z 375 stránek
Titulus
I
II
Praefatio
III
IV
V
VI
VII
VIII
IX
X
XI
XII
XIII
XIV
XV
XVI
XVII
XVIII
XIX
XX
XXI
XXII
XXIII
XXIV
Liber tercius
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
21
22
23
24
25
26
27
28
29
30
31
32
33
34
35
36
37
38
39
40
41
42
43
44
45
46
47
48
49
50
51
52
53
54
55
56
57
58
59
60
61
62
63
64
65
66
67
68
69
70
71
72
73
74
75
76
77
78
79
80
81
82
83
84
85
86
87
88
89
90
91
92
93
94
95
96
97
98
99
100
101
102
103
104
105
106
107
108
109
110
111
112
113
114
115
116
117
118
119
120
121
122
123
124
125
126
127
128
129
130
131
132
133
134
135
136
137
138
139
140
141
142
143
144
145
146
147
148
149
150
151
152
153
154
155
156
157
158
159
160
161
162
163
164
165
166
167
168
169
170
171
172
173
174
175
176
177
178
179
180
181
182
183
184
185
186
187
188
189
190
191
192
193
194
195
196
197
198
199
200
201
202
203
204
205
206
207
208
209
210
211
212
213
214
215
216
217
218
219
220
221
222
223
224
225
226
227
228
229
230
231
232
233
234
235
236
237
238
239
240
241
242
243
244
245
246
247
248
249
250
251
252
253
254
255
256
257
258
259
260
261
262
263
264
265
266
267
268
269
270
271
272
273
274
275
276
277
278
279
280
281
282
283
284
285
286
287
288
289
290
291
292
293
294
295
296
297
298
299
300
301
302
303
304
305
306
307
308
Index locorum
309
310
311
312
313
Index nominum
314
315
Index rerum
316
317
318
319
320
321
322
323
324
325
326
327
328
329
330
331
332
333
334
335
336
337
338
339
340
341
342
343
344
345
346
347
348
349
350
351
Název:
Matthiae de Janov dicti Magistri Parisiensis Regulae veteris et novi testamenti. Vol. II
Autor:
Kybal, Vlastimil
Rok vydání:
1909
Místo vydání:
Oeniponte
Počet stran celkem:
375
Počet stran předmluvy plus obsahu:
XXIV+351
Obsah:
- I: Titulus
- III: Praefatio
- 1: Liber tercius
- 309: Index locorum
- 314: Index nominum
- 316: Index rerum
upravit
Strana I
MATTHIAE DE JANOV DICTI MAGISTER PARISIENSIS REGULAE VETERIS ET NOVI TESTAMENTI. PRIMUM IN LUCEM EDIDIT VLASTIMIL KYBAL. VOLUMEN II. SUBSIDIO ACADEMIAE SCIENTIARUM, ARTIUM ET LITTERARUM BOHEMICAE. PRAGENSIS. OENIPONTE. SUMPTIBUS LIBRARIAE UNIVERSITATIS WAGNERIANAE. 1909.
MATTHIAE DE JANOV DICTI MAGISTER PARISIENSIS REGULAE VETERIS ET NOVI TESTAMENTI. PRIMUM IN LUCEM EDIDIT VLASTIMIL KYBAL. VOLUMEN II. SUBSIDIO ACADEMIAE SCIENTIARUM, ARTIUM ET LITTERARUM BOHEMICAE. PRAGENSIS. OENIPONTE. SUMPTIBUS LIBRARIAE UNIVERSITATIS WAGNERIANAE. 1909.
Strana II
Strana III
Praefatio. Volumen secundum editionis huius Regularum Veteris et Novi Testamenti a Magistro Matthia de Janov compositarum, quod nunc in lucem prodit, quattuor tractatus complec- titur, qui hunc in modum inscribuntur: I. De regula in se; II. De testibus veritatis; III. Determinationes sanctorum doc- torum pro quottidiana vel crebra communione sacramenti al- taris a plebibus christianis; IV. De ecclesia. Deprompti autem sunt hi tractatus ex libro tertio Re- gularum, qui reliquas totius operis partes et argumenti gravi- tate et disputationis amplitudine superare videtur; certe enim eis cum sententiarum abundantia, varietate et originalitate, tum summi et primi consilii unitate antecellit. Quod consilium summum et quasi fundamentum omnis argumentationis esi „veritas vitae et doctrinae Jhesu Christi“, illa „tertia decima, summa et unica atque singularis regula" sive „unica lex vitae“, cuius notitia est „regimen efficax et sufficiens omni volenti per virtutes salutem suam adipisci“ (p. 2), simulque adiumentum „aptissimum ad hoc, ut homo per eam seipsum cognoscat, eidem comparatus, et ut cognoscat alios a se, praecipue pseudo- magistros, ad ipsam coaequando facta et dicta eorum“ (p. 3, сf. p. 14). Hanc ergo veritatem auctor explicat primum „quantum ad eius inscriptionem multiplicem et propalationem in mentibus per se et inmediatam in animis hominum“ (= tractatus I.), tum „quoad manifestationem ipsius per eius testes fideles, ulpote per Jhesum crucifixum et ipsius discipulos et prophetas
Praefatio. Volumen secundum editionis huius Regularum Veteris et Novi Testamenti a Magistro Matthia de Janov compositarum, quod nunc in lucem prodit, quattuor tractatus complec- titur, qui hunc in modum inscribuntur: I. De regula in se; II. De testibus veritatis; III. Determinationes sanctorum doc- torum pro quottidiana vel crebra communione sacramenti al- taris a plebibus christianis; IV. De ecclesia. Deprompti autem sunt hi tractatus ex libro tertio Re- gularum, qui reliquas totius operis partes et argumenti gravi- tate et disputationis amplitudine superare videtur; certe enim eis cum sententiarum abundantia, varietate et originalitate, tum summi et primi consilii unitate antecellit. Quod consilium summum et quasi fundamentum omnis argumentationis esi „veritas vitae et doctrinae Jhesu Christi“, illa „tertia decima, summa et unica atque singularis regula" sive „unica lex vitae“, cuius notitia est „regimen efficax et sufficiens omni volenti per virtutes salutem suam adipisci“ (p. 2), simulque adiumentum „aptissimum ad hoc, ut homo per eam seipsum cognoscat, eidem comparatus, et ut cognoscat alios a se, praecipue pseudo- magistros, ad ipsam coaequando facta et dicta eorum“ (p. 3, сf. p. 14). Hanc ergo veritatem auctor explicat primum „quantum ad eius inscriptionem multiplicem et propalationem in mentibus per se et inmediatam in animis hominum“ (= tractatus I.), tum „quoad manifestationem ipsius per eius testes fideles, ulpote per Jhesum crucifixum et ipsius discipulos et prophetas
Strana IV
IV Praefatio. (tractatus II.). Ac per explicationem hanc proprio Magistri Parisiensis ingenii acumine ornatam et rationibus philosophicis instructam auctorem ad „summam inquisitionis“ eniti videmus, puta quod „ipsa veritas vitae et doctrinae Jhesu Christi et veri- tas vitae et doctrinae ipsius Jhesu discipulorum et doctorum atque totius ecclesiae sanctorum est illa sollemnis regula usque ad finem, quae dicta est esse regula unica, communis, brevis, facilis, manifesta et infallibilis" (p. 68—69). In sequenti parte disputationis regula haec ad gravissimas quaestiones illius tem- poris in ecclesia christiana applicatur: ad quaestionem de crebra laicorum sacramenti altaris communione (tractatus III.), ad quaestionem de unitate, distinctione et universitate ecclesiae (tractatus IV.), ad quaestionem de Antichristo eiusque tem- pore et membris (tractatus V.), denique ad communem ec- clesiae illis temporibus statum, qui auctori apparet quasi ab- hominatio desolationis locata in loco sancto per mysticum Anti- christum et membra eius (tractatus VI.). Quaestio de crebra laicorum sacramenti altaris communione in libro hoc non solvitur per propria auctoris argumenta eiusque rationes, quas in libri I. tractatu II. in- venire possumus (v. in volumine I. pag. 51—165), quibusque libri IV. et V. destinati sunt; hoc loco auctor acquiescit in testi- moniis „tot et tantorum testium fidelium“, id est testimoniis „apostolorum et sanctorum praecedentium, doctorum priscorum et modernorum“, quae testimonia singula universaque non so- lum admodum insignem collectionem efficiunt sententiarum de gravissima quaestione praxis ecclesiasticae temporibus ante- hussiticis in Bohemia, sed etiam documentum clarissimum praebent admirabilis eruditionis Magistri Parisiensis. Quaestio de unitate, distinctione et universitate ecclesiae, quae tractatu IV. exponitur, gravi ecclesiae disci- dio, quod anno 1378 accidit, mota est. Ardens autem studium, quo auctor Regularum ad eam ex omnibus partibus acriter et serio excutiendam accedit cum singulari libertate et audacia pro- ponens, quid sit ecclesia, quae eius constitutio, quae ratio in- tercedat inter eam et rem publicam, qui status morum ecclesiae fuerit illis temporibus, omnia haec summa vi animos legen- tium tenere possunt.
IV Praefatio. (tractatus II.). Ac per explicationem hanc proprio Magistri Parisiensis ingenii acumine ornatam et rationibus philosophicis instructam auctorem ad „summam inquisitionis“ eniti videmus, puta quod „ipsa veritas vitae et doctrinae Jhesu Christi et veri- tas vitae et doctrinae ipsius Jhesu discipulorum et doctorum atque totius ecclesiae sanctorum est illa sollemnis regula usque ad finem, quae dicta est esse regula unica, communis, brevis, facilis, manifesta et infallibilis" (p. 68—69). In sequenti parte disputationis regula haec ad gravissimas quaestiones illius tem- poris in ecclesia christiana applicatur: ad quaestionem de crebra laicorum sacramenti altaris communione (tractatus III.), ad quaestionem de unitate, distinctione et universitate ecclesiae (tractatus IV.), ad quaestionem de Antichristo eiusque tem- pore et membris (tractatus V.), denique ad communem ec- clesiae illis temporibus statum, qui auctori apparet quasi ab- hominatio desolationis locata in loco sancto per mysticum Anti- christum et membra eius (tractatus VI.). Quaestio de crebra laicorum sacramenti altaris communione in libro hoc non solvitur per propria auctoris argumenta eiusque rationes, quas in libri I. tractatu II. in- venire possumus (v. in volumine I. pag. 51—165), quibusque libri IV. et V. destinati sunt; hoc loco auctor acquiescit in testi- moniis „tot et tantorum testium fidelium“, id est testimoniis „apostolorum et sanctorum praecedentium, doctorum priscorum et modernorum“, quae testimonia singula universaque non so- lum admodum insignem collectionem efficiunt sententiarum de gravissima quaestione praxis ecclesiasticae temporibus ante- hussiticis in Bohemia, sed etiam documentum clarissimum praebent admirabilis eruditionis Magistri Parisiensis. Quaestio de unitate, distinctione et universitate ecclesiae, quae tractatu IV. exponitur, gravi ecclesiae disci- dio, quod anno 1378 accidit, mota est. Ardens autem studium, quo auctor Regularum ad eam ex omnibus partibus acriter et serio excutiendam accedit cum singulari libertate et audacia pro- ponens, quid sit ecclesia, quae eius constitutio, quae ratio in- tercedat inter eam et rem publicam, qui status morum ecclesiae fuerit illis temporibus, omnia haec summa vi animos legen- tium tenere possunt.
Strana V
Praefatio. Et cum status morum ccclesiae illius detatis potissimum ansam dederit ad studia reformandae religionis in Bohemia, quae in libris Magistri Matthiae de Janov etiam atque etiam manifestantur, non mirabimur, quaestioni huic specialiter po- stremos duos tractatus libri tertii esse dicatos, quorum alter de Antichristo, alter de abhominatione desolationis in loco saneto posita agit. In his duobus tractatibus simul etiam elementa mystica et eschatologica illius cogitandi rationis, qua Magister Parisiensis omnes res humanas perpendebat, con- tinentur, sicut ex editionis huius volumine III. et IV., quae ad hanc rem pertinebunt, affatim elucebit. Nunc de primis tantum quattuor tractatibus, quos supra nominavimus, nobis est quaerendum. Itaque nostrum esse ar- bitramur in sequenti praefatione omnia adferre, quae ad cos ex parte externa, bibliographice-litteraria, cognoscendos neces- saria sunt, contra summa sententiarum in iis expressarum in fine voluminis in rerum indice locum invenit, ubi singulae auctoris sententiae, quae in volumine praesenti reperiri possunt, ordine alphabetico et logico digestae adducuntur. Liber tertius. Tractatus primus. (Editionis huius p. 1—39). 1. Insriptio totius libri tertii in margine codicis A his verbis est adnotata: „[Decimal tercia regula principalis“ (cf. infra p. 1). In communi Regularum prooemio (cf. vol. I. Prooe- mium, p. 17) totus liber tertius hoc modo significatur: „Tercius liber includit unicam celeberrimam regulam, que omnium alia- um mater est, et omnibus aliis precedentibus duodecim, scilicet 4or ex libro primo et 8° ex libro secundo, communis est et per- fectissima ...“ In codem prooemio etiam inscriptionem tractatus primi his verbis designatam legimus: „Nam in primo tractatu disputatur de regula in se“ (l. c.). 2. Argumentum primi tractatus libri tertii ab auctore partim verbis commodum allatis exprimitur, partim enuntiato
Praefatio. Et cum status morum ccclesiae illius detatis potissimum ansam dederit ad studia reformandae religionis in Bohemia, quae in libris Magistri Matthiae de Janov etiam atque etiam manifestantur, non mirabimur, quaestioni huic specialiter po- stremos duos tractatus libri tertii esse dicatos, quorum alter de Antichristo, alter de abhominatione desolationis in loco saneto posita agit. In his duobus tractatibus simul etiam elementa mystica et eschatologica illius cogitandi rationis, qua Magister Parisiensis omnes res humanas perpendebat, con- tinentur, sicut ex editionis huius volumine III. et IV., quae ad hanc rem pertinebunt, affatim elucebit. Nunc de primis tantum quattuor tractatibus, quos supra nominavimus, nobis est quaerendum. Itaque nostrum esse ar- bitramur in sequenti praefatione omnia adferre, quae ad cos ex parte externa, bibliographice-litteraria, cognoscendos neces- saria sunt, contra summa sententiarum in iis expressarum in fine voluminis in rerum indice locum invenit, ubi singulae auctoris sententiae, quae in volumine praesenti reperiri possunt, ordine alphabetico et logico digestae adducuntur. Liber tertius. Tractatus primus. (Editionis huius p. 1—39). 1. Insriptio totius libri tertii in margine codicis A his verbis est adnotata: „[Decimal tercia regula principalis“ (cf. infra p. 1). In communi Regularum prooemio (cf. vol. I. Prooe- mium, p. 17) totus liber tertius hoc modo significatur: „Tercius liber includit unicam celeberrimam regulam, que omnium alia- um mater est, et omnibus aliis precedentibus duodecim, scilicet 4or ex libro primo et 8° ex libro secundo, communis est et per- fectissima ...“ In codem prooemio etiam inscriptionem tractatus primi his verbis designatam legimus: „Nam in primo tractatu disputatur de regula in se“ (l. c.). 2. Argumentum primi tractatus libri tertii ab auctore partim verbis commodum allatis exprimitur, partim enuntiato
Strana VI
VI Praefatio. in initio tractatus III. posito (of. infra p. 68): „Inscripcio re- gule multiplicis et propalacio in mentibus per se et inmediata in animis hominum.“ Ut plane loquamur, tractatus hic dispu- tationem theologicis et philosophicis rationibus confectam con- tinet de inmediata et interna manifestatione Christi, primad veritatis et unicae atque sufficientis regulae et legis vitae chri- stianae in creaturis ratione praeditis. 3. Dispositionem tractatus, quae separatim non ad- fertur, ex ipso argumento eius colligere possumus; nam post prooemium de Jhesu Christo, summa vitae regula (cap. 1—2), cap. 3—8 de veritate et ratione, quae inter eam et creaturas rationabiles intercedit, agitur, cap. 9—10 de duplici inscriptione eiusdem veritatis disseritur, et cap. 11—14 sententiae ex ante- cedenti disputatione manantes ad quaestionem de crebra sacra- menti altaris communione applicantur. 4. Tractatus incipit verbis: „Postremo investiganda est et prosequenda una generalis regula“, et explicit: „vel ab ipsius cena magnifica digne quis repellatur?" 5. Tempus conscribendi huius tractatus incertum quidem est, sed si rationem habemus, quomodo haer pars cum toto opere cohaereat (v. vol. I, pag. VII, IX, XII), dicere possumus eum circa annum 1389 ortum esse. 6. Codices, qui tractatum „De regula in se“ ad hos dies conservaverunt, non alii sunt ac, qui totum Regularum opus continent, nempe: 1. Cod. Musei regni Bohemiae XIII E 13 (= cod. A), f. 68a—74b. 2. Cod. bibliothecae palat. Vindobonensis 4747 ( = cod. B), f. 118a—133a. 3. Cod. Capit. Prag. O 11 (— cod. C), ſ. 67a—80b. 4. Cod. Capit. Prag. D 55 (= cod. D 1), f. 21a—23a (excerpta). 5. Cod. Gersdorf. (Budissenensis) 8°, n. 7 ( cod. D 2), f. 268b—270b (excerpta). Tantum unus alius liber manu scriptus specialis ad hos generales accedit, qui est 6. Cod. Univ. Prag. I. E. 16, f. 35a—43a = cod. F (cf. Truhlář, Catal. cod. lat. n. 201).
VI Praefatio. in initio tractatus III. posito (of. infra p. 68): „Inscripcio re- gule multiplicis et propalacio in mentibus per se et inmediata in animis hominum.“ Ut plane loquamur, tractatus hic dispu- tationem theologicis et philosophicis rationibus confectam con- tinet de inmediata et interna manifestatione Christi, primad veritatis et unicae atque sufficientis regulae et legis vitae chri- stianae in creaturis ratione praeditis. 3. Dispositionem tractatus, quae separatim non ad- fertur, ex ipso argumento eius colligere possumus; nam post prooemium de Jhesu Christo, summa vitae regula (cap. 1—2), cap. 3—8 de veritate et ratione, quae inter eam et creaturas rationabiles intercedit, agitur, cap. 9—10 de duplici inscriptione eiusdem veritatis disseritur, et cap. 11—14 sententiae ex ante- cedenti disputatione manantes ad quaestionem de crebra sacra- menti altaris communione applicantur. 4. Tractatus incipit verbis: „Postremo investiganda est et prosequenda una generalis regula“, et explicit: „vel ab ipsius cena magnifica digne quis repellatur?" 5. Tempus conscribendi huius tractatus incertum quidem est, sed si rationem habemus, quomodo haer pars cum toto opere cohaereat (v. vol. I, pag. VII, IX, XII), dicere possumus eum circa annum 1389 ortum esse. 6. Codices, qui tractatum „De regula in se“ ad hos dies conservaverunt, non alii sunt ac, qui totum Regularum opus continent, nempe: 1. Cod. Musei regni Bohemiae XIII E 13 (= cod. A), f. 68a—74b. 2. Cod. bibliothecae palat. Vindobonensis 4747 ( = cod. B), f. 118a—133a. 3. Cod. Capit. Prag. O 11 (— cod. C), ſ. 67a—80b. 4. Cod. Capit. Prag. D 55 (= cod. D 1), f. 21a—23a (excerpta). 5. Cod. Gersdorf. (Budissenensis) 8°, n. 7 ( cod. D 2), f. 268b—270b (excerpta). Tantum unus alius liber manu scriptus specialis ad hos generales accedit, qui est 6. Cod. Univ. Prag. I. E. 16, f. 35a—43a = cod. F (cf. Truhlář, Catal. cod. lat. n. 201).
Strana VII
Praefatio. VII Postremus hic codex tres priores tractatus libri tertii con- tinet, sed inter reliquos codices locum singularem tenet non solum aptis correcturis vel variis lectionibus a reliquis discre- pans, sed etiam crebris et interdum crassis erroribus, quorum maximam partem efficiunt plurimae, nonnunquam ineptis- simae elisiones, quae ortae sunt vel librarii neglegentia vel eius ignorantia, quod auctoris verba male intellexit. — Mutua ho- rum sex codicum ratio ex sequenti tabula vognosci potest: A ante corr. auctoris (ante a. 1388, Oct.) A corr. (1388—1393) DI (post a. 1394) B C D2 7. Tractatus hic adhuc nec typis expressus nec in lin- guam aliam est conversus. Ex sriptis mentionem eius facit editoris liber bohemicus „M. Matěj z Janova“ (Pragac 1905) c. III. A) a) § 1., ubi argumentum eius et dispositionem accuratius explicatam invenies. Tractatus secundus. (P. 40—67 huius editionis). 1. Titulum ex tractatu ipso conicere possumus; in Pro- oemio enim legimus (vol. I., p. 17): „In secundo (sc. tractatu) applicatur (sc. regula generalis) ad apostolos et prophetas." 2. Argumentum eius explicat, quomodo regula primae veritatis per testes veritatis manifestetur, et contendit hos tesles veritatis, cum conformes sint veritati, ordinate, constan- ter, virtuose atque utiliter eam manifestare et docere. Porro de
Praefatio. VII Postremus hic codex tres priores tractatus libri tertii con- tinet, sed inter reliquos codices locum singularem tenet non solum aptis correcturis vel variis lectionibus a reliquis discre- pans, sed etiam crebris et interdum crassis erroribus, quorum maximam partem efficiunt plurimae, nonnunquam ineptis- simae elisiones, quae ortae sunt vel librarii neglegentia vel eius ignorantia, quod auctoris verba male intellexit. — Mutua ho- rum sex codicum ratio ex sequenti tabula vognosci potest: A ante corr. auctoris (ante a. 1388, Oct.) A corr. (1388—1393) DI (post a. 1394) B C D2 7. Tractatus hic adhuc nec typis expressus nec in lin- guam aliam est conversus. Ex sriptis mentionem eius facit editoris liber bohemicus „M. Matěj z Janova“ (Pragac 1905) c. III. A) a) § 1., ubi argumentum eius et dispositionem accuratius explicatam invenies. Tractatus secundus. (P. 40—67 huius editionis). 1. Titulum ex tractatu ipso conicere possumus; in Pro- oemio enim legimus (vol. I., p. 17): „In secundo (sc. tractatu) applicatur (sc. regula generalis) ad apostolos et prophetas." 2. Argumentum eius explicat, quomodo regula primae veritatis per testes veritatis manifestetur, et contendit hos tesles veritatis, cum conformes sint veritati, ordinate, constan- ter, virtuose atque utiliter eam manifestare et docere. Porro de
Strana VIII
VIII Praefatio. ecclesia sanctorum et de religione christiana, quae est regula vitae christianae, agitur. In capit. 1. tractatus tertii (cf. infra p. 68) argumentum hoc stricte indicatur his verbis: „In secunda distinccione (ostenditur) eadem regula (sc. generalis) quoad manifestacionem ipsius per eius testes fideles, utpote per Jhesum crucifixum et ipsius discipulos et prophetas. 3. Dispositio iterum ex disputatione ipsa haurienda est. Cap. 1—-6 exponitur, quales sint testes primae veritatis, quibus virtutibus imbuti sint praecipue in veritate manifestanda et docenda; cap. 7 de manifesta et infallibili veritate vitae et doc- trinae Jhesu agens explicationem apte concludit; cap. 8 regula haec ad pseudomagistros applicatur, cap. 9 et 10 de confor- mitate ecclesiae sanctorum et religionis christianae cum prima veritate disseritur. 4. Incipit tractatus verbis: „Iam loqui restat de co, qua- liter regula notata est manifesta et infallibilis"; explicit: „nec non et illos deprehendendi, qui dicunt, sed non faciunt veritatem. 5. Tempus conscribendi tractatus huius quidem incertum est, sed haud errabimus, si eum eodem fere tempore ac praece- dentem (circa a. 1389) ortum esse existimabimus. 6. Codices cum iidem sint ac in tractatu primo, satis est folia adnotare, in quibus hunc tractatum scriptum inve- nimus: Cod. A, f. 74b—80a, Cod. B, f. 133a—144b, Cod. C, f. 80b—91a, Cod. D I, f. 23a—24° (excerpta), Cod. D 2, ƒ. 270b—272b (excerpta), Cod. F, f. 43a —48b. 7. Editiones1). Exigua fragmenta huius tractatus edita invenimus in Brunfelsi recensione aliquot scriptorum Ma- 1) Vulgo constat Franciseum Palacký in libro: „Die Vorläufer des Hussitenthums in Böhmen“, Leipzig 1846, p. 59—81 „eine kleine Auswahl von Stellen aus dem Buche Regulae, die an sich schon ausgereichnct und für den Verfasser und seine Zeit charakteristisch genug zu sein scheint“ edidisse. Loci ex omnibus quinque Regularum libris hausti sunt. Illam egregiam singularum partium operis Magistri Parisiensis editionem hoc loco semel commemorare satis habemus.
VIII Praefatio. ecclesia sanctorum et de religione christiana, quae est regula vitae christianae, agitur. In capit. 1. tractatus tertii (cf. infra p. 68) argumentum hoc stricte indicatur his verbis: „In secunda distinccione (ostenditur) eadem regula (sc. generalis) quoad manifestacionem ipsius per eius testes fideles, utpote per Jhesum crucifixum et ipsius discipulos et prophetas. 3. Dispositio iterum ex disputatione ipsa haurienda est. Cap. 1—-6 exponitur, quales sint testes primae veritatis, quibus virtutibus imbuti sint praecipue in veritate manifestanda et docenda; cap. 7 de manifesta et infallibili veritate vitae et doc- trinae Jhesu agens explicationem apte concludit; cap. 8 regula haec ad pseudomagistros applicatur, cap. 9 et 10 de confor- mitate ecclesiae sanctorum et religionis christianae cum prima veritate disseritur. 4. Incipit tractatus verbis: „Iam loqui restat de co, qua- liter regula notata est manifesta et infallibilis"; explicit: „nec non et illos deprehendendi, qui dicunt, sed non faciunt veritatem. 5. Tempus conscribendi tractatus huius quidem incertum est, sed haud errabimus, si eum eodem fere tempore ac praece- dentem (circa a. 1389) ortum esse existimabimus. 6. Codices cum iidem sint ac in tractatu primo, satis est folia adnotare, in quibus hunc tractatum scriptum inve- nimus: Cod. A, f. 74b—80a, Cod. B, f. 133a—144b, Cod. C, f. 80b—91a, Cod. D I, f. 23a—24° (excerpta), Cod. D 2, ƒ. 270b—272b (excerpta), Cod. F, f. 43a —48b. 7. Editiones1). Exigua fragmenta huius tractatus edita invenimus in Brunfelsi recensione aliquot scriptorum Ma- 1) Vulgo constat Franciseum Palacký in libro: „Die Vorläufer des Hussitenthums in Böhmen“, Leipzig 1846, p. 59—81 „eine kleine Auswahl von Stellen aus dem Buche Regulae, die an sich schon ausgereichnct und für den Verfasser und seine Zeit charakteristisch genug zu sein scheint“ edidisse. Loci ex omnibus quinque Regularum libris hausti sunt. Illam egregiam singularum partium operis Magistri Parisiensis editionem hoc loco semel commemorare satis habemus.
Strana IX
Praefatio. IX gistri Hus, quae anno 1524 in lucem prodiit (—Br.), ex qua postea in Oppera Mag. Jo. Hus Norimbergae anno 1558 edita sunt translata (= Opp.). Ita edita sunt, quantum scimus, in summa capitula tria, quae in recensionibus istis in uno tractatu sunt coniuncta, qui inscribitur: „De abolendis sectis et tradi- tionibus hominum.“ Capitula haee sunt: c. 3, ap. Br. ſ. 73a —74a et in Opp. f. 472b—473a — Re- gularum I. III, tr. 2, c. 1; c. 4, ap. Br. 743, Opp. 473a.—b = = Reg. I. III. Reg. l. III, tr. 2, c. 6; c. 5 ap. Br. 74', Opp. 473b tr. 2, c. 8. 8. Versio veterobohemica. Victorinus Anxiginus Sci- tecius preshyter duos sermones medio aevo sexto decimo ex lingua latina in bohemicam convertit, qui bohemice inscribun- tur: „Kázaní dvoje o Antichristu a šelmě, která bojuje proti svatým" (Sermones duo de Antichristo et de bestia, quae sanc- tos impugnat). Prodierunt Magdeburgi anno 1554 et inde ab Car. Jar. Erben susceptae sunt ut „dubium scriptum Magistrz Hus“ in Collectos libros bohemicos Mag. Jo. Hus (Sebrane spisy české M. J. Husi), vol. III, p. 300—311. Alter horum ser- monum, qui bohemice inscribitur „O pravém povolání kaza- teluov, o boji šelmy proti svatým a o vítězství jejím, o vítězství také svatých" (De vero praedicatorum munere, de pugna, be- stiae adversus sanctos et de eius victoria, etiam de sanctorum victoria) et ad verba Apoc. XI, 7—12 (sic) spectat, versionem primi capituli ex tractatu „De testibus veritatis" continet. Versio paucis exceptis, quae mutata sunt, verba auctoris fide- liter bohemice interpretatur. 9. Ex scriptis, quae de tractatu hoc agunt, conf. Kybal, M. Matěj z Janova, p. 58—59 et 87—88. Tvactatus tertius. (P. 68—139 huius editionis). I. Titulum recte praebet vod. I: „Determinaciones sanc- torum doctorum, que sunt hic collecte, pro cottidiana vel crebra communione sacramenti altaris a plebibus christianis." (Cf. infra p. 68, notam b).
Praefatio. IX gistri Hus, quae anno 1524 in lucem prodiit (—Br.), ex qua postea in Oppera Mag. Jo. Hus Norimbergae anno 1558 edita sunt translata (= Opp.). Ita edita sunt, quantum scimus, in summa capitula tria, quae in recensionibus istis in uno tractatu sunt coniuncta, qui inscribitur: „De abolendis sectis et tradi- tionibus hominum.“ Capitula haee sunt: c. 3, ap. Br. ſ. 73a —74a et in Opp. f. 472b—473a — Re- gularum I. III, tr. 2, c. 1; c. 4, ap. Br. 743, Opp. 473a.—b = = Reg. I. III. Reg. l. III, tr. 2, c. 6; c. 5 ap. Br. 74', Opp. 473b tr. 2, c. 8. 8. Versio veterobohemica. Victorinus Anxiginus Sci- tecius preshyter duos sermones medio aevo sexto decimo ex lingua latina in bohemicam convertit, qui bohemice inscribun- tur: „Kázaní dvoje o Antichristu a šelmě, která bojuje proti svatým" (Sermones duo de Antichristo et de bestia, quae sanc- tos impugnat). Prodierunt Magdeburgi anno 1554 et inde ab Car. Jar. Erben susceptae sunt ut „dubium scriptum Magistrz Hus“ in Collectos libros bohemicos Mag. Jo. Hus (Sebrane spisy české M. J. Husi), vol. III, p. 300—311. Alter horum ser- monum, qui bohemice inscribitur „O pravém povolání kaza- teluov, o boji šelmy proti svatým a o vítězství jejím, o vítězství také svatých" (De vero praedicatorum munere, de pugna, be- stiae adversus sanctos et de eius victoria, etiam de sanctorum victoria) et ad verba Apoc. XI, 7—12 (sic) spectat, versionem primi capituli ex tractatu „De testibus veritatis" continet. Versio paucis exceptis, quae mutata sunt, verba auctoris fide- liter bohemice interpretatur. 9. Ex scriptis, quae de tractatu hoc agunt, conf. Kybal, M. Matěj z Janova, p. 58—59 et 87—88. Tvactatus tertius. (P. 68—139 huius editionis). I. Titulum recte praebet vod. I: „Determinaciones sanc- torum doctorum, que sunt hic collecte, pro cottidiana vel crebra communione sacramenti altaris a plebibus christianis." (Cf. infra p. 68, notam b).
Strana X
X Praefatio. 2. Argumentum est applicatio regulae primae veritatis ad quaestionem de crebra laicorum sacramenti altaris com- munione (of. Prooemium in vol. I, p. 17 et infra p. 69) et sen- tentiarum virorum illustrissimorum de hac re recollectio. 3. Dispositio haec est: Capitulo 1. propositio totius libri tertii atque praecipue huius tractatus adumbratur; capitulo 2. prima regula veritatis cum testimoniis veritatis ad quaestionem propositam applicatur et totius tractatus partitio adiungitur. Deinde secuntur duodetriginta determinationes de crebra laicorum communione, quae hoc modo distribuuntur: a) modernorum dicta magistrorum, quorum nomina haec sunt: Joannes Hor- leaan, Mag. Franciscus de Vratislavia, Mag. Nicolaus Wendlar, Mag. Maithaeus de Cracovia, Mag. Adalbertus Ranconis, Fr. David O. M., Abbas Aulae Regiae, Milicius, auctor libri „De septem sacramentis“, Simon de Cassia, Magistri cuiusdam col- legii (c. 3—13) ; — b) dicta „doctorum virorum, qui in theologia magistri famosi in ecclesia nostram aetatem praecesserunt" hi sunt: Bonaventura, M. Amandus seu Henricus Suso, auctor libri „Glossa ordinaria", Thomas de Aquino, Bernardus Clarar- valensis, Mag. Alanus de Insulis, Innocentius papa III, Joa. Cassianus, s. Anshelmus, Caesarius, episcopus Arelatensis (c. 14 — 22) ; — c) „sanctorum doctorum decreta“, nempe s. Joannis Chrysostomi, s. Augustini, s. Ambrosii, s. Hieronymi (c. 23—27), — d) „paparum seu episcoporum apostolicorum dicta et decreta“. prout est determinatio Anacleti papae (c. 28); — e) „beati Pauli super hoc in suis epistolis sanccio“ (c. 29) et „Actuum aposto- lorum exercicium“ (c. 30); — denique f) „constitutio Jhesu Christi“ (c. 31). 4. Incipit tractatus verbis his: „Sic itaque hac regula solempni et deiformi declarata“, et explicit: „per hoc osten- dens manifeste, quam maxime, quam continue et sepe sit desi- derandus et rogandus et cottidie manducandus a fidelibus iste panis celestis, qui dat vitam mundo. 5. Tempus conscribendi incertum est, sed verisimile est aliquo anno ab anno 1389 non longo intervallo disiuncto trac- tatum hunc ortum esse. 6. Libri manuscripti huius thesauri sententiarum de quaestione illis temporibus tam impensa, sicut erat quaestio de crebra laicorum sacramenti altaris communione, plurima sunt.
X Praefatio. 2. Argumentum est applicatio regulae primae veritatis ad quaestionem de crebra laicorum sacramenti altaris com- munione (of. Prooemium in vol. I, p. 17 et infra p. 69) et sen- tentiarum virorum illustrissimorum de hac re recollectio. 3. Dispositio haec est: Capitulo 1. propositio totius libri tertii atque praecipue huius tractatus adumbratur; capitulo 2. prima regula veritatis cum testimoniis veritatis ad quaestionem propositam applicatur et totius tractatus partitio adiungitur. Deinde secuntur duodetriginta determinationes de crebra laicorum communione, quae hoc modo distribuuntur: a) modernorum dicta magistrorum, quorum nomina haec sunt: Joannes Hor- leaan, Mag. Franciscus de Vratislavia, Mag. Nicolaus Wendlar, Mag. Maithaeus de Cracovia, Mag. Adalbertus Ranconis, Fr. David O. M., Abbas Aulae Regiae, Milicius, auctor libri „De septem sacramentis“, Simon de Cassia, Magistri cuiusdam col- legii (c. 3—13) ; — b) dicta „doctorum virorum, qui in theologia magistri famosi in ecclesia nostram aetatem praecesserunt" hi sunt: Bonaventura, M. Amandus seu Henricus Suso, auctor libri „Glossa ordinaria", Thomas de Aquino, Bernardus Clarar- valensis, Mag. Alanus de Insulis, Innocentius papa III, Joa. Cassianus, s. Anshelmus, Caesarius, episcopus Arelatensis (c. 14 — 22) ; — c) „sanctorum doctorum decreta“, nempe s. Joannis Chrysostomi, s. Augustini, s. Ambrosii, s. Hieronymi (c. 23—27), — d) „paparum seu episcoporum apostolicorum dicta et decreta“. prout est determinatio Anacleti papae (c. 28); — e) „beati Pauli super hoc in suis epistolis sanccio“ (c. 29) et „Actuum aposto- lorum exercicium“ (c. 30); — denique f) „constitutio Jhesu Christi“ (c. 31). 4. Incipit tractatus verbis his: „Sic itaque hac regula solempni et deiformi declarata“, et explicit: „per hoc osten- dens manifeste, quam maxime, quam continue et sepe sit desi- derandus et rogandus et cottidie manducandus a fidelibus iste panis celestis, qui dat vitam mundo. 5. Tempus conscribendi incertum est, sed verisimile est aliquo anno ab anno 1389 non longo intervallo disiuncto trac- tatum hunc ortum esse. 6. Libri manuscripti huius thesauri sententiarum de quaestione illis temporibus tam impensa, sicut erat quaestio de crebra laicorum sacramenti altaris communione, plurima sunt.
Strana XI
Praefatio. XI Ad hanc editionem conficiendam sequentes codices adhibere potuimus: a) codices, qui totum opus Regularum continent: 1. Cod. A, f. 80a—90b, 1. Cod. B, f. 144b—1671, 3. Cod. D I, f. 24b —28b (excerpta, cf. p. 92, n. c), „ „ „ „ „; 4. Cod. D 2, f. 272b—277a ( b) codices speciales, qui hanc tantum partem praebent: 5. Cod. E = Cod. Univ. Prag. VIII.B 6, f. 165a— 177b (of. Truhlář, n. 1441), 6. Cod. F = Cod. Univ. Prag. I. E. 16, f. 48b— 59b (cf. supra p. VII), 7. Cod. G — Cod. Cap. Prag. O 7, f. 115b—138b, 8. Cod. H = Cod. bibl. palat. Vindob. 4334, f. 77a—100a, 9. Cod. I = Cod. Vratisl. com. 1606, f. 98b—117a. Mutua ratio, quae inter codices A, B, D I, D 2 et F intercedit, iam supra pag. VII explicata est. Itaque de reliquis tantum pauca commemorabimus: Cod. E satis est dicere ineunte fere saeculo XV ortum esse eumque nonnullis locis cum codice B congruere, quamquam affirmari non potest codicem E ex B esse descriptum; haud dubie vero concedendum est utrumque ex eodem vel saltem simili archetypo originem traxisse. — Co- dex G satis perspicua vestigia hussiticae originis ostendit, ex quibus exempli gratia unum p. 70 legimus, ubi ad vocem „de manducacione" adscriptum est vocabulum „et bibicione.“ In red- dendis autem verbis auctoris codex hic prae aliis sui iuris esse videtur; varias enim lectiones in eo cum plurimas, tum non- nullas etiam sensu ab aliis codicibus abhorrentes invenimus ita, ut interdum quasi propriam textus, qui dicitur, recognitionem prachere videatur. — Codex H originem hussiticam iam titulo, quem operi Matthiae inscribit, aperte profitetur: „De regulis Veteris et Novi Testamenti pro communione quotidiana, alias frequenti utriusque speciei“ («f. infra p. 68, n. b.) Id quo- que probabiliter affirmari potest scriptorem huius codicis na- tione Bohemum fuisse : id enim absque dubio demonstrant notae bohemicae in primis postremisque foliis atque etiam glossae, quae inter lineas textus reperiuntur. Ex nota, qua tractatus in hoc codice explicit „Speculum b. Augustini“ f. 75a: „Finis in vigilia Andreae a°. 1473", indicari licet, codicem hunc circa
Praefatio. XI Ad hanc editionem conficiendam sequentes codices adhibere potuimus: a) codices, qui totum opus Regularum continent: 1. Cod. A, f. 80a—90b, 1. Cod. B, f. 144b—1671, 3. Cod. D I, f. 24b —28b (excerpta, cf. p. 92, n. c), „ „ „ „ „; 4. Cod. D 2, f. 272b—277a ( b) codices speciales, qui hanc tantum partem praebent: 5. Cod. E = Cod. Univ. Prag. VIII.B 6, f. 165a— 177b (of. Truhlář, n. 1441), 6. Cod. F = Cod. Univ. Prag. I. E. 16, f. 48b— 59b (cf. supra p. VII), 7. Cod. G — Cod. Cap. Prag. O 7, f. 115b—138b, 8. Cod. H = Cod. bibl. palat. Vindob. 4334, f. 77a—100a, 9. Cod. I = Cod. Vratisl. com. 1606, f. 98b—117a. Mutua ratio, quae inter codices A, B, D I, D 2 et F intercedit, iam supra pag. VII explicata est. Itaque de reliquis tantum pauca commemorabimus: Cod. E satis est dicere ineunte fere saeculo XV ortum esse eumque nonnullis locis cum codice B congruere, quamquam affirmari non potest codicem E ex B esse descriptum; haud dubie vero concedendum est utrumque ex eodem vel saltem simili archetypo originem traxisse. — Co- dex G satis perspicua vestigia hussiticae originis ostendit, ex quibus exempli gratia unum p. 70 legimus, ubi ad vocem „de manducacione" adscriptum est vocabulum „et bibicione.“ In red- dendis autem verbis auctoris codex hic prae aliis sui iuris esse videtur; varias enim lectiones in eo cum plurimas, tum non- nullas etiam sensu ab aliis codicibus abhorrentes invenimus ita, ut interdum quasi propriam textus, qui dicitur, recognitionem prachere videatur. — Codex H originem hussiticam iam titulo, quem operi Matthiae inscribit, aperte profitetur: „De regulis Veteris et Novi Testamenti pro communione quotidiana, alias frequenti utriusque speciei“ («f. infra p. 68, n. b.) Id quo- que probabiliter affirmari potest scriptorem huius codicis na- tione Bohemum fuisse : id enim absque dubio demonstrant notae bohemicae in primis postremisque foliis atque etiam glossae, quae inter lineas textus reperiuntur. Ex nota, qua tractatus in hoc codice explicit „Speculum b. Augustini“ f. 75a: „Finis in vigilia Andreae a°. 1473", indicari licet, codicem hunc circa
Strana XII
XII Praefatio. annum 1474 scriptum esse. Attamen codex hic, in quo pro- oemium Matthiae est omissum et tantum determinationes alio- rum auctorum adferuntur, aeque ac codex B, non multum a codice A differt. — Postremus codicum supra adductorum I ortus est saeculo XIV—XV. Antequam in bibliothecam urba- nam Vratislaviae pervenit, erat in bibliotheca s. Bernardint Vratislaviae, quod adnotatio in interna tabula involucri testi- ficatur. Ibi enim legimus: „Iste liber est datus pro loco s. B(er)- nari ſsic] Wrat. pro usu fratrum minorum ibi existencium, presencium et futurorum“ ( f. ibid. f. 1a supra: „Iste liber per- tinet pro loco s. Bernardini extra Wratislaviam“ et veterem signaturam: „Bibl. Bernhard. Vratisl. Jur. V. pr. 1, 9"). Hic codex textum eisdem verbis incipit ac codices E et G et im- primis simillimus est codicis G ita, ut uterque ex codem ar- chetypo fluxisse videatur, quamvis et tempore et loco valde distent. Mutuam codicum rationem tuto explorare non possumus, et tabula, quam infra adiungimus, non est pro absoluta fide digna existimanda. 7. Editiones typis impressas totius huius tractatus et conversiones in aliam linguam nullas novimus. Summam sen- tentiarum priorum octo determinationum Höfler inseruit libro A anle corr. (ante c. 1388, Oct.) ls A corr. (1388—93/ B E F DI D2 (?) G ſhussit.) H (hussit., c. c. 1473)
XII Praefatio. annum 1474 scriptum esse. Attamen codex hic, in quo pro- oemium Matthiae est omissum et tantum determinationes alio- rum auctorum adferuntur, aeque ac codex B, non multum a codice A differt. — Postremus codicum supra adductorum I ortus est saeculo XIV—XV. Antequam in bibliothecam urba- nam Vratislaviae pervenit, erat in bibliotheca s. Bernardint Vratislaviae, quod adnotatio in interna tabula involucri testi- ficatur. Ibi enim legimus: „Iste liber est datus pro loco s. B(er)- nari ſsic] Wrat. pro usu fratrum minorum ibi existencium, presencium et futurorum“ ( f. ibid. f. 1a supra: „Iste liber per- tinet pro loco s. Bernardini extra Wratislaviam“ et veterem signaturam: „Bibl. Bernhard. Vratisl. Jur. V. pr. 1, 9"). Hic codex textum eisdem verbis incipit ac codices E et G et im- primis simillimus est codicis G ita, ut uterque ex codem ar- chetypo fluxisse videatur, quamvis et tempore et loco valde distent. Mutuam codicum rationem tuto explorare non possumus, et tabula, quam infra adiungimus, non est pro absoluta fide digna existimanda. 7. Editiones typis impressas totius huius tractatus et conversiones in aliam linguam nullas novimus. Summam sen- tentiarum priorum octo determinationum Höfler inseruit libro A anle corr. (ante c. 1388, Oct.) ls A corr. (1388—93/ B E F DI D2 (?) G ſhussit.) H (hussit., c. c. 1473)
Strana XIII
Praefatio. XIII Script. rer. Hus. II, p. 60—61. Cf. etiam Loserth, Hus und Wiclif, p. 65 sq. et Kybal, l. c. p. 60—61 et p. 292 sq. Adnotatio. Tractatum hunc aeque ac alias proprias Regularum partes in extenso typis exscribendum curavimus, licet tantum collectionem locorum praeheat, qui ex scriptis alio- rum hausti sunt. Sed tota haec collectio cum ipsa non sine pondere suo est (nam etiam determinationes auctorum adhus ignotorum praebet), tum firmum subsidium repraesentat, quo reliqui tractatus Magistri Matthiae de crebra sacramenti altaris communione nituntur. Tractatus quartus. (Editionis huius p. 140 —308). I. Titulus ex argumento p. 140, 195, 220, 268 intellegitur. In pagina 140 inscriptionem cumulatam duarum gravissima- rum partium tractatus: „De unitate et universitate ecclesiae" (dist. I) typis excudendam curavimus. Titulus „De universitate ecvlesiae" expresse legitur initio V. (recte IV.) distinctionis (of. infra p. 268): „Incipit rubrica. Distinccio Va de universitate ecclesiae Jhesu Christi et membrorum eius.“ Addendum vero est non comprehendi titulo totum hoc argumentum distinctionum II. et III., quae „de ordine et distinctione ecclesiae atque de pro- portione debita partium eius" agunt. Quare rectius inscribe- retur tractatus hic breviter: „De ecclesia." 2. Argumentum stricte ab auctore in Prooemio (v. vol. I.) p. 17) his verhis expressum est: „In quarto tractatu adaequa- tur (sc. regula generalis) ad universitatem pulcerrimam ca- tholice ecvlesie." Verba, quae in prooemio tractatus III. libri tertii (~f. infra p. 69) legimus: „Secundo apportabuntur ad regulam notatam status aliqui et precipue hominum devoto- rum vere vel similium devotis in presenti seculo religionis chri- stiane“, negative tantum tractatus huius argumentum expri- munt, praebent enim iudicium auctoris de iis societatis ec- clesiasticae membris, quae ecclesiae unitatem corrumpunt et perdunt. 3. Dispositio. Tractatus in quattuor distinctiones divi- ditur, quarum I. (p. 140—195) de unitate ecclesiae et variis dif-
Praefatio. XIII Script. rer. Hus. II, p. 60—61. Cf. etiam Loserth, Hus und Wiclif, p. 65 sq. et Kybal, l. c. p. 60—61 et p. 292 sq. Adnotatio. Tractatum hunc aeque ac alias proprias Regularum partes in extenso typis exscribendum curavimus, licet tantum collectionem locorum praeheat, qui ex scriptis alio- rum hausti sunt. Sed tota haec collectio cum ipsa non sine pondere suo est (nam etiam determinationes auctorum adhus ignotorum praebet), tum firmum subsidium repraesentat, quo reliqui tractatus Magistri Matthiae de crebra sacramenti altaris communione nituntur. Tractatus quartus. (Editionis huius p. 140 —308). I. Titulus ex argumento p. 140, 195, 220, 268 intellegitur. In pagina 140 inscriptionem cumulatam duarum gravissima- rum partium tractatus: „De unitate et universitate ecclesiae" (dist. I) typis excudendam curavimus. Titulus „De universitate ecvlesiae" expresse legitur initio V. (recte IV.) distinctionis (of. infra p. 268): „Incipit rubrica. Distinccio Va de universitate ecclesiae Jhesu Christi et membrorum eius.“ Addendum vero est non comprehendi titulo totum hoc argumentum distinctionum II. et III., quae „de ordine et distinctione ecclesiae atque de pro- portione debita partium eius" agunt. Quare rectius inscribe- retur tractatus hic breviter: „De ecclesia." 2. Argumentum stricte ab auctore in Prooemio (v. vol. I.) p. 17) his verhis expressum est: „In quarto tractatu adaequa- tur (sc. regula generalis) ad universitatem pulcerrimam ca- tholice ecvlesie." Verba, quae in prooemio tractatus III. libri tertii (~f. infra p. 69) legimus: „Secundo apportabuntur ad regulam notatam status aliqui et precipue hominum devoto- rum vere vel similium devotis in presenti seculo religionis chri- stiane“, negative tantum tractatus huius argumentum expri- munt, praebent enim iudicium auctoris de iis societatis ec- clesiasticae membris, quae ecclesiae unitatem corrumpunt et perdunt. 3. Dispositio. Tractatus in quattuor distinctiones divi- ditur, quarum I. (p. 140—195) de unitate ecclesiae et variis dif-
Strana XIV
XIV Praefatio. formitatibus divisionibusque in ecclesia agit, II. (p. 195—220) de ordine et distinctione ecclesiae, III. (p. 220—267) de proportione debita membrorum virginis nuptae Christi, i. e. partium eccle- siae dei, IV. denique (p. 268—308) de universitate ecclesiae et de eius praesenti tempore perditione. Haec dispositio in codicibus aperte non praebetur, quin etiam in primario codice A singularum distinctionum inscrip- tiones nec integrae nec omnino recte adducuntur. Itaque cum in editione hac initio divisionem tractatus in duas tantum di- stinctiones (dist. IV. de unitate, dist. V. de universitate eccle- siae) tenuissemus, expresse tantum has duas distinctiones nota- vimus (p. 140 et 268, cf. etiam notas in sinistra parte volu- minis). Sed illam inscribendi rationem nunc corrigendam puta- mus et plenam atque rectam totius tractatus dispositionem ad- dimus, eos, qui librum legent, rogantes, ut in editione titulos secundum ea, quae secuntur, corrigant («f. etiam Conspectum argumenti): p. 140. „Tractatus quartus. De ecclesia. — Distinecio prima de unitate ecclesie"; “. p. 195. „Distinccio secunda de ordine et distinccione ecclesie", p. 220. „Distinccio tertia (pro Distinccio quarta) de pro- porcione debita membrorum virginis nupte Christi, id est par- cium ecclesie“; p. 268. „Distinccio quarta de universitate ccclesie Jhesu Christi et membrorum eius." 4. Incipit tractatus ita: „Nunc ordo exposcit, ut de unitate sancte ecclesie et pulcerrima ipsius distinccione disseramus." Distinctio I V. explicit: „Et ipsa est regula perfecta vite homi- num et omnis veritatis et discipline, de qua regula in superio- ribus per multa est disputatum. 5. Tempus componendi et conscribendi tractatus huius est incertum. Etiam hic ex connexione cum aliis Regularum partibus de tempore iudicantes, ad annum fere 1389 pervenimus. Unicus vero locus, quo ad res illis temporibus gestas alluditur (cf. infra p. 163), admodum est ambiguus. 6. Codices, qui tractatum hunc continent, non alii sunt, ac qui totum opus praebent, quos iam ex nostris adnotationi- bus de tractatu primo novimus, itaque sufficiet folia adferre, in quibus tractatus hic legitur:
XIV Praefatio. formitatibus divisionibusque in ecclesia agit, II. (p. 195—220) de ordine et distinctione ecclesiae, III. (p. 220—267) de proportione debita membrorum virginis nuptae Christi, i. e. partium eccle- siae dei, IV. denique (p. 268—308) de universitate ecclesiae et de eius praesenti tempore perditione. Haec dispositio in codicibus aperte non praebetur, quin etiam in primario codice A singularum distinctionum inscrip- tiones nec integrae nec omnino recte adducuntur. Itaque cum in editione hac initio divisionem tractatus in duas tantum di- stinctiones (dist. IV. de unitate, dist. V. de universitate eccle- siae) tenuissemus, expresse tantum has duas distinctiones nota- vimus (p. 140 et 268, cf. etiam notas in sinistra parte volu- minis). Sed illam inscribendi rationem nunc corrigendam puta- mus et plenam atque rectam totius tractatus dispositionem ad- dimus, eos, qui librum legent, rogantes, ut in editione titulos secundum ea, quae secuntur, corrigant («f. etiam Conspectum argumenti): p. 140. „Tractatus quartus. De ecclesia. — Distinecio prima de unitate ecclesie"; “. p. 195. „Distinccio secunda de ordine et distinccione ecclesie", p. 220. „Distinccio tertia (pro Distinccio quarta) de pro- porcione debita membrorum virginis nupte Christi, id est par- cium ecclesie“; p. 268. „Distinccio quarta de universitate ccclesie Jhesu Christi et membrorum eius." 4. Incipit tractatus ita: „Nunc ordo exposcit, ut de unitate sancte ecclesie et pulcerrima ipsius distinccione disseramus." Distinctio I V. explicit: „Et ipsa est regula perfecta vite homi- num et omnis veritatis et discipline, de qua regula in superio- ribus per multa est disputatum. 5. Tempus componendi et conscribendi tractatus huius est incertum. Etiam hic ex connexione cum aliis Regularum partibus de tempore iudicantes, ad annum fere 1389 pervenimus. Unicus vero locus, quo ad res illis temporibus gestas alluditur (cf. infra p. 163), admodum est ambiguus. 6. Codices, qui tractatum hunc continent, non alii sunt, ac qui totum opus praebent, quos iam ex nostris adnotationi- bus de tractatu primo novimus, itaque sufficiet folia adferre, in quibus tractatus hic legitur:
Strana XV
Praefatio. XV 1. Cod. A, f. 94a —130b, 2. „ B, f. 167b—219 (dist. IV. deest, cf. infra p. 267, notam a), C, f. 91a—154a, 3. „ „ D I, f. 29a—33b (excerpta), 4. „ D 2, f. 277a—284a (excerpta). 5. 7. Editiones. Otto Brunfels et post eum Norimbergienses in scriptis Magistri Jo. Hus sequentia fragmenta tractatus Matthiae de ecclesia addiderunt: I. De mysterio iniquitatis Antichristi fragmentum. c. 9. Br. 50a—b, Opp. 483b—484a = l. III, tr. 4, c. 23. c. 10. Br. 50b, Opp. 484a = l. III, tr. 4, c. 23. c. II. Br. 50b—51a, Opp. 484b = l. III, tr. 4, c. 23. c. 12. Br. 51a—52a, Opp. 484b—485a = l. III, tr. 4, c. 24. C. 13. Br. 52a, Opp. 485a—b . III, tr. 4, c. 27. III. De abolendis sectis et traditionibus hominum. c. I. Br. 728—b, Opp. 472a = l. III, tr. 4, c. 8. IV. De unitate ecclesiae et schismate. C. 1. Br. 75a—b, Opp. 475b = ? c. 2. Br. 75b—76b, Opp. 6768 —b = l. III, tr. 4, c. 2. c. 3. Br. 76b—77a, Opp. 476b—477a = l. III, tr. 4, c. 16 et 22. c. 4. Br. 77b, Opp. 478a = l. III, tr. 4, dist. V, c. 33. 77b—78a, Opp. 4778 —b, I. III, tr. 4, c. 34. C. 5. Br. c. 6. Br. 78a —b, Opp. 477b —478a = l. III, tr. 4, c. 34. c. 6. Br. 78b—79a, Opp. 478a—b = l. III, tr. 4, c. 35. 8. Conversio veterobohemica. Duo fragmenta nobis nota sunt, quae conversionem veterobohemicam tractatus Mat- thiae de ecclesia praebent. Victorinus Anxiginus Scu- tecius presbyter partem c. 10 dist. IV de veneratione statua- rum sanctorum («f. Erben, l. c., t. III. p. 313—314) convertit, et antea iam Mag. Jo. de Příbram in tractatu „O jednoté církve a poslušenství starším (de unitate ecclesiae et obedientia maiorum) lof. de eo J. Goll in Annal. Societ. scient. bohem. 1878 — et cod. bibl. palat. Vindob. 4314, f. 139—152) cap. 19 distinctionis II. commemorat et singulas eius partes in linguam bohemicam convertit, sed tam parum accurate, ut manifestum
Praefatio. XV 1. Cod. A, f. 94a —130b, 2. „ B, f. 167b—219 (dist. IV. deest, cf. infra p. 267, notam a), C, f. 91a—154a, 3. „ „ D I, f. 29a—33b (excerpta), 4. „ D 2, f. 277a—284a (excerpta). 5. 7. Editiones. Otto Brunfels et post eum Norimbergienses in scriptis Magistri Jo. Hus sequentia fragmenta tractatus Matthiae de ecclesia addiderunt: I. De mysterio iniquitatis Antichristi fragmentum. c. 9. Br. 50a—b, Opp. 483b—484a = l. III, tr. 4, c. 23. c. 10. Br. 50b, Opp. 484a = l. III, tr. 4, c. 23. c. II. Br. 50b—51a, Opp. 484b = l. III, tr. 4, c. 23. c. 12. Br. 51a—52a, Opp. 484b—485a = l. III, tr. 4, c. 24. C. 13. Br. 52a, Opp. 485a—b . III, tr. 4, c. 27. III. De abolendis sectis et traditionibus hominum. c. I. Br. 728—b, Opp. 472a = l. III, tr. 4, c. 8. IV. De unitate ecclesiae et schismate. C. 1. Br. 75a—b, Opp. 475b = ? c. 2. Br. 75b—76b, Opp. 6768 —b = l. III, tr. 4, c. 2. c. 3. Br. 76b—77a, Opp. 476b—477a = l. III, tr. 4, c. 16 et 22. c. 4. Br. 77b, Opp. 478a = l. III, tr. 4, dist. V, c. 33. 77b—78a, Opp. 4778 —b, I. III, tr. 4, c. 34. C. 5. Br. c. 6. Br. 78a —b, Opp. 477b —478a = l. III, tr. 4, c. 34. c. 6. Br. 78b—79a, Opp. 478a—b = l. III, tr. 4, c. 35. 8. Conversio veterobohemica. Duo fragmenta nobis nota sunt, quae conversionem veterobohemicam tractatus Mat- thiae de ecclesia praebent. Victorinus Anxiginus Scu- tecius presbyter partem c. 10 dist. IV de veneratione statua- rum sanctorum («f. Erben, l. c., t. III. p. 313—314) convertit, et antea iam Mag. Jo. de Příbram in tractatu „O jednoté církve a poslušenství starším (de unitate ecclesiae et obedientia maiorum) lof. de eo J. Goll in Annal. Societ. scient. bohem. 1878 — et cod. bibl. palat. Vindob. 4314, f. 139—152) cap. 19 distinctionis II. commemorat et singulas eius partes in linguam bohemicam convertit, sed tam parum accurate, ut manifestum
Strana XVI
XVI Praefatio. sit eum Matthiae sententias ad propria studia et suas ipsius cogitationes conformare voluisse. 9. Ex scriptis of. Kybal l. c., p. 61—63 et 69 sq. Pariter ac in volumine primo edendo ctiam hoc secundum volumen typis mandantes gratias sincerissimas agimus im- primis dominis illustribus, quorum tutelae mandatae sunt biblio- thecae Musel, Universitatis, Capituli Pragensis, Palatinae Vindo- bonensis, Budissinensis, quod nobis benigne libros manuscriptos commodaverunt. In quorum seriem nunc etiam honestissimus praefectus bibliothecae Vratislaviensis accedit. In opere ipso con- ficiendo iterum adiuti sumus singulari studio, diligentia ac in- signi rerum peritia virorum praestantissimorum atque doctis- simorum domini doctoris VENCESLAI NOVOTNY, profes- soris historiae Bohemicae in Universitate Pragensi, et domint HENRICI NEUDERT, professoris gymnasii Smichoviensis, quorum uterque pro virili parte ad editionem huius admodum difficilis voluminis emendandam contulit. Pragae, 17. die Januarii 1909. Vlastimil Kybal.
