem ad concupiscendum eam4), mititatem 20 tantam, ut nec irascatur fratri iniurianti 5), benivolenciam tantam, ut oret pro persequentibus se, benefaciat illis, qui sibi mala faciunt 6), et suos inimicos in veritate diligat 7), et multa similia. Quis dubitat hec omnia esse abhominacionem huic mundo, id est amatoribus huius mundi, que christianum quemlibet, si vult 25 esse particeps thezaurorum, qui sunt in Christo Jhesu, necesse est deo inmolare 8) et, illis vivendo, ista talia diligendo et ex- col[ljendo, deo suo vero deservire9), quod quidem facere potest nequaquam, quamdiu quis mente adhuc conversatur in hoc mundo et inheret corde huic vite pacifice et delicate super ter- 30 ram? Quoniam christianus omnis, qui natus est ex spiritu 10) secundum interiorem novum hominem 11) etd) translatus est de a) XIII. c. posterius add. A, om. ed. b) semetipsum ed. c) derisio d) om. ed. corr. deriso A. 3) Galat. V. 24. 1) Hebr. XIII. 13. 4) Cf. 2) Matth. XVI. 24. 6) Cf. Rom. XIII. 14 (benedicite per- 35 Matth. V. 28. 5) Cf. Matth. V. 22. 7) Cf. Matth. V. 44. 8) phrasis immolare deo (domino), sequentibus). saepe in biblia occurrit. 9) Cf. Act. XXIV. 14 (sic deservio patri et deo meo). 10) Cf. Joan. III. 8 (omnis, qui natus est ex spiritu). 11) Cf. Rom. VII. 22: „Condelector enim legi dei secundum interiorem hominem.“
Strana 335
Quae omnia christianum oporteat abominari in hoc mundo. 335 morte mundi et carnis ad novitatem vite divine et celestis 1) que est adhuc abscondita in deo 2), in fide domini Jhesu Christi, et2) idcirco conversacio christiani in celis est secundum apo- stolum 3). Quamobrem nichil habet commune cum hoc mundo christianus, quib) iam est in spiritu Christi potenti valde super carnem, qui et adiuvat infirmitatem carnis 4) et agit vel continet christianum potenter in vite prefate novitate, et idcirco secundum apostolum [ad] Romanose) 5): „Fratres, iam vos in carne non estis“d). Non enim vita christiani hec est ab ho- mine vel ex homine, sed a deo vero et spiritu eius in Christo 10 Jhesu, domino nostro, qui potens est facere omnia in omnibus et operatur in nobis velle et perficere pro bona voluntate“ iuxta apostolum, qui dixit 6): „In timore et tremore operamini salutem vestram, quoniam deus est, qui operatur in vobise) velle et perficere pro bona voluntate.“ 15 Capitulum septuagesimum tercium 1). Abominacio desolacionis in ecclesia et ea, quae aversatur et abominatur mundus in vita Christi et christianorum, longissime dissident. Ex Paulo, item ex Joanne descriptio Antichristi7s). Ex istis, qui velit, poterit colligere abhominacionem 20 huius seculi et abhominacionem sancte ecclesie esseb) abhominaciones per omnia contrarie consti- tutas et ex hoc elicere limpide poterit [et] valebiti) mani- festam differenciam inter abhominacionem desolacionis, que est iam in templo dei collocata et firmata7), et inter ea, que ab- 25 hominabilia et contemptibilia sunt huic mundo etk) idcirco de- 20) Nota totum A. a) om. ed. b) in m. A. c) lacuna seq. in A; Rom. 9. ed. d) etc. add. ed. e) nobis ed. f) Cap.m LXXIII. A in m. alia manu. g) ita inscr. i) limpide valebit tantum ed. k) om. ed. in ed. h) om. ed. 30 1) Cf. I. Joan. III. 14 (translati sumus de morte ad vitam) et Rom. VI. 4 (ita et nos in novitate vitae ambulemus). 2) Cf. Coloss. III. 3 (vita 3) Cf. Philipp. III. 20. vestra est abscondita cum Christo in deo). ) Cf. Rom. VIII. 26 (spiritus adiuvat infirmitatem nostram). Cf. etiam Act. II. 17 (spiritus super omnem carnem). 5) Rom. VIII. 9: „Vos autem in 35 7) Cf. Daniel. 6) Philipp. II. 12—13. carne non estis, sed in spiritu.“ IX. 27.
Quae omnia christianum oporteat abominari in hoc mundo. 335 morte mundi et carnis ad novitatem vite divine et celestis 1) que est adhuc abscondita in deo 2), in fide domini Jhesu Christi, et2) idcirco conversacio christiani in celis est secundum apo- stolum 3). Quamobrem nichil habet commune cum hoc mundo christianus, quib) iam est in spiritu Christi potenti valde super carnem, qui et adiuvat infirmitatem carnis 4) et agit vel continet christianum potenter in vite prefate novitate, et idcirco secundum apostolum [ad] Romanose) 5): „Fratres, iam vos in carne non estis“d). Non enim vita christiani hec est ab ho- mine vel ex homine, sed a deo vero et spiritu eius in Christo 10 Jhesu, domino nostro, qui potens est facere omnia in omnibus et operatur in nobis velle et perficere pro bona voluntate“ iuxta apostolum, qui dixit 6): „In timore et tremore operamini salutem vestram, quoniam deus est, qui operatur in vobise) velle et perficere pro bona voluntate.“ 15 Capitulum septuagesimum tercium 1). Abominacio desolacionis in ecclesia et ea, quae aversatur et abominatur mundus in vita Christi et christianorum, longissime dissident. Ex Paulo, item ex Joanne descriptio Antichristi7s). Ex istis, qui velit, poterit colligere abhominacionem 20 huius seculi et abhominacionem sancte ecclesie esseb) abhominaciones per omnia contrarie consti- tutas et ex hoc elicere limpide poterit [et] valebiti) mani- festam differenciam inter abhominacionem desolacionis, que est iam in templo dei collocata et firmata7), et inter ea, que ab- 25 hominabilia et contemptibilia sunt huic mundo etk) idcirco de- 20) Nota totum A. a) om. ed. b) in m. A. c) lacuna seq. in A; Rom. 9. ed. d) etc. add. ed. e) nobis ed. f) Cap.m LXXIII. A in m. alia manu. g) ita inscr. i) limpide valebit tantum ed. k) om. ed. in ed. h) om. ed. 30 1) Cf. I. Joan. III. 14 (translati sumus de morte ad vitam) et Rom. VI. 4 (ita et nos in novitate vitae ambulemus). 2) Cf. Coloss. III. 3 (vita 3) Cf. Philipp. III. 20. vestra est abscondita cum Christo in deo). ) Cf. Rom. VIII. 26 (spiritus adiuvat infirmitatem nostram). Cf. etiam Act. II. 17 (spiritus super omnem carnem). 5) Rom. VIII. 9: „Vos autem in 35 7) Cf. Daniel. 6) Philipp. II. 12—13. carne non estis, sed in spiritu.“ IX. 27.
Strana 336
336 Matthiae de Janov Regulae, 1., c. 62 et III, tr. 6, c. 73. specta a carnalibus christianis et eiectaa) de templo vel cooperta; et inter meretricem fornicariam super bestiam capitosam et cor- nutam sedentem, comptam et purpura et coccino amictam et ornatam ad fornicandum et de ipsius poculo aureo, quod habet in sua potestate et auctoritate [f. 274b], plenum abhominacioni- bus et inmundiciis fornicacionum1), atque inter sponsam agni Jhesu Christi 2) nigram, sed formosam 3) et cuius gloria omnis est ab intus 4), que soli suo dilecto innixa ut virgulla fumi ex aromatibus ascendit, deliciis affluendo 5); et differenciam inter 10 Christum Jhesum crucifixum, consputum et in patibulo crucis suspensum, et Antychristum, qui extollitur super omne, quod diciturb) deus aut quod collitur 6), et qui approbat et amat omne sublime et gloriosum 7), de quo sermo. Notum namque est ex racione et experiencia et ex scri- 15 pturis, quod hic mundus, id est homines amatores huius vite in mundo, et Jhesus crucifixus, virtus dei et sapiencia dei 8), iu- diciumque 9) huius mundi et omnis habitudo et proprietas ip- sius et iudicium Jhesu crucifixi et omnis habitudo ipsius ha- buerunt se semper contrarie et per omnia opposite 20 racione illius, quod totus mundus hic in maligno positus est 10, et inimicus deo suo 11) in tantum, quia, „quicumque voluerit amicus esse huius mundi, inimicus dei constituitur“ 12), quoniam, sicut veritas determinavit, illud esse abhominacionem dei vel abhominabile, quod altum est vel magnificum coram homini- 25 bus 13), et e contrario ea, que sunt ignobilia, debilia, stulta, in- firma et abhominabilia amatoribus huius vite secularis, illa deus elegit 14) et magnificavit et glorificavit per Christum Jhesum, a) deiecta ed. b) sup. lin. alia manu add. A. 1) Cf. Apoc. XVII. 3—4. 2) Cf. Apoc. XXI. 9 (sponsa uxor agni). 3) Cf. Cantic. I. 4 (nigra sum, sed formosa). 4) Cf. Psalm. XLIV. 14 (omnis gloria eius filiae regis ab intus). 5) Cf. Cantic. VIII. 5: „Quae est ista, quae ascendit de deserto, deliciis affluens, innixa super dilectum suum“? et Cantic. III. 6: „Quae est ista, quae ascendit per desertum, sicut virgula fumi ex aromatibus myrrhae et thuris et universi pulveris pigmentarii?“ 6) Cf. II. Thess. II. 4. 7) non quidem phrasis, sed voces biblicae sunt, of. Isaiae V. 14 (sublimes gloriosique eius). 8) Cf. I. Cor. I. 24. 9) vox ju- dicium sane biblica est, cf. Joan. XII. 31 (iudicium mundi) et Rom. II. 2 (iu- dicium dei). 10) Cf. I. Joan. V. I9. 11) inimicus deo, cf. Rom. VIII. 7 13) Cf. Lucae (sapientia carnis inimica est deo). 12) Cf. Jacob. IV. 4. 40 XVI. 15. 14) Cf. I. Cor. I. 27—28. 30 35
336 Matthiae de Janov Regulae, 1., c. 62 et III, tr. 6, c. 73. specta a carnalibus christianis et eiectaa) de templo vel cooperta; et inter meretricem fornicariam super bestiam capitosam et cor- nutam sedentem, comptam et purpura et coccino amictam et ornatam ad fornicandum et de ipsius poculo aureo, quod habet in sua potestate et auctoritate [f. 274b], plenum abhominacioni- bus et inmundiciis fornicacionum1), atque inter sponsam agni Jhesu Christi 2) nigram, sed formosam 3) et cuius gloria omnis est ab intus 4), que soli suo dilecto innixa ut virgulla fumi ex aromatibus ascendit, deliciis affluendo 5); et differenciam inter 10 Christum Jhesum crucifixum, consputum et in patibulo crucis suspensum, et Antychristum, qui extollitur super omne, quod diciturb) deus aut quod collitur 6), et qui approbat et amat omne sublime et gloriosum 7), de quo sermo. Notum namque est ex racione et experiencia et ex scri- 15 pturis, quod hic mundus, id est homines amatores huius vite in mundo, et Jhesus crucifixus, virtus dei et sapiencia dei 8), iu- diciumque 9) huius mundi et omnis habitudo et proprietas ip- sius et iudicium Jhesu crucifixi et omnis habitudo ipsius ha- buerunt se semper contrarie et per omnia opposite 20 racione illius, quod totus mundus hic in maligno positus est 10, et inimicus deo suo 11) in tantum, quia, „quicumque voluerit amicus esse huius mundi, inimicus dei constituitur“ 12), quoniam, sicut veritas determinavit, illud esse abhominacionem dei vel abhominabile, quod altum est vel magnificum coram homini- 25 bus 13), et e contrario ea, que sunt ignobilia, debilia, stulta, in- firma et abhominabilia amatoribus huius vite secularis, illa deus elegit 14) et magnificavit et glorificavit per Christum Jhesum, a) deiecta ed. b) sup. lin. alia manu add. A. 1) Cf. Apoc. XVII. 3—4. 2) Cf. Apoc. XXI. 9 (sponsa uxor agni). 3) Cf. Cantic. I. 4 (nigra sum, sed formosa). 4) Cf. Psalm. XLIV. 14 (omnis gloria eius filiae regis ab intus). 5) Cf. Cantic. VIII. 5: „Quae est ista, quae ascendit de deserto, deliciis affluens, innixa super dilectum suum“? et Cantic. III. 6: „Quae est ista, quae ascendit per desertum, sicut virgula fumi ex aromatibus myrrhae et thuris et universi pulveris pigmentarii?“ 6) Cf. II. Thess. II. 4. 7) non quidem phrasis, sed voces biblicae sunt, of. Isaiae V. 14 (sublimes gloriosique eius). 8) Cf. I. Cor. I. 24. 9) vox ju- dicium sane biblica est, cf. Joan. XII. 31 (iudicium mundi) et Rom. II. 2 (iu- dicium dei). 10) Cf. I. Joan. V. I9. 11) inimicus deo, cf. Rom. VIII. 7 13) Cf. Lucae (sapientia carnis inimica est deo). 12) Cf. Jacob. IV. 4. 40 XVI. 15. 14) Cf. I. Cor. I. 27—28. 30 35
Strana 337
Qualiter hic mundus et Jhesus crucifixus sint per omnia contrarii. 337 filium suum unigenitum 1), crucifixum, infirmum et pauperem, factum ludibrium et abhominacio huic mundo, principibus sa- cerdotum et omni magistratui templi atque dominis et seniori- bus populi Israelitici 2) in tantum, ut ipsum pro nobis male- dictum factum et novissimum virorum3) et minus multo quam Barrabam, publicum homicidam et latronem 4), aput se reputa- tum et in tantum abhominacio ipsis principibus effectum, ut ipsum conspuentes et usquequaque conculcantes foras de civi- tate proiecerunt et in ligno cum maledictis suspenderunt 5). Quapropter tota habitudo vite Jhesu crucifixi et 10 figura ipsius et condiciones ipsius, perindea) et totus ambitus religionis christiane inde derivate [et] b) formate, et spiri- tus Jhesu, quo agitur 6), horret omnem altitudinem huius mundi et acceptat humilia et parva, abhominatur mollia et vo- luptuosa, et eligit dura et amara 7) et contempnit gloriosa et ho- 15 nores in tabernaculis 8) huius seculi et ampl[ex atur ignominiam crucis et obprobrium Jhesu crucifixi, fugit divicias et habundan- ciam ipsarum honerosam ac spinosam et congaudet beatitudini paupertatis doctec) a spiritu Jhesu, reputat ignominiam et de- spectum crucis suam gloriam in deo eternamd) et gloriam, mol- 20 liciem et divicias huius seculi iudicat abhominabilee) coram Jhesu Christo et per consequens aput se ipsum, cuius spiritu diiudicantur recte omnia, interim congaudens illi veritati9) et lumini divino, quo illustratus invenit scienciam sanctorum 10) et veritatem et bene solicitam voluntatem dei patris et domini suif) Jhesu Christi, prout ille, qui dicebat 11): „Ibant apostoli gaudentes a conspectu consiliis), quoniam digni habiti sunt pro nomine Jhesu contumeliam pati.“ Et apostolus 12): „Michi autem 5 25 a) ipsius Domini Jesu ed. b) eras. in A. d) in seq. in A in m. add. e) abominabilem A. biblia. c) docta A ; om. ed. f) om. ed. s) concilii 30 1) Cf. Joan. III. I6. 2) Cf. Lucae XXII. 52. 3) Cf. Isaiae LIII. 3 4) Cf. Joan. XVIII. 40. 5) Cf. (despectum et novissimum virorum). Marci XV. 19 (conspuebant eum) et Joan. IX. 34 (et eiecerunt eum foras). Res vero notissima de crucifixione Jhesu existit, sed hic annotatur (prout et 35 locis aliis), ut demonstretur, quo modo stilus Janovianus biblia impraegnatus sit. 6) Cf. Rom. VIII. 14: „Quicumque enim spiritu dei aguntur, ii sunt filii dei.“ 7) Cf. I. Cor. I. 27 (infirma mundi elegit deus). 8) vox utique biblica. 9) Cf. I. Cor. XIII. 6 (congaudet veritati). 10) Cf. Sap. X. 10 (scientia sanctorum). 11) Act. V. 41. 12) Galat. VI. 14. KYBAL: M. de Janov Regulae, IV. 40 22
Qualiter hic mundus et Jhesus crucifixus sint per omnia contrarii. 337 filium suum unigenitum 1), crucifixum, infirmum et pauperem, factum ludibrium et abhominacio huic mundo, principibus sa- cerdotum et omni magistratui templi atque dominis et seniori- bus populi Israelitici 2) in tantum, ut ipsum pro nobis male- dictum factum et novissimum virorum3) et minus multo quam Barrabam, publicum homicidam et latronem 4), aput se reputa- tum et in tantum abhominacio ipsis principibus effectum, ut ipsum conspuentes et usquequaque conculcantes foras de civi- tate proiecerunt et in ligno cum maledictis suspenderunt 5). Quapropter tota habitudo vite Jhesu crucifixi et 10 figura ipsius et condiciones ipsius, perindea) et totus ambitus religionis christiane inde derivate [et] b) formate, et spiri- tus Jhesu, quo agitur 6), horret omnem altitudinem huius mundi et acceptat humilia et parva, abhominatur mollia et vo- luptuosa, et eligit dura et amara 7) et contempnit gloriosa et ho- 15 nores in tabernaculis 8) huius seculi et ampl[ex atur ignominiam crucis et obprobrium Jhesu crucifixi, fugit divicias et habundan- ciam ipsarum honerosam ac spinosam et congaudet beatitudini paupertatis doctec) a spiritu Jhesu, reputat ignominiam et de- spectum crucis suam gloriam in deo eternamd) et gloriam, mol- 20 liciem et divicias huius seculi iudicat abhominabilee) coram Jhesu Christo et per consequens aput se ipsum, cuius spiritu diiudicantur recte omnia, interim congaudens illi veritati9) et lumini divino, quo illustratus invenit scienciam sanctorum 10) et veritatem et bene solicitam voluntatem dei patris et domini suif) Jhesu Christi, prout ille, qui dicebat 11): „Ibant apostoli gaudentes a conspectu consiliis), quoniam digni habiti sunt pro nomine Jhesu contumeliam pati.“ Et apostolus 12): „Michi autem 5 25 a) ipsius Domini Jesu ed. b) eras. in A. d) in seq. in A in m. add. e) abominabilem A. biblia. c) docta A ; om. ed. f) om. ed. s) concilii 30 1) Cf. Joan. III. I6. 2) Cf. Lucae XXII. 52. 3) Cf. Isaiae LIII. 3 4) Cf. Joan. XVIII. 40. 5) Cf. (despectum et novissimum virorum). Marci XV. 19 (conspuebant eum) et Joan. IX. 34 (et eiecerunt eum foras). Res vero notissima de crucifixione Jhesu existit, sed hic annotatur (prout et 35 locis aliis), ut demonstretur, quo modo stilus Janovianus biblia impraegnatus sit. 6) Cf. Rom. VIII. 14: „Quicumque enim spiritu dei aguntur, ii sunt filii dei.“ 7) Cf. I. Cor. I. 27 (infirma mundi elegit deus). 8) vox utique biblica. 9) Cf. I. Cor. XIII. 6 (congaudet veritati). 10) Cf. Sap. X. 10 (scientia sanctorum). 11) Act. V. 41. 12) Galat. VI. 14. KYBAL: M. de Janov Regulae, IV. 40 22
Strana 338
338 Matthiae de Janov Regulae, l. III, tr. 6, c. 73. absit gloriari, nisi in cruce domini nostri Jhesu Christi, per quem michi mundus crucifixus est et ego mundo.“ Et alibi 1): „Puto enim, quod deus nos apostolos novissimos ostendit, tam- quam morti destinatos, quia spectaculum facti sumus mundo et 5 angelis et hominibus, nos stulti propter Christum, vos [autem) prudentes in Christo; nos infirmi, vos autem fortes; vos nobiles, nos autem ignobiles. Usque in hanc horam et esurimus et sitimus et nudi sumus et collaphis cedimur et instabiles sumus. Et laboramus operantes manibus nostris, maledicimur et bene- dicimus, persecucionem patimur et sustinemus, blasphemamur et obsecramus.“ Et tunc principaliter et ad propositum: „[Tam- quam] purgamenta, inquit, huius mundi facti sumus, omnium perypsimaa) [usque adhuc].“ Ecce, omnia, que sunt abhominacio vel abhominabilia 15 coram amatoribus huius mundi, conmendat apostolus et in ipsis benedicit et gloriatur, ut inveniatur in gloria dei cum Jhesu Christo, et per hoc in se ipso formam unicam et propriam exprimens vite cuiuslibet christiani, et maxime apostolorum et sacerdotum, qui maxime debent christi inveniri in ecclesia vel 20 contrariib) Antychristi, ut postea subsequitur. Et ideo in alia epistola idem apostolus, inicia Antychristi et abhomina- bilis in ecclesia et membrorum demonstrans et deplorans atque adc) evitandum exhortans fideles christos Jhesu crucifixi, ita loquitur 2): „Imitatores mei estote, [fratres], et observate eos, qui ita ambulant, sicut habetis formam nostram. Multi enim ambulant, quos sepe dicebam vobis, nunc autem et flens dico, inimicos crucis Christi.“ Ecce, interpretative, sed palam expressi et descripti Antychristi! Nam sequitur 3): „Quorum deus venter est“ — et hoc quoad eos, qui habent dileccionem vite mollis et 30 delicate in hoc mundo — „et gloria in confusione“d) — [f. 275a quoad eos, quie) gloriam et honorem ambiunt — „ ipsorum], qui terrena sapiunt“ — quoad eos, qui divicias et habundanciam habent pro suo principali. „Nostra autem conversacio in celis — est“ — et hoc, quoad christos dei vel veros christianos, 35 „unde et salvatorem expectamus, qui corpus humilitatis nostre 10 25 a) peripsema biblia. b) contrario (sic) A. c) om. ed. d) con- fusionem A, sed false. e) sup. lin. add. A. 1) I. Cor. IV. 9—13. ultima phrasis libere allata. 2) Philipp. III. 17—18. 3) Philipp. III. I9—21;
338 Matthiae de Janov Regulae, l. III, tr. 6, c. 73. absit gloriari, nisi in cruce domini nostri Jhesu Christi, per quem michi mundus crucifixus est et ego mundo.“ Et alibi 1): „Puto enim, quod deus nos apostolos novissimos ostendit, tam- quam morti destinatos, quia spectaculum facti sumus mundo et 5 angelis et hominibus, nos stulti propter Christum, vos [autem) prudentes in Christo; nos infirmi, vos autem fortes; vos nobiles, nos autem ignobiles. Usque in hanc horam et esurimus et sitimus et nudi sumus et collaphis cedimur et instabiles sumus. Et laboramus operantes manibus nostris, maledicimur et bene- dicimus, persecucionem patimur et sustinemus, blasphemamur et obsecramus.“ Et tunc principaliter et ad propositum: „[Tam- quam] purgamenta, inquit, huius mundi facti sumus, omnium perypsimaa) [usque adhuc].“ Ecce, omnia, que sunt abhominacio vel abhominabilia 15 coram amatoribus huius mundi, conmendat apostolus et in ipsis benedicit et gloriatur, ut inveniatur in gloria dei cum Jhesu Christo, et per hoc in se ipso formam unicam et propriam exprimens vite cuiuslibet christiani, et maxime apostolorum et sacerdotum, qui maxime debent christi inveniri in ecclesia vel 20 contrariib) Antychristi, ut postea subsequitur. Et ideo in alia epistola idem apostolus, inicia Antychristi et abhomina- bilis in ecclesia et membrorum demonstrans et deplorans atque adc) evitandum exhortans fideles christos Jhesu crucifixi, ita loquitur 2): „Imitatores mei estote, [fratres], et observate eos, qui ita ambulant, sicut habetis formam nostram. Multi enim ambulant, quos sepe dicebam vobis, nunc autem et flens dico, inimicos crucis Christi.“ Ecce, interpretative, sed palam expressi et descripti Antychristi! Nam sequitur 3): „Quorum deus venter est“ — et hoc quoad eos, qui habent dileccionem vite mollis et 30 delicate in hoc mundo — „et gloria in confusione“d) — [f. 275a quoad eos, quie) gloriam et honorem ambiunt — „ ipsorum], qui terrena sapiunt“ — quoad eos, qui divicias et habundanciam habent pro suo principali. „Nostra autem conversacio in celis — est“ — et hoc, quoad christos dei vel veros christianos, 35 „unde et salvatorem expectamus, qui corpus humilitatis nostre 10 25 a) peripsema biblia. b) contrario (sic) A. c) om. ed. d) con- fusionem A, sed false. e) sup. lin. add. A. 1) I. Cor. IV. 9—13. ultima phrasis libere allata. 2) Philipp. III. 17—18. 3) Philipp. III. I9—21;
Strana 339
Antichristi descriptio ex ap. Paulo et Johanne. 339 configurabit corpori claritatis sue“, et cetera. Enimvero istos antychristos, id est christianos solo nomine, amatores eoruma), qui sunt in hoc magis proprio nomine, ipsos declarat beatus Johannes in canonica, dicens 1): „Nolite diligere mundum, neque ea, que in mundo sunt. Si quis diligit mundum, non est cari- tas patris in eo, quoniam omne, quod est in mundo, concu- piscencia carnis est et concupiscencia oculorum et superbia vite, que non est ex patre, sed ex mundo est. Et mundus transibit et concupiscencia eius. Qui autem facit voluntatem dei, manet in eternum.“ Et dehinc vertens se ad inferendum ex iam as- 10 sumptis, quo modo quis est Antychristus, aut quis est, vel de quo populo Antychristus, unde dicit 2): „Filioli, novissima hora est et, sicut audistis, quia Antychristus venietb), nunc autem Antychristi multi facti sunt, unde scimus, quia hora novissima est. Ex nobis prodierunt, sed non erant ex nobis, nam si fuis- 15 sent ex nobis, permansissent utique nobiscum, sed ut manifesti sint, quoniam non sunt omnes ex nobis.“ Vide, quam evidenter ambo hii apostoli maximi concor- dant et ostendunt, quod omnis homo in christiano populo con- putatus, qui delicatam vitam sequitur, qui amat gloriam mundi 20 et honorem, qui sapit terrena 3), id est divicias, est inimicus amaritudinis, ignominie et paupertatis crucis Jhesu Christi. Et hec secundum Paulum. Vel omnis christianusc) solo numero in ecclesia dei, qui diligit hunc mundum vel ea, que sunt in mundo, scilicetd) concupiscenciam carnis sequendo in vita molli 25 vel concupiscencia[m] oculorum in conversacione diviciarum vel superbiam vite, ille est Antychristus secundum Johannem, et primum et principaliter sacerdos, vel princeps. Et ipse est abhominacio desolacionis et ipse est meretrix super bestiam 4). Et omnee) ipsius studium et eius opera vel 30 obsequia, per que arbitratur Christo Jhesu crucifixo conplacere, exhibet deo aureum poculum plenum abhominacionibus et in- mundicia fornicacionum 5). Et „de vinea Sodomorum vinum a) amatores eorum om. ed. b) venit biblia. c) qui seq. in ed. d) id est ed. e) tempus seq. in A, sed del.; temporis seq. in ed. 35 1) I. Joan. II. 15—17. l. c. (qui terrena sapiunt). 5) Cf. Apoc. XVII. 4. 2) I. Joan. II. 18—19. 3) Cf. Philipp. III. 19, 4) Cf. Daniel. IX. 27 et Apoc. XVII. 3. 22"
Antichristi descriptio ex ap. Paulo et Johanne. 339 configurabit corpori claritatis sue“, et cetera. Enimvero istos antychristos, id est christianos solo nomine, amatores eoruma), qui sunt in hoc magis proprio nomine, ipsos declarat beatus Johannes in canonica, dicens 1): „Nolite diligere mundum, neque ea, que in mundo sunt. Si quis diligit mundum, non est cari- tas patris in eo, quoniam omne, quod est in mundo, concu- piscencia carnis est et concupiscencia oculorum et superbia vite, que non est ex patre, sed ex mundo est. Et mundus transibit et concupiscencia eius. Qui autem facit voluntatem dei, manet in eternum.“ Et dehinc vertens se ad inferendum ex iam as- 10 sumptis, quo modo quis est Antychristus, aut quis est, vel de quo populo Antychristus, unde dicit 2): „Filioli, novissima hora est et, sicut audistis, quia Antychristus venietb), nunc autem Antychristi multi facti sunt, unde scimus, quia hora novissima est. Ex nobis prodierunt, sed non erant ex nobis, nam si fuis- 15 sent ex nobis, permansissent utique nobiscum, sed ut manifesti sint, quoniam non sunt omnes ex nobis.“ Vide, quam evidenter ambo hii apostoli maximi concor- dant et ostendunt, quod omnis homo in christiano populo con- putatus, qui delicatam vitam sequitur, qui amat gloriam mundi 20 et honorem, qui sapit terrena 3), id est divicias, est inimicus amaritudinis, ignominie et paupertatis crucis Jhesu Christi. Et hec secundum Paulum. Vel omnis christianusc) solo numero in ecclesia dei, qui diligit hunc mundum vel ea, que sunt in mundo, scilicetd) concupiscenciam carnis sequendo in vita molli 25 vel concupiscencia[m] oculorum in conversacione diviciarum vel superbiam vite, ille est Antychristus secundum Johannem, et primum et principaliter sacerdos, vel princeps. Et ipse est abhominacio desolacionis et ipse est meretrix super bestiam 4). Et omnee) ipsius studium et eius opera vel 30 obsequia, per que arbitratur Christo Jhesu crucifixo conplacere, exhibet deo aureum poculum plenum abhominacionibus et in- mundicia fornicacionum 5). Et „de vinea Sodomorum vinum a) amatores eorum om. ed. b) venit biblia. c) qui seq. in ed. d) id est ed. e) tempus seq. in A, sed del.; temporis seq. in ed. 35 1) I. Joan. II. 15—17. l. c. (qui terrena sapiunt). 5) Cf. Apoc. XVII. 4. 2) I. Joan. II. 18—19. 3) Cf. Philipp. III. 19, 4) Cf. Daniel. IX. 27 et Apoc. XVII. 3. 22"
Strana 340
340 Matthiae de Janov Regulae, 1. III, tr. 6, c. 73 et 74. eorum et [de] suburbanis Gomore uva eorum, uva fellis et botrus amarissimus“ 1). Capitulum septuagesimum quartuma). [Discrimen inter maliciam seu impietatem laicorum et sacerdotum]b). 10 15 20 30 Quapropter sicut christianum esse bestiam vel designari per bestiam magis competit statui laycorum et precipue sub- ditorum, ita esse Antychristum vel meretricem magis proprie concernit statum clericorum et sacerdotum, (1) tum quia, quidquid layci contrarie Christo Jhesu faciunt, hoc pluri- mum fit ex ignorancia ipsorum et ruditate bestiali, sacerdotes autem mala sua perpetrant 2) ex concupiscencia sua infrenata, propter quam facti sunt adversi sue sciencie et inpudici, (2) tum quia, quamvis layci mala sua faciunt, hoc fit, quia male regun- tur et non habent curam neque se neque alios gubernare, sed sa- cerdotes, qui habent curam et scienciam primum se ipsos, dehinc subditos regendi, capti vel avaricia vel luxuria vel vana gloria excecati, solum sua commoda inquirunt, ut cum hoc mundo fornicentur, (3) tum quia sacerdotes familiarius et vicinius sunt coniunctie) Jhesu Christo, cuius gracia sicut sanctid) sacerdotes et similes Jhesu Christoe) magis quam alii christiani christi dei per scripturam sunt expressi, ita e contrario mali sacerdotes dissimiles Jhesu Christo sunt antychristi esse intimati per figu- ras, (4) maxime tamen ideo, quia Christus est nomen regalis 25 excellencie et dignitatis atque regiminis aliorum, ergo per con- trarium Antychristus est nomen perverse excellencie et tyran- nidis et usurpate dignitatis et iniqui regiminis aliorum. Ideo proprie sunt illi notati antychristi, qui tenent proprie locum Jhesu Christi, ut sunt, qui docent vel habent docere, regere et preesse, et tunc sunt contrarii moribus Jhesu Christi et maxime in hoc, si ex hoc superbiunt et conplacent sibi ipsis, amant vitam huius mundi splendidam, delicatam et habundantem et sequuntur, publice ad hoc ipsum secum alios pertrahentes suo a) Cap.m LXXIIII A in m. duabus manibus. b) ita inscr. in ed. 35 c) om. ed. d) sancti doctores magis oc. ed. e) et similes Jhesu Christo in m. A. 1) Cf. Deuter. XXXII. 32. 2) Cf. Eccle. VIII. II (perpetrant mala).
340 Matthiae de Janov Regulae, 1. III, tr. 6, c. 73 et 74. eorum et [de] suburbanis Gomore uva eorum, uva fellis et botrus amarissimus“ 1). Capitulum septuagesimum quartuma). [Discrimen inter maliciam seu impietatem laicorum et sacerdotum]b). 10 15 20 30 Quapropter sicut christianum esse bestiam vel designari per bestiam magis competit statui laycorum et precipue sub- ditorum, ita esse Antychristum vel meretricem magis proprie concernit statum clericorum et sacerdotum, (1) tum quia, quidquid layci contrarie Christo Jhesu faciunt, hoc pluri- mum fit ex ignorancia ipsorum et ruditate bestiali, sacerdotes autem mala sua perpetrant 2) ex concupiscencia sua infrenata, propter quam facti sunt adversi sue sciencie et inpudici, (2) tum quia, quamvis layci mala sua faciunt, hoc fit, quia male regun- tur et non habent curam neque se neque alios gubernare, sed sa- cerdotes, qui habent curam et scienciam primum se ipsos, dehinc subditos regendi, capti vel avaricia vel luxuria vel vana gloria excecati, solum sua commoda inquirunt, ut cum hoc mundo fornicentur, (3) tum quia sacerdotes familiarius et vicinius sunt coniunctie) Jhesu Christo, cuius gracia sicut sanctid) sacerdotes et similes Jhesu Christoe) magis quam alii christiani christi dei per scripturam sunt expressi, ita e contrario mali sacerdotes dissimiles Jhesu Christo sunt antychristi esse intimati per figu- ras, (4) maxime tamen ideo, quia Christus est nomen regalis 25 excellencie et dignitatis atque regiminis aliorum, ergo per con- trarium Antychristus est nomen perverse excellencie et tyran- nidis et usurpate dignitatis et iniqui regiminis aliorum. Ideo proprie sunt illi notati antychristi, qui tenent proprie locum Jhesu Christi, ut sunt, qui docent vel habent docere, regere et preesse, et tunc sunt contrarii moribus Jhesu Christi et maxime in hoc, si ex hoc superbiunt et conplacent sibi ipsis, amant vitam huius mundi splendidam, delicatam et habundantem et sequuntur, publice ad hoc ipsum secum alios pertrahentes suo a) Cap.m LXXIIII A in m. duabus manibus. b) ita inscr. in ed. 35 c) om. ed. d) sancti doctores magis oc. ed. e) et similes Jhesu Christo in m. A. 1) Cf. Deuter. XXXII. 32. 2) Cf. Eccle. VIII. II (perpetrant mala).
Strana 341
Carnales laici (bestia) et sacerdotes (meretrix) comparantur. 341 regimine et exemplo. Et secundum hoc quicumque est in tali- bus maximus pro tempore, ille est maximus Antychristus. Item 15] layci mali sicut bestia mala faciunt notorie, et in rebus et per res temporales fornicantur, quod non sit ma- luma), autumantes, et per hoc, licet non verecundentur, tamen laudem inde non sorciuntur. Sed sacerdotes, cum sua mala perficiunt, nequaquam correccionem vel vituperium sustinere volunt], sed multas excusaciones pretendentes, gloria et honore pociuntur, et maxime, quia libita sua et delicatam vitam suam et gloriam suam et honorem [f. 275b] habent in rebus divinis 10 et per res divinas, solum pro spiritualibus viris et ad salutem animarum et per humilitatem Jhesu, ignominiam crucis ipsius, amaritudinem et paupertatem 1) conparatas. Et idcirco sacer- dotes carnales dicuntur abhominacio in templo vel meretrix ornata multipliciter et habens in manu poculum aureum ple- num abhominacionibus et inmundicia fornicacionum 2). Item [o] layci, amantes hoc seculum et insequentes, forni- cantur quidem cum malignis spiritibus3), sed non inducunt alios secum ad fornicandum, ita quod nec conplacent in hominibus, scilicet in subieccione et obediencia eorum, neque alios alliciunt 20 ad inb) se conplacendum. Sed yppocrite sacerdotes e contrarioc) et conplacent sibi ipsis in multitudine populorum sibi subiecta et aptant ad hoc seud) toto studio preparant, et per res seculares vel corporales, et per res ecclesiasticas et spi- rituales, ut ex pleno aliose) al[ljiciant ad se ipsos. Inde magna 25 templa et pulchraf), inde splendor omnis in facie templorum, in suppellectilibus et coronis aureis, propter hoc multitudo can- torums), multitudo missarum et psalmodiarum, multitudo festi- vitatum celeberrimarum eth) novarum adinvencionum, et exinde multitudo reliquiarum celeberrimarum et aliorum multorum ex- 30 quisitei) excogitatorum aput huius modi sacerdotes ypporitas, 15 26) Splendor in facie templorum A alia manu. a) quod non sit malum seq. in A, sed. del. b) om. ed. c) e con- verso D 1. d) ita A et ed. e) ita D I; expleto alios et aliciant A post corr.; aut praecedit in A, sed del. f) et p. om. D 1. g) cantuum sup. lin. 35 i) et seq. in A, sed del. h) et — celeberrimarum om. ed. corr. D I. 1) voces significativae humilitas Jhesu, ignominia crucis ipsius, amaritudo et paupertas (v. etiam supra p. 339) de biblia non proveniunt, sed sunt expres- 2) Cf. Apoc. XVII. 4. siones communes motui reformatorio saec. XIII. el XIV. 3) Cf. Lucae VIII. 2. 40
Carnales laici (bestia) et sacerdotes (meretrix) comparantur. 341 regimine et exemplo. Et secundum hoc quicumque est in tali- bus maximus pro tempore, ille est maximus Antychristus. Item 15] layci mali sicut bestia mala faciunt notorie, et in rebus et per res temporales fornicantur, quod non sit ma- luma), autumantes, et per hoc, licet non verecundentur, tamen laudem inde non sorciuntur. Sed sacerdotes, cum sua mala perficiunt, nequaquam correccionem vel vituperium sustinere volunt], sed multas excusaciones pretendentes, gloria et honore pociuntur, et maxime, quia libita sua et delicatam vitam suam et gloriam suam et honorem [f. 275b] habent in rebus divinis 10 et per res divinas, solum pro spiritualibus viris et ad salutem animarum et per humilitatem Jhesu, ignominiam crucis ipsius, amaritudinem et paupertatem 1) conparatas. Et idcirco sacer- dotes carnales dicuntur abhominacio in templo vel meretrix ornata multipliciter et habens in manu poculum aureum ple- num abhominacionibus et inmundicia fornicacionum 2). Item [o] layci, amantes hoc seculum et insequentes, forni- cantur quidem cum malignis spiritibus3), sed non inducunt alios secum ad fornicandum, ita quod nec conplacent in hominibus, scilicet in subieccione et obediencia eorum, neque alios alliciunt 20 ad inb) se conplacendum. Sed yppocrite sacerdotes e contrarioc) et conplacent sibi ipsis in multitudine populorum sibi subiecta et aptant ad hoc seud) toto studio preparant, et per res seculares vel corporales, et per res ecclesiasticas et spi- rituales, ut ex pleno aliose) al[ljiciant ad se ipsos. Inde magna 25 templa et pulchraf), inde splendor omnis in facie templorum, in suppellectilibus et coronis aureis, propter hoc multitudo can- torums), multitudo missarum et psalmodiarum, multitudo festi- vitatum celeberrimarum eth) novarum adinvencionum, et exinde multitudo reliquiarum celeberrimarum et aliorum multorum ex- 30 quisitei) excogitatorum aput huius modi sacerdotes ypporitas, 15 26) Splendor in facie templorum A alia manu. a) quod non sit malum seq. in A, sed. del. b) om. ed. c) e con- verso D 1. d) ita A et ed. e) ita D I; expleto alios et aliciant A post corr.; aut praecedit in A, sed del. f) et p. om. D 1. g) cantuum sup. lin. 35 i) et seq. in A, sed del. h) et — celeberrimarum om. ed. corr. D I. 1) voces significativae humilitas Jhesu, ignominia crucis ipsius, amaritudo et paupertas (v. etiam supra p. 339) de biblia non proveniunt, sed sunt expres- 2) Cf. Apoc. XVII. 4. siones communes motui reformatorio saec. XIII. el XIV. 3) Cf. Lucae VIII. 2. 40
Strana 342
342 Matthiae de Janov Regulae, l. III, tr. 6, c. 74 et 75. quatenus sic hominibus placeatur et alliciatur ad se concursus et applausus populorum. Ista tamen nominata et alia similia sunt omnia mundaa) mundis, sed inquinatis yppocritis nichil horum est mundum, sed quia inquinatum cor ipsorum et con- sciencia 1), ideoque ista omnia sunt ipsis poculum aureum ple- num abhominacionibus et inmundicia fornicacionum 2) et uva fellis et botrus amarissimus et fel draconum vinum eorum, venenum aspidum insanabile3), quoniam, sicut ante scriptum est, si modicum fermenti totam massam corrumpit 4), multo ma- gis, ubi plenitudo est fermenti, id est ubi in radice est fermen- tum yppocrisis 5). Propterea consequenter de meretrice in textu dudum as- sumpto 6) scriptum est 7): „Et in fronte eius nomen scriptum: Misterium." In fronte, id est in summis sacerdotibus, ubi ma- 15 xime et in summo gradu gloria eius, huius mundi et amor vel delectacio in figura splendida exercetur et videtur. Vel in fronte, id est in facie exteriori et principalibus partibus et suppremis, id est in illis, que sunt potissima et solempniora sacerdocii sacrosancti, in illis multo magis pompa huius modi 20 exquiritur et ostentatur. Vel in fronte, id est principali in- tencione et diligencia ita, quod yppocrite primum et ab ante habent hoc, quod amant vitam quietam carni sue et sufficien- tem et splendorem huius mundi, et per hoc et propter hoc exquirunt istas mundicias corporales extrinsecas et splendorem 25 eciam in rebus ecclesiasticis et divinis; dehinc Jhesus crucifixus est retrorsum et post carnem, sicut dicit dominus per prophe- tam8): „Posuerunt me post carnem suam.“ Credunt siquidem postea, eciam adhuc amplius sibimet in talibusb) conpla- centes, quod Jhesu crucifixo illa eciam conplaceant, et post 30 sua libita et desideria carnis perfecta9) cupiunt [per] talia deo 5 10 a) munda — omnia sunt om. ed. b) diligunt seq. in A. 1) Cf. Tit. I. 15: „Omnia munda mundis, coinquinatis autem et infideli- bus nihil est mundum, sed inquinatae sunt eorum et mens et conscientia.“ 2) Cf. Apoc. XVII. 4. 3) Cf. Deuter. XXXII. 32. 4) Cf. I. Cor. V. 6; cf. 35 supra p. 60 et 191. 5) de fermento hypocrisis cf. Lucae XII. I. 6) „in textu dudum assumpto“, h. e. in Apoc. XVII. 3 sq., cuius textus explanatio coepta est in cap. 41; v. argumentum libri in fronte huius voluminis positum, ubi singulae partes explicationis typis parvis expressae sunt. 7 Apoc. XVII. 5. 8) in biblia non legitur ; of. tantum Thren. I. 13: „Convertit me retrorsum, 9) Cf. Galat. V. I6 : 43 posuit me desolatam, tota die moerore confectam.“ „Spiritu ambulate et desideria carnis non perficietis."
342 Matthiae de Janov Regulae, l. III, tr. 6, c. 74 et 75. quatenus sic hominibus placeatur et alliciatur ad se concursus et applausus populorum. Ista tamen nominata et alia similia sunt omnia mundaa) mundis, sed inquinatis yppocritis nichil horum est mundum, sed quia inquinatum cor ipsorum et con- sciencia 1), ideoque ista omnia sunt ipsis poculum aureum ple- num abhominacionibus et inmundicia fornicacionum 2) et uva fellis et botrus amarissimus et fel draconum vinum eorum, venenum aspidum insanabile3), quoniam, sicut ante scriptum est, si modicum fermenti totam massam corrumpit 4), multo ma- gis, ubi plenitudo est fermenti, id est ubi in radice est fermen- tum yppocrisis 5). Propterea consequenter de meretrice in textu dudum as- sumpto 6) scriptum est 7): „Et in fronte eius nomen scriptum: Misterium." In fronte, id est in summis sacerdotibus, ubi ma- 15 xime et in summo gradu gloria eius, huius mundi et amor vel delectacio in figura splendida exercetur et videtur. Vel in fronte, id est in facie exteriori et principalibus partibus et suppremis, id est in illis, que sunt potissima et solempniora sacerdocii sacrosancti, in illis multo magis pompa huius modi 20 exquiritur et ostentatur. Vel in fronte, id est principali in- tencione et diligencia ita, quod yppocrite primum et ab ante habent hoc, quod amant vitam quietam carni sue et sufficien- tem et splendorem huius mundi, et per hoc et propter hoc exquirunt istas mundicias corporales extrinsecas et splendorem 25 eciam in rebus ecclesiasticis et divinis; dehinc Jhesus crucifixus est retrorsum et post carnem, sicut dicit dominus per prophe- tam8): „Posuerunt me post carnem suam.“ Credunt siquidem postea, eciam adhuc amplius sibimet in talibusb) conpla- centes, quod Jhesu crucifixo illa eciam conplaceant, et post 30 sua libita et desideria carnis perfecta9) cupiunt [per] talia deo 5 10 a) munda — omnia sunt om. ed. b) diligunt seq. in A. 1) Cf. Tit. I. 15: „Omnia munda mundis, coinquinatis autem et infideli- bus nihil est mundum, sed inquinatae sunt eorum et mens et conscientia.“ 2) Cf. Apoc. XVII. 4. 3) Cf. Deuter. XXXII. 32. 4) Cf. I. Cor. V. 6; cf. 35 supra p. 60 et 191. 5) de fermento hypocrisis cf. Lucae XII. I. 6) „in textu dudum assumpto“, h. e. in Apoc. XVII. 3 sq., cuius textus explanatio coepta est in cap. 41; v. argumentum libri in fronte huius voluminis positum, ubi singulae partes explicationis typis parvis expressae sunt. 7 Apoc. XVII. 5. 8) in biblia non legitur ; of. tantum Thren. I. 13: „Convertit me retrorsum, 9) Cf. Galat. V. I6 : 43 posuit me desolatam, tota die moerore confectam.“ „Spiritu ambulate et desideria carnis non perficietis."
Strana 343
Frontis meretricis significatio. 343 servire 1), ab ipso ea acceptari, corde ipsorum longe a vita crucis Jhesu et proprietatibus religionis christiane existente. Capitulum septuagesimum quintuma). [Alia significatio frontis et quae sit sponsa Christi im- maculata] b). Vel in fronte, id est in prima apprehensione, id est quod in talibus splendoribus hominum et omnibus studiis et iniciis primum occurrit conplacencia vel delectacio sua propria et conplacencia ostentacionis aput vulgus et precipue, a quibus lucrum et honores sperantur reportari. In fronte etenim residet vis apprehensiva, et ideo istud documentum valet ad huius modi yppocritas discernendum. Valetc) eciam ad hoc, ut homo quilibet sciat se ipsum recte circa singula iudicare, maxime quoad hoc puta, si iam habitum virtutis est assecutus. Et hec est prima apprehensio vel 15 primus occursus, unde primus motus circa singula inchoatur, quia illa sunt principaliter et maxime ex firmatis habitibus vel ex consuetudine aut natura. Et istud aput neminem falli in- venitur secundum doctrinam Aristotelis in secundo Ethi- corum, puta, quando ille prime apprehensiones vel primi 20 motus nondum preventi racione vel memoria vel eleccione vel fuga demonstrent homines, quales [sint]d) in sua radice vel in natura vel in firmato habitu, et hoc in virtute apprehensiva, que habet sedem in fronte, verumptamen differenter, quia homo multa apprehendit prima facie et placencia et displicibilia, [f. 276a] sed 25 non omnia, que apprehendit placibilia, eligit, nec omnia displi- cibiliae) fugit. Sed illa, que apprehendit primo occursu, et ea racione diiudicat et voluntarie eligit facienda vel tenenda, et aliqua placibilia prima apprehensione aliquisf) homo eligit, non discuciendo ea racione, si expediant bene, vel ad quid expe- 30 diant, sed ita vehementer afficitur et captivatur circa ea, quia 10 a) Cap.m LXXV A in m. duabus manibus. b) ita inscr. in ed. c) pertinet ed. d) om. A et ed. e) corr. A. f) alias ed. 1) phrasis deo (domino) servire saepissime in biblia occurrit.
Frontis meretricis significatio. 343 servire 1), ab ipso ea acceptari, corde ipsorum longe a vita crucis Jhesu et proprietatibus religionis christiane existente. Capitulum septuagesimum quintuma). [Alia significatio frontis et quae sit sponsa Christi im- maculata] b). Vel in fronte, id est in prima apprehensione, id est quod in talibus splendoribus hominum et omnibus studiis et iniciis primum occurrit conplacencia vel delectacio sua propria et conplacencia ostentacionis aput vulgus et precipue, a quibus lucrum et honores sperantur reportari. In fronte etenim residet vis apprehensiva, et ideo istud documentum valet ad huius modi yppocritas discernendum. Valetc) eciam ad hoc, ut homo quilibet sciat se ipsum recte circa singula iudicare, maxime quoad hoc puta, si iam habitum virtutis est assecutus. Et hec est prima apprehensio vel 15 primus occursus, unde primus motus circa singula inchoatur, quia illa sunt principaliter et maxime ex firmatis habitibus vel ex consuetudine aut natura. Et istud aput neminem falli in- venitur secundum doctrinam Aristotelis in secundo Ethi- corum, puta, quando ille prime apprehensiones vel primi 20 motus nondum preventi racione vel memoria vel eleccione vel fuga demonstrent homines, quales [sint]d) in sua radice vel in natura vel in firmato habitu, et hoc in virtute apprehensiva, que habet sedem in fronte, verumptamen differenter, quia homo multa apprehendit prima facie et placencia et displicibilia, [f. 276a] sed 25 non omnia, que apprehendit placibilia, eligit, nec omnia displi- cibiliae) fugit. Sed illa, que apprehendit primo occursu, et ea racione diiudicat et voluntarie eligit facienda vel tenenda, et aliqua placibilia prima apprehensione aliquisf) homo eligit, non discuciendo ea racione, si expediant bene, vel ad quid expe- 30 diant, sed ita vehementer afficitur et captivatur circa ea, quia 10 a) Cap.m LXXV A in m. duabus manibus. b) ita inscr. in ed. c) pertinet ed. d) om. A et ed. e) corr. A. f) alias ed. 1) phrasis deo (domino) servire saepissime in biblia occurrit.
Strana 344
344 Matthiae de Janov Regulae, l. III, tr. 6, c. 75. et delectant et contristant, quod non curat applicare ipsa ad racionem et discernere, si sint utilia vel honesta. Si igitur sic homo ex sola apprehensione alicuius placi- bilisa) vel tristabilis per oppositum mox afficitur et affec- cione captivatur et eligitb) illud vel fugit, non habens pro vel contra racionem vel persuasionem, sed neque curans hoc iu- dicare consilio vel racione, talis homo facit sicut bestia et iudicatur bestia, carensc) racione, sola movetur affeccione et per- tinet ad bestiam cornutam cum septem capitibus 1), quia tali 10 omnia peccata, que vulgo capitalia nuncupantur, dominanturd' faciliter. Et quia hoc videre plurimum in laycis carnalibus, ideo dictum est ipsos ad bestiam pertinere. Sed si homo in principio ab ineunte etate sua mox ap- prehendit placibilia et displicibilia carni sue in hoc mundo, 15 quemadmodum omnibus idem evenit, et afficitur circa talia, sequiturque suas affecciones sicud bestia, sed postea, postquam viget racione amplius quam alii ex audicione et doctrina, ex leccione ete) experiencia in tantum, quod in nullo iam potest sequi solamf) apprehensionems) placibilis vel tristabilis, quin propter vivacem discursum racionis accedat ad hoc racio vel doc- trina aut scriptura, dissuadens vel persuadens illud eligere vel fu- gere, quod apprehendit et circa quod homo afficitur, si tunc homo christianus, ad quem sermo, habens fidem Jhesu crucifixi, domini dei sui, diligit et satagit sibi totus et totaliter vivere et perinde 25 mox ab ineunte etate, quando iam eleccio et racio incipiunt suas operas exercere, quidquid apprehendit in hoc mundo pla- cibileh) vel tristibile, vel circa que afficitur, non eligiti) nec re- fugit, sed semper habet suspensam eleccionem suam et ubique ad voluntatem et ad verbum Jhesu crucifixi dominik) sui et, quia diligit et cupit diligere amplius Christum Jhesum, satagit omnia apprehensa eleccione ex amore vel timore Jhesu Christi et incipit circa illa maxime affici, que novit esse veritatis et voluntatis Jhesu, hoc est circa sapienciam et virtutes, et illa ex- horrescere, que noverit1) offendere dei vel proximi caritatem 20 30 3) a) placibilis A et ed. b) elegit A. c) carnes corr. carens A; quae carens ed. d) damnantur ed. c) om. ed. f) solum ed. g) appre- hensivam A. h) pacibile A et ed. i) elegit A. k) om. ed. 1) vi- derit ed. 1) Cf. Apoc. XVII. 3.
344 Matthiae de Janov Regulae, l. III, tr. 6, c. 75. et delectant et contristant, quod non curat applicare ipsa ad racionem et discernere, si sint utilia vel honesta. Si igitur sic homo ex sola apprehensione alicuius placi- bilisa) vel tristabilis per oppositum mox afficitur et affec- cione captivatur et eligitb) illud vel fugit, non habens pro vel contra racionem vel persuasionem, sed neque curans hoc iu- dicare consilio vel racione, talis homo facit sicut bestia et iudicatur bestia, carensc) racione, sola movetur affeccione et per- tinet ad bestiam cornutam cum septem capitibus 1), quia tali 10 omnia peccata, que vulgo capitalia nuncupantur, dominanturd' faciliter. Et quia hoc videre plurimum in laycis carnalibus, ideo dictum est ipsos ad bestiam pertinere. Sed si homo in principio ab ineunte etate sua mox ap- prehendit placibilia et displicibilia carni sue in hoc mundo, 15 quemadmodum omnibus idem evenit, et afficitur circa talia, sequiturque suas affecciones sicud bestia, sed postea, postquam viget racione amplius quam alii ex audicione et doctrina, ex leccione ete) experiencia in tantum, quod in nullo iam potest sequi solamf) apprehensionems) placibilis vel tristabilis, quin propter vivacem discursum racionis accedat ad hoc racio vel doc- trina aut scriptura, dissuadens vel persuadens illud eligere vel fu- gere, quod apprehendit et circa quod homo afficitur, si tunc homo christianus, ad quem sermo, habens fidem Jhesu crucifixi, domini dei sui, diligit et satagit sibi totus et totaliter vivere et perinde 25 mox ab ineunte etate, quando iam eleccio et racio incipiunt suas operas exercere, quidquid apprehendit in hoc mundo pla- cibileh) vel tristibile, vel circa que afficitur, non eligiti) nec re- fugit, sed semper habet suspensam eleccionem suam et ubique ad voluntatem et ad verbum Jhesu crucifixi dominik) sui et, quia diligit et cupit diligere amplius Christum Jhesum, satagit omnia apprehensa eleccione ex amore vel timore Jhesu Christi et incipit circa illa maxime affici, que novit esse veritatis et voluntatis Jhesu, hoc est circa sapienciam et virtutes, et illa ex- horrescere, que noverit1) offendere dei vel proximi caritatem 20 30 3) a) placibilis A et ed. b) elegit A. c) carnes corr. carens A; quae carens ed. d) damnantur ed. c) om. ed. f) solum ed. g) appre- hensivam A. h) pacibile A et ed. i) elegit A. k) om. ed. 1) vi- derit ed. 1) Cf. Apoc. XVII. 3.
Strana 345
Quis christianus sit sponsa Christi immaculata. 345 vel veritatem, et iste talis christianus est nupta agni 1), non habens maculam neque rugam 2), desponsata viro suo, de quo in prophetaa) Osee II° 3): „Sponsabo te michi in iusticia et in misericordia et in miseracionibus. Et sponsabo te michi in fide et scies, quia ego dominus“, habens nomen eius et no- men patris eius scriptum in fronte sua. Quodsi huius modi christianus est prelatus aliis et gubernat rite alios, tunc ipse est christus et lapis electus, preciosus et angularis [in] templo dei 4). Et similiter est dicendum de eo, qui, licet primam fidem 10 Jhesu crucifixi irritam fecit 5), forte ab ineunte etate mox am- plexans hunc mundum et sequens affecciones suas vel quid- quid aliud faciens, dummodo non ex fide Jhesu crucifixi, que a dileccione sola incipit operari, quamvisb) quandoque a timore neque indignis christianis coniunccione et thoro Jhesu Christi, tamen postea recordatus pacti 6) dei sui, Christi Jhesu, ad ipsum revertitur, ad sponsum et ducem pubertatis sue?), confunditur pro peccatis, id est c) fornicacionibus suis, et digne dolet et agit peni- tenciam in veritate. Et tunc gratissime, licet adultera et depre- hensa 8), suscipitur a viro suo, Jhesu crucifixo et in sua virgini- 20 tate iterum per verbum dei in spiritu reformatur et non recor- danturd) amplius ipsius adulteria vel fornicaciones a sponso suo, tali semper et ubique excepcione, quod ipsamete) sciat ini- quitates suas et confundatur atque erubescat ita, ut amplius pre confusione sua9) et, quod est ita deprehensa, non possit vel 25 non sit phasf) sibi loqui nec habere aliquid de ceteros) ad di- cendum, nisi10): „Miserere mei, deus, secundum magnam miseri- cordiam tuam“, et cetera, „quoniam iniquitatem meam ego con- gnosco“, et cetera. „Et ecce, in flagella paratus sum et dolor meus coram me est semper“, et cetera 11). Talis igitur, licet 30 penitens christianus, non iterans malicias suas, fit iterum sponsa 15 a) prophetia ed. b) quatenus ed. c) pro peccatis et ed. d) re- cordatur ed. e) ipsa ed. f) scit plus (sic) ed. g) certo ed. 1) Apoc. XXI. 9. 2) Cf. Ephes. V. 27. 3) Oseae II. 19. 4) Cf. Isaiae XXVIII. 16. 5) Cf. I. Tim. V. 12. 6) Cf. Ezech. XVI. 60. 7) Cf. Proverb. II. 17. 8) Cf. Joan. VIII. 3 (de muliere in adulterio depre- hensa). 9) Cf. Ezech. XVI. 63: „Ut recorderis et confundaris, et non sit 10) Psalm. L. 1 et 5. tibi ultra aperire os prae confusione tua“ oc. 11) Psalm. XXXVII. 18. 35
Quis christianus sit sponsa Christi immaculata. 345 vel veritatem, et iste talis christianus est nupta agni 1), non habens maculam neque rugam 2), desponsata viro suo, de quo in prophetaa) Osee II° 3): „Sponsabo te michi in iusticia et in misericordia et in miseracionibus. Et sponsabo te michi in fide et scies, quia ego dominus“, habens nomen eius et no- men patris eius scriptum in fronte sua. Quodsi huius modi christianus est prelatus aliis et gubernat rite alios, tunc ipse est christus et lapis electus, preciosus et angularis [in] templo dei 4). Et similiter est dicendum de eo, qui, licet primam fidem 10 Jhesu crucifixi irritam fecit 5), forte ab ineunte etate mox am- plexans hunc mundum et sequens affecciones suas vel quid- quid aliud faciens, dummodo non ex fide Jhesu crucifixi, que a dileccione sola incipit operari, quamvisb) quandoque a timore neque indignis christianis coniunccione et thoro Jhesu Christi, tamen postea recordatus pacti 6) dei sui, Christi Jhesu, ad ipsum revertitur, ad sponsum et ducem pubertatis sue?), confunditur pro peccatis, id est c) fornicacionibus suis, et digne dolet et agit peni- tenciam in veritate. Et tunc gratissime, licet adultera et depre- hensa 8), suscipitur a viro suo, Jhesu crucifixo et in sua virgini- 20 tate iterum per verbum dei in spiritu reformatur et non recor- danturd) amplius ipsius adulteria vel fornicaciones a sponso suo, tali semper et ubique excepcione, quod ipsamete) sciat ini- quitates suas et confundatur atque erubescat ita, ut amplius pre confusione sua9) et, quod est ita deprehensa, non possit vel 25 non sit phasf) sibi loqui nec habere aliquid de ceteros) ad di- cendum, nisi10): „Miserere mei, deus, secundum magnam miseri- cordiam tuam“, et cetera, „quoniam iniquitatem meam ego con- gnosco“, et cetera. „Et ecce, in flagella paratus sum et dolor meus coram me est semper“, et cetera 11). Talis igitur, licet 30 penitens christianus, non iterans malicias suas, fit iterum sponsa 15 a) prophetia ed. b) quatenus ed. c) pro peccatis et ed. d) re- cordatur ed. e) ipsa ed. f) scit plus (sic) ed. g) certo ed. 1) Apoc. XXI. 9. 2) Cf. Ephes. V. 27. 3) Oseae II. 19. 4) Cf. Isaiae XXVIII. 16. 5) Cf. I. Tim. V. 12. 6) Cf. Ezech. XVI. 60. 7) Cf. Proverb. II. 17. 8) Cf. Joan. VIII. 3 (de muliere in adulterio depre- hensa). 9) Cf. Ezech. XVI. 63: „Ut recorderis et confundaris, et non sit 10) Psalm. L. 1 et 5. tibi ultra aperire os prae confusione tua“ oc. 11) Psalm. XXXVII. 18. 35
Strana 346
346 Jhesu et si erigitur ad regendum iterum alios, fit christus dei et lapis preciosus et angularis in templo dei 1). Hec de sponsa Christi Jhesu. Matthiae de Janov Regulae, 1. 11l, tr. 6, c. 75 et 76. Capitulum septuagesimum sextuma). 5 [De meretrice et charactere bestiae in fronte, quae significant cupiditates sacerdotum impiorum, quibus irretiti tenentur]b). Nunc fornicariam mulierem homo argutus, puta quid est vel quid significet, bene estimare poterit, quoniam, si christia- nus huius modi ab ineunte etate mox solum apprehensivam suam 10 similem bestiis voluit sequi, non habens respectum") ad fidem vel ad baptismum, (respectum autem dico dignum deo et vi- vacem ex [f. 276b] spiritu Jhesu pululantem), ita vixit et inole- vit, amore huius mundi habituatus pro fide et inbutus suis, que secundum naturam sunt, passionibus, veluti alter ethnicus vel gentilis: et istudd) tale est habere scriptum in fronte carac- terem bestie quasi indelebilem 2). Cum sic adolescens iuxta viam suam graditure), et cum senu- eritf), non relinquets) illam3), et omne, quod nova testa capit, inveterata sapit 4). Ast quando, accedente experiencia et doctrina 20 et noticia religionis christianeh), racio in eo vigere inciperit et apprehenderiti), quod in religione gradus sacerdocii est in populis honorabilis, habundans bonis, delicatus et quietus, apprehenderit- que, quod homines layci sunt inglorii, stolidi et laboriosi, ut iumenta, et ipsis talibus consideracionibus illico a iuventute est 25 stabilitus et inbutus, ad pauca respiciens, puta solum ad pre- sencia et ad faciem meretriceam huius mundi, elegit esse sacer- dos, [talis] iam habetk) scriptum, subaudisl) indelebili- ter, in fronte faciem vel concupiscenciam vitehuius mundi, seu iam existens captus vita honorabili et delicata, 30 quam videt habere communiter sacerdotes. Confirmari au- 15 35 a) Cap.m LXXVI A in m. duabus manibus. b) ita inscr. in ed. c) recursum ed., ita et infra. d) illud biblia. e) gradiuntur corr, gra- h) ras. seq. ditur A ; ingreditur ed. f) post corr. A. 8) relinquit ed. in A. i) incipit et apprehendit ed. k) talis iam habet D I. 1) om. D I. 1) Cf. Isaiae XXVIII. 16. 2) Cf. Apoc. XVI. 2. 3) Cf. Proverb. XXII. 6. 4) Cf. Horatii Ep. I. 2. 69—70: „Quo semel est inbuta recens, servabit odorem testa diu.“
346 Jhesu et si erigitur ad regendum iterum alios, fit christus dei et lapis preciosus et angularis in templo dei 1). Hec de sponsa Christi Jhesu. Matthiae de Janov Regulae, 1. 11l, tr. 6, c. 75 et 76. Capitulum septuagesimum sextuma). 5 [De meretrice et charactere bestiae in fronte, quae significant cupiditates sacerdotum impiorum, quibus irretiti tenentur]b). Nunc fornicariam mulierem homo argutus, puta quid est vel quid significet, bene estimare poterit, quoniam, si christia- nus huius modi ab ineunte etate mox solum apprehensivam suam 10 similem bestiis voluit sequi, non habens respectum") ad fidem vel ad baptismum, (respectum autem dico dignum deo et vi- vacem ex [f. 276b] spiritu Jhesu pululantem), ita vixit et inole- vit, amore huius mundi habituatus pro fide et inbutus suis, que secundum naturam sunt, passionibus, veluti alter ethnicus vel gentilis: et istudd) tale est habere scriptum in fronte carac- terem bestie quasi indelebilem 2). Cum sic adolescens iuxta viam suam graditure), et cum senu- eritf), non relinquets) illam3), et omne, quod nova testa capit, inveterata sapit 4). Ast quando, accedente experiencia et doctrina 20 et noticia religionis christianeh), racio in eo vigere inciperit et apprehenderiti), quod in religione gradus sacerdocii est in populis honorabilis, habundans bonis, delicatus et quietus, apprehenderit- que, quod homines layci sunt inglorii, stolidi et laboriosi, ut iumenta, et ipsis talibus consideracionibus illico a iuventute est 25 stabilitus et inbutus, ad pauca respiciens, puta solum ad pre- sencia et ad faciem meretriceam huius mundi, elegit esse sacer- dos, [talis] iam habetk) scriptum, subaudisl) indelebili- ter, in fronte faciem vel concupiscenciam vitehuius mundi, seu iam existens captus vita honorabili et delicata, 30 quam videt habere communiter sacerdotes. Confirmari au- 15 35 a) Cap.m LXXVI A in m. duabus manibus. b) ita inscr. in ed. c) recursum ed., ita et infra. d) illud biblia. e) gradiuntur corr, gra- h) ras. seq. ditur A ; ingreditur ed. f) post corr. A. 8) relinquit ed. in A. i) incipit et apprehendit ed. k) talis iam habet D I. 1) om. D I. 1) Cf. Isaiae XXVIII. 16. 2) Cf. Apoc. XVI. 2. 3) Cf. Proverb. XXII. 6. 4) Cf. Horatii Ep. I. 2. 69—70: „Quo semel est inbuta recens, servabit odorem testa diu.“
Strana 347
Quis obristianus sit mulier fornicaria cum charactere bestiae in fronte. 347 tem in tali concupiscencia et profunde dare radices sibi in corde atque ei dare animum suum, de quo apostolus [ad Hebreos 1): „Videte, ne qua sit radix amaritudinis sursum ger- minans“, est scriptum nomen habere in fronte meretricis misti- cum, id est coram deo eta) suo ulteriatob). „Scriptum“ vero dicitur hic ex eodem sensu, utc) supra dic- tum est, plaga insanabilis vel venenum aspidum insanabile2) quia habent in se quasi communem proprietatem clerici et sa- cerdotes, hac yppocrisi fermentati, quod redduntur incorri- gibiles, prout anted) est declaratum3). Et ideoe) scriptura 10 dicit 4): „Peccatum Iude scriptum est in lapide adamantino.“ Et apostolus [ad] Hebreos 5): „Inpossibile est enim eos, qui semel [sunt] illuminati“, et cetera; sequitur: „renovari ad penitenciam." Et ad idem Salomon, loquens de muliere extranea, de qua eciam iam sermo contexitur 6): „Omnes, qui ad eam ingrediuntur, non 13 revertentur, nec apprehendent semitas vite.“ Sic igitur pertinaciter dant se ad hoc clerici moderni, ut sacerdocio perfungantur, et se ingerunt precise propter ipsius dulcem vitam et honestam, et non simpliciter et princi- paliter propter Jhesum crucifixum, quamvis et hec pro excu- 20 sacione et colore cupiditatis sue coassumunt 1) aliquocienss); sed cumb) hoc est, depost fetantes 7) vel post carnem [ambulantes] 8), quia solum in quadam memoria tenui et in occipite, ubi me- moria residet. In fronte autem modo, quo dictum est, con- cupiscencia carnis9) potenter regit et requiescit, et istud i) 25 ex eo verum esse convincitur manifeste, quia non via Christi inquiritur sacerdocium, puta ut se vocari expectet, sicut Aaron 10), precise laborem sacerdocii et profectum in animabus Christi inquirendo, sed propria audacia ad id festinat, bona co- modi carnis cogitando, et quia ad sacerdotem esse requi- 30 ritur priusk) habere beneficium, officium vel pre- a) sup. lin. A. b) ita A et ed. c) ut sup. lin. A. d) ante dic- 1) coassuunt (sic) ed. g) aliquoties ed. h) in ed. tum ed. e) imo ed. k) serius ed. i) verum add. ed. 2) Cf. Isaiae XIV. 6 (plaga insanabilis) et Deuter. 35 1) Hebr. XII. 15. XXXII. 33 (venenum aspidum insanabile), v. supra p. 300. 3) vide supra p. 313-315. 4) Jerem. XVII. 1 (in ungue adamantino). 5) Hebr. VI. 4. 6. 6) Proverb. II. 19. 7) Cf. Psalm. LXXVII. 70 (de post foetantes accepit cum). 8) Cf. II. Petri II. 10. 9) voces biblicae, cf. I. Joan. II. I6. 10) Cf. Numer. XVII. passim (de virga Aaronis). 40
Quis obristianus sit mulier fornicaria cum charactere bestiae in fronte. 347 tem in tali concupiscencia et profunde dare radices sibi in corde atque ei dare animum suum, de quo apostolus [ad Hebreos 1): „Videte, ne qua sit radix amaritudinis sursum ger- minans“, est scriptum nomen habere in fronte meretricis misti- cum, id est coram deo eta) suo ulteriatob). „Scriptum“ vero dicitur hic ex eodem sensu, utc) supra dic- tum est, plaga insanabilis vel venenum aspidum insanabile2) quia habent in se quasi communem proprietatem clerici et sa- cerdotes, hac yppocrisi fermentati, quod redduntur incorri- gibiles, prout anted) est declaratum3). Et ideoe) scriptura 10 dicit 4): „Peccatum Iude scriptum est in lapide adamantino.“ Et apostolus [ad] Hebreos 5): „Inpossibile est enim eos, qui semel [sunt] illuminati“, et cetera; sequitur: „renovari ad penitenciam." Et ad idem Salomon, loquens de muliere extranea, de qua eciam iam sermo contexitur 6): „Omnes, qui ad eam ingrediuntur, non 13 revertentur, nec apprehendent semitas vite.“ Sic igitur pertinaciter dant se ad hoc clerici moderni, ut sacerdocio perfungantur, et se ingerunt precise propter ipsius dulcem vitam et honestam, et non simpliciter et princi- paliter propter Jhesum crucifixum, quamvis et hec pro excu- 20 sacione et colore cupiditatis sue coassumunt 1) aliquocienss); sed cumb) hoc est, depost fetantes 7) vel post carnem [ambulantes] 8), quia solum in quadam memoria tenui et in occipite, ubi me- moria residet. In fronte autem modo, quo dictum est, con- cupiscencia carnis9) potenter regit et requiescit, et istud i) 25 ex eo verum esse convincitur manifeste, quia non via Christi inquiritur sacerdocium, puta ut se vocari expectet, sicut Aaron 10), precise laborem sacerdocii et profectum in animabus Christi inquirendo, sed propria audacia ad id festinat, bona co- modi carnis cogitando, et quia ad sacerdotem esse requi- 30 ritur priusk) habere beneficium, officium vel pre- a) sup. lin. A. b) ita A et ed. c) ut sup. lin. A. d) ante dic- 1) coassuunt (sic) ed. g) aliquoties ed. h) in ed. tum ed. e) imo ed. k) serius ed. i) verum add. ed. 2) Cf. Isaiae XIV. 6 (plaga insanabilis) et Deuter. 35 1) Hebr. XII. 15. XXXII. 33 (venenum aspidum insanabile), v. supra p. 300. 3) vide supra p. 313-315. 4) Jerem. XVII. 1 (in ungue adamantino). 5) Hebr. VI. 4. 6. 6) Proverb. II. 19. 7) Cf. Psalm. LXXVII. 70 (de post foetantes accepit cum). 8) Cf. II. Petri II. 10. 9) voces biblicae, cf. I. Joan. II. I6. 10) Cf. Numer. XVII. passim (de virga Aaronis). 40
Strana 348
348 Matthiae de Janov Regulae, l. III, tr. 6, c. 76. 5 10 bendam, ideo modis omnibus incipit homo cogitare, ut bene- ficium acquiratur aut promocio, quia de iure scripto nullus promovetur ad sacerdocium, nisi habens beneficium aliquod in ecclesia, et ferre iam nulli datur beneficium invito vel renuenti, sed maxime et solum datur cupientibus et requirentibus vel se inpudice ingerentibus. Cupere vero beneficium precise et pri- mum est habere cupiditatem diviciarum, que est radix omnium malorum1), et ipsa est scripturaa) meretricis in fronte et ipsab) caracter bestie in fronte 2). Cum igitur pro nunc est manifeste videre, quod nichil vel fere nullus conferat sacerdotibus vel clericis beneficia nisi tales, qui non quidem vocati ut Aaron, sed prima cupiditate in fronte, id est in prima apprehensione et confirmata, veniunt ad pote- statem, ad divicias, ad dignitates et beneficia, ex quibus ulterius 15 conferunt et distribuunt beneficia, nec aliquis accipit, nisi in fronte sua ostendat, quod cupiat beneficium et ad hoc se cu- pide ingerat, similiter non vocatus, et dehinc nullus fere mini- stret in ecclesia dei et non dispensat bona spiritualia, nisi sintc) ad beneficia promoti, certissimum est illam scripturam esse iam 20 adinpletam, que dicit3): „Et ne quis possit emere aut vendere, nisi qui habeat caracterem nominis bestie aut numerum nominis eius.“ Et quia studia literarum etd) tytuli gloriosi con- parati exinde multum promovent ad beneficia assequenda, ideo- que iuvenis consilio senum 4) et precepto iam ex hac fronte in- 25 quirit studia, vigilat, studet, diligentissime cupiens gloriose pro- moveri et solempniter in templum Veneris introduci. Reliqui sciencias et laborem studiorum et dispendia huius modi horrent vel non habent in amore, [et ideo] captatis conpendiis suarum promocionum, scolis relictis, ingerunt se ad 30 serviciae) hominum magnorum in hoc mundo, adeunt curiam [f. 277a] pape, episcoporum, regum et principum, et aliis variis viis et omnibus modis possibilibus querunt et1) requirunt esse in ecclesia graduati, a tota sua facie et primo occursus) suo a) scripta ed. b) est add. ed. c) sic ed. 35 cia ed. f) querunt et om. ed. g) cursu ed. d) aut D I. e) offi- 1) Cf. Cf. I. Tim. VI. 10: „Radix enim omnium malorum est cupi- ditas.“ 2) phrasis biblica, superius saepe adducta, cf. Apôc. XVI. 2. 3) Apoc. XIII. 17. 4) de „consilio senum“ loquitur III. Reg. XII. 8.
348 Matthiae de Janov Regulae, l. III, tr. 6, c. 76. 5 10 bendam, ideo modis omnibus incipit homo cogitare, ut bene- ficium acquiratur aut promocio, quia de iure scripto nullus promovetur ad sacerdocium, nisi habens beneficium aliquod in ecclesia, et ferre iam nulli datur beneficium invito vel renuenti, sed maxime et solum datur cupientibus et requirentibus vel se inpudice ingerentibus. Cupere vero beneficium precise et pri- mum est habere cupiditatem diviciarum, que est radix omnium malorum1), et ipsa est scripturaa) meretricis in fronte et ipsab) caracter bestie in fronte 2). Cum igitur pro nunc est manifeste videre, quod nichil vel fere nullus conferat sacerdotibus vel clericis beneficia nisi tales, qui non quidem vocati ut Aaron, sed prima cupiditate in fronte, id est in prima apprehensione et confirmata, veniunt ad pote- statem, ad divicias, ad dignitates et beneficia, ex quibus ulterius 15 conferunt et distribuunt beneficia, nec aliquis accipit, nisi in fronte sua ostendat, quod cupiat beneficium et ad hoc se cu- pide ingerat, similiter non vocatus, et dehinc nullus fere mini- stret in ecclesia dei et non dispensat bona spiritualia, nisi sintc) ad beneficia promoti, certissimum est illam scripturam esse iam 20 adinpletam, que dicit3): „Et ne quis possit emere aut vendere, nisi qui habeat caracterem nominis bestie aut numerum nominis eius.“ Et quia studia literarum etd) tytuli gloriosi con- parati exinde multum promovent ad beneficia assequenda, ideo- que iuvenis consilio senum 4) et precepto iam ex hac fronte in- 25 quirit studia, vigilat, studet, diligentissime cupiens gloriose pro- moveri et solempniter in templum Veneris introduci. Reliqui sciencias et laborem studiorum et dispendia huius modi horrent vel non habent in amore, [et ideo] captatis conpendiis suarum promocionum, scolis relictis, ingerunt se ad 30 serviciae) hominum magnorum in hoc mundo, adeunt curiam [f. 277a] pape, episcoporum, regum et principum, et aliis variis viis et omnibus modis possibilibus querunt et1) requirunt esse in ecclesia graduati, a tota sua facie et primo occursus) suo a) scripta ed. b) est add. ed. c) sic ed. 35 cia ed. f) querunt et om. ed. g) cursu ed. d) aut D I. e) offi- 1) Cf. Cf. I. Tim. VI. 10: „Radix enim omnium malorum est cupi- ditas.“ 2) phrasis biblica, superius saepe adducta, cf. Apôc. XVI. 2. 3) Apoc. XIII. 17. 4) de „consilio senum“ loquitur III. Reg. XII. 8.
Strana 349
Beneficia ecclesiastica et cupiditates sacerdotum. 349 amorem huius vite ostendentesa), concupiscencia huius mundi profunde in corde ipsorum exarata scriptura indelebili quasi stilo ferreo in adamante. Et quidam, primum aliqua scintilla devocionis nacta tenui, eo magis sibi blandiendo, etb) audacter inquirunt esse sacerdotes, cupiditate magis inpellente. Et quia ad mere- tricem incauti properant et in apprehensione ipsius et sanda- liorume) ipsius affeccione amplius capiuntur 1) et secuntur „quasi boves ducti ad victimam et quasi agni lascivientes et ignorant, quod ad vincula stulti trahantur, donec transfigat sagitta [cor]d) eorum, vel si avis festinet ad laqueum, et nesciunt, quia de periculo anime eorum agitur“2), iam cecati suis cupiditatibus et illecti et allecti funibus meretricis3), id est suis concupiscenciis ita, ut hoc, quod in primordiis inerat boni desiderii, extincto, non revertuntur ad cor, sed declinant ad excusandas excusacio- nes in peccatis 4), incipiunt sicut Adam pater ipsorum consuere folia ficus et facere sibi perysomata et sua pudibunda operire 5). In tantum enim fortiter talibus captivantur, puta pulcra facie meretricea et florente et adorantee) suaviter carni et san- guini, ad instar cum buliunt ungentaf) 6), que sunt gloria et 20 honor „in medio populorum“7), vita sacerdotum habun- dans bonis, quieta et delicata, excepta ab omni labore amaro communium hominum et sollicitudine molesta patrum nostro- rum callosa8). In tantum, inquam, incipimus talibus detinerih), quod de post neque moniciones dei intimei) nos conmovent, 25 neque terrores deterrent, neque scripture sancte, doctrine sanc- torum et exempla nos continguntk), quin magis, cum talia au- dimus, iam fermentatil), parvipendimus et dissimu- lamus tamquam Adam, cupidus pater noster, quasi „vocem audientes domini dei deambulantism) in paradiso ad 30 10 15 6) Nota A alia manu. a) offendentes ed. b) om. D 1. c) sandalium A. d) iecur biblia. e) odorante ed. recte. f) unguentorum A et ed. g) et callosa ed. h) deterreri ed. i) om. ed. 1) corr. A. k) contingant ed. recte. m) ambulantis ed. 35 1) Cf. Judith XVI. II (sandalia eius rapuerunt oculos eius). 2) Cf. Proverb. VII. 22—23. 3) Cf. Jacobi I. 14: „Unusquisque vero tentatur a concupiscentia sua abstractus et illectus.“ 4) Cf. Psalm. CXL. 4: „Non de- c'ines cor meum in verba malitiae et ad excusandas excusationes in peccatis.“ 5) Cf. Genes. III. 7. 6) Cf. Job. XLI. 22. 7) Cf. Isaiae XXIV. 13. 40
Beneficia ecclesiastica et cupiditates sacerdotum. 349 amorem huius vite ostendentesa), concupiscencia huius mundi profunde in corde ipsorum exarata scriptura indelebili quasi stilo ferreo in adamante. Et quidam, primum aliqua scintilla devocionis nacta tenui, eo magis sibi blandiendo, etb) audacter inquirunt esse sacerdotes, cupiditate magis inpellente. Et quia ad mere- tricem incauti properant et in apprehensione ipsius et sanda- liorume) ipsius affeccione amplius capiuntur 1) et secuntur „quasi boves ducti ad victimam et quasi agni lascivientes et ignorant, quod ad vincula stulti trahantur, donec transfigat sagitta [cor]d) eorum, vel si avis festinet ad laqueum, et nesciunt, quia de periculo anime eorum agitur“2), iam cecati suis cupiditatibus et illecti et allecti funibus meretricis3), id est suis concupiscenciis ita, ut hoc, quod in primordiis inerat boni desiderii, extincto, non revertuntur ad cor, sed declinant ad excusandas excusacio- nes in peccatis 4), incipiunt sicut Adam pater ipsorum consuere folia ficus et facere sibi perysomata et sua pudibunda operire 5). In tantum enim fortiter talibus captivantur, puta pulcra facie meretricea et florente et adorantee) suaviter carni et san- guini, ad instar cum buliunt ungentaf) 6), que sunt gloria et 20 honor „in medio populorum“7), vita sacerdotum habun- dans bonis, quieta et delicata, excepta ab omni labore amaro communium hominum et sollicitudine molesta patrum nostro- rum callosa8). In tantum, inquam, incipimus talibus detinerih), quod de post neque moniciones dei intimei) nos conmovent, 25 neque terrores deterrent, neque scripture sancte, doctrine sanc- torum et exempla nos continguntk), quin magis, cum talia au- dimus, iam fermentatil), parvipendimus et dissimu- lamus tamquam Adam, cupidus pater noster, quasi „vocem audientes domini dei deambulantism) in paradiso ad 30 10 15 6) Nota A alia manu. a) offendentes ed. b) om. D 1. c) sandalium A. d) iecur biblia. e) odorante ed. recte. f) unguentorum A et ed. g) et callosa ed. h) deterreri ed. i) om. ed. 1) corr. A. k) contingant ed. recte. m) ambulantis ed. 35 1) Cf. Judith XVI. II (sandalia eius rapuerunt oculos eius). 2) Cf. Proverb. VII. 22—23. 3) Cf. Jacobi I. 14: „Unusquisque vero tentatur a concupiscentia sua abstractus et illectus.“ 4) Cf. Psalm. CXL. 4: „Non de- c'ines cor meum in verba malitiae et ad excusandas excusationes in peccatis.“ 5) Cf. Genes. III. 7. 6) Cf. Job. XLI. 22. 7) Cf. Isaiae XXIV. 13. 40
Strana 350
350 Matthiae de Janov Regulae, 1. III, tr. 6, c. 76 et 77. 10 15 auram“1), — ad mentem nostram iam mitigatam et mitem et suavem, monentem, ut ad cor nostrum peccatores redeamus, „post meridiem“, id est fervorema) devocionis aut post caminum scolastice paupertatis aut post estum concupiscencie et magne 5 previe cupiditatis iam in vita quieta et delicata tenaciter hoc tenere utique, quod quasi predam cupitam rapuimus. Quapropter non obedimus voci domini dei sic nos monentis, sed magis „abscondimus" nos „a facie domini dei in medio lignorum pa- radisi“ 2), id est aversi vel obliti radicis nostre concupi- scencie 3), qua ad illa provehimur miseri et qua sursum agimur. Jam non valemus nos congnoscere et obnubilatib) densi- tate multorum similium sacerdotum cupidorum, qui tunc valde nobis veniunt in prospectum et in munimen pro- exemplo, „abscondimuse) nos a facie dominid)“, id est videmur nobis absconditi eo, quod iam oculos mentis obstructos deportamus et videntes non videmus et audientes non audimus 4) „in medio lignorum paradisi“, [id] e[s]te) in multitudine sanctorum preceden- cium, qui in tali statu et in tali officio sunt salvati, vel abscondit se in multitudine magnorum virorum et proborum in apparencia, qui omnes in tali statu et condicione optimef) stare contendunt. 20 Capitulum septuagesimum septimums). Sacerdotes impii frustra sibi promittunt haereditatem vitae aeternae, tecti fuco et blandiciis meretricis]h). Et ita infelix ego clericelusi) vel sacerdos et 25 mei similes peccatores, incorporati iam Behemoth5) incipimus dormire „in secreto calami“ vanitatisk), „in locis humentibus“ deliciarum et prosperitatis in hac vita, „umbra“! excusacionum multorum similium yppocritarum „protegente umbram nostram“ 6). Sequimur enim manifeste, inquientes: „Se- 15) Servi nequam A. 24) Nota totum A. a) furorem ed. b) nubilati ed. c) abscondimur ed. d) ita emend. ab editore (cf. Genes. III. 8); a. contrari, inquam (sic) A et ed. e) ita ed.; et tantum A. 1) opportune ed. g) Cap.m LXXVII A in m. duabus manibus. h) ita inscr. in ed. i) clerice corr. clericelus A. k) thalami v. ed.; 35 vanitatis ras. A. 1) verbo ed. 1) Cf. Genes, III. 8. 2) Cf. Genes. III. 8. 3) Cf. I. Tim. VI. 10, l. c. 4) Cf. Lucae VIII. I0. 6) Cf. Job. 5) de Behemoth v. Job. XL. I0. XL. I6. 30
350 Matthiae de Janov Regulae, 1. III, tr. 6, c. 76 et 77. 10 15 auram“1), — ad mentem nostram iam mitigatam et mitem et suavem, monentem, ut ad cor nostrum peccatores redeamus, „post meridiem“, id est fervorema) devocionis aut post caminum scolastice paupertatis aut post estum concupiscencie et magne 5 previe cupiditatis iam in vita quieta et delicata tenaciter hoc tenere utique, quod quasi predam cupitam rapuimus. Quapropter non obedimus voci domini dei sic nos monentis, sed magis „abscondimus" nos „a facie domini dei in medio lignorum pa- radisi“ 2), id est aversi vel obliti radicis nostre concupi- scencie 3), qua ad illa provehimur miseri et qua sursum agimur. Jam non valemus nos congnoscere et obnubilatib) densi- tate multorum similium sacerdotum cupidorum, qui tunc valde nobis veniunt in prospectum et in munimen pro- exemplo, „abscondimuse) nos a facie dominid)“, id est videmur nobis absconditi eo, quod iam oculos mentis obstructos deportamus et videntes non videmus et audientes non audimus 4) „in medio lignorum paradisi“, [id] e[s]te) in multitudine sanctorum preceden- cium, qui in tali statu et in tali officio sunt salvati, vel abscondit se in multitudine magnorum virorum et proborum in apparencia, qui omnes in tali statu et condicione optimef) stare contendunt. 20 Capitulum septuagesimum septimums). Sacerdotes impii frustra sibi promittunt haereditatem vitae aeternae, tecti fuco et blandiciis meretricis]h). Et ita infelix ego clericelusi) vel sacerdos et 25 mei similes peccatores, incorporati iam Behemoth5) incipimus dormire „in secreto calami“ vanitatisk), „in locis humentibus“ deliciarum et prosperitatis in hac vita, „umbra“! excusacionum multorum similium yppocritarum „protegente umbram nostram“ 6). Sequimur enim manifeste, inquientes: „Se- 15) Servi nequam A. 24) Nota totum A. a) furorem ed. b) nubilati ed. c) abscondimur ed. d) ita emend. ab editore (cf. Genes. III. 8); a. contrari, inquam (sic) A et ed. e) ita ed.; et tantum A. 1) opportune ed. g) Cap.m LXXVII A in m. duabus manibus. h) ita inscr. in ed. i) clerice corr. clericelus A. k) thalami v. ed.; 35 vanitatis ras. A. 1) verbo ed. 1) Cf. Genes, III. 8. 2) Cf. Genes. III. 8. 3) Cf. I. Tim. VI. 10, l. c. 4) Cf. Lucae VIII. I0. 6) Cf. Job. 5) de Behemoth v. Job. XL. I0. XL. I6. 30
Strana 351
Sacerdotes impii frustra sibi promittunt vitam aeternam. 351 queretur, quod tanti magistri et tales domini episcopi, sic docti, sic honesti, sic devoti male starent? Absit, sed per dei graciam bene stant! Igitur et nosa) bene stamus.“ Vel umbra religionis secundum faciem pietatis protegente umbram intime et profunde simulacionis, „circumdantibus nos salicibus“1), id est multitu- dine ornatorum splendidorum, et qui sunt de ordinatis moribus et honestis virorum prelatorum minorum et maiorum et ma- xime religiosorum, sed per totum yppocritarum, huius vite amatorumb), et qui ordinem suum legittime observant et qui multume) ieiunant, elemosinas dant ex superhabundancia et multa canunt, multad) psallunt, multa predicant, sed omnia [f. 277b] a spiritu Jhesu crucifixi et desertata et conplacencia sibi in se et in amicicia huius mundi fermentata, que nos op- time obumbrant, et quantum pro nunc, circumdant quiete delicata. Et ex hiis et in hiis in tantum proficimus, quod propter ista absorbemus flumen diviciarum, deliciarume) et honorum huius mundi et non miramur 2), digni etenim repu- tamur talibus et adhuc ampliori, viri1) utique docti, faceti, gene- rosi vel alias congnitis) et multa probitate secundum faciem 20 cumulati. Et cum hoc habemus fiduciamh) nos, o sacer- dotes, quod Jordanis influat in os nostrum3), id est vita eterna et gaudia, que inpetu suo ad instar fluminis de montibus eternis descendunt inibi inchoata, letificantque civitatem dei4), pre- parata solum a patre ipsius Jhesu illis, qui in occultis dei iu- 25 diciis sunt vocati, sancti secundum propositum divine volun- tatis 5), quibus omnia et ea, que nos pro modo amplexamur, cooperantur in bonum sempiternum 6). Nos etenim clerici et sacerdotes moderni, amatores huius vite mollis et honorabilis et ipsa ad sacietatem perfruentes, speramus prorsus cum hoc 30 10 a) similiter add. ed. b) senatorum (sic) ed. c) multam corr. mul- tum A. d) et m. ed. e) om. ed. f) ampliores viri ed. 8) cognati ed. h) Et cum hanc habemus faciem, o sacerdotes ed. 1) Cf. Job. XL. 17 (circumdabunt eum salices torrentis). 2) Cf. Job. XL. 18: „Et ecce, absorbebit fluvium et non mirabitur et habet fiduciam, 35 3) l. c. 4) vox notissima ex opere quod influat Jordanis in os eius.“ s. Augustini, sed originis biblicae; in biblia re vera „civitas dei" signi- 5) Cf. ficat Jerusalem, cf. Tobiae XIII. II (Jerusalem, civitas dei oc.). Ephes. I. 5. 6) Cf. Rom. VIII. 28.
Sacerdotes impii frustra sibi promittunt vitam aeternam. 351 queretur, quod tanti magistri et tales domini episcopi, sic docti, sic honesti, sic devoti male starent? Absit, sed per dei graciam bene stant! Igitur et nosa) bene stamus.“ Vel umbra religionis secundum faciem pietatis protegente umbram intime et profunde simulacionis, „circumdantibus nos salicibus“1), id est multitu- dine ornatorum splendidorum, et qui sunt de ordinatis moribus et honestis virorum prelatorum minorum et maiorum et ma- xime religiosorum, sed per totum yppocritarum, huius vite amatorumb), et qui ordinem suum legittime observant et qui multume) ieiunant, elemosinas dant ex superhabundancia et multa canunt, multad) psallunt, multa predicant, sed omnia [f. 277b] a spiritu Jhesu crucifixi et desertata et conplacencia sibi in se et in amicicia huius mundi fermentata, que nos op- time obumbrant, et quantum pro nunc, circumdant quiete delicata. Et ex hiis et in hiis in tantum proficimus, quod propter ista absorbemus flumen diviciarum, deliciarume) et honorum huius mundi et non miramur 2), digni etenim repu- tamur talibus et adhuc ampliori, viri1) utique docti, faceti, gene- rosi vel alias congnitis) et multa probitate secundum faciem 20 cumulati. Et cum hoc habemus fiduciamh) nos, o sacer- dotes, quod Jordanis influat in os nostrum3), id est vita eterna et gaudia, que inpetu suo ad instar fluminis de montibus eternis descendunt inibi inchoata, letificantque civitatem dei4), pre- parata solum a patre ipsius Jhesu illis, qui in occultis dei iu- 25 diciis sunt vocati, sancti secundum propositum divine volun- tatis 5), quibus omnia et ea, que nos pro modo amplexamur, cooperantur in bonum sempiternum 6). Nos etenim clerici et sacerdotes moderni, amatores huius vite mollis et honorabilis et ipsa ad sacietatem perfruentes, speramus prorsus cum hoc 30 10 a) similiter add. ed. b) senatorum (sic) ed. c) multam corr. mul- tum A. d) et m. ed. e) om. ed. f) ampliores viri ed. 8) cognati ed. h) Et cum hanc habemus faciem, o sacerdotes ed. 1) Cf. Job. XL. 17 (circumdabunt eum salices torrentis). 2) Cf. Job. XL. 18: „Et ecce, absorbebit fluvium et non mirabitur et habet fiduciam, 35 3) l. c. 4) vox notissima ex opere quod influat Jordanis in os eius.“ s. Augustini, sed originis biblicae; in biblia re vera „civitas dei" signi- 5) Cf. ficat Jerusalem, cf. Tobiae XIII. II (Jerusalem, civitas dei oc.). Ephes. I. 5. 6) Cf. Rom. VIII. 28.
Strana 352
352 Matthiae ed Janov Regulae, 1. III, tr. 6, c. 77. obtinere eciam vitam sempiternam cum electis et illud in tan- tum confirmamus, quod audire oppositum non festinemusa). Nam taliterb) sumus ob densam cecitatem instituti et a pote- state tenebrarum involuti1), quod cum hiis omnibus, que yppocritis sunt propria, vel cum eise), que exprimunt mundi huius amatoresd), nobis blandimur de aliquibus lucidis inte- vallis, in quibus visitamur et conpungimur, licet breviter et inpotenter, et aliquando multa intelligencia, sapiencia et sciencia et frequenti audicione et locucionee) verbi deif) nobis habun- dante, secundum mirabilem domini Jhesu dispensacionem et presentem dei iusticiam2) aliquibus sentimentis spiritualium operacionum occultarum, ex quibus fiduciam habemus, quod eciam Jordanis influat in os nostrum3), id est quod spi- ritus Jhesu in nobis habeat suam mansionem, existente tamen 15 Jhesu crucifixo in nobis tamquam mortuo nostro cordes) 4), cum non queramus, que Christi sunt, sedh) tota die ea, que sunt nostra 5), et eciam cum nequaquam agamur a spiritu Jhesu, sed ex cupiditate nostrarum voluntatumi), ex quibus obsecramus inportune 6) et clamamus ad dominum, etk) abinde aliquo, sed 20 tenui et inpotenti lumine illustrati non ad emendandum, sed ad blandiendum nobis ipsis in amplitudine nostre vite corpo- ralis et fermentate et amarissime Jhesu Christo, et per conse- quens1) sibi graves m) ad ferendum, ad quos veritas loquitur 7) „Quid vocatis me, domine, domine, et non facitis, que dico? 25 Et iterum 8): „Yppocrite, quo modo potestis bona loqui, cum sitis mali?“ Atque iterum9): „Multi dicent michi in illa die: Do- mine, domine, nonne in nomine tuo prophetavimus et in no- mine tuo demonia eiecimus et in nomine tuo virtutes multas 5 10 a) vel non festinemus seq. in A. b) ras. A. c) hiis corr. eis A. 30 d) amatorem ed. e) corr. A; lectione ed. f) post corr. A. 8) a nostro i) voluptatum ed. h) sed — voluntatum, ex A in m. corde ed. k) om. ed. 1) con — sup. lin. A. m) gravis ed. 1) Cf. Job. XXXII. 19 (Nos quippe involvimur tenebris). 2) Cf. Co- loss. I. 25 (secundum dispensationem dei); etiam phrasis secundum justitiam 35 dei saepe in biblia occurrit. 3) Cf. Job. XL. 18. 4) Cf. Psalm. XXX. 13: 5) Cf. Philipp. II. 21. „Oblivioni datus sum, quasi mortuus a corde.“ 6) Cf. II. Tim. IV. 2 (insta opportune, importune, argue, obsecra oc.); etiam phrasis clamare ad dominum saepius in biblia, et imprimis in Psalmis, legitur. 7) Lucae VI. 46. s) Matth. XII. 34. 9) Cf. Matth. VII. 22; phrasis 40 et in plateis nostris docuisti provenit de Lucae XIII. 26.
352 Matthiae ed Janov Regulae, 1. III, tr. 6, c. 77. obtinere eciam vitam sempiternam cum electis et illud in tan- tum confirmamus, quod audire oppositum non festinemusa). Nam taliterb) sumus ob densam cecitatem instituti et a pote- state tenebrarum involuti1), quod cum hiis omnibus, que yppocritis sunt propria, vel cum eise), que exprimunt mundi huius amatoresd), nobis blandimur de aliquibus lucidis inte- vallis, in quibus visitamur et conpungimur, licet breviter et inpotenter, et aliquando multa intelligencia, sapiencia et sciencia et frequenti audicione et locucionee) verbi deif) nobis habun- dante, secundum mirabilem domini Jhesu dispensacionem et presentem dei iusticiam2) aliquibus sentimentis spiritualium operacionum occultarum, ex quibus fiduciam habemus, quod eciam Jordanis influat in os nostrum3), id est quod spi- ritus Jhesu in nobis habeat suam mansionem, existente tamen 15 Jhesu crucifixo in nobis tamquam mortuo nostro cordes) 4), cum non queramus, que Christi sunt, sedh) tota die ea, que sunt nostra 5), et eciam cum nequaquam agamur a spiritu Jhesu, sed ex cupiditate nostrarum voluntatumi), ex quibus obsecramus inportune 6) et clamamus ad dominum, etk) abinde aliquo, sed 20 tenui et inpotenti lumine illustrati non ad emendandum, sed ad blandiendum nobis ipsis in amplitudine nostre vite corpo- ralis et fermentate et amarissime Jhesu Christo, et per conse- quens1) sibi graves m) ad ferendum, ad quos veritas loquitur 7) „Quid vocatis me, domine, domine, et non facitis, que dico? 25 Et iterum 8): „Yppocrite, quo modo potestis bona loqui, cum sitis mali?“ Atque iterum9): „Multi dicent michi in illa die: Do- mine, domine, nonne in nomine tuo prophetavimus et in no- mine tuo demonia eiecimus et in nomine tuo virtutes multas 5 10 a) vel non festinemus seq. in A. b) ras. A. c) hiis corr. eis A. 30 d) amatorem ed. e) corr. A; lectione ed. f) post corr. A. 8) a nostro i) voluptatum ed. h) sed — voluntatum, ex A in m. corde ed. k) om. ed. 1) con — sup. lin. A. m) gravis ed. 1) Cf. Job. XXXII. 19 (Nos quippe involvimur tenebris). 2) Cf. Co- loss. I. 25 (secundum dispensationem dei); etiam phrasis secundum justitiam 35 dei saepe in biblia occurrit. 3) Cf. Job. XL. 18. 4) Cf. Psalm. XXX. 13: 5) Cf. Philipp. II. 21. „Oblivioni datus sum, quasi mortuus a corde.“ 6) Cf. II. Tim. IV. 2 (insta opportune, importune, argue, obsecra oc.); etiam phrasis clamare ad dominum saepius in biblia, et imprimis in Psalmis, legitur. 7) Lucae VI. 46. s) Matth. XII. 34. 9) Cf. Matth. VII. 22; phrasis 40 et in plateis nostris docuisti provenit de Lucae XIII. 26.
Strana 353
Sacerdotes impii tecti fuco et blandiciis meretricis. 353 fecimus et in plateis nostris docuisti? Et tunc confitebor illis: Quia numquam novi vos, discedite a me, operarii iniquitatis." Item 1): „Populus hic labiis me honorat, cor autem ipsoruma) longe est a me. Sine causa autem colunt me, docentes doctrinas et mandata hominum.“ Et Jacobus in canonica sua 4° capitulob)2) : „Unde bella et lites inter vos? Nonne ex concupiscenciis vestris, que militant in membris vestris? Concupiscitis, et non habetis; occiditis et zelatis, et non potestis adipisci; litigatis et belligera- tis, et non habetis, propter quod non postulatis; petitis, et non accipitis eo, quod male petatis, ut in concupiscenciis vestris in- 10 sumatis. Adulteri, nescitis, quia amicicia huius mundi inimica est deo? Quicumque ergo voluerit amicus esse seculi huiuse), inimicus dei constituitur.“ Hecd) tamen nobis, yppocrisi sopitis [per] blandimenta huius mundi sicque obumbratis nostris iustificacionibus, quam- 15 vis sint omnes sicut pannus menstruate3), omnia sunt mortua, inveterata et talia, que nos nichil movent, nisi sicute) quedam voces „ad auram post meridiem“4) leviter resonantes. Quapropter dissimulamus, avertimur, quiescimus et in bonis dies nostros ducimus, quasi naute in medio fluctuum 20 consopiti, donec deus, cuius vocem audivimus, sed parvipendimus, et contempsimus!), et permulta negleximus ipsius monita 5), non digne neque tremuli et penitentes et lugentess), personaliter veniens in die, qua non speramus, et in hora, qua nescimus 6), et dicit: „Quid tu hic, aut quid tu hic? Quid hoc audio de te?“ „Et quare tu enarras iusticias meas et assummis testamentum meum per os tuum?“ „Existimasti inique, quod ero tui similis“ 7)? At utinam hodie adhuc, si vocem eius audiverimus, nolimus obdurare corda nostra!8). Sed heu, fratres karissimi, ista meretrix, de qua sermo, 30 que reliquit ducem pubertatis sue et pacti dei sui oblita est 2), 25 a) sup. lin. A manu auctoris (?). b) in canonica sua 4 ed. c) in m. A. d) His ed. e) sint ed. 1) et p., sed c. et A; contemnimus ed. §) dolentes (?) D I, apucentes (?) A. 1) Matth. XV. 8—9. 2) Jacobi IV. 1—4. 3) Cf. Isaiae LXIV. 6. 35 4) Cf. Genes. III. 8. 5) Cf. Deuteronom. XXI. 20 (monita nostra audire 6) Cf. Matth. XXIV. 50 (Veniet dominus servi illius in die, contemnit). qua non sperat, et hora, qua ignorat). 7) Psalm. XLIX. 16 et 21. 8) Cf. Hebr. III. 15 (hodie si vocem eius audieritis, nolite obdurare corda vestra). ) Cf. Proverb. II. 17—18. KYBAL: M. de Janov Regulae, IV. 40 23
Sacerdotes impii tecti fuco et blandiciis meretricis. 353 fecimus et in plateis nostris docuisti? Et tunc confitebor illis: Quia numquam novi vos, discedite a me, operarii iniquitatis." Item 1): „Populus hic labiis me honorat, cor autem ipsoruma) longe est a me. Sine causa autem colunt me, docentes doctrinas et mandata hominum.“ Et Jacobus in canonica sua 4° capitulob)2) : „Unde bella et lites inter vos? Nonne ex concupiscenciis vestris, que militant in membris vestris? Concupiscitis, et non habetis; occiditis et zelatis, et non potestis adipisci; litigatis et belligera- tis, et non habetis, propter quod non postulatis; petitis, et non accipitis eo, quod male petatis, ut in concupiscenciis vestris in- 10 sumatis. Adulteri, nescitis, quia amicicia huius mundi inimica est deo? Quicumque ergo voluerit amicus esse seculi huiuse), inimicus dei constituitur.“ Hecd) tamen nobis, yppocrisi sopitis [per] blandimenta huius mundi sicque obumbratis nostris iustificacionibus, quam- 15 vis sint omnes sicut pannus menstruate3), omnia sunt mortua, inveterata et talia, que nos nichil movent, nisi sicute) quedam voces „ad auram post meridiem“4) leviter resonantes. Quapropter dissimulamus, avertimur, quiescimus et in bonis dies nostros ducimus, quasi naute in medio fluctuum 20 consopiti, donec deus, cuius vocem audivimus, sed parvipendimus, et contempsimus!), et permulta negleximus ipsius monita 5), non digne neque tremuli et penitentes et lugentess), personaliter veniens in die, qua non speramus, et in hora, qua nescimus 6), et dicit: „Quid tu hic, aut quid tu hic? Quid hoc audio de te?“ „Et quare tu enarras iusticias meas et assummis testamentum meum per os tuum?“ „Existimasti inique, quod ero tui similis“ 7)? At utinam hodie adhuc, si vocem eius audiverimus, nolimus obdurare corda nostra!8). Sed heu, fratres karissimi, ista meretrix, de qua sermo, 30 que reliquit ducem pubertatis sue et pacti dei sui oblita est 2), 25 a) sup. lin. A manu auctoris (?). b) in canonica sua 4 ed. c) in m. A. d) His ed. e) sint ed. 1) et p., sed c. et A; contemnimus ed. §) dolentes (?) D I, apucentes (?) A. 1) Matth. XV. 8—9. 2) Jacobi IV. 1—4. 3) Cf. Isaiae LXIV. 6. 35 4) Cf. Genes. III. 8. 5) Cf. Deuteronom. XXI. 20 (monita nostra audire 6) Cf. Matth. XXIV. 50 (Veniet dominus servi illius in die, contemnit). qua non sperat, et hora, qua ignorat). 7) Psalm. XLIX. 16 et 21. 8) Cf. Hebr. III. 15 (hodie si vocem eius audieritis, nolite obdurare corda vestra). ) Cf. Proverb. II. 17—18. KYBAL: M. de Janov Regulae, IV. 40 23
Strana 354
354 Matthiae de Janov Regulae, 1. III, tr. 6, c. 77 et 78. ita mollita) sermones suos 1) super oleum 2), ita potens est irre- tire nos suis multis sermonibus et blandiciis suorum labiorum 3), ut affirmet scriptura de ipsa, dicens 4): „Omnes, qui ingrediun- tur ad eam, non revertentur, [f. 278a] nec apprehendent semitas vite.“ Et secundum Ysaiam5): „Cor excecat populi et aures eius aggravat et oculos eius claudit, ut nonb) audiant audientes et nolint intelligere, videant visionec) et nolint congnoscere." Sanguisuge etenim due filie sunt 6), scilicet ebrietas et fornicacio, que secundum prophetam Oseam aufferunt cor 7). Hec siquidem adultera ad explendas suas fornicaciones cupitas scit per operacionem Sathane s) omnipharie se de- pingere et ornare et omne ornamentum, quod Jhesus cruci- fixus sue sponse karissime9) adaptaverat et spiritus eius ornans celos 10), omnium artifex 11), eidem copulavit, illa, inquam, om- 15 nia ista mulier fornicaria preoccupavit et per se vendicavit, omni modo possibili se nupte agni 12) simulando et d) heu iam eandem supprimendo, et, secundum quod supradictum est, in domo eius, quam sibi sapiencia edificaverat13), se abho- minabiliter collocavit. Mulier stulta utique et clamosa 20 plenaque illecebris et nichil omnino sciens sedit°) in foribus super sellam in excelso urbis loco 14) super bestiam habentem capita septem et cornua decem 15). Etf) ut manifestes) sine proverbiis sensus elliciatur, ita multi yppocrite florent, omni specie virtutum decorati et 25 omnih) specie sanctitatis omnique splendore religiositatis, que sunt altissima et pinguissima pascua ecclesie 16), occupantes, 5 10 a) mollivit ed. b) sup. lin. A. c) visionem ed. d) sed ed. e) sedet ed. f) etc. ed. g) vanitate corr. manifeste A in m. alia manu. h) omnis corr. omni A. 35 40 1) Cf. Proverb. II. 16. 2) Cf. Psalm. LIV. I (moliti sunt sermones eius super oleum). 3) Cf. Proverb. VII. 21: „Irretivit eum multis sermoni- 4) Proverb. II. 19. 5) Isaiae bus et blanditiis labiorum protraxit illum". 6) Cf. Proverb. XXX. 15. VI. 10 (libere allatum). 7) Cf. Oseae IV. II 8) Cf. II. Thess. II. 9 (per (fornicatio et vinum et ebrietas auferunt cor). operationem Sathanae). 9) phrasis sponsa carissima significat ecclesiam sanc- torum et imago desumpta est de Cant. VII. 6: „Quam pulchra es et quam decora, 10) Cf. Job. XXVI. I3 (spiritus eius ornavit coelos). carissima in deliciis.“ 11) Cf. Sap. VII. 21 (omnium enim artifex docuit me sapientia). 12) Cf. Apoc. XXI. 9 (sponsa uxor agni). 13) Cf. Proverb. IX. I; cf. supra p. 220. 16) de pascuis uber 14) Cf. Proverb. IX. 13. 15) Cf. Apoc. XVII. 3. rimis scribitur in Ezech. XXXIV. 14. 30
354 Matthiae de Janov Regulae, 1. III, tr. 6, c. 77 et 78. ita mollita) sermones suos 1) super oleum 2), ita potens est irre- tire nos suis multis sermonibus et blandiciis suorum labiorum 3), ut affirmet scriptura de ipsa, dicens 4): „Omnes, qui ingrediun- tur ad eam, non revertentur, [f. 278a] nec apprehendent semitas vite.“ Et secundum Ysaiam5): „Cor excecat populi et aures eius aggravat et oculos eius claudit, ut nonb) audiant audientes et nolint intelligere, videant visionec) et nolint congnoscere." Sanguisuge etenim due filie sunt 6), scilicet ebrietas et fornicacio, que secundum prophetam Oseam aufferunt cor 7). Hec siquidem adultera ad explendas suas fornicaciones cupitas scit per operacionem Sathane s) omnipharie se de- pingere et ornare et omne ornamentum, quod Jhesus cruci- fixus sue sponse karissime9) adaptaverat et spiritus eius ornans celos 10), omnium artifex 11), eidem copulavit, illa, inquam, om- 15 nia ista mulier fornicaria preoccupavit et per se vendicavit, omni modo possibili se nupte agni 12) simulando et d) heu iam eandem supprimendo, et, secundum quod supradictum est, in domo eius, quam sibi sapiencia edificaverat13), se abho- minabiliter collocavit. Mulier stulta utique et clamosa 20 plenaque illecebris et nichil omnino sciens sedit°) in foribus super sellam in excelso urbis loco 14) super bestiam habentem capita septem et cornua decem 15). Etf) ut manifestes) sine proverbiis sensus elliciatur, ita multi yppocrite florent, omni specie virtutum decorati et 25 omnih) specie sanctitatis omnique splendore religiositatis, que sunt altissima et pinguissima pascua ecclesie 16), occupantes, 5 10 a) mollivit ed. b) sup. lin. A. c) visionem ed. d) sed ed. e) sedet ed. f) etc. ed. g) vanitate corr. manifeste A in m. alia manu. h) omnis corr. omni A. 35 40 1) Cf. Proverb. II. 16. 2) Cf. Psalm. LIV. I (moliti sunt sermones eius super oleum). 3) Cf. Proverb. VII. 21: „Irretivit eum multis sermoni- 4) Proverb. II. 19. 5) Isaiae bus et blanditiis labiorum protraxit illum". 6) Cf. Proverb. XXX. 15. VI. 10 (libere allatum). 7) Cf. Oseae IV. II 8) Cf. II. Thess. II. 9 (per (fornicatio et vinum et ebrietas auferunt cor). operationem Sathanae). 9) phrasis sponsa carissima significat ecclesiam sanc- torum et imago desumpta est de Cant. VII. 6: „Quam pulchra es et quam decora, 10) Cf. Job. XXVI. I3 (spiritus eius ornavit coelos). carissima in deliciis.“ 11) Cf. Sap. VII. 21 (omnium enim artifex docuit me sapientia). 12) Cf. Apoc. XXI. 9 (sponsa uxor agni). 13) Cf. Proverb. IX. I; cf. supra p. 220. 16) de pascuis uber 14) Cf. Proverb. IX. 13. 15) Cf. Apoc. XVII. 3. rimis scribitur in Ezech. XXXIV. 14. 30
Strana 355
Sancti pauci, absconditi atque tribulati esse dicuntur 355 multiplicati super numerum 1). Saturati insuper filiis, diviserunt pro voto suo reliquias suas parvulis suis et de absconditis Jhesu crucifixi adinpletus est venter eorum 2). Et ita superbia eorum ascendit semper3), ut radios solis sibi substernant sitque eis aurum quasi lutum 4). Et „omnis lapis preciosus operimentum eorum“ 5). 5 Capitulum septuagesimum octavuma). lQueritur de paucitate sanctorum et recenset varias disputa- tiones, quibus animus ipsius de relinquenda aut retinenda abo- minatione hinc inde impulsus sitƒb). Filii vero regni6) et fideles assecle Jhesu crucifixi, emuli quoquec) crucis ignominie, crucis humilitatis, simplicitatis, paupertatis atque huius mundi diviciarum, deliciarum et honorisd) et glorie viriles contemtores ita sunt pauculi, ut racemi post colleccionem vindemie 7), ita absconditie), ut in fossa humi 8) latitantes a facie ingruentis tempestatis9). Et ita preciosus est vir super omne aurum obrisum 10), et ita deficitf) sanctus 11), ut iam non sit propheta, et nos non congnoscat amplius 12). Et tanta est8) eorum tribulacio non ab extraneis, sed a domesticis hominibus, non a peccatoribus, sed in omni appa- 20 rencia a sanctis, non ab indifferentibus, sed a suis superioribus et rectoribus, non per manifestam crudelitatem, sed omni sua- sione et zelo iusticie et amore virtutis, persecucione colora- 10 15 11) Nota totum diligenter A alia manu, sed coaeva (prout et supra et infra). 25 a) Cap.m LXXVIII A in m. duabus manibus. b) ita inscr. in ed. c) aemulique ed. d) honorum ed. e) absconsi D 1. f) desistit corr. deficit A. s) sit ADIet ed. 1) Cf. Psalm. XXXIX. 6 (multiplicati sunt super numerum). 2) Cf. Psalm. XVI. 14. 3) Cf. Psalm. LXXIII. 23. 4) Cf. Job. XLI. 2I: „Sub 30 5) Cf. Ezech. ipso erunt radii solis et sternet sibi aurum quasi lutum.“ 7) Cf. Isaiae XXIV. 13 XXVIII. 13. 6) Cf. Matth. XIII. 38 (filii regni). (racemi, cum fuerit finita vindemia). 8) Cf. Isaiae II. 10 (abscondere in 9) Cf. Proverb. I. 27 (cum interitus.. fossa humo a facie timoris domini). 10) Cf. Isaiae XIII. 12: „Pretiosior erit vir auro quasi tempestas ingruerit). 11) Cf. Psalm. XI. I (defecit sanctus). 12) Cf. et homo mundo obrizo." Psalm. LXXIII. 9 (iam non est propheta et nos non cognoscet amplius). 35 23
Sancti pauci, absconditi atque tribulati esse dicuntur 355 multiplicati super numerum 1). Saturati insuper filiis, diviserunt pro voto suo reliquias suas parvulis suis et de absconditis Jhesu crucifixi adinpletus est venter eorum 2). Et ita superbia eorum ascendit semper3), ut radios solis sibi substernant sitque eis aurum quasi lutum 4). Et „omnis lapis preciosus operimentum eorum“ 5). 5 Capitulum septuagesimum octavuma). lQueritur de paucitate sanctorum et recenset varias disputa- tiones, quibus animus ipsius de relinquenda aut retinenda abo- minatione hinc inde impulsus sitƒb). Filii vero regni6) et fideles assecle Jhesu crucifixi, emuli quoquec) crucis ignominie, crucis humilitatis, simplicitatis, paupertatis atque huius mundi diviciarum, deliciarum et honorisd) et glorie viriles contemtores ita sunt pauculi, ut racemi post colleccionem vindemie 7), ita absconditie), ut in fossa humi 8) latitantes a facie ingruentis tempestatis9). Et ita preciosus est vir super omne aurum obrisum 10), et ita deficitf) sanctus 11), ut iam non sit propheta, et nos non congnoscat amplius 12). Et tanta est8) eorum tribulacio non ab extraneis, sed a domesticis hominibus, non a peccatoribus, sed in omni appa- 20 rencia a sanctis, non ab indifferentibus, sed a suis superioribus et rectoribus, non per manifestam crudelitatem, sed omni sua- sione et zelo iusticie et amore virtutis, persecucione colora- 10 15 11) Nota totum diligenter A alia manu, sed coaeva (prout et supra et infra). 25 a) Cap.m LXXVIII A in m. duabus manibus. b) ita inscr. in ed. c) aemulique ed. d) honorum ed. e) absconsi D 1. f) desistit corr. deficit A. s) sit ADIet ed. 1) Cf. Psalm. XXXIX. 6 (multiplicati sunt super numerum). 2) Cf. Psalm. XVI. 14. 3) Cf. Psalm. LXXIII. 23. 4) Cf. Job. XLI. 2I: „Sub 30 5) Cf. Ezech. ipso erunt radii solis et sternet sibi aurum quasi lutum.“ 7) Cf. Isaiae XXIV. 13 XXVIII. 13. 6) Cf. Matth. XIII. 38 (filii regni). (racemi, cum fuerit finita vindemia). 8) Cf. Isaiae II. 10 (abscondere in 9) Cf. Proverb. I. 27 (cum interitus.. fossa humo a facie timoris domini). 10) Cf. Isaiae XIII. 12: „Pretiosior erit vir auro quasi tempestas ingruerit). 11) Cf. Psalm. XI. I (defecit sanctus). 12) Cf. et homo mundo obrizo." Psalm. LXXIII. 9 (iam non est propheta et nos non cognoscet amplius). 35 23
Strana 356
356 Matthiae de Janov Regulae, l. 111, tr. 6, c. 78. 5 10 15 taa), non solum extra in corpore, sed intus in consciencia et illab), que est non depurans animum, sed plena contagionec) letali, non roborans in fide, sed infirmans, non a paucisd), sed fere ab omnibus, non ab aliquibus, sed a communitatibus, non expedita, sed plena perplexitate9) et hesitacionibus ita, ut in veritate, si fieri posset, eciam electi in errorem1) inducerentur 1) et, nisi dies hii cito brevia re ntur, non fieret salva omnis caro 2) „Mei autem" in veritate „pene moti sunt pedes, pene effusi sunt gressus mei“3), „et nisi Jhesus crucifixus adiuvisset mes), paulominus habitasset similiter in h) inferno anima mea“ 4) Sed piissimus meus et fidelis et absque ulla iniquitate5) de- monstravit michi studia eorum et congnovi 6). Congnovi, in- quam, istius mulieris fornicariei) faciem, quam sit tota alliciens et illiciens vehementer nimis omnes, qui stant in an- gulis platearum vel in occursu et in iniciis duarum semitarum vie 7), scilicet artek), que ducit ad vitam et habet1) paucos per se transeuntes, et vie late, que ducit ad interitum et multos iam nimis continet suos viatores s) eo, quod ita est lucide post eum strata9) et ordinata atque ornata et facta autentica, 20 exhibens se fidelem, quod fere, ut superius dictum est, omnibus hominibus videtur recta. Via vero arta, ducens ad vitam cum hoc, quod molestam et difficilem se exhibet, predicatur com- muniter a christianis suspecta et periculosa et sic acclamatur a singulis per viam latam incedentibus et estimatur ab hiis, qui 25 se duces primum per eandem artam viam spoponderunt et, acsi essent comites per eam, promiserunt. Verumptamen oravi ad deum et patrem domini mei, Jhesu Christi 10), verbis suis fidelibus unacum libro biblie, ad ipsum sursum cum manibus elevando corde, et voce oris m) ex- 30 a) persecucionem coloratam A. b) ista ed. c) cogitatione ed. d) -a- sup. lin. A. e) perplexibilitate ed. f) -r- sup. lin. A. 8) mee i) fornicalem ed. k) ante (sic) ed. corr. me A. h) et in ed. l) habens et infra continens A. m) omni ed. 1) Cf. Matth. XXIV. 24. 2) Cf. Matth. XXIV. 22. 3) Cf. Psalm. 35 LXXII. 2. 4) Cf. Psalm. XCIII. 17. 5) Cf. Deuter. XXXII. 4. 6) Cf. Jerem. XI. 18: „Tu autem, domine, demonstrasti mihi et cognovi: tunc osten- disti mihi studia eorum.“ 7) hic modus loquendi non provenit proprie de biblia. 8) Cf. Matth. VII. 13—14. 9) imago de ingressu Jhesu in Jerusalem 10) Cf. Daniel. IX. 4: „Et oravi dominum deum Matth. XXI. 8 desumpta. 40 meum
356 Matthiae de Janov Regulae, l. 111, tr. 6, c. 78. 5 10 15 taa), non solum extra in corpore, sed intus in consciencia et illab), que est non depurans animum, sed plena contagionec) letali, non roborans in fide, sed infirmans, non a paucisd), sed fere ab omnibus, non ab aliquibus, sed a communitatibus, non expedita, sed plena perplexitate9) et hesitacionibus ita, ut in veritate, si fieri posset, eciam electi in errorem1) inducerentur 1) et, nisi dies hii cito brevia re ntur, non fieret salva omnis caro 2) „Mei autem" in veritate „pene moti sunt pedes, pene effusi sunt gressus mei“3), „et nisi Jhesus crucifixus adiuvisset mes), paulominus habitasset similiter in h) inferno anima mea“ 4) Sed piissimus meus et fidelis et absque ulla iniquitate5) de- monstravit michi studia eorum et congnovi 6). Congnovi, in- quam, istius mulieris fornicariei) faciem, quam sit tota alliciens et illiciens vehementer nimis omnes, qui stant in an- gulis platearum vel in occursu et in iniciis duarum semitarum vie 7), scilicet artek), que ducit ad vitam et habet1) paucos per se transeuntes, et vie late, que ducit ad interitum et multos iam nimis continet suos viatores s) eo, quod ita est lucide post eum strata9) et ordinata atque ornata et facta autentica, 20 exhibens se fidelem, quod fere, ut superius dictum est, omnibus hominibus videtur recta. Via vero arta, ducens ad vitam cum hoc, quod molestam et difficilem se exhibet, predicatur com- muniter a christianis suspecta et periculosa et sic acclamatur a singulis per viam latam incedentibus et estimatur ab hiis, qui 25 se duces primum per eandem artam viam spoponderunt et, acsi essent comites per eam, promiserunt. Verumptamen oravi ad deum et patrem domini mei, Jhesu Christi 10), verbis suis fidelibus unacum libro biblie, ad ipsum sursum cum manibus elevando corde, et voce oris m) ex- 30 a) persecucionem coloratam A. b) ista ed. c) cogitatione ed. d) -a- sup. lin. A. e) perplexibilitate ed. f) -r- sup. lin. A. 8) mee i) fornicalem ed. k) ante (sic) ed. corr. me A. h) et in ed. l) habens et infra continens A. m) omni ed. 1) Cf. Matth. XXIV. 24. 2) Cf. Matth. XXIV. 22. 3) Cf. Psalm. 35 LXXII. 2. 4) Cf. Psalm. XCIII. 17. 5) Cf. Deuter. XXXII. 4. 6) Cf. Jerem. XI. 18: „Tu autem, domine, demonstrasti mihi et cognovi: tunc osten- disti mihi studia eorum.“ 7) hic modus loquendi non provenit proprie de biblia. 8) Cf. Matth. VII. 13—14. 9) imago de ingressu Jhesu in Jerusalem 10) Cf. Daniel. IX. 4: „Et oravi dominum deum Matth. XXI. 8 desumpta. 40 meum
Strana 357
Auctoris dubitationes inter abominationem relinquendam et retinendam. 357 clamavi 1), dicens 2): „Domine et pater eta) dominator vite mee, ne derelinquas me in cogitatu et consilio eorum, nec sinas me cadere in illa exprobracioneb), que superponit in cogitatu meo flagella et in corde meo doctrinam sapiencie, ut ignoracionibus corum non parcant michic) et non appareant delicta illorum, et non adincrescant ignorancie mee et multiplicentur delicta mea et peccata mea habundent et incidam in conspectud) ad- versariorum meorum et gaudeat [super me] [f. 278b] inimicus meus. Domine pater et deus vite mee, ne derelinquas me in cogitatu9) illorumf). Et excellenciam oculorum meorum nons) 10 dederis michi et omne desiderium maligni averte [a me]. Aufer a me [ventris] concupiscencias, et concubitus concupiscencie ne apprehendant me, et animeh) irreverenti et infrunitei) ne tra- das me." Confiteor coram deo et Christo eius, quod ita vehementer 15 illudit et deludit illisk), super quos deus permittit, vel qui sunt deceptibiles, blandiens facies huius mulieris fornicarie, et ita simulat ac fingit indignam se esse nuptam Jhesu Christi, vel magis Sathan per suam operam altam et fraudulentam sic adornat et conponit, quod ego ab ineunte etate usque 20 modo inter utraque dubitavi, quid eligendum aut quid tenendum, utrum sequi et inquirere beneficia et honores, cu- pide et inpudice se ipsum ingerendo, quod et feci per pluri- mum, aut pocius exire extra castra portando paupertatem et inproperium Jhesu Christi3), an querere vitam quietam in pre- 25 senti et satis mollem, vivendo cum multitudine pariter et in pace, an pocius adherere fideli et sancte ewangelice veritati, utrum conmendare, quod fere omnes conmendant, consulerel), quod multitudo consulitm), excusare et glozaren) scripturas 4) sicut multi nimis presentes magni, famosi, docti et quasi omni 30 specie sanctitatis et sapiencie induti excusant vel glozant, vel a) om. ed. b) exprobatione ed. c) non parcat, * milia (sic) ed. d) conspectum ed. e) cogitata corr. cogitatu A. f) eorum ed. g) non h) et a. om. ed. i) in frumento (?) A, infrenato ed. A et ed., ne biblia. k) illos ed. 1) conffuere corr. consulere A. m) confluit corr. con- 35 sulit A. n) glossare ed., ita et infra. 1) voce exclamare saepissime in biblia occurrit. 2) Eccli. XXIII. I—6. 3) Cf. Hebr. XIII. 13: „Exeamus igitur ad eum extra castra, improperium 4) phrasis excusare (et glossare) scripturas tempori et cius portantes.“ animo ironico Janoviano proprie respondit. 40
Auctoris dubitationes inter abominationem relinquendam et retinendam. 357 clamavi 1), dicens 2): „Domine et pater eta) dominator vite mee, ne derelinquas me in cogitatu et consilio eorum, nec sinas me cadere in illa exprobracioneb), que superponit in cogitatu meo flagella et in corde meo doctrinam sapiencie, ut ignoracionibus corum non parcant michic) et non appareant delicta illorum, et non adincrescant ignorancie mee et multiplicentur delicta mea et peccata mea habundent et incidam in conspectud) ad- versariorum meorum et gaudeat [super me] [f. 278b] inimicus meus. Domine pater et deus vite mee, ne derelinquas me in cogitatu9) illorumf). Et excellenciam oculorum meorum nons) 10 dederis michi et omne desiderium maligni averte [a me]. Aufer a me [ventris] concupiscencias, et concubitus concupiscencie ne apprehendant me, et animeh) irreverenti et infrunitei) ne tra- das me." Confiteor coram deo et Christo eius, quod ita vehementer 15 illudit et deludit illisk), super quos deus permittit, vel qui sunt deceptibiles, blandiens facies huius mulieris fornicarie, et ita simulat ac fingit indignam se esse nuptam Jhesu Christi, vel magis Sathan per suam operam altam et fraudulentam sic adornat et conponit, quod ego ab ineunte etate usque 20 modo inter utraque dubitavi, quid eligendum aut quid tenendum, utrum sequi et inquirere beneficia et honores, cu- pide et inpudice se ipsum ingerendo, quod et feci per pluri- mum, aut pocius exire extra castra portando paupertatem et inproperium Jhesu Christi3), an querere vitam quietam in pre- 25 senti et satis mollem, vivendo cum multitudine pariter et in pace, an pocius adherere fideli et sancte ewangelice veritati, utrum conmendare, quod fere omnes conmendant, consulerel), quod multitudo consulitm), excusare et glozaren) scripturas 4) sicut multi nimis presentes magni, famosi, docti et quasi omni 30 specie sanctitatis et sapiencie induti excusant vel glozant, vel a) om. ed. b) exprobatione ed. c) non parcat, * milia (sic) ed. d) conspectum ed. e) cogitata corr. cogitatu A. f) eorum ed. g) non h) et a. om. ed. i) in frumento (?) A, infrenato ed. A et ed., ne biblia. k) illos ed. 1) conffuere corr. consulere A. m) confluit corr. con- 35 sulit A. n) glossare ed., ita et infra. 1) voce exclamare saepissime in biblia occurrit. 2) Eccli. XXIII. I—6. 3) Cf. Hebr. XIII. 13: „Exeamus igitur ad eum extra castra, improperium 4) phrasis excusare (et glossare) scripturas tempori et cius portantes.“ animo ironico Janoviano proprie respondit. 40
Strana 358
358 Matthiae de Janoy Regulae, l. II, tr. 6, c. 78 et 79. pocius viriliter accusare et increpare opera ipsorum infructuosa tenebrarum 1) et magis tenere sinceritatem veritatis verborum divinorum, que manifeste moribus presencium hominum con- tradicunt et ipsos falsos fratres et conchristianos probant et 5 ostendunt. Usque modo, inquama), me ipsum firmiterb' stabilire nescivi, utrum spiritum devocionis mee c) et ipsius sug gesciones sequi debeam, quem indubitanter puto esse deid illum Jhesu divinum spiritum, qui michi manifeste hec ista [ostendit] esse singula fictam speciem sanctitatis et 10 simulacionis9) huius vite carnalis christianorum amancium se- culum, de quibus iam magnus sermo precessit, cum omnes videam tota die suis concupiscenciis vivere et omnes, que sua sunt, querere, non, que Jhesu Christi 2), an sequi debeam spi- ritum illius multitudinis infinite, quif) optime et sapienter et 15 devote admodum, quiete et molliter conversantes, dicunt se stare salubriter in Christo, magna diligencia et stren njuitate sibi servientes, sed alias nullam misericordiam, nullam caritatem ostendentes, sed per omnia et ostentantes verbo, facto et per- suasione, quod sint huius mundi amatores eciam homines pleni 20 vanitate huius carnalis mansioniss), prout id prefer unJth) verba, facta et ipsorum tota vita. Fateor iterum, quod usque modo ita hec inter duo claudicavi3), quod in una hora, viso decore amicorum huius seculi, diligenciam ipsorum et strennuitatem in Christi Jhesu 25 obsequio, laudavi quidem et me ipsum reprehendi, quod usque hodie non sum ipsos imitatus — et hoc ut plurimum in mane contingebat —, et eadem hora turbatus, discessi omnino ab ipsis et dolui, quod laudavi, videns iterum ipsorum vanitatem continuatam et contrarietatem magnam virtuti et veritati Jhesu 30 et continuatis verbis et factis, quei) nuper strennue laudabant solo ore. Et hoc plurimumk) et per totam diem et dehinc per 22) Dominica secunda post Trinitatis super illa verba apostoli ad Ephe- seos VI°: „Induite armaturam dei, ut possitis resistere adversus insidias dya- boli“ D I alia manu, sed contemporanea. 35 a) in quo seq. in A. b) om. ed. c) om. ed. d) deum A et ed. e) simulationum ed. f) quae ed. g) invasionis A; mansionis ed. h) prefert A; praeferunt ed. i) quem A et ed. k) praelium (sic) ed. 1) Cf. Ephes. V. II: „Et nolite communicare operibus infructuosis tene- brarum, magis autem redarguite.“ 2) Cf. Philipp. II. 21. 3) Cf. III. Reg. 40 XVIII. 21: „Usquequo claudicatis in duas partes?“
358 Matthiae de Janoy Regulae, l. II, tr. 6, c. 78 et 79. pocius viriliter accusare et increpare opera ipsorum infructuosa tenebrarum 1) et magis tenere sinceritatem veritatis verborum divinorum, que manifeste moribus presencium hominum con- tradicunt et ipsos falsos fratres et conchristianos probant et 5 ostendunt. Usque modo, inquama), me ipsum firmiterb' stabilire nescivi, utrum spiritum devocionis mee c) et ipsius sug gesciones sequi debeam, quem indubitanter puto esse deid illum Jhesu divinum spiritum, qui michi manifeste hec ista [ostendit] esse singula fictam speciem sanctitatis et 10 simulacionis9) huius vite carnalis christianorum amancium se- culum, de quibus iam magnus sermo precessit, cum omnes videam tota die suis concupiscenciis vivere et omnes, que sua sunt, querere, non, que Jhesu Christi 2), an sequi debeam spi- ritum illius multitudinis infinite, quif) optime et sapienter et 15 devote admodum, quiete et molliter conversantes, dicunt se stare salubriter in Christo, magna diligencia et stren njuitate sibi servientes, sed alias nullam misericordiam, nullam caritatem ostendentes, sed per omnia et ostentantes verbo, facto et per- suasione, quod sint huius mundi amatores eciam homines pleni 20 vanitate huius carnalis mansioniss), prout id prefer unJth) verba, facta et ipsorum tota vita. Fateor iterum, quod usque modo ita hec inter duo claudicavi3), quod in una hora, viso decore amicorum huius seculi, diligenciam ipsorum et strennuitatem in Christi Jhesu 25 obsequio, laudavi quidem et me ipsum reprehendi, quod usque hodie non sum ipsos imitatus — et hoc ut plurimum in mane contingebat —, et eadem hora turbatus, discessi omnino ab ipsis et dolui, quod laudavi, videns iterum ipsorum vanitatem continuatam et contrarietatem magnam virtuti et veritati Jhesu 30 et continuatis verbis et factis, quei) nuper strennue laudabant solo ore. Et hoc plurimumk) et per totam diem et dehinc per 22) Dominica secunda post Trinitatis super illa verba apostoli ad Ephe- seos VI°: „Induite armaturam dei, ut possitis resistere adversus insidias dya- boli“ D I alia manu, sed contemporanea. 35 a) in quo seq. in A. b) om. ed. c) om. ed. d) deum A et ed. e) simulationum ed. f) quae ed. g) invasionis A; mansionis ed. h) prefert A; praeferunt ed. i) quem A et ed. k) praelium (sic) ed. 1) Cf. Ephes. V. II: „Et nolite communicare operibus infructuosis tene- brarum, magis autem redarguite.“ 2) Cf. Philipp. II. 21. 3) Cf. III. Reg. 40 XVIII. 21: „Usquequo claudicatis in duas partes?“
Strana 359
Auctoris dubitationes inter abhominationem relinquendam et retinend. 359 totam vitam est hoc in ipsis videre: dant mane sua oraa) ad deum laudandum, — sed tota die idem os dant ad vana lo- quendum, vorandum, potandum, detrahendum; mane devoti et multum faceti, — tota die crudeles et cupidi ad habendum; mane multum ordinate conplent horas, hoc summo opere ser- vicium dei extollentes, — sed post prandium vana loquuntur 1), vana cogitant et sequuntur ita, quodb) domini Jhesu non re- miniscuntur, usque ad vesperam terrena sapiunt 2) et diligunt et illud multipliciter sunt excusantes, et quod illa oporteat fieri, et quoniam homines sumus, et cum ista fiant communiter et 10 [a] viris 6) magnis et doctis et in facie honestis et devotis, et cum hoc fiat ex scripturis et eloquenterd) et cum racionibus et glos[s is excusacionee) omnium istorum et multorum similiumf). Ets) ideo intellexi, propter quod locutus sum, quod nisi deus reliquisset nobis semen, quasi Sodoma fuissemus et quasi GO- 15 morra periissemus 3). Et nisi dominus noster Jhesus occurat sin- gulari presidio, non evadath) homo pollitam melle dulcedinis predicte meretricis faciem et arrisum et decepciones Sathane laqueumque Antychristi. Capitulum septuagesimum nonum1). 20 [Potentia Antichristi per mulieres, quarum illecebris sancti de- victi sunt, significatur. Simul etiam fraudes et praestigiae Sa- thanicae sub Antichristo describuntur]k). Quod, nisi fallor, notavit veritas scripture per Zorobabel sapientem, qui in exposicione sapiencie et fortitudinis veritatis, 25 mox quasi ex equo assumens fortem esse mulierem, ut magis 1) foret ex f. 279a] pressum, produxit in exemplum Apemenm), filiam Besacisn), mirifici [regis] concubinam, iuxtas) regem seden- tem ad dexteram regis et auferentem dyadema de capite regis et 24) Nota totum diligenter A. d) -u- sup. a) hora corr. ora A. b) itaque ed. c) ut viris ed. lin. A. e) excusante (sic) A. f) ita A ct ed.; excusantibus omnia ista oc. D I. g) om. ed. 11) evadit A; evadet ed. i) Cap.m LXXIX A in m. m) Apa- duabus manibus. k) ita inscr. in ed. 1) 3. Esdrae 4. add. ed. men ed. n) Bartaci ed. °) iuxta — de capite om. ed. 30 35 1) vana loqui saepius in biblia legitur, ex. gr. Psalm. XI. 3. 2) Cf. Philipp. III. 19. 3) Cf. Isaiae I. 9 (cf. supra p. 297).