XVI Praefatio. sit eum Matthiae sententias ad propria studia et suas ipsius cogitationes conformare voluisse. 9. Ex scriptis of. Kybal l. c., p. 61—63 et 69 sq. Pariter ac in volumine primo edendo ctiam hoc secundum volumen typis mandantes gratias sincerissimas agimus im- primis dominis illustribus, quorum tutelae mandatae sunt biblio- thecae Musel, Universitatis, Capituli Pragensis, Palatinae Vindo- bonensis, Budissinensis, quod nobis benigne libros manuscriptos commodaverunt. In quorum seriem nunc etiam honestissimus praefectus bibliothecae Vratislaviensis accedit. In opere ipso con- ficiendo iterum adiuti sumus singulari studio, diligentia ac in- signi rerum peritia virorum praestantissimorum atque doctis- simorum domini doctoris VENCESLAI NOVOTNY, profes- soris historiae Bohemicae in Universitate Pragensi, et domint HENRICI NEUDERT, professoris gymnasii Smichoviensis, quorum uterque pro virili parte ad editionem huius admodum difficilis voluminis emendandam contulit. Pragae, 17. die Januarii 1909. Vlastimil Kybal.
Strana XVII
CONSPECTUS ARGUMENTI. LIBER TERCIUS DECIMA TERCIA REGULA PRINCIPALIS. Pagina TRACTATUS PRIMUS DE REGULA IN SE 1—39 Prooemium. — [Jhesus Christus regula generalis, decima tertia et summa, unica atque generalis] Cap. I. [Deus, filius et sanctus spiritus ut regulae) Cap. II. — [Forma seu lex naturalis rerum et Veritas prima] Cap. III. — [Veritas prima et creaturae intellectuales] Cap. IV. — [Veritas prima qualis sit et qualiter denominetur in scrip uris] Cap. V. — [Intelligentiae coelestes et homines et Veritas prima] Cap. VI. — [Veritas et synderesis. Veritas et leges. Lex naturalis, lex scripta et lex gratiae] Cap. VII. — De articulis fidei [et de propositionibus universalibus in sciendis] — [Regula brevis et facilis: continet summam veritatem Cap. VIII. et virtutem. Regula veritatis et praeceptum charitatis. Adinventiones hominum Cap. IX. — [Regula veritatis communis et homo. Prima inscriptio veritatis per viam naturae 1. intus in intellectu ho- minis] Cap. X. — |Prima inscriptio veritatis per viam naturae: 2. foris in omnibus creaturis. Applicatio ad frequentem com- munionem eucharistiae. Veritatis obnubilatio et ho- minis caecitas atque infirmitas] Cap. XI. — [Secunda inscriptio veritatis intus et foris per Jhesum Christum. De spirituali communione eucharistiae] Cap. XII. — [Veritas et sacramentum altaris sub speciebus panis . et vini] Cap. XIII. — [Veritas et frequens communio cibi et potus eucharistiae Cap. XIV.— [Veritas et frequens communio eucharistiae. Impeditores frequentis communionis eucharistiae] 8 10 12 16 18 22 25 30 33 35 37 b
CONSPECTUS ARGUMENTI. LIBER TERCIUS DECIMA TERCIA REGULA PRINCIPALIS. Pagina TRACTATUS PRIMUS DE REGULA IN SE 1—39 Prooemium. — [Jhesus Christus regula generalis, decima tertia et summa, unica atque generalis] Cap. I. [Deus, filius et sanctus spiritus ut regulae) Cap. II. — [Forma seu lex naturalis rerum et Veritas prima] Cap. III. — [Veritas prima et creaturae intellectuales] Cap. IV. — [Veritas prima qualis sit et qualiter denominetur in scrip uris] Cap. V. — [Intelligentiae coelestes et homines et Veritas prima] Cap. VI. — [Veritas et synderesis. Veritas et leges. Lex naturalis, lex scripta et lex gratiae] Cap. VII. — De articulis fidei [et de propositionibus universalibus in sciendis] — [Regula brevis et facilis: continet summam veritatem Cap. VIII. et virtutem. Regula veritatis et praeceptum charitatis. Adinventiones hominum Cap. IX. — [Regula veritatis communis et homo. Prima inscriptio veritatis per viam naturae 1. intus in intellectu ho- minis] Cap. X. — |Prima inscriptio veritatis per viam naturae: 2. foris in omnibus creaturis. Applicatio ad frequentem com- munionem eucharistiae. Veritatis obnubilatio et ho- minis caecitas atque infirmitas] Cap. XI. — [Secunda inscriptio veritatis intus et foris per Jhesum Christum. De spirituali communione eucharistiae] Cap. XII. — [Veritas et sacramentum altaris sub speciebus panis . et vini] Cap. XIII. — [Veritas et frequens communio cibi et potus eucharistiae Cap. XIV.— [Veritas et frequens communio eucharistiae. Impeditores frequentis communionis eucharistiae] 8 10 12 16 18 22 25 30 33 35 37 b
Strana XVIII
XVIII Conspectus argumenti. Pagina TRACTATUS SECUNDUS DE TESTIBUS VERITATIS Cap. I. — Quod regula generalis est manifesta et infallibilis. Quod veritas dei est et fuit per testes ydoneos manitestata Cap. II. — Quod soli testes electi veritatis sunt conformes veritati Cap. III. — Quod testes fideles veritatis manifestant ipsam ordinate et constanter Cap. IV. — Quod testes veritatis manifestant ipsam virtuose et utiliter Cap. V. — Quod Jhesus, fidelis testis veritatis, usquequaque utiliter predicavit veritatem Cap. VI. — Quod testes veritatis docent utiliter eandem, quia per- fecte se veritati contulerunt . Cap. VII. — Que est regula manifesta et infallibilis omnibus ho- minibus communiter ad vivendum Cap. VIII. — Quod omnes, qui sunt isti regule difformes, et pre- cipue doctores in vita vel doctrina, quantum est de se, sunt inutiles Cap. IX. — Quod ecclesia sanctorum et solum ipsa ideo est per- fecte ordinata et valde commendabilis, quia est intus et foris isti regule conformata Cap. X. — De modo, quo conformata est ecclesia regule veritatis 40—67 40 43 45 47 50 53 56 59 62 65 TRACTATUS TERCIUS DETERMINACIONES SANCTORUM DOCTORUM PRO COTTIDIANA VEL CREBRA COMMUNIONE SACRAMENTI ALTARIS A PLEBIBUS . CHRISTIANIS . Cap. I. - Recapitulacio predictorum Cap. II. [Quaestio de frequenti communione qualiter per testi- monia veritatis solvenda sit] . Cap. III. — Venerabilis vir Johannes Horleaan, predicator eximius et doctus et magnus doctor in theologia et in iure canonico, prout hic relucet ex dictis suis, facit que- stionem, dicens . Cap. IV. — Sequntur dicta pro cottidiana vel alias frequenti sanc- torum laycorum communione cum sacramento do- minico venerabilis viri Magistri Francisci, canonici in ecclesia Sancte Crucis et rectoris parochialis ec- clesie in Wratislavia Cap. V. — Sequitur determinacio Magistri Nicolai Wendlar, decani ecclesie Sancte Crucis in Wratislavia, viri illustris et devoti Cap. VI. — Determinacio Magistri Mathei de Cracovia, doctoris in theologia sancte universitatis Pragensis 68—139 68 70 75 79 80 82
XVIII Conspectus argumenti. Pagina TRACTATUS SECUNDUS DE TESTIBUS VERITATIS Cap. I. — Quod regula generalis est manifesta et infallibilis. Quod veritas dei est et fuit per testes ydoneos manitestata Cap. II. — Quod soli testes electi veritatis sunt conformes veritati Cap. III. — Quod testes fideles veritatis manifestant ipsam ordinate et constanter Cap. IV. — Quod testes veritatis manifestant ipsam virtuose et utiliter Cap. V. — Quod Jhesus, fidelis testis veritatis, usquequaque utiliter predicavit veritatem Cap. VI. — Quod testes veritatis docent utiliter eandem, quia per- fecte se veritati contulerunt . Cap. VII. — Que est regula manifesta et infallibilis omnibus ho- minibus communiter ad vivendum Cap. VIII. — Quod omnes, qui sunt isti regule difformes, et pre- cipue doctores in vita vel doctrina, quantum est de se, sunt inutiles Cap. IX. — Quod ecclesia sanctorum et solum ipsa ideo est per- fecte ordinata et valde commendabilis, quia est intus et foris isti regule conformata Cap. X. — De modo, quo conformata est ecclesia regule veritatis 40—67 40 43 45 47 50 53 56 59 62 65 TRACTATUS TERCIUS DETERMINACIONES SANCTORUM DOCTORUM PRO COTTIDIANA VEL CREBRA COMMUNIONE SACRAMENTI ALTARIS A PLEBIBUS . CHRISTIANIS . Cap. I. - Recapitulacio predictorum Cap. II. [Quaestio de frequenti communione qualiter per testi- monia veritatis solvenda sit] . Cap. III. — Venerabilis vir Johannes Horleaan, predicator eximius et doctus et magnus doctor in theologia et in iure canonico, prout hic relucet ex dictis suis, facit que- stionem, dicens . Cap. IV. — Sequntur dicta pro cottidiana vel alias frequenti sanc- torum laycorum communione cum sacramento do- minico venerabilis viri Magistri Francisci, canonici in ecclesia Sancte Crucis et rectoris parochialis ec- clesie in Wratislavia Cap. V. — Sequitur determinacio Magistri Nicolai Wendlar, decani ecclesie Sancte Crucis in Wratislavia, viri illustris et devoti Cap. VI. — Determinacio Magistri Mathei de Cracovia, doctoris in theologia sancte universitatis Pragensis 68—139 68 70 75 79 80 82
Strana XIX
Conspectus argumenti. XIX Pagina Cap. VII. — Determinacio venerabilis viri Magistri Adalberti Ran- conis, magistri in artibus et doctoris in theologia Parysiensis Cap. VIII. — Determinacio fratris David de Ordine Minorum, pro- fessoris sacre scripture, in libello suo De septem processibus religionis . Cap. IX. — Determinacio venerabilis viri abbatis patrum conven- tus de Aula Regia, qui fuit mire devocionis, ita ut esse abbas resignaret ob devocionem ante mortem Cap. X. - Determinacio venerabilis viri et illustris predicatoris Milycii in sua postilla, que intitulatur „Gracie dei“ Cap. XI. — Determinacio auctoris De septem sacramentis, in ca- pitolo de eucaristia Cap. XII. — Determinacio Symonis de Cassia Determinacio cuiusdam collegii magistrorum Cap. XIII. — v- Determinacio venerabilis magistri Bonaventure Cap. XIV. — Determinacio venerabilis viri Magistri Amandi in suo Сар. XV. tractatu, quem intytulavit Orilegium sapiencie — Determinacio Gloze ordinarie super illo verbo apo- stoli I. ad Cor. XI: „Qui enim manducat et bibit indigne, iudicium sibi manducat et bibit“, sic in- quiens . . Determinacio Thome de Aquino Determinacio Bernhardi super illo verbo: „Panem nostrum cottidianum da nobis hodie" Determinacio Magistri Allani Alani Cap. XVIII. — Cap. XIX. — Determinacio Innocencii pape tercii in libro De missa Determinacio Cassiani collacione XXIIIa. Cap. XX. — Cap. XXI. — Determinacio Anshelmi . Cap. XXII. — Determinacio beati viri Cesarii, episcopi Arclatensis Caр. XXIII. — Determinacio Crisostomi super epistolam ad He- breos, sermone XVII: sic inquit . Cap. XXV. (sic, cf. Cap. nullum). — Determinacio Augustini in libro De ecclesiasticis dogmatibus Determinacio beati Ambrosii, in libro quinto De mi- Cap. XXVI. — steriis et sacramentis: exponens dominicam oracio- nem, dicit . Determinacio beati Jeronimi Determinacio Anacleti pape, simul et preceptum: qui dicit Determinacio beati Pauli apostoli Determinacio Actuum apostolorum, ubi Il° cap.o dicitur . Cap. XXXI. — Determinacio legislatoris ewangelici ac patrisfamilias Cap. nullum. — Cap. XVI. — — Cap. XVII. Cap. XXVII. Cap. XXVIII. — 92 96 98 102 103 104 107 110 113 114 116 117 118 119 120 124 125 127 131 132 134 134 136 136 86 Cad. XXIX. — Cаp. XXX. —
Conspectus argumenti. XIX Pagina Cap. VII. — Determinacio venerabilis viri Magistri Adalberti Ran- conis, magistri in artibus et doctoris in theologia Parysiensis Cap. VIII. — Determinacio fratris David de Ordine Minorum, pro- fessoris sacre scripture, in libello suo De septem processibus religionis . Cap. IX. — Determinacio venerabilis viri abbatis patrum conven- tus de Aula Regia, qui fuit mire devocionis, ita ut esse abbas resignaret ob devocionem ante mortem Cap. X. - Determinacio venerabilis viri et illustris predicatoris Milycii in sua postilla, que intitulatur „Gracie dei“ Cap. XI. — Determinacio auctoris De septem sacramentis, in ca- pitolo de eucaristia Cap. XII. — Determinacio Symonis de Cassia Determinacio cuiusdam collegii magistrorum Cap. XIII. — v- Determinacio venerabilis magistri Bonaventure Cap. XIV. — Determinacio venerabilis viri Magistri Amandi in suo Сар. XV. tractatu, quem intytulavit Orilegium sapiencie — Determinacio Gloze ordinarie super illo verbo apo- stoli I. ad Cor. XI: „Qui enim manducat et bibit indigne, iudicium sibi manducat et bibit“, sic in- quiens . . Determinacio Thome de Aquino Determinacio Bernhardi super illo verbo: „Panem nostrum cottidianum da nobis hodie" Determinacio Magistri Allani Alani Cap. XVIII. — Cap. XIX. — Determinacio Innocencii pape tercii in libro De missa Determinacio Cassiani collacione XXIIIa. Cap. XX. — Cap. XXI. — Determinacio Anshelmi . Cap. XXII. — Determinacio beati viri Cesarii, episcopi Arclatensis Caр. XXIII. — Determinacio Crisostomi super epistolam ad He- breos, sermone XVII: sic inquit . Cap. XXV. (sic, cf. Cap. nullum). — Determinacio Augustini in libro De ecclesiasticis dogmatibus Determinacio beati Ambrosii, in libro quinto De mi- Cap. XXVI. — steriis et sacramentis: exponens dominicam oracio- nem, dicit . Determinacio beati Jeronimi Determinacio Anacleti pape, simul et preceptum: qui dicit Determinacio beati Pauli apostoli Determinacio Actuum apostolorum, ubi Il° cap.o dicitur . Cap. XXXI. — Determinacio legislatoris ewangelici ac patrisfamilias Cap. nullum. — Cap. XVI. — — Cap. XVII. Cap. XXVII. Cap. XXVIII. — 92 96 98 102 103 104 107 110 113 114 116 117 118 119 120 124 125 127 131 132 134 134 136 136 86 Cad. XXIX. — Cаp. XXX. —
Strana XX
XX Conspectus argumenti. �agina TRACTATUS QUARTUS DE ECCLESIA. . DISTINCCIO PRIMA DE UNITATE ECCLESIE (p. 140—195). 140—308 Cap. 1. — De conparacione status presentis christianorum ad re- gulam veritatis Christi et doctrine et eius aposto- lorum . Cap. II. — De quinque modis unicionis et de hiis, que nocent uni- tati ecclesie . Cap. III. — Applicacio supradictorum modorum unicionis ad com- munitatem familie et domus Jhesu crucifixi . Cap. IV. — Quod Christus Jhesus maxime diligit unitatem ecclesie et efficit, et omne, quod cooperatur ad unionem, est . ex parte Christi Cap. V. — Quod corpus misticum Christi in ecclesia non est di- visum neque potest, sed yppocrite ab ecclesia et a se invicem scismate sunt divisi Cap. VI. — Prefacio ad subsequencia et quomodo paulatim et successive reddetur pax familie Christi et yppocrite, qui turbant unionem ecclesie, abscindentur usque in finem Cap. VII. — [De unitate Christi Jhesu sponsi et ecclesiae cius nuptac. Unitas sanctorum christianorum et schisma] . Cap. VIII. — [De variis difformitatibus in ecclesia] Cap. IX. — [Quae] difformitates seu diversitates sunt Christi Jhesu familie nocive et amputande [discrepat ab argumento) Cap. X. — Quod difformitas inter homines ad extra venit ex dif- formitate intrinseca et priori animorum Cap. XI. — Quod difformitas accidentalis non necessaria extrin- seca rerum et habituum in hominibus derogat con- formitati intrinsece animorum et destruit eandem . Cap. XII. — Quod principaliter et solum spiritus Jhesu Christi potest facere in hominibus omnia communia . Cap. XIII. — Quod pauci sunt, qui propria amant et tenent com- munionem ecclesie et unitatem Cap. XIV. — Quod divisio sacerdotum vel papatus in ecclesia est signum manifestum et complementum prioris scis- sionis spiritualis et magne in corpore ecclesie Quod prior facta est discessio populorum a Christo Jhesu, et post secuta est divisio a se invicem mani- festa sacerdotum . Quod divisio manifesta populorum in ecclesia Christi fuit utilis, eorum, qui prius a Christo spiritualiter recesserunt, et propter quas causas fuit utilis Cap. XV. — 140 147 150 154 156 162 164 167 171 173 176 178 182 186 190 Cap. XVI. — 193
XX Conspectus argumenti. �agina TRACTATUS QUARTUS DE ECCLESIA. . DISTINCCIO PRIMA DE UNITATE ECCLESIE (p. 140—195). 140—308 Cap. 1. — De conparacione status presentis christianorum ad re- gulam veritatis Christi et doctrine et eius aposto- lorum . Cap. II. — De quinque modis unicionis et de hiis, que nocent uni- tati ecclesie . Cap. III. — Applicacio supradictorum modorum unicionis ad com- munitatem familie et domus Jhesu crucifixi . Cap. IV. — Quod Christus Jhesus maxime diligit unitatem ecclesie et efficit, et omne, quod cooperatur ad unionem, est . ex parte Christi Cap. V. — Quod corpus misticum Christi in ecclesia non est di- visum neque potest, sed yppocrite ab ecclesia et a se invicem scismate sunt divisi Cap. VI. — Prefacio ad subsequencia et quomodo paulatim et successive reddetur pax familie Christi et yppocrite, qui turbant unionem ecclesie, abscindentur usque in finem Cap. VII. — [De unitate Christi Jhesu sponsi et ecclesiae cius nuptac. Unitas sanctorum christianorum et schisma] . Cap. VIII. — [De variis difformitatibus in ecclesia] Cap. IX. — [Quae] difformitates seu diversitates sunt Christi Jhesu familie nocive et amputande [discrepat ab argumento) Cap. X. — Quod difformitas inter homines ad extra venit ex dif- formitate intrinseca et priori animorum Cap. XI. — Quod difformitas accidentalis non necessaria extrin- seca rerum et habituum in hominibus derogat con- formitati intrinsece animorum et destruit eandem . Cap. XII. — Quod principaliter et solum spiritus Jhesu Christi potest facere in hominibus omnia communia . Cap. XIII. — Quod pauci sunt, qui propria amant et tenent com- munionem ecclesie et unitatem Cap. XIV. — Quod divisio sacerdotum vel papatus in ecclesia est signum manifestum et complementum prioris scis- sionis spiritualis et magne in corpore ecclesie Quod prior facta est discessio populorum a Christo Jhesu, et post secuta est divisio a se invicem mani- festa sacerdotum . Quod divisio manifesta populorum in ecclesia Christi fuit utilis, eorum, qui prius a Christo spiritualiter recesserunt, et propter quas causas fuit utilis Cap. XV. — 140 147 150 154 156 162 164 167 171 173 176 178 182 186 190 Cap. XVI. — 193
Strana XXI
Conspectus argumenti. XXI Pagina DISTINCCIO SECUNDA DE ORDINE ET DISTINCCIONE ECCLESIE (p. 195—220). Cap. XVII. — Distinccio sancte ecclesie secundum beatum Paulum apostolum et secundum sanctum Dyonisium . Cap. XVIII — Distinccio familie Christi, id est ecclesie secundum ordinacionem modernorum sanctorum, quoad gra- dus ecclesiasticos vel status clericorum . Distinccio familie Jhesu crucifixi quoad utrumque — statum, scilicet clericorum et laycorum, vel regum et sacerdotum Cap. XX. — Distinccio universalis ecclesie simul et eius familie in tredecim articulos ad modum ecclesie primitive . Cap. XXI. — Quomodo inpii de sedibus predictis duodecim suc- cessive proicientur foras et sancti pro eis successive assumentur, et quomodo sancti et iusti iniquos in die iudicii iudicabunt. Cap. XIX. 195 200 206 209 216 DISCRECIO QUARTA [RECTE TERCIA DE PROPORCIONE DEBITA MEMBRORUM VIRGINIS NUPTE CHRISTI, ID EST PARCIUM ECCLESIE DEI (p. 220-267). Cap. XXII. — De proporcione equali et debita ad se invicem par- . cium Christi Jhesu familie Cap. XXIII. — Quod in corpore Christi mistico principalius est manus dextra quam sinistra, et primum principalius- [que] est regimen sacerdotum quam regum terre in populo christiano, et quomodo iam fit istius abusus Quod vicio manus dextre factum est, quod sinistra manus amplius quam ipsa in corpore Christi mistico regit et principaliter Quod violacio proporcionis inter articulos manus dextre est causa, quod eadem manus, id est sacer- docium, est infirmata. Quod manus dextra ideo est infirmata, quod palma eius et novissimi digiti et iuncture ipsorum sunt a primis et a grossioribus articulis extenuata et con- tracta, id est inferiores sacerdotes a superioribus Quod manus quedam tercia et inpertinens adiuncta in corpore ecclesie fecit manum dextram infirma- tam et contemptam, id est potestas patrum reli- giosorum potestatem ordinariorum sacerdotum . De singulari iniuria, quam facit manui dextre et essenciali manus illa tercia et inpertinens in corpore ecclesie Jhesu Christi . Cap. XXIV. — Cap. XXV. — Cap. XXVI. — Cap. XXVII. — Cap. XXVIII. — 227 233 239 242 248 220 253
Conspectus argumenti. XXI Pagina DISTINCCIO SECUNDA DE ORDINE ET DISTINCCIONE ECCLESIE (p. 195—220). Cap. XVII. — Distinccio sancte ecclesie secundum beatum Paulum apostolum et secundum sanctum Dyonisium . Cap. XVIII — Distinccio familie Christi, id est ecclesie secundum ordinacionem modernorum sanctorum, quoad gra- dus ecclesiasticos vel status clericorum . Distinccio familie Jhesu crucifixi quoad utrumque — statum, scilicet clericorum et laycorum, vel regum et sacerdotum Cap. XX. — Distinccio universalis ecclesie simul et eius familie in tredecim articulos ad modum ecclesie primitive . Cap. XXI. — Quomodo inpii de sedibus predictis duodecim suc- cessive proicientur foras et sancti pro eis successive assumentur, et quomodo sancti et iusti iniquos in die iudicii iudicabunt. Cap. XIX. 195 200 206 209 216 DISCRECIO QUARTA [RECTE TERCIA DE PROPORCIONE DEBITA MEMBRORUM VIRGINIS NUPTE CHRISTI, ID EST PARCIUM ECCLESIE DEI (p. 220-267). Cap. XXII. — De proporcione equali et debita ad se invicem par- . cium Christi Jhesu familie Cap. XXIII. — Quod in corpore Christi mistico principalius est manus dextra quam sinistra, et primum principalius- [que] est regimen sacerdotum quam regum terre in populo christiano, et quomodo iam fit istius abusus Quod vicio manus dextre factum est, quod sinistra manus amplius quam ipsa in corpore Christi mistico regit et principaliter Quod violacio proporcionis inter articulos manus dextre est causa, quod eadem manus, id est sacer- docium, est infirmata. Quod manus dextra ideo est infirmata, quod palma eius et novissimi digiti et iuncture ipsorum sunt a primis et a grossioribus articulis extenuata et con- tracta, id est inferiores sacerdotes a superioribus Quod manus quedam tercia et inpertinens adiuncta in corpore ecclesie fecit manum dextram infirma- tam et contemptam, id est potestas patrum reli- giosorum potestatem ordinariorum sacerdotum . De singulari iniuria, quam facit manui dextre et essenciali manus illa tercia et inpertinens in corpore ecclesie Jhesu Christi . Cap. XXIV. — Cap. XXV. — Cap. XXVI. — Cap. XXVII. — Cap. XXVIII. — 227 233 239 242 248 220 253
Strana XXII
XXII Conspectus argumenti. �agina Cap. XXIX. — [De adinventionibus] . Quod sicut unicum preceptum Christi Jhesu et Cap. XXX. — unicum sacrificium constitutum in ecclesia facit valde et promovet unitatem, ita multa et varia precepta et doctrine hominum gravant et distur bant unitatem ecclesie Jhesu Christi. Cap. XXXI. — Quod sicut una consuetudo facit multum ad uni- tatem ecclesie, ita diverse consuetudines volun tarie admisse in populo destruunt universitatem familie Jhesu Christi. Quod diversitas conversacionis et actuum in fa- miliis et fratribus est contraria unitati ecclesie et spiritui Jhesu Christi Cap. XXXII.— 259 204 256 266 DISTINCCIO QUINTA ſRECTE QUARTA/ DE UNIVERSITATE ECCLESIE JHESU CHRISTI ET MEMBRORUM EIUS (p. 268—308). Cap. XXIX. — [Diffinitio universitatis ecclesiaej Cap. XXX. — 1) De hiis, qui nocent universitati ecclesie sancto- rum et distrahunt eandem, et primo de modo, quo quidam apropriant sibi ipsis ea, que sua sunt, quam tocius universitatis. Cap. XXXI. — II) De alio modo, quo universitas ecclesie deterio- ratur et distrahitur, per quem persone sancte et utiles universitati recedunt de medio plebium et fratrum infirmorum . Cap. XXXII. — III) De tercio modo magis subtili, quo quidam conturbant universitatem ecclesie, recedentes a sua vocacione, qua vocati sunt . De ethimologia universitatis et de tribus modis necessariis in universitate, sive tribus respectibus oportunis . De determinacione huius nominis „universitas“ et de illis, que faciunt et conferunt ad esse univer- sitatis, et de differencia deorum Cap. XXXV. — De modis et causa subtili, quibus universitas ec- clesie est infirmata et destructa Cap. XXXVI.— De modis et causa discessionis in presenti a deo vero et domino Jhesu Christo, per quod uni- versitas sanctorum est dirrupta Quod sicut unitas patrum proficit et instruit, ita pluralitas nimia patrum, magistrorum ac domi- norum non subordinatorum in ecclesia Christi destruxit universitatem Cap. XXXIII. — Cap. XXXIV. — Cap. XXXVII. — 268 271 275 280 283 287 291 293 297
XXII Conspectus argumenti. �agina Cap. XXIX. — [De adinventionibus] . Quod sicut unicum preceptum Christi Jhesu et Cap. XXX. — unicum sacrificium constitutum in ecclesia facit valde et promovet unitatem, ita multa et varia precepta et doctrine hominum gravant et distur bant unitatem ecclesie Jhesu Christi. Cap. XXXI. — Quod sicut una consuetudo facit multum ad uni- tatem ecclesie, ita diverse consuetudines volun tarie admisse in populo destruunt universitatem familie Jhesu Christi. Quod diversitas conversacionis et actuum in fa- miliis et fratribus est contraria unitati ecclesie et spiritui Jhesu Christi Cap. XXXII.— 259 204 256 266 DISTINCCIO QUINTA ſRECTE QUARTA/ DE UNIVERSITATE ECCLESIE JHESU CHRISTI ET MEMBRORUM EIUS (p. 268—308). Cap. XXIX. — [Diffinitio universitatis ecclesiaej Cap. XXX. — 1) De hiis, qui nocent universitati ecclesie sancto- rum et distrahunt eandem, et primo de modo, quo quidam apropriant sibi ipsis ea, que sua sunt, quam tocius universitatis. Cap. XXXI. — II) De alio modo, quo universitas ecclesie deterio- ratur et distrahitur, per quem persone sancte et utiles universitati recedunt de medio plebium et fratrum infirmorum . Cap. XXXII. — III) De tercio modo magis subtili, quo quidam conturbant universitatem ecclesie, recedentes a sua vocacione, qua vocati sunt . De ethimologia universitatis et de tribus modis necessariis in universitate, sive tribus respectibus oportunis . De determinacione huius nominis „universitas“ et de illis, que faciunt et conferunt ad esse univer- sitatis, et de differencia deorum Cap. XXXV. — De modis et causa subtili, quibus universitas ec- clesie est infirmata et destructa Cap. XXXVI.— De modis et causa discessionis in presenti a deo vero et domino Jhesu Christo, per quod uni- versitas sanctorum est dirrupta Quod sicut unitas patrum proficit et instruit, ita pluralitas nimia patrum, magistrorum ac domi- norum non subordinatorum in ecclesia Christi destruxit universitatem Cap. XXXIII. — Cap. XXXIV. — Cap. XXXVII. — 268 271 275 280 283 287 291 293 297
Strana XXIII
Addenda et corrigenda. Cap. XXXVIII. — Quod sicud unitas religionis in populo instruit unionem, iti multitudo diversarum parcialium religionum derogat unice communi ecclesie uni- versitatl . . . . . . . . Cap. XXXIX. — Quod sicud unitas legis et regule vite hominum D. colligat et promovet populi unitatem, ita multi- tudo regularum et preceptorum secundum ad- invenciones hominum gravat et distrahit ecclesie universitatem. . . . . . ADDENDA ET CORRIGENDA. 11, lin. 11 supple supra esse [ei] videatur. XXIII Pagina 303 300 P. 11, lin. 28 lege sequi non possit pro sequi non posse, prout omnes cod. n. "| Pp. n. D. D. D. D. P. D. Dn. D. habent. 15, lin. 24 lege liber .. propositus pro liber .. prepositus. 21, inscr. praeceptum charitatis fro praeceptum charitas. 25, Inscr. inscriptio fro incriptio. 26, lin 5 addc vel (nos] magis quam ipsi. 27, lin. 12 ymaginis pro vmiginis. 27, lin. 38 adde infra p. 34, l. 29. 28, lin. 6 pro: confortaret|ur], corr. a^ ed., legi potest. confortaret. 28, lin. 26 lege Aperies pro Aperis. 45 Inscr. lege de ove fro de ovi. 52, lin. 14 lege fit pro sit, 58, lin. 31 lege intuentes pro intentes. 60, lin. 21 lege et quinque lapidibus Pro ex quinque lapidibus. . 75, lin, 37 adde idem [sit] ac. 78, lin. 16 lege Chiisti fro Christis. 91, lin. 27, versus hexan. Hostia nos (?) fro Hostia spiritus. 93, lin. 23 lege sanguis meus fro sanguis mea. 104, lin. 9 lege angustior fro augustior c? //. 10 monemur pro 111, lin. 17 lege remunerator pro renumerator. 133, lin 5 lege corpus Christi fro corpus Christus. 136, lin. 11 legc sanxit Pro sanctitati. 146, lin. 19 lege seipsos pro seipos. 158, lin. 15 lego adherencia pro adherente. 164, lin. $ rectius uti pro ubi. 165, lin. 8 lege ad deum fro utque deum. 187, lin. 8 legc diffusionem fro diffusione. movemur.
Addenda et corrigenda. Cap. XXXVIII. — Quod sicud unitas religionis in populo instruit unionem, iti multitudo diversarum parcialium religionum derogat unice communi ecclesie uni- versitatl . . . . . . . . Cap. XXXIX. — Quod sicud unitas legis et regule vite hominum D. colligat et promovet populi unitatem, ita multi- tudo regularum et preceptorum secundum ad- invenciones hominum gravat et distrahit ecclesie universitatem. . . . . . ADDENDA ET CORRIGENDA. 11, lin. 11 supple supra esse [ei] videatur. XXIII Pagina 303 300 P. 11, lin. 28 lege sequi non possit pro sequi non posse, prout omnes cod. n. "| Pp. n. D. D. D. D. P. D. Dn. D. habent. 15, lin. 24 lege liber .. propositus pro liber .. prepositus. 21, inscr. praeceptum charitatis fro praeceptum charitas. 25, Inscr. inscriptio fro incriptio. 26, lin 5 addc vel (nos] magis quam ipsi. 27, lin. 12 ymaginis pro vmiginis. 27, lin. 38 adde infra p. 34, l. 29. 28, lin. 6 pro: confortaret|ur], corr. a^ ed., legi potest. confortaret. 28, lin. 26 lege Aperies pro Aperis. 45 Inscr. lege de ove fro de ovi. 52, lin. 14 lege fit pro sit, 58, lin. 31 lege intuentes pro intentes. 60, lin. 21 lege et quinque lapidibus Pro ex quinque lapidibus. . 75, lin, 37 adde idem [sit] ac. 78, lin. 16 lege Chiisti fro Christis. 91, lin. 27, versus hexan. Hostia nos (?) fro Hostia spiritus. 93, lin. 23 lege sanguis meus fro sanguis mea. 104, lin. 9 lege angustior fro augustior c? //. 10 monemur pro 111, lin. 17 lege remunerator pro renumerator. 133, lin 5 lege corpus Christi fro corpus Christus. 136, lin. 11 legc sanxit Pro sanctitati. 146, lin. 19 lege seipsos pro seipos. 158, lin. 15 lego adherencia pro adherente. 164, lin. $ rectius uti pro ubi. 165, lin. 8 lege ad deum fro utque deum. 187, lin. 8 legc diffusionem fro diffusione. movemur.
Strana XXIV
XXIV Addenda et corrigenda. P. 188, lin. 6 lege invicem pro in vice. P. 200, lin. 18 lege indagare pro indagari. P. 202, lin. 18 adde ab archidiaconis. P. 222, lin. 16 lege ministrorum et pro et ministrorum. P. 249, lin. 6 adde [ad] totum corpus per se fulciendum. P. 246 inscr. lege dist. 4, c. 31 pro c. 4, dist. 31. P. 267 inscr. lege De nociva pro De novica. P. 270, lin. 18 lege sanguinibus pro saguinibus. P. 294, lin. 6 et 35 et p. 295, lin. 4 lege ydololatria pro ydolatria. P. 294, lin. 21 lege Jerusalem pro Jesusalem. Adn. — In cod. A „capitolum“ communiter scribitur, sed in cditione nostra „capitulum“ typis excudi curavimus.
XXIV Addenda et corrigenda. P. 188, lin. 6 lege invicem pro in vice. P. 200, lin. 18 lege indagare pro indagari. P. 202, lin. 18 adde ab archidiaconis. P. 222, lin. 16 lege ministrorum et pro et ministrorum. P. 249, lin. 6 adde [ad] totum corpus per se fulciendum. P. 246 inscr. lege dist. 4, c. 31 pro c. 4, dist. 31. P. 267 inscr. lege De nociva pro De novica. P. 270, lin. 18 lege sanguinibus pro saguinibus. P. 294, lin. 6 et 35 et p. 295, lin. 4 lege ydololatria pro ydolatria. P. 294, lin. 21 lege Jerusalem pro Jesusalem. Adn. — In cod. A „capitolum“ communiter scribitur, sed in cditione nostra „capitulum“ typis excudi curavimus.
Strana 1
Jf. 68a/ LIBER TERCIUS2). DECIMA TERCIA REGULA PRINCIPALIS b). TRACTATUS PRIMUS9. De regula in sec). Prooemium°). Postremo investiganda est et prosequenda una generalis regula pro direccione vite hominum et congnicione sui ipsius cuilibet homini et [ad]d) discernendum spiritus prophetarum et doctorum, an ex deo sint vel non. Quam regulam generalem merito dixerim, tum quia om- 10 nibus communiter convenite), vite puta cuiuslibet etatis homi- num, cuiuslibet condicionis, omni virtuti morali, omni studio bono et salubri discipline instruende et formande, tum1) quia ab uno communis) generali omnium hominum domino et ma- gistro et ductore est indita, constituta et5) promulgata, tum quia 15 regule duodecim precedentes, videlicet quatuor, de quibus in primo tractatuh), et octo, de quibus in secundo tractatu i) per totum, omnes ab ista tamquam matre communi generantur, moderantur et rectificantur. (Qua de causa hec regula erit merito et ex certo proposito 20 in loco decimo tercio in ordine regularum hic inserta, sin- a) ita A rubr.: om. BCF. b) itu 1 in m.; om. BCF. c) add. ab editore; om. ABC; cod. A false ponit: Cap.m Im. F inscr.: Preciosissimus tractatus de direccione vite hominum. d) add. ab ed. e) conveniet A. f) tum — promulgata om. B et C. g) om. F. h) recte in primo 25 libro; vide libri I. tractatum 1. et 2. in vol. I. i) recte in secundo libro; vide libri II. tractatum 1. in vol. I. KYBAL: M. de Janov Regulae, II.
Jf. 68a/ LIBER TERCIUS2). DECIMA TERCIA REGULA PRINCIPALIS b). TRACTATUS PRIMUS9. De regula in sec). Prooemium°). Postremo investiganda est et prosequenda una generalis regula pro direccione vite hominum et congnicione sui ipsius cuilibet homini et [ad]d) discernendum spiritus prophetarum et doctorum, an ex deo sint vel non. Quam regulam generalem merito dixerim, tum quia om- 10 nibus communiter convenite), vite puta cuiuslibet etatis homi- num, cuiuslibet condicionis, omni virtuti morali, omni studio bono et salubri discipline instruende et formande, tum1) quia ab uno communis) generali omnium hominum domino et ma- gistro et ductore est indita, constituta et5) promulgata, tum quia 15 regule duodecim precedentes, videlicet quatuor, de quibus in primo tractatuh), et octo, de quibus in secundo tractatu i) per totum, omnes ab ista tamquam matre communi generantur, moderantur et rectificantur. (Qua de causa hec regula erit merito et ex certo proposito 20 in loco decimo tercio in ordine regularum hic inserta, sin- a) ita A rubr.: om. BCF. b) itu 1 in m.; om. BCF. c) add. ab editore; om. ABC; cod. A false ponit: Cap.m Im. F inscr.: Preciosissimus tractatus de direccione vite hominum. d) add. ab ed. e) conveniet A. f) tum — promulgata om. B et C. g) om. F. h) recte in primo 25 libro; vide libri I. tractatum 1. et 2. in vol. I. i) recte in secundo libro; vide libri II. tractatum 1. in vol. I. KYBAL: M. de Janov Regulae, II.
Strana 2
2 Matthiae de Janov Regulae, 1. III, tr. 1, prooem c. 1. 5 10 5 20 25 30 gularem tractatum sibi vendicando, ut per hoc numerus glo- riosus et famosus commemoretur, videlicet duodecim patriarcha- rum et dehinc duodecim tribuum et tredecimi ac singulariter super exstantisa) dei, qui dedit tribulus principium et incrementa et fuit eorum exemplar in monteb) demonstratum et regimen; post hec, ut fiat conformacio numero duodecim apostolorum — (et c) qui sunt et fuerunt forma vite omni homini christiano, sicut innuit apostolus, dicens Ia Thess. 4° 1): „Videte, fratres, ut caute ambuletis, et observate eos, qui ita ambulant, sicut habetis for- mam nostram"), — et terciodecimo et singulariter ac deifice desuper existenti domino nostro, Jhesu Christo, qui est et fuit et semper erit illa unica regula omnibus apostolis et cum hoc omni homini venienti in hunc mundum, sola necessaria et sufficiens ad omnia, in omnibus et in omni loco et tempore, non tantum hominum, sed et angelorum, quoniam ipsa est illa sapiencia et veritasd), que attingens a finee) usque ad finem fortiter, disposuitf) omnia suaviter 2). Et idcirco nichil est ob- liqum, quod sibi manet conforme et per ipsam gubernaturs), at- que nichil est rectum, quod ab ea recedit vel desinit eidem summopere atque continuec) et in omnibus conformari. Hanc igitur regulam hic in proposito intendo pro summa et unica atque singulari investigare et indagatam collo- careh), et ipsius solius noticiam esse regimen efficax et suf- ficiens omni volenti per virtutesi) salutem suam adipisci. Quin- ymmo omnis ille et solus talisk), qui secundum istam 1) regulam vivit et ipsi se conformat, potest esse et ipse regula ydonea seu exemplar vite hominumm) aliorum et dicere veraciter, veluti apostolus 3): „Imitatores mei estote, fratres, sicut ego Christi.“ Etn) qui hanc lucem induit, et ipse similiter per hoc efficitur lux in hoc mundo aliorum, quemadmodum ad huiusmodi dic- tum est 4): „Vos estis lux mundi." Quapropter ipsa est unica lex vite, „lex perfecte libertatis, in qua m]si quis perspexerint°), non obliviosus auditor, sed factor a) axtantis B et C; existentis F. b) mente B et C. c) om. F. d) vir- 35 tus, veritas BC. c) affine scribitur in A. f) disponit B et C corr. et biblia. i) voluntati per h) in marg. add. A. g) oblilum ... gubernetur F. m) omnium B; virtutem F. k) post talis add. eciam C in m. 1) om. C. ") perstiterit F. hominum A et C; C add. sup. lin. sui (?). n) om. B. 1) recte Philip. III. 17. 2) Cf. Sap. VIII. 1. 3) I. Cor. XI. 1. 40 4) Matth. V. 11.
2 Matthiae de Janov Regulae, 1. III, tr. 1, prooem c. 1. 5 10 5 20 25 30 gularem tractatum sibi vendicando, ut per hoc numerus glo- riosus et famosus commemoretur, videlicet duodecim patriarcha- rum et dehinc duodecim tribuum et tredecimi ac singulariter super exstantisa) dei, qui dedit tribulus principium et incrementa et fuit eorum exemplar in monteb) demonstratum et regimen; post hec, ut fiat conformacio numero duodecim apostolorum — (et c) qui sunt et fuerunt forma vite omni homini christiano, sicut innuit apostolus, dicens Ia Thess. 4° 1): „Videte, fratres, ut caute ambuletis, et observate eos, qui ita ambulant, sicut habetis for- mam nostram"), — et terciodecimo et singulariter ac deifice desuper existenti domino nostro, Jhesu Christo, qui est et fuit et semper erit illa unica regula omnibus apostolis et cum hoc omni homini venienti in hunc mundum, sola necessaria et sufficiens ad omnia, in omnibus et in omni loco et tempore, non tantum hominum, sed et angelorum, quoniam ipsa est illa sapiencia et veritasd), que attingens a finee) usque ad finem fortiter, disposuitf) omnia suaviter 2). Et idcirco nichil est ob- liqum, quod sibi manet conforme et per ipsam gubernaturs), at- que nichil est rectum, quod ab ea recedit vel desinit eidem summopere atque continuec) et in omnibus conformari. Hanc igitur regulam hic in proposito intendo pro summa et unica atque singulari investigare et indagatam collo- careh), et ipsius solius noticiam esse regimen efficax et suf- ficiens omni volenti per virtutesi) salutem suam adipisci. Quin- ymmo omnis ille et solus talisk), qui secundum istam 1) regulam vivit et ipsi se conformat, potest esse et ipse regula ydonea seu exemplar vite hominumm) aliorum et dicere veraciter, veluti apostolus 3): „Imitatores mei estote, fratres, sicut ego Christi.“ Etn) qui hanc lucem induit, et ipse similiter per hoc efficitur lux in hoc mundo aliorum, quemadmodum ad huiusmodi dic- tum est 4): „Vos estis lux mundi." Quapropter ipsa est unica lex vite, „lex perfecte libertatis, in qua m]si quis perspexerint°), non obliviosus auditor, sed factor a) axtantis B et C; existentis F. b) mente B et C. c) om. F. d) vir- 35 tus, veritas BC. c) affine scribitur in A. f) disponit B et C corr. et biblia. i) voluntati per h) in marg. add. A. g) oblilum ... gubernetur F. m) omnium B; virtutem F. k) post talis add. eciam C in m. 1) om. C. ") perstiterit F. hominum A et C; C add. sup. lin. sui (?). n) om. B. 1) recte Philip. III. 17. 2) Cf. Sap. VIII. 1. 3) I. Cor. XI. 1. 40 4) Matth. V. 11.
Strana 3
Jhesus Christus — regula gen., decima tercia et summa, unica atque singul. 3 (verbi) beatus in facto suo erit.“ Jaco. III. g. 1) „Hic est liber vite mandatorum dei et lex, que est in eternum: qui tenent eam, pervenient ad vitam, qui autem dereliquerint eam, in mor- tem.“ Baruch IIII° a. 2) „Hec est sapiencia sanctorum et intel- lectus coram populis, ut audientes universi precepta dicant: En populus sapiens et intelligens, gens sancta.“ Deutero. IIIIo b.3) „Ipsa est mater pulchre dileccionis et agnicionis et timoris et sancte spei, sapiencie.“ Eccli. XXX.°a) 4) „Ipsa est omnium vir- tutum magistrab), desursum descendens, primum quidem pudica, pacifica, modesta, suadibilis, bonis consenciens, plena miseri- 10 cordia et fructibus bonis, iudicans sine simulacione.“ Jac. III.o 5) „Ipsa est finis loquendi omnium hominum et ad quam et c) secundum quam est omnis homo.“ Ecclesiastes ultimo 6). „Ipsa via regia et strata publica, a qua nec ad dexteram necd) ad sini- stram est declinandum.“ Num. XX. e. 7). Et hec erit aptissima ad hoc, ut homo per eam seipsum congnoscat, eidem comparatus, et ut congnoscat alios a se, pre- cipue pseudomagistros, de quibus sermo, ad ipsam coequando facta et dicta eorum. 5 15 Capitulum primume). 20 Nunc igitur ad ipsam investigandam sic accedetur. Solus siquidem deus, qui est infallibilis et omniquaque sibi ipsif) sufficiens, non eget gubernaculo extrinseco vel exemplo, sed voluntas sua est lex sua, et sapiencia eius est regula eius, indi- minute et inmutabiliter ac sempiterne inmobilis, rectissima, 25 pulcherrima et delectabilissima: que forma vel regula est ipse pater in divinis, quia filius in ea est (unde apostolus Phil. 1.s): „Qui cum in forma dei esset“), et per ipsam est vel ad ipsam, a) ita A; 29° B; 27° C; XXIIII° F. b) in gracia (sic) C. c) om. C. d) neque C. e) ita A in marg. dextro, sed in marg. sinistro legitur 30 Cap.M 2m; ita et F rubr., om. B et C. f) om. F. 1) recte Jacob. I. 25: „Qui autem perspexerit in legem perfectam liber- tatis et permanserit in ea, non auditor obliviosus factus, sed factor operis: 2) Baruch IV. 1. 3) Deuter. IV. 6. hic beatus in facto suo erit.“ 4) recte Eccli. XXIV. 24, sapiencie omittens. 6) Cf. 35 5) Jacob. III. 17. 7) Cf. Numer. XX. 17 (libere allatum). Eccle. XII. 13 (libere allatum). 8) recte Philip. II. 6.
Jhesus Christus — regula gen., decima tercia et summa, unica atque singul. 3 (verbi) beatus in facto suo erit.“ Jaco. III. g. 1) „Hic est liber vite mandatorum dei et lex, que est in eternum: qui tenent eam, pervenient ad vitam, qui autem dereliquerint eam, in mor- tem.“ Baruch IIII° a. 2) „Hec est sapiencia sanctorum et intel- lectus coram populis, ut audientes universi precepta dicant: En populus sapiens et intelligens, gens sancta.“ Deutero. IIIIo b.3) „Ipsa est mater pulchre dileccionis et agnicionis et timoris et sancte spei, sapiencie.“ Eccli. XXX.°a) 4) „Ipsa est omnium vir- tutum magistrab), desursum descendens, primum quidem pudica, pacifica, modesta, suadibilis, bonis consenciens, plena miseri- 10 cordia et fructibus bonis, iudicans sine simulacione.“ Jac. III.o 5) „Ipsa est finis loquendi omnium hominum et ad quam et c) secundum quam est omnis homo.“ Ecclesiastes ultimo 6). „Ipsa via regia et strata publica, a qua nec ad dexteram necd) ad sini- stram est declinandum.“ Num. XX. e. 7). Et hec erit aptissima ad hoc, ut homo per eam seipsum congnoscat, eidem comparatus, et ut congnoscat alios a se, pre- cipue pseudomagistros, de quibus sermo, ad ipsam coequando facta et dicta eorum. 5 15 Capitulum primume). 20 Nunc igitur ad ipsam investigandam sic accedetur. Solus siquidem deus, qui est infallibilis et omniquaque sibi ipsif) sufficiens, non eget gubernaculo extrinseco vel exemplo, sed voluntas sua est lex sua, et sapiencia eius est regula eius, indi- minute et inmutabiliter ac sempiterne inmobilis, rectissima, 25 pulcherrima et delectabilissima: que forma vel regula est ipse pater in divinis, quia filius in ea est (unde apostolus Phil. 1.s): „Qui cum in forma dei esset“), et per ipsam est vel ad ipsam, a) ita A; 29° B; 27° C; XXIIII° F. b) in gracia (sic) C. c) om. C. d) neque C. e) ita A in marg. dextro, sed in marg. sinistro legitur 30 Cap.M 2m; ita et F rubr., om. B et C. f) om. F. 1) recte Jacob. I. 25: „Qui autem perspexerit in legem perfectam liber- tatis et permanserit in ea, non auditor obliviosus factus, sed factor operis: 2) Baruch IV. 1. 3) Deuter. IV. 6. hic beatus in facto suo erit.“ 4) recte Eccli. XXIV. 24, sapiencie omittens. 6) Cf. 35 5) Jacob. III. 17. 7) Cf. Numer. XX. 17 (libere allatum). Eccle. XII. 13 (libere allatum). 8) recte Philip. II. 6.
Strana 4
4 Matthiae de Janov Regulae, 1. III, tr. 1, c. 1 et 2. 5 10 15 quia filius est adequata patris similitudo et ymago, (unde Jo. 14a)1): „Qui videt me, et patrem meum videt“), et secundum ipsam filius operatur (unde Jo. 5 b) 2): „Usque modo pater ope- ratur, et ego operor“; et iterum3): „Sicud pater suscitat mor- tuos et vivificate), sic et filius, quos wlt, vivificat“). Item simili intelligencia filius est illa forma patris vel regula a patre, quia est verbum patris et in patre et id, quod pater, substancialiter. Et omnia, que pater operatur, per filium suum operatur: unde omnia per ipsum facta sunt et sined) ipso factum est nichil. Et omne, quod facit pater, ad formam et ad similitudinem sui filii, vel que est in filio suo, facit; unde Gen. primo 4): „Faciamus hominem ad ymaginem et similitudinem nostram". Que imago in divinis est filius; unde apostolus Ro. VIII° 5): „Conformes fieri ymagini filii sui“; et la Jo. IIIo e) 6) „Scimus, cum apparuerit, quia similes ei erimus.“ Et proinder filius est forma vel ydea inmutabilis et eterna omni creature, auts) [f. 68b] in filio est supersubstancialiter et vita- liter similitudo vell) forma omnium, que facta sunt. Unde Jo. I. 7) „Quod factum est, in ipso vita erat“, et Boecius in ,De con- 20 solacione“s): „Pulcher pulcherrimus ipse, Mundum mente gerens, similique ymagine formans." Et in eadem consideracione spiritus sanctus est recti- tudo, pulchritudo, delectabilitas et bonitas ipsiusi) forme vel 25 regule mirabilis perpetue in divinis, que nequaquam ab ipsa forma sunt distincta in essencia. Qua de re spiritus sanctus est ipsa forma vel regula in divinis. Undek) per ipsum et in ipso forma et ymago in omnia creata derivatur. Unde scriptum est 9): „Spiritus domini ornavit celos“; et iterum 10): „Verbo do- 30 mini celi firmati sunt et spiritu oris eius omnis virtus eorum." 18) Nota bene A. a) A m. poster.; om. BC et F. b) A m. poster.; om. B et C. c) ita d) et sine — in filio suo, facit om. C. add. B sup. lin., sed om. A et C. e) III° Jo. primo false A. f) perinde F. 8) ita B et C; A habet dei h) et F. i) istius BCF. k) dum B. 35 et, sed eras.; que F. 2) Joann. V. 17. 3) Joann. V. 21. 1) Joann. XIV. 9. 4) Gen. 6) I. Joann. III. 2. 5) Rom. VIII. 29. 7) Joann. I.3—4: et sine I. 26. ipso factum est nihil, quod factum est. In ipso vita erat, etc. 8) Boetii De consolatione philosophiae lib. III, metrum IX, ap. Migne, PL, t. 63, col. 758—759. 10) Psalm. XXXII. 6. 9) Job XXVI. 13. 40
4 Matthiae de Janov Regulae, 1. III, tr. 1, c. 1 et 2. 5 10 15 quia filius est adequata patris similitudo et ymago, (unde Jo. 14a)1): „Qui videt me, et patrem meum videt“), et secundum ipsam filius operatur (unde Jo. 5 b) 2): „Usque modo pater ope- ratur, et ego operor“; et iterum3): „Sicud pater suscitat mor- tuos et vivificate), sic et filius, quos wlt, vivificat“). Item simili intelligencia filius est illa forma patris vel regula a patre, quia est verbum patris et in patre et id, quod pater, substancialiter. Et omnia, que pater operatur, per filium suum operatur: unde omnia per ipsum facta sunt et sined) ipso factum est nichil. Et omne, quod facit pater, ad formam et ad similitudinem sui filii, vel que est in filio suo, facit; unde Gen. primo 4): „Faciamus hominem ad ymaginem et similitudinem nostram". Que imago in divinis est filius; unde apostolus Ro. VIII° 5): „Conformes fieri ymagini filii sui“; et la Jo. IIIo e) 6) „Scimus, cum apparuerit, quia similes ei erimus.“ Et proinder filius est forma vel ydea inmutabilis et eterna omni creature, auts) [f. 68b] in filio est supersubstancialiter et vita- liter similitudo vell) forma omnium, que facta sunt. Unde Jo. I. 7) „Quod factum est, in ipso vita erat“, et Boecius in ,De con- 20 solacione“s): „Pulcher pulcherrimus ipse, Mundum mente gerens, similique ymagine formans." Et in eadem consideracione spiritus sanctus est recti- tudo, pulchritudo, delectabilitas et bonitas ipsiusi) forme vel 25 regule mirabilis perpetue in divinis, que nequaquam ab ipsa forma sunt distincta in essencia. Qua de re spiritus sanctus est ipsa forma vel regula in divinis. Undek) per ipsum et in ipso forma et ymago in omnia creata derivatur. Unde scriptum est 9): „Spiritus domini ornavit celos“; et iterum 10): „Verbo do- 30 mini celi firmati sunt et spiritu oris eius omnis virtus eorum." 18) Nota bene A. a) A m. poster.; om. BC et F. b) A m. poster.; om. B et C. c) ita d) et sine — in filio suo, facit om. C. add. B sup. lin., sed om. A et C. e) III° Jo. primo false A. f) perinde F. 8) ita B et C; A habet dei h) et F. i) istius BCF. k) dum B. 35 et, sed eras.; que F. 2) Joann. V. 17. 3) Joann. V. 21. 1) Joann. XIV. 9. 4) Gen. 6) I. Joann. III. 2. 5) Rom. VIII. 29. 7) Joann. I.3—4: et sine I. 26. ipso factum est nihil, quod factum est. In ipso vita erat, etc. 8) Boetii De consolatione philosophiae lib. III, metrum IX, ap. Migne, PL, t. 63, col. 758—759. 10) Psalm. XXXII. 6. 9) Job XXVI. 13. 40
Strana 5
Deus, filius et s. spiritus ut regulae. — Forma (lex) naturalis rerum. Ex quibus colligitur, quod pater est regula vel forma, ex qua vel ad quam omnia. Filius est regula, secundum quam omnia. Spiritus sanctus est regula, in qua omnia, secundum scripturam, que dicit Ro. 11 a) 1): „Quoniam ex ipso, per ipsum et in ipso sunt omnia.“ Et quia ibi est summa idempnitas, summab) equalitas, plena et adequata similitudo, propter quod non tres forme vel regule, sed unica est regula omnibus, de qua scriptum est 2): „Respice et fac secundum exemplar, quod tibi in monte monstratum est.“ Et propter eandem unitatem apostolus, ubi supra, conclusit, dicens 3): „Ipsi honor et gloria in secula seculorum“c). 10 Capitulum secundumd). Solus itaque deus a seipso et secundum seipsum omnia operatur, nullo indigens aminiculo extrinseco, sui directivo. Omnia vero alia, puta creata, sicuti ab alio sunte) et vivunt, ita ab alio gubernantur et diriguntur in suis motibus et opera- cionibus et ad suam perfeccionem: et illud est eis hic regula intenta. Deus autem, cuius!) perfecta sunt opera 4), unamquam- que rem, postquam in numero et mensura et pondere secun- dum suam ipsius regulam intrinsecam composuit, indidit a prin- 20 cipio et intrinsece eidem rei motum et tendenciam vel inclinacionem ad suum finem ultimatum, ad quem extat eos) ordinata. Hoc est sua perfeccio et ordo, et proindeh) perfeccio universi. Et pro eo ac per hoci) forma uniuscuiusque rei semper et 25 ubique habet suas proprias vires intrinsecas vel naturales mo- tivas ad suas proprias operaciones et penes hoc ad obiecta. Et illudk) vocant hii, qui de naturis communem sermonem te- xuerunt, naturam vel legem naturalem. Unde Aristo- teles Phisicorum primo 5): „Natura est principium motus et 30 quietis, primum per se et non secundum accidens.“ Et hoc est forma naturalis rei. 15 a) 11 om. B et C. b) idemptitas, suprema F. c) Amen add. C. d) ita A manu posteriore; om. B et C et F. e) sunt — alio om. B; illo F. f) loco autem, cuius in cod. C. autenticus (sic) ponitur. g) om. F. h) perinde F. 1) pro hac F. k) id C. 1) Rom. XI. 36. 2) Exod. XXV. 40. 3) Rom. XI. 36. 4) Deuter. XXXII. 4. 5) Aristotelis Naturalis auscult. l. III, c. I, ed. Paris. (Didot) II, p. 273. 35
Deus, filius et s. spiritus ut regulae. — Forma (lex) naturalis rerum. Ex quibus colligitur, quod pater est regula vel forma, ex qua vel ad quam omnia. Filius est regula, secundum quam omnia. Spiritus sanctus est regula, in qua omnia, secundum scripturam, que dicit Ro. 11 a) 1): „Quoniam ex ipso, per ipsum et in ipso sunt omnia.“ Et quia ibi est summa idempnitas, summab) equalitas, plena et adequata similitudo, propter quod non tres forme vel regule, sed unica est regula omnibus, de qua scriptum est 2): „Respice et fac secundum exemplar, quod tibi in monte monstratum est.“ Et propter eandem unitatem apostolus, ubi supra, conclusit, dicens 3): „Ipsi honor et gloria in secula seculorum“c). 10 Capitulum secundumd). Solus itaque deus a seipso et secundum seipsum omnia operatur, nullo indigens aminiculo extrinseco, sui directivo. Omnia vero alia, puta creata, sicuti ab alio sunte) et vivunt, ita ab alio gubernantur et diriguntur in suis motibus et opera- cionibus et ad suam perfeccionem: et illud est eis hic regula intenta. Deus autem, cuius!) perfecta sunt opera 4), unamquam- que rem, postquam in numero et mensura et pondere secun- dum suam ipsius regulam intrinsecam composuit, indidit a prin- 20 cipio et intrinsece eidem rei motum et tendenciam vel inclinacionem ad suum finem ultimatum, ad quem extat eos) ordinata. Hoc est sua perfeccio et ordo, et proindeh) perfeccio universi. Et pro eo ac per hoci) forma uniuscuiusque rei semper et 25 ubique habet suas proprias vires intrinsecas vel naturales mo- tivas ad suas proprias operaciones et penes hoc ad obiecta. Et illudk) vocant hii, qui de naturis communem sermonem te- xuerunt, naturam vel legem naturalem. Unde Aristo- teles Phisicorum primo 5): „Natura est principium motus et 30 quietis, primum per se et non secundum accidens.“ Et hoc est forma naturalis rei. 15 a) 11 om. B et C. b) idemptitas, suprema F. c) Amen add. C. d) ita A manu posteriore; om. B et C et F. e) sunt — alio om. B; illo F. f) loco autem, cuius in cod. C. autenticus (sic) ponitur. g) om. F. h) perinde F. 1) pro hac F. k) id C. 1) Rom. XI. 36. 2) Exod. XXV. 40. 3) Rom. XI. 36. 4) Deuter. XXXII. 4. 5) Aristotelis Naturalis auscult. l. III, c. I, ed. Paris. (Didot) II, p. 273. 35
Strana 6
6 Matthiae de Janov Regulae, 1. III, tr. 1, c. 2 et 3. In eadem etenima) consideracione philosophi posuerunt du o principia omnium intrinseca, scilicet actumb), et illud est forma, quam ego voco hic regulam, et materiam precise su- scipientem illum actum intrinsece, quod place: michi hic nomi- 5 nare corpus rectum. Unde Aristoteles primo de anima 1): „Anima est actus primus corporis organici phisici, potencia vi- tam habentis." Est igitur regula illac), secundum quam res unaquaque re- gitur, forma intrinseca rei, non tamen illa, que est hic assumpta ad inquirendum, quoniam ista non est aliud ab ipsa re, quo- niam est intrinseca et que dat essed) rei secundum philosophum et format ipsam rem ad numerum, pondus et mensuram, et quia illa varia est in rebus et multiplex secundum diversitatem specierum. Est autem et alia forma vel regula, veluti dictum est, communis, ad quam et secundum quam omnia gubernantur, et quamvis diversis nominibus in scripturis exprimatur, utpote verbum dei, ut in psalmo 2): „Verbo domini celi firmati sunt et spiritu“, etc., voluntas dei, prout idem 3): „Omnia, quecum- 20 que voluit, dominus fecit“, filius patris, principium et finis, et sic de aliis: tamen in proposito illam omnem regulam veri- tatem primam placuit appellare, et ceterae). 10 15 Capitulum tercium 1). Que licet sit regula omnium rerum communis, ad quam 25 et secundum quam diriguntur, tamen modo singulari et pro- priog) est regula stabilish) omnium intelligenciarum, quoniam omnes res alie a racionabilibus creaturis, quamvis ab hac veritate et secundum eam gubernantur per suam naturam vel formam, tamen eandem non congnoscunt neque habent in 30 suis operacionibus eleccionem; sed creatura intellectualis, existens a veritate et in veritate et per veritatem, congnoscit illam veritatem, quia ab ea est, et quia per ipsam est id, quod est, et quia habet liberam voluntatem et per consequens 35 a) eciam F. b) actum et potenciam B. c) om. F. d) essenciam F. e) et cetera om. BCF. f) ita A rubr., om. B et C et F. g) proprie C. 11) infallibilis F. 1) recte Aristoteles de animis lib. II, cap. II, ed. Paris. (Didot) III, p. 447. 2) Psalm. XXXII. 6. 3) Psalm. CXXXIV. 6.
6 Matthiae de Janov Regulae, 1. III, tr. 1, c. 2 et 3. In eadem etenima) consideracione philosophi posuerunt du o principia omnium intrinseca, scilicet actumb), et illud est forma, quam ego voco hic regulam, et materiam precise su- scipientem illum actum intrinsece, quod place: michi hic nomi- 5 nare corpus rectum. Unde Aristoteles primo de anima 1): „Anima est actus primus corporis organici phisici, potencia vi- tam habentis." Est igitur regula illac), secundum quam res unaquaque re- gitur, forma intrinseca rei, non tamen illa, que est hic assumpta ad inquirendum, quoniam ista non est aliud ab ipsa re, quo- niam est intrinseca et que dat essed) rei secundum philosophum et format ipsam rem ad numerum, pondus et mensuram, et quia illa varia est in rebus et multiplex secundum diversitatem specierum. Est autem et alia forma vel regula, veluti dictum est, communis, ad quam et secundum quam omnia gubernantur, et quamvis diversis nominibus in scripturis exprimatur, utpote verbum dei, ut in psalmo 2): „Verbo domini celi firmati sunt et spiritu“, etc., voluntas dei, prout idem 3): „Omnia, quecum- 20 que voluit, dominus fecit“, filius patris, principium et finis, et sic de aliis: tamen in proposito illam omnem regulam veri- tatem primam placuit appellare, et ceterae). 10 15 Capitulum tercium 1). Que licet sit regula omnium rerum communis, ad quam 25 et secundum quam diriguntur, tamen modo singulari et pro- priog) est regula stabilish) omnium intelligenciarum, quoniam omnes res alie a racionabilibus creaturis, quamvis ab hac veritate et secundum eam gubernantur per suam naturam vel formam, tamen eandem non congnoscunt neque habent in 30 suis operacionibus eleccionem; sed creatura intellectualis, existens a veritate et in veritate et per veritatem, congnoscit illam veritatem, quia ab ea est, et quia per ipsam est id, quod est, et quia habet liberam voluntatem et per consequens 35 a) eciam F. b) actum et potenciam B. c) om. F. d) essenciam F. e) et cetera om. BCF. f) ita A rubr., om. B et C et F. g) proprie C. 11) infallibilis F. 1) recte Aristoteles de animis lib. II, cap. II, ed. Paris. (Didot) III, p. 447. 2) Psalm. XXXII. 6. 3) Psalm. CXXXIV. 6.
Strana 7
Veritas prima et creaturae intellectuales. eleccionem in suis motibus et operacionibus: veritas quoque, a qua et per quam [est], est exemplar suum supremum et regula, ad quam et secundum quam debet moveri et operari penes clariorem vel obscuriorem habitum illiusa) indite veritatis, quoniam iustum est et veritatis, ut opus suum opificem imi- tetur et effectus gerat et exprimat similitudinem sue cause. Justum, inquam, et sanctum est, ut ea, que primo et princi- paliter a veritate et ad veritatem sunt et vivunt, a se autem nichil, ad veritatem eciam et secundum veritatem moveantur seu operentur, quam congnoscunt. Si itaque et dum et b) quamdiu intellectualis creatura huiusmodi, congnoscens veritatem, et secundum veritatem mo- vetur et eligit operari, tunc et tamdiu est in veritate et participat veritatem, et tamdiu est in suo ordine et fruitur bonitate universi. Sed quam cito eadem ex libertate eleccionis declinat in suo motu a congnita veritate vel ad suum libitum et complacenciam in seipsum, ut fecit primus angelus secundum propriam voluntatem, vele) ad libitum unius alterius, prout fecit primus homo secundum voluntatem sue uxoris vel serpentis, 20 tam cito violat, quantum in se est, et offendit primam veritatem et contempnit permanere in veritate, quia contempsit secundum suam debitam regulamd), primam veritatem, moveri et manere. Et tunc mox ex seipso a suo proprio primevo esse ete) vita corruit, et ordine universi, quantum est ad se, destructo, deor- 25 dinacionem incessabilem et infinitam in seipso paciens, a frui- cionef) pulchritudinis [f. 69a] et bonitatis universi felici per veri- tatem spoliatur et ad tenebras suas dilabitur inmensas et inter- minatas, ids) ipsum exigente iudicioh) veritatis, si et quamdiu iterum non redit spontanee ad suam primam veritatem et ad 30 suum ordinem primitivum. Et quia creature intellectuali a suo ordine destitui, delectacione propria privari et lumine veritatis spoliari est sua occisio et mors infausta et pessima, ideo do- minus Jhesus crucifixus, Jo hannis evangelio]i) ad filios iniqui- tatis etk) de dyabolo loquens, ait 1): „Vos ex patre dyabolo estis, 35 a) om. F. b) A sup. lin., om. BCF. c) vel — voluntatem om. C. d) id est add. F. e) primevo et et — ad se om. B. f) ad fruicionem g) ita B et C; ad A; ad — veritatis add. A in m.; om. F. (sic) C. h) iudicio proprio B et C. k) om. F. i) suppl. ab editore. 1) Joann. VIII. 44 (libere allatum). 10 15 40
Veritas prima et creaturae intellectuales. eleccionem in suis motibus et operacionibus: veritas quoque, a qua et per quam [est], est exemplar suum supremum et regula, ad quam et secundum quam debet moveri et operari penes clariorem vel obscuriorem habitum illiusa) indite veritatis, quoniam iustum est et veritatis, ut opus suum opificem imi- tetur et effectus gerat et exprimat similitudinem sue cause. Justum, inquam, et sanctum est, ut ea, que primo et princi- paliter a veritate et ad veritatem sunt et vivunt, a se autem nichil, ad veritatem eciam et secundum veritatem moveantur seu operentur, quam congnoscunt. Si itaque et dum et b) quamdiu intellectualis creatura huiusmodi, congnoscens veritatem, et secundum veritatem mo- vetur et eligit operari, tunc et tamdiu est in veritate et participat veritatem, et tamdiu est in suo ordine et fruitur bonitate universi. Sed quam cito eadem ex libertate eleccionis declinat in suo motu a congnita veritate vel ad suum libitum et complacenciam in seipsum, ut fecit primus angelus secundum propriam voluntatem, vele) ad libitum unius alterius, prout fecit primus homo secundum voluntatem sue uxoris vel serpentis, 20 tam cito violat, quantum in se est, et offendit primam veritatem et contempnit permanere in veritate, quia contempsit secundum suam debitam regulamd), primam veritatem, moveri et manere. Et tunc mox ex seipso a suo proprio primevo esse ete) vita corruit, et ordine universi, quantum est ad se, destructo, deor- 25 dinacionem incessabilem et infinitam in seipso paciens, a frui- cionef) pulchritudinis [f. 69a] et bonitatis universi felici per veri- tatem spoliatur et ad tenebras suas dilabitur inmensas et inter- minatas, ids) ipsum exigente iudicioh) veritatis, si et quamdiu iterum non redit spontanee ad suam primam veritatem et ad 30 suum ordinem primitivum. Et quia creature intellectuali a suo ordine destitui, delectacione propria privari et lumine veritatis spoliari est sua occisio et mors infausta et pessima, ideo do- minus Jhesus crucifixus, Jo hannis evangelio]i) ad filios iniqui- tatis etk) de dyabolo loquens, ait 1): „Vos ex patre dyabolo estis, 35 a) om. F. b) A sup. lin., om. BCF. c) vel — voluntatem om. C. d) id est add. F. e) primevo et et — ad se om. B. f) ad fruicionem g) ita B et C; ad A; ad — veritatis add. A in m.; om. F. (sic) C. h) iudicio proprio B et C. k) om. F. i) suppl. ab editore. 1) Joann. VIII. 44 (libere allatum). 10 15 40
Strana 8
8 Matthiae de Janov Regulae, l. III, tr. 1, c. 3 et 4. ideo opera eius wltis facere, que sunt occisio et mendacium. Nam subiungit1): „Ille homicida fuit a principio“a), subaudis primus suiipsius, dehinc multorum aliorum, etc.b). 20 25 Capitulum quartume). Ex istis infertur, quod veritasd) est regula omnium, pere) quam reguntur singula, et primo et principaliter intelligenciarum. Que est: 1) Unica, et ideo facit hominem recollectum in unum; et pro eo scriptumf) Jo. X° 2): „Martha, Martha, sollicita es et 10 turbaris circa plurima. Porro unums) est necessarium." 2) Communish), et idcirco facit unitum populum et con- cordem; propter quod scriptum est 3): „Credo in spiritum sanc- tum, sanctam ecclesiam, sanctorum communionem." 3) Brevis: quapropter commensuraturi) cuiuslibet hominis 15 facultati et etati; unde propheta 4): „Verbum abreviatum faciet dominus in toto orbe terre." 4) Facilis: et per illud excludit omnem excusacionem inpotencie vel ignorancie a quolibet christiano; pro quo dicit “ Jo. 5): „Et mandata eius gravia non sunt." 5) Manifesta: propterea quemlibet volentemk) faciliter custodit ab errore; unde propheta ...6). 6) Infallibilis: ex eo certificat hominem et privat omni timore; unde Proverbiorum ...7). Quapropter ipsa erit hominum ydonea, primum ad in- vestigandum et congnoscendum seipsum, quantum ad 1) suos motus, actus et cogitaciones, ad cognoscendum quoque, quan- tum est possibile, ad discernendum infideles et falsos doctores et prophetas am) non falsis, sicud scriptum est Jo.8): „Si vos 5 30 35 4) Nota totum A. a) ab inicio B et biblia. b) om. BCF. c) ita A rubr.; om. BC; F rubr.: Cap. tercium. d) rasura in cod. A. e) om. C. 1) pro ea scr. est F. g) unum est necessarium om. B. h) Communis — concordem om. B. i) commensatur ABF. k) quamlibet voluntatem F. 1) ad — quantum om. C. m) ante C, an (sic) B. 1) Ibidem. 2) recte Luc. X. 41—42. 3) Symboli apostolici artic. IX. 4) Isaiae X. 23. 5) I. Joann. V. 3. 6) dictum prophetae om, omnes cod.; cf. Psalm. XCVI. 10: „Custodit Dominus animas sanctorum suorum.“ 7) locum Proverb. om. omnes cod.; cf. Prov. I. 33: „Qui autem me audierit, absque timore requiescet et abundantia perfruatur, timore malorum sublato.“ 8) Joann. VIII. 31—32. 40
8 Matthiae de Janov Regulae, l. III, tr. 1, c. 3 et 4. ideo opera eius wltis facere, que sunt occisio et mendacium. Nam subiungit1): „Ille homicida fuit a principio“a), subaudis primus suiipsius, dehinc multorum aliorum, etc.b). 20 25 Capitulum quartume). Ex istis infertur, quod veritasd) est regula omnium, pere) quam reguntur singula, et primo et principaliter intelligenciarum. Que est: 1) Unica, et ideo facit hominem recollectum in unum; et pro eo scriptumf) Jo. X° 2): „Martha, Martha, sollicita es et 10 turbaris circa plurima. Porro unums) est necessarium." 2) Communish), et idcirco facit unitum populum et con- cordem; propter quod scriptum est 3): „Credo in spiritum sanc- tum, sanctam ecclesiam, sanctorum communionem." 3) Brevis: quapropter commensuraturi) cuiuslibet hominis 15 facultati et etati; unde propheta 4): „Verbum abreviatum faciet dominus in toto orbe terre." 4) Facilis: et per illud excludit omnem excusacionem inpotencie vel ignorancie a quolibet christiano; pro quo dicit “ Jo. 5): „Et mandata eius gravia non sunt." 5) Manifesta: propterea quemlibet volentemk) faciliter custodit ab errore; unde propheta ...6). 6) Infallibilis: ex eo certificat hominem et privat omni timore; unde Proverbiorum ...7). Quapropter ipsa erit hominum ydonea, primum ad in- vestigandum et congnoscendum seipsum, quantum ad 1) suos motus, actus et cogitaciones, ad cognoscendum quoque, quan- tum est possibile, ad discernendum infideles et falsos doctores et prophetas am) non falsis, sicud scriptum est Jo.8): „Si vos 5 30 35 4) Nota totum A. a) ab inicio B et biblia. b) om. BCF. c) ita A rubr.; om. BC; F rubr.: Cap. tercium. d) rasura in cod. A. e) om. C. 1) pro ea scr. est F. g) unum est necessarium om. B. h) Communis — concordem om. B. i) commensatur ABF. k) quamlibet voluntatem F. 1) ad — quantum om. C. m) ante C, an (sic) B. 1) Ibidem. 2) recte Luc. X. 41—42. 3) Symboli apostolici artic. IX. 4) Isaiae X. 23. 5) I. Joann. V. 3. 6) dictum prophetae om, omnes cod.; cf. Psalm. XCVI. 10: „Custodit Dominus animas sanctorum suorum.“ 7) locum Proverb. om. omnes cod.; cf. Prov. I. 33: „Qui autem me audierit, absque timore requiescet et abundantia perfruatur, timore malorum sublato.“ 8) Joann. VIII. 31—32. 40
Strana 9
Veritas prima qualis sit et qualiter denominetur in scripturis. 9 in sermone meo manseritis, tunc vere discipuli mei eritis, et congnoscetis veritatem, et veritas liberabit vos." Ad videndum distinccionem huiusmodia) veritatis: quid est vel que est illa veritas, quantum presenti inquisicioni con- gruit, est sciendum, quod multipliciter accipitur veritas in scripturis: Veritas increata, de qua Jo.1): „Ego sum via veritatis“b). Veritas creata, et hecc) multiplex, secundum quod scrip- tum est in psalmo 2): „Diminute sunt veritates.“ Ecce, pluralitas. Veritas proposicionis, de qua Jo. 3): „Si veritatem lo- 10 quor vobis, quare non creditis michi? Veritas essencie. Actuum X4): „In veritate reperi, quod non est personarum accepcio apud deum." Veritas conversacionis seu vite. Psalmusd) 5): „Me- mento, domine, quod in veritate ambulaverim coram te." Veritas proposicionis mentalis, et hec este) proprie veritas, de qua psalmusf)s): „Qui loquitur veritatem in corde suo." Veritass) vocalis, de qua Jo.7): „Si veritatem locutus sum vobis.“ Et hec minus principaliter et minus proprie dicitur veritas, nisi analogiceh) ad primam. Veritas scripta, de qua...s). Veritas increata est verbum in principio apud deum, et deus ipse est veritas. Veritas creata ipsius intellectus vel proposicionis mentalis esti) adequacio intelleccionisk) ad verbum vel ad primam ve- 25 ritatem, id est conformis intelleccio prime veritati, aut veritas proposicionis mentalis est adequacio intelleccionis ad rem in- tellectam, et non differt ab intellectu veritas sic accepta essen- cialiter, nisi sicut actus ab agente. Veritas proposicionis vocalis est adequacio oracionis vo- 30 calis ad veritatem mentis vel ad proposicionem veram mentalem. 5 15 20 3) De veritate n. A cet. abscissis. a) huius B. b) et veritas C et biblia; via, veritas et vita F. c) hec est B. d) Ysaie recte B et F. e) hec est BCF; est om. A. 1) psalmus — de qua om. C. g) add. in marg. A; om. F. h) analoyce B; 35 analoice F. i) id est sup. lin. A. k) intellectus B. 1) Joann. XIV. 6, ubi legitur: via et veritas. 2) Psalm. XI. 2. 3) Joann. VIII. 46. 4) Act. X. 34. 5) recte Isaiae XXXVIII. 3. 6) Psalm. 8) locus afferendus om. est in XIV. 3. 7) Joann. VIII. 40. („Qui“ oc.) omnibus cod. 40
Veritas prima qualis sit et qualiter denominetur in scripturis. 9 in sermone meo manseritis, tunc vere discipuli mei eritis, et congnoscetis veritatem, et veritas liberabit vos." Ad videndum distinccionem huiusmodia) veritatis: quid est vel que est illa veritas, quantum presenti inquisicioni con- gruit, est sciendum, quod multipliciter accipitur veritas in scripturis: Veritas increata, de qua Jo.1): „Ego sum via veritatis“b). Veritas creata, et hecc) multiplex, secundum quod scrip- tum est in psalmo 2): „Diminute sunt veritates.“ Ecce, pluralitas. Veritas proposicionis, de qua Jo. 3): „Si veritatem lo- 10 quor vobis, quare non creditis michi? Veritas essencie. Actuum X4): „In veritate reperi, quod non est personarum accepcio apud deum." Veritas conversacionis seu vite. Psalmusd) 5): „Me- mento, domine, quod in veritate ambulaverim coram te." Veritas proposicionis mentalis, et hec este) proprie veritas, de qua psalmusf)s): „Qui loquitur veritatem in corde suo." Veritass) vocalis, de qua Jo.7): „Si veritatem locutus sum vobis.“ Et hec minus principaliter et minus proprie dicitur veritas, nisi analogiceh) ad primam. Veritas scripta, de qua...s). Veritas increata est verbum in principio apud deum, et deus ipse est veritas. Veritas creata ipsius intellectus vel proposicionis mentalis esti) adequacio intelleccionisk) ad verbum vel ad primam ve- 25 ritatem, id est conformis intelleccio prime veritati, aut veritas proposicionis mentalis est adequacio intelleccionis ad rem in- tellectam, et non differt ab intellectu veritas sic accepta essen- cialiter, nisi sicut actus ab agente. Veritas proposicionis vocalis est adequacio oracionis vo- 30 calis ad veritatem mentis vel ad proposicionem veram mentalem. 5 15 20 3) De veritate n. A cet. abscissis. a) huius B. b) et veritas C et biblia; via, veritas et vita F. c) hec est B. d) Ysaie recte B et F. e) hec est BCF; est om. A. 1) psalmus — de qua om. C. g) add. in marg. A; om. F. h) analoyce B; 35 analoice F. i) id est sup. lin. A. k) intellectus B. 1) Joann. XIV. 6, ubi legitur: via et veritas. 2) Psalm. XI. 2. 3) Joann. VIII. 46. 4) Act. X. 34. 5) recte Isaiae XXXVIII. 3. 6) Psalm. 8) locus afferendus om. est in XIV. 3. 7) Joann. VIII. 40. („Qui“ oc.) omnibus cod. 40
Strana 10
10 Matthiae de Janov Regulae, l. III, tr. 1, c. 4 et 5. 10 20 Similiter veritas proposicionis scripte est adequacio ipsius ad veritatem in re vel in intellectu. Veritas essencie est idem, quod essencia rei, et inde dic- tum est, quod ens et verum convertuntur. Veritas vite est adequacio conversacionis et morum ho- minis ad veritatem mentis seu intellectus vel propositi formati secundum veritatem verbi divini. Unde sequitur, quod veritas prima est origo et re- gula prima omnium aliarum veritatuma). Est namque vita et lumen veritatis, que est in intellectu; veritas vero in intellectu est vitab) et lumen proposicionis vocalis et lumen proposicionis scripte, et hec eadem veritas est lumen et regula veritatis morum vel operacionum virtutis. De veritate prima dictum est Jo. VI 1): „Verba, que loquoi 15 vobis, spiritus et vita sunt.“ De veritate intellectus dicit Jhesus2) „Si oculus tuus simplex fuerit, totum corpus tuum lucidum erit“ scilicet per veritatem, „non habens quidquam tenebrarum, erit lucidum totum“, id est cogitatus, verba et opera. Et sic apparet ex istis, quod intellectus hominis optime tunc regulatur, quando adherens verbo dei conformat se veri- tati; dehinc verba et actus hominis optime tunc regulantur, quando reguntur intellectu conformi verbo dei. Capitulum quintum“). Intelligencie insuper celestes, quia, primam veri- 25 tatem facie ad faciem adcontemplantesd), a principio in veritate perstiterunt, neque ullomodo sunt ab ea aversi, nec in minimo eidem difformati, data [est] eis gracia et inunccio, per quam summe delectantur adherere indeclinabiliter prime veritati et eidem in omnibus et per omnia conformari in tantum, quod nequeunt 30 vel cogitare difformiter prime veritati. Ideoque sunt inobli- quabiles a sua regula et per consequens inpeccabiles et inob- tenebrabiles. Apostatici autem spiritus et homines, ut supra dictum est, quia primum sine medio et clare videntes hanc 35 24) Nota de veritate to(tum) A. a) virtutum B. b) veritas F. c) ita A et C, om. B. Sequitur capi- tulum quartum F rubr. d) contemplantes B et F. 2) Luc. XI. 34 et 36. 1) Joann. VI. 64.
10 Matthiae de Janov Regulae, l. III, tr. 1, c. 4 et 5. 10 20 Similiter veritas proposicionis scripte est adequacio ipsius ad veritatem in re vel in intellectu. Veritas essencie est idem, quod essencia rei, et inde dic- tum est, quod ens et verum convertuntur. Veritas vite est adequacio conversacionis et morum ho- minis ad veritatem mentis seu intellectus vel propositi formati secundum veritatem verbi divini. Unde sequitur, quod veritas prima est origo et re- gula prima omnium aliarum veritatuma). Est namque vita et lumen veritatis, que est in intellectu; veritas vero in intellectu est vitab) et lumen proposicionis vocalis et lumen proposicionis scripte, et hec eadem veritas est lumen et regula veritatis morum vel operacionum virtutis. De veritate prima dictum est Jo. VI 1): „Verba, que loquoi 15 vobis, spiritus et vita sunt.“ De veritate intellectus dicit Jhesus2) „Si oculus tuus simplex fuerit, totum corpus tuum lucidum erit“ scilicet per veritatem, „non habens quidquam tenebrarum, erit lucidum totum“, id est cogitatus, verba et opera. Et sic apparet ex istis, quod intellectus hominis optime tunc regulatur, quando adherens verbo dei conformat se veri- tati; dehinc verba et actus hominis optime tunc regulantur, quando reguntur intellectu conformi verbo dei. Capitulum quintum“). Intelligencie insuper celestes, quia, primam veri- 25 tatem facie ad faciem adcontemplantesd), a principio in veritate perstiterunt, neque ullomodo sunt ab ea aversi, nec in minimo eidem difformati, data [est] eis gracia et inunccio, per quam summe delectantur adherere indeclinabiliter prime veritati et eidem in omnibus et per omnia conformari in tantum, quod nequeunt 30 vel cogitare difformiter prime veritati. Ideoque sunt inobli- quabiles a sua regula et per consequens inpeccabiles et inob- tenebrabiles. Apostatici autem spiritus et homines, ut supra dictum est, quia primum sine medio et clare videntes hanc 35 24) Nota de veritate to(tum) A. a) virtutum B. b) veritas F. c) ita A et C, om. B. Sequitur capi- tulum quartum F rubr. d) contemplantes B et F. 2) Luc. XI. 34 et 36. 1) Joann. VI. 64.