Auctoris dubitationes inter abhominationem relinquendam et retinend. 359 totam vitam est hoc in ipsis videre: dant mane sua oraa) ad deum laudandum, — sed tota die idem os dant ad vana lo- quendum, vorandum, potandum, detrahendum; mane devoti et multum faceti, — tota die crudeles et cupidi ad habendum; mane multum ordinate conplent horas, hoc summo opere ser- vicium dei extollentes, — sed post prandium vana loquuntur 1), vana cogitant et sequuntur ita, quodb) domini Jhesu non re- miniscuntur, usque ad vesperam terrena sapiunt 2) et diligunt et illud multipliciter sunt excusantes, et quod illa oporteat fieri, et quoniam homines sumus, et cum ista fiant communiter et 10 [a] viris 6) magnis et doctis et in facie honestis et devotis, et cum hoc fiat ex scripturis et eloquenterd) et cum racionibus et glos[s is excusacionee) omnium istorum et multorum similiumf). Ets) ideo intellexi, propter quod locutus sum, quod nisi deus reliquisset nobis semen, quasi Sodoma fuissemus et quasi GO- 15 morra periissemus 3). Et nisi dominus noster Jhesus occurat sin- gulari presidio, non evadath) homo pollitam melle dulcedinis predicte meretricis faciem et arrisum et decepciones Sathane laqueumque Antychristi. Capitulum septuagesimum nonum1). 20 [Potentia Antichristi per mulieres, quarum illecebris sancti de- victi sunt, significatur. Simul etiam fraudes et praestigiae Sa- thanicae sub Antichristo describuntur]k). Quod, nisi fallor, notavit veritas scripture per Zorobabel sapientem, qui in exposicione sapiencie et fortitudinis veritatis, 25 mox quasi ex equo assumens fortem esse mulierem, ut magis 1) foret ex f. 279a] pressum, produxit in exemplum Apemenm), filiam Besacisn), mirifici [regis] concubinam, iuxtas) regem seden- tem ad dexteram regis et auferentem dyadema de capite regis et 24) Nota totum diligenter A. d) -u- sup. a) hora corr. ora A. b) itaque ed. c) ut viris ed. lin. A. e) excusante (sic) A. f) ita A ct ed.; excusantibus omnia ista oc. D I. g) om. ed. 11) evadit A; evadet ed. i) Cap.m LXXIX A in m. m) Apa- duabus manibus. k) ita inscr. in ed. 1) 3. Esdrae 4. add. ed. men ed. n) Bartaci ed. °) iuxta — de capite om. ed. 30 35 1) vana loqui saepius in biblia legitur, ex. gr. Psalm. XI. 3. 2) Cf. Philipp. III. 19. 3) Cf. Isaiae I. 9 (cf. supra p. 297).
Strana 360
360 Matthiae de Janov Regulae, l. 1l1, tr. 6, c. 79. inponentem sibi eta) palmis cedebat ipsum regem [ et] super hocb) aperto ore intuebatur eam 1). Accedit eciam testimonium de hystoria de primo homine Adam, qui fuit limes et tocius c) pater Igeneris]d) humani 2), qui est confessus a muliere esse se 5 deceptum 3); dehinc de fortissimo Sampsone 4) et de victoriosis- simo rege David et prophetae) maximo ac viro secundum cor dei electo 5) et tunc def) sapientissimo Salomone 6), quorum omnium virtutem efficacia mulieris enervavits) et quod est despeccius, mulieres peccatrices et non sponse vel con- 10 junges, sed concubine et fornicarie. Nullum enim taliumh) vel simile precessit de sponsa vel uxore non violata, quia ipsa, secundum fidem et veritatem am- bulans, sinceram prolem maxime et salutarem intendit et non blanditur viciose. Sedi) mulier fornicaria, capciose arridens, mollit sermones 7) et amplius delicatam et iocundam se exhibet uxorek), ut alliciat, advocet1) et captivet parvulos et vecordes atque simplices per viam transeuntes 8). Ideoque adultera am- plius multo adhibet diligenciam se ordinarem) et ornare et suis fucis colorare9) quam illa, que intendit solum fidem con- 20 thoralem. Hec autem omnia eis contingebant in figura et modo sint n) parabolice ad propositum allegata ad innuendum, quam for- titer et omnipharie picturate Antichristus nunc de- cipit maxime°) nos clericos et sacerdotes?) per ope- 25 racionem Sathane 10) in omnibus portentis et signis 11) et in omni decepcione et maxime per faciem valde in aspectu suo apparentem extrinsecus disposicionis, ordinacionis") christiano- rum nec non tocius habitudinis ipsorum, per multitudinem yp- 15 30 a) in A, et ed. et biblia. b) Et super haec ed, et biblia. c) om. ed. d) om. A. e) regei Davide, propheta ed. f) sup. lin. A. 5) enaravit h) tale ed. i) sicut ed. k) uxor A. corr. posterius ener- vavit A. 1) noceat (sic) ed. m) ordinate A. n) sunt ed. 0) primum ed. P) nos sacerdotes, dehinc simplices ed. q) et ordinationis ed. 3) Cf. Genes. 2) Cf. Genes II. 7. 1) Cf III. Esdrae IV. 29—31. 35 III. 12. 4) Cf. Judic. XVI. passim (de Samsone a Dalila detonso). 5) Cf. II. Reg. XI. passim (de rege David adulterium et homicidium committente). 6) Cf. III. Reg. XI. passim. 7) Cf. Proverb. II. 16. 8) Cf.Proverb. IX. 15. °) Cf. Sap. XIII. 14 (rubicundum faciens fuco colorem ipsius). 10) Cf. 11) Cf. Deuteron. II. Thess. II. 9 (secundum operationem Sathanae). 4 XXXIV. II (in omnibus signis atque portentis).
360 Matthiae de Janov Regulae, l. 1l1, tr. 6, c. 79. inponentem sibi eta) palmis cedebat ipsum regem [ et] super hocb) aperto ore intuebatur eam 1). Accedit eciam testimonium de hystoria de primo homine Adam, qui fuit limes et tocius c) pater Igeneris]d) humani 2), qui est confessus a muliere esse se 5 deceptum 3); dehinc de fortissimo Sampsone 4) et de victoriosis- simo rege David et prophetae) maximo ac viro secundum cor dei electo 5) et tunc def) sapientissimo Salomone 6), quorum omnium virtutem efficacia mulieris enervavits) et quod est despeccius, mulieres peccatrices et non sponse vel con- 10 junges, sed concubine et fornicarie. Nullum enim taliumh) vel simile precessit de sponsa vel uxore non violata, quia ipsa, secundum fidem et veritatem am- bulans, sinceram prolem maxime et salutarem intendit et non blanditur viciose. Sedi) mulier fornicaria, capciose arridens, mollit sermones 7) et amplius delicatam et iocundam se exhibet uxorek), ut alliciat, advocet1) et captivet parvulos et vecordes atque simplices per viam transeuntes 8). Ideoque adultera am- plius multo adhibet diligenciam se ordinarem) et ornare et suis fucis colorare9) quam illa, que intendit solum fidem con- 20 thoralem. Hec autem omnia eis contingebant in figura et modo sint n) parabolice ad propositum allegata ad innuendum, quam for- titer et omnipharie picturate Antichristus nunc de- cipit maxime°) nos clericos et sacerdotes?) per ope- 25 racionem Sathane 10) in omnibus portentis et signis 11) et in omni decepcione et maxime per faciem valde in aspectu suo apparentem extrinsecus disposicionis, ordinacionis") christiano- rum nec non tocius habitudinis ipsorum, per multitudinem yp- 15 30 a) in A, et ed. et biblia. b) Et super haec ed, et biblia. c) om. ed. d) om. A. e) regei Davide, propheta ed. f) sup. lin. A. 5) enaravit h) tale ed. i) sicut ed. k) uxor A. corr. posterius ener- vavit A. 1) noceat (sic) ed. m) ordinate A. n) sunt ed. 0) primum ed. P) nos sacerdotes, dehinc simplices ed. q) et ordinationis ed. 3) Cf. Genes. 2) Cf. Genes II. 7. 1) Cf III. Esdrae IV. 29—31. 35 III. 12. 4) Cf. Judic. XVI. passim (de Samsone a Dalila detonso). 5) Cf. II. Reg. XI. passim (de rege David adulterium et homicidium committente). 6) Cf. III. Reg. XI. passim. 7) Cf. Proverb. II. 16. 8) Cf.Proverb. IX. 15. °) Cf. Sap. XIII. 14 (rubicundum faciens fuco colorem ipsius). 10) Cf. 11) Cf. Deuteron. II. Thess. II. 9 (secundum operationem Sathanae). 4 XXXIV. II (in omnibus signis atque portentis).
Strana 361
Potentia Antichristi per mulieres fornicarias significatur. 361 pocritarum cum summa diligencia illud procurantem, uta) omnia, queb) sunt afforis, appareant hominibus iusta, sancta et speciosa tamquam sepulchra ab extra dealbata 1), tamquam lupi in veste ovili venientes 2), tamquam abhominacio in templo dei collocata et locata 3), quasi poculum aureum, sed abhominacionibus re- pletum et cum inmundicia fornicacionum 4). Non tamen dico, quod hii huius modi primum intendant de- cepcionem vel seduccionem ullam ad partem Sathane vel Anty- christi, sed solum summa est intencionis ipsorum amor [honoris le) et vita quieta huius carnis cum spe salvandi in eternum et lu- 10 crandid) multa in hoc mundo pro sua sufficiencia, gloria et honore et suorum amicorum. Sed Sathan et septem ne- quiores spiritus 5) per ipsos et eorum talem simu- lacionem vel yppocrisim de directo intendit multos alios parvulos in Christo6) et vecordes7) seducere et fermentare simili simulacione et amore huius vite carnalis cum spe salvandi in eternum, sciens optime, quod per hoc magnam iniuriam faciet virtuti Christi Jhesu et ipsius fidei et veritati et quod hii tales seculi amatores christiani omnino a spe sua in fine frustrabuntur, quiae) plane et per directum vite 20 ewangelice et doctrine christiane contradicunt. Wlt insuper per hoc infirmare sanctos in ipsorum sancto proposito, vult resol- vere peccatores ardue de suis peccatis penitentes, wlt de- bellare predicatores sanctos et zelatores virtutis et veritatis Jhesu crucifixi, vult obnubilare verba divina et monita sanctorum et 25 ipsorum virtutes, wlt inducere tepiditatem in dei ecclesiam, wlt sanctos dei presentes excecare et suaviter ipsos retrahere et latenter, ut spiritui sancto contumeliam faciant 8), inf) disciplina relaxati. Conatur subtiliter calicem domini Jhesu et calicem de- moniorum co[njmiscere9) et ita facere abhominabile. Satagit 30 colorate amorem huius vite secularis cum amore Christi copu- lare, amorem diviciarum cums) paupertate condicionis christiane, 5 15 a) ut ab extra dealbata omnia sunt A ante corr. b) in m. A. c) add. ab editore. d) lucra dei D 1 et ed. (sic). e) et quod hii tales seq. in A, sed del. f) aut in D I. g) amore (?) seq. in A, sed del. 35 1) Cf. Matth. XXIII. 27. 2) Cf. Matth. VII. 15. 3) Cf. Daniel. 6) Cf. I. Cor. 5) Cf. Matth. XII. 45. IX. 27. 4) Cf. Apoc. XVII. 4. III. 1. 7) Cf. Jerem. IV. 22 (filii insipientes sunt et vecordes). 8) Cf. Hebr. X. 29 (spiritui gratiae contumeliam facere). 9) Cf. I. Cor. X. 20.
Potentia Antichristi per mulieres fornicarias significatur. 361 pocritarum cum summa diligencia illud procurantem, uta) omnia, queb) sunt afforis, appareant hominibus iusta, sancta et speciosa tamquam sepulchra ab extra dealbata 1), tamquam lupi in veste ovili venientes 2), tamquam abhominacio in templo dei collocata et locata 3), quasi poculum aureum, sed abhominacionibus re- pletum et cum inmundicia fornicacionum 4). Non tamen dico, quod hii huius modi primum intendant de- cepcionem vel seduccionem ullam ad partem Sathane vel Anty- christi, sed solum summa est intencionis ipsorum amor [honoris le) et vita quieta huius carnis cum spe salvandi in eternum et lu- 10 crandid) multa in hoc mundo pro sua sufficiencia, gloria et honore et suorum amicorum. Sed Sathan et septem ne- quiores spiritus 5) per ipsos et eorum talem simu- lacionem vel yppocrisim de directo intendit multos alios parvulos in Christo6) et vecordes7) seducere et fermentare simili simulacione et amore huius vite carnalis cum spe salvandi in eternum, sciens optime, quod per hoc magnam iniuriam faciet virtuti Christi Jhesu et ipsius fidei et veritati et quod hii tales seculi amatores christiani omnino a spe sua in fine frustrabuntur, quiae) plane et per directum vite 20 ewangelice et doctrine christiane contradicunt. Wlt insuper per hoc infirmare sanctos in ipsorum sancto proposito, vult resol- vere peccatores ardue de suis peccatis penitentes, wlt de- bellare predicatores sanctos et zelatores virtutis et veritatis Jhesu crucifixi, vult obnubilare verba divina et monita sanctorum et 25 ipsorum virtutes, wlt inducere tepiditatem in dei ecclesiam, wlt sanctos dei presentes excecare et suaviter ipsos retrahere et latenter, ut spiritui sancto contumeliam faciant 8), inf) disciplina relaxati. Conatur subtiliter calicem domini Jhesu et calicem de- moniorum co[njmiscere9) et ita facere abhominabile. Satagit 30 colorate amorem huius vite secularis cum amore Christi copu- lare, amorem diviciarum cums) paupertate condicionis christiane, 5 15 a) ut ab extra dealbata omnia sunt A ante corr. b) in m. A. c) add. ab editore. d) lucra dei D 1 et ed. (sic). e) et quod hii tales seq. in A, sed del. f) aut in D I. g) amore (?) seq. in A, sed del. 35 1) Cf. Matth. XXIII. 27. 2) Cf. Matth. VII. 15. 3) Cf. Daniel. 6) Cf. I. Cor. 5) Cf. Matth. XII. 45. IX. 27. 4) Cf. Apoc. XVII. 4. III. 1. 7) Cf. Jerem. IV. 22 (filii insipientes sunt et vecordes). 8) Cf. Hebr. X. 29 (spiritui gratiae contumeliam facere). 9) Cf. I. Cor. X. 20.
Strana 362
362 Matthiae de Janov Regulae, l. III, tr. 6, c. 79. gloriam mundi et sequelam honoruma) cum humilitate et ab- ieccione crucis Jhesu Christi, delicatam vitam et quietam cum amara penitencia pro peccatis vel labore inb) virtutibus et pas- sionibus Jhesu Christi. Subtiliter in christianis nititur sociare et amiciciam huius mundi cum amicicia dei, caritatem dei cum concupiscencia carnali, sapienciam carnis, que deo est inimica 1) et semper contenciosa et superba, cum sapiencia dei, virtutes humanas et iusticias, que sunt quasi pannus menstruate 2), con- iungere cum virtute Jhesu Christi, ut eciam caro in se glorietur3) Etenim scit hoc valde Sathan, quod per talem copulacionem in estimacione et ind) animo christianorum et admissioneme) isto- rum simul totum residuum [erit]f) abhominabile Jhesu Christo. Scriptum quippe est 4): „Que convencio Christi ad Belial? Aut que participacio lucis ad tenebras?“ Conatur per hoc inimicus spiritus inducere, ut christiani boni, in multitudine tepidorum talium yppocritarum et sibi blandiencium [f. 279b] existentes, in caritate eciam ipsi refrigescant, et cum parva bona faciunt, estiment se iam magna effecisse, multitudini talium carnali se conparantes. Wlt, inquam, inducere, ut christiani sic paulatim 20 decidant modica negligentes, donec habundancia iniquitatis sor- beantur, et tunc magna facientes mala in commune et in multis, iam mala esse non reputent, vel non putent tanta esse mala, que communiter faciunt, multitudine similia faciencium ipsos ob- umbrante et cecante. Et ex hoc eis dyabolus conponits) multi- 25 plices defensiones iniquitatum suarum et excusaciones contra se corrigentes. Scith) bene dyabolus, quod nichil potest habere commune cum Christo et quod nullum sibi ius iam con- petit in christiano. Et idcirco, quod potest, vel modicum accipit, ut suum pedem ponat ibi et dehinc totum residuum reddat ab- hominabile et amarum domino fideli Jhesu Christo, quii) quia totum obtinet et totaliter de iure multipliciter acquisito et per creacionem et per redempcionem, ideo in nullo vult nec potest 5 10 15 30 35 14) Decepcio dyaboli A alia manu. 30) Nota A alia manu. a) horum ed. b) vel ed. c) om. D I. d) om. D1. e) admis- h) enim add. D I. sione ed. 1) om. A. 8) conponat (sic) A. i) quod ed. 1) Cf. Rom. VIII. 7. 4) II. Cor. VI. 14—15. 2) Cf. Isaiae LXIV. 6. 3) Cf. I. Cor. I. 29. 5) Cf. Matth. XXIV. 12 (refrigescet charitas).
362 Matthiae de Janov Regulae, l. III, tr. 6, c. 79. gloriam mundi et sequelam honoruma) cum humilitate et ab- ieccione crucis Jhesu Christi, delicatam vitam et quietam cum amara penitencia pro peccatis vel labore inb) virtutibus et pas- sionibus Jhesu Christi. Subtiliter in christianis nititur sociare et amiciciam huius mundi cum amicicia dei, caritatem dei cum concupiscencia carnali, sapienciam carnis, que deo est inimica 1) et semper contenciosa et superba, cum sapiencia dei, virtutes humanas et iusticias, que sunt quasi pannus menstruate 2), con- iungere cum virtute Jhesu Christi, ut eciam caro in se glorietur3) Etenim scit hoc valde Sathan, quod per talem copulacionem in estimacione et ind) animo christianorum et admissioneme) isto- rum simul totum residuum [erit]f) abhominabile Jhesu Christo. Scriptum quippe est 4): „Que convencio Christi ad Belial? Aut que participacio lucis ad tenebras?“ Conatur per hoc inimicus spiritus inducere, ut christiani boni, in multitudine tepidorum talium yppocritarum et sibi blandiencium [f. 279b] existentes, in caritate eciam ipsi refrigescant, et cum parva bona faciunt, estiment se iam magna effecisse, multitudini talium carnali se conparantes. Wlt, inquam, inducere, ut christiani sic paulatim 20 decidant modica negligentes, donec habundancia iniquitatis sor- beantur, et tunc magna facientes mala in commune et in multis, iam mala esse non reputent, vel non putent tanta esse mala, que communiter faciunt, multitudine similia faciencium ipsos ob- umbrante et cecante. Et ex hoc eis dyabolus conponits) multi- 25 plices defensiones iniquitatum suarum et excusaciones contra se corrigentes. Scith) bene dyabolus, quod nichil potest habere commune cum Christo et quod nullum sibi ius iam con- petit in christiano. Et idcirco, quod potest, vel modicum accipit, ut suum pedem ponat ibi et dehinc totum residuum reddat ab- hominabile et amarum domino fideli Jhesu Christo, quii) quia totum obtinet et totaliter de iure multipliciter acquisito et per creacionem et per redempcionem, ideo in nullo vult nec potest 5 10 15 30 35 14) Decepcio dyaboli A alia manu. 30) Nota A alia manu. a) horum ed. b) vel ed. c) om. D I. d) om. D1. e) admis- h) enim add. D I. sione ed. 1) om. A. 8) conponat (sic) A. i) quod ed. 1) Cf. Rom. VIII. 7. 4) II. Cor. VI. 14—15. 2) Cf. Isaiae LXIV. 6. 3) Cf. I. Cor. I. 29. 5) Cf. Matth. XXIV. 12 (refrigescet charitas).
Strana 363
Fraudes et praestigiae Sathanicae sub Antichristo describuntur. 363 sortiri in homine vel commune habere cum Antychristo et ip- sius spiritu mundiali. Wlt nempe Christus vel totum habere hominem sibi digne dicatum, aut nichil. Et a) ideo scriptum est1) „Coangustatum est [enim] stratum, [ita ut alter decidat], et breve est pal ijium, utrumque operire non potest.“ Et veritas ait 2): „Aut facite arborem bonam et fructum eius bonum, aut arborem malam et fructum eius malam." Hoc itaque nimis bene scito, Sathan circuitb) sub- tiliter christianos cum omni genere decepcionum et maxime inc) hiis, que sunt an nJexa Christo vel cultui ipsius, ut aliquid vel saltem in modico admittatur sue concupiscencie carnalis vel secularis et vane gloriacionis aut erroris, sciens, quod mox totum residuum sibi remanebit spretum a deo vero, Jhesu Christo. Scit namque pro se allegare scripturam, que dicit 3): „Offendat autem christianus in uno, factus est omnium 15 reus“, et quod modicum fermenti totam massam corrumpit 4), et illud, quod ab apostolo dicitur 5): „Non potestis calicem Christi bibere et calicem demoniorum." Non itaque carnales christiani vel quilibet yppocrite sub forma religionis intendunt seducere aliquem ad seculum 20 vel ad Antychristum, ymmo irascuntur Antychristo, sed solum amant hunc mundum et ea, que sunt in mundo, propter suam vitam quietam et habundantem, sequentes suam propriam voluntatem. Et cum isto fundamento credunt se bene Jhesu crucifixo posse conplacere et cum magno studio conantur sibi 25 deservire, hereticos expugnantes et alios, qui non similia estimant, yppocritas nuncupantes, deridentes et persequentes. Quapropter expectant Antychristum unum aliquem cor- poraliter ad litteram et manifeste advenire et non intendunt ipsi, nisi verumd) Christum confiteri, sed fide mortua et solo 30 verbo et cum amore sue proprie voluntatis. Sed spiritus ma- lignus seu Sathan, qui est spiritus Antychristi, conponit ex ipsis Antychristum et secundum altitudinem suam et sub- tilitatem nimiam operatur per ipsos tales tribulacionem sanctis dei nimis magnam valde subtiliter et operte, dulciter et colo- 35 5 10 a) om. ed. b) scit Sathan, circumit ed. c) cum ed. d) utrum corr. verum A. 1) Isaiae XXVIII. 20. 2) Matth. XII. 33. 3) Jacobi II. 10. 4) Cf. 5) I. Cor. X. 20. I. Cor. V. 6.
Fraudes et praestigiae Sathanicae sub Antichristo describuntur. 363 sortiri in homine vel commune habere cum Antychristo et ip- sius spiritu mundiali. Wlt nempe Christus vel totum habere hominem sibi digne dicatum, aut nichil. Et a) ideo scriptum est1) „Coangustatum est [enim] stratum, [ita ut alter decidat], et breve est pal ijium, utrumque operire non potest.“ Et veritas ait 2): „Aut facite arborem bonam et fructum eius bonum, aut arborem malam et fructum eius malam." Hoc itaque nimis bene scito, Sathan circuitb) sub- tiliter christianos cum omni genere decepcionum et maxime inc) hiis, que sunt an nJexa Christo vel cultui ipsius, ut aliquid vel saltem in modico admittatur sue concupiscencie carnalis vel secularis et vane gloriacionis aut erroris, sciens, quod mox totum residuum sibi remanebit spretum a deo vero, Jhesu Christo. Scit namque pro se allegare scripturam, que dicit 3): „Offendat autem christianus in uno, factus est omnium 15 reus“, et quod modicum fermenti totam massam corrumpit 4), et illud, quod ab apostolo dicitur 5): „Non potestis calicem Christi bibere et calicem demoniorum." Non itaque carnales christiani vel quilibet yppocrite sub forma religionis intendunt seducere aliquem ad seculum 20 vel ad Antychristum, ymmo irascuntur Antychristo, sed solum amant hunc mundum et ea, que sunt in mundo, propter suam vitam quietam et habundantem, sequentes suam propriam voluntatem. Et cum isto fundamento credunt se bene Jhesu crucifixo posse conplacere et cum magno studio conantur sibi 25 deservire, hereticos expugnantes et alios, qui non similia estimant, yppocritas nuncupantes, deridentes et persequentes. Quapropter expectant Antychristum unum aliquem cor- poraliter ad litteram et manifeste advenire et non intendunt ipsi, nisi verumd) Christum confiteri, sed fide mortua et solo 30 verbo et cum amore sue proprie voluntatis. Sed spiritus ma- lignus seu Sathan, qui est spiritus Antychristi, conponit ex ipsis Antychristum et secundum altitudinem suam et sub- tilitatem nimiam operatur per ipsos tales tribulacionem sanctis dei nimis magnam valde subtiliter et operte, dulciter et colo- 35 5 10 a) om. ed. b) scit Sathan, circumit ed. c) cum ed. d) utrum corr. verum A. 1) Isaiae XXVIII. 20. 2) Matth. XII. 33. 3) Jacobi II. 10. 4) Cf. 5) I. Cor. X. 20. I. Cor. V. 6.
Strana 364
364 Matthiae de Janov Regulae, l. III, tr. 6, c. 79 et 80. rate, ut illi, qui sunt veri christi, a conchristianis paciantur, quasi ipsi sint Antychristria), et illi, qui veri sunt catholici, a conchristianis, sed contrariis Christo, et per consequens et Anty- christis, heretici reputentur et puniantur per multorum falsorum inieccionem; ut pauperes christi per divites conchristianos con- culcentur, ut devoti et ferventes yppocrite pessimib) iudicentur ut mites c) christi et lugentes a christianis crudelibus pellantur et multipliciter molestentur, et ut multipharie multisque modis sancti dei seducantur ad amorem huius mundi et varia vicia et 10 iterum per crimina et malam vitam affligantur in corpore et in consciencia, in persona et in nomine et in suis omnibus, quibusd) domino Jhesu conantur conplacere, retrahantur et re- tardentur atque inpediantur, et sic de aliise). Et cum istud com- muniter fiat nonf) in paucis et fiat quoque sub colore et zelo 15 rectitudinis et fidei christiane vel religionis vel aliis multis oc- casionibus et persuasionibus ad instar racionabilibus, tunc est tribulacio Antychristi, quam Sathan intendit per sepe- dictoss) amatores seculi huius christianos inducere et per demoniorum operacionem novissimam hanc multiplicare et 20 conflare. 5 Capitulum octogesimumb). [Explicantur verba Apocal. XVII.: (Nomenl scriptum: My- sterium Babylon magna. Item 18. cap.: Reddite illi, sicut et reddidit vobis, etc.J i). 25 Itaque dicto de scriptura facta in fronte meretricis 1), viden- dum est de eo, quod dicit2): „Scriptum nomen: Misterium, id estk) nomen occultum vel absconditum.“ Quod yppocritis bene cogruit, qui aliud nomen et manifestum habent coram hominibus in hoc mundo, et aliud nomen coram 30 deo in1) ipsius occulto iudicio. Nomen habent coram hominibus 25) Nota totum bene A. a) om. ed. b) piissimi ed. c) cives ed. d) in quibus ed. e) et sic de aliis om. D 1. f) et non D I. g) per se dictos D I post corr. h) Cap.m LXXX A in m. duabus manibus. i) ita inscr. in ed. 1) in — coram deo om. ed. (sic). 35 A et ed. minus recte. 1) Cf. supra c. 74, ubi versus praccedentis explicatio inchoata est. 2) Cf. Apoc. XVII. 5. k) et
364 Matthiae de Janov Regulae, l. III, tr. 6, c. 79 et 80. rate, ut illi, qui sunt veri christi, a conchristianis paciantur, quasi ipsi sint Antychristria), et illi, qui veri sunt catholici, a conchristianis, sed contrariis Christo, et per consequens et Anty- christis, heretici reputentur et puniantur per multorum falsorum inieccionem; ut pauperes christi per divites conchristianos con- culcentur, ut devoti et ferventes yppocrite pessimib) iudicentur ut mites c) christi et lugentes a christianis crudelibus pellantur et multipliciter molestentur, et ut multipharie multisque modis sancti dei seducantur ad amorem huius mundi et varia vicia et 10 iterum per crimina et malam vitam affligantur in corpore et in consciencia, in persona et in nomine et in suis omnibus, quibusd) domino Jhesu conantur conplacere, retrahantur et re- tardentur atque inpediantur, et sic de aliise). Et cum istud com- muniter fiat nonf) in paucis et fiat quoque sub colore et zelo 15 rectitudinis et fidei christiane vel religionis vel aliis multis oc- casionibus et persuasionibus ad instar racionabilibus, tunc est tribulacio Antychristi, quam Sathan intendit per sepe- dictoss) amatores seculi huius christianos inducere et per demoniorum operacionem novissimam hanc multiplicare et 20 conflare. 5 Capitulum octogesimumb). [Explicantur verba Apocal. XVII.: (Nomenl scriptum: My- sterium Babylon magna. Item 18. cap.: Reddite illi, sicut et reddidit vobis, etc.J i). 25 Itaque dicto de scriptura facta in fronte meretricis 1), viden- dum est de eo, quod dicit2): „Scriptum nomen: Misterium, id estk) nomen occultum vel absconditum.“ Quod yppocritis bene cogruit, qui aliud nomen et manifestum habent coram hominibus in hoc mundo, et aliud nomen coram 30 deo in1) ipsius occulto iudicio. Nomen habent coram hominibus 25) Nota totum bene A. a) om. ed. b) piissimi ed. c) cives ed. d) in quibus ed. e) et sic de aliis om. D 1. f) et non D I. g) per se dictos D I post corr. h) Cap.m LXXX A in m. duabus manibus. i) ita inscr. in ed. 1) in — coram deo om. ed. (sic). 35 A et ed. minus recte. 1) Cf. supra c. 74, ubi versus praccedentis explicatio inchoata est. 2) Cf. Apoc. XVII. 5. k) et
Strana 365
Explicatur Apoc. XVII. 5 de mysterio. 365 quod sint et vivant, sed coram deo, qui scit opera ipsorum, nomen habent, quod sunt mortui. Unde scriptum est 1): „Scio opera tua, quia nomen habes, quod vivas et mortuus es.“ Yp- pocrite igitur habent nomen in mundo altum et dignitatis et in publico, et illud ipsis valde blanditur et redolet magis quam unguenta [f. 280a], cum bul ljiunt 2), sed in veritate coram deo habent scriptum nomen in occulto, supplea) coram ipsis et mundo, abhominabile. Coram hominibus dicuntur episcopi et prelati et inscribuntur, sed coram deo pastor et ydolum dere- linquens gregem3); coram hominibus christi dei, coram deo 10 antychristi; coram hominibus viri prudentes et magistri et doc- tores, coram deo infatuatum sal, proiectum in sterquilinium 4) coram hominibus gerunt et ostentant se ipsos, ut nuptam agni ornatam viro suo 5), coram deo ut meretrix clamosa et stulta, nichil omnino sciens 6) et sedens super bestiam?); coram homini- 15 bus oves propter extrinsecum apparatum et gestus ovinos, coram deob) lupi rapaces propter intrinsecam rapidam cru- delitatem 8). Homines etenim nomina inponunt secundum ea, que [apl- parent, deus autem intuetur cor9) et omnem ambitum in- 20 terioris hominis, et secundum hoc nomen homini inponit et secundum illud ipsum iudicabit, et ipsum est nomen eius, quod gestat) homo scriptum in fronte sua, per quod notus est deo et angelis eius bonis; in fronte, dico, sicutd) supra nota- tum est 10), id est in primo et principali suo proposito vite sue. 25 Verbi gracia, si homo christianus querit primum regnum celo- rum et iusticiam eius in amoree) Jhesu crucifixi, inde habet nomen scriptum in fronte, id est omnibus, que cogitat, considerat, loquitur, vel primum et ante omnia1) rigide et in- time apprehendit hoc agere in nomine domini nostri Jhesu 30 Christi et ad gloriam et assecucionem regni dei. Et tunc est 5 a) nomen et in occulta specie ed. b) omnino add. ed. c) ras. A. d) sicuti ed. e) amorem A; amore ed. f) ras. A. 1) Apoc. III. 1. 2) Cf. Job. XLI. 22. 3) Cf. Zachar. XI. 17: „O, 4) biblia non loquitur hoc modo 35 pastor et idolum, derelinquens gregem.“ resoluto, dicens tantum, Matth. V. 13: „Vos estis sal terrae. Quod si sal evanuerit, in quo salietur? Ad nihilum valet ultra, nisi ut mittatur foras et 6) Cf. Proverb. IX. 13. 5) Cf. Apoc. XXI. 2. conculcetur ab hominibus.“ 9) Cf. I. Reg. XVI. 7. 8) Cf. Matth. VII. 15. 7) Cf. Apoc. XVII. 3. 10) Cf. supra c. 74. 40
Explicatur Apoc. XVII. 5 de mysterio. 365 quod sint et vivant, sed coram deo, qui scit opera ipsorum, nomen habent, quod sunt mortui. Unde scriptum est 1): „Scio opera tua, quia nomen habes, quod vivas et mortuus es.“ Yp- pocrite igitur habent nomen in mundo altum et dignitatis et in publico, et illud ipsis valde blanditur et redolet magis quam unguenta [f. 280a], cum bul ljiunt 2), sed in veritate coram deo habent scriptum nomen in occulto, supplea) coram ipsis et mundo, abhominabile. Coram hominibus dicuntur episcopi et prelati et inscribuntur, sed coram deo pastor et ydolum dere- linquens gregem3); coram hominibus christi dei, coram deo 10 antychristi; coram hominibus viri prudentes et magistri et doc- tores, coram deo infatuatum sal, proiectum in sterquilinium 4) coram hominibus gerunt et ostentant se ipsos, ut nuptam agni ornatam viro suo 5), coram deo ut meretrix clamosa et stulta, nichil omnino sciens 6) et sedens super bestiam?); coram homini- 15 bus oves propter extrinsecum apparatum et gestus ovinos, coram deob) lupi rapaces propter intrinsecam rapidam cru- delitatem 8). Homines etenim nomina inponunt secundum ea, que [apl- parent, deus autem intuetur cor9) et omnem ambitum in- 20 terioris hominis, et secundum hoc nomen homini inponit et secundum illud ipsum iudicabit, et ipsum est nomen eius, quod gestat) homo scriptum in fronte sua, per quod notus est deo et angelis eius bonis; in fronte, dico, sicutd) supra nota- tum est 10), id est in primo et principali suo proposito vite sue. 25 Verbi gracia, si homo christianus querit primum regnum celo- rum et iusticiam eius in amoree) Jhesu crucifixi, inde habet nomen scriptum in fronte, id est omnibus, que cogitat, considerat, loquitur, vel primum et ante omnia1) rigide et in- time apprehendit hoc agere in nomine domini nostri Jhesu 30 Christi et ad gloriam et assecucionem regni dei. Et tunc est 5 a) nomen et in occulta specie ed. b) omnino add. ed. c) ras. A. d) sicuti ed. e) amorem A; amore ed. f) ras. A. 1) Apoc. III. 1. 2) Cf. Job. XLI. 22. 3) Cf. Zachar. XI. 17: „O, 4) biblia non loquitur hoc modo 35 pastor et idolum, derelinquens gregem.“ resoluto, dicens tantum, Matth. V. 13: „Vos estis sal terrae. Quod si sal evanuerit, in quo salietur? Ad nihilum valet ultra, nisi ut mittatur foras et 6) Cf. Proverb. IX. 13. 5) Cf. Apoc. XXI. 2. conculcetur ab hominibus.“ 9) Cf. I. Reg. XVI. 7. 8) Cf. Matth. VII. 15. 7) Cf. Apoc. XVII. 3. 10) Cf. supra c. 74. 40
Strana 366
366 Matthiae de Janov Regulae, 1. III, tr. 6, c. 80. 10 15 20 dictus, ut paulo ante dicebatur, sponsa agni 1), christus dei, lapis vivus in templo dei 2). Si autem christianus querit, que sua sunt 3), et amat hoc seculum et in eo requirit vocari suum no- men, velud plurimum clero et sacerdotibus nobis modernis 5 conti[n gita), et ideo primum in apprehensiva nostra, primumb) illud nobis occurit in cogitacione, in desideriis, in verbis, in operibus, et tunc dominus Jhesus est nobis postea, scilicet ut eciam post hec sibi conplaceamus et serviamus, tunc, licet nobis de applausu populi et fama bona et gloriosis titulis in ec- clesia blandiamur, utpote de magisterio et quod papa, epi- scopus, archidyaconus, decanus, sacerdos, dyaconus vel cetera vocitamur, tamen omnino „in fronte scriptum“ baiulamus, quod sumus meretrix fornicaria et Antychristus, filius ini- quitatis 4), et abhominacio in templo constituta 5). Verumptamen, quia hec nomina scripta „in misterio dei“, id est in iudicio ip- sius de nobis secundum infallibilem veritatem, nos adhuc non valde timemus et dissimulamus, nostra mala yppocrisi fermen- tati et excecati. Non enim nomen, quod homines inponunt, rem ipsam, cuius est nomen, adequate proprie et definitec) exprimit, quia homines ad hocd) non prevalent, ut rem con- gnoscant proprie et adequate, sed nomen, quod deus rei aut homini inponit, illud est nomen eius, qui proprie, adequate vel diffinitee) rem congnoscit; et idcirco nonf) illa nomina, quibus noss) homines vocitant, sunt nobis propria nomina adequate, 25 sed ea nomina, quibus nos deus congnovit inscribendos. Sequitur illud nomen: „Babylon magna“ 6). Hic istud h) conplexum „Babylon magna“ per omnia idem significat et eo- dem modo debeti) 7), sicut superius expositumk), exponi, quod 1) est meretrix „magna“ vel quare est dicta „magna“ meretrix. Et 30 dictum est 8), quod per hoc innuiturm) et magnitudo habun- 18) Imposicio nominis D 1. a) contigit (sic) A. b) om. ed. c) non seq. in ed. d) ad hoc f) iam add. ed. A et D I; adhuc ed. e) diffinite A, definite ed. k) est add. ed. g) vos corr. nos A. h) illud ed. i) opponi ed. 35 1) quomodo ed. m) et innuitur A. 1) Cf. Apoc. XXI. 9 (cf. supra p. 345). 2) Cf. I. Petri II. 4. 3) Cf. 5) Cf. Daniel. IX. 27. Philipp. II. 21. 4) Cf. Psalm. LXXXVIII. 23. 6) Cf. Apoc. XVII. 5. 8) vide supra p. 216. 7) vide supra p. 225.
366 Matthiae de Janov Regulae, 1. III, tr. 6, c. 80. 10 15 20 dictus, ut paulo ante dicebatur, sponsa agni 1), christus dei, lapis vivus in templo dei 2). Si autem christianus querit, que sua sunt 3), et amat hoc seculum et in eo requirit vocari suum no- men, velud plurimum clero et sacerdotibus nobis modernis 5 conti[n gita), et ideo primum in apprehensiva nostra, primumb) illud nobis occurit in cogitacione, in desideriis, in verbis, in operibus, et tunc dominus Jhesus est nobis postea, scilicet ut eciam post hec sibi conplaceamus et serviamus, tunc, licet nobis de applausu populi et fama bona et gloriosis titulis in ec- clesia blandiamur, utpote de magisterio et quod papa, epi- scopus, archidyaconus, decanus, sacerdos, dyaconus vel cetera vocitamur, tamen omnino „in fronte scriptum“ baiulamus, quod sumus meretrix fornicaria et Antychristus, filius ini- quitatis 4), et abhominacio in templo constituta 5). Verumptamen, quia hec nomina scripta „in misterio dei“, id est in iudicio ip- sius de nobis secundum infallibilem veritatem, nos adhuc non valde timemus et dissimulamus, nostra mala yppocrisi fermen- tati et excecati. Non enim nomen, quod homines inponunt, rem ipsam, cuius est nomen, adequate proprie et definitec) exprimit, quia homines ad hocd) non prevalent, ut rem con- gnoscant proprie et adequate, sed nomen, quod deus rei aut homini inponit, illud est nomen eius, qui proprie, adequate vel diffinitee) rem congnoscit; et idcirco nonf) illa nomina, quibus noss) homines vocitant, sunt nobis propria nomina adequate, 25 sed ea nomina, quibus nos deus congnovit inscribendos. Sequitur illud nomen: „Babylon magna“ 6). Hic istud h) conplexum „Babylon magna“ per omnia idem significat et eo- dem modo debeti) 7), sicut superius expositumk), exponi, quod 1) est meretrix „magna“ vel quare est dicta „magna“ meretrix. Et 30 dictum est 8), quod per hoc innuiturm) et magnitudo habun- 18) Imposicio nominis D 1. a) contigit (sic) A. b) om. ed. c) non seq. in ed. d) ad hoc f) iam add. ed. A et D I; adhuc ed. e) diffinite A, definite ed. k) est add. ed. g) vos corr. nos A. h) illud ed. i) opponi ed. 35 1) quomodo ed. m) et innuitur A. 1) Cf. Apoc. XXI. 9 (cf. supra p. 345). 2) Cf. I. Petri II. 4. 3) Cf. 5) Cf. Daniel. IX. 27. Philipp. II. 21. 4) Cf. Psalm. LXXXVIII. 23. 6) Cf. Apoc. XVII. 5. 8) vide supra p. 216. 7) vide supra p. 225.
Strana 367
Explicatur Apoc. XVII. 5 de Babylone magna. 367 dancie iniquitatis et multitudo nimiaa) suppositorum hominum peccancium nimis in ecclesia carnalis populi christiani. Sed superadditur „Babylon“ propter suam interpreta- cionem et connotacionem illius, quod sepe superius dictum est 1), scilicet simulacionis vel conposicionis aut pocius confusionis, quam yppocrite in se ipsis et in ecclesia facere nituntur, vide- licet amoris sue anime cum amore Jhesu crucifixi, caritatis dei cum propria concupiscencia, [confundentes] gloriam in hoc mundo et divicias atque delicias ipsius cum ignominia et hu- militate crucis Christi vel cum gloria huius Jhesu crucifixi et 10 diviciis regni celestis et amaritudine penitencie pro peccatis. Et cum sic hec utraque obtinere et insequi estimant et nituntur, non aliud nisi abhominacionem Christo Jhesu in templo ipsius constituunt 2) et „magnam Babylonem“, id est confusionem aut unam chimeram secundum modum loquendi, id est talem rem existimant se facere, que nec est nec potest esse in rerum natura, cum volunt in se et in aliis inconponibiliab) omnino et indignissima alterutrum atque vehementer contraria exponere et tenere, de quibus satis supra est deductum3). Et pro eo eciam a veritate scripture pagani tyrani vel 20 inperatores sunt per bestias designati, que sunt in ordine nature communis per deum createc), ut per hyrcum, per arietem et similia, ut habetur in Danyele 4) et alias, quia tales d) gentiles, cum sint a nativitate sua et omnino animales, non faciunt mon- stra, sed viciosas bestias, nec abhominacionem, sed expressam 25 et nudam iniquitatem. Sed christiani iniqui, et maxime sa- cerdotes et populorum rectores, sunt designati non per bestias, que habentur in natura, sed per monstra terribilissima, [f. 280a) que nec sunt nec possunt esse in natura ete) secundum ordinem naturalem, quia in veritate ipsi sunt, qui monstrum vel abho- 30 minacionem terribilem in toto universo facere contendunt. Verbi gracia si paganus est iniquus, hoc est quidem malum, sed non monstrum, quia talis natus1) est filius ire dei 5) et ita eciam 15 a) nimiarum corr. nimia A; omnium ed. b) inconpossibilia A. c) creati A. d) om. ed. e) om. ed. f) notus ed. 35 1) vide supra p. 252, 262, etc. 2) Cf. Daniel. IX. 27. 3) vide supra c. 56. 4) Cf. Daniel. VIII. 20 et 21 (aries = rex Medorum atque Persarum, 5) Cf. Ephes. II. 3 (et eramus et na- hircus caprarum = rex Graecorum). tura filii irae, sicut et ceteri),
Explicatur Apoc. XVII. 5 de Babylone magna. 367 dancie iniquitatis et multitudo nimiaa) suppositorum hominum peccancium nimis in ecclesia carnalis populi christiani. Sed superadditur „Babylon“ propter suam interpreta- cionem et connotacionem illius, quod sepe superius dictum est 1), scilicet simulacionis vel conposicionis aut pocius confusionis, quam yppocrite in se ipsis et in ecclesia facere nituntur, vide- licet amoris sue anime cum amore Jhesu crucifixi, caritatis dei cum propria concupiscencia, [confundentes] gloriam in hoc mundo et divicias atque delicias ipsius cum ignominia et hu- militate crucis Christi vel cum gloria huius Jhesu crucifixi et 10 diviciis regni celestis et amaritudine penitencie pro peccatis. Et cum sic hec utraque obtinere et insequi estimant et nituntur, non aliud nisi abhominacionem Christo Jhesu in templo ipsius constituunt 2) et „magnam Babylonem“, id est confusionem aut unam chimeram secundum modum loquendi, id est talem rem existimant se facere, que nec est nec potest esse in rerum natura, cum volunt in se et in aliis inconponibiliab) omnino et indignissima alterutrum atque vehementer contraria exponere et tenere, de quibus satis supra est deductum3). Et pro eo eciam a veritate scripture pagani tyrani vel 20 inperatores sunt per bestias designati, que sunt in ordine nature communis per deum createc), ut per hyrcum, per arietem et similia, ut habetur in Danyele 4) et alias, quia tales d) gentiles, cum sint a nativitate sua et omnino animales, non faciunt mon- stra, sed viciosas bestias, nec abhominacionem, sed expressam 25 et nudam iniquitatem. Sed christiani iniqui, et maxime sa- cerdotes et populorum rectores, sunt designati non per bestias, que habentur in natura, sed per monstra terribilissima, [f. 280a) que nec sunt nec possunt esse in natura ete) secundum ordinem naturalem, quia in veritate ipsi sunt, qui monstrum vel abho- 30 minacionem terribilem in toto universo facere contendunt. Verbi gracia si paganus est iniquus, hoc est quidem malum, sed non monstrum, quia talis natus1) est filius ire dei 5) et ita eciam 15 a) nimiarum corr. nimia A; omnium ed. b) inconpossibilia A. c) creati A. d) om. ed. e) om. ed. f) notus ed. 35 1) vide supra p. 252, 262, etc. 2) Cf. Daniel. IX. 27. 3) vide supra c. 56. 4) Cf. Daniel. VIII. 20 et 21 (aries = rex Medorum atque Persarum, 5) Cf. Ephes. II. 3 (et eramus et na- hircus caprarum = rex Graecorum). tura filii irae, sicut et ceteri),
Strana 368
368 Matthiae de Janov Regulae, 1. 111, tr. 6, c. 80. 5 10 15 20 30 operatur, nec umquam deo vero adhesit nec promisit; sed dum christianus, qui accepit iam graciam et filiacionem a deo vero et domino Jhesu Christo per baptismum et cum talem se gerens et credens et confitens, ubiscumlquea) est, cum hoc iniquus b) et inpie agit, illud est terribile monstrum, velle facere, quod nullo modo potest esse in natura, quia iniquitas et deus, filius dei et filius dyaboli, spiritus deic) et spiritus malignus nequa- quam sociantur, sicut scriptum est 1): „Que societas Christi ad Belial“, et cetera huius modi. Tamen inpiusd) christianus simplex et plebeius est quidem monstrum terribile et pertinet ad bestiam pre- fatam capitum septem et cum decem cornibus 2), sed non est abhominacio usquequaque, nec est abhominacio in templo dei constituta, nec eciam Antychristus, sed [si]e) sacerdos est inpius et carnalis vel alias rector in dei ecclesia ceterorum conchri- stianorum, ita utiquef) illa terribilis et monstruosa bestia est iam in locum dei summi posita et ad hocs), ut a filiis dei, sciliceth) sanctis christianis, veluti deus in terris adoretur et honoretur, et ad hoc, ut talis horribilis bestia sorciatur laudem dei summi et ipsa pociatur, existens in loco i) sacerdotali, sicut scriptum est 3): „Dedit ei fungi sacerdocio et habere laudem in nomine ipsius.“ Et cum si talis bestia mistica, monstruosa habeat contrec- tare et dispensare sacramenta dei summi, coram quibus 25 angeli dei contremiscunt, vel pocius dum talis conculcat sangui- nem 4) agni inmaculati, filii dei omnipotentis, Jhesu Christi 5), et dum talis bestia sic monstruosa habet regere filios dei et dei ange- los 6) opprimere, licet fraudulanter, et similes sibi bestias mon- struosas in cathedras promovere et regimen sanctorum, illa plane estabhominacio sic terribilis, quod terribilior cogi- tari [non potest]. Est k) abhominacio horribiliter abhominabilis et abhominabiliter horribilis in templo dei constituta, propter a) ubique A D I et ed. b) iniqus A et D I. c) et sp. dei ed. d) Et huiusmodi tamen impius ed. e) Sed si ed.; si om. A f) utique ed. ; ita 35 quod A. g) adhuc ed., ita et infra. h) id est ed. i) dei add. ed. k) et ed. 1) II. Cor. VI. 15: „Quae autem conventio Christi ad Belial?“ 2) Cf. Apoc. XVII. 3. 3) Eccli. XLV. 19. 4) Cf. Hebr. X. 29 (qui filium dei conculcaverit et sanguinem testamenti pollutum duxerit). 5) Cf. I. Petri I. 19 (sed pretioso sanguine quasi agni immaculati Christi et incon 40 taminati). 6) allocutiones bibliae hand raree.
368 Matthiae de Janov Regulae, 1. 111, tr. 6, c. 80. 5 10 15 20 30 operatur, nec umquam deo vero adhesit nec promisit; sed dum christianus, qui accepit iam graciam et filiacionem a deo vero et domino Jhesu Christo per baptismum et cum talem se gerens et credens et confitens, ubiscumlquea) est, cum hoc iniquus b) et inpie agit, illud est terribile monstrum, velle facere, quod nullo modo potest esse in natura, quia iniquitas et deus, filius dei et filius dyaboli, spiritus deic) et spiritus malignus nequa- quam sociantur, sicut scriptum est 1): „Que societas Christi ad Belial“, et cetera huius modi. Tamen inpiusd) christianus simplex et plebeius est quidem monstrum terribile et pertinet ad bestiam pre- fatam capitum septem et cum decem cornibus 2), sed non est abhominacio usquequaque, nec est abhominacio in templo dei constituta, nec eciam Antychristus, sed [si]e) sacerdos est inpius et carnalis vel alias rector in dei ecclesia ceterorum conchri- stianorum, ita utiquef) illa terribilis et monstruosa bestia est iam in locum dei summi posita et ad hocs), ut a filiis dei, sciliceth) sanctis christianis, veluti deus in terris adoretur et honoretur, et ad hoc, ut talis horribilis bestia sorciatur laudem dei summi et ipsa pociatur, existens in loco i) sacerdotali, sicut scriptum est 3): „Dedit ei fungi sacerdocio et habere laudem in nomine ipsius.“ Et cum si talis bestia mistica, monstruosa habeat contrec- tare et dispensare sacramenta dei summi, coram quibus 25 angeli dei contremiscunt, vel pocius dum talis conculcat sangui- nem 4) agni inmaculati, filii dei omnipotentis, Jhesu Christi 5), et dum talis bestia sic monstruosa habet regere filios dei et dei ange- los 6) opprimere, licet fraudulanter, et similes sibi bestias mon- struosas in cathedras promovere et regimen sanctorum, illa plane estabhominacio sic terribilis, quod terribilior cogi- tari [non potest]. Est k) abhominacio horribiliter abhominabilis et abhominabiliter horribilis in templo dei constituta, propter a) ubique A D I et ed. b) iniqus A et D I. c) et sp. dei ed. d) Et huiusmodi tamen impius ed. e) Sed si ed.; si om. A f) utique ed. ; ita 35 quod A. g) adhuc ed., ita et infra. h) id est ed. i) dei add. ed. k) et ed. 1) II. Cor. VI. 15: „Quae autem conventio Christi ad Belial?“ 2) Cf. Apoc. XVII. 3. 3) Eccli. XLV. 19. 4) Cf. Hebr. X. 29 (qui filium dei conculcaverit et sanguinem testamenti pollutum duxerit). 5) Cf. I. Petri I. 19 (sed pretioso sanguine quasi agni immaculati Christi et incon 40 taminati). 6) allocutiones bibliae hand raree.
Strana 369
Quando summus Antichristus pertransierit. 369 quam spiritus domini Jhesu et ipsius angeli templi dei cathe- dras suas omnino reliquerunta) et desertatam ecclesiam et di- lectam civitatem plenam populo, dominam gencium, dignamb) super se gemitibus et planctu solam sedere reliquerunt 1). Quis namque potest cogitare illud, quod spiritus Jhesu posset cum tali abhominacione in uno et eodem templo habitare? Absit 2) hoc a cogitatu! Cum igitur talis monstruosa bestia mistica et nimium terri- bilis abhominacio summam cathedram vel summas sedes tam in auctoritate et potestate seculari quam spirituali [occupave- 10 rit], per ecclesiam multiplicatis nimis inpiis inc) regimine super sanctos dei etd) usque ad summum obtento regno ecclesie per dei permissionem et desolacionem a spiritu Jhesu crucifixi, tunce) est visa illa magna meretrix sedens super bestiam coc- cineam, habens aureum poculum in manibus et habens nomen 15 scriptum in fronte: Misterium, Babylon magna3) et confusio horrenda abhominacionis in templo dei vivi 4), id est summum regimen in dei ecclesia hominum christianorum, sacerdotum, amicorum huius mundi et amatorum eorum, quef) sunt in hoc mundo, scilicet diviciarum, deliciarum, glorie et honoris. Et cum ita in summo gradu suo agebantur, domino Jhesu permittente, tunc pertransivit et pertransit adhuc, id est pre- terit ille summus et famosus Antychristus 5) et ipsius alii conantychristis), et tunc eciam tribulacio maxima6) in sanctos dei desevivith), qualis numquam precessit, nec depost 25 est futura, ut eciam, si fieri posset, electi deii) in errorem in- ducantur 7). O, altitudo Sathane, quam es magna, quam esk) de- ceptoria, quam subtilis, quam spiritualis, quam nobilis1), quod eciam verbum dei posuit te in questionem, dicens 8): „Quis 30 5 20 a) relinquerunt A. b) magnam ed. e) eciam (?) A; in ed. d) obtineat ed. e) vere ed. 1) qui (sic) A. g) coantichristi ed. h) desaevit ed. i) om. ed. k) om. DI; est - est A D I et ed. 1) corr. ab ed.; novit A- 1) Cf. Thren. I. 1: „Quomodo sedet sola civitas plena populo, facta 2) haec interlocutio saepissime in 35 est quasi vidua domina gentium oc.“ 4) Cf. II. Cor. VI. 16 (templum biblia legitur. 3) Cf. Apoc. XVII. 3—5. dei vivi). 5) biblia non loquitur de summo Antichristo, sed plane de Anti- christo; conceptus summi Antichristi, i. e. papae provenit de scriptis tempore magni schismatis compositis. 5) Cf. Apoc. II. 22 (in tribulatione maxima erunt); aliter voces tribulatio maxima in biblia non leguntur. 7) Cf. Matth. 40 XXIV. 24. 8) Apoc. II. 24 (qui non cognoverunt altitudines Satanae). KYBAL: M. de Janov Regulae, IV. 24
Quando summus Antichristus pertransierit. 369 quam spiritus domini Jhesu et ipsius angeli templi dei cathe- dras suas omnino reliquerunta) et desertatam ecclesiam et di- lectam civitatem plenam populo, dominam gencium, dignamb) super se gemitibus et planctu solam sedere reliquerunt 1). Quis namque potest cogitare illud, quod spiritus Jhesu posset cum tali abhominacione in uno et eodem templo habitare? Absit 2) hoc a cogitatu! Cum igitur talis monstruosa bestia mistica et nimium terri- bilis abhominacio summam cathedram vel summas sedes tam in auctoritate et potestate seculari quam spirituali [occupave- 10 rit], per ecclesiam multiplicatis nimis inpiis inc) regimine super sanctos dei etd) usque ad summum obtento regno ecclesie per dei permissionem et desolacionem a spiritu Jhesu crucifixi, tunce) est visa illa magna meretrix sedens super bestiam coc- cineam, habens aureum poculum in manibus et habens nomen 15 scriptum in fronte: Misterium, Babylon magna3) et confusio horrenda abhominacionis in templo dei vivi 4), id est summum regimen in dei ecclesia hominum christianorum, sacerdotum, amicorum huius mundi et amatorum eorum, quef) sunt in hoc mundo, scilicet diviciarum, deliciarum, glorie et honoris. Et cum ita in summo gradu suo agebantur, domino Jhesu permittente, tunc pertransivit et pertransit adhuc, id est pre- terit ille summus et famosus Antychristus 5) et ipsius alii conantychristis), et tunc eciam tribulacio maxima6) in sanctos dei desevivith), qualis numquam precessit, nec depost 25 est futura, ut eciam, si fieri posset, electi deii) in errorem in- ducantur 7). O, altitudo Sathane, quam es magna, quam esk) de- ceptoria, quam subtilis, quam spiritualis, quam nobilis1), quod eciam verbum dei posuit te in questionem, dicens 8): „Quis 30 5 20 a) relinquerunt A. b) magnam ed. e) eciam (?) A; in ed. d) obtineat ed. e) vere ed. 1) qui (sic) A. g) coantichristi ed. h) desaevit ed. i) om. ed. k) om. DI; est - est A D I et ed. 1) corr. ab ed.; novit A- 1) Cf. Thren. I. 1: „Quomodo sedet sola civitas plena populo, facta 2) haec interlocutio saepissime in 35 est quasi vidua domina gentium oc.“ 4) Cf. II. Cor. VI. 16 (templum biblia legitur. 3) Cf. Apoc. XVII. 3—5. dei vivi). 5) biblia non loquitur de summo Antichristo, sed plane de Anti- christo; conceptus summi Antichristi, i. e. papae provenit de scriptis tempore magni schismatis compositis. 5) Cf. Apoc. II. 22 (in tribulatione maxima erunt); aliter voces tribulatio maxima in biblia non leguntur. 7) Cf. Matth. 40 XXIV. 24. 8) Apoc. II. 24 (qui non cognoverunt altitudines Satanae). KYBAL: M. de Janov Regulae, IV. 24
Strana 370
370 Matthiae de Janov Regulae, l. III, tr. 6, c. 80. novit altitudinem Sathane?“ O, potestas terribilis, potestas sevis- sima, habens omnia arma, potestas iniquissima et nocentissima eciam sanctis angelis et filiis dei 1), potestas, inquama), tene- brarum 2), que deum et dominum suum in medio sui crucifixit et adhuc crucifigit, potestas, vocob), huius abhominacionis, po- testas Antychristi, que sola est tantac), ut in malicia [possit gloriari, et tam potens iniquitated) 3), ut vere non sit potestas super terram, que possit ei conparari 4), et hec est potestas yppocritarum et amicorum huius mundi, cum regimen sancte 10 ecclesie obsederunt, nimia multitudine ipsorum eis in id ipsum sufragante. Hec, inquam, est altitudoe) et fuit Sathane admirabilis et ab nullof) homine cogitabilis, que tantum per yppocritas et ami- cos vite huius profecit, et egrediens a facie vindicte dei, Jeru- 15 salem decepit, existens spiritus in ore omnium prophetarum 5), quod ecclesia talium carnalium christianorum magna nimis et per totum mundum dilatata [f. 281a] et super omnem numerum multiplicata 6) laudet s), quiescat, conmedat et bibat et dormiat, nubat et nuptui tradat7), secura et consolata, ab- 20 sorbens flumen 8) tocius prosperitatis huius mundi, deliciarum, diviciarum et glorie ac honoris et non mireturh) et habens fiduciam magnam, quod eciam vitam eternam et torrentem vo- luptatis obtinebit9), sicut in diebus Noe 10), donec dies domini veniat et ira super eam ut laqueus, super quem appareti) et 25 fruitur dulcis cibusk) et latet hamus absconditus sub deliciis et aufert 1) omnes quasi locustas a facie terre ventus urens 11). 5 a) iniqua ed. b) nota ed. quitate ed. e) scilicet seq. in ed. h) miratur A; minoratur ed. 30 *) dictis cibis ed. 1) auster ed. c) causa ed.; est seq. in A. d) in ini- 1) ab ullo A; a nullo ed. g) laudat A. i) superveniens et non apparens ed. 2) Cf. Lucae XXII. 53 (potestas tene- 1) voces notabiliter biblicae. brarum). 3) Cf. Psalm. LI. I: „Quid gloriaris in malitia, qui potens es in 4) Cf. Job. XLI. 24: „Non est super terram potestas, quae iniquitate?“ comparetur ei.“ 5) Cf. III. Reg. XXII. 21—22: „Egressus est autem spiri- 35 tus et stetit coram domino, et ait: Ego decipiam illum. Cui locutus est do- minus: In quo? Et ille ait: Egrediar et ero spiritus mendax in ore omnium 6) Cf. Psalm. XXXIX. 9 (multiplicati sunt super prophetarum eius oc.“ numerum). 7) Cf. Matth. XXIV. 38 (comedentes et bibentes, nubentes et nuptui tradentes). s) Cf. Apoc. XII. 16 (absorbuit flumen). 9) Cf. Psalm. 40 XXXV. 9: „Inebriabuntur ab ubertate domus tuae et torrente voluptatis tuae 11) est 10) Cf. Matth. XXIV. 37 (sicut in diebus Noe). portabis eos.“
370 Matthiae de Janov Regulae, l. III, tr. 6, c. 80. novit altitudinem Sathane?“ O, potestas terribilis, potestas sevis- sima, habens omnia arma, potestas iniquissima et nocentissima eciam sanctis angelis et filiis dei 1), potestas, inquama), tene- brarum 2), que deum et dominum suum in medio sui crucifixit et adhuc crucifigit, potestas, vocob), huius abhominacionis, po- testas Antychristi, que sola est tantac), ut in malicia [possit gloriari, et tam potens iniquitated) 3), ut vere non sit potestas super terram, que possit ei conparari 4), et hec est potestas yppocritarum et amicorum huius mundi, cum regimen sancte 10 ecclesie obsederunt, nimia multitudine ipsorum eis in id ipsum sufragante. Hec, inquam, est altitudoe) et fuit Sathane admirabilis et ab nullof) homine cogitabilis, que tantum per yppocritas et ami- cos vite huius profecit, et egrediens a facie vindicte dei, Jeru- 15 salem decepit, existens spiritus in ore omnium prophetarum 5), quod ecclesia talium carnalium christianorum magna nimis et per totum mundum dilatata [f. 281a] et super omnem numerum multiplicata 6) laudet s), quiescat, conmedat et bibat et dormiat, nubat et nuptui tradat7), secura et consolata, ab- 20 sorbens flumen 8) tocius prosperitatis huius mundi, deliciarum, diviciarum et glorie ac honoris et non mireturh) et habens fiduciam magnam, quod eciam vitam eternam et torrentem vo- luptatis obtinebit9), sicut in diebus Noe 10), donec dies domini veniat et ira super eam ut laqueus, super quem appareti) et 25 fruitur dulcis cibusk) et latet hamus absconditus sub deliciis et aufert 1) omnes quasi locustas a facie terre ventus urens 11). 5 a) iniqua ed. b) nota ed. quitate ed. e) scilicet seq. in ed. h) miratur A; minoratur ed. 30 *) dictis cibis ed. 1) auster ed. c) causa ed.; est seq. in A. d) in ini- 1) ab ullo A; a nullo ed. g) laudat A. i) superveniens et non apparens ed. 2) Cf. Lucae XXII. 53 (potestas tene- 1) voces notabiliter biblicae. brarum). 3) Cf. Psalm. LI. I: „Quid gloriaris in malitia, qui potens es in 4) Cf. Job. XLI. 24: „Non est super terram potestas, quae iniquitate?“ comparetur ei.“ 5) Cf. III. Reg. XXII. 21—22: „Egressus est autem spiri- 35 tus et stetit coram domino, et ait: Ego decipiam illum. Cui locutus est do- minus: In quo? Et ille ait: Egrediar et ero spiritus mendax in ore omnium 6) Cf. Psalm. XXXIX. 9 (multiplicati sunt super prophetarum eius oc.“ numerum). 7) Cf. Matth. XXIV. 38 (comedentes et bibentes, nubentes et nuptui tradentes). s) Cf. Apoc. XII. 16 (absorbuit flumen). 9) Cf. Psalm. 40 XXXV. 9: „Inebriabuntur ab ubertate domus tuae et torrente voluptatis tuae 11) est 10) Cf. Matth. XXIV. 37 (sicut in diebus Noe). portabis eos.“
Strana 371
De admirabili altitudine Sathanae. 371 In tantum namque est altitudo Sathane operata, quod multitudo huius modi christianorum, amicorum huius mundi, omnibus copiis domini Jhesu saciata, omnibus splen- doribus sanctorum adornata, omnibus bonis naturalibus et for- tuitis, donatis et acquisitis dilatata et totam sea) pulchram et felicem circumspiciens, gaudeat et glorietur, dicens in corde suo 1): „Sedeo ut regina, et vidua non sum et luctum non videbo.“ Et tale nomen obtinet in facie huius mundi et suorum amatorum, cum quibus fornicatur, talem ipsam acclamabantb) nuper omnes reges et principes et mercatores2), et magni et parvi, domini et servi, et hoc nomen ipsius gloriosum per mun- dum universum. Et ecce, quid factum est ab altitudine Sathane? Eccec), ad quid devenit, quod tunc ostensa est in spiritu et veritate per omnia modo contrario coram Jhesu crucifixo se habere, ut per multa supra est deductum 3)? Visa est siqui- 15 dem magna meretrix, que se nond) esse viduam deplangere nescivit et conpati suo dilecto pro se in cruce lacerato et oc- ciso, vidua siquidem in deliciis se ponens, iam vivens mortua 4) et mox relinquit ducem pubertatis sue et pacti dei sui oblivi- scitur 5), et tunc est quasi sibi inevitabile, quin primam fidem irri- 20 tam [sit] faciens6) et fornicetur. Sic est omnis christianuse) amans suam animam in hac vita7), ita eciam tota simul talium multi- tudo. Scit equidem hec et multof) plura et potest altitudo Sa- thane operari ins) deo ingratis christianis. Propterea fidele est proverbium Salomonis christiano 8): „Melius [est] ire in do- 25 mum luctus quam in domum convivii; in illa enim vivens homo cogitat, quid futurum“; et notanter christiano, quia nos chri- stiani sumus viduati vel vidua semper, quamdiu11) sumus in hoc 5 10 a) sic ed. b) adamabant ed. c) Igitur, ecce A. d) om. ed. e) Sic est conchristianus ed. f) multa ed. g) in ingratis ed. h) quum ed. 30 difficillimum huius periodi biblica elementa statuere, quia sunt diversissima; cf. Joel. II. 31 (antequam veniat dies domini magnus et horribilis) et Sophon. II. 2 (antequam veniat super vos ira furoris domini, antequam veniat super vos dies indignationis domini); ira super eum ut laqueus in biblia non in- venitur, non minus phrasis sequens; ad ultimam phrasin cf. Exodi X. 13 (et 35 mane facto ventus urens levavit locustas). 1) Cf. Apoc. XVIII. 7. 2) Cf. 4) Cf. I. Tim. V. 6: „Nam quae in Apoc. XVIII. 3. 3) vide supra c. 12 sq. 5) Cf. Proverb. II. 17—18. 6) Cf. I. Tim. deliciis est, vivens mortua est.“ 7) Cf. Joann. XII. 25: „Qui amat V. 12 (primam sidem irritam fecerunt). 8) Cf. Eccle. VII. 3. animam suam, perdet eam.“ 40 24*
De admirabili altitudine Sathanae. 371 In tantum namque est altitudo Sathane operata, quod multitudo huius modi christianorum, amicorum huius mundi, omnibus copiis domini Jhesu saciata, omnibus splen- doribus sanctorum adornata, omnibus bonis naturalibus et for- tuitis, donatis et acquisitis dilatata et totam sea) pulchram et felicem circumspiciens, gaudeat et glorietur, dicens in corde suo 1): „Sedeo ut regina, et vidua non sum et luctum non videbo.“ Et tale nomen obtinet in facie huius mundi et suorum amatorum, cum quibus fornicatur, talem ipsam acclamabantb) nuper omnes reges et principes et mercatores2), et magni et parvi, domini et servi, et hoc nomen ipsius gloriosum per mun- dum universum. Et ecce, quid factum est ab altitudine Sathane? Eccec), ad quid devenit, quod tunc ostensa est in spiritu et veritate per omnia modo contrario coram Jhesu crucifixo se habere, ut per multa supra est deductum 3)? Visa est siqui- 15 dem magna meretrix, que se nond) esse viduam deplangere nescivit et conpati suo dilecto pro se in cruce lacerato et oc- ciso, vidua siquidem in deliciis se ponens, iam vivens mortua 4) et mox relinquit ducem pubertatis sue et pacti dei sui oblivi- scitur 5), et tunc est quasi sibi inevitabile, quin primam fidem irri- 20 tam [sit] faciens6) et fornicetur. Sic est omnis christianuse) amans suam animam in hac vita7), ita eciam tota simul talium multi- tudo. Scit equidem hec et multof) plura et potest altitudo Sa- thane operari ins) deo ingratis christianis. Propterea fidele est proverbium Salomonis christiano 8): „Melius [est] ire in do- 25 mum luctus quam in domum convivii; in illa enim vivens homo cogitat, quid futurum“; et notanter christiano, quia nos chri- stiani sumus viduati vel vidua semper, quamdiu11) sumus in hoc 5 10 a) sic ed. b) adamabant ed. c) Igitur, ecce A. d) om. ed. e) Sic est conchristianus ed. f) multa ed. g) in ingratis ed. h) quum ed. 30 difficillimum huius periodi biblica elementa statuere, quia sunt diversissima; cf. Joel. II. 31 (antequam veniat dies domini magnus et horribilis) et Sophon. II. 2 (antequam veniat super vos ira furoris domini, antequam veniat super vos dies indignationis domini); ira super eum ut laqueus in biblia non in- venitur, non minus phrasis sequens; ad ultimam phrasin cf. Exodi X. 13 (et 35 mane facto ventus urens levavit locustas). 1) Cf. Apoc. XVIII. 7. 2) Cf. 4) Cf. I. Tim. V. 6: „Nam quae in Apoc. XVIII. 3. 3) vide supra c. 12 sq. 5) Cf. Proverb. II. 17—18. 6) Cf. I. Tim. deliciis est, vivens mortua est.“ 7) Cf. Joann. XII. 25: „Qui amat V. 12 (primam sidem irritam fecerunt). 8) Cf. Eccle. VII. 3. animam suam, perdet eam.“ 40 24*
Strana 372
372 Matthiae de Janov Regulae, l. III, tr. 6, c. 80. corpore, quia peregrinamur a domino1) nostro et dilectissimo nostro Jhesu, filio dei, pro nobis occiso a Judeis. Insuper pro eo, quod gloriatur se sedere ut regina coram hominibus ista carnalis multitudo christianorum, amicorum huius 5 mundi, in splendore et prosperitate huius vite, visa est in spi- ritu et veritate et coram deo meretrix magna sedere su- per bestiam sanguinolentam, cruentam et septem capitum et decem cornuuma) monstruosam2), cui sic crudeli et mon struoseb) bestie oportet meretricem blandiri et adulari, nec audens os aperire neque eam regere, ne subito et horrende excuciatur a bestia et quies eius dirrimature) vel fornicacio in- pediatur. Et quia blanditur coram hominibus in mundo et in nimia multitudine sibi applaudencium pseudoprophetarum et dicencium3): „Pax, pax“, ipsamque beatificancium et dicencium: „Beatissima mater, beatissime pater“, heccine inclinata est civi- tas 4) et magni decoris sibi in purpura et coccino et quod est inaurata et omni precioso lapide 5) a suo dilecto 6), Jhesu cruci- fixo, sic vestitad), qui factus est iam ei tamquam mortuus a corde 7). Consolatur insuper et gratulatur voce, quod habeat in 20 potestate sua plenae) „aureum poculum“, id est omnem decorem domus domini8) et omnem speciem sapiencie et virtutis et omnem administracionem spiritualium, quibus omnibus supra modum est habundans. Et ecce, coram deo in spiritu et veritate visa est meretrix magna et habere aureum poculum plenum 25 abhominacionibus et inmundicia fornicacionum9), vel, sicuti alibi ponitur, visa est habere calicem aureum plenum ira dei 10) Gaudet, inquam, de magno nomine coram hominibus et glo- riatur de multa potestate gloriosorum tytulorum, quibus se notificat coram populis et quibus a vulgo communiter accla- 30 matur. Et ecce, coram deo in spiritu et veritate habet nomen agnominef) scriptum in fronte: „Babylon, magna mater forni- 10 15 35 a) cornuorum (sic) A. b) monstrosae ed. c) secundum i sup. lin. A. d) vestitam (sic) A. e) plenum ed. 1) om. ed. 1) Cf. II. Cor. V. 6. 2) Cf. Apoc. XVII. 3. 3) Cf. Jerem. VI. 4 (dicentes: Pax, pax, et non erat pax). 4) biblia loquitur de „domo incli- nata“, Proverb. II. 18 (inclinata est enim ad mortem domus eius). 5) Cf. 6) Jhesus = dilectus est phrasis saepissime in Canticis oc- Aрос. XVII. 4. currens. 7) Cf. Psalm. XXX. 12. 8) Cf. Psalm. XXV. 8. 9) Cf. Apoc. 10) Cf. Isaiae LI. 17 (bibisti de manu domini calicem irae XVII. 4, l. c. eius).
372 Matthiae de Janov Regulae, l. III, tr. 6, c. 80. corpore, quia peregrinamur a domino1) nostro et dilectissimo nostro Jhesu, filio dei, pro nobis occiso a Judeis. Insuper pro eo, quod gloriatur se sedere ut regina coram hominibus ista carnalis multitudo christianorum, amicorum huius 5 mundi, in splendore et prosperitate huius vite, visa est in spi- ritu et veritate et coram deo meretrix magna sedere su- per bestiam sanguinolentam, cruentam et septem capitum et decem cornuuma) monstruosam2), cui sic crudeli et mon struoseb) bestie oportet meretricem blandiri et adulari, nec audens os aperire neque eam regere, ne subito et horrende excuciatur a bestia et quies eius dirrimature) vel fornicacio in- pediatur. Et quia blanditur coram hominibus in mundo et in nimia multitudine sibi applaudencium pseudoprophetarum et dicencium3): „Pax, pax“, ipsamque beatificancium et dicencium: „Beatissima mater, beatissime pater“, heccine inclinata est civi- tas 4) et magni decoris sibi in purpura et coccino et quod est inaurata et omni precioso lapide 5) a suo dilecto 6), Jhesu cruci- fixo, sic vestitad), qui factus est iam ei tamquam mortuus a corde 7). Consolatur insuper et gratulatur voce, quod habeat in 20 potestate sua plenae) „aureum poculum“, id est omnem decorem domus domini8) et omnem speciem sapiencie et virtutis et omnem administracionem spiritualium, quibus omnibus supra modum est habundans. Et ecce, coram deo in spiritu et veritate visa est meretrix magna et habere aureum poculum plenum 25 abhominacionibus et inmundicia fornicacionum9), vel, sicuti alibi ponitur, visa est habere calicem aureum plenum ira dei 10) Gaudet, inquam, de magno nomine coram hominibus et glo- riatur de multa potestate gloriosorum tytulorum, quibus se notificat coram populis et quibus a vulgo communiter accla- 30 matur. Et ecce, coram deo in spiritu et veritate habet nomen agnominef) scriptum in fronte: „Babylon, magna mater forni- 10 15 35 a) cornuorum (sic) A. b) monstrosae ed. c) secundum i sup. lin. A. d) vestitam (sic) A. e) plenum ed. 1) om. ed. 1) Cf. II. Cor. V. 6. 2) Cf. Apoc. XVII. 3. 3) Cf. Jerem. VI. 4 (dicentes: Pax, pax, et non erat pax). 4) biblia loquitur de „domo incli- nata“, Proverb. II. 18 (inclinata est enim ad mortem domus eius). 5) Cf. 6) Jhesus = dilectus est phrasis saepissime in Canticis oc- Aрос. XVII. 4. currens. 7) Cf. Psalm. XXX. 12. 8) Cf. Psalm. XXV. 8. 9) Cf. Apoc. 10) Cf. Isaiae LI. 17 (bibisti de manu domini calicem irae XVII. 4, l. c. eius).
Strana 373
Qualiter meretrix mystica glorietur et confidat in vitam aeternam. 373 cacionum et abhominacionum terre1).“ Et quia abducta et ob- ducta blandiciis et splendoribus sanctorum2), nescit se ipsam congnoscere hec mistica meretrix et dicit in corde 3): „Non con- siderat nec intelligit deus Jacob“, et credit hoc coram domino Jhesu habere, quod potuit coram mundo obtinere, ideo habeta) scriptum in fronte sua. Et que existimat se esse matrem vir- tutum et multorum filiorum et ita a prophetis [f. 281b] pseu- dolis conclamatur, eadem coram deo in veritate et spiritu est „mater fornicacionum et abhominacionum terre“ iudicata. Et que, sic omnibus bonis habundans in hoc mundo et ipsa ab- 10 sorbens quasi sibi de iure debitum et iuste et sancte possessum, habet fiduciam, ut cum hoc eciam spiritu sancto habundet in vita sempiterna, dicens 4): „Sedeo ut regina, et vidua non sum et luctum non videbo.“ Et ecce, scriptum est 5): „Reddite illib) sicut ipsa reddidit vobis, et duplicate duplicia secundum opera eius. In poculo, quo miscuit vobis, miscetee) illi duplum. Quan- tum glorificavit se et in deliciis fuit, [tantum] date illi tormen- tum et luctum, quia in corde suo dicit: Sedeo regina, et vidua non sum et luctum non videbo, ideo in una die venient plage eius: mors et luctus et fames, et igne conbureturd), quia fortis 20 est deus, qui iudicabit illam. Et flebunt et plangebunte) se su- per illam reges terre, et qui cum illa fornicati sunt et in de- liciis vixerunt“, et cetera, que secuntur. Et ita de multis maximis decepcionibus amicorum huius vite et amatorum huius mundi christianorum carnalium poteris 25 bene iudicare et videre ac mirari nimiam altitudinem Sathane et potestatem tenebrarum 6) et altitudinem Antychristi et quo modo aliter nos mundus accipit et aliter nos veritas divina di- metitur et quam timendum est vehementerf), quod coram ho- minibus altum est, ne forte sit abhominabile aput deum7). Sequitur in textu 8): 15 30 a) om. ed. b) ipsi ed. c) miscite corr. miscete A. metur ed. e) plangent ed. f) ei seq. in A, sed del. 1) Cf. Apoc. XVII. 5. 2) Cf. Psalm. CIX. 3 (in splendoribus sanc- 3) Cf. Ezech. VIII. 12: „Dicunt enim: Non videt dominus nos, 35 torum). 4) Apoc. XVIII. 7. dereliquit dominus terram.“ 5) Apoc. XVIII. 6—9. 6) Cf. I. Cor. I. 13 (potestas tenebrarum). 7) Cf. Lucae XVI. 15. 8) Apoc. XVII. 5. d) consu-
Qualiter meretrix mystica glorietur et confidat in vitam aeternam. 373 cacionum et abhominacionum terre1).“ Et quia abducta et ob- ducta blandiciis et splendoribus sanctorum2), nescit se ipsam congnoscere hec mistica meretrix et dicit in corde 3): „Non con- siderat nec intelligit deus Jacob“, et credit hoc coram domino Jhesu habere, quod potuit coram mundo obtinere, ideo habeta) scriptum in fronte sua. Et que existimat se esse matrem vir- tutum et multorum filiorum et ita a prophetis [f. 281b] pseu- dolis conclamatur, eadem coram deo in veritate et spiritu est „mater fornicacionum et abhominacionum terre“ iudicata. Et que, sic omnibus bonis habundans in hoc mundo et ipsa ab- 10 sorbens quasi sibi de iure debitum et iuste et sancte possessum, habet fiduciam, ut cum hoc eciam spiritu sancto habundet in vita sempiterna, dicens 4): „Sedeo ut regina, et vidua non sum et luctum non videbo.“ Et ecce, scriptum est 5): „Reddite illib) sicut ipsa reddidit vobis, et duplicate duplicia secundum opera eius. In poculo, quo miscuit vobis, miscetee) illi duplum. Quan- tum glorificavit se et in deliciis fuit, [tantum] date illi tormen- tum et luctum, quia in corde suo dicit: Sedeo regina, et vidua non sum et luctum non videbo, ideo in una die venient plage eius: mors et luctus et fames, et igne conbureturd), quia fortis 20 est deus, qui iudicabit illam. Et flebunt et plangebunte) se su- per illam reges terre, et qui cum illa fornicati sunt et in de- liciis vixerunt“, et cetera, que secuntur. Et ita de multis maximis decepcionibus amicorum huius vite et amatorum huius mundi christianorum carnalium poteris 25 bene iudicare et videre ac mirari nimiam altitudinem Sathane et potestatem tenebrarum 6) et altitudinem Antychristi et quo modo aliter nos mundus accipit et aliter nos veritas divina di- metitur et quam timendum est vehementerf), quod coram ho- minibus altum est, ne forte sit abhominabile aput deum7). Sequitur in textu 8): 15 30 a) om. ed. b) ipsi ed. c) miscite corr. miscete A. metur ed. e) plangent ed. f) ei seq. in A, sed del. 1) Cf. Apoc. XVII. 5. 2) Cf. Psalm. CIX. 3 (in splendoribus sanc- 3) Cf. Ezech. VIII. 12: „Dicunt enim: Non videt dominus nos, 35 torum). 4) Apoc. XVIII. 7. dereliquit dominus terram.“ 5) Apoc. XVIII. 6—9. 6) Cf. I. Cor. I. 13 (potestas tenebrarum). 7) Cf. Lucae XVI. 15. 8) Apoc. XVII. 5. d) consu-
Strana 374
374 Matthiae de Janov Regulae, 1. Ill, tr. 6, c. 81. Capitulum octogesimum primuma). [Multitudo hypocritarum significatur per matrem fornicationum. Conferuntur item boni et mali sacerdotes secundum proprie- tates meretricum et piorum coniugum]b). sversus 5] „Babilon magna, mater fornicacionum et abhominacionum terre.“ Nullic) de singulis bene iudicanti esse dubium poterit, quin istud, quod dicitur „mater fornicacionum terre“, primum et proprie conpetit multitudini yppocritarum sacerdotum, licet mino- ribus minus et maxime maximis sacerdotibus illud distri- buere oportebitd). Nam notum est hoc, prout supra dice- batur 1), quode) omnia, que hic exprimuntur, dicuntur ad osten- sionem maxime dampnacionis meretricis vel novissimorum in ec- clesia peccatorum. Quapropter hicf) dicitur multitudo yppocrita- rum sacerdotum non tantum meretrix fornicaria in se, sed mater fornicacionum ad innuendum, quod mali sacerdotes non tantum sunt mali sibi ipsis, sed sunt causa malicie aliis multis, quod pros) notario derelinquo. Quam ob rem simplices christiani carnales, in hoc mundo viciose delectati, dicti sunt meretrix 20 tantum, sed sacerdotes, amici huius mundi et peccantes, diffiniti sunt hic a veritate non tantum esse meretrix, sed mater mere- tricum, fornicacionum et abhominacionum terre. Et idcirco, ut dictum est, per hoc exprimitur maxima dampnacio sacerdotum ex omnibus aliorum dampnacionibus cumulata. Eciam hoc est advertendum, quod hic opposita sanc- torum sacerdotum assumuntur, et ideo sicud sancta ecclesia sanctorum sacerdotum est dicta virgo et mater multorum filiorum, ita ecclesia carnalium clericorum est hic expressa in iudiciis divinis esse meretrix et mater multarum fornicacio- num et abhominacio num] terre, et hoc plane valde iuste, quo- niam quemadmodum fideles et sancti sacerdotes in omnibus ipsorum studiis et operacionibus non in hoc mundo vel in illis, que sunt eius, intendunt delectari vel querere consolamenb), 10 15 25 30 35 5) Nota bene totum A. a) Cap.m LXXXI A in m. duabus manibus. c) Nulli — terre om. ed. evidenti incuria editoris. e) om. ed. f) hinc A et ed. g) ita A; pio ed. b) ita inscr. in ed. d) oportebat ed. h) consolationem ed. 1) vide supra p. 216 et 219.
374 Matthiae de Janov Regulae, 1. Ill, tr. 6, c. 81. Capitulum octogesimum primuma). [Multitudo hypocritarum significatur per matrem fornicationum. Conferuntur item boni et mali sacerdotes secundum proprie- tates meretricum et piorum coniugum]b). sversus 5] „Babilon magna, mater fornicacionum et abhominacionum terre.“ Nullic) de singulis bene iudicanti esse dubium poterit, quin istud, quod dicitur „mater fornicacionum terre“, primum et proprie conpetit multitudini yppocritarum sacerdotum, licet mino- ribus minus et maxime maximis sacerdotibus illud distri- buere oportebitd). Nam notum est hoc, prout supra dice- batur 1), quode) omnia, que hic exprimuntur, dicuntur ad osten- sionem maxime dampnacionis meretricis vel novissimorum in ec- clesia peccatorum. Quapropter hicf) dicitur multitudo yppocrita- rum sacerdotum non tantum meretrix fornicaria in se, sed mater fornicacionum ad innuendum, quod mali sacerdotes non tantum sunt mali sibi ipsis, sed sunt causa malicie aliis multis, quod pros) notario derelinquo. Quam ob rem simplices christiani carnales, in hoc mundo viciose delectati, dicti sunt meretrix 20 tantum, sed sacerdotes, amici huius mundi et peccantes, diffiniti sunt hic a veritate non tantum esse meretrix, sed mater mere- tricum, fornicacionum et abhominacionum terre. Et idcirco, ut dictum est, per hoc exprimitur maxima dampnacio sacerdotum ex omnibus aliorum dampnacionibus cumulata. Eciam hoc est advertendum, quod hic opposita sanc- torum sacerdotum assumuntur, et ideo sicud sancta ecclesia sanctorum sacerdotum est dicta virgo et mater multorum filiorum, ita ecclesia carnalium clericorum est hic expressa in iudiciis divinis esse meretrix et mater multarum fornicacio- num et abhominacio num] terre, et hoc plane valde iuste, quo- niam quemadmodum fideles et sancti sacerdotes in omnibus ipsorum studiis et operacionibus non in hoc mundo vel in illis, que sunt eius, intendunt delectari vel querere consolamenb), 10 15 25 30 35 5) Nota bene totum A. a) Cap.m LXXXI A in m. duabus manibus. c) Nulli — terre om. ed. evidenti incuria editoris. e) om. ed. f) hinc A et ed. g) ita A; pio ed. b) ita inscr. in ed. d) oportebat ed. h) consolationem ed. 1) vide supra p. 216 et 219.
Strana 375
Ecclesia carnalium clericorum exprimitur per matrem fornicationum. 375 sed solum et maxime in deo et domino suo Jhesu Christo, sicut scriptum est1): „In mundo pressuram habebitis, in me autem pacem.“ Et iterum 2): „Mundus hic gaudebit, vos autem contristabimini.“ Atque iterum 3): „Ego veni, ut gaudium meum sit in vobis et gaudium vestrum inpleatur“, „et gaudium vestrum nemo tollet a vobis“, ita per oppositum sacerdotes, amatores suarum carnalium animarum, omne, quod agunt in suo mini- sterio, illud primum et precipue ordinant ad sibi vel hominibus conplacendum. Delectant enim eos vehementer pulchra, deli- cata et gloriosa in hoc mundo, nec possunt aliud quam carnem 10 vel mundum sapere 1), quamdiu sunt a spiritu Jhesu desertati. Et sicuti sancti sacerdotes, non querentes, que sua sunt, sed que Jhesu Christi 5), in omnibus suis et singulis exerciciis solum et maxime intendunt saluti animarum, ut in Christo Jhesu mul- tum fructum afferant, sicut scriptum est 6): „Ego posui vos, ut eatis et fructum afferatis et fructus vester maneat“, et idcircoa), quos convertunt ad penitenciam, illi sunt stabiles, utb) iterum scriptum est7): „Qui manet in me et ego in eo, hic fert fruc- tum multum“, et idcirco afficiunture) huius [modi] per spiritum in omnibus valde utiles in plebe et fructuosi „sicut lignum, 20 quod plantatum est secus decursusd) aquarum, quod fructum suum] dabit in tempore suo] 8)": itae) amici mundi huius, mere- trices sacerdotes, primum et in omnibus querunt, que sua sunt 9), et ideo lucrum principaliter intendunt in suo ministerio, divicias, delicias et honorem et pro illis magnum laborem et 25 diligenciam exercent, valde ecclesiasticum ordinem et omnem honestatem in vita sua et in populo observantes et singulariter f. 282a] mandata hominum et doctrinas celebrantes. Quapropter ea, que diligunt et inquirunt, ipsis valde accrescunt, utpote di- vicie et honores, et ideo de tali fructu multum sibi afferunt et 30 suis amicis et congnatis, sed coram Christo Jhesu manent ste- riles meretrices, „mater fornicacionum terre“, que ad ea, que in carne vel in mundo [sunt], delectabiliter quiescunt et ope- a) et ideirco — multum om. ed. b) et A; ut ed. c) efficiuntur ed. d) decursum ed. e) Sed A. Ita ed. 15 35 1) Joan. XVI. 33: „Haec locutus sum vobis, ut in me pacem habeatis. 2) Joan. In mundo pressuram habebitis, sed confidite, ego vici mundum.“ XVI. 20. 3) Joan. XV. 11 et XVI. 22. 4) Cf. Roman. VIII. 5 (quae carnis 7) Joan. XV. 5. 6) Joan. XV. I6. sunt, sapiunt). 5) Cf. Philipp. II. 21. 8) Cf. Psalm. I. 3. 9) Cf. Philipp. II. 21. 40
Ecclesia carnalium clericorum exprimitur per matrem fornicationum. 375 sed solum et maxime in deo et domino suo Jhesu Christo, sicut scriptum est1): „In mundo pressuram habebitis, in me autem pacem.“ Et iterum 2): „Mundus hic gaudebit, vos autem contristabimini.“ Atque iterum 3): „Ego veni, ut gaudium meum sit in vobis et gaudium vestrum inpleatur“, „et gaudium vestrum nemo tollet a vobis“, ita per oppositum sacerdotes, amatores suarum carnalium animarum, omne, quod agunt in suo mini- sterio, illud primum et precipue ordinant ad sibi vel hominibus conplacendum. Delectant enim eos vehementer pulchra, deli- cata et gloriosa in hoc mundo, nec possunt aliud quam carnem 10 vel mundum sapere 1), quamdiu sunt a spiritu Jhesu desertati. Et sicuti sancti sacerdotes, non querentes, que sua sunt, sed que Jhesu Christi 5), in omnibus suis et singulis exerciciis solum et maxime intendunt saluti animarum, ut in Christo Jhesu mul- tum fructum afferant, sicut scriptum est 6): „Ego posui vos, ut eatis et fructum afferatis et fructus vester maneat“, et idcircoa), quos convertunt ad penitenciam, illi sunt stabiles, utb) iterum scriptum est7): „Qui manet in me et ego in eo, hic fert fruc- tum multum“, et idcirco afficiunture) huius [modi] per spiritum in omnibus valde utiles in plebe et fructuosi „sicut lignum, 20 quod plantatum est secus decursusd) aquarum, quod fructum suum] dabit in tempore suo] 8)": itae) amici mundi huius, mere- trices sacerdotes, primum et in omnibus querunt, que sua sunt 9), et ideo lucrum principaliter intendunt in suo ministerio, divicias, delicias et honorem et pro illis magnum laborem et 25 diligenciam exercent, valde ecclesiasticum ordinem et omnem honestatem in vita sua et in populo observantes et singulariter f. 282a] mandata hominum et doctrinas celebrantes. Quapropter ea, que diligunt et inquirunt, ipsis valde accrescunt, utpote di- vicie et honores, et ideo de tali fructu multum sibi afferunt et 30 suis amicis et congnatis, sed coram Christo Jhesu manent ste- riles meretrices, „mater fornicacionum terre“, que ad ea, que in carne vel in mundo [sunt], delectabiliter quiescunt et ope- a) et ideirco — multum om. ed. b) et A; ut ed. c) efficiuntur ed. d) decursum ed. e) Sed A. Ita ed. 15 35 1) Joan. XVI. 33: „Haec locutus sum vobis, ut in me pacem habeatis. 2) Joan. In mundo pressuram habebitis, sed confidite, ego vici mundum.“ XVI. 20. 3) Joan. XV. 11 et XVI. 22. 4) Cf. Roman. VIII. 5 (quae carnis 7) Joan. XV. 5. 6) Joan. XV. I6. sunt, sapiunt). 5) Cf. Philipp. II. 21. 8) Cf. Psalm. I. 3. 9) Cf. Philipp. II. 21. 40
Strana 376
376 Matthiae de Janov Regulae, 1. III, tr. 6, c. 81. 5 10 15 rantur, vela) in rebus temporalibus sua libita conplentes, suam superbiam atque lucra. Et „mater abhominacionum“ dicuntur, quando ea, que sunt divina, pertractant et spiritualia commen- data a Christo Jhesu ob salutem animarum, ipsi autem per ea lucrantur sibi divicias et honores, propter quod ut meretricibus data est ipsis vulva sterilis dei districta a vindicta, veluti scriptum est in propheta 1): „Da eis, domine! Quid dabis eis? Da eisb) vulvam sine liberis!“ Et istud est iudicium ipsorum manifestum, quode) quidquid faciunt in spiritualibus, constantes filios Christo Jhesu non producunt, sed solum delectacionem etd) sua libita, ut alie meretrices, et ita sive predicente), sive psallant, cantent missas, frequentent, dilatent et multiplicent, omnia sunt sterilia a salute animarum et omnia abhominacio in aureo poculo ministrata 2) non tantum per modicum fermenti corumptaf) 3), sed magis secundum prophetam super fermento omnia inmolata4). Et notum est, quod dominus virtutum et rex glorie5), Jhesus Christus, abhominatur usque ad vomitum evomere, quods) non est calidum vel frigidum, sed tepidum 6) Et tunc multo magis illud, quod est sic in radice fermentatum, 20 abhominacionem sibih) horribilem iudicabit. Hic est itaque „fructus manifestus“, ex quo et per quem meretrices lubricate a matribus filiorum discernuntur, puta quod sancti sacerdotes continue afferunt et multiplicant in Christi fidelibus salutem animarum, et sacerdotes, amic 25 seculi, non idem, sed multiplicant sibi multas divicias, pacem, amicos, gloriam et honorem in hoc mundo; et hic est fructus istorum, de quo dicit veritas 7): „Attendite a falsis prophetis, qui veniunt ad vos in vestimentis ovium, intrinsecus autem sunt lupi rapaces.“ Sequitur ad propositum8): „A fructibus eorum 30 congnoscetis eos.“ Nec est, quo possunt discerni melius mere- trices fornicarie a coniugibusi) vel a sponsis nisi, quod sponse intendunt primum et principaliter in omnibus fidem coniu- galem et amorem ad sponsum solum et unicum atque parere a) om. ed. b) Da eis biblia; domine A et ed. c) sup. lin. A. 35 d) in ed. e) praedicant ed. f) corrupta ed. g) in m. add. A. h) om. ed. i) -gi- sup. lin. A. 4 3) Cf. I. Cor. V. 6. 1) Oseae IX. 14. 2) Cf. Apoc. XVII. 4. 4) Cf. Exodi XXIII. 18 (non immolabis super fermento sanguinem victimae 6) Cf. Apoc. III. I6. 7) Matth. VII. I5. meae). 5) Cf. Psalm. XXIII. 10. 8) Matth. VII. 16.
376 Matthiae de Janov Regulae, 1. III, tr. 6, c. 81. 5 10 15 rantur, vela) in rebus temporalibus sua libita conplentes, suam superbiam atque lucra. Et „mater abhominacionum“ dicuntur, quando ea, que sunt divina, pertractant et spiritualia commen- data a Christo Jhesu ob salutem animarum, ipsi autem per ea lucrantur sibi divicias et honores, propter quod ut meretricibus data est ipsis vulva sterilis dei districta a vindicta, veluti scriptum est in propheta 1): „Da eis, domine! Quid dabis eis? Da eisb) vulvam sine liberis!“ Et istud est iudicium ipsorum manifestum, quode) quidquid faciunt in spiritualibus, constantes filios Christo Jhesu non producunt, sed solum delectacionem etd) sua libita, ut alie meretrices, et ita sive predicente), sive psallant, cantent missas, frequentent, dilatent et multiplicent, omnia sunt sterilia a salute animarum et omnia abhominacio in aureo poculo ministrata 2) non tantum per modicum fermenti corumptaf) 3), sed magis secundum prophetam super fermento omnia inmolata4). Et notum est, quod dominus virtutum et rex glorie5), Jhesus Christus, abhominatur usque ad vomitum evomere, quods) non est calidum vel frigidum, sed tepidum 6) Et tunc multo magis illud, quod est sic in radice fermentatum, 20 abhominacionem sibih) horribilem iudicabit. Hic est itaque „fructus manifestus“, ex quo et per quem meretrices lubricate a matribus filiorum discernuntur, puta quod sancti sacerdotes continue afferunt et multiplicant in Christi fidelibus salutem animarum, et sacerdotes, amic 25 seculi, non idem, sed multiplicant sibi multas divicias, pacem, amicos, gloriam et honorem in hoc mundo; et hic est fructus istorum, de quo dicit veritas 7): „Attendite a falsis prophetis, qui veniunt ad vos in vestimentis ovium, intrinsecus autem sunt lupi rapaces.“ Sequitur ad propositum8): „A fructibus eorum 30 congnoscetis eos.“ Nec est, quo possunt discerni melius mere- trices fornicarie a coniugibusi) vel a sponsis nisi, quod sponse intendunt primum et principaliter in omnibus fidem coniu- galem et amorem ad sponsum solum et unicum atque parere a) om. ed. b) Da eis biblia; domine A et ed. c) sup. lin. A. 35 d) in ed. e) praedicant ed. f) corrupta ed. g) in m. add. A. h) om. ed. i) -gi- sup. lin. A. 4 3) Cf. I. Cor. V. 6. 1) Oseae IX. 14. 2) Cf. Apoc. XVII. 4. 4) Cf. Exodi XXIII. 18 (non immolabis super fermento sanguinem victimae 6) Cf. Apoc. III. I6. 7) Matth. VII. I5. meae). 5) Cf. Psalm. XXIII. 10. 8) Matth. VII. 16.
Strana 377
Conferuntur boni et mali sacerdotes. 377 filios et filias et esse matres honorabiles nec non in solius sponsi sui presencia et amplexibus delectari, meretrices vero per oppositum non quidem fidem perpetuam intendunt con- iugalem neque amorem unius et solius, sed multorum et illo- rum magis, qui ipsis magis confer[un]t ad delectacionem sue carnis, et idcirco, abhominabiles existentes, magis illos ample- xantura), qui sunt magnarum carnium, „quorum carnes sunt ut carnes asinorum" — sic enim scriptum est in propheta Eze- chiel XVIob)1), — id est sacerdotes huius modie), quia sunt amici carnis et hominum huius mundi, homines divites, magnos et fortes et gloriosos, eloquentes et doctos amplius diligunt et honorant, quia sunt magnarum [carnium]. Et ideo alibi scriptum est de Behemoth 2): „Omne sublime videt.“ Et Judas 3): „Miran- turd) personas questus causa.“ Et Jacobus 4): „Fratres, nolite in personarum accepcione ponere fidem domini nostri Jhesu Christi glorie. Et enim] sie) introierit in conventum vestrum vir aureum anulum habens, in veste candida, introeat autem et pauper in sordido habitu. Et intendatis in eum, qui indutus est veste pre- clara, et dix er litis ei: Tu sede hic bene. Pauperi autem dicatis: Tu sta illic aut sede in scabello pedum meorum: Nonne iudi- 20 catis aput vosmet ipsos et facti estis [iudices] cogitacionum ini- quarum“, et cetera, que secuntur. Habent namque hoc valde proprium amici huius seculi sacerdotes, quod potentibus, divitibus, magnificis et doctori- bus et!) huiusmodi variis tytulis decoratis sunt valde humi- 25 les, affabiles et legales, sed ad gentem pauperum de plebe exhibent se gloriosi et ineffabiles et superbis). Causa tamen istorum iam superius est assignata 5), quia scilicet meretrix sedet super bestiam et ibi quiescit et dulciter fornicatur et cupit con- tinuare vitam quietam et timet, ne a cornupeta bestia discer- 30 patur, ideo necesse habet sibi eo amplius humiliari et blandiri. Nec aliud potest facere sacerdos cupidus, quamdiu non ha- bu[er ith) spiritum Jhesu Christi. Nam et in meretricibus ad lit- 5 10 15 26) Nota sacerdos D 1. a) post corr. A. b) in Ezechiele propheta, capite 23 ed. c) huius 35 modi om. ed. d) mirantes ed. e) nisi corr. si A. 1) in ed. g) in- affabiles et superbos ed. 1) habuit A. 1) Cf. Ezech. XXIII. 20. 2) Job. XLI. 25. 3) Judae 16. cobi II. 1—4. 5) vide supra p. 372. 2 Ja-
Conferuntur boni et mali sacerdotes. 377 filios et filias et esse matres honorabiles nec non in solius sponsi sui presencia et amplexibus delectari, meretrices vero per oppositum non quidem fidem perpetuam intendunt con- iugalem neque amorem unius et solius, sed multorum et illo- rum magis, qui ipsis magis confer[un]t ad delectacionem sue carnis, et idcirco, abhominabiles existentes, magis illos ample- xantura), qui sunt magnarum carnium, „quorum carnes sunt ut carnes asinorum" — sic enim scriptum est in propheta Eze- chiel XVIob)1), — id est sacerdotes huius modie), quia sunt amici carnis et hominum huius mundi, homines divites, magnos et fortes et gloriosos, eloquentes et doctos amplius diligunt et honorant, quia sunt magnarum [carnium]. Et ideo alibi scriptum est de Behemoth 2): „Omne sublime videt.“ Et Judas 3): „Miran- turd) personas questus causa.“ Et Jacobus 4): „Fratres, nolite in personarum accepcione ponere fidem domini nostri Jhesu Christi glorie. Et enim] sie) introierit in conventum vestrum vir aureum anulum habens, in veste candida, introeat autem et pauper in sordido habitu. Et intendatis in eum, qui indutus est veste pre- clara, et dix er litis ei: Tu sede hic bene. Pauperi autem dicatis: Tu sta illic aut sede in scabello pedum meorum: Nonne iudi- 20 catis aput vosmet ipsos et facti estis [iudices] cogitacionum ini- quarum“, et cetera, que secuntur. Habent namque hoc valde proprium amici huius seculi sacerdotes, quod potentibus, divitibus, magnificis et doctori- bus et!) huiusmodi variis tytulis decoratis sunt valde humi- 25 les, affabiles et legales, sed ad gentem pauperum de plebe exhibent se gloriosi et ineffabiles et superbis). Causa tamen istorum iam superius est assignata 5), quia scilicet meretrix sedet super bestiam et ibi quiescit et dulciter fornicatur et cupit con- tinuare vitam quietam et timet, ne a cornupeta bestia discer- 30 patur, ideo necesse habet sibi eo amplius humiliari et blandiri. Nec aliud potest facere sacerdos cupidus, quamdiu non ha- bu[er ith) spiritum Jhesu Christi. Nam et in meretricibus ad lit- 5 10 15 26) Nota sacerdos D 1. a) post corr. A. b) in Ezechiele propheta, capite 23 ed. c) huius 35 modi om. ed. d) mirantes ed. e) nisi corr. si A. 1) in ed. g) in- affabiles et superbos ed. 1) habuit A. 1) Cf. Ezech. XXIII. 20. 2) Job. XLI. 25. 3) Judae 16. cobi II. 1—4. 5) vide supra p. 372. 2 Ja-
Strana 378
378 Matthiae de Janov Regulae, 1. III, tr. 6, c. 81 et 82. 15 20 teram valde est hoc videre, quod pauperibus sunt superbe nimis et pulchris et divitibus sunt affabiles et iocunde, quia fidem coniugalem habent ad neminem; quod si sunta) cuiquam viro copulate, tunc efficiunturb) „reprobe circa fidem“1), alios ad 5 amorem suum admittentes, quia non intendunt prolem, sed solum lucrum et sacietatem, vel nichil pati laboris pro suo victu et amictu cum marito neque doloreme) in pariendo aut fatigas d' cum pueris laborando [f. 282b], quia iam9) „corumpte mentes" nichil aliud intendunt, nisi molliciem continuare et affluere de- 10 liciis sue carnis 2). Ita est omnis sacerdos amator huius vite nec aliud potest esse, quamdiu spiritum Jhesu crucifixi non induit; sine virtute ex alto non potest autem induere spiritum Jhesu3), quamdiu est amator sue carnis, [et] animef) vel amicus huius vite, vel quam- diu diligit ea, que sunt in mundo, vitam quietam scilicets), ha- bundantem applausum populih) et honores. Propterea quidem scriptum est 4): „Nisi quis abnegaverit semet ipsum et tollat suam crucem super se et sequatur me, non potesti) meus esse discipulus.“ Et iterum 5): „Nisi granum [frumenti] cadens in ter- ram, mortuum fuerit, ipsum solum manet, si autem mortuum fuerit, multum fructum affert“, ita quilibet christianus et primum et maxime sacerdos. Et quidquid est in eo contrarii vel de- fectus, totum cedit ad partem abhominabilis mulieris meretricis. Capitulum octogesimum secundum5). 25 [Ebrietas mulieris de sanguine sanctorum et martyrum Christi accomodatur ad sacerdotes madentes sanguinc piorum/1). sversus 6] „Et vidi mulierem ebriam de sanguine sanctorum et de sanguine martirum“6). 27) Nota diligenter A. 30 a) sint ed. b) afficiuntur ed. c) dolore (sic) ed. d) fatigationes ed. e) om. ed. f) et animae ed.; et om. A. g) om. D 1 et ed. h) ho- k) Cap.m I.XXXII A in m. minum ed. i) esse etc. seq. in ed., cet. om. duabus manibus. 1) ita inscr. in ed. 1) Cf. II. Tim. III. 8. 2) Cf. II. Petri II. I3 (maculae deliciis af- 35 fluentes). 3) Cf. Lucae XXIV. 49 (quoadusque induamini virtute ex alto). 6) Apоc. 4) Lucae XIV. 26—27 (libere allatum). 5) Joan. XII. 24 —25. XVII. 6.
378 Matthiae de Janov Regulae, 1. III, tr. 6, c. 81 et 82. 15 20 teram valde est hoc videre, quod pauperibus sunt superbe nimis et pulchris et divitibus sunt affabiles et iocunde, quia fidem coniugalem habent ad neminem; quod si sunta) cuiquam viro copulate, tunc efficiunturb) „reprobe circa fidem“1), alios ad 5 amorem suum admittentes, quia non intendunt prolem, sed solum lucrum et sacietatem, vel nichil pati laboris pro suo victu et amictu cum marito neque doloreme) in pariendo aut fatigas d' cum pueris laborando [f. 282b], quia iam9) „corumpte mentes" nichil aliud intendunt, nisi molliciem continuare et affluere de- 10 liciis sue carnis 2). Ita est omnis sacerdos amator huius vite nec aliud potest esse, quamdiu spiritum Jhesu crucifixi non induit; sine virtute ex alto non potest autem induere spiritum Jhesu3), quamdiu est amator sue carnis, [et] animef) vel amicus huius vite, vel quam- diu diligit ea, que sunt in mundo, vitam quietam scilicets), ha- bundantem applausum populih) et honores. Propterea quidem scriptum est 4): „Nisi quis abnegaverit semet ipsum et tollat suam crucem super se et sequatur me, non potesti) meus esse discipulus.“ Et iterum 5): „Nisi granum [frumenti] cadens in ter- ram, mortuum fuerit, ipsum solum manet, si autem mortuum fuerit, multum fructum affert“, ita quilibet christianus et primum et maxime sacerdos. Et quidquid est in eo contrarii vel de- fectus, totum cedit ad partem abhominabilis mulieris meretricis. Capitulum octogesimum secundum5). 25 [Ebrietas mulieris de sanguine sanctorum et martyrum Christi accomodatur ad sacerdotes madentes sanguinc piorum/1). sversus 6] „Et vidi mulierem ebriam de sanguine sanctorum et de sanguine martirum“6). 27) Nota diligenter A. 30 a) sint ed. b) afficiuntur ed. c) dolore (sic) ed. d) fatigationes ed. e) om. ed. f) et animae ed.; et om. A. g) om. D 1 et ed. h) ho- k) Cap.m I.XXXII A in m. minum ed. i) esse etc. seq. in ed., cet. om. duabus manibus. 1) ita inscr. in ed. 1) Cf. II. Tim. III. 8. 2) Cf. II. Petri II. I3 (maculae deliciis af- 35 fluentes). 3) Cf. Lucae XXIV. 49 (quoadusque induamini virtute ex alto). 6) Apоc. 4) Lucae XIV. 26—27 (libere allatum). 5) Joan. XII. 24 —25. XVII. 6.
Strana 379
Explicatur Apoc. XVII. 6 de crudelitate sacerdotum. 379 Postquam sermo divinus expressit sacerdotum secularium dampnacionem propter ipsorum admissam inmundiciam et ab- hominacionem, hic iam declarat inmensitatem eiusdem dampnacionis propter ipsorum crudelitatem, quam faciunt in sanctos dei sibi conviventes. Ubi est diligenter advertendum, quod yppocrite, et maxime sacerdotes, amici huius seculi, habent illud de more, quod sanctos dei, qui sunt in celis, multum nimis solempnisant et extollunt, sanctos vero conchri- stianosa) secum adhuc in hac vita, pauperes et hu- 10 miles, contempnunt et persecuntur. Sanctos in celis munerant, a suis sanctis proximis et conmitibus rapide acci- piunt. Sanctorum iam in celis ossa multum venerantur et oscu- lantur, sed sanctorum convivencium adhuc vultus confundunt 1) et blasphemant. Sanctorum in celis ossa et reliquias sumptuose 15 procurant, auro et serico contegunt, sed pauperes sanctos de- gentes cum eis in hac vita dimittunt fame et siti cruciari et nudos pati geluab) et frigora, vel eciam forte aliquos spoliari et crudeliter exaccionarec). Pro sanctis in celestid) patria paratie) magna facere, multa laborare, ieiunare, liminaf) visitare cum 20 magnis laboribus et expensis, vota magna facere, ecclesias edi- ficare, altaria fundares), sed pro sanctis proximis, id est pau- peribus conviventibus christianis, modicum laborem gravantur expendere, pro salute ipsorum contempnunt modicas expensas facere, ymmo magis, ut paulo ante dictum est 2), non verentur 25 sibi questum et predam de pauperibus plebeis facere. Et hoc commune est aput ipsos illustres viros et sanctos mortuos lau- dare et glorificare supra modum, sanctos viros illustres et con- viventes vituperare et ipsorum facta virtuosa detraccione ob- nubilare. Feruntur etenim in id ipsum pondere crudelitatis et 30 yppocrisis, sicut habes hoc in tractatu 3°, distinccione IIII de Antychristo per longe declaratumh) 3). 8) De sanctis A. a) Christianos ed. b) gelu ed. c) exactionari ed. d) ras. A. e) pati ed. 1) ras. A; om. ed. g) fundare A post corr., DI et ed. h) per longe declaratum om. ed. 35 1) Cf. II. Reg. XIX. 5 (confudisti hodie vultus omnium servorum 3) v. Regularum lib. III., tr. 5 de Anti- tuorum). 2) vide supra p. 378. chrislo dist. IX., c. 14 et 15 in vol. III, p. 184—192.
Explicatur Apoc. XVII. 6 de crudelitate sacerdotum. 379 Postquam sermo divinus expressit sacerdotum secularium dampnacionem propter ipsorum admissam inmundiciam et ab- hominacionem, hic iam declarat inmensitatem eiusdem dampnacionis propter ipsorum crudelitatem, quam faciunt in sanctos dei sibi conviventes. Ubi est diligenter advertendum, quod yppocrite, et maxime sacerdotes, amici huius seculi, habent illud de more, quod sanctos dei, qui sunt in celis, multum nimis solempnisant et extollunt, sanctos vero conchri- stianosa) secum adhuc in hac vita, pauperes et hu- 10 miles, contempnunt et persecuntur. Sanctos in celis munerant, a suis sanctis proximis et conmitibus rapide acci- piunt. Sanctorum iam in celis ossa multum venerantur et oscu- lantur, sed sanctorum convivencium adhuc vultus confundunt 1) et blasphemant. Sanctorum in celis ossa et reliquias sumptuose 15 procurant, auro et serico contegunt, sed pauperes sanctos de- gentes cum eis in hac vita dimittunt fame et siti cruciari et nudos pati geluab) et frigora, vel eciam forte aliquos spoliari et crudeliter exaccionarec). Pro sanctis in celestid) patria paratie) magna facere, multa laborare, ieiunare, liminaf) visitare cum 20 magnis laboribus et expensis, vota magna facere, ecclesias edi- ficare, altaria fundares), sed pro sanctis proximis, id est pau- peribus conviventibus christianis, modicum laborem gravantur expendere, pro salute ipsorum contempnunt modicas expensas facere, ymmo magis, ut paulo ante dictum est 2), non verentur 25 sibi questum et predam de pauperibus plebeis facere. Et hoc commune est aput ipsos illustres viros et sanctos mortuos lau- dare et glorificare supra modum, sanctos viros illustres et con- viventes vituperare et ipsorum facta virtuosa detraccione ob- nubilare. Feruntur etenim in id ipsum pondere crudelitatis et 30 yppocrisis, sicut habes hoc in tractatu 3°, distinccione IIII de Antychristo per longe declaratumh) 3). 8) De sanctis A. a) Christianos ed. b) gelu ed. c) exactionari ed. d) ras. A. e) pati ed. 1) ras. A; om. ed. g) fundare A post corr., DI et ed. h) per longe declaratum om. ed. 35 1) Cf. II. Reg. XIX. 5 (confudisti hodie vultus omnium servorum 3) v. Regularum lib. III., tr. 5 de Anti- tuorum). 2) vide supra p. 378. chrislo dist. IX., c. 14 et 15 in vol. III, p. 184—192.
Strana 380
380 Matthiae de Janov Regulae, l. III, tr. 6, c. 82. Est enim ista proprietas meretriceea) crudelitatis, quod pauperes contempnit semper et deridet, magnificos iam habitos communiter faciliter solempnisat; absentibus et extraneis, quibus nec male nec bene potest iam facere, exhibet se gracio- sam et humilemb), presentibus, cum quibus vivit, cottidie est dura et superba. Quemadmodum est hoc videre in multis, qui presunt sue domui, quod se illis, qui extra sunt, amicis 6) et in foro obviantibus ostendunt munificosd) et affabiles ac gra- ciosos, sed hiis, qui sunt in domo cottidiani, durie), superbi atque parcissimi, operante id in eis Sathana, quatenus sic in- pediat semper et ubique et restringat officia dileccionis et opera misericordie et pietatis et ut maiorem yppocrisym confirmet ficcionis. Contra quod laborat illud proverbium, quod dicit 1) „Noli esse quasi leo in domo tua1), evertens domesticos tuos." 15 Et alibi 2): „Si quis autem suorum et maxime domesticorum curam non habet, fidem negavit et est infideli deterior." Yppocrite igitur, et primum sacerdotes, illud, quod est pre- sens ipsis8) et cottidianum, id est sancti pauperes christiani et contemptibiles, coram oculis et forte in vita et conversacione 20 ipsis contrarium et redarguens, habent motum et temptacionem, ut spernant, odiant et blasphement, sed illud, quod est remotum ab oculis et fama sua magnum et gloriosum, non sunt segnes nimium venerari. Sanctos tamen iam in celis singulariter yp- pocrite sacerdotes seculares libenter pro eo diligunt et solem- pnisant, quia in nomine ipsorum multa et magna bona a po- pulis christianis sorciuntur, habentes pingues prebendas et altaria, multa offertoria, multa festa, multas distribuciones pro nomine et in nomine sanctorum iam in celis. Nam simili causa allecti et animabus in purgatorio faciunt multa obsequia et valde promovent ad populum facienda, nullum illorum pro vivish) sanctis adhuc in terra vel pro animabus adhuc salubriter peni- tencium facientes [f. 283a], sed, ut dictum est, vel negligentes aput ipsos suum debitum, vel detestantes ipsorum humili- tatem et simplicem conversacionem aut detrahentes et perse- 35 quentes. 5 10 25 30 a) meretricea A; meretriciae ed. b) gratiosam et mitem ed. c) tunicis (sic) A. d) secundum i sup. lin. A. e) om. ed. f) om. ed. g) illis ed. h) illorum proximis ed. 1) Eccli. IV. 35. 2) I. Tim. V. 8. 3) Psalm. XIII. 4.
380 Matthiae de Janov Regulae, l. III, tr. 6, c. 82. Est enim ista proprietas meretriceea) crudelitatis, quod pauperes contempnit semper et deridet, magnificos iam habitos communiter faciliter solempnisat; absentibus et extraneis, quibus nec male nec bene potest iam facere, exhibet se gracio- sam et humilemb), presentibus, cum quibus vivit, cottidie est dura et superba. Quemadmodum est hoc videre in multis, qui presunt sue domui, quod se illis, qui extra sunt, amicis 6) et in foro obviantibus ostendunt munificosd) et affabiles ac gra- ciosos, sed hiis, qui sunt in domo cottidiani, durie), superbi atque parcissimi, operante id in eis Sathana, quatenus sic in- pediat semper et ubique et restringat officia dileccionis et opera misericordie et pietatis et ut maiorem yppocrisym confirmet ficcionis. Contra quod laborat illud proverbium, quod dicit 1) „Noli esse quasi leo in domo tua1), evertens domesticos tuos." 15 Et alibi 2): „Si quis autem suorum et maxime domesticorum curam non habet, fidem negavit et est infideli deterior." Yppocrite igitur, et primum sacerdotes, illud, quod est pre- sens ipsis8) et cottidianum, id est sancti pauperes christiani et contemptibiles, coram oculis et forte in vita et conversacione 20 ipsis contrarium et redarguens, habent motum et temptacionem, ut spernant, odiant et blasphement, sed illud, quod est remotum ab oculis et fama sua magnum et gloriosum, non sunt segnes nimium venerari. Sanctos tamen iam in celis singulariter yp- pocrite sacerdotes seculares libenter pro eo diligunt et solem- pnisant, quia in nomine ipsorum multa et magna bona a po- pulis christianis sorciuntur, habentes pingues prebendas et altaria, multa offertoria, multa festa, multas distribuciones pro nomine et in nomine sanctorum iam in celis. Nam simili causa allecti et animabus in purgatorio faciunt multa obsequia et valde promovent ad populum facienda, nullum illorum pro vivish) sanctis adhuc in terra vel pro animabus adhuc salubriter peni- tencium facientes [f. 283a], sed, ut dictum est, vel negligentes aput ipsos suum debitum, vel detestantes ipsorum humili- tatem et simplicem conversacionem aut detrahentes et perse- 35 quentes. 5 10 25 30 a) meretricea A; meretriciae ed. b) gratiosam et mitem ed. c) tunicis (sic) A. d) secundum i sup. lin. A. e) om. ed. f) om. ed. g) illis ed. h) illorum proximis ed. 1) Eccli. IV. 35. 2) I. Tim. V. 8. 3) Psalm. XIII. 4.
Strana 381
Duplex ebrietas mysticae mulieris. 381 Ex quibus intelliges talem mulierem esse ebriam du- pliciter de sanguine sanctorum, videlicet (1) qui sibi con- vivunt, in quos exercent negligenciam et exaccionem et cru- delitatem ipsorum, sudorem et sanguinem, id est laborem co- medendo et potando et de hoc inebriando, secundum quod alibi scriptum est: „Qui conmedunt plebem meam, ut escam panis? Et in prophetaa) Ezechiel. XXXIII° 1): „Ve, pastoribus Israel, qui pascebant semetipsos! Nonne greges pascuntur a pastoribus? Lac comedebatis et lanis operiebamini et, quod crassum erat, occidebatis, gregem autem meum non pascebatis. Quod in- 10 firmum fuit, nonb) consolidastis, et quod egrotum, non sanastis, quod [conjfractum este), non alligastis, et quod abiectum estd), non revocastis, [et] quod perierat, non quesistise). Sed cum austeritate imperabatis eis et cum potencia. Et disperse sunt oves mee eo, quod non esset1) pastor, [et] facte sunt ita in devoracionem omnium bestiarum agri et disperse sunt. Erra- verunt greges in cunctis montibus.“ — Ebria eciam mulier hec esse potest dici de sanguine sanctorum et martyrum Jhesu pro eo, (2) quod yppocrite et maxime sacerdotes fruuntur pace magna, diviciis, gloria et honore per universum orbem 20 ecclesie in magna habundancia et noss) expendimus sine timore, pascentes nosmet ipsos in superfluitatibus vestium, suppellectilium et splendidi nimish) apparatus, in conmessacio- nibus et ebrietatibus, que tamen bona ecclesie, sive que pax, divicie et gloria, sunt omnia per mortem crudelem et effusio- 25 nem copiosi sanguinis sanctorum et martyrum et laboremi) ipsorum per mundum universum acquisita et quam varie et quam diutine et difficulter elaborata et expungnata. Ita quid- quid pro nunc nos sacerdotes habemus quietis, quidquid ha- bundancie rerum omnium, quidquid splendoris, glorie et hono- 30 rum, quibus inebriamur et, in deliciis viventes, coram mundo nos ostentamus, gloriamur et superbimus, omnia [sunt patrimonium, merces sanguinis Jhesu et copiosa effusio sanguinis sanctorum apostolorum et martyrum, qui plantaverunt ecclesias 15 7) De pastoribus, nota A alia manu. a) prophetia ed. b) vel corr. non A. c) fuit ed. d) om. ed. e) quaesivistis ed. f) erit A, erat ed., esset biblia. g) om. D I. h) in- tus ed. i) sudorem ed. 35 1) Ezechiel. XXXIV. 2—6.
Duplex ebrietas mysticae mulieris. 381 Ex quibus intelliges talem mulierem esse ebriam du- pliciter de sanguine sanctorum, videlicet (1) qui sibi con- vivunt, in quos exercent negligenciam et exaccionem et cru- delitatem ipsorum, sudorem et sanguinem, id est laborem co- medendo et potando et de hoc inebriando, secundum quod alibi scriptum est: „Qui conmedunt plebem meam, ut escam panis? Et in prophetaa) Ezechiel. XXXIII° 1): „Ve, pastoribus Israel, qui pascebant semetipsos! Nonne greges pascuntur a pastoribus? Lac comedebatis et lanis operiebamini et, quod crassum erat, occidebatis, gregem autem meum non pascebatis. Quod in- 10 firmum fuit, nonb) consolidastis, et quod egrotum, non sanastis, quod [conjfractum este), non alligastis, et quod abiectum estd), non revocastis, [et] quod perierat, non quesistise). Sed cum austeritate imperabatis eis et cum potencia. Et disperse sunt oves mee eo, quod non esset1) pastor, [et] facte sunt ita in devoracionem omnium bestiarum agri et disperse sunt. Erra- verunt greges in cunctis montibus.“ — Ebria eciam mulier hec esse potest dici de sanguine sanctorum et martyrum Jhesu pro eo, (2) quod yppocrite et maxime sacerdotes fruuntur pace magna, diviciis, gloria et honore per universum orbem 20 ecclesie in magna habundancia et noss) expendimus sine timore, pascentes nosmet ipsos in superfluitatibus vestium, suppellectilium et splendidi nimish) apparatus, in conmessacio- nibus et ebrietatibus, que tamen bona ecclesie, sive que pax, divicie et gloria, sunt omnia per mortem crudelem et effusio- 25 nem copiosi sanguinis sanctorum et martyrum et laboremi) ipsorum per mundum universum acquisita et quam varie et quam diutine et difficulter elaborata et expungnata. Ita quid- quid pro nunc nos sacerdotes habemus quietis, quidquid ha- bundancie rerum omnium, quidquid splendoris, glorie et hono- 30 rum, quibus inebriamur et, in deliciis viventes, coram mundo nos ostentamus, gloriamur et superbimus, omnia [sunt patrimonium, merces sanguinis Jhesu et copiosa effusio sanguinis sanctorum apostolorum et martyrum, qui plantaverunt ecclesias 15 7) De pastoribus, nota A alia manu. a) prophetia ed. b) vel corr. non A. c) fuit ed. d) om. ed. e) quaesivistis ed. f) erit A, erat ed., esset biblia. g) om. D I. h) in- tus ed. i) sudorem ed. 35 1) Ezechiel. XXXIV. 2—6.