Strana 11
Veritas prima origo omnium veritatum. Intelligentiae caelestes. Homines. 11 veritatem et per eam et in ea existentes, pro suo [f. 69b] libito sunt aversi ab hac sua regula, et in veritate, a qua depende- bant, non perstiterunt, eligentes subsistere independenter in semet ipsis contra veritatem: ideo per irregularitatem suam ob- tenebrati et funditus eversi, non amplius valeanta) veritatem hanc, eciam si vellent, contemplari, in tantum, ut per oppositum bonis angelis neque eciam cogitare valeant conformiter etb) adequate veritati prime, secundum quod inquit apostolus 1), proprie ad modum hominis frenetici, in quo organa et regule intelleccio- num in capite sunt cassate et obducte ac perverse, ut illud e), 10 quod est deorsum, supra esse videatur, et hoc, quod est quies, motum essed) iudicet, nullamquec) possit ordinatam et iustam in- telleccionem conbinare. Ista accipe et hic de aliisf), qui a veritate sunt prolapsi. Et ideo dicit apostolus2): „Nos talem fiduciam“, etc. Et quia veritas requirit, ut is, qui delinquit, rediens ad veritatem, condignam satisfaccionem faciat pro delicto, et in eo puniatur, in quo congnoscitur deliquisse, ac per ean- dem viam ad veritatem redeat, per quam spontanee a veritate deviavit: ideoques) deus, reditum indulgens ad suam primam veritatem, instituit, ut homo, qui sibi ipsi placendo recessit a veritate, isdem sibi ipsi displiceat, et studeat — eth) contra semet — conplacere veritati; et qui dyabolo contra veritatem credidit, iam veritati, convinctoi) dyabolo et semet ipso, fidem plenam adhibeat; et qui veritatemk) clare conspectaml) et facile congni- tam sequi contempsit, iam veritatem ablatam et absconsam, 25 licet difficulter, inquirens, non nisi dono eiusdem veritatis possit credere et eam solum in enigmate invenire, inventam sequi non posse nisi ex gracia et dono veritatis. Regula igitur cuilibet homini sue vite ad nosse bonum suum et facere est veritas in suo supremo intellectu. 30 Si namque homo suum contemplativum intellectum, qui aliter dicitur synderesism), ad supremam veritatem, que est ver- bum dei, vigilanter elevet, et quantum sibi conceditur, adequaten) et eidem com[m ensuret laboretque magnis conatibus suum intel- lectum subicere verbo Jhesu Christi (sicud scriptum est Cor.3): 3: 5 15 20 a) valent F. b) om. F. c) id F. d) essencie F. e) ita BF; f) post corr. A. Ita.. de hiis F. 8) idemque C. nullaque /Al et C. h) eciam F. 1) corr. A in m.; convicto F. k) veritate B et C. 1) con- m) sinderesis BCF. scriptam F. 1) adequet F. 1) Cf. II. Cor. III. 5. 2) II. Cor. III. 4. 3) II. Cor. X. 5. 40
Veritas prima origo omnium veritatum. Intelligentiae caelestes. Homines. 11 veritatem et per eam et in ea existentes, pro suo [f. 69b] libito sunt aversi ab hac sua regula, et in veritate, a qua depende- bant, non perstiterunt, eligentes subsistere independenter in semet ipsis contra veritatem: ideo per irregularitatem suam ob- tenebrati et funditus eversi, non amplius valeanta) veritatem hanc, eciam si vellent, contemplari, in tantum, ut per oppositum bonis angelis neque eciam cogitare valeant conformiter etb) adequate veritati prime, secundum quod inquit apostolus 1), proprie ad modum hominis frenetici, in quo organa et regule intelleccio- num in capite sunt cassate et obducte ac perverse, ut illud e), 10 quod est deorsum, supra esse videatur, et hoc, quod est quies, motum essed) iudicet, nullamquec) possit ordinatam et iustam in- telleccionem conbinare. Ista accipe et hic de aliisf), qui a veritate sunt prolapsi. Et ideo dicit apostolus2): „Nos talem fiduciam“, etc. Et quia veritas requirit, ut is, qui delinquit, rediens ad veritatem, condignam satisfaccionem faciat pro delicto, et in eo puniatur, in quo congnoscitur deliquisse, ac per ean- dem viam ad veritatem redeat, per quam spontanee a veritate deviavit: ideoques) deus, reditum indulgens ad suam primam veritatem, instituit, ut homo, qui sibi ipsi placendo recessit a veritate, isdem sibi ipsi displiceat, et studeat — eth) contra semet — conplacere veritati; et qui dyabolo contra veritatem credidit, iam veritati, convinctoi) dyabolo et semet ipso, fidem plenam adhibeat; et qui veritatemk) clare conspectaml) et facile congni- tam sequi contempsit, iam veritatem ablatam et absconsam, 25 licet difficulter, inquirens, non nisi dono eiusdem veritatis possit credere et eam solum in enigmate invenire, inventam sequi non posse nisi ex gracia et dono veritatis. Regula igitur cuilibet homini sue vite ad nosse bonum suum et facere est veritas in suo supremo intellectu. 30 Si namque homo suum contemplativum intellectum, qui aliter dicitur synderesism), ad supremam veritatem, que est ver- bum dei, vigilanter elevet, et quantum sibi conceditur, adequaten) et eidem com[m ensuret laboretque magnis conatibus suum intel- lectum subicere verbo Jhesu Christi (sicud scriptum est Cor.3): 3: 5 15 20 a) valent F. b) om. F. c) id F. d) essencie F. e) ita BF; f) post corr. A. Ita.. de hiis F. 8) idemque C. nullaque /Al et C. h) eciam F. 1) corr. A in m.; convicto F. k) veritate B et C. 1) con- m) sinderesis BCF. scriptam F. 1) adequet F. 1) Cf. II. Cor. III. 5. 2) II. Cor. III. 4. 3) II. Cor. X. 5. 40
Strana 12
12 Matthiae de Janov Regulae, l. I, tr. 1, c. 5 et 6. „Captivantes intellectum in obsequium Christi“), semper et in omnibus suum discursum racionis reflectendo primum et prin- cipaliter ad ea, que dei sunt, dehinc ad ea, que sunt ad seipsum, depost, si et quantum oportet, ad ea, que sunt extrinseca et que sunt proximorum: idem, inquam, homo facile seipsum po- terit dimetiri et esse ydoneus per eandem formam et alios iu- dicare; dico autem: si in illis, que sunt supradicta, sit exerci- tatus et provisus. Exindea) enim dictum est 1): „Spiritualis homo diiudicat omnia“; et Ecclesiasticus 2): „Sicut in aquis agnoscun- 10 tur wltus hominum, sic homo sapiens“, etc. ibidem. Cuius gracia homo volens regulariter vivere et religiose, omnem suum propositum, intellectum et cogitatum studeat summopere veritati divine, quam per spiritum Jhesu continueb) docemur intus et ab extra per consiliac) sanctorum et scripturas 15 divinitus inspiratas, tamquam infalibili et unice regule coequare. Studeat nichilominus homo motus, desideria, actus, voluntatesd), sermones et omnem habitudinem corporis extrinsecam secun- dum intellectum veritatee) iam sic illuminatum gubernare et ad ipsum conportare, ita ut incessanter racio veritatem primam in 20 omnibus interrogetf) et requirat, sensus autem et actus corporis interrogent in singulis et requirant intellectum. Capitulum sextum.8) Illam vero veritatem, quia dixi esse unicam regulam, hoc cito persuasum esse poterit, (1) tum ex eo, quia unicum est 25 verbum dei, quod est fons h) sapiencie omnis in excelsis, Eccles. primo 3), quod semel locutus est deusi)4), qui est unicus filius dei et unigenitus, qui est in gloria dei patris, et ipse est, qui illu- minat omnem hominem venientem in hunc mundum, et per hoc est ipse via, veritas et vita5): veritask) enim est, quam1) 30 23) (Nota) totum (pul)cherrimum A. a) Et exinde F. b) cottidie C. c) concilia F. d) om. F. e) a veritate F. f) interrogat C. g) ita A rubr.; om. BC; F rubr.. Cap. i) Ps. LXl°. add. F. quintum. h) forma corr. fons A in m.; om. B et C. k) veritas — vita om. F. 1) a qua C. 35 1) I. Cor. II. 15. 2) hoc dictum in liccl. reperire non potuimus; of. Prov. XXVII. 19: „Quomodo in aquis resplendent vultus prospiciencium, sic 3) Eccli. I. 3. corda hominum manifesta sunt prudentibus." 5) Cf. Joann. XIV. 6. Psalm. LXI. 12. 4) Cf.
12 Matthiae de Janov Regulae, l. I, tr. 1, c. 5 et 6. „Captivantes intellectum in obsequium Christi“), semper et in omnibus suum discursum racionis reflectendo primum et prin- cipaliter ad ea, que dei sunt, dehinc ad ea, que sunt ad seipsum, depost, si et quantum oportet, ad ea, que sunt extrinseca et que sunt proximorum: idem, inquam, homo facile seipsum po- terit dimetiri et esse ydoneus per eandem formam et alios iu- dicare; dico autem: si in illis, que sunt supradicta, sit exerci- tatus et provisus. Exindea) enim dictum est 1): „Spiritualis homo diiudicat omnia“; et Ecclesiasticus 2): „Sicut in aquis agnoscun- 10 tur wltus hominum, sic homo sapiens“, etc. ibidem. Cuius gracia homo volens regulariter vivere et religiose, omnem suum propositum, intellectum et cogitatum studeat summopere veritati divine, quam per spiritum Jhesu continueb) docemur intus et ab extra per consiliac) sanctorum et scripturas 15 divinitus inspiratas, tamquam infalibili et unice regule coequare. Studeat nichilominus homo motus, desideria, actus, voluntatesd), sermones et omnem habitudinem corporis extrinsecam secun- dum intellectum veritatee) iam sic illuminatum gubernare et ad ipsum conportare, ita ut incessanter racio veritatem primam in 20 omnibus interrogetf) et requirat, sensus autem et actus corporis interrogent in singulis et requirant intellectum. Capitulum sextum.8) Illam vero veritatem, quia dixi esse unicam regulam, hoc cito persuasum esse poterit, (1) tum ex eo, quia unicum est 25 verbum dei, quod est fons h) sapiencie omnis in excelsis, Eccles. primo 3), quod semel locutus est deusi)4), qui est unicus filius dei et unigenitus, qui est in gloria dei patris, et ipse est, qui illu- minat omnem hominem venientem in hunc mundum, et per hoc est ipse via, veritas et vita5): veritask) enim est, quam1) 30 23) (Nota) totum (pul)cherrimum A. a) Et exinde F. b) cottidie C. c) concilia F. d) om. F. e) a veritate F. f) interrogat C. g) ita A rubr.; om. BC; F rubr.. Cap. i) Ps. LXl°. add. F. quintum. h) forma corr. fons A in m.; om. B et C. k) veritas — vita om. F. 1) a qua C. 35 1) I. Cor. II. 15. 2) hoc dictum in liccl. reperire non potuimus; of. Prov. XXVII. 19: „Quomodo in aquis resplendent vultus prospiciencium, sic 3) Eccli. I. 3. corda hominum manifesta sunt prudentibus." 5) Cf. Joann. XIV. 6. Psalm. LXI. 12. 4) Cf.
Strana 13
Veritas et synderesis. Veritas et leges. 13 congnoscimus, via, quia per eam ad modum eius facimus, vita, quia eam gustamus et diligimus, et hec tria unum sunt, scilicet veritas nostra supradicta, — (2) tum ex eo, quia ipsa est prin- cipium et finis omnium veritatum creatarum, sicut scriptum est 1): „Ego sum alpha et omega, principium et finis“ — (3) tum ex eo, quia ipsa est sola necessaria et utilis cuilibet homini ad salu- tem, quemadmodum scriptum est Jo. 2): „Sollicita es et turbaris erga plurima: porro unum est necessarium“, et alibi inquita) 3) : „Sine me, inquit, nichil potestis facere." Unde quamvis multe sint veritates vel proposi- 10 ciones vere, tamen nisi sint ab ista veritate vel nisi condu- cant ad istam, omnes sunt vane et inutiles ad salutem, et per consequens merito opera hominum et fabule poterint nuncu- pari. Propter quod scriptum est Thym.4): „A veritate quidem auditum avertentb), ad fabulas autem convertentur." Et inde fit, quod quamvise) tres leges, scilicet natu- ralis, scripta et gracie, fuisse ponuntur, una tamen veritas earum est dicenda, et ita licet decem precepta legis scripte sunt promulgata, tamen unica veritas est ipsorum methafisica“), transsumptivae). Ubi advertendum est, quod proposita regula, scilicet1) veritas, ut una et communis omnium essets) regula, tripli- citer est descripta et dehinc notificata secundum scriptu- ram, que!) dicit Proverb. 5): „Ecce, descripsi eam tibi tripli- citer“i). Unde triplex lexk) sibi est subordinata, non ob- 25 stante distinccione infra ponenda de ipsius quadruplici inscrip- cione. Nam licet concurrant quoad aliquid, tamen in eo differunt hee summe, quia hic agitur de legibus simpliciter voluntariis, in quantum sunt scripte ad hominesl), sed ibi agetur de legem) na- turali et lege gracie dei, in quantum sunt scripte a deo. Dico itaque, quod veritasn) est regula inscripta cui- 5 15 20 30 s) om. CF. b) avertentur F. c) Et sic quamvis, hisce vocibus D 1. 2. excerpta sua de tr. 1. libri III. continuant, cf. inferius p. 16, n. m). d) metha- e) D 1. 2. contin.: Et sic proposita regula oc. 1) vide- phisica et F. i) post hanc 35 licet D 1. g) esse B. h) que dicit Proverb. om. D 1. 2. vocem D 1. 2. contin.: Si lustres omnia ewangelia oc., v. infra. k) naturalis, 1) ab hominibus F. m) de lege om. B. scripta et gracie add. F. n) hac voce D 1. 2. tractatum 1. libri III. REGULARUM incipiunt, qui in 1) Apoc. I. 8. 2) recte Luc. X. 41—42. Tim. IV. 4. 5) Proverb. XXII. 20. 3) Joann. XV. 5. 4) II. 40
Veritas et synderesis. Veritas et leges. 13 congnoscimus, via, quia per eam ad modum eius facimus, vita, quia eam gustamus et diligimus, et hec tria unum sunt, scilicet veritas nostra supradicta, — (2) tum ex eo, quia ipsa est prin- cipium et finis omnium veritatum creatarum, sicut scriptum est 1): „Ego sum alpha et omega, principium et finis“ — (3) tum ex eo, quia ipsa est sola necessaria et utilis cuilibet homini ad salu- tem, quemadmodum scriptum est Jo. 2): „Sollicita es et turbaris erga plurima: porro unum est necessarium“, et alibi inquita) 3) : „Sine me, inquit, nichil potestis facere." Unde quamvis multe sint veritates vel proposi- 10 ciones vere, tamen nisi sint ab ista veritate vel nisi condu- cant ad istam, omnes sunt vane et inutiles ad salutem, et per consequens merito opera hominum et fabule poterint nuncu- pari. Propter quod scriptum est Thym.4): „A veritate quidem auditum avertentb), ad fabulas autem convertentur." Et inde fit, quod quamvise) tres leges, scilicet natu- ralis, scripta et gracie, fuisse ponuntur, una tamen veritas earum est dicenda, et ita licet decem precepta legis scripte sunt promulgata, tamen unica veritas est ipsorum methafisica“), transsumptivae). Ubi advertendum est, quod proposita regula, scilicet1) veritas, ut una et communis omnium essets) regula, tripli- citer est descripta et dehinc notificata secundum scriptu- ram, que!) dicit Proverb. 5): „Ecce, descripsi eam tibi tripli- citer“i). Unde triplex lexk) sibi est subordinata, non ob- 25 stante distinccione infra ponenda de ipsius quadruplici inscrip- cione. Nam licet concurrant quoad aliquid, tamen in eo differunt hee summe, quia hic agitur de legibus simpliciter voluntariis, in quantum sunt scripte ad hominesl), sed ibi agetur de legem) na- turali et lege gracie dei, in quantum sunt scripte a deo. Dico itaque, quod veritasn) est regula inscripta cui- 5 15 20 30 s) om. CF. b) avertentur F. c) Et sic quamvis, hisce vocibus D 1. 2. excerpta sua de tr. 1. libri III. continuant, cf. inferius p. 16, n. m). d) metha- e) D 1. 2. contin.: Et sic proposita regula oc. 1) vide- phisica et F. i) post hanc 35 licet D 1. g) esse B. h) que dicit Proverb. om. D 1. 2. vocem D 1. 2. contin.: Si lustres omnia ewangelia oc., v. infra. k) naturalis, 1) ab hominibus F. m) de lege om. B. scripta et gracie add. F. n) hac voce D 1. 2. tractatum 1. libri III. REGULARUM incipiunt, qui in 1) Apoc. I. 8. 2) recte Luc. X. 41—42. Tim. IV. 4. 5) Proverb. XXII. 20. 3) Joann. XV. 5. 4) II. 40
Strana 14
14 Matthiae de Janov Regulae, 1. IlI, tr. 1, c. 6, libet homini in intellectub) naturaliter, secundum quam homo potuite) se sufficienter gubernare et congnoscere, ipse solus seipsum regule inscripte conparatus, et dehinc [f. 70a] secundum seipsum et alium iuste iudicare et metiri, sicut scriptum est 1): „Ex te ipso intellige, que sunt proximi.“ Et inde dictum est 2): „Di- liges proximume), sicut teipsum.“ Et hec est lex prima et preclarissima naturalis, que dicit3): „Omnia, quecumque wltis, ut faciant vobis hominesd), et vos facite illis, et quod tibi non vis fieri, minime fac aliis.“ Per quam homo, si actibus et cogitacionibus suis invigilet, poterit semper in promptu habere, per quod possit suam iusticiam examinare et in equitate iudicare. Sed cum illa lex intrinsecus fuisset oblitterata et in me- moriae) hominis tenebrata, addidit deus altera vice suam inscribere veritatem iam ab extra et coram sensu corporis in lapideis tabulis et1) ad ipsam homines arcius obligavit, addens transgressoribus penas et ultores, per hoc designans, quod homo, quis) rennuit libere secundum veritatem vivere, et sicuti erat homini proprium, — voluntarie deo suoh) subesse, — 20 tandem saltem faciati) iam idem coactus et chamo et freno astrictus, ut insipiens iumentum et solis sensibus agitatum 4). Et inde iterum sunt famosa decem dei precepta quasi decem gubernacula vite hominis, per que iterum homo manifestius potuit se et alios examinare, quam prope vel longe 25 sit a iusticia, se preceptis adequando, non quod aliquidk) sit in preceptis secundo inscriptis additum supra legem nature vel regulam primo inscriptam, sed solum quia magis legem nature exprimunt quasi rudibus pueris et obtusis, et manifestius iudicant vel clarificant unicam et sepe dictam1) atque intimam veritatem. Que iterum lex itam) secundo inscripta non rectificavit") corruptos°) homines?) intime et delapsos ab intus scripta ve- 5 10 5 30 D 1. 2. hanc inscriptionem praebent: „Tractatus de frequenti (et) quottidiand a) in intellectum D 1. 2. b) potest communione (sic). Cap. I.“ (rubr.). c) tuum add. D 1. 2. et biblia. Dilige F. d) ho- D 1. 2 , ponit (sic) B. 35 mines, etc., et quod tibi D 1. 2. e) mente F. f) om. C. g) quod F. h) om. B et C. i) facit B ; ut faciat F. k) aliud F. 1) et sepe dictam m) sita A, ita B et C, om. om. D. 1. 2. D 2. loco clarificant ponit: declarant. D 1. 2. n) rectificat D 2. °) corrumptos A et C. p) add. A in marg.; om. F. 1) Eccli. XXXI. 18. 40 4) Cf. Psalm. XXXI. 9. 2) Matth. XIX. 19. 3) Matth. VII. I2.
14 Matthiae de Janov Regulae, 1. IlI, tr. 1, c. 6, libet homini in intellectub) naturaliter, secundum quam homo potuite) se sufficienter gubernare et congnoscere, ipse solus seipsum regule inscripte conparatus, et dehinc [f. 70a] secundum seipsum et alium iuste iudicare et metiri, sicut scriptum est 1): „Ex te ipso intellige, que sunt proximi.“ Et inde dictum est 2): „Di- liges proximume), sicut teipsum.“ Et hec est lex prima et preclarissima naturalis, que dicit3): „Omnia, quecumque wltis, ut faciant vobis hominesd), et vos facite illis, et quod tibi non vis fieri, minime fac aliis.“ Per quam homo, si actibus et cogitacionibus suis invigilet, poterit semper in promptu habere, per quod possit suam iusticiam examinare et in equitate iudicare. Sed cum illa lex intrinsecus fuisset oblitterata et in me- moriae) hominis tenebrata, addidit deus altera vice suam inscribere veritatem iam ab extra et coram sensu corporis in lapideis tabulis et1) ad ipsam homines arcius obligavit, addens transgressoribus penas et ultores, per hoc designans, quod homo, quis) rennuit libere secundum veritatem vivere, et sicuti erat homini proprium, — voluntarie deo suoh) subesse, — 20 tandem saltem faciati) iam idem coactus et chamo et freno astrictus, ut insipiens iumentum et solis sensibus agitatum 4). Et inde iterum sunt famosa decem dei precepta quasi decem gubernacula vite hominis, per que iterum homo manifestius potuit se et alios examinare, quam prope vel longe 25 sit a iusticia, se preceptis adequando, non quod aliquidk) sit in preceptis secundo inscriptis additum supra legem nature vel regulam primo inscriptam, sed solum quia magis legem nature exprimunt quasi rudibus pueris et obtusis, et manifestius iudicant vel clarificant unicam et sepe dictam1) atque intimam veritatem. Que iterum lex itam) secundo inscripta non rectificavit") corruptos°) homines?) intime et delapsos ab intus scripta ve- 5 10 5 30 D 1. 2. hanc inscriptionem praebent: „Tractatus de frequenti (et) quottidiand a) in intellectum D 1. 2. b) potest communione (sic). Cap. I.“ (rubr.). c) tuum add. D 1. 2. et biblia. Dilige F. d) ho- D 1. 2 , ponit (sic) B. 35 mines, etc., et quod tibi D 1. 2. e) mente F. f) om. C. g) quod F. h) om. B et C. i) facit B ; ut faciat F. k) aliud F. 1) et sepe dictam m) sita A, ita B et C, om. om. D. 1. 2. D 2. loco clarificant ponit: declarant. D 1. 2. n) rectificat D 2. °) corrumptos A et C. p) add. A in marg.; om. F. 1) Eccli. XXXI. 18. 40 4) Cf. Psalm. XXXI. 9. 2) Matth. XIX. 19. 3) Matth. VII. I2.
Strana 15
Quid sit veritas. Lex naturalis, lex scripra et lex gratiae. 15 ritate, sed magis fuit occasio amplioris deordinacionis et obtu- racionis intrinsece per peccatum, quia tunc iam peccatum ho- minis factum est supra modum peccans, prout deducit aposto- lus per plura, loquens ad Romanosa) 1), nacta sua potestate a precepto. Propter quod Paulos dicit ibidem 2): „Virtus peccati lex.“ Multo maius enim peccatum peccantis tunc erat, quam prius, cum iam deus intus et foris peccatum prohibebat, primo et secundo peccatum hominis detegens et manifestans per scrip- turam. Quanto siquidem maior dei diligencia, maior gracia et maior sciencia hominibus adhibentur, tanto maior culpa, si illa 10 per peccatum contempnantur. Et ecce, tercio deus voluit inscribi suam verita- temb) iam ultimo et perfecte, videlicet intus perunccionem sancti spiritus, docens omnem veritatem vitaliter (sicutc) scriptum est3): „Spiritus est, qui vivificat, caro non prodest 15 quidquam“), et foris in carne per ostensionem verbi caro facti, monens efficaciter et potenter, sicutd) scriptum est4): „Sermo eius erat potestatem habens.“ Intus per verbum caro factum, quod habitat in nobis 5), foris per opera iusta et ma- gnifica ac divina. Intus per Christum Jhesum, foris per apo- 20 stolos Jhesu Christi et dehinc omnes alios conformese) asse- clasf) Jhesu Christi. Intus per graciam vel caritatem, foris per sacramenta gracie contentiva et effectiva. Et per hoc liber est hominibus prepositus, scriptus totus intus et foris, de quos) paulo post amplius edicetur. Hec itaque veritatis inscripcio collegith) in se ambas precedentes leges easque vivificavit et reformavit, videlicet legem nature intus per verbum caro factum, quod ha- bitat in nobis 5), quod eam intrinsece illustravit, et per spiritum sanctum legem scriptam foris, quam ad vitam suscitavit. Itaque 30 25 24) Lex vetus D 1. rubr. et folio inferiore: De lege triplici: nature, ve- teri et gracie. 30) Lex nature D 1. rubr. a) loquens Romanos D 1., apostolus ad Rom. D 2. cetoris om. b) vo- luntatem corr. veritatem A; om. F. c) sicint — quidquam om. D 1. 2. d) et 35 sicut C. e) add. A in marg. f) et asseclas D 1. 2., asseclas Jhesu Christi g) de quo — edicetus om. D 1. 2. h) colligit D 2. om. C. 1) Cf. Rom. VII. passim. 2) Cf. Rom VII. 7 et 8 (libere allatum). 3) Joann. VI. 64. 4) Cf. Luc. IV. 32: quia in potestate erat sermo ipsius. 5) Cf. Luc. I. 14. 40
Quid sit veritas. Lex naturalis, lex scripra et lex gratiae. 15 ritate, sed magis fuit occasio amplioris deordinacionis et obtu- racionis intrinsece per peccatum, quia tunc iam peccatum ho- minis factum est supra modum peccans, prout deducit aposto- lus per plura, loquens ad Romanosa) 1), nacta sua potestate a precepto. Propter quod Paulos dicit ibidem 2): „Virtus peccati lex.“ Multo maius enim peccatum peccantis tunc erat, quam prius, cum iam deus intus et foris peccatum prohibebat, primo et secundo peccatum hominis detegens et manifestans per scrip- turam. Quanto siquidem maior dei diligencia, maior gracia et maior sciencia hominibus adhibentur, tanto maior culpa, si illa 10 per peccatum contempnantur. Et ecce, tercio deus voluit inscribi suam verita- temb) iam ultimo et perfecte, videlicet intus perunccionem sancti spiritus, docens omnem veritatem vitaliter (sicutc) scriptum est3): „Spiritus est, qui vivificat, caro non prodest 15 quidquam“), et foris in carne per ostensionem verbi caro facti, monens efficaciter et potenter, sicutd) scriptum est4): „Sermo eius erat potestatem habens.“ Intus per verbum caro factum, quod habitat in nobis 5), foris per opera iusta et ma- gnifica ac divina. Intus per Christum Jhesum, foris per apo- 20 stolos Jhesu Christi et dehinc omnes alios conformese) asse- clasf) Jhesu Christi. Intus per graciam vel caritatem, foris per sacramenta gracie contentiva et effectiva. Et per hoc liber est hominibus prepositus, scriptus totus intus et foris, de quos) paulo post amplius edicetur. Hec itaque veritatis inscripcio collegith) in se ambas precedentes leges easque vivificavit et reformavit, videlicet legem nature intus per verbum caro factum, quod ha- bitat in nobis 5), quod eam intrinsece illustravit, et per spiritum sanctum legem scriptam foris, quam ad vitam suscitavit. Itaque 30 25 24) Lex vetus D 1. rubr. et folio inferiore: De lege triplici: nature, ve- teri et gracie. 30) Lex nature D 1. rubr. a) loquens Romanos D 1., apostolus ad Rom. D 2. cetoris om. b) vo- luntatem corr. veritatem A; om. F. c) sicint — quidquam om. D 1. 2. d) et 35 sicut C. e) add. A in marg. f) et asseclas D 1. 2., asseclas Jhesu Christi g) de quo — edicetus om. D 1. 2. h) colligit D 2. om. C. 1) Cf. Rom. VII. passim. 2) Cf. Rom VII. 7 et 8 (libere allatum). 3) Joann. VI. 64. 4) Cf. Luc. IV. 32: quia in potestate erat sermo ipsius. 5) Cf. Luc. I. 14. 40
Strana 16
16 Matthiae de Janov Regulae, 1. III, tr. 1, c. 6 et 7. lex gracie tercia leges ambas precedentes ita homini ad bonum deduxit ac salutem, que prius erant homini in culpam et damp- nacionem a). Propter quod scriptum est 1): „Litera occidit, spiri- tus autem vivificat." Sola igitur ultima tradicio legis vel tercia inscripcio veri- tatis est homini perfectissima regula atque sufficien- tissima ad vivendumb) et per quam omnis iusticia plene valet examinari et congnosci, per quame) nmnis iniquitas facile potest deprehendi et evitari, per quam discrecio plena seu no- 10 ticia potest haberi non tantum iustorum hominum etd) iniu- storum, vele) prophetarm fidelium et1) inpostorums), sed eciam spirituum, an ex deo sint vel non, et omnium virtutum et vi- ciorum in homine christiano, qui est perfecte particeps spiritus Jhesu Christi. Continet autem hec regula solum unum preceptum ad modum prime legis, videlicet dileccionem, ut per hoc innuath), quod ipsa est plena reformacio prime legis. Nam hoc quod dictum est in lege naturali 2): „Omnia, quecumque wltis, ut faciant vobis homines“, etc., est prorsus ingratum et inane 20 ac nimis grave, si fiat sine dileccione. Adde igitur i) ei dilec- cionem, puta, quatenus illud inpleatur ex dileccione, tunc plane erit lex perfecta et levis. Et perk) idem et secunda inscripcio! est sue vite et gratitudini restitutam). 15 25 Capitulum septimum"). De articulis fideio). Sunt eciam hic articuli fideichristiane ad dlendi, qui omnes sicuti sunt ab unica regula veritatis, ita ad eam dirigunt congnoscendam in credendis, veluti eciam alie omnes artes et scienciarum regule vel principia vel maxime in sciendis. 30 35 25) Nota totum A. a) ut que... iam sunt in graciam et salutem F. b) vivendum 1 in c) per quam D 1.2; post- marg. et E; videndum ABC et D 1. et D 2. add. d) sed et D 1. 2. e) vel — inpostorum (sic) om. D 1. 2. quam cct. cod. h) innratur F. f) sup. lin. add. g) in posterum (sic) B et C et F. i) om. F. k) per idem et om. D 1. 2. 1) legis add. F. m) post hanc vocem D 1. 2. contin.: Et sic quamvis tres leges, etc. v. supra p. 13, n. c). n) ita A rubr.; om. B et C. F rubr.: Sequitur c. sextum. 9) ita A rubr.; om. BCF. 1) II. Cor. III. 6. 2) Cf. Matth. VII. I2.
16 Matthiae de Janov Regulae, 1. III, tr. 1, c. 6 et 7. lex gracie tercia leges ambas precedentes ita homini ad bonum deduxit ac salutem, que prius erant homini in culpam et damp- nacionem a). Propter quod scriptum est 1): „Litera occidit, spiri- tus autem vivificat." Sola igitur ultima tradicio legis vel tercia inscripcio veri- tatis est homini perfectissima regula atque sufficien- tissima ad vivendumb) et per quam omnis iusticia plene valet examinari et congnosci, per quame) nmnis iniquitas facile potest deprehendi et evitari, per quam discrecio plena seu no- 10 ticia potest haberi non tantum iustorum hominum etd) iniu- storum, vele) prophetarm fidelium et1) inpostorums), sed eciam spirituum, an ex deo sint vel non, et omnium virtutum et vi- ciorum in homine christiano, qui est perfecte particeps spiritus Jhesu Christi. Continet autem hec regula solum unum preceptum ad modum prime legis, videlicet dileccionem, ut per hoc innuath), quod ipsa est plena reformacio prime legis. Nam hoc quod dictum est in lege naturali 2): „Omnia, quecumque wltis, ut faciant vobis homines“, etc., est prorsus ingratum et inane 20 ac nimis grave, si fiat sine dileccione. Adde igitur i) ei dilec- cionem, puta, quatenus illud inpleatur ex dileccione, tunc plane erit lex perfecta et levis. Et perk) idem et secunda inscripcio! est sue vite et gratitudini restitutam). 15 25 Capitulum septimum"). De articulis fideio). Sunt eciam hic articuli fideichristiane ad dlendi, qui omnes sicuti sunt ab unica regula veritatis, ita ad eam dirigunt congnoscendam in credendis, veluti eciam alie omnes artes et scienciarum regule vel principia vel maxime in sciendis. 30 35 25) Nota totum A. a) ut que... iam sunt in graciam et salutem F. b) vivendum 1 in c) per quam D 1.2; post- marg. et E; videndum ABC et D 1. et D 2. add. d) sed et D 1. 2. e) vel — inpostorum (sic) om. D 1. 2. quam cct. cod. h) innratur F. f) sup. lin. add. g) in posterum (sic) B et C et F. i) om. F. k) per idem et om. D 1. 2. 1) legis add. F. m) post hanc vocem D 1. 2. contin.: Et sic quamvis tres leges, etc. v. supra p. 13, n. c). n) ita A rubr.; om. B et C. F rubr.: Sequitur c. sextum. 9) ita A rubr.; om. BCF. 1) II. Cor. III. 6. 2) Cf. Matth. VII. I2.
Strana 17
Lex gratiae. Artic. fidei in credendis, proposit. univ. in sciendis. 17 Nama) licet multiplex sapiencia in hominibus pertranseat f. 70b] vel sit pertransita, non tamen nisi unica veritas resplendet in eadem. Et licet sciencia relativa transmuteturb) in eadem anima vel in diversis animabus, scienciac) tamen universalis et abstracta, manens una, non mutatur. Et quamvis experiencia sensitiva et congnicio rerum singularium varietur, sciencia ta- men proposicionum universalium necessariarumd) per- petue non mutatur. Ad quarum proposicionum universalium scienciam pervenimus per discursum racionis et multorum sin- gularium in unum spirituale conleccionem. Que iterum pro- 10 posiciones universales sic stabiliter vere ad quasdam propo- siciones magis communes in sua sciencia et veritate et pauciores per operacionem iudicii racionis colliguntur, et ille iterum ad pauciora et magis communia rediguntur, donec veniature) ad primum principium cuilibetf) sciencie unicum8) et commune, 15 quod secundum perscrutatores talium subiectum attribu- cionis in sciencia vel genus generalissimum vocatur, et illud esse debere aliquod inconplexum subtiliter descrip- serunt. Nam si illud principiumb) composicionemi) ex partibus etrogenis acciperet, illud iterumk) amplius resolvere in partes 20 contingeret, que partes iterum ad aliquod unum, vel intrinsecum vel extrinsecum, respicerent, suam analogiam vel atribucionem quasi ad suum communel) necessario predicando. Quare illud in resolucione ultimum esset utique primum principium, uni- cumm) et commune. Sic itaque latitudo, longitudo et profun- 25 dum cuiuslibet artis et sciencie ad unicum primum et princi- pale colliguntur. Et illam placuit hic regulam unam illius artis et sciencie nuncupare. Atque iterum in consideracione eadem huiusmodi prima principia ac genera generativan) multiplicium et variarum ar- 30 cium et scienciarum, studiorum, accionum moralium, veluti sunt virtutes, nec non motuum omnium naturalium necesse est uti- que concurrere ad aliquod unum°), quod erit principiump) prin- 5 a) om. F. b) transmittetur C. c) sciencia — mutatur om. C. d) necessariarum — universalium om. C. e) veniant C. f) cuiuslibet CF. 35 g) unitum C. h) primum BF; primum principium C. i) composi- k) et iterum B et C. 1) commune principium A, sed postea tum B et C. o) om. C. m) utique C. n) generalissima B et C. principium del. p) unum B et C; primum F. KYBAL: M. de Janov Regulae, II. 2
Lex gratiae. Artic. fidei in credendis, proposit. univ. in sciendis. 17 Nama) licet multiplex sapiencia in hominibus pertranseat f. 70b] vel sit pertransita, non tamen nisi unica veritas resplendet in eadem. Et licet sciencia relativa transmuteturb) in eadem anima vel in diversis animabus, scienciac) tamen universalis et abstracta, manens una, non mutatur. Et quamvis experiencia sensitiva et congnicio rerum singularium varietur, sciencia ta- men proposicionum universalium necessariarumd) per- petue non mutatur. Ad quarum proposicionum universalium scienciam pervenimus per discursum racionis et multorum sin- gularium in unum spirituale conleccionem. Que iterum pro- 10 posiciones universales sic stabiliter vere ad quasdam propo- siciones magis communes in sua sciencia et veritate et pauciores per operacionem iudicii racionis colliguntur, et ille iterum ad pauciora et magis communia rediguntur, donec veniature) ad primum principium cuilibetf) sciencie unicum8) et commune, 15 quod secundum perscrutatores talium subiectum attribu- cionis in sciencia vel genus generalissimum vocatur, et illud esse debere aliquod inconplexum subtiliter descrip- serunt. Nam si illud principiumb) composicionemi) ex partibus etrogenis acciperet, illud iterumk) amplius resolvere in partes 20 contingeret, que partes iterum ad aliquod unum, vel intrinsecum vel extrinsecum, respicerent, suam analogiam vel atribucionem quasi ad suum communel) necessario predicando. Quare illud in resolucione ultimum esset utique primum principium, uni- cumm) et commune. Sic itaque latitudo, longitudo et profun- 25 dum cuiuslibet artis et sciencie ad unicum primum et princi- pale colliguntur. Et illam placuit hic regulam unam illius artis et sciencie nuncupare. Atque iterum in consideracione eadem huiusmodi prima principia ac genera generativan) multiplicium et variarum ar- 30 cium et scienciarum, studiorum, accionum moralium, veluti sunt virtutes, nec non motuum omnium naturalium necesse est uti- que concurrere ad aliquod unum°), quod erit principiump) prin- 5 a) om. F. b) transmittetur C. c) sciencia — mutatur om. C. d) necessariarum — universalium om. C. e) veniant C. f) cuiuslibet CF. 35 g) unitum C. h) primum BF; primum principium C. i) composi- k) et iterum B et C. 1) commune principium A, sed postea tum B et C. o) om. C. m) utique C. n) generalissima B et C. principium del. p) unum B et C; primum F. KYBAL: M. de Janov Regulae, II. 2
Strana 18
18 Matthiae de Janov Regulae, l. III, tr. 1, c. 7 et 8. cipale et commune. Nam inconcussum tenemus, quod puta ab uno soloa) omnis multiplicitas rerum et scienciarum est derivata. Igitur eadem via necesse est, ut ad idem unum omnia redeant et colligantur. Et illud erit summe unum, summeb) simplex ac principium, et in illa sua simplici- tate atque unitate omnem essenciam, virtutem et accionem to- cius multitudinis prodite conprehendens. Et proinde de eo dic- tum est 1): „In principio creavit deus celumc) et terram“, et iterum 2): „Quoniamd) ex ipso et per ipsum et in ipso sunt 10 omnia." Et istud tale unam veritatem et summam in proposito pono unicam regulam tocius conversacionis et vite cuiuslibet hominis. Et hic est deus et dominus noster Jhesus crucifixus. 5 15 Capitulum octavume). Ex hiis evidenter inferturf), quod nupers) erat assumptum in attribucionibus huius regule nostre unice et communis, puta quod ipsa est brevis et facilis. Brevis autem, quia omnes leges collegith) in unam legem 20 observandam, sufficientem et perfectam, que continet uni- cam summam veritatem atque unicam summam vir- tutem. 1) Veritatem autem, que homini intus et foris est simi- lisi), adequata et facta similis (sicut scriptum est Hebr.3): „Voluit 25 per omnia assimilari fratribus“), et que intus et foris conprehen- dit omnem sapienciam et veritatem et docet utilia ad salutem, (sicut scriptum est 4): „Ego deus docens utilia“), illuminando ad ea, que sunt intus et foris, atque perficiendo hominis intellec- tum (sicud iterum scriptum est Jo. 1°5): „Qui illuminat omnem 30 hominem, venientem in hunc mundum“). 16) Nota totum pulchrum A. a) puta ... solo post corr. A. d) Quoniam — tale unam om. C. Cap. septimum. 1) informatur C. i) om. F. 35 h) omnem legem colligit C. 1) Genes. I. 1. 2) Rom. XI. 36. 3) Hebr. II. 17. 4) Isaiac XLVIII. 17. 5) Joann. I. 9. b) unum, summe om. C. c) om. B. e) ita A rubr.; om. B et C; F rubr.: g) nuper AF; super cet. cod.
18 Matthiae de Janov Regulae, l. III, tr. 1, c. 7 et 8. cipale et commune. Nam inconcussum tenemus, quod puta ab uno soloa) omnis multiplicitas rerum et scienciarum est derivata. Igitur eadem via necesse est, ut ad idem unum omnia redeant et colligantur. Et illud erit summe unum, summeb) simplex ac principium, et in illa sua simplici- tate atque unitate omnem essenciam, virtutem et accionem to- cius multitudinis prodite conprehendens. Et proinde de eo dic- tum est 1): „In principio creavit deus celumc) et terram“, et iterum 2): „Quoniamd) ex ipso et per ipsum et in ipso sunt 10 omnia." Et istud tale unam veritatem et summam in proposito pono unicam regulam tocius conversacionis et vite cuiuslibet hominis. Et hic est deus et dominus noster Jhesus crucifixus. 5 15 Capitulum octavume). Ex hiis evidenter inferturf), quod nupers) erat assumptum in attribucionibus huius regule nostre unice et communis, puta quod ipsa est brevis et facilis. Brevis autem, quia omnes leges collegith) in unam legem 20 observandam, sufficientem et perfectam, que continet uni- cam summam veritatem atque unicam summam vir- tutem. 1) Veritatem autem, que homini intus et foris est simi- lisi), adequata et facta similis (sicut scriptum est Hebr.3): „Voluit 25 per omnia assimilari fratribus“), et que intus et foris conprehen- dit omnem sapienciam et veritatem et docet utilia ad salutem, (sicut scriptum est 4): „Ego deus docens utilia“), illuminando ad ea, que sunt intus et foris, atque perficiendo hominis intellec- tum (sicud iterum scriptum est Jo. 1°5): „Qui illuminat omnem 30 hominem, venientem in hunc mundum“). 16) Nota totum pulchrum A. a) puta ... solo post corr. A. d) Quoniam — tale unam om. C. Cap. septimum. 1) informatur C. i) om. F. 35 h) omnem legem colligit C. 1) Genes. I. 1. 2) Rom. XI. 36. 3) Hebr. II. 17. 4) Isaiac XLVIII. 17. 5) Joann. I. 9. b) unum, summe om. C. c) om. B. e) ita A rubr.; om. B et C; F rubr.: g) nuper AF; super cet. cod.
Strana 19
Regula brevis et facilis: continet summam veritatem et virtutem. 19 Que veritas est inscripta intus in mente et foris in ope- racione, et per consequens est in promptu ubique et semper cuilibet homini. E[s t veritas, que se sola sufficita) ad docendum, dirigendum et salvandum quemqueb) hominem. Propter quod scriptum estc) 1): „Suscipite insitum verbum“, — ecce inscripcio regule compendiosa, — „quod potest salvare animas vestras“, — ecce sufficiens ad salutem plene et usquequaque. Propterea scriptum est 2): „Hiis amplius, filid) mi, non requiras, quia scri- bendi libros non est finis.“ Et I. Joh. II3): „Scripsi vobis, inquit, de hiis, qui seducunt vos. Et vos unccionem quam accepistis 10 ab eo, maneat in vobis." Ecce enim ista unccio est profecto illa sepe dicta inscripcio veritatis hominem perfecte regulantis et docentis. Ideo sequi- tur 4): „Et non necesse habetis, quod aliquis doceat vos, sed unccio eius docet vos de omnibus. Et verum est et non este) men- dacium. Et sicut docuit vos, manete in eo.“ Et paulo post idem explicat inscripcionem regule ad ea, que sunt extra, ita dicens5): „Si scitis, quia iustus est, scitote, quoniam et omnis, qui facit iusticiam, ex ipso natus est." 2) Ex eo insuper regula hec brevis est et facilis in sua execucione et in captu, quia continet vitam in summa vir- tutef), videlicet, ut dictum est, habet solum unicums) pre- ceptum caritatis, sicut scriptum est Jo. 6): „Hoc est precep- tum meum, ut diligatis invicem“h). Nam sii) lustres benek) omnia ewangelia, nullibi considerabis Christum ita simpliciter et expresse preceptum aliquod posuisse, nisi hoc de dileccione), quoniam paulo post iterum addidit, dicens 7): „Hoc mando vo- bis, ut diligatis invicem.“ Ex quol) infertur, quod Jhesus non posuit aliud preceptum, legem ferendo, nisi, ut dictum est, preceptum dileccionis, quia hoc et eius apostoli similiter ex- planarunt. Unde apostolusm) Rom.8): „Nichil alterutrum de- 15 20 30 6) „Quod potest salvare animas vestras“ A. a) sufficiens est F. b) quemquam F. c) Jacobi add. F rubr. d) fili B et biblia ; filii cet. cod. e) non est AF. f) et summam virtutem F. g) unum corr. unicum A. 1) sicut dilexi vos add. C. i) contin. D 1. 2., v. supra p. 13, lin. 22. k) om. D I. 2.; bene ewangelia F. 1) Ex quo — Unde om. D 1. 2. m) et apostolus: Nichil oc. D 1. 2. 35 1) Jacob. I. 21. 2) Eccle. XII. I2. 3) I. Joann. II. 26—27. 4) I. Joann. II. 27. 5) I. Joann. II. 29. 6) Joann. XV. 12. 7) Joann. XV. 17. 8) Rom. XIII. 8 et 10. 2
Regula brevis et facilis: continet summam veritatem et virtutem. 19 Que veritas est inscripta intus in mente et foris in ope- racione, et per consequens est in promptu ubique et semper cuilibet homini. E[s t veritas, que se sola sufficita) ad docendum, dirigendum et salvandum quemqueb) hominem. Propter quod scriptum estc) 1): „Suscipite insitum verbum“, — ecce inscripcio regule compendiosa, — „quod potest salvare animas vestras“, — ecce sufficiens ad salutem plene et usquequaque. Propterea scriptum est 2): „Hiis amplius, filid) mi, non requiras, quia scri- bendi libros non est finis.“ Et I. Joh. II3): „Scripsi vobis, inquit, de hiis, qui seducunt vos. Et vos unccionem quam accepistis 10 ab eo, maneat in vobis." Ecce enim ista unccio est profecto illa sepe dicta inscripcio veritatis hominem perfecte regulantis et docentis. Ideo sequi- tur 4): „Et non necesse habetis, quod aliquis doceat vos, sed unccio eius docet vos de omnibus. Et verum est et non este) men- dacium. Et sicut docuit vos, manete in eo.“ Et paulo post idem explicat inscripcionem regule ad ea, que sunt extra, ita dicens5): „Si scitis, quia iustus est, scitote, quoniam et omnis, qui facit iusticiam, ex ipso natus est." 2) Ex eo insuper regula hec brevis est et facilis in sua execucione et in captu, quia continet vitam in summa vir- tutef), videlicet, ut dictum est, habet solum unicums) pre- ceptum caritatis, sicut scriptum est Jo. 6): „Hoc est precep- tum meum, ut diligatis invicem“h). Nam sii) lustres benek) omnia ewangelia, nullibi considerabis Christum ita simpliciter et expresse preceptum aliquod posuisse, nisi hoc de dileccione), quoniam paulo post iterum addidit, dicens 7): „Hoc mando vo- bis, ut diligatis invicem.“ Ex quol) infertur, quod Jhesus non posuit aliud preceptum, legem ferendo, nisi, ut dictum est, preceptum dileccionis, quia hoc et eius apostoli similiter ex- planarunt. Unde apostolusm) Rom.8): „Nichil alterutrum de- 15 20 30 6) „Quod potest salvare animas vestras“ A. a) sufficiens est F. b) quemquam F. c) Jacobi add. F rubr. d) fili B et biblia ; filii cet. cod. e) non est AF. f) et summam virtutem F. g) unum corr. unicum A. 1) sicut dilexi vos add. C. i) contin. D 1. 2., v. supra p. 13, lin. 22. k) om. D I. 2.; bene ewangelia F. 1) Ex quo — Unde om. D 1. 2. m) et apostolus: Nichil oc. D 1. 2. 35 1) Jacob. I. 21. 2) Eccle. XII. I2. 3) I. Joann. II. 26—27. 4) I. Joann. II. 27. 5) I. Joann. II. 29. 6) Joann. XV. 12. 7) Joann. XV. 17. 8) Rom. XIII. 8 et 10. 2
Strana 20
20 Matthiae de Janov Regulae, l. 1II, tr. 1, c. 8. 15 25 beatis a), nisi ut invicem diligatis. Plenitudob) enim legis est dileccio.“ Et iterum 1): „Diliges dominume) deum tuum ex toto corde tuo etd) ex tota animae) et ex omnibus viribus tuis, et proximum tuum sicut teipsum.“ Et ad propositum 2): „In hiis enim duobus [f. 71a] preceptis totaf) lex pendet et prophete." Licet autem hic duo videntur numerari precepta propter re- spectum duplicem, tamen unicum est opus quoad ipsius sub- stanciam vel causam formalem, finalem, efficientem et subiectum. Unicum igitur est preceptum, ad quod unica regula dirigit 10 veritatis. Et illud est facillimum et suavissimum, sicud veritas loquitur, dicens 3): „Tollite iugum meum super voss). Iugum enimh) meum suave est, et onus meum leve.“ Enimvero quid levius et suaviusi) potest essek) anime racionali, quam diligere et diligere suum conveniens et suum bonum congni- tum? Ymmo illa dileccio est sola vita et delectacio anime racionalis. Propter1) quod scriptum est I. Jo. 4): „Nos scimus, quia translati sumus de morte ad vitam, quoniam dili- gimus fratres.“ Et tunc ad propositum: „Qui non diligit, manet in morte.“ Igiturm) a sensu contrario: qui diligit, manet in 20 vita. Notanter autem dictum est:,diligeresuum conveniens et suum bonum', quia ad illud solum et tale diligendum et dirigendum in numero, pondere et mensura, id est secundum exigenciam rei seu quantitatemn) conveniencie in ea et bonitatis docet et dirigit hec") regula veritatis. Quapropter qui diligunt non suum bonum vel inordinate, non sunt in regula veritatis, et ergo diligunt mortem anime sue, et?) per consequens odiunt animam suam, quia illud anime propries) diligunt adhibere sibi, quod suo inimico odioso vix optarent adhibendum, videlicet tenebras et mortem. Propter quod scriptum est 5): „Qui au- 30 temr) diligit iniquitatem, odit animam suam“s). Diligere igitur 35 a) debeat C. b) Plenitudo — dileccio om. D 1. 2. c) dominum (d. t.), etc. D 1. 2. cet. om., contin.: In hiis oc. d) om. C. e) anima tua C et biblia. f) mandatis universa D 1. 2. ct biblia. 8) Tollite — super vos k) dici B et C. h) om. D 1. 2. i) suavissius A. om. D 1. 2. 1) Propter — hec regula veritatis om. D 1. 2. m) Ergo B. n) qualita- tem B. °) sup. lin. add. A. om. F. p) et — Propter quod om. D I. 2., q) a. p. om. F. r)om. D I. 2. s) post contin.: sicut scriptum est... hanc vocem D 1. 2 contin.: Hic te volo oc. v. infra p. 21, lin. 24. 3) Matth. XI. 29 et 30. 1) Luc. X. 27. . 2) Matth. XXII. 40. 40 4) I. Johann. III. 14. 5) Psalm. X. 6.