Strana 382
382 Matthiae de Janov Regulae, 1. 1II, tr. 6, c. 82. sanguine suo, in quibus nos inebriamur et lascivimus. Vel eciam, ut communiter dicitur in vulgo, bona clericorum, beneficia, prebende et similia sunt bona pauperum, ex qui- bus pauperes deberent nutriria). Igiturb), cum nos clerici ad su- perfluitatem talia expendimus in nostram pompam et variam vanitatem, tunc procul dubio sanguine sanctorum inebriamur et sanctorum martyrum, quia ipsi pauperes propter hoc, quod nosc) sumus avari et superflui in bonis pro ipsis acquisitis, cru- ciantur fame, siti, nuditate et variis miseriis paupertatis et multi propter nostram parcitatem et eo, quod eorumd) bona super- flue expensamus, mali esse conpelluntur, utpotee) orphani pauperes clerici, qui sunt valde multi scolisf) traditi et sancte ecclesie tamquam agni anniculi oblati 1), cum fuerint adulti pre nimia paupertate, fame et siti conpelluntur furari; et sic eciam orphane pauperes virgines et iuvencule mu- lieres pari modo propter nostram, o sacerdotes, scarsitatems) dampnabilem conpelluntur esse fornicarie et meretrices et tales sunt iterum valde multe, et alia multa similia, de quibus terri- biliter premonet nosh) iudicium divinum, dicens Joelis III° 2) „Deducam eos in vallem Yosaphat et disceptabo ibi cum eis super populo meo et hereditate mea Israel, quos disperserunt in nacionibus et terram diviserunt. Et super populum meum mi- serunt sortem“. Tunc multum ad propositum: „Et posuerunt, inquit, puerum in prostibulo et puellam vendiderunt pro vino, 25 ut biberent.“ Et infra per totum. Et ita sanguinem hominum comedunt et potant sacerdotes lascivi et ociosi, delicati et quieti et ipsorum sanguine inebriantur, id est peccatis populorum, iuxta scriptum Osefe]i) 3) : „Peccata populi mei comeduntk)“, vel bonis pauperum, 30 que sunt nutrimentum ipsorum1) et talia, que sunt sanguine sanctorum acquisita et sanguine martyrum, quia propter ni- miam superfluitatem ipsorum sacerdotum pauperes sancti multipliciter exaccionantur, opprimunturm), aliin) 5 10 15 20 a) primum r sup. lin. A. b) Ergo ed. c) om. ed. d) coram 35 eorum ed. e) post corr. A. f) stolis ed. 8) scorsitatem D I; avari- tiam ed. h) premonet nos om. ed. i) poster. add. A; om. ed. k) come- dent D 1. 1) nutrimentum et nutrimentum ipsorum A; nutrimenta eorum D 1. m) opprimunt corr. posterius opprimuntur A. n) alii — cruciantur om. ed. 40 1) saepius in biblia occurrit. 2) Joel. III. 2—3. 3) Oseae IV. 8.
382 Matthiae de Janov Regulae, 1. 1II, tr. 6, c. 82. sanguine suo, in quibus nos inebriamur et lascivimus. Vel eciam, ut communiter dicitur in vulgo, bona clericorum, beneficia, prebende et similia sunt bona pauperum, ex qui- bus pauperes deberent nutriria). Igiturb), cum nos clerici ad su- perfluitatem talia expendimus in nostram pompam et variam vanitatem, tunc procul dubio sanguine sanctorum inebriamur et sanctorum martyrum, quia ipsi pauperes propter hoc, quod nosc) sumus avari et superflui in bonis pro ipsis acquisitis, cru- ciantur fame, siti, nuditate et variis miseriis paupertatis et multi propter nostram parcitatem et eo, quod eorumd) bona super- flue expensamus, mali esse conpelluntur, utpotee) orphani pauperes clerici, qui sunt valde multi scolisf) traditi et sancte ecclesie tamquam agni anniculi oblati 1), cum fuerint adulti pre nimia paupertate, fame et siti conpelluntur furari; et sic eciam orphane pauperes virgines et iuvencule mu- lieres pari modo propter nostram, o sacerdotes, scarsitatems) dampnabilem conpelluntur esse fornicarie et meretrices et tales sunt iterum valde multe, et alia multa similia, de quibus terri- biliter premonet nosh) iudicium divinum, dicens Joelis III° 2) „Deducam eos in vallem Yosaphat et disceptabo ibi cum eis super populo meo et hereditate mea Israel, quos disperserunt in nacionibus et terram diviserunt. Et super populum meum mi- serunt sortem“. Tunc multum ad propositum: „Et posuerunt, inquit, puerum in prostibulo et puellam vendiderunt pro vino, 25 ut biberent.“ Et infra per totum. Et ita sanguinem hominum comedunt et potant sacerdotes lascivi et ociosi, delicati et quieti et ipsorum sanguine inebriantur, id est peccatis populorum, iuxta scriptum Osefe]i) 3) : „Peccata populi mei comeduntk)“, vel bonis pauperum, 30 que sunt nutrimentum ipsorum1) et talia, que sunt sanguine sanctorum acquisita et sanguine martyrum, quia propter ni- miam superfluitatem ipsorum sacerdotum pauperes sancti multipliciter exaccionantur, opprimunturm), aliin) 5 10 15 20 a) primum r sup. lin. A. b) Ergo ed. c) om. ed. d) coram 35 eorum ed. e) post corr. A. f) stolis ed. 8) scorsitatem D I; avari- tiam ed. h) premonet nos om. ed. i) poster. add. A; om. ed. k) come- dent D 1. 1) nutrimentum et nutrimentum ipsorum A; nutrimenta eorum D 1. m) opprimunt corr. posterius opprimuntur A. n) alii — cruciantur om. ed. 40 1) saepius in biblia occurrit. 2) Joel. III. 2—3. 3) Oseae IV. 8.
Strana 383
Qualiter sacerdotes carnales comedant sanguinem hominum. 383 fame et siti et nuditate cruciantur et alii esse iniqui conpel- luntur ob nimiam egestatem propter sacerdotum in bonis ec- clesie tenacitatem. Propterea horrende ad nos, sacerdotes, scriptum est in propheta Ozee V° a) 1): „Audite hec, sacerdotes, et attendite, domus Israel et domus regis auscultate, quia vo- biscum iudicium est, quoniam laqueus facti estis speculacioni et sicut rethe expansum super Thabor. Et victimas declinastis in profundum“, suppleb) voracitatis et avaricie insaciabilis, „et ego eruditor eorum omnium. Ego scio Effraym, et Israel non est absconditus a me, quia nunc fornicatus est Effraym, conta- 10 minatus est Israel. Non dabunt cogitaciones suas, ut revertantur [f. 283b] ad deum suum, quia spiritus fornicacionum in medio eorum et dominum non congnoverunt. Et respondebit arro- gancia Israel in faciem eius [et] Israel et Effraym ruent iniqui- tate sua, ruet eciam Judas cum eis. In gregibus et in armentis suis vadent ad querendum dominum et non invenient: ablatus est ab eis. In dominoc) prevaricati sunt, quia genuerunt alienos d' filios. Nunc devorabit eos mensise) cum partibus suis“, et cetera. Et multum ad propositum Amos II 2): „Super tribus et super quattuor non convertam eum1) pro eo, quod vendiderit [pro] 20 argento iustum et pauperem pro calciamentis. Qui conterunt super pulverem terre capita pauperum et viam humilium declina- verant s). Et filius ac pater eius ierunth) ad puellam, ut violarent sanctum meum.“ Et infra3): „Ego sum, qui ascendere vos feci de terra Egypti“, id est sacerdotes de hoc mundo, „et eduxi vos in deserto quadraginta annis, ut possideretis terram Amorrei“, id est bona temporalia. „Et suscitavi de filiis [vestris] prophe- tas et de iuvenibus vestris Nazareos. Numquid non ita est, filii Israel, dicit dominus? Et propinastis Nazareis vinum et pro- phetis mandabitisi), dicentes: Ne prophetetis." Primo videlicet, quod sanguines, id est peccata populi conmedendo et bibendo, inebriamur et conmenssamusk), cum pocius pro ipsis incumbat nobis abstinere et ieiunare. Jocunda- murl) et gaudemus in nostris concupiscenciis, ubim) teneamur 15 25 30 25) De sacerdotibus A alia manu. 8) Osea 7 ed. b) specie ed. c) dominum biblia. d) alios ed. e) messis A et ed.; mensis biblia. 1) eam ed. g) declinaverunt ed.; decli nant biblia. I) iverunt ed. i) mandabatis ed. k) comessamur ed. 1) iucundamur ed. m) cum ed. 35 1) Oseae V. 1—7. 2) Amos II. 6—7. 3) Amos II. 10—12. 40
Qualiter sacerdotes carnales comedant sanguinem hominum. 383 fame et siti et nuditate cruciantur et alii esse iniqui conpel- luntur ob nimiam egestatem propter sacerdotum in bonis ec- clesie tenacitatem. Propterea horrende ad nos, sacerdotes, scriptum est in propheta Ozee V° a) 1): „Audite hec, sacerdotes, et attendite, domus Israel et domus regis auscultate, quia vo- biscum iudicium est, quoniam laqueus facti estis speculacioni et sicut rethe expansum super Thabor. Et victimas declinastis in profundum“, suppleb) voracitatis et avaricie insaciabilis, „et ego eruditor eorum omnium. Ego scio Effraym, et Israel non est absconditus a me, quia nunc fornicatus est Effraym, conta- 10 minatus est Israel. Non dabunt cogitaciones suas, ut revertantur [f. 283b] ad deum suum, quia spiritus fornicacionum in medio eorum et dominum non congnoverunt. Et respondebit arro- gancia Israel in faciem eius [et] Israel et Effraym ruent iniqui- tate sua, ruet eciam Judas cum eis. In gregibus et in armentis suis vadent ad querendum dominum et non invenient: ablatus est ab eis. In dominoc) prevaricati sunt, quia genuerunt alienos d' filios. Nunc devorabit eos mensise) cum partibus suis“, et cetera. Et multum ad propositum Amos II 2): „Super tribus et super quattuor non convertam eum1) pro eo, quod vendiderit [pro] 20 argento iustum et pauperem pro calciamentis. Qui conterunt super pulverem terre capita pauperum et viam humilium declina- verant s). Et filius ac pater eius ierunth) ad puellam, ut violarent sanctum meum.“ Et infra3): „Ego sum, qui ascendere vos feci de terra Egypti“, id est sacerdotes de hoc mundo, „et eduxi vos in deserto quadraginta annis, ut possideretis terram Amorrei“, id est bona temporalia. „Et suscitavi de filiis [vestris] prophe- tas et de iuvenibus vestris Nazareos. Numquid non ita est, filii Israel, dicit dominus? Et propinastis Nazareis vinum et pro- phetis mandabitisi), dicentes: Ne prophetetis." Primo videlicet, quod sanguines, id est peccata populi conmedendo et bibendo, inebriamur et conmenssamusk), cum pocius pro ipsis incumbat nobis abstinere et ieiunare. Jocunda- murl) et gaudemus in nostris concupiscenciis, ubim) teneamur 15 25 30 25) De sacerdotibus A alia manu. 8) Osea 7 ed. b) specie ed. c) dominum biblia. d) alios ed. e) messis A et ed.; mensis biblia. 1) eam ed. g) declinaverunt ed.; decli nant biblia. I) iverunt ed. i) mandabatis ed. k) comessamur ed. 1) iucundamur ed. m) cum ed. 35 1) Oseae V. 1—7. 2) Amos II. 6—7. 3) Amos II. 10—12. 40
Strana 384
384 Matthiae de Janov Regulae, l. 1II, tr. 6, c. 82. 10 dolere et flere pro peccatis populi et ponere nos murum pro ipsisa) coram deo 1), sicut scriptum est2): „Angeli pacis amare flebunt.“ Et alibi 3): „Inter vestibulum et altare plorabuntb) sa- cerdotes, dicentes: Parce, domine, parce populo tuo, [et] ne des 5 hereditatem [tuam in opprobrium].“ Secundo, quia laborem hominum et sudorem et specialiter simplicium plebeiorum cu- pide exaccionamurc) et extrahimus et super eo inebriamur. Tercio, quia hereditatem pauperum et sustentamentum sanc- torum, qui est sanguis ipsorum, superflue expendimus ind) su- perbia et voracitate delicata, propter quod multi pauperes et inpotentes °) cruciantur nimia egestate et alii multi ab inedia coguntur, ut dictum est, iniqua operari. Quarto inebriamur sanguine sanctorum et martyrum Jhesu, dum ea, que ipsi ac- quisierunt suo labore maximo et suo sudore, nos ociosi et de- 15 licati, in ipsorum labores utcumque1) ingressi, voluptuose eos expendimus, prorsus inutiles 4) et pigri existentes. Et quia id, quods) ipsi, suum sanguinem effundendo et mortes amaras per diversas terras et regna paciendo, sunt adepti in Christo Jhesu et sue hereditati addiderunt, nos, carnaliter et sanguinolente 20 viventes, carni nostre et sanguinih) abhominabiliter et iniuste noni) timemus mancipare. Sicque veluti Behemoth vel coccinea et cruenta bestia magnum flumen Eufratemk), id est pro- speritatem et omnia, que eam consequuntur, absorbendo 5), in- ebriamur et non miramur, quia credimus sanctuarium dei here- 25 ditarie 6) et1) ex debito obtinere, habemusque fiduciam, quod Jordanis modo, quo supra expositum est, influat in os nostrum7). Et propter talem usum et comodum carnis nostre sanctos eos- dem in celis valde percolentes et solempnisantes ipsorum multa festa, ut perinde lucrum nostrum augmentetur, sanctos pauperes 30 Jhesu et simplices et plebeios negligimus, deridemus, affligimus a) illis ed. b) plorabant A. sup. lin. A. e) in — sup. lin. A. h) post corr. A. i) non veremur ed. c) exactionamus ed. d) non corr. in f) vitamque ed. 8) quidem ed. k) Euphraten ed. 1) om. ed. 1) Cf. Ezech. XIII. 5 (neque opposuistis murum pro domo Israel). 35 2) Isaiae XXXIII. 7. 3) Joel. II. 17. 4) Cf. Psalm. XIII. 3 (omnes simul inutiles facti sunt). 5) Cf. Job. XL. 10 (Behemoth), Apoc. XVII. 3 (bestia) et Apoc. XVI. 12 (Euphrates). 6) Cf. Psalm. LXXXII. 13: „Hereditate 7) Cf. Job. XL. 18: „Ecce, absorbebit flu- possideamus sanctuarium dei.“ vium et non mirabitur et habet fiduciam, quod influat Jordanis in os eius. 40 Cf. supra p. 351.
384 Matthiae de Janov Regulae, l. 1II, tr. 6, c. 82. 10 dolere et flere pro peccatis populi et ponere nos murum pro ipsisa) coram deo 1), sicut scriptum est2): „Angeli pacis amare flebunt.“ Et alibi 3): „Inter vestibulum et altare plorabuntb) sa- cerdotes, dicentes: Parce, domine, parce populo tuo, [et] ne des 5 hereditatem [tuam in opprobrium].“ Secundo, quia laborem hominum et sudorem et specialiter simplicium plebeiorum cu- pide exaccionamurc) et extrahimus et super eo inebriamur. Tercio, quia hereditatem pauperum et sustentamentum sanc- torum, qui est sanguis ipsorum, superflue expendimus ind) su- perbia et voracitate delicata, propter quod multi pauperes et inpotentes °) cruciantur nimia egestate et alii multi ab inedia coguntur, ut dictum est, iniqua operari. Quarto inebriamur sanguine sanctorum et martyrum Jhesu, dum ea, que ipsi ac- quisierunt suo labore maximo et suo sudore, nos ociosi et de- 15 licati, in ipsorum labores utcumque1) ingressi, voluptuose eos expendimus, prorsus inutiles 4) et pigri existentes. Et quia id, quods) ipsi, suum sanguinem effundendo et mortes amaras per diversas terras et regna paciendo, sunt adepti in Christo Jhesu et sue hereditati addiderunt, nos, carnaliter et sanguinolente 20 viventes, carni nostre et sanguinih) abhominabiliter et iniuste noni) timemus mancipare. Sicque veluti Behemoth vel coccinea et cruenta bestia magnum flumen Eufratemk), id est pro- speritatem et omnia, que eam consequuntur, absorbendo 5), in- ebriamur et non miramur, quia credimus sanctuarium dei here- 25 ditarie 6) et1) ex debito obtinere, habemusque fiduciam, quod Jordanis modo, quo supra expositum est, influat in os nostrum7). Et propter talem usum et comodum carnis nostre sanctos eos- dem in celis valde percolentes et solempnisantes ipsorum multa festa, ut perinde lucrum nostrum augmentetur, sanctos pauperes 30 Jhesu et simplices et plebeios negligimus, deridemus, affligimus a) illis ed. b) plorabant A. sup. lin. A. e) in — sup. lin. A. h) post corr. A. i) non veremur ed. c) exactionamus ed. d) non corr. in f) vitamque ed. 8) quidem ed. k) Euphraten ed. 1) om. ed. 1) Cf. Ezech. XIII. 5 (neque opposuistis murum pro domo Israel). 35 2) Isaiae XXXIII. 7. 3) Joel. II. 17. 4) Cf. Psalm. XIII. 3 (omnes simul inutiles facti sunt). 5) Cf. Job. XL. 10 (Behemoth), Apoc. XVII. 3 (bestia) et Apoc. XVI. 12 (Euphrates). 6) Cf. Psalm. LXXXII. 13: „Hereditate 7) Cf. Job. XL. 18: „Ecce, absorbebit flu- possideamus sanctuarium dei.“ vium et non mirabitur et habet fiduciam, quod influat Jordanis in os eius. 40 Cf. supra p. 351.
Strana 385
Qualiter sacerdotes carnales inebrientur sanguine sanctorum. 385 et varie cruciamus, prorsus in eo similes Judeis, quibus dominus Jhesus aiebat 1): „Ve, vobis, magistri et Pharisei et yppocrite“, et cetera. Ex hiis itaque collige summam ebrietatis mulieris nimium dampnabilis, cum nos seculares sacerdotes sumusa) cru- deles sanctis dei humilibus et abiectis pauperibus et plebeis et superbi, et maxime, quod sumus proni ad persequendum bonos et fideles predicatores verbi dei, verbis et factis ipsos primi inpedientes et ipsis detrahentes eo, quod sunt nobis infesti et per vitam nobis contrariam et per correccionem doc- 10 trine liberam, et pellimusb) eos „de civitate in civitatem, ut veniat super nos omnis sanguis [iustus], qui effusus est [super terram] a sanguine Abel iusti usque ad sanguinem Zacharie, filii Barachie“, et cetera 2). Sacerdotes enim Judeorum et magistratus fuerunt 15 repleti sanguine prophetarum et iustorum, quando Christum Jhesum occiderunt, quibus dictum est3): „Et vos inplete men- suram patrum vestrorum“, id est effusionis sanguinis sanctorum, me, deum vestrum, propria in persona occidendo. Et hece) ip- sorum est dampnacio et culpa eorum infinita. Sed adhuc maior 20 est multo iniquitas et dampnacio inpiorumd) sacerdotum et inproborume) magistrorum in christianis, qui ex maiori de multo sciencia et cum maiori et nequiore obcecacionef) et crudeliore sanctos Christi Jhesu persecuntur et Christum Jhesum in semet ipsis rursus crucifigunt et ostentui habent secundum 25 apostolum ad Hebreos 4), quoniam multo magis est contraria dei sapiencie et dei virtuti 5) iniquitas christianorum, et maxime sacerdotum in spiritu et veritate, quam plage et mors ipsius in carne a Judeis. Ideos) scriptum est 6): „Et super dolorem vul- nerum meorum addiderunt.“ Et propterea pro christianis dic- 30 tum esth), et primum sacerdotibusi) inpiis 7): „Et habundabit iniquitas.“ Et idcirco, ut nuperk) dicebaturl), sacerdotes et 27) Nota bene A. a) simus ed. b) pellemus ed. c) - c sup. lin. A. d) ipsorum ed. e) in obprobrium A ; et inproborum D 1. 1) enecatione ed. g) Imo ed. 35 h) in m. add. A. i) pro sacerdotibus ed. k) post corr. A. 1) dice- bamus ed. 1) Cf. Matth. XXIII. I3 (libere allatum). 2) Cf. Matth. XXIII. 34—35. 8) Matth. XXIII. 32. 4) Hebr. VI. 6. 5) Sc. Christo, cf. I. Cor. I. 24. 6) Psalm. LXVIII. 27. 7) Cf. Matth. XXIV. 12 (abundavit). KYBAL: M. de Janov Regulac, IV. 25 40
Qualiter sacerdotes carnales inebrientur sanguine sanctorum. 385 et varie cruciamus, prorsus in eo similes Judeis, quibus dominus Jhesus aiebat 1): „Ve, vobis, magistri et Pharisei et yppocrite“, et cetera. Ex hiis itaque collige summam ebrietatis mulieris nimium dampnabilis, cum nos seculares sacerdotes sumusa) cru- deles sanctis dei humilibus et abiectis pauperibus et plebeis et superbi, et maxime, quod sumus proni ad persequendum bonos et fideles predicatores verbi dei, verbis et factis ipsos primi inpedientes et ipsis detrahentes eo, quod sunt nobis infesti et per vitam nobis contrariam et per correccionem doc- 10 trine liberam, et pellimusb) eos „de civitate in civitatem, ut veniat super nos omnis sanguis [iustus], qui effusus est [super terram] a sanguine Abel iusti usque ad sanguinem Zacharie, filii Barachie“, et cetera 2). Sacerdotes enim Judeorum et magistratus fuerunt 15 repleti sanguine prophetarum et iustorum, quando Christum Jhesum occiderunt, quibus dictum est3): „Et vos inplete men- suram patrum vestrorum“, id est effusionis sanguinis sanctorum, me, deum vestrum, propria in persona occidendo. Et hece) ip- sorum est dampnacio et culpa eorum infinita. Sed adhuc maior 20 est multo iniquitas et dampnacio inpiorumd) sacerdotum et inproborume) magistrorum in christianis, qui ex maiori de multo sciencia et cum maiori et nequiore obcecacionef) et crudeliore sanctos Christi Jhesu persecuntur et Christum Jhesum in semet ipsis rursus crucifigunt et ostentui habent secundum 25 apostolum ad Hebreos 4), quoniam multo magis est contraria dei sapiencie et dei virtuti 5) iniquitas christianorum, et maxime sacerdotum in spiritu et veritate, quam plage et mors ipsius in carne a Judeis. Ideos) scriptum est 6): „Et super dolorem vul- nerum meorum addiderunt.“ Et propterea pro christianis dic- 30 tum esth), et primum sacerdotibusi) inpiis 7): „Et habundabit iniquitas.“ Et idcirco, ut nuperk) dicebaturl), sacerdotes et 27) Nota bene A. a) simus ed. b) pellemus ed. c) - c sup. lin. A. d) ipsorum ed. e) in obprobrium A ; et inproborum D 1. 1) enecatione ed. g) Imo ed. 35 h) in m. add. A. i) pro sacerdotibus ed. k) post corr. A. 1) dice- bamus ed. 1) Cf. Matth. XXIII. I3 (libere allatum). 2) Cf. Matth. XXIII. 34—35. 8) Matth. XXIII. 32. 4) Hebr. VI. 6. 5) Sc. Christo, cf. I. Cor. I. 24. 6) Psalm. LXVIII. 27. 7) Cf. Matth. XXIV. 12 (abundavit). KYBAL: M. de Janov Regulac, IV. 25 40
Strana 386
386 Matthiac de Janov Regulae, 1. 111, tr. 6. c. 82 et 83. 5 10 magistri [f. 284a] Judeorum, occidentes Christum et apostolos, fuerunt pleni sanguine, quia inpleverunt mensuram inpietatis suorum patrum inpiorum, qui prophetas occiderunt 1), sed sa- cerdotes et magistri christiani yppocrite iam sunt ebrii san- guine [et] pleni 2), id est super omnem mensuram repleti san- guine sanctorum et martyrum Jhesu, quia supra modum apponunt iniquitatem super iniquitatem3) Judeorum et per consequens mensuram inpietatis faciunt supereffluere super mensuram Ju- deorum. Et idcirco dictum est, quod mensura inpietatis Ju- deorum dicta est inpleta, sed mensura inpietatis christianorum, et primum sacerdotum carnalium, dicta est habundans vel su- perhabundans vel superfluens. Et hec est ebrietas mulieris de sanguine sanctoruma) et martirum Jhesu, quam videns Johannesb) admiracione est valde 15 admiratus 4). 20 25 Iniquitas enim contra dei virtutem et veritatem ab ori- gine mundi semper mirabiliter est adaucta, que semper ex cir- cumstanciis suis adhuc cumulatur et thezaurizat sibi iram dei 5) sicut scriptum est6): „Mirabiles elaciones maris.“ Et pro eo dicitur7): „Superbia eorum, qui te oderunt, ascenditc) semper et quod mali semper proficiunt in peius.“ Et iterum ad hoc valetd), quod scriptum est8): „Qui in sordibus est, sordescat adhuc et, qui scandalisat, scandalisetur adhuc.“ Et si propinquae) virtus Jhesu semper surgit ad sua incrementa inf) sanctis chri- stianis, congruum est dici, quod eciam suum contrarium, id est vicium, magis semper ac magis possibile est habundare in iniquis. a) et sanctorum ed. b) -0- sup. lin. A. c) ascenderunt ed. d) videlicet (sic) ed. e) pro quia (sic) A. f) et ed. 30 1) Cf. Matth. XXIII. 31—32, l. c. 2) hoc dicitur de muliere in Apoc. XVII. 6, l. c. 3) Cf. Psalm. LXVIII. 28: „Appone iniquitatem super ini- quitatem eorum.“ 4) Cf. Apoc. XVII. 6. 5) Cf. Rom. II. 5. 6) Psalm. 8) Apoc. XXII. II (libere allatum). XCII. 4. 7) Psalm. LXXIII. 23.
386 Matthiac de Janov Regulae, 1. 111, tr. 6. c. 82 et 83. 5 10 magistri [f. 284a] Judeorum, occidentes Christum et apostolos, fuerunt pleni sanguine, quia inpleverunt mensuram inpietatis suorum patrum inpiorum, qui prophetas occiderunt 1), sed sa- cerdotes et magistri christiani yppocrite iam sunt ebrii san- guine [et] pleni 2), id est super omnem mensuram repleti san- guine sanctorum et martyrum Jhesu, quia supra modum apponunt iniquitatem super iniquitatem3) Judeorum et per consequens mensuram inpietatis faciunt supereffluere super mensuram Ju- deorum. Et idcirco dictum est, quod mensura inpietatis Ju- deorum dicta est inpleta, sed mensura inpietatis christianorum, et primum sacerdotum carnalium, dicta est habundans vel su- perhabundans vel superfluens. Et hec est ebrietas mulieris de sanguine sanctoruma) et martirum Jhesu, quam videns Johannesb) admiracione est valde 15 admiratus 4). 20 25 Iniquitas enim contra dei virtutem et veritatem ab ori- gine mundi semper mirabiliter est adaucta, que semper ex cir- cumstanciis suis adhuc cumulatur et thezaurizat sibi iram dei 5) sicut scriptum est6): „Mirabiles elaciones maris.“ Et pro eo dicitur7): „Superbia eorum, qui te oderunt, ascenditc) semper et quod mali semper proficiunt in peius.“ Et iterum ad hoc valetd), quod scriptum est8): „Qui in sordibus est, sordescat adhuc et, qui scandalisat, scandalisetur adhuc.“ Et si propinquae) virtus Jhesu semper surgit ad sua incrementa inf) sanctis chri- stianis, congruum est dici, quod eciam suum contrarium, id est vicium, magis semper ac magis possibile est habundare in iniquis. a) et sanctorum ed. b) -0- sup. lin. A. c) ascenderunt ed. d) videlicet (sic) ed. e) pro quia (sic) A. f) et ed. 30 1) Cf. Matth. XXIII. 31—32, l. c. 2) hoc dicitur de muliere in Apoc. XVII. 6, l. c. 3) Cf. Psalm. LXVIII. 28: „Appone iniquitatem super ini- quitatem eorum.“ 4) Cf. Apoc. XVII. 6. 5) Cf. Rom. II. 5. 6) Psalm. 8) Apoc. XXII. II (libere allatum). XCII. 4. 7) Psalm. LXXIII. 23.
Strana 387
Quod mulier ebria significat proprie hypocritas religiosos. 387 Capitulum octogesimum tercium3). Variae mundiationes et aucupia monachorum mendicantium]b). Non est hic pretereundum, quod Johanes aliqualiter con- distinctec) loquitur de hac muliere „ebria de sanguine sancto- rum et martirum Jhesu“ a muliere fornicaria, que habet „po- culum aureum in manu sua“ 1). Nam postquam mulierem, matrem fornicacionum descripsit, tunc notanter dicit 2): „Et vidi mulierem ebriam de san- guine“, et cetera, quod, licet de sacerdotibus secularibus sit prius hocd) et proprie et in veritate expositum, tamen magis propriee) 1c potest intelligi specialiter de multitudine yppocritarum, qui se- cundum communem consuetudinem nunc ecclesie vocantur re- ligiosi; illi tamen, qui boni sunt, hic excluduntur, et sive pauci sint electi secundum tenorem ewangelii3). Sed multi solum vocati, secundum quod dominus Jhesus crucifixus maxime et 15 solus ipsos novit, quoniam ipsis proprie et in summo gradu illa quatuor paulo ante numerata conveniunt1) et adiacent. [1] Nulli etenim magis proprie comedunt peccata po- pulorum4), sicuts) ipsi, et bibunth) et inebriantur. Sacer- dotes siquidem plebium, tamquam conducti ad laboran- 20 dum in vinea vel in vineis domini, sive sint probi, sive reprobi, tamen debitum suum aput suas plebes facientes seu servitutem ipsis prescriptam exequentes, laborem manuum suarum comedunt. Nam dicit veritas 5): „Dignus est enim operarius mercede sua.“ Illi vero 6) nequaquam sunt vocati ad regimen ple- 25 bium, quia neque hoc conpetit, stante ordine ecclesie sacrosancte, exceptis personis ydoneis et singularibus, qui evocantur quando- que ad curam i) gerendam animarum. Et ideo, quidquid cupide et rapaciter colligunt in populis, non merces est ipsorum, sed simpliciter pro peccatis donaciones populorum, quemadmodum 30 et alii mendici plebei, quos inpellit extrema necessitas inportune 5 3) Nota totam diligenter A. 12) De religionibus A. a) Cap.m LXXXIII. A in m. duabus manibus. b) ita inscr. in ed. c) distincte ed. d) hic ed. e) om. ed. 1) convenerunt ed. g) sicuti ed. h) bibant A. i) post corr. A. 35 1) Cf. Apoc. XVII. 4 et 6. 2) l. c. 3) Matth. XX. I6. 4) Cf. 5) Lucae X. 7. 6) scilicet Oseae IV. 8 (peccata populi mei comedent). religiosi. 25
Quod mulier ebria significat proprie hypocritas religiosos. 387 Capitulum octogesimum tercium3). Variae mundiationes et aucupia monachorum mendicantium]b). Non est hic pretereundum, quod Johanes aliqualiter con- distinctec) loquitur de hac muliere „ebria de sanguine sancto- rum et martirum Jhesu“ a muliere fornicaria, que habet „po- culum aureum in manu sua“ 1). Nam postquam mulierem, matrem fornicacionum descripsit, tunc notanter dicit 2): „Et vidi mulierem ebriam de san- guine“, et cetera, quod, licet de sacerdotibus secularibus sit prius hocd) et proprie et in veritate expositum, tamen magis propriee) 1c potest intelligi specialiter de multitudine yppocritarum, qui se- cundum communem consuetudinem nunc ecclesie vocantur re- ligiosi; illi tamen, qui boni sunt, hic excluduntur, et sive pauci sint electi secundum tenorem ewangelii3). Sed multi solum vocati, secundum quod dominus Jhesus crucifixus maxime et 15 solus ipsos novit, quoniam ipsis proprie et in summo gradu illa quatuor paulo ante numerata conveniunt1) et adiacent. [1] Nulli etenim magis proprie comedunt peccata po- pulorum4), sicuts) ipsi, et bibunth) et inebriantur. Sacer- dotes siquidem plebium, tamquam conducti ad laboran- 20 dum in vinea vel in vineis domini, sive sint probi, sive reprobi, tamen debitum suum aput suas plebes facientes seu servitutem ipsis prescriptam exequentes, laborem manuum suarum comedunt. Nam dicit veritas 5): „Dignus est enim operarius mercede sua.“ Illi vero 6) nequaquam sunt vocati ad regimen ple- 25 bium, quia neque hoc conpetit, stante ordine ecclesie sacrosancte, exceptis personis ydoneis et singularibus, qui evocantur quando- que ad curam i) gerendam animarum. Et ideo, quidquid cupide et rapaciter colligunt in populis, non merces est ipsorum, sed simpliciter pro peccatis donaciones populorum, quemadmodum 30 et alii mendici plebei, quos inpellit extrema necessitas inportune 5 3) Nota totam diligenter A. 12) De religionibus A. a) Cap.m LXXXIII. A in m. duabus manibus. b) ita inscr. in ed. c) distincte ed. d) hic ed. e) om. ed. 1) convenerunt ed. g) sicuti ed. h) bibant A. i) post corr. A. 35 1) Cf. Apoc. XVII. 4 et 6. 2) l. c. 3) Matth. XX. I6. 4) Cf. 5) Lucae X. 7. 6) scilicet Oseae IV. 8 (peccata populi mei comedent). religiosi. 25
Strana 388
388 Matthiae de Janov Regulae, 1. IIf, tr. 6, c. 83. 5 25 domos aliorum irrumpere et [sine] ruborea) mendicare. Sic ergo peccata populi comedunt et inebriantur de eisdem, queb) sunt „sanguis“, id estc) sanctorum, iussus effundi super terram in scriptura 1) et nullo modo deo offerri vel cum victimis obla- cionumd). In isto tamen valde talium ebrietas sanguinis osten- ditur evidenter, puta quod in tantum placet ipsis peccata po- pulorum comedere et potare, id este) quod ociosam vitam et quietam continuantes, accipiant multas oblaciones et donaria magna tradita pro peccatis, quod non audent 10 hominibus peccatoribus anuncciare peccata ipsorum vel aggra- vare, quin ymmo magis peccatis blandiuntur et excu- sant. Et ea, que predicatores fideles Jhesu destruunt difficulter, puta peccata in populo, e contrario edificant eadem, ipsi adu- lando, et e regione, quod fideles curati animarum edificant et 15 intendunt, puta disciplinamf) sanctam et penitenciam atque cu- stodiam in virtute, hoc itidem homines relaxant et destruunt, et ossa cum carnibus dissipant, loquentes placencia, in conatu habentes hominibus conplacere 2). Et proinde cum unus edificat et alter destruit, que utilitas in utrisque3)? Nam id, quod cu- 20 ratis) rigore suo edificant, hoc isti gressus hominum dissi- pant 4), populis conplacendo et dicendo 5): „Pax, pax, ubi non est pax“. Et propterea peccatores homines dulcitei ad ipsos confugiunt, utpote usurarii, raptores, adulteri et alii horrendis criminibus obsessi quasi ad homines manifeste graciososh), sed pro questu, et fugiunt suos ordinatores, tam- quam duros correptores et qui ordine et ex pacto spiritus i) Jhesu debellant omnem malicie libertatem 6). Non enim facile audebunt hominibus [f. 284b] displicere hii, qui nullum connubium vel participium de iure habent 30 cum ipsis, sed de gracia sola expectant sibi aliquid parciendum 5) Ebrietas (?) A alia manu. a) sine rubore ed.; rubore tantum A. b) qui ed. c) id est om. ed. d) vel c. v. o. om. ed. e) id est om. ed. 1) doctrinam ed. g) cu- i) expectato spiritu ed. ratus corr. curati A. h) et graciosos A et ed. 1) Cf. Matth. XXIII. 35 (sanguis iustus, qui effusus est super terram). 2) Cf. Psalm. LII. 6 (deus dissipavit ossa eorum, qui hominibus placent). 3) Cf. Eccli. XX. 32: „Sapientia absconsa et thesaurus invisus: quae uti- 4) Cf. Isaiae III. 12 (popule meus, qui te beatum dicunt, litas in utrisque?“ 5) Jerem. VI. 14. ipsi te decipiunt et viam gressuum tuorum dissipant). 40 8) Cf. I. Petri II. 16 (malitiae libertatem). 35
388 Matthiae de Janov Regulae, 1. IIf, tr. 6, c. 83. 5 25 domos aliorum irrumpere et [sine] ruborea) mendicare. Sic ergo peccata populi comedunt et inebriantur de eisdem, queb) sunt „sanguis“, id estc) sanctorum, iussus effundi super terram in scriptura 1) et nullo modo deo offerri vel cum victimis obla- cionumd). In isto tamen valde talium ebrietas sanguinis osten- ditur evidenter, puta quod in tantum placet ipsis peccata po- pulorum comedere et potare, id este) quod ociosam vitam et quietam continuantes, accipiant multas oblaciones et donaria magna tradita pro peccatis, quod non audent 10 hominibus peccatoribus anuncciare peccata ipsorum vel aggra- vare, quin ymmo magis peccatis blandiuntur et excu- sant. Et ea, que predicatores fideles Jhesu destruunt difficulter, puta peccata in populo, e contrario edificant eadem, ipsi adu- lando, et e regione, quod fideles curati animarum edificant et 15 intendunt, puta disciplinamf) sanctam et penitenciam atque cu- stodiam in virtute, hoc itidem homines relaxant et destruunt, et ossa cum carnibus dissipant, loquentes placencia, in conatu habentes hominibus conplacere 2). Et proinde cum unus edificat et alter destruit, que utilitas in utrisque3)? Nam id, quod cu- 20 ratis) rigore suo edificant, hoc isti gressus hominum dissi- pant 4), populis conplacendo et dicendo 5): „Pax, pax, ubi non est pax“. Et propterea peccatores homines dulcitei ad ipsos confugiunt, utpote usurarii, raptores, adulteri et alii horrendis criminibus obsessi quasi ad homines manifeste graciososh), sed pro questu, et fugiunt suos ordinatores, tam- quam duros correptores et qui ordine et ex pacto spiritus i) Jhesu debellant omnem malicie libertatem 6). Non enim facile audebunt hominibus [f. 284b] displicere hii, qui nullum connubium vel participium de iure habent 30 cum ipsis, sed de gracia sola expectant sibi aliquid parciendum 5) Ebrietas (?) A alia manu. a) sine rubore ed.; rubore tantum A. b) qui ed. c) id est om. ed. d) vel c. v. o. om. ed. e) id est om. ed. 1) doctrinam ed. g) cu- i) expectato spiritu ed. ratus corr. curati A. h) et graciosos A et ed. 1) Cf. Matth. XXIII. 35 (sanguis iustus, qui effusus est super terram). 2) Cf. Psalm. LII. 6 (deus dissipavit ossa eorum, qui hominibus placent). 3) Cf. Eccli. XX. 32: „Sapientia absconsa et thesaurus invisus: quae uti- 4) Cf. Isaiae III. 12 (popule meus, qui te beatum dicunt, litas in utrisque?“ 5) Jerem. VI. 14. ipsi te decipiunt et viam gressuum tuorum dissipant). 40 8) Cf. I. Petri II. 16 (malitiae libertatem). 35
Strana 389
Qualiter religiosi comedant peccata populi primo modo. 389 a plebeis alienis. Et ita sunt dari sibi neccessarii, quod nisi ipsis tribuatur mendicantibus, aliunde vitam suam non pos- sunt sustentare, super eo, siquidem asserunt, se fundantes, ut vivant solum de mendicitate et de gracia plebium aliorum. Et ex eadem neccessitate conpelluntur violare veri- tatem Jhesu crucifixi et virtutem aput populum blandiciisa) eciam solum pro pugillo ordei et fragmine panis1). Hoc autem non facile contingit ordinario sacerdoti, qui decretam perb) ecclesiam potest haberec) suam vitam, id est victum et amictum, nec non perinde urgentur ab hominibus christianis modis nimium multi- plicibus et quandoque nocivis suas elemosinas extrahendi et conquirendi. Et super hoc amplius invigilared) eos oportet omni speciei religionis et pietatis, utpote templis eorum de magno sumptu et adornatissimis omni supellectili pulcherrimae) et delectabili in aspectu populorum ita, ut omnia sint munda, co- ram hominibus ordinata, quatenus perinde extrahendi a plebi- bus alienis magis donaria et multam elemosinam multam ha- berent occasionem et nimium coloratam. Sic etenim evenit ipsis communiter fortunate, ut quidquid talium inchoaverint in domo sua construendum, facile conquirant a populis sumptus de multo ampliores ex copiis largicionum, quam requirat ceptum opus. Sed hoc non secundum scripturam faciunt, quod puta alias pro incepto opere iam satis congregantes non renuunt a populo accipere oblagia neque proclamant iam se habundare, ut non amplius offerant, prohibendo, sicuti fecit fidelis in domo dei Moyses dei tabernaculum, qui habita copia pro edificio ta- bernaculi in medio castrorum iussit proclamari, ne amplius po- pulus pro cepto negociof) ymolaret 2). Insuper ad siccine vivendum, puta de sola gracia atque 30 elemosina alienorum populorum, habent communiter necesse mul- tiplicares) loqui inh) oracionibus, cantare ornate in suis puchris templis, multiplicare missas et bene hominibus communibus et ipsorum temporibus coaptatas personas, omnes mundas et hone- stas in facie quasi angelosi) domini, [multiplicare] predicaciones 35 10 15 20 25 a) blandis A. b) om. ed. c) et seq. in ed. d) vigilare ed. e) pulcherrime A. f) incepto negotio ed. g) multiplicare A. h) et A, de el. i) angeli ed. 1) Cf. Ezech. XIII. 19. 2) Cf. Exodi XXXVI. 6.
Qualiter religiosi comedant peccata populi primo modo. 389 a plebeis alienis. Et ita sunt dari sibi neccessarii, quod nisi ipsis tribuatur mendicantibus, aliunde vitam suam non pos- sunt sustentare, super eo, siquidem asserunt, se fundantes, ut vivant solum de mendicitate et de gracia plebium aliorum. Et ex eadem neccessitate conpelluntur violare veri- tatem Jhesu crucifixi et virtutem aput populum blandiciisa) eciam solum pro pugillo ordei et fragmine panis1). Hoc autem non facile contingit ordinario sacerdoti, qui decretam perb) ecclesiam potest haberec) suam vitam, id est victum et amictum, nec non perinde urgentur ab hominibus christianis modis nimium multi- plicibus et quandoque nocivis suas elemosinas extrahendi et conquirendi. Et super hoc amplius invigilared) eos oportet omni speciei religionis et pietatis, utpote templis eorum de magno sumptu et adornatissimis omni supellectili pulcherrimae) et delectabili in aspectu populorum ita, ut omnia sint munda, co- ram hominibus ordinata, quatenus perinde extrahendi a plebi- bus alienis magis donaria et multam elemosinam multam ha- berent occasionem et nimium coloratam. Sic etenim evenit ipsis communiter fortunate, ut quidquid talium inchoaverint in domo sua construendum, facile conquirant a populis sumptus de multo ampliores ex copiis largicionum, quam requirat ceptum opus. Sed hoc non secundum scripturam faciunt, quod puta alias pro incepto opere iam satis congregantes non renuunt a populo accipere oblagia neque proclamant iam se habundare, ut non amplius offerant, prohibendo, sicuti fecit fidelis in domo dei Moyses dei tabernaculum, qui habita copia pro edificio ta- bernaculi in medio castrorum iussit proclamari, ne amplius po- pulus pro cepto negociof) ymolaret 2). Insuper ad siccine vivendum, puta de sola gracia atque 30 elemosina alienorum populorum, habent communiter necesse mul- tiplicares) loqui inh) oracionibus, cantare ornate in suis puchris templis, multiplicare missas et bene hominibus communibus et ipsorum temporibus coaptatas personas, omnes mundas et hone- stas in facie quasi angelosi) domini, [multiplicare] predicaciones 35 10 15 20 25 a) blandis A. b) om. ed. c) et seq. in ed. d) vigilare ed. e) pulcherrime A. f) incepto negotio ed. g) multiplicare A. h) et A, de el. i) angeli ed. 1) Cf. Ezech. XIII. 19. 2) Cf. Exodi XXXVI. 6.
Strana 390
390 Matthiae de Janov Regulae, l. III, tr. 6, c. 83 crebras cum magna eloquencia et pollita verborum serie et osten- tacione sapiencie et sciencie supra modum. Utile 1) est insuper, ut sint multe festivitates gloriose sanctorum dei in celis et iste sint aput [eos] celeberrime, in quibus omnia coram populis 5 ydonee possint exerceri, exponi et videri, ut eo magis lauda- bilisa) ipsorum populus videatur, cui dominus sic habundanter benedixit. Et quatenus populus magnus ad videnda talia et laudabilia facilius conquiratur, multum ad hoc [faciunt] multe sanctorum reliquie antique et recentes, communes et alias 10 inaudite. Sed expedit, ut hiis addantur pulcherrime picture et statue, que faciunt insignia portenta et miracula magna, vel deus et sancti ipsius, propter reverenciam talium ymaginum operentur et multa similia, ut vulgo diciturb), magna cle- nodiac) et magne gracie illum locum et tale templum ador- 15 nantes et speciali dei privilegio et sanctorum ipsius prevenientes et dotantes. Et tunc deinceps nequaquam est obmittendum, quin talia omnia et cum multo additod) exquisite in populis divulgentur et in regnis et patriis proclamentur et ut gloriose predicentur, ut sciant christiani, ubi vel qua suam salutem provi- dere. Enimvero indulgencie magne et magna promissa omnibus accurrentibus et gracie vix ab hominibus credibiles, alias ita au- tentice et a dominis apostolicis roborate per testes et per bul- las, quod non est phas9) homini de ipsis ullo modo dubitare. Nam etsi contradiceret vel non crederet, indignacionem dei 25 omnipotentis incurreret et forte plaga manifesta puniretur, sicud iam multi, inquiunt, pro simili incredulitate sunt puniti. Et cum hiis promittunt se paratos esse ad probandum, hoc est ad ma- gnam commendacionem loci fratrum2) accedit communi- cacio fraternitatis cum eisdem, extollencia sanctitatis et meri- torum atque multorum bonorum, que per universos fiunt con- ventus per omnes provincias ecclesie crebreficatosf), et quod multe et magne persone ipsos diligunt et reges et presides ip- soss) conmittantur, et quod multi sancti de contubernio ipsorum b) et speciali dei privilegio et sanctorum ipsius seq. e) plus ed. c) clinodia ed. d) additamento ed. g) illos ed. 20 30 a) post corr. A. 35 in A, sed postea del. 6) crebrificatis A. 1) auctor ironice loquitur (lege et infra) de operibus mendicantium mona- chorum; est haec narratio tam efficax quam naturalis proveniens a teste, 2) locus fratrum = conventus ordinis fratrum mi- qui ipse rem vidit. norum.
390 Matthiae de Janov Regulae, l. III, tr. 6, c. 83 crebras cum magna eloquencia et pollita verborum serie et osten- tacione sapiencie et sciencie supra modum. Utile 1) est insuper, ut sint multe festivitates gloriose sanctorum dei in celis et iste sint aput [eos] celeberrime, in quibus omnia coram populis 5 ydonee possint exerceri, exponi et videri, ut eo magis lauda- bilisa) ipsorum populus videatur, cui dominus sic habundanter benedixit. Et quatenus populus magnus ad videnda talia et laudabilia facilius conquiratur, multum ad hoc [faciunt] multe sanctorum reliquie antique et recentes, communes et alias 10 inaudite. Sed expedit, ut hiis addantur pulcherrime picture et statue, que faciunt insignia portenta et miracula magna, vel deus et sancti ipsius, propter reverenciam talium ymaginum operentur et multa similia, ut vulgo diciturb), magna cle- nodiac) et magne gracie illum locum et tale templum ador- 15 nantes et speciali dei privilegio et sanctorum ipsius prevenientes et dotantes. Et tunc deinceps nequaquam est obmittendum, quin talia omnia et cum multo additod) exquisite in populis divulgentur et in regnis et patriis proclamentur et ut gloriose predicentur, ut sciant christiani, ubi vel qua suam salutem provi- dere. Enimvero indulgencie magne et magna promissa omnibus accurrentibus et gracie vix ab hominibus credibiles, alias ita au- tentice et a dominis apostolicis roborate per testes et per bul- las, quod non est phas9) homini de ipsis ullo modo dubitare. Nam etsi contradiceret vel non crederet, indignacionem dei 25 omnipotentis incurreret et forte plaga manifesta puniretur, sicud iam multi, inquiunt, pro simili incredulitate sunt puniti. Et cum hiis promittunt se paratos esse ad probandum, hoc est ad ma- gnam commendacionem loci fratrum2) accedit communi- cacio fraternitatis cum eisdem, extollencia sanctitatis et meri- torum atque multorum bonorum, que per universos fiunt con- ventus per omnes provincias ecclesie crebreficatosf), et quod multe et magne persone ipsos diligunt et reges et presides ip- soss) conmittantur, et quod multi sancti de contubernio ipsorum b) et speciali dei privilegio et sanctorum ipsius seq. e) plus ed. c) clinodia ed. d) additamento ed. g) illos ed. 20 30 a) post corr. A. 35 in A, sed postea del. 6) crebrificatis A. 1) auctor ironice loquitur (lege et infra) de operibus mendicantium mona- chorum; est haec narratio tam efficax quam naturalis proveniens a teste, 2) locus fratrum = conventus ordinis fratrum mi- qui ipse rem vidit. norum.
Strana 391
Auctor enumerat opera falsa modernorum religiosorum. 391 ad celos iam evolaverunt. — Et ista talia sunta) multa nimis et magna per universam dei ecclesiam, que omnia non redo- lent nisi applausum populorum et sine virtute promis- sionemb) pietatis eorum, qui [f. 285a] questum reputant pie- tatem et qui non aliter questus sue vite quiete ab omni sol[lji- citudinec) et labore absolute possunt aucupari, nisi ita dulciter et colorate suam mendicitatem aput divites adorando et super hiis et per ista vitam suavem, delicatam et in epulis et potibus d) habundantem atque ebriam! Quis ista considerans oculate et in spiritu Jhesu crucifixi, 10 admiracione maxima cum Johan[nJe non rapiatur? Quis non similiter dicet9) se videre mulierem ebriam de sanguine sanc- torum 1) sacerdotum et pauperum Jhesuf), quia illud, quod ipsi conmedere et bibere inde deberent, illud istis modis a populis extorquetur? Quis insuper non intelligets) calicem aureum in h) manibus meretricis, sed plenum abhominacionibus et inmundicia fornicacionum et inde regibus et principibus abhominacionem similem propinare 2)? Ego tamen, hec loquens, bonis non facio iniuriam 3), quia illi auditis hiis sibi hec pro iniuria nequaquam fieri reputabunt, sed magis forte conmoniti assument planctum 20 super se ipsis et peccatis aliorum 4). Sed illi, qui se tangi dure vel corripi per hoc intelligentes, irascentur, negantes se tales esse, non est dubium, quin sint ipsi istii), quos hic sermo lo- quitur et de corpore huius funeste meretricis. Non enim hec, que hic scribuntur, sunt ad destruccionem salutis animarum, 25 sed ad destruccionem bestie et ipsius insidentis de- super meretricis5) et ad destruccionem corporis peccati vel operis dyaboli6) in ecclesia Jhesu Christi. Nec ista, que loquor, solvunt Jhesum 7), sed edificant, et disol- vunt opera Sathane et misterium Antychristi. Non sunt igitur 30 curandi, qui istis valde contradicunt. 15 a) sint (sic) A. b) promissionis ed. c) - ci - sup. lin. A. d) in e) dicat ed. 1) sanctorum Jhesu cet. om. ed. g) intelligit ed- potibus ed. h) a corr. in A. i) om. D 1. 1) Cf. Apoc. XVII. 6. 2) Cf. Apoc. XVII. 4 et Jerem. XXV. 17—18. 35 3) Cf. Matth. XX. I3: „Amice, non facio tibi iniuriam.“ 4) Cf. Ezech- 5) Cf. Apoc. XIX. 1: „Et tu assume planctum super principibus Israel.“ 7) Cf. I. XVII. 3. 6) Cf. Rom. VI. 6 (ut destruatur corpus peccati). Joan. IV. 3 (spiritus, qui solvit Jhesum).
Auctor enumerat opera falsa modernorum religiosorum. 391 ad celos iam evolaverunt. — Et ista talia sunta) multa nimis et magna per universam dei ecclesiam, que omnia non redo- lent nisi applausum populorum et sine virtute promis- sionemb) pietatis eorum, qui [f. 285a] questum reputant pie- tatem et qui non aliter questus sue vite quiete ab omni sol[lji- citudinec) et labore absolute possunt aucupari, nisi ita dulciter et colorate suam mendicitatem aput divites adorando et super hiis et per ista vitam suavem, delicatam et in epulis et potibus d) habundantem atque ebriam! Quis ista considerans oculate et in spiritu Jhesu crucifixi, 10 admiracione maxima cum Johan[nJe non rapiatur? Quis non similiter dicet9) se videre mulierem ebriam de sanguine sanc- torum 1) sacerdotum et pauperum Jhesuf), quia illud, quod ipsi conmedere et bibere inde deberent, illud istis modis a populis extorquetur? Quis insuper non intelligets) calicem aureum in h) manibus meretricis, sed plenum abhominacionibus et inmundicia fornicacionum et inde regibus et principibus abhominacionem similem propinare 2)? Ego tamen, hec loquens, bonis non facio iniuriam 3), quia illi auditis hiis sibi hec pro iniuria nequaquam fieri reputabunt, sed magis forte conmoniti assument planctum 20 super se ipsis et peccatis aliorum 4). Sed illi, qui se tangi dure vel corripi per hoc intelligentes, irascentur, negantes se tales esse, non est dubium, quin sint ipsi istii), quos hic sermo lo- quitur et de corpore huius funeste meretricis. Non enim hec, que hic scribuntur, sunt ad destruccionem salutis animarum, 25 sed ad destruccionem bestie et ipsius insidentis de- super meretricis5) et ad destruccionem corporis peccati vel operis dyaboli6) in ecclesia Jhesu Christi. Nec ista, que loquor, solvunt Jhesum 7), sed edificant, et disol- vunt opera Sathane et misterium Antychristi. Non sunt igitur 30 curandi, qui istis valde contradicunt. 15 a) sint (sic) A. b) promissionis ed. c) - ci - sup. lin. A. d) in e) dicat ed. 1) sanctorum Jhesu cet. om. ed. g) intelligit ed- potibus ed. h) a corr. in A. i) om. D 1. 1) Cf. Apoc. XVII. 6. 2) Cf. Apoc. XVII. 4 et Jerem. XXV. 17—18. 35 3) Cf. Matth. XX. I3: „Amice, non facio tibi iniuriam.“ 4) Cf. Ezech- 5) Cf. Apoc. XIX. 1: „Et tu assume planctum super principibus Israel.“ 7) Cf. I. XVII. 3. 6) Cf. Rom. VI. 6 (ut destruatur corpus peccati). Joan. IV. 3 (spiritus, qui solvit Jhesum).
Strana 392
392 Matthiae de Janov Regulae, l. III, tr. 6, c. 84. Capitulum octogesimum quartuma). (Odia et aemulationes sacerdotum et monachorum et corundem communia studia et vires in persequendis piis)b). [2] Secundum priuse) notatum 1) nimium proprie illos 5 falsos religiosos respicit, quod superius est assumptum, quod videlicet sudorem vel labores plebeiorum sim- plicium nimium cupide extrahunt et ebibunt, hoc magis suprad) sacerdotes, qui ut plurimume) solum sibi requirunt constitutum vel consuetudine longa observatum. Sed isti ex- quirunt nullo iure debitum in plebibus, fateor tamen, quod hoc non faciunt violenter, sicuti tyranni faciunt, gladiis et tormentis, pauperes domini Jhesu spoliantes. Sed istud faciunt multo modo nequioref), quia modis exquisitis, blandis persuasionibus et inportunis et que racio hominis formare pro talibus negociis 15 potest vel invenire. Et per hoc, licet dulciter, tamen multo am- plius emungunt simplices pauperes et alienos plebeios ita, ut secundum proverbium nimietate sua butyrum et sanguinem eliciunt a viduis et rudibus, ebibunt et exquirunt, [et] benes) mu- lierem hanc in se verificant de sanguine sanctorum temule nj- 20 tam 2). Sunt nempe ita efficaces ad ista, puta ad h) extrahendum a simplicibus donaria oportune inportune, precibus et minis, etsi non per minas mortis corporis et perdicionem rerum tem- poralium, saltem minis gehenne perpetue et dampnacionis inter- minate, et ita ad hoc habent multam materiami) se et suos 25 conmendandi et materiam nimis apparentem ad simplices chri- stianos et ita coloratamk), ut vix homo rusticus vel civis aut no- bilis, eciam si esset pauper rjimus, se posset continere, quod ipsis non aperiret suam largam manum; et cooperatur ipsis, quod sunt sacerdotes et per consequens persone reverende, mendi- 30 cantes, qui sua honestate et habitu religionis magis conprimunt ad dandum, quam persuasione, ut rogantes1) propter deum. 10 10) De religionibus A. a) Cap.m LXXXIIII A in m. duabus manibus. b) ita inscr. in ed. c) praesens ed. d) supra A; super ed. e) qui plurimum ed.. f) ne- 35 quiores ed. g) ideo bene ed. h) om. ed. i) misericordiam (sic) ed.; ita et infra. k) colorata ed. 1) rogati A; rogantes ed. 1) v. supra p. 384. 2) scil. mulierem Apoc. XVII. 6.
392 Matthiae de Janov Regulae, l. III, tr. 6, c. 84. Capitulum octogesimum quartuma). (Odia et aemulationes sacerdotum et monachorum et corundem communia studia et vires in persequendis piis)b). [2] Secundum priuse) notatum 1) nimium proprie illos 5 falsos religiosos respicit, quod superius est assumptum, quod videlicet sudorem vel labores plebeiorum sim- plicium nimium cupide extrahunt et ebibunt, hoc magis suprad) sacerdotes, qui ut plurimume) solum sibi requirunt constitutum vel consuetudine longa observatum. Sed isti ex- quirunt nullo iure debitum in plebibus, fateor tamen, quod hoc non faciunt violenter, sicuti tyranni faciunt, gladiis et tormentis, pauperes domini Jhesu spoliantes. Sed istud faciunt multo modo nequioref), quia modis exquisitis, blandis persuasionibus et inportunis et que racio hominis formare pro talibus negociis 15 potest vel invenire. Et per hoc, licet dulciter, tamen multo am- plius emungunt simplices pauperes et alienos plebeios ita, ut secundum proverbium nimietate sua butyrum et sanguinem eliciunt a viduis et rudibus, ebibunt et exquirunt, [et] benes) mu- lierem hanc in se verificant de sanguine sanctorum temule nj- 20 tam 2). Sunt nempe ita efficaces ad ista, puta ad h) extrahendum a simplicibus donaria oportune inportune, precibus et minis, etsi non per minas mortis corporis et perdicionem rerum tem- poralium, saltem minis gehenne perpetue et dampnacionis inter- minate, et ita ad hoc habent multam materiami) se et suos 25 conmendandi et materiam nimis apparentem ad simplices chri- stianos et ita coloratamk), ut vix homo rusticus vel civis aut no- bilis, eciam si esset pauper rjimus, se posset continere, quod ipsis non aperiret suam largam manum; et cooperatur ipsis, quod sunt sacerdotes et per consequens persone reverende, mendi- 30 cantes, qui sua honestate et habitu religionis magis conprimunt ad dandum, quam persuasione, ut rogantes1) propter deum. 10 10) De religionibus A. a) Cap.m LXXXIIII A in m. duabus manibus. b) ita inscr. in ed. c) praesens ed. d) supra A; super ed. e) qui plurimum ed.. f) ne- 35 quiores ed. g) ideo bene ed. h) om. ed. i) misericordiam (sic) ed.; ita et infra. k) colorata ed. 1) rogati A; rogantes ed. 1) v. supra p. 384. 2) scil. mulierem Apoc. XVII. 6.
Strana 393
Secundus, tertius et quartus modus inebriationis religiosorum. 13] Sed adhuc magis proprie tercius modus pridem as- sumptus ipsos concernit, quod existentes viri fortes et iuvenes et multi integri viribus et suis membris, et nichil prorsus in commissuma) sue sollicitudinib) habentes, taliumque nimia per universam ecclesiam multitudo, magnum insuper statum gerendo et sumptuosum et, sicut supra tactum est 1), opera magna et magnis nimis sumptibus, ut est in edificiis et diverso apparatu et continue facientes, et per talia et ad talia solum per mendici- tatem ambulantes, modo, quod dictum est paulo [ante], exquisito et subtili extrahunt ubiquec) et emungunt usque ad sum- 10 mum elemosinas ab hominibus, ut pene nichil residui pauperibus plebeis relinquatur, qui sunt valde multi, deo et do- mino Jhesu illud volente et procurante [f. 285b] ex sua dispen- sacione suprema et nimis utili et sapienti, utpote ceci, claudi et varie infirmi, qui nullo modo queuntd) suum panem adipisci, 15 nisie) misere et hostiatim mendicando: horum talium pre- dicti falsi religiosi, fortes et integri, sanguinem extrahunt et ebibunt, cum elemosinas, que in plebe talium sanctorum Christi et martirum in hoc mundo esse debere[n]t, tales religiosi accipiunt et reddunt christianos communes sua nimietate mendicandi du- 20 ros Christi pauperibus et mendicis. Nam racio dictatf) et doc- tores hoc determinant, quod, qui sine causa mendicat vel in racione elemosine plus, quam necesse est, a christianis accipit, iste ceteros domini Jhesu pauperes spoliat, quos talia donativa causa dei debebant expectare, ut rite Christi Jhesu expense in 25 ecclesia dispensentur, qui dixit per prophetam 2): „Frange esu- rienti panem tuum“, non autem saciato, „et debiles et claudoss) induc in domum tuam“, non vero integrosh) membris omnibus et fortes. „Et qui habet duas tunicas, det unam non habenti“ 3), sed non diviti. [4] Quartum quoque adhuc magis proprie respicit hos, de quibus sermo, religiosos, yppocritas scilicet, quod sanctos christianos innocentesi) et specialiter predicatores veritatis primi et inplacabiliter persecuntur. Habent 30 393 17) De mendicis A. 35 a) commissum tantum ed. b) -ci sup. lin. add. A. ubique A. d) querunt corr. queunt A. e) nisi ut A. g) egenos vagosque biblia. h) integris ed. i) om. ed. 1) vide supra p. 389—390. 2) Isaiae LVIII. 7. c) undique corr. f) dicit ed. 3) Lucae III. II.
Secundus, tertius et quartus modus inebriationis religiosorum. 13] Sed adhuc magis proprie tercius modus pridem as- sumptus ipsos concernit, quod existentes viri fortes et iuvenes et multi integri viribus et suis membris, et nichil prorsus in commissuma) sue sollicitudinib) habentes, taliumque nimia per universam ecclesiam multitudo, magnum insuper statum gerendo et sumptuosum et, sicut supra tactum est 1), opera magna et magnis nimis sumptibus, ut est in edificiis et diverso apparatu et continue facientes, et per talia et ad talia solum per mendici- tatem ambulantes, modo, quod dictum est paulo [ante], exquisito et subtili extrahunt ubiquec) et emungunt usque ad sum- 10 mum elemosinas ab hominibus, ut pene nichil residui pauperibus plebeis relinquatur, qui sunt valde multi, deo et do- mino Jhesu illud volente et procurante [f. 285b] ex sua dispen- sacione suprema et nimis utili et sapienti, utpote ceci, claudi et varie infirmi, qui nullo modo queuntd) suum panem adipisci, 15 nisie) misere et hostiatim mendicando: horum talium pre- dicti falsi religiosi, fortes et integri, sanguinem extrahunt et ebibunt, cum elemosinas, que in plebe talium sanctorum Christi et martirum in hoc mundo esse debere[n]t, tales religiosi accipiunt et reddunt christianos communes sua nimietate mendicandi du- 20 ros Christi pauperibus et mendicis. Nam racio dictatf) et doc- tores hoc determinant, quod, qui sine causa mendicat vel in racione elemosine plus, quam necesse est, a christianis accipit, iste ceteros domini Jhesu pauperes spoliat, quos talia donativa causa dei debebant expectare, ut rite Christi Jhesu expense in 25 ecclesia dispensentur, qui dixit per prophetam 2): „Frange esu- rienti panem tuum“, non autem saciato, „et debiles et claudoss) induc in domum tuam“, non vero integrosh) membris omnibus et fortes. „Et qui habet duas tunicas, det unam non habenti“ 3), sed non diviti. [4] Quartum quoque adhuc magis proprie respicit hos, de quibus sermo, religiosos, yppocritas scilicet, quod sanctos christianos innocentesi) et specialiter predicatores veritatis primi et inplacabiliter persecuntur. Habent 30 393 17) De mendicis A. 35 a) commissum tantum ed. b) -ci sup. lin. add. A. ubique A. d) querunt corr. queunt A. e) nisi ut A. g) egenos vagosque biblia. h) integris ed. i) om. ed. 1) vide supra p. 389—390. 2) Isaiae LVIII. 7. c) undique corr. f) dicit ed. 3) Lucae III. II.
Strana 394
394 Matthiae de Janov Regulae, l. III, tr. 6, c. 84. enim nescio quam causam latentema) odii contra illos, qui sunt manifeste devoti in plebibus, utpote sunt virgines et vidue et ex utroque sexu in paupertate cupientes Christo Jhesu de- servire, et ipsos miris modis subtilibus et exquisitis persecuntur ita, quod nichil boni possunt loqui de ipsis, sed conviciando et aput plebes deturpando in publico per sermones et in privato Quod namque isti predicatores plebium fideles flagellant et per- sequuntur, illius magnam habent occasionem. Nam tales virib) fideles Christum Jhesum imitantes, qui Phariseos coram plebi- bus factis ut plurimum confutabant, utiliter simplicibus in hoc providendo, similiter istorum yppocrisym et ficcionem publice, quales sunt et quales esse [deberent], predicando. Hoc tamen minuse) coram talibus contrariid) inportat, quame) id, quod habentes zelum fideles predicant, et inde nomen sibi magnum 15 acquirunt et ad se populum convertunt, quod tales homines sibi reputant in communitate christiana intolerabile, cum ipsif) prius eciams) ab antiquo soli nomen gloriosum habere con- sueverunt et accursum populi ad suos sermones et ad sacra- menta. Et invidia ipsos stimulante, omnem gloriam et ho- 20 norem predicatorum bonorum et sanctorum in plebeis sacer- dotibus cum viderinth), iacturam sue glorie, sui honoris et que- stus reputanti), conmoti spiritu Judeorum, qui multitudinem se- quentem dominum Jhesum videntes, usque ad mortem sunt irati et inplacabiliterk) perinde sunt dominum glorie persecuti, 25 inquientes 1): „Quia nichil proficimus, ecce, totus mundus abiit post eum.“ Verumptamen si aliquis huius modi predicator fidelis, viciorum communiter reprehensor et qui esset propterea in populis famosus et gloriosus, surgeret ex religiosis eorum similibus, puta ex mendicantibus, starent pacifice, non irati, quia essent participes glorie et honoris, puta ex eo, quod unus ipsis similis factus gloriosus, et ad suam ipsius iactanciam quasi optimo instrumento ubilibet ad populos uterentur. Sed cum aliquis 1) est predicator de sacerdotibus, quos ipsi ap- pellant seculares, magnus et famosus, vel forte ex monachis, 5 10 30 35 a) latentis ed. b) v'i A; viri ed. c) nimis ed. d) contrarii A et ed. lege: hoc.. contrarii. e) quod corr. quam A. 1) ipsis A; ipsi ed. g) post corr. A. h) viderunt ed. i) ne putant (sic) A. k) multipli- cabiliter ed. 1) alius ed. 1) Cf. Joan. XII. 19.
394 Matthiae de Janov Regulae, l. III, tr. 6, c. 84. enim nescio quam causam latentema) odii contra illos, qui sunt manifeste devoti in plebibus, utpote sunt virgines et vidue et ex utroque sexu in paupertate cupientes Christo Jhesu de- servire, et ipsos miris modis subtilibus et exquisitis persecuntur ita, quod nichil boni possunt loqui de ipsis, sed conviciando et aput plebes deturpando in publico per sermones et in privato Quod namque isti predicatores plebium fideles flagellant et per- sequuntur, illius magnam habent occasionem. Nam tales virib) fideles Christum Jhesum imitantes, qui Phariseos coram plebi- bus factis ut plurimum confutabant, utiliter simplicibus in hoc providendo, similiter istorum yppocrisym et ficcionem publice, quales sunt et quales esse [deberent], predicando. Hoc tamen minuse) coram talibus contrariid) inportat, quame) id, quod habentes zelum fideles predicant, et inde nomen sibi magnum 15 acquirunt et ad se populum convertunt, quod tales homines sibi reputant in communitate christiana intolerabile, cum ipsif) prius eciams) ab antiquo soli nomen gloriosum habere con- sueverunt et accursum populi ad suos sermones et ad sacra- menta. Et invidia ipsos stimulante, omnem gloriam et ho- 20 norem predicatorum bonorum et sanctorum in plebeis sacer- dotibus cum viderinth), iacturam sue glorie, sui honoris et que- stus reputanti), conmoti spiritu Judeorum, qui multitudinem se- quentem dominum Jhesum videntes, usque ad mortem sunt irati et inplacabiliterk) perinde sunt dominum glorie persecuti, 25 inquientes 1): „Quia nichil proficimus, ecce, totus mundus abiit post eum.“ Verumptamen si aliquis huius modi predicator fidelis, viciorum communiter reprehensor et qui esset propterea in populis famosus et gloriosus, surgeret ex religiosis eorum similibus, puta ex mendicantibus, starent pacifice, non irati, quia essent participes glorie et honoris, puta ex eo, quod unus ipsis similis factus gloriosus, et ad suam ipsius iactanciam quasi optimo instrumento ubilibet ad populos uterentur. Sed cum aliquis 1) est predicator de sacerdotibus, quos ipsi ap- pellant seculares, magnus et famosus, vel forte ex monachis, 5 10 30 35 a) latentis ed. b) v'i A; viri ed. c) nimis ed. d) contrarii A et ed. lege: hoc.. contrarii. e) quod corr. quam A. 1) ipsis A; ipsi ed. g) post corr. A. h) viderunt ed. i) ne putant (sic) A. k) multipli- cabiliter ed. 1) alius ed. 1) Cf. Joan. XII. 19.
Strana 395
Odium religiosorum contra sanctos plebeios et persecutio s. praed. 395 qui opus non habent mendicare 1), contra huius modi intollera- biliter stimulantur, quoniam sacerdotes plebium ad actus do- cendi et predicandi iam, quasi nichil esse[nt], vel inbecilles et in- docti, sunt per ipsos in plebibus diffamati, inercia et igno- rancia talium sacerdotum plebis et indignis ipsis religiosis suffragantibus et testificantibus in id ipsum. Et illud ipsis cessit ad maximum questum, gloriam et honorem, quia videlicet sic plebes, inutilitatem et inbecillitatem suorum sacerdotum cer- nentes, ad ipsos fratres turmatim convertuntur et, illoa) solo dumtaxat, quod oportet proprio sacerdoti, effecto, penitus reli- 10 giosis talibus festinant adherere, apparenciis et splendore supra- notatis in id conmoniti persuasibiliter et devote. Ex istis igitur causa manifesta producitur, cur predica- toribus, qui sunt ex sacerdotibus plebeis, multitudo yppocri- tarum religiosorum [f. 286a] est infesta et quare ita ipsis invi- 15 dent et ipsos persecuntur, quare autem devotis pauperibus, qui sunt in plebe, male faveant, ut dictum est, virginibus et viduis sexus utriusque et ipsis detrahunt, pessima crimina contra ipsos menciendo, eosdem hereticos, beghardosb), fictos, nequam et aliis quam plurimis blasphemiis lacerando, diffamando et sic aliis lacerandum exhibendo. Non bene causame) aliamd) invenio nisi, quod hoc cupiunt, quod omnes tales, qui volunt esse devoti, ad ipsos confluerent, ut maiorem laudem et questum perinde conse- quantur, se ipsos per hoc conmendando ad plebes. Et idcirco 25 manifeste solent dicere: „Si hic vel illa cupit virgo permanere, quare nostram religionem non intrat, quid wlt facere talis in se- culo, quare non fugit ad claustra monialium vel monachorum de medio Babylonis?“ Sic namque communitatem vulgi sancte ec- clesie seculum vel mundum in conparacione ipsorum placet eis 30 appellare et iste modus loquendi propter ipsos vel ab ipsis to- tam christianitatem pertransivit. Quapropter talibus placent omnes devoti et sic sunt virgines et vidue et alii huius modi penitentes solum, ut cum ipsis manerent, ut itae) solum vel 5 20 19) Pikhardi A alia manu. a) isto ed. b) Picardos ed. c) om. ed. c) ras. seq. in A. d) tamen alia ed- 35 1) auctor hic alludit manifeste Milicio, qui erat praedicator de sacer- dotibus saecularibus, et Conrado de Waldhauser, qui erat Ordinis s. Augustini.
Odium religiosorum contra sanctos plebeios et persecutio s. praed. 395 qui opus non habent mendicare 1), contra huius modi intollera- biliter stimulantur, quoniam sacerdotes plebium ad actus do- cendi et predicandi iam, quasi nichil esse[nt], vel inbecilles et in- docti, sunt per ipsos in plebibus diffamati, inercia et igno- rancia talium sacerdotum plebis et indignis ipsis religiosis suffragantibus et testificantibus in id ipsum. Et illud ipsis cessit ad maximum questum, gloriam et honorem, quia videlicet sic plebes, inutilitatem et inbecillitatem suorum sacerdotum cer- nentes, ad ipsos fratres turmatim convertuntur et, illoa) solo dumtaxat, quod oportet proprio sacerdoti, effecto, penitus reli- 10 giosis talibus festinant adherere, apparenciis et splendore supra- notatis in id conmoniti persuasibiliter et devote. Ex istis igitur causa manifesta producitur, cur predica- toribus, qui sunt ex sacerdotibus plebeis, multitudo yppocri- tarum religiosorum [f. 286a] est infesta et quare ita ipsis invi- 15 dent et ipsos persecuntur, quare autem devotis pauperibus, qui sunt in plebe, male faveant, ut dictum est, virginibus et viduis sexus utriusque et ipsis detrahunt, pessima crimina contra ipsos menciendo, eosdem hereticos, beghardosb), fictos, nequam et aliis quam plurimis blasphemiis lacerando, diffamando et sic aliis lacerandum exhibendo. Non bene causame) aliamd) invenio nisi, quod hoc cupiunt, quod omnes tales, qui volunt esse devoti, ad ipsos confluerent, ut maiorem laudem et questum perinde conse- quantur, se ipsos per hoc conmendando ad plebes. Et idcirco 25 manifeste solent dicere: „Si hic vel illa cupit virgo permanere, quare nostram religionem non intrat, quid wlt facere talis in se- culo, quare non fugit ad claustra monialium vel monachorum de medio Babylonis?“ Sic namque communitatem vulgi sancte ec- clesie seculum vel mundum in conparacione ipsorum placet eis 30 appellare et iste modus loquendi propter ipsos vel ab ipsis to- tam christianitatem pertransivit. Quapropter talibus placent omnes devoti et sic sunt virgines et vidue et alii huius modi penitentes solum, ut cum ipsis manerent, ut itae) solum vel 5 20 19) Pikhardi A alia manu. a) isto ed. b) Picardos ed. c) om. ed. c) ras. seq. in A. d) tamen alia ed- 35 1) auctor hic alludit manifeste Milicio, qui erat praedicator de sacer- dotibus saecularibus, et Conrado de Waldhauser, qui erat Ordinis s. Augustini.
Strana 396
396 Matthiae de Janoy Regulae, l. IIl, tr. 6, c. 84. maxime aput eos sancti viri et sancte virgines que- rerentur, non amore ipsorum sanctitatis, sed amore questus perinde in populis et iactancie ac honoris, ut scilicet ipsi soli sancti et devoti super terram et viri spirituales a christianis haberentur. Et quamvis omnes huius modi devoti in plebe falsis religiosis placent non multum, tamen illos, qui elegerunt eciam voluntarie casti et pauperes esse egentque a christianis elemosinis, ut plurimum contingit sanctis virginibus et viduis feminini generisa), tolerare possunt nequaquam, quinb) ipsos 10 verbis et factis persequanture), quia ipsos tales maxime sibi conputant in dispendium sui questus et iacturam, quemadmo- dum forte inest ibi aliquid illius d), quod ipsi opinantur. Propter quod inest quasi inevitabilee) in cordibus pauperum contra se invicem odium et displicencia1) ob id, quod eorum multitudo diminuit questum elemosine singulorum. Unde venit in pro- verbium in poeta: „Lis est de paupere regno.“ Et idcirco hic potest dici, quod sicutis) hominum de pari arte inter se solet esse invidencia et persecucio et precipue contra illos, qui magis sunt in illa famosi et maiorem accursum hominum ad 20 se et questus exh) sua sciencia consequuntur, in qua probantur ceteris pre[ejminere, ita per omnia [est] de hiis, quos hic sermo denotat, cogitandum, quos dyaboli avaricia captivavit neque facile possunt facere aliud, quamdiu spiritum Jhesu non conse- quuntur. Ex istis itaque conflatur tribulacio maxima contra sanctos dei in presenti periculosa et inapparens supra modum, quoniam isti religiosi falsi [operantur] ex una parte et ex alia parte carnales sacerdotes et utrique nimis multi et magni et in seculo reputati, quibus ita a communitate creditur, ut nul- 30 lum contrarium sit licitum affirmari. Et tamen [cum] ista valde persuasibiliter et colorate, ut sepe dictum est, sub zelo iusticie practicentur, puta mala, que dei electis inculcantur, non est du- bium, quod maior tribulacio iam nequeat cogitari. Habundancius tamen, ut dicere ceperam, per facciones fal- 35 sorum fratrum et efficacius contra sanctos dei conparantur, 5 15 25 a) feminini generis om. ed. b) quando A; possunt, quin ed. c) per- 1) displicenciam A. sequuntur ed. d) i ° A; illius ed. e) inevitabilis A. h) ad corr. ex A. g) sicut inter homines eiusdem artificii solet oc. ed.
396 Matthiae de Janoy Regulae, l. IIl, tr. 6, c. 84. maxime aput eos sancti viri et sancte virgines que- rerentur, non amore ipsorum sanctitatis, sed amore questus perinde in populis et iactancie ac honoris, ut scilicet ipsi soli sancti et devoti super terram et viri spirituales a christianis haberentur. Et quamvis omnes huius modi devoti in plebe falsis religiosis placent non multum, tamen illos, qui elegerunt eciam voluntarie casti et pauperes esse egentque a christianis elemosinis, ut plurimum contingit sanctis virginibus et viduis feminini generisa), tolerare possunt nequaquam, quinb) ipsos 10 verbis et factis persequanture), quia ipsos tales maxime sibi conputant in dispendium sui questus et iacturam, quemadmo- dum forte inest ibi aliquid illius d), quod ipsi opinantur. Propter quod inest quasi inevitabilee) in cordibus pauperum contra se invicem odium et displicencia1) ob id, quod eorum multitudo diminuit questum elemosine singulorum. Unde venit in pro- verbium in poeta: „Lis est de paupere regno.“ Et idcirco hic potest dici, quod sicutis) hominum de pari arte inter se solet esse invidencia et persecucio et precipue contra illos, qui magis sunt in illa famosi et maiorem accursum hominum ad 20 se et questus exh) sua sciencia consequuntur, in qua probantur ceteris pre[ejminere, ita per omnia [est] de hiis, quos hic sermo denotat, cogitandum, quos dyaboli avaricia captivavit neque facile possunt facere aliud, quamdiu spiritum Jhesu non conse- quuntur. Ex istis itaque conflatur tribulacio maxima contra sanctos dei in presenti periculosa et inapparens supra modum, quoniam isti religiosi falsi [operantur] ex una parte et ex alia parte carnales sacerdotes et utrique nimis multi et magni et in seculo reputati, quibus ita a communitate creditur, ut nul- 30 lum contrarium sit licitum affirmari. Et tamen [cum] ista valde persuasibiliter et colorate, ut sepe dictum est, sub zelo iusticie practicentur, puta mala, que dei electis inculcantur, non est du- bium, quod maior tribulacio iam nequeat cogitari. Habundancius tamen, ut dicere ceperam, per facciones fal- 35 sorum fratrum et efficacius contra sanctos dei conparantur, 5 15 25 a) feminini generis om. ed. b) quando A; possunt, quin ed. c) per- 1) displicenciam A. sequuntur ed. d) i ° A; illius ed. e) inevitabilis A. h) ad corr. ex A. g) sicut inter homines eiusdem artificii solet oc. ed.
Strana 397
Quod falsi religiosi magis nocent sanctis quam sacerdotes carnales. 397 quia ex causis superius deductisa) illi splendidius sciunt et ma- gis esuriunt carnes sanctorum manducare et sanguinem ipsorum expotareb), verbis detrahendo et factis persequendo iuxta scri- pturam 1): „Qui carnes conportant ad manducandum.“ Et alibi 2): „Quodsi invicem mordetis [et comedetis], videte, ne ab invicem consumamini.“ Nam et isti tales sunt per scripturam GOg et Magog determinati, gens innumerabilis super terram effusa, qui castra sanctorum circumdantes, eos affligent per tempora pro ipsis dispensata3). Quem namque sanctorum et fidelium predi- catorum primum ipsi non sunt persecuti, postquam invaluerunt 10 super terram? Quis zelator iusticie rigidus et fidelis, sive doctor fuerit, sive curatus, sive episcopus, quem isti armati omnibus copiis ad invadendum et armis ad expugnandum facile preva- lentes, non deiecissent et sua magna opera et magnam in com- munitate salutem non inpedivissent? Quoniam in veritate illud 15 de ipsis verum esse cernitur, quod est superius de Leviathan allegatum [f. 286b], qui factus est, ut neminem timeret 4). Ipsi etenim per quedam sua privilegia et exempciones ab obediencia suorum ordinariorum ad id manifeste devenerunt, ut neminem timeant solume) preter papam. Neque vero 20 papa, neque episcopus, neque plebanus aliquis omnino presumunt ipsis se obicere vel confidunt d) ipsos posse expugnare. Nam habent in subsidium non tantum suorum conplicume) multi- tudinem infinitam, sed reges et f) principes, comites6) et barones et burgenses cum plebeis in suum tutamen, et favorabilem per- 25 secucionem collegerunt per ipsorum aurea blandimenta et, que superius de meretrice inaurata et margaritis adornata sedente, id est quiescente super bestiam coccineam et septem capita at- que decem cornua habentem per longum sunt deducta 5), omnia illa, inquam, et singula primum et propriissime istis congruunt, 30 per quel) falsi religiosi sunt esse diffiniti, qui sanctos domini Jhesu pauperes et devotos ita potenter et audacter persecuntur. 5 a) deducti corr. deductis A. b) epotare ed. e) supplicum et conplicum ed. f) om. ed. A; per quae ed. c) om. ed. d) ras. A. 8) et c. ed. h) qui 35 1) Proverb. XXIII. 20 (qui carnes ad vescendum conferunt). 2) Galat. V. 15. 3) Cf. Apoc. XX. 7—8. 4) Cf. Job. XL. passim, v. supra c. 31. 5) vide supra c. 46.
Quod falsi religiosi magis nocent sanctis quam sacerdotes carnales. 397 quia ex causis superius deductisa) illi splendidius sciunt et ma- gis esuriunt carnes sanctorum manducare et sanguinem ipsorum expotareb), verbis detrahendo et factis persequendo iuxta scri- pturam 1): „Qui carnes conportant ad manducandum.“ Et alibi 2): „Quodsi invicem mordetis [et comedetis], videte, ne ab invicem consumamini.“ Nam et isti tales sunt per scripturam GOg et Magog determinati, gens innumerabilis super terram effusa, qui castra sanctorum circumdantes, eos affligent per tempora pro ipsis dispensata3). Quem namque sanctorum et fidelium predi- catorum primum ipsi non sunt persecuti, postquam invaluerunt 10 super terram? Quis zelator iusticie rigidus et fidelis, sive doctor fuerit, sive curatus, sive episcopus, quem isti armati omnibus copiis ad invadendum et armis ad expugnandum facile preva- lentes, non deiecissent et sua magna opera et magnam in com- munitate salutem non inpedivissent? Quoniam in veritate illud 15 de ipsis verum esse cernitur, quod est superius de Leviathan allegatum [f. 286b], qui factus est, ut neminem timeret 4). Ipsi etenim per quedam sua privilegia et exempciones ab obediencia suorum ordinariorum ad id manifeste devenerunt, ut neminem timeant solume) preter papam. Neque vero 20 papa, neque episcopus, neque plebanus aliquis omnino presumunt ipsis se obicere vel confidunt d) ipsos posse expugnare. Nam habent in subsidium non tantum suorum conplicume) multi- tudinem infinitam, sed reges et f) principes, comites6) et barones et burgenses cum plebeis in suum tutamen, et favorabilem per- 25 secucionem collegerunt per ipsorum aurea blandimenta et, que superius de meretrice inaurata et margaritis adornata sedente, id est quiescente super bestiam coccineam et septem capita at- que decem cornua habentem per longum sunt deducta 5), omnia illa, inquam, et singula primum et propriissime istis congruunt, 30 per quel) falsi religiosi sunt esse diffiniti, qui sanctos domini Jhesu pauperes et devotos ita potenter et audacter persecuntur. 5 a) deducti corr. deductis A. b) epotare ed. e) supplicum et conplicum ed. f) om. ed. A; per quae ed. c) om. ed. d) ras. A. 8) et c. ed. h) qui 35 1) Proverb. XXIII. 20 (qui carnes ad vescendum conferunt). 2) Galat. V. 15. 3) Cf. Apoc. XX. 7—8. 4) Cf. Job. XL. passim, v. supra c. 31. 5) vide supra c. 46.
Strana 398
398 Matthiae de Janov Regulae, l. III, tr. 6, c. 85. Capitulum octogesimum quintuma). �Quaestuum cumulatio a sacerdotibus et falsis religiosis et eorum terribilis damnatio. Protestatio auctoris/b). 10 20 25 30 [5] Quintum eciam istos supradictos valde proprie con- 5 cernit, scilicet, quod ipsic) ea, que sancti in celis acqu- sierunt suo sanguine, inillis isti habundantes, ebrie- tate et commessacione consumunt. Nam istis proprie sanctorum merita et suffragia veniunt ad questum, sicut potest deduci ex superius declaratis. Et sicut optimus artifex in sua arte expertus, sic isti sciunt in omnibus et ex omnibus questus suos cumulare et singula applicare ad lucrandum, et maximed) illa, que sunt sanctorum dei, ut est patres suos extollendo, altaria pro sanctis multiplicando, suffragia sanctorum aput se lucere diffamando, reliquias eorundem et magne virtutis 15 statuas celeberrime predicando et multa similia, que possunt conportare ipsis ad lucrum, exquisitee) populis ostentando. Sed omnia talia, ex quo non sunt, ut presupponitur, in spiritu Jhesu crucifixi, id est ex caritate, sed ad oculos et ad conplacenciam populorum et ad questus exercendos et aucupia de simplicibus animabus Jhesu, omnia, inquam, cedunt ad dampnacionem meretricis ebrie et acquisita lucra per talia sunt mercedes1) esse meretricis a prophetis indicata. Unde Michee I°1): „Omnia [idola] eius ponam in perdicionem, quia mercedibus meretricis congregata sunt et usque ad mercedem meretricis revertenturs).“ Est autem hic notandum, quia yppo- critis sacra scriptura et doctorum sanctorum monita sunt iam antiquata et nimis familiaria effecta et per consequens ipsis levia et nimis communia et talia, que nichil movent ipsorum animum ad se congnoscendum vel ad suam vitam emendandum. Et idcirco necessarie sunt pro correccione ipsorum que- dam nove eth) terribiliores increpaciones et alias in- audite. Et quemadmodum maxima iniquitate inundante ea, que 4) Nota totum A. a) Cap.m LXXXV A in m. duabus manibus. b) ita suppletum ab edi- d) maxima corr. maxime A. 35 tore ; om. A et ed. c) etiam add. ed. h) quedam nove et c) exquisita ed. 1) merces ed. g) post corr. A. om. ed. 1) Micheae I. 7.
398 Matthiae de Janov Regulae, l. III, tr. 6, c. 85. Capitulum octogesimum quintuma). �Quaestuum cumulatio a sacerdotibus et falsis religiosis et eorum terribilis damnatio. Protestatio auctoris/b). 10 20 25 30 [5] Quintum eciam istos supradictos valde proprie con- 5 cernit, scilicet, quod ipsic) ea, que sancti in celis acqu- sierunt suo sanguine, inillis isti habundantes, ebrie- tate et commessacione consumunt. Nam istis proprie sanctorum merita et suffragia veniunt ad questum, sicut potest deduci ex superius declaratis. Et sicut optimus artifex in sua arte expertus, sic isti sciunt in omnibus et ex omnibus questus suos cumulare et singula applicare ad lucrandum, et maximed) illa, que sunt sanctorum dei, ut est patres suos extollendo, altaria pro sanctis multiplicando, suffragia sanctorum aput se lucere diffamando, reliquias eorundem et magne virtutis 15 statuas celeberrime predicando et multa similia, que possunt conportare ipsis ad lucrum, exquisitee) populis ostentando. Sed omnia talia, ex quo non sunt, ut presupponitur, in spiritu Jhesu crucifixi, id est ex caritate, sed ad oculos et ad conplacenciam populorum et ad questus exercendos et aucupia de simplicibus animabus Jhesu, omnia, inquam, cedunt ad dampnacionem meretricis ebrie et acquisita lucra per talia sunt mercedes1) esse meretricis a prophetis indicata. Unde Michee I°1): „Omnia [idola] eius ponam in perdicionem, quia mercedibus meretricis congregata sunt et usque ad mercedem meretricis revertenturs).“ Est autem hic notandum, quia yppo- critis sacra scriptura et doctorum sanctorum monita sunt iam antiquata et nimis familiaria effecta et per consequens ipsis levia et nimis communia et talia, que nichil movent ipsorum animum ad se congnoscendum vel ad suam vitam emendandum. Et idcirco necessarie sunt pro correccione ipsorum que- dam nove eth) terribiliores increpaciones et alias in- audite. Et quemadmodum maxima iniquitate inundante ea, que 4) Nota totum A. a) Cap.m LXXXV A in m. duabus manibus. b) ita suppletum ab edi- d) maxima corr. maxime A. 35 tore ; om. A et ed. c) etiam add. ed. h) quedam nove et c) exquisita ed. 1) merces ed. g) post corr. A. om. ed. 1) Micheae I. 7.
Strana 399
Quintus modus inebriationis religiosorum. Protestatio auctoris. 399 erant pulcherrima ecclesie, sunt deturpata et, que optima, illa fermento malicie et nequicie 1) abhominacio effecta et quea) preciosissima sunt, per istum talem terribilem yppocritarum po- pulum vilia, levia, et ita diluvium iniquitatis habundavit, ut quasi supra omnes montes ad quinquaginta cubitos sint ipsius flumina mirabiliter nimis et facciose per operacionem demonio- rum elevata2), ut potest haberi ex predictis. Et idcirco, sicut mirabiles huius elaciones sunt maris, ita mirabilis est in altis- simis dominusb) Jhesus crucifixus 3). Quapropter ille, qui ista mala omnia et singula prescivit 10 et in libris fecit ea consignari, ut superius est deductum 4), ut per hoc ostenderet, quod nichil fitc) vel potest fieri ipso non volente vel non presciente et permittente, ille eciam idem novos modos obviandi illis maximisd) maliciis in sua ecclesia reservavit ete) novas scripturas atque novas 15 correpciones et, veluti sunt tonitrua, terribiles, et abscondit sub mirabilibus figuris1) ets) similiter terribilibus in thezauris sancte scripture requirendas et suo tempore necessario revelandas et in publicum producendas secundum mensuram, quam dirigit et temperat unicuique dominus piissimus noster, Jhesus crucifixus. 20 Non igitur quis indigne ferat 5) nec ea miretur omnia su- perius annotata, videlicet exacerbantes increpaciones sacerdotum vel falsorumb) religiosorum [f. 287a], quo- niam si videant fideliter et sine amaro livore invidie vel tu- more superbie mordicantis, eciam ea, que alias prodesse po- 25 tuerunt, si legantur, inquam, ista in eodem spiritu, in quo et ex quo sunt conscripta, tunci) manifeste apparebit illud, quod superius est expressum 6), puta quod ipsa verguntk) ad nul- lius destruccionem alterius, nisi viciorum atque con- futacionem istius mundi amicorum christianorum, 30 et maxime sacerdotum et religiosorum carnalium et inimicorum crucis domini nostri Jhesu Christi! a) et quaque A; et quae ed. b) post ras. A. c) sit ed. d) ma- xime D 1. e) ut ed. f) signis corr. figuris A. g) et seq. superflue in A. h) filiorum ed., sed false; falsorum recte A et D I. i) tum ed. k) vergant A, vergunt D I, vergent ed. 35 1) Cf. I. Cor. V. 8 (in fermento malitiae et nequitiae). 2) imago pro- venit de Geneseos narratione de diluvio (c. VI sq.); archae Noe latitudo erat 50 cubitorum (Genes. VI. 15). 3) Cf. Psalm. XCII. 4. 4) v. supra p. 329 et 332. 5) indigne ferre, cf. Marci X. 14. 6) v. supra p. 391. 40
Quintus modus inebriationis religiosorum. Protestatio auctoris. 399 erant pulcherrima ecclesie, sunt deturpata et, que optima, illa fermento malicie et nequicie 1) abhominacio effecta et quea) preciosissima sunt, per istum talem terribilem yppocritarum po- pulum vilia, levia, et ita diluvium iniquitatis habundavit, ut quasi supra omnes montes ad quinquaginta cubitos sint ipsius flumina mirabiliter nimis et facciose per operacionem demonio- rum elevata2), ut potest haberi ex predictis. Et idcirco, sicut mirabiles huius elaciones sunt maris, ita mirabilis est in altis- simis dominusb) Jhesus crucifixus 3). Quapropter ille, qui ista mala omnia et singula prescivit 10 et in libris fecit ea consignari, ut superius est deductum 4), ut per hoc ostenderet, quod nichil fitc) vel potest fieri ipso non volente vel non presciente et permittente, ille eciam idem novos modos obviandi illis maximisd) maliciis in sua ecclesia reservavit ete) novas scripturas atque novas 15 correpciones et, veluti sunt tonitrua, terribiles, et abscondit sub mirabilibus figuris1) ets) similiter terribilibus in thezauris sancte scripture requirendas et suo tempore necessario revelandas et in publicum producendas secundum mensuram, quam dirigit et temperat unicuique dominus piissimus noster, Jhesus crucifixus. 20 Non igitur quis indigne ferat 5) nec ea miretur omnia su- perius annotata, videlicet exacerbantes increpaciones sacerdotum vel falsorumb) religiosorum [f. 287a], quo- niam si videant fideliter et sine amaro livore invidie vel tu- more superbie mordicantis, eciam ea, que alias prodesse po- 25 tuerunt, si legantur, inquam, ista in eodem spiritu, in quo et ex quo sunt conscripta, tunci) manifeste apparebit illud, quod superius est expressum 6), puta quod ipsa verguntk) ad nul- lius destruccionem alterius, nisi viciorum atque con- futacionem istius mundi amicorum christianorum, 30 et maxime sacerdotum et religiosorum carnalium et inimicorum crucis domini nostri Jhesu Christi! a) et quaque A; et quae ed. b) post ras. A. c) sit ed. d) ma- xime D 1. e) ut ed. f) signis corr. figuris A. g) et seq. superflue in A. h) filiorum ed., sed false; falsorum recte A et D I. i) tum ed. k) vergant A, vergunt D I, vergent ed. 35 1) Cf. I. Cor. V. 8 (in fermento malitiae et nequitiae). 2) imago pro- venit de Geneseos narratione de diluvio (c. VI sq.); archae Noe latitudo erat 50 cubitorum (Genes. VI. 15). 3) Cf. Psalm. XCII. 4. 4) v. supra p. 329 et 332. 5) indigne ferre, cf. Marci X. 14. 6) v. supra p. 391. 40
Strana 400
400 Matthiae de Janov Regulae, 1. III, tr. 6, c. 85. 5 Ego enim confiteor hec omnia dictasse et conscripsissé coram domino Jhesu et in ipsius dileccione secundum iudicium meum, caritate ipsius me ipsum in id perurgente. Et protestor quod ista, que sunt hic posita et alia mea dicta et facta humi- liter subicio cum omni obediencia filiali sancte universali ec- clesiea), puta ecclesie Romane, et ipsius correccioni et emen- dacioni in omnibus et singulis per me dictis vel factis aut in posterum faciendis. a) ecclesie Romae D I; s. universali Ecclesiae tantum ed.
400 Matthiae de Janov Regulae, 1. III, tr. 6, c. 85. 5 Ego enim confiteor hec omnia dictasse et conscripsissé coram domino Jhesu et in ipsius dileccione secundum iudicium meum, caritate ipsius me ipsum in id perurgente. Et protestor quod ista, que sunt hic posita et alia mea dicta et facta humi- liter subicio cum omni obediencia filiali sancte universali ec- clesiea), puta ecclesie Romane, et ipsius correccioni et emen- dacioni in omnibus et singulis per me dictis vel factis aut in posterum faciendis. a) ecclesie Romae D I; s. universali Ecclesiae tantum ed.
Strana 401
Indices. A. Index syntheticus. (Desumptus ex contemporaneo codice capituli metropolitani Pragensis, sign. D 120, ubi in fol. 49a—73b continetur, hac inscriptione notatus: Sequitur Registrum super libro Magistri Mathie Parisiensis de abhominacionibus in ecclesia dei. Cf. praefationem). [f. 49a] Capitulum 1. Divisio et dissensio predicatorum est causa tocius mali 2. — Proprium Christi est colligere, Antichristi dispergere 3. — Pax mundi nocentissima 3. — Impossibile est habere pacem cum Christo et mundo 4. — Qui venit eadem via ut Christus, odit et destruit pacem mundi 5. — Quis venit in spiritu domini Jhesu? Qui destruit pacem mundi et conturbat mundanos et eorum prosperitatem 5. — Signa boni predicatoris: destruere pacem huius mundi et querere laudem et gloriam Jhesu Christi et virtutum 5. Capitulum 2. Predicator Antichristi non devenit ad predicta 6. — Omnes divites, ad djucti ad crucem, absorbentur et anichilantur 6. — Similiter omnes sapientes et amator[es] huius vite 6. — Amatores huius mundi omnia inveniunt contraria sibi in cruce Christi et ideo illam valde odiunt, quia nichil sui ibi inveniunt 7. — Omne, quod homo amat, debet hoc a se abicere et omne amarum suscipere 8. — Abhominacio est ea, que in Christo sunt et que in mundo, in se velle simul conbinare et conmiscere 8—9. Capitulum 3. Divisio predicatorum periculosissima est 10. — Qui scisma in populo faciunt, nimium sunt nocivi 10. — Nichil nocencius prelato tepido, qui non ira- scitur scismati, nichil abhominabilius, multo plus quam vomitus 10—11. — [f. 49b] C[h]ristus mittit gladium in terram, id est in terrenos, Anti- christus in celestes 11. — Conturbat malos bonus, conturbat devotos Antichristus 11. — Scisma fecit cohabitacio monachorum et aliorum sa- KYBAL: M. de Janov Regulae, IV. 26
Indices. A. Index syntheticus. (Desumptus ex contemporaneo codice capituli metropolitani Pragensis, sign. D 120, ubi in fol. 49a—73b continetur, hac inscriptione notatus: Sequitur Registrum super libro Magistri Mathie Parisiensis de abhominacionibus in ecclesia dei. Cf. praefationem). [f. 49a] Capitulum 1. Divisio et dissensio predicatorum est causa tocius mali 2. — Proprium Christi est colligere, Antichristi dispergere 3. — Pax mundi nocentissima 3. — Impossibile est habere pacem cum Christo et mundo 4. — Qui venit eadem via ut Christus, odit et destruit pacem mundi 5. — Quis venit in spiritu domini Jhesu? Qui destruit pacem mundi et conturbat mundanos et eorum prosperitatem 5. — Signa boni predicatoris: destruere pacem huius mundi et querere laudem et gloriam Jhesu Christi et virtutum 5. Capitulum 2. Predicator Antichristi non devenit ad predicta 6. — Omnes divites, ad djucti ad crucem, absorbentur et anichilantur 6. — Similiter omnes sapientes et amator[es] huius vite 6. — Amatores huius mundi omnia inveniunt contraria sibi in cruce Christi et ideo illam valde odiunt, quia nichil sui ibi inveniunt 7. — Omne, quod homo amat, debet hoc a se abicere et omne amarum suscipere 8. — Abhominacio est ea, que in Christo sunt et que in mundo, in se velle simul conbinare et conmiscere 8—9. Capitulum 3. Divisio predicatorum periculosissima est 10. — Qui scisma in populo faciunt, nimium sunt nocivi 10. — Nichil nocencius prelato tepido, qui non ira- scitur scismati, nichil abhominabilius, multo plus quam vomitus 10—11. — [f. 49b] C[h]ristus mittit gladium in terram, id est in terrenos, Anti- christus in celestes 11. — Conturbat malos bonus, conturbat devotos Antichristus 11. — Scisma fecit cohabitacio monachorum et aliorum sa- KYBAL: M. de Janov Regulae, IV. 26
Strana 402
402 A. Index syntheticus. cerdotum 12. — Quod religiosi falsi sunt causa controversiarum et scis- matum 13. — Quod multiplicacio religionum est causa scismatum 12. — In qua civitate vel opſplido vel villa sit aliqua religio, mox scisma inchoatur, primum inter sacerdotes predicantes, demum inter plebeios eius 13. — Quod crescentibus religionibus crescunt iniquitates et caritas refrigescit 13. Capitulum 4. De divisione plebanorum et monachorum per totum 14. — Papa est causa divisionis inter illos 16. — Religiosi ab episcopis sunt exempti, quoniam restringere eos non possunt 16—17. Capitulum 5. Quare sacerdotes dicuntur serpentes et genimina vipperarum 19. — Sacerdotes, qui deberent esse primi pro veritate, quales sunt 19. — Quibus armis impungnant veritatem dei et Christi (ut honores, divicie, gloria, etc. — in marg.) 20. — Sacerdotes sapienciam sanctorum, quam in libris ap- preciant, sibi applicatam per fideles valde odiunt exemplo canum 21. — Sacerdotes delicati sicut canes iacentes in preciosis, id est in omnibus, que divina sunt 21. — Mortuam sapienciam dudum in se honeste sepe- liunt et in libris 22. — Sacerdotes bestia maculata dormiens in preciosis et maculat omnia dei 22. — [f. 50a] In sacerdotibus delicatis dyabolus dormit delicate et honeste, et dum suscitatur, fremit in eisdem 22. — Qui tra- dunt divinam sapienciam in conculcacionem plebi[bujs 23. — Qualiter acceptant sapienciam et correccionem pravi sacerdotes 23. — Tepidi sa- cerdotes deberent precavere sicud Eli 23. — Sacerdotes qualiter odiunt conripientem 23. — Quos necesse est esse contrarios 23—24. Capitulum 6. Abhominacio terribilis splendere et habundare omnibus bonis et persequi Christum et eius simplices carissimos 24. — Abhominacio est amare et eligere, que Christus zelanter odit, in mundo divites et honores, et per- sequi, que zelanter amat, ut pauperes et abiectos 25. — Quis venit in nomine Christi et quis in nomine suo ad gradus (scilicet ille, qui querit, que sunt Jhesu Christi, et non, que sunt sua — add.) 26—27. Capitulum 7. Modus promovendi debitus, quod episcopi exquirant humiles, scrutentur ab sconditos, trahant fugientes 28. — Non deficiunt humiles et digni, sed deficiunt, qui vocent tales in exquirendo 28—29. — Qui spiritu domini Jhesu affluunt, promoveri „inter ligna" valde refugiunt 29. — Quam bo- num et consultum est electis modo abscondi et tacere 30. — Non de- ficiunt humiles in omni statu, sed exquisitores 30. — Causa, quare de- ficiunt exquisitores, est Antichristus multiplicatus 30. — Omnes, qui vene- rint in nomine suo, sunt Antichristi 30—31. — Non excusent per quam- cumque sanctitatem, quin sint Antichristi 31. Capitulum 8. Magister presens ob dicta talia non est condempnandus, et quare 32—33. — [f. 50b] Auditis istis festinandum est ad Christum ab Antichristo 34. —
402 A. Index syntheticus. cerdotum 12. — Quod religiosi falsi sunt causa controversiarum et scis- matum 13. — Quod multiplicacio religionum est causa scismatum 12. — In qua civitate vel opſplido vel villa sit aliqua religio, mox scisma inchoatur, primum inter sacerdotes predicantes, demum inter plebeios eius 13. — Quod crescentibus religionibus crescunt iniquitates et caritas refrigescit 13. Capitulum 4. De divisione plebanorum et monachorum per totum 14. — Papa est causa divisionis inter illos 16. — Religiosi ab episcopis sunt exempti, quoniam restringere eos non possunt 16—17. Capitulum 5. Quare sacerdotes dicuntur serpentes et genimina vipperarum 19. — Sacerdotes, qui deberent esse primi pro veritate, quales sunt 19. — Quibus armis impungnant veritatem dei et Christi (ut honores, divicie, gloria, etc. — in marg.) 20. — Sacerdotes sapienciam sanctorum, quam in libris ap- preciant, sibi applicatam per fideles valde odiunt exemplo canum 21. — Sacerdotes delicati sicut canes iacentes in preciosis, id est in omnibus, que divina sunt 21. — Mortuam sapienciam dudum in se honeste sepe- liunt et in libris 22. — Sacerdotes bestia maculata dormiens in preciosis et maculat omnia dei 22. — [f. 50a] In sacerdotibus delicatis dyabolus dormit delicate et honeste, et dum suscitatur, fremit in eisdem 22. — Qui tra- dunt divinam sapienciam in conculcacionem plebi[bujs 23. — Qualiter acceptant sapienciam et correccionem pravi sacerdotes 23. — Tepidi sa- cerdotes deberent precavere sicud Eli 23. — Sacerdotes qualiter odiunt conripientem 23. — Quos necesse est esse contrarios 23—24. Capitulum 6. Abhominacio terribilis splendere et habundare omnibus bonis et persequi Christum et eius simplices carissimos 24. — Abhominacio est amare et eligere, que Christus zelanter odit, in mundo divites et honores, et per- sequi, que zelanter amat, ut pauperes et abiectos 25. — Quis venit in nomine Christi et quis in nomine suo ad gradus (scilicet ille, qui querit, que sunt Jhesu Christi, et non, que sunt sua — add.) 26—27. Capitulum 7. Modus promovendi debitus, quod episcopi exquirant humiles, scrutentur ab sconditos, trahant fugientes 28. — Non deficiunt humiles et digni, sed deficiunt, qui vocent tales in exquirendo 28—29. — Qui spiritu domini Jhesu affluunt, promoveri „inter ligna" valde refugiunt 29. — Quam bo- num et consultum est electis modo abscondi et tacere 30. — Non de- ficiunt humiles in omni statu, sed exquisitores 30. — Causa, quare de- ficiunt exquisitores, est Antichristus multiplicatus 30. — Omnes, qui vene- rint in nomine suo, sunt Antichristi 30—31. — Non excusent per quam- cumque sanctitatem, quin sint Antichristi 31. Capitulum 8. Magister presens ob dicta talia non est condempnandus, et quare 32—33. — [f. 50b] Auditis istis festinandum est ad Christum ab Antichristo 34. —
Strana 403
A. Index syntheticus. 403 Serpentes discerpunt se corrigentes 35. — Si illos persecuntur, qui us- que ad mortem se opponunt, ut nos retrahant a damnacione, quo- modo aliter reducentur et salvabuntur 35. — Omnes comminaciones de Jerusalem modo inplete sunt in spiritu 35. — Iniquitas modo summum polum attigit 36. — Messis et excussio expectatur illius iniquitatis, sicut in Sodoma et Gomor[rja 36. — Quomodo spiritus Jhesu est potens 36. — Confessio peccatorum suorum 36. — Protestatur, quod omnia ista scribit ex spiritu domini Jhesu, missus ab eodem, et quod aliter nec scribere nec scivisset talia, nec potuisset 37. — Gracias agit, quod ei in omnibus adversa successerunt et quod a talibus sic est ereptus 37—38. Capitulum 9. Via Antichristi lata et resplendens, qua currunt ad promociones, via Christi nulla 38. — Via Christi in officia deficit 39. — De avaricia sacerdotum et pena eorum maiori quam furtum, qui tamen ob id honorantur 40. — Omnia occupavit Antichristus, ita quod Christus non habet, ubi caput reclinare 41. Capitulum 10. Sacerdotes pocius eligunt esse mercenarii in hoc mundo, quam in futuro 42. — Corporalia exercicia, mortua a spiritu Jhesu, preconisantes, et pre- cipue que sunt lucrosa et allicencia populum simplicem et que sunt ad oculos plebium 42. — [f. 51a] Sacerdotes, que sunt spiritualia et vera et vivifica et propria religionis christiane et viciniora saluti, non curant pre- conisare 43. — Excusacio vite ociose cleri recusantis laborare, dicen[tis]: „Si vellemus graviter laborare, tunc essemus rustici“, etc. 43. — Mirabile, quod dominus potest talem abhominacionem respicere pacienter, qui in operibus sacerdotalibus tantummodo optant questum 43—44. — Sathan suum Antichristum omnimode nititur facere similem Christo, in gloria et sublimitate, sed non in cruce et humilitate 44. — Antichristus induit omnem honorem et splendorem apostolorum et similitudinem Christi glorie, sed non veritatem et laborem et que sunt ignominile 44—45. — Antichristus conponit se luciformaliter, sicud Christus in Thabor, sed non sicut in cruce, quam sic erubescunt et horrescunt 45. Capitulum 11. Quod sacerdotes fornicantur in rebus variis [huius] modi, aut cum per ea querunt non Christo Jhesu, sed hominibus et [in cod.] suo libito con- placere, aut non caritate domini Jhesu et proximorum urgente, sed cu- piditate instigante 46. — Qualis alicuius ingressus, talis et progressus et egressus, scilicet qui venit a se et propter se, et progressus, ut que sua sunt, viriliter et gaudenter inquirant, donec veniat similis egressus 47.- Avari sacerdotes conparantur mulieri fornicarie, principaliter intendenti libidinem, et requirenti eam, non fidem, non prolem 47. — Os wlve meretricis cupiditas cleri insaciabilis 47. — Signum frondosum et sterile est doctor ypocrita vel phariseus comatus 48. — Omnibus placent ho- mines splendidi, Christo confutato 48. — Placet omnibus sequi alta et gloriosa mundi, humil[ljima proicere, aut ea simul consociare 48. — [f. 51b. 26*
A. Index syntheticus. 403 Serpentes discerpunt se corrigentes 35. — Si illos persecuntur, qui us- que ad mortem se opponunt, ut nos retrahant a damnacione, quo- modo aliter reducentur et salvabuntur 35. — Omnes comminaciones de Jerusalem modo inplete sunt in spiritu 35. — Iniquitas modo summum polum attigit 36. — Messis et excussio expectatur illius iniquitatis, sicut in Sodoma et Gomor[rja 36. — Quomodo spiritus Jhesu est potens 36. — Confessio peccatorum suorum 36. — Protestatur, quod omnia ista scribit ex spiritu domini Jhesu, missus ab eodem, et quod aliter nec scribere nec scivisset talia, nec potuisset 37. — Gracias agit, quod ei in omnibus adversa successerunt et quod a talibus sic est ereptus 37—38. Capitulum 9. Via Antichristi lata et resplendens, qua currunt ad promociones, via Christi nulla 38. — Via Christi in officia deficit 39. — De avaricia sacerdotum et pena eorum maiori quam furtum, qui tamen ob id honorantur 40. — Omnia occupavit Antichristus, ita quod Christus non habet, ubi caput reclinare 41. Capitulum 10. Sacerdotes pocius eligunt esse mercenarii in hoc mundo, quam in futuro 42. — Corporalia exercicia, mortua a spiritu Jhesu, preconisantes, et pre- cipue que sunt lucrosa et allicencia populum simplicem et que sunt ad oculos plebium 42. — [f. 51a] Sacerdotes, que sunt spiritualia et vera et vivifica et propria religionis christiane et viciniora saluti, non curant pre- conisare 43. — Excusacio vite ociose cleri recusantis laborare, dicen[tis]: „Si vellemus graviter laborare, tunc essemus rustici“, etc. 43. — Mirabile, quod dominus potest talem abhominacionem respicere pacienter, qui in operibus sacerdotalibus tantummodo optant questum 43—44. — Sathan suum Antichristum omnimode nititur facere similem Christo, in gloria et sublimitate, sed non in cruce et humilitate 44. — Antichristus induit omnem honorem et splendorem apostolorum et similitudinem Christi glorie, sed non veritatem et laborem et que sunt ignominile 44—45. — Antichristus conponit se luciformaliter, sicud Christus in Thabor, sed non sicut in cruce, quam sic erubescunt et horrescunt 45. Capitulum 11. Quod sacerdotes fornicantur in rebus variis [huius] modi, aut cum per ea querunt non Christo Jhesu, sed hominibus et [in cod.] suo libito con- placere, aut non caritate domini Jhesu et proximorum urgente, sed cu- piditate instigante 46. — Qualis alicuius ingressus, talis et progressus et egressus, scilicet qui venit a se et propter se, et progressus, ut que sua sunt, viriliter et gaudenter inquirant, donec veniat similis egressus 47.- Avari sacerdotes conparantur mulieri fornicarie, principaliter intendenti libidinem, et requirenti eam, non fidem, non prolem 47. — Os wlve meretricis cupiditas cleri insaciabilis 47. — Signum frondosum et sterile est doctor ypocrita vel phariseus comatus 48. — Omnibus placent ho- mines splendidi, Christo confutato 48. — Placet omnibus sequi alta et gloriosa mundi, humil[ljima proicere, aut ea simul consociare 48. — [f. 51b. 26*
Strana 404
404 A. Index syntheticus. Modus vivendi splendide est iam usitatus ubique in ecclesia, ideo non potest audire oppositum 49. — Non habentibus spiritum domini Jhesu omnia amabilia mundi facile cedunt in corruptelam, habentibus spiritum Jhesu quandoque cooperantur 49—50. Capitulum 12. De meretrice induta omni inpudicicia et omni spurticia fornicacionum fluente 51. — Abhominacio maxima, quia meretrix posuit se ad loca sanctorum altissima, discooperiens vas horrendum suarum fornicacionum 51. — Meretrices exprimunt wlvam suam, id est cupiditatem, in fronte et ydolo 52. — Omnia supradicta ista in spiritu inplenda sunt, non corporaliter 52. — Si meretrix et Antichristus corporaliter appareret, non esset ab- hominacio, sed malicia maxima et manifesta 52. — Et ideo in spiritu conponuntur occultissime et ornate omni specie sanctitatis 53. — Sathan sathellites suos in Christi servos transforma[vijt, ut honorentur et ut vicia virtutes putentur et Antichristus extollatur, Christus supprimatur 53—54. Capitulum 13. Nullum peccatum sic absorbet et in bestiam convertit, sicut fornicacio 54.— Nichil fedius meretricis corpore, et peccato fornicacionis nichil bestialius 54. — Comparat fornicacionem corporalem turpissime meretricis per omnia ad fornicacionem mistice meretricis 54—55. — Nichil abhominabilius in humanis carne meretricis, ita nichil abhominabilius in christianis cupi- ditate [cupido cod.] [f. 52a] in clericis vel sacerdotibus 55. — Ostendit, quomodo per corporalem turpissimam fornicacionem meretricis perveni- tur ad cognicionem spiritualis meretricis 55—56. — Meretrix membra genitalia, a natura pudenda et abscondita, publice exponit et omnibus patefacit 56—57. — Quid est abominacio desolacionis? Et dico, quod est tocius sciencie et racionis, tocius mundicie et honestatis, tocius bone vie et virtutis introduccio prepotens infirmata omnium oppositorum su- pradictis 58. Capitulum 14. Maxima abhominacio, cum primi et maximi ecclesie ista faciunt opera mere- tricis, inferendo ea in templum, qui debebant [ea] eicere 58—59.— Alienati sunt peccatores a vulva, id est per vulvam a Christo 60. — Cupiditas meretricea, sicud mare effundit se super universam ecclesiam, et mergeret totam, nisi dominus poneret terminum illi mari 60. — Puteus abissi est late appertus, et puteus meretricis, quod cum ea fornicare est honestas et decor 60—61. — Putant omnes, quod cum omni tali abhominacione optime deo serviatur; exemplum de dea Veneris, ubi meretricem pro dea statuerunt et coluerunt 61—62. Capitulum 15. Meretrix undique se exponens et fadjornans ad mechandum vulvam gestat in fronte sua 63. — Cupiditas in primitiva ecclesia fuit occisa in Anania et Saphira et sub terra sepulta et horrende punita 63. — Cupiditas chri stianorum vocatur ydolum zeli 63. — Sublimitas mundi et Antichristi
404 A. Index syntheticus. Modus vivendi splendide est iam usitatus ubique in ecclesia, ideo non potest audire oppositum 49. — Non habentibus spiritum domini Jhesu omnia amabilia mundi facile cedunt in corruptelam, habentibus spiritum Jhesu quandoque cooperantur 49—50. Capitulum 12. De meretrice induta omni inpudicicia et omni spurticia fornicacionum fluente 51. — Abhominacio maxima, quia meretrix posuit se ad loca sanctorum altissima, discooperiens vas horrendum suarum fornicacionum 51. — Meretrices exprimunt wlvam suam, id est cupiditatem, in fronte et ydolo 52. — Omnia supradicta ista in spiritu inplenda sunt, non corporaliter 52. — Si meretrix et Antichristus corporaliter appareret, non esset ab- hominacio, sed malicia maxima et manifesta 52. — Et ideo in spiritu conponuntur occultissime et ornate omni specie sanctitatis 53. — Sathan sathellites suos in Christi servos transforma[vijt, ut honorentur et ut vicia virtutes putentur et Antichristus extollatur, Christus supprimatur 53—54. Capitulum 13. Nullum peccatum sic absorbet et in bestiam convertit, sicut fornicacio 54.— Nichil fedius meretricis corpore, et peccato fornicacionis nichil bestialius 54. — Comparat fornicacionem corporalem turpissime meretricis per omnia ad fornicacionem mistice meretricis 54—55. — Nichil abhominabilius in humanis carne meretricis, ita nichil abhominabilius in christianis cupi- ditate [cupido cod.] [f. 52a] in clericis vel sacerdotibus 55. — Ostendit, quomodo per corporalem turpissimam fornicacionem meretricis perveni- tur ad cognicionem spiritualis meretricis 55—56. — Meretrix membra genitalia, a natura pudenda et abscondita, publice exponit et omnibus patefacit 56—57. — Quid est abominacio desolacionis? Et dico, quod est tocius sciencie et racionis, tocius mundicie et honestatis, tocius bone vie et virtutis introduccio prepotens infirmata omnium oppositorum su- pradictis 58. Capitulum 14. Maxima abhominacio, cum primi et maximi ecclesie ista faciunt opera mere- tricis, inferendo ea in templum, qui debebant [ea] eicere 58—59.— Alienati sunt peccatores a vulva, id est per vulvam a Christo 60. — Cupiditas meretricea, sicud mare effundit se super universam ecclesiam, et mergeret totam, nisi dominus poneret terminum illi mari 60. — Puteus abissi est late appertus, et puteus meretricis, quod cum ea fornicare est honestas et decor 60—61. — Putant omnes, quod cum omni tali abhominacione optime deo serviatur; exemplum de dea Veneris, ubi meretricem pro dea statuerunt et coluerunt 61—62. Capitulum 15. Meretrix undique se exponens et fadjornans ad mechandum vulvam gestat in fronte sua 63. — Cupiditas in primitiva ecclesia fuit occisa in Anania et Saphira et sub terra sepulta et horrende punita 63. — Cupiditas chri stianorum vocatur ydolum zeli 63. — Sublimitas mundi et Antichristi
Strana 405
A. Index syntheticus. 405 dissimulat sublimitatem Christi, quando sacerdotes et alii christiani sacri- ficant diis excelsorum et regine celi, id est mundane prosperitati, et mulieres, id est ecclesie non sine viris, id est prelatis hoc faciunt 65. [f. 52b] Capitulum 16. Quomodo mulier sponsa Christi defraudat eum in semine et prole, offerens se aliis libidinibus et wlvam cupiditatis questibus 67. — Quam preciosa est anima hominis et preciosior mundo 67—68. — Animam mundo pre- ciosiorem ut funestam meretricem prostituimus et omnibus fornicacioni- bus occurrentibus exponimus et polfljuimus 68—69. — Valde vere et pro- prie concupiscencia anime seu desiderium dicitur wlva anime, iuxta illud: Concupiscencia, cum conceperit, parit peccatum 69. — Que si inclinatur ad bona, nubit cum ea Christus, si ad mala, dyabolus 69. — Qui invenit sibi vitam, quam sibi fecit, deum, pro alia non rogat 69. — Wlva anime, id est concupiscencia, deberet semper iungi Christo et hiis, que Christi sunt, omnibus 69. — Quomodo wlva anime fit puteus fornicacionum 69.— Quam abhominabilis et magna meretrix fit anima, si convertitur ad illa, que sunt huius mundi, et conplacenciam sui 70. — Quomodo tota multi- tudo populi christiani prostituta est per demonia suscipiens ab eis in wlvam concupiscencie omnia mundi et carnis oblectamenta et viciorum semina 69—70. Capitulum 17. Meretrix ignominiam virilium colit pro deo 71. — Qui sunt viri meretricis et quare dicuntur viri eius 71—72. — Meretrix diligit virum principaliter propter genitalia et propter membra virilia; sic [etiam] amor meretricius ob temporalia et munda[na] 72. — Quid diligit meretrix principaliter et mechus, quia membra genitalia, sed opposite viri et pudici coniuges se diligunt 72. — Conformiter subditi clerici et christiani diligunt superi [f. 53a] ores suos et diliguntur ab eis amore meretricio, sicut meretrix mechum etc. 72. — Clericuli ut meretrices colunt et venerantur potentes et divites et ornant se coram illis et omni honestate conponunt, ut eos sibi alliciant, magis eos, qui sunt longarum carnium 73. — Sacerdotes obediunt su- perioribus non propter Christum, sed quia sperant ab ipsis beneficia et divicias et honores 74. — Clerici et christiani huiusmodi sacrificant sei- psos potentibus et subiciunt se, ut meretrices mechis, mistice forni- cantes 74. — Duo pedes mulieris meretricis et fornicarie, scilicet amor et timor, qui portant illam ad omnem fornicacionem, quos dividit omni transeunti 74 75. — Potentes mundi sunt magnarum carnium, quibus se subiciunt sacerdotes et clerici propter beneficia assequenda, ut meretrix mecho 75. — Pedes meretricis inconstantes, nec ad Christum, nec ad mundum fluctuantes 75—76. Capitulum 18. Quid est Priapum pro deo eligere et collere et sibi in mente statuere 76. — Omnes magis eligunt et condelectantur et assurgunt divitibus et poten- tibus quam humilibus et abiectis, et sic colunt Priapos 76. — Macha, id est sapiencia mundi fecit in luco simulacrum Priapi, et ipsa est princeps
A. Index syntheticus. 405 dissimulat sublimitatem Christi, quando sacerdotes et alii christiani sacri- ficant diis excelsorum et regine celi, id est mundane prosperitati, et mulieres, id est ecclesie non sine viris, id est prelatis hoc faciunt 65. [f. 52b] Capitulum 16. Quomodo mulier sponsa Christi defraudat eum in semine et prole, offerens se aliis libidinibus et wlvam cupiditatis questibus 67. — Quam preciosa est anima hominis et preciosior mundo 67—68. — Animam mundo pre- ciosiorem ut funestam meretricem prostituimus et omnibus fornicacioni- bus occurrentibus exponimus et polfljuimus 68—69. — Valde vere et pro- prie concupiscencia anime seu desiderium dicitur wlva anime, iuxta illud: Concupiscencia, cum conceperit, parit peccatum 69. — Que si inclinatur ad bona, nubit cum ea Christus, si ad mala, dyabolus 69. — Qui invenit sibi vitam, quam sibi fecit, deum, pro alia non rogat 69. — Wlva anime, id est concupiscencia, deberet semper iungi Christo et hiis, que Christi sunt, omnibus 69. — Quomodo wlva anime fit puteus fornicacionum 69.— Quam abhominabilis et magna meretrix fit anima, si convertitur ad illa, que sunt huius mundi, et conplacenciam sui 70. — Quomodo tota multi- tudo populi christiani prostituta est per demonia suscipiens ab eis in wlvam concupiscencie omnia mundi et carnis oblectamenta et viciorum semina 69—70. Capitulum 17. Meretrix ignominiam virilium colit pro deo 71. — Qui sunt viri meretricis et quare dicuntur viri eius 71—72. — Meretrix diligit virum principaliter propter genitalia et propter membra virilia; sic [etiam] amor meretricius ob temporalia et munda[na] 72. — Quid diligit meretrix principaliter et mechus, quia membra genitalia, sed opposite viri et pudici coniuges se diligunt 72. — Conformiter subditi clerici et christiani diligunt superi [f. 53a] ores suos et diliguntur ab eis amore meretricio, sicut meretrix mechum etc. 72. — Clericuli ut meretrices colunt et venerantur potentes et divites et ornant se coram illis et omni honestate conponunt, ut eos sibi alliciant, magis eos, qui sunt longarum carnium 73. — Sacerdotes obediunt su- perioribus non propter Christum, sed quia sperant ab ipsis beneficia et divicias et honores 74. — Clerici et christiani huiusmodi sacrificant sei- psos potentibus et subiciunt se, ut meretrices mechis, mistice forni- cantes 74. — Duo pedes mulieris meretricis et fornicarie, scilicet amor et timor, qui portant illam ad omnem fornicacionem, quos dividit omni transeunti 74 75. — Potentes mundi sunt magnarum carnium, quibus se subiciunt sacerdotes et clerici propter beneficia assequenda, ut meretrix mecho 75. — Pedes meretricis inconstantes, nec ad Christum, nec ad mundum fluctuantes 75—76. Capitulum 18. Quid est Priapum pro deo eligere et collere et sibi in mente statuere 76. — Omnes magis eligunt et condelectantur et assurgunt divitibus et poten- tibus quam humilibus et abiectis, et sic colunt Priapos 76. — Macha, id est sapiencia mundi fecit in luco simulacrum Priapi, et ipsa est princeps
Strana 406
406 A. Index syntheticus. in cultu eius 77. — Sapiencia dei et sapiencia hominum in quibus et quot repugnant 77—78. — Quid est lucus omnium ydolorum, quia den- sitas adinvencionum 78. Capitulum 19. Mandata eorum magis autentica quam ewangelium, quia facilius execuntur, quam [mandata] Christi 79—80. — [f. 53b] Plus cavemus peccare coram dominis quam Christo 80. — Quod homines habent se ad magnates suos per omnia multo honestius, affeccius, humilius, attencius et obediencius, placencius et paracius, quam ad Christum crucifixum 80. — Plus erubesci- mus coram dominis pro verecundia quam coram Christo, cui in hoc nimiam iniuriam et [in]gratitudinem exhibemus 80. — Cicius punitur offendens dominum et blasphemans quam Christum crucifixum 80. — Gracius locuntur in conventu de dominis divitibus huius mundi et diu- cius quam de Christo, quoniam statim contorquemus facies nostras 80. — Quomodo in presencia dominorum libidinose adulamur et blandimur, dicentes: „Beatissime“, „Serenissime“ 81. — Diligencius et affeccius lo- quimur et cum maiori timore et cautela cum potentibus quam cum Christo, cum oramus 81. — Coram magnatibus mundi huius exhibemus nos prudentes, doctos, facetos, facundos, honestos, eloquentes, devotos, ut exinde eis magis conplaceamus et propter nostram promocionem, ita dulciter dona ipsis nostra offerimus, quemadmodum mulier fornicaria coram sua concubina 81. Capitulum 20. Enigma Ezechielis de aquilla grandi magnarum alarum 83. — Subditi, quo- modo debeantur se habere principaliter ad Christum in suis superioribus, quia secundum institucionem et preceptum scripture, quemadmodum fecerunt christiani primi 84. — Subditi per suos prepositos principaliter querunt, que sua sunt, non Christum per illos, et e contra 84. Cabitulum 21. Sacerdotes tam minores quam maiores, minores accipientes dignitates et maiores dantes, qui sunt [f 54a] amatores huius vite pleni cupiditate et avaricia, et isti utrique sunt designati per atrium, ut ait Ezechiel 86. — Atrium foris templum datum genti ad conculcacionem, ydolum zeli in ipso introitu est cupiditas cleri in fronte 86. — Yppocrite faciunt ab- hominacionem pessimam ex apposicione rerum summe inimicarum et se deturpancium 87. — Paries est consuetudo antiquata, qufija contractando legem dei sine spiritu Jhesu habent eam contemptui 87. — Enigma quid est: Vidi unum foramen in pariete? 87—88. — Paries iste obnubilat pec- catores et excusat miro modo subditos per superiores, simplices per doc- tores 88. — Subditi cum superioribus sunt funiculus triplex et squame Vehemot et umbre se protegentes 89. — Quid est „linire parietem lufo absque paleis"? Et est, quod sacerdotes excusabant mores et consue- tudines populi per infirmitatem carnis, vel luto, id est sub humanis suasionibus, et faciebant absque paleis 90. — Quid est palea et quam utilis est? Palea est asperitas discipline Jhesu Christi et rigor iudicio-
406 A. Index syntheticus. in cultu eius 77. — Sapiencia dei et sapiencia hominum in quibus et quot repugnant 77—78. — Quid est lucus omnium ydolorum, quia den- sitas adinvencionum 78. Capitulum 19. Mandata eorum magis autentica quam ewangelium, quia facilius execuntur, quam [mandata] Christi 79—80. — [f. 53b] Plus cavemus peccare coram dominis quam Christo 80. — Quod homines habent se ad magnates suos per omnia multo honestius, affeccius, humilius, attencius et obediencius, placencius et paracius, quam ad Christum crucifixum 80. — Plus erubesci- mus coram dominis pro verecundia quam coram Christo, cui in hoc nimiam iniuriam et [in]gratitudinem exhibemus 80. — Cicius punitur offendens dominum et blasphemans quam Christum crucifixum 80. — Gracius locuntur in conventu de dominis divitibus huius mundi et diu- cius quam de Christo, quoniam statim contorquemus facies nostras 80. — Quomodo in presencia dominorum libidinose adulamur et blandimur, dicentes: „Beatissime“, „Serenissime“ 81. — Diligencius et affeccius lo- quimur et cum maiori timore et cautela cum potentibus quam cum Christo, cum oramus 81. — Coram magnatibus mundi huius exhibemus nos prudentes, doctos, facetos, facundos, honestos, eloquentes, devotos, ut exinde eis magis conplaceamus et propter nostram promocionem, ita dulciter dona ipsis nostra offerimus, quemadmodum mulier fornicaria coram sua concubina 81. Capitulum 20. Enigma Ezechielis de aquilla grandi magnarum alarum 83. — Subditi, quo- modo debeantur se habere principaliter ad Christum in suis superioribus, quia secundum institucionem et preceptum scripture, quemadmodum fecerunt christiani primi 84. — Subditi per suos prepositos principaliter querunt, que sua sunt, non Christum per illos, et e contra 84. Cabitulum 21. Sacerdotes tam minores quam maiores, minores accipientes dignitates et maiores dantes, qui sunt [f 54a] amatores huius vite pleni cupiditate et avaricia, et isti utrique sunt designati per atrium, ut ait Ezechiel 86. — Atrium foris templum datum genti ad conculcacionem, ydolum zeli in ipso introitu est cupiditas cleri in fronte 86. — Yppocrite faciunt ab- hominacionem pessimam ex apposicione rerum summe inimicarum et se deturpancium 87. — Paries est consuetudo antiquata, qufija contractando legem dei sine spiritu Jhesu habent eam contemptui 87. — Enigma quid est: Vidi unum foramen in pariete? 87—88. — Paries iste obnubilat pec- catores et excusat miro modo subditos per superiores, simplices per doc- tores 88. — Subditi cum superioribus sunt funiculus triplex et squame Vehemot et umbre se protegentes 89. — Quid est „linire parietem lufo absque paleis"? Et est, quod sacerdotes excusabant mores et consue- tudines populi per infirmitatem carnis, vel luto, id est sub humanis suasionibus, et faciebant absque paleis 90. — Quid est palea et quam utilis est? Palea est asperitas discipline Jhesu Christi et rigor iudicio-
Strana 407
A. Index syntheticus. 407 rum divinorum 90. — [Sicut] palea maxime necessaria iumentis, ita disci- plina hominibus et maxime pueris 90. Capitulum 22. Qui promittunt multas iustificaciones falsas populo et promissiones peccatori- bus, in quibus amici huius vite requiescunt, ut sunt promissio indulgen- ciarum, similiter promissio multarum reliquiarum, aut promissio communi- tatis fraternitatum singularum, et hoc propter questum 91—92. — Cupidi proveniunt ad gravissima peccata, sicut Sodomite in suo genere 92. — Sim- plices decepti credunt, quod per talia salvabuntfur], [f. 54b] et sic negli- gunt vere penitere 93. — Sacerdotes petitores et questores inpudicissimi petitis litteris quibusdam superioribus suis currunt undique ad emun- gendum pecunias a simplicibus, multa peccatoribus rudibus promittentes, illis tantum, qui pecunias eis dant, ita ut manifeste exigunt pro abso- lucionibus et aliis huiusmodi 94. — Monachi falsitatis extructores edi- ficiorum et petitores mendacissimi, qui per auctoritatem episcopalem et per oraciones et mirabiliter et subtilissime excogitata et avariciam fun- dant magna templa magnorum sumptuum, ut haberent multam materiam simplices adeundi, dicentes, qui eis contribuerit munifice, esset particeps fraternitatis 94. Capitulum 23. Quid est fodere parietem? 96. — Quid est divisio spiritus et anime? 96. — Magister presens quomodo habuit se obnubilatus pariete et quomodo detectus, et quomodo fuit proiectus in adversitatem magne et late in- famie et contemptus 96—97. — De igne mirabili et corporaliter sensibili et novo et dulcissimo, qui solet electis dari, precipue tribulatis et de peccatis dolentibus 97. — Qualiter succenditur? Nam quanto magis elevatur quis in oracione, tanto magis succenditur et ardet. Perditur ignis iste, quando obliviscitur quis Christi Jhesu, vel quando occu- patur in verbis vanis, vel quando relaxo (sic) disciplinam in comedendo et bibendo 97. — Sine igne isto homo efficitur inutilis ad omne opus bonum 98. — Iste ignis docet secretissima et facit hominem paratum ad omne opus 98. [f. 55a] Capitulum 24. Mirabilis est efficacia spiritus domini Jhesu: Ubicumque foderit parietem ab- scondite scripture cum previa oracione, totum intellexit et quasi per ostium apertum distincte vidit, et tunc non habuit requiem spiritui meo (sic) in scribendo, predicando, etc. 99—100. — Summa habundancia iniquitatis et populus pessimus, post quem non erit peior, de quo omnes prophecie adimplentur 101. — Per gestos indevotos agnoscuntur et co- natus yppocrite 101. — Solus exutus a vanitate poterit abhominaciones penetrare et agnoscere, adequando presencia ad vitam Christi et doc- trinam 101. — Pessima et maxima abhominacio, quando divina precio- sissima vilissimis spurciciis admiscentur in eadem consciencia: probat exemplis, ut patet de stercore 102. — Pessima abhominacio manducare corpus Christi crebro et ipsum in cor malum, sicud in cloacam, proicere
A. Index syntheticus. 407 rum divinorum 90. — [Sicut] palea maxime necessaria iumentis, ita disci- plina hominibus et maxime pueris 90. Capitulum 22. Qui promittunt multas iustificaciones falsas populo et promissiones peccatori- bus, in quibus amici huius vite requiescunt, ut sunt promissio indulgen- ciarum, similiter promissio multarum reliquiarum, aut promissio communi- tatis fraternitatum singularum, et hoc propter questum 91—92. — Cupidi proveniunt ad gravissima peccata, sicut Sodomite in suo genere 92. — Sim- plices decepti credunt, quod per talia salvabuntfur], [f. 54b] et sic negli- gunt vere penitere 93. — Sacerdotes petitores et questores inpudicissimi petitis litteris quibusdam superioribus suis currunt undique ad emun- gendum pecunias a simplicibus, multa peccatoribus rudibus promittentes, illis tantum, qui pecunias eis dant, ita ut manifeste exigunt pro abso- lucionibus et aliis huiusmodi 94. — Monachi falsitatis extructores edi- ficiorum et petitores mendacissimi, qui per auctoritatem episcopalem et per oraciones et mirabiliter et subtilissime excogitata et avariciam fun- dant magna templa magnorum sumptuum, ut haberent multam materiam simplices adeundi, dicentes, qui eis contribuerit munifice, esset particeps fraternitatis 94. Capitulum 23. Quid est fodere parietem? 96. — Quid est divisio spiritus et anime? 96. — Magister presens quomodo habuit se obnubilatus pariete et quomodo detectus, et quomodo fuit proiectus in adversitatem magne et late in- famie et contemptus 96—97. — De igne mirabili et corporaliter sensibili et novo et dulcissimo, qui solet electis dari, precipue tribulatis et de peccatis dolentibus 97. — Qualiter succenditur? Nam quanto magis elevatur quis in oracione, tanto magis succenditur et ardet. Perditur ignis iste, quando obliviscitur quis Christi Jhesu, vel quando occu- patur in verbis vanis, vel quando relaxo (sic) disciplinam in comedendo et bibendo 97. — Sine igne isto homo efficitur inutilis ad omne opus bonum 98. — Iste ignis docet secretissima et facit hominem paratum ad omne opus 98. [f. 55a] Capitulum 24. Mirabilis est efficacia spiritus domini Jhesu: Ubicumque foderit parietem ab- scondite scripture cum previa oracione, totum intellexit et quasi per ostium apertum distincte vidit, et tunc non habuit requiem spiritui meo (sic) in scribendo, predicando, etc. 99—100. — Summa habundancia iniquitatis et populus pessimus, post quem non erit peior, de quo omnes prophecie adimplentur 101. — Per gestos indevotos agnoscuntur et co- natus yppocrite 101. — Solus exutus a vanitate poterit abhominaciones penetrare et agnoscere, adequando presencia ad vitam Christi et doc- trinam 101. — Pessima et maxima abhominacio, quando divina precio- sissima vilissimis spurciciis admiscentur in eadem consciencia: probat exemplis, ut patet de stercore 102. — Pessima abhominacio manducare corpus Christi crebro et ipsum in cor malum, sicud in cloacam, proicere
Strana 408
408 A. Index syntheticus. et cum vita reproba coniungere 103. — Maior est abhominacio corpus Christi indigne accipere quam corpus Christi in sterquilinium deicere, vel stercus in calicem proicere 103. — Maior abhominacio fit omni die Christo quam unquam a Judeis et paganis, et talium quam maxima est dampnacio 103. — Sacerdotes tradunt Christum ad crucifigendum gen- tilibus, id est gentiliter viventibus et illis, qui [sunt] amantes vitam huius mundi; et [isti] iudicium terribile non effugient 104. Capitulum 25. Quid est ingredi hostium scripture et videre 104. — In optimo populo chri- stiano omnia ydola venenatorum et reptilium et bestiarum intus, non extra depicta 105. — [f. 55b] Populus christianus debet esse ultime perfeccionis, sanctitatis et dignitatis, repletus spiritu sancto: et in tali populo omnis ab- hominacio veneni furiarum et reptilium 105—106. — Varietas ydolorum reptilium et bestialium significat multitudinem viciorum, in anima cuius- cunque depictorum, monstruosam nimis 106. — Populus christianus pro- pter yppocrisim et crudelitatem [et] rapacitatem pardo similis 106. — Propter passiones reptilium vel bestiarum dicuntur esse homines tales, scilicet serpentes vel bestie vel alia animalia 107. — Quicquid forcius movet hominem et allicit ad cogitandum se vel habendum se quam Jhesus crucifixus, est ydolum in mente 107—108. — Dominus wlt totum habere hominem vel nichil, quia non potest habere communionem cum Antichristo 108. — Fallacia diaboli opposite agit: si non totum [habere potest], est contentus de eo, quod potest [obtinere] 108. Capitulum 26. Dyabolus dum partem habet, totum hominem dimittit liberum et quietum, ut diucius posset ibi quiescere 109. — Decipiens in radice et facto ab- hominabili Jhesu Christo donat sibi quietem multam a tempta[cionijbus, ita quod ipsum cessat temptare; sed ipsum domino Jhesu servicio di- mittit ad cantandum, orandum, missandum 109. — Mala, que nolumus et expugnamus, deus valde graviter tollerat in nobis, sed voluntariam maliciam nullomodo. Dominus non wit habere in homine partem, sed to- tum, aut omnino nichil 109. — Inde veritas dicit: „Diliges dominum deum tuum ex toto corde“ 109. — [f. 56a] Inpossibilia conbinamus volendo vivere huic mundo et Christo, spiritui carnis et spiritui Christi, nostre voluntati et divine, sequi cupiditatem et habere dei caritatem, esse Christi et habere amiciciam amatorum huius vite, diligere Christum et ullas res huius mundi 110. — Putamus et sattagimus summe contraria posse con- binare, quod facere vel habere simul omnino est inpossibile 110. — In- scrûtabilis conposicio Sathane oc[c]ulta, contecta, ornata omni honestate exteriori- et sanctitate et sapiencia et retinencia figurarum domus dei. Intus mortua, deserta abhominacio 111, require plura circa tractatum. Capitulum 27. Jeconias, id est summus sacerdos, et viri seniores versi stant primi ante ydola et sacrificant eis pessima sacrificia 113. — Summus sacerdos stat in medio omnis malicie, sicud Saphon originans et sustinens eam, quam
408 A. Index syntheticus. et cum vita reproba coniungere 103. — Maior est abhominacio corpus Christi indigne accipere quam corpus Christi in sterquilinium deicere, vel stercus in calicem proicere 103. — Maior abhominacio fit omni die Christo quam unquam a Judeis et paganis, et talium quam maxima est dampnacio 103. — Sacerdotes tradunt Christum ad crucifigendum gen- tilibus, id est gentiliter viventibus et illis, qui [sunt] amantes vitam huius mundi; et [isti] iudicium terribile non effugient 104. Capitulum 25. Quid est ingredi hostium scripture et videre 104. — In optimo populo chri- stiano omnia ydola venenatorum et reptilium et bestiarum intus, non extra depicta 105. — [f. 55b] Populus christianus debet esse ultime perfeccionis, sanctitatis et dignitatis, repletus spiritu sancto: et in tali populo omnis ab- hominacio veneni furiarum et reptilium 105—106. — Varietas ydolorum reptilium et bestialium significat multitudinem viciorum, in anima cuius- cunque depictorum, monstruosam nimis 106. — Populus christianus pro- pter yppocrisim et crudelitatem [et] rapacitatem pardo similis 106. — Propter passiones reptilium vel bestiarum dicuntur esse homines tales, scilicet serpentes vel bestie vel alia animalia 107. — Quicquid forcius movet hominem et allicit ad cogitandum se vel habendum se quam Jhesus crucifixus, est ydolum in mente 107—108. — Dominus wlt totum habere hominem vel nichil, quia non potest habere communionem cum Antichristo 108. — Fallacia diaboli opposite agit: si non totum [habere potest], est contentus de eo, quod potest [obtinere] 108. Capitulum 26. Dyabolus dum partem habet, totum hominem dimittit liberum et quietum, ut diucius posset ibi quiescere 109. — Decipiens in radice et facto ab- hominabili Jhesu Christo donat sibi quietem multam a tempta[cionijbus, ita quod ipsum cessat temptare; sed ipsum domino Jhesu servicio di- mittit ad cantandum, orandum, missandum 109. — Mala, que nolumus et expugnamus, deus valde graviter tollerat in nobis, sed voluntariam maliciam nullomodo. Dominus non wit habere in homine partem, sed to- tum, aut omnino nichil 109. — Inde veritas dicit: „Diliges dominum deum tuum ex toto corde“ 109. — [f. 56a] Inpossibilia conbinamus volendo vivere huic mundo et Christo, spiritui carnis et spiritui Christi, nostre voluntati et divine, sequi cupiditatem et habere dei caritatem, esse Christi et habere amiciciam amatorum huius vite, diligere Christum et ullas res huius mundi 110. — Putamus et sattagimus summe contraria posse con- binare, quod facere vel habere simul omnino est inpossibile 110. — In- scrûtabilis conposicio Sathane oc[c]ulta, contecta, ornata omni honestate exteriori- et sanctitate et sapiencia et retinencia figurarum domus dei. Intus mortua, deserta abhominacio 111, require plura circa tractatum. Capitulum 27. Jeconias, id est summus sacerdos, et viri seniores versi stant primi ante ydola et sacrificant eis pessima sacrificia 113. — Summus sacerdos stat in medio omnis malicie, sicud Saphon originans et sustinens eam, quam
Strana 409
A. Index syntheticus. 409 primus destruere debuit 114. — Prelati non sibi, sed eciam aliis mali, putant deum preterire mala eorum, sed ipsi non curant, quod est yp- pocrisis 114. — Irritat impius deum, dicens: „Non considerat“ 114. — Legere tremenda iudicia nimis est usitatum et commune 115. — Pro- prium est yppocritis non appreciare mala maxima, sed levia putare, et sic de deo existimant sicud et de se, quod ea non ponderet 115. — Pec- catoribus videtur deus quasi dormire vel inpotens esse 115. [f. 56b] Capitulum 28. Seniores ecclesie causa et mater omnium picturarum et abhominacionum terre 116. — Abhominacio et dampnacio subiectorum est ut septem, sed seniorum est ut septuaginta propter magnitudinem persone et circumstan- ciarum vehementer ag[glravans peccatum 117. — Qui propior est Christo et amicus, plus peccat, ut Judas quam Pharisei, et Pharisei plus quam Pilatus 117. — Maximum peccatum vulgi christiani, qui Christum cruci- figunt, existentes amatores huius vite 117—118. — Maius peccatum populi christiani quam Pilati, qui in vacuum accipiunt omnia beneficia Christi, ut passionem, dolorem, sanguinem, et amant hunc mundum 118. — Seniorum in christianitate est maior dampnacio, ut septuagies (summi pontificis supra modum gravior), qui existentes primi et proximi Christo Jhesu et omnia eius secreta scientes, tradunt [ipsum ob amorem] huius vite et glorie [et] diviciarum 118—119. Capitulum 29. Propter promociones indignorum infiniti iugulantur parvuli et traditur Jhesus osculo ad illudendum 119. — Dampnabile caput bestie, avaricia, fuit occisum in ecclesia primitiva in Anania et Zaphira, in Juda suspensum, in Symone publice anathematizatum; modo est deificatum 120. — Bestia habet duo cornua similia agni, hoc [est] potestatem dispensandi tem- poralia, quasi essent ad protegendum dei ecclesiam et gubernandum ex caritate 120. — Ecclesia habet duas potestates super temporalia et spiritualia per duos gladios apostolorum et per duas virgas Zacharie designatas 120. — [f. 57a] Bestia similis agno, quid mali fecit, quia dedit occasionem novam, scilicet ut clerici et sacerdotes inquirerent divicias, gloriam et honores 121. — Bestia similis agno fecit omnes servire et adorare bestiam primam 121. — Bestia fecit ignem de celo descendere in terram, id est caritatem spiritus sancti in clericis et sacerdotibus, fecit descendere, id est inclinavit ad terrena inquirenda, scilicet beneficia, officia et similia 121—122. — Bestia seduxit omnem christianissimum a via arta ad viam latam 122. — Modus seduccionis lest] credere se optime salvari cum amore huius vite et amore mundi 122. — Quid est ymago bestie: figura mundialis vite in clero et in populo 123. — Qui non ado- raverit ymaginem bestie, id est figuram mundi in bestia, id est con- tempnat adinvenciones tales vel doctrinas hominum vel modum vivendi, tamquam hereticus iudicetur et occidatur 123. — Omnes pusilli et magni adorabunt ymaginem bestie 123. — Qua sapiencia electi debent hiis dictis uti. Quis intendit figuram bestie et plagam et quis non 124.
A. Index syntheticus. 409 primus destruere debuit 114. — Prelati non sibi, sed eciam aliis mali, putant deum preterire mala eorum, sed ipsi non curant, quod est yp- pocrisis 114. — Irritat impius deum, dicens: „Non considerat“ 114. — Legere tremenda iudicia nimis est usitatum et commune 115. — Pro- prium est yppocritis non appreciare mala maxima, sed levia putare, et sic de deo existimant sicud et de se, quod ea non ponderet 115. — Pec- catoribus videtur deus quasi dormire vel inpotens esse 115. [f. 56b] Capitulum 28. Seniores ecclesie causa et mater omnium picturarum et abhominacionum terre 116. — Abhominacio et dampnacio subiectorum est ut septem, sed seniorum est ut septuaginta propter magnitudinem persone et circumstan- ciarum vehementer ag[glravans peccatum 117. — Qui propior est Christo et amicus, plus peccat, ut Judas quam Pharisei, et Pharisei plus quam Pilatus 117. — Maximum peccatum vulgi christiani, qui Christum cruci- figunt, existentes amatores huius vite 117—118. — Maius peccatum populi christiani quam Pilati, qui in vacuum accipiunt omnia beneficia Christi, ut passionem, dolorem, sanguinem, et amant hunc mundum 118. — Seniorum in christianitate est maior dampnacio, ut septuagies (summi pontificis supra modum gravior), qui existentes primi et proximi Christo Jhesu et omnia eius secreta scientes, tradunt [ipsum ob amorem] huius vite et glorie [et] diviciarum 118—119. Capitulum 29. Propter promociones indignorum infiniti iugulantur parvuli et traditur Jhesus osculo ad illudendum 119. — Dampnabile caput bestie, avaricia, fuit occisum in ecclesia primitiva in Anania et Zaphira, in Juda suspensum, in Symone publice anathematizatum; modo est deificatum 120. — Bestia habet duo cornua similia agni, hoc [est] potestatem dispensandi tem- poralia, quasi essent ad protegendum dei ecclesiam et gubernandum ex caritate 120. — Ecclesia habet duas potestates super temporalia et spiritualia per duos gladios apostolorum et per duas virgas Zacharie designatas 120. — [f. 57a] Bestia similis agno, quid mali fecit, quia dedit occasionem novam, scilicet ut clerici et sacerdotes inquirerent divicias, gloriam et honores 121. — Bestia similis agno fecit omnes servire et adorare bestiam primam 121. — Bestia fecit ignem de celo descendere in terram, id est caritatem spiritus sancti in clericis et sacerdotibus, fecit descendere, id est inclinavit ad terrena inquirenda, scilicet beneficia, officia et similia 121—122. — Bestia seduxit omnem christianissimum a via arta ad viam latam 122. — Modus seduccionis lest] credere se optime salvari cum amore huius vite et amore mundi 122. — Quid est ymago bestie: figura mundialis vite in clero et in populo 123. — Qui non ado- raverit ymaginem bestie, id est figuram mundi in bestia, id est con- tempnat adinvenciones tales vel doctrinas hominum vel modum vivendi, tamquam hereticus iudicetur et occidatur 123. — Omnes pusilli et magni adorabunt ymaginem bestie 123. — Qua sapiencia electi debent hiis dictis uti. Quis intendit figuram bestie et plagam et quis non 124.
Strana 410
410 A. Index syntheticus. Capitulum 30. Per LXX seniores designantur episcopi negligentes, mundani, a Christo evo- mendi, omnem christianam doctrinam vita sua mundana relaxantes 125— 126. — (Plus nocet simulatus sanctitate episcopus quam peccator publi cus — in textu non proprie legitur). — Per septem intelligitur desolacio a septem spiritibus dei et occupacio a septem spiritibus dyaboli, et per decem decalogi prevaricacio 127. — Decem plage Egipti statim deseviunt in peccatores contra decem mandata 127—128. [f. 57a] Capitulum 31. Vir in bono et in malo significat potenciam faciendi bene vel male 128. — (Salomon nimium ditatus rebus et virtutibus, quomodo viriliter et po- tenter in omne regnum suum et in longum tempus peccavit, cave de eodem 128—129). — Viri potenciam habentes in malo conparantur locu- stis habentibus potestatem nocere terre 129. — Potentes viri abhomina- cionem facere conantur ex eo, quod sunt seniores familie Jhesu Christi et habent auctoritatem multam super christianos, quibus non est phas contradicere 129. — Per seniores LXX intelliguntur hic omnes sacer- dotes, qui sunt potentes ad faciendum malum, muniti omni apparencia iusticie corporalis, omni sapiencia, sciencia et scripturis sacris, que tamen est maxima abhominacio, maxima, cum in nomine suo et causa cupidi- tatis et diviciarum et honorum ducuntur ad gradus ecclesie 130. — Seniores ingredientes potestatem ecclesie et querentes, que sua sunt, et non, que Jhesu Christi, contegunt se ipsos nomine Christi, et putant omnia bene facere, et hoc tum quia universi similiter faciunt, tum quia inferiores superioribus adulantur, et superiores inferioribus sunt in cupi- ditate omnino similes, vel quantum superiores, gradu tantum excellentes, ambicione gaudent de exercicio sue superbie 130. — Yeconias, summus pontifex, stat in medio, id est fons originans omnem maliciam terre et omnem ydolatriam et aversionem a deo 131. — [f. 58a] Antichristus ex- tollit se super omne divinum in ecclesia et omne sanctum et honorabile, contrahens ad se omnia beneficia 133. — Horum abhominacionum ha- buisse inicium, quando apostolicus contraxit ad se omnia beneficia et officia ecclesie pro sua voluntate dispensanda 133. — Magistri Parisius hanc abhominacionem previderunt et limpide prescripserunt 134. — Tunc Antichristus seduxit ecclesiam dulciter a qualibet specie virtutum ad sibi oppositum vicium; exemplificat hoc per multa, ut de caritate ad cupi- ditatem, de amore eternorum ad amorem terrenorum, de rigida vita et arta ad amiciciam huius vite, ut patet intuenti 135. — Per tradiciones utilissima salutis sunt obnubilata et ad hec christianos facit eos nimium intentos 136. — Seduxit a sacramentis per tradiciones, a divina sa- piencia ad humanam, a timore dei ad timorem hominum et sic de aliis, et hoc fecit miti modo et dulciter 136. — Seduxit christianos a primeva eorum dignitate et sanctitate, quam habuerunt in Christo Jhesu et gloria crucis eius 136. — Ad tantum seduxit et cecavit, quod ea turpia, que in ecclesia primitiva nominari non permittebantur, modo sunt venialia vel pu- blice honestatis 137. — Nam per hec spiritus nequissimus [effecit], quod sicud
410 A. Index syntheticus. Capitulum 30. Per LXX seniores designantur episcopi negligentes, mundani, a Christo evo- mendi, omnem christianam doctrinam vita sua mundana relaxantes 125— 126. — (Plus nocet simulatus sanctitate episcopus quam peccator publi cus — in textu non proprie legitur). — Per septem intelligitur desolacio a septem spiritibus dei et occupacio a septem spiritibus dyaboli, et per decem decalogi prevaricacio 127. — Decem plage Egipti statim deseviunt in peccatores contra decem mandata 127—128. [f. 57a] Capitulum 31. Vir in bono et in malo significat potenciam faciendi bene vel male 128. — (Salomon nimium ditatus rebus et virtutibus, quomodo viriliter et po- tenter in omne regnum suum et in longum tempus peccavit, cave de eodem 128—129). — Viri potenciam habentes in malo conparantur locu- stis habentibus potestatem nocere terre 129. — Potentes viri abhomina- cionem facere conantur ex eo, quod sunt seniores familie Jhesu Christi et habent auctoritatem multam super christianos, quibus non est phas contradicere 129. — Per seniores LXX intelliguntur hic omnes sacer- dotes, qui sunt potentes ad faciendum malum, muniti omni apparencia iusticie corporalis, omni sapiencia, sciencia et scripturis sacris, que tamen est maxima abhominacio, maxima, cum in nomine suo et causa cupidi- tatis et diviciarum et honorum ducuntur ad gradus ecclesie 130. — Seniores ingredientes potestatem ecclesie et querentes, que sua sunt, et non, que Jhesu Christi, contegunt se ipsos nomine Christi, et putant omnia bene facere, et hoc tum quia universi similiter faciunt, tum quia inferiores superioribus adulantur, et superiores inferioribus sunt in cupi- ditate omnino similes, vel quantum superiores, gradu tantum excellentes, ambicione gaudent de exercicio sue superbie 130. — Yeconias, summus pontifex, stat in medio, id est fons originans omnem maliciam terre et omnem ydolatriam et aversionem a deo 131. — [f. 58a] Antichristus ex- tollit se super omne divinum in ecclesia et omne sanctum et honorabile, contrahens ad se omnia beneficia 133. — Horum abhominacionum ha- buisse inicium, quando apostolicus contraxit ad se omnia beneficia et officia ecclesie pro sua voluntate dispensanda 133. — Magistri Parisius hanc abhominacionem previderunt et limpide prescripserunt 134. — Tunc Antichristus seduxit ecclesiam dulciter a qualibet specie virtutum ad sibi oppositum vicium; exemplificat hoc per multa, ut de caritate ad cupi- ditatem, de amore eternorum ad amorem terrenorum, de rigida vita et arta ad amiciciam huius vite, ut patet intuenti 135. — Per tradiciones utilissima salutis sunt obnubilata et ad hec christianos facit eos nimium intentos 136. — Seduxit a sacramentis per tradiciones, a divina sa- piencia ad humanam, a timore dei ad timorem hominum et sic de aliis, et hoc fecit miti modo et dulciter 136. — Seduxit christianos a primeva eorum dignitate et sanctitate, quam habuerunt in Christo Jhesu et gloria crucis eius 136. — Ad tantum seduxit et cecavit, quod ea turpia, que in ecclesia primitiva nominari non permittebantur, modo sunt venialia vel pu- blice honestatis 137. — Nam per hec spiritus nequissimus [effecit], quod sicud
Strana 411
A. Index syntheticus. 41I in primitiva honestate sancte ecclesie ille, qui admittebat turpia aliqua vel talia contraria virtuti Jhesu Christi, mox arguebatur ab omnibus in tantum, quod non erat eidem licitum inter christianos de cetero ap- parere, secundum quod apparet ex epistolis apostoli in locis pluribus et in eo, quod dicit la Cor. Vo: „Scripsi vobis [f. 58b] in epistola, ne co- misceamini fornicariis", ita (iam cod.) per contrarium in moderno populo christiano conmiscentes talia omnia turpia et carnalia non tantum non sunt notabiles et non reprehenduntur neque corriguntur a ceteris, sed eciam non esse peccata talia [estimantur] 137—138. — Cupiditas nimia et avara cleri causa omnis sedicionis supradicte et desolacionis ecclesie, et ex tali nimia avaricia cleri multa mala creverunt 138—139. — Sacerdotes sunt degeneres hii, qui laicis sunt intenti pro eorum salute 139. — Patet exinde, quod in sacerdotibus et clericis inceperunt lites et iurgia pro beneficiis 139. — Inobediencia et correccio cessavit ideo, cum curati vel alii presbiteri cognoscunt se esse promotos ad beneficia non ab episcopo suo neque ab eo confirmatos, sed a domino papa 140. — Tanta est astucia cleri, ut suis adinvencionibus et doctrinis variis lecclesiam] repleverunt et subiecerunt, omnem viam se invadendi firmiter precludentes, [et] facti sunt, ut neminem timeant, quoniam et imperatoriam potestatem et apostolicam auctoritatem sibi ipsi adiunxerunt, favoremque plebium atque plausum populorum, nec non defensionem potentum et divitum huius seculi suis splendoribus, variis et exquisitis, at[tJraxerunt, propter quod etc. 141. — Clerus tantum munivit suam maliciam, quod nec ira Moisi, nec zelus Helie, nec auctoritas Petri et Pauli, nec doctrina Augustini et Ambrosii valent eum [f. 59a] penetrare; exemplum de Vehemot etc. 141—142. Capitulum 32. Papa inpotens ad dispensandum omnia beneficia ecclesie 143. — Officiorum et beneficiorum ecclesie ordinacio est tota ecclesie pulcritudo, si bene dispensatur; quod si male, tota turpitudo 143. — Ordo ecclesie sancte conformatur cordis ordinatis in cithera 144. — De obediencia subditorum relaxata, quam mala est 144. — Hunc ordinem conturbat papa per exempciones et beneficiorum attracciones 145. Capitulum 33. Spiritus sanctus non permittit scribere aliquid pro utilitate suorum electorum, nisi visa ab eo fuerint, que scribit recta, ut inde veritas scripture sacre a figmentis hominum et fabulis habeat differenciam et dignitatem 148. — Quod seniores faciunt abhominaciones, qui deberent primi esse contra illas 148—149. — Seniores omnia mala faciunt sub yppocrisi et sub speciebus sanctitatis et pietatis, ut lupi rapaces sub vestibus ovium 150. — Hoc est pessimum malum yppocritarum, quod misericordiam dei convertunt sibi in favorem suorum viciorum et inpunitatem et in negligenciam ulcionis 150.— Yppocrite ideo relaxant in se et in aliis disciplinam dei, quia nec expectant premia virtutibus, nec ulcionem criminibus, omnia parvipendendo et con- tempnendo 151. — Yppocrite pessimo vicio ingratitudinis laborant, quia omnia divina et dona dei viluerunt ex usu longo 151. — [f. 59b] Yppo- crite nesciunt, si spiritus domini Jhesu est, sicut et illi baptisati a Jo-
A. Index syntheticus. 41I in primitiva honestate sancte ecclesie ille, qui admittebat turpia aliqua vel talia contraria virtuti Jhesu Christi, mox arguebatur ab omnibus in tantum, quod non erat eidem licitum inter christianos de cetero ap- parere, secundum quod apparet ex epistolis apostoli in locis pluribus et in eo, quod dicit la Cor. Vo: „Scripsi vobis [f. 58b] in epistola, ne co- misceamini fornicariis", ita (iam cod.) per contrarium in moderno populo christiano conmiscentes talia omnia turpia et carnalia non tantum non sunt notabiles et non reprehenduntur neque corriguntur a ceteris, sed eciam non esse peccata talia [estimantur] 137—138. — Cupiditas nimia et avara cleri causa omnis sedicionis supradicte et desolacionis ecclesie, et ex tali nimia avaricia cleri multa mala creverunt 138—139. — Sacerdotes sunt degeneres hii, qui laicis sunt intenti pro eorum salute 139. — Patet exinde, quod in sacerdotibus et clericis inceperunt lites et iurgia pro beneficiis 139. — Inobediencia et correccio cessavit ideo, cum curati vel alii presbiteri cognoscunt se esse promotos ad beneficia non ab episcopo suo neque ab eo confirmatos, sed a domino papa 140. — Tanta est astucia cleri, ut suis adinvencionibus et doctrinis variis lecclesiam] repleverunt et subiecerunt, omnem viam se invadendi firmiter precludentes, [et] facti sunt, ut neminem timeant, quoniam et imperatoriam potestatem et apostolicam auctoritatem sibi ipsi adiunxerunt, favoremque plebium atque plausum populorum, nec non defensionem potentum et divitum huius seculi suis splendoribus, variis et exquisitis, at[tJraxerunt, propter quod etc. 141. — Clerus tantum munivit suam maliciam, quod nec ira Moisi, nec zelus Helie, nec auctoritas Petri et Pauli, nec doctrina Augustini et Ambrosii valent eum [f. 59a] penetrare; exemplum de Vehemot etc. 141—142. Capitulum 32. Papa inpotens ad dispensandum omnia beneficia ecclesie 143. — Officiorum et beneficiorum ecclesie ordinacio est tota ecclesie pulcritudo, si bene dispensatur; quod si male, tota turpitudo 143. — Ordo ecclesie sancte conformatur cordis ordinatis in cithera 144. — De obediencia subditorum relaxata, quam mala est 144. — Hunc ordinem conturbat papa per exempciones et beneficiorum attracciones 145. Capitulum 33. Spiritus sanctus non permittit scribere aliquid pro utilitate suorum electorum, nisi visa ab eo fuerint, que scribit recta, ut inde veritas scripture sacre a figmentis hominum et fabulis habeat differenciam et dignitatem 148. — Quod seniores faciunt abhominaciones, qui deberent primi esse contra illas 148—149. — Seniores omnia mala faciunt sub yppocrisi et sub speciebus sanctitatis et pietatis, ut lupi rapaces sub vestibus ovium 150. — Hoc est pessimum malum yppocritarum, quod misericordiam dei convertunt sibi in favorem suorum viciorum et inpunitatem et in negligenciam ulcionis 150.— Yppocrite ideo relaxant in se et in aliis disciplinam dei, quia nec expectant premia virtutibus, nec ulcionem criminibus, omnia parvipendendo et con- tempnendo 151. — Yppocrite pessimo vicio ingratitudinis laborant, quia omnia divina et dona dei viluerunt ex usu longo 151. — [f. 59b] Yppo- crite nesciunt, si spiritus domini Jhesu est, sicut et illi baptisati a Jo-
Strana 412
412 A. Index syntheticus. hanne, per quos omnes desolati ab eodem spiritu designantur 152. Yppocrite adinvenciones et mandata et doctrinas hominum atque omnia opera humanitus condita magnificant, sanctificant, et coram eis tremunt et per hoc satagunt dominum deum suum valde colere et venerari cum hoc, opera domini nostri crucifixi non digne perpendentes et mandata et ipsius verba indigne exsequentes 152. — Non habentes spiritum Jhesu necesse est eos magnipendere omnia humana et mundana et parvipen dere deum et Christum et omnia divina 152. Capitulum 34. Nemo carens igne illo mirabili divino est mittendus ad predicandum. Nam illo igne loqui deberent predicatores, ut igneis loquebantur linguis apo- stoli 154. — Nemo valet congnoscere abhominaciones ecclesie et yppo- crisim tantam, nisi intellectus abstractus et elevatus a spiritu domini Jhesu 155. — Qualiter christiani veri deberent iudicare, quia secundum interiorem hominem, et non secundum faciem vel hominem exteriorem, neque secundum ea, que vident 155. — Quid facit proprie abhomina- cionem, quia conmixtio inpossibilis, quia ex induccione amoris diviciarum et honoris atque pacis huius vite ad spem, caritatem et fidem, et hec est maxima abhominacio 155. — Nota, quod abhominacio designat non iniquitatem apertam simpliciter vel nudam maliciam, sed conposicionem quandam ymaginariam et volitam, yppo [f. 60a] critis, qua nituntur con- miscere iniquitatem cum equitate, cupiditatem cum caritate, amorem Jhesu Christi cum amore huius mundi, voluntatem suam cum voluntate dei, celestem cum terrena, christianam vitam cum vita seculari et gen- tili, etc. 155. [Capitulum] 35. Sancti non faciunt intollerabilem abhominacionem, sed gravissime ferunt et paciuntur omnem suam infirmitatem et vanitatem 159. — Sancti per spiritum inhabitantem eos deprehendunt abhominacionem in se, et se parant et odiunt, non conmiscent 160. — Spiritus domini Jhesu conpa- titur in electis suis plurimas infirmitates, et quare: quia congnoscunt ea et dolent de eisdem 161. — Yppocrita non separat preciosum a vili, sed unum pro altero accipit et co[n miscet divina cum humanis 162. — Yppo- crite omnes magis eligunt esse divites, pacifici et gloriosi in hoc mundo et desolari (sic) a spiritu dei, quam quod sint divites in fide et in virtute Jhesu Christi et obprobrium amatoribus huius mundi et [desolati] a spiritu mundi 162. — Sancti magis eligunt esse abieccio et obprobrium, abominacio et peripsima mundi, quam desolentur a spiritu dei, sed op- posito modo eligunt yppocrite 162—163. [Capitulum] 36. Quomodo visiones sancte sunt prophetis in specie et in enigmate cum in- telligencia figurate, veritatis predicatori vero et discipulo Christi Jhesu sit eidem designata intelligencia veritatis sine talibus speciebus et sine enigmate, maxime in illis, que concernunt statum presentem ecclesie et eius mores coaptant 164. — Quid est „introduci“, nisi predicatorem a spiritu domini Jhesu in congnicionem veritatis et congnicionem ecclesie
412 A. Index syntheticus. hanne, per quos omnes desolati ab eodem spiritu designantur 152. Yppocrite adinvenciones et mandata et doctrinas hominum atque omnia opera humanitus condita magnificant, sanctificant, et coram eis tremunt et per hoc satagunt dominum deum suum valde colere et venerari cum hoc, opera domini nostri crucifixi non digne perpendentes et mandata et ipsius verba indigne exsequentes 152. — Non habentes spiritum Jhesu necesse est eos magnipendere omnia humana et mundana et parvipen dere deum et Christum et omnia divina 152. Capitulum 34. Nemo carens igne illo mirabili divino est mittendus ad predicandum. Nam illo igne loqui deberent predicatores, ut igneis loquebantur linguis apo- stoli 154. — Nemo valet congnoscere abhominaciones ecclesie et yppo- crisim tantam, nisi intellectus abstractus et elevatus a spiritu domini Jhesu 155. — Qualiter christiani veri deberent iudicare, quia secundum interiorem hominem, et non secundum faciem vel hominem exteriorem, neque secundum ea, que vident 155. — Quid facit proprie abhomina- cionem, quia conmixtio inpossibilis, quia ex induccione amoris diviciarum et honoris atque pacis huius vite ad spem, caritatem et fidem, et hec est maxima abhominacio 155. — Nota, quod abhominacio designat non iniquitatem apertam simpliciter vel nudam maliciam, sed conposicionem quandam ymaginariam et volitam, yppo [f. 60a] critis, qua nituntur con- miscere iniquitatem cum equitate, cupiditatem cum caritate, amorem Jhesu Christi cum amore huius mundi, voluntatem suam cum voluntate dei, celestem cum terrena, christianam vitam cum vita seculari et gen- tili, etc. 155. [Capitulum] 35. Sancti non faciunt intollerabilem abhominacionem, sed gravissime ferunt et paciuntur omnem suam infirmitatem et vanitatem 159. — Sancti per spiritum inhabitantem eos deprehendunt abhominacionem in se, et se parant et odiunt, non conmiscent 160. — Spiritus domini Jhesu conpa- titur in electis suis plurimas infirmitates, et quare: quia congnoscunt ea et dolent de eisdem 161. — Yppocrita non separat preciosum a vili, sed unum pro altero accipit et co[n miscet divina cum humanis 162. — Yppo- crite omnes magis eligunt esse divites, pacifici et gloriosi in hoc mundo et desolari (sic) a spiritu dei, quam quod sint divites in fide et in virtute Jhesu Christi et obprobrium amatoribus huius mundi et [desolati] a spiritu mundi 162. — Sancti magis eligunt esse abieccio et obprobrium, abominacio et peripsima mundi, quam desolentur a spiritu dei, sed op- posito modo eligunt yppocrite 162—163. [Capitulum] 36. Quomodo visiones sancte sunt prophetis in specie et in enigmate cum in- telligencia figurate, veritatis predicatori vero et discipulo Christi Jhesu sit eidem designata intelligencia veritatis sine talibus speciebus et sine enigmate, maxime in illis, que concernunt statum presentem ecclesie et eius mores coaptant 164. — Quid est „introduci“, nisi predicatorem a spiritu domini Jhesu in congnicionem veritatis et congnicionem ecclesie
Strana 413
A. Index syntheticus. 413 sancte et intelligenciam prophetarum ad rem pertinentis, de moribus et factis ecclesie presentis, que f. 60b] veritas fuit dudum visa a prophetis et abscondita in figuris et conscripta 164. — Clerici yppocrite vita sua mundana locuntur, quomodo paupertas, mititas, mansuetudo, castitas et cetere virtutes sunt a populo contempnende 167. — Scit bene et potest Sathan sic formare suum Antichristum in ecclesia, [eum] ipsi Christo et filios iniquitatis filiis dei [assimilando] 168. — Et hec omnia quidem non facit palam, in via communi sua et antiqua, ut fecit in Symone, Juliano apostata et Machomet. Non ita, inquam, nunc operatur grosse, sed ni- mium subtiliter nimiumque occulte 168—169. — Et per talia decipit ma- xime, que sancta videntur et ad que maxime electi festinant, ibi ten- diculas et laqueos suos extendit 169. [Capitulum] 36 [bis]. Prelati dicuntur mulieres non sexu, sed animo effeminato et molli et tepido 170. — Mulieres sedebant, id est quiescebant in hiis, que mundi sunt 171. — Clerici subiciunt se divitibus et potentibus velud diis huius seculi eis- que nisi blandiri student et adulari eo, quod ipsis pacem huius vite, quam ipsi cupiunt, possunt conferre et aufferre 172. — Clericus colit potentes, id est deos mundi, sicud quondam mulieres Adonidem 173. — Mundani lugent non virtutum destruccionem, sed destruccionem felicitatis mundi et splendoris mundani 174. [Capitulum] 37. Quam delectabiliter colunt inclitos mundi et suscipiunt grate, quamvis sunt inimici crucifixi 174—175. — Causa, quia in ipsis vident et inveniunt suas conplacencias et desideria 176. — [f. 61a] Mulieres, id est clerici quam prompte suscipiunt splendidos et reputant humiles 176. — C[h]risti servus humilis indigne suscipitur 177 -178. — Sed qui modo ex se et in nomine suo venit, gratanter assumitur 177. — Corpus Antichristi vehementer ab- horret habere supra se caput Christi et eius electi abhorrent caput Antichristi 178. [Capitulum 38, omissum. [Capitulum] 39. Improbi primum vivunt sibi, sue carni et mundo, post carnem et mundum posito domino Jhesu Christo 187. — Quod nullus se debet ingerere sa- cerdocio, nisi prius se ipsum examinet, scilicet quod amat valde Jhesum crucifixum et quod propter ipsius amorem pascat oves ipsius 189. — Nam in exordio sacerdocii nove legis valde rigide Petrus ex sacerdotibus et pastoribus hominum primitivus fuit ter requisitus: „Petre, amas me?“ 189. — Singuli sacerdotes moderni ad inquirendum divicias, delicias et hono- res iam non curam animarum assumere, sed curam decimarum et cen- suum anhelant 189. — Arguuntur negligere (negligencie cod.) circa curam animarum propter occupacionem horum aut aliena terrena; nam con- plentes hec, putamus nos bene stare, sed non sattagentes de salute proxi- morum, ut edificemus salutem animarum nostre fidei, hec non curamus; damus nos ad honores, hec insulse et evasive conplentes tota die circa
A. Index syntheticus. 413 sancte et intelligenciam prophetarum ad rem pertinentis, de moribus et factis ecclesie presentis, que f. 60b] veritas fuit dudum visa a prophetis et abscondita in figuris et conscripta 164. — Clerici yppocrite vita sua mundana locuntur, quomodo paupertas, mititas, mansuetudo, castitas et cetere virtutes sunt a populo contempnende 167. — Scit bene et potest Sathan sic formare suum Antichristum in ecclesia, [eum] ipsi Christo et filios iniquitatis filiis dei [assimilando] 168. — Et hec omnia quidem non facit palam, in via communi sua et antiqua, ut fecit in Symone, Juliano apostata et Machomet. Non ita, inquam, nunc operatur grosse, sed ni- mium subtiliter nimiumque occulte 168—169. — Et per talia decipit ma- xime, que sancta videntur et ad que maxime electi festinant, ibi ten- diculas et laqueos suos extendit 169. [Capitulum] 36 [bis]. Prelati dicuntur mulieres non sexu, sed animo effeminato et molli et tepido 170. — Mulieres sedebant, id est quiescebant in hiis, que mundi sunt 171. — Clerici subiciunt se divitibus et potentibus velud diis huius seculi eis- que nisi blandiri student et adulari eo, quod ipsis pacem huius vite, quam ipsi cupiunt, possunt conferre et aufferre 172. — Clericus colit potentes, id est deos mundi, sicud quondam mulieres Adonidem 173. — Mundani lugent non virtutum destruccionem, sed destruccionem felicitatis mundi et splendoris mundani 174. [Capitulum] 37. Quam delectabiliter colunt inclitos mundi et suscipiunt grate, quamvis sunt inimici crucifixi 174—175. — Causa, quia in ipsis vident et inveniunt suas conplacencias et desideria 176. — [f. 61a] Mulieres, id est clerici quam prompte suscipiunt splendidos et reputant humiles 176. — C[h]risti servus humilis indigne suscipitur 177 -178. — Sed qui modo ex se et in nomine suo venit, gratanter assumitur 177. — Corpus Antichristi vehementer ab- horret habere supra se caput Christi et eius electi abhorrent caput Antichristi 178. [Capitulum 38, omissum. [Capitulum] 39. Improbi primum vivunt sibi, sue carni et mundo, post carnem et mundum posito domino Jhesu Christo 187. — Quod nullus se debet ingerere sa- cerdocio, nisi prius se ipsum examinet, scilicet quod amat valde Jhesum crucifixum et quod propter ipsius amorem pascat oves ipsius 189. — Nam in exordio sacerdocii nove legis valde rigide Petrus ex sacerdotibus et pastoribus hominum primitivus fuit ter requisitus: „Petre, amas me?“ 189. — Singuli sacerdotes moderni ad inquirendum divicias, delicias et hono- res iam non curam animarum assumere, sed curam decimarum et cen- suum anhelant 189. — Arguuntur negligere (negligencie cod.) circa curam animarum propter occupacionem horum aut aliena terrena; nam con- plentes hec, putamus nos bene stare, sed non sattagentes de salute proxi- morum, ut edificemus salutem animarum nostre fidei, hec non curamus; damus nos ad honores, hec insulse et evasive conplentes tota die circa
Strana 414
414 A. Index syntheticus. vanitates aut hospitalitatem sollicitati, tamquam hoc sit de nostro officio principali et non cura animarum et edificacio proximorum 190. — Tales quidem perdunt infinitas animas, de quibus durissimam reddent racionem, principaliter et prius quam de mandatis et doctrinis hominum, quam de nostris huius modi cerimoniis multiplicibus, que sunt adinvente et date nobis 190. — Sed, heu, quia in nobis primo et principaliter residet amor huius [f. 61b] mundi et huius vite presentis, ideoque tales nos in omni- bus exhibemus. Quapropter, quia propter bona temporalia ad beneficia curata, id est onerata cura [id est curam cod.] animarum pervenimus, ideoque principaliter et primo bona temporalia inquirimus et procura- mus 190—191. — Hore canonice et alie cerimonie institute tantum sunt utiles et tenende, quantum promovent vel faciunt inmediate opus sa- lutis animarum et edificacionem, sed in quantum ista impedirent quovis modo opus illud, tunc sunt postponende, et opus salutis animarum omnino est prius exercendum et exequendum 191. Capitulum 40. Clerici Tyrus sita supra mare, cuius negociacio populus 193. — Totum, quod deberet esse in clero virile, est effeminatum et molle; declarat per multa exempla: mens levis, cogitacio vaga, inconstancia animi, vane laudes et honores, mollicies victus et habitus etc. 194. [Capitulum] 41. Dantur nobis nomina ascripta secundum habitum et disposicionem animorum nostrorum, ut molles homines animo et inconstantes mulieres nuncu- pantur 195. — Sacerdotes dicuntur mulieres, quia non secundum natu- ralia, sed secundum moralia, quod deterius est, vitam ducunt 196. [Capitulum] 42. Ponderacio equa mandatorum hominum et dei quam periculosa est, quia palea non est ut triticum domini Jhesu 198. — Abhominacio maxima in dei ecclesia est diligere deum Jhesum, simul diligere vitam huius mundi et inquirere carnalia simul et spiritualia etc. 199. [f. 62a] [Capitulum] 43. Omne nomen, quod sibi christianus ex superbia nititur aquirere, ut per illud habeat gloriam in hoc mundo, [est nomen blasphemie Jhesu Christi] et omnis christianus, qui querit gloriam et laudem in hoc seculo, est plenus blasphemia Christi. Nam unus princeps christianorum, unus magister, unus pater etc. 204. — Facit bestia omnes pusillos et magnos divites et pauperes liberos et servos habere caracterem in manu sua sigillum do- minfili regum, principum aut pecuniam per talia ad magnificandum se et nomina sua et non nomen Christi Jhesu 206. [Capitulum] 44. Quod bestia, id est populus omnium christianorum bestialissimus habeat multa cornua et capita contraria et divisiones infinitas et periculosissimas propter sua multa et varia capita et cornua 208. — Quare mulier, id est
414 A. Index syntheticus. vanitates aut hospitalitatem sollicitati, tamquam hoc sit de nostro officio principali et non cura animarum et edificacio proximorum 190. — Tales quidem perdunt infinitas animas, de quibus durissimam reddent racionem, principaliter et prius quam de mandatis et doctrinis hominum, quam de nostris huius modi cerimoniis multiplicibus, que sunt adinvente et date nobis 190. — Sed, heu, quia in nobis primo et principaliter residet amor huius [f. 61b] mundi et huius vite presentis, ideoque tales nos in omni- bus exhibemus. Quapropter, quia propter bona temporalia ad beneficia curata, id est onerata cura [id est curam cod.] animarum pervenimus, ideoque principaliter et primo bona temporalia inquirimus et procura- mus 190—191. — Hore canonice et alie cerimonie institute tantum sunt utiles et tenende, quantum promovent vel faciunt inmediate opus sa- lutis animarum et edificacionem, sed in quantum ista impedirent quovis modo opus illud, tunc sunt postponende, et opus salutis animarum omnino est prius exercendum et exequendum 191. Capitulum 40. Clerici Tyrus sita supra mare, cuius negociacio populus 193. — Totum, quod deberet esse in clero virile, est effeminatum et molle; declarat per multa exempla: mens levis, cogitacio vaga, inconstancia animi, vane laudes et honores, mollicies victus et habitus etc. 194. [Capitulum] 41. Dantur nobis nomina ascripta secundum habitum et disposicionem animorum nostrorum, ut molles homines animo et inconstantes mulieres nuncu- pantur 195. — Sacerdotes dicuntur mulieres, quia non secundum natu- ralia, sed secundum moralia, quod deterius est, vitam ducunt 196. [Capitulum] 42. Ponderacio equa mandatorum hominum et dei quam periculosa est, quia palea non est ut triticum domini Jhesu 198. — Abhominacio maxima in dei ecclesia est diligere deum Jhesum, simul diligere vitam huius mundi et inquirere carnalia simul et spiritualia etc. 199. [f. 62a] [Capitulum] 43. Omne nomen, quod sibi christianus ex superbia nititur aquirere, ut per illud habeat gloriam in hoc mundo, [est nomen blasphemie Jhesu Christi] et omnis christianus, qui querit gloriam et laudem in hoc seculo, est plenus blasphemia Christi. Nam unus princeps christianorum, unus magister, unus pater etc. 204. — Facit bestia omnes pusillos et magnos divites et pauperes liberos et servos habere caracterem in manu sua sigillum do- minfili regum, principum aut pecuniam per talia ad magnificandum se et nomina sua et non nomen Christi Jhesu 206. [Capitulum] 44. Quod bestia, id est populus omnium christianorum bestialissimus habeat multa cornua et capita contraria et divisiones infinitas et periculosissimas propter sua multa et varia capita et cornua 208. — Quare mulier, id est
Strana 415
A Index syntheticus. 415 clerus, non vult bestiam regere nec audet et quare est derelicta a Christo et quare indiget supportacione tante bestie et quare agitatur multis capitibus 211—212. [Capitulum] 45. Pulcritudo meretricis, id est cleri, et decor exterior et ordo et potestas ec clesie in ritibus et sacramentis bene stant et sunt decor Christi clero in moribus quomodolibet prostituto et in animo male stante 213. — Pul- critudo meretricis et naturalia non sunt a meretrice, sed a deo, sed so- lum mala voluntas et abusus pulcritudinis et bonorum naturalium 214. — Et sicud in adultera est solum animus mutandus, sic in ecclesia cleri sola mutata eius voluntate mala omnis ornatus ecclesie bene stat 214—215. [Capitulum] 46. Minor est dampnacio Sodome et Gomore, Jude proditoris, Neronis et om- nium nequissimorum aliorum quam dampnacio meretricis et membrorum suorum 216. — [f. 62b] Magna iniquitas est veritatem dei in iniusticiam detinere 217. — |Maior est iniquitas eorum), qui debentes corrigere pec- cata, contra errores et hereses consurgere, scripturarum veritate oppo- nere, faciunt opposito modo veritatem dei et iusticiam contempnendo 217. — Maxima iniquitas christianorum inpiorum est veritatem et sa- pienciam offendencium, Christum rursus crucifigencium et super dolorem dolores addencium, ut occisum super occidere etc. 217. — Adhuc super- maior est iniquitas sacerdotum et clericorum et inconparabilis iniquis populorum 218. — Causa, quia talia modica aut levia dicere et reputare et talia non corrigere 218. [Capitulum] 47. Facies mundi, hoc est omnis splendor et pulcritudo concupiscibilis est larwa et figura bestie 222. — Decem cornua bestie in omni gestu et habitu populi mirabili superbia figurantur 223. — Omnes generaliter arma, gladios ferunt ut fere crudeles omnes viri, clerici, monachi, pueri et mu- lieres 224. [Capitulum] 48. Qualis quisque est interius, taliter disponitur et exterius, unde illud: „Impu- dicus oculus impudici est cordis nunccius" 225. — Horrenda inpudencia mulierum et virorum visu et aspectu, ut omnis, qui christianus, mente vigilans, cum talia viderit, necesse est, ut memoretur non aliud esse presens seculum nisi talis horrende Babilonis, in quibus castiores invente sunt Sodoma et Gomora 225. — Et sic concluditur, quod populus totus est bestialis 227. [Capitulum] 49. Quomodo nobiles notabiliter particulatim sibi diviserunt bestiam per partes, ille canem portando, ille partem ursi, [f. 63a] leonis et ceterorum ani- malium, ostendendo se plurimi similibus se depingere et ita vivere 229 —230.
A Index syntheticus. 415 clerus, non vult bestiam regere nec audet et quare est derelicta a Christo et quare indiget supportacione tante bestie et quare agitatur multis capitibus 211—212. [Capitulum] 45. Pulcritudo meretricis, id est cleri, et decor exterior et ordo et potestas ec clesie in ritibus et sacramentis bene stant et sunt decor Christi clero in moribus quomodolibet prostituto et in animo male stante 213. — Pul- critudo meretricis et naturalia non sunt a meretrice, sed a deo, sed so- lum mala voluntas et abusus pulcritudinis et bonorum naturalium 214. — Et sicud in adultera est solum animus mutandus, sic in ecclesia cleri sola mutata eius voluntate mala omnis ornatus ecclesie bene stat 214—215. [Capitulum] 46. Minor est dampnacio Sodome et Gomore, Jude proditoris, Neronis et om- nium nequissimorum aliorum quam dampnacio meretricis et membrorum suorum 216. — [f. 62b] Magna iniquitas est veritatem dei in iniusticiam detinere 217. — |Maior est iniquitas eorum), qui debentes corrigere pec- cata, contra errores et hereses consurgere, scripturarum veritate oppo- nere, faciunt opposito modo veritatem dei et iusticiam contempnendo 217. — Maxima iniquitas christianorum inpiorum est veritatem et sa- pienciam offendencium, Christum rursus crucifigencium et super dolorem dolores addencium, ut occisum super occidere etc. 217. — Adhuc super- maior est iniquitas sacerdotum et clericorum et inconparabilis iniquis populorum 218. — Causa, quia talia modica aut levia dicere et reputare et talia non corrigere 218. [Capitulum] 47. Facies mundi, hoc est omnis splendor et pulcritudo concupiscibilis est larwa et figura bestie 222. — Decem cornua bestie in omni gestu et habitu populi mirabili superbia figurantur 223. — Omnes generaliter arma, gladios ferunt ut fere crudeles omnes viri, clerici, monachi, pueri et mu- lieres 224. [Capitulum] 48. Qualis quisque est interius, taliter disponitur et exterius, unde illud: „Impu- dicus oculus impudici est cordis nunccius" 225. — Horrenda inpudencia mulierum et virorum visu et aspectu, ut omnis, qui christianus, mente vigilans, cum talia viderit, necesse est, ut memoretur non aliud esse presens seculum nisi talis horrende Babilonis, in quibus castiores invente sunt Sodoma et Gomora 225. — Et sic concluditur, quod populus totus est bestialis 227. [Capitulum] 49. Quomodo nobiles notabiliter particulatim sibi diviserunt bestiam per partes, ille canem portando, ille partem ursi, [f. 63a] leonis et ceterorum ani- malium, ostendendo se plurimi similibus se depingere et ita vivere 229 —230.
Strana 416
416 A. Index syntheticus. [Capitulum] 50. Omnis populus, non habens spiritum Jhesu, hic non est eius, sed est bestia 231. — Racio, quia magis respicit regem carnalem, quam legem et Christum, quia audita facta iniuria regi ipsam vindicant igne et gladio, quam factam domino Jhesu 232. — Omnes, qui conplacent sibi magis in gloria et potestate mundi et carnalium, adimpleti spiritu mundi, quam in domino Christo, sunt ista bestia 231. — Omnis obediencia cleri ad suos superiores carnales, abeunti[s] post amorem huius mundi, et omnis respectus, omnis gloriacio in eisdem est bestialis, non meritorius, in- christianus, sed [solum] ideo factus, quia habent potestatem ipsis dare vel aufferre, ipsis bene facere vel male, qualem reverenciam bestia habet ad aliam 232. — Omnes tales cum maiori devocione dicunt papa vel rex quam dominus Jhesus, sed hoc totum ob respectu[m] diviciarum, glorie atque potestatis, quam timent, sed non [ob] dominum Jhesum. Cuius est manifestum argumentum, quia amant in se divicias, honores et gloriam mundi, que prefati domini habent ipsis distribuere et aufferre 233. — Sed si tales efficerentur inpotentes ita, quod nec per se, nec per alios possint aliquid prodesse nec nocere, statim omnis timor et reve- rencia atque obediencia in ipsis clericis carnalibus deperiret 233. — Op- posito modo habent se domini temporales, quia a sacerdotibus non ex- pectant temporalem profectum, nec timent ab ipsis nocumentum, ideo ipsos minime timent et reverentur et minime obediunt, nisi in hiis, que ipsos delectant 233. — Quiſs] digne recipit et reverenter hominem supe- riorem vel alium et quis bestialiter, patet; nam qui propter hoc clerici papam et seculares dominos, quia ipsis habent multum dare, vel suos superiores, quia possunt eis prodesse et nocere, vel secundum quod viderint eos diviciis [f. 63b] et gloria habundare, dominos seculares, quia habent dare, possunt aufferre et nocere 233. — Similiter clerici [timent] papam, quia habet dare aut denuncciare excommunicacione et abscisionem facere, que est sola iniquorum, et iste timor est bestialis 233. — Sed [quorum] timor et reverencia est secundum maiorem vel minorem auc- toritatem Jhesu vel sanctitatem vite eorum, tales reverenter suscipiunt hominem superiorem 233. [Capitulum] 51. Omnis spiritus, qui relaxat timorem et amorem et obedienciam ad Jhesum, est Antichristus 235. — Jura studentes sunt mundi amatores et per consequens Antichristi, quia nullus pauperum vel devotus, sed omnes generosi, elo- quentes, cupientes cito ditari et honorari [transferunt se ad studium legum et iuris canonici], sed theologiam solum abiecti et pauperes querunt stu- dere 237. — Juriste ex ewangelio grana, id est divicias elegerunt, sed pauperibus paleas reliquerunt 237—238. [Capitulum] 52. Spiritu sancto desolantes necesse est sequi divisiones 238. — Quare bestiam necesse est divisam et septicapitatam 239. — Quare meretrix non dicitur septicapitata, sed bestia 240.
416 A. Index syntheticus. [Capitulum] 50. Omnis populus, non habens spiritum Jhesu, hic non est eius, sed est bestia 231. — Racio, quia magis respicit regem carnalem, quam legem et Christum, quia audita facta iniuria regi ipsam vindicant igne et gladio, quam factam domino Jhesu 232. — Omnes, qui conplacent sibi magis in gloria et potestate mundi et carnalium, adimpleti spiritu mundi, quam in domino Christo, sunt ista bestia 231. — Omnis obediencia cleri ad suos superiores carnales, abeunti[s] post amorem huius mundi, et omnis respectus, omnis gloriacio in eisdem est bestialis, non meritorius, in- christianus, sed [solum] ideo factus, quia habent potestatem ipsis dare vel aufferre, ipsis bene facere vel male, qualem reverenciam bestia habet ad aliam 232. — Omnes tales cum maiori devocione dicunt papa vel rex quam dominus Jhesus, sed hoc totum ob respectu[m] diviciarum, glorie atque potestatis, quam timent, sed non [ob] dominum Jhesum. Cuius est manifestum argumentum, quia amant in se divicias, honores et gloriam mundi, que prefati domini habent ipsis distribuere et aufferre 233. — Sed si tales efficerentur inpotentes ita, quod nec per se, nec per alios possint aliquid prodesse nec nocere, statim omnis timor et reve- rencia atque obediencia in ipsis clericis carnalibus deperiret 233. — Op- posito modo habent se domini temporales, quia a sacerdotibus non ex- pectant temporalem profectum, nec timent ab ipsis nocumentum, ideo ipsos minime timent et reverentur et minime obediunt, nisi in hiis, que ipsos delectant 233. — Quiſs] digne recipit et reverenter hominem supe- riorem vel alium et quis bestialiter, patet; nam qui propter hoc clerici papam et seculares dominos, quia ipsis habent multum dare, vel suos superiores, quia possunt eis prodesse et nocere, vel secundum quod viderint eos diviciis [f. 63b] et gloria habundare, dominos seculares, quia habent dare, possunt aufferre et nocere 233. — Similiter clerici [timent] papam, quia habet dare aut denuncciare excommunicacione et abscisionem facere, que est sola iniquorum, et iste timor est bestialis 233. — Sed [quorum] timor et reverencia est secundum maiorem vel minorem auc- toritatem Jhesu vel sanctitatem vite eorum, tales reverenter suscipiunt hominem superiorem 233. [Capitulum] 51. Omnis spiritus, qui relaxat timorem et amorem et obedienciam ad Jhesum, est Antichristus 235. — Jura studentes sunt mundi amatores et per consequens Antichristi, quia nullus pauperum vel devotus, sed omnes generosi, elo- quentes, cupientes cito ditari et honorari [transferunt se ad studium legum et iuris canonici], sed theologiam solum abiecti et pauperes querunt stu- dere 237. — Juriste ex ewangelio grana, id est divicias elegerunt, sed pauperibus paleas reliquerunt 237—238. [Capitulum] 52. Spiritu sancto desolantes necesse est sequi divisiones 238. — Quare bestiam necesse est divisam et septicapitatam 239. — Quare meretrix non dicitur septicapitata, sed bestia 240.
Strana 417
A. Index syntheticus. 417 [Capitulum] 53. Multitudo carnalium christianorum valde proprie dicitur bestia septicapitata 240. - Carnes sanctorum sacerdotum rodere detractoribus apparent sua- viores 242. — Licet prius mala prefuerant, non tamen ita publice et inpudice 242. [Capitulum] 54. Sessio meretricis super bestiam est pax mundi et quies in prosperitate huius vite contra precepta domini: „Non inibis cum gentibus terre pacem et federa" 245. — [f. 64a] Maxima ulcio ire dei pax et prosperitas concessa peccatoribus, potentissime clero et sacerdotibus 245. — Deus mandavit non inire pacem cum gentibus, id est carnaliter viventibus 245. — Omnis gloriacio, omnis delectacio excessiva christiani et precipue sacerdotis alibi quam in Christo Jhesu est fornicacio anime meretricis, que debet se in omnibus abnegare et tollere crucem suam et sequi Christum Jhesum 247. — Laici, precipue divites et nobiles, peccatores signantur per bestiam, quia in talibus dominantur ritus et mores paganorum. Sed clerici carna- les dicuntur meretrix 248. — Quapropter maior dampnacio meretricis, quia polfljuit divina et celestia et eterna et abutitur illis, sed bestia terre- stria, quibus abutitur ad suam voluptatem 249. [Capitulum] 55. Quamvis Christus in sua persona non patitur nec polfljuitur, tamen in pecca- toribus gracia Jhesu et spiritus eius, veritas et opus eius patitur, cruci- figitur et destruitur 250. — Quicquid Judei Christo fecerunt in corpore, peccatores christiani multo deterius faciunt Christo in eius spiritu et veritate, quando ipsam veritatem vel spiritum occidunt in se et perdunt et crucifigunt 251. [Capitulum] 56. Abhominacio consistit in conmixtione inpossibili summe contrariorum, scilicet boni cum malo, veri cum falso, dei et dyaboli, lucis et tenebrarum 252. — Omnis peccator voluntarius, quantum in se est, destruit deum et totum mundum, reddens ipsum abhominabilem 253. — Omnes christiani acce- perunt et accipiunt a deo maxima bona divina et celestia: veritatem, fidem, virtutem, spiritum domini Jhesu 253—254. — Qui omnia bona supradicta accipiens a deo peccat voluntarie, quantam iniuriam deo faciat et quantam abhominacionem, nemo valet cogitare 255. — f. 64b] Quam gravis abhominacio dei summam bonitatem cum sua iniquitate velle sociare et cum hoc sibi conplacere 256. — Cſh]ristiani peccantes, maxime predicatores, quantum in nobis est, reddimus abhominabilem dominum Jhesum et omne eius donum, et vilem facimus eum coram demonibus et conspuimus coram mundo 256. — Predicator propter levitates ver- borum facit valde contemptibilia testimonia de Christo et verbo fidei 257. — Quod predicatores vani reddunt verbum veritatis et fidei levissimum et inane ita, quod eorum testimonia de Christo sint quasi fabule 258. KVBAL: M. de Janov Regulae, IV. 27
A. Index syntheticus. 417 [Capitulum] 53. Multitudo carnalium christianorum valde proprie dicitur bestia septicapitata 240. - Carnes sanctorum sacerdotum rodere detractoribus apparent sua- viores 242. — Licet prius mala prefuerant, non tamen ita publice et inpudice 242. [Capitulum] 54. Sessio meretricis super bestiam est pax mundi et quies in prosperitate huius vite contra precepta domini: „Non inibis cum gentibus terre pacem et federa" 245. — [f. 64a] Maxima ulcio ire dei pax et prosperitas concessa peccatoribus, potentissime clero et sacerdotibus 245. — Deus mandavit non inire pacem cum gentibus, id est carnaliter viventibus 245. — Omnis gloriacio, omnis delectacio excessiva christiani et precipue sacerdotis alibi quam in Christo Jhesu est fornicacio anime meretricis, que debet se in omnibus abnegare et tollere crucem suam et sequi Christum Jhesum 247. — Laici, precipue divites et nobiles, peccatores signantur per bestiam, quia in talibus dominantur ritus et mores paganorum. Sed clerici carna- les dicuntur meretrix 248. — Quapropter maior dampnacio meretricis, quia polfljuit divina et celestia et eterna et abutitur illis, sed bestia terre- stria, quibus abutitur ad suam voluptatem 249. [Capitulum] 55. Quamvis Christus in sua persona non patitur nec polfljuitur, tamen in pecca- toribus gracia Jhesu et spiritus eius, veritas et opus eius patitur, cruci- figitur et destruitur 250. — Quicquid Judei Christo fecerunt in corpore, peccatores christiani multo deterius faciunt Christo in eius spiritu et veritate, quando ipsam veritatem vel spiritum occidunt in se et perdunt et crucifigunt 251. [Capitulum] 56. Abhominacio consistit in conmixtione inpossibili summe contrariorum, scilicet boni cum malo, veri cum falso, dei et dyaboli, lucis et tenebrarum 252. — Omnis peccator voluntarius, quantum in se est, destruit deum et totum mundum, reddens ipsum abhominabilem 253. — Omnes christiani acce- perunt et accipiunt a deo maxima bona divina et celestia: veritatem, fidem, virtutem, spiritum domini Jhesu 253—254. — Qui omnia bona supradicta accipiens a deo peccat voluntarie, quantam iniuriam deo faciat et quantam abhominacionem, nemo valet cogitare 255. — f. 64b] Quam gravis abhominacio dei summam bonitatem cum sua iniquitate velle sociare et cum hoc sibi conplacere 256. — Cſh]ristiani peccantes, maxime predicatores, quantum in nobis est, reddimus abhominabilem dominum Jhesum et omne eius donum, et vilem facimus eum coram demonibus et conspuimus coram mundo 256. — Predicator propter levitates ver- borum facit valde contemptibilia testimonia de Christo et verbo fidei 257. — Quod predicatores vani reddunt verbum veritatis et fidei levissimum et inane ita, quod eorum testimonia de Christo sint quasi fabule 258. KVBAL: M. de Janov Regulae, IV. 27
Strana 418
418 A. Index syntheticus. [Capitulum] 57. Quanta mala facifa]t nostra tepiditas et pusil ljanimitas conmixta cum omnibus donis dei 261. — Tepiditas nostra et pusil ljanimitas abhominabilis pro- vocat Christum et Christo est summe nausea et molesta sicud vomitus 262. — Magna abhominacio in clero sapienciam huius seculi summe ini- micam miscere cum sapiencia Christi, ut legere, docere, predicare et cum hoc alia stulta opera facere voluntarie 262. [Capitulum] 58. Magna abhominacio, quando res abhominabilis conponitur cum re magis digna, ut stercus in trono vel cibo regio; tamen si ponatur per se in suo loco, in sterquilinio et buffo sub terra, nulla est vel modica abhomi- nacio 264—265. — Maior abhominacio est, quando christianus, maxime sacerdos, peccat voluntarie, quam si stercus vilissimum proiciatur in regem vel in coronam; et si rex valde horreret, si buffo aut stercus proiciatur in eum, deus infinite horret quamlibet inmundiciam peccati 265. — [f. 65a Abhominacio magna, si vilissimus latro ponatur in solio regio et rex iustissimus in carcere et si ponatur ydolum Jovis in templum 266—207. — Multo maior abhominacio, quando clericus pessimus ponitur in epi- scopum, quam si ydolum poneretur in templo, quia istud non potest male facere neque bene 267. [Capitulum] 59. Quare inpiis non dat deus intelligere se, quia illa noticia sui, quando iterum ruerent, veniret ipsis ad maximum detrimentum 269. — Quam late et profunde sumus excecati, quod periculosissima tempora non intelligimus, Antichristi Antichristum et meretrix meretricem aliam expectantes 269. — Proprium est sponse Christi erubescere pro suis turpitudinibus et rogare, ut tegantur caritate, meretricis proprium est nolle erubescere 270. [Capitulum] 60. Antichristus infinitos seducit per dileccionem et amorem mundi, vita autem Christi et veritates amare sunt et terribiles 272. — Et sic propter amo- rem mundi in Antichristo crucis ignominia est penitus evacuata et Jhesus quasi mortuus a corde et vita mundi valde delectat 272. — Antichristus multiplicavit promissiones infinitas et magnas in dei ecclesia peccatoribus et amatoribus huius seculi, ut in illis sibi christiani blandiantur et con- stituant sibi spem salutis, non habentes ad Christum Jhesum fidelitatem et ad proximos caritatem, vitam carnalem totaliter habentes et amicam huic mundo 273. — (Hoc idem sentenciat Lira super capitulo Cor. IIII" add. alia manul. — Item Antichristus multiplicavit sciencias adinventicfijas et eas procuravit fieri ad suum usum, que magis quam dei sciencia vel sapiencia sunt autentica, ut sic verbum dei desoletur et obnubiletur aput amatores huius mundi 273. — [f. 65b] Rectores ecclesie christianorum preponuntur hii, qui scienciis adinventis sunt habiles, non moribus 273. — Hee enim ita sunt promote gloria et honore, titulis adhornate, habundancia in [quantum ve cod.] diviciis eas adiuvante 273. — Antichristus multiplicavit mandata et cerimonias hominum infinitas et, ut tantum essent tremenda et
418 A. Index syntheticus. [Capitulum] 57. Quanta mala facifa]t nostra tepiditas et pusil ljanimitas conmixta cum omnibus donis dei 261. — Tepiditas nostra et pusil ljanimitas abhominabilis pro- vocat Christum et Christo est summe nausea et molesta sicud vomitus 262. — Magna abhominacio in clero sapienciam huius seculi summe ini- micam miscere cum sapiencia Christi, ut legere, docere, predicare et cum hoc alia stulta opera facere voluntarie 262. [Capitulum] 58. Magna abhominacio, quando res abhominabilis conponitur cum re magis digna, ut stercus in trono vel cibo regio; tamen si ponatur per se in suo loco, in sterquilinio et buffo sub terra, nulla est vel modica abhomi- nacio 264—265. — Maior abhominacio est, quando christianus, maxime sacerdos, peccat voluntarie, quam si stercus vilissimum proiciatur in regem vel in coronam; et si rex valde horreret, si buffo aut stercus proiciatur in eum, deus infinite horret quamlibet inmundiciam peccati 265. — [f. 65a Abhominacio magna, si vilissimus latro ponatur in solio regio et rex iustissimus in carcere et si ponatur ydolum Jovis in templum 266—207. — Multo maior abhominacio, quando clericus pessimus ponitur in epi- scopum, quam si ydolum poneretur in templo, quia istud non potest male facere neque bene 267. [Capitulum] 59. Quare inpiis non dat deus intelligere se, quia illa noticia sui, quando iterum ruerent, veniret ipsis ad maximum detrimentum 269. — Quam late et profunde sumus excecati, quod periculosissima tempora non intelligimus, Antichristi Antichristum et meretrix meretricem aliam expectantes 269. — Proprium est sponse Christi erubescere pro suis turpitudinibus et rogare, ut tegantur caritate, meretricis proprium est nolle erubescere 270. [Capitulum] 60. Antichristus infinitos seducit per dileccionem et amorem mundi, vita autem Christi et veritates amare sunt et terribiles 272. — Et sic propter amo- rem mundi in Antichristo crucis ignominia est penitus evacuata et Jhesus quasi mortuus a corde et vita mundi valde delectat 272. — Antichristus multiplicavit promissiones infinitas et magnas in dei ecclesia peccatoribus et amatoribus huius seculi, ut in illis sibi christiani blandiantur et con- stituant sibi spem salutis, non habentes ad Christum Jhesum fidelitatem et ad proximos caritatem, vitam carnalem totaliter habentes et amicam huic mundo 273. — (Hoc idem sentenciat Lira super capitulo Cor. IIII" add. alia manul. — Item Antichristus multiplicavit sciencias adinventicfijas et eas procuravit fieri ad suum usum, que magis quam dei sciencia vel sapiencia sunt autentica, ut sic verbum dei desoletur et obnubiletur aput amatores huius mundi 273. — [f. 65b] Rectores ecclesie christianorum preponuntur hii, qui scienciis adinventis sunt habiles, non moribus 273. — Hee enim ita sunt promote gloria et honore, titulis adhornate, habundancia in [quantum ve cod.] diviciis eas adiuvante 273. — Antichristus multiplicavit mandata et cerimonias hominum infinitas et, ut tantum essent tremenda et
Strana 419
A. Index syntheticus. 419 tenenda et tante auctoritatis, quemadmodum dei summi predicantur pre- cepta et docentur et cum magna districcione imperantur, que Sathanas sub- tilissime convertit ad suum profectum dampnacionis sue, ut tales homines carnales, neglectis dei preceptis vel minus ponderatis, timeant deum man- dato hominum et, cum solum ea, que homines tales in loco dei eis tra- diderint, expleverint, credant omnia effecisse, existentes transgressores dei tremendi preceptorum, cum tales multe cerimonie et obligaciones tales divise et iusticie essent instrumenta Sathane ad circumveniendum multos plebeios 273—274. [Capitulum] 61. Omnis multitudo alia sequitur summum Antichristum in amore mundi, amando se et illum carnaliter et absque spiritu Jhesu 275. — Sancti viri omnia talia odiunt, que illi diligunt 276. — Quia cessaverunt fideles reprehen- sores et inimici illorum, Antichristus libere et nullo contradicente incidit in omnia mala et sua carnalia placita 276. — Et tunc sol factus est cili- cius, luna tenebrosa, stelle cadentes, montes moti, celum recessit, sicud liber involutus 277—278. — Et tunc pseudo nimis et libere multiplicat sunt in omni simulacione, sanctitate et signis et prodigiis divinis, bonum [dicentes] malo et malum bono 278. [Capitulum] 62. Facta sunt omnia sacramenta et misse et omnes virtutes et omnis ordo et decor ecclesie abhominabilia et amara deo sicut absinthium 280.— [f 66a Rectores mali sunt electis ad magnum profectum et quanto plus seviunt, tanto plus eis proficiunt, sed malis sunt ad detrimentum 281. — Prelati et rectores yppocrite, etsi caritatem Jhesu non habeant nec iusticiam ament propter deum, tamen propter se ipsos et pacem atque comodum atque gloriam in hoc mundo efficiuntur zelatores iusticie 281. [Capitulum] 63. Qui continue dolent et erubescunt pro suis abhominacionibus, patitur [deus] eorum abhominaciones et tollerat, sed non dolentes punit et eicit 286. — Qui dissimulant dolere peccata, habet se ad eos sicut parturiens dominus, scilicet intollerabiliter laborans 287. — Tales ingratos portare est deo intollerabile et punire eos est valde alienum, ideo laborat ut parturiens 287.- Quanta abhominacio, dum malus sacerdos preficitur et honoratur ut deus et ad ipsum pro omni sanctitate curritur, qui est equalis dya- bolo 288. — Maior est modo tribulacio sub mistico Antichristo, quam si personaliter maximus Antichristus, ut opinatur, adveniret 289—290. — Sathan decipit per omnem similitudinem virtutum, sanctitatis et religiosi- tatis virtuose non paganos, non Judeos, nec christianos carnales, nam hiis iam est saciatus, sed sic sollicite carissimos Christi inpugnat, ut Christo Jhesu faciat contumeliam 291. — Sathan maxime decipiet per sancta et ea, que maxime christiani diligunt et secuntur, non per mani- festa 292. — Antichristus non est estimandus seducere a fide sensibiliter et manifeste, sed occulte 292. — Fides namque christiana difficulter everte- retur ab Antichristo, quia est supra modum roborata [et] dilatata 293—294. 27
A. Index syntheticus. 419 tenenda et tante auctoritatis, quemadmodum dei summi predicantur pre- cepta et docentur et cum magna districcione imperantur, que Sathanas sub- tilissime convertit ad suum profectum dampnacionis sue, ut tales homines carnales, neglectis dei preceptis vel minus ponderatis, timeant deum man- dato hominum et, cum solum ea, que homines tales in loco dei eis tra- diderint, expleverint, credant omnia effecisse, existentes transgressores dei tremendi preceptorum, cum tales multe cerimonie et obligaciones tales divise et iusticie essent instrumenta Sathane ad circumveniendum multos plebeios 273—274. [Capitulum] 61. Omnis multitudo alia sequitur summum Antichristum in amore mundi, amando se et illum carnaliter et absque spiritu Jhesu 275. — Sancti viri omnia talia odiunt, que illi diligunt 276. — Quia cessaverunt fideles reprehen- sores et inimici illorum, Antichristus libere et nullo contradicente incidit in omnia mala et sua carnalia placita 276. — Et tunc sol factus est cili- cius, luna tenebrosa, stelle cadentes, montes moti, celum recessit, sicud liber involutus 277—278. — Et tunc pseudo nimis et libere multiplicat sunt in omni simulacione, sanctitate et signis et prodigiis divinis, bonum [dicentes] malo et malum bono 278. [Capitulum] 62. Facta sunt omnia sacramenta et misse et omnes virtutes et omnis ordo et decor ecclesie abhominabilia et amara deo sicut absinthium 280.— [f 66a Rectores mali sunt electis ad magnum profectum et quanto plus seviunt, tanto plus eis proficiunt, sed malis sunt ad detrimentum 281. — Prelati et rectores yppocrite, etsi caritatem Jhesu non habeant nec iusticiam ament propter deum, tamen propter se ipsos et pacem atque comodum atque gloriam in hoc mundo efficiuntur zelatores iusticie 281. [Capitulum] 63. Qui continue dolent et erubescunt pro suis abhominacionibus, patitur [deus] eorum abhominaciones et tollerat, sed non dolentes punit et eicit 286. — Qui dissimulant dolere peccata, habet se ad eos sicut parturiens dominus, scilicet intollerabiliter laborans 287. — Tales ingratos portare est deo intollerabile et punire eos est valde alienum, ideo laborat ut parturiens 287.- Quanta abhominacio, dum malus sacerdos preficitur et honoratur ut deus et ad ipsum pro omni sanctitate curritur, qui est equalis dya- bolo 288. — Maior est modo tribulacio sub mistico Antichristo, quam si personaliter maximus Antichristus, ut opinatur, adveniret 289—290. — Sathan decipit per omnem similitudinem virtutum, sanctitatis et religiosi- tatis virtuose non paganos, non Judeos, nec christianos carnales, nam hiis iam est saciatus, sed sic sollicite carissimos Christi inpugnat, ut Christo Jhesu faciat contumeliam 291. — Sathan maxime decipiet per sancta et ea, que maxime christiani diligunt et secuntur, non per mani- festa 292. — Antichristus non est estimandus seducere a fide sensibiliter et manifeste, sed occulte 292. — Fides namque christiana difficulter everte- retur ab Antichristo, quia est supra modum roborata [et] dilatata 293—294. 27
Strana 420
420 A. Index syntheticus. [f. 66b] [Capitulum] 64. Ostendit, quam tollerabilis foret seduccio, si foret per Antichristum publi- cum, que modo est per misticum; patet, quia esset solum corporum et non animarum, hec autem presens tribulacio in sanctis est simul cor- porum et animarum 295—296. — Illa esset [ab] extraneis solum et manifestis inimicis, hec simul ab extraneis et inimicis, quia totaliter contrariis in moribus 296. — Illa esset per manifestam crudelitatem et blandimenta manifesta utrimque, sine colore virtutis Jhesu et veritatis, hec est per crudelitatem absconditam et blandimenta et utrimque valde pulcritudine persuasionis scripturarum, racionum et omni apparencia veritatis et iu- sticie atque honestatis [colorata] 296. — Quomodo verbum dei multipliciter glosatur, dissimulatur vel de aliis intelligi dicitur, ut illud: „Nisi quis renunccia[verit]“; item: „Si quis venire post me“ 297. — Et putant, quod scripture eis divine et contrarie alios concernant quam ipsos 298. — Qui ludicra inserunt sermonibus dei, ut placeant hominibus, faciendo canticum, quod dulci suo sono aures delectat, et pruriunt [compositis ipsorum fabulis aures suorum auditorum] et populus mundanus ipsos audit grate et com[mjendat et extollit, quia iuxta sua vota plebseli non in veritate utili, sed magis in ornatu verborum et sapiencie carnalis carna- liter delectantur 299. — Et sic lumen ecclesie est obductum, medicina versa in nichilum vel in infirmitatem vel in wlnera 299. [Capitulum] 65. Homines dicuntur indurati, primo ab interiori, id est a nostra innata malicia, id est cum simus intus mali, ex nobis ipsis sic induramur quasi lapis; secundo ab exteriori causa, scilicet a divina gracia circumstante 301. — [f. 67a] Multitudo hominum quasi statua uxoris Loth, exterius habens formam humanam, sed interius mortua est dura et salsa; quia iterum sumus abalienati retrorsum et amamus vitam huius mundi et ea, que sunt in mundo, studiose inquirendo, merito sumus in statuam salis con- versi et sic formam humanam habentes, scilicet interius, ctc. 302. — Quo- modo omnes in extrinsecis iustificacionibus suis contentantur, mortuo domino Jhesu in corde eorum frigido 303. — Homines yppocrite post mortalitates fiunt plus nequiores et magis red[djuntur deteriores 304. [Capitulum] 66. Omnis propheta amator sue vite est pusillanimis ad paciendum et ad ar- guendum peccata 307. — Veri prophete quam amare pro malis populi ingemiscebant et pro inpenitencia hominum maxime amarescebant, pacem seculi et mollem vitam odiebant 307. — Quis est et qualis est pseudopropheta vel membrum Antichristi, dicens, quod est homo amicus sue carnis et amicus huius mundi et tepidus oditor suorum viciorum, dissimulans mala suorum proximorum 308. — Amicus sue carnis, cum mollibus induatur, mollem ducat vitam; amicus huius mundi, cum querat sibi in ipso prosperari, etc. 308. — Signa tepide vel nullius caritatis in sacerdote vel alio: nam habens veram caritatem continere se non potest, quin irascatur contra vicia, nec potest pati obprobria Jhesu Christi, nec iniurias proximorum, quin succurrat, si potest; quod si non potest, gemit
420 A. Index syntheticus. [f. 66b] [Capitulum] 64. Ostendit, quam tollerabilis foret seduccio, si foret per Antichristum publi- cum, que modo est per misticum; patet, quia esset solum corporum et non animarum, hec autem presens tribulacio in sanctis est simul cor- porum et animarum 295—296. — Illa esset [ab] extraneis solum et manifestis inimicis, hec simul ab extraneis et inimicis, quia totaliter contrariis in moribus 296. — Illa esset per manifestam crudelitatem et blandimenta manifesta utrimque, sine colore virtutis Jhesu et veritatis, hec est per crudelitatem absconditam et blandimenta et utrimque valde pulcritudine persuasionis scripturarum, racionum et omni apparencia veritatis et iu- sticie atque honestatis [colorata] 296. — Quomodo verbum dei multipliciter glosatur, dissimulatur vel de aliis intelligi dicitur, ut illud: „Nisi quis renunccia[verit]“; item: „Si quis venire post me“ 297. — Et putant, quod scripture eis divine et contrarie alios concernant quam ipsos 298. — Qui ludicra inserunt sermonibus dei, ut placeant hominibus, faciendo canticum, quod dulci suo sono aures delectat, et pruriunt [compositis ipsorum fabulis aures suorum auditorum] et populus mundanus ipsos audit grate et com[mjendat et extollit, quia iuxta sua vota plebseli non in veritate utili, sed magis in ornatu verborum et sapiencie carnalis carna- liter delectantur 299. — Et sic lumen ecclesie est obductum, medicina versa in nichilum vel in infirmitatem vel in wlnera 299. [Capitulum] 65. Homines dicuntur indurati, primo ab interiori, id est a nostra innata malicia, id est cum simus intus mali, ex nobis ipsis sic induramur quasi lapis; secundo ab exteriori causa, scilicet a divina gracia circumstante 301. — [f. 67a] Multitudo hominum quasi statua uxoris Loth, exterius habens formam humanam, sed interius mortua est dura et salsa; quia iterum sumus abalienati retrorsum et amamus vitam huius mundi et ea, que sunt in mundo, studiose inquirendo, merito sumus in statuam salis con- versi et sic formam humanam habentes, scilicet interius, ctc. 302. — Quo- modo omnes in extrinsecis iustificacionibus suis contentantur, mortuo domino Jhesu in corde eorum frigido 303. — Homines yppocrite post mortalitates fiunt plus nequiores et magis red[djuntur deteriores 304. [Capitulum] 66. Omnis propheta amator sue vite est pusillanimis ad paciendum et ad ar- guendum peccata 307. — Veri prophete quam amare pro malis populi ingemiscebant et pro inpenitencia hominum maxime amarescebant, pacem seculi et mollem vitam odiebant 307. — Quis est et qualis est pseudopropheta vel membrum Antichristi, dicens, quod est homo amicus sue carnis et amicus huius mundi et tepidus oditor suorum viciorum, dissimulans mala suorum proximorum 308. — Amicus sue carnis, cum mollibus induatur, mollem ducat vitam; amicus huius mundi, cum querat sibi in ipso prosperari, etc. 308. — Signa tepide vel nullius caritatis in sacerdote vel alio: nam habens veram caritatem continere se non potest, quin irascatur contra vicia, nec potest pati obprobria Jhesu Christi, nec iniurias proximorum, quin succurrat, si potest; quod si non potest, gemit
Strana 421
A. Index syntheticus. 421 irremediabiliter oppressiones innocentum 310-311. — Omnis sacerdos non habens caritatem spiritus Jhesu et condiciones caritatis est Vehemot, Antichristus et mulier fornicaria 312. — Omnia munda mundis etc., sce- lerati autem a rebus divinis et mundissimis inmundantur, similiter sacer- dos spiritum Jhesu non habens 313. [f. 67b] Capitulum 67. Clerici carnales quare nolunt corrigi nec paciuntur correccionem 313. — Re- spondetur, quia credunt se iustiores, tum quia in magno statu consistunt, tum quia cum sacris rebus et divinis tota die circueunt, tum quia ab hominibus reputantur et assjuefacti sunt honorari et laudari, eciam quia sapientes se reputant in opinione sua, vel eciam quia credunt se scri- pturis superiores 314. [Capitulum] 68. Quod superbia sacerdotum est maxima, proponitur multipliciter, precipue, quia ibi est maior contemptus, quam in homine seculari, et maior re- cessus, primo, quia in ipsis debet esse maxima humilitas, secundo, quia, quanto quis maiora bona accipit a Christo et contempnit, maior est eius superbia, etc. 318. — Sacerdotes extolluntur super illud, quod dicitur deus 319. — Et exaltari [super omne, quod dicitur deus], est suas doc- trinas et mandata equipparare vel magis precipere vel autenticare, quam scripturas divinas, vel illa in sua potestate habere et dispensacione et ex ipsis sibi ipsi placere et extolli, etc. 320. [Capitulum] 69. Spiritus omnis destruendus est [prout] Antichristus non gladio materiali au bello, sed demonia in hominibus et vicia [expugnando] 321—322. — Predicator neminem debet nominare, sed in communi nequicias increpare, quanto proprius et propinquius poterit Sathane decepciones detegendo et ipsius laqueos illustrando 322. [Capitulum] 70. Quod multi pseudoprophete surgent superbi in proximoſs] in instanti tempore 325, cf. 326. — Deus voluit Antichristum valde occjulte et figurate de- scribi, [f. 68a] sed scripturas concernentes populum sub Antichristo nude et aperte poni 325. [Capitulum] 71. Voluit dominus omnia ista futura longe ante populis intimari, ut sciatur, quod sine ipso nulla veniant in hoc mundo parva vel magna 328—329. — Illa, que prophetata sunt populo, non concernunt crudelitatem, ut dictum est capitulo supra 329. — Dominus ideo futura misteria velata fecit, ut ea, quantum cuilibet tempori foret utile, solus apperiret 330. — Adventus Christi fuit coopertus figuris et velatus ex multis causis, precipue propter reprobos, ne congnoscendo plus punirentur 331—332.
A. Index syntheticus. 421 irremediabiliter oppressiones innocentum 310-311. — Omnis sacerdos non habens caritatem spiritus Jhesu et condiciones caritatis est Vehemot, Antichristus et mulier fornicaria 312. — Omnia munda mundis etc., sce- lerati autem a rebus divinis et mundissimis inmundantur, similiter sacer- dos spiritum Jhesu non habens 313. [f. 67b] Capitulum 67. Clerici carnales quare nolunt corrigi nec paciuntur correccionem 313. — Re- spondetur, quia credunt se iustiores, tum quia in magno statu consistunt, tum quia cum sacris rebus et divinis tota die circueunt, tum quia ab hominibus reputantur et assjuefacti sunt honorari et laudari, eciam quia sapientes se reputant in opinione sua, vel eciam quia credunt se scri- pturis superiores 314. [Capitulum] 68. Quod superbia sacerdotum est maxima, proponitur multipliciter, precipue, quia ibi est maior contemptus, quam in homine seculari, et maior re- cessus, primo, quia in ipsis debet esse maxima humilitas, secundo, quia, quanto quis maiora bona accipit a Christo et contempnit, maior est eius superbia, etc. 318. — Sacerdotes extolluntur super illud, quod dicitur deus 319. — Et exaltari [super omne, quod dicitur deus], est suas doc- trinas et mandata equipparare vel magis precipere vel autenticare, quam scripturas divinas, vel illa in sua potestate habere et dispensacione et ex ipsis sibi ipsi placere et extolli, etc. 320. [Capitulum] 69. Spiritus omnis destruendus est [prout] Antichristus non gladio materiali au bello, sed demonia in hominibus et vicia [expugnando] 321—322. — Predicator neminem debet nominare, sed in communi nequicias increpare, quanto proprius et propinquius poterit Sathane decepciones detegendo et ipsius laqueos illustrando 322. [Capitulum] 70. Quod multi pseudoprophete surgent superbi in proximoſs] in instanti tempore 325, cf. 326. — Deus voluit Antichristum valde occjulte et figurate de- scribi, [f. 68a] sed scripturas concernentes populum sub Antichristo nude et aperte poni 325. [Capitulum] 71. Voluit dominus omnia ista futura longe ante populis intimari, ut sciatur, quod sine ipso nulla veniant in hoc mundo parva vel magna 328—329. — Illa, que prophetata sunt populo, non concernunt crudelitatem, ut dictum est capitulo supra 329. — Dominus ideo futura misteria velata fecit, ut ea, quantum cuilibet tempori foret utile, solus apperiret 330. — Adventus Christi fuit coopertus figuris et velatus ex multis causis, precipue propter reprobos, ne congnoscendo plus punirentur 331—332.
Strana 422
422 A. Index syntheticus. [Capitulum] 72. Quicumque wlt salvari aut frui istis thesauris domini, qualis de necessitate debet fieri et quomodo intus et extra debet in humilitate, scilicet hu- manitatis Christi et ignominia crucis et omni abieccione et contemptu usque ad novissimum virorum requirere et in talibus conversari, que sunt abhominacio amatoribus huius mundi 333. — Quid necesse habet facere, qui wlt salvari, quia illa, que mundus summe diligit et veneratur, utpote splendorem, molliciem, delicias carnis, divicias let honorem, hec contempnere et pro nichilo habere 333. — Quid est necesse facere Chri- stum, si wlt salvari tempore Antichristi et ut apperiantur sibi thesauri divine prophecie et sciencie? Oportet, quod exeat de Egipto, et abho- minari divicias, honores, que hominibus placent, et pauperibus et mitibus atque lugentibus aplaudere et ipsos beatificare 334. [Capitulum] 73. Duplex abhominacio, una, qua mundus abhominatur Christum et omne, quod in eo est, secunda, qua electi abhominantur mundum et omne, quod in eo est 335. [f. 68b] Quomodo apostoli conmendant valde ea, que mundo isti sunt abhominabilissima, et que sunt amabilissima mundo, vituperant 338. [Capitulum] 74. Ponitur differencia inter maliciam bestie, id est laycorum, et maliciam mere tricis, id est clericorum, et que maior est 340. — Maior ergo clericorum est malicia, quia per res divinas, laycorum per temporales 341. [Capitulum] 75. Qui habitum virtutum est vere assecutus, omnia, que prima apprehensione apprehendit, confert ad deum et eius virtutes; et per oppositum, qui est viciosus [etc.] 343. —Prelatus habens semper in prima apprehensione domi- num Jhesum est lapis electus et preciosus, similiter sequens affecciones mundi et eas regulans et restringens est bonus 345. — Penitens, cui in prima apprehensione mala occurrunt, quid debet facere et quid deo dicere et ad que paratus semper esse 345. [Capitulum] 76. Cuius [vis] apprehensiva est habituata facie meretricea et eius conplacencia, habet caracterem in fronte sua scriptum indelebilem et inmutabilem 346. — Multa mala facit concupiscencia inveterata, a iuventute continuata 346. — Cupiditas et concupiscencia faciei meretricis radix omnium malorum 347. — Quod fere universi sacerdotes, as[sjuefacti facie meretricea, trahunt[ur incauti funibus eius concupiscenciarum ad gradus et dignitates et [f. 69a in tantum inmerguntur (inmergimur cod.) concupiscenciis, quod non pos- sunt removeri nec per terrores nec per scripturas sanctas nec sancto- rum exempla, sed cum talia audimus, dissimulamus tamquam Adam 349.
422 A. Index syntheticus. [Capitulum] 72. Quicumque wlt salvari aut frui istis thesauris domini, qualis de necessitate debet fieri et quomodo intus et extra debet in humilitate, scilicet hu- manitatis Christi et ignominia crucis et omni abieccione et contemptu usque ad novissimum virorum requirere et in talibus conversari, que sunt abhominacio amatoribus huius mundi 333. — Quid necesse habet facere, qui wlt salvari, quia illa, que mundus summe diligit et veneratur, utpote splendorem, molliciem, delicias carnis, divicias let honorem, hec contempnere et pro nichilo habere 333. — Quid est necesse facere Chri- stum, si wlt salvari tempore Antichristi et ut apperiantur sibi thesauri divine prophecie et sciencie? Oportet, quod exeat de Egipto, et abho- minari divicias, honores, que hominibus placent, et pauperibus et mitibus atque lugentibus aplaudere et ipsos beatificare 334. [Capitulum] 73. Duplex abhominacio, una, qua mundus abhominatur Christum et omne, quod in eo est, secunda, qua electi abhominantur mundum et omne, quod in eo est 335. [f. 68b] Quomodo apostoli conmendant valde ea, que mundo isti sunt abhominabilissima, et que sunt amabilissima mundo, vituperant 338. [Capitulum] 74. Ponitur differencia inter maliciam bestie, id est laycorum, et maliciam mere tricis, id est clericorum, et que maior est 340. — Maior ergo clericorum est malicia, quia per res divinas, laycorum per temporales 341. [Capitulum] 75. Qui habitum virtutum est vere assecutus, omnia, que prima apprehensione apprehendit, confert ad deum et eius virtutes; et per oppositum, qui est viciosus [etc.] 343. —Prelatus habens semper in prima apprehensione domi- num Jhesum est lapis electus et preciosus, similiter sequens affecciones mundi et eas regulans et restringens est bonus 345. — Penitens, cui in prima apprehensione mala occurrunt, quid debet facere et quid deo dicere et ad que paratus semper esse 345. [Capitulum] 76. Cuius [vis] apprehensiva est habituata facie meretricea et eius conplacencia, habet caracterem in fronte sua scriptum indelebilem et inmutabilem 346. — Multa mala facit concupiscencia inveterata, a iuventute continuata 346. — Cupiditas et concupiscencia faciei meretricis radix omnium malorum 347. — Quod fere universi sacerdotes, as[sjuefacti facie meretricea, trahunt[ur incauti funibus eius concupiscenciarum ad gradus et dignitates et [f. 69a in tantum inmerguntur (inmergimur cod.) concupiscenciis, quod non pos- sunt removeri nec per terrores nec per scripturas sanctas nec sancto- rum exempla, sed cum talia audimus, dissimulamus tamquam Adam 349.
Strana 423
A. Index syntheticus. 423 [Capitulum 77. Yppocrite blandiuntur sibi ex quibusdam lucidis intervallis conpunccionis et contricionis, licet sint brevia et inpotencia in illis 352. — Adultera ec- clesia omniquaque se depingit sanctitate et omnimode se sponse agni similando, ymmo iam eam supprimendo et expellendo 354. [Capitulum] 78. Quam multi filii meretricis, quam pauculi filii regis et veritatis 355. — Quod multos decipit facies meretricis 356. — Et quo modo dubitabat, an de- buit sequi spiritum domini humilem et pauperem, Jhesu revelantem, vel meretriceam multitudinem omnem persuadentem et [ut cod.] mollem, quietam in hoc mundo 357. [Capitulum] 79. Quod mulier quosque potentissimos, sapientissimos, fortissimos et doctissimos decepit, ut patet in David, Adam, Sampsone, significat hanc misticam meretricem, que sic cunctos decipit 359—360. — Et sicut adultera orna- tur et fuco se collorat, quam illa, que intendit solum fidem conthoralem, ita Antichristus fortiter et omnifarie picturate et omnibus signis et maxime per faciem in aspectu suo apparentem extrinsecus ordinacionis christia- norum 360. — Non est estimandum, quod universi sic seducti intendant partem Sathane ex directo, sed ignoranter et seducti totum faciunt pro Antichristo, quia, cum parva bona faciunt, magna se putant effe- cisse 361. — [f. 69b] Maxima seduccio et coloratissima tocius cleri in promixtione vite Christi et mundi 361—-362. — Scit Sathan, quod, si mo- dicum admiscetur concupiscencie secularis vel carnalis, totum residuum, quantumcumque virtuosum, sordet Christo, quia Christus nichil wlt ha- bere commune cum spiritu mundi et dyaboli 362. — Yppocrite sub forma religionis intendunt seducere aliquem ad seculum vel ad Antichristum et tamen odiunt Antichristum et persecuntur hereticos et alios eciam iustos, qui non senciunt cum eis similia, ut amantes hunc mundum et quietam vitam et habundantem, et cum isto fundamento credunt se bene Jhesu Christo posse complacere 363. — Nimis magna et colorata Sathane se- duccio, qui [operatur] tribulacionem sanctis dei nimis magnam valde sub- tiliter et operte, dulciter et colorate, ut illi, qui sunt veri Christi, a chri- stianis paciantur, quasi ipsi sint Antichristi, et illi, qui veri sunt catholici, a conchristianis, sed contrariis Christo [et per consequens et] Antichri- stifs], heretici reputentur ita, ut boni reputentur pessimi et pessimi boni 363—364. [Capitulum] 80. Multi habent nomina coram hominibus, quod vivant, et alia talia nomina dignitatum, sed coram deo, qui scit opera ipsorum, habent nomina hor- rendissima et quod mortui sunt 364. — Nam tales yppocrite habent no- men altum in mundo et dignitatis et in publico et illud ipsis valde blan- ditur et redolet magis quam unguenta, cum bulfijiunt, sed in veritate et coram deo habent nomen scriptum et in occulto [i. e. coram mundo ed.] dicuntur episcopi et prelati, sed coram deo pastor et ydolum dere- linquens gregem; coram hominibus Christi dei, coram deo Antichristi 365.
A. Index syntheticus. 423 [Capitulum 77. Yppocrite blandiuntur sibi ex quibusdam lucidis intervallis conpunccionis et contricionis, licet sint brevia et inpotencia in illis 352. — Adultera ec- clesia omniquaque se depingit sanctitate et omnimode se sponse agni similando, ymmo iam eam supprimendo et expellendo 354. [Capitulum] 78. Quam multi filii meretricis, quam pauculi filii regis et veritatis 355. — Quod multos decipit facies meretricis 356. — Et quo modo dubitabat, an de- buit sequi spiritum domini humilem et pauperem, Jhesu revelantem, vel meretriceam multitudinem omnem persuadentem et [ut cod.] mollem, quietam in hoc mundo 357. [Capitulum] 79. Quod mulier quosque potentissimos, sapientissimos, fortissimos et doctissimos decepit, ut patet in David, Adam, Sampsone, significat hanc misticam meretricem, que sic cunctos decipit 359—360. — Et sicut adultera orna- tur et fuco se collorat, quam illa, que intendit solum fidem conthoralem, ita Antichristus fortiter et omnifarie picturate et omnibus signis et maxime per faciem in aspectu suo apparentem extrinsecus ordinacionis christia- norum 360. — Non est estimandum, quod universi sic seducti intendant partem Sathane ex directo, sed ignoranter et seducti totum faciunt pro Antichristo, quia, cum parva bona faciunt, magna se putant effe- cisse 361. — [f. 69b] Maxima seduccio et coloratissima tocius cleri in promixtione vite Christi et mundi 361—-362. — Scit Sathan, quod, si mo- dicum admiscetur concupiscencie secularis vel carnalis, totum residuum, quantumcumque virtuosum, sordet Christo, quia Christus nichil wlt ha- bere commune cum spiritu mundi et dyaboli 362. — Yppocrite sub forma religionis intendunt seducere aliquem ad seculum vel ad Antichristum et tamen odiunt Antichristum et persecuntur hereticos et alios eciam iustos, qui non senciunt cum eis similia, ut amantes hunc mundum et quietam vitam et habundantem, et cum isto fundamento credunt se bene Jhesu Christo posse complacere 363. — Nimis magna et colorata Sathane se- duccio, qui [operatur] tribulacionem sanctis dei nimis magnam valde sub- tiliter et operte, dulciter et colorate, ut illi, qui sunt veri Christi, a chri- stianis paciantur, quasi ipsi sint Antichristi, et illi, qui veri sunt catholici, a conchristianis, sed contrariis Christo [et per consequens et] Antichri- stifs], heretici reputentur ita, ut boni reputentur pessimi et pessimi boni 363—364. [Capitulum] 80. Multi habent nomina coram hominibus, quod vivant, et alia talia nomina dignitatum, sed coram deo, qui scit opera ipsorum, habent nomina hor- rendissima et quod mortui sunt 364. — Nam tales yppocrite habent no- men altum in mundo et dignitatis et in publico et illud ipsis valde blan- ditur et redolet magis quam unguenta, cum bulfijiunt, sed in veritate et coram deo habent nomen scriptum et in occulto [i. e. coram mundo ed.] dicuntur episcopi et prelati, sed coram deo pastor et ydolum dere- linquens gregem; coram hominibus Christi dei, coram deo Antichristi 365.
Strana 424
424 A. Index syntheticus. — [f. 70a] Pagani designantur per bestias, que sunt in natura, ut per hircum, arietem, quia sunt similes bestiis, quia a iuventute sua sunt animales, sed christiani iniqui et mali, et precipue sacerdotes et popu- lorum rectores, per monstra inpossibilia, que nec possunt esse in natura 267. — Christianus plebeius inique agens est quidem monstrum terribile, sed sacerdotes inpii et carnales efs]t monstrum et abhominacio intollerabilis et horribilis, quia filius dei et filius dyaboli, spiritus dei et spiritus ma- lignus nequaquam sociantur 368. — Altitudo Sathane et Antichristi quam est magna, quam est deceptoria, quam subtilis, quam spiritualis, tam ter ribilissima, nocentissima, sevissima 369—370. — Et ita est operata altitudo Sathane, quod omnibus [copiis] domini Jhesu saciata, omnibus splendo- ribus sanctorum adornata, omnibus bonis naturalibus et fortuitis, donatis et acquisitis dilatata, gaudet in corde suo, dicens: „Sedeo ut regina, et vidua non sum et luctum non videbo“ 371. — Ecclesia cleri coram ho- minibus mater beatissima, mater virtutum, regina, sed coram deo habet nomen Babilon, ignominiosissima mater abhominacionum et fornicacionum terre 372—373. Capitulum 81. Sacerdotes yppocrite non tantum dicuntur meretrix, sed mater fornicacionum omnium ad innuendum, quod mali sacerdotes non tantum sunt mali sibi ipsis, sed sunt causa aliis multis 374. — Quapropter simplices christiani carnales, in hoc [mundo] viciose delectati, dicti sunt meretrix tantum, sed sacerdotes, amici huius mundi et peccantes, dicti sunt mater fornicacio- num 374. — Et sic vocatur dampnacio meretricis maxima 374. - Sicut clerus sanctus est mater omnium virtutum et sanctorum filiorum et magnorum fructuum in ecclesia, sic clerus pravus mater omnium forni- cacionum et meretricum 374. — [f. 70b] Clerus pravus tamquam mere trix, in quo querit voluptates et lucra, et est sterilis propterea a prole ut meretrix 375—376. — Clerus bonus tamquam mater, quid principaliter intendit, quia fructum animarum sicut prolem 376. — Quomodo discer- nitur meretrix a sponsa vera et honesta, sic clerus iustus et ewangelicus a clero reprobo, nam sponse intendunt prolem principaliter et primum et in omnibus fidem coniugalem, meretrices vero per oppositum non amorem unius, sed multorum 377. — Sacerdotes mundani potentibus et divitibus valde sunt legales et affabiles, pauperibus non affabiles et superbi sicud meretrix 377. Capitulum 82. Sacerdotes crudeles quanta mala peragunt et sunt meretrix ebria a sanguine martyrum 378—379. — Omnis sacerdos amator huius vite non potest in- duere spiritum Jhesu, quamdiu est amator sue carnis vel amicus huius vite, vel quamdiu diligit ea, que sunt in mundo, vitam quietam, honores 379. — Yppocrite et maxime sacerdotes, amici huius seculi, honorant sanctos mortuos valde, sed conviventes sanctos christianos pauperes et humiles valde persecuntur; sanctos in celis munerant, a suis sanctis pro- ximis rapide accipiunt; sanctorum iam in celis ossa multum venerantur et osculantur, sed sanctorum convivencium adhuc [vultus] confundunt et
424 A. Index syntheticus. — [f. 70a] Pagani designantur per bestias, que sunt in natura, ut per hircum, arietem, quia sunt similes bestiis, quia a iuventute sua sunt animales, sed christiani iniqui et mali, et precipue sacerdotes et popu- lorum rectores, per monstra inpossibilia, que nec possunt esse in natura 267. — Christianus plebeius inique agens est quidem monstrum terribile, sed sacerdotes inpii et carnales efs]t monstrum et abhominacio intollerabilis et horribilis, quia filius dei et filius dyaboli, spiritus dei et spiritus ma- lignus nequaquam sociantur 368. — Altitudo Sathane et Antichristi quam est magna, quam est deceptoria, quam subtilis, quam spiritualis, tam ter ribilissima, nocentissima, sevissima 369—370. — Et ita est operata altitudo Sathane, quod omnibus [copiis] domini Jhesu saciata, omnibus splendo- ribus sanctorum adornata, omnibus bonis naturalibus et fortuitis, donatis et acquisitis dilatata, gaudet in corde suo, dicens: „Sedeo ut regina, et vidua non sum et luctum non videbo“ 371. — Ecclesia cleri coram ho- minibus mater beatissima, mater virtutum, regina, sed coram deo habet nomen Babilon, ignominiosissima mater abhominacionum et fornicacionum terre 372—373. Capitulum 81. Sacerdotes yppocrite non tantum dicuntur meretrix, sed mater fornicacionum omnium ad innuendum, quod mali sacerdotes non tantum sunt mali sibi ipsis, sed sunt causa aliis multis 374. — Quapropter simplices christiani carnales, in hoc [mundo] viciose delectati, dicti sunt meretrix tantum, sed sacerdotes, amici huius mundi et peccantes, dicti sunt mater fornicacio- num 374. — Et sic vocatur dampnacio meretricis maxima 374. - Sicut clerus sanctus est mater omnium virtutum et sanctorum filiorum et magnorum fructuum in ecclesia, sic clerus pravus mater omnium forni- cacionum et meretricum 374. — [f. 70b] Clerus pravus tamquam mere trix, in quo querit voluptates et lucra, et est sterilis propterea a prole ut meretrix 375—376. — Clerus bonus tamquam mater, quid principaliter intendit, quia fructum animarum sicut prolem 376. — Quomodo discer- nitur meretrix a sponsa vera et honesta, sic clerus iustus et ewangelicus a clero reprobo, nam sponse intendunt prolem principaliter et primum et in omnibus fidem coniugalem, meretrices vero per oppositum non amorem unius, sed multorum 377. — Sacerdotes mundani potentibus et divitibus valde sunt legales et affabiles, pauperibus non affabiles et superbi sicud meretrix 377. Capitulum 82. Sacerdotes crudeles quanta mala peragunt et sunt meretrix ebria a sanguine martyrum 378—379. — Omnis sacerdos amator huius vite non potest in- duere spiritum Jhesu, quamdiu est amator sue carnis vel amicus huius vite, vel quamdiu diligit ea, que sunt in mundo, vitam quietam, honores 379. — Yppocrite et maxime sacerdotes, amici huius seculi, honorant sanctos mortuos valde, sed conviventes sanctos christianos pauperes et humiles valde persecuntur; sanctos in celis munerant, a suis sanctis pro- ximis rapide accipiunt; sanctorum iam in celis ossa multum venerantur et osculantur, sed sanctorum convivencium adhuc [vultus] confundunt et
Strana 425
A. Index syntheticus. 425 et blasphemant; sanctorum in celis ossa et reliquias sumptuose procurant, auro et serico [contegunt], sed pauperes sanctos degentes cum eis in hac vita dimittunt fame et siti cruciari et nudos pati frigus et gelua 379. — Omne, eciam crudeliter exaccionare, pro sanctis in celesti patria, pati magna, facere multa, ieiunare, limina visitare, ecclesias edificare, [sed] pro sanctis his contempnunt modicas expen [f. 71a] sas facere, ymmo non verentur sibi questum et predam de pauperibus plebeis facere 379.— Sanctos in celis sacerdotes yppocrite pro eo diligunt et solempnisant, quia in nomine eorum multa et magna bona a populis christianis sor- ciuntur, habentes pingwes prebendas et altaria, multas distribuciones, multa offertoria pro nomine et in nomine sanctorum iam in celis 380. — Et simili causa allecti et animabus in purgatorio faciunt multa obse- quia et valde promovent ad populum facienda, nullum illorum proximis sanctis adhuc in terra vel pro animabus salubriter adhuc penitencium facientes 380. — [Nota bene add. rubr. cod.] Bona ecclesie sunt bona sanguine Christi et martyrum et morte laboriose aquisita et sunt patri- monium Jhesu Christi, vel bona clericorum, ut beneficia, prebende, sunt bona pauperum, ex quibus pauperes deberent nutriri. Igitur cum nos clerici ad superfluitatem talia expendimus in nostram pompam et variam vanitatem, tunc procul dubio sanguine sanctorum inebriamur 381—382. — Sacerdotes pravi sanguinem hominum comedunt et bibunt et ipsorum sanguine inebriantur, id est peccatis populorum, iuxta illud: „Peccata populi [mei] comedunt“ 382. — Mira stulticia sacerdotum. Inebriantur, cum pocius pro populo debeant abstinere et ieiunare. Jocundantur et gaudent in concupiscenciis, ubi tenentur dolere et flere pro peccatis populi et ponere nos murum pro ipsis coram deo, [sicut scriptum est: „Inter vestibulum et altare“, et alibi: „Angeli pacis amare flebunt“ 383 —384. — Per usum et comodum carnis nostre sanctos in celis valde percolimus et solempnisamus ipsorum multa festa, ut perinde lucrum nostrum augmentetur; sanctos pauperes Jhesu simplices et plebeios ne- gligimus, deridemus, affligimus et varie cruciamus, prorsus in eo similes Judeis, quibus dominus: „Ve vobis, magistri“ 384—385. — [f. 71b] Multo maior est iniquitas sacerdotum christianorum malorum, sanctos et iustos in spiritu Jhesu torquencium, quam phariseorum et Judeorum in cor- pore 385. [Capitulum] 83. Esse meretricem ebriam a sanguine sanctorum magis conpetit monachis quam sacerdotibus supradictis; nulli etenim magis proprie comedunt peccata populorum, sicud ipsi et bibunt et inebriantur 385—386. — Sacerdotes siquidem plebium tamquam conducti ad laborandum in vinea domini, sive sint probi, sive reprobi, tamen debitum suis plebibus facientes, laborem manuum suarum comedunt, nam [veritas] dicit: „Dignus est merce[del“ 387. — Monachi non sunt vocati ad regimen plebium; ideo quicquid cupide et rapaciter colligunt in populis, non merces est eorum, sed su- mitur pro peccatis, quemadmodum et alii mendici 388. — Et in tantum placet peccata populorum comedere et potare ipsis, quod ociosam et
A. Index syntheticus. 425 et blasphemant; sanctorum in celis ossa et reliquias sumptuose procurant, auro et serico [contegunt], sed pauperes sanctos degentes cum eis in hac vita dimittunt fame et siti cruciari et nudos pati frigus et gelua 379. — Omne, eciam crudeliter exaccionare, pro sanctis in celesti patria, pati magna, facere multa, ieiunare, limina visitare, ecclesias edificare, [sed] pro sanctis his contempnunt modicas expen [f. 71a] sas facere, ymmo non verentur sibi questum et predam de pauperibus plebeis facere 379.— Sanctos in celis sacerdotes yppocrite pro eo diligunt et solempnisant, quia in nomine eorum multa et magna bona a populis christianis sor- ciuntur, habentes pingwes prebendas et altaria, multas distribuciones, multa offertoria pro nomine et in nomine sanctorum iam in celis 380. — Et simili causa allecti et animabus in purgatorio faciunt multa obse- quia et valde promovent ad populum facienda, nullum illorum proximis sanctis adhuc in terra vel pro animabus salubriter adhuc penitencium facientes 380. — [Nota bene add. rubr. cod.] Bona ecclesie sunt bona sanguine Christi et martyrum et morte laboriose aquisita et sunt patri- monium Jhesu Christi, vel bona clericorum, ut beneficia, prebende, sunt bona pauperum, ex quibus pauperes deberent nutriri. Igitur cum nos clerici ad superfluitatem talia expendimus in nostram pompam et variam vanitatem, tunc procul dubio sanguine sanctorum inebriamur 381—382. — Sacerdotes pravi sanguinem hominum comedunt et bibunt et ipsorum sanguine inebriantur, id est peccatis populorum, iuxta illud: „Peccata populi [mei] comedunt“ 382. — Mira stulticia sacerdotum. Inebriantur, cum pocius pro populo debeant abstinere et ieiunare. Jocundantur et gaudent in concupiscenciis, ubi tenentur dolere et flere pro peccatis populi et ponere nos murum pro ipsis coram deo, [sicut scriptum est: „Inter vestibulum et altare“, et alibi: „Angeli pacis amare flebunt“ 383 —384. — Per usum et comodum carnis nostre sanctos in celis valde percolimus et solempnisamus ipsorum multa festa, ut perinde lucrum nostrum augmentetur; sanctos pauperes Jhesu simplices et plebeios ne- gligimus, deridemus, affligimus et varie cruciamus, prorsus in eo similes Judeis, quibus dominus: „Ve vobis, magistri“ 384—385. — [f. 71b] Multo maior est iniquitas sacerdotum christianorum malorum, sanctos et iustos in spiritu Jhesu torquencium, quam phariseorum et Judeorum in cor- pore 385. [Capitulum] 83. Esse meretricem ebriam a sanguine sanctorum magis conpetit monachis quam sacerdotibus supradictis; nulli etenim magis proprie comedunt peccata populorum, sicud ipsi et bibunt et inebriantur 385—386. — Sacerdotes siquidem plebium tamquam conducti ad laborandum in vinea domini, sive sint probi, sive reprobi, tamen debitum suis plebibus facientes, laborem manuum suarum comedunt, nam [veritas] dicit: „Dignus est merce[del“ 387. — Monachi non sunt vocati ad regimen plebium; ideo quicquid cupide et rapaciter colligunt in populis, non merces est eorum, sed su- mitur pro peccatis, quemadmodum et alii mendici 388. — Et in tantum placet peccata populorum comedere et potare ipsis, quod ociosam et
Strana 426
426 A. Index syntheticus. quietam vitam continuantes, accipiant multas oblaciones et donaria magna tradita pro peccatis, quod non audent hominibus peccatoribus annunciare peccata eorum vel aggravare, quin ymmo magis pro peccatis blandiun- tur 388. — Illa, que predicatores fideles Jhesu destruunt difficiliter, ut peccata in populo eius, ipsi edificant adulando, ut disciplinam sanctam, penitenciam virtutis, itidem hoc relaxant, pronuncciantes et dicentes: „Pax, pax, ubi non est pax“ 388. — Homines peccatores dulciter ad eos confugiunt, ut puta usurarii, raptores, adulteri et alii horrendis crimini- bus obsessi, hiis se offerunt, tamquam graciosis, et fugiunt suos [ordi- natores], tamquam duros correctores 388. — Sacerdotes, ob pauper- tatem et necessitatem conpelluntur violare veritatem, sed non sunt sa- cerdotes, qui decretum ab ecclesia habent suum victum, sed hii, qui solum de gracia habent aliquid percipiendum a plebeis alienis, ut mo- nachi, quod nisi ipsis tribuatur mendicantibus, aliunde vitam [f. 72a] suam non possunt sustentare. Super eo siquidem asserunt se fundatos, ut vivant solum de mendicitate et de gracia plebium aliorum et ex eadem necessitate conpelluntur violare veritatem Jhesu crucifixi et virtutem aput populum blandis sermonibus 388—389. Ad sic vivendum, puta de sola gracia atque elemosina aliorum populorum, habent communiter necesse multiplicare loqui et oracionibus cantare ornate in [et cod.] suis pulcris templis, multiplicare missas et eas coaptatas temporibus, predicaciones crebras cum magna eloquencia et pollita verborum serie et ostentacione sapiencie et sciencie, ut sint multe festivitates gloriose sanctorum, insuper ut addantur picture pulcer[rjime et statue, que faciant insignia et miracula magna, indulgencie multe, magna promissa, ut in populis divulgentur et in regnis et patriis proclamentur, multum autentice a dominis apostolicis roborate, per testes et per bullas, quod non est phas homini de ipsis ullo modo dubitare 389—390. — Similiter communicacio fraternitatis cum eisdem, excellencia sancti[tatijs et meritorum atque multorum bonorum, que per universos fiunt conventus, per omnes provincias ecclesie, et quod multe magne persone ipsos diligunt et reges et presides ipsos comitantur et quod multi sancti de contubernio ipsorum ad celos iam evolaverunt, hec omnia non redolent nisi applausum populorum 390. Capitulum 84. Religiosi sudorem et laborem plebeiorum simplicium nimium cupide extra- hunt, sed sacerdotes, ut plurimi, solum sibi requirunt constitutum vel longa consuetudine observatum, sed isti exquirunt nullo iure 392. — Hoc tamen non faciunt violenter, ut tiranni, non gladiis, sed multo modo ne- quiore, quia modis exquisitis, blandis persuasionibus, et sic de aliis 392. — [f. 72b] Mendicantes religiosi extrahunt ubique elemosinas ab homini- bus usque ad summum, ut nichil residui pauperibus plebibus relinquatur, qui sunt multi, deo et domino Jhesu illud pollente et procurante, ut [sint ceci, claudi et varie infirmi, qui non possunt panem adipisci nisi ostiatim mendicando 392—393. — Hii fortes et integri sanguinem extrahunt et bibunt, cum [elemosinas, que in plebe martyrum in hoc mundo esse deberent, tales recipiunt religiosi et reddunt christianos conmunes sua
426 A. Index syntheticus. quietam vitam continuantes, accipiant multas oblaciones et donaria magna tradita pro peccatis, quod non audent hominibus peccatoribus annunciare peccata eorum vel aggravare, quin ymmo magis pro peccatis blandiun- tur 388. — Illa, que predicatores fideles Jhesu destruunt difficiliter, ut peccata in populo eius, ipsi edificant adulando, ut disciplinam sanctam, penitenciam virtutis, itidem hoc relaxant, pronuncciantes et dicentes: „Pax, pax, ubi non est pax“ 388. — Homines peccatores dulciter ad eos confugiunt, ut puta usurarii, raptores, adulteri et alii horrendis crimini- bus obsessi, hiis se offerunt, tamquam graciosis, et fugiunt suos [ordi- natores], tamquam duros correctores 388. — Sacerdotes, ob pauper- tatem et necessitatem conpelluntur violare veritatem, sed non sunt sa- cerdotes, qui decretum ab ecclesia habent suum victum, sed hii, qui solum de gracia habent aliquid percipiendum a plebeis alienis, ut mo- nachi, quod nisi ipsis tribuatur mendicantibus, aliunde vitam [f. 72a] suam non possunt sustentare. Super eo siquidem asserunt se fundatos, ut vivant solum de mendicitate et de gracia plebium aliorum et ex eadem necessitate conpelluntur violare veritatem Jhesu crucifixi et virtutem aput populum blandis sermonibus 388—389. Ad sic vivendum, puta de sola gracia atque elemosina aliorum populorum, habent communiter necesse multiplicare loqui et oracionibus cantare ornate in [et cod.] suis pulcris templis, multiplicare missas et eas coaptatas temporibus, predicaciones crebras cum magna eloquencia et pollita verborum serie et ostentacione sapiencie et sciencie, ut sint multe festivitates gloriose sanctorum, insuper ut addantur picture pulcer[rjime et statue, que faciant insignia et miracula magna, indulgencie multe, magna promissa, ut in populis divulgentur et in regnis et patriis proclamentur, multum autentice a dominis apostolicis roborate, per testes et per bullas, quod non est phas homini de ipsis ullo modo dubitare 389—390. — Similiter communicacio fraternitatis cum eisdem, excellencia sancti[tatijs et meritorum atque multorum bonorum, que per universos fiunt conventus, per omnes provincias ecclesie, et quod multe magne persone ipsos diligunt et reges et presides ipsos comitantur et quod multi sancti de contubernio ipsorum ad celos iam evolaverunt, hec omnia non redolent nisi applausum populorum 390. Capitulum 84. Religiosi sudorem et laborem plebeiorum simplicium nimium cupide extra- hunt, sed sacerdotes, ut plurimi, solum sibi requirunt constitutum vel longa consuetudine observatum, sed isti exquirunt nullo iure 392. — Hoc tamen non faciunt violenter, ut tiranni, non gladiis, sed multo modo ne- quiore, quia modis exquisitis, blandis persuasionibus, et sic de aliis 392. — [f. 72b] Mendicantes religiosi extrahunt ubique elemosinas ab homini- bus usque ad summum, ut nichil residui pauperibus plebibus relinquatur, qui sunt multi, deo et domino Jhesu illud pollente et procurante, ut [sint ceci, claudi et varie infirmi, qui non possunt panem adipisci nisi ostiatim mendicando 392—393. — Hii fortes et integri sanguinem extrahunt et bibunt, cum [elemosinas, que in plebe martyrum in hoc mundo esse deberent, tales recipiunt religiosi et reddunt christianos conmunes sua
Strana 427
A. Index syntheticus. 427 nimietate mendicandi duros Christi pauperibus et mendicis. Nam dicit dominus: „Frange panem esurienti“, et non saciato, et [„induc in do- mum tuam“] vagos, claudos et debiles, non vero integros et sanos mem- bris et fortes 393. Yppocrite religiosi sanctos christianos innocentes et specialiter predicatores veritatis primi et inplacabiliter persecuntur, similiter, qui sunt in plebibus devoti, ut virgines, vidue vel homines utri- usque sexus in paupertate cupientes Christo Jhesu deservire, ipsos miris modis persequuntur 393—394. — Indignantur fidelibus predicatoribus, ne ad se populum convertant, cum ipsi soli ab antiquo nomen gloriosum habere consueverunt, et [timent] diminucio[nem] questus ii, qui commoti spiritu Judeorum usque ad mortem [sunt] irati propter multitudinem se- quencium dominum Jhesum 394. — Sed si ex ipsis consurgeret fidelis pre- dicator, viciorum reprehensor, starent pacifici, quia essent participes glorie et honoris. Quare autem devotis pauperibus ipsis detrahunt, eos hereticos, beghardos fictos nequam [diffamando], causa alia non est, nisi quod hoc cu- piunt, quod omnes tales ad ipsos confluant, ut maiorem laudem et que- stum inde consequantur, se ipsos per hoc conmendando ad plebes. Et ergo dicunt: „Si hec vel illa cupit virgo permanere, quare nostram reli- gionem non intrat, quid wit facere talis in seculo, quare non fugit ad claustrum de medio Babilonis“? Sicut [f. 73a] namque conmunitatem wlgi sancte ecclesie seculum vel mundum in conparacione ipsorum placet eis appellare, sic ergo placent eis virgines et vidue et alii solum, ut cum ipsis manerent, ut ita isolum] vel maxime aput eos sancti viri et sancte virgines quererentur, non amore ipsorum sanctorum, sed amore questus perinde in populis et iactancie ac honoris, ut scilicet ipsi soli sancti et devoti super terram et viri spirituales a christianis habeantur 395—396. — [Sicut] invidia artificum et persecucio mutua eorum habet se in ac- cursu maiore hominum ad se, sic invidia et tribulacio magna in presenti conflatur contra sanctos dei, quoniam isti religiosi falsi [operantur] ex una parte et lex] alia parte carnales sacerdotes 396. — Yppocrite mona- chi quemlibet fidelem predicatorem primum ipsi sunt persecuti, post- quam invaluerunt super terram. Quis zelator iusticie rigidus et fidelis, sive doctor fuerit, sive curatus, sive episcopus, quem isti armati omnibus copiis ad invadendum et armis ad expugnandum facile prevalentes non deiecissent et sua magna opera et magnam in communitate salutem non inpedivissent, quia illud de ipsis dicitur: „Qui sanctus est, ut neminem timeret“, dicitur de Leviathan? 397. Capitulum 85 et ultimum. Omnia, que sancti acquisierunt suo sanguine, in illis isti habundantes, ebrietate et conmessacione consumunt, nam istis proprie sanctorum merita et suf- fragia veniunt ad questum 398. — [f. 73b] Yppocrite monachi sciunt ex om- nibus questus suos cumulare, sicud artifex [in sua] arte expers, et singula applicare ad lucrandum, et maxime illa, que sunt sanctorum dei, ut est patres suos extollendo, altaria pro sanctis multiplicando, suffragia sanc- torum aput se lucere diffamando, reliquias eorundem et magne virtutis statuas celeber rlime predicando, que possunt comportare ipsis ad lucrum, exquisite populis ostendendo 398.— Ista, que faciunt yppocrite monachi,
A. Index syntheticus. 427 nimietate mendicandi duros Christi pauperibus et mendicis. Nam dicit dominus: „Frange panem esurienti“, et non saciato, et [„induc in do- mum tuam“] vagos, claudos et debiles, non vero integros et sanos mem- bris et fortes 393. Yppocrite religiosi sanctos christianos innocentes et specialiter predicatores veritatis primi et inplacabiliter persecuntur, similiter, qui sunt in plebibus devoti, ut virgines, vidue vel homines utri- usque sexus in paupertate cupientes Christo Jhesu deservire, ipsos miris modis persequuntur 393—394. — Indignantur fidelibus predicatoribus, ne ad se populum convertant, cum ipsi soli ab antiquo nomen gloriosum habere consueverunt, et [timent] diminucio[nem] questus ii, qui commoti spiritu Judeorum usque ad mortem [sunt] irati propter multitudinem se- quencium dominum Jhesum 394. — Sed si ex ipsis consurgeret fidelis pre- dicator, viciorum reprehensor, starent pacifici, quia essent participes glorie et honoris. Quare autem devotis pauperibus ipsis detrahunt, eos hereticos, beghardos fictos nequam [diffamando], causa alia non est, nisi quod hoc cu- piunt, quod omnes tales ad ipsos confluant, ut maiorem laudem et que- stum inde consequantur, se ipsos per hoc conmendando ad plebes. Et ergo dicunt: „Si hec vel illa cupit virgo permanere, quare nostram reli- gionem non intrat, quid wit facere talis in seculo, quare non fugit ad claustrum de medio Babilonis“? Sicut [f. 73a] namque conmunitatem wlgi sancte ecclesie seculum vel mundum in conparacione ipsorum placet eis appellare, sic ergo placent eis virgines et vidue et alii solum, ut cum ipsis manerent, ut ita isolum] vel maxime aput eos sancti viri et sancte virgines quererentur, non amore ipsorum sanctorum, sed amore questus perinde in populis et iactancie ac honoris, ut scilicet ipsi soli sancti et devoti super terram et viri spirituales a christianis habeantur 395—396. — [Sicut] invidia artificum et persecucio mutua eorum habet se in ac- cursu maiore hominum ad se, sic invidia et tribulacio magna in presenti conflatur contra sanctos dei, quoniam isti religiosi falsi [operantur] ex una parte et lex] alia parte carnales sacerdotes 396. — Yppocrite mona- chi quemlibet fidelem predicatorem primum ipsi sunt persecuti, post- quam invaluerunt super terram. Quis zelator iusticie rigidus et fidelis, sive doctor fuerit, sive curatus, sive episcopus, quem isti armati omnibus copiis ad invadendum et armis ad expugnandum facile prevalentes non deiecissent et sua magna opera et magnam in communitate salutem non inpedivissent, quia illud de ipsis dicitur: „Qui sanctus est, ut neminem timeret“, dicitur de Leviathan? 397. Capitulum 85 et ultimum. Omnia, que sancti acquisierunt suo sanguine, in illis isti habundantes, ebrietate et conmessacione consumunt, nam istis proprie sanctorum merita et suf- fragia veniunt ad questum 398. — [f. 73b] Yppocrite monachi sciunt ex om- nibus questus suos cumulare, sicud artifex [in sua] arte expers, et singula applicare ad lucrandum, et maxime illa, que sunt sanctorum dei, ut est patres suos extollendo, altaria pro sanctis multiplicando, suffragia sanc- torum aput se lucere diffamando, reliquias eorundem et magne virtutis statuas celeber rlime predicando, que possunt comportare ipsis ad lucrum, exquisite populis ostendendo 398.— Ista, que faciunt yppocrite monachi,
Strana 428
428 A. Index syntheticus. omnia non sunt in spiritu Jhesu crucifixi, id est ex caritate, sed ad oculos et ad conplacenciam populorum et ad questus exercendos, que omnia cedunt ad dampnacionem [meretricis ebrie] 398. — Quia sacerdotibus iam sunt omnia monita scripturarum et doctrinarum familiaria et levia, ideo restant eis tonitrua inaudita et nimis horribilia 398—399. — Omnia hec confitetur se dictasse et conscripsisse coram domino Jhesu et in ipsius dileccione „secundum iudicium meum, caritate ipsius me ipsum in id perurgente“ 400. — Amen.