20 Matthiae de Janov Regulae, l. 1II, tr. 1, c. 8. 15 25 beatis a), nisi ut invicem diligatis. Plenitudob) enim legis est dileccio.“ Et iterum 1): „Diliges dominume) deum tuum ex toto corde tuo etd) ex tota animae) et ex omnibus viribus tuis, et proximum tuum sicut teipsum.“ Et ad propositum 2): „In hiis enim duobus [f. 71a] preceptis totaf) lex pendet et prophete." Licet autem hic duo videntur numerari precepta propter re- spectum duplicem, tamen unicum est opus quoad ipsius sub- stanciam vel causam formalem, finalem, efficientem et subiectum. Unicum igitur est preceptum, ad quod unica regula dirigit 10 veritatis. Et illud est facillimum et suavissimum, sicud veritas loquitur, dicens 3): „Tollite iugum meum super voss). Iugum enimh) meum suave est, et onus meum leve.“ Enimvero quid levius et suaviusi) potest essek) anime racionali, quam diligere et diligere suum conveniens et suum bonum congni- tum? Ymmo illa dileccio est sola vita et delectacio anime racionalis. Propter1) quod scriptum est I. Jo. 4): „Nos scimus, quia translati sumus de morte ad vitam, quoniam dili- gimus fratres.“ Et tunc ad propositum: „Qui non diligit, manet in morte.“ Igiturm) a sensu contrario: qui diligit, manet in 20 vita. Notanter autem dictum est:,diligeresuum conveniens et suum bonum', quia ad illud solum et tale diligendum et dirigendum in numero, pondere et mensura, id est secundum exigenciam rei seu quantitatemn) conveniencie in ea et bonitatis docet et dirigit hec") regula veritatis. Quapropter qui diligunt non suum bonum vel inordinate, non sunt in regula veritatis, et ergo diligunt mortem anime sue, et?) per consequens odiunt animam suam, quia illud anime propries) diligunt adhibere sibi, quod suo inimico odioso vix optarent adhibendum, videlicet tenebras et mortem. Propter quod scriptum est 5): „Qui au- 30 temr) diligit iniquitatem, odit animam suam“s). Diligere igitur 35 a) debeat C. b) Plenitudo — dileccio om. D 1. 2. c) dominum (d. t.), etc. D 1. 2. cet. om., contin.: In hiis oc. d) om. C. e) anima tua C et biblia. f) mandatis universa D 1. 2. ct biblia. 8) Tollite — super vos k) dici B et C. h) om. D 1. 2. i) suavissius A. om. D 1. 2. 1) Propter — hec regula veritatis om. D 1. 2. m) Ergo B. n) qualita- tem B. °) sup. lin. add. A. om. F. p) et — Propter quod om. D I. 2., q) a. p. om. F. r)om. D I. 2. s) post contin.: sicut scriptum est... hanc vocem D 1. 2 contin.: Hic te volo oc. v. infra p. 21, lin. 24. 3) Matth. XI. 29 et 30. 1) Luc. X. 27. . 2) Matth. XXII. 40. 40 4) I. Johann. III. 14. 5) Psalm. X. 6.
Strana 21
Regula veritatis et praeceptum charitas. 21 suum conveniens et suum bonum est gaudiuma) et levissimum anime racionali in tantum, quod dicatb) Augustinus: „Anima ibi est plus, ubi amat, quam ubi animat." Et ipsa dileccio est vita et lumen eius, sicuti este) dulcissi- mum similiter racio[nal]i anime hominis suscipere et imitari veritatem. Et ipsad) est vita et lumen eius. Veree) dignum ergo et iustum estf), equum et salutare, ut homo, qui habet ra- cionem veluti suum summum bonum et in quo omne bonum, summe diligat, simpliciter et propter se et non propter aliud, et diligendo eidem summe inhereat, et inherendo perfruatur, ita eciam, ut credat summe, id est ex toto corde, exs) tota anima etb) ex totis suis viribus, prime et summe veritati, et ipsam summe conetur cognoscere secundum mensuram sue fidei, et congnoscendo summe tenere, et tenendo summe imitari imitan- doque se i) sibi conformari. Que veritas tunc est intus et foris hominibus inscriptak) quando verbum caro factum est et habitavit in nobis. Et ipsal) est vere pius, vere suavissimus et miserator et misericors do- minus Jhesus crucifixus. Et ecce hic est regula illa nostra in principio proposita 20 ad querendum, per quam se homo et alios posset congnoscere et regulare. „Imitatores igitur dei estote, inquit apostolus 1), sicut filii karissimi.“ 5 1O Hicm) te volo animi adverteren), si bene faciunt sancte ecclesie hii, qui doctrinas hominum, subaudis obligantes ad ob- 25 servanciam, et adinvenciones, cerimonias et statuta nimis multiplicant auctoritate sua et iam ab antiquo, amplius et am- plius addendo honera°) inportabilia super humeros hominum et pro regulis necessariis ad salutem ea ponendo et firmando. Per quod faciunt et fecerunt ecclesiam sanctorum nimis obli- gatam et gravatam, magis quamp) quondam fuit gravata gens 30 26) Statuta ecclesie multiplicia D 1. a) gaudiosum F. b) dicit F. c) eciam est F. d) quia ipse F. c) Verum B et C. f) dignum igitur est F. g) et ex C. 1) om. C. i) om. C; se sibi summe F. k) inscriptam corr. inscripta A; in scriptura 35 1) F: ipse .. piissimus .. d. noster Jhesus crucifixus. (sic) B et C. m) contin. D 1. 2., f. supra p. 20, lin. 30. n) animadvertere D 1. 2. et F. o) onera B et D 1. 2. P) quam — scriptum est om. B. 1) Ephes. V. I.
Regula veritatis et praeceptum charitas. 21 suum conveniens et suum bonum est gaudiuma) et levissimum anime racionali in tantum, quod dicatb) Augustinus: „Anima ibi est plus, ubi amat, quam ubi animat." Et ipsa dileccio est vita et lumen eius, sicuti este) dulcissi- mum similiter racio[nal]i anime hominis suscipere et imitari veritatem. Et ipsad) est vita et lumen eius. Veree) dignum ergo et iustum estf), equum et salutare, ut homo, qui habet ra- cionem veluti suum summum bonum et in quo omne bonum, summe diligat, simpliciter et propter se et non propter aliud, et diligendo eidem summe inhereat, et inherendo perfruatur, ita eciam, ut credat summe, id est ex toto corde, exs) tota anima etb) ex totis suis viribus, prime et summe veritati, et ipsam summe conetur cognoscere secundum mensuram sue fidei, et congnoscendo summe tenere, et tenendo summe imitari imitan- doque se i) sibi conformari. Que veritas tunc est intus et foris hominibus inscriptak) quando verbum caro factum est et habitavit in nobis. Et ipsal) est vere pius, vere suavissimus et miserator et misericors do- minus Jhesus crucifixus. Et ecce hic est regula illa nostra in principio proposita 20 ad querendum, per quam se homo et alios posset congnoscere et regulare. „Imitatores igitur dei estote, inquit apostolus 1), sicut filii karissimi.“ 5 1O Hicm) te volo animi adverteren), si bene faciunt sancte ecclesie hii, qui doctrinas hominum, subaudis obligantes ad ob- 25 servanciam, et adinvenciones, cerimonias et statuta nimis multiplicant auctoritate sua et iam ab antiquo, amplius et am- plius addendo honera°) inportabilia super humeros hominum et pro regulis necessariis ad salutem ea ponendo et firmando. Per quod faciunt et fecerunt ecclesiam sanctorum nimis obli- gatam et gravatam, magis quamp) quondam fuit gravata gens 30 26) Statuta ecclesie multiplicia D 1. a) gaudiosum F. b) dicit F. c) eciam est F. d) quia ipse F. c) Verum B et C. f) dignum igitur est F. g) et ex C. 1) om. C. i) om. C; se sibi summe F. k) inscriptam corr. inscripta A; in scriptura 35 1) F: ipse .. piissimus .. d. noster Jhesus crucifixus. (sic) B et C. m) contin. D 1. 2., f. supra p. 20, lin. 30. n) animadvertere D 1. 2. et F. o) onera B et D 1. 2. P) quam — scriptum est om. B. 1) Ephes. V. I.
Strana 22
22 Matthiae de Janov Regulae, 1. III, c. 8 et 9. 5 10 15 Judeorum, de quoa) scriptum est: „Utquidb) temptatis deum, imponere [iugum] super cervices discipulorum, quode) neque vos neque patres nostri [neque nos] portare potuimus.“ „Sed per graciamd) domini nostri Jhesu Christi credimus salvari.“ Act- XV. c°.e) 1). Et per hoc populum liberum valde christianum ser- vilem1) nimis confecerunts), et qui soli Jhesu existens inmediate subiectus, gaudebat de spiritus sancti libertate, hic iam subiec- tus absque Jhesu multis dominis, non cessat murmurando cedere sub mandatis interminatis. Per quod, ut h) infra dicetur2), popu- lus christianus quam plurimum gravatus et wlneratus con- sciencia amare ingemisciti) suspicaturque perinde legem Christi seu iugum esse grave ac difficile ad salvandumk). Timent1) in- super deum doctrinis huiusmodi et mandatis hominum et hiis- dem frustra ipsum coluntm), obmissis illis, que graviora sunt legis, id est magis necessaria et salubria, puta preceptis dei, miseri- cordia et iudicio, dileccione et veritate. Verumptamen ista opor- tuit facere et illa non obmittere. Et de hiis maior disputacio in subsequentibus me prestolatur 2). Capitulum nonum"). 25 Ex hiiso) igitur palam sequitur, quod ista est regula unica, scilicet ista veritas communis omnium hominum. Nam si omnia, eciamp) insensibilia, ab ea et secundum eam sunt et q) gubernantur, curr) non homo solus, qui sentit et congnoscit? Sed quia, heu, solus homo ab ea est deformatus et per hoc irregularis effectus, cum alias tamen omnia alia in celo et in terra gaudent et festinant huic regule conformari vel secundum ipsam gubernari, ideo in veritate homini orandum est continue et dicendum ests) a veritate institutum3): „Fiat voluntas tua, sicut in celo, et in terra." 20 35 19) Nota totum A. b) Utquid wultis omnes corr. a) de quo — Act. XV. om. D 1. 2. Utquid A in m. c) om. A. d) om. A et B. c) co om. A; dictum scrip- turae om. F; add. A in m. f) servituti D 1. g) fecerunt F. h) ut infra dicetur om. D 1. 2. i) ingemiscat A. k) post hanc vocem D 1. 2. contin.: Per viam itaque oc., v. infra p. 24, lin. 29. 1) Timet F. m) colit F. n) ita A, om. B et C. Sequitur add. F rubr. o) ex predictis F. P) encia r) om. C. s) om. F. B, om. C. q) ut C. 1) Act. XV. 10 (voces uncis inclusae ab ed. add. sunt). 2) cf. infra tract. 4 libri III. 3) Matth. VI. I0. 30
22 Matthiae de Janov Regulae, 1. III, c. 8 et 9. 5 10 15 Judeorum, de quoa) scriptum est: „Utquidb) temptatis deum, imponere [iugum] super cervices discipulorum, quode) neque vos neque patres nostri [neque nos] portare potuimus.“ „Sed per graciamd) domini nostri Jhesu Christi credimus salvari.“ Act- XV. c°.e) 1). Et per hoc populum liberum valde christianum ser- vilem1) nimis confecerunts), et qui soli Jhesu existens inmediate subiectus, gaudebat de spiritus sancti libertate, hic iam subiec- tus absque Jhesu multis dominis, non cessat murmurando cedere sub mandatis interminatis. Per quod, ut h) infra dicetur2), popu- lus christianus quam plurimum gravatus et wlneratus con- sciencia amare ingemisciti) suspicaturque perinde legem Christi seu iugum esse grave ac difficile ad salvandumk). Timent1) in- super deum doctrinis huiusmodi et mandatis hominum et hiis- dem frustra ipsum coluntm), obmissis illis, que graviora sunt legis, id est magis necessaria et salubria, puta preceptis dei, miseri- cordia et iudicio, dileccione et veritate. Verumptamen ista opor- tuit facere et illa non obmittere. Et de hiis maior disputacio in subsequentibus me prestolatur 2). Capitulum nonum"). 25 Ex hiiso) igitur palam sequitur, quod ista est regula unica, scilicet ista veritas communis omnium hominum. Nam si omnia, eciamp) insensibilia, ab ea et secundum eam sunt et q) gubernantur, curr) non homo solus, qui sentit et congnoscit? Sed quia, heu, solus homo ab ea est deformatus et per hoc irregularis effectus, cum alias tamen omnia alia in celo et in terra gaudent et festinant huic regule conformari vel secundum ipsam gubernari, ideo in veritate homini orandum est continue et dicendum ests) a veritate institutum3): „Fiat voluntas tua, sicut in celo, et in terra." 20 35 19) Nota totum A. b) Utquid wultis omnes corr. a) de quo — Act. XV. om. D 1. 2. Utquid A in m. c) om. A. d) om. A et B. c) co om. A; dictum scrip- turae om. F; add. A in m. f) servituti D 1. g) fecerunt F. h) ut infra dicetur om. D 1. 2. i) ingemiscat A. k) post hanc vocem D 1. 2. contin.: Per viam itaque oc., v. infra p. 24, lin. 29. 1) Timet F. m) colit F. n) ita A, om. B et C. Sequitur add. F rubr. o) ex predictis F. P) encia r) om. C. s) om. F. B, om. C. q) ut C. 1) Act. XV. 10 (voces uncis inclusae ab ed. add. sunt). 2) cf. infra tract. 4 libri III. 3) Matth. VI. I0. 30
Strana 23
Regula veritatis communis et homo. 23 Et iterum, si ab hac veritate et secundum hanc homo to- taliter et ex totoa) recipit suum esse et vivere, cur non eciam bona sponte in omnibus et per omnia ad illam veritatem et secundum illam suas operaciones voluntarias deberet regere et totum ambitum sue conversacionis gubernarib)? Propter quod scriptum est1): „Estote sancti, sicut ego sanctus sum“, et iterum2): „Estote misericordes, sicut pater vester celestis“ [f.71 b], et: „Discite a me, quia mitis sum et humilis corde.“ Ete) apostolus 3): „Imi- tatores dei estote, sicud filii karissimi.“ Et iterum, si omnis homo communiter habet ad id in- 10 ditam racionem, ut, sapienciam et scienciam imitans, ead) vivat et dirigatur, sicut scriptum est4): „Si spiritu vivimus, — dicit Glosa: id est racione, — tunc ad propositum: „spiritu et ambulemus“; in hac autem veritate est omnis sapiencia et sciencia et omnis virtus, sicut scriptum est 5): „In Christo sunt omnes thesauri sapiencie et sciencie dei“: qua excusacione homo in hac et per hanc regulam suam racionem non deberet informare, presertim cum ipsa sit cum illa sapiencia, que quidem attingit a fine us- que ad finem fortiter et disponit omnia suaviter 6)? Et hec ipsa est hominibuse) incarnata in Jhesu crucifixo et data atque pro- 20 posita ad imitandum, sicut scriptum est7): „Hic est filius meus dilectus, in quo michi complacui1). Ipsum audite.“ Et iterum 8) „Qui non audierits) prophetam illum, tolletur anima eius de populo.“ Ista insuper est sapiencia et veritas, que illuminat omnem 25 hominem venientem in hunc mundum. Illuminat autem intus et foris, in omni tempore et in omni loco totum hominem et totaliter, sicut scriptum est9): „Sapiencia foris predicat, in pla- teis dat vocem suam, in capite turbarum clamitat, in fori- bus portarum urbis profert verba sua.“ Ergo ipsa regula con- 30 gruentissima omni homini semper et ubique, intus et foris, at- que sufficientissima ad gubernandum et vivendum. Et iterum, si homo quilibet communiter habens liberam voluntatem, per eam semper in suum bonum vel apparens bo- a) et ex toto om. F. b) gubernare, cum tamen F. c) Item F. d) secundum eam F. f) michi bene complacui C et F. e) omnibus F. g) audiet F. 1) I. Petri I. 10. 2) Luc. VI. 36 et Matth. XI. 39. 3) Ephes. V. I. 5) Col. II. 3. 6) Matth. XVII. 5. 4) Gal. V. 25. 7) II. Petri 8) Cf. Act. apost. III. 23. 9) Proverb. I. 21. 15 35 I. 17. 40
Regula veritatis communis et homo. 23 Et iterum, si ab hac veritate et secundum hanc homo to- taliter et ex totoa) recipit suum esse et vivere, cur non eciam bona sponte in omnibus et per omnia ad illam veritatem et secundum illam suas operaciones voluntarias deberet regere et totum ambitum sue conversacionis gubernarib)? Propter quod scriptum est1): „Estote sancti, sicut ego sanctus sum“, et iterum2): „Estote misericordes, sicut pater vester celestis“ [f.71 b], et: „Discite a me, quia mitis sum et humilis corde.“ Ete) apostolus 3): „Imi- tatores dei estote, sicud filii karissimi.“ Et iterum, si omnis homo communiter habet ad id in- 10 ditam racionem, ut, sapienciam et scienciam imitans, ead) vivat et dirigatur, sicut scriptum est4): „Si spiritu vivimus, — dicit Glosa: id est racione, — tunc ad propositum: „spiritu et ambulemus“; in hac autem veritate est omnis sapiencia et sciencia et omnis virtus, sicut scriptum est 5): „In Christo sunt omnes thesauri sapiencie et sciencie dei“: qua excusacione homo in hac et per hanc regulam suam racionem non deberet informare, presertim cum ipsa sit cum illa sapiencia, que quidem attingit a fine us- que ad finem fortiter et disponit omnia suaviter 6)? Et hec ipsa est hominibuse) incarnata in Jhesu crucifixo et data atque pro- 20 posita ad imitandum, sicut scriptum est7): „Hic est filius meus dilectus, in quo michi complacui1). Ipsum audite.“ Et iterum 8) „Qui non audierits) prophetam illum, tolletur anima eius de populo.“ Ista insuper est sapiencia et veritas, que illuminat omnem 25 hominem venientem in hunc mundum. Illuminat autem intus et foris, in omni tempore et in omni loco totum hominem et totaliter, sicut scriptum est9): „Sapiencia foris predicat, in pla- teis dat vocem suam, in capite turbarum clamitat, in fori- bus portarum urbis profert verba sua.“ Ergo ipsa regula con- 30 gruentissima omni homini semper et ubique, intus et foris, at- que sufficientissima ad gubernandum et vivendum. Et iterum, si homo quilibet communiter habens liberam voluntatem, per eam semper in suum bonum vel apparens bo- a) et ex toto om. F. b) gubernare, cum tamen F. c) Item F. d) secundum eam F. f) michi bene complacui C et F. e) omnibus F. g) audiet F. 1) I. Petri I. 10. 2) Luc. VI. 36 et Matth. XI. 39. 3) Ephes. V. I. 5) Col. II. 3. 6) Matth. XVII. 5. 4) Gal. V. 25. 7) II. Petri 8) Cf. Act. apost. III. 23. 9) Proverb. I. 21. 15 35 I. 17. 40
Strana 24
24 Matthiae de Janov Regulae, 1. III, tr. 1, c. 9 et 10. numa) et suum perfectibile duciturb) vel inclinatur, (cum vero in ista veritate sit conditum omne bonum et perfectibile ho- minis, et ad ipsum summum bonum dirigat et conducat, et sit pro eo et ad hoc homini hec eadem veritas regula certissima constituta): quare iam non relinquitur racio, cur homo per eam non guberneture)? Quia igitur ista veritas sic accepta estd) communis forma omnibus et singulariter proposita, et idcirco, quia omnium est principium, et ideo, quia suam similitudinem et lumen inpressit omni homini, (sicut scriptum est Gen.e) 1): „Faciamus hominem ad ymaginem et similitudinem nostram“, et psalmista2): „Signa- tum est super nos lumen wltus tui, domine“), et ideo, quia omnem hominem obligat ad se et secundum se vivendum et gubernandum (sicut scriptum est3): „Estote sancti, sicut ego 15 sanctus sum“), et ideo, quia convenientissima et sufficientissima" atque summa racio et summa veritas et summum bonum, ad quod inquirendum et assequendum omnis homo est conditus, vestigiaque ipsius homini sunt ostensa et expressa: et ex istis plane colligitur, quia deus omnia voluit et obligavit ad 20 se et secundum seipsum per hanc veritatem vivere et gubernaris), et precipue intellectuales creaturas. Ideoque maxime homini, cui necessarium erat, in- scripsit veritatem hanch), communicavit, divulgaviti), pri- mum dupliciter, scilicet via nature et iusticie, via gracie et 25 misericordie. Et ita inpletum est, quod dictum est per psal- mistam 4): „Semelk) locutus est deus, duo hec audivi, quial potestas dei est, et tibi, domine, misericordia, et tu reddes uni- cuique secundum opera sua." I) Perm) viam autemn) originalis iusticie vel na- 30 ture inscripsit9) istam veritatem vel regulam dupli- citer et hominibus indidit et divulgavit: intus scilicet et foris. Intus in mente et foris in universa creatura. Intus, ut a semet intelligeret, foris ut ap) creaturaq) disceret. Intus, ut dei yma- a) vel apparens bonum om. B. b) ducit (sic) B et C. c) guberna- 1) sanctissima corr. sufficientissima A; tur F. d) est et F. e) Gen I° B. sanctissima et s. F. g) per hanc veritatem F. h) add. A in m.; et per hanc veritatem F. i) et divulgavit F. k) Solis A. 1) quod C. m) contin. D 1. 2. n) itaque D 1. 2. °) deus add. D 2. p) om. B et C. q) creaturam C. 2) Psalm. IV. 7. 3) I. Petri I. 10. 5 10 35 1) Gen. 1. 1. 40 4) Psalm. LI. 12.
24 Matthiae de Janov Regulae, 1. III, tr. 1, c. 9 et 10. numa) et suum perfectibile duciturb) vel inclinatur, (cum vero in ista veritate sit conditum omne bonum et perfectibile ho- minis, et ad ipsum summum bonum dirigat et conducat, et sit pro eo et ad hoc homini hec eadem veritas regula certissima constituta): quare iam non relinquitur racio, cur homo per eam non guberneture)? Quia igitur ista veritas sic accepta estd) communis forma omnibus et singulariter proposita, et idcirco, quia omnium est principium, et ideo, quia suam similitudinem et lumen inpressit omni homini, (sicut scriptum est Gen.e) 1): „Faciamus hominem ad ymaginem et similitudinem nostram“, et psalmista2): „Signa- tum est super nos lumen wltus tui, domine“), et ideo, quia omnem hominem obligat ad se et secundum se vivendum et gubernandum (sicut scriptum est3): „Estote sancti, sicut ego 15 sanctus sum“), et ideo, quia convenientissima et sufficientissima" atque summa racio et summa veritas et summum bonum, ad quod inquirendum et assequendum omnis homo est conditus, vestigiaque ipsius homini sunt ostensa et expressa: et ex istis plane colligitur, quia deus omnia voluit et obligavit ad 20 se et secundum seipsum per hanc veritatem vivere et gubernaris), et precipue intellectuales creaturas. Ideoque maxime homini, cui necessarium erat, in- scripsit veritatem hanch), communicavit, divulgaviti), pri- mum dupliciter, scilicet via nature et iusticie, via gracie et 25 misericordie. Et ita inpletum est, quod dictum est per psal- mistam 4): „Semelk) locutus est deus, duo hec audivi, quial potestas dei est, et tibi, domine, misericordia, et tu reddes uni- cuique secundum opera sua." I) Perm) viam autemn) originalis iusticie vel na- 30 ture inscripsit9) istam veritatem vel regulam dupli- citer et hominibus indidit et divulgavit: intus scilicet et foris. Intus in mente et foris in universa creatura. Intus, ut a semet intelligeret, foris ut ap) creaturaq) disceret. Intus, ut dei yma- a) vel apparens bonum om. B. b) ducit (sic) B et C. c) guberna- 1) sanctissima corr. sufficientissima A; tur F. d) est et F. e) Gen I° B. sanctissima et s. F. g) per hanc veritatem F. h) add. A in m.; et per hanc veritatem F. i) et divulgavit F. k) Solis A. 1) quod C. m) contin. D 1. 2. n) itaque D 1. 2. °) deus add. D 2. p) om. B et C. q) creaturam C. 2) Psalm. IV. 7. 3) I. Petri I. 10. 5 10 35 1) Gen. 1. 1. 40 4) Psalm. LI. 12.
Strana 25
la incriptio veritatis per viam naturae: 1. intus in intellectu hominis. 25 ginem et similitudinem inmediate in se videret, foris, ut per vestigia dei deum investigaret. 1) Intus in intellectu cuiuslibet hominis. Quilibet enim homo naturaliter habet inscriptam et inditam noticiam veritatisa). Et hecb) ipsa est lex naturalis, que ponit hominie) ad se ipsum et ad proximum nec non ad deum debitam habi- tudinem et iusticiam. Et exinde emanavit illud preceptum, quod est commune et notorium cuilibet homini et indelebile, in quo dicitur 1): „Omnia, que wltis, ut faciant vobis d) homines, et vos facite illis, et quod tibi non vis fieri, minime fac aliis.“ Et ista est 10 lex scripta primo ine) cordibus hominum, de qua apostolus Ro. II. f) 2): „Cum enim, inquits), gentes, que legem non habent h) naturaliter ea, que legis sunt, faciunt, eiusmodi legem non ha- bentes, ipsi sibi sunt lex, qui ostendunt opus legis scriptum in cordibus suis, testimonium reddente ipsis consciencia ipsorum.“ 15 Capitulum decimum1). Unde luculenter infertur, quod ista lex vel regula naturalis iudicat et corripit ignoranciam et crudelitatem moder- norum sacerdotum et prophetarum, quoniam lex nature est 3): „Omnia, quecumque wltis, ut faciant vobis homines et 20 vos facite illis“, utpotek) est deductum. Nam presbiteri hodie, qui missas frequenter celebrando gaudent se cibari corpore et sanguine Jhesu Christi et grates referunt deo et hominibus, qui eos ipsos ad id promovent et promoverunt: quare ergo non faciunt ita aliis, puta laycis et suis plebeis, similiter ipsos ad 25 sacramentum altaris expediendo et promovendo, simul con- gaudendo1) eorum frequenti cibacioni? Et si respondent, quod videlicet ipsis est m) traditum et non plebeis, plane illud ignorancia est et mendacium. Nam dominus communis omnibus communiter se tradidit sine [f. 72a] accep- 30 22) De corpore Christi A. a) et falsitatis add. A, sed posted del.; habet F. b) ita A et D I. 2.; hoc B at C (he). c) hominem .. et proximum F. d) vobis, etc. D 1. 2, cet. om. e) in A et D 1. 2; de B et C. f) Ro. II. om. D I. 2. g) om. D 1. 2. h) non habent. etc. D 1. 2., cet. om.; contin. v. infra p. 26, lin. 6. 35 k) utpost B. 1) et congaudens F. m) om. B. i) ita l; om. BCF. 1) Matth. VII. I2. 2) Rom. II. 14—15. 3) Cf. Matth. VII. 12.
la incriptio veritatis per viam naturae: 1. intus in intellectu hominis. 25 ginem et similitudinem inmediate in se videret, foris, ut per vestigia dei deum investigaret. 1) Intus in intellectu cuiuslibet hominis. Quilibet enim homo naturaliter habet inscriptam et inditam noticiam veritatisa). Et hecb) ipsa est lex naturalis, que ponit hominie) ad se ipsum et ad proximum nec non ad deum debitam habi- tudinem et iusticiam. Et exinde emanavit illud preceptum, quod est commune et notorium cuilibet homini et indelebile, in quo dicitur 1): „Omnia, que wltis, ut faciant vobis d) homines, et vos facite illis, et quod tibi non vis fieri, minime fac aliis.“ Et ista est 10 lex scripta primo ine) cordibus hominum, de qua apostolus Ro. II. f) 2): „Cum enim, inquits), gentes, que legem non habent h) naturaliter ea, que legis sunt, faciunt, eiusmodi legem non ha- bentes, ipsi sibi sunt lex, qui ostendunt opus legis scriptum in cordibus suis, testimonium reddente ipsis consciencia ipsorum.“ 15 Capitulum decimum1). Unde luculenter infertur, quod ista lex vel regula naturalis iudicat et corripit ignoranciam et crudelitatem moder- norum sacerdotum et prophetarum, quoniam lex nature est 3): „Omnia, quecumque wltis, ut faciant vobis homines et 20 vos facite illis“, utpotek) est deductum. Nam presbiteri hodie, qui missas frequenter celebrando gaudent se cibari corpore et sanguine Jhesu Christi et grates referunt deo et hominibus, qui eos ipsos ad id promovent et promoverunt: quare ergo non faciunt ita aliis, puta laycis et suis plebeis, similiter ipsos ad 25 sacramentum altaris expediendo et promovendo, simul con- gaudendo1) eorum frequenti cibacioni? Et si respondent, quod videlicet ipsis est m) traditum et non plebeis, plane illud ignorancia est et mendacium. Nam dominus communis omnibus communiter se tradidit sine [f. 72a] accep- 30 22) De corpore Christi A. a) et falsitatis add. A, sed posted del.; habet F. b) ita A et D I. 2.; hoc B at C (he). c) hominem .. et proximum F. d) vobis, etc. D 1. 2, cet. om. e) in A et D 1. 2; de B et C. f) Ro. II. om. D I. 2. g) om. D 1. 2. h) non habent. etc. D 1. 2., cet. om.; contin. v. infra p. 26, lin. 6. 35 k) utpost B. 1) et congaudens F. m) om. B. i) ita l; om. BCF. 1) Matth. VII. I2. 2) Rom. II. 14—15. 3) Cf. Matth. VII. 12.
Strana 26
26 Matthiae de Janov Regulae, 1. III, tr. 1, c. 10. cione personarum, eciam cecis et infirmis, collectis de vicis et plateis. Et dixit 1): „Accipite, sumite ex hoc omnes.“ Et iterum alia scripturaa) dicit2): „Bibite ex eo omnes.“ Si autem dicunt: Nos sumus digni et ad hoc ordinati, et 5 non ipsi layci, vel magis quam ipsi: iterum erit hec superbia, et per consequens invidia et inpotencia, quoniam nonb) officium dignificat quoad manducacionem, sed fides et caritas ac bona vita, et licet sacerdotes precedant plebeios in ordine officii, non tamen in dignitate manducacionis 6). Quapropter hiid) igitur ministri, qui pascunt dulciter semet ipsos et non gaudent aliis eciam ministrare, aut si tristantur et remurmurant, si alii fratres volunt eciam ipsi seped) epulari, ma- nifeste „in viam Cayn abierunt vel mercedee) Balaam sunt effusi“3), transgrediunturque predictum preceptum naturale, in 15 quo dicitur 4): „Omnia, que wltis, ut faciant vobis homines, et vos facite illis.“ Sed ve illis dicit Judas in sua canonica 5): „Qui in viam Cayn abierunt et errore Balaam mercede sunt effusi, et condradiccione Chore perierunt. Hii sunt, inquit, in epulis suis macule, convivantes“, et tunc multum ad propositum: „sine 20 timore, semet [ipsos] pascentes“. Ad f) quod propheta Ezechiel 33° 6): „Ve pastoribus Israel, qui pascebant semet ipsos. Nonne greges a pastoribus pascuntur“? etc. ibidem. 2) Foris autem inscripta est hec veritas homini et ostensa in omnibus creaturis, que omnes indicant homini et predicant 25 veritatem. Et pro eo superius dictums) est 7): „Sapiencia foris predicat.“ Et psalmus 8): „Celi enarrant gloriam dei, et opera manuum eius anuncciat firmamentum. Dies diei indicat verbum et nox nocti indicat scienciam“, etc. ibidem ad propositum. Homini quoque per Salomonem dicitur 9): „Vade ad formicam, 30 0 piger, et disce sapienciam.“ Inde venit manuduccio vel via homini in congnicionem divine veritatis. Propter quod dicit 10 6) Officium non facit digniorem communionis (?). — Contra adver- sarios. Sacerdos est dignior layco sacramentum (?) Christi preparare (?) D 2. a) in alio ewangelio F. b) hac voce D 1. contin. „Cap. 2m“ (rubr.). 35 c) post hanc vocem D 1. 2. contin.: Arguitur cecitas oc., cf. infra p. 27, lin. 14. d) om. F. e) mercedem corr. mercede A; mercedem C. f) Ad quod — pascebant om. C. g) loco superius scriptum ponit C: scriptum. 1) Cf. Marc. XIV. 22. 2) Matth. XXVI. 27. 3) Cf. Judae 11. 4) Cf. Matth. VII. 12. 5) Judae 11—12. 6) recte Bzech. XXXIV. 2. 9) Proverb. VI. 6. 7) Proverb. I. 20. 8) Psalm. XVIII. 1—3.
26 Matthiae de Janov Regulae, 1. III, tr. 1, c. 10. cione personarum, eciam cecis et infirmis, collectis de vicis et plateis. Et dixit 1): „Accipite, sumite ex hoc omnes.“ Et iterum alia scripturaa) dicit2): „Bibite ex eo omnes.“ Si autem dicunt: Nos sumus digni et ad hoc ordinati, et 5 non ipsi layci, vel magis quam ipsi: iterum erit hec superbia, et per consequens invidia et inpotencia, quoniam nonb) officium dignificat quoad manducacionem, sed fides et caritas ac bona vita, et licet sacerdotes precedant plebeios in ordine officii, non tamen in dignitate manducacionis 6). Quapropter hiid) igitur ministri, qui pascunt dulciter semet ipsos et non gaudent aliis eciam ministrare, aut si tristantur et remurmurant, si alii fratres volunt eciam ipsi seped) epulari, ma- nifeste „in viam Cayn abierunt vel mercedee) Balaam sunt effusi“3), transgrediunturque predictum preceptum naturale, in 15 quo dicitur 4): „Omnia, que wltis, ut faciant vobis homines, et vos facite illis.“ Sed ve illis dicit Judas in sua canonica 5): „Qui in viam Cayn abierunt et errore Balaam mercede sunt effusi, et condradiccione Chore perierunt. Hii sunt, inquit, in epulis suis macule, convivantes“, et tunc multum ad propositum: „sine 20 timore, semet [ipsos] pascentes“. Ad f) quod propheta Ezechiel 33° 6): „Ve pastoribus Israel, qui pascebant semet ipsos. Nonne greges a pastoribus pascuntur“? etc. ibidem. 2) Foris autem inscripta est hec veritas homini et ostensa in omnibus creaturis, que omnes indicant homini et predicant 25 veritatem. Et pro eo superius dictums) est 7): „Sapiencia foris predicat.“ Et psalmus 8): „Celi enarrant gloriam dei, et opera manuum eius anuncciat firmamentum. Dies diei indicat verbum et nox nocti indicat scienciam“, etc. ibidem ad propositum. Homini quoque per Salomonem dicitur 9): „Vade ad formicam, 30 0 piger, et disce sapienciam.“ Inde venit manuduccio vel via homini in congnicionem divine veritatis. Propter quod dicit 10 6) Officium non facit digniorem communionis (?). — Contra adver- sarios. Sacerdos est dignior layco sacramentum (?) Christi preparare (?) D 2. a) in alio ewangelio F. b) hac voce D 1. contin. „Cap. 2m“ (rubr.). 35 c) post hanc vocem D 1. 2. contin.: Arguitur cecitas oc., cf. infra p. 27, lin. 14. d) om. F. e) mercedem corr. mercede A; mercedem C. f) Ad quod — pascebant om. C. g) loco superius scriptum ponit C: scriptum. 1) Cf. Marc. XIV. 22. 2) Matth. XXVI. 27. 3) Cf. Judae 11. 4) Cf. Matth. VII. 12. 5) Judae 11—12. 6) recte Bzech. XXXIV. 2. 9) Proverb. VI. 6. 7) Proverb. I. 20. 8) Psalm. XVIII. 1—3.
Strana 27
2) foris in omnibus creaturis. Applicatio ad freq. communionem euc. 27 apostolus Ro. I. ad negligentes et transgressores veritatis 1): „Revelatur, inquita), ira dei de celo, super omnem inpietatem et iniusticiam hominum eorum, qui veritatem dei in iniusticiab) detinent, quia, quod notum est deic), manifestum est in illis. Deus enim illis manifestavit“, et tunc ad propositum: „Invisi- bilia enim ipsius, ad) creatura mundi, per ea, que facta sunt, intellecta conspiciuntur: sempiterna quoque eius virtus et di- vinitas, ita ut sint inexcusabiles. Quia cum deum congnovis- sent, [deum] non sicut deum glorificaverunt neque graciam ege- runte); sed evanuerunt in cogitacionibus suis et obscuratum est 10 insipiens cor eorum: dicentes se esse sapientes, stulti facti sunt. Et mutaverunt gloriam incorruptibilis dei in similitudinem ymi- ginis eorum." Hic de directo arguiturf) cecitas et iniusticia mo- dernorum sacerdotum, illorum, qui obsistunt in plebes) Christi cottidiane vel alias frequenti com- munioni corporis Jhesu Christi et magnificant quasdam fabulas, veluti ymagines et alias res sine vita, et ita retrahunt populum a gloria ipsorum deificante ipsumb) in veritate, scilicet a corpore et sanguine Jhesu crucifixi, et alliciunt ad collendas ymagines corruptibiles vel ossa vel aliqua fabulosa, quei) ne- quaquam sunt in se certa nequek) continent in se vim salutarem1). Cecitas eorumm) deinn) in hoc reprehenditur in predicta distinc- cione. Nam cum videant manifeste in scriptura modo predicta tocius creature, quod puta dei ita perfecta sunt opera, quod omni viventi in celo et in terra ordinavit deus et adiunxit suum proprium alimentum, incipiendo a summis angelis usque ad novissimum vermem et plantam, sicut scriptum est2): „Qui dat iumentis escam ipsorum et pullis corvorum“9), etc., videant in- super aut possent videre predicti pseudoli, si non excecasset eos ypocrisis, quod idem deus constituit cuilibet creature, quatenus ad continuandum suam vitam intrinsecam necesse ha- beat cottidie") aut sepe vel continue cibum sibi aptatum") pe- 20 25 30 21) Ymagines. Oscula D 2. a) A post corr. b) iusticia B, C et A ante corr.; et in i. F. c) deo B. 35 d) om. C. e) egent BC. f) contin. D 1. 2. F: Per predicta de d. a. oc. g) lege (sic) BC. h) ipsos F. i) vel B. k) sunt — neque F. 1) D 1. 2. contin.: Defectus cibi et potus oc., vide infra. m) eorumdem BCF. n) om. BF. °) invocantibus add. C. p) continue B et C. q) apportatum C. 2) Psalm. CXLVI. 9. 1) Rom. I. 18—23. 40
2) foris in omnibus creaturis. Applicatio ad freq. communionem euc. 27 apostolus Ro. I. ad negligentes et transgressores veritatis 1): „Revelatur, inquita), ira dei de celo, super omnem inpietatem et iniusticiam hominum eorum, qui veritatem dei in iniusticiab) detinent, quia, quod notum est deic), manifestum est in illis. Deus enim illis manifestavit“, et tunc ad propositum: „Invisi- bilia enim ipsius, ad) creatura mundi, per ea, que facta sunt, intellecta conspiciuntur: sempiterna quoque eius virtus et di- vinitas, ita ut sint inexcusabiles. Quia cum deum congnovis- sent, [deum] non sicut deum glorificaverunt neque graciam ege- runte); sed evanuerunt in cogitacionibus suis et obscuratum est 10 insipiens cor eorum: dicentes se esse sapientes, stulti facti sunt. Et mutaverunt gloriam incorruptibilis dei in similitudinem ymi- ginis eorum." Hic de directo arguiturf) cecitas et iniusticia mo- dernorum sacerdotum, illorum, qui obsistunt in plebes) Christi cottidiane vel alias frequenti com- munioni corporis Jhesu Christi et magnificant quasdam fabulas, veluti ymagines et alias res sine vita, et ita retrahunt populum a gloria ipsorum deificante ipsumb) in veritate, scilicet a corpore et sanguine Jhesu crucifixi, et alliciunt ad collendas ymagines corruptibiles vel ossa vel aliqua fabulosa, quei) ne- quaquam sunt in se certa nequek) continent in se vim salutarem1). Cecitas eorumm) deinn) in hoc reprehenditur in predicta distinc- cione. Nam cum videant manifeste in scriptura modo predicta tocius creature, quod puta dei ita perfecta sunt opera, quod omni viventi in celo et in terra ordinavit deus et adiunxit suum proprium alimentum, incipiendo a summis angelis usque ad novissimum vermem et plantam, sicut scriptum est2): „Qui dat iumentis escam ipsorum et pullis corvorum“9), etc., videant in- super aut possent videre predicti pseudoli, si non excecasset eos ypocrisis, quod idem deus constituit cuilibet creature, quatenus ad continuandum suam vitam intrinsecam necesse ha- beat cottidie") aut sepe vel continue cibum sibi aptatum") pe- 20 25 30 21) Ymagines. Oscula D 2. a) A post corr. b) iusticia B, C et A ante corr.; et in i. F. c) deo B. 35 d) om. C. e) egent BC. f) contin. D 1. 2. F: Per predicta de d. a. oc. g) lege (sic) BC. h) ipsos F. i) vel B. k) sunt — neque F. 1) D 1. 2. contin.: Defectus cibi et potus oc., vide infra. m) eorumdem BCF. n) om. BF. °) invocantibus add. C. p) continue B et C. q) apportatum C. 2) Psalm. CXLVI. 9. 1) Rom. I. 18—23. 40
Strana 28
28 Matthiae de Janov Regulae, l. III, tr. 1, c. 10. 10 tere, querere et manducare et suam sic vitam prolongare et roborare. Considerent demum, quod divina sapiencia iam in Christo Jhesu, similiter ut aliis viventibus, ita homini cibum sibi pro- prium et adequatum preparareta), et qui secundum essenciam hominis proprie ipsum cibaret, et confortaretfur]b), videlicet in anima et corpore, et racione et in sensu, et in mente et in carne, sicut scriptum est Deutero.1): „Non in solo pane vivit homo, sed in omni verbo, quod procedit de ore dei." Cum eciam credant cum hoc prefati, quod hic cibus sit totoc) homini totaliter preparatus, ut scriptura dicit2): „Parasti cibum illorum, quoniam ita est preparacio eius“, ille est corpus et sanguis domini nostri Jhesu Christi, sicut scriptum est Jo. 3): „Caro mea vere est cibus et sanguis meus vere est potus": est 15 inquam, scilicetd) ille cibus homini proprius, dulcissimum et tre- mendum altaris sacramentum. Sciant dehinc vel scire debent, quod ille cibus mirabilis est hominibus et in tali proprietate datus et constitutus, sicuti cibo conpetit, et hoc est, ut cottidie vel sepe insumatur, et9) in tali condicione, sicut aliis viventibus 20 ab homine, puta si volunt vitam suam habere et continuare, quod desiderent, requirant et [f. 72b] summant cottidie vel frequenter cibum pro se adaptatum. Racio autem illius, quare sic deus voluit omnibus ordinare viventibus, ut sue vite sustentamentum extra se inf) cibo habeant, 25 qui est in manu dei repositus, iuxta scripturam, que dicit 4) „Aperis tu manum tuam et inplebis omne animal benediccione“ istius inquam causa in quarto tractatu huius plane est designata5). Nunc dico, quod sacerdotes et prophete moderni hii, qui inpe- diunt in plebeiss) cottidianam vel alias crebram communionem 30 panis ipsorum appropriati et celestis vel dissuadent vel qui non promovent et non vocant ad sacramentum, per hec condemp- nantur, et quod dicentes seh) sapientes, stulti esse demonstran- tur, quia cum videant omnia vivencia sibi aptatum alimentum cottidie requirere vel frequenter, et neccesse habent pro vitai) 35 a) ita B et C; prepararent A. b) corr. ab ed.; confortaret omnes cod. c) totus B. d) om. F. c) om. BCF. f) id est in F. g) plebibus i) prompta (sic) B et C. B et C. 1) se esse B. 1) Deutero. VIII. 3. 2) Psalm. LXIV. 10. 3) Joann. VI. 56. 4) Psalm. CXLIV. 16. 5) vide librum IV. art. IV. Regularum.
28 Matthiae de Janov Regulae, l. III, tr. 1, c. 10. 10 tere, querere et manducare et suam sic vitam prolongare et roborare. Considerent demum, quod divina sapiencia iam in Christo Jhesu, similiter ut aliis viventibus, ita homini cibum sibi pro- prium et adequatum preparareta), et qui secundum essenciam hominis proprie ipsum cibaret, et confortaretfur]b), videlicet in anima et corpore, et racione et in sensu, et in mente et in carne, sicut scriptum est Deutero.1): „Non in solo pane vivit homo, sed in omni verbo, quod procedit de ore dei." Cum eciam credant cum hoc prefati, quod hic cibus sit totoc) homini totaliter preparatus, ut scriptura dicit2): „Parasti cibum illorum, quoniam ita est preparacio eius“, ille est corpus et sanguis domini nostri Jhesu Christi, sicut scriptum est Jo. 3): „Caro mea vere est cibus et sanguis meus vere est potus": est 15 inquam, scilicetd) ille cibus homini proprius, dulcissimum et tre- mendum altaris sacramentum. Sciant dehinc vel scire debent, quod ille cibus mirabilis est hominibus et in tali proprietate datus et constitutus, sicuti cibo conpetit, et hoc est, ut cottidie vel sepe insumatur, et9) in tali condicione, sicut aliis viventibus 20 ab homine, puta si volunt vitam suam habere et continuare, quod desiderent, requirant et [f. 72b] summant cottidie vel frequenter cibum pro se adaptatum. Racio autem illius, quare sic deus voluit omnibus ordinare viventibus, ut sue vite sustentamentum extra se inf) cibo habeant, 25 qui est in manu dei repositus, iuxta scripturam, que dicit 4) „Aperis tu manum tuam et inplebis omne animal benediccione“ istius inquam causa in quarto tractatu huius plane est designata5). Nunc dico, quod sacerdotes et prophete moderni hii, qui inpe- diunt in plebeiss) cottidianam vel alias crebram communionem 30 panis ipsorum appropriati et celestis vel dissuadent vel qui non promovent et non vocant ad sacramentum, per hec condemp- nantur, et quod dicentes seh) sapientes, stulti esse demonstran- tur, quia cum videant omnia vivencia sibi aptatum alimentum cottidie requirere vel frequenter, et neccesse habent pro vitai) 35 a) ita B et C; prepararent A. b) corr. ab ed.; confortaret omnes cod. c) totus B. d) om. F. c) om. BCF. f) id est in F. g) plebibus i) prompta (sic) B et C. B et C. 1) se esse B. 1) Deutero. VIII. 3. 2) Psalm. LXIV. 10. 3) Joann. VI. 56. 4) Psalm. CXLIV. 16. 5) vide librum IV. art. IV. Regularum.
Strana 29
Veritatis obnubilatio et hominis caecitas atque infirmitas. 29 sua ipsum manducare: Isti solis hominibus negant cibum sic eis preparatum frequentare, cum idem deus et homo, preparans et tribuens hominibus istum panem primum, in libertate eos posuit, dicens 1): „Hec quocienscumque feceritis“, etc. Dehinc et alibi omni die ipsum querenduma) atque manducandum consti- tuit, dicens 2): „Sicb) ergo orabitis: Pater noster, qui es in celis, panem nostrum cottidianum“, etc) ut expressius necessitatem cottidiane sumpcionis huius cibi edicat, addidit, dicens: „da no- bis hodie." Propterea bene sonat ad istos illa beati Job ex hlor- tacio, ubi dicitur 3): „Interroga iumenta, et dicent tibi“, quoniamd) 10 secundum prophetam Ysaiam I.4): „Cognovit bos possessorem suum et asinus presepe domini sui, Israel autem me non con- gnovit.“ In Job eciam dicitur 5): „Interroga iumenta, et doce- bunt te." Itaque cum fuisset sic veritas ostensa hominie) via naturali 15 secundum duplicem modum et inscripta, homo tamen non per- stitit in veritate, sed omnis caro corrupit viam suam: Et idcirco fuit secundum utrumque modum, scilicet intus et foris, veri- tas homini obnubilata, et secundum modum superius de- claratum homo in duo mala incidit, scilicet cecitatis 20 et infirmitatis vel ignorancie sui boni et inpotencief) diri- gendi se ad suum bonum. Ignorancia quoad primum modum scripture, scilicet intus presentis et indite in anima veritatis. Impotencia quoad secundum modum, id est ad inscripcionem veritatis omnibus creaturiss), sich) videlicet, quod homo, videns 25 in omnibus creaturis divinam bonitatem et veritatem et sa- pienciam et potenciam et magnitudinem expressam et ostensam, et tantum vidit in seipso illam eandemque destitutam et offen- sam et a semet ipso, non posseque per semet reformari ac re- ordinari ad dignitatem sui status in ordine ad ceteras creaturas 30 et quoad usum earum et deii) fruicionem. Et cum vidit omnia alia a se gratuite voluntatem dei exequi et a veritate suaviter gubernari, semet tantum conspexit moveri contra divinam voluntatem et esse exortemk) a regimine regule universi, a) et rogandum add. F. b) Sic — etc. add. A in marg. et om. BCF. 35 c) om. B et C. d) quia F. e) omni F; sic om. F. f) inpotenciam F. *) in o. c. F. 11) sic — creaturis om. B. i) om. C. k) exsortem F. 3) Job. XII. 7, ubi doce- 1) cf. J. Cor. XI. 25. 2) Matth. VI. 9. bunt legitur. 4) Isaide I. 3. 5) Job XII. 7.