428 A. Index syntheticus. omnia non sunt in spiritu Jhesu crucifixi, id est ex caritate, sed ad oculos et ad conplacenciam populorum et ad questus exercendos, que omnia cedunt ad dampnacionem [meretricis ebrie] 398. — Quia sacerdotibus iam sunt omnia monita scripturarum et doctrinarum familiaria et levia, ideo restant eis tonitrua inaudita et nimis horribilia 398—399. — Omnia hec confitetur se dictasse et conscripsisse coram domino Jhesu et in ipsius dileccione „secundum iudicium meum, caritate ipsius me ipsum in id perurgente“ 400. — Amen.
Strana 429
B. Index analyticus. I. Index locorum. a) Loci s. scripturae. (Numeri, quibus antecedit colon 6:1, denotant paginas huius editionis; ex. gr. Gen. l. 26: 58 = Genesis I. 26, quaere in pag. 58, nota). Genesis I. 26: 58, 68; 28: 141. — II. 7: 360. — III. 7: 349; 7—8: 56; 8: 350, 353; 10: 56; 12: 360; 14: 248; 15: 68, 291; 15—16: 243; 17: 118. — IV. 9: 309; 11: 118; 16: 150. — VI. 4: 129; 15: 399. — XI. passim: 239. — XIV. 18: 258. — XIX. I: 216; 1 sq.: 36; 16: 97; 26: 302; pas sim: 310. — XXII. 17: 243. — XXIX et XXX. passim: 67. — XXXVIII. 8: 67, 195. — XLI. 26: 276. Exodus IV. 9: 280. — X. 13: 371; 21: 277. — XX. 18: 261. — XXIII. 18: 376. — XXV. 40: 111. — XXVI. 30: 111. — XXXVI. 6: 389. Leviticus XX. 7: 304. Numeri III. 41: 269. — V. 14—15: 13; 15: 72. — XV. 39: 69. — XVI. 15: 141. — XVII. passim: 347. — XXI. 21: 122; 22: 26. — XXII. 4: 141. — XXV. 11: 141. — XXVI. 20: 142. — XXXI. 40: 295. Deuteronomium IV. 6: 174. — XVIII. 7: 250. — XXI. 20: 353. — XXV. 5: 67. — XXIX. 18 et XXXII. 33, 32: 87. — XXXII. 4: 287, 356; 15: 212; 17: 141, 274; 18: 247; 29: 305; 30—31: 153; 32: 340, 342; 32—33: 27, 280; 32—34: 153, 192; 33: 305, 313, 347. — XXXIV. 11: 360. Judicum IX. 8—13: 29. — XVI. 19: 56, 59; passim: 360. 1. Regum I. 7: 28. — II. 6: 98. — XVI. 7: 365. — XX. 30: 56, 71. II. Regum X. 9: 141. — XI. passim: 360. — XIII. 14: 141. — XIX. 5: 379. III. Regum II: 230. — III. 8: 231. — XI. passim: 360. — XII. 8: 348. — XVIII. 21: 75, 358. — XXI. 13: 289. — XXII. 21—22: 370. IV. Regum IX. 18: 112; passim: 277. II. Paralipomenon XV. 16: 52, 73, 77, 174. III. Esdrae IV. 29—31: 360. Tobias III. 24: 48. — IV. 12: 267. — XIII. 1I: 351. Judith V. 10: 65. — XIV. 6: 36. — XVI. II: 349. Job IV. 19: 179. — VII. 20: 160, 270. — XXI. 13: 311. — XXII. 14: 115.— — XXVI. 13: 60, 111, 214, 354. — XXVIII. 15: 30. — XXX. 16: 245.
B. Index analyticus. I. Index locorum. a) Loci s. scripturae. (Numeri, quibus antecedit colon 6:1, denotant paginas huius editionis; ex. gr. Gen. l. 26: 58 = Genesis I. 26, quaere in pag. 58, nota). Genesis I. 26: 58, 68; 28: 141. — II. 7: 360. — III. 7: 349; 7—8: 56; 8: 350, 353; 10: 56; 12: 360; 14: 248; 15: 68, 291; 15—16: 243; 17: 118. — IV. 9: 309; 11: 118; 16: 150. — VI. 4: 129; 15: 399. — XI. passim: 239. — XIV. 18: 258. — XIX. I: 216; 1 sq.: 36; 16: 97; 26: 302; pas sim: 310. — XXII. 17: 243. — XXIX et XXX. passim: 67. — XXXVIII. 8: 67, 195. — XLI. 26: 276. Exodus IV. 9: 280. — X. 13: 371; 21: 277. — XX. 18: 261. — XXIII. 18: 376. — XXV. 40: 111. — XXVI. 30: 111. — XXXVI. 6: 389. Leviticus XX. 7: 304. Numeri III. 41: 269. — V. 14—15: 13; 15: 72. — XV. 39: 69. — XVI. 15: 141. — XVII. passim: 347. — XXI. 21: 122; 22: 26. — XXII. 4: 141. — XXV. 11: 141. — XXVI. 20: 142. — XXXI. 40: 295. Deuteronomium IV. 6: 174. — XVIII. 7: 250. — XXI. 20: 353. — XXV. 5: 67. — XXIX. 18 et XXXII. 33, 32: 87. — XXXII. 4: 287, 356; 15: 212; 17: 141, 274; 18: 247; 29: 305; 30—31: 153; 32: 340, 342; 32—33: 27, 280; 32—34: 153, 192; 33: 305, 313, 347. — XXXIV. 11: 360. Judicum IX. 8—13: 29. — XVI. 19: 56, 59; passim: 360. 1. Regum I. 7: 28. — II. 6: 98. — XVI. 7: 365. — XX. 30: 56, 71. II. Regum X. 9: 141. — XI. passim: 360. — XIII. 14: 141. — XIX. 5: 379. III. Regum II: 230. — III. 8: 231. — XI. passim: 360. — XII. 8: 348. — XVIII. 21: 75, 358. — XXI. 13: 289. — XXII. 21—22: 370. IV. Regum IX. 18: 112; passim: 277. II. Paralipomenon XV. 16: 52, 73, 77, 174. III. Esdrae IV. 29—31: 360. Tobias III. 24: 48. — IV. 12: 267. — XIII. 1I: 351. Judith V. 10: 65. — XIV. 6: 36. — XVI. II: 349. Job IV. 19: 179. — VII. 20: 160, 270. — XXI. 13: 311. — XXII. 14: 115.— — XXVI. 13: 60, 111, 214, 354. — XXVIII. 15: 30. — XXX. 16: 245.
Strana 430
430 B. Index analyticus. XXXI. 12: 58; 25—28: 183; 28: 151. — XXXII. 19: 352. — XXXVI. 13: 87. — XXXIX. 3: 35. — XL. 10: 315, 350, 384; 10—11: 138; 11: 56, 58, 73; 12: 169; 16: 21, 27, 350; 16—17: 89, 131; 16—18: 22; 17: 49, 351; 18: 292, 351, 352, 384; passim: 397. — XLI. 4: 100; 4—8: 89; 6: 15, 244, 300; 6—7: 140, 312; 7: 88; 11: 132; 15: 303, 304; 15—25: 300; 16: 305; 17.24: 142, 315; 21: 15, 22, 355; 22: 132, 349, 365; 23: 15, 38, 115, 122; 24: 31, 112, 141, 370; 25: 164, 165, 317, 318, 377. Psalmorum l. 1: 172; 3: 375. — IV. 8: 212. — VII. 10: 150. — IX. 15: 100. — X. 13: 115, 150, 183, 218. — XI. I: 355; 3: 150, 359; 7: 238, 293. — XIII. 1: 115, 150; 3: 98, 149, 384; 4: 380. — XV. 4: 102. — XVI. 4: 258; 14: 355. — XVII. 4: 100; 46: 299. — XXI. 7: 33, 162, 241. — XXIII. 8: 59, 286; 10: 58, 68, 235, 254, 265, 266, 311, 376. — XXV. 8: 143, 312, 372. — XXX. 12: 372; 13: 166, 247, 352. — XXXI. I—2: 161, 287; 9: 153. — XXXII. 6: 214. — XXXV. 9: 370. — XXXVII. 4: 235; 18: 345. — XXXIX. 6: 278, 355; 9: 370. — XLIV. 8 : 160. — XLVI. 8: 81. — XLVIII. 14: 28, 184, 193; 21: 183. — XLIX. 16 et 21: 353; 21: 115. — L. 1. 5: 345; 11—12: 286. — L. 5: 286. — LI. 1: 114, 370; 3: 128. — LII. 4: 98; 6: 262, 309, 388. — LIV. 1; 354; 6: 255; 13: 126, 181, 318; 13—14: 20; 13—15: 296; 14: 318; 14—15: 20, 181; 22: 193. — LVI. 2: 99. — LVII. 4: 60. — LVII. 8: 6. — LIX. 6: 305. — LIX. 6: 305. — LXIII. 6: 169; 6—7: 292. — LXVII. 7: 3. — LXVIII. 3: 100; 9: 193; 10: 36, 310; 27: 217, 218, 385; 28: 386. — LXXII. 2: 356; 6: 112, 114; 7: 101, 150, 225. — LXXIII. 9: 355; 23: 386, 355. — LXXVII. 9: 262; 57: 20, 182; 65—66: 285; 70: 347. — LXXIX. 14: 229. — LXXX. 6: 282. — LXXXII. 13: 384. — LXXXIII. 11: 162, 163. — LXXXVII. 4: 286, 287. — LXXXVIII. 23: 101, 288, 319, 366; 45: 313. — LXXXIX. 11—12: 255. — XCII. 4: 60, 386, 399. — XCIII. 17: 356. — CIII. 20: 277; 32: 11. — CVI. 36: 278. — CVIII. 23: 277; 29: 49, 204. — CIX. 3: 373. — CXVIII. 4: 98; 36: 38; 40: 298. — CXXII. 4: 158, 162. — CXXIII. 7: 37. — CXXXVI. 1: 213; 2: 27. — CXXXVIII. 12: 60; 15: 312; 22: 25. — CXL. 4: 349; 6:7; 7: 276. — CXLIII. 2: 207. — CXLVII. 17: 301. — CXLIX. 7—8: 33. Esther XIV. 16: 7. — XVI. 10: 155. Proverbiorum I. 11: 169; 27: 355. — II. 1. 10—19: 70; 7: 270; 14: 184, 203; 16: 354, 360; 17: 66, 211, 345; 17—18: 67, 72, 175, 193, 212, 245, 353, 371; 18: 372; 19: 347, 354. — III. 32: 12, 23. — V. 3: 54; 4: 280. — VII. 10: 71; 10—12: 75; 10. 13. 18. 19: 47; 11: 75; 21: 354; 22—23: 349. — IX. I: 243, 354; 1—5: 200; 13: 354, 365; 13—14: 193, 200, 243, 259; 14: 50, 58, 133, 200, 202; 15: 62, 360; 15—18: 70; 17: 270. — XV. 8: 199, 266. — XVI. 2: 194. — XVII. 14: 5, 311; 15: 199. — XVIII. 3: 317. — XIX. 12: 241. — XX. 23: 198. — XXI. 8: 98. — XXII. 6: 346; 11: 114; 15: 90. — XXIII. 20: 397. — XXIV. 16: 286. — XXVII. 19: 101. — XXX. 15: 56, 354; 16: 47; 20: 270. Ecclesiastes IV. 12: 89. — VI. 7: 67. — VII. 3: 371; 27: 58. — VIII. II: 340. Canticorum III. 10: 110. — IV. 1: 68; 4: 298; 7: 68. — V. 10: 174, 212. — VI. 4: 141; 9: 68. — VII. 6: 354.
430 B. Index analyticus. XXXI. 12: 58; 25—28: 183; 28: 151. — XXXII. 19: 352. — XXXVI. 13: 87. — XXXIX. 3: 35. — XL. 10: 315, 350, 384; 10—11: 138; 11: 56, 58, 73; 12: 169; 16: 21, 27, 350; 16—17: 89, 131; 16—18: 22; 17: 49, 351; 18: 292, 351, 352, 384; passim: 397. — XLI. 4: 100; 4—8: 89; 6: 15, 244, 300; 6—7: 140, 312; 7: 88; 11: 132; 15: 303, 304; 15—25: 300; 16: 305; 17.24: 142, 315; 21: 15, 22, 355; 22: 132, 349, 365; 23: 15, 38, 115, 122; 24: 31, 112, 141, 370; 25: 164, 165, 317, 318, 377. Psalmorum l. 1: 172; 3: 375. — IV. 8: 212. — VII. 10: 150. — IX. 15: 100. — X. 13: 115, 150, 183, 218. — XI. I: 355; 3: 150, 359; 7: 238, 293. — XIII. 1: 115, 150; 3: 98, 149, 384; 4: 380. — XV. 4: 102. — XVI. 4: 258; 14: 355. — XVII. 4: 100; 46: 299. — XXI. 7: 33, 162, 241. — XXIII. 8: 59, 286; 10: 58, 68, 235, 254, 265, 266, 311, 376. — XXV. 8: 143, 312, 372. — XXX. 12: 372; 13: 166, 247, 352. — XXXI. I—2: 161, 287; 9: 153. — XXXII. 6: 214. — XXXV. 9: 370. — XXXVII. 4: 235; 18: 345. — XXXIX. 6: 278, 355; 9: 370. — XLIV. 8 : 160. — XLVI. 8: 81. — XLVIII. 14: 28, 184, 193; 21: 183. — XLIX. 16 et 21: 353; 21: 115. — L. 1. 5: 345; 11—12: 286. — L. 5: 286. — LI. 1: 114, 370; 3: 128. — LII. 4: 98; 6: 262, 309, 388. — LIV. 1; 354; 6: 255; 13: 126, 181, 318; 13—14: 20; 13—15: 296; 14: 318; 14—15: 20, 181; 22: 193. — LVI. 2: 99. — LVII. 4: 60. — LVII. 8: 6. — LIX. 6: 305. — LIX. 6: 305. — LXIII. 6: 169; 6—7: 292. — LXVII. 7: 3. — LXVIII. 3: 100; 9: 193; 10: 36, 310; 27: 217, 218, 385; 28: 386. — LXXII. 2: 356; 6: 112, 114; 7: 101, 150, 225. — LXXIII. 9: 355; 23: 386, 355. — LXXVII. 9: 262; 57: 20, 182; 65—66: 285; 70: 347. — LXXIX. 14: 229. — LXXX. 6: 282. — LXXXII. 13: 384. — LXXXIII. 11: 162, 163. — LXXXVII. 4: 286, 287. — LXXXVIII. 23: 101, 288, 319, 366; 45: 313. — LXXXIX. 11—12: 255. — XCII. 4: 60, 386, 399. — XCIII. 17: 356. — CIII. 20: 277; 32: 11. — CVI. 36: 278. — CVIII. 23: 277; 29: 49, 204. — CIX. 3: 373. — CXVIII. 4: 98; 36: 38; 40: 298. — CXXII. 4: 158, 162. — CXXIII. 7: 37. — CXXXVI. 1: 213; 2: 27. — CXXXVIII. 12: 60; 15: 312; 22: 25. — CXL. 4: 349; 6:7; 7: 276. — CXLIII. 2: 207. — CXLVII. 17: 301. — CXLIX. 7—8: 33. Esther XIV. 16: 7. — XVI. 10: 155. Proverbiorum I. 11: 169; 27: 355. — II. 1. 10—19: 70; 7: 270; 14: 184, 203; 16: 354, 360; 17: 66, 211, 345; 17—18: 67, 72, 175, 193, 212, 245, 353, 371; 18: 372; 19: 347, 354. — III. 32: 12, 23. — V. 3: 54; 4: 280. — VII. 10: 71; 10—12: 75; 10. 13. 18. 19: 47; 11: 75; 21: 354; 22—23: 349. — IX. I: 243, 354; 1—5: 200; 13: 354, 365; 13—14: 193, 200, 243, 259; 14: 50, 58, 133, 200, 202; 15: 62, 360; 15—18: 70; 17: 270. — XV. 8: 199, 266. — XVI. 2: 194. — XVII. 14: 5, 311; 15: 199. — XVIII. 3: 317. — XIX. 12: 241. — XX. 23: 198. — XXI. 8: 98. — XXII. 6: 346; 11: 114; 15: 90. — XXIII. 20: 397. — XXIV. 16: 286. — XXVII. 19: 101. — XXX. 15: 56, 354; 16: 47; 20: 270. Ecclesiastes IV. 12: 89. — VI. 7: 67. — VII. 3: 371; 27: 58. — VIII. II: 340. Canticorum III. 10: 110. — IV. 1: 68; 4: 298; 7: 68. — V. 10: 174, 212. — VI. 4: 141; 9: 68. — VII. 6: 354.
Strana 431
I. Index locorum. 431 Sapientiae I. 3: 148; 5: 3, 98, 131, 202, 219, 266. — II. 15: 23; 21: 227. — Vl. 2—7: 50; 6: 104, 219; 6—7: 29; 7: 219; 26: 134, 171. — VII. 21: 354. — VIII. 1: 115. — IX. 16: 111. — X. 10: 337. — XIII. 14: 360. Ecclesiasticus I. 26: 22. — IV. 22: 126; 35: 380. — VI. 31: 48. — VII. 6: 170. — VIII. 12: 274. — IX. 9: 247. — X. 2: 206. — XIII. I: 239. — XV. 5: 312. — XVI. 4: 245. — XX. 2—3: 55. — XXII. 8: 294. — XXIII. 1—6: 357. — XXIV. 12: 68; 24: 117, 200, 243. — XXV. 28: 68. — XXVI. 15: 47. — XXVII. 15: 278. — XXIX. 22—31: 95; 24: 28, 312. — XXXII. 19: 304. — XXXIII. 14: 276; 22: 84; 31: 68.— XXXVII. 3: 111; 18: 306. — XLV. 19: 368. — XLVII. 20—23: 129. — XLVIII. 1: 141. Isaias I. 2: 212; 2—3: 318; 2—7: 85; 4: 60, 193, 302; 5—6: 132, 143, 300; 9: 61, 131, 297, 359; 16: 266. — II. 10: 355. — III. 4: 170, 194; 8: 67, 253; 12: 388. — V. 5: 243; 5—6: 203; 13: 306; 14: 60; 18: 89; 20: 9, 199, 262; 20—22: 156. — VI. 10: 149, 156, 354. — VII. 25: 118. — VIII. 2: 258. — IX. 16: 49, 278. — XII. 3: 250. — XIII. 8: 287; 12: 355; 14: 178. — XIV. 6: 184, 258, 300, 347; 13: 272; 13—14: 165; 14: 44. — XVIII. 7: 231. — XXIII. 4: 193; 15—18: 192, 203; 16: 193, 211, 213, 215; passim: 277. — XXIV. 13: 349, 355. — XXVIII. 16: 345, 346; 20: 263; 22: 34.— XXIX. 13: 236. — XXX. 21: 26. — XXXIII. 7: 384. — XXXIV. 10—17: 283. — XXXV. 2: 70. — XXXVI. 6: 49. — XXXVII. 29: 85. - XXXVIII. 17: 311. — XLIII. 23—24: 260; 24: 106. — XLVI. 3—4: 288; 8—9: 288; 24—27: 288. — XLVII. 2: 71. — XLVIII. 10: 293. — XLIX. 23: 224. — L. 4—10: 33; 7: 298; 10: 52; 10—11: 32. — LI. 1: 32, 60; 13: 179; 15: 316; 17: 372. — LII. 5 : 205. — LIII. 1: 52; 3: 337. — LIV. 2: 141; 13: 3, 305. — LVI. 9: 283; 10: 200; 10—12: 283. — 1.VII. 1: 149; 7—13: 69; 8: 71; 8—9: 81, 139. — LVIII. 7: 393. — LIX. 13: 262; 16: 194. — LXI. 1: 12; 10: 212. — LXIV. 6: 27, 156, 158, 353, 362. — LXV. 3—4: 63. — LXVI. 2: 97; 2—3: 24, 248. Jeremias I. 14: 165; 10: 4. — II. 20: 48, 69, 139. — III. 3: 52, 315; 7: 315. — 1V. 22: 361; 26: 305. — VI. 4: 372; 7: 301; 12: 245; 14: 388; 15 270. — VIII. 11: 49. — IX. 1: 52, 62, 311. — X. 19: 300. — XI. 18: 356. — XII. 2: 166. — XIII. 26: 71. — XIV. 9: 254. — XV. 9: 139: 10: 5; 19: 160. — XVII. 1: 347; 9: 221; 16: 182; 18: 204; 26: 87. — XXII. 22: 309. — XXIII. 28: 157, 198; 28—29: 238; 30: 259. — XXV. 15: 263, 270; 17—18: 391. — XXXII. 10: 280. — XLIV. 15—19: 65. — L. 15: 245; 37: 196. — LI. 6: 307. Threnorum I. 1: 31, 203, 277, 369; 1. 2: 126; 4: 29; 5: 289; 9—11: 79; 13: 342; 14—15: 15. — II. 13: 97. — III. 14: 38; 40: 28; 46—48. 52: 2. — IV. 3—4: 201; 6: 97; 20: 127. Baruch III. 10—14: 306. Ezechiel II. 2: 98. — III. 7: 270. — IV. 17: 309. — VII. 24: 303. — VIII. 3: 59, 63; 5: 85, 86, 174, 185; 6: 87, 106, 185; 6—7: 186; 6. 13. 15 184; 7: 87; 8: 96, 98, 100; 9: 100, 101, 186; 10: 104, 105, 107, 110, 113, 130, 186; 11: 116, 125, 128, 130, 131, 132, 133, 172, 186; 11—12: 113; 12: 147, 150, 151, 183, 373; 13—14: 153, 186; 14: 163, 170, 173, 196; 15—16: 180, 187; 16: 181, 182; 17: 183; 18: 184; passim: 86. — IX. 1: 184, 285; 4: 149. — XIII. 1—9: 89; 4: 19; 5: 125, 149, 194, 307,
I. Index locorum. 431 Sapientiae I. 3: 148; 5: 3, 98, 131, 202, 219, 266. — II. 15: 23; 21: 227. — Vl. 2—7: 50; 6: 104, 219; 6—7: 29; 7: 219; 26: 134, 171. — VII. 21: 354. — VIII. 1: 115. — IX. 16: 111. — X. 10: 337. — XIII. 14: 360. Ecclesiasticus I. 26: 22. — IV. 22: 126; 35: 380. — VI. 31: 48. — VII. 6: 170. — VIII. 12: 274. — IX. 9: 247. — X. 2: 206. — XIII. I: 239. — XV. 5: 312. — XVI. 4: 245. — XX. 2—3: 55. — XXII. 8: 294. — XXIII. 1—6: 357. — XXIV. 12: 68; 24: 117, 200, 243. — XXV. 28: 68. — XXVI. 15: 47. — XXVII. 15: 278. — XXIX. 22—31: 95; 24: 28, 312. — XXXII. 19: 304. — XXXIII. 14: 276; 22: 84; 31: 68.— XXXVII. 3: 111; 18: 306. — XLV. 19: 368. — XLVII. 20—23: 129. — XLVIII. 1: 141. Isaias I. 2: 212; 2—3: 318; 2—7: 85; 4: 60, 193, 302; 5—6: 132, 143, 300; 9: 61, 131, 297, 359; 16: 266. — II. 10: 355. — III. 4: 170, 194; 8: 67, 253; 12: 388. — V. 5: 243; 5—6: 203; 13: 306; 14: 60; 18: 89; 20: 9, 199, 262; 20—22: 156. — VI. 10: 149, 156, 354. — VII. 25: 118. — VIII. 2: 258. — IX. 16: 49, 278. — XII. 3: 250. — XIII. 8: 287; 12: 355; 14: 178. — XIV. 6: 184, 258, 300, 347; 13: 272; 13—14: 165; 14: 44. — XVIII. 7: 231. — XXIII. 4: 193; 15—18: 192, 203; 16: 193, 211, 213, 215; passim: 277. — XXIV. 13: 349, 355. — XXVIII. 16: 345, 346; 20: 263; 22: 34.— XXIX. 13: 236. — XXX. 21: 26. — XXXIII. 7: 384. — XXXIV. 10—17: 283. — XXXV. 2: 70. — XXXVI. 6: 49. — XXXVII. 29: 85. - XXXVIII. 17: 311. — XLIII. 23—24: 260; 24: 106. — XLVI. 3—4: 288; 8—9: 288; 24—27: 288. — XLVII. 2: 71. — XLVIII. 10: 293. — XLIX. 23: 224. — L. 4—10: 33; 7: 298; 10: 52; 10—11: 32. — LI. 1: 32, 60; 13: 179; 15: 316; 17: 372. — LII. 5 : 205. — LIII. 1: 52; 3: 337. — LIV. 2: 141; 13: 3, 305. — LVI. 9: 283; 10: 200; 10—12: 283. — 1.VII. 1: 149; 7—13: 69; 8: 71; 8—9: 81, 139. — LVIII. 7: 393. — LIX. 13: 262; 16: 194. — LXI. 1: 12; 10: 212. — LXIV. 6: 27, 156, 158, 353, 362. — LXV. 3—4: 63. — LXVI. 2: 97; 2—3: 24, 248. Jeremias I. 14: 165; 10: 4. — II. 20: 48, 69, 139. — III. 3: 52, 315; 7: 315. — 1V. 22: 361; 26: 305. — VI. 4: 372; 7: 301; 12: 245; 14: 388; 15 270. — VIII. 11: 49. — IX. 1: 52, 62, 311. — X. 19: 300. — XI. 18: 356. — XII. 2: 166. — XIII. 26: 71. — XIV. 9: 254. — XV. 9: 139: 10: 5; 19: 160. — XVII. 1: 347; 9: 221; 16: 182; 18: 204; 26: 87. — XXII. 22: 309. — XXIII. 28: 157, 198; 28—29: 238; 30: 259. — XXV. 15: 263, 270; 17—18: 391. — XXXII. 10: 280. — XLIV. 15—19: 65. — L. 15: 245; 37: 196. — LI. 6: 307. Threnorum I. 1: 31, 203, 277, 369; 1. 2: 126; 4: 29; 5: 289; 9—11: 79; 13: 342; 14—15: 15. — II. 13: 97. — III. 14: 38; 40: 28; 46—48. 52: 2. — IV. 3—4: 201; 6: 97; 20: 127. Baruch III. 10—14: 306. Ezechiel II. 2: 98. — III. 7: 270. — IV. 17: 309. — VII. 24: 303. — VIII. 3: 59, 63; 5: 85, 86, 174, 185; 6: 87, 106, 185; 6—7: 186; 6. 13. 15 184; 7: 87; 8: 96, 98, 100; 9: 100, 101, 186; 10: 104, 105, 107, 110, 113, 130, 186; 11: 116, 125, 128, 130, 131, 132, 133, 172, 186; 11—12: 113; 12: 147, 150, 151, 183, 373; 13—14: 153, 186; 14: 163, 170, 173, 196; 15—16: 180, 187; 16: 181, 182; 17: 183; 18: 184; passim: 86. — IX. 1: 184, 285; 4: 149. — XIII. 1—9: 89; 4: 19; 5: 125, 149, 194, 307,
Strana 432
432 B. Index analyticus. 384; 10: 90, 245, 278; 11—16: 91; 14. 18: 93; 15: 115; 18—19: 91; 19: 260, 389; 20—21: 93; 21—23; 93. — XVI. 13: 120, 212; 15—23: 81; 24: 82; 25: 74, 82; 25—26: 75; 26: 75, 83; 33: 247; 37: 315; 60: 345; 63: 345. — XVII. 1—10: 83. — XIX. 1: 391. — XXIII. 7: 247; 11: 72; 18: 51; 20: 377; 20—21: 73; 43: 270. — XXV. 17: 305. — XXVIII. 13: 355. — XXIX. 6: 49. — XXXIII. 11: 287; 32: 299: — XXXIV. 2—6: 381; 14: 354. — XLII. 13: 288. Daniel VII. 8: 212. — VIII. 20. 21: 367. — IX. 4: 356; 27: 2, 219, 243, 268, 314, 339, 361, 366, 367. — XI. 32: 52; 39: 133. — XII. 3: 277; 10: 3, 202, 268; 11: 280, 282. — XIII. 56: 243. Oseas II. 19: 345. — IV. 1: 306; 2: 203; 4: 124; 8: 382, 387; 11: 55, 354. — V. 1: 10, 18, 41, 45; 1—5: 1; 1—7: 383. — VI. 10: 52. — IX. 10—12: 76; 14: 376. — X. 11: 153, 303. — XIV. 10: 52. Joel II. 17: 97, 127, 181, 384; 31: 371. — III. 2—3: 382. Amos I. 13: 142, 284. — II. 6—7: 383; 10—12: 383. — IV. 11: 96. — V. 13: 30. — VI. 4: 54. Jonas II. passim: 100. — IV. 4: 36. Micheas I. 7: 398. — III. 8: 164; 8—11: 100. — VII. 10: 38. Habacuc I. 13: 106, 219, 254, 265; 15—16: 44; 16: 291; 17: 44. — III. 13: 290. Nahum I. 10: 17. — III. 13: 196. Sophonias I. 8: 228. — II. 2: 371; 5: 229. — III. 13: 272. Aggaeus I. II: 55 (false). Zacharias XI. 7: 120; 10: 120; 14: 134; 17: 365. — XI. XII. passim: 121. Malachias II. 7: 181, 258. I. Machabaeorum I. 12: 21. — 1I. 47: 205; 58: 49. — VI. 6: 141. — VII. 26 290. — IX. 27: 280. II. Machabaeorum IV. 15: 201. — VI. 23: 237. Matthaei II. 16: 119; passim: 251. — IV. 7: 39; 19: 193. — V. 12: 65; 13: 278, 365; 13—14: 258, 277; 15: 149, 278; 22: 298; 28: 298; 44: 298. — VI. 5: 112; 20: 62; 23: 149; 24: 16, 109; 32: 86, 167. — VII. 6: 103; 13: 185; 13—14: 122, 135, 356; 14: 4, 112; 15: 150, 176, 361, 365, 376; 22: 352; 22—23: 102. — VIII. 20: 41. — X. 18: 99; 34: 11; 34—35: 3, 5; 38: 8. — XI. 5: 12; 8: 309; 19: 223, 224; 23: 223. — XII. 33: 109, 363; 33. 34: 200; 34: 114, 225, 252; 39: 36, 260; 44—45: 248; 45: 59, 86, 219, 222, 289, 304, 361. — XIII. 15: 269; 22: 130; 30: 86; 38; 355; 38—39: 243; 52: 263. — XV. 8: 151, 166; 8—9: 81, 132, 191, 199, 353; 9: 236. — XVI. 18: 294; 24: 247; 26: 68. — XVII. 16: 260, 287. — XVIII. 3: 24; 20: 3; 30: 65. — XIX. 24: 7; 28: 102. — XX. 12: 234; 13: 391; 16: 387; 19; 86, 104; 25: 129. — XXI. 8: 356; 13: 219; 31: 313. — XXII. 2—14: 259; 15: 19; 20: 206; 29—33: 34. — XXIII. 2: 281: 3: 21, 282; 6: 309; 7: 49, 107; 8: 232; 8—9: 205; 13: 385; 13—14: 157; 15: 157, 204; 25—26: 46; 27: 112, 113, 286, 361; 27—28: 46; 29: 21; 31—32: 386; 32: 217, 385; 33: 19, 107; 34: 49, 112; 34—35: 385; 34. 35. 37: 34; 34—38: 35; 35:65, 275, 388; 38: 203, 219. — XXIV. 2: 112; 4—5, 15—18: 305; 12: 84, 145, 165, 217, 243, 282, 362, 385; 15: 3, 41, 59 71, 97, 159, 162, 202, 268, 277; 15—26: 30; 21: 112, 209; 22: 60, 180, 305, 356; 23: 61; 23—24: 41, 198; 24: 45, 60, 86, 165, 168, 202,
432 B. Index analyticus. 384; 10: 90, 245, 278; 11—16: 91; 14. 18: 93; 15: 115; 18—19: 91; 19: 260, 389; 20—21: 93; 21—23; 93. — XVI. 13: 120, 212; 15—23: 81; 24: 82; 25: 74, 82; 25—26: 75; 26: 75, 83; 33: 247; 37: 315; 60: 345; 63: 345. — XVII. 1—10: 83. — XIX. 1: 391. — XXIII. 7: 247; 11: 72; 18: 51; 20: 377; 20—21: 73; 43: 270. — XXV. 17: 305. — XXVIII. 13: 355. — XXIX. 6: 49. — XXXIII. 11: 287; 32: 299: — XXXIV. 2—6: 381; 14: 354. — XLII. 13: 288. Daniel VII. 8: 212. — VIII. 20. 21: 367. — IX. 4: 356; 27: 2, 219, 243, 268, 314, 339, 361, 366, 367. — XI. 32: 52; 39: 133. — XII. 3: 277; 10: 3, 202, 268; 11: 280, 282. — XIII. 56: 243. Oseas II. 19: 345. — IV. 1: 306; 2: 203; 4: 124; 8: 382, 387; 11: 55, 354. — V. 1: 10, 18, 41, 45; 1—5: 1; 1—7: 383. — VI. 10: 52. — IX. 10—12: 76; 14: 376. — X. 11: 153, 303. — XIV. 10: 52. Joel II. 17: 97, 127, 181, 384; 31: 371. — III. 2—3: 382. Amos I. 13: 142, 284. — II. 6—7: 383; 10—12: 383. — IV. 11: 96. — V. 13: 30. — VI. 4: 54. Jonas II. passim: 100. — IV. 4: 36. Micheas I. 7: 398. — III. 8: 164; 8—11: 100. — VII. 10: 38. Habacuc I. 13: 106, 219, 254, 265; 15—16: 44; 16: 291; 17: 44. — III. 13: 290. Nahum I. 10: 17. — III. 13: 196. Sophonias I. 8: 228. — II. 2: 371; 5: 229. — III. 13: 272. Aggaeus I. II: 55 (false). Zacharias XI. 7: 120; 10: 120; 14: 134; 17: 365. — XI. XII. passim: 121. Malachias II. 7: 181, 258. I. Machabaeorum I. 12: 21. — 1I. 47: 205; 58: 49. — VI. 6: 141. — VII. 26 290. — IX. 27: 280. II. Machabaeorum IV. 15: 201. — VI. 23: 237. Matthaei II. 16: 119; passim: 251. — IV. 7: 39; 19: 193. — V. 12: 65; 13: 278, 365; 13—14: 258, 277; 15: 149, 278; 22: 298; 28: 298; 44: 298. — VI. 5: 112; 20: 62; 23: 149; 24: 16, 109; 32: 86, 167. — VII. 6: 103; 13: 185; 13—14: 122, 135, 356; 14: 4, 112; 15: 150, 176, 361, 365, 376; 22: 352; 22—23: 102. — VIII. 20: 41. — X. 18: 99; 34: 11; 34—35: 3, 5; 38: 8. — XI. 5: 12; 8: 309; 19: 223, 224; 23: 223. — XII. 33: 109, 363; 33. 34: 200; 34: 114, 225, 252; 39: 36, 260; 44—45: 248; 45: 59, 86, 219, 222, 289, 304, 361. — XIII. 15: 269; 22: 130; 30: 86; 38; 355; 38—39: 243; 52: 263. — XV. 8: 151, 166; 8—9: 81, 132, 191, 199, 353; 9: 236. — XVI. 18: 294; 24: 247; 26: 68. — XVII. 16: 260, 287. — XVIII. 3: 24; 20: 3; 30: 65. — XIX. 24: 7; 28: 102. — XX. 12: 234; 13: 391; 16: 387; 19; 86, 104; 25: 129. — XXI. 8: 356; 13: 219; 31: 313. — XXII. 2—14: 259; 15: 19; 20: 206; 29—33: 34. — XXIII. 2: 281: 3: 21, 282; 6: 309; 7: 49, 107; 8: 232; 8—9: 205; 13: 385; 13—14: 157; 15: 157, 204; 25—26: 46; 27: 112, 113, 286, 361; 27—28: 46; 29: 21; 31—32: 386; 32: 217, 385; 33: 19, 107; 34: 49, 112; 34—35: 385; 34. 35. 37: 34; 34—38: 35; 35:65, 275, 388; 38: 203, 219. — XXIV. 2: 112; 4—5, 15—18: 305; 12: 84, 145, 165, 217, 243, 282, 362, 385; 15: 3, 41, 59 71, 97, 159, 162, 202, 268, 277; 15—26: 30; 21: 112, 209; 22: 60, 180, 305, 356; 23: 61; 23—24: 41, 198; 24: 45, 60, 86, 165, 168, 202,
Strana 433
I. Index locorum. 433 262, 275, 280, 289, 290, 292, 356, 369; 26: 61, 284; 28: 178, 304; 29: 278; 37: 370; 38: 370; 48: 151; 49: 152; 50: 353. — XXV. 5: 268; 30: 248. — XXVI. 15. 65: 104. — XXVII. 3: 216; 5: 120. Marci II. 12: 278. — IX. 18: 200; 49: 259. — X. 14: 399. — XIII. 16: 284; 20: 304; 21: 284; 22: 278. — XV. 19: 337. Lucae I. 73: 254. — II. 46: 101. — III. 11: 298, 393. — IV. 25: 283. — VI. 23: 311; 46: 352. — VII. 25: 163. — VIII. 2: 69, 135, 341; 10: 350; 13: 262. — IX. 23: 297. — X. 7: 387; 27: 109, 311; 42: 84. — XI. 23: 3; 46: 269. — XII. I: 342; 42: 103; 49: 133. — XIII. 11: 80; 26: 352. — XIV. 16 sq.: 283; 26—27: 378; 33: 297; 49: 105. — XVI. 13: 157, 297; 15: 9, 48, 373; 22: 91. — XVIII. 8: 41, 148; 13: 247; 34: 269. — XX. 6: 112; 25: 207. — XXI. 28: 86. — XXII. 25: 206, 232; 25—27: 79; 26: 206; 38: 120; 47. 52: 119, 120; 52: 337; 53: 370. — XXIV. 45: 97; 49: 51, 68, 194, 195, 378. Johannis II. 16: 219. — III. 16: 337. — IV. 3: 80; 23: 35, 59. — V. 34. 37: 37; 42: 105; 43: 25, 74, 177. — VI. 38: 26; 57: 103, 254; 64: 58, 98. — VII. 7: 4; 18: 5, 25, 26, 47; 24: 99, 154. — VIII. 3: 345; 15: 99; 31— 32: 161; 37: 314; 42: 26; 44: 247, 270; 53: 89. — IX. 34: 337. — X. 1: 26, 46; 9: 118. — XII. 19: 394; 24—25: 378; 25: 263, 287, 308, 371; 35: 149; 40: 278. — XIII. 18: 225. — XIV. 27: 4. — XV. 4: 287; 5: 68, 375; 9: 302; 11: 197, 375; 16: 68, 375. — XVI. 2: 36, 268, 305; 20: 375; 22: 375; 33: 4, 112, 245, 296, 375. — XVII. 12: 101. — XVIII. 40: 337. — XIX. 11: 117; 13: 117; 23: 134. — XXI. 15: 11; 15—17: 125, 189. — XXIV. 12: 134. Actuum apostolorum lI. 7: 278. — V. 1 sq.: 63, 120; 38: 98; 41: 337. — VIII. 9 sq.: 63, 120; 20: 216. — IX. 15: 102. — X. 34: 19, 236. — XI. 16: 104. — XXI. 28: 71. — XXII. 25: 153. Ad Romanos I. 18: 217; 18—22: 20; 21: 199; 21—23: 132; 28: 238. — II. 3—4: 151; 4: 109; 4—5: 151; 5: 34, 260, 386; 17—24: 263. — III. 12: 125, 158. — VI. 6: 96, 220, 242, 391. — VII. 18: 158; 24: 160. — VIII. 1: 159; 5: 309, 375; 6:77; 7: 362; 7—8: 98, 262, 263; 9: 155; 12: 297; 14: 337; 16: 271; 26: 243; 28: 49, 50, 93, 351; 36: 63. — IX. 22: 311. — X. 8: 118; 15: 1. — Xl. 4: 28, 276. — Xll. 2: 197. — XIII. 1: 207, 320. — XIV. 17: 247; 20: 251; 23: 47. — XV. 5: 286. — XVI. 20: 291. 1. ad Corinthios 1. 13: 373; 17: 5, 12, 272; 18: 7; 23: 48; 24: 76, 118, 193, 254, 257, 261, 310, 385; 26: 130; 27: 24, 337; 29: 24, 362. — 11. 10—12: 160; 12—14: 161; 15: 101, 161. — 111. 1: 261, 262, 361; 16: 254; 18: 24; 19: 5. — 1V. 9—13: 338; 13: 163. — V. 2: 180; 6: 60, 191, 342, 363, 376; 8: 399; 9: 137; 12: 195; 12—13: 271; 13: 261. — VI. 11: 118; 16: 55; 18: 54; 19: 241; 20: 212. — VII. 70: 36. — VIlI. 2: 24; 4: 267; 7: 312. — X. 20: 157, 361, 363. — XI. 27: 204, 251. — XII. 3: 6, 231, 232, 233; 28: 181; 29: 280. — XIII. 5: 28; 6: 337. — XIV. 19 258; 33: 3. 1I. ad Corinthios 1. 12: 176. — 11. 11: 269, 290; 12—13: 100. — III. 17: 135 18: 254. — 1V. 4: 97, 173; 7: 24. — V. 4: 161; 6: 372; 14: 125, 238. — VI. 1: 204, 301; 6: 155; 14—15: 108, 137, 201, 255, 362; 15: 368 16: 254, 369. — X. 4—7: 99; 5: 48; 7: 36; 8: 98. — XI. 2: 230. — XII. 19: 99. KYBAL: M. de Janov Regulac, IV. 28
I. Index locorum. 433 262, 275, 280, 289, 290, 292, 356, 369; 26: 61, 284; 28: 178, 304; 29: 278; 37: 370; 38: 370; 48: 151; 49: 152; 50: 353. — XXV. 5: 268; 30: 248. — XXVI. 15. 65: 104. — XXVII. 3: 216; 5: 120. Marci II. 12: 278. — IX. 18: 200; 49: 259. — X. 14: 399. — XIII. 16: 284; 20: 304; 21: 284; 22: 278. — XV. 19: 337. Lucae I. 73: 254. — II. 46: 101. — III. 11: 298, 393. — IV. 25: 283. — VI. 23: 311; 46: 352. — VII. 25: 163. — VIII. 2: 69, 135, 341; 10: 350; 13: 262. — IX. 23: 297. — X. 7: 387; 27: 109, 311; 42: 84. — XI. 23: 3; 46: 269. — XII. I: 342; 42: 103; 49: 133. — XIII. 11: 80; 26: 352. — XIV. 16 sq.: 283; 26—27: 378; 33: 297; 49: 105. — XVI. 13: 157, 297; 15: 9, 48, 373; 22: 91. — XVIII. 8: 41, 148; 13: 247; 34: 269. — XX. 6: 112; 25: 207. — XXI. 28: 86. — XXII. 25: 206, 232; 25—27: 79; 26: 206; 38: 120; 47. 52: 119, 120; 52: 337; 53: 370. — XXIV. 45: 97; 49: 51, 68, 194, 195, 378. Johannis II. 16: 219. — III. 16: 337. — IV. 3: 80; 23: 35, 59. — V. 34. 37: 37; 42: 105; 43: 25, 74, 177. — VI. 38: 26; 57: 103, 254; 64: 58, 98. — VII. 7: 4; 18: 5, 25, 26, 47; 24: 99, 154. — VIII. 3: 345; 15: 99; 31— 32: 161; 37: 314; 42: 26; 44: 247, 270; 53: 89. — IX. 34: 337. — X. 1: 26, 46; 9: 118. — XII. 19: 394; 24—25: 378; 25: 263, 287, 308, 371; 35: 149; 40: 278. — XIII. 18: 225. — XIV. 27: 4. — XV. 4: 287; 5: 68, 375; 9: 302; 11: 197, 375; 16: 68, 375. — XVI. 2: 36, 268, 305; 20: 375; 22: 375; 33: 4, 112, 245, 296, 375. — XVII. 12: 101. — XVIII. 40: 337. — XIX. 11: 117; 13: 117; 23: 134. — XXI. 15: 11; 15—17: 125, 189. — XXIV. 12: 134. Actuum apostolorum lI. 7: 278. — V. 1 sq.: 63, 120; 38: 98; 41: 337. — VIII. 9 sq.: 63, 120; 20: 216. — IX. 15: 102. — X. 34: 19, 236. — XI. 16: 104. — XXI. 28: 71. — XXII. 25: 153. Ad Romanos I. 18: 217; 18—22: 20; 21: 199; 21—23: 132; 28: 238. — II. 3—4: 151; 4: 109; 4—5: 151; 5: 34, 260, 386; 17—24: 263. — III. 12: 125, 158. — VI. 6: 96, 220, 242, 391. — VII. 18: 158; 24: 160. — VIII. 1: 159; 5: 309, 375; 6:77; 7: 362; 7—8: 98, 262, 263; 9: 155; 12: 297; 14: 337; 16: 271; 26: 243; 28: 49, 50, 93, 351; 36: 63. — IX. 22: 311. — X. 8: 118; 15: 1. — Xl. 4: 28, 276. — Xll. 2: 197. — XIII. 1: 207, 320. — XIV. 17: 247; 20: 251; 23: 47. — XV. 5: 286. — XVI. 20: 291. 1. ad Corinthios 1. 13: 373; 17: 5, 12, 272; 18: 7; 23: 48; 24: 76, 118, 193, 254, 257, 261, 310, 385; 26: 130; 27: 24, 337; 29: 24, 362. — 11. 10—12: 160; 12—14: 161; 15: 101, 161. — 111. 1: 261, 262, 361; 16: 254; 18: 24; 19: 5. — 1V. 9—13: 338; 13: 163. — V. 2: 180; 6: 60, 191, 342, 363, 376; 8: 399; 9: 137; 12: 195; 12—13: 271; 13: 261. — VI. 11: 118; 16: 55; 18: 54; 19: 241; 20: 212. — VII. 70: 36. — VIlI. 2: 24; 4: 267; 7: 312. — X. 20: 157, 361, 363. — XI. 27: 204, 251. — XII. 3: 6, 231, 232, 233; 28: 181; 29: 280. — XIII. 5: 28; 6: 337. — XIV. 19 258; 33: 3. 1I. ad Corinthios 1. 12: 176. — 11. 11: 269, 290; 12—13: 100. — III. 17: 135 18: 254. — 1V. 4: 97, 173; 7: 24. — V. 4: 161; 6: 372; 14: 125, 238. — VI. 1: 204, 301; 6: 155; 14—15: 108, 137, 201, 255, 362; 15: 368 16: 254, 369. — X. 4—7: 99; 5: 48; 7: 36; 8: 98. — XI. 2: 230. — XII. 19: 99. KYBAL: M. de Janov Regulac, IV. 28
Strana 434
434 B. Index analyticus. — Ad Galatas I. 10: 262. — III. 27: 242. — IV. 2: 109, 287; 19: 19, 35. V. 9: 303; 12: 10, 147; 15: 397; 16: 342; 24: 298. — VI. 4: 34; 14: 337; 17: 36. Ad Ephesios I. 3—7: 257; 5: 351; 7: 118; 13: 258; 14: 247. — II. 3: 367. — 1V. 3: 143; 14: 156; 16: 39. — V. 3: 54; 11: 358; 13: 160; 27: 345. VI. 12: 86, 169, 212, 222; 17: 96. — Ad Philippenses II. 8—10: 205; 11: 62; 15: 245, 267; 21: 18, 26, 31, 34, 46, 47, 84, 125, 130, 151, 164, 177, 187, 200, 307, 352, 358, 366, 375. — III. 3—8: 29; 8: 50; 9: 135; 17—18: 6, 338; 18: 166; 18—19: 220, 245; 19: 6, 176, 232, 339, 359; 19—21: 338. — IV. 17: 198. Ad Colossenses I. 11: 260; 25: 277, 352. — II. 9: 103, 105, 254, 290. Il. ad Thessalonicenses I. 8: 135. — 11. 3: 180, 275, 282; 3—4: 45; 4: 129, 133, 168, 271, 282, 319, 320; 9: 44, 135, 168, 273, 292, 294, 354, 360; 9—10: 122; 10: 162, 169, 202, 294; 10—11: 122; passim: 269. — III. 3: 286. I. ad Timotheum I. 15: 70. — Il. 4: 260; 10: 55, 284; 15: 67, 70. — III. 6: 272. — 1V. 1: 121. — V. 6: 371; 8: 380; 12: 304, 345, 371; 17: 3. — VI 5: 31, 42; 9: 37, 239; 10: 60, 191, 348, 350; 15: 208. II. ad Timotheum 1. 6: 86. — Il. 3: 285. — III. 2: 140, 239, 240, 275; 3: 242; 5: 284; 8: 102, 291, 313, 378; 13: 305. — IV. 2: 100, 352; 3: 74, 278, 299; 4: 135, 202. Ad Titum I. 2: 42; 7: 71; 15: 50, 93, 313, 342; 16: 21, 150, 165. — II. 13: 84. Ad Hebraeos II. 14: 278. — III. 15: 353. — IV. 12: 96, 160. — V. 4: 25.— VI. 4: 312; 4—5: 118; 4—6: 218, 256; 4. 6: 347; 6: 118, 202, 204, 310, 385; 7—8: 67; 9: 136. — VII. 7: 41. — IX. 11: 110. — X. 26— 31: 103, 250, 255; 29: 361, 368. — XII. 2: 294; 3: 30!; 5: 347; 11—13: 90; 15: 87. — XIII. 9: 141; 13; 62, 163, 357; 16: 316; 17: 190, 282. Jacobi 1. 8: 9; 14: 349; 15: 60. — II. 1—4: 377; 1—6: 77; 10: 36;; 11: 188, 274. — III. 1: 29; 13—18: 264; 14: 32, 241; 15: 261; 16: 12. — IV. 1—4: 353; 4: 67, 236. — V. 11: 70; 20: 270. I. Petri I. 2: 213; 17: 99; 18: 118; 19: 58, 368; 25: 260. — II. 4: 566; 5—6: 110; 9: 62, 139, 215, 227, 249, 271; 13: 207; 16: 128, 388. — III. 11: 5. — V. 3: 176. II. Petri I. 19: 277. — II. 3: 42; 10: 347; 13: 378; 13—15: 197; 14: 260; 16: 33; 18: 112; 21: 118. — III. 9: 215, 257. I. Johannis I. 1: 298; 8: 158. — II. 11: 162; 15: 164, 165; 15—16: 220; 15—17: 339; 16: 222, 231, 347; 16—19: 220; 18—19: 339; 22: 289. — I11. 8: 96, 220. 242; 24: 280. — IV. 2—3: 235; 3: 160, 235, 236, 391; 4: 236; 5: 230; 5—6: 81, 166; 10: 254, 265; 18: 317. — V. 19: 308. II. Johannis 8: 42. III. Johannis 4: 161. Judae 7: 187, 232; 13: 60, 270; 16: 278, 284; 19: 74, 303. Apocalypsis 1I. 2: 278; 9: 165; 10: 4; 20—21: 172; 20—23: 31; 20—24: 246; 22: 172, 219, 309; 24: 31, 369; 24—25: 31. — III. 1: 365; 14: 63; 11: 15; 15: 110; 15—16: 9, 125, 156, 158, 198, 262, 287; 16: 10, 266, 376; 18: 216. — IV. 7: 216. — V. 4: 306. — Vl. 3: 277; 8: 285; 12— 17: 277. — IX. 1: 52, 60, 69, 71; 1—2: 61; 2: 57, 133; 2—3: 61, 132; 3: 40, 106, 280; 3 sq.: 38, 243; 3. 10: 130; 3—10: 139, 158; 4: 141, 281;
434 B. Index analyticus. — Ad Galatas I. 10: 262. — III. 27: 242. — IV. 2: 109, 287; 19: 19, 35. V. 9: 303; 12: 10, 147; 15: 397; 16: 342; 24: 298. — VI. 4: 34; 14: 337; 17: 36. Ad Ephesios I. 3—7: 257; 5: 351; 7: 118; 13: 258; 14: 247. — II. 3: 367. — 1V. 3: 143; 14: 156; 16: 39. — V. 3: 54; 11: 358; 13: 160; 27: 345. VI. 12: 86, 169, 212, 222; 17: 96. — Ad Philippenses II. 8—10: 205; 11: 62; 15: 245, 267; 21: 18, 26, 31, 34, 46, 47, 84, 125, 130, 151, 164, 177, 187, 200, 307, 352, 358, 366, 375. — III. 3—8: 29; 8: 50; 9: 135; 17—18: 6, 338; 18: 166; 18—19: 220, 245; 19: 6, 176, 232, 339, 359; 19—21: 338. — IV. 17: 198. Ad Colossenses I. 11: 260; 25: 277, 352. — II. 9: 103, 105, 254, 290. Il. ad Thessalonicenses I. 8: 135. — 11. 3: 180, 275, 282; 3—4: 45; 4: 129, 133, 168, 271, 282, 319, 320; 9: 44, 135, 168, 273, 292, 294, 354, 360; 9—10: 122; 10: 162, 169, 202, 294; 10—11: 122; passim: 269. — III. 3: 286. I. ad Timotheum I. 15: 70. — Il. 4: 260; 10: 55, 284; 15: 67, 70. — III. 6: 272. — 1V. 1: 121. — V. 6: 371; 8: 380; 12: 304, 345, 371; 17: 3. — VI 5: 31, 42; 9: 37, 239; 10: 60, 191, 348, 350; 15: 208. II. ad Timotheum 1. 6: 86. — Il. 3: 285. — III. 2: 140, 239, 240, 275; 3: 242; 5: 284; 8: 102, 291, 313, 378; 13: 305. — IV. 2: 100, 352; 3: 74, 278, 299; 4: 135, 202. Ad Titum I. 2: 42; 7: 71; 15: 50, 93, 313, 342; 16: 21, 150, 165. — II. 13: 84. Ad Hebraeos II. 14: 278. — III. 15: 353. — IV. 12: 96, 160. — V. 4: 25.— VI. 4: 312; 4—5: 118; 4—6: 218, 256; 4. 6: 347; 6: 118, 202, 204, 310, 385; 7—8: 67; 9: 136. — VII. 7: 41. — IX. 11: 110. — X. 26— 31: 103, 250, 255; 29: 361, 368. — XII. 2: 294; 3: 30!; 5: 347; 11—13: 90; 15: 87. — XIII. 9: 141; 13; 62, 163, 357; 16: 316; 17: 190, 282. Jacobi 1. 8: 9; 14: 349; 15: 60. — II. 1—4: 377; 1—6: 77; 10: 36;; 11: 188, 274. — III. 1: 29; 13—18: 264; 14: 32, 241; 15: 261; 16: 12. — IV. 1—4: 353; 4: 67, 236. — V. 11: 70; 20: 270. I. Petri I. 2: 213; 17: 99; 18: 118; 19: 58, 368; 25: 260. — II. 4: 566; 5—6: 110; 9: 62, 139, 215, 227, 249, 271; 13: 207; 16: 128, 388. — III. 11: 5. — V. 3: 176. II. Petri I. 19: 277. — II. 3: 42; 10: 347; 13: 378; 13—15: 197; 14: 260; 16: 33; 18: 112; 21: 118. — III. 9: 215, 257. I. Johannis I. 1: 298; 8: 158. — II. 11: 162; 15: 164, 165; 15—16: 220; 15—17: 339; 16: 222, 231, 347; 16—19: 220; 18—19: 339; 22: 289. — I11. 8: 96, 220. 242; 24: 280. — IV. 2—3: 235; 3: 160, 235, 236, 391; 4: 236; 5: 230; 5—6: 81, 166; 10: 254, 265; 18: 317. — V. 19: 308. II. Johannis 8: 42. III. Johannis 4: 161. Judae 7: 187, 232; 13: 60, 270; 16: 278, 284; 19: 74, 303. Apocalypsis 1I. 2: 278; 9: 165; 10: 4; 20—21: 172; 20—23: 31; 20—24: 246; 22: 172, 219, 309; 24: 31, 369; 24—25: 31. — III. 1: 365; 14: 63; 11: 15; 15: 110; 15—16: 9, 125, 156, 158, 198, 262, 287; 16: 10, 266, 376; 18: 216. — IV. 7: 216. — V. 4: 306. — Vl. 3: 277; 8: 285; 12— 17: 277. — IX. 1: 52, 60, 69, 71; 1—2: 61; 2: 57, 133; 2—3: 61, 132; 3: 40, 106, 280; 3 sq.: 38, 243; 3. 10: 130; 3—10: 139, 158; 4: 141, 281;
Strana 435
I. Index locorum et Il. Index nominum. 435 5: 281; 7' 192; 7—10: 106; 9: 139; 11: 132. — XI. 8: 52. — XII. I: 105; 4: 133, 170, 210, 277; 9: 243; 16: 370; 18: 121. — XIII. 1: 120, 128, 208; 1 sq.: 158; 2: 106; 11: 120, 121; 12: 120, 121; 13: 121, 14: 122; 15: 123; 15—17: 230; 16: 167, 206; 16—17: 123, 207; 17: 133; 348; 18: 123, 124. — XIV. 9: 185. — XV. 6: 40. — XVI. 2: 346, 348; 4—7: 280; 12: 384. — XVII. 1: 40, 128, 216, 219, 234; 1 sq.: 37, 269; 1—2, 3, 4—5: 284; 2: 219, 247; 3: 128, 172, 173, 198, 203, 204, 211, 219, 222, 225, 243, 300, 302, 304, 339, 344, 354, 365, 368, 372, 384, 391; 3 sq.: 158; 3—4: 107, 170, 312; 3—5: 193, 369; 4: 51, 213, 214, 249, 250, 259, 263, 264, 270, 285, 303, 312, 339, 341, 342, 361, 372, 376, 391; 4—5: 116; 4. 6: 387; 5: 51, 61, 67, 71, 86, 116, 131, 170, 196, 225, 285, 342, 364, 366, 373; 5.-6: 65; 6: 105, 193, 378, 386, 391, 392; 8: 220, 221, 222; 9: 222; 11: 221; 12: 209; 14: 231; 15—17: 235; 16: 47, 212. — XVIII. 2: 219, 308, 310; 3: 371; 4: 11; 6—9: 373; 7: 371, 373. XX. 7: 142, 169, 243, 291; 7—8: 280, 397; 8: 141. — XXI. 2: 111, 365; 9: 58, 345, 354, 366. — XXI. XXII. passim: 243. — XXII. 4: 239; 11: 304, 380. b) Loci auctorum. Ambrosius s. 142. Amore Sancto, Johannes (recte Guillelmus) de, Collat. et Peric. 134. Aristoteles 293. — Ethic. II.: 343. — Methaph. III. 7: 252. — Natur. III. 3 : 225. — Philosophus 14. Augustinus b. 37, 142. Donatus 259. Gregorius Magnus s., Pastor. III. 28: 193. Hieronymus b. 37. Horatius, Ep. I. 2, 69—70: 346. Lombardus Petrus, Sent. II. 34: 252. Parisienses doctores et magistri in theologia 134. II. Index nominum. a) Nomina personarum. Nota. Nomina auctorum biblicorum, veluti sunt Amos, Daniel, Ezechiel, Habacuc, Jacobus, Jeremias, Job, Joel, Johannes, Isaias, Micheas, Oseas, Paulus, Petrus, Zacharias hic omnino omit- tuntur; quaere ea in indice biblico. Aaron 25, 347, 348. Abel 34. Adam 56, 349, 360. Ananias et Saphira 63, 120. Alexander IV. papa 134. Apemen, filia Besacis, 359. Artaxerxes 55. Behemot 22, 89, 131, 132, 142, 300, 303, 315, 377, 384. Belial 201. Dalila 59. David 212, 238, 258, 360. Elias 141, 315. Eva 56. Balaam 276. Barrabam 337. Galaad 284. 28*
I. Index locorum et Il. Index nominum. 435 5: 281; 7' 192; 7—10: 106; 9: 139; 11: 132. — XI. 8: 52. — XII. I: 105; 4: 133, 170, 210, 277; 9: 243; 16: 370; 18: 121. — XIII. 1: 120, 128, 208; 1 sq.: 158; 2: 106; 11: 120, 121; 12: 120, 121; 13: 121, 14: 122; 15: 123; 15—17: 230; 16: 167, 206; 16—17: 123, 207; 17: 133; 348; 18: 123, 124. — XIV. 9: 185. — XV. 6: 40. — XVI. 2: 346, 348; 4—7: 280; 12: 384. — XVII. 1: 40, 128, 216, 219, 234; 1 sq.: 37, 269; 1—2, 3, 4—5: 284; 2: 219, 247; 3: 128, 172, 173, 198, 203, 204, 211, 219, 222, 225, 243, 300, 302, 304, 339, 344, 354, 365, 368, 372, 384, 391; 3 sq.: 158; 3—4: 107, 170, 312; 3—5: 193, 369; 4: 51, 213, 214, 249, 250, 259, 263, 264, 270, 285, 303, 312, 339, 341, 342, 361, 372, 376, 391; 4—5: 116; 4. 6: 387; 5: 51, 61, 67, 71, 86, 116, 131, 170, 196, 225, 285, 342, 364, 366, 373; 5.-6: 65; 6: 105, 193, 378, 386, 391, 392; 8: 220, 221, 222; 9: 222; 11: 221; 12: 209; 14: 231; 15—17: 235; 16: 47, 212. — XVIII. 2: 219, 308, 310; 3: 371; 4: 11; 6—9: 373; 7: 371, 373. XX. 7: 142, 169, 243, 291; 7—8: 280, 397; 8: 141. — XXI. 2: 111, 365; 9: 58, 345, 354, 366. — XXI. XXII. passim: 243. — XXII. 4: 239; 11: 304, 380. b) Loci auctorum. Ambrosius s. 142. Amore Sancto, Johannes (recte Guillelmus) de, Collat. et Peric. 134. Aristoteles 293. — Ethic. II.: 343. — Methaph. III. 7: 252. — Natur. III. 3 : 225. — Philosophus 14. Augustinus b. 37, 142. Donatus 259. Gregorius Magnus s., Pastor. III. 28: 193. Hieronymus b. 37. Horatius, Ep. I. 2, 69—70: 346. Lombardus Petrus, Sent. II. 34: 252. Parisienses doctores et magistri in theologia 134. II. Index nominum. a) Nomina personarum. Nota. Nomina auctorum biblicorum, veluti sunt Amos, Daniel, Ezechiel, Habacuc, Jacobus, Jeremias, Job, Joel, Johannes, Isaias, Micheas, Oseas, Paulus, Petrus, Zacharias hic omnino omit- tuntur; quaere ea in indice biblico. Aaron 25, 347, 348. Abel 34. Adam 56, 349, 360. Ananias et Saphira 63, 120. Alexander IV. papa 134. Apemen, filia Besacis, 359. Artaxerxes 55. Behemot 22, 89, 131, 132, 142, 300, 303, 315, 377, 384. Belial 201. Dalila 59. David 212, 238, 258, 360. Elias 141, 315. Eva 56. Balaam 276. Barrabam 337. Galaad 284. 28*
Strana 436
436 B. [ndex analyticus. Gog et Magog (Apoc. XX. 7. 8) 142, 169, 243, 280, 397. Gutstein, domini de, 229. Herodes 119, 251. Janov, M. Matthias de. I. Notae de vita auctoris: 37 (modico ante totus vexatus a spiritu Anti- christi, magno animo cupiens ha- bere divitias huius mundi, gloriam et honores, et pro eo multa la- boravit, impendit vires et expensas, litigavit pro quattuor beneficiis, et adhuc unum beneficium ab adver- sario detinetur), 98 (quotidie ad vulgus praedicando, continue con- fessiones audiendo et ista conscri- bendo in die et in nocte), 100 (prae- dicando, scribendo, instando), 221: (vidit et videt, qualiter christiani carnales iam vadant in interitum), 226 (testis luxuriae in vestitu mu- lierum et virorum), 314 (sibi pro- babiliter auctor alluditur, enarrars, qualiter fideles scriptores persecu- tionem patiantur). II. Notae de scriptis auctoris: a) Eorum forma exterior (cf. Praefatio- nem passim). Tempus conscribendi 134, 177. — Revocationes: a) ad tractatus et libros praecedentes: ad l. I tr. 1: 12; ad I. III, tr. 5, dist. 7: 107, 140, 165; dist. 7. 8. 9: 282; dist. 9: 124, 130, 140, 379; vol. I-II: 101, vol. IIl: 134; ad tr. De periculis 18. — b) ad tractatus et libros subsequentes: nihil. — c) in alios locos supra et infra adductos in eodem tractatu: supra 10, 23, 39, 41, 03, 05, 69, 72, 83, 85, 87, 89, 96, 101, 102, 107, 115, 124, 127, 134, 138, 147, 154, 169, 181, 183, 186, 187, 203, 213, 215, 222, 244, 240, 249, 250, 288, 295, 299, 322, 342, 347, 304, 365, 366, 367, 371, 374 377, 379; 392, 393, 397, 399: infra: 6, 9, 10, 19, 31, 47, 72, So, 85, 102, 107, 125, 124, 142, 165, 170, 172, 173. — Voces bohemi- cae textui interpositae 229 (klenot); teutonicae 223 (dyca), 229 (herb). — Notae scriptae manu auctoris in marg. cod. A: 2, 353 et passim (v. textum). b) Eorum forma interior (cf. Praefationem passim). i. Auctoris persona inferior: a) generaliter utendo voce ,ego* (cf. etiam in- fra): 124 (ego puto) 133 (ego puto), 145 (secundum meum iu- dicium), 154 (et ego), 179 (ego tamen), 221 (ego vidi et video), 226 (ego testis), 255 (ego decrevi), etc. — b) specialiter de sua per- sona loquendo: 33 (pauperculus, vilissimus vermiculus et non homo, opprobrium hominum et abiectio plebis, Psalm. XXI. 7), 38 (iniquus et caecus) 75 (o, quam proprie ista verba singula me miserum re- spiciunt), 255 (non valens eloqui, sed nec cogitare, vix palpito in animo), 350 (infelix ego clericelus). — 2. Auctor narrat de sua voca- Hone: 37 (totus vexatus et obten- tus a spiritu Antichristi modico ante); 96 (quamdiu eum circum- dederit paries spissus); 97 (quando coeperit mirari veritatem scripturae de praesenti tempore et qualiter fuerit visitatus ab igne quodam, qui elevat ipsum, recedit, redditur et statuit iterum hominem interiorem); 98 (de triplici perfossione parietis Antichristi); 100 (dilatata notitia veritatis in scriptura de praesenti tempore et auctoris triplex labor); 154 (auctori scribenti semper af- fluit ignis captivans et perurgens ad scribendum); 356 (auctoris pene moti sunt pedes et dubitabat ab ineunte aetate usque modo, sed oravit ad deum una cum libro bi- bliae); 358—359 (claudicatio auc- toris inter duo). — 3. Fontes auc- foris: a) elevatio illuminati intel-
436 B. [ndex analyticus. Gog et Magog (Apoc. XX. 7. 8) 142, 169, 243, 280, 397. Gutstein, domini de, 229. Herodes 119, 251. Janov, M. Matthias de. I. Notae de vita auctoris: 37 (modico ante totus vexatus a spiritu Anti- christi, magno animo cupiens ha- bere divitias huius mundi, gloriam et honores, et pro eo multa la- boravit, impendit vires et expensas, litigavit pro quattuor beneficiis, et adhuc unum beneficium ab adver- sario detinetur), 98 (quotidie ad vulgus praedicando, continue con- fessiones audiendo et ista conscri- bendo in die et in nocte), 100 (prae- dicando, scribendo, instando), 221: (vidit et videt, qualiter christiani carnales iam vadant in interitum), 226 (testis luxuriae in vestitu mu- lierum et virorum), 314 (sibi pro- babiliter auctor alluditur, enarrars, qualiter fideles scriptores persecu- tionem patiantur). II. Notae de scriptis auctoris: a) Eorum forma exterior (cf. Praefatio- nem passim). Tempus conscribendi 134, 177. — Revocationes: a) ad tractatus et libros praecedentes: ad l. I tr. 1: 12; ad I. III, tr. 5, dist. 7: 107, 140, 165; dist. 7. 8. 9: 282; dist. 9: 124, 130, 140, 379; vol. I-II: 101, vol. IIl: 134; ad tr. De periculis 18. — b) ad tractatus et libros subsequentes: nihil. — c) in alios locos supra et infra adductos in eodem tractatu: supra 10, 23, 39, 41, 03, 05, 69, 72, 83, 85, 87, 89, 96, 101, 102, 107, 115, 124, 127, 134, 138, 147, 154, 169, 181, 183, 186, 187, 203, 213, 215, 222, 244, 240, 249, 250, 288, 295, 299, 322, 342, 347, 304, 365, 366, 367, 371, 374 377, 379; 392, 393, 397, 399: infra: 6, 9, 10, 19, 31, 47, 72, So, 85, 102, 107, 125, 124, 142, 165, 170, 172, 173. — Voces bohemi- cae textui interpositae 229 (klenot); teutonicae 223 (dyca), 229 (herb). — Notae scriptae manu auctoris in marg. cod. A: 2, 353 et passim (v. textum). b) Eorum forma interior (cf. Praefationem passim). i. Auctoris persona inferior: a) generaliter utendo voce ,ego* (cf. etiam in- fra): 124 (ego puto) 133 (ego puto), 145 (secundum meum iu- dicium), 154 (et ego), 179 (ego tamen), 221 (ego vidi et video), 226 (ego testis), 255 (ego decrevi), etc. — b) specialiter de sua per- sona loquendo: 33 (pauperculus, vilissimus vermiculus et non homo, opprobrium hominum et abiectio plebis, Psalm. XXI. 7), 38 (iniquus et caecus) 75 (o, quam proprie ista verba singula me miserum re- spiciunt), 255 (non valens eloqui, sed nec cogitare, vix palpito in animo), 350 (infelix ego clericelus). — 2. Auctor narrat de sua voca- Hone: 37 (totus vexatus et obten- tus a spiritu Antichristi modico ante); 96 (quamdiu eum circum- dederit paries spissus); 97 (quando coeperit mirari veritatem scripturae de praesenti tempore et qualiter fuerit visitatus ab igne quodam, qui elevat ipsum, recedit, redditur et statuit iterum hominem interiorem); 98 (de triplici perfossione parietis Antichristi); 100 (dilatata notitia veritatis in scriptura de praesenti tempore et auctoris triplex labor); 154 (auctori scribenti semper af- fluit ignis captivans et perurgens ad scribendum); 356 (auctoris pene moti sunt pedes et dubitabat ab ineunte aetate usque modo, sed oravit ad deum una cum libro bi- bliae); 358—359 (claudicatio auc- toris inter duo). — 3. Fontes auc- foris: a) elevatio illuminati intel-
Strana 437
lI. Index nominum. lectus a spiritu. Jhesu; b) fortis animadversio et strenua discussio cunctorum, quae nunc fiunt in ec- clesia, et originis Ipsorum; c) iu- dicando intrinsecus in homine novo spirituali et intimo et sincere con- siderando, si ea, quae Hunt per christianos et primum sacerdotes, fiant ex sincera fide, spe et chari- tüte, an potius ex admixtione cu- piditatis. carnis; d) scriptura, cf. 104: ex scriptura auctor novit. — Cf. 242 ex sententia dicere et 245 (prout d. Jhesu fidelis spiritus ape- rire dignabitur). — 4. Operis auc- toris causae et. finis (cf. etiam infra sub 9): 92 (nisi Jhesus auctorem perduxisset ad hoc, ut foderet pa- rietem abominationum, neque ista pauca fuisset ausus nominare et quare); 98 (auctoris sublimis de- claratio, an opus ipsius ex homine, an ex deo sit, et quod opus eius non poterit impediri, licet auctor instantiam patiatur); 99 (lectores non debent facile auctorem con- demnare, cui iudicium carnale est pro minimo) ; — 36 (auctorem nihil perurget, nisi dilectio Jhesu et ze- lus domus del); 37 (auctor confitetur scribere solum, quia misit eum Jhe- sus et spiritus eius; non valet re- fragari vel contradicere ullomodo. Cf. tamen infra sub 7); — 391 (quae hic scribuntur, non sunt ad destructionem salutis anima- rum, sed ad destructionem bestiae et meretricis vel operis diaboli in ecclesia; non sunt igitur curandi, qui istis valde contradicunt); simi- liter 399; 400 (auctor confitetur haec omnia dictasse et conscripsisse coram Jhesu in ipsius dilectione secundum iudicium suum, charitate Jhesu ipsum in id perurgente) — 5. Auctor el Jhesus (cf. supra 2—4): 36 (auctor cupit deportare in se stigmata Jhesu crucifixi pro mo- 437 dulo suae infirmitatis, non volens requirere gloriam alibi, nisi in cruce ipsius et illa inaestimabili ignominia passionum ipsius, quam est passus pro eo deus et creator eius dilectus). Cf. etiam in indice rerum titulos » Jhesus" et ,,Deus*' ; 133 (salvo iudi- cio meliori, ego puto coram domino dulcissimo meo, Jhesu crucifixo). — 6. Auctor et diabolus: 100 (de- voratus ab ore Leviathan); 124 (non vult decipi a malignis spiriti- bus); cf. etiam exclamationes de altitudine Sathanae rr, 369. — 7. Auctor et ecclesia: 36 (auctor scribit ex zelo domus dei), 37 (auc- tor submittit se Ipsum s. ecclesiae catholicae), 124 (auctor humiliter se subicit Christo et ecclesiae suae sacrosanctae), 154 (auctor subicit se iudicio ecclesiae), 400 (auctor se subicits. universali ecclesiae Ro- manae). — 8. Auctor et s. scripturae exegesis: a) ad rationem exe- gesis: 83 (honestum et occultum enigma), 84 (intellectus in grosso et in summa huius enigmatis), 124 (ista, quae Apoc. XIII. 18 dicuntur, prudenter sunt interpretanda, ne ulla iniuria irrogetur praepositis), 249 (quam apunctate loquitur ser- mo divinus); — b) singula s. scri- pturae exegesis exempla: Oseae V. 1: 1 sq. IL. Paralip. XV. 16: 77 —78; Ezech. VIII. 5—18:83— 191; Apoc. XVII. 4— 5: 191 sq. (cf. Con- spectum argumenti); lI. Thess. ll. 4: 271, etc. — 9. Modus loquendi atque procedendi: 12 (de hoc ad praesens non est mihi cura magna ad disserendum), 18 (haec inciden- taliter hic posui), 94 (taceo modo de religiosis); — 13 (hoc tamen nolo simpliciter affirmare et per- tinaciter tenere, sed dico), 17 (non tamen hoc dico fratribus detra- hendo, sed magis sacerdotum ava- ritiam obiurgando), 391 (ego, haec
lI. Index nominum. lectus a spiritu. Jhesu; b) fortis animadversio et strenua discussio cunctorum, quae nunc fiunt in ec- clesia, et originis Ipsorum; c) iu- dicando intrinsecus in homine novo spirituali et intimo et sincere con- siderando, si ea, quae Hunt per christianos et primum sacerdotes, fiant ex sincera fide, spe et chari- tüte, an potius ex admixtione cu- piditatis. carnis; d) scriptura, cf. 104: ex scriptura auctor novit. — Cf. 242 ex sententia dicere et 245 (prout d. Jhesu fidelis spiritus ape- rire dignabitur). — 4. Operis auc- toris causae et. finis (cf. etiam infra sub 9): 92 (nisi Jhesus auctorem perduxisset ad hoc, ut foderet pa- rietem abominationum, neque ista pauca fuisset ausus nominare et quare); 98 (auctoris sublimis de- claratio, an opus ipsius ex homine, an ex deo sit, et quod opus eius non poterit impediri, licet auctor instantiam patiatur); 99 (lectores non debent facile auctorem con- demnare, cui iudicium carnale est pro minimo) ; — 36 (auctorem nihil perurget, nisi dilectio Jhesu et ze- lus domus del); 37 (auctor confitetur scribere solum, quia misit eum Jhe- sus et spiritus eius; non valet re- fragari vel contradicere ullomodo. Cf. tamen infra sub 7); — 391 (quae hic scribuntur, non sunt ad destructionem salutis anima- rum, sed ad destructionem bestiae et meretricis vel operis diaboli in ecclesia; non sunt igitur curandi, qui istis valde contradicunt); simi- liter 399; 400 (auctor confitetur haec omnia dictasse et conscripsisse coram Jhesu in ipsius dilectione secundum iudicium suum, charitate Jhesu ipsum in id perurgente) — 5. Auctor el Jhesus (cf. supra 2—4): 36 (auctor cupit deportare in se stigmata Jhesu crucifixi pro mo- 437 dulo suae infirmitatis, non volens requirere gloriam alibi, nisi in cruce ipsius et illa inaestimabili ignominia passionum ipsius, quam est passus pro eo deus et creator eius dilectus). Cf. etiam in indice rerum titulos » Jhesus" et ,,Deus*' ; 133 (salvo iudi- cio meliori, ego puto coram domino dulcissimo meo, Jhesu crucifixo). — 6. Auctor et diabolus: 100 (de- voratus ab ore Leviathan); 124 (non vult decipi a malignis spiriti- bus); cf. etiam exclamationes de altitudine Sathanae rr, 369. — 7. Auctor et ecclesia: 36 (auctor scribit ex zelo domus dei), 37 (auc- tor submittit se Ipsum s. ecclesiae catholicae), 124 (auctor humiliter se subicit Christo et ecclesiae suae sacrosanctae), 154 (auctor subicit se iudicio ecclesiae), 400 (auctor se subicits. universali ecclesiae Ro- manae). — 8. Auctor et s. scripturae exegesis: a) ad rationem exe- gesis: 83 (honestum et occultum enigma), 84 (intellectus in grosso et in summa huius enigmatis), 124 (ista, quae Apoc. XIII. 18 dicuntur, prudenter sunt interpretanda, ne ulla iniuria irrogetur praepositis), 249 (quam apunctate loquitur ser- mo divinus); — b) singula s. scri- pturae exegesis exempla: Oseae V. 1: 1 sq. IL. Paralip. XV. 16: 77 —78; Ezech. VIII. 5—18:83— 191; Apoc. XVII. 4— 5: 191 sq. (cf. Con- spectum argumenti); lI. Thess. ll. 4: 271, etc. — 9. Modus loquendi atque procedendi: 12 (de hoc ad praesens non est mihi cura magna ad disserendum), 18 (haec inciden- taliter hic posui), 94 (taceo modo de religiosis); — 13 (hoc tamen nolo simpliciter affirmare et per- tinaciter tenere, sed dico), 17 (non tamen hoc dico fratribus detra- hendo, sed magis sacerdotum ava- ritiam obiurgando), 391 (ego, haec
Strana 438
438 loguens, bonis non facio iniuriam), 28 (in quo appello conscientias vestras, o, sacerdotes et clerici), 31 (non mihi, rogo, qui loquor ita et Scribo, irascantur d. sacerdotes), 31—32 (pensa bene textum et con- sidera per singula), 32 (nolint mihi indignari, qui haec loquor et scribo, cf. etiam 99), 31 (ob- secro), 130 (rogo), 392 (fateor), 192 (notemus, clerici moderni), 391 (considerate oculate et in spiritu Jhesu crucifixi. — Auctor ironice loquitur de papa, rege et milite 8o, de praelatis praeben- dariis 302, de glossanda s. s:ri- ptura 357. — 10. Afostrophae atque exclamationes. Apostrophae a) in numero singulari: 34 (tu, meretrix fornicaria, tibi, o, sacerdos hypo- crita), 59 (o, clerice et sacerdos dei altissimi), 257 (mi dilectissime); — b) in numero plurali: 52 (mei dilec- tissimi consacerdotes), 111 (sed heu, domini mei, o, sacerdotes, ad quid defluimus ?), 353 (fratres karissimi) ; nos, O, sacerdotes, 2, 28, 349—352, 382, 383 et passim; nos, sacer- dotes carnales 47, 48; nos in prae- senti, o, delicati sacerdotes 50; nos christiani hypocritae et primum clerici et sacerdotes 102; nos in- fausti sacerdotes 190; nos ingra- tissimi 257, 302; 0, nos sacerdotes dei altissimi 258; nos testes Christi inutiles 258, cf. 259, 260, 261; nos, mortui 290. — Exclamationes va- riae 58, 111, 120, 190, 369. — Quid multa? 112. — Utinam 126, 306. — 11. Parabvlae: a) ad rationem: hic maxime respectus vel relationis contemplatio habet locum, quia hic dicta sunt non secundum rem ad extra vel essentiam creatam, sed solun: secundum compara- tionem 196; nag. 345 auctor lo- quens de christ. no poenitentiam agente, comparat ip. 'um statim cum B. Index analyticus. muliere adultera, quae suscipitur a viro suo, Jhesu crucifixo, et in sua virginitate iterum reformatur ; in toto libro auctor utitur plasticis cum muliere parabolis, v. sub b) et Indicem rerum, passim. — b) exempla notabilia: de muliere: sponsa agni dei 195 (parabola valde fortis), meretrix et mulier forni- caria 40, 50, 51, 119, 130, 139, 374 et passim; de bestiis: canis et Jco 21, passer 37, galli 13, 16; de arte musica (cythara) 23 et 143—144 et de pictura 159; varie parabolae: fluctus maris 60, palea go, domus eiusque partes 130, panis et lutum 206, stercus 102, 103, 265 (valde fortiter), frigor 301, Sampson et Dalila 59. — Explicatio numero- rum 117, 210. — 12. Alia stili Ja- noviani sigua. Stili abundantiae specimen i11—112. Expressiones notabiliter pulchrae 21 sq. Sen- tentiae dictaque aliorum in ora- tione recta praesentata 43, 88, 395. Proverbium in poeta 396. Janovicz (Zierotin), domini de, 229. Jenstein, Joannes de, archiepiscopus Pragensis: allusio eidem (*) 177. Jezabel 277. Jonatas 56. Jovis statua 267. Juda 243. Judas 117, 120, 216, 377. Julianus Apostata imperator 168. Leviatan 100. Levitici sacerdotes 250. Lia 67. Loth 96, 302, 310. Maacha, mater regis Aza, 77. Machomet 168. Marquarticz, domini de, 229. Milicius: alluditur 315, 395. Moyses 20, 60, 111, 141, 171, 192, 250, 293, 389. Nero caesar 168, 210.
438 loguens, bonis non facio iniuriam), 28 (in quo appello conscientias vestras, o, sacerdotes et clerici), 31 (non mihi, rogo, qui loquor ita et Scribo, irascantur d. sacerdotes), 31—32 (pensa bene textum et con- sidera per singula), 32 (nolint mihi indignari, qui haec loquor et scribo, cf. etiam 99), 31 (ob- secro), 130 (rogo), 392 (fateor), 192 (notemus, clerici moderni), 391 (considerate oculate et in spiritu Jhesu crucifixi. — Auctor ironice loquitur de papa, rege et milite 8o, de praelatis praeben- dariis 302, de glossanda s. s:ri- ptura 357. — 10. Afostrophae atque exclamationes. Apostrophae a) in numero singulari: 34 (tu, meretrix fornicaria, tibi, o, sacerdos hypo- crita), 59 (o, clerice et sacerdos dei altissimi), 257 (mi dilectissime); — b) in numero plurali: 52 (mei dilec- tissimi consacerdotes), 111 (sed heu, domini mei, o, sacerdotes, ad quid defluimus ?), 353 (fratres karissimi) ; nos, O, sacerdotes, 2, 28, 349—352, 382, 383 et passim; nos, sacer- dotes carnales 47, 48; nos in prae- senti, o, delicati sacerdotes 50; nos christiani hypocritae et primum clerici et sacerdotes 102; nos in- fausti sacerdotes 190; nos ingra- tissimi 257, 302; 0, nos sacerdotes dei altissimi 258; nos testes Christi inutiles 258, cf. 259, 260, 261; nos, mortui 290. — Exclamationes va- riae 58, 111, 120, 190, 369. — Quid multa? 112. — Utinam 126, 306. — 11. Parabvlae: a) ad rationem: hic maxime respectus vel relationis contemplatio habet locum, quia hic dicta sunt non secundum rem ad extra vel essentiam creatam, sed solun: secundum compara- tionem 196; nag. 345 auctor lo- quens de christ. no poenitentiam agente, comparat ip. 'um statim cum B. Index analyticus. muliere adultera, quae suscipitur a viro suo, Jhesu crucifixo, et in sua virginitate iterum reformatur ; in toto libro auctor utitur plasticis cum muliere parabolis, v. sub b) et Indicem rerum, passim. — b) exempla notabilia: de muliere: sponsa agni dei 195 (parabola valde fortis), meretrix et mulier forni- caria 40, 50, 51, 119, 130, 139, 374 et passim; de bestiis: canis et Jco 21, passer 37, galli 13, 16; de arte musica (cythara) 23 et 143—144 et de pictura 159; varie parabolae: fluctus maris 60, palea go, domus eiusque partes 130, panis et lutum 206, stercus 102, 103, 265 (valde fortiter), frigor 301, Sampson et Dalila 59. — Explicatio numero- rum 117, 210. — 12. Alia stili Ja- noviani sigua. Stili abundantiae specimen i11—112. Expressiones notabiliter pulchrae 21 sq. Sen- tentiae dictaque aliorum in ora- tione recta praesentata 43, 88, 395. Proverbium in poeta 396. Janovicz (Zierotin), domini de, 229. Jenstein, Joannes de, archiepiscopus Pragensis: allusio eidem (*) 177. Jezabel 277. Jonatas 56. Jovis statua 267. Juda 243. Judas 117, 120, 216, 377. Julianus Apostata imperator 168. Leviatan 100. Levitici sacerdotes 250. Lia 67. Loth 96, 302, 310. Maacha, mater regis Aza, 77. Machomet 168. Marquarticz, domini de, 229. Milicius: alluditur 315, 395. Moyses 20, 60, 111, 141, 171, 192, 250, 293, 389. Nero caesar 168, 210.
Strana 439
II. Index nominum. 439 Noe 370. Palacký Fr. 177. Pardubicz, domini de, 229. Pernstein, domini de, 229. Pharao 65. Phares 142. Phineas 141. Pilatus 117. Priapi idolum 52, 73, 76, 77, 174. Rachel 67. Rubens 279. Sabaoth 243. Salomon 54, 193, 197, 198, 270, 347, 360, 371. Sampson 56, 59, 360. Saul 56. Sidon meretrix 277. Simon magus 63, 120, 168, 216. Waldhauser, Conradus de, 395 (allu- ditur). Zorobabel 55, 359. b) Nomina locorum atque populorum. Aegyptus 251. Babylon, v. Index rerum. Babel turris 239. Bohemorum gula 200, cf. 241. Canaan 243. Chaldei 209. Euphrates 384. Judaei 25, 28, 35, 102, 104, 213, 217. 260, 263, 291, 385, 386, 394. Ju- daei et gentiles 195, 295. Lithostrotos communitas 117. Persae 209. Polonorum gula 209. Roma 168. Romani 209, 238, 271 (imperatores). Flandrorum et Renorum luxuria 209. Franci 121. Francigenarum superbia 209; ecclesia 285. Graeci 121, 285, 290. Cf. Judaei. Saraceni 168, 213, 292, 295. Sodoma 97. S. et Gomorra 27, 36, 61, 87, 131, 216, 297, 359. S. et Aegyptus 52. Syriae regnum 209. Ismahelitae 279. Israel 117, 118, 337. Jerusalem 97, 149, 174. Jordanis 292, 384. Thabor 42, 45. Theutonicorum (Almanorum) ava- ritia 209.
II. Index nominum. 439 Noe 370. Palacký Fr. 177. Pardubicz, domini de, 229. Pernstein, domini de, 229. Pharao 65. Phares 142. Phineas 141. Pilatus 117. Priapi idolum 52, 73, 76, 77, 174. Rachel 67. Rubens 279. Sabaoth 243. Salomon 54, 193, 197, 198, 270, 347, 360, 371. Sampson 56, 59, 360. Saul 56. Sidon meretrix 277. Simon magus 63, 120, 168, 216. Waldhauser, Conradus de, 395 (allu- ditur). Zorobabel 55, 359. b) Nomina locorum atque populorum. Aegyptus 251. Babylon, v. Index rerum. Babel turris 239. Bohemorum gula 200, cf. 241. Canaan 243. Chaldei 209. Euphrates 384. Judaei 25, 28, 35, 102, 104, 213, 217. 260, 263, 291, 385, 386, 394. Ju- daei et gentiles 195, 295. Lithostrotos communitas 117. Persae 209. Polonorum gula 209. Roma 168. Romani 209, 238, 271 (imperatores). Flandrorum et Renorum luxuria 209. Franci 121. Francigenarum superbia 209; ecclesia 285. Graeci 121, 285, 290. Cf. Judaei. Saraceni 168, 213, 292, 295. Sodoma 97. S. et Gomorra 27, 36, 61, 87, 131, 216, 297, 359. S. et Aegyptus 52. Syriae regnum 209. Ismahelitae 279. Israel 117, 118, 337. Jerusalem 97, 149, 174. Jordanis 292, 384. Thabor 42, 45. Theutonicorum (Almanorum) ava- ritia 209.
Strana 440
III. Index rerum. ABOMINATIO (cf. Matth. XXIV. 15). De a-ne in loco sancto agitur toto huius libri tractatu. Cf. etiam tractatus praecedentes sub voce A. I. Epitheta (ordine alphabetico, in numero singulari vel plurali usitata): abhor- renda 19; abominabilis horribiliter et abominabiliter horribilis 368; dam- nabilis 288; detestabilis 186; gravis 103, gravissima 153; horrenda 52, 63, 126, 130, 136, 183, 185, 201, 253, 256, 257, 265, 267, 270; horribilis nimis 137, cf. 368; incogitabilis 52, 289; intollerabilis 187; magna pas- sim; maligna 28; maxima 130, 131, 183, 268; nimia 20, 25, 53; perhor- renda 200, 255; pessima 22, 24, 102, 103, 116, 153, 155; sola maxima 63; stupenda 16, 51; terribilis 15, 24, 259, 368, 369. II. Definitio. — A. (cf. Ezech. VIII. 6) est voluntarie copulare velle res ad invicem penitus inimicas, i. e. divinas cum humanis 87; a. de- signat non iniquitatem apertam simpliciter vel nudam malitiam, sed compositionem quandam imaginariam et volitam in hypocritis 155, explicatur 155—156; componit inconponibilia contra ordinem et naturam totius universi 157; compositio imaginaria est a., i. e. non realis, quia talis compositio et talium in rerum natura non potest ullo modo esse 157; est volita ab hypocritis 157. Sathanae copulatio dei et mundi 361—362 (explicatur). Simulatio vel compositio aut potius confusio hypo- critarum est a. et „magna Babylon“, i. e. confusio aut chimera 367. Quaedam mirabilis simulatio et deo et sanctis eius abominabilis conver- satio, composita ex vitiis et speciebus sanctitatis, religionis et virtutum 136; quaedam laxitas vitae et tepiditas abominabilis 137. Est differentia inter inhumanum et a-nem, quia a. est magis proprie coniunctio et mixtio eorum, quae sibi invicem sunt nimis contraria et se invicem valde in- digna 252. Generali acceptione omne peccatum est a. 252 (explicatur). III. Applicatio generalis a) ad peccatores. Omnes peccatores faciunt a-nem, peccantes contra deum, contra naturam rerum in se et contra ordinem universi et sic destruentes deum et ipsum universum 253.— b) ad chri- stianos. Christiani, qui acceperunt maxima bona a deo et voluntarie pec- cant, sociantes in suo corde iniquitatem cum divina bonitate, faciunt a-nem perhorrendam iniuriamque deo summo vel summae deitati et an- gelis et sanctis atque toti universo 255; nam a. mensuratur secundum magnitudinem dei infinite boni 255; ista a. est rursus conculcatio filii
III. Index rerum. ABOMINATIO (cf. Matth. XXIV. 15). De a-ne in loco sancto agitur toto huius libri tractatu. Cf. etiam tractatus praecedentes sub voce A. I. Epitheta (ordine alphabetico, in numero singulari vel plurali usitata): abhor- renda 19; abominabilis horribiliter et abominabiliter horribilis 368; dam- nabilis 288; detestabilis 186; gravis 103, gravissima 153; horrenda 52, 63, 126, 130, 136, 183, 185, 201, 253, 256, 257, 265, 267, 270; horribilis nimis 137, cf. 368; incogitabilis 52, 289; intollerabilis 187; magna pas- sim; maligna 28; maxima 130, 131, 183, 268; nimia 20, 25, 53; perhor- renda 200, 255; pessima 22, 24, 102, 103, 116, 153, 155; sola maxima 63; stupenda 16, 51; terribilis 15, 24, 259, 368, 369. II. Definitio. — A. (cf. Ezech. VIII. 6) est voluntarie copulare velle res ad invicem penitus inimicas, i. e. divinas cum humanis 87; a. de- signat non iniquitatem apertam simpliciter vel nudam malitiam, sed compositionem quandam imaginariam et volitam in hypocritis 155, explicatur 155—156; componit inconponibilia contra ordinem et naturam totius universi 157; compositio imaginaria est a., i. e. non realis, quia talis compositio et talium in rerum natura non potest ullo modo esse 157; est volita ab hypocritis 157. Sathanae copulatio dei et mundi 361—362 (explicatur). Simulatio vel compositio aut potius confusio hypo- critarum est a. et „magna Babylon“, i. e. confusio aut chimera 367. Quaedam mirabilis simulatio et deo et sanctis eius abominabilis conver- satio, composita ex vitiis et speciebus sanctitatis, religionis et virtutum 136; quaedam laxitas vitae et tepiditas abominabilis 137. Est differentia inter inhumanum et a-nem, quia a. est magis proprie coniunctio et mixtio eorum, quae sibi invicem sunt nimis contraria et se invicem valde in- digna 252. Generali acceptione omne peccatum est a. 252 (explicatur). III. Applicatio generalis a) ad peccatores. Omnes peccatores faciunt a-nem, peccantes contra deum, contra naturam rerum in se et contra ordinem universi et sic destruentes deum et ipsum universum 253.— b) ad chri- stianos. Christiani, qui acceperunt maxima bona a deo et voluntarie pec- cant, sociantes in suo corde iniquitatem cum divina bonitate, faciunt a-nem perhorrendam iniuriamque deo summo vel summae deitati et an- gelis et sanctis atque toti universo 255; nam a. mensuratur secundum magnitudinem dei infinite boni 255; ista a. est rursus conculcatio filii
Strana 441
III. Index rerum (Abominatio). 441 dei et crucifixio J. Christi et derisio voluntaria totius ipsius gratiae et bonitatis, est gravis et dolorosa passio dei d. Jhesu 256; quilibet chri- stianus voluntarie peccans facit gravissimam a-nem Christo 286. IV. Applicatio specialis. a) Introductio. — 1. Quadripharia divisio a-nis per gradus secundum personas, locum et scientiam: a) a-nes, quas facit passim commune vulgus; b) a-nes, quas faciunt communes sacerdotes et clerici hypocritae; c) a-nes, quas faciunt rectores ecclesiae; d) a-nes, quas faciunt episcopi et doctores 185—187. — 2. Divisio a-nis realis. A. in templo posita est a) tepiditas sacerdotum; b) iudicium perversum in aestimatione sacerdotum; c) populus carnalis; d) pusillanimitas sacer- dotum; e) velle diligere Jhesum simul et vitam huius mundi; f) regere ecclesiam pro libito suae voluntatis; g) omnis fictio in sacerdotibus et praelatis 198—201. b) Textus. — I. A. et populus christianus carnalis. — Haesitatio in dei populo 2. — In populo chr. est omnis a. veneni et furiarum, omnes ritus gentilium perfidorum intus, in corde permanentes in ritibus ecclesiasticis 105; ubique a-nes inportabiles divinae munditiae et graves Christo 106; qualiter chr-i carnales constituant infinitas chimeras et monstruosas be- stias et faciant se in animis monstruosos 110. In moderno p. chr. omnia carnalia peccata committuntur a notabilibus et non esse peccata aesti- mantur 138. A-nes a sacerdotibus et a plebibus christianis factae 154. Populus carnalis designatur per bestiam Apoc., quae divisa est in multa capita 239, cf. 240 et 211. Cf. POPULUS CARNALIS. Bestia habens septem capita et decem cornua 222, 231. Indumenta bestiae mysticae 228, cf. VESTITUS. Ipsius regimen in ecclesia 229—230. Signa genealogica 229 —230. Septem capita bestiae designantur per septem vitia, quae sunt: superbia, avaritia, gula, luxuria, crudelitas, invidia, taedium 240—242. Pro- batur, quod haec vitia, quamvis praefuerint, capita bestiae esse dicuntur, quia non erant in populo christiano, et si fuerunt, non erant publice, sine contradictione et in capite, sed conterebantur a forti muliere sponsa agni, iuvante spiritu Jhesu 242—243; sed nunc in locum sponsae suc- cessit meretrix et ipsa facta est a. des. 243. lI. A. ct sacerdotes, cf. SACERDOTES CARNALES. A. tanto maior fit, quanto magis res preciosissima coniungitur rei vilissimae; ergo sac. res summae divinitatis contrectantes faciunt horrendam mixtionem et pessimas a-nes coram Jhesu 102. Non Judaei, non gentiles umquam fecerunt tantas a-nes, quantas sac. carnales 102; a-nes pessimae sacerdotum mandu- cantium corpus Christi 103; a. fit maxima omni die Christo, cum sac. voluntarie inique agunt vel hunc mundum amant; eorum damnatio 103. — Quid est „a. in dei templo“? Est controversia inter sacerdotes et haesitatio in dei populo 2 (explicatur); quae controversia inter praedica- tores incepit manifeste, quando religiosi falsi sunt multiplicati per eccle- siam 12, 13. Ex istis a-nibus conflata est magna a. des. et in loco s. est constituta 9; istius a-nis causa summa et unica sunt sac. tepidi et hy- pocritae 10. — „A. in dei templo“ porro est, quod, qui deberent primi esse pro veritate, sunt primi contra utilem veritatem 19, et quod ista omnia faciunt sub speciebus alicuius boni 20; turpis bestia conculcat solis radios 22; glorificant sapientiam in verbis, sed tradunt ipsam in
III. Index rerum (Abominatio). 441 dei et crucifixio J. Christi et derisio voluntaria totius ipsius gratiae et bonitatis, est gravis et dolorosa passio dei d. Jhesu 256; quilibet chri- stianus voluntarie peccans facit gravissimam a-nem Christo 286. IV. Applicatio specialis. a) Introductio. — 1. Quadripharia divisio a-nis per gradus secundum personas, locum et scientiam: a) a-nes, quas facit passim commune vulgus; b) a-nes, quas faciunt communes sacerdotes et clerici hypocritae; c) a-nes, quas faciunt rectores ecclesiae; d) a-nes, quas faciunt episcopi et doctores 185—187. — 2. Divisio a-nis realis. A. in templo posita est a) tepiditas sacerdotum; b) iudicium perversum in aestimatione sacerdotum; c) populus carnalis; d) pusillanimitas sacer- dotum; e) velle diligere Jhesum simul et vitam huius mundi; f) regere ecclesiam pro libito suae voluntatis; g) omnis fictio in sacerdotibus et praelatis 198—201. b) Textus. — I. A. et populus christianus carnalis. — Haesitatio in dei populo 2. — In populo chr. est omnis a. veneni et furiarum, omnes ritus gentilium perfidorum intus, in corde permanentes in ritibus ecclesiasticis 105; ubique a-nes inportabiles divinae munditiae et graves Christo 106; qualiter chr-i carnales constituant infinitas chimeras et monstruosas be- stias et faciant se in animis monstruosos 110. In moderno p. chr. omnia carnalia peccata committuntur a notabilibus et non esse peccata aesti- mantur 138. A-nes a sacerdotibus et a plebibus christianis factae 154. Populus carnalis designatur per bestiam Apoc., quae divisa est in multa capita 239, cf. 240 et 211. Cf. POPULUS CARNALIS. Bestia habens septem capita et decem cornua 222, 231. Indumenta bestiae mysticae 228, cf. VESTITUS. Ipsius regimen in ecclesia 229—230. Signa genealogica 229 —230. Septem capita bestiae designantur per septem vitia, quae sunt: superbia, avaritia, gula, luxuria, crudelitas, invidia, taedium 240—242. Pro- batur, quod haec vitia, quamvis praefuerint, capita bestiae esse dicuntur, quia non erant in populo christiano, et si fuerunt, non erant publice, sine contradictione et in capite, sed conterebantur a forti muliere sponsa agni, iuvante spiritu Jhesu 242—243; sed nunc in locum sponsae suc- cessit meretrix et ipsa facta est a. des. 243. lI. A. ct sacerdotes, cf. SACERDOTES CARNALES. A. tanto maior fit, quanto magis res preciosissima coniungitur rei vilissimae; ergo sac. res summae divinitatis contrectantes faciunt horrendam mixtionem et pessimas a-nes coram Jhesu 102. Non Judaei, non gentiles umquam fecerunt tantas a-nes, quantas sac. carnales 102; a-nes pessimae sacerdotum mandu- cantium corpus Christi 103; a. fit maxima omni die Christo, cum sac. voluntarie inique agunt vel hunc mundum amant; eorum damnatio 103. — Quid est „a. in dei templo“? Est controversia inter sacerdotes et haesitatio in dei populo 2 (explicatur); quae controversia inter praedica- tores incepit manifeste, quando religiosi falsi sunt multiplicati per eccle- siam 12, 13. Ex istis a-nibus conflata est magna a. des. et in loco s. est constituta 9; istius a-nis causa summa et unica sunt sac. tepidi et hy- pocritae 10. — „A. in dei templo“ porro est, quod, qui deberent primi esse pro veritate, sunt primi contra utilem veritatem 19, et quod ista omnia faciunt sub speciebus alicuius boni 20; turpis bestia conculcat solis radios 22; glorificant sapientiam in verbis, sed tradunt ipsam in
Strana 442
442 B. Index analyticus. conculcationem per ipsorum malam vitam 23; operantur ista hii, qui Jhesum crucifixum ore confitentur 24, sed sacerdotes humiles manifeste contemnunt 25. Sunt magna a. in loco s. omnia, quae faciunt sacer- dotes carnales (enumerantur) 44. A. est altitudo et decor huius vitae, ideo sac. carnales sunt a. in interiore hominis et coram deo 48. Abominatio sacerdotum carnalium per meretricis ma- gnae qualitates demonstratur 51 sq.— (Quod esse Antichristum vel meretricem magis proprie concernit statum clericorum et sacerdotum, probatur ex 5 rationibus 340). 1) mollicies: sac. quasi molles mulieres collocant se in loco s. virorum et denudant seipsos coram deo et eius angelis 51; aut constituunt in s. loco idolum Priapi abominabile 52, et pro eodem divitiis et gloria a populis praemiantur 53 (resumitur 54). — 2) impudititia sacerdotum, qui exercent cupiditatem, quae est et fuit semper abominabilis 63. — 3) avaritia, i. e. sociatio vel combinatio ava- ritiae cum spiritu Jhesu 64. — 4) cupiditas: sac. animam suam cupiditati rerum vilissimarum exponunt et prosternunt quasi funestam meretricem 68 et sacramentorum potestatem, scripturam, sapientiam etc. convertunt ad sua libita et complacentiam amicis huius mundi 70. — 5) fornicatio: meretrix abominabilis sunt non solum sac., qui inquirunt beneficia, sed etiam sac., qui distribuunt beneficia ad complacentiam propriam, nam hoc facto sac. cupidi habent adulterinum vel fornicarium respectum ad suos superiores 73; mulieres fornicariae colunt in s. loco et adorant virorum magnam potentiam, oblitae Christi crucifixi humilitatis 77. Praelati abominabiles. Cf. PRAELATI. A-nes faciunt non tantum in- feriores, sed etiam superiores sacerdotes et directores ecclesiae Christi 114; magnitudo et honor a-nis sac. superiorum expressa verbis pro- phetae 116. Pr. sunt fundamenta et munimenta omnium a-num terrae 116, causa et mater a-num terrae 117. Quorum a. censetur in scriptura ut LXX: 117; est gradualiter maxima, qui dispensant beneficia ecclesiae indignis clericis 118—119. Magnitudo a-nis designatur per LXX seniores (Ez. VIII. 11), i. e. per universitatem tepidorum episcoporum 125, v. EPISCOPI. Exinde horrenda a., desolatio in dei ecclesia tribulatioque sanctorum maxima et periculosa 126. Magnitudo quoque desolationis designatur per numerum LXX: 127, per nomen „viri" et „viri seniores domus Israel“ 129 (explicatur). Minores et maiores in ecclesia, quamvis omnes sint in gradu seniorum, faciunt horrendam a-nem, quia sunt po- tentes et magnae auctoritatis 130. A. maxima est, quod sac. carnales aestimant sanctuarium dei hereditarie possidere et stant securi (quare) 130; qua de causa non est modus possibilis, quo possit communitas ec- clesiae magis decipi 131. Omnia, quae ponuntur Ez. VIII. 12, ponuntur ad maiorem expressionem a-nis desolationis 148 (explicatur); cf. 183 de Ez. VIII. 16. Duplex sensus a-nem horridam aggravans: 1. seniores mala faciunt ex certa scientia, ex proposito et inveterata malitia et effrenata 149—150; 2. omnia mala, quae seniores faciunt, ea faciunt sub hypocrisi 150. Sac. hypocritae sunt a. pessima et gravissima Christo 153; admixtio cupiditatis carnis et honoris et pacis ad fidem, spem et charitatem facit a-nem pessimam 155. Probatur, quod sancti non sunt a. et non faciunt a-nem intolerabilem Christo, quamdiu sunt in hac vita 158, sed hypo-
442 B. Index analyticus. conculcationem per ipsorum malam vitam 23; operantur ista hii, qui Jhesum crucifixum ore confitentur 24, sed sacerdotes humiles manifeste contemnunt 25. Sunt magna a. in loco s. omnia, quae faciunt sacer- dotes carnales (enumerantur) 44. A. est altitudo et decor huius vitae, ideo sac. carnales sunt a. in interiore hominis et coram deo 48. Abominatio sacerdotum carnalium per meretricis ma- gnae qualitates demonstratur 51 sq.— (Quod esse Antichristum vel meretricem magis proprie concernit statum clericorum et sacerdotum, probatur ex 5 rationibus 340). 1) mollicies: sac. quasi molles mulieres collocant se in loco s. virorum et denudant seipsos coram deo et eius angelis 51; aut constituunt in s. loco idolum Priapi abominabile 52, et pro eodem divitiis et gloria a populis praemiantur 53 (resumitur 54). — 2) impudititia sacerdotum, qui exercent cupiditatem, quae est et fuit semper abominabilis 63. — 3) avaritia, i. e. sociatio vel combinatio ava- ritiae cum spiritu Jhesu 64. — 4) cupiditas: sac. animam suam cupiditati rerum vilissimarum exponunt et prosternunt quasi funestam meretricem 68 et sacramentorum potestatem, scripturam, sapientiam etc. convertunt ad sua libita et complacentiam amicis huius mundi 70. — 5) fornicatio: meretrix abominabilis sunt non solum sac., qui inquirunt beneficia, sed etiam sac., qui distribuunt beneficia ad complacentiam propriam, nam hoc facto sac. cupidi habent adulterinum vel fornicarium respectum ad suos superiores 73; mulieres fornicariae colunt in s. loco et adorant virorum magnam potentiam, oblitae Christi crucifixi humilitatis 77. Praelati abominabiles. Cf. PRAELATI. A-nes faciunt non tantum in- feriores, sed etiam superiores sacerdotes et directores ecclesiae Christi 114; magnitudo et honor a-nis sac. superiorum expressa verbis pro- phetae 116. Pr. sunt fundamenta et munimenta omnium a-num terrae 116, causa et mater a-num terrae 117. Quorum a. censetur in scriptura ut LXX: 117; est gradualiter maxima, qui dispensant beneficia ecclesiae indignis clericis 118—119. Magnitudo a-nis designatur per LXX seniores (Ez. VIII. 11), i. e. per universitatem tepidorum episcoporum 125, v. EPISCOPI. Exinde horrenda a., desolatio in dei ecclesia tribulatioque sanctorum maxima et periculosa 126. Magnitudo quoque desolationis designatur per numerum LXX: 127, per nomen „viri" et „viri seniores domus Israel“ 129 (explicatur). Minores et maiores in ecclesia, quamvis omnes sint in gradu seniorum, faciunt horrendam a-nem, quia sunt po- tentes et magnae auctoritatis 130. A. maxima est, quod sac. carnales aestimant sanctuarium dei hereditarie possidere et stant securi (quare) 130; qua de causa non est modus possibilis, quo possit communitas ec- clesiae magis decipi 131. Omnia, quae ponuntur Ez. VIII. 12, ponuntur ad maiorem expressionem a-nis desolationis 148 (explicatur); cf. 183 de Ez. VIII. 16. Duplex sensus a-nem horridam aggravans: 1. seniores mala faciunt ex certa scientia, ex proposito et inveterata malitia et effrenata 149—150; 2. omnia mala, quae seniores faciunt, ea faciunt sub hypocrisi 150. Sac. hypocritae sunt a. pessima et gravissima Christo 153; admixtio cupiditatis carnis et honoris et pacis ad fidem, spem et charitatem facit a-nem pessimam 155. Probatur, quod sancti non sunt a. et non faciunt a-nem intolerabilem Christo, quamdiu sunt in hac vita 158, sed hypo-
Strana 443
III. Index rerum (Abominatio). 443 critae sunt a. intolerabilis 159; nam sunt desolati a spiritu s. et omnia in eisdem, quae erant christianitatis, moriuntur 159 et non faciunt veri- tatem sinceritatis 161. Cf. HYPOCRITAE et SANCTI. A. est effeminatio praelatorum, delicata vita sacerdotum carnalium et adulatio magnatorum 172 sq. Praelatorum plaga insanabilis 154. Damnatio ipsorum gravior est damnatione ceterorum decem ex causis (enumerantur) 187—188. Prae- sertim haec gravia ipsis sunt, quia averterunt corda sua ab inquisitione sollicita salutis animarum sibi commissarum et quia hoc fecerunt maxime propter occupationem terrenorum negotiorum 188. Superiores 238 sq. Continuatur explicatio a-nis des. ex imaginede mere- trice (cf. supra p. 51 sq.). Sac. a spiritualibus desolati propter a-nis in templo multitudinem, quaerentes mundi gloriam, sunt mulier sedens super bestiam (i. e. populum carnalem) 210. Ex hoc sac. sunt facti molles et inconstantes ut mulier fornicaria 210. Sicut bestia est indo- mabilis, ita mulier minime valet bestiam regere 211 (duabus ex causis, V. SACERDOTES CARNALES). — Magna damnatio meretricis et ultio dei in sacerdotes carnales; haec est pax et prosperitas in hoc mundo 245. Quae sit sessio meretricis super bestiam 245.—246 (enumeratur) Fornicatio animae meretricis est omnis gloriatio et delectatio excessiva christiani alibi quam in Christo 247, cf. JHESUS. Facies bestiae et mere- tricis 248, item indumenta 249. (Differentia inter bestiam et meretricem 246, 249). Sac. per immunditiam suae vitae carnalis a-nibus repleverunt ecclesiam Christi 250: plena et nimia a. atque immunditiae sunt factae a spurcis ministris et contrectatoribus sacramenti 250. A. sacerdotum carnalium est crucifixio J. Christi 256 (cf. 260) nam sac. reddunt abominabilem Jhesum crucifixum huic mundo 256; vanitatem et mendacium voluntarie loquentes, reddunt veritatem Jhesu abominabilem et ad hoc et alios conchristianos per exemplum invitant. Inde eis accidit perhorrenda excaecatio et plaga omnino insanabilis 257, ef. 259. Existentes a. in templo J. Christi, nihilominus propter Jhesum crucifixum gloria et honore funguntur usque ad diem ultionis 260; opi- nantur se bene stare 261 (cf. 256); sunt Christo tepida a. et fermentata, gravis et provocans ipsum ad vomendum 262. A. sacerdotum carnalium est a) admiscere ad amorem Christi amo- rem huius saeculi, b) velle copulare sapientiam huius saeculi cum dei sa- pientia 262, eam facere abominabilem indigne vivendo et dare arma stultis operibus contra veritatem et sapientiam divinam 263. Differentia inter a-nem et immunditiam fornicationis: a. non solum est ibi, ubi malum cum bono componitur, sed etiam ubi res se invicem indigne con- ponuntur 264, explicatur 264—265. A. peccati voluntarii in sacerdote est magna, quia peccatum est immunditia et a. intrinsece vel in natura 265 et Jhesus abominatur non tantum peccatum, sed et hominem dispositum ad peccandum 266. A. in dei ecclesia est multo magis contraria, quam si poneretur ad templum christianorum idolum gentilium 267. Sed adhuc maior (quam homo peccans) est a., dum malus sacerdos ingerat se ad gradum episcopi et fiat episcopus, et a. huiusmodi fit maior, si hoc fiat sine reprehensione, communiter, sine timore et verecundia et si car- nales alios carnales promovent, viros humiles contemnentes 267. Vir
III. Index rerum (Abominatio). 443 critae sunt a. intolerabilis 159; nam sunt desolati a spiritu s. et omnia in eisdem, quae erant christianitatis, moriuntur 159 et non faciunt veri- tatem sinceritatis 161. Cf. HYPOCRITAE et SANCTI. A. est effeminatio praelatorum, delicata vita sacerdotum carnalium et adulatio magnatorum 172 sq. Praelatorum plaga insanabilis 154. Damnatio ipsorum gravior est damnatione ceterorum decem ex causis (enumerantur) 187—188. Prae- sertim haec gravia ipsis sunt, quia averterunt corda sua ab inquisitione sollicita salutis animarum sibi commissarum et quia hoc fecerunt maxime propter occupationem terrenorum negotiorum 188. Superiores 238 sq. Continuatur explicatio a-nis des. ex imaginede mere- trice (cf. supra p. 51 sq.). Sac. a spiritualibus desolati propter a-nis in templo multitudinem, quaerentes mundi gloriam, sunt mulier sedens super bestiam (i. e. populum carnalem) 210. Ex hoc sac. sunt facti molles et inconstantes ut mulier fornicaria 210. Sicut bestia est indo- mabilis, ita mulier minime valet bestiam regere 211 (duabus ex causis, V. SACERDOTES CARNALES). — Magna damnatio meretricis et ultio dei in sacerdotes carnales; haec est pax et prosperitas in hoc mundo 245. Quae sit sessio meretricis super bestiam 245.—246 (enumeratur) Fornicatio animae meretricis est omnis gloriatio et delectatio excessiva christiani alibi quam in Christo 247, cf. JHESUS. Facies bestiae et mere- tricis 248, item indumenta 249. (Differentia inter bestiam et meretricem 246, 249). Sac. per immunditiam suae vitae carnalis a-nibus repleverunt ecclesiam Christi 250: plena et nimia a. atque immunditiae sunt factae a spurcis ministris et contrectatoribus sacramenti 250. A. sacerdotum carnalium est crucifixio J. Christi 256 (cf. 260) nam sac. reddunt abominabilem Jhesum crucifixum huic mundo 256; vanitatem et mendacium voluntarie loquentes, reddunt veritatem Jhesu abominabilem et ad hoc et alios conchristianos per exemplum invitant. Inde eis accidit perhorrenda excaecatio et plaga omnino insanabilis 257, ef. 259. Existentes a. in templo J. Christi, nihilominus propter Jhesum crucifixum gloria et honore funguntur usque ad diem ultionis 260; opi- nantur se bene stare 261 (cf. 256); sunt Christo tepida a. et fermentata, gravis et provocans ipsum ad vomendum 262. A. sacerdotum carnalium est a) admiscere ad amorem Christi amo- rem huius saeculi, b) velle copulare sapientiam huius saeculi cum dei sa- pientia 262, eam facere abominabilem indigne vivendo et dare arma stultis operibus contra veritatem et sapientiam divinam 263. Differentia inter a-nem et immunditiam fornicationis: a. non solum est ibi, ubi malum cum bono componitur, sed etiam ubi res se invicem indigne con- ponuntur 264, explicatur 264—265. A. peccati voluntarii in sacerdote est magna, quia peccatum est immunditia et a. intrinsece vel in natura 265 et Jhesus abominatur non tantum peccatum, sed et hominem dispositum ad peccandum 266. A. in dei ecclesia est multo magis contraria, quam si poneretur ad templum christianorum idolum gentilium 267. Sed adhuc maior (quam homo peccans) est a., dum malus sacerdos ingerat se ad gradum episcopi et fiat episcopus, et a. huiusmodi fit maior, si hoc fiat sine reprehensione, communiter, sine timore et verecundia et si car- nales alios carnales promovent, viros humiles contemnentes 267. Vir
Strana 444
444 B. Index analyticus. iniquus in summo loco ecclesiae est vel fuit summa a. in ecclesia, est in mundo summus Antichristus. In tempore illius est effusa nimia multitudo hominum carnalium et similiter infinita multitudo virorum su- perborum fuit promota ad regimina ecclesiae et principatus saeculi, sancti vero sunt de medio sublati et reliqui dispersi 275—276. Maxima a. modo in hiis diebus stat in templo constituta 268. Ne- quit abominabilior cogitari neque expectari 59. Cf. superius: Sathan in- troduxit abominabilia in populum christianum, tunc maxime invalescens, quando publice in sacerdotibus amor divitiarum et deliciarum potestatem in ecclesia usurpavit, quod impletum est, quando papatus ad se uni- versa beneficia contraxit 138 (consequentiae 138—142). Cf. PAPA. A. tolerabilis et intolerabilis. Cum christiani peccatores quasi nudata a. doleant, tunc deus patitur istam a-nem et non imputat peccata 286—287. Sed si non displicent sibi ipsis nec odiunt animam eorum, sunt Christo horrenda et intolerabilis a. 287; est intolerabilis praesertim dei iustitiae et veritati, sed e contrario peccatores proicere est alienum suae misericordiae et infinitae benignitati 287. Recapitulatio. A. est magna et terribilis, dum christianus volun- tarie et obstinate peccat, quia hoc est magnus contemptus dei. Sed maior a. est, dum sacerdos voluntarie peccat, quia est a. damnabilis et error immensus; et adhuc maior est a., dum indignus sacerdos ponitur in locum dei 288. A. incogitabilis est viros diabolicos sanctis dei im- perare et sub specie obedientiae divinae bonos impedire et malos pro- movere 289. Infidelitas est iniquitas, tamen non a. 295. A. in templo Jhesu sunt sacerdotes carnales 314, cf. 315. 341. Cf. etiam 78: sacerdos in ecclesia invitatus et in ipsa glorians est a. Christianus carnalis et prin- cipaliter sacerdos est a. et omne ipsius studium exhibet deo „aureum poculum" plenum a-nibus 339 (eadem expressio 259). A. est sacerdotibus timere et constringi in conscientia hominum magis quam mandatis J. Christi crucifixi vel adhuc timere deum mandato hominum 320. A. sic terribilis, quod terribilior cogitari non potest, est, cum sacerdotes iniqui contrectant et dispensant sacramenta 368. Effectus abominationis est desolatio ecclesiae a spiritu Jhesu: recessit Jhesus crucifixus, abstulit seipsum spiritus Jhesu 31; sacerdotes carnales etiam spiritu Jhesu manent desolati 49; a. desolationis totius scien- tiae et rationis, totius munditiae et honestatis, totius bonae viae et vir- tutis 58; a. desolationis a spiritu Jhesu Christi et decalvatio usque ad summum a donis ipsius 59 (explicatur); per mixtionem et coniunctionem omnia a spiritu Jhesu manent prorsus desolata 131; ob a-nem de- solati a spiritu Jhesu 173, 174. Dicitur a. desolationis, quia propter ipsam Jhesus deseruit, licet ad tempus, suos etiam electos 202, cf. 277: recedente spiritu Jhesu, omnia manent desolata et destructa 219. Sacra- menta, virtutes et omnis ordo ecclesiae facta sunt abominabilia Christo et amara sicut absinthium 280. Cf. ECCLESIA E) b). — Alius effectus: via Antichristi est usitata et antiquata et via Jhesu crucifixi iam communiter deridetur 38, 39; horrenda a., quod Jhesus et ipsius humiles, quasi non sint, reputantur 136.
444 B. Index analyticus. iniquus in summo loco ecclesiae est vel fuit summa a. in ecclesia, est in mundo summus Antichristus. In tempore illius est effusa nimia multitudo hominum carnalium et similiter infinita multitudo virorum su- perborum fuit promota ad regimina ecclesiae et principatus saeculi, sancti vero sunt de medio sublati et reliqui dispersi 275—276. Maxima a. modo in hiis diebus stat in templo constituta 268. Ne- quit abominabilior cogitari neque expectari 59. Cf. superius: Sathan in- troduxit abominabilia in populum christianum, tunc maxime invalescens, quando publice in sacerdotibus amor divitiarum et deliciarum potestatem in ecclesia usurpavit, quod impletum est, quando papatus ad se uni- versa beneficia contraxit 138 (consequentiae 138—142). Cf. PAPA. A. tolerabilis et intolerabilis. Cum christiani peccatores quasi nudata a. doleant, tunc deus patitur istam a-nem et non imputat peccata 286—287. Sed si non displicent sibi ipsis nec odiunt animam eorum, sunt Christo horrenda et intolerabilis a. 287; est intolerabilis praesertim dei iustitiae et veritati, sed e contrario peccatores proicere est alienum suae misericordiae et infinitae benignitati 287. Recapitulatio. A. est magna et terribilis, dum christianus volun- tarie et obstinate peccat, quia hoc est magnus contemptus dei. Sed maior a. est, dum sacerdos voluntarie peccat, quia est a. damnabilis et error immensus; et adhuc maior est a., dum indignus sacerdos ponitur in locum dei 288. A. incogitabilis est viros diabolicos sanctis dei im- perare et sub specie obedientiae divinae bonos impedire et malos pro- movere 289. Infidelitas est iniquitas, tamen non a. 295. A. in templo Jhesu sunt sacerdotes carnales 314, cf. 315. 341. Cf. etiam 78: sacerdos in ecclesia invitatus et in ipsa glorians est a. Christianus carnalis et prin- cipaliter sacerdos est a. et omne ipsius studium exhibet deo „aureum poculum" plenum a-nibus 339 (eadem expressio 259). A. est sacerdotibus timere et constringi in conscientia hominum magis quam mandatis J. Christi crucifixi vel adhuc timere deum mandato hominum 320. A. sic terribilis, quod terribilior cogitari non potest, est, cum sacerdotes iniqui contrectant et dispensant sacramenta 368. Effectus abominationis est desolatio ecclesiae a spiritu Jhesu: recessit Jhesus crucifixus, abstulit seipsum spiritus Jhesu 31; sacerdotes carnales etiam spiritu Jhesu manent desolati 49; a. desolationis totius scien- tiae et rationis, totius munditiae et honestatis, totius bonae viae et vir- tutis 58; a. desolationis a spiritu Jhesu Christi et decalvatio usque ad summum a donis ipsius 59 (explicatur); per mixtionem et coniunctionem omnia a spiritu Jhesu manent prorsus desolata 131; ob a-nem de- solati a spiritu Jhesu 173, 174. Dicitur a. desolationis, quia propter ipsam Jhesus deseruit, licet ad tempus, suos etiam electos 202, cf. 277: recedente spiritu Jhesu, omnia manent desolata et destructa 219. Sacra- menta, virtutes et omnis ordo ecclesiae facta sunt abominabilia Christo et amara sicut absinthium 280. Cf. ECCLESIA E) b). — Alius effectus: via Antichristi est usitata et antiquata et via Jhesu crucifixi iam communiter deridetur 38, 39; horrenda a., quod Jhesus et ipsius humiles, quasi non sint, reputantur 136.
Strana 445
III. Index rerum (Abominatio-Antichristus). 445 Nota. Unico loco tantum auctor utitur voce a. in positivo sensu biblico, dicens: omnia, quae sunt a. vel abominabilia coram amatoribus huius mundi, commendat apostolus et in ipsis benedicit et gloriatur 338. ALGORISMI doctrina 127. AMBITIO sacerdotum 139, v. SACERDOTES CARNALES. AMBO,-nis. Sacerdotes carnales, dum loquuntur in a-ne, sua opinata affir- mant, sed alii ex adverso positi negant eadem coram populis 2. Contra- dictio inter religiosos et sacerdotes in a-ne 13. AMOR: a) a. sponsans vel desponsans aut agglutinans et captivans totam animam 232; timor, amor et digna oboedientia vera ad Christum 235, 236; zelus et amor 240; — b) a. aeternorum et terrenorum 135; a. huius vitae et a. Christi 361; a. divitiarum et paupertas Christi ibid.; a. animae humanae et a. Jhesu crucifixi 367. ANIMA a) rationalis: a. nostra nimium pretiosa 67; dilecta et pretiosa J. Christo, sedes sapientiae, thronus dei, deliciae verbi dei, carior toto mundo imago et similitudo, dei sponsa et amica Christi, etc. 68; a. et principale propositum 132, cf. HOMO; a-ae r. deo suo verboque dei sunt desponsatae in fide, misericordia et iustitia, ut in eo solo stabiles suas delicias componant 197. - b) carnalis 6; amator suae a-ae, i. e. quietis vitae praesentis 307, cf. 309; odire a-m suam 308; omnis christianus amans suam a-m fornicatur 371; sacerdotes amatores suarum carnalium a-rum 375; amator carnis et a-ae vel amicus huius vitae 378. ANTICHRISTUS (cf. tractatus praecedentes, praesertim tractatum „de Anti- christo" in vol. III.). Epitheta a) adiectiva: astutissimus 11; famosus ille 271; maledictus 41; nephandus 65; pessimus 305; sagacissimus 111; splendidus et inclitus (pl.) 177; — b) substantiva: Astutus 294; filius iniquitatis 320; filius per- ditionis (II. Thess. II. 3) 45, 269, 270, 282; homo perditionis (ibid.) 282; Sathan (spiritus A-i) 44, 361, v. SATHAN. II. Definitio. a) Generaliter de christianis carnalibus. A., id est contrarius Christus 270. Accipe opposita dictorum de cruce et reperies lucide A-m 6. A., i. e. ille, qui venit a seipso 30. Omnis est A., qui con- tradicit Jhesu Christo et blasphemat Jhesum Christum 205; ille, qui maxime est talis, pro tempore est maximus A. 205; item omnis su- perbus 205. Omnis, qui relaxat timorem, amorem et oboedientiam veram ad Jhesum per respectum carnalem ad alia huius mundi, quae sunt ad- versa, hic est A. 235; omnes amici huius mundi sunt A-i 236, cf. 12; mundi amatores 237. A-i vel A. non est nisi carnalis christianus, qui amat hunc mundum et qui „terrena sapit" et sequitur voluptatem, quie tam vitam, divitias et gloriam et honorem 220 (iste est bestia, ibid.). Membrum proprium A-i est: 1) amicus suae carnis, 2) amicus huius mundi, 3) tepidus oditor vitiorum, 4) dissimulans mala suorum proxi- morum 308 (expl.). A-i, i. e. christiani solo nomine, amatores eorum, qui sunt in hoc magis proprio nomine 339; solo numero in ecclesia dei oc. ibid. — b) Specialiter de carnalibus sacerdotibus. Nomen: A. est nomen perversae excellentiae et tyrannidis et usurpatae dignitatis et iniqui regiminis aliorum (opp.: Christus) 340. Ideo sunt proprie illi notati A-i, qui tenent proprie locum J. Christi oc. 340. Et I.
III. Index rerum (Abominatio-Antichristus). 445 Nota. Unico loco tantum auctor utitur voce a. in positivo sensu biblico, dicens: omnia, quae sunt a. vel abominabilia coram amatoribus huius mundi, commendat apostolus et in ipsis benedicit et gloriatur 338. ALGORISMI doctrina 127. AMBITIO sacerdotum 139, v. SACERDOTES CARNALES. AMBO,-nis. Sacerdotes carnales, dum loquuntur in a-ne, sua opinata affir- mant, sed alii ex adverso positi negant eadem coram populis 2. Contra- dictio inter religiosos et sacerdotes in a-ne 13. AMOR: a) a. sponsans vel desponsans aut agglutinans et captivans totam animam 232; timor, amor et digna oboedientia vera ad Christum 235, 236; zelus et amor 240; — b) a. aeternorum et terrenorum 135; a. huius vitae et a. Christi 361; a. divitiarum et paupertas Christi ibid.; a. animae humanae et a. Jhesu crucifixi 367. ANIMA a) rationalis: a. nostra nimium pretiosa 67; dilecta et pretiosa J. Christo, sedes sapientiae, thronus dei, deliciae verbi dei, carior toto mundo imago et similitudo, dei sponsa et amica Christi, etc. 68; a. et principale propositum 132, cf. HOMO; a-ae r. deo suo verboque dei sunt desponsatae in fide, misericordia et iustitia, ut in eo solo stabiles suas delicias componant 197. - b) carnalis 6; amator suae a-ae, i. e. quietis vitae praesentis 307, cf. 309; odire a-m suam 308; omnis christianus amans suam a-m fornicatur 371; sacerdotes amatores suarum carnalium a-rum 375; amator carnis et a-ae vel amicus huius vitae 378. ANTICHRISTUS (cf. tractatus praecedentes, praesertim tractatum „de Anti- christo" in vol. III.). Epitheta a) adiectiva: astutissimus 11; famosus ille 271; maledictus 41; nephandus 65; pessimus 305; sagacissimus 111; splendidus et inclitus (pl.) 177; — b) substantiva: Astutus 294; filius iniquitatis 320; filius per- ditionis (II. Thess. II. 3) 45, 269, 270, 282; homo perditionis (ibid.) 282; Sathan (spiritus A-i) 44, 361, v. SATHAN. II. Definitio. a) Generaliter de christianis carnalibus. A., id est contrarius Christus 270. Accipe opposita dictorum de cruce et reperies lucide A-m 6. A., i. e. ille, qui venit a seipso 30. Omnis est A., qui con- tradicit Jhesu Christo et blasphemat Jhesum Christum 205; ille, qui maxime est talis, pro tempore est maximus A. 205; item omnis su- perbus 205. Omnis, qui relaxat timorem, amorem et oboedientiam veram ad Jhesum per respectum carnalem ad alia huius mundi, quae sunt ad- versa, hic est A. 235; omnes amici huius mundi sunt A-i 236, cf. 12; mundi amatores 237. A-i vel A. non est nisi carnalis christianus, qui amat hunc mundum et qui „terrena sapit" et sequitur voluptatem, quie tam vitam, divitias et gloriam et honorem 220 (iste est bestia, ibid.). Membrum proprium A-i est: 1) amicus suae carnis, 2) amicus huius mundi, 3) tepidus oditor vitiorum, 4) dissimulans mala suorum proxi- morum 308 (expl.). A-i, i. e. christiani solo nomine, amatores eorum, qui sunt in hoc magis proprio nomine 339; solo numero in ecclesia dei oc. ibid. — b) Specialiter de carnalibus sacerdotibus. Nomen: A. est nomen perversae excellentiae et tyrannidis et usurpatae dignitatis et iniqui regiminis aliorum (opp.: Christus) 340. Ideo sunt proprie illi notati A-i, qui tenent proprie locum J. Christi oc. 340. Et I.
Strana 446
446 B. Index analyticus. secundum hoc quicumque est in talibus maximus pro tempore, ille est maximus A. 341. Sacerdotes, amici huius mundi, sunt A-i et multi- tudo ipsorum est corpus A-i et regnum synagogaque Sathanae 164, cf. infra; sacerdotes carnales sunt proprie A-i 168, cf. 220, 339 et 366 (meretrix super bestiam). — A. famosus 271, summus 275, maximus 205. 341; maiores A-i 40. III. Constitutio. Caput, corpus et membra A i. Caput Christi difficulter valet applicari corpori et membris A-i (et e contrario) 178; corpus et membra Christi abhorrent caput A-i ibid. Membra A-i sunt christiani amatores huius vitae et cupidi eorum, quae sunt in mundo; festinant subici suo capiti 178. Hypocritae, si charitas et spiritus Jhesu ipsis non adest, sunt utique corpus conpactum A-i et meretrix 312; initia A i abominabilis in ecclesia et membrorum demonstrantur Philipp. III. 17--18: 338. Membris A-i est occupata ecclesia 31; nimis dilatata cupiditas A-i et multitudo suppositorum corporis A-i 38 condensatum et conpactum corpus cupiditatis A-i sunt bii, qui superbe, crudeliter et cupide festinant obtinere beneficia ecclesiae 39. Latissimum corpus et densa multitudo membrorum A-i 41. IV. Adventus et formatio A-i. Non venit ut infidelis tyrannus (cur) 53. Lu- cifer quidquid pulchritudinis et decoris conspicit in electis, omnibus tali- bus investivit suum A-m 85—86, cf. 176 (res, quibus seipsum valde vestit et comit adulter A.). Sathan seduxit de Christo ad A-m 135. Diabolus in suo A-o et ipsius hypocritis secundum omnem suam astutiam facit seipsum simillimum J. Christo ecclesiamque suam malignam ecclesiae J. Christi 165. Scit et bene potest Sathan formare suum A-m in eccle- sia ex sacerdotibus carnalibus et assimilare Christo 168; non patulo et grosse, sed nimium subtiliter, factiose et occulte 169. Nimium profecit nunc d. Jhesu irato et iustitia divina exigente et conflavit contra electos dei maximam tribulationem 169. A-os generat dvabolus mendax et pater eius (Joan. VIII. 44) 270. A. non aestimat se deum aeternum et caele- stem, sed fecit se deum terrestrem 271. V. Tempus et operatio A-i. Proprie proprium A-i est dispergere 3; mittere gladium in caelo seu schisma orbi terrarum 11. A-i via nimis dilatatur 25. Jhesus distinxit viam suam et viam A-i 25. Via A-i, via praesumptionis vel avaritiae et ambitionis, cupiditatis 34, 38, 39, 41. Nunc in tempore A-i 29, 38. A. nimis invaluit, fortiter possedit gubernacula s. ecclesiae et dirigit universa 30—31. Ambitio A-i 38. Tempus novissimum A-i 125.— Ad quid trans- figuraverit sacerdotes operatio sagacissimi et astutissimi A-i, sed magis operatio Sathanae, spiritus A-i 111. Septem nequiores spiritus A-i 127. Concupiscentia sacerdotum carnalium tunc maxime incepit, quando A. incepit esse nimis potens (papa) 135.— Regnum A-i 164; in praesenti saeculo vigente regno hypocritarum vel regno A-i omne malum intravit in dei ecclesiam 165. —- Omnes prophetiae de meretrice Apoc. et de A-o sunt impletae, sed moderni hypocritae excaecati nihil horum intelligunt, sed adhuc solum futura expectant; A-i existentes, alium expectant 269. Si veniret ille famosus et manifestus A., nullo modo esset tanta tribu- latio et tam magnus error, sicut est hodie videre in sanctis dei et electis 289 (expl.); tribulatio quidem esset, sed error non esset 292 (tribus ex
446 B. Index analyticus. secundum hoc quicumque est in talibus maximus pro tempore, ille est maximus A. 341. Sacerdotes, amici huius mundi, sunt A-i et multi- tudo ipsorum est corpus A-i et regnum synagogaque Sathanae 164, cf. infra; sacerdotes carnales sunt proprie A-i 168, cf. 220, 339 et 366 (meretrix super bestiam). — A. famosus 271, summus 275, maximus 205. 341; maiores A-i 40. III. Constitutio. Caput, corpus et membra A i. Caput Christi difficulter valet applicari corpori et membris A-i (et e contrario) 178; corpus et membra Christi abhorrent caput A-i ibid. Membra A-i sunt christiani amatores huius vitae et cupidi eorum, quae sunt in mundo; festinant subici suo capiti 178. Hypocritae, si charitas et spiritus Jhesu ipsis non adest, sunt utique corpus conpactum A-i et meretrix 312; initia A i abominabilis in ecclesia et membrorum demonstrantur Philipp. III. 17--18: 338. Membris A-i est occupata ecclesia 31; nimis dilatata cupiditas A-i et multitudo suppositorum corporis A-i 38 condensatum et conpactum corpus cupiditatis A-i sunt bii, qui superbe, crudeliter et cupide festinant obtinere beneficia ecclesiae 39. Latissimum corpus et densa multitudo membrorum A-i 41. IV. Adventus et formatio A-i. Non venit ut infidelis tyrannus (cur) 53. Lu- cifer quidquid pulchritudinis et decoris conspicit in electis, omnibus tali- bus investivit suum A-m 85—86, cf. 176 (res, quibus seipsum valde vestit et comit adulter A.). Sathan seduxit de Christo ad A-m 135. Diabolus in suo A-o et ipsius hypocritis secundum omnem suam astutiam facit seipsum simillimum J. Christo ecclesiamque suam malignam ecclesiae J. Christi 165. Scit et bene potest Sathan formare suum A-m in eccle- sia ex sacerdotibus carnalibus et assimilare Christo 168; non patulo et grosse, sed nimium subtiliter, factiose et occulte 169. Nimium profecit nunc d. Jhesu irato et iustitia divina exigente et conflavit contra electos dei maximam tribulationem 169. A-os generat dvabolus mendax et pater eius (Joan. VIII. 44) 270. A. non aestimat se deum aeternum et caele- stem, sed fecit se deum terrestrem 271. V. Tempus et operatio A-i. Proprie proprium A-i est dispergere 3; mittere gladium in caelo seu schisma orbi terrarum 11. A-i via nimis dilatatur 25. Jhesus distinxit viam suam et viam A-i 25. Via A-i, via praesumptionis vel avaritiae et ambitionis, cupiditatis 34, 38, 39, 41. Nunc in tempore A-i 29, 38. A. nimis invaluit, fortiter possedit gubernacula s. ecclesiae et dirigit universa 30—31. Ambitio A-i 38. Tempus novissimum A-i 125.— Ad quid trans- figuraverit sacerdotes operatio sagacissimi et astutissimi A-i, sed magis operatio Sathanae, spiritus A-i 111. Septem nequiores spiritus A-i 127. Concupiscentia sacerdotum carnalium tunc maxime incepit, quando A. incepit esse nimis potens (papa) 135.— Regnum A-i 164; in praesenti saeculo vigente regno hypocritarum vel regno A-i omne malum intravit in dei ecclesiam 165. —- Omnes prophetiae de meretrice Apoc. et de A-o sunt impletae, sed moderni hypocritae excaecati nihil horum intelligunt, sed adhuc solum futura expectant; A-i existentes, alium expectant 269. Si veniret ille famosus et manifestus A., nullo modo esset tanta tribu- latio et tam magnus error, sicut est hodie videre in sanctis dei et electis 289 (expl.); tribulatio quidem esset, sed error non esset 292 (tribus ex
Strana 447
III. Index rerum (Antichristus-Cantilenae). 447 causis) 295—296; non esset magnus reatus infidelitatis seductorum, prout est modo reatus christianorum infidelium Christo, quia quamvis illa infidelitas esset iniquitas, tamen non esset abominatio 295. Hodie profecto communiter et peccatores christiani protestarent, si A. insur- geret contra fidem 295. De tribulatione in tempore A-i 296—7. Si A. modo adveniret, verbum Jhesu et veritas apostolorum atque prophetarum non esset per ipsum obnubilata, sed magis elucidata et exercitata 298. A. irrepsit in ecclesiam 1) per tepiditatem hypocritarum 298, 2) per duritiam nimiam populi christiani 301, 3) per caecitatem intrinsecam 303. Hypocritae existentes A-i, ex animo Christos se affirmant et veros Chri- stos persequuntur 305. Pessimi A-i tempus esse dicitur et indicibilis et incogitabilis malitia et error istius novissimi temporis 305. Laqueus A-i 359. Quam fortiter et omnipharie picturate A. nunc decipit maxime clericos et sacerdotes 360. Hypocritae expectant A-m ad litteram ad- venire, sed Sathan componit ex ipsis A-m 363. Tribulatio A-i 364, cf. TRIBULATIO. Ille summus et famosus A. pertransivit et pertransit ad- huc, i. e. praeterit (quando) 369. Potestas A-i sola est tanta, ut non sit potestas super terram, quae possit ei comparari, et haec est potestas hypocritarum et amicorum huius mundi, cum regimen s. ecclesiae ob- sederunt 370. — Reverti ab A-0 28. Videat unusquisque, quid sit se- curius, A-m, i. e. contrarium christum, se confiteri et timere et poeni- tere, vel detrahere et dedignari irascique, se deprehendi et declarari esse A m 272. VI. Antichristeitas. Abhorrenda abominatio et a. 20. Horrenda a. seu ava- ritia 40. Signum manifestum a-tis vel amoris huius mundi est, cum carnales christiani tota die de principibus huius mundi loquuntur 235. AVARITIA, cf. ECCLESIA (beneficia). A. et gloria huius vitae, opp.: conver- satio caelestis 179; a. vel mamona diaboli 63, 396; a. unum caput be- stiae Apoc. 241; a. et ambitio 164, promissa facta in fervore cupiditatis a-ae 92. — A. sacerdotum carnalium 42, 120, cf. SACERDOTES CAR- NALES. Negligentia, mala vita et maxime a. sacerdotum 118. Nimia in ipsis a. furit 119. — Qualiter a. invaluerit 40; praevaluit nunc sacerdotibus et religiosis 146. — Origo a-ae clericorum est papa 131, v. PAPA. BABYLON spiritualis (cf. Apoc. XVII. 5) 30, 67, 307, 395. Cf. MUNDUS. BEGHARDUS: beghardi vel turlpini 138; haeretici, b., ficti, nequam 395. Cf. HAERETICI. BEHEMOT (Job. XL. 10), v. Index nominum. BENEFICIA, v. ECCLESIA B. 2). BESTIA a) naturalis: solum b-ae canesque non norunt verecundiam neque ullam honestatem 227. — b) apocalyptica populus carnalis, v. ABOMI- NATIO IV. b. I. BIBLIA, v. SCRIPTURA S. BONUM: b. et mali relatio 252; quod et quare sint inconponibilia 252—3. — b a naturalia et fortuita, donata et acquisita 371. BRACCHIUM 173, cf. ECCLESIA B. 3 et POTESTAS. CANONICI minime curant suum episcopum 140. CANTILENAE multae pro modulo vocum aures delectantium 191.
III. Index rerum (Antichristus-Cantilenae). 447 causis) 295—296; non esset magnus reatus infidelitatis seductorum, prout est modo reatus christianorum infidelium Christo, quia quamvis illa infidelitas esset iniquitas, tamen non esset abominatio 295. Hodie profecto communiter et peccatores christiani protestarent, si A. insur- geret contra fidem 295. De tribulatione in tempore A-i 296—7. Si A. modo adveniret, verbum Jhesu et veritas apostolorum atque prophetarum non esset per ipsum obnubilata, sed magis elucidata et exercitata 298. A. irrepsit in ecclesiam 1) per tepiditatem hypocritarum 298, 2) per duritiam nimiam populi christiani 301, 3) per caecitatem intrinsecam 303. Hypocritae existentes A-i, ex animo Christos se affirmant et veros Chri- stos persequuntur 305. Pessimi A-i tempus esse dicitur et indicibilis et incogitabilis malitia et error istius novissimi temporis 305. Laqueus A-i 359. Quam fortiter et omnipharie picturate A. nunc decipit maxime clericos et sacerdotes 360. Hypocritae expectant A-m ad litteram ad- venire, sed Sathan componit ex ipsis A-m 363. Tribulatio A-i 364, cf. TRIBULATIO. Ille summus et famosus A. pertransivit et pertransit ad- huc, i. e. praeterit (quando) 369. Potestas A-i sola est tanta, ut non sit potestas super terram, quae possit ei comparari, et haec est potestas hypocritarum et amicorum huius mundi, cum regimen s. ecclesiae ob- sederunt 370. — Reverti ab A-0 28. Videat unusquisque, quid sit se- curius, A-m, i. e. contrarium christum, se confiteri et timere et poeni- tere, vel detrahere et dedignari irascique, se deprehendi et declarari esse A m 272. VI. Antichristeitas. Abhorrenda abominatio et a. 20. Horrenda a. seu ava- ritia 40. Signum manifestum a-tis vel amoris huius mundi est, cum carnales christiani tota die de principibus huius mundi loquuntur 235. AVARITIA, cf. ECCLESIA (beneficia). A. et gloria huius vitae, opp.: conver- satio caelestis 179; a. vel mamona diaboli 63, 396; a. unum caput be- stiae Apoc. 241; a. et ambitio 164, promissa facta in fervore cupiditatis a-ae 92. — A. sacerdotum carnalium 42, 120, cf. SACERDOTES CAR- NALES. Negligentia, mala vita et maxime a. sacerdotum 118. Nimia in ipsis a. furit 119. — Qualiter a. invaluerit 40; praevaluit nunc sacerdotibus et religiosis 146. — Origo a-ae clericorum est papa 131, v. PAPA. BABYLON spiritualis (cf. Apoc. XVII. 5) 30, 67, 307, 395. Cf. MUNDUS. BEGHARDUS: beghardi vel turlpini 138; haeretici, b., ficti, nequam 395. Cf. HAERETICI. BEHEMOT (Job. XL. 10), v. Index nominum. BENEFICIA, v. ECCLESIA B. 2). BESTIA a) naturalis: solum b-ae canesque non norunt verecundiam neque ullam honestatem 227. — b) apocalyptica populus carnalis, v. ABOMI- NATIO IV. b. I. BIBLIA, v. SCRIPTURA S. BONUM: b. et mali relatio 252; quod et quare sint inconponibilia 252—3. — b a naturalia et fortuita, donata et acquisita 371. BRACCHIUM 173, cf. ECCLESIA B. 3 et POTESTAS. CANONICI minime curant suum episcopum 140. CANTILENAE multae pro modulo vocum aures delectantium 191.
Strana 448
448 B. Index analyticus. CANTUS: multitudo cantorum, missarum et psalmodiarum 341; sacerdotes carnales multa canunt, multa psallunt 351; religiosi mendicantes habent necesse cantare ornate in suis pulchris templis 389. CARDINALES: quando incepit splendor et maxima gloria c-m 138. CARO. Ad notionem: c. et spiritus huius mundi (synonyma) 238, cf. MUN- DUS. Malum habitat in nobis, i. e. in carne nostra 108, cf. CHRISTIANUS. — Vita carnalis: ducere in c. vitam placidam et quietam 287; vivere secundum c. persuadetur hodie, quod bene stat cum vita Christi Jhesu 297; nobis in c. in hac vita complacemus, amore mundialium ducti 302; vita in c., quae statuit peccatis incessanter 308; anima propria et vita in carne, quae tota iniquitatem vel peccatum sapit 309; vita carnis pacifica et quieta 310; sensus carnalis et puerorum 319; amicus suae carnis est, cum mollibus vestiatur, mollem ducat vitam et exhorrescat pati laborem et adversitatem pro virtute et veritate 308. — Carnis: amicitia 131, con- cupiscentia 339, cupiditas 155, cura 194, libertas 135, pax 167, prudentia 77, sapientia 362, voluptas 249. CATHOLICI: veri c. ab Antichristis haeretici reputantur 364. CHARISMATA: omnium c-m dei desolatio 127; in hypocritis inveterata 151. CHARITAS (cf. DILECTIO) a) ch. divina (opp. cupiditas 135, vel concupi- scentia carnalis 367; seu propria 367; ch. J. Christi et cupiditas 64): divina ch. 309, 310; ch. spiritus sancti 122; devotio et ch. sanctorum 316; ch. perfecta in electis 317; ch. fidelis ad Jhesum et ad proximos 273, cf. 312; exercitia divinae ch-tis 17; ch. divina operit multitudinem pecca- torum 270. — b) Signum simulatae vel tepidae divinae ch-tis 310. Non habere ch-tem dei, sed carnem et sanguinem 238. CHRISTIANA RELIGIO: vita crucis et proprietates r-nis chr-ae 343; vita evangelica et doctrina christiana 361; via lata et arta 356. CHRISTIANA LEX, v. LEX. CHRISTIANUS POPULUS seu chr-a communitas, v. POPULUS CHRISTIANUS. CHRISTIANUS, christiani I. Christianus bonus (opp.: hypocritae). Cf. POPU- LUS BONUS. Epitheta: angeli dei 368; christi dei 338, fideles 338, 376, veri 54; filii dei 54, 368; filii regni et fideles asseclae Jhesu crucifixi 355; reliquiae Israel (Sophon. III. 13) 272; sponsa agni (Apoc. XXI. 9), chri- stus dei, lapis vivus in templo dei (1. Petri II. 4) 366; sponsa Christi 270, 346. — Ad notionem: homo novus spiritualis et intimus, quae debent esse propria christiani, qui non est in carne, sed in spiritu 155. Spiritus Jhesu et chr-i 312. Cf. ECCLESIA A). — Chr. ct deus: chr-i accipiunt maxima bona a deo, quia bona ecclesiastica, bona spiritualia, perpetua et divina, et maximam veritatem in Christo Jhesu, immo accipiunt Chri- stum Jhesum, deum verum, et spiritum dei cum omnibus suis donis et charismatibus 253—254. Quilibet chr. manet in deo et deus in eo (I. Joan. IV. 16) 265. Forma unica et propria vitae cuiuslibet christiani I. Cor. IV. 9—13: 338. — Chr-i et Jhesus: chr-us semper habet suspensam electionem suam ad voluntatem et verbum Jhesu crucifixi, satagit omnia apprehensa electione ex amore vel timore J. Christi et, incipit maxime affici circa sapientiam et virtutes J. Christi et exhorrescere offendere dei vel proximi charitatem 344. Talis est nupta agni 345 et, si revertitur poenitens, fit iterum sponsa Jhesu 346. Jhesus vult habere chr m totum
448 B. Index analyticus. CANTUS: multitudo cantorum, missarum et psalmodiarum 341; sacerdotes carnales multa canunt, multa psallunt 351; religiosi mendicantes habent necesse cantare ornate in suis pulchris templis 389. CARDINALES: quando incepit splendor et maxima gloria c-m 138. CARO. Ad notionem: c. et spiritus huius mundi (synonyma) 238, cf. MUN- DUS. Malum habitat in nobis, i. e. in carne nostra 108, cf. CHRISTIANUS. — Vita carnalis: ducere in c. vitam placidam et quietam 287; vivere secundum c. persuadetur hodie, quod bene stat cum vita Christi Jhesu 297; nobis in c. in hac vita complacemus, amore mundialium ducti 302; vita in c., quae statuit peccatis incessanter 308; anima propria et vita in carne, quae tota iniquitatem vel peccatum sapit 309; vita carnis pacifica et quieta 310; sensus carnalis et puerorum 319; amicus suae carnis est, cum mollibus vestiatur, mollem ducat vitam et exhorrescat pati laborem et adversitatem pro virtute et veritate 308. — Carnis: amicitia 131, con- cupiscentia 339, cupiditas 155, cura 194, libertas 135, pax 167, prudentia 77, sapientia 362, voluptas 249. CATHOLICI: veri c. ab Antichristis haeretici reputantur 364. CHARISMATA: omnium c-m dei desolatio 127; in hypocritis inveterata 151. CHARITAS (cf. DILECTIO) a) ch. divina (opp. cupiditas 135, vel concupi- scentia carnalis 367; seu propria 367; ch. J. Christi et cupiditas 64): divina ch. 309, 310; ch. spiritus sancti 122; devotio et ch. sanctorum 316; ch. perfecta in electis 317; ch. fidelis ad Jhesum et ad proximos 273, cf. 312; exercitia divinae ch-tis 17; ch. divina operit multitudinem pecca- torum 270. — b) Signum simulatae vel tepidae divinae ch-tis 310. Non habere ch-tem dei, sed carnem et sanguinem 238. CHRISTIANA RELIGIO: vita crucis et proprietates r-nis chr-ae 343; vita evangelica et doctrina christiana 361; via lata et arta 356. CHRISTIANA LEX, v. LEX. CHRISTIANUS POPULUS seu chr-a communitas, v. POPULUS CHRISTIANUS. CHRISTIANUS, christiani I. Christianus bonus (opp.: hypocritae). Cf. POPU- LUS BONUS. Epitheta: angeli dei 368; christi dei 338, fideles 338, 376, veri 54; filii dei 54, 368; filii regni et fideles asseclae Jhesu crucifixi 355; reliquiae Israel (Sophon. III. 13) 272; sponsa agni (Apoc. XXI. 9), chri- stus dei, lapis vivus in templo dei (1. Petri II. 4) 366; sponsa Christi 270, 346. — Ad notionem: homo novus spiritualis et intimus, quae debent esse propria christiani, qui non est in carne, sed in spiritu 155. Spiritus Jhesu et chr-i 312. Cf. ECCLESIA A). — Chr. ct deus: chr-i accipiunt maxima bona a deo, quia bona ecclesiastica, bona spiritualia, perpetua et divina, et maximam veritatem in Christo Jhesu, immo accipiunt Chri- stum Jhesum, deum verum, et spiritum dei cum omnibus suis donis et charismatibus 253—254. Quilibet chr. manet in deo et deus in eo (I. Joan. IV. 16) 265. Forma unica et propria vitae cuiuslibet christiani I. Cor. IV. 9—13: 338. — Chr-i et Jhesus: chr-us semper habet suspensam electionem suam ad voluntatem et verbum Jhesu crucifixi, satagit omnia apprehensa electione ex amore vel timore J. Christi et, incipit maxime affici circa sapientiam et virtutes J. Christi et exhorrescere offendere dei vel proximi charitatem 344. Talis est nupta agni 345 et, si revertitur poenitens, fit iterum sponsa Jhesu 346. Jhesus vult habere chr m totum
Strana 449
III. Index rerum (Cantus-Christianus). 449 vel omnino nihil 108 et 109 (diabolus est contentus de modico 108—109). Nobis incessanter est dolendum, quod malum habitat in nobis, quod malum Jhesus patitur in nobis ex sua bonitate 109. Chr. debet in om- nibus seipsum abnegare et tollere crucem suam et sequi Christum Jhe- sum et etiam odire seipsum et in omnibus sibi ipsi displicere et humi- liari et esse pauperculum et servum inutilem; contrarium est fornicatio et chr. non habens spiritum Jhesu aut est bestia, aut efficitur meretrix 247—248. — Natura chr-orum est habere nisi pressuram in mundo 112; dicere se peccatum habere et ingemiscere ac plangere seipsos esse con- trarios deo suo 270; chr-i dolent et erubescunt pro suis peccatis 286.— Sunt persecuti 269, pauci et contempti 272; absconditi et tribulati 355, viduati semper, quamdiu sunt in corpore, quia peregrinantur a domino suo 371—372. II. Christianus malus. Cf. HYPOCRITAE, POPULUS CARNALIS, SACER- DOTES CARNALES. Epitheta: a) substantivorum: amatores huius vitae (mundi) 110, 221, 222; Antichristus 220, cf. 368 (non); bestia (pro chr-is laicis) 110, 221, 240, 248, 302, 340, 368; bestiae silvae 277; caput bestiae Apoc. 240; chimera 110; idolum depictum in templo (cf. Ezech. VIII. 10) 108; iumentum 287; Magog (Ap. XX. 7) 280; meretrix (pro clericis) 248, 340, 372; monstrum 367, 368; „saeculares" 222; statua salis 302; vidua 302. — b) adiectivorum: abominabiles, spurci, immundi et amarissimi 287; carnales passim; impii 280, 368; impudici 227; iniqui 367, etc. — Ad vocis distinctionem: multitudo chr-orum peccatorum, opp. sancti dei 294; chr. laicus designatur per bestiam, sacerdos carnalis per Antichri- stum vel meretricem 340; chr-i iniqui, et maxime sacerdotes et popu- lorum rectores, sunt designati non per bestiam, sed per monstra 367 impius chr. plebeius est monstrum, sed non est abominatio nec Anti- christus, sed sacerdos impius est monstruosa bestia 368; multitudo chr- orum carnalium visa est meretrix magna sedere super bestiam et ei blandiri 372. — Chr-i mali et Jhesus: chr. carnalis non potest quidquam suum reperire in cruce Christi, sed totum penitus contrarium; tali no- men Jhesus crucifixus est vacuum et passio semper insipida; veniens ad crucem, invenit destructionem penitus et contemptum ignominiosum vitae saeculi 7; omnis chr., qui quaerit gloriam et laudem in hoc saeculo, est plenus blasphemia Christi 204, cf. 205 (blasphemia iniecta nomini chri- stiano); est Antichristus 220; non habent spiritum Jhesu et non diligunt Jhesum a constitutione mundi 221. — Natura et vita malorum chr-orum: Cor eorum est pravum et inscrutabile 221; bestialis vita ch-orum aman- tium hoc saeculum 222; chr-i impudici in vestitu non sunt chr-i, sed homines quorumcumque gentium cynicorum et barbarorum 227; regimen eorum per septem capita bestiae est designatum 231; conversi ad amo- rem huius mundi et ipsorum deliciis et divitiis occupati 282; quos per amorem huius mundi Sathan quieto iure possidet 294; zelantur pro fide, prout fecerunt gentiles et Judaei 295; cor ipsorum induratum, sunt pror- sus mortui in vita Christi 301—302; eorum ignorantia et ruditas be- stialis 340; mala faciunt, quia male reguntur ibid.; eorum vita carnalis 358 (expl.). — Jam vadunt in interitum vehementer 221; in ipsis fides observatur solum ad cumulum aeternae damnationis 294. KYBAL: M. de Janov Regulae, IV. 29
III. Index rerum (Cantus-Christianus). 449 vel omnino nihil 108 et 109 (diabolus est contentus de modico 108—109). Nobis incessanter est dolendum, quod malum habitat in nobis, quod malum Jhesus patitur in nobis ex sua bonitate 109. Chr. debet in om- nibus seipsum abnegare et tollere crucem suam et sequi Christum Jhe- sum et etiam odire seipsum et in omnibus sibi ipsi displicere et humi- liari et esse pauperculum et servum inutilem; contrarium est fornicatio et chr. non habens spiritum Jhesu aut est bestia, aut efficitur meretrix 247—248. — Natura chr-orum est habere nisi pressuram in mundo 112; dicere se peccatum habere et ingemiscere ac plangere seipsos esse con- trarios deo suo 270; chr-i dolent et erubescunt pro suis peccatis 286.— Sunt persecuti 269, pauci et contempti 272; absconditi et tribulati 355, viduati semper, quamdiu sunt in corpore, quia peregrinantur a domino suo 371—372. II. Christianus malus. Cf. HYPOCRITAE, POPULUS CARNALIS, SACER- DOTES CARNALES. Epitheta: a) substantivorum: amatores huius vitae (mundi) 110, 221, 222; Antichristus 220, cf. 368 (non); bestia (pro chr-is laicis) 110, 221, 240, 248, 302, 340, 368; bestiae silvae 277; caput bestiae Apoc. 240; chimera 110; idolum depictum in templo (cf. Ezech. VIII. 10) 108; iumentum 287; Magog (Ap. XX. 7) 280; meretrix (pro clericis) 248, 340, 372; monstrum 367, 368; „saeculares" 222; statua salis 302; vidua 302. — b) adiectivorum: abominabiles, spurci, immundi et amarissimi 287; carnales passim; impii 280, 368; impudici 227; iniqui 367, etc. — Ad vocis distinctionem: multitudo chr-orum peccatorum, opp. sancti dei 294; chr. laicus designatur per bestiam, sacerdos carnalis per Antichri- stum vel meretricem 340; chr-i iniqui, et maxime sacerdotes et popu- lorum rectores, sunt designati non per bestiam, sed per monstra 367 impius chr. plebeius est monstrum, sed non est abominatio nec Anti- christus, sed sacerdos impius est monstruosa bestia 368; multitudo chr- orum carnalium visa est meretrix magna sedere super bestiam et ei blandiri 372. — Chr-i mali et Jhesus: chr. carnalis non potest quidquam suum reperire in cruce Christi, sed totum penitus contrarium; tali no- men Jhesus crucifixus est vacuum et passio semper insipida; veniens ad crucem, invenit destructionem penitus et contemptum ignominiosum vitae saeculi 7; omnis chr., qui quaerit gloriam et laudem in hoc saeculo, est plenus blasphemia Christi 204, cf. 205 (blasphemia iniecta nomini chri- stiano); est Antichristus 220; non habent spiritum Jhesu et non diligunt Jhesum a constitutione mundi 221. — Natura et vita malorum chr-orum: Cor eorum est pravum et inscrutabile 221; bestialis vita ch-orum aman- tium hoc saeculum 222; chr-i impudici in vestitu non sunt chr-i, sed homines quorumcumque gentium cynicorum et barbarorum 227; regimen eorum per septem capita bestiae est designatum 231; conversi ad amo- rem huius mundi et ipsorum deliciis et divitiis occupati 282; quos per amorem huius mundi Sathan quieto iure possidet 294; zelantur pro fide, prout fecerunt gentiles et Judaei 295; cor ipsorum induratum, sunt pror- sus mortui in vita Christi 301—302; eorum ignorantia et ruditas be- stialis 340; mala faciunt, quia male reguntur ibid.; eorum vita carnalis 358 (expl.). — Jam vadunt in interitum vehementer 221; in ipsis fides observatur solum ad cumulum aeternae damnationis 294. KYBAL: M. de Janov Regulae, IV. 29
Strana 450
450 B. Index analyticus. CHRISTUS, v. JHESUS. CENSUS, v. DECIMAE. CERIMONIAE (v. INVENTIONES): c. et rubricae interminatae et distractae 190; multa observantia c-arum et doctrinarum hominum 191. CIVITAS vel patria 285; civitas dei 351. CLENODIA, v. RELIQUIAE. COMMUNITAS: ista c. (= res publica christiana) 227; rectores et domini c-tum 229. CONCUPISCENTIA, cf. CARO, MUNDUS, SACERDOTES CARNALES; opp. charitas Jhesu 8, 131; alias dicitur cupiditas et distinguitur c. carnis seu libido 131 vel voluptas 220, cf. 347, 392 (c. carnalis vel saecularis) et c mundi passim. — C. est radix omnium malorum (I. Tim. VI. 10) 191. radix cupiditatis gloriae et divitiarum 121; radix nostrae c-ae 350. — Est in christiano populo et semper fuit nimis abominabilis et in principio horrende punita (Ananias, Symon) 63; tuipissima, caynina ibid. Sed nunc est habituata et exaltata in ecclesia 64; ut vulva meretricis in loco s. constituta 66. — C. est peccatoribus prima et principalissima causa, quod sunt abalienati retrorsum 60; c. peccatum parit (lac. I. 15), con- tinens venenum mortis 60, aestus c-ae et magnae praeviae cupiditatis 350. C. et sacerdotes, v. SACERDOTES CARNALES. CONFESSIO arida 166. CONSCIENTIA : tribulatio animorum et c-arum 296; c. vulnerata et haesitatio amara et infinita ibid. CONSUETUDO, -ines: c-ines et ritus ecclesiae in facie bene apparentes, sed in veritate dei mortuae 137; fideles per c-inem 294. C. sacerdotum car- nalium, opp. amor Jhesu et voluntas fide formata 8; sacerdotes carnales c-ines ecclesiae exequuntur ex usu antiquato 152. CRUDELITAS: c. et ira caput quintum bestiae Apoc. 241; qualiter signa c-tis parvipendantur 242. CUPIDITAS, v. CONCUPISCENTIA. CURATI 134, 140 (c. vel praebendati; c. plebium), 145. Cf. SACERDOTES PLEBEI. CURIA (magnatorum): officia in c-iis divitum et magnatorum et sacerdotes 139; c-ae magnatorum et multitudines civitatum possessae a christianis impudicis, ubi alias inesse debuerat locus magni honoris et maximae munditiae et honestatis 227. CURIENSES: c. atque burgenses: eorum vestitus 225, cf. VESTITUS. CYNICI: c-i et barbari 227. DAEMONES, daemonia: coram d-ibus et dei angelis 256; operatio d-orum 399. Cf. SATHAN. DECIMAE: cura d-rum et censuum in hodiernis sacerdotibus 189. DEUS : 1. d. bonus. Dei qualitates: summus (cf. Tob. IV. 22) 10, 48, 58, 68, 71, 131, 216, 255, 167, 273, 368; vivus et summus 289; vivus 299; altissimus 59, 139; omnipotens 60; unus omnipotens et aeternus creator caeli et terrae 293, cf. UNIVERSUM; maximum unicum summum bonum, summum omnipotens, unicum summe sapiens 293; coram oculis divinae maiestatis 267; — pater misericordiarum 37; infinite bonus et immensus
450 B. Index analyticus. CHRISTUS, v. JHESUS. CENSUS, v. DECIMAE. CERIMONIAE (v. INVENTIONES): c. et rubricae interminatae et distractae 190; multa observantia c-arum et doctrinarum hominum 191. CIVITAS vel patria 285; civitas dei 351. CLENODIA, v. RELIQUIAE. COMMUNITAS: ista c. (= res publica christiana) 227; rectores et domini c-tum 229. CONCUPISCENTIA, cf. CARO, MUNDUS, SACERDOTES CARNALES; opp. charitas Jhesu 8, 131; alias dicitur cupiditas et distinguitur c. carnis seu libido 131 vel voluptas 220, cf. 347, 392 (c. carnalis vel saecularis) et c mundi passim. — C. est radix omnium malorum (I. Tim. VI. 10) 191. radix cupiditatis gloriae et divitiarum 121; radix nostrae c-ae 350. — Est in christiano populo et semper fuit nimis abominabilis et in principio horrende punita (Ananias, Symon) 63; tuipissima, caynina ibid. Sed nunc est habituata et exaltata in ecclesia 64; ut vulva meretricis in loco s. constituta 66. — C. est peccatoribus prima et principalissima causa, quod sunt abalienati retrorsum 60; c. peccatum parit (lac. I. 15), con- tinens venenum mortis 60, aestus c-ae et magnae praeviae cupiditatis 350. C. et sacerdotes, v. SACERDOTES CARNALES. CONFESSIO arida 166. CONSCIENTIA : tribulatio animorum et c-arum 296; c. vulnerata et haesitatio amara et infinita ibid. CONSUETUDO, -ines: c-ines et ritus ecclesiae in facie bene apparentes, sed in veritate dei mortuae 137; fideles per c-inem 294. C. sacerdotum car- nalium, opp. amor Jhesu et voluntas fide formata 8; sacerdotes carnales c-ines ecclesiae exequuntur ex usu antiquato 152. CRUDELITAS: c. et ira caput quintum bestiae Apoc. 241; qualiter signa c-tis parvipendantur 242. CUPIDITAS, v. CONCUPISCENTIA. CURATI 134, 140 (c. vel praebendati; c. plebium), 145. Cf. SACERDOTES PLEBEI. CURIA (magnatorum): officia in c-iis divitum et magnatorum et sacerdotes 139; c-ae magnatorum et multitudines civitatum possessae a christianis impudicis, ubi alias inesse debuerat locus magni honoris et maximae munditiae et honestatis 227. CURIENSES: c. atque burgenses: eorum vestitus 225, cf. VESTITUS. CYNICI: c-i et barbari 227. DAEMONES, daemonia: coram d-ibus et dei angelis 256; operatio d-orum 399. Cf. SATHAN. DECIMAE: cura d-rum et censuum in hodiernis sacerdotibus 189. DEUS : 1. d. bonus. Dei qualitates: summus (cf. Tob. IV. 22) 10, 48, 58, 68, 71, 131, 216, 255, 167, 273, 368; vivus et summus 289; vivus 299; altissimus 59, 139; omnipotens 60; unus omnipotens et aeternus creator caeli et terrae 293, cf. UNIVERSUM; maximum unicum summum bonum, summum omnipotens, unicum summe sapiens 293; coram oculis divinae maiestatis 267; — pater misericordiarum 37; infinite bonus et immensus
Strana 451
III. Index rerum (Christus-Divitiae). 451 255; d. noster valde bonus vel iustus, valde misericors, maximus amator hominum 257; dei iustitia et misericordia 269; dei iustitia 352; dei in- dustriosa correctio 305; occulta dei iudicia et sancti 351; — tremendus 34, 63, 319; tremendus iudex 190; verba tremenda dei 298; divina vin- dicta 135; exacerbatio dei et acceleratio irae eius 150; furor dei (domini) 170, 179; idolum zeli, i. e. ira dei 185; magna ira dei 219; ira dei 386; irritare d. deum suum 218; sacerdotes carnales nimis deum irritant ad vindictam 183; magna ira dei super iniquos christianos 216; dei ira et horrenda damnatio indignorum sacerdotum 216. — d. intuetur cor et omnem ambitum interioris hominis et secundum hoc nomen homini im- ponit 365; ea, quae dei sunt: frequentare divina sacramenta oc. 274—275 „dicere dei" et „audire nostrum" quid sit 147, cf. 154. 2. d. iniquitatis 368. DIABOLUS, cf. SATHAN: 269; primus apostata 11; d. mendax et pater eius 270; d-i malitia 295; introductio d-i et abundantiae iniquitatis 2; la- queus d-i (1. Tim. III. 7) 239; corpus opusque d-orum 246; opus d-i (cf. I. Joan. III. 8) 391 et l. a.; d. et christianus 108; d. in sacerdotibus carnalibus 21; d. scit occupare sacerdotes negotiis saecularibus 188—189; d. multiplicat omnem religiositatem in conventibus 273; bellum quotidie cum vitiis et concupiscentiis et cum d-o 135. — Auctor et d., v. in Indice nominum sub voce JANOV. DILECTIO, cf. CHARITAS: officia d-nis et opera misericordiae et pietatis Sathan vult restringere 380; destructio d-nis mutuae 2; d. pura 153. DISCIPLINA: asperitas d-ae Jhesu Christi et rigor iudiciorum divinorum 90; d. est aspera a principio et laboriosa, est necessaria maxime hominibus a pueritia seu rudi populo, communi et carnali (sicut paleae iumentis) 90; dormire in nocte pacis et divitiarum sine rigore poenitentiae et d-ae 91; episcopi tepidi relaxant christianam d-m 126; d. sancta cessavit quando 140. DISCIPULI Jhesu, v. PRAEDICATORES. DISPUTATIO: securius homo audet loqui vel disputare de potestate Christi vel de ipsius secretis, quam de potestate et secretis nostrorum praela- torum 80 (inferius ironice dicitur „beatissimus papa“, „sanctissimus d. papa“ oc., opp. Jhesus crucifixus). DIVITIAE, cf. MUNDUS, opp. paupertas. Auctor saepissime loquitur in hoc libro de d-iis, et operae pretium est considerare, quo in sensu et in qua connexione auctor hac voce utitur. In subsequentibus praebetur collectio integra expressionum huius vocis: d., honor, gloria, prosperitas huius mundi 4; d. et magni census 44; d., gloriae et honores in hoc mundo (terra, vita commodosa et longinqua) 121, cf. 233, 312; vana gloria, deliciae, d. et honores 121, cf. 123, 178, 355, 369, 370, 375 ; amor huius mundi, d-arum, deliciarum et honorum 122, cf. 126, 138, 199, 316; amatores d-arum, deliciarum et honorum 308, 317; quies, d., gloria et honor 125; regimen, d. et honor, d. et gloria 129; d., ecclesiae potestas et honores 130; cf. 234: d. et potestas mundialis; potestas, d., dignitates et beneficia 348; huius saeculi d. et cathedrae et summi ho- nores 275; vivere quiete et dulciter in d-iis et honore et secure expec- tare vitam aeternam 131; scientia lucrosa d-arum et honoris in hoc sae- culo 136; dignitates et d. 139; d. et honores et delicatum commodum 29*
III. Index rerum (Christus-Divitiae). 451 255; d. noster valde bonus vel iustus, valde misericors, maximus amator hominum 257; dei iustitia et misericordia 269; dei iustitia 352; dei in- dustriosa correctio 305; occulta dei iudicia et sancti 351; — tremendus 34, 63, 319; tremendus iudex 190; verba tremenda dei 298; divina vin- dicta 135; exacerbatio dei et acceleratio irae eius 150; furor dei (domini) 170, 179; idolum zeli, i. e. ira dei 185; magna ira dei 219; ira dei 386; irritare d. deum suum 218; sacerdotes carnales nimis deum irritant ad vindictam 183; magna ira dei super iniquos christianos 216; dei ira et horrenda damnatio indignorum sacerdotum 216. — d. intuetur cor et omnem ambitum interioris hominis et secundum hoc nomen homini im- ponit 365; ea, quae dei sunt: frequentare divina sacramenta oc. 274—275 „dicere dei" et „audire nostrum" quid sit 147, cf. 154. 2. d. iniquitatis 368. DIABOLUS, cf. SATHAN: 269; primus apostata 11; d. mendax et pater eius 270; d-i malitia 295; introductio d-i et abundantiae iniquitatis 2; la- queus d-i (1. Tim. III. 7) 239; corpus opusque d-orum 246; opus d-i (cf. I. Joan. III. 8) 391 et l. a.; d. et christianus 108; d. in sacerdotibus carnalibus 21; d. scit occupare sacerdotes negotiis saecularibus 188—189; d. multiplicat omnem religiositatem in conventibus 273; bellum quotidie cum vitiis et concupiscentiis et cum d-o 135. — Auctor et d., v. in Indice nominum sub voce JANOV. DILECTIO, cf. CHARITAS: officia d-nis et opera misericordiae et pietatis Sathan vult restringere 380; destructio d-nis mutuae 2; d. pura 153. DISCIPLINA: asperitas d-ae Jhesu Christi et rigor iudiciorum divinorum 90; d. est aspera a principio et laboriosa, est necessaria maxime hominibus a pueritia seu rudi populo, communi et carnali (sicut paleae iumentis) 90; dormire in nocte pacis et divitiarum sine rigore poenitentiae et d-ae 91; episcopi tepidi relaxant christianam d-m 126; d. sancta cessavit quando 140. DISCIPULI Jhesu, v. PRAEDICATORES. DISPUTATIO: securius homo audet loqui vel disputare de potestate Christi vel de ipsius secretis, quam de potestate et secretis nostrorum praela- torum 80 (inferius ironice dicitur „beatissimus papa“, „sanctissimus d. papa“ oc., opp. Jhesus crucifixus). DIVITIAE, cf. MUNDUS, opp. paupertas. Auctor saepissime loquitur in hoc libro de d-iis, et operae pretium est considerare, quo in sensu et in qua connexione auctor hac voce utitur. In subsequentibus praebetur collectio integra expressionum huius vocis: d., honor, gloria, prosperitas huius mundi 4; d. et magni census 44; d., gloriae et honores in hoc mundo (terra, vita commodosa et longinqua) 121, cf. 233, 312; vana gloria, deliciae, d. et honores 121, cf. 123, 178, 355, 369, 370, 375 ; amor huius mundi, d-arum, deliciarum et honorum 122, cf. 126, 138, 199, 316; amatores d-arum, deliciarum et honorum 308, 317; quies, d., gloria et honor 125; regimen, d. et honor, d. et gloria 129; d., ecclesiae potestas et honores 130; cf. 234: d. et potestas mundialis; potestas, d., dignitates et beneficia 348; huius saeculi d. et cathedrae et summi ho- nores 275; vivere quiete et dulciter in d-iis et honore et secure expec- tare vitam aeternam 131; scientia lucrosa d-arum et honoris in hoc sae- culo 136; dignitates et d. 139; d. et honores et delicatum commodum 29*
Strana 452
452 B. Index analyticus. huius vitae 151; d. et honores 155, 157, 239, 244; deliciae, d. et honores (cf. supra) 164, 165, 167, 173, 189, 244, 274; vita suavis et pacifica, d. et honores 166; d. et honor vel prebendae et officia pinguia 172, cf. 173; d. et honores conversatioque pacifica et suavis 186; vita suavis in d-iis et honore 191; iactantia d-arum, vestium, equorum oc. 194; gloria, d. et voluptatum abundantia 221, cf. voluptates, d. et honores 250, 267; d. et honores et frequentia populorum 238; pax vitae huius et bonae vitae, gloria et honor et abundantia d-arum 238; d. et honores, sedes et honores et gloriae officiaque lucrativa 239; vita et deliciae huius mundi, d., honores 244; d., pax et honor 268, cf. 381; amor pacis et d-arum 276; d., gloria, pax huius vitae et honor 276; d., honores et copia om- nium 278; amor d-arum et sequela honorum et vitae delicatae 297; gloria, mollicies et d. huius saeculi 337; d. et abundantia 338; flumen d-arum, deliciarum et honorum huius mundi 351; — d-arum cura 189; amorem d-arum et honorum et gloriae comitatur inevitabiliter zelus et invidia, quae faciunt scissuras 239; cupidus d-arum, pecuniae et ho- norum 241. Dicunt: „Non est dominus, nisi pecunia, non est regnum, nisi qui habet dare d-as huius vitae“ 241; fornicationes exercere in d-iis, deliciis, gloria mundi et honore 277. DUELLA nobilium 222, 230. DURITIA populi christiani, v. POPULUS CHRISTIANUS. DYKA (deca) 223. Cf. GLADIUM. ECCLESIA. A. ECCLESIA SANCTORUM. Cf. vol. III, p. 408—409. — Epitheta ordine al- phabetico: a) adiectivorum: e. dei 3, 8, 9, 12, 15, 26, 48, 49, 53, 55, 56, 71, 119, 120, 121, 126, 130, 138, 174, 179, 181, 185, 187, 230, 240, 241, 258, 267, 273, 293, 320, 339, 348, 361, 368, 369, 391; e. Jhesu (Christi) 13, 20, 28, 34, 39, 114, 134, 145, 146, 154, 162, 163, 188, 391; sacro- sancta 39, 79, 84, 126, 149, 154, 302; e. sanctorum 79, 159, 187, 266; sancta 2, 306 et passim; unica, dilecta et gloriosa e. Jhesu crucifixi 101; — b) substantivorum: civitas 31 (c. plena populo et domina gentium), 351, 369 (similiter); corpus Christi 181; domus dei (domini) 36, 110, 116, 117, 129, 143, 149, 159, 162, 219, 307, 310; domus Judae 188; domus sapientiae dei et virtutis 261; familia Jhesu, Christi, dei 26, 119, 125, 129, 186, 205; hereditas Jhesu crucifixi 25; Jerusalem 370; locus s. dei 59 et passim in phrasi: abominatio desolationis in loco sancto; mater 37 (dul- cissima), 126; nupta agni (Apoc. XXI. 9) 304; ovile Christi 26; regimen proprium J. Christi 205; sponsa dei (J. Christi) 37, 59, 195, 291, 302, 354 (sp. carissima Jhesu, Cant. VII. 6); templum dei (domini) 25, 61, 187, 201, 219, 243, 252, 275, 345 et passim in phrasi: abominatio desolationis in templo dei; templum Christi 77, t. familiae 187; vinea d. dei Sabaoth (Joan. V. 5) 243. — Ad notionem: distinguitur e. maligna Antichristi et e. J. Christi 165; Jhesus crucifixus et eius e. unica, dilecta et gloriosa 101; corpus et membra Christi festinant ad suum caput Christi con- gregari 178; servi et membra J. Christi 251; participes esse spiritus J. Christi aût confiteri se esse christianos, i. e. de unitate et amicitia e ae sanctorum, qui omnes et singuli fervide amaverunt veritatem et
452 B. Index analyticus. huius vitae 151; d. et honores 155, 157, 239, 244; deliciae, d. et honores (cf. supra) 164, 165, 167, 173, 189, 244, 274; vita suavis et pacifica, d. et honores 166; d. et honor vel prebendae et officia pinguia 172, cf. 173; d. et honores conversatioque pacifica et suavis 186; vita suavis in d-iis et honore 191; iactantia d-arum, vestium, equorum oc. 194; gloria, d. et voluptatum abundantia 221, cf. voluptates, d. et honores 250, 267; d. et honores et frequentia populorum 238; pax vitae huius et bonae vitae, gloria et honor et abundantia d-arum 238; d. et honores, sedes et honores et gloriae officiaque lucrativa 239; vita et deliciae huius mundi, d., honores 244; d., pax et honor 268, cf. 381; amor pacis et d-arum 276; d., gloria, pax huius vitae et honor 276; d., honores et copia om- nium 278; amor d-arum et sequela honorum et vitae delicatae 297; gloria, mollicies et d. huius saeculi 337; d. et abundantia 338; flumen d-arum, deliciarum et honorum huius mundi 351; — d-arum cura 189; amorem d-arum et honorum et gloriae comitatur inevitabiliter zelus et invidia, quae faciunt scissuras 239; cupidus d-arum, pecuniae et ho- norum 241. Dicunt: „Non est dominus, nisi pecunia, non est regnum, nisi qui habet dare d-as huius vitae“ 241; fornicationes exercere in d-iis, deliciis, gloria mundi et honore 277. DUELLA nobilium 222, 230. DURITIA populi christiani, v. POPULUS CHRISTIANUS. DYKA (deca) 223. Cf. GLADIUM. ECCLESIA. A. ECCLESIA SANCTORUM. Cf. vol. III, p. 408—409. — Epitheta ordine al- phabetico: a) adiectivorum: e. dei 3, 8, 9, 12, 15, 26, 48, 49, 53, 55, 56, 71, 119, 120, 121, 126, 130, 138, 174, 179, 181, 185, 187, 230, 240, 241, 258, 267, 273, 293, 320, 339, 348, 361, 368, 369, 391; e. Jhesu (Christi) 13, 20, 28, 34, 39, 114, 134, 145, 146, 154, 162, 163, 188, 391; sacro- sancta 39, 79, 84, 126, 149, 154, 302; e. sanctorum 79, 159, 187, 266; sancta 2, 306 et passim; unica, dilecta et gloriosa e. Jhesu crucifixi 101; — b) substantivorum: civitas 31 (c. plena populo et domina gentium), 351, 369 (similiter); corpus Christi 181; domus dei (domini) 36, 110, 116, 117, 129, 143, 149, 159, 162, 219, 307, 310; domus Judae 188; domus sapientiae dei et virtutis 261; familia Jhesu, Christi, dei 26, 119, 125, 129, 186, 205; hereditas Jhesu crucifixi 25; Jerusalem 370; locus s. dei 59 et passim in phrasi: abominatio desolationis in loco sancto; mater 37 (dul- cissima), 126; nupta agni (Apoc. XXI. 9) 304; ovile Christi 26; regimen proprium J. Christi 205; sponsa dei (J. Christi) 37, 59, 195, 291, 302, 354 (sp. carissima Jhesu, Cant. VII. 6); templum dei (domini) 25, 61, 187, 201, 219, 243, 252, 275, 345 et passim in phrasi: abominatio desolationis in templo dei; templum Christi 77, t. familiae 187; vinea d. dei Sabaoth (Joan. V. 5) 243. — Ad notionem: distinguitur e. maligna Antichristi et e. J. Christi 165; Jhesus crucifixus et eius e. unica, dilecta et gloriosa 101; corpus et membra Christi festinant ad suum caput Christi con- gregari 178; servi et membra J. Christi 251; participes esse spiritus J. Christi aût confiteri se esse christianos, i. e. de unitate et amicitia e ae sanctorum, qui omnes et singuli fervide amaverunt veritatem et
Strana 453
III. Index rerum (Duella-Ecclesia). 453 iustitiam et omnis iniquitatis et malitiae fuerunt perfecti inimici 312; gaudia de montibus aeternis descendentia laetificant civitatem dei, praeparata solum a patre ipsius Jhesu illis, qui in occultis dei iudiciis sunt vocati, sancti secundum propositionem divinae voluntatis, quibus omnia coope- rantur in bonum sempiternum 351; incipientes, perficientes et perfecti 281; distinguitur multitudo malignantium et hii, qui iusti sunt nunc, licet pauci, et qui sancti sunt (aquilae) 304. Cf. Ecclesia abscondita, in- fra sub C)—E. non habet plura capita, praesertim in sacerdotibus, sed sem- per unum caput, i. e. Christum Jhesum essentialiter, et tunc caput post, vicarium, scil. papam sanctum. Propter quod semper est unica domini sponsa ecclesia una, et quoad hoc et quoad electos dei, domini Jhesu spiritus nequaquam deseruit e-am, scil. quoad sacramenta et quoad unitatem fidei et ad ea, quae sunt intrinseca e-ae et essen- tialiter, quoniam bona e-ae non sustentant hypocritae, sed solum d. Jhe- sus et spiritus eius 214; portae inferi contra e-am Jhesu in petra fidei christianae aedificatam numquam potuerunt praevalere, maxime in sanctis dei 294. B. ECCLESIA HIERARCHICA (cf. vol. III, p. 409—410). — 1. Notio atque ordo gerarchicus: civitas vel plebs, plebei vel sacerdotes 5; familiae universae et plebes christianae 175; plebes et familiae christianorum 176; communitas e-ae 131, 168; c. christiana 394; tota e. christianorum 121, cf. 143; omnes homines in e-a, magni et parvi, liberi et servi 133; lati- tudo e ae 169; e. katholica 37; Romana sacrosancta 124; universalis e. Romana 400. — In domo dei (e-a) parietes ordinati sunt ex vivis la- pidibus, i. e. de christianis, et primum sacerdotibus, adhaerentibus ipsi summo angulari lapidi, Christo Jhesu; sacerdotes sunt lapides sanctuarii et populus plebeius est pavimentum media charitate conplanatum et con- stratum; ex nobis ipsis, o sacerdotes, domus domini constat 110; prae- lati sunt columnae, sacerdotes inferiores parietes, populus pavimentum 116—117; lapides angulares templi familiae Christi sunt episcopi 187; e. = domus, in medio cuius atrii interioris (cf. Ez. VIII. 16) est Christus et circum cathedrae episcoporum et locus doctorum et prophetarum (cf. I. Cor. XII. 28). Episcopi et prophetae ac doctores sunt primi et intimi in dei e-a, sunt cor corporis Christi; sacerdotes (rectores seu iudices e-ae) habent curam gerere inmediate populorum, purgare eos et illu- minare 181. S. sacerdocium est pars essentialis in ordine s. e-ae et ad ipsum pertinet primarie regimen e-ae et cura animarum 147. Ordo sanc- tissimus gerarchicus Christi e-ae 145, 146. Ordo gerarchicus a mo- nachis conturbatus est 134, 142; propter monachos christiani carnales relinquunt ordinem ecclesiasticae obedientiae et subiectionis habentque suos proprios sacerdotes quasi sal infatuatum 279. Primaria et essen- tialis ordinatio membrorum e-ae et connexio ipsorum ad invicem debita discerpta est et b. obedientia et concordia subiectorum ad praepositos disturbata 142. 2. Constitutio e-ae atque ars lucrandi beneficia ecclesiastica: a) positive: in omnibus extrinsecis (sacramentis, scriptura, legibus) decor et or- dinatio s. e-ae relucet valde remota a ritibus funestis gentium et Judaeorum et Saracenorum 213; omnis pulchritudo et disciplina chri-
III. Index rerum (Duella-Ecclesia). 453 iustitiam et omnis iniquitatis et malitiae fuerunt perfecti inimici 312; gaudia de montibus aeternis descendentia laetificant civitatem dei, praeparata solum a patre ipsius Jhesu illis, qui in occultis dei iudiciis sunt vocati, sancti secundum propositionem divinae voluntatis, quibus omnia coope- rantur in bonum sempiternum 351; incipientes, perficientes et perfecti 281; distinguitur multitudo malignantium et hii, qui iusti sunt nunc, licet pauci, et qui sancti sunt (aquilae) 304. Cf. Ecclesia abscondita, in- fra sub C)—E. non habet plura capita, praesertim in sacerdotibus, sed sem- per unum caput, i. e. Christum Jhesum essentialiter, et tunc caput post, vicarium, scil. papam sanctum. Propter quod semper est unica domini sponsa ecclesia una, et quoad hoc et quoad electos dei, domini Jhesu spiritus nequaquam deseruit e-am, scil. quoad sacramenta et quoad unitatem fidei et ad ea, quae sunt intrinseca e-ae et essen- tialiter, quoniam bona e-ae non sustentant hypocritae, sed solum d. Jhe- sus et spiritus eius 214; portae inferi contra e-am Jhesu in petra fidei christianae aedificatam numquam potuerunt praevalere, maxime in sanctis dei 294. B. ECCLESIA HIERARCHICA (cf. vol. III, p. 409—410). — 1. Notio atque ordo gerarchicus: civitas vel plebs, plebei vel sacerdotes 5; familiae universae et plebes christianae 175; plebes et familiae christianorum 176; communitas e-ae 131, 168; c. christiana 394; tota e. christianorum 121, cf. 143; omnes homines in e-a, magni et parvi, liberi et servi 133; lati- tudo e ae 169; e. katholica 37; Romana sacrosancta 124; universalis e. Romana 400. — In domo dei (e-a) parietes ordinati sunt ex vivis la- pidibus, i. e. de christianis, et primum sacerdotibus, adhaerentibus ipsi summo angulari lapidi, Christo Jhesu; sacerdotes sunt lapides sanctuarii et populus plebeius est pavimentum media charitate conplanatum et con- stratum; ex nobis ipsis, o sacerdotes, domus domini constat 110; prae- lati sunt columnae, sacerdotes inferiores parietes, populus pavimentum 116—117; lapides angulares templi familiae Christi sunt episcopi 187; e. = domus, in medio cuius atrii interioris (cf. Ez. VIII. 16) est Christus et circum cathedrae episcoporum et locus doctorum et prophetarum (cf. I. Cor. XII. 28). Episcopi et prophetae ac doctores sunt primi et intimi in dei e-a, sunt cor corporis Christi; sacerdotes (rectores seu iudices e-ae) habent curam gerere inmediate populorum, purgare eos et illu- minare 181. S. sacerdocium est pars essentialis in ordine s. e-ae et ad ipsum pertinet primarie regimen e-ae et cura animarum 147. Ordo sanc- tissimus gerarchicus Christi e-ae 145, 146. Ordo gerarchicus a mo- nachis conturbatus est 134, 142; propter monachos christiani carnales relinquunt ordinem ecclesiasticae obedientiae et subiectionis habentque suos proprios sacerdotes quasi sal infatuatum 279. Primaria et essen- tialis ordinatio membrorum e-ae et connexio ipsorum ad invicem debita discerpta est et b. obedientia et concordia subiectorum ad praepositos disturbata 142. 2. Constitutio e-ae atque ars lucrandi beneficia ecclesiastica: a) positive: in omnibus extrinsecis (sacramentis, scriptura, legibus) decor et or- dinatio s. e-ae relucet valde remota a ritibus funestis gentium et Judaeorum et Saracenorum 213; omnis pulchritudo et disciplina chri-
Strana 454
454 B. Index analyticus. 3. stiana consistit in b-orum dispensatione (explicatur) 143—144; sacer- docium, officium, beneficium vel praebendae 26; loca sanctorum so- lum illis erant aptata et condigna, qui erant virtuose a spiritu Jhesu ad regimina sanctorum evocandi 51; —b) negative (status praesens): duae viae veniendi ad gradus in dei e-a: 1. via Christi 25, seu via regia (ut non nisi vocati veniant) 26 et 2. via Antichristi 25, 26—27; via mo- derni saeculi (viae nostrae) 28. Non deficiunt personae humiles et idoneae ad vocandum, sed deficit via et exquisitor talium 28—29, 30, cf. 38, 39; quare deficiant exquisitores et provisores e ae J. Christi 30—31; propter nimis dilatatam cupiditatem Antichristi et multitudinem supposito- rum corporis Antichristi 38. Qui a semet ipso venit ad b., cito doleat se venisse in e-am via Antichristi et confugiat ad Christum 34; et ad hoc iuste faciendum utile erit dimittere prius b. vel officium aut praebendam ex humilitate ibid. De praesenti nullum inconveniens nullaque inhonestas est ingerere se quomodolibet, vocari et promoveri et litigare probene- ficiis. Clericus de praesenti ad sacerdotium non promovetur, nisi prius habeat b. 39, cf. 347 : ad sacerdotem esse requiritur prius habere b., officium vel praebendam. — Omnia b-a tot habent expectantes et occupantes seipsa et litigantes pro seipsis, quod non suppetant numero pe- tentium et expectantium, vel vix floreni vel marcae taxae communis beneficiorum forte possunt numerositatem ipsorum exaequare 39—40; adhuc maiores Antichristi sunt illi, qui non contenti uno b-o in e-a, plura praesumunt possidere; illi deberent suspendi altius quam omnes ple- bei fures et latrones pro suo crimine avaritiae sic publico 40 (lege etiam, quod sequitur 40—41); inquirere b-a, officia et similia propter divitias, delicias et honores coram tota e-a publice 122; ars b-a lucrandi et obtinendi atque defendendi 139; sacerdotes carnales (= sac. c.) propter bona tem poralia ad b-a curata (i. e. onerata cura animarum) perveniunt 191; fere in omnibus, pecunia et favore carnali interveniente, primatum in e-a ob- tinent, ad cathedras ascendunt oc. 200, cf. 308 (sac. raptus ambitione, in- quirit cathedras magnas); qualiter ingesserint se in e-a 46, ducente ipsos avaritia et ambitione 164. Cf. SACERDOTES CARNALES. Reliqui ingerunt se ad servicia magnorum, adeunt curiam papae, episcoporum, regum et principum et omnibus modis possibilibus quaerunt esse in e-a graduati 348. Pingues praebendae (beneficia) commemorantur 138, 172, 173, 189; „templum Veneris“ appellantur 348. Potestates dispensandi: a) temporalia et spiritualia, sunt similes cor- nibus agni, quia sunt ex terrena ambitione et cupiditate (duo gladii, Luc. XXII. 38, duae virgae, Zach. XI. 7) 120. Bestiae data est po- testas spiritualium, ut condat constitutiones, doctrinas hominum et leges pro acquirendis divitiis et gloria 123. Bestia (Apoc. XVII. 3) significat potestatem saecularem, sc. imperatoriam et militarem cum universis regnis christianorum carnalium 198; multitudo sacerdotum carnalium quiescit super bracchium et potestatem et divitias saecularium principum et ma- gnatorum 173. — b) potestas dispensandi spiritualia: Summi sacerdotes molliter et faciliter dispensant officia et beneficia universae e-ae indignis clericis, avaris et cupidis ut mulier fornicaria, qui litigant et volunt plura habere 119. Pro nunc nullus confert sacerdotibus b-a, nisi tales, qui
454 B. Index analyticus. 3. stiana consistit in b-orum dispensatione (explicatur) 143—144; sacer- docium, officium, beneficium vel praebendae 26; loca sanctorum so- lum illis erant aptata et condigna, qui erant virtuose a spiritu Jhesu ad regimina sanctorum evocandi 51; —b) negative (status praesens): duae viae veniendi ad gradus in dei e-a: 1. via Christi 25, seu via regia (ut non nisi vocati veniant) 26 et 2. via Antichristi 25, 26—27; via mo- derni saeculi (viae nostrae) 28. Non deficiunt personae humiles et idoneae ad vocandum, sed deficit via et exquisitor talium 28—29, 30, cf. 38, 39; quare deficiant exquisitores et provisores e ae J. Christi 30—31; propter nimis dilatatam cupiditatem Antichristi et multitudinem supposito- rum corporis Antichristi 38. Qui a semet ipso venit ad b., cito doleat se venisse in e-am via Antichristi et confugiat ad Christum 34; et ad hoc iuste faciendum utile erit dimittere prius b. vel officium aut praebendam ex humilitate ibid. De praesenti nullum inconveniens nullaque inhonestas est ingerere se quomodolibet, vocari et promoveri et litigare probene- ficiis. Clericus de praesenti ad sacerdotium non promovetur, nisi prius habeat b. 39, cf. 347 : ad sacerdotem esse requiritur prius habere b., officium vel praebendam. — Omnia b-a tot habent expectantes et occupantes seipsa et litigantes pro seipsis, quod non suppetant numero pe- tentium et expectantium, vel vix floreni vel marcae taxae communis beneficiorum forte possunt numerositatem ipsorum exaequare 39—40; adhuc maiores Antichristi sunt illi, qui non contenti uno b-o in e-a, plura praesumunt possidere; illi deberent suspendi altius quam omnes ple- bei fures et latrones pro suo crimine avaritiae sic publico 40 (lege etiam, quod sequitur 40—41); inquirere b-a, officia et similia propter divitias, delicias et honores coram tota e-a publice 122; ars b-a lucrandi et obtinendi atque defendendi 139; sacerdotes carnales (= sac. c.) propter bona tem poralia ad b-a curata (i. e. onerata cura animarum) perveniunt 191; fere in omnibus, pecunia et favore carnali interveniente, primatum in e-a ob- tinent, ad cathedras ascendunt oc. 200, cf. 308 (sac. raptus ambitione, in- quirit cathedras magnas); qualiter ingesserint se in e-a 46, ducente ipsos avaritia et ambitione 164. Cf. SACERDOTES CARNALES. Reliqui ingerunt se ad servicia magnorum, adeunt curiam papae, episcoporum, regum et principum et omnibus modis possibilibus quaerunt esse in e-a graduati 348. Pingues praebendae (beneficia) commemorantur 138, 172, 173, 189; „templum Veneris“ appellantur 348. Potestates dispensandi: a) temporalia et spiritualia, sunt similes cor- nibus agni, quia sunt ex terrena ambitione et cupiditate (duo gladii, Luc. XXII. 38, duae virgae, Zach. XI. 7) 120. Bestiae data est po- testas spiritualium, ut condat constitutiones, doctrinas hominum et leges pro acquirendis divitiis et gloria 123. Bestia (Apoc. XVII. 3) significat potestatem saecularem, sc. imperatoriam et militarem cum universis regnis christianorum carnalium 198; multitudo sacerdotum carnalium quiescit super bracchium et potestatem et divitias saecularium principum et ma- gnatorum 173. — b) potestas dispensandi spiritualia: Summi sacerdotes molliter et faciliter dispensant officia et beneficia universae e-ae indignis clericis, avaris et cupidis ut mulier fornicaria, qui litigant et volunt plura habere 119. Pro nunc nullus confert sacerdotibus b-a, nisi tales, qui
Strana 455
III. Index rerum (Ecclesia). 455 prima cupiditate in fronte veniunt, nec aliquis accipit, nisi ostendat, quod cupiat b., et dehinc nullus fere ministrat bona spiritualia, nisi ad b-a pro- moti 348; ad b-a (templum Veneris) assequenda promovent studia litte- rarum et tituli gloriosi ibid. Cf. PAPA et PRAELATI. Summatim: e-ae constitutionis laesionis duae causae sunt: 1. promissio beneficiorum per Romanum episcopum et privilegia exemptionis; 2. in- stitutio infinitarum personarum et admissio ipsarum e latere curatis sa- cerdotibus 145. Cf. MONACHI. C. ECCLESIA MALIGNANTIUM: e. maligna Antichristi 165; multitudo malignantium 304. Babylon illa magna, i. e. e-a christianorum carnalium scissa est in tres partes, in e-am Graecorum, Romanorum et Franci- genarum 285. Sicut s. e-a sanctorum sacerdotum est dicta virgo et mater multorum filiorum, ita e. carnalium clericorum est meretrix et mater mul- tarum fornicationum 374; e. carnalis populi christiani 367. E. carnalium christianorum magna nimis et per totum mundum dilatata et super om- nem numerum multiplicata, secura et consolata, habens fiduciam mag nam, quod etiam vitam aeternam obtinebit 370; gaudet et gloriatur 371; est meretrix magna sedens super bestiam, Jhesus factus est iam ei tam- quam mortuus a corde (Ps. XXX. 12); gratulatur habere in sua potestate aureum poculum (administrationem spiritualium), sed visa est habere au- reum poculum plenum abominationibus et ira dei 372; haec mystica me- retrix, mater fornicationum et abominacionum 373. Cf. CHRISTIANUS MALUS. D. ECCLESIA PRIMITIVA: christiani primi 84; populus christianus 137; primitiva honestas s. e-ae christianorum 137; pristina tempora s. e-ae 146; ad pristinam dignitatem reducere 179; sanctorum priscorum exempla 305. E. ECCLESIAE HISTORIA ATQUE STATUS PRAESENS, cf. ECCLESIA B) 2. 3, ANTICHRISTUS, HYPOCRITAE, MAGISTRI, SACERDOTES, SCHISMA, TEMPUS. a) (Usque ad a. 1392). Usque quo regnum e-ae bene steterit (nupta agni) et quales fuerint sacerdotes primum et quales sint nunc 244. Prima virga (Zach. XI. 7) praecisa fuit, quando dominus restrinxit potestatem in temporalibus, et tunc pax fuit ablata de terra et strages et bella inter christianos principes atque inoboedientia multiplicari inceperunt; quod incepit maxime post a. 1290 vel prope. Secunda virga praecisa primum a. 858 (per schisma Graecorum), dehinc a. 1378 (per schisma Francorum) 121. Ante 136 annos (= 1256) praedixerunt magistri Parisienses nunc praesentia. Tunc fuit secunda virga (Zach. XI. 14) sublata de medio et corpus e-ae ab inferioribus membris incepit dilaniari, usque dum capût e-ae vicarium scinderetur 134. b) Ecclesia praesens (cf. supra sub B) 2. 3 et TEMPUS PRAESENS): a) generaliter: cupiditate nimis abundante et charitate refrigerante (Mat. XXIV. 12) 84; omnes prophetiae videntur adimpleri in summo gradu et ultimo in isto tempore abundantiae iniquitatis, postquam alius peior po- pulus iam non est expectandus, et hypocritae adimpleverunt summum gradum iniquitatis contra Jhesum et eius e-am 101; dies pessimi, tempora periculosa, tribulatio sanctorum contagiosissima 180. — B) e. desolata
III. Index rerum (Ecclesia). 455 prima cupiditate in fronte veniunt, nec aliquis accipit, nisi ostendat, quod cupiat b., et dehinc nullus fere ministrat bona spiritualia, nisi ad b-a pro- moti 348; ad b-a (templum Veneris) assequenda promovent studia litte- rarum et tituli gloriosi ibid. Cf. PAPA et PRAELATI. Summatim: e-ae constitutionis laesionis duae causae sunt: 1. promissio beneficiorum per Romanum episcopum et privilegia exemptionis; 2. in- stitutio infinitarum personarum et admissio ipsarum e latere curatis sa- cerdotibus 145. Cf. MONACHI. C. ECCLESIA MALIGNANTIUM: e. maligna Antichristi 165; multitudo malignantium 304. Babylon illa magna, i. e. e-a christianorum carnalium scissa est in tres partes, in e-am Graecorum, Romanorum et Franci- genarum 285. Sicut s. e-a sanctorum sacerdotum est dicta virgo et mater multorum filiorum, ita e. carnalium clericorum est meretrix et mater mul- tarum fornicationum 374; e. carnalis populi christiani 367. E. carnalium christianorum magna nimis et per totum mundum dilatata et super om- nem numerum multiplicata, secura et consolata, habens fiduciam mag nam, quod etiam vitam aeternam obtinebit 370; gaudet et gloriatur 371; est meretrix magna sedens super bestiam, Jhesus factus est iam ei tam- quam mortuus a corde (Ps. XXX. 12); gratulatur habere in sua potestate aureum poculum (administrationem spiritualium), sed visa est habere au- reum poculum plenum abominationibus et ira dei 372; haec mystica me- retrix, mater fornicationum et abominacionum 373. Cf. CHRISTIANUS MALUS. D. ECCLESIA PRIMITIVA: christiani primi 84; populus christianus 137; primitiva honestas s. e-ae christianorum 137; pristina tempora s. e-ae 146; ad pristinam dignitatem reducere 179; sanctorum priscorum exempla 305. E. ECCLESIAE HISTORIA ATQUE STATUS PRAESENS, cf. ECCLESIA B) 2. 3, ANTICHRISTUS, HYPOCRITAE, MAGISTRI, SACERDOTES, SCHISMA, TEMPUS. a) (Usque ad a. 1392). Usque quo regnum e-ae bene steterit (nupta agni) et quales fuerint sacerdotes primum et quales sint nunc 244. Prima virga (Zach. XI. 7) praecisa fuit, quando dominus restrinxit potestatem in temporalibus, et tunc pax fuit ablata de terra et strages et bella inter christianos principes atque inoboedientia multiplicari inceperunt; quod incepit maxime post a. 1290 vel prope. Secunda virga praecisa primum a. 858 (per schisma Graecorum), dehinc a. 1378 (per schisma Francorum) 121. Ante 136 annos (= 1256) praedixerunt magistri Parisienses nunc praesentia. Tunc fuit secunda virga (Zach. XI. 14) sublata de medio et corpus e-ae ab inferioribus membris incepit dilaniari, usque dum capût e-ae vicarium scinderetur 134. b) Ecclesia praesens (cf. supra sub B) 2. 3 et TEMPUS PRAESENS): a) generaliter: cupiditate nimis abundante et charitate refrigerante (Mat. XXIV. 12) 84; omnes prophetiae videntur adimpleri in summo gradu et ultimo in isto tempore abundantiae iniquitatis, postquam alius peior po- pulus iam non est expectandus, et hypocritae adimpleverunt summum gradum iniquitatis contra Jhesum et eius e-am 101; dies pessimi, tempora periculosa, tribulatio sanctorum contagiosissima 180. — B) e. desolata
Strana 456
456 B. Index analyticus. et abscondita: scriptura multa consulit et iubet abscondi paulisper dei populo et fugere nimis 30; latent in hiis diebus sancti dei et fideles idoneique ad promovendum 30; e. est desolata et fere omnes cathedrae sunt occupatae de membris Antichristi 31; desolatio e-ae a spiritu Jhesu facta a sacerdotibus carnalibus 44, cf. 219; christiani carnales et sacer- dotes desertati a spiritu J. Christi per tempora a iudicio divino difinita 198. Jhesus deseruit, licet ad tempus, suos etiam electos 202; e. manet ad tempus a deo dispensatum derelicta et desertata a spiritu J. Christi 203; ad tempus desertata 229; propter meretricem spiritus Jhesu templum suum deseruit 243; propter carnalem populum christianum 272; propter praesentiam abominationis desolationis in templo constitutam 277, cf. 369; factae sunt densae tenebrae et nox profunda 277, pseudoprophetae nimis multiplicati 278, liber scripturae s. clausus 279, sacramenta, virtutes et omnis ordo et decor e-ae factus est abominabilis 280; errores sunt multi- plicati, tribulatio sanctorum maxima (Gog et Magog, locustae) 280; filius iniquitatis extollitur, iuge sacrificium ablatum, fames audiendi verbum dei, societates religiosorum et schismata, pestilentiae et bella et magnum schisma in papatu 282—285. Tunc est visa illa magna meretrix sedens super bestiam coccineam et tunc pertransivit Antichristus 369. Cf. ANTI- CHRISTUS et TRIBULATIO. — Post abominationem desolationis omnium virtutum et donorum atque charismatum septem spiritus nequiores suc- cesserunt 59; sed iam breviat Jhesus dies tribulationis 60. Spiritus Jhesu nequaquam deseruit e-am, scil. quoad sacramenta et quoad unitatem fidei et ad ea, quae sunt intrinseca e-ae et essentialia 214. c) Ecclesiae reformatio. Dei e. nequit ad pristinam suam dignitatem reduci vel reformari, nisi prius omnia fiant nova, puta sicut clerici et sacerdotes, ita populus et plebes; auctor pro nunc magis credit primum istorum (in novum populum); haec tamen putat fieri successive, licet a 50 vel 70 annis hoc opus innovationis e-ae acceleretur 179—180. ELECTI 53, 60, 85, 148, 149, 168, 169, 202, 214, 269, 271, 281, 282, 289, 290, 291, 292, 296, 297, 298, 305, 312, 317, 351, 352, 369, 396. Cf. ECCLESIA A. ELEMOSINAE: sacerdotes carnales el-as dant 351; religiosi viventes de e-a 387, v. MONACHI; ra io dictat et doctores determinant, quod qui sine causa mendicat vel in ratione e-ae plus, quam necesse est, a christianis accipit, ipse ceteros pauperes spoliat 393; talia donativa causa dei ibid.; Christi Jhesu expensae ibid. ELOQUENTIA, v. SAPIENTIA. EPISCOPUS, cf. PRAELATI: a) bonus: proprii e-i et alii praebendati 133, 140; cathedrae e-orum, locus sublimior 181, cf. ECCLESIA B); pontifices et principes sacerdotum, i. e. episcopi et doctores 185. — b) malus: e- sunt positi ut lapidi angulares, et ecce, post carnem abierunt (Judae 7); eorum abominationes sunt maiores quam ceterorum in conspectu omnis ecclesiae sanctorum 187; e-i in tempore novissimo Antichristi omnes declinaverunt; et omnis e. tepidus est abominatio Jhesu crucifixo 125: nihil nocivius dei populo quam e-i tepidi (explicatur) 126; quare ep. te- pidus et simulator sit nocivior e-o manifeste iniquo et tyranno 126; uni- versitas e-orum est talis ibid.; e. et praelatus tepidus 10; abominabilis praelati horror ibid.
456 B. Index analyticus. et abscondita: scriptura multa consulit et iubet abscondi paulisper dei populo et fugere nimis 30; latent in hiis diebus sancti dei et fideles idoneique ad promovendum 30; e. est desolata et fere omnes cathedrae sunt occupatae de membris Antichristi 31; desolatio e-ae a spiritu Jhesu facta a sacerdotibus carnalibus 44, cf. 219; christiani carnales et sacer- dotes desertati a spiritu J. Christi per tempora a iudicio divino difinita 198. Jhesus deseruit, licet ad tempus, suos etiam electos 202; e. manet ad tempus a deo dispensatum derelicta et desertata a spiritu J. Christi 203; ad tempus desertata 229; propter meretricem spiritus Jhesu templum suum deseruit 243; propter carnalem populum christianum 272; propter praesentiam abominationis desolationis in templo constitutam 277, cf. 369; factae sunt densae tenebrae et nox profunda 277, pseudoprophetae nimis multiplicati 278, liber scripturae s. clausus 279, sacramenta, virtutes et omnis ordo et decor e-ae factus est abominabilis 280; errores sunt multi- plicati, tribulatio sanctorum maxima (Gog et Magog, locustae) 280; filius iniquitatis extollitur, iuge sacrificium ablatum, fames audiendi verbum dei, societates religiosorum et schismata, pestilentiae et bella et magnum schisma in papatu 282—285. Tunc est visa illa magna meretrix sedens super bestiam coccineam et tunc pertransivit Antichristus 369. Cf. ANTI- CHRISTUS et TRIBULATIO. — Post abominationem desolationis omnium virtutum et donorum atque charismatum septem spiritus nequiores suc- cesserunt 59; sed iam breviat Jhesus dies tribulationis 60. Spiritus Jhesu nequaquam deseruit e-am, scil. quoad sacramenta et quoad unitatem fidei et ad ea, quae sunt intrinseca e-ae et essentialia 214. c) Ecclesiae reformatio. Dei e. nequit ad pristinam suam dignitatem reduci vel reformari, nisi prius omnia fiant nova, puta sicut clerici et sacerdotes, ita populus et plebes; auctor pro nunc magis credit primum istorum (in novum populum); haec tamen putat fieri successive, licet a 50 vel 70 annis hoc opus innovationis e-ae acceleretur 179—180. ELECTI 53, 60, 85, 148, 149, 168, 169, 202, 214, 269, 271, 281, 282, 289, 290, 291, 292, 296, 297, 298, 305, 312, 317, 351, 352, 369, 396. Cf. ECCLESIA A. ELEMOSINAE: sacerdotes carnales el-as dant 351; religiosi viventes de e-a 387, v. MONACHI; ra io dictat et doctores determinant, quod qui sine causa mendicat vel in ratione e-ae plus, quam necesse est, a christianis accipit, ipse ceteros pauperes spoliat 393; talia donativa causa dei ibid.; Christi Jhesu expensae ibid. ELOQUENTIA, v. SAPIENTIA. EPISCOPUS, cf. PRAELATI: a) bonus: proprii e-i et alii praebendati 133, 140; cathedrae e-orum, locus sublimior 181, cf. ECCLESIA B); pontifices et principes sacerdotum, i. e. episcopi et doctores 185. — b) malus: e- sunt positi ut lapidi angulares, et ecce, post carnem abierunt (Judae 7); eorum abominationes sunt maiores quam ceterorum in conspectu omnis ecclesiae sanctorum 187; e-i in tempore novissimo Antichristi omnes declinaverunt; et omnis e. tepidus est abominatio Jhesu crucifixo 125: nihil nocivius dei populo quam e-i tepidi (explicatur) 126; quare ep. te- pidus et simulator sit nocivior e-o manifeste iniquo et tyranno 126; uni- versitas e-orum est talis ibid.; e. et praelatus tepidus 10; abominabilis praelati horror ibid.
Strana 457
III. Index rerum (Electi-Fraternitates). 457 EUCHARISTIA: I. Epitheta specialia (ordine alphabetico): arx et panis cotidianus 200; — cena 283; — communio corporis Christi 127; — corpus et sanguis Christi, plenum divinitate corporaliter 103; plenum deitate corporaliter (Col. II. 9) 105; — pascua a deo et d. Jhesu praeparata (I. Cor. V. 7) 282; — sacrificium iuge (Dan. XII. 31) 282; — sacramentum deo plenum terri- bileque Jhesu corpus et sanguis pretiosus 201. II. Communionis eucharistiae status praesens: sacerdotes carnales repellunt et dissuadent sanctos simplices plebeios ab ecclesiae sacramentis 201; oblationes iugis sacrificii factae sunt abominabiles Christo J. 280; iuge sacrificium ablatum est 282; decreta synodi et universitatis contra fre- quentem communionem 283. III. Quid sit et quid in ea: ubi est verum corpus Jhesu et verus sanguis filii dei, ibi habitat omnis plenitudo divinitatis corporaliter 254. IV. Effectus frequentis communionis e-ae: manducans manet corporaliter modo suo in Christo et Christus in eo 103. V. Causae et effectus communionis frequentis neglectae vel impeditae: 1) abun- dante iniquitate et refrigescente charitate, cessaverunt venire ad sacra- mentum altaris frequentandum; 2) sacerdotes cessaverunt hortari s. po- pulum; 3) alii volentes venire ad coenam disuaserunt; 4) praecepta et constitutiones (in synodis et in universitate) contra frequentem com- munionem 283—4. EXCOMMUNICATIO: nisi esset publica denuntiatio e nis verecundiaque ab- scisionis, domini temporales etiam papam ipsum prorsus non timerent 233. EXEMPTIONES: e. religiosorum ab episcopo et ab omnibus 14; privilegia et e. ab oboedientia 133, 140, 144. Cf. MONACHI. FABULAE, v. INVENTIONES. FESTIVITATES : multitudo f-tum celeberrimarum et novarum adinventionum 341, cf. 390. FIDES: est summa et prima veritas 293; respectus primus ex fide, spe atque charitate formatus ad deum et d. Jhesum crucifixum 231; f. Jhesu crucifixi a dilectione sola incipit operari 345; respectus ad fidem vel ad baptis- mum, dignus deo et vivax ex spiritu Jhesu pullulans 346; f. J. Christi iam antiquata, dilatata et valde habituata in dei ecclesia per orbem universum et iam mille modis tamquam aurum probata et excocta; licet sit mortua in plurimis, tamen nequaquam facile cederet recenti fidei 293 (sequitur laus fidei christianae); f. mortua christianorum peccatorum et eorum damnatio 294; f. mortua et spes ficta hypocritae 317; f. et ratio, v. RATIO. FORNICATIO, of. MERETRIX : nullum peccatum reddit ita foedum hominem, quemadmodum f.; ita captivat hominem et absorbet in profundum cae- citatis vel bestialitatis et impudicitiae; ita rationi violenter repugnat (v. mulieres fornicarias) 54; f. captivat et extinguit intellectum in homine 55. FRATERNITATES, cf. MONACHI: promissio communionis f-um singularum et multorum bonorum ac magnorum, quae per confratres exercentur cotidie pro peccatore 92.
III. Index rerum (Electi-Fraternitates). 457 EUCHARISTIA: I. Epitheta specialia (ordine alphabetico): arx et panis cotidianus 200; — cena 283; — communio corporis Christi 127; — corpus et sanguis Christi, plenum divinitate corporaliter 103; plenum deitate corporaliter (Col. II. 9) 105; — pascua a deo et d. Jhesu praeparata (I. Cor. V. 7) 282; — sacrificium iuge (Dan. XII. 31) 282; — sacramentum deo plenum terri- bileque Jhesu corpus et sanguis pretiosus 201. II. Communionis eucharistiae status praesens: sacerdotes carnales repellunt et dissuadent sanctos simplices plebeios ab ecclesiae sacramentis 201; oblationes iugis sacrificii factae sunt abominabiles Christo J. 280; iuge sacrificium ablatum est 282; decreta synodi et universitatis contra fre- quentem communionem 283. III. Quid sit et quid in ea: ubi est verum corpus Jhesu et verus sanguis filii dei, ibi habitat omnis plenitudo divinitatis corporaliter 254. IV. Effectus frequentis communionis e-ae: manducans manet corporaliter modo suo in Christo et Christus in eo 103. V. Causae et effectus communionis frequentis neglectae vel impeditae: 1) abun- dante iniquitate et refrigescente charitate, cessaverunt venire ad sacra- mentum altaris frequentandum; 2) sacerdotes cessaverunt hortari s. po- pulum; 3) alii volentes venire ad coenam disuaserunt; 4) praecepta et constitutiones (in synodis et in universitate) contra frequentem com- munionem 283—4. EXCOMMUNICATIO: nisi esset publica denuntiatio e nis verecundiaque ab- scisionis, domini temporales etiam papam ipsum prorsus non timerent 233. EXEMPTIONES: e. religiosorum ab episcopo et ab omnibus 14; privilegia et e. ab oboedientia 133, 140, 144. Cf. MONACHI. FABULAE, v. INVENTIONES. FESTIVITATES : multitudo f-tum celeberrimarum et novarum adinventionum 341, cf. 390. FIDES: est summa et prima veritas 293; respectus primus ex fide, spe atque charitate formatus ad deum et d. Jhesum crucifixum 231; f. Jhesu crucifixi a dilectione sola incipit operari 345; respectus ad fidem vel ad baptis- mum, dignus deo et vivax ex spiritu Jhesu pullulans 346; f. J. Christi iam antiquata, dilatata et valde habituata in dei ecclesia per orbem universum et iam mille modis tamquam aurum probata et excocta; licet sit mortua in plurimis, tamen nequaquam facile cederet recenti fidei 293 (sequitur laus fidei christianae); f. mortua christianorum peccatorum et eorum damnatio 294; f. mortua et spes ficta hypocritae 317; f. et ratio, v. RATIO. FORNICATIO, of. MERETRIX : nullum peccatum reddit ita foedum hominem, quemadmodum f.; ita captivat hominem et absorbet in profundum cae- citatis vel bestialitatis et impudicitiae; ita rationi violenter repugnat (v. mulieres fornicarias) 54; f. captivat et extinguit intellectum in homine 55. FRATERNITATES, cf. MONACHI: promissio communionis f-um singularum et multorum bonorum ac magnorum, quae per confratres exercentur cotidie pro peccatore 92.
Strana 458
458 B. Index analyticus. GENTILES 102; g. reges et domini 136; beatitudines gentium 168; qualiter fecerint g. pro conservanda pace et gloria in ipsorum republica 235. GLADII duo, v. ECCLESIA B. 3) gl-os omnes passim secundum crudelitatem suorum deferunt semper fere et ubique, iuvenes de annis XIII, pueri, sicut senes de annis amplius quam LXXX, sacerdotes, clerici et monachi, rustici, servi et milites et mulieres 224. GLORIAE grecae (cf. II. Mach. IV. 15) 201. GRATIA dei: divina g., opp. crudelitas 254; g. prima baptismatis 250; divina bonitas et g. paterne nobis se offerens 256; per baptismum et post in vacuum accepta 204; abusus g-ae dei a christ. carn., v. Christiani carn. 301—303; magnae g-ae locum et templum religiosorum adornantes 390. Cf. MONACHI. GULA : g. Bohemorum et Polonorum 209; pestis g-ae, ebrietatis, voracitatis in vulgo per omnes debachatur et maxime diebus dominicis; brutalis com- essatio pro virtute largitatis ducitur 241. Tertium caput bestiae Apoc. ib. HABITUS, v. VESTITUS. HAERETICI 290, 292 ; multa genera haeresium et subtilissimorum h-orum 290; — qui non oboedit adinventionibus humanis, tamquam h. iudicatur et occiditur 123; christiani boni nota pessima singularitatum vel haeresium criminantur 138, v. BEGHARDUS; crimina haeresis iniecta strennuis pre- dicatoribus 268. HARMONIA: concordia harmoniaca 142; iusta h. in cithara et h-ae disci- plina 144. HOMO, cf. ANIMA, RATIO, VOLUNTAS: a) h. gratissima dei creatura 287; h. vel dei templum 78; aliquando ad imaginem dei conditus et pars potior et decoratissima totius universi 58; — b) affectiones in h-e, quae sunt a spiritu s., et affectiones, quae sunt a carne ad hunc mundum 96; frons vel radix principalis propositi 191; frons vel principale propositum 239; in fronte residet vis apprehensiva; si h. ex sola apprehensione affi- citur et eligit vel fugit, non habens pro vel contra rationem vel per- suasionem, talis h. facit sicut bestia (= laici carnales); secundus gradus est, quando propter vivacem discursum rationis accedat ad primam ap- prehensionem ratio vel doctrina aut scriptura (= christianus) 344; quid sit habere nomen scriptum in fronte 365; h-es ad hoc non praevalent, ut rem cognoscant proprie et adaequate, sed nomen a deo impositum pro- prie rem cognoscit 366; cor et habitus interioris h-is 365; distinguitur h. habens rationem et bestia sine ratione 204; h. ratione directus mox a natura talia, quae honestatis et boni et veritatis sunt, amplectitur, etsi non in facto et vita, sed tamen in ratione (synderesis) 293; h. argutus 346. — c) malum habitat in nobis, i. e. in carne nostra 108, cf. CARO nostra anima repleta in se malis 286 et 287 (vana); nostra miserabilis pronitas in malum ibid.; innata malitia 301; haec infelix vita, contraria spiritui Jhesu, peccatis carere non potest propter carnis ineptias et vani- tatem 286. HORAE canonicae et sacerdotes carnales 190; insulsae h. 190, 191. HUMILITAS : custoditor fidelis h-tis (clericus) 29; laici hi-te et virtutibus prae-
458 B. Index analyticus. GENTILES 102; g. reges et domini 136; beatitudines gentium 168; qualiter fecerint g. pro conservanda pace et gloria in ipsorum republica 235. GLADII duo, v. ECCLESIA B. 3) gl-os omnes passim secundum crudelitatem suorum deferunt semper fere et ubique, iuvenes de annis XIII, pueri, sicut senes de annis amplius quam LXXX, sacerdotes, clerici et monachi, rustici, servi et milites et mulieres 224. GLORIAE grecae (cf. II. Mach. IV. 15) 201. GRATIA dei: divina g., opp. crudelitas 254; g. prima baptismatis 250; divina bonitas et g. paterne nobis se offerens 256; per baptismum et post in vacuum accepta 204; abusus g-ae dei a christ. carn., v. Christiani carn. 301—303; magnae g-ae locum et templum religiosorum adornantes 390. Cf. MONACHI. GULA : g. Bohemorum et Polonorum 209; pestis g-ae, ebrietatis, voracitatis in vulgo per omnes debachatur et maxime diebus dominicis; brutalis com- essatio pro virtute largitatis ducitur 241. Tertium caput bestiae Apoc. ib. HABITUS, v. VESTITUS. HAERETICI 290, 292 ; multa genera haeresium et subtilissimorum h-orum 290; — qui non oboedit adinventionibus humanis, tamquam h. iudicatur et occiditur 123; christiani boni nota pessima singularitatum vel haeresium criminantur 138, v. BEGHARDUS; crimina haeresis iniecta strennuis pre- dicatoribus 268. HARMONIA: concordia harmoniaca 142; iusta h. in cithara et h-ae disci- plina 144. HOMO, cf. ANIMA, RATIO, VOLUNTAS: a) h. gratissima dei creatura 287; h. vel dei templum 78; aliquando ad imaginem dei conditus et pars potior et decoratissima totius universi 58; — b) affectiones in h-e, quae sunt a spiritu s., et affectiones, quae sunt a carne ad hunc mundum 96; frons vel radix principalis propositi 191; frons vel principale propositum 239; in fronte residet vis apprehensiva; si h. ex sola apprehensione affi- citur et eligit vel fugit, non habens pro vel contra rationem vel per- suasionem, talis h. facit sicut bestia (= laici carnales); secundus gradus est, quando propter vivacem discursum rationis accedat ad primam ap- prehensionem ratio vel doctrina aut scriptura (= christianus) 344; quid sit habere nomen scriptum in fronte 365; h-es ad hoc non praevalent, ut rem cognoscant proprie et adaequate, sed nomen a deo impositum pro- prie rem cognoscit 366; cor et habitus interioris h-is 365; distinguitur h. habens rationem et bestia sine ratione 204; h. ratione directus mox a natura talia, quae honestatis et boni et veritatis sunt, amplectitur, etsi non in facto et vita, sed tamen in ratione (synderesis) 293; h. argutus 346. — c) malum habitat in nobis, i. e. in carne nostra 108, cf. CARO nostra anima repleta in se malis 286 et 287 (vana); nostra miserabilis pronitas in malum ibid.; innata malitia 301; haec infelix vita, contraria spiritui Jhesu, peccatis carere non potest propter carnis ineptias et vani- tatem 286. HORAE canonicae et sacerdotes carnales 190; insulsae h. 190, 191. HUMILITAS : custoditor fidelis h-tis (clericus) 29; laici hi-te et virtutibus prae-
Strana 459
III. Index rerum (Gentiles-Hypocritae). 459 pollentes 30; Sathan abduxit ab humilitate J. crucifixi et attenuavit timo- rem et honorem solius auctoritatis et personae eiusdem J. Christi 136. HYPOCRISIS (cf. SPECIES PIETATIS): radix et fermentum h-is 342; habet hoc proprium h., quod excaecat peccatorem 114; h., id est species pie- tatis et sanctitatis, quae est duplex iniquitas 150; habet hoc permalum pessima h., quod cum homo effunditur ad carnem, mox egreditur a facie dei sui 150 (expl.); habundantia iniquitatis per h-m 155; O, nostra h. in praesenti, quid tibi faciemus? 111; non se excusent per suam fictam de- votionem et sanctitatem simulatam 31; deus male ferens tempus prae- sens huius pessimi praesentis h-is, breviavit dies istos, immittens crebras pestilentias et fames et strages 304. HYPOCRITAE, cf. ABOMINATIO, CHRISTIANUS, MONACHI, PRAELATI, SACERDOTES CARNALES. — Appellantur: (ordine alphabetico, cf. vol. III, p. 415): amatores saeculi 361; amici huius mundi 101; corpus Anti- christi 312; filii perditionis (Joan. XVII. 12) 101; inquinati 342; locustae coronatae (Ap. IX. 7) 192; meretrix fornicaria (Ap. XVII) 312; mulier (ibid.) 198; nequissimi 216; populus terribilis h-arum 399 (= monachi); pseudochristi et prophetae 112; pueri centenarii 156; sancti depicti 163; servi nequam, crudeles, negligentes 151. — Ad notionem: omnis superbus et omnis h. usque ad ignominiam exhibet seipsum christianum 6; ira- scuntur Antichristo et sequentes suam propriam voluntatem, haereticos expugnant et expectant Antichristum ad literam 363. Omnia, quae foris apparent hypocritarum, sunt composita et honesta, sed reve- lantur iudicando subtiliter fructus ipsorum et verbo scripturarum appli- cando 101; h-tis omnia sunt pacata et iocunda 112; legere vel audire de iudiciis divinis h-is est iam nimis commune et usitatum; videtur ipsis deus quasi dormire vel impotens esse 115 (lege plus in textu). Parvipendunt iniquitates 150, relaxant disciplinam et virtutes 151; eorum obcaecatio et pessimum vitium ingratitudinis; Jhesus hiis est tamquam mortuus a corde 151; abominationem facientes, opinantur bene stare 156; commiscentes deum et mundum, faciunt abominatio- nem et efficiuntur habitatio omnis spiritus immundi (expl. valde acute) 162; desolati a spiritu s. 159; splendor et facies h-arum promittens pietatem, destituit et prostituit fortes viros et desertat eosdem a spiritu J. Christi et reddit ipsos prorsus mulieres seu effeminatos et per con- sequens abominationem desolationis residentem in templo dei 55. Iniquus animus h-arum et abusus eorum, quae sunt J. Christi 214; eorum ini- quitas 216 et potestas 370; h-ae et mandata Jhesu 236, v. INVENTIONES; h. et scriptura 237 et 306, v. SCRIPTURA (tepiditas); sunt prorsus mortui in vita Christi 302; pessima plaga h-arum, quia ita sunt spisse fer- mentati, ita profunde indurati, ita dense excaecati, quod nihil proficit in ipsis 305; sunt negligentes circa ea, quae sunt Christi et proximorum, et excaecati nesciunt mala advertere et ea, quae cognoscunt, dissimulant 307; nihil idoneum iam relinquitur h-arum curationi (= incorrigibiles) 313; nomen habent coram mundo, quod vivant, et coram deo, quod sunt mortui; in mundo hahent nomen altum et dignitates, sed coram deo nomen abominabile (expl.) 365; eorum multitudo 112, 198, 362. Sathan decipit per multitudinem h-arum, per eos de directo intendit multos alios
III. Index rerum (Gentiles-Hypocritae). 459 pollentes 30; Sathan abduxit ab humilitate J. crucifixi et attenuavit timo- rem et honorem solius auctoritatis et personae eiusdem J. Christi 136. HYPOCRISIS (cf. SPECIES PIETATIS): radix et fermentum h-is 342; habet hoc proprium h., quod excaecat peccatorem 114; h., id est species pie- tatis et sanctitatis, quae est duplex iniquitas 150; habet hoc permalum pessima h., quod cum homo effunditur ad carnem, mox egreditur a facie dei sui 150 (expl.); habundantia iniquitatis per h-m 155; O, nostra h. in praesenti, quid tibi faciemus? 111; non se excusent per suam fictam de- votionem et sanctitatem simulatam 31; deus male ferens tempus prae- sens huius pessimi praesentis h-is, breviavit dies istos, immittens crebras pestilentias et fames et strages 304. HYPOCRITAE, cf. ABOMINATIO, CHRISTIANUS, MONACHI, PRAELATI, SACERDOTES CARNALES. — Appellantur: (ordine alphabetico, cf. vol. III, p. 415): amatores saeculi 361; amici huius mundi 101; corpus Anti- christi 312; filii perditionis (Joan. XVII. 12) 101; inquinati 342; locustae coronatae (Ap. IX. 7) 192; meretrix fornicaria (Ap. XVII) 312; mulier (ibid.) 198; nequissimi 216; populus terribilis h-arum 399 (= monachi); pseudochristi et prophetae 112; pueri centenarii 156; sancti depicti 163; servi nequam, crudeles, negligentes 151. — Ad notionem: omnis superbus et omnis h. usque ad ignominiam exhibet seipsum christianum 6; ira- scuntur Antichristo et sequentes suam propriam voluntatem, haereticos expugnant et expectant Antichristum ad literam 363. Omnia, quae foris apparent hypocritarum, sunt composita et honesta, sed reve- lantur iudicando subtiliter fructus ipsorum et verbo scripturarum appli- cando 101; h-tis omnia sunt pacata et iocunda 112; legere vel audire de iudiciis divinis h-is est iam nimis commune et usitatum; videtur ipsis deus quasi dormire vel impotens esse 115 (lege plus in textu). Parvipendunt iniquitates 150, relaxant disciplinam et virtutes 151; eorum obcaecatio et pessimum vitium ingratitudinis; Jhesus hiis est tamquam mortuus a corde 151; abominationem facientes, opinantur bene stare 156; commiscentes deum et mundum, faciunt abominatio- nem et efficiuntur habitatio omnis spiritus immundi (expl. valde acute) 162; desolati a spiritu s. 159; splendor et facies h-arum promittens pietatem, destituit et prostituit fortes viros et desertat eosdem a spiritu J. Christi et reddit ipsos prorsus mulieres seu effeminatos et per con- sequens abominationem desolationis residentem in templo dei 55. Iniquus animus h-arum et abusus eorum, quae sunt J. Christi 214; eorum ini- quitas 216 et potestas 370; h-ae et mandata Jhesu 236, v. INVENTIONES; h. et scriptura 237 et 306, v. SCRIPTURA (tepiditas); sunt prorsus mortui in vita Christi 302; pessima plaga h-arum, quia ita sunt spisse fer- mentati, ita profunde indurati, ita dense excaecati, quod nihil proficit in ipsis 305; sunt negligentes circa ea, quae sunt Christi et proximorum, et excaecati nesciunt mala advertere et ea, quae cognoscunt, dissimulant 307; nihil idoneum iam relinquitur h-arum curationi (= incorrigibiles) 313; nomen habent coram mundo, quod vivant, et coram deo, quod sunt mortui; in mundo hahent nomen altum et dignitates, sed coram deo nomen abominabile (expl.) 365; eorum multitudo 112, 198, 362. Sathan decipit per multitudinem h-arum, per eos de directo intendit multos alios
Strana 460
460 B. Index analyticus. parvulos in Christo et vecordes seducere 361. Deus propter peccata populi permittit regnare h-m, quale exhibet seipsum corpus, tale sibi caput exhibendo 178. Quale „ve" h-as expectet 156. JANOV, v. Indicem nominum. JEJUNIUM: sac. carnales (religiosi) multum ieiunant 351. IGNIS interior auctoris 97—98, v. JANOV; of. etiam JHESUS. JHESUS CHRISTUS : a) filius dei, legislator et salvator mundi (cf. DEUS et VERITAS). Epitheta adiectivorum: altissimus 44; crucifixus, v. sub b); dilectus, floridus, candidus et rubicundus (Cant. V. 10) 212; dulcis 311; dulcissimus 62, 70, 133, 251, 256; humillimus 26 (opp. Antichristus superbus); h. et abiectus ab hoc mundo 162; laboriosus usque ad mortem 27; omni potens 15; pius 11, 44; piissimus 37, 68, 83, 85, 97, 124, 127, 179, 310, 399; p. atque dulcissimus 38; p. et fidelis et absque ulla iniquitate (Deut. 32, 4) 356; sanctus 60; tremendus 34, 286; t. et piissimus 193. — Epi theta substantivorum: agnus immaculatus 368; a. incontaminatus 58; a. in cruce occisus a Judaeis 195; — caput unum et gloria 212; — dator et auctor unicus fidei 294; — deus: bonus, omnes ex bonitate sua mera homines salvans et salvare cupiens 256; fidelis et immensae miseri- cordiae atque patientiae infinitae 286; fidelis et absque ulla iniquitate 287; misericordissimus et salvator clementissimus 287; patientiae infinitae 286; summus 105, 251; verus 69, 232, 363; verus d. et dominus univer- sorum ac rex omnis gloriae 254; vivus 58; vivus et rex omnis gloriae 59; deus et dominus: omnis veritatis et omnium prophetarum 217; tre- mendus et immensae majestatis 186; — dominus deus, amator et sponsus 215; dominus et deus 232; dominus: dulcissimus 133; fidelis 362; gloriae 125; noster et dilectissimus, filius dei, pro nobis occisus a Judaeis 372; piissimus 399; unicus et propriissimus 206; unicus fidelis et deus verus 85; d. universae carnis (Jer. XXXII. 27) 235; d. verus et rerum creator 201; d. verus et unicus christianorum 84; d. verus et rex terribilis et iudex districtus ac vindex malorum 98; d. virtutum et rex omnis gloriae (Ps. XXIII. 10) 58, 68, 311, 376; d. virtutum, summa et vertex omnium 311; — dux pubertatis (Prov. lI. 17—18) 193, 245, 270; — Emanuel 79; — filius dei 44, 79; f. dei omnipotentis 368; f. dei altissimus (opp. Lucifer) 85; f. dei unigenitus (Joan. III. 16) 337; f. dei et dei verbum 68; f. dei et hominis 148; f. hominis 231; f. Mariae V. 162, cf. 58; — frater defunc- tus 70; — ignis consumens (Hebr. XII. 3) 301; i. divinus 301 ; — lumen veritatis 247; — munditia summa et claritas 287, cf. 286. — Nazarenus 79, 80, 193, 231, 236; — os nostrum et caro nostra et ipse crucifixus pro nobis 127; — pater et dominus 233; — princeps unus christianorum, unus dominus, unus rex, unus doctor, unus magister, unus pater 204; — puritas divina 8; — rex angelorum 58; rex gloriae (Ps. XXIII. 10) 217, 266, 286; rex puritatis 266; rex regum et dominus dominantium (I. Tim. VI. 15) 208, 231; — Salvator 178, 287; — sapientia divina 200; s. dei et virtus 105; s. dei in nobis et dei virtus et veritas 106; — sol 242; — sponsus fidelis et unicus 178; sponsus et dux pubertatis (Prov. II. 17) 345, cf. 212; sp. virginum 58; — verbum dei 197; v. dei incarnatum et
460 B. Index analyticus. parvulos in Christo et vecordes seducere 361. Deus propter peccata populi permittit regnare h-m, quale exhibet seipsum corpus, tale sibi caput exhibendo 178. Quale „ve" h-as expectet 156. JANOV, v. Indicem nominum. JEJUNIUM: sac. carnales (religiosi) multum ieiunant 351. IGNIS interior auctoris 97—98, v. JANOV; of. etiam JHESUS. JHESUS CHRISTUS : a) filius dei, legislator et salvator mundi (cf. DEUS et VERITAS). Epitheta adiectivorum: altissimus 44; crucifixus, v. sub b); dilectus, floridus, candidus et rubicundus (Cant. V. 10) 212; dulcis 311; dulcissimus 62, 70, 133, 251, 256; humillimus 26 (opp. Antichristus superbus); h. et abiectus ab hoc mundo 162; laboriosus usque ad mortem 27; omni potens 15; pius 11, 44; piissimus 37, 68, 83, 85, 97, 124, 127, 179, 310, 399; p. atque dulcissimus 38; p. et fidelis et absque ulla iniquitate (Deut. 32, 4) 356; sanctus 60; tremendus 34, 286; t. et piissimus 193. — Epi theta substantivorum: agnus immaculatus 368; a. incontaminatus 58; a. in cruce occisus a Judaeis 195; — caput unum et gloria 212; — dator et auctor unicus fidei 294; — deus: bonus, omnes ex bonitate sua mera homines salvans et salvare cupiens 256; fidelis et immensae miseri- cordiae atque patientiae infinitae 286; fidelis et absque ulla iniquitate 287; misericordissimus et salvator clementissimus 287; patientiae infinitae 286; summus 105, 251; verus 69, 232, 363; verus d. et dominus univer- sorum ac rex omnis gloriae 254; vivus 58; vivus et rex omnis gloriae 59; deus et dominus: omnis veritatis et omnium prophetarum 217; tre- mendus et immensae majestatis 186; — dominus deus, amator et sponsus 215; dominus et deus 232; dominus: dulcissimus 133; fidelis 362; gloriae 125; noster et dilectissimus, filius dei, pro nobis occisus a Judaeis 372; piissimus 399; unicus et propriissimus 206; unicus fidelis et deus verus 85; d. universae carnis (Jer. XXXII. 27) 235; d. verus et rerum creator 201; d. verus et unicus christianorum 84; d. verus et rex terribilis et iudex districtus ac vindex malorum 98; d. virtutum et rex omnis gloriae (Ps. XXIII. 10) 58, 68, 311, 376; d. virtutum, summa et vertex omnium 311; — dux pubertatis (Prov. lI. 17—18) 193, 245, 270; — Emanuel 79; — filius dei 44, 79; f. dei omnipotentis 368; f. dei altissimus (opp. Lucifer) 85; f. dei unigenitus (Joan. III. 16) 337; f. dei et dei verbum 68; f. dei et hominis 148; f. hominis 231; f. Mariae V. 162, cf. 58; — frater defunc- tus 70; — ignis consumens (Hebr. XII. 3) 301; i. divinus 301 ; — lumen veritatis 247; — munditia summa et claritas 287, cf. 286. — Nazarenus 79, 80, 193, 231, 236; — os nostrum et caro nostra et ipse crucifixus pro nobis 127; — pater et dominus 233; — princeps unus christianorum, unus dominus, unus rex, unus doctor, unus magister, unus pater 204; — puritas divina 8; — rex angelorum 58; rex gloriae (Ps. XXIII. 10) 217, 266, 286; rex puritatis 266; rex regum et dominus dominantium (I. Tim. VI. 15) 208, 231; — Salvator 178, 287; — sapientia divina 200; s. dei et virtus 105; s. dei in nobis et dei virtus et veritas 106; — sol 242; — sponsus fidelis et unicus 178; sponsus et dux pubertatis (Prov. II. 17) 345, cf. 212; sp. virginum 58; — verbum dei 197; v. dei incarnatum et
Strana 461
III. Index rerum (Janov-Jhesus Christus). 461 dei sapientia 261; v. dei et spiritus 197; — veritas charitatis 162; v. dei, dei virtus et dei sapientia (I. Cor. I. 24) 310; v. divina, quam suscipimus per fidem et professionem 257; v. dei, dei virtus et dei sapientia (1. Cor. I. 24) 310. Cf. VERITAS; — vir primus 212; vir unus omnium 195, cf. 270; — virtus dei 261; v. dei et dei sapientia (I. Cor. I. 24) 76, 120, 167, 193, 254, 257, 261, 263, 287; v. dei et dei sapientia, dei iustitia et dei veritas 118; v. divina et suavitas 108. — Nomen: Christus est nomen regalis excellentiae et dignitatis atque regiminis aliorum (opp. Antichri- stus) 340. — Jhesu Christi qualitates atque opus: infinita pa- tientia et bonitas J. Christi 32; eius divitiae beatificae et aeternae, i. e. gratiae, dona et virtutes gratuitae et divinae 174; Jhesu longanimitatis et patientiae divitiae infinitae 260; dei virtus et dei sapientia, nata in carne, data et missa christianis, ut inhabitet in eis et cum eis in sacer- dotibus 257; Jhesus sua immensa charitate operit peccata et digerit ea suo igne et lavat suo sanguine pretioso 286—287; ex una parte iustitia et veritas, ex altera misericordia et infinita benignitas 287; solus deus, qui mandavit mandata sua custodiri nimis, et tam subito deducit ad in- feros et reducit ad statum gratiae 98; d. Jhesus iratus 169. — Opus J. Christi proprium est colligere 3; est salus animarum 151; ad id animas rationales creavit et redemit sibique copulavit, ut essent in filiis hominum ipsius deliciae 197; venit pacem destruere in terra 3; labores ac do- lores infiniti J. Christi hypocritis contrarii 151. b) Jhesus crucifixus: a) humilitas et simplicitas Jhesu crucifixi 48; Christi crucifixi humilitas 77; J. crucifixus humilis, simplex, rigidus in veritate et durus in passionibus et inimicus amicorum huius saeculi 24; simplex et humillimus 25; amator humilium et pauperum et superborum per- fectus oditor 25 (lege in libro); humilitas et immensa deitas J. Christi et ignominia crucis eius 232; maiestas Jhesu crucifixi 233; humilitas Jhesu et contemptus vel fraterna communio 78; crux et ignominiosa passio J. Christi 8, cf. 9: amarissimae passiones Jhesu pro vulgo christiano et ipsius salus aeterna 118; per passionem et crucem d. Jhesu Christi fuit occisa illa figura mundialis in christianis 123. J. humiliavit se usque ad mortem crucis 205; crux ignominiae, humilitatis, simplicitatis, paupertatis 355; humilitas et abiectio crucis J. Christi, opp. gloria mundi et sequela honorum 362; res divinae per humilitatem Jhesu, ignominiam crucis ip- sius, amaritudinem et paupertatem comparatae 341, cf. 174 (divitiae beati- ficae et aeternae) et 367 (divitiae regni coelestis). — Jhesus et chri- stianus, cf. CHRISTIANUS. J. pro populo effudit sanguinem sui cordis 233; J. destruxit bestiam Antichristi et triumphavit in seipso per crucem 220; vult vel totum habere hominem aut nihil 363; tota habitudo vitae J. crucifixi horret omnem altitudinem huius mundi 337. — B) Chri- stianus bonus et Jhesus. Praedicator fidelis quaerit gloriam solius d. J. et ipsius crucis et passionis 5; non gloriari in se, sed in humili et contempto Jhesu crucifixo et in illis, quae sapiunt et sunt similia igno- miniae crucis Jhesu crucifixi pro virtute et veritate 24—25; crux J. et illa inaestimabilis ignominia passionum ipsius 36, cf. JANOV; gloriam crucis Jhesu nuntiare debent sacerdotes, ut in ignominia crucis J. et ipsius passionibus et contemptu glorientur et laetentur, gau-
III. Index rerum (Janov-Jhesus Christus). 461 dei sapientia 261; v. dei et spiritus 197; — veritas charitatis 162; v. dei, dei virtus et dei sapientia (I. Cor. I. 24) 310; v. divina, quam suscipimus per fidem et professionem 257; v. dei, dei virtus et dei sapientia (1. Cor. I. 24) 310. Cf. VERITAS; — vir primus 212; vir unus omnium 195, cf. 270; — virtus dei 261; v. dei et dei sapientia (I. Cor. I. 24) 76, 120, 167, 193, 254, 257, 261, 263, 287; v. dei et dei sapientia, dei iustitia et dei veritas 118; v. divina et suavitas 108. — Nomen: Christus est nomen regalis excellentiae et dignitatis atque regiminis aliorum (opp. Antichri- stus) 340. — Jhesu Christi qualitates atque opus: infinita pa- tientia et bonitas J. Christi 32; eius divitiae beatificae et aeternae, i. e. gratiae, dona et virtutes gratuitae et divinae 174; Jhesu longanimitatis et patientiae divitiae infinitae 260; dei virtus et dei sapientia, nata in carne, data et missa christianis, ut inhabitet in eis et cum eis in sacer- dotibus 257; Jhesus sua immensa charitate operit peccata et digerit ea suo igne et lavat suo sanguine pretioso 286—287; ex una parte iustitia et veritas, ex altera misericordia et infinita benignitas 287; solus deus, qui mandavit mandata sua custodiri nimis, et tam subito deducit ad in- feros et reducit ad statum gratiae 98; d. Jhesus iratus 169. — Opus J. Christi proprium est colligere 3; est salus animarum 151; ad id animas rationales creavit et redemit sibique copulavit, ut essent in filiis hominum ipsius deliciae 197; venit pacem destruere in terra 3; labores ac do- lores infiniti J. Christi hypocritis contrarii 151. b) Jhesus crucifixus: a) humilitas et simplicitas Jhesu crucifixi 48; Christi crucifixi humilitas 77; J. crucifixus humilis, simplex, rigidus in veritate et durus in passionibus et inimicus amicorum huius saeculi 24; simplex et humillimus 25; amator humilium et pauperum et superborum per- fectus oditor 25 (lege in libro); humilitas et immensa deitas J. Christi et ignominia crucis eius 232; maiestas Jhesu crucifixi 233; humilitas Jhesu et contemptus vel fraterna communio 78; crux et ignominiosa passio J. Christi 8, cf. 9: amarissimae passiones Jhesu pro vulgo christiano et ipsius salus aeterna 118; per passionem et crucem d. Jhesu Christi fuit occisa illa figura mundialis in christianis 123. J. humiliavit se usque ad mortem crucis 205; crux ignominiae, humilitatis, simplicitatis, paupertatis 355; humilitas et abiectio crucis J. Christi, opp. gloria mundi et sequela honorum 362; res divinae per humilitatem Jhesu, ignominiam crucis ip- sius, amaritudinem et paupertatem comparatae 341, cf. 174 (divitiae beati- ficae et aeternae) et 367 (divitiae regni coelestis). — Jhesus et chri- stianus, cf. CHRISTIANUS. J. pro populo effudit sanguinem sui cordis 233; J. destruxit bestiam Antichristi et triumphavit in seipso per crucem 220; vult vel totum habere hominem aut nihil 363; tota habitudo vitae J. crucifixi horret omnem altitudinem huius mundi 337. — B) Chri- stianus bonus et Jhesus. Praedicator fidelis quaerit gloriam solius d. J. et ipsius crucis et passionis 5; non gloriari in se, sed in humili et contempto Jhesu crucifixo et in illis, quae sapiunt et sunt similia igno- miniae crucis Jhesu crucifixi pro virtute et veritate 24—25; crux J. et illa inaestimabilis ignominia passionum ipsius 36, cf. JANOV; gloriam crucis Jhesu nuntiare debent sacerdotes, ut in ignominia crucis J. et ipsius passionibus et contemptu glorientur et laetentur, gau-
Strana 462
462 B. Index analyticus. dendo, quod digni habiti sunt pro nomine J. contumeliam pati 62; festinare directe et inmediate ad d. Jhesum crucifixum 93; quicumque est aemulator J. Christi, i. e. ipsius magni nominis et solius gloriae eius et honoris, attendit humilitatem, mititatem, innocentiam 230; esse gratus doloribus et passionibus J. pro peccatis hominum 93; ignominiae crucis Jhesu amatores 277; id, quod est humile et contemptum et spernens di- vitias et honores propter crucem et veritatem in Jhesu, debet a christianis nihili duci: crux J. passionis pro mundo est propria gloria christianorum 136; religio christiana amplexatur ignominiam crucis et opprobrium Jhesu crucifixi 337. — 1) (negative) Christianus malus et Jhesus: qua- liter amatores huius mundi, ad crucem Jhesu adducti, in nihilum dispu- mentur 6. Cf. CHRISTIANUS II; enumeratur, quid omne christianus car- nalis inveniat in cruce Jhesu 7—8. Crux et sacerdotes carnales, v. SACER- DOTES CARNALES; sunt inimici crucis Christi 166; ignominiam crucis (cf. 64) cum gloria huius mundi in nobis sociamus divitiasque cum ip- sius Jhesu paupertate 49; inimicus amaritudinis, ignominiae et pauper tatis crucis J. Christi 339. J. et ipsius humiles et simplices quasi mortui reputantur 136. — J. permittit Sathanae operari, ut sic crucis humilitas et ignominia evacuetur (I. Cor. I. 17) a christianis et Jhesus crucifixus sit tamquam mortuus a corde 272. c) Jhesu Christi spiritus, v. SPIRITUS 1. d) Jhesus Christus et ecclesia, v. ECCLESIA A) et E) b) B. IMAGINES, v. RELIQUIAE, cf. PICTURA. IMPERATOR, Imperium: regna scissa ab invicem propter negligentiam im- perii 208; imperatoriam potestatem habent monachi 141. INDULGENTIAE: promissio multarum i-arum in festis vel locis monachorum 92, cf. 390. INFERNUS 60. INGENIUM, v. SAPIENTIA HUMANA. INIQUITAS, cf. ABOMINATIO et ANTICHRISTUS ; opp. divina bonitas 254, opp. aequitas (i. Christi Jhesu demolitur aequitatem) 310. — Ad notionem: i. et superbia et vanitas 3; nostra voluntaria i. 256; nostra i. et vanitas voluntaria ibid.; placita vanitas et i. ibid.; filii i-tis, i. e. mendacii 270; ini- quinatis nihil est mundum (Tit. I. 15) 313; hoc habet proprium quaelibet i., quod ille, qui ei immersus et ea inquinatus fuerit, eam odire nequaquam potest 309; i. Judaeorum et i. sacerdotum christianorum 216—217; i. magna, maxima et supermaxima, superabundans et adhuc nimis magis superabundans 218; i. plebeiorum, nobilium, sacerdotum 218—219; — abominatio i-tis passim; abundantia i-tis profunde demersus 289; per „Babylon magna“ innuitur et magnitudo abundantiae i-tis et multi- tudo nimia hominum peccantium 367; i. contra dei virtutem et veritatem ab origine mundi semper mirabiliter est adaucta et adhuc cumulatur et thesaurisat sibi iram dei 386; maxima i-te inundante 398; diluvium i-tis abundavit 399. INVENTIONES HOMINUM (alias adinventiones); of. CERIMONIAE, FRATER- NITATES, INDULGENTIAE, JUBILAEI ANNI, LITTERAE, MISSAE, PERE- GRINATIONES, PROMISSIONES, RELIQUIAE, SCIENTIA. Promiscue dici- tur ab auctore (ordine alphabetico): adinventiones hominum, doctrina et
462 B. Index analyticus. dendo, quod digni habiti sunt pro nomine J. contumeliam pati 62; festinare directe et inmediate ad d. Jhesum crucifixum 93; quicumque est aemulator J. Christi, i. e. ipsius magni nominis et solius gloriae eius et honoris, attendit humilitatem, mititatem, innocentiam 230; esse gratus doloribus et passionibus J. pro peccatis hominum 93; ignominiae crucis Jhesu amatores 277; id, quod est humile et contemptum et spernens di- vitias et honores propter crucem et veritatem in Jhesu, debet a christianis nihili duci: crux J. passionis pro mundo est propria gloria christianorum 136; religio christiana amplexatur ignominiam crucis et opprobrium Jhesu crucifixi 337. — 1) (negative) Christianus malus et Jhesus: qua- liter amatores huius mundi, ad crucem Jhesu adducti, in nihilum dispu- mentur 6. Cf. CHRISTIANUS II; enumeratur, quid omne christianus car- nalis inveniat in cruce Jhesu 7—8. Crux et sacerdotes carnales, v. SACER- DOTES CARNALES; sunt inimici crucis Christi 166; ignominiam crucis (cf. 64) cum gloria huius mundi in nobis sociamus divitiasque cum ip- sius Jhesu paupertate 49; inimicus amaritudinis, ignominiae et pauper tatis crucis J. Christi 339. J. et ipsius humiles et simplices quasi mortui reputantur 136. — J. permittit Sathanae operari, ut sic crucis humilitas et ignominia evacuetur (I. Cor. I. 17) a christianis et Jhesus crucifixus sit tamquam mortuus a corde 272. c) Jhesu Christi spiritus, v. SPIRITUS 1. d) Jhesus Christus et ecclesia, v. ECCLESIA A) et E) b) B. IMAGINES, v. RELIQUIAE, cf. PICTURA. IMPERATOR, Imperium: regna scissa ab invicem propter negligentiam im- perii 208; imperatoriam potestatem habent monachi 141. INDULGENTIAE: promissio multarum i-arum in festis vel locis monachorum 92, cf. 390. INFERNUS 60. INGENIUM, v. SAPIENTIA HUMANA. INIQUITAS, cf. ABOMINATIO et ANTICHRISTUS ; opp. divina bonitas 254, opp. aequitas (i. Christi Jhesu demolitur aequitatem) 310. — Ad notionem: i. et superbia et vanitas 3; nostra voluntaria i. 256; nostra i. et vanitas voluntaria ibid.; placita vanitas et i. ibid.; filii i-tis, i. e. mendacii 270; ini- quinatis nihil est mundum (Tit. I. 15) 313; hoc habet proprium quaelibet i., quod ille, qui ei immersus et ea inquinatus fuerit, eam odire nequaquam potest 309; i. Judaeorum et i. sacerdotum christianorum 216—217; i. magna, maxima et supermaxima, superabundans et adhuc nimis magis superabundans 218; i. plebeiorum, nobilium, sacerdotum 218—219; — abominatio i-tis passim; abundantia i-tis profunde demersus 289; per „Babylon magna“ innuitur et magnitudo abundantiae i-tis et multi- tudo nimia hominum peccantium 367; i. contra dei virtutem et veritatem ab origine mundi semper mirabiliter est adaucta et adhuc cumulatur et thesaurisat sibi iram dei 386; maxima i-te inundante 398; diluvium i-tis abundavit 399. INVENTIONES HOMINUM (alias adinventiones); of. CERIMONIAE, FRATER- NITATES, INDULGENTIAE, JUBILAEI ANNI, LITTERAE, MISSAE, PERE- GRINATIONES, PROMISSIONES, RELIQUIAE, SCIENTIA. Promiscue dici- tur ab auctore (ordine alphabetico): adinventiones hominum, doctrina et
Strana 463
III. Index rerum (Imagines-Inventiones). 463 praecepta 78; adinventiones, doctrinae et mandata hominum 87; adinven tiones hominum et doctrinae vel modus vivendi conpactus et conpositus pro- talibus amatoribus et inquisitoribus divitiarum 123; ad-nes religionis chri- stianae et doctrinae et species iustitiae 169; a-nes novae recentesque ac doc- trinae variae et peregrinae 141; cerimoniae et doctrinae hominum 27; consti- tutiones, doctrinae hominum et leges pro acquirendis divitiis et gloria 123: consuetudines et a-es sive cerimoniae legis christianae, sed arida et morti- ficata legis christianae, nec non verba dei et praecepta (veluti pictura sine vita) 159; corporalia incerta 274; doctrinae recentes hominum et libri 131; fabulae et incerta fictaque mendacia 202; ficta quaedam et inventicia (opp. sacramenta saluberrima) 135; figmenta hominum et fa- bulae 148; mandata et doctrinae hominum 31, 79; mandata ecclesiae, cerimoniae et doctrinae, praecipue corporalia exercicia et extrinseca, talia consuetudinaria (opp.: spiritualia) 42; mandata et doctrinae hominum 79, 132, 135 (opp. oboedientia superiorum et mandata tremenda), 151, 190, 199; mandata propria et doctrinae, a-nes variae, opp. virtus, veritas, iu- stitia, misericordia et sapientia Jhesu et apostolorum 199; observantiae, mandata hominum et doctrinae 48; observantiae variae et ad-nes 240; somnia et doctrinae hominum 88. Inventiones hominum sunt: acces- soria legis christianae 196; consuetudinaria 42; compositio extrinseca 87; „paries" (Ez. XIII. 10) 93; pictura sine vita 159; instrumenta Sathanae 274, cf. infra. Sacerdotes carnales et inventiones hominum, cf. SACERDOTES CARNALES: multa densitas i-num 48, 78, 131 (nimia densitas), 136 (quasi silva densa), 273—274 (multiplicata); sunt magis autenticae quam doctrina evangelii et prophetarum 79, 80, cf. 123; iustificatio per i-nes: adipisci vitam aeternam per i. 42; introductio universorum errorum et ad-m h., per quae et in quibus homines quaerunt iustificationes suas 127; cf. JUSTIFICATIONES; — sac. carnales ad-nes magnificant et per eas deum colunt 151; i. h., specialiter recentes, damnationem aeternam vel gratiam magnam promittentes, magis movent hypocritas christianos ad timorem et executionem, quam i. Jhesu Nazareni 236; hypocritae magis scandalisantur in homine, si videant ipsum transgredi unum de praeceptis hominum et doctrinis, quam aliquod de decem praeceptis dei 236; neglectis dei praeceptis gravibus timent deum mandatis hominum ibid.; sac. carnales quaedam multa autentica sibi effecerunt et talia am- plius ponderant, quam sacros canones bibliae 299. Inventionum humanarum effectus. Construunt „parietem“ populo car- nali, 1) quia amici huius mundi stabiliter credunt, quod per ista salva- buntur sine digno fructu poenitentiae et divinae charitatis, 2) quia ex talibus adorationibus populus pauperum ingemiscit et frangitur in sua confidentia 93; desolatio veritatis et amor fabularum et rerum omnino incertarum, promissionum humanarum infinitarum 127; sunt instrumen- tum Sathanae ad seducendum christianos et ad inducendum praecepta dei in oblivionem vel levitatem 274; omnia munda mundis, sed inquinatis hypocritis ista omnia sunt poculum aureum plenum abominationibus 342. — Quantum solum i-nes sint tenendae? In quantum promo- vent immediate opus salutis animarum et aedificationem virtutum 190.