Veritatis obnubilatio et hominis caecitas atque infirmitas. 29 sua ipsum manducare: Isti solis hominibus negant cibum sic eis preparatum frequentare, cum idem deus et homo, preparans et tribuens hominibus istum panem primum, in libertate eos posuit, dicens 1): „Hec quocienscumque feceritis“, etc. Dehinc et alibi omni die ipsum querenduma) atque manducandum consti- tuit, dicens 2): „Sicb) ergo orabitis: Pater noster, qui es in celis, panem nostrum cottidianum“, etc) ut expressius necessitatem cottidiane sumpcionis huius cibi edicat, addidit, dicens: „da no- bis hodie." Propterea bene sonat ad istos illa beati Job ex hlor- tacio, ubi dicitur 3): „Interroga iumenta, et dicent tibi“, quoniamd) 10 secundum prophetam Ysaiam I.4): „Cognovit bos possessorem suum et asinus presepe domini sui, Israel autem me non con- gnovit.“ In Job eciam dicitur 5): „Interroga iumenta, et doce- bunt te." Itaque cum fuisset sic veritas ostensa hominie) via naturali 15 secundum duplicem modum et inscripta, homo tamen non per- stitit in veritate, sed omnis caro corrupit viam suam: Et idcirco fuit secundum utrumque modum, scilicet intus et foris, veri- tas homini obnubilata, et secundum modum superius de- claratum homo in duo mala incidit, scilicet cecitatis 20 et infirmitatis vel ignorancie sui boni et inpotencief) diri- gendi se ad suum bonum. Ignorancia quoad primum modum scripture, scilicet intus presentis et indite in anima veritatis. Impotencia quoad secundum modum, id est ad inscripcionem veritatis omnibus creaturiss), sich) videlicet, quod homo, videns 25 in omnibus creaturis divinam bonitatem et veritatem et sa- pienciam et potenciam et magnitudinem expressam et ostensam, et tantum vidit in seipso illam eandemque destitutam et offen- sam et a semet ipso, non posseque per semet reformari ac re- ordinari ad dignitatem sui status in ordine ad ceteras creaturas 30 et quoad usum earum et deii) fruicionem. Et cum vidit omnia alia a se gratuite voluntatem dei exequi et a veritate suaviter gubernari, semet tantum conspexit moveri contra divinam voluntatem et esse exortemk) a regimine regule universi, a) et rogandum add. F. b) Sic — etc. add. A in marg. et om. BCF. 35 c) om. B et C. d) quia F. e) omni F; sic om. F. f) inpotenciam F. *) in o. c. F. 11) sic — creaturis om. B. i) om. C. k) exsortem F. 3) Job. XII. 7, ubi doce- 1) cf. J. Cor. XI. 25. 2) Matth. VI. 9. bunt legitur. 4) Isaide I. 3. 5) Job XII. 7.
Strana 30
30 Matthiae de Janov Regulae, 1. III, tr. 1, c. 10 et 11. scilicet a conformitate notatea) veritatis, et secundum doctrinam apostoli 1) videtb) in se, hoc est in carne sua, non esse bonum, sed malum. Non enim bonum, quod voluite), hoc agere suberat, sed malum, quod noluit, hoc inerat operari, et cetera. Capitulum undecimum1). II) Deus igitur, miserator et misericors, nolens prorsus perire, quode) condidit, iterum voluit verbum suum, quod semel loquitur et ab eterno est locutus, secundo audiri in mundo ab homine, ac per hoc universa ad vitam reformari, — quemadmodum scriptum 10 est Jo. 2): „Amen, amen, dico vobis, quia venit hora et nunc est, in qua audient mortui vocem filii dei, et qui audierintf), vivent“, — et ut s) homo posset cognoscere veritatem et ad con- gnitam ut posset remeare, sicque omne mendacium, quo erat inbutus, deponere et habundanciam malicie, ach) per hoc, quasi modo genitus infans racionabilis, sine dolo accipere potestatem, filius dei fieri, sicut scriptum esti)3): „Voluntarie genuit nos verbo veritatis, sive ut essemus inicium aliquod creature eius“: id- circo inquam deus, ecce secundo inscripsit patulo suam veritatem, conformiter ut prius, intus et foris, vi- 20 delicet in carne et spiritu, ink) humanitate et divinitate, et hoc per dominum nostrum Jhesum Christum, qui est illa veritas et lex vite et regula omnis veritatis et discipline, liber scriptusl) intus et foris, sed signatus 4). Dedit insuper illud vo- lumen plenum gracia et veritate intus et foris homini non tan- tum ad videndum et tractandum, sed ad comedendum et po- tandum, quatenus sic perfecte veritatem et graciam homo sibi incorporaret et uniretm) essetque siccine totus homo restauratus et sanatus, intus puta a sua cecitate vel ignorancia, foris vero a sua inpotencia ad bonum; et iuxta istam consideracionem sic 30 pulchre loquitur venerabilis Hugo De sacramentis, dicens 5) „Sic itaque una creatura erat, cuius sensus totus intus erat, puta angeli sive spiritus. Et alia creatura erat, cuius sensus a) note F. b) vide et A, et addens in m.; et om. B et C; vide F. c) doluit BC. d) ita A rubr., om. BCF. c) quem F. f) audient B. 35 8) corr. ab ed.; et non omnes cod. h) om. B. i) Jacobi II add. F rubr. k) in spiritu et h. F. 1) gracia et veritate add. F. m) viveret F. 1) Cf. Rom. VII. I8 sq. 2) Joann. V. 25. 3) Jacobi I. 18. 4) cf. Apoc. V. 1. 5) Hugonis de S. Victore De sacr. l. I, p. VI. c. 5, ap. Migne, PL, t. 176, col. 266 et 267. 15 25
30 Matthiae de Janov Regulae, 1. III, tr. 1, c. 10 et 11. scilicet a conformitate notatea) veritatis, et secundum doctrinam apostoli 1) videtb) in se, hoc est in carne sua, non esse bonum, sed malum. Non enim bonum, quod voluite), hoc agere suberat, sed malum, quod noluit, hoc inerat operari, et cetera. Capitulum undecimum1). II) Deus igitur, miserator et misericors, nolens prorsus perire, quode) condidit, iterum voluit verbum suum, quod semel loquitur et ab eterno est locutus, secundo audiri in mundo ab homine, ac per hoc universa ad vitam reformari, — quemadmodum scriptum 10 est Jo. 2): „Amen, amen, dico vobis, quia venit hora et nunc est, in qua audient mortui vocem filii dei, et qui audierintf), vivent“, — et ut s) homo posset cognoscere veritatem et ad con- gnitam ut posset remeare, sicque omne mendacium, quo erat inbutus, deponere et habundanciam malicie, ach) per hoc, quasi modo genitus infans racionabilis, sine dolo accipere potestatem, filius dei fieri, sicut scriptum esti)3): „Voluntarie genuit nos verbo veritatis, sive ut essemus inicium aliquod creature eius“: id- circo inquam deus, ecce secundo inscripsit patulo suam veritatem, conformiter ut prius, intus et foris, vi- 20 delicet in carne et spiritu, ink) humanitate et divinitate, et hoc per dominum nostrum Jhesum Christum, qui est illa veritas et lex vite et regula omnis veritatis et discipline, liber scriptusl) intus et foris, sed signatus 4). Dedit insuper illud vo- lumen plenum gracia et veritate intus et foris homini non tan- tum ad videndum et tractandum, sed ad comedendum et po- tandum, quatenus sic perfecte veritatem et graciam homo sibi incorporaret et uniretm) essetque siccine totus homo restauratus et sanatus, intus puta a sua cecitate vel ignorancia, foris vero a sua inpotencia ad bonum; et iuxta istam consideracionem sic 30 pulchre loquitur venerabilis Hugo De sacramentis, dicens 5) „Sic itaque una creatura erat, cuius sensus totus intus erat, puta angeli sive spiritus. Et alia creatura erat, cuius sensus a) note F. b) vide et A, et addens in m.; et om. B et C; vide F. c) doluit BC. d) ita A rubr., om. BCF. c) quem F. f) audient B. 35 8) corr. ab ed.; et non omnes cod. h) om. B. i) Jacobi II add. F rubr. k) in spiritu et h. F. 1) gracia et veritate add. F. m) viveret F. 1) Cf. Rom. VII. I8 sq. 2) Joann. V. 25. 3) Jacobi I. 18. 4) cf. Apoc. V. 1. 5) Hugonis de S. Victore De sacr. l. I, p. VI. c. 5, ap. Migne, PL, t. 176, col. 266 et 267. 15 25
Strana 31
Ia inscriptio veritatis intus et foris per Jhesum Christum. 31 totus foris erat, puta animalia irracionabilia. Et positus est in medio homo, ut intus [f. 73a] et foris haberet. Intus ad invisibilia, foris ad visibilia. Intus per sensum racionis, foris per sensum car- nis, ut ingrederetur et contemplaretur, egrederetur et contempla- retur: intusa) sapienciam, foris opera sapiencie, utrumque contem- plaretur et perb) utrumque reficeretur, videret et gauderet, et amaret et laudaret. Sapienciac), paschua intus erant. Opus sapiencie, paschua foris erant. Et dimissus est sensus hominis, ut ad utrum- que iret et in utroque refeccionem inveniret: iret per congni- cionem, reficeretur per dileccionem. Sapiencia liber erat scrip- 10 tus d) intus. Opus sapiencie liber erat scriptus foris. Voluit autem postea adhuc, aliter foris scribi sapienciam, ut manifestius videretur et perfeccius congnosceretur, ut oculus hominis illu- minaretur ad scripturam secundam, quoniame) caligaverat ad pri- mam. Fecit opus secundum [post] primum, et illud evidencius erat, quoniam non solum demonstravit, sed illuminavit. Assumpsit carnem non amittens divinitatem. Propositus est liber scriptus intus et foris, foris in humanitate, intus in divinitate, ut foris legeretur per imitacionem, intus per contemplacionem, foris ad salutem, intus ad felicitatem, foris ad meritum, intus ad gaudiumf). Intus, ut „in principio erat verbum"s), foris h) „verbum caro factum est, et habitavit in nobis.“ Liber igitur unus semel erat scriptus intusi) et bis foris. Foris primum per visibilium condicionem, secundo foris per carnis assumpcionem, primum ad iocunditatem, secundo ad sanitatem, primo ad naturam, se- 25 cundo contra culpam, primo, ut natura foveretur, secundo ut vicium sanaretur et natura beatificaretur“, etc. Ex hiisk) plene colligitur sufficiens responsio ad illos, qui persuadentibus crebram plebeiorum communionem Christi Jhesu corporis et sanguinis solent dicere: Sufficit ipsis1), quod mandu- 30 cant in presencia missarum spiritualiter. Nam forte in Veteri Testamento in tali manducacione, puta spirituali solam), oporte- bat homines contentari, quia nondum verbum caro factum erat. Juxta quod dictum") est superius 1) : „Non in solo pane vivit homo, a) intus — contemplaretur om. B. b) add. A sub lin. et in m.; uto. 35 que F. c) post corr. A. d) libri — scripta B. e) A post corr.; qui BC. k) Ex predictis F. 1) gaudia C. 8) om. C. h) et B. i) om. C. n) erat F. 1) eis C; illis F. m) om. B et C; spiritualiter F. 1) Deutero. VIII. 3. 5 15 20
Ia inscriptio veritatis intus et foris per Jhesum Christum. 31 totus foris erat, puta animalia irracionabilia. Et positus est in medio homo, ut intus [f. 73a] et foris haberet. Intus ad invisibilia, foris ad visibilia. Intus per sensum racionis, foris per sensum car- nis, ut ingrederetur et contemplaretur, egrederetur et contempla- retur: intusa) sapienciam, foris opera sapiencie, utrumque contem- plaretur et perb) utrumque reficeretur, videret et gauderet, et amaret et laudaret. Sapienciac), paschua intus erant. Opus sapiencie, paschua foris erant. Et dimissus est sensus hominis, ut ad utrum- que iret et in utroque refeccionem inveniret: iret per congni- cionem, reficeretur per dileccionem. Sapiencia liber erat scrip- 10 tus d) intus. Opus sapiencie liber erat scriptus foris. Voluit autem postea adhuc, aliter foris scribi sapienciam, ut manifestius videretur et perfeccius congnosceretur, ut oculus hominis illu- minaretur ad scripturam secundam, quoniame) caligaverat ad pri- mam. Fecit opus secundum [post] primum, et illud evidencius erat, quoniam non solum demonstravit, sed illuminavit. Assumpsit carnem non amittens divinitatem. Propositus est liber scriptus intus et foris, foris in humanitate, intus in divinitate, ut foris legeretur per imitacionem, intus per contemplacionem, foris ad salutem, intus ad felicitatem, foris ad meritum, intus ad gaudiumf). Intus, ut „in principio erat verbum"s), foris h) „verbum caro factum est, et habitavit in nobis.“ Liber igitur unus semel erat scriptus intusi) et bis foris. Foris primum per visibilium condicionem, secundo foris per carnis assumpcionem, primum ad iocunditatem, secundo ad sanitatem, primo ad naturam, se- 25 cundo contra culpam, primo, ut natura foveretur, secundo ut vicium sanaretur et natura beatificaretur“, etc. Ex hiisk) plene colligitur sufficiens responsio ad illos, qui persuadentibus crebram plebeiorum communionem Christi Jhesu corporis et sanguinis solent dicere: Sufficit ipsis1), quod mandu- 30 cant in presencia missarum spiritualiter. Nam forte in Veteri Testamento in tali manducacione, puta spirituali solam), oporte- bat homines contentari, quia nondum verbum caro factum erat. Juxta quod dictum") est superius 1) : „Non in solo pane vivit homo, a) intus — contemplaretur om. B. b) add. A sub lin. et in m.; uto. 35 que F. c) post corr. A. d) libri — scripta B. e) A post corr.; qui BC. k) Ex predictis F. 1) gaudia C. 8) om. C. h) et B. i) om. C. n) erat F. 1) eis C; illis F. m) om. B et C; spiritualiter F. 1) Deutero. VIII. 3. 5 15 20
Strana 32
32 Matthiae de Janov Regulae, 1. III, tr. 1, c. 11 et 12. sed in omni verbo, quod procedit de ore dei“, puta solum spiri- tualiter. Sed iam in Novo Testamento talis manducacio nequa- quam sufficit homini soluma) spiritualis et per verbum, secun- dum quod procedit de ore dei, quoniam veritas iam dixit1): „Nisi manducaveritis carnem filii hominis et biberitis eius san- guinem, non habebitis vitam in vobis“, quia iam datum est ho- minibus verbumb) caro factum ad manducandum, secundum quod optime congruit homini, qui est conpositus ex carne et intellectu. Ex eisdem enim vivimus, nutrimur et sumus secun- 10 dum philosophum. Quapropter propheta dicit 2): „Parasti cibum illorum, quoniam ita est preparacio eius." Item manducare tantum spiritualiter est solum librum man- datorum dei pretactume) intus legere vel audire, quod quidem licet docet hominem ad bonum, non tamen usquequaque con- 15 fortat ad bonum exequendum. Igitur non ita integre hominem reformat ille modus, neque ita est inscripcio eius d), scilicet huius libri, sed intus et foris, et ita traditus extat homini ad voran- dum et digerendum et incorporandum. Non solum ad audien- dum intus vel legendum datum est inquam homini hoc volu- men, scilicet verbum caro factume) seu nostrum hoc mirabile") sacramentum, sed ad legendum intus et extra ad tractandum et ruminandum intime et foris, in anima et in corpores), in corde et in ore, quatenus totum hominem sanaret et restauraret, do- ceret et confortaret in anima et in corpore, in proposito et in 25 opere, in principio et in fine, prout eadem veritas et idem vivus panis protestatur, dicens 3): „Ego sum alpha et omega, princi- pium et finis.“ Et iterumb) ad idem dicit 4): „Ego veni, ut vitam habeant et habundancius habeant“, atque iterum Johannis X° 5) „Ingredietur et paschua inveniet, et egredietur et paschua in- 30 veniet, etc.i). 20 b) om. A et B. c) A corr., pretaxatum F. e) factum est, sed est del. A. f) venerabile C. h) Et iterum AC et F. i) om. C. 1) Joann. VI. 54. 2) Psalm. LXIV. 10. 3) Apoc. I. 8. 4) Joann. 35 X. 10. 5) Cf. Joann. X. 9. a) solum tantum C. d) inscripcionis (sic) B et C. 8) in corpore om. B.
32 Matthiae de Janov Regulae, 1. III, tr. 1, c. 11 et 12. sed in omni verbo, quod procedit de ore dei“, puta solum spiri- tualiter. Sed iam in Novo Testamento talis manducacio nequa- quam sufficit homini soluma) spiritualis et per verbum, secun- dum quod procedit de ore dei, quoniam veritas iam dixit1): „Nisi manducaveritis carnem filii hominis et biberitis eius san- guinem, non habebitis vitam in vobis“, quia iam datum est ho- minibus verbumb) caro factum ad manducandum, secundum quod optime congruit homini, qui est conpositus ex carne et intellectu. Ex eisdem enim vivimus, nutrimur et sumus secun- 10 dum philosophum. Quapropter propheta dicit 2): „Parasti cibum illorum, quoniam ita est preparacio eius." Item manducare tantum spiritualiter est solum librum man- datorum dei pretactume) intus legere vel audire, quod quidem licet docet hominem ad bonum, non tamen usquequaque con- 15 fortat ad bonum exequendum. Igitur non ita integre hominem reformat ille modus, neque ita est inscripcio eius d), scilicet huius libri, sed intus et foris, et ita traditus extat homini ad voran- dum et digerendum et incorporandum. Non solum ad audien- dum intus vel legendum datum est inquam homini hoc volu- men, scilicet verbum caro factume) seu nostrum hoc mirabile") sacramentum, sed ad legendum intus et extra ad tractandum et ruminandum intime et foris, in anima et in corpores), in corde et in ore, quatenus totum hominem sanaret et restauraret, do- ceret et confortaret in anima et in corpore, in proposito et in 25 opere, in principio et in fine, prout eadem veritas et idem vivus panis protestatur, dicens 3): „Ego sum alpha et omega, princi- pium et finis.“ Et iterumb) ad idem dicit 4): „Ego veni, ut vitam habeant et habundancius habeant“, atque iterum Johannis X° 5) „Ingredietur et paschua inveniet, et egredietur et paschua in- 30 veniet, etc.i). 20 b) om. A et B. c) A corr., pretaxatum F. e) factum est, sed est del. A. f) venerabile C. h) Et iterum AC et F. i) om. C. 1) Joann. VI. 54. 2) Psalm. LXIV. 10. 3) Apoc. I. 8. 4) Joann. 35 X. 10. 5) Cf. Joann. X. 9. a) solum tantum C. d) inscripcionis (sic) B et C. 8) in corpore om. B.
Strana 33
De spirit, communione. Veritas et sacr. alt. sub spec. panis et vini. 33 Capitulum duodecimuma). Quapropter quam ordinate et quam pulchre sicut ab inicio proposita est [veritas] omni intellectuib) et in celo et in terra, ut per eam existens illuminatus, stabilitus ac confortatuse), simili forma continuaret suam vitam, sicut supra est Deutero. allegatum 1): „Non in solo pane vivit homo, sed in omni verbo, quod procedit de ore dei“, et iterum alia scriptura dicit2): „Pa- nem angelorum manducavit homo“: ita conformiter hec ipsa veritas, ut totum cibaret et instrueret hominem, omnibus d) com- muniter proposita est in sacramento altarise). Et quatenus huius- 10 modi communitati et ministerio res ipse, in quibus hoc sacra- mentum est institutum, alluderent, idcirco sub speciebus veri panis et vini est confectum et promulgatum, sicut scriptum est3): „Accepit Jhesus panem, etc. similiter et calicem, dicens: Sumite ex hoc omnes." Sunt namque hec species communissime et inter cibos et quoad usum animalium. Et inde et nomen panis est accep- tum, quod „apan“ [in] greco, quodf) sonat „omne“ vel ,totum“ in latino; similiter et „vinum" quasi vis omnium aut vis hominis) poterit nuncupari. Et quemadmodum in pane et vino fit con- 20 gregacio in unum multorum granorum, sic in isto sacramento est colleccio omnium perfeccionum optatarum et optabilium ad suum esse vivere et intelligere [f. 73b] cuilibet communiter hominum capacium, veluti omnium sustentaculorum substancie, omnium gubernaculorum vite, omnium veritatum intelligencie, et omne bonum, de quo promissum esth) ad Moysen Exodi 4): „Ego, inquit dominus, ostendam tibi omne bonum, et miserebor tuii) miseri et clemens ero, in quem michi placuerit.“ Itak) iste panis communis omnium, panis proposicionis in conspectu cuius- libet hominis5) primo est sibi cibus et potus, secundo est re- 30 gula et magister, tercio est sibi verbum et omnis sapiencia et 5 15 25 veritas. a) ita A rubr.; om. BCF. b) intellectu corr. intellectui A. c) post d) hominibus C. 8) hominum e) altari C. 1) grece sonat F. corr. 4. i) tibi C. k) Ita quod est F. C et F. 1) om. C. 1) Deutero. VIII. 3. 2) Psalm. LXXVII. 25. 3) Matth. XXVI. 26. 4) Exodi XXXIII. 19. 5) Cf. Matth. XII. 4. KYBAL: M. de Janov Regulae, II. 35 3
De spirit, communione. Veritas et sacr. alt. sub spec. panis et vini. 33 Capitulum duodecimuma). Quapropter quam ordinate et quam pulchre sicut ab inicio proposita est [veritas] omni intellectuib) et in celo et in terra, ut per eam existens illuminatus, stabilitus ac confortatuse), simili forma continuaret suam vitam, sicut supra est Deutero. allegatum 1): „Non in solo pane vivit homo, sed in omni verbo, quod procedit de ore dei“, et iterum alia scriptura dicit2): „Pa- nem angelorum manducavit homo“: ita conformiter hec ipsa veritas, ut totum cibaret et instrueret hominem, omnibus d) com- muniter proposita est in sacramento altarise). Et quatenus huius- 10 modi communitati et ministerio res ipse, in quibus hoc sacra- mentum est institutum, alluderent, idcirco sub speciebus veri panis et vini est confectum et promulgatum, sicut scriptum est3): „Accepit Jhesus panem, etc. similiter et calicem, dicens: Sumite ex hoc omnes." Sunt namque hec species communissime et inter cibos et quoad usum animalium. Et inde et nomen panis est accep- tum, quod „apan“ [in] greco, quodf) sonat „omne“ vel ,totum“ in latino; similiter et „vinum" quasi vis omnium aut vis hominis) poterit nuncupari. Et quemadmodum in pane et vino fit con- 20 gregacio in unum multorum granorum, sic in isto sacramento est colleccio omnium perfeccionum optatarum et optabilium ad suum esse vivere et intelligere [f. 73b] cuilibet communiter hominum capacium, veluti omnium sustentaculorum substancie, omnium gubernaculorum vite, omnium veritatum intelligencie, et omne bonum, de quo promissum esth) ad Moysen Exodi 4): „Ego, inquit dominus, ostendam tibi omne bonum, et miserebor tuii) miseri et clemens ero, in quem michi placuerit.“ Itak) iste panis communis omnium, panis proposicionis in conspectu cuius- libet hominis5) primo est sibi cibus et potus, secundo est re- 30 gula et magister, tercio est sibi verbum et omnis sapiencia et 5 15 25 veritas. a) ita A rubr.; om. BCF. b) intellectu corr. intellectui A. c) post d) hominibus C. 8) hominum e) altari C. 1) grece sonat F. corr. 4. i) tibi C. k) Ita quod est F. C et F. 1) om. C. 1) Deutero. VIII. 3. 2) Psalm. LXXVII. 25. 3) Matth. XXVI. 26. 4) Exodi XXXIII. 19. 5) Cf. Matth. XII. 4. KYBAL: M. de Janov Regulae, II. 35 3
Strana 34
34 Matthiae de Janov Regulae, 1. III, tr. 1, c. 12 et 13. De primo horum dicit veritas Jo. VI° 1): „Caro mea vere est cibus et sanguis meus vere est potus“. De secundo Ysaie 2): „Et dabit tibi dominus panem artum et aquam brevem“, et ad propositum: „et non faciet a te avo- lare doctorem tuum, et oculi tui videntesa) erunt preceptorem tuum et aures tue audient verbum post tergum monentis. Hec via domini, ambulate in ea, neque ad dexteram neque ad sini- stram declinabitis." De tercio Ecclesiasticib) 3): „Cibavite) illum dominus pane 10 vite et intellectus et aqua sapiencie salutaris potavit illum." Verumptamen aliis obmissis, que homo in sumpcione cibi et potus assequitur, quinque sunt, que cibus et potus in homine operaturd), scilicet delectacionem, vegetacionem vel augmentum, prolificacionem, roboracionem, illuminacionem in- 15 tellectus. Aliis obmissis, quia de se plana sunt, que inciden- taliter hic sunt memorata et alibi late pertractata, videlicet in primo tractatu et in ultimo 4), dicendum est solum de ultimo, puta quomodo cibus et potus illuminant intellectum. Quoniam naturaliter notum existit, quod sicut cibus et 20 potus confortant membra singula corporis ad exequendum ope- raciones intentas, sicute) eciam sobrie administrata confortant ca- put hominis ad formandum, intellecciones suas ad consiliandum et corpus totum gubernandum, et mira operacione naturali red- dunt caput magis integrum et ingeniosum, — et inde dicit Boe- 25 cius De disciplina scolarium5): „Acuit ingenium vinum mo- dice sumptum“; ad hoc eciam I. Reg. XIIII°. e. scriptum est porro 6): „Jonathas extendit summitatem virgule, quam habebat in manu, et intinxit in favum mellis et comedit, et illuminati sunt oculi eius“, — defectusf) quoques) cibi et potus reddunt 30 hominem ebetem in capite et enervatum: sic in proposito!) panis hic vivus in sacramento altaris habet hoc in se maxime proprium illuminare intellectum digne manducantis ad congno- 5 12) Quinque A. a) A post corr. b) XV° add. F rubr. c) Cibum B. Cibabit potabit 35 biblia. d) operantur C. e) sicut AB et C; sic F. f) contin. D I. 2. g) namque D 1. 2. h) om. D 1. 2. 1) Joann. VI. 56. 2) Isaiae XXX. 20 21. 3) Eccli. XV. 3. 4) vide libri I. tract. II, c. 7—8, (vol. I. p. 68—71) et libri V, dist. VII, c. II 5) Boetius, De disciplina scholarium, c. 2, ap. Migne, PL., t. 61/, col. —14. 6) I. Reg. XIV. 27. 40 1228.
34 Matthiae de Janov Regulae, 1. III, tr. 1, c. 12 et 13. De primo horum dicit veritas Jo. VI° 1): „Caro mea vere est cibus et sanguis meus vere est potus“. De secundo Ysaie 2): „Et dabit tibi dominus panem artum et aquam brevem“, et ad propositum: „et non faciet a te avo- lare doctorem tuum, et oculi tui videntesa) erunt preceptorem tuum et aures tue audient verbum post tergum monentis. Hec via domini, ambulate in ea, neque ad dexteram neque ad sini- stram declinabitis." De tercio Ecclesiasticib) 3): „Cibavite) illum dominus pane 10 vite et intellectus et aqua sapiencie salutaris potavit illum." Verumptamen aliis obmissis, que homo in sumpcione cibi et potus assequitur, quinque sunt, que cibus et potus in homine operaturd), scilicet delectacionem, vegetacionem vel augmentum, prolificacionem, roboracionem, illuminacionem in- 15 tellectus. Aliis obmissis, quia de se plana sunt, que inciden- taliter hic sunt memorata et alibi late pertractata, videlicet in primo tractatu et in ultimo 4), dicendum est solum de ultimo, puta quomodo cibus et potus illuminant intellectum. Quoniam naturaliter notum existit, quod sicut cibus et 20 potus confortant membra singula corporis ad exequendum ope- raciones intentas, sicute) eciam sobrie administrata confortant ca- put hominis ad formandum, intellecciones suas ad consiliandum et corpus totum gubernandum, et mira operacione naturali red- dunt caput magis integrum et ingeniosum, — et inde dicit Boe- 25 cius De disciplina scolarium5): „Acuit ingenium vinum mo- dice sumptum“; ad hoc eciam I. Reg. XIIII°. e. scriptum est porro 6): „Jonathas extendit summitatem virgule, quam habebat in manu, et intinxit in favum mellis et comedit, et illuminati sunt oculi eius“, — defectusf) quoques) cibi et potus reddunt 30 hominem ebetem in capite et enervatum: sic in proposito!) panis hic vivus in sacramento altaris habet hoc in se maxime proprium illuminare intellectum digne manducantis ad congno- 5 12) Quinque A. a) A post corr. b) XV° add. F rubr. c) Cibum B. Cibabit potabit 35 biblia. d) operantur C. e) sicut AB et C; sic F. f) contin. D I. 2. g) namque D 1. 2. h) om. D 1. 2. 1) Joann. VI. 56. 2) Isaiae XXX. 20 21. 3) Eccli. XV. 3. 4) vide libri I. tract. II, c. 7—8, (vol. I. p. 68—71) et libri V, dist. VII, c. II 5) Boetius, De disciplina scholarium, c. 2, ap. Migne, PL., t. 61/, col. —14. 6) I. Reg. XIV. 27. 40 1228.
Strana 35
Veritas et fr. communio cibi et potus euc. 35 scendum veritatem et regulam vite utilema). Et hoc plane de- scriptum est in discipulis euntibus in Emaus, qui non in collo- cucione in via, sed in fraccione panis dominum congnoverunt. Ex quibus liquide colligitur, quod veritas prenotata, que eſs]t sapiencia omnium hominum, est regula vite gene- ralis omnium hominum, et ipsa preparata est et prestitab) in communi cibo et potu sub speciebus communissimis, scilicet panis et vini, communiter ab omnibus fidelibus frequentanda et incorporanda. Unde limpide sequitur, quod populus christianus, habens unam et generalem vitam, habet unam et generalem vite sue regulam et legem, et ipsam eandem cottidie insumit, ut per eandem illu- minetur ad congnoscendum, quid sit acturus cottidie, et per ipsam confortetur intrinsece ad hoc, quod congnovit, faciendum et exequendum. 10 15 Capitulum decimum tercium°). Ex quibus vide, quam necessarium est et utile christiano, qui cupit secundum christianitatis regulam digne vivere, hoc sacramentum altaris cottidie vel sepe frequentare, quoniam inde efficaciter assumit congnicionem veritatis sue vite uti- 20 lis, accipit inde confirmacionemd) ad standum et ambulandum in veritate, et per frequentacionem crebram ipsius continue isto- rum memoria vivaciter in homine renovatur, sicut loquitur veritas, dicens 1): „Hoc facite in meam commemoracionem.“ Et in figura huiusmodie) Exodi XVI.° dicitur 2): „Egrediatur populus 25 et colligat, que sufficiunt per singulos dies“, sequitur ad propo- situm: „ut temptem eumf), utrum ambulet in lege mea an non" subaudis per continuam memoriam et exercicium eius. Et eidems) facit, quod dicit apostolus I. Cor. V 3): „Expurgate, inquit, vetus fermentum, ut sitis nova conspersio, sicut estis azimi. Etenim 30 pascha nostrum ymolatus est Christus.“ Ecce, hic conspersio azimi non videtur aliud esse vel signare quam unccionem gracie per spiritum sanctum, que est lex scripta in cordibus nostris. a) post hanc vocem D 1. 2. contin.: Quamdiu enim in ecclesia Christi oc., v. infra p. 37, lin. 29. b) et prestita om. B. c) ita A, om. BCF. d) ad confirmacionem (sic) C. e) huius F. () eum add. ACet F; om. B. 5) ad idem F. 35 1) Cf. Lucae XXII. 19. 2) Exodi XVI. 4. 3) I. Cor. V. 7.
Veritas et fr. communio cibi et potus euc. 35 scendum veritatem et regulam vite utilema). Et hoc plane de- scriptum est in discipulis euntibus in Emaus, qui non in collo- cucione in via, sed in fraccione panis dominum congnoverunt. Ex quibus liquide colligitur, quod veritas prenotata, que eſs]t sapiencia omnium hominum, est regula vite gene- ralis omnium hominum, et ipsa preparata est et prestitab) in communi cibo et potu sub speciebus communissimis, scilicet panis et vini, communiter ab omnibus fidelibus frequentanda et incorporanda. Unde limpide sequitur, quod populus christianus, habens unam et generalem vitam, habet unam et generalem vite sue regulam et legem, et ipsam eandem cottidie insumit, ut per eandem illu- minetur ad congnoscendum, quid sit acturus cottidie, et per ipsam confortetur intrinsece ad hoc, quod congnovit, faciendum et exequendum. 10 15 Capitulum decimum tercium°). Ex quibus vide, quam necessarium est et utile christiano, qui cupit secundum christianitatis regulam digne vivere, hoc sacramentum altaris cottidie vel sepe frequentare, quoniam inde efficaciter assumit congnicionem veritatis sue vite uti- 20 lis, accipit inde confirmacionemd) ad standum et ambulandum in veritate, et per frequentacionem crebram ipsius continue isto- rum memoria vivaciter in homine renovatur, sicut loquitur veritas, dicens 1): „Hoc facite in meam commemoracionem.“ Et in figura huiusmodie) Exodi XVI.° dicitur 2): „Egrediatur populus 25 et colligat, que sufficiunt per singulos dies“, sequitur ad propo- situm: „ut temptem eumf), utrum ambulet in lege mea an non" subaudis per continuam memoriam et exercicium eius. Et eidems) facit, quod dicit apostolus I. Cor. V 3): „Expurgate, inquit, vetus fermentum, ut sitis nova conspersio, sicut estis azimi. Etenim 30 pascha nostrum ymolatus est Christus.“ Ecce, hic conspersio azimi non videtur aliud esse vel signare quam unccionem gracie per spiritum sanctum, que est lex scripta in cordibus nostris. a) post hanc vocem D 1. 2. contin.: Quamdiu enim in ecclesia Christi oc., v. infra p. 37, lin. 29. b) et prestita om. B. c) ita A, om. BCF. d) ad confirmacionem (sic) C. e) huius F. () eum add. ACet F; om. B. 5) ad idem F. 35 1) Cf. Lucae XXII. 19. 2) Exodi XVI. 4. 3) I. Cor. V. 7.
Strana 36
36 Matthiae de Janov Regulae, 1. III, tr. 1, c. 13 et 14. 5 10 15 Et hec est sapiencia et veritas, de qua sermo in presenti opere conpilatur. Nam pro eo dicitur I. Jo. 1): „Et non habetis opus, ut quis vos doceat, sed unccio docebit vos de omnibus.“ Et hec eadem conspersio est et signat sacramentum altaris. Igi- tur ipsum est, quod illuminat et docet de omnibus sese fre- quentantes. Itema) spiritus Jhesu est illa regula vel lex seu veritas scripta in cordibus fidelium, et ideo scriptum estb) Jo. 2): „Et ego alium paraclitum mittam vobis, spiritum veritatis, [f. 74a qui docebit vos omnem veritatem.“ Sed hoc sacramentum et in hoc sacramento altaris est redundans spiritus et vita Jhesu Christi, veluti de hoce) sacramento ipsa veritas loquitur, dicens Jo. VI 3): „Verba, que loqutus sum vobis, spi- ritus et vita sunt.“ Igitur sacramentum hoc est, quod frequen- tantem se docet omnem veritatem. Propter quod apostolus, ubi su- pra, post [quam] dixit4): „Ut sitis nova conspersio, sicut estis azimi“ subiunxit: „Itaque epulemur in azimis sinceritatis et veritatis." Item hoc sacramentum est proprie liber vite scriptus intus et foris, traditus prophete et ewangelisted) 20 et per consequens omni christiano ad vorandum, — nam scrip- tum est 5): „Quod uni dico, omnibus dico“, — ut ipsum rumi- nando et incorporando, per ipsum intus et extra docti inve- niamur, sicut supra paulo ante est introductum, et veritas, lo- quens de hoc sacramento, adiunxit, dicens 6): „Et quia scriptum 25 est: Et erunt omnes docibiles dei“, ergo ipsum est gracia et veritas atque sapiencia incarnata, que docet intus et foris et illuminat omnem hominem venientem in hunc mundum. Nota igitur hic, quod gracia et veritas pere) Jhesum Chri- stum facta est regula ewangelica, quemadmodum Jo. primo 30 dictum est 7): „Lex per Moysen data est1), gracia et veritas per Jhesum Christum facta est. Et iste cibus et potus non tantum confortat, sed eciam docet omnem veritatem necessariam ad salutem; qui ibidem 8)8): „Verbum caro factum, quod habitat in nobis“, et ex a) Iterum A. b) om. A. c) om. C. d) prophetice et ewangelice (?) C. e) per — facta est om. BCF. f) add. A sup. lin.; om. F. g) quia idem est F. 1) I. Joann. II. 27. 2) Joann. XIV. 16. 4) I. Cor. V. 7. 5) Cf. Hebr. II. 11 (discr.). 8) Cf. Joann. I. 14. 40 7) Joann. I. 17. 3) Joaun. VI. 64. 6) Joann. VI. 45. 35
36 Matthiae de Janov Regulae, 1. III, tr. 1, c. 13 et 14. 5 10 15 Et hec est sapiencia et veritas, de qua sermo in presenti opere conpilatur. Nam pro eo dicitur I. Jo. 1): „Et non habetis opus, ut quis vos doceat, sed unccio docebit vos de omnibus.“ Et hec eadem conspersio est et signat sacramentum altaris. Igi- tur ipsum est, quod illuminat et docet de omnibus sese fre- quentantes. Itema) spiritus Jhesu est illa regula vel lex seu veritas scripta in cordibus fidelium, et ideo scriptum estb) Jo. 2): „Et ego alium paraclitum mittam vobis, spiritum veritatis, [f. 74a qui docebit vos omnem veritatem.“ Sed hoc sacramentum et in hoc sacramento altaris est redundans spiritus et vita Jhesu Christi, veluti de hoce) sacramento ipsa veritas loquitur, dicens Jo. VI 3): „Verba, que loqutus sum vobis, spi- ritus et vita sunt.“ Igitur sacramentum hoc est, quod frequen- tantem se docet omnem veritatem. Propter quod apostolus, ubi su- pra, post [quam] dixit4): „Ut sitis nova conspersio, sicut estis azimi“ subiunxit: „Itaque epulemur in azimis sinceritatis et veritatis." Item hoc sacramentum est proprie liber vite scriptus intus et foris, traditus prophete et ewangelisted) 20 et per consequens omni christiano ad vorandum, — nam scrip- tum est 5): „Quod uni dico, omnibus dico“, — ut ipsum rumi- nando et incorporando, per ipsum intus et extra docti inve- niamur, sicut supra paulo ante est introductum, et veritas, lo- quens de hoc sacramento, adiunxit, dicens 6): „Et quia scriptum 25 est: Et erunt omnes docibiles dei“, ergo ipsum est gracia et veritas atque sapiencia incarnata, que docet intus et foris et illuminat omnem hominem venientem in hunc mundum. Nota igitur hic, quod gracia et veritas pere) Jhesum Chri- stum facta est regula ewangelica, quemadmodum Jo. primo 30 dictum est 7): „Lex per Moysen data est1), gracia et veritas per Jhesum Christum facta est. Et iste cibus et potus non tantum confortat, sed eciam docet omnem veritatem necessariam ad salutem; qui ibidem 8)8): „Verbum caro factum, quod habitat in nobis“, et ex a) Iterum A. b) om. A. c) om. C. d) prophetice et ewangelice (?) C. e) per — facta est om. BCF. f) add. A sup. lin.; om. F. g) quia idem est F. 1) I. Joann. II. 27. 2) Joann. XIV. 16. 4) I. Cor. V. 7. 5) Cf. Hebr. II. 11 (discr.). 8) Cf. Joann. I. 14. 40 7) Joann. I. 17. 3) Joaun. VI. 64. 6) Joann. VI. 45. 35
Strana 37
Veritas et frequens communio sacr. alt. 37 hoc apostolus vocat ipsum, ubi supra, azima sinceritatis et veri- tatis. Et ideo notanter propheta, postquam dixit 1): „Dabit tibi dominus panem artum et aquam brevem“, sine medio addidita) „Et non faciet a te avolare doctorem tuum, et o uli tui vide- bunt preceptorem tuum et aures tue audient verbum post ter- gum monentis. Hec via, ambulate in ea“, acsi aperte dicat, quod ille panis artus, id est cottidianus, similiter aqua brevis erit doc- tor tuus et preceptor tuus tecum et in te continue manens per manducacionem frequentem, qui docebit te omnia precepta dei et omnem veritatem. Nam pro eo scriptum estb) 2): „Qui man- 10 ducat meamc) carnem et bibit meum sanguinem, in me manet et ego in eo“, etc. Capitulum decimum quartum“). Ex quibus sine ulla contradiccione sequitur, quod omnis homo christianus, amans legem ewangelicam et re- 15 gulam religionis christiane ete) zelans non segniter pro ea, libenter amplectitur summam legis chri- stiane et sepissime conatur eandemusitaref), sibi eam incorporare, cor suum et animam suam per eam adimplere. Et hoc totumg) fit per indefessum exercicium sumpcionis 20 digne huius nostri mirabilis et tremendi sacramenti. Sicut eciam per oppositum is, qui minime suum summum bo- num intelligit neque satagit hanc veritatis et gracie regulam usitareh) frequenter et sibi omni ad hoc meliori et propinquiori incorporare et intimare seu intimum facere, ille inquam evidens 25 argumentum reportat, quod gracia et veritas ewangelica per Christum facta non sibi redolet neque est sibi menti eam exe- qui et per eandem gubernari. Accedit ad hoc, quod quamdiui) in ecclecia Christi fuit fervor caritatis et habundancia virtutis, tam 30 diu communitas christiana cottidie et sepe istud nostrum veritatis azima iterabat. Sed postquam mul- a) adiunxit: Et aures oc. F. b) Johannis Vl° add. F rubr. c) add d) ita A rubr., om. BCF. e) eciam F. f) visitare A in m.; om. F. h) visitare corr. usitare A; usitare B et C; 35 corr. usitare A. g) idem C. vivificare F. i) Quamdiu enim ac. contin. D 1. 2. 1) Isaiae XXX. 20—21. 2) Joann. VI. 57.
Veritas et frequens communio sacr. alt. 37 hoc apostolus vocat ipsum, ubi supra, azima sinceritatis et veri- tatis. Et ideo notanter propheta, postquam dixit 1): „Dabit tibi dominus panem artum et aquam brevem“, sine medio addidita) „Et non faciet a te avolare doctorem tuum, et o uli tui vide- bunt preceptorem tuum et aures tue audient verbum post ter- gum monentis. Hec via, ambulate in ea“, acsi aperte dicat, quod ille panis artus, id est cottidianus, similiter aqua brevis erit doc- tor tuus et preceptor tuus tecum et in te continue manens per manducacionem frequentem, qui docebit te omnia precepta dei et omnem veritatem. Nam pro eo scriptum estb) 2): „Qui man- 10 ducat meamc) carnem et bibit meum sanguinem, in me manet et ego in eo“, etc. Capitulum decimum quartum“). Ex quibus sine ulla contradiccione sequitur, quod omnis homo christianus, amans legem ewangelicam et re- 15 gulam religionis christiane ete) zelans non segniter pro ea, libenter amplectitur summam legis chri- stiane et sepissime conatur eandemusitaref), sibi eam incorporare, cor suum et animam suam per eam adimplere. Et hoc totumg) fit per indefessum exercicium sumpcionis 20 digne huius nostri mirabilis et tremendi sacramenti. Sicut eciam per oppositum is, qui minime suum summum bo- num intelligit neque satagit hanc veritatis et gracie regulam usitareh) frequenter et sibi omni ad hoc meliori et propinquiori incorporare et intimare seu intimum facere, ille inquam evidens 25 argumentum reportat, quod gracia et veritas ewangelica per Christum facta non sibi redolet neque est sibi menti eam exe- qui et per eandem gubernari. Accedit ad hoc, quod quamdiui) in ecclecia Christi fuit fervor caritatis et habundancia virtutis, tam 30 diu communitas christiana cottidie et sepe istud nostrum veritatis azima iterabat. Sed postquam mul- a) adiunxit: Et aures oc. F. b) Johannis Vl° add. F rubr. c) add d) ita A rubr., om. BCF. e) eciam F. f) visitare A in m.; om. F. h) visitare corr. usitare A; usitare B et C; 35 corr. usitare A. g) idem C. vivificare F. i) Quamdiu enim ac. contin. D 1. 2. 1) Isaiae XXX. 20—21. 2) Joann. VI. 57.
Strana 38
38 Matthiae de Janov Regulae, l. III, tr. 1, c. 14. torum refriguit caritas et habundavit iniquitas, tunc mox plebs christiana cessavit a frequenti communione huius panisa). Ex hiis dogma manifestumb) potest extrahis) pro repro- bacione pseudoprophetarum, qui in eo ostenduntur, non habere zelum ad legem ewangelicam et graciam et veritatem factam per Jhesum Christum, quod scilicet summam gracie et veritatis christiane non valde videntur adamare, que est hoc venerabile sacramentum altaris, quod apparet in eo, quod effec- tumd) eius atque exercicium inpediunt ete) sic maxime et prin- 10 cipaliter, prout dictum est, per communionem huius cibi et potus salutaris. Effectus autem istius sacramenti est, secundum quodf) paulo superius est deductum s), illuminare vel docere, quid est bonum hominis, et confortare ad id h) bonum assequen- 15 dum et operandum, quod videtur esse omne bonum hominis necessarium ad salutem, utpote velle bonum et posse bonum vel nosse bonum suum, et perficere illud, vel congnoscere suum bonum et assequi illud, vel optarei) bonum et saciari illo; et illudk) est, quod propheta, loquens de hoc sacramento, innuit, di- 20 cens 1): „Quam magna multitudo dulcedinis tue, domine, quam abscondisti timentibus te.“ Sequitur ad propositum: „Perfecisti eis, qui sperant in te“, id est omnem perfeccionem datam vel dabilem, optatam vel optabilem hominibus fidelibus plene et perfecte conposuisti in isto sacramento, et hoc in conspectu 25 filiorum hominum. Et ad Moysen Exod, fit promissio 2): „Ego, inquit dominus, ostendam tibi omne bonum, et miserebor tui. Miserebor et clemens ero, in quem michi placuerit.“ Et Za- charias IX 3): „Quid bonum eius aut quid1) pulchrum eius, nisi vinum electorum et triticum germinans virgines?“ Atque Luc. IIo 4) 30 inquit magna Maria atque [f. 74b] mater dulcissima Jhesu Christi: „Esurientes inplevit bonis“, etc. 12) Nota bene A. a) post hanc vocem D I. 2. contin,: Jhesus itaque oc., v. infra p. 52, lin. 3. b) manifeste C. c) extrahere F. d) effecti B et C. e) F add.: 35 dissuadent cottidianam videlicet vel crebre (sic) influenciam gracie et doc- trine in populo christiano, que sit oc. f) add. A sup. lin.; om. F. g) de- 1) optari C. k) istud F. ducta F. 1) add. A sup. lin.; h) om. C. om. F. 1) Psalm. XXX. 20. 2) Exod. XXXIII. 19. 3) Zachar. IX. 17. 40 4) recte Luc. I. 53.
38 Matthiae de Janov Regulae, l. III, tr. 1, c. 14. torum refriguit caritas et habundavit iniquitas, tunc mox plebs christiana cessavit a frequenti communione huius panisa). Ex hiis dogma manifestumb) potest extrahis) pro repro- bacione pseudoprophetarum, qui in eo ostenduntur, non habere zelum ad legem ewangelicam et graciam et veritatem factam per Jhesum Christum, quod scilicet summam gracie et veritatis christiane non valde videntur adamare, que est hoc venerabile sacramentum altaris, quod apparet in eo, quod effec- tumd) eius atque exercicium inpediunt ete) sic maxime et prin- 10 cipaliter, prout dictum est, per communionem huius cibi et potus salutaris. Effectus autem istius sacramenti est, secundum quodf) paulo superius est deductum s), illuminare vel docere, quid est bonum hominis, et confortare ad id h) bonum assequen- 15 dum et operandum, quod videtur esse omne bonum hominis necessarium ad salutem, utpote velle bonum et posse bonum vel nosse bonum suum, et perficere illud, vel congnoscere suum bonum et assequi illud, vel optarei) bonum et saciari illo; et illudk) est, quod propheta, loquens de hoc sacramento, innuit, di- 20 cens 1): „Quam magna multitudo dulcedinis tue, domine, quam abscondisti timentibus te.“ Sequitur ad propositum: „Perfecisti eis, qui sperant in te“, id est omnem perfeccionem datam vel dabilem, optatam vel optabilem hominibus fidelibus plene et perfecte conposuisti in isto sacramento, et hoc in conspectu 25 filiorum hominum. Et ad Moysen Exod, fit promissio 2): „Ego, inquit dominus, ostendam tibi omne bonum, et miserebor tui. Miserebor et clemens ero, in quem michi placuerit.“ Et Za- charias IX 3): „Quid bonum eius aut quid1) pulchrum eius, nisi vinum electorum et triticum germinans virgines?“ Atque Luc. IIo 4) 30 inquit magna Maria atque [f. 74b] mater dulcissima Jhesu Christi: „Esurientes inplevit bonis“, etc. 12) Nota bene A. a) post hanc vocem D I. 2. contin,: Jhesus itaque oc., v. infra p. 52, lin. 3. b) manifeste C. c) extrahere F. d) effecti B et C. e) F add.: 35 dissuadent cottidianam videlicet vel crebre (sic) influenciam gracie et doc- trine in populo christiano, que sit oc. f) add. A sup. lin.; om. F. g) de- 1) optari C. k) istud F. ducta F. 1) add. A sup. lin.; h) om. C. om. F. 1) Psalm. XXX. 20. 2) Exod. XXXIII. 19. 3) Zachar. IX. 17. 40 4) recte Luc. I. 53.
Strana 39
Veritas et impeditores fr. c. 39 Si igitur predicatores et prophete, qui maxime et principaliter ad hoc ipsum extant legati ad gentes, ut bonum promoveant populoa) christiano et bona eidem nunciarent, sicut scriptum est Ys. LIIob)1): „Quam speciosi pedes ewangelizancium pacem, nuncciancium bona“c), illi, inquam, si inpediant et dissuadeant hoc bonum in populo christiano, tales profectod) regulae) veritatis adequans iniquos et non fide- les facile conprobabit. Quemadmodum scriptum est Jo. VIIf) 2) „Qui autem querit gloriam eius, qui misit illum, hic verax est, et iniusticia in eo non est.“ Ergo a sensu contrario et ad pro- 10 positum: Qui non querit gloriam et profectum eius, qui misit illum, ille iniquus et mendax est. Omnis vero minister vel predicator, quia missus est se- cundum ewangelium Luce XIIII.3) ad vocandum et queren- dum in vicis et plateis, extra civitatem et intus, et s) conpellen- 15 dum ad cenam magnam sui domini, si igitur talis inpedit, di- suadet et remurmurat contra communem et cottidianam vel crebram in populis christianis manducacionem corporis et san- guinis Christi Jhesu, hic non querit gloriam et honorem sui patrisfamilias, qui est splendidissimus in panibus, quoniam dicit Thomas IIIIol) dist. XII 4): „Ad maiorem gloriam dei pertinet sepe manducare hoc sacramentum et communiter, quam si ob- mittatur vel ab ipsius cena magnifica digne quis repellaturi)?“ 5 20 a) in populo F. b) om. F. c) bella A corr. et C; bona BF ; bonum biblia. d) et profecto B et C. e) om. B et C. f) om. F. 8) add. A 25 h) sup. IIII. F. sup. lin. i) post hanc vocem F contin.: Cum igitur ex istis, que dicta sunt, constet regulam tantum unam esse generalem oc. 3) Cf. Luc. XIV. 21. 2) Joann. VII. 18. 1) Isaiac LII. 7. 4) Thomas Aq. in IV. l. Sent., dist. XII., qu. III, art. II, quaest. III, ed. Parm. VII. I, p. 668. 30
Veritas et impeditores fr. c. 39 Si igitur predicatores et prophete, qui maxime et principaliter ad hoc ipsum extant legati ad gentes, ut bonum promoveant populoa) christiano et bona eidem nunciarent, sicut scriptum est Ys. LIIob)1): „Quam speciosi pedes ewangelizancium pacem, nuncciancium bona“c), illi, inquam, si inpediant et dissuadeant hoc bonum in populo christiano, tales profectod) regulae) veritatis adequans iniquos et non fide- les facile conprobabit. Quemadmodum scriptum est Jo. VIIf) 2) „Qui autem querit gloriam eius, qui misit illum, hic verax est, et iniusticia in eo non est.“ Ergo a sensu contrario et ad pro- 10 positum: Qui non querit gloriam et profectum eius, qui misit illum, ille iniquus et mendax est. Omnis vero minister vel predicator, quia missus est se- cundum ewangelium Luce XIIII.3) ad vocandum et queren- dum in vicis et plateis, extra civitatem et intus, et s) conpellen- 15 dum ad cenam magnam sui domini, si igitur talis inpedit, di- suadet et remurmurat contra communem et cottidianam vel crebram in populis christianis manducacionem corporis et san- guinis Christi Jhesu, hic non querit gloriam et honorem sui patrisfamilias, qui est splendidissimus in panibus, quoniam dicit Thomas IIIIol) dist. XII 4): „Ad maiorem gloriam dei pertinet sepe manducare hoc sacramentum et communiter, quam si ob- mittatur vel ab ipsius cena magnifica digne quis repellaturi)?“ 5 20 a) in populo F. b) om. F. c) bella A corr. et C; bona BF ; bonum biblia. d) et profecto B et C. e) om. B et C. f) om. F. 8) add. A 25 h) sup. IIII. F. sup. lin. i) post hanc vocem F contin.: Cum igitur ex istis, que dicta sunt, constet regulam tantum unam esse generalem oc. 3) Cf. Luc. XIV. 21. 2) Joann. VII. 18. 1) Isaiac LII. 7. 4) Thomas Aq. in IV. l. Sent., dist. XII., qu. III, art. II, quaest. III, ed. Parm. VII. I, p. 668. 30
Strana 40
If. 74.] DISTINCCIO SECUNDA*). DE TESTIBUS VERITATISD). Capitulum primumb). Quod regula generalis est manifesta et infallibilis. Quod veri- tas dei est et fuit per testes ydoneos manifestatac). Jam loqui restat de eo, qualiter regula notatad) est mani- festa9) et infallibilis. Pro intelligencia cuius est attendendum, quod licet veritas modis notatis in precedenti tractatu fuerit inscripta, scilicet via nature et via scripture atque via intime unccionis vel gracie, tamenf) adhuc modo singularis) manifestatal) auti) pro- mulgata estk) generaliter omnibus, primum et ab origine mundi per testes fideles, dehinc carne induta per seipsam, postl) hoc per suos alios nunccios, per apostolos vide- 15 licet et martires ac confessores et doctores. Ex quibus duo chori splendidi conponuntur [ex] testi- bus ydoneism) veritatis, videlicet patrum Veteris et Novi Testamenti, vel prophetarum et apostolorum Jhesu Christi, in medio quorum Veritas ipsa incarnata ad Jerusalem supre- mam usque est deducta per omnia secula huius vite, et hoc 10 20 1) 2a distinccio A et manu posteriore: Tractatus secundus A. a) ita ABF rubr.; om. C. Tractatus 2us et (rubr.) 2a distinecio add. A c) ita A et Berubr.; om. C; mani- in m. b) add. ab ed.; om. omnes cod. e) manifestata C. f) inde B et C. 6) ita Al feste oc. F. d) nota F. h) manifesta BCF. 25 post corr.; singulariter BCF. i) atque B et C. k) sup. lin, add. A; fuit F. 1) post corr. 4. m) celestis et ydoney (sic) F.
If. 74.] DISTINCCIO SECUNDA*). DE TESTIBUS VERITATISD). Capitulum primumb). Quod regula generalis est manifesta et infallibilis. Quod veri- tas dei est et fuit per testes ydoneos manifestatac). Jam loqui restat de eo, qualiter regula notatad) est mani- festa9) et infallibilis. Pro intelligencia cuius est attendendum, quod licet veritas modis notatis in precedenti tractatu fuerit inscripta, scilicet via nature et via scripture atque via intime unccionis vel gracie, tamenf) adhuc modo singularis) manifestatal) auti) pro- mulgata estk) generaliter omnibus, primum et ab origine mundi per testes fideles, dehinc carne induta per seipsam, postl) hoc per suos alios nunccios, per apostolos vide- 15 licet et martires ac confessores et doctores. Ex quibus duo chori splendidi conponuntur [ex] testi- bus ydoneism) veritatis, videlicet patrum Veteris et Novi Testamenti, vel prophetarum et apostolorum Jhesu Christi, in medio quorum Veritas ipsa incarnata ad Jerusalem supre- mam usque est deducta per omnia secula huius vite, et hoc 10 20 1) 2a distinccio A et manu posteriore: Tractatus secundus A. a) ita ABF rubr.; om. C. Tractatus 2us et (rubr.) 2a distinecio add. A c) ita A et Berubr.; om. C; mani- in m. b) add. ab ed.; om. omnes cod. e) manifestata C. f) inde B et C. 6) ita Al feste oc. F. d) nota F. h) manifesta BCF. 25 post corr.; singulariter BCF. i) atque B et C. k) sup. lin, add. A; fuit F. 1) post corr. 4. m) celestis et ydoney (sic) F.
Strana 41
Veritas manifestata per testes idoneos. 41 cum preconiis et testimoniis omnibus seculis fide dignis, sicut scriptum est1): „Testimonia tua credibilia facta sunt nimis“, subaudis et racionea) manifeste et infallibilis veritatis et racione testium approbatorum, sicut figuratum per exploratores terre promissionis botrum vini uberrimum in medio deportantes 2) et duos Cherubyn se invicem respicientes super archam domini propiciatorium supportantes 3), etb) per duas turbas Jhesum pre- cedencium atque sequencium et hinc indec) ipsi Jhesu accla- mancium laudes et testimonia veritatis 4), atque per duos testes gloriosos, qui habent celum potestatemd) claudendi et apperiendi, qui cum bestia concertant indefesse 5). Et isti sunt testes a veritate electi exe) omni carne, ab eterno predestinati, in tempore vocati, iustificati et magni- ficati, quatenus forent testes veritatis ad omnem carnem fide- digni, ut per hoc esset inexcusabilis omnis homo, qui non cre- diditf) veritati vel qui ins) iniusticiah) detinet veritatem6); propter quod scriptum est 7): „Spiritu sancto inspirati, locuti sunt sancti dei homines. Ex istis enim ipsorum ydoneitas ad manifestan- dum regulam veritatis bene potest deduci. Que dicitur 20 primo, quia non casu, sed preordinati electi, sicut scriptum est Act. 8): „Quotquot erant preordinati“, ideo scriptum est Ro. VIII° 9): „Nam quos prescivit et predestinavit, conformes fieri ymaginisi) filiik) dei, ut sit ipse primogenitus in multis fratribus." Item non a semet ipsis, sed vocati, sicut scriptum est Hebr. II 1°) : „Nec!) quisquam sumitm) sibi honorem, sed qui vo- catur a deo, tamquam Aaron. Sic nec Christus non1) semet ipsum clarificavit, ut pontifex fieret, sed qui locutus est ad eum°): ,Filius meus es tu, ego hodie genui te', quemadmodum et in 30 alio locor) dicit: �Tu es sacerdos in eternum secundum ordinem a) ra ionis B et C. b) om. F. c) huic B et C. d) celum pote- f) credit F. statem A in m.; celum om. F. e) ab F. g) om. B et C. h) iusticia corr. iniusticia A sup. lin.; detinerit add. F. i) ita BF et biblia; ymagines A et C. k) ita CF et biblia; fili 1 et C. 1) ita AF et 35 biblia. Ne B et C. m) sumat C. 1) ita biblia et F; A del.; om. B et C. o) deum B ef C. p) alio loco om. F. 1) Psalm. XCII. 5. 2) Cf. Numer. XIII. 3) Cf. Exodi XXVI. 34. 4) Cf. 6) Cf. Rom. I. 18. Matth. XXI. 8—9. 5) Cf. Apoc. XI. 6. 7) II. Petri I. 21. 3) Rom. VIII. 29. 5) AI. XIII. 18. 10) recte Hebr. V. 4—6. 10 15 25 40
Veritas manifestata per testes idoneos. 41 cum preconiis et testimoniis omnibus seculis fide dignis, sicut scriptum est1): „Testimonia tua credibilia facta sunt nimis“, subaudis et racionea) manifeste et infallibilis veritatis et racione testium approbatorum, sicut figuratum per exploratores terre promissionis botrum vini uberrimum in medio deportantes 2) et duos Cherubyn se invicem respicientes super archam domini propiciatorium supportantes 3), etb) per duas turbas Jhesum pre- cedencium atque sequencium et hinc indec) ipsi Jhesu accla- mancium laudes et testimonia veritatis 4), atque per duos testes gloriosos, qui habent celum potestatemd) claudendi et apperiendi, qui cum bestia concertant indefesse 5). Et isti sunt testes a veritate electi exe) omni carne, ab eterno predestinati, in tempore vocati, iustificati et magni- ficati, quatenus forent testes veritatis ad omnem carnem fide- digni, ut per hoc esset inexcusabilis omnis homo, qui non cre- diditf) veritati vel qui ins) iniusticiah) detinet veritatem6); propter quod scriptum est 7): „Spiritu sancto inspirati, locuti sunt sancti dei homines. Ex istis enim ipsorum ydoneitas ad manifestan- dum regulam veritatis bene potest deduci. Que dicitur 20 primo, quia non casu, sed preordinati electi, sicut scriptum est Act. 8): „Quotquot erant preordinati“, ideo scriptum est Ro. VIII° 9): „Nam quos prescivit et predestinavit, conformes fieri ymaginisi) filiik) dei, ut sit ipse primogenitus in multis fratribus." Item non a semet ipsis, sed vocati, sicut scriptum est Hebr. II 1°) : „Nec!) quisquam sumitm) sibi honorem, sed qui vo- catur a deo, tamquam Aaron. Sic nec Christus non1) semet ipsum clarificavit, ut pontifex fieret, sed qui locutus est ad eum°): ,Filius meus es tu, ego hodie genui te', quemadmodum et in 30 alio locor) dicit: �Tu es sacerdos in eternum secundum ordinem a) ra ionis B et C. b) om. F. c) huic B et C. d) celum pote- f) credit F. statem A in m.; celum om. F. e) ab F. g) om. B et C. h) iusticia corr. iniusticia A sup. lin.; detinerit add. F. i) ita BF et biblia; ymagines A et C. k) ita CF et biblia; fili 1 et C. 1) ita AF et 35 biblia. Ne B et C. m) sumat C. 1) ita biblia et F; A del.; om. B et C. o) deum B ef C. p) alio loco om. F. 1) Psalm. XCII. 5. 2) Cf. Numer. XIII. 3) Cf. Exodi XXVI. 34. 4) Cf. 6) Cf. Rom. I. 18. Matth. XXI. 8—9. 5) Cf. Apoc. XI. 6. 7) II. Petri I. 21. 3) Rom. VIII. 29. 5) AI. XIII. 18. 10) recte Hebr. V. 4—6. 10 15 25 40
Strana 42
42 Matthiae de Janov Regulae, l. III, tr. 2, c. 1 et 2. 5 15 20 Melchisedech““. Quapropter in textu assumpto subditur 1): „Quos autem predestinavit, illos et vocavit." Item non hos, qui confitentur ore se nosse deum, factis autem negant, seu qui veritatem quidem verbo testantur, sed factis iniquis eam offendunt et destruunt, quemadmodum est superius allegatum2): „Eorum, qui veritatem dei [in] iniusticia detinent“, et infra ca. II. e.: „Si autem tu christianusa) con- gnominaris, et requiescis in legeb) et gloriaris in deo, et nosti voluntatem eius et probas utiliora, instructus per legem, con- 10 fidise) teipsum ducem cecorum, lumen eorum, qui in tenebris sunt, eruditorem insi [f. 75 a] piencium, magistrum infancium, habentemd) formam sciencie et veritatis in lege“, et tunc ad propositum: „Quide) ergo alium doces, teipsum non doces? Qui predicas non furandum, furaris. Qui dicis non mechandum, mecharis. Qui abhominaris ydola, sacrilegium facis. Qui glo- riaris in lege, per prevaricacionem legis domini inhonoraris f). Nomen enim dei per vos blasphematur inter gentes. Non itaque tales inter testes veritatis conscribuntur, sed qui perfecte verbo et facto pretulerunt et preferunt veritatem, sicut scriptum est Mt. V. c. 3): „Qui autem fecerit, sic8) et do- cuerit, hic magnus vocabitur in regno celorum“, quemadmodum ipse Jhesus, qui cepit facere et docere, Actuum primo a.4). Et ideo additur in litera 5): „Et quos vocavit, illos et iustificavit.“ Item non pusillanimes et effeminatos vel inertes, qui inten- 25 dentes et mittentes arcum convertunturl) in die belli ini) ar- cum pravum 6) et qui ad tempus credunt, sed in tempore temp- tacionis recedunt, sed viros constantes magne et pro- bate virtutis, qui possentk) corripere insipientes, sicut scrip- tum est Act. 7): „Virtute magna reddebant apostoli testimonium 3° Jhesu Christi domini nostri.“ Similiter et de Jhesu crucifixo dictum est Luc.1) 8): „Qui fuit vir potens in opere et sermone. Propter quod additur in auctoritate9): „Quos autem iustificavit, illos et magnificavit.“ a) ita omnes cod., sed in biblia Judaeus legitur. b) in lege om. B. c) Consideres F. d) habentes (sic) BCF. e) Qui biblia. f) inho- 8) sicut C. h) convertunt C. i) ita F et biblia ; noras recte F et biblia. et cet. cod. k) possunt F. 1) ultimo add. F rubr. 1) Rom. VIII. 30. 2) Rom. I. 18 et II. 17—24. 3) Matth. V. 19. 4) Cf. Act. I. 1. 5) Rom. VIII. 30. 6) Cf. Psalm. LXXVII. 57. 7) Act. 9) Cf. Rom. VIII. 30. 8) Luc. XXIV. I9. 40 IV. 33. 35
42 Matthiae de Janov Regulae, l. III, tr. 2, c. 1 et 2. 5 15 20 Melchisedech““. Quapropter in textu assumpto subditur 1): „Quos autem predestinavit, illos et vocavit." Item non hos, qui confitentur ore se nosse deum, factis autem negant, seu qui veritatem quidem verbo testantur, sed factis iniquis eam offendunt et destruunt, quemadmodum est superius allegatum2): „Eorum, qui veritatem dei [in] iniusticia detinent“, et infra ca. II. e.: „Si autem tu christianusa) con- gnominaris, et requiescis in legeb) et gloriaris in deo, et nosti voluntatem eius et probas utiliora, instructus per legem, con- 10 fidise) teipsum ducem cecorum, lumen eorum, qui in tenebris sunt, eruditorem insi [f. 75 a] piencium, magistrum infancium, habentemd) formam sciencie et veritatis in lege“, et tunc ad propositum: „Quide) ergo alium doces, teipsum non doces? Qui predicas non furandum, furaris. Qui dicis non mechandum, mecharis. Qui abhominaris ydola, sacrilegium facis. Qui glo- riaris in lege, per prevaricacionem legis domini inhonoraris f). Nomen enim dei per vos blasphematur inter gentes. Non itaque tales inter testes veritatis conscribuntur, sed qui perfecte verbo et facto pretulerunt et preferunt veritatem, sicut scriptum est Mt. V. c. 3): „Qui autem fecerit, sic8) et do- cuerit, hic magnus vocabitur in regno celorum“, quemadmodum ipse Jhesus, qui cepit facere et docere, Actuum primo a.4). Et ideo additur in litera 5): „Et quos vocavit, illos et iustificavit.“ Item non pusillanimes et effeminatos vel inertes, qui inten- 25 dentes et mittentes arcum convertunturl) in die belli ini) ar- cum pravum 6) et qui ad tempus credunt, sed in tempore temp- tacionis recedunt, sed viros constantes magne et pro- bate virtutis, qui possentk) corripere insipientes, sicut scrip- tum est Act. 7): „Virtute magna reddebant apostoli testimonium 3° Jhesu Christi domini nostri.“ Similiter et de Jhesu crucifixo dictum est Luc.1) 8): „Qui fuit vir potens in opere et sermone. Propter quod additur in auctoritate9): „Quos autem iustificavit, illos et magnificavit.“ a) ita omnes cod., sed in biblia Judaeus legitur. b) in lege om. B. c) Consideres F. d) habentes (sic) BCF. e) Qui biblia. f) inho- 8) sicut C. h) convertunt C. i) ita F et biblia ; noras recte F et biblia. et cet. cod. k) possunt F. 1) ultimo add. F rubr. 1) Rom. VIII. 30. 2) Rom. I. 18 et II. 17—24. 3) Matth. V. 19. 4) Cf. Act. I. 1. 5) Rom. VIII. 30. 6) Cf. Psalm. LXXVII. 57. 7) Act. 9) Cf. Rom. VIII. 30. 8) Luc. XXIV. I9. 40 IV. 33. 35
Strana 43
Testes veritatis et falsi testes. De ovi et lupo. 43 Capitulum secundum2). Quod soli testes electi veritatis sunt conformes veritatia). Certus igitur est numerus et insignis testium veritatis, quos veritas sibi ydoneos effecit ministros Veteris et Novi Te- stamenti, armatura preclara iusticie dei et notabilib) ex alto in- dutus, ad quee) utique falsi testes non valent aspirare. Simu- lare quidem [possunt] et transformari in similitudinemd) veracium possunt, ut multos eorum, qui pereunt, valeant seducere, sed quin in ipsis aliquid proprii eorum non coopertum relinquatur, hoc efficere non possunt, per quod a sanctis vigilantibus con- gnoscantur. Aliter frustra diceretur 1): „Attendite vobis a falsis pro- phetis, qui veniunt ad vos in vestimentis ovium, intrinsecus autem sunt lupi rapaces“, et post pauca: „A fructibus eorum congnoscetis eos.“ Ubi est notandum, quod aliter ovis sua veste incedit vestita et aliter lupus superinduit sibi vestem ovilem. Nam lana, quia in ove ab intrinseco sua accipit incre- menta, habens in natura suam radicem, ideo lana est vestis ovis propria et cum hoc fructus eius proprius et indeficiens. Sed lana in homine vel in lupo, quia non est ex natura, ideo licet 20 vestise) eius potest esse, fructus tamen eius non potest esse. Unde lupus lanam comparat et defert cum labore, sed ovis gau- denter sine tedio. Item lupus necesse habet, ut vestem deponat sepius et se in sua pelle exhibeat, presertim cum non offert se occasio agendi suam predam, aut ut plurimum lupo violenter vestis accomoda per leones aut huiusmodi detrahitur, et tunc lupus per suos dentes rapaces facile et infallibiliter denudatur. Sed si ovi lana eius tondetur, ab ea mox nobilior vestis, ab intimis suis emanans, renovaturf), quia, ut dictum est, sua vestis est fructus eius, habens a sua forma substanciali sua incrementa. 30 Ita in proposito accipe de testibus fidelibus veritatis, iu- dicans falsos secundum oppositam qualitatem, quia sub spe- ciebus cum labore et non semper se potest paliare. 10 15 25 15) Nota de lupo et de o(vibus) A. a) ita ABF rubr.; om. C. Sequitur capitulum add. F rubr. e) et vestis F. (sic) F. c) quem F. d) in similitudine C. 1) Matth. VII. 15--16. b) vocali 35 f) om. C.
Testes veritatis et falsi testes. De ovi et lupo. 43 Capitulum secundum2). Quod soli testes electi veritatis sunt conformes veritatia). Certus igitur est numerus et insignis testium veritatis, quos veritas sibi ydoneos effecit ministros Veteris et Novi Te- stamenti, armatura preclara iusticie dei et notabilib) ex alto in- dutus, ad quee) utique falsi testes non valent aspirare. Simu- lare quidem [possunt] et transformari in similitudinemd) veracium possunt, ut multos eorum, qui pereunt, valeant seducere, sed quin in ipsis aliquid proprii eorum non coopertum relinquatur, hoc efficere non possunt, per quod a sanctis vigilantibus con- gnoscantur. Aliter frustra diceretur 1): „Attendite vobis a falsis pro- phetis, qui veniunt ad vos in vestimentis ovium, intrinsecus autem sunt lupi rapaces“, et post pauca: „A fructibus eorum congnoscetis eos.“ Ubi est notandum, quod aliter ovis sua veste incedit vestita et aliter lupus superinduit sibi vestem ovilem. Nam lana, quia in ove ab intrinseco sua accipit incre- menta, habens in natura suam radicem, ideo lana est vestis ovis propria et cum hoc fructus eius proprius et indeficiens. Sed lana in homine vel in lupo, quia non est ex natura, ideo licet 20 vestise) eius potest esse, fructus tamen eius non potest esse. Unde lupus lanam comparat et defert cum labore, sed ovis gau- denter sine tedio. Item lupus necesse habet, ut vestem deponat sepius et se in sua pelle exhibeat, presertim cum non offert se occasio agendi suam predam, aut ut plurimum lupo violenter vestis accomoda per leones aut huiusmodi detrahitur, et tunc lupus per suos dentes rapaces facile et infallibiliter denudatur. Sed si ovi lana eius tondetur, ab ea mox nobilior vestis, ab intimis suis emanans, renovaturf), quia, ut dictum est, sua vestis est fructus eius, habens a sua forma substanciali sua incrementa. 30 Ita in proposito accipe de testibus fidelibus veritatis, iu- dicans falsos secundum oppositam qualitatem, quia sub spe- ciebus cum labore et non semper se potest paliare. 10 15 25 15) Nota de lupo et de o(vibus) A. a) ita ABF rubr.; om. C. Sequitur capitulum add. F rubr. e) et vestis F. (sic) F. c) quem F. d) in similitudine C. 1) Matth. VII. 15--16. b) vocali 35 f) om. C.
Strana 44
44 Matthiae de Janov Regulae, l. 11l, tr. 2, c. 2 et 3. Stantibus itaque hiis, que de discrecione pseudopropheta- rum et veracium et primo et secundo tractatu huius dicta sunt1) hic potes colligere congruam regulam generalem, infal- libilem et manifestam ad iudicium testium veritatis notanter ex eo, quod dicit hica) Christus 2): „A fructibus eorum cognoscetis eos“, et explicatb), dicens: „Numquid colligunt de spinis uvas aut de tribulise) ficus?“ Pro quo est considerandum, quod veritas suos testes, quos elegit et per quos voluit promulgari, eos per omnia 1o secundum ipsamd) formavit, ut essent sibi omnino vel quanto propinquius similes; ideo supra est allegatum3): „Nam quos prescivit et predestinavit“, et ad propositum: „conformes fieri ymaginis filiie) dei.“ Cuius gracia dictum est, quod ille, qui loquebatur per prophetas sua testimonia, demum astitit in 15 medio et aperuit os suum, discipulos suos secundum se insti- tuens atque dicens 4): „Discite a me, quia mitis sum et humilis corde.“ Et iterum 5): „Hoc est preceptum meum, ut diligatis invicem, sicut dilexi vos“, et paulo post 6): „In hoc congnoscent hominesf), quia mei estis discipuli, si dileccionem habueritis ad 20 invicem.“ Et sic per multa alia invenies, quod veritas existens in medio, suam formalitatem, id est habitus virtutum omnium, in extrema, id est in suos prophetas ab ante et in apostolos depostea, hinc et inde influxit et dirivavit, et reciproce ex- trema contendebat summis studiis suo medio similari. Consonum etenim est veritati, ut testes proprii vel nuncii veritatis essents) perfecte intus et afforis conformes ve- ritatih), quatenus omnisi), qui diligit veritatem [f. 75b], videat in ipsis et audiat ab ipsis circumquaque veritatem, quatenus sic informatus, certam sibi regulam infallibilem et manifestam pos- 30 set accipere sue vite et sine formidine decepcionis imitarii). 25 a) om. C. b) exemplificat F. c) fructibus corr. tribulis A in m. d) seipsam C. e) fili false A. f) discipuli corr. homines A in m. i) quatenus omnis om. A. g) essent ut F. 1) ita A et F; veritatis B et C. k) etc. add. C. 35 1) v. libri secundi tractatum 1. (et 2.) in vol. I. passim. 2) Matth. 5) Joann. XV. 12. 4) Matth. XI. 29. VII. 16. 3) Rom. VIII. 29. 6) Joann. XIII. 35.
44 Matthiae de Janov Regulae, l. 11l, tr. 2, c. 2 et 3. Stantibus itaque hiis, que de discrecione pseudopropheta- rum et veracium et primo et secundo tractatu huius dicta sunt1) hic potes colligere congruam regulam generalem, infal- libilem et manifestam ad iudicium testium veritatis notanter ex eo, quod dicit hica) Christus 2): „A fructibus eorum cognoscetis eos“, et explicatb), dicens: „Numquid colligunt de spinis uvas aut de tribulise) ficus?“ Pro quo est considerandum, quod veritas suos testes, quos elegit et per quos voluit promulgari, eos per omnia 1o secundum ipsamd) formavit, ut essent sibi omnino vel quanto propinquius similes; ideo supra est allegatum3): „Nam quos prescivit et predestinavit“, et ad propositum: „conformes fieri ymaginis filiie) dei.“ Cuius gracia dictum est, quod ille, qui loquebatur per prophetas sua testimonia, demum astitit in 15 medio et aperuit os suum, discipulos suos secundum se insti- tuens atque dicens 4): „Discite a me, quia mitis sum et humilis corde.“ Et iterum 5): „Hoc est preceptum meum, ut diligatis invicem, sicut dilexi vos“, et paulo post 6): „In hoc congnoscent hominesf), quia mei estis discipuli, si dileccionem habueritis ad 20 invicem.“ Et sic per multa alia invenies, quod veritas existens in medio, suam formalitatem, id est habitus virtutum omnium, in extrema, id est in suos prophetas ab ante et in apostolos depostea, hinc et inde influxit et dirivavit, et reciproce ex- trema contendebat summis studiis suo medio similari. Consonum etenim est veritati, ut testes proprii vel nuncii veritatis essents) perfecte intus et afforis conformes ve- ritatih), quatenus omnisi), qui diligit veritatem [f. 75b], videat in ipsis et audiat ab ipsis circumquaque veritatem, quatenus sic informatus, certam sibi regulam infallibilem et manifestam pos- 30 set accipere sue vite et sine formidine decepcionis imitarii). 25 a) om. C. b) exemplificat F. c) fructibus corr. tribulis A in m. d) seipsam C. e) fili false A. f) discipuli corr. homines A in m. i) quatenus omnis om. A. g) essent ut F. 1) ita A et F; veritatis B et C. k) etc. add. C. 35 1) v. libri secundi tractatum 1. (et 2.) in vol. I. passim. 2) Matth. 5) Joann. XV. 12. 4) Matth. XI. 29. VII. 16. 3) Rom. VIII. 29. 6) Joann. XIII. 35.
Strana 45
Testes conformes veritati. Jhesus et testes manif. veritat.: 1. ordinate. 45 Capitulum tercium2). Quod testes fideles veritatis manifestant ipsam ordinate et constantera). Hiis itaque suppositis addendum est, quod eadem veritas, in carne et in medio assistens, ostendit in Jhesu, quod ipse ordinate, constanter, utiliterb) manifestavit huic mundo veritatem, utpote dixit ad Pylatum 1): „Ego, in- quit, in hoc natus sum, ut testimonium perhibeam veritati." Tale siquidem solum est testimonium fide dignum ordinate, quia predicavit missus, ut supra dictum est, et suis, ad quos missuse), — unde 2): „Non sum missus, nisi ad oves, que peri- erunt domus Israel“; et iterum3): „In propria venit, et sui eum non receperunt“, — in nomine illius, ad) quo est missus, vele querens gloriam illius, puta patris, a quo missus estf). Ideo scrip- tum est Jo. V. f. 4): „Ego veni in nomine patris mei, et non accepistis me.“ Et eiusdem VII. c.5): „Respondit Jhesus: Mea doctrina non est mea, sed eius, qui misit me. Si quis voluerit voluntatem eius facere, congnoscet ex doctrina, utrum ex deo sit, an ego a me ipso loquar. Qui a semet ipso loquitur, glo- riam propriam querit. Qui autem querit gloriam eius, qui misit 20 illum, hic verax est et iniusticia in illo non est. Ita conformes sunt et semper fuerunt huic testes veri- tatis, quia non sua loquuntur, sed ea, que sunt veritatis, ne- que a se vel in suo nomine, sed querunt solum gloriam et pro- fectum eius, qui misit illos. Predicant autem suis, non intru- 25 dunt se ad alienos. Hec autem ipsa, que dicta sunt, eorum et vestes sunt et fructus, quia non simulate, sed in veritate in ipsis subsistunt et ex intimis surgunt ad incrementa. Assumens autem istis opposita, poteris pseuduloss) de- nudare. Nam quia se ingerunt non vocati, sua propria loqun- 30 tur, suam gloriam amant et secuntur, non suis amplius ets) in- portune se ingerunt. Et ista sunt fructus proprii eorum, uti) in secundo tractatu lacius est declaratum 6). 10 15 a) ita A et B rubr.; om. C. Cap. tercium om. F. b) et utiliter F. c) est add. C. d) in corr. a A. e) et F. f) om. F. g) pseu- dolos F. h) ad alios F. i) ita CF; nec false A et B. 1) Jounn. XVIII. 37. 3) Joann. I. 11. 2) Matth. XV. 24/. 6) v. libri II, fr. 1, c. 12, in 5) Joann. VII. 16--18. 4.) Joann. V. 43. vol. I, p. 229. 35
Testes conformes veritati. Jhesus et testes manif. veritat.: 1. ordinate. 45 Capitulum tercium2). Quod testes fideles veritatis manifestant ipsam ordinate et constantera). Hiis itaque suppositis addendum est, quod eadem veritas, in carne et in medio assistens, ostendit in Jhesu, quod ipse ordinate, constanter, utiliterb) manifestavit huic mundo veritatem, utpote dixit ad Pylatum 1): „Ego, in- quit, in hoc natus sum, ut testimonium perhibeam veritati." Tale siquidem solum est testimonium fide dignum ordinate, quia predicavit missus, ut supra dictum est, et suis, ad quos missuse), — unde 2): „Non sum missus, nisi ad oves, que peri- erunt domus Israel“; et iterum3): „In propria venit, et sui eum non receperunt“, — in nomine illius, ad) quo est missus, vele querens gloriam illius, puta patris, a quo missus estf). Ideo scrip- tum est Jo. V. f. 4): „Ego veni in nomine patris mei, et non accepistis me.“ Et eiusdem VII. c.5): „Respondit Jhesus: Mea doctrina non est mea, sed eius, qui misit me. Si quis voluerit voluntatem eius facere, congnoscet ex doctrina, utrum ex deo sit, an ego a me ipso loquar. Qui a semet ipso loquitur, glo- riam propriam querit. Qui autem querit gloriam eius, qui misit 20 illum, hic verax est et iniusticia in illo non est. Ita conformes sunt et semper fuerunt huic testes veri- tatis, quia non sua loquuntur, sed ea, que sunt veritatis, ne- que a se vel in suo nomine, sed querunt solum gloriam et pro- fectum eius, qui misit illos. Predicant autem suis, non intru- 25 dunt se ad alienos. Hec autem ipsa, que dicta sunt, eorum et vestes sunt et fructus, quia non simulate, sed in veritate in ipsis subsistunt et ex intimis surgunt ad incrementa. Assumens autem istis opposita, poteris pseuduloss) de- nudare. Nam quia se ingerunt non vocati, sua propria loqun- 30 tur, suam gloriam amant et secuntur, non suis amplius ets) in- portune se ingerunt. Et ista sunt fructus proprii eorum, uti) in secundo tractatu lacius est declaratum 6). 10 15 a) ita A et B rubr.; om. C. Cap. tercium om. F. b) et utiliter F. c) est add. C. d) in corr. a A. e) et F. f) om. F. g) pseu- dolos F. h) ad alios F. i) ita CF; nec false A et B. 1) Jounn. XVIII. 37. 3) Joann. I. 11. 2) Matth. XV. 24/. 6) v. libri II, fr. 1, c. 12, in 5) Joann. VII. 16--18. 4.) Joann. V. 43. vol. I, p. 229. 35
Strana 46
46 Matthiae de Janov Regulae, l. III, tr. 2, c. 3 et 4. Itema) Christus ordinate direxit testimonia ve- ritatis in eo, quia veritatem in corde dilexit (unde in psalmo1): „Dilexisti iusticiam et odisti iniquitatem), — ore con- fessus est, (unde Jo. VIII. e.2): „Nunc autem queritis me in- terficere, hominem, qui veritatem locutus sum vobis, quam au- divi a deo“), — opere adinplevit (unde Jo. III3): „Qui autem facit veritatem, venit ad lucem, ut manifestentur eius opera, quia in deo sunt facta“). Similiterb) sunt formati fidelese) testes veritatis, vide- 10 licet quia amant, loquntur et faciunt veritatem. Et ista sunt ipsorum fructus simul et vestimentad). Fructus, quia ve- niunt ex corde et cume) delectacione et augmento. Vestes, quia veniunt ad lucem, ut videantur ipsorum bona opera, quia in deo sunt facta, et ut glorificetur pater eorum, qui est in celis. Sic af) contrario sensu poteris nequam prophetas in- venire, quia prorsus non diligunt veritatem, eciam illam, quam quandoque loquntur, ut videantur ab hominibus, et quandoque eciam simulant zelare pro veritate, sed quia illa sunt vestes accomode et non fructus, ideos) nequaquam fiunt ab eis cum 20 delectacione et cum continuo incremento, quoniam cito, ut prius dictum est, ille vestes laceranturh), detrahuntur vel atterun- tur, obducte squaloribus huius vite vel huius mundi. Propterea scriptum est: „Sed ultra non proficient: insipiencia enim eorum manifesta erit omnibus.“ IIa Thy. IIII° c. 4). Secundo apparet in Jhesu, quod predicavit veritatem constanter. Undei) usque ad mortem, id est propter veritatem, cui testimonium perhibuit, innumera passus est et non abiit re- trorsum neque in ullok) fractus terroribus vel flexus blandiciis, et quanto maiores minas et1) terrores passus est ob veritatem, 30 tanto magis ardue eam est confessus et adversarios veritatis increpavit, veluti potest luculenter haberi ex textu Mt. XXIII. per totum 5), ubi acerbiusm) et acerbius continue scribas et phariseorum ypocritas reprehenditn). 5 15 25 35 a) om. F. b) Ideo corr. Similiter A in m. c) et fideles add. F. d) opera corr. vestimenta A. e) cum F; omni cet. cod. f) e F. g) igitur C. b) lacerantur F; lucrantur cet. cod. i) quoniam F. k) nullo F. n) F add.: et in Jo. ewangelio: 1) ras. A. m) et acerbius om. B et C. Et ad extremum morte confirmant testimonium veritatis. 1) Psalm. XLIV. 8. 2) Joann. VIII. 40. 5) Matth. XXIII. per totum. 40 4) II. Tim. III. 9. 3) Joann. III. 21.
46 Matthiae de Janov Regulae, l. III, tr. 2, c. 3 et 4. Itema) Christus ordinate direxit testimonia ve- ritatis in eo, quia veritatem in corde dilexit (unde in psalmo1): „Dilexisti iusticiam et odisti iniquitatem), — ore con- fessus est, (unde Jo. VIII. e.2): „Nunc autem queritis me in- terficere, hominem, qui veritatem locutus sum vobis, quam au- divi a deo“), — opere adinplevit (unde Jo. III3): „Qui autem facit veritatem, venit ad lucem, ut manifestentur eius opera, quia in deo sunt facta“). Similiterb) sunt formati fidelese) testes veritatis, vide- 10 licet quia amant, loquntur et faciunt veritatem. Et ista sunt ipsorum fructus simul et vestimentad). Fructus, quia ve- niunt ex corde et cume) delectacione et augmento. Vestes, quia veniunt ad lucem, ut videantur ipsorum bona opera, quia in deo sunt facta, et ut glorificetur pater eorum, qui est in celis. Sic af) contrario sensu poteris nequam prophetas in- venire, quia prorsus non diligunt veritatem, eciam illam, quam quandoque loquntur, ut videantur ab hominibus, et quandoque eciam simulant zelare pro veritate, sed quia illa sunt vestes accomode et non fructus, ideos) nequaquam fiunt ab eis cum 20 delectacione et cum continuo incremento, quoniam cito, ut prius dictum est, ille vestes laceranturh), detrahuntur vel atterun- tur, obducte squaloribus huius vite vel huius mundi. Propterea scriptum est: „Sed ultra non proficient: insipiencia enim eorum manifesta erit omnibus.“ IIa Thy. IIII° c. 4). Secundo apparet in Jhesu, quod predicavit veritatem constanter. Undei) usque ad mortem, id est propter veritatem, cui testimonium perhibuit, innumera passus est et non abiit re- trorsum neque in ullok) fractus terroribus vel flexus blandiciis, et quanto maiores minas et1) terrores passus est ob veritatem, 30 tanto magis ardue eam est confessus et adversarios veritatis increpavit, veluti potest luculenter haberi ex textu Mt. XXIII. per totum 5), ubi acerbiusm) et acerbius continue scribas et phariseorum ypocritas reprehenditn). 5 15 25 35 a) om. F. b) Ideo corr. Similiter A in m. c) et fideles add. F. d) opera corr. vestimenta A. e) cum F; omni cet. cod. f) e F. g) igitur C. b) lacerantur F; lucrantur cet. cod. i) quoniam F. k) nullo F. n) F add.: et in Jo. ewangelio: 1) ras. A. m) et acerbius om. B et C. Et ad extremum morte confirmant testimonium veritatis. 1) Psalm. XLIV. 8. 2) Joann. VIII. 40. 5) Matth. XXIII. per totum. 40 4) II. Tim. III. 9. 3) Joann. III. 21.
Strana 47
Jhesus et testes manifestant veritat. 1. ordinate, 2. constanter, 3. utiliter. 47 Similiter autem sunt institutia) confessores veritatis, quemadmodum potest patere, quasi per omnes prophetas, apo- stolos et martires percurrendo, qui quia fuerunt fideles veritati, in nullo acquieverunt carni et sanguini 1), sed cum dilexissent veritatem usque ad mortemb), in nulloque cesserunt minis vel terroribus, blandiciis vel favori, utc) offenderent aut ut minus dicerent veritatem; ymmo ad modum Christi Jhesu, quanto magis inpediebantur loqui veritatem, tanto magis et zelo maiori ipsam declarabant, quemadmodum scriptum est Actu.2): „Quanto autem amplius ipsis precipiebant, ut tacerentd), tanto amplius 10 f. 76a] affirmante) et predicant Jhesum et quod ipse est Christus. Et ita morte concluserunt sua testimonia veritati.“ Est namque istud fructus ipsorum simul et vestis, ideof) gaudenter pro veri- tate paciuntur et cum continuis incrementis, sicuts) scriptum est, ubi supra3): „Ibant apostoli gaudentes a conspectuh) concilii, quoniam digni habiti sunti) pro nomine Jhesu contumeliam pati“, — amplius et amplius pati, patik) pro sua, quam fideliter dile- xerunt1), veritate. Unde quia istud est proprie proprium solis fidelibus testibus veritatis, ideo dicit proverbium Salomonis 4): „Doctrina viri per pacienciam congnoscitur." Etm) ad hoc nequit aspirare simulata iusticia pseudolorum magistrorum, qui amplius amant seipsos et sua, quam regulam veritatis. Propter quod scriptum est 5): „Confidebiturn) tibi, cum benefeceris illi“o), et alibi iterum propter istos scriptum est 6): „In miseriis non subsistent." 15 20 25 Capitulum quartum?). Quod testes veritatis manifestant ipsamq) virtuose et utiliterr). Dehinc tercio Jhesus manifestavit veritatem uti- liter, quod ex eo relucet, quod solum ea operabatur et est a) constituti F. b) F add.: ipsam dilexerunt et tradiderunt corpora 30 sua pro testamento veritatis ad mortem. e) ut ut (sic) A; melius esset aut ut. d) tacent F. e) affirmabant F. f) et ideo F. s) ut F. h) con- k) parati pati C. ventu (sic) A. i) fuerunt F. 1) diligente omnes cod. diligente veritate mentis F. m) om. F. n) Confitebuntur F. 0) om. A. P) ita ABF rubr., om. C. q) ipsam BF; ipsa A et C. r) ita ABF rubr.; om. C. 1) Cf. Galat. I. 16. 2) non reperitur in Act. apost.; ex aliquibus Act. 4) Proverb. XIX. II. mart. probabiliter allatum est. 3) Act. V. 41. 5) Psalm. XLVIII. 19. 6) Psalm. CXXXIX. II. 35
Jhesus et testes manifestant veritat. 1. ordinate, 2. constanter, 3. utiliter. 47 Similiter autem sunt institutia) confessores veritatis, quemadmodum potest patere, quasi per omnes prophetas, apo- stolos et martires percurrendo, qui quia fuerunt fideles veritati, in nullo acquieverunt carni et sanguini 1), sed cum dilexissent veritatem usque ad mortemb), in nulloque cesserunt minis vel terroribus, blandiciis vel favori, utc) offenderent aut ut minus dicerent veritatem; ymmo ad modum Christi Jhesu, quanto magis inpediebantur loqui veritatem, tanto magis et zelo maiori ipsam declarabant, quemadmodum scriptum est Actu.2): „Quanto autem amplius ipsis precipiebant, ut tacerentd), tanto amplius 10 f. 76a] affirmante) et predicant Jhesum et quod ipse est Christus. Et ita morte concluserunt sua testimonia veritati.“ Est namque istud fructus ipsorum simul et vestis, ideof) gaudenter pro veri- tate paciuntur et cum continuis incrementis, sicuts) scriptum est, ubi supra3): „Ibant apostoli gaudentes a conspectuh) concilii, quoniam digni habiti sunti) pro nomine Jhesu contumeliam pati“, — amplius et amplius pati, patik) pro sua, quam fideliter dile- xerunt1), veritate. Unde quia istud est proprie proprium solis fidelibus testibus veritatis, ideo dicit proverbium Salomonis 4): „Doctrina viri per pacienciam congnoscitur." Etm) ad hoc nequit aspirare simulata iusticia pseudolorum magistrorum, qui amplius amant seipsos et sua, quam regulam veritatis. Propter quod scriptum est 5): „Confidebiturn) tibi, cum benefeceris illi“o), et alibi iterum propter istos scriptum est 6): „In miseriis non subsistent." 15 20 25 Capitulum quartum?). Quod testes veritatis manifestant ipsamq) virtuose et utiliterr). Dehinc tercio Jhesus manifestavit veritatem uti- liter, quod ex eo relucet, quod solum ea operabatur et est a) constituti F. b) F add.: ipsam dilexerunt et tradiderunt corpora 30 sua pro testamento veritatis ad mortem. e) ut ut (sic) A; melius esset aut ut. d) tacent F. e) affirmabant F. f) et ideo F. s) ut F. h) con- k) parati pati C. ventu (sic) A. i) fuerunt F. 1) diligente omnes cod. diligente veritate mentis F. m) om. F. n) Confitebuntur F. 0) om. A. P) ita ABF rubr., om. C. q) ipsam BF; ipsa A et C. r) ita ABF rubr.; om. C. 1) Cf. Galat. I. 16. 2) non reperitur in Act. apost.; ex aliquibus Act. 4) Proverb. XIX. II. mart. probabiliter allatum est. 3) Act. V. 41. 5) Psalm. XLVIII. 19. 6) Psalm. CXXXIX. II. 35
Strana 48
48 Matthiae de Janov Regulae, l. III, tr. 2, c. 4. 5 10 20 25 locutus, que erant plena salute et presentibus atque preteritis et futuris valde utilia, veluti sibi soli est illud in propheta pro- prium, in quo dicitur 1): „Ego sum deus, docens tea) utilia." Propterea verba ipsius fuerunt compendiosa, simplicia et succincta, quemadmodum apparetb) in illis, que ad nos usque sancti ewangeliste transmiserunt. Et facta ipsius omnia et miracula et alia non fuerunt nisie) ea, que et illis, pro qui- bus fiebant, ad literam erant utilia et dehinc futuris et toti mundo plena salute, intus et foris, in corporibus et in suo intellectu. Propter quod quidam curiosi Judei, quibus inerat signa petere et in curiositatibus delectari, fuerunt repulsi ab eo, quid) roga- bant inutilia quedam sibi portenta demonstrari, puta ignem mitti de celo vel huiusmodi. Unde dixit 2): „Generacio prava et adultera signum a me petit, et signum non dabitur ei aliud, 15 nisi signum Jone prophete“, subaudis signum utile toti mundo ad salutem. Et iterume) dum Herodes curiosus gavisus est Jhe- sum videre, credens se ab eo aliqua videndo delectari, sed Jhe- sus nullum verbum, nullumf) signum exhibuit hominis) curioso, qui non utilitatem salubrem, sed vanitatem sequebatur3). Et ideo de Jhesu crucifixo David prophetasse est vulgatum, ubi dicitur 4): „Et erit tamquam lignum, quod plantatum est secus decursus aquarum, quod fructum suum dabit in tempore suo. Et folium eius non defluet, et omnia, quecumque faciet, semper prosperabuntur. In hoc eciam conformes sunt sibi testes predicti veri- tatis, quoniam non in levitate animi nunciant verita- tem neque indifferenter ubicumquel) cuicumque, sed utiliter attendentesi), quodk) veritas est virtus vel funda- mentum omnium virtutum, ideoque wlt administrari virtuose, 30 videlicet ubi, quando, quibus, propter quid1), quomodo, quibus auxiliis, et sic de aliis. Et iterum non ambagesm) fabulas, non questiones inexplicabiles, non sompnia sua, — sicut scriptum 4) Deus docuit verba utilia A. a) om. C. b) apparuit F. c) alia nisi corr. nisi A. d) ita omnes g) et nul- f) om. C. 35 cod.; quia rectius esset. c) dicit add. A, sed del. 1) quod C. h) coram F. i) et add. F. k) intendenfes F. lum F. m) aniles corr. ambages A in m.; aniles F. 1) Isaiae XLVIII. 17. 2) Matth. XII.30. 4) Psalm. I. 3. 3) Cf. Lucae XXIII. 8.