III. Index rerum (Imagines-Inventiones). 463 praecepta 78; adinventiones, doctrinae et mandata hominum 87; adinven tiones hominum et doctrinae vel modus vivendi conpactus et conpositus pro- talibus amatoribus et inquisitoribus divitiarum 123; ad-nes religionis chri- stianae et doctrinae et species iustitiae 169; a-nes novae recentesque ac doc- trinae variae et peregrinae 141; cerimoniae et doctrinae hominum 27; consti- tutiones, doctrinae hominum et leges pro acquirendis divitiis et gloria 123: consuetudines et a-es sive cerimoniae legis christianae, sed arida et morti- ficata legis christianae, nec non verba dei et praecepta (veluti pictura sine vita) 159; corporalia incerta 274; doctrinae recentes hominum et libri 131; fabulae et incerta fictaque mendacia 202; ficta quaedam et inventicia (opp. sacramenta saluberrima) 135; figmenta hominum et fa- bulae 148; mandata et doctrinae hominum 31, 79; mandata ecclesiae, cerimoniae et doctrinae, praecipue corporalia exercicia et extrinseca, talia consuetudinaria (opp.: spiritualia) 42; mandata et doctrinae hominum 79, 132, 135 (opp. oboedientia superiorum et mandata tremenda), 151, 190, 199; mandata propria et doctrinae, a-nes variae, opp. virtus, veritas, iu- stitia, misericordia et sapientia Jhesu et apostolorum 199; observantiae, mandata hominum et doctrinae 48; observantiae variae et ad-nes 240; somnia et doctrinae hominum 88. Inventiones hominum sunt: acces- soria legis christianae 196; consuetudinaria 42; compositio extrinseca 87; „paries" (Ez. XIII. 10) 93; pictura sine vita 159; instrumenta Sathanae 274, cf. infra. Sacerdotes carnales et inventiones hominum, cf. SACERDOTES CARNALES: multa densitas i-num 48, 78, 131 (nimia densitas), 136 (quasi silva densa), 273—274 (multiplicata); sunt magis autenticae quam doctrina evangelii et prophetarum 79, 80, cf. 123; iustificatio per i-nes: adipisci vitam aeternam per i. 42; introductio universorum errorum et ad-m h., per quae et in quibus homines quaerunt iustificationes suas 127; cf. JUSTIFICATIONES; — sac. carnales ad-nes magnificant et per eas deum colunt 151; i. h., specialiter recentes, damnationem aeternam vel gratiam magnam promittentes, magis movent hypocritas christianos ad timorem et executionem, quam i. Jhesu Nazareni 236; hypocritae magis scandalisantur in homine, si videant ipsum transgredi unum de praeceptis hominum et doctrinis, quam aliquod de decem praeceptis dei 236; neglectis dei praeceptis gravibus timent deum mandatis hominum ibid.; sac. carnales quaedam multa autentica sibi effecerunt et talia am- plius ponderant, quam sacros canones bibliae 299. Inventionum humanarum effectus. Construunt „parietem“ populo car- nali, 1) quia amici huius mundi stabiliter credunt, quod per ista salva- buntur sine digno fructu poenitentiae et divinae charitatis, 2) quia ex talibus adorationibus populus pauperum ingemiscit et frangitur in sua confidentia 93; desolatio veritatis et amor fabularum et rerum omnino incertarum, promissionum humanarum infinitarum 127; sunt instrumen- tum Sathanae ad seducendum christianos et ad inducendum praecepta dei in oblivionem vel levitatem 274; omnia munda mundis, sed inquinatis hypocritis ista omnia sunt poculum aureum plenum abominationibus 342. — Quantum solum i-nes sint tenendae? In quantum promo- vent immediate opus salutis animarum et aedificationem virtutum 190.
Strana 464
464 B. Index analyticus. INVIDIA: i. et detractio caput sextum bestiae Apoc. 242. IRA, cf. DEUS et JHESUS a): sancte irasci contra iniquitatem 310, cf. PRAE- DICATOR. JUBILAEI ANNI: promissio a. i. praesentium vel futurorum 92. JUDICIUM divinum: durissimam reddere rationem 190; forma universalis i-ii divini imminere 192; nobis ipsis de novissimis providere 192; dies ultionis (Jerem. XLVI. 10), dies irae et furoris (Rom. II. 5) 260; minae et terrores i-ii divini 315. — Judicium carnalium sacerdotum perversum: magnos nocentes permittunt ire impunitos et solum in minoribus exigunt ultio- nem 199. JUS CANONICUM: magis sunt nunc in pretio iura canonica quam studium bibliae 237. — Juristae 320. JUSTIFICATIONES 127; cf. INVENTIONES: i. hominum voluntariae et cor- porales, opp. iustitia in Christo 135; simulatae i. in religione christiana 201; Sathan multiplicavit promissiones et i, multas inventicias et huma- nas 273; christiani carnales i. infinitas sedule exercent 303; obumbrati nostris i-bus, quamvis sint omnes sicut pannus menstruatae (Is. LXIV. 6) 353; vae illis, qui faciunt multas promissiones in populis et excogitant atque adinveniunt multas i. peccatoribus 91 (expl.) JUSTITIA: a) divina (cf. DEUS et JHESUS): divina i-a operante 239; iu- stitiae directio et doctrina est in praelato et rectore 281, cf. PRAELATI; tremere a facie i-ae divinae 93; ex divina i-a permissum est Satanae, ut vindicentur hii, qui veritatem charitatis Jhesu contempserunt 291; i. evangelica perfecta 315; esuries et sitis i-ae 311; — b) humana: i. ho- minum nimis remota et aliena a i. dei, quae est solum in Jhesu cruci- fixo 137; suam i-am volunt (sacerdotes carnales) constituere i-am dei 27; eorum i-ae omnes tamquam pannus menstruatae 27. Cf. SACERDOTES CARNALES. LAICI: status diversi: rustici, burgenses, curienses et nobiles, literati, illiterati 30; laici carnales (cf. CHRISTIANUS II.) sunt sicut bestia 340, 344; ap- prehenditur, quod homines laici sunt inglorii, stolidi et laboriosi, ut iu- menta 346; sacerdotes carnales non volunt laborare ut rustici 43. LEVIATHAN (Job XL. 11—12) 138, 169, 397. LEX: 1. lex scripta seu Mosaica 293; lex Deuter. de plano legem evangelii exprimens 192; — 2. lex Christi seu lex a Jhesu promulgata 237; lex J. Christi vel theologia 237; tenere legem et verbum dei 182; transgressores legis dei scriptae 188; desolatio 127; essentialia legis christianae, licet mortua, ut est fides sine operibus vel sine spiritu; et accessoria, utpote sunt adinventiones hominum generales nec non cerimoniae 196; lex una est communis et observantiae ipsius consentaneae et generales, quae fa- ciunt de multis unum populum et unam civitatem ibid. LIBERTATES: cura l-um in sacerdotibus hodiernis 189. LIBRI: libri pulchri et pretiosi 21; pulchri 1., magni et multi et de magno sumptu 22; libri et eloquentia 129; doctrinae hominum et libri 131. LITES pro beneficiis 189, v. ECCLESIA B) 2, JANOV et SACERDOTES CARNALES. LITTERAE: promissio l-arum ab omni poena et a culpa 92.
464 B. Index analyticus. INVIDIA: i. et detractio caput sextum bestiae Apoc. 242. IRA, cf. DEUS et JHESUS a): sancte irasci contra iniquitatem 310, cf. PRAE- DICATOR. JUBILAEI ANNI: promissio a. i. praesentium vel futurorum 92. JUDICIUM divinum: durissimam reddere rationem 190; forma universalis i-ii divini imminere 192; nobis ipsis de novissimis providere 192; dies ultionis (Jerem. XLVI. 10), dies irae et furoris (Rom. II. 5) 260; minae et terrores i-ii divini 315. — Judicium carnalium sacerdotum perversum: magnos nocentes permittunt ire impunitos et solum in minoribus exigunt ultio- nem 199. JUS CANONICUM: magis sunt nunc in pretio iura canonica quam studium bibliae 237. — Juristae 320. JUSTIFICATIONES 127; cf. INVENTIONES: i. hominum voluntariae et cor- porales, opp. iustitia in Christo 135; simulatae i. in religione christiana 201; Sathan multiplicavit promissiones et i, multas inventicias et huma- nas 273; christiani carnales i. infinitas sedule exercent 303; obumbrati nostris i-bus, quamvis sint omnes sicut pannus menstruatae (Is. LXIV. 6) 353; vae illis, qui faciunt multas promissiones in populis et excogitant atque adinveniunt multas i. peccatoribus 91 (expl.) JUSTITIA: a) divina (cf. DEUS et JHESUS): divina i-a operante 239; iu- stitiae directio et doctrina est in praelato et rectore 281, cf. PRAELATI; tremere a facie i-ae divinae 93; ex divina i-a permissum est Satanae, ut vindicentur hii, qui veritatem charitatis Jhesu contempserunt 291; i. evangelica perfecta 315; esuries et sitis i-ae 311; — b) humana: i. ho- minum nimis remota et aliena a i. dei, quae est solum in Jhesu cruci- fixo 137; suam i-am volunt (sacerdotes carnales) constituere i-am dei 27; eorum i-ae omnes tamquam pannus menstruatae 27. Cf. SACERDOTES CARNALES. LAICI: status diversi: rustici, burgenses, curienses et nobiles, literati, illiterati 30; laici carnales (cf. CHRISTIANUS II.) sunt sicut bestia 340, 344; ap- prehenditur, quod homines laici sunt inglorii, stolidi et laboriosi, ut iu- menta 346; sacerdotes carnales non volunt laborare ut rustici 43. LEVIATHAN (Job XL. 11—12) 138, 169, 397. LEX: 1. lex scripta seu Mosaica 293; lex Deuter. de plano legem evangelii exprimens 192; — 2. lex Christi seu lex a Jhesu promulgata 237; lex J. Christi vel theologia 237; tenere legem et verbum dei 182; transgressores legis dei scriptae 188; desolatio 127; essentialia legis christianae, licet mortua, ut est fides sine operibus vel sine spiritu; et accessoria, utpote sunt adinventiones hominum generales nec non cerimoniae 196; lex una est communis et observantiae ipsius consentaneae et generales, quae fa- ciunt de multis unum populum et unam civitatem ibid. LIBERTATES: cura l-um in sacerdotibus hodiernis 189. LIBRI: libri pulchri et pretiosi 21; pulchri 1., magni et multi et de magno sumptu 22; libri et eloquentia 129; doctrinae hominum et libri 131. LITES pro beneficiis 189, v. ECCLESIA B) 2, JANOV et SACERDOTES CARNALES. LITTERAE: promissio l-arum ab omni poena et a culpa 92.
Strana 465
III. Index rerum (Invidia-Monachi). 465 LOCUSTAE (cf. Apoc. IX. 3): 61, 129—130, 132, 158, 280—281. LOGICA, cf. PHILOSOPHIA: regula topica: sicut propositum in proposito, sic oppositum in opposito 196. LUCIFER 85, 247, 271, 272. LUXURIA: 1. aut amor carnalis 241; 1., fornicatio et inpudicitia publice in- sectatur et non nisi naturale acclamatur; coreae et conventicula iuvenum, quae fiunt in ecclesia dei in Gallia, Francia et Italia 241; 1. est caput quartum bestiae Apoc. 241; l. Flandrorum et Renorum 209. MAGI: multiplex m-orum ausus et figmenta eorum resistentia sanctis 290. MAGISTRI: doctores sancti vel magni m. et famosi 20. MAGNATES, cf. CURIA, RECTORES: m. et divites huius saeculi 186; dei huius saeculi 173; curiae m-orum 139; adulati a sacerdotibus carnalibus 172—173; monachi gerunt se dulciter et iocunde ad divites et m. 11. MALITIA: excaecatus a m-a 227. MANDATA, V. PRAECEPTA, cf. INVENTIONES. MARIA: Jhesus crucifixus, filius M-ae Virginis 162. MARTYRES, v. SANCTI. MENDICANTES FRATRES 145 (cf. MONACHI). — MENDICITAS 145, 393, of. ELEMOSINAE. MERETRIX, opp. sponsa, v. SPONSA, cf. JANOV (parabolae): membra geni- talia sexus utriusque mox a principio creaturae post peccatum fuerunt turpia et abominabilia indicia 56 (expl.); ita etiam actus venerei fuerunt semper apud omnes impudici et abominabiles 57; differentia inter spon- sam et meretricem 376—377; m. libidinem in coniugio requirit, non amo- rem sponsi, non prolem, et alibi prompta est fornicari 47; defraudat solatio et adiutorio suum maritum 67; colit personam viri non nisi pro- pter suam potentiam coeundi 72; libido mulieris fornicariae est insacia- bilis 56, cf. 60; ultro et quandocumque importune offert se viris ad for- nicandum 56; est nimis impudica 56—57; eciam in plateis, in foro car- nem suam ostentat et venalem exhibet 57; membra naturae et actus venereos abhominabiliter coram hominibus ostentat et contrectat 55; in humanis non est quid abominabilius corpore foetidae meretricis 54; eius fornicationum turpitudines 66. V. etiam ABOMINATIO. MILES, dominus strennuus 80. MIRACULA magna, quae statuae faciunt 390. MISSAE: promissio XXX missarum et multarum orationum 92; vigiliae de- functorum et m. 190; m. multae 191, cf. 389. MONACHI seu religiosi. — Ad notionem: alias appellantur fratres 14, 15, men- dicantes fratres 145; eorum conventus appellantur penetrales 61, loca 82. a) Monachi digni: fratres humiles et sancti religiosi 14, cf. 16. b) Monachi indigni (cf. ECCLESIA B, E). Eorum arma 14; exemptiones papales m-orum 133—134, 140; qualiter acie quadam instructa in plebes christianas irruperint et ecclesiam obsederint et inventionibus reple- verint 141 ; facti sunt, ut neminem timeant, nam habent potestatem im- peratoriam, auctoritatem apostolicam, favorem plebium et defensionem potentum ibid.; nullum timent 14, cf. 397; praepotentes ad litigandum 16; exemplum adductum contra exemptiones m-orum 144 (de chordis). KYBAL: M. de Tanov Regulae, IV. 30
III. Index rerum (Invidia-Monachi). 465 LOCUSTAE (cf. Apoc. IX. 3): 61, 129—130, 132, 158, 280—281. LOGICA, cf. PHILOSOPHIA: regula topica: sicut propositum in proposito, sic oppositum in opposito 196. LUCIFER 85, 247, 271, 272. LUXURIA: 1. aut amor carnalis 241; 1., fornicatio et inpudicitia publice in- sectatur et non nisi naturale acclamatur; coreae et conventicula iuvenum, quae fiunt in ecclesia dei in Gallia, Francia et Italia 241; 1. est caput quartum bestiae Apoc. 241; l. Flandrorum et Renorum 209. MAGI: multiplex m-orum ausus et figmenta eorum resistentia sanctis 290. MAGISTRI: doctores sancti vel magni m. et famosi 20. MAGNATES, cf. CURIA, RECTORES: m. et divites huius saeculi 186; dei huius saeculi 173; curiae m-orum 139; adulati a sacerdotibus carnalibus 172—173; monachi gerunt se dulciter et iocunde ad divites et m. 11. MALITIA: excaecatus a m-a 227. MANDATA, V. PRAECEPTA, cf. INVENTIONES. MARIA: Jhesus crucifixus, filius M-ae Virginis 162. MARTYRES, v. SANCTI. MENDICANTES FRATRES 145 (cf. MONACHI). — MENDICITAS 145, 393, of. ELEMOSINAE. MERETRIX, opp. sponsa, v. SPONSA, cf. JANOV (parabolae): membra geni- talia sexus utriusque mox a principio creaturae post peccatum fuerunt turpia et abominabilia indicia 56 (expl.); ita etiam actus venerei fuerunt semper apud omnes impudici et abominabiles 57; differentia inter spon- sam et meretricem 376—377; m. libidinem in coniugio requirit, non amo- rem sponsi, non prolem, et alibi prompta est fornicari 47; defraudat solatio et adiutorio suum maritum 67; colit personam viri non nisi pro- pter suam potentiam coeundi 72; libido mulieris fornicariae est insacia- bilis 56, cf. 60; ultro et quandocumque importune offert se viris ad for- nicandum 56; est nimis impudica 56—57; eciam in plateis, in foro car- nem suam ostentat et venalem exhibet 57; membra naturae et actus venereos abhominabiliter coram hominibus ostentat et contrectat 55; in humanis non est quid abominabilius corpore foetidae meretricis 54; eius fornicationum turpitudines 66. V. etiam ABOMINATIO. MILES, dominus strennuus 80. MIRACULA magna, quae statuae faciunt 390. MISSAE: promissio XXX missarum et multarum orationum 92; vigiliae de- functorum et m. 190; m. multae 191, cf. 389. MONACHI seu religiosi. — Ad notionem: alias appellantur fratres 14, 15, men- dicantes fratres 145; eorum conventus appellantur penetrales 61, loca 82. a) Monachi digni: fratres humiles et sancti religiosi 14, cf. 16. b) Monachi indigni (cf. ECCLESIA B, E). Eorum arma 14; exemptiones papales m-orum 133—134, 140; qualiter acie quadam instructa in plebes christianas irruperint et ecclesiam obsederint et inventionibus reple- verint 141 ; facti sunt, ut neminem timeant, nam habent potestatem im- peratoriam, auctoritatem apostolicam, favorem plebium et defensionem potentum ibid.; nullum timent 14, cf. 397; praepotentes ad litigandum 16; exemplum adductum contra exemptiones m-orum 144 (de chordis). KYBAL: M. de Tanov Regulae, IV. 30
Strana 466
466 B. Index analyticus. — Eorum operatio: petitis litteris quibusdam a papa, publice quae- stuarii praedicatores eloquentissimi et electi ad emungendum pecu- nias a simplicibus currunt fere ubique et discurrunt, multa peccatoribus rudibus promittentes, sed tantum illis, qui ipsis dant pecunias; manifeste sermones convertunt ad pecunias habendas et manifeste exigunt pro ab- solutionibus 94 (quid praedicent: mendacia ibid.); et super istis collec- tionibus pecuniarum fundant nova templa magnorum sumptuum; eorum sermones pecuniarum lucrativi 94; vendicantes sibi ipsis divitias et glo- riam mundi, curant placere populis et praedicant ipsis pacem in hac vita; qualiter sint cognoscendi; conturbant bonos et malos 11; pacem chri- stianorum devotorum destruunt et ipsimet pace perfruuntur 12; ince- perunt abominationem in ecclesia, sc. controversias inter praedi- cantes 12, 13 (expl.); cuius effectus est irreverentia plebium ad suos sa- cerdotes et maior negligentia sacerdotum ad curam plebium 13; m. et sa- cerdotes plebium sunt incomponibiles ad invicem circa eandem plebem; inter ipsos pax et gratia subsistere non poterit, abundantia malitiae, in- vidiae et avaritiae exigente; neque papa neque episcopus loci potest in- tervenire 16. Quod et quare religiosi non sint idonei ad regendum plebes sanctas 17; populus non cogitat in aliquo imitari monachum, qui est longinquus, dissimilis et extraneus 18. M-i ordinem ecclesiae hierar- chicum turbaverunt 134, 142, cf. ECCLESIA B; sunt summa destruc- tionis ordinis hierarchici 145; perpetua contentio inter fratres mendi- cantes et sacerdotes plebis proprios ibid.; sacerdotes iuste zelare videntur contra m-os 147; ordo ecclesiasticae oboedientiae et subiectionis relictus 279. M. sunt bestiae agri (Ez. XXXIV. 5) 283, quidam alieni et extranei, quos deus permisit ad regendum populum christianum, nimis multiplicati, pleni simulatione, oves alienas seduxerunt et sibi consciderunt 284. Omnis multitudo varia religionum in populo unico christiano noviter adventicia et omnis multitudo fraternitatum in religionibus est unum de capitibus bestiae 240; falsi fratres et inpertinentes plebibus (opp.: boni fratres) 13. — Hypocritae m., qui gloriantur de eo, quod ipsi sunt lumen eccle- siae, et cum hoc deducunt populum christianum ad amorem huius mundi 32; loca eorum sunt lupanar et repleta cupiditate et avaritia 82; sunt Behemoth 142; pseudoprophetae, nimis multiplicati, hypocritae sedu- xerunt plurimos et dilatati sunt a vulgo carnali et magnatibus 278; Gog, i. e. omnes nequam christiani in religionibus 280; meretrix ebria 398 (cf. infra); terribilis hypocritarum populus 399; inimici crucis Jhesu 399. — Multitudo hypocritarum, qui secundum communem consuetudinem nunc ecclesiae vocantur „religiosi“, sunt „mulier ebria de sanguine s.“ (Apoc. XVII. 6). Nam 1) comedunt peccata populorum (Os. IV. 8) : nequaquam sunt vocati ad regimen plebium, et ideo quidquid colli- gunt in populis, non est merces ipsorum, sed simpliciter pro peccatis donationes populorum 387, 388 (expl.); peccatores dulciter ad ipsos con- fugiunt 388. Et non audebunt hominibus displicere hii, qui nullum con- nubium vel participium de iure habent cum ipsis et sunt dari sibi neces- sarii et vivunt solum de mendicitate et de gratia plebium aliorum 388—9. Et ex eadem necessitate conpelluntur violare veritatem Jhesu crucifixi et virtutem apud populum blandiciis 389. Porro eos oportet invigilare omni
466 B. Index analyticus. — Eorum operatio: petitis litteris quibusdam a papa, publice quae- stuarii praedicatores eloquentissimi et electi ad emungendum pecu- nias a simplicibus currunt fere ubique et discurrunt, multa peccatoribus rudibus promittentes, sed tantum illis, qui ipsis dant pecunias; manifeste sermones convertunt ad pecunias habendas et manifeste exigunt pro ab- solutionibus 94 (quid praedicent: mendacia ibid.); et super istis collec- tionibus pecuniarum fundant nova templa magnorum sumptuum; eorum sermones pecuniarum lucrativi 94; vendicantes sibi ipsis divitias et glo- riam mundi, curant placere populis et praedicant ipsis pacem in hac vita; qualiter sint cognoscendi; conturbant bonos et malos 11; pacem chri- stianorum devotorum destruunt et ipsimet pace perfruuntur 12; ince- perunt abominationem in ecclesia, sc. controversias inter praedi- cantes 12, 13 (expl.); cuius effectus est irreverentia plebium ad suos sa- cerdotes et maior negligentia sacerdotum ad curam plebium 13; m. et sa- cerdotes plebium sunt incomponibiles ad invicem circa eandem plebem; inter ipsos pax et gratia subsistere non poterit, abundantia malitiae, in- vidiae et avaritiae exigente; neque papa neque episcopus loci potest in- tervenire 16. Quod et quare religiosi non sint idonei ad regendum plebes sanctas 17; populus non cogitat in aliquo imitari monachum, qui est longinquus, dissimilis et extraneus 18. M-i ordinem ecclesiae hierar- chicum turbaverunt 134, 142, cf. ECCLESIA B; sunt summa destruc- tionis ordinis hierarchici 145; perpetua contentio inter fratres mendi- cantes et sacerdotes plebis proprios ibid.; sacerdotes iuste zelare videntur contra m-os 147; ordo ecclesiasticae oboedientiae et subiectionis relictus 279. M. sunt bestiae agri (Ez. XXXIV. 5) 283, quidam alieni et extranei, quos deus permisit ad regendum populum christianum, nimis multiplicati, pleni simulatione, oves alienas seduxerunt et sibi consciderunt 284. Omnis multitudo varia religionum in populo unico christiano noviter adventicia et omnis multitudo fraternitatum in religionibus est unum de capitibus bestiae 240; falsi fratres et inpertinentes plebibus (opp.: boni fratres) 13. — Hypocritae m., qui gloriantur de eo, quod ipsi sunt lumen eccle- siae, et cum hoc deducunt populum christianum ad amorem huius mundi 32; loca eorum sunt lupanar et repleta cupiditate et avaritia 82; sunt Behemoth 142; pseudoprophetae, nimis multiplicati, hypocritae sedu- xerunt plurimos et dilatati sunt a vulgo carnali et magnatibus 278; Gog, i. e. omnes nequam christiani in religionibus 280; meretrix ebria 398 (cf. infra); terribilis hypocritarum populus 399; inimici crucis Jhesu 399. — Multitudo hypocritarum, qui secundum communem consuetudinem nunc ecclesiae vocantur „religiosi“, sunt „mulier ebria de sanguine s.“ (Apoc. XVII. 6). Nam 1) comedunt peccata populorum (Os. IV. 8) : nequaquam sunt vocati ad regimen plebium, et ideo quidquid colli- gunt in populis, non est merces ipsorum, sed simpliciter pro peccatis donationes populorum 387, 388 (expl.); peccatores dulciter ad ipsos con- fugiunt 388. Et non audebunt hominibus displicere hii, qui nullum con- nubium vel participium de iure habent cum ipsis et sunt dari sibi neces- sarii et vivunt solum de mendicitate et de gratia plebium aliorum 388—9. Et ex eadem necessitate conpelluntur violare veritatem Jhesu crucifixi et virtutem apud populum blandiciis 389. Porro eos oportet invigilare omni
Strana 467
III. Index rerum (Monachi). 467 speciei religionis et pietatis, utpote templis de magno sumptu. Insuper habent necesse cantare ornate, multiplicare missas, praedicationes, festi vitates, reliquias, picturas et statuas, quae faciunt miracula, et clenodia et gratias, indulgentias 390. Ad magnam comendationem loci fratrum accedit communicatio fraternitatis cum eisdem 390. Quae omnia non redolent nisi applausum populorum, qui quaestum reputant pietatis et qui non aliter quaestus suae vitae quietae possunt aucupari, nisi ita co- lorate suam mendicitatem adorando 391. — 2) sudorem vel labores ple- beiorum simplicium nimium cupide extrahunt et ebibunt; quod faciunt modis exquisitis, blandis persuasionibus oc. Emungunt simplices pauperes, butyrum et sanguinem eliciunt a viduis et rudibus minis ge- hennae et damnationis 392. — 3) existentes viri fortes et iuvenes, extra- hunt ubique et emungunt usque ad summum elemosinas ab ho- minibus pauperibus plebeis 393. — 4) s. christianos innocentes et spe- cialiter praedicatores veritatis primi et inplacabiliter persequuntur 393. Habent odium contra pauperes virgines et viduas, eas persequuntur, de- turpando in publico per sermones et in privato 394 (eosdem haereticos, beghardos, fictos, nequam oc. diffamando 395), et habent invidiam con- tra praedicatores plebium fideles, quia populum ad se convertunt; quod tales homines reputant intolerabile, qui omnem gloriam s. praedicatorum iacturam suae gloriae reputant 394. Praedicatorem ex mendicantibus tole- rant iactantiae causa, sed praedicatores de sacerdotibus et ex monachis nequaquam 394. Cupiunt, quod omnes tales, qui volunt esse devoti, ad ipsos confluerent (quid soleant dicere 395), ut ita solum vel maxime apud eos s. viri et s. virgines quaererentur, non amore ipsorum sanctitatis, sed amore quaestus 396. S. virgines et viduas in plebe persequuntur, quia ipsas conputant in dispendium sui quaestus ibid. Propter quod inest quasi inevitabile in cordibus pauperum contra eos invicem odium et displicentia ob id, quod eorum multitudo diminuit quaestum elemosinae singulorum (proverbium), prout inter homines de pari arte ibid. Tribulatio sanctorum dei a religiosis falsis maior quam tribulatio a sa- cerdotibus carnalibus 396—397; isti sunt Gog et Magog, Leviatan 397.— 5) ipsi in eis, quae sancti in coelis acquisierunt, abundantes, ebrietate et commessacione consumunt. Sicut optimus artifex in sua arte expertus, sic isti sciunt in omnibus et ex omnibus quaestus suos cummulare et singula applicare ad lucrandum 398. Sed omnia talia, quia non sunt ex caritate, sed ad quaestus exercendos, cedunt ad eorum damnationem ibid. Scriptura et sanctorum doctorum monita sunt ipsis iam antiquata; idcirco necessariae sunt pro correctione ipsorum quaedam novae et terribiliores increpationes ibid. Deus novos modos obviandi illis maximis maliciis in sua ecclesia praeservavit et novas scripturas atque novas correptiones et abscondit sub figuris s. scripturae et suo tempore necessario revelandas 399. c) Reformatio monachorum: in pristinis temporibus tolerabilis erat adiunctio religiosorum collateralis sacro sacerdotio, sed in temporibus istis facta est nimium inutilis et nociva 146; m. debent abscindi 15; deberent esse episcopis et plebanis subiecti, nisi forte vellent morari in solitudini- bus et silvis, numquam inde exituri 17. 30*
III. Index rerum (Monachi). 467 speciei religionis et pietatis, utpote templis de magno sumptu. Insuper habent necesse cantare ornate, multiplicare missas, praedicationes, festi vitates, reliquias, picturas et statuas, quae faciunt miracula, et clenodia et gratias, indulgentias 390. Ad magnam comendationem loci fratrum accedit communicatio fraternitatis cum eisdem 390. Quae omnia non redolent nisi applausum populorum, qui quaestum reputant pietatis et qui non aliter quaestus suae vitae quietae possunt aucupari, nisi ita co- lorate suam mendicitatem adorando 391. — 2) sudorem vel labores ple- beiorum simplicium nimium cupide extrahunt et ebibunt; quod faciunt modis exquisitis, blandis persuasionibus oc. Emungunt simplices pauperes, butyrum et sanguinem eliciunt a viduis et rudibus minis ge- hennae et damnationis 392. — 3) existentes viri fortes et iuvenes, extra- hunt ubique et emungunt usque ad summum elemosinas ab ho- minibus pauperibus plebeis 393. — 4) s. christianos innocentes et spe- cialiter praedicatores veritatis primi et inplacabiliter persequuntur 393. Habent odium contra pauperes virgines et viduas, eas persequuntur, de- turpando in publico per sermones et in privato 394 (eosdem haereticos, beghardos, fictos, nequam oc. diffamando 395), et habent invidiam con- tra praedicatores plebium fideles, quia populum ad se convertunt; quod tales homines reputant intolerabile, qui omnem gloriam s. praedicatorum iacturam suae gloriae reputant 394. Praedicatorem ex mendicantibus tole- rant iactantiae causa, sed praedicatores de sacerdotibus et ex monachis nequaquam 394. Cupiunt, quod omnes tales, qui volunt esse devoti, ad ipsos confluerent (quid soleant dicere 395), ut ita solum vel maxime apud eos s. viri et s. virgines quaererentur, non amore ipsorum sanctitatis, sed amore quaestus 396. S. virgines et viduas in plebe persequuntur, quia ipsas conputant in dispendium sui quaestus ibid. Propter quod inest quasi inevitabile in cordibus pauperum contra eos invicem odium et displicentia ob id, quod eorum multitudo diminuit quaestum elemosinae singulorum (proverbium), prout inter homines de pari arte ibid. Tribulatio sanctorum dei a religiosis falsis maior quam tribulatio a sa- cerdotibus carnalibus 396—397; isti sunt Gog et Magog, Leviatan 397.— 5) ipsi in eis, quae sancti in coelis acquisierunt, abundantes, ebrietate et commessacione consumunt. Sicut optimus artifex in sua arte expertus, sic isti sciunt in omnibus et ex omnibus quaestus suos cummulare et singula applicare ad lucrandum 398. Sed omnia talia, quia non sunt ex caritate, sed ad quaestus exercendos, cedunt ad eorum damnationem ibid. Scriptura et sanctorum doctorum monita sunt ipsis iam antiquata; idcirco necessariae sunt pro correctione ipsorum quaedam novae et terribiliores increpationes ibid. Deus novos modos obviandi illis maximis maliciis in sua ecclesia praeservavit et novas scripturas atque novas correptiones et abscondit sub figuris s. scripturae et suo tempore necessario revelandas 399. c) Reformatio monachorum: in pristinis temporibus tolerabilis erat adiunctio religiosorum collateralis sacro sacerdotio, sed in temporibus istis facta est nimium inutilis et nociva 146; m. debent abscindi 15; deberent esse episcopis et plebanis subiecti, nisi forte vellent morari in solitudini- bus et silvis, numquam inde exituri 17. 30*
Strana 468
468 B. Index analyticus. MULIERES : a) portant gladios 224; earum habitus extrinsecus: velamina, cornua in capite, in pectore, in pedibus 224; m. ita impudice vestitae procedunt in publicum, ut quasi impossibile sit vel fuerit, quin inspector earum non efferberet in luxuriam (similiter de viris), quorum testis auc- tor 226; exempla virorum, quorum virtutem efficacia mulieris enervavit 360; mulier fornicaria et sponsa 360 (et passim). Cf. MERETRIX. — b) sa- cerdotes carnales dicti sunt „mulier" et „mulieres“ 193—8, v. SACER- DOTES CARNALES. MUNDITIA: m. divina, opp. immunditia spurcitiaque 254. MUNDUS, alias saeculum, opp. caelum 75, regnum caelorum 110, cf. ANTI- CHRISTUS (antichristeitas) et DIVITIAE. Ad notionem: a) realiter: hic caliginosus locus (II. Petri I. 19) 277; im- possibile est diligere Christum Jhesum simul et ullas res huius mundi 110; excitare animos ad vigilandum et fugiendum de medio Babylonis 307 (sed cf. 49: fateor, quod splendor corporalis et saecularis gloria et divitiae huius vitae forte in bonum cooperantur aliquando sanctis dei viris); locus, qui debebat esse origo omnis boni et contemptus huius saeculi et ipsius gloriae et divitiarum 131; divitiae, voluptas et gloria sunt „dii“ omnino alieni a Jhesu crucifixo et a paupertate ipsius, contemptu in hoc m-o et passione 65; hic m., i. e. pax, gloria, divitiae et prosperitas huius mundi 4; honores et prosperitas huius vitae 5; opera huius m-i 4; quae sunt in m-o, scil. vita tranquilla, divitiae et honores 5; bona carnis 8; caro et sanguis vel hic m. 9; hic m. et fortuna vel avaritia aut verius cupi- ditas 66; spiritus huius m-i, quo abundant sacerdotes carnales 167; divitiae et honores et gloria huius mundi (opp.: Christi paupertas, con- temptus et ignominia crucis) 9; honor et gloria in hoc m-o est abomi- nabilis deo ibid.; divitiae et gloria m-i 11; divitiae, deliciae et honores huius vitae 71, 72, 73, 77; quaerere delicias carnis in hoc m-o 200; quieta vita, divitiae et honores saeculi 73; quieta vita in hoc mundo (opp.: adversitates, paupertas, contemptus et dolor) 74; commodum et honor huius vitae ibid.; amor huius m-i 120, 122, 132—133, 294; amor huius vitae, deliciae, divitiae et honores 123; amor huius vitae (opp.: amor ae- ternorum) 131; amor huius vitae praesentis et honoris eius atque divi- tiarum cupiditas et sequela faciunt hypocritas esse amicos huius m-i 163; amor huius m-i et voluntas propria conversa ad m-m et ad amorem suae carnis communiter in vulgo christiano 185; vivere sibi ipsi et huic m-o et non d. J. Christo, nisi post carnem et m-m et ex sola consue- tudine et a iuventute usitata ibid.; amor et delectatio animalis huius vitae 186; amor huius vitae praesentis et cupiditas huius m-i 191; amor ter- renorum 194; amor huius m-i (antichristeitas) 235; amor huius saeculi et amor J. Christi 262; amare vitam huius saeculi 268; amor huius m-i et ipsius deliciarum et divitiarum 282; vita haec carnalis et amor huius m-i 297; hypocritarum avaritia et amor vitae delicatae nec non amicitia huius m-i 307; mundi amor et vita quieta 316; gloria huius m-i et amor vel delectatio 342; pompa ibid.; amor huius m-i et varia vitia 364; — pax huius mundi (opp. pax Christi) 131 et 272 (cf. etiam supra); pax, divitiae ac gloria huius mei 166; pax m-i 172 ; pax huius vitae delicata ibid.; pax m i et sufficientia rerum 171; pax et sollicitas huius vitae 182;
468 B. Index analyticus. MULIERES : a) portant gladios 224; earum habitus extrinsecus: velamina, cornua in capite, in pectore, in pedibus 224; m. ita impudice vestitae procedunt in publicum, ut quasi impossibile sit vel fuerit, quin inspector earum non efferberet in luxuriam (similiter de viris), quorum testis auc- tor 226; exempla virorum, quorum virtutem efficacia mulieris enervavit 360; mulier fornicaria et sponsa 360 (et passim). Cf. MERETRIX. — b) sa- cerdotes carnales dicti sunt „mulier" et „mulieres“ 193—8, v. SACER- DOTES CARNALES. MUNDITIA: m. divina, opp. immunditia spurcitiaque 254. MUNDUS, alias saeculum, opp. caelum 75, regnum caelorum 110, cf. ANTI- CHRISTUS (antichristeitas) et DIVITIAE. Ad notionem: a) realiter: hic caliginosus locus (II. Petri I. 19) 277; im- possibile est diligere Christum Jhesum simul et ullas res huius mundi 110; excitare animos ad vigilandum et fugiendum de medio Babylonis 307 (sed cf. 49: fateor, quod splendor corporalis et saecularis gloria et divitiae huius vitae forte in bonum cooperantur aliquando sanctis dei viris); locus, qui debebat esse origo omnis boni et contemptus huius saeculi et ipsius gloriae et divitiarum 131; divitiae, voluptas et gloria sunt „dii“ omnino alieni a Jhesu crucifixo et a paupertate ipsius, contemptu in hoc m-o et passione 65; hic m., i. e. pax, gloria, divitiae et prosperitas huius mundi 4; honores et prosperitas huius vitae 5; opera huius m-i 4; quae sunt in m-o, scil. vita tranquilla, divitiae et honores 5; bona carnis 8; caro et sanguis vel hic m. 9; hic m. et fortuna vel avaritia aut verius cupi- ditas 66; spiritus huius m-i, quo abundant sacerdotes carnales 167; divitiae et honores et gloria huius mundi (opp.: Christi paupertas, con- temptus et ignominia crucis) 9; honor et gloria in hoc m-o est abomi- nabilis deo ibid.; divitiae et gloria m-i 11; divitiae, deliciae et honores huius vitae 71, 72, 73, 77; quaerere delicias carnis in hoc m-o 200; quieta vita, divitiae et honores saeculi 73; quieta vita in hoc mundo (opp.: adversitates, paupertas, contemptus et dolor) 74; commodum et honor huius vitae ibid.; amor huius m-i 120, 122, 132—133, 294; amor huius vitae, deliciae, divitiae et honores 123; amor huius vitae (opp.: amor ae- ternorum) 131; amor huius vitae praesentis et honoris eius atque divi- tiarum cupiditas et sequela faciunt hypocritas esse amicos huius m-i 163; amor huius m-i et voluntas propria conversa ad m-m et ad amorem suae carnis communiter in vulgo christiano 185; vivere sibi ipsi et huic m-o et non d. J. Christo, nisi post carnem et m-m et ex sola consue- tudine et a iuventute usitata ibid.; amor et delectatio animalis huius vitae 186; amor huius vitae praesentis et cupiditas huius m-i 191; amor ter- renorum 194; amor huius m-i (antichristeitas) 235; amor huius saeculi et amor J. Christi 262; amare vitam huius saeculi 268; amor huius m-i et ipsius deliciarum et divitiarum 282; vita haec carnalis et amor huius m-i 297; hypocritarum avaritia et amor vitae delicatae nec non amicitia huius m-i 307; mundi amor et vita quieta 316; gloria huius m-i et amor vel delectatio 342; pompa ibid.; amor huius m-i et varia vitia 364; — pax huius mundi (opp. pax Christi) 131 et 272 (cf. etiam supra); pax, divitiae ac gloria huius mei 166; pax m-i 172 ; pax huius vitae delicata ibid.; pax m i et sufficientia rerum 171; pax et sollicitas huius vitae 182;
Strana 469
III. Index rerum (Mulieres-Mundus). 469 pax huius m-i et dies humani 187; amicitia et pax huius m-i 273; pax in hoc m-o et vita quieta 308; pax et amicitia cum hominibus huius saeculi et amatoribus divitiarum, deliciarum et honorum 308; amicitia huius m-i fermentata 351; vita huius m-i splendida, delicata et abun- dans 340; vita huius m-i 302; vita quieta et sufficiens et splendor huius mundi 342; facies meretricea huius m-i 346; concupiscentia vitae huius m-i ibid.; confirmari in tali concupiscentia et profunde dare ra- dices sibi in corde atque ei dare animum suum est scriptum nomen habere in fronte meretricis mysticum 374; blandimenta m-i 353; ami- citia huius m-i (opp. amicitia dei) 362; ea, quae sunt in hoc mundo scil. divitiae, deliciae, gloria et honor 369; vita quieta, abundans ap- plausus populi et honores 378; — sequela huius m-i 126; secura mansio in hac carne et m-o (opp. custodia a malignis spiritibus) 135; cupiditas, vanitas et hic m. 132; vanitas huius m-i 165; vanitas uni- versa huius m-i 182; amicitia huius vitae et latae viae mundi (opp. rigida vita et arta via in Christo crucifixo) 135; amicitia huius m-i 152; dissoluta et quieta mens in pace m-i (opp. bellum difficile et grave cum vitiis et concupiscentiis) 135; caro et hic m. 150; fons cupiditatis huius vitae 170; splendor mundi et felicitas huius vitae 174; gloria et splendor huius m-i 182; pax et felicitas in hoc m-o et praecipue gloria saecularis et honores 183; vita splendida et delicata se- cundum libitum carnis 188; felicitas et gloria huius m-i ibid.; felicia et magna opera secundum hoc saeculum 221; splendor faciesque meretricis huius m-i 221: magnalia laudis et gloriae huius m-i 230; bona huius m-i et corporis 234; vita huius m-i et concupiscentia eorum, quae sunt in hoc m-o 235; vita et deliciae huius m-i 244; vita huius saeculi cor- poralis et carnalis 272; gloria et honor huius m-i 272, 339; haec vita hominum carnalis et saecularis et bene servitur deo cum amore divi- tiarum, fruendo pace et deliciis huius vitae ibid.; vita huius saeculi, divitiae, deliciae et honores 274; m. et divitiae, honores et deliciae 283; altitudo huius m-i 337; tabernacula huius saeculi ibid.; alia huius mundi, quae sunt adversa Christo 235; voluntarie inique agere vel hunc m-m amare, contrarium valde et abominabilem J. Christo 103; huic saeculo conformari est vere et proprie fornicatio animarumque rationabilium prostitutio 197; — regnum huius m-i vel regimen Antichristi et hypo- critarum ipsius 164. b) personaliter: amatores (amici) vitae huius mundi (saeculi) 3, 4, 5, 6, 12; amici huius vitae et imitatores 4; amator vitae huius quietae, divitiarum et gloriae 6; amator carnis vel huius vitae, qui diligit hanc vitam saeculi 7; christiani, amici huius vitae 91, 94; populus, amator huius m-i 93; amici huius m-i 93; hypocritae amant hunc mundum et vitam pacatam et suavem suae carnis 157; amici huius vitae et amatores suae carnis 166; beatitudines gentium et amatorum huius vitae (opp. beatitudines christianorum) 168; amici huius m-i 168; amici carnis et huius m-i 169; amatores huius m-i 197; homines huius saeculi 199 (prae- sertim magni et divites); amicus huius m-i, inveterati contra deum 236; peccatores, homines huius saeculi 246; amatores huius saeculi 273; ama- tores mundi et huius vitae carnalis 276; qui amant hoc saeculum et non
III. Index rerum (Mulieres-Mundus). 469 pax huius m-i et dies humani 187; amicitia et pax huius m-i 273; pax in hoc m-o et vita quieta 308; pax et amicitia cum hominibus huius saeculi et amatoribus divitiarum, deliciarum et honorum 308; amicitia huius m-i fermentata 351; vita huius m-i splendida, delicata et abun- dans 340; vita huius m-i 302; vita quieta et sufficiens et splendor huius mundi 342; facies meretricea huius m-i 346; concupiscentia vitae huius m-i ibid.; confirmari in tali concupiscentia et profunde dare ra- dices sibi in corde atque ei dare animum suum est scriptum nomen habere in fronte meretricis mysticum 374; blandimenta m-i 353; ami- citia huius m-i (opp. amicitia dei) 362; ea, quae sunt in hoc mundo scil. divitiae, deliciae, gloria et honor 369; vita quieta, abundans ap- plausus populi et honores 378; — sequela huius m-i 126; secura mansio in hac carne et m-o (opp. custodia a malignis spiritibus) 135; cupiditas, vanitas et hic m. 132; vanitas huius m-i 165; vanitas uni- versa huius m-i 182; amicitia huius vitae et latae viae mundi (opp. rigida vita et arta via in Christo crucifixo) 135; amicitia huius m-i 152; dissoluta et quieta mens in pace m-i (opp. bellum difficile et grave cum vitiis et concupiscentiis) 135; caro et hic m. 150; fons cupiditatis huius vitae 170; splendor mundi et felicitas huius vitae 174; gloria et splendor huius m-i 182; pax et felicitas in hoc m-o et praecipue gloria saecularis et honores 183; vita splendida et delicata se- cundum libitum carnis 188; felicitas et gloria huius m-i ibid.; felicia et magna opera secundum hoc saeculum 221; splendor faciesque meretricis huius m-i 221: magnalia laudis et gloriae huius m-i 230; bona huius m-i et corporis 234; vita huius m-i et concupiscentia eorum, quae sunt in hoc m-o 235; vita et deliciae huius m-i 244; vita huius saeculi cor- poralis et carnalis 272; gloria et honor huius m-i 272, 339; haec vita hominum carnalis et saecularis et bene servitur deo cum amore divi- tiarum, fruendo pace et deliciis huius vitae ibid.; vita huius saeculi, divitiae, deliciae et honores 274; m. et divitiae, honores et deliciae 283; altitudo huius m-i 337; tabernacula huius saeculi ibid.; alia huius mundi, quae sunt adversa Christo 235; voluntarie inique agere vel hunc m-m amare, contrarium valde et abominabilem J. Christo 103; huic saeculo conformari est vere et proprie fornicatio animarumque rationabilium prostitutio 197; — regnum huius m-i vel regimen Antichristi et hypo- critarum ipsius 164. b) personaliter: amatores (amici) vitae huius mundi (saeculi) 3, 4, 5, 6, 12; amici huius vitae et imitatores 4; amator vitae huius quietae, divitiarum et gloriae 6; amator carnis vel huius vitae, qui diligit hanc vitam saeculi 7; christiani, amici huius vitae 91, 94; populus, amator huius m-i 93; amici huius m-i 93; hypocritae amant hunc mundum et vitam pacatam et suavem suae carnis 157; amici huius vitae et amatores suae carnis 166; beatitudines gentium et amatorum huius vitae (opp. beatitudines christianorum) 168; amici huius m-i 168; amici carnis et huius m-i 169; amatores huius m-i 197; homines huius saeculi 199 (prae- sertim magni et divites); amicus huius m-i, inveterati contra deum 236; peccatores, homines huius saeculi 246; amatores huius saeculi 273; ama- tores mundi et huius vitae carnalis 276; qui amant hoc saeculum et non
Strana 470
470 B. Index analyticus. amant iustitiam 282; amicus huius mundi et amicus dei in gratia et veritate 297; amicus et amator huius mundi, qui totus in maligno est positus, et habitatio spirituum immundorum 308; amicus huius m-i quid quaerat et quid timeat ibid.; amatores huius m-i 338; mundi huius ama- tores 352; — omnes sapientes, divites, gloriosi, generosi, omnes domini et rectores huius m-i 6; potestates et magnates huius m-i 12; magni et divites homines huius m-i (opp. sancti dei) 12; magnates et amatores huius vitae 165; m. hic et prophetae falsi 49; multitudo amatorum huius m-i et magnifici et gloriosi amatores in hac vita 122; aliquis magnificus saeculi 175; diabolus seducit ad amorem huius saeculi 273. MUSICA, cf. CANTUS, HARMONIA. NATURA, mater communis 319. NOBILES : torneameeta n-ium 221; n. scutarii, qui honorem et gloriam suam ponunt in suis patribus carnalibus, sed nequaquam in Christo Jhesu; eorum duella 222; habitus n-um 223, cf. VESTITUS; gladium istorum crudelium hominum 224; n-ium opus plumarium 229; n-um signa (kle- not, herb) 229; qualiter ea portent et expugnent 229—230; talibus signis templa dei replent 230. ORATIONES religiosorum 389. PAGANI, qui Christum Jhesum vel eius spiritum non noverunt 238; p. tyranni vel imperatores bestiae 367; si paganus est iniquus, hoc est malum, sed non monstrum, quia talis natus est filius irae dei 367. PAPA. 1. Ad notionem: a) papa sanctus apex summum ecclesiae 40; beatissi- mus, sanctissimus d. p. (ironice) 80; episcopus Romanus 143, 145; cf. sedes summa Romanae ecclesiae 138; d. papa in Roma 140; Romana sedes 180; sedes episcopatus Romani 143: papa sanctus est caput vica- rium ecclesiae 214, cf. 134; est summus et proximus Christo Jhesu, fons et origo omnis avaritiae clericorum, existens positus in loco dei summi, qui debebat esse fons et origo omnis boni 131; recessio Occidentalium a Romano pontifice (1378) 121. b) papa malus: summus Antichristus 275; est Antichristus, dum fuit factus dominus omnium bonorum in ecclesia 133; tunc illa omnia ha- buisse initium, quando d. apostolicus contraxit ad se omnia beneficia et officia ecclesiae pro sua voluntate dispensanda 133, 138 (consequentia 138—139, 143); papae alludit auctor, dicens: habere plenam potestatem et imperium et per hoc dominari in clero et sibi conplacere et ex hoc superbire est filium iniquitatis extolli super omne, quod est deus 320; p. 118 auctor loquitur de abhominatione supremi vel supremorum sacer- dotum, qui sunt primi et proximi Christo Jhesu et immediati discipuli 118; abominatio summam cathedram in auctoritate et potestate tam sae- culari quam spirituali occupavit 369. 2. Potestas papae. a) Auctoritas p-ae adest religiosis 14; statuta papalia religiosorum 14, 15; privilegia apostolicorum 15; monachi a papa habent quasdam litteras commendaticias 94; apostolicam auctoritatem habent monachi 141; religiosi neminem timent praeter papam 397, cf. MONACHI.
470 B. Index analyticus. amant iustitiam 282; amicus huius mundi et amicus dei in gratia et veritate 297; amicus et amator huius mundi, qui totus in maligno est positus, et habitatio spirituum immundorum 308; amicus huius m-i quid quaerat et quid timeat ibid.; amatores huius m-i 338; mundi huius ama- tores 352; — omnes sapientes, divites, gloriosi, generosi, omnes domini et rectores huius m-i 6; potestates et magnates huius m-i 12; magni et divites homines huius m-i (opp. sancti dei) 12; magnates et amatores huius vitae 165; m. hic et prophetae falsi 49; multitudo amatorum huius m-i et magnifici et gloriosi amatores in hac vita 122; aliquis magnificus saeculi 175; diabolus seducit ad amorem huius saeculi 273. MUSICA, cf. CANTUS, HARMONIA. NATURA, mater communis 319. NOBILES : torneameeta n-ium 221; n. scutarii, qui honorem et gloriam suam ponunt in suis patribus carnalibus, sed nequaquam in Christo Jhesu; eorum duella 222; habitus n-um 223, cf. VESTITUS; gladium istorum crudelium hominum 224; n-ium opus plumarium 229; n-um signa (kle- not, herb) 229; qualiter ea portent et expugnent 229—230; talibus signis templa dei replent 230. ORATIONES religiosorum 389. PAGANI, qui Christum Jhesum vel eius spiritum non noverunt 238; p. tyranni vel imperatores bestiae 367; si paganus est iniquus, hoc est malum, sed non monstrum, quia talis natus est filius irae dei 367. PAPA. 1. Ad notionem: a) papa sanctus apex summum ecclesiae 40; beatissi- mus, sanctissimus d. p. (ironice) 80; episcopus Romanus 143, 145; cf. sedes summa Romanae ecclesiae 138; d. papa in Roma 140; Romana sedes 180; sedes episcopatus Romani 143: papa sanctus est caput vica- rium ecclesiae 214, cf. 134; est summus et proximus Christo Jhesu, fons et origo omnis avaritiae clericorum, existens positus in loco dei summi, qui debebat esse fons et origo omnis boni 131; recessio Occidentalium a Romano pontifice (1378) 121. b) papa malus: summus Antichristus 275; est Antichristus, dum fuit factus dominus omnium bonorum in ecclesia 133; tunc illa omnia ha- buisse initium, quando d. apostolicus contraxit ad se omnia beneficia et officia ecclesiae pro sua voluntate dispensanda 133, 138 (consequentia 138—139, 143); papae alludit auctor, dicens: habere plenam potestatem et imperium et per hoc dominari in clero et sibi conplacere et ex hoc superbire est filium iniquitatis extolli super omne, quod est deus 320; p. 118 auctor loquitur de abhominatione supremi vel supremorum sacer- dotum, qui sunt primi et proximi Christo Jhesu et immediati discipuli 118; abominatio summam cathedram in auctoritate et potestate tam sae- culari quam spirituali occupavit 369. 2. Potestas papae. a) Auctoritas p-ae adest religiosis 14; statuta papalia religiosorum 14, 15; privilegia apostolicorum 15; monachi a papa habent quasdam litteras commendaticias 94; apostolicam auctoritatem habent monachi 141; religiosi neminem timent praeter papam 397, cf. MONACHI.
Strana 471
III. Index rerum (Musica-Philosophi). 471 — b) d. papa, qui donat utrisque (plebanis et monachis) super dei po- pulum libertatem, esse praesens vel propinquus omnibus plebibus non potest (neque bene licet hoc facere) 16, cf. 17; d. papa in Roma nimium remotus a clericis 140; sacerdotes carnales habent se modis carnalibus ad d. papam 232; nisi esset publica denuntiatio excommunicationis, do- mini temporales neque papam ipsum prorsus timerent 233; sacerdotes et timor papae, v. SACERDOTES CARNALES. PARADISUS dei vel delectabilissimum viridarium 183. PARISIENSIS UNIVERSITAS gloriosissima, in qua est multitudo sapientum, quae est sanitas orbis terrarum 134. PATRES SANCTI, alias sancti, v. SANCTI; — magistri (doctores), v. MAGISTRI; via Christi a s. patribus custodita 26. PATRIA (caelestis): non habens amorem patriae caelestis 307. PAUPER, -es: a) plebei, cf. POPULUS; pauperes pl. et simplices 12; mo- nachi in p. et plebeios simplices desaeviunt, cum potestatibus autem et magnatibus pace perfruuntur ibid.; p. Christi per divites conchristianos conculcantur 364; pauperes plebei (infra: Christi pauperes et mendici, domini Jhesu pauperes) sunt valde multi, deo illud volente, utpote caeci, claudi et varie infirmi, qui nullo modo queunt suum panem adipisci, nisi misere et ostiatim mendicando 393; virgines et viduae et ex utroque sexu in paupertate cupientes Christo J. deservire, sunt persecuti 394; — b) clerici, synon. praedicatores fideles 12, cf. PRAEDICATORES VERI- TATIS. PAUPERTAS, cf. JHESUS b): religio christiana congaudet beatitudini p-tis doctae a spiritu Jhesu 337; exire extra castra portando p tem et impro- perium J. Christi (Hebr. XIII. 13) 357; caminus scholasticae p-tis 350; sacerdotes carnales tota vita sua ostendunt, quomodo p. sit odibilis et omnibus studiis fugienda 167; mititas, vita lugubris ibid. PAX : 1. bona, alias vera, pulchra, optima passim; p. pulcherrima omnis virtutis et veritatis 4; reformatio pacis pulchrae et optimae in universo ibid.; — 2. mala (cf. MUNDUS), alias pax iniquorum 4, 307; p. vitiorum et daemonio- rum (opp. pax virtutum et spiritus J. Christi) 4; p. huius vitae 7; est pessima et nocentissima 3; pessima 4; vergit ad destructionem pacis bonae in uni- verso et per consequens optima et utilissima est ipsius destructio 4; amici huius pacis in hac vita 88; dormire in nocte pacis et divitiarum 91. PECCATORES: p., homines huius saeculi, non tantum sunt deformes in suis animis, sed etiam in suis moribus et actibus 246; p. et abominatio 253, v. ABOMINATIO; qualiter se protegant et excusent contra verbum veri- tatis 88. PECCATUM: quod omne p. sit abominatio (expl.) 252; p. est immunditia et abominatio intrinsece 265; septem capitalia vitia 222; multiplicatio VII capitalium p-m famosorum 127; p-a non esse peccata aestimantur 138; excusatio a peccatis 194; oditor vitiorum 308—9, cf. ANTICHRISTUS. PEREGRINATIONES : promissio multarum p-um 92. PESTILENTIAE: p. bellaque et strages et horrendae societates, fames et aliae plagae (schismata) 180. PHARISAEI 142, 394. PHILOSOPHI cynici, i. e. canini 57; gentiles 297.
III. Index rerum (Musica-Philosophi). 471 — b) d. papa, qui donat utrisque (plebanis et monachis) super dei po- pulum libertatem, esse praesens vel propinquus omnibus plebibus non potest (neque bene licet hoc facere) 16, cf. 17; d. papa in Roma nimium remotus a clericis 140; sacerdotes carnales habent se modis carnalibus ad d. papam 232; nisi esset publica denuntiatio excommunicationis, do- mini temporales neque papam ipsum prorsus timerent 233; sacerdotes et timor papae, v. SACERDOTES CARNALES. PARADISUS dei vel delectabilissimum viridarium 183. PARISIENSIS UNIVERSITAS gloriosissima, in qua est multitudo sapientum, quae est sanitas orbis terrarum 134. PATRES SANCTI, alias sancti, v. SANCTI; — magistri (doctores), v. MAGISTRI; via Christi a s. patribus custodita 26. PATRIA (caelestis): non habens amorem patriae caelestis 307. PAUPER, -es: a) plebei, cf. POPULUS; pauperes pl. et simplices 12; mo- nachi in p. et plebeios simplices desaeviunt, cum potestatibus autem et magnatibus pace perfruuntur ibid.; p. Christi per divites conchristianos conculcantur 364; pauperes plebei (infra: Christi pauperes et mendici, domini Jhesu pauperes) sunt valde multi, deo illud volente, utpote caeci, claudi et varie infirmi, qui nullo modo queunt suum panem adipisci, nisi misere et ostiatim mendicando 393; virgines et viduae et ex utroque sexu in paupertate cupientes Christo J. deservire, sunt persecuti 394; — b) clerici, synon. praedicatores fideles 12, cf. PRAEDICATORES VERI- TATIS. PAUPERTAS, cf. JHESUS b): religio christiana congaudet beatitudini p-tis doctae a spiritu Jhesu 337; exire extra castra portando p tem et impro- perium J. Christi (Hebr. XIII. 13) 357; caminus scholasticae p-tis 350; sacerdotes carnales tota vita sua ostendunt, quomodo p. sit odibilis et omnibus studiis fugienda 167; mititas, vita lugubris ibid. PAX : 1. bona, alias vera, pulchra, optima passim; p. pulcherrima omnis virtutis et veritatis 4; reformatio pacis pulchrae et optimae in universo ibid.; — 2. mala (cf. MUNDUS), alias pax iniquorum 4, 307; p. vitiorum et daemonio- rum (opp. pax virtutum et spiritus J. Christi) 4; p. huius vitae 7; est pessima et nocentissima 3; pessima 4; vergit ad destructionem pacis bonae in uni- verso et per consequens optima et utilissima est ipsius destructio 4; amici huius pacis in hac vita 88; dormire in nocte pacis et divitiarum 91. PECCATORES: p., homines huius saeculi, non tantum sunt deformes in suis animis, sed etiam in suis moribus et actibus 246; p. et abominatio 253, v. ABOMINATIO; qualiter se protegant et excusent contra verbum veri- tatis 88. PECCATUM: quod omne p. sit abominatio (expl.) 252; p. est immunditia et abominatio intrinsece 265; septem capitalia vitia 222; multiplicatio VII capitalium p-m famosorum 127; p-a non esse peccata aestimantur 138; excusatio a peccatis 194; oditor vitiorum 308—9, cf. ANTICHRISTUS. PEREGRINATIONES : promissio multarum p-um 92. PESTILENTIAE: p. bellaque et strages et horrendae societates, fames et aliae plagae (schismata) 180. PHARISAEI 142, 394. PHILOSOPHI cynici, i. e. canini 57; gentiles 297.
Strana 472
472 B. Index analyticus. PHILOSOPHIA (cf. SAPIENTIA): logica et ph. Graecorum et sapientum huius mundi — invasio Sathanae 290; ph. naturalis, opp. scientia, scripturae et gesta 291. PICTURA, cf. RELIQUIAE: veluti p. sine vita christianitatis et imago vel sta- tua mortua, alias homini vivo simillima in figura et colore 159; pul- cherrimae p-ae et statuae, quae faciunt insignia portenta et miracula magna 390. PLEBANI, cf. CURATI, PRAEDICATORES et SACERDOTES II.: clerici, opp. praelati; inferiores clerici et sacerdotes (parietes) 116, 117; sacerdotes avari et cupidi volentes beneficia plura habere publice spoliant pauperes et simplices clericos et sacerdotes (infinitos parvulos) in Christo 119. POENA: p-ae peccatoribus in futuro praeparatae 9. POENITENTIA: p. pro peccatis, opp. comodosa vita et quieta in hoc sae- culo 135; amara p. pro peccatis vel labor in virtutibus et passionibus J. Christi, opp. delicata vita et quieta 362; sacerdotes carnales relaxant multipliciter rigorem p-ae et timorem in populo christiano 88. POPULARES (opp. magnates) 244. POPULUS CHRISTIANUS. I. Populus bonus. Epitheta atque synonyma (ordine alphabetico): communitas christiana 30, 299, 396; c. ecclesiae 2; c. vulgi 281, 395; familia et plebs d. Jhesu 25; f-ae et plebes christianae 175, 178; — hu- miles et simplices Jhesu crucifixi 30; — oves sanguine Christi redemptae 189; — parvuli in Christo (I. Cor. III. 1) 200, 246, 261, 262; — pauperes Christi 393; p. domini Jhesu 393, 397; p. plebei 379, 393; p. plebis et simplices 93; p. sancti et devoti 397; p. sancti christiani 380; p. sim- plices et sancti dei 107, cf. 392; pauperum populus 93; — pavimentum 117; — plebei et simplices 149; — plebes Christi 17, 146; christianae 13, plebs laicorum 14; sancta p. sanctorum 43, 146; fidelium 13; sanctae 17; — et simplicium pauperumque 182; — populus: caelestis 297; christianus (in n. pl.) 53; dei 2, 16, 30, 51, 59, 64, 120, 126, 164, 188, 291, 293; imbecillis 93; innocens (in n. pl.) 13; perfectissimus et nimis multiplicatus 28; plebeius christianus 282; plebeius subiectus 117; p. et plebes 179; rudis 90, 218 sanctus 11, 16, 169, 291; sanctus christianus 15, 17, 188, 280, 282, 291; unicus christianus 240; — republica hominum 58; res publica chri- stiana 201, 229; — sancti dei humiles et abiecti pauperes et plebei 385: s. dei et innocentes conchristiani 204; — simplices 92, 263; s. plebei 384, 392; s. sancti 126; — vulgus commune 185; v. plebium 185, cf. 212; v. totum 13; — actus humani et plebei, opp. actus ecclesiastici vel appro- priati solis christianis 105. — Dignitas p-i chr-i: est vel debet esse sum- mae et ultimae perfectionis (cf. I. Petri II. 9), sanctitatis et dignitatis, repletus spiritu sancto, indutus virtute ex alto, manens in Christo Jhesu et continens in se deum summum 105; p. maximae et ultimae perfec- tionis (cf. I. Petri II. 9), assumptus in filios dei, etc., ditatus et glorifica- tus a deo maximis et ultimis bonis dei, ornatus omni sapientia, scientia et omnibus virtutibus, etiam caelestibus, fulcitus omni potestate et auc- toritate, etiam divina, in terris repletus spiritu dei et omnibus donis eius et ideo per deum dilatatus per universum orbem 271—272; p. unius
472 B. Index analyticus. PHILOSOPHIA (cf. SAPIENTIA): logica et ph. Graecorum et sapientum huius mundi — invasio Sathanae 290; ph. naturalis, opp. scientia, scripturae et gesta 291. PICTURA, cf. RELIQUIAE: veluti p. sine vita christianitatis et imago vel sta- tua mortua, alias homini vivo simillima in figura et colore 159; pul- cherrimae p-ae et statuae, quae faciunt insignia portenta et miracula magna 390. PLEBANI, cf. CURATI, PRAEDICATORES et SACERDOTES II.: clerici, opp. praelati; inferiores clerici et sacerdotes (parietes) 116, 117; sacerdotes avari et cupidi volentes beneficia plura habere publice spoliant pauperes et simplices clericos et sacerdotes (infinitos parvulos) in Christo 119. POENA: p-ae peccatoribus in futuro praeparatae 9. POENITENTIA: p. pro peccatis, opp. comodosa vita et quieta in hoc sae- culo 135; amara p. pro peccatis vel labor in virtutibus et passionibus J. Christi, opp. delicata vita et quieta 362; sacerdotes carnales relaxant multipliciter rigorem p-ae et timorem in populo christiano 88. POPULARES (opp. magnates) 244. POPULUS CHRISTIANUS. I. Populus bonus. Epitheta atque synonyma (ordine alphabetico): communitas christiana 30, 299, 396; c. ecclesiae 2; c. vulgi 281, 395; familia et plebs d. Jhesu 25; f-ae et plebes christianae 175, 178; — hu- miles et simplices Jhesu crucifixi 30; — oves sanguine Christi redemptae 189; — parvuli in Christo (I. Cor. III. 1) 200, 246, 261, 262; — pauperes Christi 393; p. domini Jhesu 393, 397; p. plebei 379, 393; p. plebis et simplices 93; p. sancti et devoti 397; p. sancti christiani 380; p. sim- plices et sancti dei 107, cf. 392; pauperum populus 93; — pavimentum 117; — plebei et simplices 149; — plebes Christi 17, 146; christianae 13, plebs laicorum 14; sancta p. sanctorum 43, 146; fidelium 13; sanctae 17; — et simplicium pauperumque 182; — populus: caelestis 297; christianus (in n. pl.) 53; dei 2, 16, 30, 51, 59, 64, 120, 126, 164, 188, 291, 293; imbecillis 93; innocens (in n. pl.) 13; perfectissimus et nimis multiplicatus 28; plebeius christianus 282; plebeius subiectus 117; p. et plebes 179; rudis 90, 218 sanctus 11, 16, 169, 291; sanctus christianus 15, 17, 188, 280, 282, 291; unicus christianus 240; — republica hominum 58; res publica chri- stiana 201, 229; — sancti dei humiles et abiecti pauperes et plebei 385: s. dei et innocentes conchristiani 204; — simplices 92, 263; s. plebei 384, 392; s. sancti 126; — vulgus commune 185; v. plebium 185, cf. 212; v. totum 13; — actus humani et plebei, opp. actus ecclesiastici vel appro- priati solis christianis 105. — Dignitas p-i chr-i: est vel debet esse sum- mae et ultimae perfectionis (cf. I. Petri II. 9), sanctitatis et dignitatis, repletus spiritu sancto, indutus virtute ex alto, manens in Christo Jhesu et continens in se deum summum 105; p. maximae et ultimae perfec- tionis (cf. I. Petri II. 9), assumptus in filios dei, etc., ditatus et glorifica- tus a deo maximis et ultimis bonis dei, ornatus omni sapientia, scientia et omnibus virtutibus, etiam caelestibus, fulcitus omni potestate et auc- toritate, etiam divina, in terris repletus spiritu dei et omnibus donis eius et ideo per deum dilatatus per universum orbem 271—272; p. unius
Strana 473
III. Index rerum (Philosophia-Populus). 473 religionis et unius dei et d. J. Christi 208; p. unius dei aemulator, una lege, una fide, uno sacerdocio gubernatus 209; existentes christiani sanguine filii dei redempti de vana huius mundi conversatione et abluti sanguine Jhesu N. Test., acceperunt primam illuminationem et bonum dei verbum 118; p. chr. Christi sanguine redemptus 207, 2,0; templum do- mini 182; t. spiritus sancti esse debet (cf. I. Cor. VI. 19) 241; qui in- dutus est solem et destruxerat corpus peccati 242; qui est amictus sole, repletus igne caelesti, manducans cotidie corpus Christi et sanguinem eius bibens, epulansque cotidie cum angelis et d. deo suo 105; p. sanctus et electi dei, valde oculatus et ex omni parte communitus 169; genus electum, regale sacerdocium, gens sancta, p. acquisitionis (I. Petri II. 9) 215, 227; plebs talium sanctorum Christi et martyrum in hoc mundo 393; — Satanas et p. chr.: p. chr. iam plures vices Satanae factiones subtiles devicit et errores et fraudes eius denudavit, spiritu Jhesu et verbo dei semper eum dirigente; habet scientiam publicatam et conscri- ptam et in promptu contra omnes praecedentes multas Satanae fraudu- lentas invasiones (expl.) 290; habet oculos iam apertos ex praecedente vexatione et gubernacula et lumen in promptu contra omnia sua temp- tamenta 291; est cibus electus Satanae ibid. — Tempus praesens: quo- modo p. illaqueetur ad multas haesitationes 2, cf. ABOMINATIO; p-o rudi necessaria est disciplina 90, cf. DISCIPLINA; relaxatio oboedientiae et regiminis in communitate p-orum et in colligatione praepositorum ad subiectos 144; fugiunt de media communitate christiana quasi de medio Babylonis 30; communitatem vulgi s. ecclesiae monachi appellant Ba- bylon, saeculum vel mundum 395. II. Populus carnalis, alias dicitur p. bestialis (v. infra): p. carnalis et non habens spiritum Jhesu et per consequens non eius 231; p. carnalis per bestiam describitur 242; vulgus christianum carnale 278, v. carnale 314; p. shristianus ingratus d. J. Christo 305. — P. carnalis et Jhe- sus: magnum est peccatum vulgi christiani, qui in vacuum accipit ama- rissimas passiones J. Christi et salutem ipsius sempiternam, existens ama- tor huius vitae; et ita est maxima abominatio ipsorum et damnatio magna 118; oblivio J. Christi, mulieres; chr-i carnales immersi ad terrena, quibus Jhesus crucifixus mortuus est a corde; ideo colunt glo- riosos suos amatores mundi 175; abominationes vulgi communis 185; est abominatio 199, cf. ABOMINATIO (etiam p. 138); aversus a veritate facile credit mendaciis 122; vehementer sibi complacet in gloria suorum carnalium dominorum, oblitus humilitatis J. Christi, et magis vindicat in- iuriam factam domino carnali quam iniuriam factam J. Christo 232; ma- ximum malum et ultimum est, cum p. chr. in superbia sit elatus con- tra Jhesum crucifixum et omnia bona spiritualia convertat ad suum libi- tum, per ista dominando in clero, dure imperando, infinitos conchri- stianos per hoc seducendo 272; cor p-i chr-i induratum 301, v. CHRI- STIANUS; non curant et nesciunt fugere ad unicum solum dominum, Jhesum crucifixum, pro auxilio in tempore opportuno 93; ipsorum in malis excusatio: scripturae multae et exemplum tepidorum episco- porum 126; — p. chr., amator huius saeculi, terribilis pardo dicitur propter hypocrisim et crudelem rapacitatem, et dicitur habere pedes
III. Index rerum (Philosophia-Populus). 473 religionis et unius dei et d. J. Christi 208; p. unius dei aemulator, una lege, una fide, uno sacerdocio gubernatus 209; existentes christiani sanguine filii dei redempti de vana huius mundi conversatione et abluti sanguine Jhesu N. Test., acceperunt primam illuminationem et bonum dei verbum 118; p. chr. Christi sanguine redemptus 207, 2,0; templum do- mini 182; t. spiritus sancti esse debet (cf. I. Cor. VI. 19) 241; qui in- dutus est solem et destruxerat corpus peccati 242; qui est amictus sole, repletus igne caelesti, manducans cotidie corpus Christi et sanguinem eius bibens, epulansque cotidie cum angelis et d. deo suo 105; p. sanctus et electi dei, valde oculatus et ex omni parte communitus 169; genus electum, regale sacerdocium, gens sancta, p. acquisitionis (I. Petri II. 9) 215, 227; plebs talium sanctorum Christi et martyrum in hoc mundo 393; — Satanas et p. chr.: p. chr. iam plures vices Satanae factiones subtiles devicit et errores et fraudes eius denudavit, spiritu Jhesu et verbo dei semper eum dirigente; habet scientiam publicatam et conscri- ptam et in promptu contra omnes praecedentes multas Satanae fraudu- lentas invasiones (expl.) 290; habet oculos iam apertos ex praecedente vexatione et gubernacula et lumen in promptu contra omnia sua temp- tamenta 291; est cibus electus Satanae ibid. — Tempus praesens: quo- modo p. illaqueetur ad multas haesitationes 2, cf. ABOMINATIO; p-o rudi necessaria est disciplina 90, cf. DISCIPLINA; relaxatio oboedientiae et regiminis in communitate p-orum et in colligatione praepositorum ad subiectos 144; fugiunt de media communitate christiana quasi de medio Babylonis 30; communitatem vulgi s. ecclesiae monachi appellant Ba- bylon, saeculum vel mundum 395. II. Populus carnalis, alias dicitur p. bestialis (v. infra): p. carnalis et non habens spiritum Jhesu et per consequens non eius 231; p. carnalis per bestiam describitur 242; vulgus christianum carnale 278, v. carnale 314; p. shristianus ingratus d. J. Christo 305. — P. carnalis et Jhe- sus: magnum est peccatum vulgi christiani, qui in vacuum accipit ama- rissimas passiones J. Christi et salutem ipsius sempiternam, existens ama- tor huius vitae; et ita est maxima abominatio ipsorum et damnatio magna 118; oblivio J. Christi, mulieres; chr-i carnales immersi ad terrena, quibus Jhesus crucifixus mortuus est a corde; ideo colunt glo- riosos suos amatores mundi 175; abominationes vulgi communis 185; est abominatio 199, cf. ABOMINATIO (etiam p. 138); aversus a veritate facile credit mendaciis 122; vehementer sibi complacet in gloria suorum carnalium dominorum, oblitus humilitatis J. Christi, et magis vindicat in- iuriam factam domino carnali quam iniuriam factam J. Christo 232; ma- ximum malum et ultimum est, cum p. chr. in superbia sit elatus con- tra Jhesum crucifixum et omnia bona spiritualia convertat ad suum libi- tum, per ista dominando in clero, dure imperando, infinitos conchri- stianos per hoc seducendo 272; cor p-i chr-i induratum 301, v. CHRI- STIANUS; non curant et nesciunt fugere ad unicum solum dominum, Jhesum crucifixum, pro auxilio in tempore opportuno 93; ipsorum in malis excusatio: scripturae multae et exemplum tepidorum episco- porum 126; — p. chr., amator huius saeculi, terribilis pardo dicitur propter hypocrisim et crudelem rapacitatem, et dicitur habere pedes
Strana 474
474 B. Index analyticus. ursi et os leonis (Apoc. XIII. 2) propter delicatam vitam et super- biam; aliter describitur per locustas (Apoc. IX. 7—10) 106—107 et per bestiam 107; est dicta bestia propter cupiditatem, luxuriam, voracitatem, rapacitatem crudelitatemque 203; crimina operatur palam, irrefrenate ac impudice et persequitur alios ibid. Explicatur, cur dicatur bestia coccinea, plena nominibus blasphemiae (Apoc. XVII. 3) 204, cf. 211; plenitudo nominum blasphemiae est, quod omnes obliti Christi, magnificant dominium carnale et tremunt et mirantur reges et praesides huius mundi, ita ut nullus possit emere aut vendere, nisi vel nomine insignitus vel titulo alicuius regis, principis vel domini, et hoc nec in spiritualibus nec in corporalibus 207; quod si quis vellet illa im- pugnare vel contradicere, mox occidetur ibid. Docendus est p. chr., quod primum et ante omnia Christo Jhesu sit subditus et sibi oboediat, dehinc omnibus suis superioribus obediat propter Christum J. in illis, quae promovent ad Christum 207; est „bestia habens septem capita et cornua decem"; ostenditur, quomodo talium gens sit dilacerata et divulsa et supramodum terribilis et crudelis 208 (cf. 231). Multa regna scissa ab invicem propter neglegentiam imperii et inoboedientiam ac discessio- nem, mutuo se exicialiter destruentia 208; in populo unius religionis et unius dei et d. J. Christi ista novissima tribulatio est prophetata 209. Ostenditur quodlibet regnum in uno vitio mortali laborare 209; bestia monstrum horribile est populus ultimus, horribilis, divulsus et distractus, rapax, crudelis et superbus 211; p. carnalis et inventiones 93, cf. IN- VENTIONES. — Reformatio: novus p. secundum novum hominem formatus, qui secundum deum creatus est, ex quo novi clerici provenient 179; nam qualis p., tales sacerdotes 178—179. POTESTAS, cf. ECCLESIA B. 3 : omnis potestas secundum apostolum (Rom. XIII. I) a d. deo est. P. regalis, quae dicitur p. dei, et p. sacerdotalis, quae collitur et veneratur p. dei vel ipsa est spiritus s. immediate tenens ipsam in sacerdote 320. V. etiam PAPA. PRAEBENDAE, v. ECCLESIA B: bona clericorum, beneficia, pr. et similia sunt bona pauperum, ex quibus pauperes deberent nutriri 382; prae- lati, qui valorem et utilitatem pr-arum et variorum beneficiorum diiudi- care sciunt 306; sacerdotes habent pingues pr-as et altaria, multa offer- toria, multa festa, multas distributiones pro nomine et nomine sanctorum iam in caelis 380; quiescere bene in multis et magnis beneficiis, officiis et pr-is 277. PRAECEPTA: 1. pr. dei, cf. DEUS, JHESUS: destructio vel transgressio dei pr-orum et desolatio legis divinae et omnium bonorum per decem plagas aegyptiacas spirituales 127; transgressores singulorum decem pr-m 128; mandata dei et d. Jhesu et ipsius verba indigne exequuntur sacerdotes carnales 152; mandata Jhesu inveterata apud hypocritas 236; m. Jhesu antiqua et consilia ibid.; unum de decem praeceptis dei, opp. prae- cepta hominum et doctrinae et mandata J. Christi 237; pr. dei in oblivionem inducta ab inventionibus hominum 274; bestia decem cor- nuum expugnat decem dei praecepta 209, cf. 222; — 2. pr. hominum, cf. INVENTIONES : mandata hominum et doctrinae, opp. m. dei tre- mendi 319; vulgus clericorum timet amplius mandata hominum quam
474 B. Index analyticus. ursi et os leonis (Apoc. XIII. 2) propter delicatam vitam et super- biam; aliter describitur per locustas (Apoc. IX. 7—10) 106—107 et per bestiam 107; est dicta bestia propter cupiditatem, luxuriam, voracitatem, rapacitatem crudelitatemque 203; crimina operatur palam, irrefrenate ac impudice et persequitur alios ibid. Explicatur, cur dicatur bestia coccinea, plena nominibus blasphemiae (Apoc. XVII. 3) 204, cf. 211; plenitudo nominum blasphemiae est, quod omnes obliti Christi, magnificant dominium carnale et tremunt et mirantur reges et praesides huius mundi, ita ut nullus possit emere aut vendere, nisi vel nomine insignitus vel titulo alicuius regis, principis vel domini, et hoc nec in spiritualibus nec in corporalibus 207; quod si quis vellet illa im- pugnare vel contradicere, mox occidetur ibid. Docendus est p. chr., quod primum et ante omnia Christo Jhesu sit subditus et sibi oboediat, dehinc omnibus suis superioribus obediat propter Christum J. in illis, quae promovent ad Christum 207; est „bestia habens septem capita et cornua decem"; ostenditur, quomodo talium gens sit dilacerata et divulsa et supramodum terribilis et crudelis 208 (cf. 231). Multa regna scissa ab invicem propter neglegentiam imperii et inoboedientiam ac discessio- nem, mutuo se exicialiter destruentia 208; in populo unius religionis et unius dei et d. J. Christi ista novissima tribulatio est prophetata 209. Ostenditur quodlibet regnum in uno vitio mortali laborare 209; bestia monstrum horribile est populus ultimus, horribilis, divulsus et distractus, rapax, crudelis et superbus 211; p. carnalis et inventiones 93, cf. IN- VENTIONES. — Reformatio: novus p. secundum novum hominem formatus, qui secundum deum creatus est, ex quo novi clerici provenient 179; nam qualis p., tales sacerdotes 178—179. POTESTAS, cf. ECCLESIA B. 3 : omnis potestas secundum apostolum (Rom. XIII. I) a d. deo est. P. regalis, quae dicitur p. dei, et p. sacerdotalis, quae collitur et veneratur p. dei vel ipsa est spiritus s. immediate tenens ipsam in sacerdote 320. V. etiam PAPA. PRAEBENDAE, v. ECCLESIA B: bona clericorum, beneficia, pr. et similia sunt bona pauperum, ex quibus pauperes deberent nutriri 382; prae- lati, qui valorem et utilitatem pr-arum et variorum beneficiorum diiudi- care sciunt 306; sacerdotes habent pingues pr-as et altaria, multa offer- toria, multa festa, multas distributiones pro nomine et nomine sanctorum iam in caelis 380; quiescere bene in multis et magnis beneficiis, officiis et pr-is 277. PRAECEPTA: 1. pr. dei, cf. DEUS, JHESUS: destructio vel transgressio dei pr-orum et desolatio legis divinae et omnium bonorum per decem plagas aegyptiacas spirituales 127; transgressores singulorum decem pr-m 128; mandata dei et d. Jhesu et ipsius verba indigne exequuntur sacerdotes carnales 152; mandata Jhesu inveterata apud hypocritas 236; m. Jhesu antiqua et consilia ibid.; unum de decem praeceptis dei, opp. prae- cepta hominum et doctrinae et mandata J. Christi 237; pr. dei in oblivionem inducta ab inventionibus hominum 274; bestia decem cor- nuum expugnat decem dei praecepta 209, cf. 222; — 2. pr. hominum, cf. INVENTIONES : mandata hominum et doctrinae, opp. m. dei tre- mendi 319; vulgus clericorum timet amplius mandata hominum quam
Strana 475
III. Index rerum (Potestas-Praedicatores). 475 mandata Jhesu crucifixi 319; sacerdotes carnales singulariter mandata hominum et doctrinas celebrant 375. PRAEDICATIONES (cf. SERMONES) : multi labores in praedicando 191; simu- latae exhortationes et pr. ac doctrinae in verbo dei 201; sacerdotes car- nales multa praedicant 351; religiosorum pr-es crebrae cum magna elo- quentia et polita verborum serie et ostentatione sapientiae et scientiae supra modum 390. PRAEDICATORES VERITATIS, alias dicuntur (ordine alphabetico in numero plurali et singulari): aquilae ad volandum, qui habent unctos oculos col- lirio ad videndum et aures ad audiendum (cf. Apoc. IV, 7, 1II. 18) 216: — discipuli Jhesu fideles 9, humiles et simplices 12; — fideles d. suo Jhesu Christo 311; — homo oculatus 305; — humiles et simplices in veritate 26; — nuntii dei et prophetae vel scribae missi 34; nuntius verbi Jhesu cru- cifixi simplex 19; nuntii veritatis fideles 12, 217; — patres pii 19; — praecones veritatis 19, 217; — praedicatores boni et sancti 394; fideles Jhesu 388; plebium 394; sancti 361; veritatis 393; — promotores dei praeceptorum fideles 217; — radii solis (Job. XLI. 21) 22; — sacerdotes s. 19; — servi humiles Christi et prudentes 178; — testes sapientiae fideles et simplices ad ipsos transmissi a divina veritate 23; — viri fide- les 394; — zelator iustitiae rigidus et fidelis 397; zelatores veritatis 19. 23; z. virtutis et veritatis Jhesu crucifixi 361; — zelotae spiritu 23. Illuminatio pr�um veritatis: „dicere dei“ ad pr. est quaedam renovatio et vivificatio in pr-e per illuminationem veritatis, quae convertit animum ad animadversionem scripturae s. prophetarum et inducit ad loquendum et scribendum 147; commonitio pr-is intima a spiritu Jhesu crucifixi et illuminatio intelligentiae ad considerandum mala horrenda hypocritarum 154; venit enim in pr-m quaedam visitatio notabilis cum igne ibid., cf. JANOV; adhortatio spiritus praedicantis ad animadvertendum abundantiam iniquitatis per hypocrisim 155; malitia non potest bene videri, nisi cum elevatione illuminati intellectus a spiritu Jhesu crucifixi et cum forte animadversione et strennua discussione intrinsecus in homine novo spiri- tuali et intimo ibid.; pr-i vel discipulo J. Christi praesenti fit designata intelligentia veritatis sine enigmate 164; pr. excitatur ad animadverten- dum diligenter, quae fiunt a primis personis in ecclesia 180. Probatio atque gesta pr-orum veritatis: pr. veniens in humilitate et miti- tate, in simplicitate sermonis et charitate veritatis, contemptor omnium morum carnalium et contrarius operibus huius mundi 176, cf. 23 (viriliter detegens hypocrisim et ficta fulcimenta); qui destruit pacem malam, bene venit et agitur spiritu J. Christi 4; venit per viam artam, usque ad mortem diligens fideliter virtutem Jhesu et veritatem et exponens suam animam cotidie ibid.; odit hunc mundum et animam suam propriam; non habet pacem nec quietem in hoc mundo, sed ubique tribulationem et pressuram, nisi in Christo Jhesu crucifixo, ubi est sua pax 4; con- turbat pacem in civitate, non conformat se huic saeculo et est mani- festus zelator nominis Jhesu crucifixi, amator virtutum, detestator vitio- rum 5; quando habeat signum evidens, quod est fidelis et venit in spiritu Jhesu crucifixi; summa et ultima regula probationis eius est amor et continuatio passionum Christi et dulcedo de istis cogitandi et dehinc
III. Index rerum (Potestas-Praedicatores). 475 mandata Jhesu crucifixi 319; sacerdotes carnales singulariter mandata hominum et doctrinas celebrant 375. PRAEDICATIONES (cf. SERMONES) : multi labores in praedicando 191; simu- latae exhortationes et pr. ac doctrinae in verbo dei 201; sacerdotes car- nales multa praedicant 351; religiosorum pr-es crebrae cum magna elo- quentia et polita verborum serie et ostentatione sapientiae et scientiae supra modum 390. PRAEDICATORES VERITATIS, alias dicuntur (ordine alphabetico in numero plurali et singulari): aquilae ad volandum, qui habent unctos oculos col- lirio ad videndum et aures ad audiendum (cf. Apoc. IV, 7, 1II. 18) 216: — discipuli Jhesu fideles 9, humiles et simplices 12; — fideles d. suo Jhesu Christo 311; — homo oculatus 305; — humiles et simplices in veritate 26; — nuntii dei et prophetae vel scribae missi 34; nuntius verbi Jhesu cru- cifixi simplex 19; nuntii veritatis fideles 12, 217; — patres pii 19; — praecones veritatis 19, 217; — praedicatores boni et sancti 394; fideles Jhesu 388; plebium 394; sancti 361; veritatis 393; — promotores dei praeceptorum fideles 217; — radii solis (Job. XLI. 21) 22; — sacerdotes s. 19; — servi humiles Christi et prudentes 178; — testes sapientiae fideles et simplices ad ipsos transmissi a divina veritate 23; — viri fide- les 394; — zelator iustitiae rigidus et fidelis 397; zelatores veritatis 19. 23; z. virtutis et veritatis Jhesu crucifixi 361; — zelotae spiritu 23. Illuminatio pr�um veritatis: „dicere dei“ ad pr. est quaedam renovatio et vivificatio in pr-e per illuminationem veritatis, quae convertit animum ad animadversionem scripturae s. prophetarum et inducit ad loquendum et scribendum 147; commonitio pr-is intima a spiritu Jhesu crucifixi et illuminatio intelligentiae ad considerandum mala horrenda hypocritarum 154; venit enim in pr-m quaedam visitatio notabilis cum igne ibid., cf. JANOV; adhortatio spiritus praedicantis ad animadvertendum abundantiam iniquitatis per hypocrisim 155; malitia non potest bene videri, nisi cum elevatione illuminati intellectus a spiritu Jhesu crucifixi et cum forte animadversione et strennua discussione intrinsecus in homine novo spiri- tuali et intimo ibid.; pr-i vel discipulo J. Christi praesenti fit designata intelligentia veritatis sine enigmate 164; pr. excitatur ad animadverten- dum diligenter, quae fiunt a primis personis in ecclesia 180. Probatio atque gesta pr-orum veritatis: pr. veniens in humilitate et miti- tate, in simplicitate sermonis et charitate veritatis, contemptor omnium morum carnalium et contrarius operibus huius mundi 176, cf. 23 (viriliter detegens hypocrisim et ficta fulcimenta); qui destruit pacem malam, bene venit et agitur spiritu J. Christi 4; venit per viam artam, usque ad mortem diligens fideliter virtutem Jhesu et veritatem et exponens suam animam cotidie ibid.; odit hunc mundum et animam suam propriam; non habet pacem nec quietem in hoc mundo, sed ubique tribulationem et pressuram, nisi in Christo Jhesu crucifixo, ubi est sua pax 4; con- turbat pacem in civitate, non conformat se huic saeculo et est mani- festus zelator nominis Jhesu crucifixi, amator virtutum, detestator vitio- rum 5; quando habeat signum evidens, quod est fidelis et venit in spiritu Jhesu crucifixi; summa et ultima regula probationis eius est amor et continuatio passionum Christi et dulcedo de istis cogitandi et dehinc
Strana 476
476 B. Index analyticus. conferendi 5. — Pr. veritatis Jhesu notitiam et gubernacula legis Christi acceperunt 19; opponunt se pro veritate 21; — vir habens divinam cha- ritatem necessitatur, quin sancte irascatur et molestetur ex intimis et corripiat et obiurget iniquitatem 310; zelus domus domini comedit eum (Ps. LXVIII. 10) ibid., cf. JANOV. Eius patientia in sustinendis contu- meliis, et impatientia ob malitiam; est fideliter operarius mandati divini de dilectione dei sui et suorum proximorum ibid. Quod si videt mala fieri in ecclesia, redditur anxius et gemebundus, et tamen semper se con- sumitur esurie et siti iustitiae, expectans aliquando a domino satiari hac charitate 311. Persecutio pr-m veritatis: persecuti a sacerdotibus carnalibus 19, cf. 34, 267; humiles et strennui pr. persecutionem patiuntur, haeresis crimine ini- ciuntur, societas eorum evitatur tamquam hominum contrariorum et despec- torum, et in operibus ipsis impediuntur 268; si pr. in veritate Jhesu zelando obiurgat pacem nostram saecularem, hunc nos odimus 49; fideles scriptores, reprehensores criminum vel pr. verbi dei persecuti in seculo moderno; fideles patiuntur etiam persecutiones capitales 314. Allusio Milicio (?): si pr. pannosus et in facie pauper et abiectus vellet facto et verbis sa- cerdotes carnales corrigere et infirmare ipsorum assuetam gloriam et pacem per suas zelantes correctiones et viriles actiones, spiritu beati Eliae agitatus, haberent profecto magnam causam irascendi contra talem 315; zelus s. doctorum et pr-um veterum et modernorum et ira ipsorum a sacerdotibus carnalibus derisa, ibid.; devotio et charitas sanctorum (pr- um), qui sacerdotes carnales corrigunt per vitam s. vel per verba 316; sacerdotes carnales sunt proni ad persequendum bonos et fideles pr-es verbi dei eo, quod sunt eis infesti et per vitam et per correctionem libe- ram 385; pr-es veritatis persecuti a religiosis 393; quae pr. destru- unt difficulter, puta peccata in populo, religiosi carnales aedificant e con- trario, ipsi populo adulando oc. 388; cf. MONACHI. PRAELATI, alias praepositi, cf. EPISCOPI: 1. ad notionem: alias dicuntur rec- tores, principes sacerdotum, qui sunt vel debebant esse proximi Jhesu crucifixo et amici 113; summus princeps sacerdotum (papa) ibid.; Petrus, primus pr. 11; sunt columnae (parietes sunt sacerdotes inferiores et pa- vimentum est populus) 117, cf. ECCLESIA B; pr-i vel illi, qui sunt in loco dei positi 171; primae personae in ecclesia, magis intimi J. Christo ac familiares 180; — 2. pr-i boni: pr. bonus, qui gubernat rite alios, est Christus et lapis electus, preciosus et angularis in templo dei 345; est Christus dei et lapis pretiosus et angularis in templo dei 346; cf. SA- DOTES I; — 3. pr-i mali: modus procedendi: verba Apoc. XIII. 18 sunt prudenter interpretanda, ne ulla iniuria irrogetur praepositis et ne detur occasio superiores contemni a suis inferioribus vel iudicari ac con- demnari 124; quamquam in principibus spiritualibus oboedientia et sub- iectio multum habundat amoris et timoris huius saeculi et principum huius mundi, tamen adhuc semper aliquid sapit secundum deum et habet respectum ad ipsum deum 240; sunt locustae: sub talibus, licet carna- libus rectoribus et discolis, tamen d. Jhesus suos electos bene conser- vat sub regimine ipsorum, incipientes, perficientes et perfectos 281; rec- tores carnales valde nocent solum christianis sine spiritu Jhesu, sed sanc-
476 B. Index analyticus. conferendi 5. — Pr. veritatis Jhesu notitiam et gubernacula legis Christi acceperunt 19; opponunt se pro veritate 21; — vir habens divinam cha- ritatem necessitatur, quin sancte irascatur et molestetur ex intimis et corripiat et obiurget iniquitatem 310; zelus domus domini comedit eum (Ps. LXVIII. 10) ibid., cf. JANOV. Eius patientia in sustinendis contu- meliis, et impatientia ob malitiam; est fideliter operarius mandati divini de dilectione dei sui et suorum proximorum ibid. Quod si videt mala fieri in ecclesia, redditur anxius et gemebundus, et tamen semper se con- sumitur esurie et siti iustitiae, expectans aliquando a domino satiari hac charitate 311. Persecutio pr-m veritatis: persecuti a sacerdotibus carnalibus 19, cf. 34, 267; humiles et strennui pr. persecutionem patiuntur, haeresis crimine ini- ciuntur, societas eorum evitatur tamquam hominum contrariorum et despec- torum, et in operibus ipsis impediuntur 268; si pr. in veritate Jhesu zelando obiurgat pacem nostram saecularem, hunc nos odimus 49; fideles scriptores, reprehensores criminum vel pr. verbi dei persecuti in seculo moderno; fideles patiuntur etiam persecutiones capitales 314. Allusio Milicio (?): si pr. pannosus et in facie pauper et abiectus vellet facto et verbis sa- cerdotes carnales corrigere et infirmare ipsorum assuetam gloriam et pacem per suas zelantes correctiones et viriles actiones, spiritu beati Eliae agitatus, haberent profecto magnam causam irascendi contra talem 315; zelus s. doctorum et pr-um veterum et modernorum et ira ipsorum a sacerdotibus carnalibus derisa, ibid.; devotio et charitas sanctorum (pr- um), qui sacerdotes carnales corrigunt per vitam s. vel per verba 316; sacerdotes carnales sunt proni ad persequendum bonos et fideles pr-es verbi dei eo, quod sunt eis infesti et per vitam et per correctionem libe- ram 385; pr-es veritatis persecuti a religiosis 393; quae pr. destru- unt difficulter, puta peccata in populo, religiosi carnales aedificant e con- trario, ipsi populo adulando oc. 388; cf. MONACHI. PRAELATI, alias praepositi, cf. EPISCOPI: 1. ad notionem: alias dicuntur rec- tores, principes sacerdotum, qui sunt vel debebant esse proximi Jhesu crucifixo et amici 113; summus princeps sacerdotum (papa) ibid.; Petrus, primus pr. 11; sunt columnae (parietes sunt sacerdotes inferiores et pa- vimentum est populus) 117, cf. ECCLESIA B; pr-i vel illi, qui sunt in loco dei positi 171; primae personae in ecclesia, magis intimi J. Christo ac familiares 180; — 2. pr-i boni: pr. bonus, qui gubernat rite alios, est Christus et lapis electus, preciosus et angularis in templo dei 345; est Christus dei et lapis pretiosus et angularis in templo dei 346; cf. SA- DOTES I; — 3. pr-i mali: modus procedendi: verba Apoc. XIII. 18 sunt prudenter interpretanda, ne ulla iniuria irrogetur praepositis et ne detur occasio superiores contemni a suis inferioribus vel iudicari ac con- demnari 124; quamquam in principibus spiritualibus oboedientia et sub- iectio multum habundat amoris et timoris huius saeculi et principum huius mundi, tamen adhuc semper aliquid sapit secundum deum et habet respectum ad ipsum deum 240; sunt locustae: sub talibus, licet carna- libus rectoribus et discolis, tamen d. Jhesus suos electos bene conser- vat sub regimine ipsorum, incipientes, perficientes et perfectos 281; rec- tores carnales valde nocent solum christianis sine spiritu Jhesu, sed sanc-
Strana 477
III. Index rerum (Praelati). 477 tos dei magis per hoc custodiunt in disciplina et exercent ipsos ad meri tum et virtutes ibid.; praesidentia, licet iniquorum pr-orum et aliorum dominorum, semper iusta est et imperat publice iustitiam, quam qui ser- vat, non moritur ibid. Explicatur, quod bonis sunt ad profectum et malis ad cruciatum ibid., cf. 282. Praeceptum habent rectores et praelati rigidi a spiritu Jhesu intus, ut publice iustitiam imperarent, propugnarent et in cathedra docerent 281. Habent magnum quaestum et gloriam a populis ibid. Etiam rectores et praelati hypocritae efficiuntur publicae iustitiae zelatores ibid. — Quam sit necessaria pr-orum residentia 145. — Eo- rum qualitates atque operatio: Sacerdotes, qui distribuunt beneficia ad complacentiam propriam, sunt „viri" in plebibus nuncupati 72. Prompte beneficia dividunt subditis, primum hiis, qui magis sunt ipsis propinqui carne et sanguine, notitia vel regione, vel qui magis sunt eorum commodis opportuni 73. Quam ob rem sacerdotes cupid habeant adulterinum vel fornicarium respectum ad viros in ec- clesia, sicut dilectissima concubina suo mecho, mirantes personas quae- stus causa ibid., cf. SACERDOTES CARNALES. Sunt „portae introi- tus“ (Ez. VIII. 5), per quos intratur ex hoc mundo ad templum et ad altare ex parte illa, qua mundi amatores intrant ad gradus ecclesiasticos per superiores, qui sunt amici huius vitae; et isti utrique, et qui intrant, et per quos intrant, sunt designati per atrium 86; „viri seniores do- mus Israel“ (Ez. VIII. 11), potentes facere abominationem, quia sunt in hoc mundo viri magni et quia habent auctoritatem multam super chri- stianos; abundant sapientia et scientia div. scripturarum; cupide ad ca- thedras ecclesiae se ingerentes, super omnia exercent potestatem in clero 129; gaudent de exercicio suae superbiae super multitudinem sub- ditorum, sicut mechus super sua concubina delicata gratulatur 130; ex- hibent se coram subditis beneficos et gloriosos usque ad dispensationem ecclesiae beneficiorum 129; incidunt in laqueum diaboli, capti a Sathana, induunt ipsius proprietatem, scil. superbiam; deserti a spiritu Jhesu uni- tivo 239; aversio superiorum atque praepositorum ad inferiores clericos 140; — hoc malum habent pr-i iniqui, quod non solum sunt ab ipsis mali, sed etiam aliis, quibus praesunt, faciunt in communi malum et etiam seorsum, non tantum coram deo in conscientia, sed etiam foris deo et hominibus 114; sunt fundamenta et munimenta omnium abomi- nationum terrae 116, cf. ABOMINATIO; sunt causa vel mater abomi- nationum terrae, qui debebant esse causa et mater fidei, spei, dilectionis et omnis virtutis et disciplinae in ecclesia 117; — „Superiores" designati per capita bestiae Apoc., quia sibi nimis complacent in divitiis et ho noribus et frequentia populorum; quam ob rem praecepta eorum veniunt ex carne et spiritu huius mundi 238; non habent charitatem dei, sunt seipsos amantes et divitias et honores ambiunt 239. - Effeminatio turpissima pr-orum in ecclesia, quae est iniquitas pessima et nocentis- sima in dei populo 170—171; delicata vita eorum: credunt, quod ideo sunt ipsis beneficia in ecclesia tradita, ut ducant vitam suavem et pacatam 171; praelatus tepidus oditor viciorum efficitur nimis resolutus et pusillanimis et quaerens esse amicus amantium hunc mundum; necesse habet, quod sit ipsis similis et non contrarius 309; at utinam saltem iam evigilarent
III. Index rerum (Praelati). 477 tos dei magis per hoc custodiunt in disciplina et exercent ipsos ad meri tum et virtutes ibid.; praesidentia, licet iniquorum pr-orum et aliorum dominorum, semper iusta est et imperat publice iustitiam, quam qui ser- vat, non moritur ibid. Explicatur, quod bonis sunt ad profectum et malis ad cruciatum ibid., cf. 282. Praeceptum habent rectores et praelati rigidi a spiritu Jhesu intus, ut publice iustitiam imperarent, propugnarent et in cathedra docerent 281. Habent magnum quaestum et gloriam a populis ibid. Etiam rectores et praelati hypocritae efficiuntur publicae iustitiae zelatores ibid. — Quam sit necessaria pr-orum residentia 145. — Eo- rum qualitates atque operatio: Sacerdotes, qui distribuunt beneficia ad complacentiam propriam, sunt „viri" in plebibus nuncupati 72. Prompte beneficia dividunt subditis, primum hiis, qui magis sunt ipsis propinqui carne et sanguine, notitia vel regione, vel qui magis sunt eorum commodis opportuni 73. Quam ob rem sacerdotes cupid habeant adulterinum vel fornicarium respectum ad viros in ec- clesia, sicut dilectissima concubina suo mecho, mirantes personas quae- stus causa ibid., cf. SACERDOTES CARNALES. Sunt „portae introi- tus“ (Ez. VIII. 5), per quos intratur ex hoc mundo ad templum et ad altare ex parte illa, qua mundi amatores intrant ad gradus ecclesiasticos per superiores, qui sunt amici huius vitae; et isti utrique, et qui intrant, et per quos intrant, sunt designati per atrium 86; „viri seniores do- mus Israel“ (Ez. VIII. 11), potentes facere abominationem, quia sunt in hoc mundo viri magni et quia habent auctoritatem multam super chri- stianos; abundant sapientia et scientia div. scripturarum; cupide ad ca- thedras ecclesiae se ingerentes, super omnia exercent potestatem in clero 129; gaudent de exercicio suae superbiae super multitudinem sub- ditorum, sicut mechus super sua concubina delicata gratulatur 130; ex- hibent se coram subditis beneficos et gloriosos usque ad dispensationem ecclesiae beneficiorum 129; incidunt in laqueum diaboli, capti a Sathana, induunt ipsius proprietatem, scil. superbiam; deserti a spiritu Jhesu uni- tivo 239; aversio superiorum atque praepositorum ad inferiores clericos 140; — hoc malum habent pr-i iniqui, quod non solum sunt ab ipsis mali, sed etiam aliis, quibus praesunt, faciunt in communi malum et etiam seorsum, non tantum coram deo in conscientia, sed etiam foris deo et hominibus 114; sunt fundamenta et munimenta omnium abomi- nationum terrae 116, cf. ABOMINATIO; sunt causa vel mater abomi- nationum terrae, qui debebant esse causa et mater fidei, spei, dilectionis et omnis virtutis et disciplinae in ecclesia 117; — „Superiores" designati per capita bestiae Apoc., quia sibi nimis complacent in divitiis et ho noribus et frequentia populorum; quam ob rem praecepta eorum veniunt ex carne et spiritu huius mundi 238; non habent charitatem dei, sunt seipsos amantes et divitias et honores ambiunt 239. - Effeminatio turpissima pr-orum in ecclesia, quae est iniquitas pessima et nocentis- sima in dei populo 170—171; delicata vita eorum: credunt, quod ideo sunt ipsis beneficia in ecclesia tradita, ut ducant vitam suavem et pacatam 171; praelatus tepidus oditor viciorum efficitur nimis resolutus et pusillanimis et quaerens esse amicus amantium hunc mundum; necesse habet, quod sit ipsis similis et non contrarius 309; at utinam saltem iam evigilarent
Strana 478
478 B. Index analyticus. hii, qui positi sunt „ad speculandum“, et sicut tempora caeli et valorem praebendarum diiudicare sciunt, ita etiam tempus hoc novissimum scirent intelligere 306; quibus ex causis et quod pr. sint necessarie pusil- lanimes ad patiendum et per consequens ad anuntiandum fideliter mala suorum proximorum 307. PRAGA: a) synodi et concilia, b) magistri et doctores in theologia et in iure contra frequentem communionem 283. PRINCIPES, v. REX. PRIVILEGIA, cf. LIBERTATES. PROMISSIONES, v. JUSTIFICATIONES. PROPHETAE 1. sancti: pr-ae et s. apostoli 271; intelligentia prophetarum ab auctore 154; „dicere dei“ ad pr-as 147. „Videre" p-arum et revelationes 148; stabilis differentia inter fideles pr-as et pseudolos 307; pr. fideles habuerunt semper hoc proprium, quod mala imminentia vel praesen- tia, quae videbant, populis nuntiabant fideliter, sed et peccata populi et mala pene tamquam propria mala ingemiscebant; pr. fidelissimi et quasi matres et patres proprii et pleni visceribus pietatis 317; vitam mollem ex- pugnant 307; quam ob rem multa perpessi et amara morte vitam surm laboriosam totam et lacrimosam terminando 307; inimici huius mundi non potuerunt non odire suam animam 308; pr. s. fuerunt cruciati 310;— 2. falsi, cf. SACERDOTES CARNALES: sunt similiter amici huius pacis in hac vita et nemini audent displicere, sed multis curant conplacere 88; numero XXV (Ez. VIII. 16) sunt designati omnes pseudoapostoli et pseu- doprophetae 182; propheta pseudo vel membrum Antichristi, v. ANTI- CHRISTUS. SENTENTIAE, v. PROVERBIA. PROVIDENTIA: divina p. obviat 239. PSALMODIAE multae 191, 341, 351, cf. CANTUS. PURGATORIUM: sacerdotes carnales animabus in p-o faciunt multa obsequia, nullum illorum pro vivis sanctis adhuc in terra vel pro animabus adhuc salubriter penitentium facientes 380. RATIO: 1. naturalis 126; humana ratio, opp. bestiales affectiones et fortitudo 208; humana ratio 252; iustum dictamen rationis 196; lumen rationis 218, 227; r-is discursus 344; ratio et synderesis 293, cf. HOMO; quidquid fides tenet, totum est inconprehensibile ingenio humano et inattingibile per humanam r-em et etiam per intellectum caelestium, sed praebens vitam aeternam se videnti et habenti 294; r. dictat et doctores hoc deter- minant 393. — 2. Dictamen christianae r-is honestasque religionis 228. RECTORES populorum (seu communitatum, multitudinum); r. carnales (lo- custae) et subditi, v. PRAELATI; differentia oboedientiae christianorum r-um ad Christum et oboedientiae antichristianorum 236; iniqui r. p. monstra dicuntur 367; sacerdos vel alias rector in dei ecclesia caetero- rum conchristianorum est monstruosa bestia 368; pro sua propria vo- luntate populum subdirigunt et opprimunt, sicque fit corpus et caput reipublicae totum bestiale et terrenum 231, cf. POPULUS; eorum vesti- tus monstruosus 229.
478 B. Index analyticus. hii, qui positi sunt „ad speculandum“, et sicut tempora caeli et valorem praebendarum diiudicare sciunt, ita etiam tempus hoc novissimum scirent intelligere 306; quibus ex causis et quod pr. sint necessarie pusil- lanimes ad patiendum et per consequens ad anuntiandum fideliter mala suorum proximorum 307. PRAGA: a) synodi et concilia, b) magistri et doctores in theologia et in iure contra frequentem communionem 283. PRINCIPES, v. REX. PRIVILEGIA, cf. LIBERTATES. PROMISSIONES, v. JUSTIFICATIONES. PROPHETAE 1. sancti: pr-ae et s. apostoli 271; intelligentia prophetarum ab auctore 154; „dicere dei“ ad pr-as 147. „Videre" p-arum et revelationes 148; stabilis differentia inter fideles pr-as et pseudolos 307; pr. fideles habuerunt semper hoc proprium, quod mala imminentia vel praesen- tia, quae videbant, populis nuntiabant fideliter, sed et peccata populi et mala pene tamquam propria mala ingemiscebant; pr. fidelissimi et quasi matres et patres proprii et pleni visceribus pietatis 317; vitam mollem ex- pugnant 307; quam ob rem multa perpessi et amara morte vitam surm laboriosam totam et lacrimosam terminando 307; inimici huius mundi non potuerunt non odire suam animam 308; pr. s. fuerunt cruciati 310;— 2. falsi, cf. SACERDOTES CARNALES: sunt similiter amici huius pacis in hac vita et nemini audent displicere, sed multis curant conplacere 88; numero XXV (Ez. VIII. 16) sunt designati omnes pseudoapostoli et pseu- doprophetae 182; propheta pseudo vel membrum Antichristi, v. ANTI- CHRISTUS. SENTENTIAE, v. PROVERBIA. PROVIDENTIA: divina p. obviat 239. PSALMODIAE multae 191, 341, 351, cf. CANTUS. PURGATORIUM: sacerdotes carnales animabus in p-o faciunt multa obsequia, nullum illorum pro vivis sanctis adhuc in terra vel pro animabus adhuc salubriter penitentium facientes 380. RATIO: 1. naturalis 126; humana ratio, opp. bestiales affectiones et fortitudo 208; humana ratio 252; iustum dictamen rationis 196; lumen rationis 218, 227; r-is discursus 344; ratio et synderesis 293, cf. HOMO; quidquid fides tenet, totum est inconprehensibile ingenio humano et inattingibile per humanam r-em et etiam per intellectum caelestium, sed praebens vitam aeternam se videnti et habenti 294; r. dictat et doctores hoc deter- minant 393. — 2. Dictamen christianae r-is honestasque religionis 228. RECTORES populorum (seu communitatum, multitudinum); r. carnales (lo- custae) et subditi, v. PRAELATI; differentia oboedientiae christianorum r-um ad Christum et oboedientiae antichristianorum 236; iniqui r. p. monstra dicuntur 367; sacerdos vel alias rector in dei ecclesia caetero- rum conchristianorum est monstruosa bestia 368; pro sua propria vo- luntate populum subdirigunt et opprimunt, sicque fit corpus et caput reipublicae totum bestiale et terrenum 231, cf. POPULUS; eorum vesti- tus monstruosus 229.
Strana 479
III. Index rerum (Praga-Sacerdotes). 479 RELIGIO christiana, v. CHRISTIANA RELIGIO. — RELIGIONES, RELIGIOSI, v. MONACHI. RELIQUIAE: promissio multarum r-rum vel imaginum magnarum virtutum 92; multitudo r-arum celeberrimarum et aliorum multorum exquisite ex- cogitatorum apud sacerdotes hypocritas 341; gloria statuarum vel aliarum rerum aequiparata gloriae J. Chr. et ipsius sacramento 201; multae r. sanctorum antiquae et recentes, communes et alias inauditae apud reli- giosos; item magna clenodia et magnae gratiae 390; ossa et r. sanc- torum (in caelis) sumptuose procurantur a sacerdotibus carnalibus 379, cf. 398; statuae magnae virtutis ibid. RES DIVINAE (sacramenta): omnia saecularia, ut est potestas vel auc- toritas militans 317; — res divinae, scil. potestas et auctoritas divina et honor, qui fit per statum, — res humanae, scientia, eloquentia et divitiae et genealogia et gloria saecularis 319; res divinae solum pro- spiritualibus viris et ad salutem animarum et per humilitatem Jhesu, ignominiam crucis ipsius, amaritudinem et paupertatem conparatae 341. REX, REGES, etiam PRINCIPES: rex serenissimus 80; — qualiter populus debeat oboedire suis superioribus; ad hoc solum sunt positi reges et principes christiani, ut promoveant in populo christiano Christi sanguine redempto non seipsos, sed amorem et timorem J. Christi 207; rex fide- liter exequens id beatus est ibid.; non est bestia nec de corpore bestiae reputandus 208; — mundi honores donant sacerdotibus reges, principes et domini huius mundi 210; regunt sacerdotes, satrapi, tyranni 211—212; — christiani carnales tremunt et mirantur reges et praesides huius mundi 206; reges et domini temporales sacerdotes timent minime et per modicum reverentur et minime oboediunt, nisi in hiis, quae volunt, et sine excommunicatione neque papam timeant 233, cf. PAPA; regimina et oboedientia vel subiectio dominorum saecularium nihil prorsus est secun- dum J. Christum, sed solum secundum spiritum huius mundi (differentia a principibus spiritualibus) 239. RIBALDI 43 (et rustici). SACERDOTES, SACERDOCIUM. I. Dignitas sacerdocii et sacerdotum: sacrum s. 146; s. sanctum ibid.; s. sa- crosanctum 342; sacerdotalia, opp. temporalia 75; s. ecclesiae ordinatum et ornatum est dei dono 214; est pars essentialis in ordine s. ecclesiae et ad ipsum pertinet primarie regimen ecclesiae et cura animarum 147; in exordis s-ii novae legis qualiter Petro salus animarum sit commissa et qualiter debeant se ingerere ad s. hodierni sacerdotes 189; nos clerici et domini s. 101; sunt „viri“ in dei ecclesia 55; non sunt quaelibet ple- beia mulier, sed desponsata deo vivo, regi angelorum, nupta agni in- contaminati, sponsi virginum, filii Virginis 58; in loco dei sedent, sunt ut angeli dei in hoc mundo 59; dei populo sunt praepositi, ut regerent et dirigerent omnem virtutem et veritatem, iustitiam et honestatem, virgini- tatem sponsae dei custodiendo et castitatem summis desideriis conser- vando 59; genus electum etc., non ut blasphemias d. Jhesu nominis dif- funderent, sed gloriam crucis ipsius nuntiarent 62 (lege et infra); sub- limes Jhesu famuli, excelsi domini filii vel magni coram Christo Jhesu 65;
III. Index rerum (Praga-Sacerdotes). 479 RELIGIO christiana, v. CHRISTIANA RELIGIO. — RELIGIONES, RELIGIOSI, v. MONACHI. RELIQUIAE: promissio multarum r-rum vel imaginum magnarum virtutum 92; multitudo r-arum celeberrimarum et aliorum multorum exquisite ex- cogitatorum apud sacerdotes hypocritas 341; gloria statuarum vel aliarum rerum aequiparata gloriae J. Chr. et ipsius sacramento 201; multae r. sanctorum antiquae et recentes, communes et alias inauditae apud reli- giosos; item magna clenodia et magnae gratiae 390; ossa et r. sanc- torum (in caelis) sumptuose procurantur a sacerdotibus carnalibus 379, cf. 398; statuae magnae virtutis ibid. RES DIVINAE (sacramenta): omnia saecularia, ut est potestas vel auc- toritas militans 317; — res divinae, scil. potestas et auctoritas divina et honor, qui fit per statum, — res humanae, scientia, eloquentia et divitiae et genealogia et gloria saecularis 319; res divinae solum pro- spiritualibus viris et ad salutem animarum et per humilitatem Jhesu, ignominiam crucis ipsius, amaritudinem et paupertatem conparatae 341. REX, REGES, etiam PRINCIPES: rex serenissimus 80; — qualiter populus debeat oboedire suis superioribus; ad hoc solum sunt positi reges et principes christiani, ut promoveant in populo christiano Christi sanguine redempto non seipsos, sed amorem et timorem J. Christi 207; rex fide- liter exequens id beatus est ibid.; non est bestia nec de corpore bestiae reputandus 208; — mundi honores donant sacerdotibus reges, principes et domini huius mundi 210; regunt sacerdotes, satrapi, tyranni 211—212; — christiani carnales tremunt et mirantur reges et praesides huius mundi 206; reges et domini temporales sacerdotes timent minime et per modicum reverentur et minime oboediunt, nisi in hiis, quae volunt, et sine excommunicatione neque papam timeant 233, cf. PAPA; regimina et oboedientia vel subiectio dominorum saecularium nihil prorsus est secun- dum J. Christum, sed solum secundum spiritum huius mundi (differentia a principibus spiritualibus) 239. RIBALDI 43 (et rustici). SACERDOTES, SACERDOCIUM. I. Dignitas sacerdocii et sacerdotum: sacrum s. 146; s. sanctum ibid.; s. sa- crosanctum 342; sacerdotalia, opp. temporalia 75; s. ecclesiae ordinatum et ornatum est dei dono 214; est pars essentialis in ordine s. ecclesiae et ad ipsum pertinet primarie regimen ecclesiae et cura animarum 147; in exordis s-ii novae legis qualiter Petro salus animarum sit commissa et qualiter debeant se ingerere ad s. hodierni sacerdotes 189; nos clerici et domini s. 101; sunt „viri“ in dei ecclesia 55; non sunt quaelibet ple- beia mulier, sed desponsata deo vivo, regi angelorum, nupta agni in- contaminati, sponsi virginum, filii Virginis 58; in loco dei sedent, sunt ut angeli dei in hoc mundo 59; dei populo sunt praepositi, ut regerent et dirigerent omnem virtutem et veritatem, iustitiam et honestatem, virgini- tatem sponsae dei custodiendo et castitatem summis desideriis conser- vando 59; genus electum etc., non ut blasphemias d. Jhesu nominis dif- funderent, sed gloriam crucis ipsius nuntiarent 62 (lege et infra); sub- limes Jhesu famuli, excelsi domini filii vel magni coram Christo Jhesu 65;
Strana 480
480 B. Index analyticus. filius et sacerdos 103; clerus est sors Christi J. 129; s. res summae bo- nitatis et dignitatis contrectant et sunt vasa ipsorum 102; s. est custos et dispensator sacramentorum, quasi amicus singularis dei et servus fidelis et prudens 103; s. in Christo J. manentes et ipse in s-bus ibid. S. sunt lapides, ex quibus constat domus dei 110—111, cf. ECCLESIA B. S. et clerus tam intelligens et doctus populus et electus ex milibus et dives iam in omni verbo et doctrina 174. S. dicti sunt „viri" in populo, sunt virtute ex alto induti (Luc. XXIV. 49), tenent locum et personam Jhesu Christi, sunt caput membris rite praefixum, copulati sponsae agni Jhesu Christi 195; sunt singulariter dei verbo et spiritui desponsati, ut ipsi primo et maxime in Christo Jhesu et ipsius sapientia fecunde condelectentur 197; sunt opus dei et spiritus eius, simul etiam ipsius indumenta nitida et nobilia 246; dominici s. 313; s. domini dicti sunt deus hic in terra 282; s. dei altissimi, quondam sal terrae et lux huius mundi (Mt. V. 13 —14) fidelesque testes veritatis et fidei per mundum universum (1s. VIII. 2) 258. — Eorum probatio: quando sint discipuli J. Christi et Jhesu spiritum contineant et ab ipso contineantur et sint de unitate et amicitia ecclesiae sanctorum 312. — Eorum potestas potestas dei: habere omnis veritatis et doctrinae catholicae et fidei christianae imperium, habere auctoritatem et dispensationem omnium sacramentorum in dei ecclesia et gratiarum 320; habere auctoritatem et imperium in ecclesia dei super potestatem regalem et sacerdotalem ibid.; potestas sacerdotalis, quae collitur et veneratur potestas dei vel ipsa est spiritus s. immediate tenens ipsam a sacerdote 320; s. familiarius et vicinius sunt coniuncti J. Christo magis quam alii christiani, praesertim s. sancti et similes J. Christo, „christi dei“ 340; apostoli et s. maxime Christi debent inveniri in ecclesia vel esse contrarii Antichristo 338; sac. indigni, quamvis cu- piditatibus prostituti in animo, tamen exterior decor et ordo et pote- stas et auctoritas manent in suo statu, utpote in s. consuetudinibus, sa- cramentis, scripturis, fide et legibus 213. II. Sacerdotes fideles, communiter s-es plebani seu curati appellati: auctor distinguit sac. et clericos communes, rectores minores ecclesiae et epis- copos et doctores 185—187; s. plebium 15, 17, 395; plebani 14, 17; cu- rati 134; habent curam gerere inmediate populorum, purgare eos et illu- minare 181; nihil est magis necessarium et salubre magnis et parvis s-bus, quam opus et cura salutis animarum; salus animarum nostrae fidei a tremendo iudice commissa 190; fideles curati animarum 388; — divisio plebanorum et monachorum 14—17; in qua divisione s-bus plebium neque episcopus neque papa facile potest imponere silen- tium 17; s. plebium, sive sint probi, sive reprobi, debitum suum apud suas plebes facientes, laborem manuum suarum comedunt (monachi non) 387; ordinarius s. potest habere decretam per ecclesiam suam vitam (scil. victum et amictum) nec non perinde urgentur mendicare 389; sunt a mendicantibus appellati saeculares 394; sunt per fratres mendicantes diffamati ad actus docendi et praedicandi iam imbecilles et indocti, inertia et ignorantia talium s-um plebis et indignis ipsis religiosis suf- fragantibus in id ipsum 395; propterea plebes, imbecillitatem suorum sacerdotum cernentes, ad ipsos fratres turmatim convertuntur ibid.
480 B. Index analyticus. filius et sacerdos 103; clerus est sors Christi J. 129; s. res summae bo- nitatis et dignitatis contrectant et sunt vasa ipsorum 102; s. est custos et dispensator sacramentorum, quasi amicus singularis dei et servus fidelis et prudens 103; s. in Christo J. manentes et ipse in s-bus ibid. S. sunt lapides, ex quibus constat domus dei 110—111, cf. ECCLESIA B. S. et clerus tam intelligens et doctus populus et electus ex milibus et dives iam in omni verbo et doctrina 174. S. dicti sunt „viri" in populo, sunt virtute ex alto induti (Luc. XXIV. 49), tenent locum et personam Jhesu Christi, sunt caput membris rite praefixum, copulati sponsae agni Jhesu Christi 195; sunt singulariter dei verbo et spiritui desponsati, ut ipsi primo et maxime in Christo Jhesu et ipsius sapientia fecunde condelectentur 197; sunt opus dei et spiritus eius, simul etiam ipsius indumenta nitida et nobilia 246; dominici s. 313; s. domini dicti sunt deus hic in terra 282; s. dei altissimi, quondam sal terrae et lux huius mundi (Mt. V. 13 —14) fidelesque testes veritatis et fidei per mundum universum (1s. VIII. 2) 258. — Eorum probatio: quando sint discipuli J. Christi et Jhesu spiritum contineant et ab ipso contineantur et sint de unitate et amicitia ecclesiae sanctorum 312. — Eorum potestas potestas dei: habere omnis veritatis et doctrinae catholicae et fidei christianae imperium, habere auctoritatem et dispensationem omnium sacramentorum in dei ecclesia et gratiarum 320; habere auctoritatem et imperium in ecclesia dei super potestatem regalem et sacerdotalem ibid.; potestas sacerdotalis, quae collitur et veneratur potestas dei vel ipsa est spiritus s. immediate tenens ipsam a sacerdote 320; s. familiarius et vicinius sunt coniuncti J. Christo magis quam alii christiani, praesertim s. sancti et similes J. Christo, „christi dei“ 340; apostoli et s. maxime Christi debent inveniri in ecclesia vel esse contrarii Antichristo 338; sac. indigni, quamvis cu- piditatibus prostituti in animo, tamen exterior decor et ordo et pote- stas et auctoritas manent in suo statu, utpote in s. consuetudinibus, sa- cramentis, scripturis, fide et legibus 213. II. Sacerdotes fideles, communiter s-es plebani seu curati appellati: auctor distinguit sac. et clericos communes, rectores minores ecclesiae et epis- copos et doctores 185—187; s. plebium 15, 17, 395; plebani 14, 17; cu- rati 134; habent curam gerere inmediate populorum, purgare eos et illu- minare 181; nihil est magis necessarium et salubre magnis et parvis s-bus, quam opus et cura salutis animarum; salus animarum nostrae fidei a tremendo iudice commissa 190; fideles curati animarum 388; — divisio plebanorum et monachorum 14—17; in qua divisione s-bus plebium neque episcopus neque papa facile potest imponere silen- tium 17; s. plebium, sive sint probi, sive reprobi, debitum suum apud suas plebes facientes, laborem manuum suarum comedunt (monachi non) 387; ordinarius s. potest habere decretam per ecclesiam suam vitam (scil. victum et amictum) nec non perinde urgentur mendicare 389; sunt a mendicantibus appellati saeculares 394; sunt per fratres mendicantes diffamati ad actus docendi et praedicandi iam imbecilles et indocti, inertia et ignorantia talium s-um plebis et indignis ipsis religiosis suf- fragantibus in id ipsum 395; propterea plebes, imbecillitatem suorum sacerdotum cernentes, ad ipsos fratres turmatim convertuntur ibid.
Strana 481
III. Index rerum (Sacerdotes). 481 III. Sacerdotes carnales (cf. ANTICHRISTUS, MONACHI, PRAELATI); ap- pellantur generaliter et promiscue: amici carnis suae 107, amici huius mundi 186, cf. 379; animales 186; carnales sine spiritu 267 (et passim); communitas effeminatorum 196; crudeles 20; gens apostatrix 213; impii et magistri improbi 385; infausti 190; magistri hypocritae 386; saeculares 385; vulgus clericorum 379. — Epitheta atque synonyma, maximam partem biblica: abominatio (Mat. XXIV. 15) 6, 8, 44, 48, 219, 260, 262, 341, 366; — Antichristi 168, 220, 366; — canes muti non valentes latrare (Is. LVI. 10) 200; — cauda draconis (Apoc. XII. 4) 170; — desertum (Apoc. XVII. 3) 198; — diaboli 23, 288; diabolici viri et septem spiritibus nequioribus obsessi, opp. sancti dei 289; — falsi christi 49; falsigraphi christi et pseudoli prophetae 169; — filii iniqui seu ini- quitatis (I. Mach. I. 12) 21, 319, 366, cf. 19; — generatio prava et adultera (Mt. XII. 39) 36; — hypocritae, passim (cf. infra); — inimici crucis Christi (Phil. III. 18) 166, 220, 245; — lapides dispersi (Thren. IV. 1) 279; — laqueus speculationi (Oseae V. 1) 2; — lignum frondosum (Jerem. II. 20) 48; — locustae (Ap. IX. 4) 281; 1. loricatae (Ap. IX. 7—10) 106—107; — lumbi Leviathan (Job. XL. 12) 170; — mater abominationum (Ap. XVII. 5) 376; m. fornicationum terrae (ibid.) 170, 374; — mercennarii 42 — meretrix 50, 54, 193, 197, 341, 353, 366, 374, 375; m. Jezabel (IV. Reg. IX.) 277; m. Sidon (Is. XXIII.) 277; — mulier secundum interiorem hominem 194; adultera collocata in domo sapientiae (cf. Prov. IX. 1) 354; m. fornicaria (Ap. XVII. 3—4) 47, 170, 195 -196, 200, 210 (similitudo inter sac. carnales et mulierem per longum expl. p. 212—215); m. sedens super bestiam (ibid.) 210; in deserto (ibid.) 193; ebria de sanguine sanctorum (Ap. XVII. 6) 382; stulta et clamosa (Prov. IX. 13—14) 193, 200, 259; — mu- lieres (Ez. VIII. 14) 171; m. maledictae, plangentes Adonidem sibid.) 175; pardo cum pedibus ursi et ore leonis (Ap. XIII. 2) 106—107; — parietes mystici dealbati 112; — pastores derelinquentes gregem 200; — pisca- tores maris (Mt. IV. 19) 193; — pseudochristi et pseudoli (cf. supra) 166; — pueri miserrimi in fide et veritate s. scripturae 259; — rete expan- sum super Tabor (Oseae V. 1) 42; — sal insulsum et infatuatum (Mt. IX. 49) 260, 279; — sapientes seu literati a vulgo acclamati 314; — ser- pentes et genimina vipperarum (Mt. XIII. 33) 19; — testes malae fidei et suspecti 258; inutiles et suspecti ibid.; inutiles et abiecti ibid.; — Tyrus 193. Generaliter loquitur de qualitatibus atque vita sacerdotum carnalium: reddunt s. sacerdocium contemnibile 75; amici huius mundi sunt omnino similes paganis 86; multitudo vitiorum residentium in animis s-m c. signata per multitudinem reptilium (Ez. VIII. 10) 106; sunt subiecti variis passionibus, nam sunt: a) crudeles (reptiles venenosi); b) illecebris carnis (ebrietas, luxuria, avaritia, accidia) detenti ut animalia; c) dili- gentes honores (idola); ad quid defluxerint 111; eorum exteriora et interiora vivaciter describuntur 111—112; in singulari loquitur de doctore vel praedicatore, qui positus erat, ut destrueret impietatem, ipse autem est cooperator servientium suis affectionibus vitiosis et expositus ad ser- viendum vanitatibus 114; sac. amatores huius vitae et pacis et delicatae vitae secutores, caeci et duces caecorum (Mt. XV. 14) 152; sapientes et KYBAL: M. de Janov Regulae, IV. 31
III. Index rerum (Sacerdotes). 481 III. Sacerdotes carnales (cf. ANTICHRISTUS, MONACHI, PRAELATI); ap- pellantur generaliter et promiscue: amici carnis suae 107, amici huius mundi 186, cf. 379; animales 186; carnales sine spiritu 267 (et passim); communitas effeminatorum 196; crudeles 20; gens apostatrix 213; impii et magistri improbi 385; infausti 190; magistri hypocritae 386; saeculares 385; vulgus clericorum 379. — Epitheta atque synonyma, maximam partem biblica: abominatio (Mat. XXIV. 15) 6, 8, 44, 48, 219, 260, 262, 341, 366; — Antichristi 168, 220, 366; — canes muti non valentes latrare (Is. LVI. 10) 200; — cauda draconis (Apoc. XII. 4) 170; — desertum (Apoc. XVII. 3) 198; — diaboli 23, 288; diabolici viri et septem spiritibus nequioribus obsessi, opp. sancti dei 289; — falsi christi 49; falsigraphi christi et pseudoli prophetae 169; — filii iniqui seu ini- quitatis (I. Mach. I. 12) 21, 319, 366, cf. 19; — generatio prava et adultera (Mt. XII. 39) 36; — hypocritae, passim (cf. infra); — inimici crucis Christi (Phil. III. 18) 166, 220, 245; — lapides dispersi (Thren. IV. 1) 279; — laqueus speculationi (Oseae V. 1) 2; — lignum frondosum (Jerem. II. 20) 48; — locustae (Ap. IX. 4) 281; 1. loricatae (Ap. IX. 7—10) 106—107; — lumbi Leviathan (Job. XL. 12) 170; — mater abominationum (Ap. XVII. 5) 376; m. fornicationum terrae (ibid.) 170, 374; — mercennarii 42 — meretrix 50, 54, 193, 197, 341, 353, 366, 374, 375; m. Jezabel (IV. Reg. IX.) 277; m. Sidon (Is. XXIII.) 277; — mulier secundum interiorem hominem 194; adultera collocata in domo sapientiae (cf. Prov. IX. 1) 354; m. fornicaria (Ap. XVII. 3—4) 47, 170, 195 -196, 200, 210 (similitudo inter sac. carnales et mulierem per longum expl. p. 212—215); m. sedens super bestiam (ibid.) 210; in deserto (ibid.) 193; ebria de sanguine sanctorum (Ap. XVII. 6) 382; stulta et clamosa (Prov. IX. 13—14) 193, 200, 259; — mu- lieres (Ez. VIII. 14) 171; m. maledictae, plangentes Adonidem sibid.) 175; pardo cum pedibus ursi et ore leonis (Ap. XIII. 2) 106—107; — parietes mystici dealbati 112; — pastores derelinquentes gregem 200; — pisca- tores maris (Mt. IV. 19) 193; — pseudochristi et pseudoli (cf. supra) 166; — pueri miserrimi in fide et veritate s. scripturae 259; — rete expan- sum super Tabor (Oseae V. 1) 42; — sal insulsum et infatuatum (Mt. IX. 49) 260, 279; — sapientes seu literati a vulgo acclamati 314; — ser- pentes et genimina vipperarum (Mt. XIII. 33) 19; — testes malae fidei et suspecti 258; inutiles et suspecti ibid.; inutiles et abiecti ibid.; — Tyrus 193. Generaliter loquitur de qualitatibus atque vita sacerdotum carnalium: reddunt s. sacerdocium contemnibile 75; amici huius mundi sunt omnino similes paganis 86; multitudo vitiorum residentium in animis s-m c. signata per multitudinem reptilium (Ez. VIII. 10) 106; sunt subiecti variis passionibus, nam sunt: a) crudeles (reptiles venenosi); b) illecebris carnis (ebrietas, luxuria, avaritia, accidia) detenti ut animalia; c) dili- gentes honores (idola); ad quid defluxerint 111; eorum exteriora et interiora vivaciter describuntur 111—112; in singulari loquitur de doctore vel praedicatore, qui positus erat, ut destrueret impietatem, ipse autem est cooperator servientium suis affectionibus vitiosis et expositus ad ser- viendum vanitatibus 114; sac. amatores huius vitae et pacis et delicatae vitae secutores, caeci et duces caecorum (Mt. XV. 14) 152; sapientes et KYBAL: M. de Janov Regulae, IV. 31
Strana 482
482 B. Index analyticus. doctores carnales et amatores huius vitae sunt, per quos omnis abun- dantia iniquitatis et refrigerium charitatis irruperunt in populum chri stianum 165; multitudinem sacerdotum non facit aliud funestam mere- tricem nisi animus ipsorum perversus et mala vita (mala voluntas) 214—215. Qualis sit iniquitas modernorum clericorum et s-m: a) malum fieri communiter et in summis collegiis, quasi esset bene factum; b) pec- catum in s. spiritum et cum certa scientia peccati et cum assistentia do- norum spiritus s. et ex officio et ex certo contemptu bonitatis divinae et propter quandam familiaritatem gratiarum d. Jhesu 218—219; sedentes super „corpus peccati" et „opus monstruosum" diaboli, diligunt concu- piscentiam carnis, oculorum et sequuntur avaritiam et superbiam vitae 220; sunt figurati per faciem meretricis, quia pulchritudinem et decorem s. ecclesiae prostituunt et polluunt 248; differunt a peccatoribus saecu- laribus (bestia), nam sunt opus dei, sed solum voluntas prostituta est cupiditatibus huius mundi 246; per immunditiam suae vitae carnalis abominationibus repleverunt ecclesiam Christi 250; promiscue dicitur: clericus fornicarius, infidelis et impius et fatuus 266; iniquus et infidelis et scelestus 267; tales carnales et impii et infideles ibid.; existentes multi et regnum ecclesiae iam obtinentes ibid.; impii, hypocritae, capti sua ambitione et propriis concupiscentiis non intelligunt, excaecati a Sa- thana 269; non cognoscunt Antichristum ibid.; tales homines carnales, spiritum Jhesu crucifixi non habentes, impii, infideles et scelesti, mundi amatores, resident communiter in loco dei et pro diis in terra veneran- tur ab hominibus 271; instrumenta Satanae in s-bus c.: religiositas ab extra, decor et amor huius mundi, promissiones et iustificationes hu- manae 273; scientiae, mandata et cerimoniae hominum ibid.; sac. paro- chiani et ordinarii occupati mundo et divitiis, saciati honoribus et deliciis ubique cessaverunt praedicare verbum dei, mortuo in ipsis zelo fideli animarum 283; in n. singulari: sac. indignus, impius et diabolo ae- qualis, immo ipse diabolus et filius iniquitatis; ipsius abominatio 288; sac. c. et praelati in suis iocis et comessationibus applicant verba dei ad sua facta carnalia et alia sibi multa autentica effecerunt, quaedam ad- ventitia 298—299; sac. sine igne spiritus Jhesu, inveterati per spiri- tum huius mundi, effecti inautentici 299; summi sac., ubi maxime et in summo gradu gloria et amor huius mundi in figura splendida exer- cetur et videtur 342; amant vitam quietam carni suae et sufficientem et splendorem huius mundi et per hoc et propter hoc exquirunt mun- dicias corporales extrinsecas et splendorem in rebus ecclesiasticis et divinis 342; qualiter christianus deveniat sac, carnalis (a iuventute); et talis habet scriptum in fronte faciem vel concupiscentiam vitae huius mundi 346; quid faciant tota die (mane, post prandium, etc.) 359; sancti sac. delectant in deo et Christo, sed sac. carnales omnia, quae agunt in suo ministerio, illud primum ordinant ad sibi vel hominibus compla- cendum, nec possunt aliud, quam carnem vel mundum sapere, quamdiu sunt a spiritu Jhesu desertati 375; lucrum intendunt in suo mini- sterio, sed coram Christo Jhesu manent steriles meretrices ibid. — Sac. carnales dicuntur esse abominatio desolationis: 8; cf. ABOMINATIO; eorum timor servilis ante infernum; conbinant et commiscent ea, quae sunt
482 B. Index analyticus. doctores carnales et amatores huius vitae sunt, per quos omnis abun- dantia iniquitatis et refrigerium charitatis irruperunt in populum chri stianum 165; multitudinem sacerdotum non facit aliud funestam mere- tricem nisi animus ipsorum perversus et mala vita (mala voluntas) 214—215. Qualis sit iniquitas modernorum clericorum et s-m: a) malum fieri communiter et in summis collegiis, quasi esset bene factum; b) pec- catum in s. spiritum et cum certa scientia peccati et cum assistentia do- norum spiritus s. et ex officio et ex certo contemptu bonitatis divinae et propter quandam familiaritatem gratiarum d. Jhesu 218—219; sedentes super „corpus peccati" et „opus monstruosum" diaboli, diligunt concu- piscentiam carnis, oculorum et sequuntur avaritiam et superbiam vitae 220; sunt figurati per faciem meretricis, quia pulchritudinem et decorem s. ecclesiae prostituunt et polluunt 248; differunt a peccatoribus saecu- laribus (bestia), nam sunt opus dei, sed solum voluntas prostituta est cupiditatibus huius mundi 246; per immunditiam suae vitae carnalis abominationibus repleverunt ecclesiam Christi 250; promiscue dicitur: clericus fornicarius, infidelis et impius et fatuus 266; iniquus et infidelis et scelestus 267; tales carnales et impii et infideles ibid.; existentes multi et regnum ecclesiae iam obtinentes ibid.; impii, hypocritae, capti sua ambitione et propriis concupiscentiis non intelligunt, excaecati a Sa- thana 269; non cognoscunt Antichristum ibid.; tales homines carnales, spiritum Jhesu crucifixi non habentes, impii, infideles et scelesti, mundi amatores, resident communiter in loco dei et pro diis in terra veneran- tur ab hominibus 271; instrumenta Satanae in s-bus c.: religiositas ab extra, decor et amor huius mundi, promissiones et iustificationes hu- manae 273; scientiae, mandata et cerimoniae hominum ibid.; sac. paro- chiani et ordinarii occupati mundo et divitiis, saciati honoribus et deliciis ubique cessaverunt praedicare verbum dei, mortuo in ipsis zelo fideli animarum 283; in n. singulari: sac. indignus, impius et diabolo ae- qualis, immo ipse diabolus et filius iniquitatis; ipsius abominatio 288; sac. c. et praelati in suis iocis et comessationibus applicant verba dei ad sua facta carnalia et alia sibi multa autentica effecerunt, quaedam ad- ventitia 298—299; sac. sine igne spiritus Jhesu, inveterati per spiri- tum huius mundi, effecti inautentici 299; summi sac., ubi maxime et in summo gradu gloria et amor huius mundi in figura splendida exer- cetur et videtur 342; amant vitam quietam carni suae et sufficientem et splendorem huius mundi et per hoc et propter hoc exquirunt mun- dicias corporales extrinsecas et splendorem in rebus ecclesiasticis et divinis 342; qualiter christianus deveniat sac, carnalis (a iuventute); et talis habet scriptum in fronte faciem vel concupiscentiam vitae huius mundi 346; quid faciant tota die (mane, post prandium, etc.) 359; sancti sac. delectant in deo et Christo, sed sac. carnales omnia, quae agunt in suo ministerio, illud primum ordinant ad sibi vel hominibus compla- cendum, nec possunt aliud, quam carnem vel mundum sapere, quamdiu sunt a spiritu Jhesu desertati 375; lucrum intendunt in suo mini- sterio, sed coram Christo Jhesu manent steriles meretrices ibid. — Sac. carnales dicuntur esse abominatio desolationis: 8; cf. ABOMINATIO; eorum timor servilis ante infernum; conbinant et commiscent ea, quae sunt
Strana 483
III. Index rerum (Sacerdotes). 483 Christi Jhesu et quae sunt amicorum huius mundi 8—9; simul ponunt et in dei ecclesia incomponibilia omnino comportant 9; efficiuntur duplices corde et animo, abominatio horrenda deo nostro ibid; ipsi sunt abominatio in templo dei 219; omnia, animam et scripturam, convertunt ad sua libita et complacentiam amicis huius mundi 70; sac. abominabiles et indigni 258; abominationem constituunt tamquam meretrix 259, quia admiscent ad amorem Christi amorem huius saeculi et volunt, simul Christo et hominibus conplacendo, d. Jhesu servi haberi ab hominibus et vocari 262; omnia, quae faciunt, sunt sterilia a salute animarum et abominatio in aureo poculo ministrata 376. — Sac. carnales desertati a spiritu Jhesu propter abominationem desolationis 35, desolati a spiritu Jhesu 152, de- solati 173, abominabiliter devirati 172 et 173, desolati a spiritu Jhesu et denudati a virtute Christi et veritate, effecti pusillanimes et molles quasi mulieres destitutae et infatuati 174, destituti 193. — Sac. carnales et Jhesus: non possunt in passionibus et cruce Jhesu delectari; miscent abomina- tionem 6; auctor ex certo probavit ex studiis et actibus sac. carnalium, quod dilectionem Jhesu crucifixi non habent 104; sunt inimici crucis Christi (Phil. III. 18), i. e. inimici conversationis et vitae christianae de- signatae et conditae, et debellant Christum 106, solvunt Jhesum ibid.; per suam vitam rursum Christum J. crucifigunt in semetipsis 202; spurci ministri et contrectatores sacramentorum, qui rei iudicabuntur, acsi Christum rursus crucifixissent, et horrende damnabuntur, quia in semetipsis opus Christi et gratiam mortificaverunt et destruxerunt 251. Si Jhesus esset ipsis praesens, ipsi essent primi ad ipsum in sua persona occidendum, nam hodie non cessant lacerare servos et membra J. Christi ibid.; et licet sacramenta Jhesu in se maneant inpolluta, tamen quantum est ad ministros indignos, iudicantur pati plenariam pollucionem ibid. Reddunt veritatem Jhesu abominabilem et verba ipsorum nullius auctoritatis reputantur; mendicant verba s. doctoribus 257—258 (cf. supra 299: inautentici); testes Christi inutiles et abiecti, quod etiam ipsa divina veritas et Christus a nobis et propter nos siccine conculcatur 258; qualiter ad eos loquatur Jhesus et quod eos patitur et nimis moleste sus- tinet 261; scientiam et veritatem Jhesu, dudum mortuam in eorum ani- mabus, honeste sepelierunt in monumentis et sepulchris splen- didis et ornatis 22; solum et maxime sapientiam et scientiam, quae scripta est in libris ipsorum pulchris, acceptant 23; inventiones magnificant, opera dei negligunt seu necessitate sola consuetudinaria et mercennaria operantur 152; cf. INVENTIONES. — Hypocritae : in fermento hypocrisis confirmantur et excaecantur 27; auctor invenit in omnibus eisdem so- lum simulationem pietatis et virtutem ipsius abnegari 88; multitudo fal- sorum prophetarum ibid.; hypocritae multi florent, multiplicati super numerum, superbi 354—355; hypocrisi fermentati, non valde timent et dissimulant 366. Cf. HYPOCRITAE. Populus dilaceratus prout bestia monstruosa 106. Sacerdotes carnales cupidi et avari. Duo mala hypocritarum s-m: 1) quod persequuntur praedicatores, 2) quod insequuntur avaritiam 18, explic. 19—20; eorum avaritia et invidia contra fratres 15; sunt avari et propter hoc ad beneficia ecclestiastica et gradus sunt provecti; mer- 31
III. Index rerum (Sacerdotes). 483 Christi Jhesu et quae sunt amicorum huius mundi 8—9; simul ponunt et in dei ecclesia incomponibilia omnino comportant 9; efficiuntur duplices corde et animo, abominatio horrenda deo nostro ibid; ipsi sunt abominatio in templo dei 219; omnia, animam et scripturam, convertunt ad sua libita et complacentiam amicis huius mundi 70; sac. abominabiles et indigni 258; abominationem constituunt tamquam meretrix 259, quia admiscent ad amorem Christi amorem huius saeculi et volunt, simul Christo et hominibus conplacendo, d. Jhesu servi haberi ab hominibus et vocari 262; omnia, quae faciunt, sunt sterilia a salute animarum et abominatio in aureo poculo ministrata 376. — Sac. carnales desertati a spiritu Jhesu propter abominationem desolationis 35, desolati a spiritu Jhesu 152, de- solati 173, abominabiliter devirati 172 et 173, desolati a spiritu Jhesu et denudati a virtute Christi et veritate, effecti pusillanimes et molles quasi mulieres destitutae et infatuati 174, destituti 193. — Sac. carnales et Jhesus: non possunt in passionibus et cruce Jhesu delectari; miscent abomina- tionem 6; auctor ex certo probavit ex studiis et actibus sac. carnalium, quod dilectionem Jhesu crucifixi non habent 104; sunt inimici crucis Christi (Phil. III. 18), i. e. inimici conversationis et vitae christianae de- signatae et conditae, et debellant Christum 106, solvunt Jhesum ibid.; per suam vitam rursum Christum J. crucifigunt in semetipsis 202; spurci ministri et contrectatores sacramentorum, qui rei iudicabuntur, acsi Christum rursus crucifixissent, et horrende damnabuntur, quia in semetipsis opus Christi et gratiam mortificaverunt et destruxerunt 251. Si Jhesus esset ipsis praesens, ipsi essent primi ad ipsum in sua persona occidendum, nam hodie non cessant lacerare servos et membra J. Christi ibid.; et licet sacramenta Jhesu in se maneant inpolluta, tamen quantum est ad ministros indignos, iudicantur pati plenariam pollucionem ibid. Reddunt veritatem Jhesu abominabilem et verba ipsorum nullius auctoritatis reputantur; mendicant verba s. doctoribus 257—258 (cf. supra 299: inautentici); testes Christi inutiles et abiecti, quod etiam ipsa divina veritas et Christus a nobis et propter nos siccine conculcatur 258; qualiter ad eos loquatur Jhesus et quod eos patitur et nimis moleste sus- tinet 261; scientiam et veritatem Jhesu, dudum mortuam in eorum ani- mabus, honeste sepelierunt in monumentis et sepulchris splen- didis et ornatis 22; solum et maxime sapientiam et scientiam, quae scripta est in libris ipsorum pulchris, acceptant 23; inventiones magnificant, opera dei negligunt seu necessitate sola consuetudinaria et mercennaria operantur 152; cf. INVENTIONES. — Hypocritae : in fermento hypocrisis confirmantur et excaecantur 27; auctor invenit in omnibus eisdem so- lum simulationem pietatis et virtutem ipsius abnegari 88; multitudo fal- sorum prophetarum ibid.; hypocritae multi florent, multiplicati super numerum, superbi 354—355; hypocrisi fermentati, non valde timent et dissimulant 366. Cf. HYPOCRITAE. Populus dilaceratus prout bestia monstruosa 106. Sacerdotes carnales cupidi et avari. Duo mala hypocritarum s-m: 1) quod persequuntur praedicatores, 2) quod insequuntur avaritiam 18, explic. 19—20; eorum avaritia et invidia contra fratres 15; sunt avari et propter hoc ad beneficia ecclestiastica et gradus sunt provecti; mer- 31
Strana 484
484 B. Index analyticus. cennarii, faciunt omnia mandata ecclesiastica, quia proinde habent suam vitam et abundantiam bonorum omnium et honores 42. Nolunt se mul- tum gravari a laboribus cum populis vel per passiones pro veritate et virtute. Per suum sacerdocium principaliter notant quaestum veluti alii plebei artifices, licet etiam spem meritorum vitae aeternae admiscentes 43. Quid eligant: quietem, honorem, amicitiam, divitias et magnos census 45. Omnia componunt ad oculum et conplacen- tiam hominum, nullo quasi vestigio humilitatis suae propriae et igno- miniae crucis Jhesu crucifixi demonstrato, ita ut erubescentiam habeant Jhesum crucifixum deferre vel ostendere aut ignominiam crucis Jhesu confiteri ibid. Gaudent de adventu magnarum festivitatum, sed propter quaestum et applausum popularem ibid. Intraverunt ad gradus eccle- siasticos non per viam J. Christi, sed ascenderunt aliunde, cupiditate in- stigante, seipsos ingesserunt 46. Ideo non principaliter curant quaerere ea, quae sunt Jhesu crucifixi, sed quae sua sunt, cum simulata sanctitate vitae christianae vel sacerdotalis dignitatis ibid. Irascuntur et persequun- tur aliter sentientes vel ipsos corripientes ibid. Multum congrue tales sac. avaros et molles scriptura s. per mulierem fornicariam designavit; éorum cupiditas et avaritia infrenata merito per os vulvae in veritate scripturae est descripta 47; ad hoc devenerunt, quod etiam res divinas ad sua libita converterunt et spiritualem fornicationem adinpleverunt 48. Nihil abominabilius in christianis cupido clerico vel sacerdote 55; con- cupiscentia sacerdotis captivat ipsum et spiritum Jhesu Christi fugat et templum ipsius destruit et desertat ibid.; nihil est validius ad capiendum sacerdotes quam splendida, iocunda et pacifica vita et prosperatio ibid.; cupiditas praesentis saeculi clericorum et sacerdotum est insatiabilis 56, 60; in tantum efferbuit, ut iam ultro ingerant se ad beneficia et of ficia in dei ecclesia obtinenda 56. In omnibus sibi ipsis quaerunt con- placentiam et delicias, divitias et quietem ibid. Cupiditas sacerdotum post hoc saeculum ita hiatus suos audacter et impudice appetivit, quod nisi d. Jhesus reliquisset nobis semen, quasi Sodoma fuissemus et quasi Gomorra periissemus 61, ita ut palam et publice aperta omnibus iam honestas et decor atque gloria computetur in populo christiano cum ipsa fornicari, et solum illi timeantur ibid.; cultus Veneris est parabola quae- dam eorum, quae modo fiunt per sacerdotes spiritualiter 62; qualiter palam in fronte muliebri ostentent cupiditatem suam inpudice 64; ita sunt cupidi, quod avaritiam et postulare sibi beneficia non erubescant exercere; beneficia requirunt lucrosa, postulant quaestum per sacramenta ibid. Hii sunt mulier fornicaria vel mulieres, quae sibi idolum in loco sancto Priapi magni statuerunt 73. Quaestuarii clerici et sac, incon- stantes et nimis nocentes pauperibus, quorum victum emungunt usque ad sanguinem 95. Petunt beneficia, quemadmodum mulier fornicaria et etiam exprimunt se alterutrum et pro ipsis litigant et volunt beneficia plura habere 119; seducti, quod bene possunt salvari cum amore com- modosae vitae in hoc mundo et cum inquisitione beneficiorum et offi- ciorum propter divitias et honores 122; amatores et inquisitores divitiarum, deliciarum et gloriae 123; amatores huius saeculi et figurae splendidae huius vitae 49; concupiscentiae vel passiones infinitae et af-
484 B. Index analyticus. cennarii, faciunt omnia mandata ecclesiastica, quia proinde habent suam vitam et abundantiam bonorum omnium et honores 42. Nolunt se mul- tum gravari a laboribus cum populis vel per passiones pro veritate et virtute. Per suum sacerdocium principaliter notant quaestum veluti alii plebei artifices, licet etiam spem meritorum vitae aeternae admiscentes 43. Quid eligant: quietem, honorem, amicitiam, divitias et magnos census 45. Omnia componunt ad oculum et conplacen- tiam hominum, nullo quasi vestigio humilitatis suae propriae et igno- miniae crucis Jhesu crucifixi demonstrato, ita ut erubescentiam habeant Jhesum crucifixum deferre vel ostendere aut ignominiam crucis Jhesu confiteri ibid. Gaudent de adventu magnarum festivitatum, sed propter quaestum et applausum popularem ibid. Intraverunt ad gradus eccle- siasticos non per viam J. Christi, sed ascenderunt aliunde, cupiditate in- stigante, seipsos ingesserunt 46. Ideo non principaliter curant quaerere ea, quae sunt Jhesu crucifixi, sed quae sua sunt, cum simulata sanctitate vitae christianae vel sacerdotalis dignitatis ibid. Irascuntur et persequun- tur aliter sentientes vel ipsos corripientes ibid. Multum congrue tales sac. avaros et molles scriptura s. per mulierem fornicariam designavit; éorum cupiditas et avaritia infrenata merito per os vulvae in veritate scripturae est descripta 47; ad hoc devenerunt, quod etiam res divinas ad sua libita converterunt et spiritualem fornicationem adinpleverunt 48. Nihil abominabilius in christianis cupido clerico vel sacerdote 55; con- cupiscentia sacerdotis captivat ipsum et spiritum Jhesu Christi fugat et templum ipsius destruit et desertat ibid.; nihil est validius ad capiendum sacerdotes quam splendida, iocunda et pacifica vita et prosperatio ibid.; cupiditas praesentis saeculi clericorum et sacerdotum est insatiabilis 56, 60; in tantum efferbuit, ut iam ultro ingerant se ad beneficia et of ficia in dei ecclesia obtinenda 56. In omnibus sibi ipsis quaerunt con- placentiam et delicias, divitias et quietem ibid. Cupiditas sacerdotum post hoc saeculum ita hiatus suos audacter et impudice appetivit, quod nisi d. Jhesus reliquisset nobis semen, quasi Sodoma fuissemus et quasi Gomorra periissemus 61, ita ut palam et publice aperta omnibus iam honestas et decor atque gloria computetur in populo christiano cum ipsa fornicari, et solum illi timeantur ibid.; cultus Veneris est parabola quae- dam eorum, quae modo fiunt per sacerdotes spiritualiter 62; qualiter palam in fronte muliebri ostentent cupiditatem suam inpudice 64; ita sunt cupidi, quod avaritiam et postulare sibi beneficia non erubescant exercere; beneficia requirunt lucrosa, postulant quaestum per sacramenta ibid. Hii sunt mulier fornicaria vel mulieres, quae sibi idolum in loco sancto Priapi magni statuerunt 73. Quaestuarii clerici et sac, incon- stantes et nimis nocentes pauperibus, quorum victum emungunt usque ad sanguinem 95. Petunt beneficia, quemadmodum mulier fornicaria et etiam exprimunt se alterutrum et pro ipsis litigant et volunt beneficia plura habere 119; seducti, quod bene possunt salvari cum amore com- modosae vitae in hoc mundo et cum inquisitione beneficiorum et offi- ciorum propter divitias et honores 122; amatores et inquisitores divitiarum, deliciarum et gloriae 123; amatores huius saeculi et figurae splendidae huius vitae 49; concupiscentiae vel passiones infinitae et af-
Strana 485
III. Index rerum (Sacerdotes). 485 fectiones christianorum carnalium et primum sac. et clericorum, quae emanant ex cupiditate ipsorum vel amore huius mundi 132; cupiditas eorum in summo gradu quando inventa sit 138; sac. facti degeneres ob suam ambitionem et prostituti 139; lites, iurgia et incessabiles oc- cupationes circa iudicia in sac. pro beneficiis obtinendis 139. Quomodo debellent virtutem in Christi ecclesia 166. Et habentes sequelam suae propriae voluntatis et cupiditatis infrenatae, nihilominus ad cathedras et gubernacula ecclesiae seipsos ingesserunt et quovis modo promove- runt 167. Descriptio sac. carnalium (fortes, prepotentes). Detrahunt ec- clesiam a via Christi ad amandum hunc mundum; ostendunt pauper- tatem odibilem, mititatem contemptibilem, lugubrem vitam despec- tam; per contrarium viae crucis Christi et modo opposito Christi Jhesu evangelio vehementer nimis solvunt et debellant Christum ibid. Illa om- nia hypocritae faciunt sub nomine Christi Jhesu 168. Inde tribulatio sanctorum ibid. Sunt proprie Antichristi et per hoc gloriam et stipendia a communitate ecclesiae accipiunt ibid. Hypocritae et carnales christiani et singulariter falsigraphi Christi et pseudoli prophetae 169. Eorum effeminatio et vita delicata 171, v. PRAELATI. Sunt „mulieres“ (Ez. VIII. 14), pusillanimi et molles ibid. Delicati et molles praelati ibid. Faciunt de cathedra Moysi illuminativa et sanativa cathedram pesti- feram et offensivam multorum parvulorum ibid. Eorum maledicta quies in vita delicata et splendida 172, in divitiis et honore vel in eorum prae- bendis et officiis pinguibus: haec est condemnatio ipsorum et poena pro inpoenitentia et peccatis ibid.; alias positi, ut laborarent et pugnarent, veluti viros decet ibid. Diminutionem et abstractionem ab eis bo- norum temporalium et vanitatum dolent et sunt impatientes, sed super destructione virtutum in populis non ingemiscunt 174. Lamentan- tur super morte regis vel papae, sed super perditione gratiae Jhesu in ipsis non dolent 175. Tales quaestores cupidi et splendidi 176; eorum vanitas et cupiditas 185. Heu, hodie iam non est videre virum, qui seipsum convertat et offerat ad operandum fideliter salutem proximorum, fere inter cunctos infinitos sacerdotes 189; non curam animarum, sed magis curam decimarum, censuum, divitiarum et libertatum assu- mere videntur 189; contenti, dum ordinate horas canonicas, missas etc. perfecerunt, nullam curam salutis proximorum habentes 190; tota die circa vanitates et hospitalitatem domus et lucra temporalium occu- pati ibid; propter bona temporalia ad beneficia curata pervenerunt ideoque primo bona temporalia etiam quaerunt et procurant et pro bene- ficiis in divitiis volunt deo satisfacere, regnante in ipsis cupiditate rerum praesentium et propria voluntate 191. Volentes negociari quaestus, divi- tias et honorem, verba pro sermone vel ab eorum proximis furantur vel quandoque mentiuntur vel aliorum verba exquirunt 259 (cf. supra 257, 299). Quasi impudica meretrix se impudenter ingerunt ad alios re- gendum, et quod est abominabilius, pro fornicationibus suis nihilominus pretium reportant, detestabiliores in hoc omni plebeia meretrice 260; fronte meretricea et sine verecundia ingerunt se et importune, ad sacerdocium et ad beneficia currentes in impetu ambitionum, ut vita suavi et honorata in populis perfruantur 260; praedicant, quod
III. Index rerum (Sacerdotes). 485 fectiones christianorum carnalium et primum sac. et clericorum, quae emanant ex cupiditate ipsorum vel amore huius mundi 132; cupiditas eorum in summo gradu quando inventa sit 138; sac. facti degeneres ob suam ambitionem et prostituti 139; lites, iurgia et incessabiles oc- cupationes circa iudicia in sac. pro beneficiis obtinendis 139. Quomodo debellent virtutem in Christi ecclesia 166. Et habentes sequelam suae propriae voluntatis et cupiditatis infrenatae, nihilominus ad cathedras et gubernacula ecclesiae seipsos ingesserunt et quovis modo promove- runt 167. Descriptio sac. carnalium (fortes, prepotentes). Detrahunt ec- clesiam a via Christi ad amandum hunc mundum; ostendunt pauper- tatem odibilem, mititatem contemptibilem, lugubrem vitam despec- tam; per contrarium viae crucis Christi et modo opposito Christi Jhesu evangelio vehementer nimis solvunt et debellant Christum ibid. Illa om- nia hypocritae faciunt sub nomine Christi Jhesu 168. Inde tribulatio sanctorum ibid. Sunt proprie Antichristi et per hoc gloriam et stipendia a communitate ecclesiae accipiunt ibid. Hypocritae et carnales christiani et singulariter falsigraphi Christi et pseudoli prophetae 169. Eorum effeminatio et vita delicata 171, v. PRAELATI. Sunt „mulieres“ (Ez. VIII. 14), pusillanimi et molles ibid. Delicati et molles praelati ibid. Faciunt de cathedra Moysi illuminativa et sanativa cathedram pesti- feram et offensivam multorum parvulorum ibid. Eorum maledicta quies in vita delicata et splendida 172, in divitiis et honore vel in eorum prae- bendis et officiis pinguibus: haec est condemnatio ipsorum et poena pro inpoenitentia et peccatis ibid.; alias positi, ut laborarent et pugnarent, veluti viros decet ibid. Diminutionem et abstractionem ab eis bo- norum temporalium et vanitatum dolent et sunt impatientes, sed super destructione virtutum in populis non ingemiscunt 174. Lamentan- tur super morte regis vel papae, sed super perditione gratiae Jhesu in ipsis non dolent 175. Tales quaestores cupidi et splendidi 176; eorum vanitas et cupiditas 185. Heu, hodie iam non est videre virum, qui seipsum convertat et offerat ad operandum fideliter salutem proximorum, fere inter cunctos infinitos sacerdotes 189; non curam animarum, sed magis curam decimarum, censuum, divitiarum et libertatum assu- mere videntur 189; contenti, dum ordinate horas canonicas, missas etc. perfecerunt, nullam curam salutis proximorum habentes 190; tota die circa vanitates et hospitalitatem domus et lucra temporalium occu- pati ibid; propter bona temporalia ad beneficia curata pervenerunt ideoque primo bona temporalia etiam quaerunt et procurant et pro bene- ficiis in divitiis volunt deo satisfacere, regnante in ipsis cupiditate rerum praesentium et propria voluntate 191. Volentes negociari quaestus, divi- tias et honorem, verba pro sermone vel ab eorum proximis furantur vel quandoque mentiuntur vel aliorum verba exquirunt 259 (cf. supra 257, 299). Quasi impudica meretrix se impudenter ingerunt ad alios re- gendum, et quod est abominabilius, pro fornicationibus suis nihilominus pretium reportant, detestabiliores in hoc omni plebeia meretrice 260; fronte meretricea et sine verecundia ingerunt se et importune, ad sacerdocium et ad beneficia currentes in impetu ambitionum, ut vita suavi et honorata in populis perfruantur 260; praedicant, quod
Strana 486
486 B. Index analyticus. optime deo talis vita placeat, et idem esse deo placere et amare vitam huius saeculi, et non est apud tales impudicum beneficia et officia rogare 268. Mala sua perpetrant ex concupiscentia sua infrenata, propter quam facti sunt adversi suae scientiae et impudici 340; ingerunt se propter dulcem vitam et honestam, et non propter Jhesum crucifixum, nisi in quadam memoria tenui et in occipite; in fronte autem concupiscentia carnis potenter regit et requiescit, et istud ex eo verum esse con- vincitur manifeste, quia non via Christi inquiritur sacerdotium, puta ut se vocari expectet, sed propria audacia ad id festinant et quia ad sacer- dotem esse requiritur prius habere beneficium etc. (de iure scripto) 347; fere iam nulli datur beneficium invito vel renitenti, sed solum cupien- tibus — cupere vero beneficium praecise est habere cupiditatem divitia- rum, quae est radix omnium malorum 348. Eorum cupiditas: sunt caecati suis cupiditatibus et illecti suis concupiscentiis, ita ut declinent ad excusationes in peccatis; vita sacerdotum abundans bonis, quieta et delicata, excepta ab omni labore amaro communium hominum et sollicitudine molesta patrum nostrorum callosa 349; iam fermentati parvi- pendunt et dissimulant monitiones dei et terrores et exempla sanctorum ibid.; iam non valent se cognoscere et obnubilati densitate mul- torum similium sacerdotum cupidorum abscondunt 350; incorporati iam Behemoth, incipiunt dormire in vanitate, deliciis et prosperitate, umbra excusationum similium hypocritarum protecti vel umbra religionis 351, circumdante multitudine ornatorum splendidorum, qui sunt de or- dinatis et honestis moribus praelatorum et maxime religiosorum et qui ordinem suum legitime observant et multum ieiunant etc.; sed omnia a spiritu Jhesu crucifixi desertata et conplacentia sibi in se et in amicitia huius mundi fermentata 351. Sac. carnales propter cupiditatem efficiun- tur cupidi et pusillanimes; ista concupiscentia facit eos impacien- tes quietis in vacatione d. Jhesu crucifixo 75; concupiscentia infrenata (cf. 340) praepositorum malorum 128; concupiscentia mundi profunde in corde sac. carnalium exarata scriptura indelebili quasi stilo ferreo in ada- mante 349; cupiditas impellit sacerdotes ibid. Sacerdotes carnales delicati: dormiunt in divitiis, gloria et honore, quem- admodum bestia maculata; per vitam bestialem maculant divinam veritatem 22; violatores sapientiae et veritatis 23; delicati in ore suo complacentur et blandiuntur in applausu et honorationibus hominum 50; secundum casus fortunae immutantur 182; rectorum ecclesiae effemi- natio: mulieres maledictae 186; cum totum deberet esse in nobis virile et masculinum, muliebre invenitur et fere nihil masculinum 194; non nisi quid molle et inconstans ac femineum in animis esse positum admirantur 194; cur praecipue s c. dicti sint a veritate „una mulier“ 195—196; sunt meretrix prostituta vel adultera, quia 1) sac. spiritui sancto copulati quaerunt sponte delectari cum hoc saeculo, 2) quia for- nicantur in spiritu et prostituuntur huiusmodi animae; in eis omnia car- nalia et mundialia sunt in tantum, ut etiam simul et ecclesiastica solum ad suum libitum et delicias diuturnas convertant et in talibus volunta- tem propriam adimpleant et ampliorem fructum non requirant 197—198; eorum tepiditas, iudicium perversum, pusillanimitas 198—199; eorum vita
486 B. Index analyticus. optime deo talis vita placeat, et idem esse deo placere et amare vitam huius saeculi, et non est apud tales impudicum beneficia et officia rogare 268. Mala sua perpetrant ex concupiscentia sua infrenata, propter quam facti sunt adversi suae scientiae et impudici 340; ingerunt se propter dulcem vitam et honestam, et non propter Jhesum crucifixum, nisi in quadam memoria tenui et in occipite; in fronte autem concupiscentia carnis potenter regit et requiescit, et istud ex eo verum esse con- vincitur manifeste, quia non via Christi inquiritur sacerdotium, puta ut se vocari expectet, sed propria audacia ad id festinant et quia ad sacer- dotem esse requiritur prius habere beneficium etc. (de iure scripto) 347; fere iam nulli datur beneficium invito vel renitenti, sed solum cupien- tibus — cupere vero beneficium praecise est habere cupiditatem divitia- rum, quae est radix omnium malorum 348. Eorum cupiditas: sunt caecati suis cupiditatibus et illecti suis concupiscentiis, ita ut declinent ad excusationes in peccatis; vita sacerdotum abundans bonis, quieta et delicata, excepta ab omni labore amaro communium hominum et sollicitudine molesta patrum nostrorum callosa 349; iam fermentati parvi- pendunt et dissimulant monitiones dei et terrores et exempla sanctorum ibid.; iam non valent se cognoscere et obnubilati densitate mul- torum similium sacerdotum cupidorum abscondunt 350; incorporati iam Behemoth, incipiunt dormire in vanitate, deliciis et prosperitate, umbra excusationum similium hypocritarum protecti vel umbra religionis 351, circumdante multitudine ornatorum splendidorum, qui sunt de or- dinatis et honestis moribus praelatorum et maxime religiosorum et qui ordinem suum legitime observant et multum ieiunant etc.; sed omnia a spiritu Jhesu crucifixi desertata et conplacentia sibi in se et in amicitia huius mundi fermentata 351. Sac. carnales propter cupiditatem efficiun- tur cupidi et pusillanimes; ista concupiscentia facit eos impacien- tes quietis in vacatione d. Jhesu crucifixo 75; concupiscentia infrenata (cf. 340) praepositorum malorum 128; concupiscentia mundi profunde in corde sac. carnalium exarata scriptura indelebili quasi stilo ferreo in ada- mante 349; cupiditas impellit sacerdotes ibid. Sacerdotes carnales delicati: dormiunt in divitiis, gloria et honore, quem- admodum bestia maculata; per vitam bestialem maculant divinam veritatem 22; violatores sapientiae et veritatis 23; delicati in ore suo complacentur et blandiuntur in applausu et honorationibus hominum 50; secundum casus fortunae immutantur 182; rectorum ecclesiae effemi- natio: mulieres maledictae 186; cum totum deberet esse in nobis virile et masculinum, muliebre invenitur et fere nihil masculinum 194; non nisi quid molle et inconstans ac femineum in animis esse positum admirantur 194; cur praecipue s c. dicti sint a veritate „una mulier“ 195—196; sunt meretrix prostituta vel adultera, quia 1) sac. spiritui sancto copulati quaerunt sponte delectari cum hoc saeculo, 2) quia for- nicantur in spiritu et prostituuntur huiusmodi animae; in eis omnia car- nalia et mundialia sunt in tantum, ut etiam simul et ecclesiastica solum ad suum libitum et delicias diuturnas convertant et in talibus volunta- tem propriam adimpleant et ampliorem fructum non requirant 197—198; eorum tepiditas, iudicium perversum, pusillanimitas 198—199; eorum vita
Strana 487
III. Index rerum (Sacerdotes). 487 honorabilis et delicata 346; summa intentionis ipsorum est amor honoris et vita quieta huius carnis cum spe salvandi in aeternum et lucrandi multa in hoc mundo 361. Duo pedes mystici mulieris fornicariae, qui ambiunt puteum fornicationum: amor bonorum temporalium et timor a facie adversitatum 74. Superbi, sibi complacentes atque confidentes: spreta humilitate et sim- plicitate Jhesu crucifixi, amplexantur altitudinem et decorem huius vitae, quod est abominatio desolationis, et in illis dulciter quiescunt 48; su- perbi sive hypocritae, doctores splendidi et magnifici, omnibus se pro- stituunt 176; malum accumulant suac damnationi, cum suis factis per- versis complaceant sibi ipsis; gratulantur in statu suo, quasi essent in paradiso dei 183; posuerunt se ad amorem terrenorum ad modum be- stiae et ideo summe complacent sibi ipsis in honoribus mundi et ducunt vitam suavem sub regimine magnatorum et putant omnia reliqua bene stare 244; in eorum ignominia et negligentia voluntaria sibi non displi- cent, sed opinantur se bene stare et dei virtutem pusillanimitati eorum esse consentaneam quasi dormientes vel claudicantes. Et tales Jhe- sum impotentem et segnem in bonis adhibent 261; eorum tepor et torpor parvulis in Christo nocentissimus 262. Superbia iniquorum sac. excedit omnem superbiam de mundo (quinque ex causis) 318 (lege in textu); explicatur, quid sit exaltari super omne, quod dicitur deus, et extolli, quod colitur deus 320; complacent sibi ipsis in multitudine po- pulorum sibi subiecta et per res saeculares et per res ecclesiasticas 341 (cf. 319: superbiunt ex rebus divinis et humanis); propter mundana ab- sorbent flumen divitiarum, deliciarum et honorum huius mundi, et cum hoc habent fiduciam vitae aeternae 351; amatores huius vitae mol- lis et honorabilis sperant obtinere vitam sempiternam cum electis, et fiduciam habent, quod spiritus Jhesu in eis habeat suam mansionem, cum nequaquam agantur a spiritu Jhesu, sed ex cupiditate suarum voluntatum 352; hypocrisi sopiti et iustificationibus obumbrati sunt, ita ut omnia sint eis mortua, inveterata; quiescunt quasi nautae in medio fluctuum consopiti 353; complacent sibi in tantum, ut nullam in contrarium su- stineant evasionem 50. Ad superiores qualiter se habeant: efficiuntur timidi et pusillanimes co- ram potentibus et dominis 75; nobis contingit cum nostris superioribus, quemadmodum mulieri fornicariae cum mecho suo, vid. quod magis illos amplectitur, qui habent maiorem potestatem virilium, quam illos, qui sunt domini Jhesu crucifixi amore redundantes, sed pauperes et inglorii 75; et illud est proprie proprium Priapum pro deo suo eligere et eius idolum sibi in mente collocare et ipsum venerare 76; promptius mandata superio- rum exequimur quam mandata J. Christi, immo mandata et doctrinae ta- lium dominorum, quos tremimus et miramur, quia potentes sunt prodesse vel nocere, sunt nobis magis autentica et necessaria ecclesiae ss. celebriter praedicata quam doctrina evangelii et prophetarum 79. Securius homo audet loqui vel disputare de potestate Christi quam de potestate suorum praelatorum 80; qualiter loquantur de dominis et divitibus huius saeculi et de Jhesu Nazareno 80 et qualiter loquantur coram iisdem 81; exhibent se coram dominis quemadmodum mulier for-
III. Index rerum (Sacerdotes). 487 honorabilis et delicata 346; summa intentionis ipsorum est amor honoris et vita quieta huius carnis cum spe salvandi in aeternum et lucrandi multa in hoc mundo 361. Duo pedes mystici mulieris fornicariae, qui ambiunt puteum fornicationum: amor bonorum temporalium et timor a facie adversitatum 74. Superbi, sibi complacentes atque confidentes: spreta humilitate et sim- plicitate Jhesu crucifixi, amplexantur altitudinem et decorem huius vitae, quod est abominatio desolationis, et in illis dulciter quiescunt 48; su- perbi sive hypocritae, doctores splendidi et magnifici, omnibus se pro- stituunt 176; malum accumulant suac damnationi, cum suis factis per- versis complaceant sibi ipsis; gratulantur in statu suo, quasi essent in paradiso dei 183; posuerunt se ad amorem terrenorum ad modum be- stiae et ideo summe complacent sibi ipsis in honoribus mundi et ducunt vitam suavem sub regimine magnatorum et putant omnia reliqua bene stare 244; in eorum ignominia et negligentia voluntaria sibi non displi- cent, sed opinantur se bene stare et dei virtutem pusillanimitati eorum esse consentaneam quasi dormientes vel claudicantes. Et tales Jhe- sum impotentem et segnem in bonis adhibent 261; eorum tepor et torpor parvulis in Christo nocentissimus 262. Superbia iniquorum sac. excedit omnem superbiam de mundo (quinque ex causis) 318 (lege in textu); explicatur, quid sit exaltari super omne, quod dicitur deus, et extolli, quod colitur deus 320; complacent sibi ipsis in multitudine po- pulorum sibi subiecta et per res saeculares et per res ecclesiasticas 341 (cf. 319: superbiunt ex rebus divinis et humanis); propter mundana ab- sorbent flumen divitiarum, deliciarum et honorum huius mundi, et cum hoc habent fiduciam vitae aeternae 351; amatores huius vitae mol- lis et honorabilis sperant obtinere vitam sempiternam cum electis, et fiduciam habent, quod spiritus Jhesu in eis habeat suam mansionem, cum nequaquam agantur a spiritu Jhesu, sed ex cupiditate suarum voluntatum 352; hypocrisi sopiti et iustificationibus obumbrati sunt, ita ut omnia sint eis mortua, inveterata; quiescunt quasi nautae in medio fluctuum consopiti 353; complacent sibi in tantum, ut nullam in contrarium su- stineant evasionem 50. Ad superiores qualiter se habeant: efficiuntur timidi et pusillanimes co- ram potentibus et dominis 75; nobis contingit cum nostris superioribus, quemadmodum mulieri fornicariae cum mecho suo, vid. quod magis illos amplectitur, qui habent maiorem potestatem virilium, quam illos, qui sunt domini Jhesu crucifixi amore redundantes, sed pauperes et inglorii 75; et illud est proprie proprium Priapum pro deo suo eligere et eius idolum sibi in mente collocare et ipsum venerare 76; promptius mandata superio- rum exequimur quam mandata J. Christi, immo mandata et doctrinae ta- lium dominorum, quos tremimus et miramur, quia potentes sunt prodesse vel nocere, sunt nobis magis autentica et necessaria ecclesiae ss. celebriter praedicata quam doctrina evangelii et prophetarum 79. Securius homo audet loqui vel disputare de potestate Christi quam de potestate suorum praelatorum 80; qualiter loquantur de dominis et divitibus huius saeculi et de Jhesu Nazareno 80 et qualiter loquantur coram iisdem 81; exhibent se coram dominis quemadmodum mulier for-
Strana 488
488 B. Index analyticus. nicaria coram suo amatore et amator coram sua concubina 81 (expl.). Deberent primum inquirere Christum et dehinc habere respectum et humilem affectum ad suos praepositos, solum ad instantiam Christi ipsis subiecti et oboedientes, prout christiani primi; et ecce: nunc non aliud quaerunt, nisi suas cupiditatum fornicationes adimplere et exercere 84. Negligentia et incuria inferiorum sacerdotum ad superiores aver- sioque superiorum ad suos inferiores 140; maledictae mulieres perse- quuntur de sui medio bonum pastorem (allusio Joanni de Jen- stein, archiepiscopo Pragensi?) et prompte accipiunt pastorem splen- didum 177. Sunt blandi divitibus et superbi pauperibus 199; qualibus modis habeant se ad suos dominos; omnis eorum respectus est car- nalis, saecularis („adulterinus" dicitur p. 73), nec meritorius neque chri- stianus (cf. 74), sed solum ideo factus, quia habent potestatem ipsis dare vel aufferre 232; adulantur dominis et militibus saecularibus propter be- neficia per eos assequenda, efficiuntur talium dominorum scriptores, di- spensatores, nuntii et prorsus implicati saecularibus negociis 75; non possunt plene dicere d. Jhesus, sed bene dicunt d. papa, d. episcopus, d. rex, d. comes, sed hoc totum solum est ob respectum potestatis ip- sorum, sed non ob d. Jhesum 233. Sac. et clerus in hoc est miser et miserabilior ex toto, quia necesse habet d. papam timere vehementer et revereri, quia habet multum supra modum dare ipsis vel auferre. Ne- cesse habent insuper omnes superiores suos (episcopos, archidiaconos, de- canos) vehementer timere (quare) 233; tremunt suos dominos tempo- rales, 1) quia tales domini sunt faciles ad nocendum (explicatur simili- tudine de meretrice sedente super bestiam) 234; 2) quia sac. carnales amant vitam huius mundi; huiusmodi tota die de dominis huius saeculi libenter loquuntur, quod est signum manifestum eorum antichristeitatis 235; magis student doctrinas et mandata suorum superiorum quam doc- trinas et mandata Christi; ex. gr. iura canonica magis quam bibliam 237; beatificant populum et magnatis humiles se ostentant. Viceversa magna- tes et populares divitias et delicias liberaliter ipsis largiuntur et multum complacent in talibus sac. 241; facti subiecti potentibus et magnatis di- vitibusque in hoc mundo (expl.) 172. Non sicut modo vult clerus et sac., ita volunt reges, principes et milites, sed sicut volunt reges, iudices et milites, illinc portantur clerus et sac. 211. Clerici et sac. timent et tre- munt coram regibus, principibus et minimis satrapis huius mundi, qui feraliter subiciunt vulgus plebeium 211—212; diligunt homines divites, magnos et fortes et gloriosos, eloquentes et doctos; potentibus sunt valde humiles, affabiles et legales, sed ad gentem pauperum de plebe ex- hibent se gloriosi et ineffabiles et superbi 377. Ad inferiores: sac. carnales facti sunt „laqueus speculationi“ (Oseae V. I), i. e. custodiae populi dei propter suam indignam conversationem et contagiosam 2; eorum negligentia et contemptus contra plebem 182; quodsi in modico ipsis tamquam deo prompte non oboediatur in illis, quae ipsi districte et dure mandant, mox nimium ipsos persequuntur excommunicatione et criminum haeresis iniectione 268; — ad monachos: ex mera invidia expugnant fratres humiles et s. reli- giosos 14.
488 B. Index analyticus. nicaria coram suo amatore et amator coram sua concubina 81 (expl.). Deberent primum inquirere Christum et dehinc habere respectum et humilem affectum ad suos praepositos, solum ad instantiam Christi ipsis subiecti et oboedientes, prout christiani primi; et ecce: nunc non aliud quaerunt, nisi suas cupiditatum fornicationes adimplere et exercere 84. Negligentia et incuria inferiorum sacerdotum ad superiores aver- sioque superiorum ad suos inferiores 140; maledictae mulieres perse- quuntur de sui medio bonum pastorem (allusio Joanni de Jen- stein, archiepiscopo Pragensi?) et prompte accipiunt pastorem splen- didum 177. Sunt blandi divitibus et superbi pauperibus 199; qualibus modis habeant se ad suos dominos; omnis eorum respectus est car- nalis, saecularis („adulterinus" dicitur p. 73), nec meritorius neque chri- stianus (cf. 74), sed solum ideo factus, quia habent potestatem ipsis dare vel aufferre 232; adulantur dominis et militibus saecularibus propter be- neficia per eos assequenda, efficiuntur talium dominorum scriptores, di- spensatores, nuntii et prorsus implicati saecularibus negociis 75; non possunt plene dicere d. Jhesus, sed bene dicunt d. papa, d. episcopus, d. rex, d. comes, sed hoc totum solum est ob respectum potestatis ip- sorum, sed non ob d. Jhesum 233. Sac. et clerus in hoc est miser et miserabilior ex toto, quia necesse habet d. papam timere vehementer et revereri, quia habet multum supra modum dare ipsis vel auferre. Ne- cesse habent insuper omnes superiores suos (episcopos, archidiaconos, de- canos) vehementer timere (quare) 233; tremunt suos dominos tempo- rales, 1) quia tales domini sunt faciles ad nocendum (explicatur simili- tudine de meretrice sedente super bestiam) 234; 2) quia sac. carnales amant vitam huius mundi; huiusmodi tota die de dominis huius saeculi libenter loquuntur, quod est signum manifestum eorum antichristeitatis 235; magis student doctrinas et mandata suorum superiorum quam doc- trinas et mandata Christi; ex. gr. iura canonica magis quam bibliam 237; beatificant populum et magnatis humiles se ostentant. Viceversa magna- tes et populares divitias et delicias liberaliter ipsis largiuntur et multum complacent in talibus sac. 241; facti subiecti potentibus et magnatis di- vitibusque in hoc mundo (expl.) 172. Non sicut modo vult clerus et sac., ita volunt reges, principes et milites, sed sicut volunt reges, iudices et milites, illinc portantur clerus et sac. 211. Clerici et sac. timent et tre- munt coram regibus, principibus et minimis satrapis huius mundi, qui feraliter subiciunt vulgus plebeium 211—212; diligunt homines divites, magnos et fortes et gloriosos, eloquentes et doctos; potentibus sunt valde humiles, affabiles et legales, sed ad gentem pauperum de plebe ex- hibent se gloriosi et ineffabiles et superbi 377. Ad inferiores: sac. carnales facti sunt „laqueus speculationi“ (Oseae V. I), i. e. custodiae populi dei propter suam indignam conversationem et contagiosam 2; eorum negligentia et contemptus contra plebem 182; quodsi in modico ipsis tamquam deo prompte non oboediatur in illis, quae ipsi districte et dure mandant, mox nimium ipsos persequuntur excommunicatione et criminum haeresis iniectione 268; — ad monachos: ex mera invidia expugnant fratres humiles et s. reli- giosos 14.
Strana 489
III. Index rerum (Sacerdotes). 489 Persequuntur praedicatores 18; sunt contrarii praedicatoribus veritatis, sicut canis rabidus vel leo furibundus 21; molles honorant solum prae- dicatores, qui pollite et non seriose increpant ipsos; sed alios pati non possunt 23; persequuntur suos contemptores 65; odiunt eos, qui volunt rigide et humiliter secundum virtutem et veritatem vivere 74; persequuntur increpatores suos, nolunt turbari ab aliquo, nolunt prae- dicari contrarium, nolunt, ut quis eat viam, nisi quam ipsi consueverunt 112; sunt magis parati primi instare et persequi fideles scriptores 314. Apoc. XVII. 6 declaratur immensitas damnationis sac. carnalium propter ipsorum crudelitatem, quam faciunt in sanctos dei sibi conviventes. Qua- liter extollant sanctos dei et persequantur s. conchristianos (expl.) 379, cf. 385. Haec est proprietas meretriceae crudelitatis 380. Incorrigibilium iudicium atque damnatio: generatio prava et adultera (Mt. XII. 39), quae iam summum gradum suum possibilem iniquitatis videtur complevisse; unde non nisi iam eius messis et excussio est omni tempore expectanda 36. Sac. carnales licet possint cognosci per gestus impudicos, sicut in aquis, tamen magis cognoscuntur per suos conatus principales et per studia cotidiana 101; eorum terribile iudicium et horrendum 104; istorum plaga insanabilis et iniquitas irremedia- bilis 184; horrenda damnatio indignorum sacerdotum et praecipue rectorum, una excepta et singularis damnatio (expl.) 216; „damnatio meretricis magnae" dicitur ob magnitudinem sceleris sui et ob magnam fornicationem eius ibid.; eorum damnatio nimis magna 219, maxima 374; merito facti sunt meretrix et sal infatuatum et lapides dispersi 279. Ec- clesiae plaga pessima et insanabilis et nimis indurata 300; caecitas intrinseca sac. carnalium 303; quanto magis et crebrius a d. Jhesu corri- piuntur, tanto magis terrenis affixi inhaerent et tanto forcius corde in- durantur 304; immundantur et deteriorantur et insordescunt 313, eo- rum plaga pessima et venenum aspidum insanabile ibid. Correctio- nem execrantur: videtur ipsis, quod correctio ipsos dehonestet, quia se nequaquam cognoscunt et credunt se iustiores caeteris 313—314; omnia increpantia sciunt glossare, vel infirmare ex scripturis aliis, vel esse nimium communia et solum necessaria reservari pro rudi populo 314; reprehensio ipsorum vitiorum est iam inveterata et in nullo iam prorsus renovantur ibid.; facti sunt ad modum Behemot et meretricis, ut neminem timeant; iudicia dei inflexibilia et dura iam sunt eis dura et levia et quasi in ventum dissipata 315 (lege plus in libro); mortem et iudicia dei et gehennam et similia ex nimio usu legendi et au- diendi non timent 317, ex obduratione cordis et ex caecitate animi vel contemptu ibid.; laici mali mala faciunt notorie et in rebus et per res temporales, sed sac. carnales correctionem vel vituperium nequaquam sustinere volunt, sed multas excusationes pretendentes, gloria et honore potiuntur, per res divinas 341; fermentati hypocrisi, habent in se quasi communem proprietatem, quod redduntur incorrigibiles 347. Sunt mu- lier ebria dupliciter de sanguine sanctorum 382—384, cf. MONACHI; ini- quitas et damnatio sac. carnalium est maior quam Judaeorum: est super omnem mensuram, superabundans vel superefluens 386.
III. Index rerum (Sacerdotes). 489 Persequuntur praedicatores 18; sunt contrarii praedicatoribus veritatis, sicut canis rabidus vel leo furibundus 21; molles honorant solum prae- dicatores, qui pollite et non seriose increpant ipsos; sed alios pati non possunt 23; persequuntur suos contemptores 65; odiunt eos, qui volunt rigide et humiliter secundum virtutem et veritatem vivere 74; persequuntur increpatores suos, nolunt turbari ab aliquo, nolunt prae- dicari contrarium, nolunt, ut quis eat viam, nisi quam ipsi consueverunt 112; sunt magis parati primi instare et persequi fideles scriptores 314. Apoc. XVII. 6 declaratur immensitas damnationis sac. carnalium propter ipsorum crudelitatem, quam faciunt in sanctos dei sibi conviventes. Qua- liter extollant sanctos dei et persequantur s. conchristianos (expl.) 379, cf. 385. Haec est proprietas meretriceae crudelitatis 380. Incorrigibilium iudicium atque damnatio: generatio prava et adultera (Mt. XII. 39), quae iam summum gradum suum possibilem iniquitatis videtur complevisse; unde non nisi iam eius messis et excussio est omni tempore expectanda 36. Sac. carnales licet possint cognosci per gestus impudicos, sicut in aquis, tamen magis cognoscuntur per suos conatus principales et per studia cotidiana 101; eorum terribile iudicium et horrendum 104; istorum plaga insanabilis et iniquitas irremedia- bilis 184; horrenda damnatio indignorum sacerdotum et praecipue rectorum, una excepta et singularis damnatio (expl.) 216; „damnatio meretricis magnae" dicitur ob magnitudinem sceleris sui et ob magnam fornicationem eius ibid.; eorum damnatio nimis magna 219, maxima 374; merito facti sunt meretrix et sal infatuatum et lapides dispersi 279. Ec- clesiae plaga pessima et insanabilis et nimis indurata 300; caecitas intrinseca sac. carnalium 303; quanto magis et crebrius a d. Jhesu corri- piuntur, tanto magis terrenis affixi inhaerent et tanto forcius corde in- durantur 304; immundantur et deteriorantur et insordescunt 313, eo- rum plaga pessima et venenum aspidum insanabile ibid. Correctio- nem execrantur: videtur ipsis, quod correctio ipsos dehonestet, quia se nequaquam cognoscunt et credunt se iustiores caeteris 313—314; omnia increpantia sciunt glossare, vel infirmare ex scripturis aliis, vel esse nimium communia et solum necessaria reservari pro rudi populo 314; reprehensio ipsorum vitiorum est iam inveterata et in nullo iam prorsus renovantur ibid.; facti sunt ad modum Behemot et meretricis, ut neminem timeant; iudicia dei inflexibilia et dura iam sunt eis dura et levia et quasi in ventum dissipata 315 (lege plus in libro); mortem et iudicia dei et gehennam et similia ex nimio usu legendi et au- diendi non timent 317, ex obduratione cordis et ex caecitate animi vel contemptu ibid.; laici mali mala faciunt notorie et in rebus et per res temporales, sed sac. carnales correctionem vel vituperium nequaquam sustinere volunt, sed multas excusationes pretendentes, gloria et honore potiuntur, per res divinas 341; fermentati hypocrisi, habent in se quasi communem proprietatem, quod redduntur incorrigibiles 347. Sunt mu- lier ebria dupliciter de sanguine sanctorum 382—384, cf. MONACHI; ini- quitas et damnatio sac. carnalium est maior quam Judaeorum: est super omnem mensuram, superabundans vel superefluens 386.
Strana 490
490 B. Index analyticus. SACRAMENTA divina 251, 284, 314; s. Jhesu 251; ipsa sunt, quae coluntur deus, et specialiter s. corporis et sanguinis J. Christi 284; s. dei summi, coram quibus angeli dei contremiscunt 368; in ratione s-orum 2; s. salu- berrima 135; — desolatio septem s-orum 127; obmissa frequentatio et affectio fidelis ad fidelia et saluberrima domini Jhesu s. ibid.; s-orum pollucio per sacerdotes indignos 251; s. dei in ecclesia et oblationes iugis sacrificii facta sunt abominatio 280; dispensare dei tremenda s. pro- sua propria superbia 289. SAECULUM, v. MUNDUS. SALUS ANIMARUM : s. a. et carnales sacerdotes 186, 187, 188, 189 (eorum opus principale et saluberrimum), 190; s. sacerdotes intendunt s-ti a. 375. Cf. SACERDOTES. SANCTI: 1. s. in caelis: multitudo s-orum praecedentium 350; monita s-orum et ipsorum virtutes (Satan vult obnubilare) 361; bona ecclesiae (pax, divi tiae, gloria) sunt per mortem crudelem et effusionem copiosi sanguinis s orum et martyrum et laborem ipsorum acquisita et expugnata 381; quidquid sacerdotes pro nunc habent, omnia sunt patrimonium, merces sanguinis Jhesu et copiosa effusio sanguinis s. apostolorum et martyrum, qui plantaverunt ecclesiam sanguine suo 381; s-orum mortuorum cultus a sacerdotibus carnalibus praestitus describitur 379—380; sacerdotes car- nales habent inde pingues praebendas 380; falsi religiosi ea, quae s. in caelis acquisierunt, consumunt 398. 2. s. viventes, alias dicuntur simpliciter s. dei praesentes 361 seu sancti dei 30, 159, 160, 161, 162, 163, 168, 294, etc. Eorum epitheta: agni Jhesu mites et innocentes 4; filii dei, opp. filii iniqui 168; humiles Jhesu et sim- plices et plebei 48; pauperes Christi et s. eius 22; pauperes Jhesu 391 ; pii, mites et humiles Jhesu 39; simplices, humiles et fideles iustique 41. Cf. CHRISTIANUS BONUS. — Cum pauperibus plebeis pacem habuerunt 12; sancti dei viri, qui spiritu Jhesu aliquando erant pleni, omnia. quae hic mundus reputat lucra, quasi damna gravia gementes, perfere- bant et omnem honorem corporalem et honores arbitrabantur ut ster- cora propter eminentem scientiam, quae est in Christo Jhesu 49; qui sunt d. Jhesu crucifixi amore redundantes, virtute animi et sapientia at- que sanctitate praepolentes, inimici omnis vanitatis, socii solum et ma- xime hominum devotorum, pauperum in Christo, humilium 75; pannosi viri et derisi a peccatoribus mundi 77; non faciunt abominationem 160—162 (expl.), cf. ABOMINATIO; in sanctificatis amor Christi J. et passionum et contemptus eius et talium insectatio virilis contemptusque divitarum et gloriae saeculi praesentis facit apparere eos abominationem coram mundi amatoribus 163; s. dei per spiritum Jhesu innovati 180: s. et iusti viri, inimici christianorum carnalium fidelesque Christi J. et ignominiae crucis eius amatores, qui erant stellae et in perpetuas ae- ternitates lucentia sidera in hoc caliginoso loco, lux mundi, sal terrae, sunt excussi 277; s. dei et praelati 281, v. PRAELATI; omnia ipsis co- operantur in bonum 281; s. secundum propositum divinae voluntatis, vocati in occultis dei iudiciis 351, cf. ELECTI. — Tribulatio s-orum maxima et periculosa 126, cf. 168, 363, 396. Sathan tribulationem om-
490 B. Index analyticus. SACRAMENTA divina 251, 284, 314; s. Jhesu 251; ipsa sunt, quae coluntur deus, et specialiter s. corporis et sanguinis J. Christi 284; s. dei summi, coram quibus angeli dei contremiscunt 368; in ratione s-orum 2; s. salu- berrima 135; — desolatio septem s-orum 127; obmissa frequentatio et affectio fidelis ad fidelia et saluberrima domini Jhesu s. ibid.; s-orum pollucio per sacerdotes indignos 251; s. dei in ecclesia et oblationes iugis sacrificii facta sunt abominatio 280; dispensare dei tremenda s. pro- sua propria superbia 289. SAECULUM, v. MUNDUS. SALUS ANIMARUM : s. a. et carnales sacerdotes 186, 187, 188, 189 (eorum opus principale et saluberrimum), 190; s. sacerdotes intendunt s-ti a. 375. Cf. SACERDOTES. SANCTI: 1. s. in caelis: multitudo s-orum praecedentium 350; monita s-orum et ipsorum virtutes (Satan vult obnubilare) 361; bona ecclesiae (pax, divi tiae, gloria) sunt per mortem crudelem et effusionem copiosi sanguinis s orum et martyrum et laborem ipsorum acquisita et expugnata 381; quidquid sacerdotes pro nunc habent, omnia sunt patrimonium, merces sanguinis Jhesu et copiosa effusio sanguinis s. apostolorum et martyrum, qui plantaverunt ecclesiam sanguine suo 381; s-orum mortuorum cultus a sacerdotibus carnalibus praestitus describitur 379—380; sacerdotes car- nales habent inde pingues praebendas 380; falsi religiosi ea, quae s. in caelis acquisierunt, consumunt 398. 2. s. viventes, alias dicuntur simpliciter s. dei praesentes 361 seu sancti dei 30, 159, 160, 161, 162, 163, 168, 294, etc. Eorum epitheta: agni Jhesu mites et innocentes 4; filii dei, opp. filii iniqui 168; humiles Jhesu et sim- plices et plebei 48; pauperes Christi et s. eius 22; pauperes Jhesu 391 ; pii, mites et humiles Jhesu 39; simplices, humiles et fideles iustique 41. Cf. CHRISTIANUS BONUS. — Cum pauperibus plebeis pacem habuerunt 12; sancti dei viri, qui spiritu Jhesu aliquando erant pleni, omnia. quae hic mundus reputat lucra, quasi damna gravia gementes, perfere- bant et omnem honorem corporalem et honores arbitrabantur ut ster- cora propter eminentem scientiam, quae est in Christo Jhesu 49; qui sunt d. Jhesu crucifixi amore redundantes, virtute animi et sapientia at- que sanctitate praepolentes, inimici omnis vanitatis, socii solum et ma- xime hominum devotorum, pauperum in Christo, humilium 75; pannosi viri et derisi a peccatoribus mundi 77; non faciunt abominationem 160—162 (expl.), cf. ABOMINATIO; in sanctificatis amor Christi J. et passionum et contemptus eius et talium insectatio virilis contemptusque divitarum et gloriae saeculi praesentis facit apparere eos abominationem coram mundi amatoribus 163; s. dei per spiritum Jhesu innovati 180: s. et iusti viri, inimici christianorum carnalium fidelesque Christi J. et ignominiae crucis eius amatores, qui erant stellae et in perpetuas ae- ternitates lucentia sidera in hoc caliginoso loco, lux mundi, sal terrae, sunt excussi 277; s. dei et praelati 281, v. PRAELATI; omnia ipsis co- operantur in bonum 281; s. secundum propositum divinae voluntatis, vocati in occultis dei iudiciis 351, cf. ELECTI. — Tribulatio s-orum maxima et periculosa 126, cf. 168, 363, 396. Sathan tribulationem om-
Strana 491
III. Index rerum (Sacramenta-Sathan). 491 nibus s-is per totam ecclesiam fecit 135, seducuntur 364, 369; cf. TRI- BULATIO. — Futura gloria filiorum dei 162. SAPIENTIA: 1. s. divina, cf. PHILOSOPHIA, THEOLOGIA, VERITAS; opp. stul- titia 251, 263; divina s., plena salute et spiritu sancto, opp. prudentia et scientia hominum et principum huius mundi, lucrosa divitiarum 136; alias dicitur: s. et scientia sanctorum dei et d. Jhesu crucifixi 21; veritas et scientia 21; s. et scientia sanctorum 22; scientia 23; s. dei pulchra et gratissima 263; veritas, s. divina ac virtus ibid.; s. divina valde iustifica- tur in filiis suis (Mt. XI. 19) 225; stultitia offendit Jhesu s-am 310. — 2. s. humana et mundana (cf. I. Cor. III. 19). Ad notionem: curiositas, opp. simplicitas 23; stultitia vel terrena et diabolica s. huius mundi 261; s. huius saeculi et principum, quae inimica est deo, opp. dei s. 262; s. multa et virtus signorum et portentorum 295; opp. s. divina et s. terrena: haec est impudica, contentiosa, inmodesta, pertinax et dura etc. (cf. Jac. III. 15—16) 78; est Macha, i. e. ingenium hominum 78; ista s. carnis, mater desolationis a spiritu et simplicitate Jhesu crucifixi, fecit in den- sitate adinventionum hominum simulacrum Priapi ibid.; exercicium in- genii et diutina studia pro sua gloria et ad divitias et delicias obtinen- dum 21; prudentia carnis et sapientia principum huius mundi, quae est abominatio 77; sacerdos in ipsa glorians est abominatio 78. — Praedi- catori fideli non valde est menti multa eloquentia vel s. multa et ma- xime huius mundi, neque est continuus in illis, ne evacuetur crux Christi 5; sac. plebis habent eloquentiam, s-am et doctrinam 14; libri et eloquentia 129; docti secundum carnem et eloquentes 130; iactantia eloquentiarum, scientiarum, titulorum insignium 194; eloquentia correctionis 315. Omnes sapientes etc. ad crucem Jhesu adducti, ibi absorbentur et in nihilum dispumantur cum omnibus eorum splendoribus et mistificatio- nibus abominabilibus 6—7. SATHAN, cf. ANTICHRISTUS, DIABOLUS. — Notio: S. vel Antichristus 361. S. est spiritus Antichristi 44, 111, cf. 205; pessimus spiritus Antichristi 300; inimicus spiritus seu diabolus 362; spiritus malignus seu S., qui est spiritus Antichristi 363; sagacissimus spiritus 109; astutissimus septuplex spiritus 109; astutissimus et spiritus exercitatissimus 169; sp. nequissimus 137; nequissimus ac subtilissimus ad decipiendum 138; subtilis 274; sp. sagacissimus et decipiendi ecclesiam attentissimus 291; cf. ANTICHRISTUS; alias dicitur inimicus (Eccli. IV. 22) 126; angelus S-ae 53; regnum syna- gogaque S-ae 164. — Operatio: altitudo S-ae (cf. Ap. II. 24) 31, 97, 369, 370, 371; altitudo operationum S-ae (II. Thess. II. 9) 53; altitudo S-ae et operatio daemoniorum 111, 269; secundum operationem S-ae 122; laquei a S-a praeparati 25; nimis factiosa et subtilis operatio S-ae, quae scit et potest aedificare suum Antichristum et facere ipsum similem filio dei, quoad gloriam et sublimitatem 44; multae et variae operationes S-ae subtilissimae et apparentes 84; corpus peccati vel opera S-ae 96; opera a S a introducta 196; operatio daemoniorum secundum summam artem et subtilitatem S-ae 202; fraus S-ae et eius malitia infinita 221; operatio (II. Thess. II. 9) 273, 275, 354, 360; subtilitas 274; S. et omnia daemonia omnem suam deceptionem in summo gradu adimplevit et non desinit usque hodie adimplere 259; opera S-ae 391, cf. 380; nimia altitudo S. et
III. Index rerum (Sacramenta-Sathan). 491 nibus s-is per totam ecclesiam fecit 135, seducuntur 364, 369; cf. TRI- BULATIO. — Futura gloria filiorum dei 162. SAPIENTIA: 1. s. divina, cf. PHILOSOPHIA, THEOLOGIA, VERITAS; opp. stul- titia 251, 263; divina s., plena salute et spiritu sancto, opp. prudentia et scientia hominum et principum huius mundi, lucrosa divitiarum 136; alias dicitur: s. et scientia sanctorum dei et d. Jhesu crucifixi 21; veritas et scientia 21; s. et scientia sanctorum 22; scientia 23; s. dei pulchra et gratissima 263; veritas, s. divina ac virtus ibid.; s. divina valde iustifica- tur in filiis suis (Mt. XI. 19) 225; stultitia offendit Jhesu s-am 310. — 2. s. humana et mundana (cf. I. Cor. III. 19). Ad notionem: curiositas, opp. simplicitas 23; stultitia vel terrena et diabolica s. huius mundi 261; s. huius saeculi et principum, quae inimica est deo, opp. dei s. 262; s. multa et virtus signorum et portentorum 295; opp. s. divina et s. terrena: haec est impudica, contentiosa, inmodesta, pertinax et dura etc. (cf. Jac. III. 15—16) 78; est Macha, i. e. ingenium hominum 78; ista s. carnis, mater desolationis a spiritu et simplicitate Jhesu crucifixi, fecit in den- sitate adinventionum hominum simulacrum Priapi ibid.; exercicium in- genii et diutina studia pro sua gloria et ad divitias et delicias obtinen- dum 21; prudentia carnis et sapientia principum huius mundi, quae est abominatio 77; sacerdos in ipsa glorians est abominatio 78. — Praedi- catori fideli non valde est menti multa eloquentia vel s. multa et ma- xime huius mundi, neque est continuus in illis, ne evacuetur crux Christi 5; sac. plebis habent eloquentiam, s-am et doctrinam 14; libri et eloquentia 129; docti secundum carnem et eloquentes 130; iactantia eloquentiarum, scientiarum, titulorum insignium 194; eloquentia correctionis 315. Omnes sapientes etc. ad crucem Jhesu adducti, ibi absorbentur et in nihilum dispumantur cum omnibus eorum splendoribus et mistificatio- nibus abominabilibus 6—7. SATHAN, cf. ANTICHRISTUS, DIABOLUS. — Notio: S. vel Antichristus 361. S. est spiritus Antichristi 44, 111, cf. 205; pessimus spiritus Antichristi 300; inimicus spiritus seu diabolus 362; spiritus malignus seu S., qui est spiritus Antichristi 363; sagacissimus spiritus 109; astutissimus septuplex spiritus 109; astutissimus et spiritus exercitatissimus 169; sp. nequissimus 137; nequissimus ac subtilissimus ad decipiendum 138; subtilis 274; sp. sagacissimus et decipiendi ecclesiam attentissimus 291; cf. ANTICHRISTUS; alias dicitur inimicus (Eccli. IV. 22) 126; angelus S-ae 53; regnum syna- gogaque S-ae 164. — Operatio: altitudo S-ae (cf. Ap. II. 24) 31, 97, 369, 370, 371; altitudo operationum S-ae (II. Thess. II. 9) 53; altitudo S-ae et operatio daemoniorum 111, 269; secundum operationem S-ae 122; laquei a S-a praeparati 25; nimis factiosa et subtilis operatio S-ae, quae scit et potest aedificare suum Antichristum et facere ipsum similem filio dei, quoad gloriam et sublimitatem 44; multae et variae operationes S-ae subtilissimae et apparentes 84; corpus peccati vel opera S-ae 96; opera a S a introducta 196; operatio daemoniorum secundum summam artem et subtilitatem S-ae 202; fraus S-ae et eius malitia infinita 221; operatio (II. Thess. II. 9) 273, 275, 354, 360; subtilitas 274; S. et omnia daemonia omnem suam deceptionem in summo gradu adimplevit et non desinit usque hodie adimplere 259; opera S-ae 391, cf. 380; nimia altitudo S. et
Strana 492
492 B. Index analyticus. potestas tenebrarum et altitudo Antichristi 373. — Sathan et chri- stianus, cf. CHRISTIANUS: operatio S-ae circa christianum valde bene describitur 109; S-ae proprium maxime est dispergere spiritus 135; S. dilaceravit christianos et seduxit de Christo ad Antichristum 135 (expl.); S. scit formare Antichristum 168; huius vitae amatores capti a S-a, ipsius proprietatem induunt, scil. superbiam 239; iustitia dei per- missum est altitudini S ae modernos hypocritas excaecare omni de- ceptione possibili et excogitabili in operatione subtili secundum omnem subtilitatem et conationem ipsius 269; moderni sacerdotes decepti et cir- cumventi a S-a ibid. S. multiplicavit promissiones et iustificationes 273; S. scit, quod tempus iam breve et novissimum sibi incumbit, in quo necesse habet omnem operam decipiendi adhibere cum populo christiano 290. S. iam veniens ultimo contra ecclesiam, adinvenit omnino nova genera decipiendi, nimis subtilia et occultata, ad decipiendum non quidem carnales christianos (quibus est satiatus), sed sanctum populum christianum 291. S. Jhesum summe non desinit impugnare et sperat semper adhuc contra quemlibet sanctorum se praevalere maxima sua astutia 292; urgetur ab ira et invidia iniqua in id ipsum ibid. Contra sanctos subtiliter satagit abscondere laqueos. S. non temptat in fide nec sanctos dei nec peccatores christianos (quattuor ex causis) 294. S. suam bestiam et meretricem eo liberius conpegit et regnum sibi soli- davit 300; pollita melle dulcedinis meretricis facies et arrisus et deceptiones S-ae laqueusque Antichristi 359; quid velit S. facere per hy- pocritas in mundo christiano (expl.) 361—362. S ae copulatio dei et mundi (expl.) 362; diabolus nihil potest habere commune cum Christo 362. S. circuit subtiliter christianos cum omni genere deceptionum et maxime in hiis, quae sunt annexa Christo vel cultui ipsius 363. S. com- ponit ex hypocritis Antichristum et per ipsos operatur tribulationem sanctis dei ibid. S. tribulationem Antichristi inducere intendit 364. Cf. TRIBULATIO. — Mors Christi erat ad conterendum S-am sub pedibus eius 68; sub pedibus feminae et parvulorum contritus fuit 291. SCHISMA: 1. schisma internum; of. ABOMINATIO, MONACHI; sch. inter sa- cerdotes 10, cf. 61 (hiatus); inmissum a primo apostata (diabolo) 11; incepit a falsis religiosis 12, 13; cessare non poterit, quamdiu reli- giosi ita communiter et in magno numero sunt in plebibus christianis commixti 12—13. Describitur sch. inter monachos et sacerdotes in civi- tatibus 13; utrique habent arma iniustitiae aeque ac iustitiae (expl.) 14 et assumpserunt populum christianum quasi cornua fortissima 15; ex- stirpari non poterit, nisi ut vel solum religiosi regant plebes vel religiosis subtractis tantum sacerdotes regant plebes 15. Infinita sch-ta et turbatio in sacerdotibus facta a monachis 147; multa sch-ta inceperunt post mo- nachorum intrusionem populo christiano 284; — 2. schismata regnorum christianorum 208—209, cf. POPULUS II. — 3. schisma in papatu: circa a. 1256 incepit sch., usque dum caput ecclesiae vicarium (papa) scinde- retur; causae huius sch tis: a) contractio beneficiorum a papa, b) abun- dantia iniquitatis, c) desolatio a spiritu Jhesu 134—135; — illud magnum sch., in quo facta est discessio a moribus et a fidelitate atque oboe- dientia sedis Romanae 180; factum est, ut ecclesia citius renovetur ibid.;
492 B. Index analyticus. potestas tenebrarum et altitudo Antichristi 373. — Sathan et chri- stianus, cf. CHRISTIANUS: operatio S-ae circa christianum valde bene describitur 109; S-ae proprium maxime est dispergere spiritus 135; S. dilaceravit christianos et seduxit de Christo ad Antichristum 135 (expl.); S. scit formare Antichristum 168; huius vitae amatores capti a S-a, ipsius proprietatem induunt, scil. superbiam 239; iustitia dei per- missum est altitudini S ae modernos hypocritas excaecare omni de- ceptione possibili et excogitabili in operatione subtili secundum omnem subtilitatem et conationem ipsius 269; moderni sacerdotes decepti et cir- cumventi a S-a ibid. S. multiplicavit promissiones et iustificationes 273; S. scit, quod tempus iam breve et novissimum sibi incumbit, in quo necesse habet omnem operam decipiendi adhibere cum populo christiano 290. S. iam veniens ultimo contra ecclesiam, adinvenit omnino nova genera decipiendi, nimis subtilia et occultata, ad decipiendum non quidem carnales christianos (quibus est satiatus), sed sanctum populum christianum 291. S. Jhesum summe non desinit impugnare et sperat semper adhuc contra quemlibet sanctorum se praevalere maxima sua astutia 292; urgetur ab ira et invidia iniqua in id ipsum ibid. Contra sanctos subtiliter satagit abscondere laqueos. S. non temptat in fide nec sanctos dei nec peccatores christianos (quattuor ex causis) 294. S. suam bestiam et meretricem eo liberius conpegit et regnum sibi soli- davit 300; pollita melle dulcedinis meretricis facies et arrisus et deceptiones S-ae laqueusque Antichristi 359; quid velit S. facere per hy- pocritas in mundo christiano (expl.) 361—362. S ae copulatio dei et mundi (expl.) 362; diabolus nihil potest habere commune cum Christo 362. S. circuit subtiliter christianos cum omni genere deceptionum et maxime in hiis, quae sunt annexa Christo vel cultui ipsius 363. S. com- ponit ex hypocritis Antichristum et per ipsos operatur tribulationem sanctis dei ibid. S. tribulationem Antichristi inducere intendit 364. Cf. TRIBULATIO. — Mors Christi erat ad conterendum S-am sub pedibus eius 68; sub pedibus feminae et parvulorum contritus fuit 291. SCHISMA: 1. schisma internum; of. ABOMINATIO, MONACHI; sch. inter sa- cerdotes 10, cf. 61 (hiatus); inmissum a primo apostata (diabolo) 11; incepit a falsis religiosis 12, 13; cessare non poterit, quamdiu reli- giosi ita communiter et in magno numero sunt in plebibus christianis commixti 12—13. Describitur sch. inter monachos et sacerdotes in civi- tatibus 13; utrique habent arma iniustitiae aeque ac iustitiae (expl.) 14 et assumpserunt populum christianum quasi cornua fortissima 15; ex- stirpari non poterit, nisi ut vel solum religiosi regant plebes vel religiosis subtractis tantum sacerdotes regant plebes 15. Infinita sch-ta et turbatio in sacerdotibus facta a monachis 147; multa sch-ta inceperunt post mo- nachorum intrusionem populo christiano 284; — 2. schismata regnorum christianorum 208—209, cf. POPULUS II. — 3. schisma in papatu: circa a. 1256 incepit sch., usque dum caput ecclesiae vicarium (papa) scinde- retur; causae huius sch tis: a) contractio beneficiorum a papa, b) abun- dantia iniquitatis, c) desolatio a spiritu Jhesu 134—135; — illud magnum sch., in quo facta est discessio a moribus et a fidelitate atque oboe- dientia sedis Romanae 180; factum est, ut ecclesia citius renovetur ibid.;
Strana 493
III. Index rerum (Schisma-Scriptura). 493 — magnum sch. et dubitatio in papatu et tota ecclesia, quae scissa est in tres ecclesias 285. SCIENTIA, cf. SAPIENTIA: a) divina: s. sanctorum assecuta ex spiritu Jhesu vel ex studio vel ex utroque 21; eminens s., quae est in Christo J. 49; sapientia et s., quae procedunt a d. J. Christo in scripturis vel propter magnitudinem ingenii naturalis et eloquentiae vel propter magnam artem aut propter utrumque simul 316; — b) humana: carnales clerici s-am et sapientiam sanctorum destruentes 21; zelus non secundum scientiam 27; multae s-ae adinventitiae et recentes (opp. sc. et sapientia dei) multum promotae in ecclesia 49; sc. et eloquentia 318, 319; sapientia et sc. 319. SCRIPTURA SACRA (biblia); promiscue dicitur: evangelium dei summum 139; ev. et scr. s. 20; — sermo divinus 36, 55, 379; domini 125; fidelis et omni acceptione dignus 50; — vaticinium divinorum secretorum 304; — verbum dei 142, 178; divinum 306. — Est iudicium divinum 64; spiritus Jhesu 110; decor ecclesiae s. 312. — Divina scr. spondet christianis ha- bere nihil nisi pressuram in hoc mundo 112. — Veritas s-ae 8 (rigida), 59, 97 (qualiter impleatur), 108, 110 (solida testimonia dei), 142, 148 (differens a figmentis et fabulis), 191 (s. veritatis), 225 (adimpletur), 315, 359, 367; quidquid in s. et scripturis canonicis dicitur, est plenum veri- tate et salutari utilitate 37. Sapientia et scientia divinarum s-arum 129; sapientia, scientia et s-ae s. 130. — S. sacra et tempus praesens (cf. JANOV): notitia veritatis in s. s. ad praesens tempus respicientis per directum 100; subtiliter iudicare et verbo s-arum applicare studia hypo- critarum et veritati vitae et doctrinae J. Christi adaequare 101; notitia veritatis per verbum J. Christi in s. s. apertum 104; s-ae s. figurae allu- dunt limpide huic tempori 154; — tempore Antichristi electi possunt fugere ad s. tamquam ad petram tutissimam et turrim David mille clipeis communitam 298; deus abscondit correptiones malorum in thesauris s. s-ae suo tempore necessario revelandas 399. — Sacerdotes carnales et scriptura s.: ignorantia s. s-arum sacerdotum carnalium, quae talibus contradicit vel est redacta in levitatem et contemptum ex nimia ipsius familiaritate sine spiritu Jhesu 88; peccatores dicunt, quod s. s. habet nasum cereum ibid.; omne verbum s-ae est in sacerdotibus carnalibus suffocatum et inveteratum et nimia densitate aliarum doctrinarum hominum et librorum obnubilatum 130—131; magis sunt in pretio iura canonica quam studium bibliae, prophetarum et evangelistarum et studium theologiae 237; assecla s-ae s. non facile potest ditari 237; s-ae praecepta quasi iam mortua 298. Tepiditas hypocritarum et nimia multitudo ipsorum dei verba contrectantium etiam ignitum eloquium dei vehementer constituit in teporem et ipsius rigidam veritatem relaxavit in tantum, quod verba terribilia s. s-ae verbaque tremenda dei summi quasi quaedam ludicra sibi effecerint (expl.) 298; adventicia quaedam magis ponderant quam s. canones bibliae etc. 299. Hypocritis latet utilis et ne- cessaria intelligentia s-ae, ex qua et per quam deberent pericula s. ecclesiae intimare et vigilare 306. Excusant et glossant s-as 357; s. s. et doctorum s. monita sunt hypocritis iam antiquata et nimis fami- liaria effecta et per consequens levia et nimis communia 398. Sapientia et scientia s-arum permanet substrata religiosis 15.
III. Index rerum (Schisma-Scriptura). 493 — magnum sch. et dubitatio in papatu et tota ecclesia, quae scissa est in tres ecclesias 285. SCIENTIA, cf. SAPIENTIA: a) divina: s. sanctorum assecuta ex spiritu Jhesu vel ex studio vel ex utroque 21; eminens s., quae est in Christo J. 49; sapientia et s., quae procedunt a d. J. Christo in scripturis vel propter magnitudinem ingenii naturalis et eloquentiae vel propter magnam artem aut propter utrumque simul 316; — b) humana: carnales clerici s-am et sapientiam sanctorum destruentes 21; zelus non secundum scientiam 27; multae s-ae adinventitiae et recentes (opp. sc. et sapientia dei) multum promotae in ecclesia 49; sc. et eloquentia 318, 319; sapientia et sc. 319. SCRIPTURA SACRA (biblia); promiscue dicitur: evangelium dei summum 139; ev. et scr. s. 20; — sermo divinus 36, 55, 379; domini 125; fidelis et omni acceptione dignus 50; — vaticinium divinorum secretorum 304; — verbum dei 142, 178; divinum 306. — Est iudicium divinum 64; spiritus Jhesu 110; decor ecclesiae s. 312. — Divina scr. spondet christianis ha- bere nihil nisi pressuram in hoc mundo 112. — Veritas s-ae 8 (rigida), 59, 97 (qualiter impleatur), 108, 110 (solida testimonia dei), 142, 148 (differens a figmentis et fabulis), 191 (s. veritatis), 225 (adimpletur), 315, 359, 367; quidquid in s. et scripturis canonicis dicitur, est plenum veri- tate et salutari utilitate 37. Sapientia et scientia divinarum s-arum 129; sapientia, scientia et s-ae s. 130. — S. sacra et tempus praesens (cf. JANOV): notitia veritatis in s. s. ad praesens tempus respicientis per directum 100; subtiliter iudicare et verbo s-arum applicare studia hypo- critarum et veritati vitae et doctrinae J. Christi adaequare 101; notitia veritatis per verbum J. Christi in s. s. apertum 104; s-ae s. figurae allu- dunt limpide huic tempori 154; — tempore Antichristi electi possunt fugere ad s. tamquam ad petram tutissimam et turrim David mille clipeis communitam 298; deus abscondit correptiones malorum in thesauris s. s-ae suo tempore necessario revelandas 399. — Sacerdotes carnales et scriptura s.: ignorantia s. s-arum sacerdotum carnalium, quae talibus contradicit vel est redacta in levitatem et contemptum ex nimia ipsius familiaritate sine spiritu Jhesu 88; peccatores dicunt, quod s. s. habet nasum cereum ibid.; omne verbum s-ae est in sacerdotibus carnalibus suffocatum et inveteratum et nimia densitate aliarum doctrinarum hominum et librorum obnubilatum 130—131; magis sunt in pretio iura canonica quam studium bibliae, prophetarum et evangelistarum et studium theologiae 237; assecla s-ae s. non facile potest ditari 237; s-ae praecepta quasi iam mortua 298. Tepiditas hypocritarum et nimia multitudo ipsorum dei verba contrectantium etiam ignitum eloquium dei vehementer constituit in teporem et ipsius rigidam veritatem relaxavit in tantum, quod verba terribilia s. s-ae verbaque tremenda dei summi quasi quaedam ludicra sibi effecerint (expl.) 298; adventicia quaedam magis ponderant quam s. canones bibliae etc. 299. Hypocritis latet utilis et ne- cessaria intelligentia s-ae, ex qua et per quam deberent pericula s. ecclesiae intimare et vigilare 306. Excusant et glossant s-as 357; s. s. et doctorum s. monita sunt hypocritis iam antiquata et nimis fami- liaria effecta et per consequens levia et nimis communia 398. Sapientia et scientia s-arum permanet substrata religiosis 15.
Strana 494
494 B. Index analyticus. SENTENTIAE et PROVERBIA, v. etiam JANOV: amicitia esse et firmari non potest, nisi quoad singula sint aequales vel maxime quoad principalia 17. — Quod nova testa capit, inveterata sapit 346. — Religiosi secundum proverbium nimietate sua butyrum et sanguinem eliciunt a viduis et ru- dibus 392. — Lis est de paupere regno 396. SEPULCHRUM, -a: s-a et monumenta iustorum adornata et pretiosa, quae proprie sunt libri pulchri et pretiosi 21; monumenta et s-a splendida et ornata 22; s-a divitum apud monachos (allusio) 278. SERMONES (cf. PRAEDICATIONES): s. sacerdotum carnalium quasi canticum, quod dulci suo sono aures delectat 299; plebei non in veritate utili, sed magis in ornatu verborum et sapientiae carnalis carnaliter delectan- tur ibid. SOCIETATES: omnis multitudo s-um in militibus, nobilibus et rusticis est unum de septem capitibus bestiae Apoc. 240; multae s-tes seorsum mo- nachorum causa 284. SPECIES PIETATIS, cf. HYPOCRISIS: 3; phrases: species religionis, sancti- tatis et virtutis apud religiosos 15; sp. sanctitatis et virtutum 53; sp. vir- tutum et pietatis 135; sp. sanctitatis, religionis et virtutum 137; sp. pie- tatis et sanctitatis 150, 291; sp. et conditiones bonorum (hypocrisis) 155; figura religionis christianae et species sanctitatis 167; sp. iustitiae et figura sanctitatis 169; sp. religionis et sanctitatis 176, 312; apparentia veritatis et iustitiae atque honestatis 296; sp. sanctitatis 318; sp. sanctitatis et religionis et virtutis 320; sp. virtutum et sp. sanctitatis 354; ficta sp. sanctitatis et simulationis vitae carnalis christianorum 358; sp. sapientiae et virtutis 372. SPIRITUALIA, opp. consuetudinaria (inventiones hominum): sp-a, quae sunt vera et vivifica et quae propria religionis christianae et viciniora saluti (Hebr. VI. 9), puta fides Jhesu crucifixi, spes et charitas et frequentatio et exercitium divinorum sacramentorum, verbi domini et disciplinae timorisque dei 42—43. SPIRITUALIS HOMO: qui omnia diiudicat ab alto et intus 101; spirituales viri 341. SPIRITUS: I. spiritus dei, sp. Jhesu, sp. sanctus (opp. sp. malignus 368, sp. huius mundi 299). Cf. JHESUS. 1. Epitheta atque synonyma: bonus 312; divi- nus 358; fidelis 303, septiformis 56, suavissimus 29; est charitas dei 161; gratia seu suavis sp. Jhesu 79; pietas sp. J. Christi 64; sanctitas sp. Jhesu 274; sp. disciplinae et veritatis 202; verbum s. scripturae 107; veritas sp. s. 194; sp. devotionis et ipsius suggestiones 358; secundum spiritum et veritatem 286. — 2. Operatio spiritus sancti (Jhesu 352, 369): sp. Jhesu circumscribit materiam 83; sp. Jhesu describit in s. scriptura abo- minationem in ecclesia 113; non permittit scribere aliquid pro electis nisi visum certum et demonstratum 148; qui auctori haec ipsa ostendit 358; ex pacto sp. Jhesu debellare malitiam 388. — Via sp. sancti 140; operatio sp. s. in sanctis 160; sp. Jhesu solum colligit in unum suos christianos 134—135; unitas sp. Jhesu 231; sp. Jhesu unitivus et qui colligit dissi- pata 239; sp. Jhesu crucifixi operatur: 1) inductionem in cognitionem intelligentiae prophetarum, 2) conportationem applicationemque istorum
494 B. Index analyticus. SENTENTIAE et PROVERBIA, v. etiam JANOV: amicitia esse et firmari non potest, nisi quoad singula sint aequales vel maxime quoad principalia 17. — Quod nova testa capit, inveterata sapit 346. — Religiosi secundum proverbium nimietate sua butyrum et sanguinem eliciunt a viduis et ru- dibus 392. — Lis est de paupere regno 396. SEPULCHRUM, -a: s-a et monumenta iustorum adornata et pretiosa, quae proprie sunt libri pulchri et pretiosi 21; monumenta et s-a splendida et ornata 22; s-a divitum apud monachos (allusio) 278. SERMONES (cf. PRAEDICATIONES): s. sacerdotum carnalium quasi canticum, quod dulci suo sono aures delectat 299; plebei non in veritate utili, sed magis in ornatu verborum et sapientiae carnalis carnaliter delectan- tur ibid. SOCIETATES: omnis multitudo s-um in militibus, nobilibus et rusticis est unum de septem capitibus bestiae Apoc. 240; multae s-tes seorsum mo- nachorum causa 284. SPECIES PIETATIS, cf. HYPOCRISIS: 3; phrases: species religionis, sancti- tatis et virtutis apud religiosos 15; sp. sanctitatis et virtutum 53; sp. vir- tutum et pietatis 135; sp. sanctitatis, religionis et virtutum 137; sp. pie- tatis et sanctitatis 150, 291; sp. et conditiones bonorum (hypocrisis) 155; figura religionis christianae et species sanctitatis 167; sp. iustitiae et figura sanctitatis 169; sp. religionis et sanctitatis 176, 312; apparentia veritatis et iustitiae atque honestatis 296; sp. sanctitatis 318; sp. sanctitatis et religionis et virtutis 320; sp. virtutum et sp. sanctitatis 354; ficta sp. sanctitatis et simulationis vitae carnalis christianorum 358; sp. sapientiae et virtutis 372. SPIRITUALIA, opp. consuetudinaria (inventiones hominum): sp-a, quae sunt vera et vivifica et quae propria religionis christianae et viciniora saluti (Hebr. VI. 9), puta fides Jhesu crucifixi, spes et charitas et frequentatio et exercitium divinorum sacramentorum, verbi domini et disciplinae timorisque dei 42—43. SPIRITUALIS HOMO: qui omnia diiudicat ab alto et intus 101; spirituales viri 341. SPIRITUS: I. spiritus dei, sp. Jhesu, sp. sanctus (opp. sp. malignus 368, sp. huius mundi 299). Cf. JHESUS. 1. Epitheta atque synonyma: bonus 312; divi- nus 358; fidelis 303, septiformis 56, suavissimus 29; est charitas dei 161; gratia seu suavis sp. Jhesu 79; pietas sp. J. Christi 64; sanctitas sp. Jhesu 274; sp. disciplinae et veritatis 202; verbum s. scripturae 107; veritas sp. s. 194; sp. devotionis et ipsius suggestiones 358; secundum spiritum et veritatem 286. — 2. Operatio spiritus sancti (Jhesu 352, 369): sp. Jhesu circumscribit materiam 83; sp. Jhesu describit in s. scriptura abo- minationem in ecclesia 113; non permittit scribere aliquid pro electis nisi visum certum et demonstratum 148; qui auctori haec ipsa ostendit 358; ex pacto sp. Jhesu debellare malitiam 388. — Via sp. sancti 140; operatio sp. s. in sanctis 160; sp. Jhesu solum colligit in unum suos christianos 134—135; unitas sp. Jhesu 231; sp. Jhesu unitivus et qui colligit dissi- pata 239; sp. Jhesu crucifixi operatur: 1) inductionem in cognitionem intelligentiae prophetarum, 2) conportationem applicationemque istorum
Strana 495
III. Index rerum (Sententiae-Superbia). 495 ad invicem, quae limpide operiunt et declarant vanitatem huius mundi 164—165. — 3. Qui habeant spiritum dei: praedicator actus spiritu Jhesu 3, 4, 5; sp. Jhesu et studium 21; homo sp-u Jhesu adductus non potest non esse contrarius hominibus inflatis per spiritum huius mundi 23; sacerdotes sp-u suavissimo dei et devotione affluentes 29; qui habeat sp-m Jhesu crucifixi 32; quam fiducialiter loquatur omnis, qui sp-u Jhesu agitatur et conpellitur ad irascendum iniquitati et pro modulo suo arripit gladium sp., qui devorat carnes 33; intellectus suffultus a sp-u Jhesu 86; accipere a sp-u J. Christi scientiam et intelligentiam s. scripturarum, quae limpide aperiunt et declarant vanitatem huius mundi 165; docti a sp-u J. Christi 202; sac. spiritui s. copulati 197; qui solum habeat sp-m Jhesu crucifixi 248; qui secundum sp-m Jhesu sapiat 270; sp. Jhesu et verbum dei semper populum christianum dirigit 290; sp-m Jhesu induere non potest aliquis sine virtute ex alto (Luc. XXIV. 49) et hoc non potest, quamdiu est amator suae carnis et animae 178; sp. zelotes Jhesu 23; sp. Jhesu zelator 312; aminiculo sancti sp. 307. — 4. Qui careant spi- ritu dei: expulsio d. Jhesu et sp. eius et desolatio2; totius regni sp. sancti in ecclesia dei desolatio 3; desolatio a Jhesu et sp-u eius propter abominationem iniquitatis et superbiae et vanitatis 3; homines derelicti a sp-u dei, commutati in bestiam 123; desolatio a sp. J. Christi 127, 137; desolatio a sp-u Jhesu crucifixi 131, 135; dulcedo et sp. Jhesu crucifixi recessit a sacerdotibus carnalibus 152; condelectatio in Jhesu crucifixo et gaudium in sp-u sancto absens in sacerdotibus carnalibus 166; qui sp-m Jhesu non habeant, non possunt plene dicere dominus Jhesus (I. Cor. XII. 3) 233; sacerdotes carnales sp-m Jhesu non habent 234; non habent sp-m Jhesu, sed amant vitam huius mundi et ea, quae in mundo sunt 238; carnales sp-m Jhesu crucifixi non habentes 271; qui non habet sp-m Jhesu, amator est huius mundi 275; christiani carnales iam desolati a sp-u J. Christi ibid.; qui Jhesu charitatem non habeant seu spem Jhesu 281; praelati rigidi a sp-u Jhesu intus, truculenti et sine sp-u Jhesu suavi 281; levis vita hypocritarum sp-u Jhesu carens 299. II. Spiritus mundi (cf. ANTICHRISTUS, MUNDUS, SATHAN), alias dicitur (in plurali): sp. maligni (Luc. VIII. 2) 69, 124, 135, 197, 341; septem sp. ne- quiores (Mt. XlI. 45) 59, 86, 127, 162, 219, 222, 248, 304; sp. nequissi- mus (Satan) 137; — auctor non vult decipi a malignis sp. 124, cf. JANOV; sp. immundus fornicationis gentiles bestias deducebat, puta ut Venerem meretricem deam sibi constituerent 61; sp. huius mundi cum universis sp-bus septem nequioribus 86; hypocrita efficitur habitatio omnis sp. immundi vel habitatio septem sp-uum nequiorum 162; a sp-u huius mundi inducti et concitati 235; amor et timor vel sp. huius mundi 240; inha- bitat domum christiani carnalis 248. SPONSA (cf. MERETRIX): fidelis sp. qualiter se habeat ad sponsum (et vice- versa) 72, cf. 376. STATUTA papalia habent sacerdotes plebis 14. STUDIA: incentiva multiplicium s-orum et gloriosorum titulorum in personis ecclesiasticis 139. SUPERBIA: s. et vana gloria (= blasphemia) 204; primum proprium s ae est nemini subesse et velle habere multos sibi subiectos 239; signa su-
III. Index rerum (Sententiae-Superbia). 495 ad invicem, quae limpide operiunt et declarant vanitatem huius mundi 164—165. — 3. Qui habeant spiritum dei: praedicator actus spiritu Jhesu 3, 4, 5; sp. Jhesu et studium 21; homo sp-u Jhesu adductus non potest non esse contrarius hominibus inflatis per spiritum huius mundi 23; sacerdotes sp-u suavissimo dei et devotione affluentes 29; qui habeat sp-m Jhesu crucifixi 32; quam fiducialiter loquatur omnis, qui sp-u Jhesu agitatur et conpellitur ad irascendum iniquitati et pro modulo suo arripit gladium sp., qui devorat carnes 33; intellectus suffultus a sp-u Jhesu 86; accipere a sp-u J. Christi scientiam et intelligentiam s. scripturarum, quae limpide aperiunt et declarant vanitatem huius mundi 165; docti a sp-u J. Christi 202; sac. spiritui s. copulati 197; qui solum habeat sp-m Jhesu crucifixi 248; qui secundum sp-m Jhesu sapiat 270; sp. Jhesu et verbum dei semper populum christianum dirigit 290; sp-m Jhesu induere non potest aliquis sine virtute ex alto (Luc. XXIV. 49) et hoc non potest, quamdiu est amator suae carnis et animae 178; sp. zelotes Jhesu 23; sp. Jhesu zelator 312; aminiculo sancti sp. 307. — 4. Qui careant spi- ritu dei: expulsio d. Jhesu et sp. eius et desolatio2; totius regni sp. sancti in ecclesia dei desolatio 3; desolatio a Jhesu et sp-u eius propter abominationem iniquitatis et superbiae et vanitatis 3; homines derelicti a sp-u dei, commutati in bestiam 123; desolatio a sp. J. Christi 127, 137; desolatio a sp-u Jhesu crucifixi 131, 135; dulcedo et sp. Jhesu crucifixi recessit a sacerdotibus carnalibus 152; condelectatio in Jhesu crucifixo et gaudium in sp-u sancto absens in sacerdotibus carnalibus 166; qui sp-m Jhesu non habeant, non possunt plene dicere dominus Jhesus (I. Cor. XII. 3) 233; sacerdotes carnales sp-m Jhesu non habent 234; non habent sp-m Jhesu, sed amant vitam huius mundi et ea, quae in mundo sunt 238; carnales sp-m Jhesu crucifixi non habentes 271; qui non habet sp-m Jhesu, amator est huius mundi 275; christiani carnales iam desolati a sp-u J. Christi ibid.; qui Jhesu charitatem non habeant seu spem Jhesu 281; praelati rigidi a sp-u Jhesu intus, truculenti et sine sp-u Jhesu suavi 281; levis vita hypocritarum sp-u Jhesu carens 299. II. Spiritus mundi (cf. ANTICHRISTUS, MUNDUS, SATHAN), alias dicitur (in plurali): sp. maligni (Luc. VIII. 2) 69, 124, 135, 197, 341; septem sp. ne- quiores (Mt. XlI. 45) 59, 86, 127, 162, 219, 222, 248, 304; sp. nequissi- mus (Satan) 137; — auctor non vult decipi a malignis sp. 124, cf. JANOV; sp. immundus fornicationis gentiles bestias deducebat, puta ut Venerem meretricem deam sibi constituerent 61; sp. huius mundi cum universis sp-bus septem nequioribus 86; hypocrita efficitur habitatio omnis sp. immundi vel habitatio septem sp-uum nequiorum 162; a sp-u huius mundi inducti et concitati 235; amor et timor vel sp. huius mundi 240; inha- bitat domum christiani carnalis 248. SPONSA (cf. MERETRIX): fidelis sp. qualiter se habeat ad sponsum (et vice- versa) 72, cf. 376. STATUTA papalia habent sacerdotes plebis 14. STUDIA: incentiva multiplicium s-orum et gloriosorum titulorum in personis ecclesiasticis 139. SUPERBIA: s. et vana gloria (= blasphemia) 204; primum proprium s ae est nemini subesse et velle habere multos sibi subiectos 239; signa su-
Strana 496
496 B. Index analyticus. perbiae 240 (opp. signa humilitatis christianae 241). — S. sacerdotum et s. laicorum 318, cf. SACERDOTES CARNALES. — S. Francigenarum 209. TAEDIUM; t. poenitentiae pro peccatis septimum caput bestiae Apoc. 242. TEMPLA (cf. RELIQUIAE): qualiter monachi nova t. magnorum sumptuum fundent 94; t. dei replent signis nobilium 230; hoc fit in templo Christi Jhesu et in populo Christi sanguine redempto; in portis diligenter de- pingunt et suis sigillis insculpunt et signeta faciunt et monetam curren- tem falsicant ibid.; magna t. et pulchra et splendor omnis in facie t-o- rum, in supellectilibus et coronis aureis sacerdotum hypocritarum 341; monachos mendicantes oportet invigilare t-is de magno sumptu et ador- natissimis omni supellectili pulcherrime et delectabili in aspectu popu- lorum, quatenus perinde haberent occasionem extrahendi a plebibus do- naria 389; altaria pro sanctis multiplicata a monachis 397. TEMPUS PRAESENS (cf. ECCLESIA E): periculosa t-a novissima 126; t-ora ista periculosa supra modum 146; t-ra praesentia nimium periculosa 168; pericula novissimorum t-um 269; istud t. bestiae t. horrendae Baby- lonis, magnae matris fornicationum terrae, in comparatione cuius So- doma et Gomorra sunt inventae iustae et castiores 225; t. bestiae Apoc. instare et mysterium adimpleri 228; modernum saeculum et vulgus in- existens ibid.; t. regni bestiae 229; — vitiis dant libertatem et virtutes coartant, nunc hodie passim et quasi utique publice et notorie, nullo resistente 289, cf. TRIBULATIO; moderna tribulatio sanctorum ex- plicatur comparative 296—7; nisi d. reliquisset nobis semen verbum dei, quasi Sodoma fuissemus et quasi Gomorra periissemus 297; t. novissi- mum 305, cf. ANTICHRISTUS; t. novissimum et pessimum et plenum ubique periculis et plagis novissimis 307. — Sacerdotes moderni et ul- timi saeculi 219. TEPIDITAS, cf. ABOMINATIO et SACERDOTES CARNALES. Sacerdotes car- nales tepidi 9, 10; nihil nocentius quam praelatus pusillanimis et tepidus (quia schisma fieri inter praedicantes permittit); nimis nocet populo chri- stiano 11; tepiditas episcoporum 125—126, v. EPISCOPUS; t. sacerdotum amara Christo est abominatio in templo posita 198. THEOLOGIA: multo pinguiores transferunt se ad studendumiura etleges, quam s. th-am, et studentes talium legum et doctrinarum humanarum magis et citius promoventur quam scribae et docti in lege Jhesu Christi vel th-a 237. Narratur, quod in universitatibus solum divites et pol- lentes ingenio student iura canonica et solum pauperes et devoti stu- dent th am. Primi cito honorantur, secundi difficulter. Citius prae- tereunt blasphematores verborum divinorum, quam iurium canon, ibid. Juristae dicunt, quod habeant granum totius th-ae et quod solum iam paleae in biblia remaneant 237—8. Nesciunt, quod quidquid est in canone bibliae, est totum granum, plenum aeterna salute et veritate 238. Theologi 319. — TITULI gloriosi 139. TORNEAMENTA, hastiludia, gloriosae et famosae coreae ludentium iuvenum et puellarum 221.
496 B. Index analyticus. perbiae 240 (opp. signa humilitatis christianae 241). — S. sacerdotum et s. laicorum 318, cf. SACERDOTES CARNALES. — S. Francigenarum 209. TAEDIUM; t. poenitentiae pro peccatis septimum caput bestiae Apoc. 242. TEMPLA (cf. RELIQUIAE): qualiter monachi nova t. magnorum sumptuum fundent 94; t. dei replent signis nobilium 230; hoc fit in templo Christi Jhesu et in populo Christi sanguine redempto; in portis diligenter de- pingunt et suis sigillis insculpunt et signeta faciunt et monetam curren- tem falsicant ibid.; magna t. et pulchra et splendor omnis in facie t-o- rum, in supellectilibus et coronis aureis sacerdotum hypocritarum 341; monachos mendicantes oportet invigilare t-is de magno sumptu et ador- natissimis omni supellectili pulcherrime et delectabili in aspectu popu- lorum, quatenus perinde haberent occasionem extrahendi a plebibus do- naria 389; altaria pro sanctis multiplicata a monachis 397. TEMPUS PRAESENS (cf. ECCLESIA E): periculosa t-a novissima 126; t-ora ista periculosa supra modum 146; t-ra praesentia nimium periculosa 168; pericula novissimorum t-um 269; istud t. bestiae t. horrendae Baby- lonis, magnae matris fornicationum terrae, in comparatione cuius So- doma et Gomorra sunt inventae iustae et castiores 225; t. bestiae Apoc. instare et mysterium adimpleri 228; modernum saeculum et vulgus in- existens ibid.; t. regni bestiae 229; — vitiis dant libertatem et virtutes coartant, nunc hodie passim et quasi utique publice et notorie, nullo resistente 289, cf. TRIBULATIO; moderna tribulatio sanctorum ex- plicatur comparative 296—7; nisi d. reliquisset nobis semen verbum dei, quasi Sodoma fuissemus et quasi Gomorra periissemus 297; t. novissi- mum 305, cf. ANTICHRISTUS; t. novissimum et pessimum et plenum ubique periculis et plagis novissimis 307. — Sacerdotes moderni et ul- timi saeculi 219. TEPIDITAS, cf. ABOMINATIO et SACERDOTES CARNALES. Sacerdotes car- nales tepidi 9, 10; nihil nocentius quam praelatus pusillanimis et tepidus (quia schisma fieri inter praedicantes permittit); nimis nocet populo chri- stiano 11; tepiditas episcoporum 125—126, v. EPISCOPUS; t. sacerdotum amara Christo est abominatio in templo posita 198. THEOLOGIA: multo pinguiores transferunt se ad studendumiura etleges, quam s. th-am, et studentes talium legum et doctrinarum humanarum magis et citius promoventur quam scribae et docti in lege Jhesu Christi vel th-a 237. Narratur, quod in universitatibus solum divites et pol- lentes ingenio student iura canonica et solum pauperes et devoti stu- dent th am. Primi cito honorantur, secundi difficulter. Citius prae- tereunt blasphematores verborum divinorum, quam iurium canon, ibid. Juristae dicunt, quod habeant granum totius th-ae et quod solum iam paleae in biblia remaneant 237—8. Nesciunt, quod quidquid est in canone bibliae, est totum granum, plenum aeterna salute et veritate 238. Theologi 319. — TITULI gloriosi 139. TORNEAMENTA, hastiludia, gloriosae et famosae coreae ludentium iuvenum et puellarum 221.
Strana 497
III. Index rerum (Taedium-Veritas). 497 TRIBULATIO, cf. ANTICHRISTUS, PRAEDICATORES, SANCTI, SATHAN: tr. tanta nunc est, ut in errorem etiam, si fieri posset, electi inducantur (Mt. XXIV. 24) 289; tr. corporum et animorum 296; qualis sit tr. Anti- christi manifesti et tr. sanctorum moderna (comparatur) 296—297; tr. filiorum regni describitur 355; Sathan per hypocritas operatur tr-onem sanctis dei 363; tr. Antichristi, qua Sathan intendit per amatores sae- culi huius christianos inducere et per daemoniorum operationem novis- simam hanc multiplicare et conflare 364; tr. maxima in sanctos dei desaevit (quando) 369; a religiosis falsis et a sacerdotibus carnalibus conflata 396. TURLPINUS, v. BEGHARDUS. TYRANNI: 290, 292; multitudo t-orum terribilium et ipsorum multa diligentia et crudelitas tormentorum 290; gladiis et tormentis pauperes d. Jhesu spoliant 392. UNIO: dissectio u-nis in plebe 2. UNIVERSITAS Parisiensis, V. PARISIENSIS UNIVERSITAS. UNIVERSITATES: studium iurium canon. et theologiae in u-tibus 237, cf. THEOLOGIA. UNIVERSUM: ordo pulcherrimus atque perfectus u-i 253; ordo et pulchri- tudo u-i ibid. USURARII, raptores, adulteri et alii horrendis criminibus obsessi confugiunt ad religiosos et fugiunt suos ordinatores 388. VENUS meretrix 61; cultus eiusdem 62; pingues praebendae appellantur „templum Veneris“ 348. Cf. ECCLESIA B. VERBUM DEI 237, 238, 297, 345; alias dicitur: verbum divinum 209; verbum Jhesu (Christi) 20, 88, 237; verbum veritatis 88, 258; scriptura s. 102; sermo divinus 236. — Est gladius spiritus (Eph. VI. 17) 96, 315; est Jhesus 369. — a) verbum Christi inhabitans 160 (cf. 159: spiritus s. in- habitans); lumen verbi Christi J. et spiritus dei inhabitans 160; v. Jhesu in aeternum (1. Petri I. 25) 260; anima peccatrix per v. dei in spiritu reformatur 345. Cf. SPIRITUS I. — b) inimici verbi Jhesu crucifixi 20; v. Christi dissimulantes vel tacentes (pseudoprophetae) 88; vitiatores et adulteratores verbi dei 188; v. Jhesu et doctrinae 237, v. THEOLOGIA v. veritatis, i. e. fidei est in ore nostro levissimum et quasi inane iam plebeis fabulis comparatum et inveteratum et nimis commune 258, cf. SCRIPTURA S.; v. dei fidele et solum tremendum desolatur vel ob- nubilatur apud amatores huius vitae 273; fames audiendi v. dei et communionis d. Jhesu sacramenti 283; v. dei contradicit vitae carnali modernae, sed tamen adhuc glossatur multipliciter et inducitur ad propositum optime amantium istum mundum aut dissimulatur, acsi praesentes non essent notati per ipsum, sed apostoli s. et ipsorum se- quaces (exempla) 297. VERITAS est Jhesus 24, 30, 45, 47, 117, 125, 195, 217, 232, 245, 257, 352, 363, 374, 376, 387; est scriptura (of. SCRIPTURA): 20, 79, 103, 107, 197, 198. — Jhesus et ipsius v. 258; v. Jhesu (Christi), 14, 137, 257, 307; deus et eius v. 12; v. dei (domini) 137, 217, 221; v. divina 22, 23, 151, 32
III. Index rerum (Taedium-Veritas). 497 TRIBULATIO, cf. ANTICHRISTUS, PRAEDICATORES, SANCTI, SATHAN: tr. tanta nunc est, ut in errorem etiam, si fieri posset, electi inducantur (Mt. XXIV. 24) 289; tr. corporum et animorum 296; qualis sit tr. Anti- christi manifesti et tr. sanctorum moderna (comparatur) 296—297; tr. filiorum regni describitur 355; Sathan per hypocritas operatur tr-onem sanctis dei 363; tr. Antichristi, qua Sathan intendit per amatores sae- culi huius christianos inducere et per daemoniorum operationem novis- simam hanc multiplicare et conflare 364; tr. maxima in sanctos dei desaevit (quando) 369; a religiosis falsis et a sacerdotibus carnalibus conflata 396. TURLPINUS, v. BEGHARDUS. TYRANNI: 290, 292; multitudo t-orum terribilium et ipsorum multa diligentia et crudelitas tormentorum 290; gladiis et tormentis pauperes d. Jhesu spoliant 392. UNIO: dissectio u-nis in plebe 2. UNIVERSITAS Parisiensis, V. PARISIENSIS UNIVERSITAS. UNIVERSITATES: studium iurium canon. et theologiae in u-tibus 237, cf. THEOLOGIA. UNIVERSUM: ordo pulcherrimus atque perfectus u-i 253; ordo et pulchri- tudo u-i ibid. USURARII, raptores, adulteri et alii horrendis criminibus obsessi confugiunt ad religiosos et fugiunt suos ordinatores 388. VENUS meretrix 61; cultus eiusdem 62; pingues praebendae appellantur „templum Veneris“ 348. Cf. ECCLESIA B. VERBUM DEI 237, 238, 297, 345; alias dicitur: verbum divinum 209; verbum Jhesu (Christi) 20, 88, 237; verbum veritatis 88, 258; scriptura s. 102; sermo divinus 236. — Est gladius spiritus (Eph. VI. 17) 96, 315; est Jhesus 369. — a) verbum Christi inhabitans 160 (cf. 159: spiritus s. in- habitans); lumen verbi Christi J. et spiritus dei inhabitans 160; v. Jhesu in aeternum (1. Petri I. 25) 260; anima peccatrix per v. dei in spiritu reformatur 345. Cf. SPIRITUS I. — b) inimici verbi Jhesu crucifixi 20; v. Christi dissimulantes vel tacentes (pseudoprophetae) 88; vitiatores et adulteratores verbi dei 188; v. Jhesu et doctrinae 237, v. THEOLOGIA v. veritatis, i. e. fidei est in ore nostro levissimum et quasi inane iam plebeis fabulis comparatum et inveteratum et nimis commune 258, cf. SCRIPTURA S.; v. dei fidele et solum tremendum desolatur vel ob- nubilatur apud amatores huius vitae 273; fames audiendi v. dei et communionis d. Jhesu sacramenti 283; v. dei contradicit vitae carnali modernae, sed tamen adhuc glossatur multipliciter et inducitur ad propositum optime amantium istum mundum aut dissimulatur, acsi praesentes non essent notati per ipsum, sed apostoli s. et ipsorum se- quaces (exempla) 297. VERITAS est Jhesus 24, 30, 45, 47, 117, 125, 195, 217, 232, 245, 257, 352, 363, 374, 376, 387; est scriptura (of. SCRIPTURA): 20, 79, 103, 107, 197, 198. — Jhesus et ipsius v. 258; v. Jhesu (Christi), 14, 137, 257, 307; deus et eius v. 12; v. dei (domini) 137, 217, 221; v. divina 22, 23, 151, 32
Strana 498
498 B. Index analyticus. 210, 254, 258, 259, 373; v. vitae et doctrinae J. Christi et eius aposto- lorum 101; v. et verum testimonium fidei Jhesu 258; fides et divina v. s. scripturae 259; scientia dei et veritas divina 258; v. et voluntas Jhesu 344; veritas: charitatis Jhesu 291; sinceritatis 162; verbi dei 22; verborum divinorum (sinceritas) 358. — Ad notionem: a) negative: color virtutis Jhesu et v-tis 296; contrarietas virtuti et v-ti Jhesu 358; oppos.: ex una parte gravida et solida v. Christi, ex altera opera et verba ho- minum 258; veritati opponitur: apparentia exterior 52; fabulae (II. Tim. IV. 4) 135; falsitas 254; iniustitia 14; mendacium 160, 251; m. et fabulae 54; vanitas et mendacium 257.— b) positive: a) epitheta: v.aeterna 260; divina (v. supra); fidelis et evangelica 357; fidelissima 287; infalli- bilis 366; magna et aeterna 31; magna et gravis 7; salubris 54; sancta in se et castissima 257; simplex et nuda atque dulcissima 14; summa et prima (= fides christiana) 293; utilis 19, 75; —3) amici veritatis: amici et directores 20; defendere iustitiam et expedire v-tem 20; dei v et nuntii v-tis 20; doctrina et v. magistrorum 21; v. et scientia 21; v et scientia fidelis 23; virtus et v., v. VIRTUS; videre fideliter et in veri- tate 79; secundum spiritum et v tem 196; zelantes pro virtute et v-te Christi Jhesu 28; amatores zelantissimi v-tis et iustitiae (sancti) 293: testes idonei fidei 258; v-tis amicus 310; oculta divinae v-tis 52; dicere. i. e. intima v-te et invincibili suggerere per spiritum dei 96; domini veri- tate me illustrante 221, cf. JANOV; intelligentia v-tis, cognitio v-tis utilis 164; illuminatio v-tis 147; inflexibile iudicium v-tis 195; v. atque virtus et ordo divinus 196; v. a deo accepta, sapientia et mandata 217; v. dei et iustitia 217, 312; v. et doctrina catholica et fides christiana 320; v. et lumen divinum boni christiani 337. VESTIMENTA, v. VESTITUS. VESTITUS (habitus, apparatus, panni, vestes, vestimenta, etc.): habitus no- bilium formatur secundum bestiam cornutam in vestitu et in membris: decem cornua in membris et in pedibus (enumerantur) 223; reliquus v saecularium, praesertim curiensium atque burgensium 225; cornua in vestimentis modernis; panni colorum variorum; opus plumarium 228. Quae omnia praecipue in rectoribus et dominis communitatum videntur 229. Habitus „cornutus" mulierum 224. Describitur v. impudicus mu- lierum virorumque 226—7. Splendidus et pompaticus v. sacerdotum 177 —178. Sacerdotes carnales pascent seipsos in superfluitatibus vestium, supellectilium et splendidi nimis apparatus 381. VIDUAE, v. VIRGINES. VIR : in bono significat potentiam ad benefaciendum; in malo signat pote- statem male faciendi 128. Praepositi „viri" nominantur ibid. Cf. PRAELATI et SACERDOTES I. VIRGAE duae, v. ECCLESIA B. III. a). Cf. GLADII. VIRGINES: persecutae a monachis 394, v. MONACHI. VIRTUS, cf. VERITAS; promiscue dicitur: virtus et veritas (scil. Jhesu) 4, 5, 25, 178, 199, 292, 308, 310; v. et sapientia (cf. I. Cor. I. 24) 152, 385; v., veritas et divina sapientia 137, 202, 211, 217, 294, 310; v. Christi Jhesu et ipsius fides et veritas 361; veritas atque v. et ordo divinus 169; v. et iustitia 208; opp. accidia 251; -- Virtutes: a) positive: v tes, i. e. fides,
498 B. Index analyticus. 210, 254, 258, 259, 373; v. vitae et doctrinae J. Christi et eius aposto- lorum 101; v. et verum testimonium fidei Jhesu 258; fides et divina v. s. scripturae 259; scientia dei et veritas divina 258; v. et voluntas Jhesu 344; veritas: charitatis Jhesu 291; sinceritatis 162; verbi dei 22; verborum divinorum (sinceritas) 358. — Ad notionem: a) negative: color virtutis Jhesu et v-tis 296; contrarietas virtuti et v-ti Jhesu 358; oppos.: ex una parte gravida et solida v. Christi, ex altera opera et verba ho- minum 258; veritati opponitur: apparentia exterior 52; fabulae (II. Tim. IV. 4) 135; falsitas 254; iniustitia 14; mendacium 160, 251; m. et fabulae 54; vanitas et mendacium 257.— b) positive: a) epitheta: v.aeterna 260; divina (v. supra); fidelis et evangelica 357; fidelissima 287; infalli- bilis 366; magna et aeterna 31; magna et gravis 7; salubris 54; sancta in se et castissima 257; simplex et nuda atque dulcissima 14; summa et prima (= fides christiana) 293; utilis 19, 75; —3) amici veritatis: amici et directores 20; defendere iustitiam et expedire v-tem 20; dei v et nuntii v-tis 20; doctrina et v. magistrorum 21; v. et scientia 21; v et scientia fidelis 23; virtus et v., v. VIRTUS; videre fideliter et in veri- tate 79; secundum spiritum et v tem 196; zelantes pro virtute et v-te Christi Jhesu 28; amatores zelantissimi v-tis et iustitiae (sancti) 293: testes idonei fidei 258; v-tis amicus 310; oculta divinae v-tis 52; dicere. i. e. intima v-te et invincibili suggerere per spiritum dei 96; domini veri- tate me illustrante 221, cf. JANOV; intelligentia v-tis, cognitio v-tis utilis 164; illuminatio v-tis 147; inflexibile iudicium v-tis 195; v. atque virtus et ordo divinus 196; v. a deo accepta, sapientia et mandata 217; v. dei et iustitia 217, 312; v. et doctrina catholica et fides christiana 320; v. et lumen divinum boni christiani 337. VESTIMENTA, v. VESTITUS. VESTITUS (habitus, apparatus, panni, vestes, vestimenta, etc.): habitus no- bilium formatur secundum bestiam cornutam in vestitu et in membris: decem cornua in membris et in pedibus (enumerantur) 223; reliquus v saecularium, praesertim curiensium atque burgensium 225; cornua in vestimentis modernis; panni colorum variorum; opus plumarium 228. Quae omnia praecipue in rectoribus et dominis communitatum videntur 229. Habitus „cornutus" mulierum 224. Describitur v. impudicus mu- lierum virorumque 226—7. Splendidus et pompaticus v. sacerdotum 177 —178. Sacerdotes carnales pascent seipsos in superfluitatibus vestium, supellectilium et splendidi nimis apparatus 381. VIDUAE, v. VIRGINES. VIR : in bono significat potentiam ad benefaciendum; in malo signat pote- statem male faciendi 128. Praepositi „viri" nominantur ibid. Cf. PRAELATI et SACERDOTES I. VIRGAE duae, v. ECCLESIA B. III. a). Cf. GLADII. VIRGINES: persecutae a monachis 394, v. MONACHI. VIRTUS, cf. VERITAS; promiscue dicitur: virtus et veritas (scil. Jhesu) 4, 5, 25, 178, 199, 292, 308, 310; v. et sapientia (cf. I. Cor. I. 24) 152, 385; v., veritas et divina sapientia 137, 202, 211, 217, 294, 310; v. Christi Jhesu et ipsius fides et veritas 361; veritas atque v. et ordo divinus 169; v. et iustitia 208; opp. accidia 251; -- Virtutes: a) positive: v tes, i. e. fides,
Strana 499
III. Index rerum (Vestimenta-Zelus). 499 spes et charitas 280; v-tes et charismata J. Christi, opp. vitia 289; v-tes septem, tres theologicae (fides, spes et charitas) et quattuor cardinales (temperantia, prudentia, fortitudo et iustitia) 127; v-tes et mores eccle- siae 204. — b) negative: v-tes humanae et iustitiae, opp. virtus Jhesu Christi 362; intolerabilis iniuria divinae v-tis 137. Sathan seduxit a v-bus pulcherrimis et dulcissimis et a rigore ipsarum ad quandam laxi- tatem vitae 137; simulatae v-tes in moribus 201; omne vitium expugnat v-tes J. Christi 310; si virtus Jhesu semper surgit in s. christianis, etiam vitium magis semper est possibile abundare in iniquis 386. VITA, cf. MUNDUS: v. suavis et quieta praesens, opp. vita aeterna et gau- diosa 9; v. suavis, opp. amara mors et passiones crudeles in Jhesu ibid.; v. suavis, pacifica et quieta sacerdotum carnalium 244; v. pacifica et suavis ibid. VITIA, v. PECCATA, cf. VIRTUS. VOLUNTAS, cf. HOMO: a) divina: v. dei, opp. bestiales deliciae, avaritia et tepiditas 208; — b) humana: v. et prima intentio 185; — c) chri- stiana: a) v. bona fide formata 8; — p) mala: mala v. et homo 214; mala et perversa v. peccatorum 253; homo malae v-tis ibid.; peccator voluntarius ibid.; voluntaria caecitas et ingratitudo ibid.; v. caeca hy- pocritarum 151; v. propria sacerdotum carnalium 167, 191, 197; v. propria conversa ad mundum 185; opp. Christus J. et salus animarum 48; esse Christi et habere nostram v-tem impossibile est 110; facere v-tem et vivere digne J. Christo 297. VULGUS, v. POPULUS. ZELUS, of. PRAEDICATORES: z. iste, spiritus divinus et fidelis; sub zelo iustitiae 396. — Z. domus dei, v. JANOV.
III. Index rerum (Vestimenta-Zelus). 499 spes et charitas 280; v-tes et charismata J. Christi, opp. vitia 289; v-tes septem, tres theologicae (fides, spes et charitas) et quattuor cardinales (temperantia, prudentia, fortitudo et iustitia) 127; v-tes et mores eccle- siae 204. — b) negative: v-tes humanae et iustitiae, opp. virtus Jhesu Christi 362; intolerabilis iniuria divinae v-tis 137. Sathan seduxit a v-bus pulcherrimis et dulcissimis et a rigore ipsarum ad quandam laxi- tatem vitae 137; simulatae v-tes in moribus 201; omne vitium expugnat v-tes J. Christi 310; si virtus Jhesu semper surgit in s. christianis, etiam vitium magis semper est possibile abundare in iniquis 386. VITA, cf. MUNDUS: v. suavis et quieta praesens, opp. vita aeterna et gau- diosa 9; v. suavis, opp. amara mors et passiones crudeles in Jhesu ibid.; v. suavis, pacifica et quieta sacerdotum carnalium 244; v. pacifica et suavis ibid. VITIA, v. PECCATA, cf. VIRTUS. VOLUNTAS, cf. HOMO: a) divina: v. dei, opp. bestiales deliciae, avaritia et tepiditas 208; — b) humana: v. et prima intentio 185; — c) chri- stiana: a) v. bona fide formata 8; — p) mala: mala v. et homo 214; mala et perversa v. peccatorum 253; homo malae v-tis ibid.; peccator voluntarius ibid.; voluntaria caecitas et ingratitudo ibid.; v. caeca hy- pocritarum 151; v. propria sacerdotum carnalium 167, 191, 197; v. propria conversa ad mundum 185; opp. Christus J. et salus animarum 48; esse Christi et habere nostram v-tem impossibile est 110; facere v-tem et vivere digne J. Christo 297. VULGUS, v. POPULUS. ZELUS, of. PRAEDICATORES: z. iste, spiritus divinus et fidelis; sub zelo iustitiae 396. — Z. domus dei, v. JANOV.
Strana 500
- I: Titulus
- III: Praefatio
- 1: Liber tercius
- 401: Index syntheticus
- 429: Index locorum
- 435: Index nominum
- 440: Index rerum