48 Matthiae de Janov Regulae, l. III, tr. 2, c. 4. 5 10 20 25 locutus, que erant plena salute et presentibus atque preteritis et futuris valde utilia, veluti sibi soli est illud in propheta pro- prium, in quo dicitur 1): „Ego sum deus, docens tea) utilia." Propterea verba ipsius fuerunt compendiosa, simplicia et succincta, quemadmodum apparetb) in illis, que ad nos usque sancti ewangeliste transmiserunt. Et facta ipsius omnia et miracula et alia non fuerunt nisie) ea, que et illis, pro qui- bus fiebant, ad literam erant utilia et dehinc futuris et toti mundo plena salute, intus et foris, in corporibus et in suo intellectu. Propter quod quidam curiosi Judei, quibus inerat signa petere et in curiositatibus delectari, fuerunt repulsi ab eo, quid) roga- bant inutilia quedam sibi portenta demonstrari, puta ignem mitti de celo vel huiusmodi. Unde dixit 2): „Generacio prava et adultera signum a me petit, et signum non dabitur ei aliud, 15 nisi signum Jone prophete“, subaudis signum utile toti mundo ad salutem. Et iterume) dum Herodes curiosus gavisus est Jhe- sum videre, credens se ab eo aliqua videndo delectari, sed Jhe- sus nullum verbum, nullumf) signum exhibuit hominis) curioso, qui non utilitatem salubrem, sed vanitatem sequebatur3). Et ideo de Jhesu crucifixo David prophetasse est vulgatum, ubi dicitur 4): „Et erit tamquam lignum, quod plantatum est secus decursus aquarum, quod fructum suum dabit in tempore suo. Et folium eius non defluet, et omnia, quecumque faciet, semper prosperabuntur. In hoc eciam conformes sunt sibi testes predicti veri- tatis, quoniam non in levitate animi nunciant verita- tem neque indifferenter ubicumquel) cuicumque, sed utiliter attendentesi), quodk) veritas est virtus vel funda- mentum omnium virtutum, ideoque wlt administrari virtuose, 30 videlicet ubi, quando, quibus, propter quid1), quomodo, quibus auxiliis, et sic de aliis. Et iterum non ambagesm) fabulas, non questiones inexplicabiles, non sompnia sua, — sicut scriptum 4) Deus docuit verba utilia A. a) om. C. b) apparuit F. c) alia nisi corr. nisi A. d) ita omnes g) et nul- f) om. C. 35 cod.; quia rectius esset. c) dicit add. A, sed del. 1) quod C. h) coram F. i) et add. F. k) intendenfes F. lum F. m) aniles corr. ambages A in m.; aniles F. 1) Isaiae XLVIII. 17. 2) Matth. XII.30. 4) Psalm. I. 3. 3) Cf. Lucae XXIII. 8.
Strana 49
Quod testes veritatis manifestant ipsam virtuose et utiliter. 49 est Jere. 23 a) 1): „Qui habet sompnia, loquatur sompnia, sed qui habet sermonem meum, loquatur sermonem meumb) vere. Quid paleis ad triticum? dicit dominus. Numquid non verba mea tamquam ignis et malleus conterens petras“?, — non sapien- ciam huius mundi vel principume) huius mundi, que destruun- tur, sed sapienciam, que ex deo est, et scripturam divinitus in- spiratam, que est utilis ad docendum, ad arguendum, ad corri- piendum, ad erudiendum in iusticia, ut perfectus homo dei ad omne opus bonum instructus. Omnia enim sua ad id exqui- runt et ordinant, ut proficiant saluti proximorum, quia in nullo querunt, que sua sunt, sed que Jhesu Christi, et ut sibi conformentur. Et ideo in omnibus fiunt suo domino et proximis fructuosi. Et tunc inpletur in eis sermo, qui scriptus est Jo. 2): „Qui manet in me et ego in eo, hic fert fructum multum.“ Nunc iterum hic patulo poteris simulatoresd) dimetiri, qui veluti adultera non ad hoc, ut fructum bonum in paciencia afferant, respiciunt, sed ut libidinem expleant sue optate vo- luptatis. Et querunt, que sua sunt, non que Jesu Christi, tota die, et ideo, quia placent hominibus et amplius nituntur 20 conplacere ete) non ex corde amant veritatem, habent speciem pietatis, sed virtutem ipsius negant. Propterea in viam Balaan de Bosorf) abierunt et mercedem reputant pietatem 3). Sibi enim satagunt solum esse utiles, ideo variis modis et excogitatis lucra sua inquirunt miranturque personas5) questus causa, id est di- 25 vitum huius seculi magni sunt amici et obsequiosi eisdem, qui habent dare, pauperibus vero plebish) spretis et neglectis. Hii, qui vident vana, loquuntur sompnia, docent fabulas, doctrinas et adinvenciones hominum magnificant, sapienciam huius seculi et principum huius mundi appreciant, subtilia inquirunt, novi- 30 tates [f. 76b| excogitant, per ista cupientes ad id pervenire, ut homines alliciant et placeant eisdem, et ut honorentur ab ho- minibus et vocentur rabi, quia amant salutaciones in foro et primas cathedras in cenis et in synagogis 4). Et isti sunt propter i) 5 10 a) 23 A manu poster., om. BCF. b) om. ACF. c) post corr. A. d) A corr. et F. c) om. B. f) Bozor B et C. 2) personis B et C. h) pauperibus plebeis F. i) proprii F. 35 1) Jerem. XXIII. 28—29. 2) (f. Joann. XII. 25. 3) Cf. II. Petri II. 15. 4) Cf. Matth. XXIII. 6—7. KYBAL: M. de Janov Regulac, II. 4
Quod testes veritatis manifestant ipsam virtuose et utiliter. 49 est Jere. 23 a) 1): „Qui habet sompnia, loquatur sompnia, sed qui habet sermonem meum, loquatur sermonem meumb) vere. Quid paleis ad triticum? dicit dominus. Numquid non verba mea tamquam ignis et malleus conterens petras“?, — non sapien- ciam huius mundi vel principume) huius mundi, que destruun- tur, sed sapienciam, que ex deo est, et scripturam divinitus in- spiratam, que est utilis ad docendum, ad arguendum, ad corri- piendum, ad erudiendum in iusticia, ut perfectus homo dei ad omne opus bonum instructus. Omnia enim sua ad id exqui- runt et ordinant, ut proficiant saluti proximorum, quia in nullo querunt, que sua sunt, sed que Jhesu Christi, et ut sibi conformentur. Et ideo in omnibus fiunt suo domino et proximis fructuosi. Et tunc inpletur in eis sermo, qui scriptus est Jo. 2): „Qui manet in me et ego in eo, hic fert fructum multum.“ Nunc iterum hic patulo poteris simulatoresd) dimetiri, qui veluti adultera non ad hoc, ut fructum bonum in paciencia afferant, respiciunt, sed ut libidinem expleant sue optate vo- luptatis. Et querunt, que sua sunt, non que Jesu Christi, tota die, et ideo, quia placent hominibus et amplius nituntur 20 conplacere ete) non ex corde amant veritatem, habent speciem pietatis, sed virtutem ipsius negant. Propterea in viam Balaan de Bosorf) abierunt et mercedem reputant pietatem 3). Sibi enim satagunt solum esse utiles, ideo variis modis et excogitatis lucra sua inquirunt miranturque personas5) questus causa, id est di- 25 vitum huius seculi magni sunt amici et obsequiosi eisdem, qui habent dare, pauperibus vero plebish) spretis et neglectis. Hii, qui vident vana, loquuntur sompnia, docent fabulas, doctrinas et adinvenciones hominum magnificant, sapienciam huius seculi et principum huius mundi appreciant, subtilia inquirunt, novi- 30 tates [f. 76b| excogitant, per ista cupientes ad id pervenire, ut homines alliciant et placeant eisdem, et ut honorentur ab ho- minibus et vocentur rabi, quia amant salutaciones in foro et primas cathedras in cenis et in synagogis 4). Et isti sunt propter i) 5 10 a) 23 A manu poster., om. BCF. b) om. ACF. c) post corr. A. d) A corr. et F. c) om. B. f) Bozor B et C. 2) personis B et C. h) pauperibus plebeis F. i) proprii F. 35 1) Jerem. XXIII. 28—29. 2) (f. Joann. XII. 25. 3) Cf. II. Petri II. 15. 4) Cf. Matth. XXIII. 6—7. KYBAL: M. de Janov Regulac, II. 4
Strana 50
50 Matthiae de Janov Regulae, 1. III, tr. 2, c. 4 et 5. 5 10 fructus ipsorum, de quibus superius est allegatum 1): „A fructi- bus ergo eorum congnoscetis eos, quorum degustacio est cor- rumpcioa) ypocrisis, quorum deus venter estb) et gloriac) in confusioned) eorum, qui terrena sapiunt2), et per ista sunt ini- mici crucis Jesu Christi, quia faciunt, ut crux Jhesu evacuetur et quasi stulticia reputetur, et faciunt, quod christiani a sim- plicitate Jhesu excidentes, inquirant similiter et ipsi curiosae) et inutilia ad salutem et constituant suas iustificaciones in fabulis etf) rebus incertis, que eis non proderunt in die abduccionis, eis, que viciniora sunt saluti, obmissis, oblitis et neglectis, puta exercicio continuo sacramentorum utilium et saluberrimorum, scilicet frequentacione comescionis corporis et sanguinis Jhesu Christi et crebre confessionis. Capitulum quintums). 15 Quod Jhesus, fidelis testis veritatis, usquequaque utiliter pre- dicavit veritatem g). Ilec ita breviter voluih) hic de pseudolis perstringere, quia alias in tractatu primo et secundo lacius est de ipsis disputa- tum 3). In presenti enim principaliter inquisicio habet locum de 20 testibus fidelibus, qui habent palam facere veritatem. Ubi advertendum, quod preter ea, que dicta sunt, Jhesus Christus in hoc congnitus est utiliter predicasse veritatem, quia fecit hoc non tantum ideo, quia dilexit usque ad mortem veritatem, sed propter utilitatem proximo- 25 rum, quos i) eciam usque ad mortem dilexit, sicut scriptum est Jo. 4): „Qui cum dilexisset suos, usque ad finem dilexit“, et iterum ibidem5): „Caritatem maiorem nemo habet, quam ut ponat quis animam pro amicis suis." Manifestavit veritatem huic mundo idemk) solum vel ma- 30 xime, quia eum venit salvare et quia eum deus dilexit, prout1) dicit scriptura Jo. III° 6): „Sic enim deus dilexit mundum, ut 35 a) corrupcio C. b) A in m.; om F. c) gula A. d) confusionem A et C. e) curiositates F. f) in F. g) ita ABF rubr.; om. C. h) ita F; 1) ut B. voluit cet. cod. i) om. B. k) ideo AF. 1) Matth. VII. 20. 3) v. libri secundi tract. I 2) Cf. Philipp. III. 19. 5) Joann. XV. 13. 6) Joann. 4) Joann. XIII. I. (et 2) in vol. I. passim. III. 16—17.
50 Matthiae de Janov Regulae, 1. III, tr. 2, c. 4 et 5. 5 10 fructus ipsorum, de quibus superius est allegatum 1): „A fructi- bus ergo eorum congnoscetis eos, quorum degustacio est cor- rumpcioa) ypocrisis, quorum deus venter estb) et gloriac) in confusioned) eorum, qui terrena sapiunt2), et per ista sunt ini- mici crucis Jesu Christi, quia faciunt, ut crux Jhesu evacuetur et quasi stulticia reputetur, et faciunt, quod christiani a sim- plicitate Jhesu excidentes, inquirant similiter et ipsi curiosae) et inutilia ad salutem et constituant suas iustificaciones in fabulis etf) rebus incertis, que eis non proderunt in die abduccionis, eis, que viciniora sunt saluti, obmissis, oblitis et neglectis, puta exercicio continuo sacramentorum utilium et saluberrimorum, scilicet frequentacione comescionis corporis et sanguinis Jhesu Christi et crebre confessionis. Capitulum quintums). 15 Quod Jhesus, fidelis testis veritatis, usquequaque utiliter pre- dicavit veritatem g). Ilec ita breviter voluih) hic de pseudolis perstringere, quia alias in tractatu primo et secundo lacius est de ipsis disputa- tum 3). In presenti enim principaliter inquisicio habet locum de 20 testibus fidelibus, qui habent palam facere veritatem. Ubi advertendum, quod preter ea, que dicta sunt, Jhesus Christus in hoc congnitus est utiliter predicasse veritatem, quia fecit hoc non tantum ideo, quia dilexit usque ad mortem veritatem, sed propter utilitatem proximo- 25 rum, quos i) eciam usque ad mortem dilexit, sicut scriptum est Jo. 4): „Qui cum dilexisset suos, usque ad finem dilexit“, et iterum ibidem5): „Caritatem maiorem nemo habet, quam ut ponat quis animam pro amicis suis." Manifestavit veritatem huic mundo idemk) solum vel ma- 30 xime, quia eum venit salvare et quia eum deus dilexit, prout1) dicit scriptura Jo. III° 6): „Sic enim deus dilexit mundum, ut 35 a) corrupcio C. b) A in m.; om F. c) gula A. d) confusionem A et C. e) curiositates F. f) in F. g) ita ABF rubr.; om. C. h) ita F; 1) ut B. voluit cet. cod. i) om. B. k) ideo AF. 1) Matth. VII. 20. 3) v. libri secundi tract. I 2) Cf. Philipp. III. 19. 5) Joann. XV. 13. 6) Joann. 4) Joann. XIII. I. (et 2) in vol. I. passim. III. 16—17.
Strana 51
Quod Jhesus usquequaque utiliter praedicavit veritatem. 51 filium suum unigenitum mitteret in hunc mundum, non ut iu- dicet mundum, sed ut mundus salvetur per ipsum.“ Propter que Jhesus totus datus est deditque seipsum et ex- posuit et disposuit ad utilitatem et salutem huic mundo, ita quod a primoa) usque ad ultimum totum, quid estb) vel fuit in Jhesu, cessit ad utilitatem, et donavite) hominibus ex gracia suum totum velle, suum nosse, suum posse, suum nasci, suum mori, suum vivere, suum pati; sua cogitacio, sua omnis locucio et omnis operacio, omnia inquamd) data sunt et ordinata suis proximis et solum pro expedienciae) huius mundi. Propter quod maxime proprie agnus dictus est et per agnum designatus, quod animal inter omnia alia magis videtur cedere possessoris ad profectum. Jhesus namque cum totum seipsumf) expendit pro nobis, puta totam vitam et totam passionem et mortem, demum suum corpus et sanguinem pro nobis sic in laboribus et passionibus expensatum et tradi um reliquit nobis et dedit perpetue ad comedendum et bibendum, ut siccine modo perfectissimo esset totus noster et nobis datus totusg) et totaliter redactus ad nostram utilitatem et profectum, cuius ex- tensiorem declaracionem habes in tractatu V. huius, dist. [V.], co [1.] 1). Et ut perfeccius esset noster et intimush), vel ut hoci) exprimatur limpidius, quomodo Jhesus est valde nosterk), me- morandum est, quod eciam spiritum suum, quem stans in cruce emisit propter nos et in manus patris commendavit, dum resurgens per ascensionem venit ad patrem suum, cundem spi- 25 ritum de manu patris nobis misit et dedit1), ut nobiscum ma- neat in eternum, etm) per hoc dans nobis potestatem, ut sicut ipse est, sic et nos simusn) filii dei dilectissimi, sicut scriptum est Jo. 2): „Ego alium paraclitum dabo vobis, spiritum veritatis, quem mundus non potest accipere, quia non videt eum nec scit eum. Vos autem congnoscetis eum, quia vobiscum manebit et in vobis erit.“ Et alia scriptura dicit Rom.°) 3): „Misit, inquit 10 15 20 30 a) principio F. c) ita C; donativum A, dona- b) quid quid F. d) inquit B et C. e) expediendo B et C. vum (sic) B; domatim (sic) F. f) se B. g) om. C. h) ita B et C; intimus corr. intimius A. i) om. C. k) est noster A superflue. 1) dedit nobis C. m) om. F. n) ita AF; sumus C; huius (sic) B. °) Gal. F. 1) libri V. „De corpore Christi" dist. IV, c. 1; cf. etiam I. V, dist. IV, c. 4. 2) Joann. XIV. 16 et 17. 3) recte Galat. IV. 6. 35 4
Quod Jhesus usquequaque utiliter praedicavit veritatem. 51 filium suum unigenitum mitteret in hunc mundum, non ut iu- dicet mundum, sed ut mundus salvetur per ipsum.“ Propter que Jhesus totus datus est deditque seipsum et ex- posuit et disposuit ad utilitatem et salutem huic mundo, ita quod a primoa) usque ad ultimum totum, quid estb) vel fuit in Jhesu, cessit ad utilitatem, et donavite) hominibus ex gracia suum totum velle, suum nosse, suum posse, suum nasci, suum mori, suum vivere, suum pati; sua cogitacio, sua omnis locucio et omnis operacio, omnia inquamd) data sunt et ordinata suis proximis et solum pro expedienciae) huius mundi. Propter quod maxime proprie agnus dictus est et per agnum designatus, quod animal inter omnia alia magis videtur cedere possessoris ad profectum. Jhesus namque cum totum seipsumf) expendit pro nobis, puta totam vitam et totam passionem et mortem, demum suum corpus et sanguinem pro nobis sic in laboribus et passionibus expensatum et tradi um reliquit nobis et dedit perpetue ad comedendum et bibendum, ut siccine modo perfectissimo esset totus noster et nobis datus totusg) et totaliter redactus ad nostram utilitatem et profectum, cuius ex- tensiorem declaracionem habes in tractatu V. huius, dist. [V.], co [1.] 1). Et ut perfeccius esset noster et intimush), vel ut hoci) exprimatur limpidius, quomodo Jhesus est valde nosterk), me- morandum est, quod eciam spiritum suum, quem stans in cruce emisit propter nos et in manus patris commendavit, dum resurgens per ascensionem venit ad patrem suum, cundem spi- 25 ritum de manu patris nobis misit et dedit1), ut nobiscum ma- neat in eternum, etm) per hoc dans nobis potestatem, ut sicut ipse est, sic et nos simusn) filii dei dilectissimi, sicut scriptum est Jo. 2): „Ego alium paraclitum dabo vobis, spiritum veritatis, quem mundus non potest accipere, quia non videt eum nec scit eum. Vos autem congnoscetis eum, quia vobiscum manebit et in vobis erit.“ Et alia scriptura dicit Rom.°) 3): „Misit, inquit 10 15 20 30 a) principio F. c) ita C; donativum A, dona- b) quid quid F. d) inquit B et C. e) expediendo B et C. vum (sic) B; domatim (sic) F. f) se B. g) om. C. h) ita B et C; intimus corr. intimius A. i) om. C. k) est noster A superflue. 1) dedit nobis C. m) om. F. n) ita AF; sumus C; huius (sic) B. °) Gal. F. 1) libri V. „De corpore Christi" dist. IV, c. 1; cf. etiam I. V, dist. IV, c. 4. 2) Joann. XIV. 16 et 17. 3) recte Galat. IV. 6. 35 4
Strana 52
52 Matthiae de Janov Regulae, 1. IlI, tr. 2, c. 5 et 6. 5 10 apostolus, spiritum filii sui in corda vestraa), in quo clamamus: Abba, pater. Itaque Jhesusb) crucifixus, ut esset totus noster et nos sui, corpus c) et sanguinem pro nobis datum, pro nobis expensatum dedit nobis ad manducandum et potandum, panem nostrum cottidianum, ut sic continue in nobis maneret et nos in illo, duo in carne una, videlicet quod ipse in nobis et nos in illo simus, una caro mistice et secundum interiorem et novum ho- minem, qui secundum deum creatus est, sicut scriptum est 1): „Qui manducat meam carnemd) et bibit meum sanguinem, in me manet et ego in eo.“ Similiter dedit nobis suum spiritum, ut in nobis maneret et nos in illo secundum eundem spiritum. et quod ita spiritus suus et noster spiritus sit unus spiritus sicut scriptum est2): „Qui adheret deo, unus spiritus sit [f. 77a 15 cum illo.“ Sicut igitur Jhesus Christus, fidelis testis veritatis, totus se inpendit servicio veritatis et ita utiliter, quod sua et seipsum superinpendit ad utilitatem illorum, quibus predicavit veritatem. nichil sui sibi ipsi relinquendo, vel sic, quod primum se totum 20 Obtulit et destinavit, secundum humanitatem suam veritati su- biciens se sibi, et prestolans, quid veritas vellet fieri, eum vel le facere: ace) veritas totum eum induit fecitque ipsum totum utilem, ut sicut ipsa est, sic eciam sit et ipse vera utilitas et utilis veritas, nullum prorsus participium habens cum falsa va- 25 nitate et cum vana falsitate. Et dehinc eadem veritas Jhesum sic perfectum misit ipsum et dedit illis et pro illis, qui eius testimonium veritatis susceperunt, ut ita esset superhabundan- terf) utilis et fructuosus, veluti ipsa dei veritas est inmense fructuosa, utpote scriptum est, ubi supra3): "Qui habet sompnia, 30 loquatur sompia, qui autem habet sermonem meum, loquatur sermonem meum vere“, et ad propositum: „Quid paleis ad tri- ticum, dicit dominus?“ Propter quod eciam Jhesus et grano tritici seipsum conparavit, dicens Jo. 4): „Amen, amen dico vo- a) sup. lin. A. b) Jhesus itaque contin. D 1. 2. c) corpus suum 35 C, D 1. 2 et F. d) carnem, etc. D 1. 2. continuantes p. 53, lin. 20: Habent e) at B et C. f) superhabundans corr. superhabundan- hoc proprie oc. ter A; superhabundans BCF. 1) Joann. VI. 57. 3) Jerem. XXIII. 28. 2) I. Cor. VI, 17, ubi domino et est legitur. 4) Joann. XII. 24—25.
52 Matthiae de Janov Regulae, 1. IlI, tr. 2, c. 5 et 6. 5 10 apostolus, spiritum filii sui in corda vestraa), in quo clamamus: Abba, pater. Itaque Jhesusb) crucifixus, ut esset totus noster et nos sui, corpus c) et sanguinem pro nobis datum, pro nobis expensatum dedit nobis ad manducandum et potandum, panem nostrum cottidianum, ut sic continue in nobis maneret et nos in illo, duo in carne una, videlicet quod ipse in nobis et nos in illo simus, una caro mistice et secundum interiorem et novum ho- minem, qui secundum deum creatus est, sicut scriptum est 1): „Qui manducat meam carnemd) et bibit meum sanguinem, in me manet et ego in eo.“ Similiter dedit nobis suum spiritum, ut in nobis maneret et nos in illo secundum eundem spiritum. et quod ita spiritus suus et noster spiritus sit unus spiritus sicut scriptum est2): „Qui adheret deo, unus spiritus sit [f. 77a 15 cum illo.“ Sicut igitur Jhesus Christus, fidelis testis veritatis, totus se inpendit servicio veritatis et ita utiliter, quod sua et seipsum superinpendit ad utilitatem illorum, quibus predicavit veritatem. nichil sui sibi ipsi relinquendo, vel sic, quod primum se totum 20 Obtulit et destinavit, secundum humanitatem suam veritati su- biciens se sibi, et prestolans, quid veritas vellet fieri, eum vel le facere: ace) veritas totum eum induit fecitque ipsum totum utilem, ut sicut ipsa est, sic eciam sit et ipse vera utilitas et utilis veritas, nullum prorsus participium habens cum falsa va- 25 nitate et cum vana falsitate. Et dehinc eadem veritas Jhesum sic perfectum misit ipsum et dedit illis et pro illis, qui eius testimonium veritatis susceperunt, ut ita esset superhabundan- terf) utilis et fructuosus, veluti ipsa dei veritas est inmense fructuosa, utpote scriptum est, ubi supra3): "Qui habet sompnia, 30 loquatur sompia, qui autem habet sermonem meum, loquatur sermonem meum vere“, et ad propositum: „Quid paleis ad tri- ticum, dicit dominus?“ Propter quod eciam Jhesus et grano tritici seipsum conparavit, dicens Jo. 4): „Amen, amen dico vo- a) sup. lin. A. b) Jhesus itaque contin. D 1. 2. c) corpus suum 35 C, D 1. 2 et F. d) carnem, etc. D 1. 2. continuantes p. 53, lin. 20: Habent e) at B et C. f) superhabundans corr. superhabundan- hoc proprie oc. ter A; superhabundans BCF. 1) Joann. VI. 57. 3) Jerem. XXIII. 28. 2) I. Cor. VI, 17, ubi domino et est legitur. 4) Joann. XII. 24—25.
Strana 53
Quod testes docent utiliter veritatem, quia se perfecte ei obtulerunt. 53 bis, nisi granum tritici cadens in terram, mortuum fuerit, ip- sum solum manet, si autem mortuum fuerit, multum afferta) fructum.“ Capitulum sextumb). Quod testes veritatis docent utiliter eandem, quia perfecte ses) veritati contulerunt b). 5 Conformiter eciam Christus Jhesus veritas suos testes for- mavit et adaptavit illos, qui se sibi solid) obtulerunt et ad hoc destinarunt, ut propalarent huic mundo veritatem, iam non sua inquirentese), sed que Jhesu Christi. Fecit enim eos primumf) in 10 se refertos in iusticia et fructibus bonis, de quibus Gal. V. 1): „Fructus autem spiritus est: caritas, gaudium, pax, paciencia, benignitas, bonitas, longanimitas, mansuetudo, fides, modestia, continencia, castitas.“ Dehinc tamen hiis thezauris refertos] misit eos utilem veritatem utiliter predicare, et ut om- nino seipsos inpendants) veritati, [et] superinpendant pro veri- tate seipsos, sicut ipse preostendit, veluti execucio illiush) in Paulo est preostensa, qui dixit de seipso 2): „Ego autem libenter inpendami) et superinpendar pro animabus vestris.“ Habentk) igitur!) hoc proprie proprium fideles nunccii 20 veritatis: primum quod seipsos ex toto obtulerunt veritati et transformant se ad veritatem, dehinc quod predicando utiliter veritatem solum utilem, utm) supra dictum est, totaliter satagunt fructum afferre, non sibi, sed veritati. Propter quod cumn) plurimos filios per 25 verbum veritatis generant, non sibi ascribunt nec sibi ipsis in eiso) conplacent, sed domino Jhesu Christo. Et quales sunt ipsi, tales et filios generant veritatis. Et hii, qui fructum multum afferunt, perp) hoc congnoscuntur esse filiiq) Jhesu Christi seu 15 20) Nunccii habent hec proprie A rubr. a) in m. add. 1. b) ita 1BF rubr.; om. C. c) om. B. d) om. F. e) querentes B. f) om. F. 8) inpendunt B et C. 1) om. F. i) inpendar A. k) contin. D 1. 2. 1) om. D I. 2. m) ut s. d. est om. o) in eisdem F. D 1. 2. n) cum A ct D 1. 2; tamen false B et C. P) et per F. q) om. F. 30 35 1) Galat. V. 22—23. 2) II. Cor. XII. 15.
Quod testes docent utiliter veritatem, quia se perfecte ei obtulerunt. 53 bis, nisi granum tritici cadens in terram, mortuum fuerit, ip- sum solum manet, si autem mortuum fuerit, multum afferta) fructum.“ Capitulum sextumb). Quod testes veritatis docent utiliter eandem, quia perfecte ses) veritati contulerunt b). 5 Conformiter eciam Christus Jhesus veritas suos testes for- mavit et adaptavit illos, qui se sibi solid) obtulerunt et ad hoc destinarunt, ut propalarent huic mundo veritatem, iam non sua inquirentese), sed que Jhesu Christi. Fecit enim eos primumf) in 10 se refertos in iusticia et fructibus bonis, de quibus Gal. V. 1): „Fructus autem spiritus est: caritas, gaudium, pax, paciencia, benignitas, bonitas, longanimitas, mansuetudo, fides, modestia, continencia, castitas.“ Dehinc tamen hiis thezauris refertos] misit eos utilem veritatem utiliter predicare, et ut om- nino seipsos inpendants) veritati, [et] superinpendant pro veri- tate seipsos, sicut ipse preostendit, veluti execucio illiush) in Paulo est preostensa, qui dixit de seipso 2): „Ego autem libenter inpendami) et superinpendar pro animabus vestris.“ Habentk) igitur!) hoc proprie proprium fideles nunccii 20 veritatis: primum quod seipsos ex toto obtulerunt veritati et transformant se ad veritatem, dehinc quod predicando utiliter veritatem solum utilem, utm) supra dictum est, totaliter satagunt fructum afferre, non sibi, sed veritati. Propter quod cumn) plurimos filios per 25 verbum veritatis generant, non sibi ascribunt nec sibi ipsis in eiso) conplacent, sed domino Jhesu Christo. Et quales sunt ipsi, tales et filios generant veritatis. Et hii, qui fructum multum afferunt, perp) hoc congnoscuntur esse filiiq) Jhesu Christi seu 15 20) Nunccii habent hec proprie A rubr. a) in m. add. 1. b) ita 1BF rubr.; om. C. c) om. B. d) om. F. e) querentes B. f) om. F. 8) inpendunt B et C. 1) om. F. i) inpendar A. k) contin. D 1. 2. 1) om. D I. 2. m) ut s. d. est om. o) in eisdem F. D 1. 2. n) cum A ct D 1. 2; tamen false B et C. P) et per F. q) om. F. 30 35 1) Galat. V. 22—23. 2) II. Cor. XII. 15.
Strana 54
54 Matthiae de Janov Regulae, l. III, tr. 2, c. 6. testes fideles veritatis et quod manent in Jhesu Christo, veluti scriptum est 1): „Qui manet in me, et ego in eo, hic fert fruc- tum multuma), quia sine me nichil potestis facere“, et paulo post 2): „In hoc clarificatus est pater meus, ut fructum pluri- mum afferatis et efficiamini mei discipuli.“ Et in tantum sunt utiles per spiritum Jhesu Christi, ut quidquidb) agunt vel quo- cumque transferuntur vel ubicumque et cum quibuscumque con- versantur, ubique edificant virtutes et manifestant utiliter Jhesuc) veritatem et non habent opus ardue literatured) vel allegacionibus scripturarume) aut conposicione et splendore in verbis, neque multis libris indigent pro atte- stacione sue fixe veritatis, tum quia continentes sunt verbum vite, quod est in eis „fons sapiencie in excelsis“, Eccli. I°3), — tum quia spiritus est in eis, qui per unccionem docet eos de omnibus, subaudisf) utilem veritatem, — tum quia honesta vita ipsorum et tota conformis veritati comparat auctoritatem verbis ipsorum et facits) autenticos ita, quod auditores eorum amplius ab ipsis non exquirunt, quoniam audiunt eos non sicut homines, sed quemadmodum angelos dei et ipsum dominum Jhesum 20 Christum, prout dicit de se ipsoh) apostolus Gal. IIII." e. 1) 4): „Sicut angelum dei suscepistis me, sicud Jhesum Christum“, et dominus in ewange iok) 5): „Qui vos audit, me audit.“ Cum etenim homines ipsorum fidelitatem contemplantur ad seipsos et pudicam simplicitatem ac virtutes stabiles, ad credendum et 25 ad 1) imitandum veritatem potenter inclinantur, nec est, qui tali- bus contradicat (sicut sc iptum est Petrim) 6): „Et quis est, qui vobis noceat, si boni emulatores fueritis“), nisi illi, qui ipsos non congnoscunt et qui non probaverunt deum habere in noticia, hii soli audent talibus et tantis viris adversarin), sicut scriptum 30 est 7): „Hec autem facient°) vobis, quia non noverunt patrem neque me“p). 5 10 15 a) etc. add. D 1. 2., contin.: Et in tantum oc. b) quicquid D. 1. 2. c) Jhesu Christi C. d) de liberatura B. e) om. F. f) subaudi B D 2. g) facit eos F. h) de seipso om. D 1. 2. i) e. — et dominus om. 35 D 1. 2. k) et in ewangelio dicens D 1. 2. 1) sup. lin. A. m) sicut dicit Petrus D 1. 2. n) om. C. °) faciem (sic) B. P) D 1. 2. contin.. Quicumque autem ingerunt se oc., v. infra p. 59, lin. 25. 1) Joann. XV. 5. 2) Joann. XV. 8. 3) Evcli. I. 5. 4) Galat. IV. 14. 5) Lucae X. 16. 7) Joann. XVI. 3. 7) I. Petri III. 13.
54 Matthiae de Janov Regulae, l. III, tr. 2, c. 6. testes fideles veritatis et quod manent in Jhesu Christo, veluti scriptum est 1): „Qui manet in me, et ego in eo, hic fert fruc- tum multuma), quia sine me nichil potestis facere“, et paulo post 2): „In hoc clarificatus est pater meus, ut fructum pluri- mum afferatis et efficiamini mei discipuli.“ Et in tantum sunt utiles per spiritum Jhesu Christi, ut quidquidb) agunt vel quo- cumque transferuntur vel ubicumque et cum quibuscumque con- versantur, ubique edificant virtutes et manifestant utiliter Jhesuc) veritatem et non habent opus ardue literatured) vel allegacionibus scripturarume) aut conposicione et splendore in verbis, neque multis libris indigent pro atte- stacione sue fixe veritatis, tum quia continentes sunt verbum vite, quod est in eis „fons sapiencie in excelsis“, Eccli. I°3), — tum quia spiritus est in eis, qui per unccionem docet eos de omnibus, subaudisf) utilem veritatem, — tum quia honesta vita ipsorum et tota conformis veritati comparat auctoritatem verbis ipsorum et facits) autenticos ita, quod auditores eorum amplius ab ipsis non exquirunt, quoniam audiunt eos non sicut homines, sed quemadmodum angelos dei et ipsum dominum Jhesum 20 Christum, prout dicit de se ipsoh) apostolus Gal. IIII." e. 1) 4): „Sicut angelum dei suscepistis me, sicud Jhesum Christum“, et dominus in ewange iok) 5): „Qui vos audit, me audit.“ Cum etenim homines ipsorum fidelitatem contemplantur ad seipsos et pudicam simplicitatem ac virtutes stabiles, ad credendum et 25 ad 1) imitandum veritatem potenter inclinantur, nec est, qui tali- bus contradicat (sicut sc iptum est Petrim) 6): „Et quis est, qui vobis noceat, si boni emulatores fueritis“), nisi illi, qui ipsos non congnoscunt et qui non probaverunt deum habere in noticia, hii soli audent talibus et tantis viris adversarin), sicut scriptum 30 est 7): „Hec autem facient°) vobis, quia non noverunt patrem neque me“p). 5 10 15 a) etc. add. D 1. 2., contin.: Et in tantum oc. b) quicquid D. 1. 2. c) Jhesu Christi C. d) de liberatura B. e) om. F. f) subaudi B D 2. g) facit eos F. h) de seipso om. D 1. 2. i) e. — et dominus om. 35 D 1. 2. k) et in ewangelio dicens D 1. 2. 1) sup. lin. A. m) sicut dicit Petrus D 1. 2. n) om. C. °) faciem (sic) B. P) D 1. 2. contin.. Quicumque autem ingerunt se oc., v. infra p. 59, lin. 25. 1) Joann. XV. 5. 2) Joann. XV. 8. 3) Evcli. I. 5. 4) Galat. IV. 14. 5) Lucae X. 16. 7) Joann. XVI. 3. 7) I. Petri III. 13.
Strana 55
Quomodo testes veritatis nuntient veritatem. 55 Hec autem, scilicet adversarios veritatis necesse est fieri [f. 77b], ut sic testimonium veritatis conpleatur ét veritas per- inde a) dilucidetur et divulgetur et dei iudicium conpleatur in illis, qui nolunt credere veritati. Propterea scriptum est 1) „Inicient vobis manus suas et persequenturb), tradentes in syna- gogas et custodias, trahentes ad reges et presides propter no- men meum“c). Et sequitur ad propositum: „Continget autem vobis in testimonium." Ex quibus illud eciam ad propositum est advertendum, quod omnes tales viri secundum veritatem formati, ut essent 10 testes ydoney veritatis, latere umquam non potuerunt, tum quia ex parte sui tacere veritatem nequeunt, quin modo et honestate debita observatis, testimonium perhibeant veritati (caritas enim dei urget eos in id ipsum, secundum quod dicit apostolus d) 2), — tum quia ex intimo appetunt generare et fructum afferre veritati, quodam spiritu eos mirabiliter inpellente racione status iam virilis perfeccionis vel perfecte virtutis, quee) cupit generare sibi similem, — benef) concordat ad hoc philo- sophus dicens: „Naturalissimum operum est generare sibi similem“, et ad hoc figuras) accedit de Rachel, que dixit ad 20 maritum 3): „Da michi, inquit, filium, alioquin moriar.“ Vacuum etenim ubique exhorretur, similiter et in homine virtuo o, sicut scriptum est 1): „Videte, fratres, ne graciam dei accipia is in va- cuum.“ Et iterum5): „Non appareas in conspectu domini deih) tui vacuus“, — tum eciam ex parte agentis veritatis, que 25 wit suos testes sic illustrare (sicut scriptum est Mt. V. b. 6): „Nemo accendit lucernam et eam sub modio ponit, sed super candelabrum, ut luceat omnibus, qui in domo sunt“), et hoc et i) propter seipsam et propter ipsos testes et propter eosk), qui- bus testimonium veritatis promulgatur. Propter se, inquam, 30 quia veritas ista divina de natura sui, ut dictum est, est1) fecun- dissimem) fructuosa et communicativa sui ipsius. Propter testes, 5 15 a) proinde F. b) ita BC et biblia; persequuntur 1. d) lacuna sequitur in cod. A. e) que F; qui cet. cod. h) add. A in m.; om. F. i) om. B et C. g) om. B. m) ita A; fecundissima B et C. 1) om. Bet C. c) add. A in m. f) unde B et C. k) ipsos F. 35 1) Lucae XXI. 12—13. 2) II. Cor. V. 14. 3) Gen. XXX. I, ubi loco filium : liberos legitur. 4) Cf. II. Cor. VI. 1. 3) Eccli. XXX. 6 (apparebis). 6) Matth. V. 15.
Quomodo testes veritatis nuntient veritatem. 55 Hec autem, scilicet adversarios veritatis necesse est fieri [f. 77b], ut sic testimonium veritatis conpleatur ét veritas per- inde a) dilucidetur et divulgetur et dei iudicium conpleatur in illis, qui nolunt credere veritati. Propterea scriptum est 1) „Inicient vobis manus suas et persequenturb), tradentes in syna- gogas et custodias, trahentes ad reges et presides propter no- men meum“c). Et sequitur ad propositum: „Continget autem vobis in testimonium." Ex quibus illud eciam ad propositum est advertendum, quod omnes tales viri secundum veritatem formati, ut essent 10 testes ydoney veritatis, latere umquam non potuerunt, tum quia ex parte sui tacere veritatem nequeunt, quin modo et honestate debita observatis, testimonium perhibeant veritati (caritas enim dei urget eos in id ipsum, secundum quod dicit apostolus d) 2), — tum quia ex intimo appetunt generare et fructum afferre veritati, quodam spiritu eos mirabiliter inpellente racione status iam virilis perfeccionis vel perfecte virtutis, quee) cupit generare sibi similem, — benef) concordat ad hoc philo- sophus dicens: „Naturalissimum operum est generare sibi similem“, et ad hoc figuras) accedit de Rachel, que dixit ad 20 maritum 3): „Da michi, inquit, filium, alioquin moriar.“ Vacuum etenim ubique exhorretur, similiter et in homine virtuo o, sicut scriptum est 1): „Videte, fratres, ne graciam dei accipia is in va- cuum.“ Et iterum5): „Non appareas in conspectu domini deih) tui vacuus“, — tum eciam ex parte agentis veritatis, que 25 wit suos testes sic illustrare (sicut scriptum est Mt. V. b. 6): „Nemo accendit lucernam et eam sub modio ponit, sed super candelabrum, ut luceat omnibus, qui in domo sunt“), et hoc et i) propter seipsam et propter ipsos testes et propter eosk), qui- bus testimonium veritatis promulgatur. Propter se, inquam, 30 quia veritas ista divina de natura sui, ut dictum est, est1) fecun- dissimem) fructuosa et communicativa sui ipsius. Propter testes, 5 15 a) proinde F. b) ita BC et biblia; persequuntur 1. d) lacuna sequitur in cod. A. e) que F; qui cet. cod. h) add. A in m.; om. F. i) om. B et C. g) om. B. m) ita A; fecundissima B et C. 1) om. Bet C. c) add. A in m. f) unde B et C. k) ipsos F. 35 1) Lucae XXI. 12—13. 2) II. Cor. V. 14. 3) Gen. XXX. I, ubi loco filium : liberos legitur. 4) Cf. II. Cor. VI. 1. 3) Eccli. XXX. 6 (apparebis). 6) Matth. V. 15.
Strana 56
56 Matthiae de Janov Regulae, 1. III, tr. 2, c. 6 et 7. 10 15 quia wlt eos facere fructuosos et per consequens sue glorie participes. Propter eos, ad quos et propter quos accio, quia wlt exercere misericordiam ina) bonis et resurreccionem, et iu- dicium in ingratis et ruinam, sicut scriptum est Luc.b) 1): „Ecce, positus est hic in ruinam et in resurreccionem multorum in Israel“, eo quod excusacionem non habentes sue ignorancie, veritatem caritatis non susceperunt. Propter quod dictum est apostolis 2): „Si autem non susceperint vos in civitate, exeuntese), eciam pulverem pedum vestrorum excutite in testimonium con- tra illos.“ Etd) sequitur: „Amen, dico vobis, remissius erit terre Sodomorum et Gomoreorume) quam illi civitati.“ Et Jo. 4): „Si non venissem et eis locutus non fuissem, peccatum non ha- berent. Nunc autem et viderunt me et audierunt, peccatum eorum manet." Et perindef) eciam fit, quod huiusmodi testes veritatis non in occulto, non in angulis, sed manifeste querunt nunc- ciare veritatem, et illuds) acceperunt a veritate in mandatis. Et ad hoc est eciam, quod dicitur Mt. X. 5): „Quod dico vobis in tenebris, dicite in lumine; quod in aure auditis, predicate 20 super tecta.“ Capitulum septimum1). Que est regula manifesta et infallibilis omnibus hominibus communiter ad vivendumh). Nunc ad propositum principale stilum reflectendo, ex hiis, 25 que dicta sunt a principio haci) distinccione usque modo, colli- gitur regula manifesta et infallibilis, ydonea cuilibet homini, ut, se et alios, et precipue suos consiliarios et doctores, eidem commensurans, possit congnoscere secundum huius status, puta presentis, exigenciam, quo quis spiritu agitatur. Et illa est veritas vite et doctrine Jhesu Christi et eius apostolorum et prophetarum et omnium aliorum 30 24) Nota bene totum A. a) in bonis — ruinam om. B et C. b) II° cap." add. F rubr. c) existentes F. d) om. F. e) Gomorre C. f) proinde B et C. Et perinde 35 — super tecta om. F. 8) illuc C. h) ita ABF rubr., om. C. i) ab hac F. 1) Lucae II. 34. 2) Lucde IX. 5. 3) Cf. Lucac X. 12. 4) Joann. XV. 22 et 24. 5) Matth. X. 27.
56 Matthiae de Janov Regulae, 1. III, tr. 2, c. 6 et 7. 10 15 quia wlt eos facere fructuosos et per consequens sue glorie participes. Propter eos, ad quos et propter quos accio, quia wlt exercere misericordiam ina) bonis et resurreccionem, et iu- dicium in ingratis et ruinam, sicut scriptum est Luc.b) 1): „Ecce, positus est hic in ruinam et in resurreccionem multorum in Israel“, eo quod excusacionem non habentes sue ignorancie, veritatem caritatis non susceperunt. Propter quod dictum est apostolis 2): „Si autem non susceperint vos in civitate, exeuntese), eciam pulverem pedum vestrorum excutite in testimonium con- tra illos.“ Etd) sequitur: „Amen, dico vobis, remissius erit terre Sodomorum et Gomoreorume) quam illi civitati.“ Et Jo. 4): „Si non venissem et eis locutus non fuissem, peccatum non ha- berent. Nunc autem et viderunt me et audierunt, peccatum eorum manet." Et perindef) eciam fit, quod huiusmodi testes veritatis non in occulto, non in angulis, sed manifeste querunt nunc- ciare veritatem, et illuds) acceperunt a veritate in mandatis. Et ad hoc est eciam, quod dicitur Mt. X. 5): „Quod dico vobis in tenebris, dicite in lumine; quod in aure auditis, predicate 20 super tecta.“ Capitulum septimum1). Que est regula manifesta et infallibilis omnibus hominibus communiter ad vivendumh). Nunc ad propositum principale stilum reflectendo, ex hiis, 25 que dicta sunt a principio haci) distinccione usque modo, colli- gitur regula manifesta et infallibilis, ydonea cuilibet homini, ut, se et alios, et precipue suos consiliarios et doctores, eidem commensurans, possit congnoscere secundum huius status, puta presentis, exigenciam, quo quis spiritu agitatur. Et illa est veritas vite et doctrine Jhesu Christi et eius apostolorum et prophetarum et omnium aliorum 30 24) Nota bene totum A. a) in bonis — ruinam om. B et C. b) II° cap." add. F rubr. c) existentes F. d) om. F. e) Gomorre C. f) proinde B et C. Et perinde 35 — super tecta om. F. 8) illuc C. h) ita ABF rubr., om. C. i) ab hac F. 1) Lucae II. 34. 2) Lucde IX. 5. 3) Cf. Lucac X. 12. 4) Joann. XV. 22 et 24. 5) Matth. X. 27.
Strana 57
Quae sit regula manifesta et infallibilis omnibus ad vivendum. 57 testium approbatorum et electorum veritatis, ad quam regulam dominus Jhesus et prophete, apostoli et doctores electos dei se conparare et alios, qui seducunt a veritate, do- cuerunt et per multa persuaserunt. Ex quibus multis unus est in promptu, videlicet apostolus, qui istam eandem regulam in locis pluribus notificari et inprimi christianis voluit et ad illum se et alios a) coequareb) et imitari ad evitandum Sathane deceptores. Unde dicit Phil. III.° f.1) „Imitatores mei estote, fratres, et observate eos, qui ita ambu- lant, sicut habetis formam nostram. Multi enim ambulant, quos sepe dicebam vobis (nunc autem et flens dico) inimicos crucis Christi.“ Et alibi 2): „Capite nos, neminem lesimus“, etc. et ad Hebr. XIII.“ b.3): „Mementote prepositorum vestrorum, qui vo- bis locuti sunt verbum dei, quorum intuentes exitum conver- sacionis, imitamini fidem." Manifestissima ergo est ista regula et infallibilis, con- veniens cuilibet homini, qui non negligit supra seipsum vigilare. principalitere) valens plebeis simplicibus ad suos predicatores, considerantesd), qui inter eos sunt fideles ine) casu, quo contingit eos ad invicem sentire diversa et contraria docere 20 sanctos simplices distrahendo. Propterea dicit Crisostomus: „Fides [f. 78a] et vita maiorum, subaudis Jhesu et apostolorum ipsius, est argumentum fidei et conversacionis minorum. Con- firmatur enim, dicit, fides et conversacio in minoribus per hoc, quod eam tot et tam sancti homines tenuerunt." Et idcirco hec regula merito est via regia atquef) strata publica nuncupanda, de qua significandum est Numer. XX. e.4): „Gradiemurs) via publica, nec ad dextram nec ad sinistram de- clinantes“, et infra eiusdem XXI° 5): „Via regia gradiemur, donec transeamus terminos tuos." Ipsa quoque propter sui efficaciam salutarem dicta est sanitas hominum orbis. Scriptum est Sapiencie 6): „Mul- titudo sapientum sanitas est orbis terrarum.“ Dicta est li) eciam 5 10 25 30 a) ad illos corr. et aliosI; ad alios C. b) coequari B et C. c) et principaliter B et C. d) ita omnes cod., loco considerantibus. e) om. C. 35 f) ac via B et C. 1) om. BCF. 2) Gradientur (sic) B ct C. 1) Philipp III. 17. 2) II. Cor. VII. 2. 3) Hebr. XIII. 7. 4) Numer. 5) Numer. X.NI. 22. 6) Sapientiac VI. 26. XX. 17.
Quae sit regula manifesta et infallibilis omnibus ad vivendum. 57 testium approbatorum et electorum veritatis, ad quam regulam dominus Jhesus et prophete, apostoli et doctores electos dei se conparare et alios, qui seducunt a veritate, do- cuerunt et per multa persuaserunt. Ex quibus multis unus est in promptu, videlicet apostolus, qui istam eandem regulam in locis pluribus notificari et inprimi christianis voluit et ad illum se et alios a) coequareb) et imitari ad evitandum Sathane deceptores. Unde dicit Phil. III.° f.1) „Imitatores mei estote, fratres, et observate eos, qui ita ambu- lant, sicut habetis formam nostram. Multi enim ambulant, quos sepe dicebam vobis (nunc autem et flens dico) inimicos crucis Christi.“ Et alibi 2): „Capite nos, neminem lesimus“, etc. et ad Hebr. XIII.“ b.3): „Mementote prepositorum vestrorum, qui vo- bis locuti sunt verbum dei, quorum intuentes exitum conver- sacionis, imitamini fidem." Manifestissima ergo est ista regula et infallibilis, con- veniens cuilibet homini, qui non negligit supra seipsum vigilare. principalitere) valens plebeis simplicibus ad suos predicatores, considerantesd), qui inter eos sunt fideles ine) casu, quo contingit eos ad invicem sentire diversa et contraria docere 20 sanctos simplices distrahendo. Propterea dicit Crisostomus: „Fides [f. 78a] et vita maiorum, subaudis Jhesu et apostolorum ipsius, est argumentum fidei et conversacionis minorum. Con- firmatur enim, dicit, fides et conversacio in minoribus per hoc, quod eam tot et tam sancti homines tenuerunt." Et idcirco hec regula merito est via regia atquef) strata publica nuncupanda, de qua significandum est Numer. XX. e.4): „Gradiemurs) via publica, nec ad dextram nec ad sinistram de- clinantes“, et infra eiusdem XXI° 5): „Via regia gradiemur, donec transeamus terminos tuos." Ipsa quoque propter sui efficaciam salutarem dicta est sanitas hominum orbis. Scriptum est Sapiencie 6): „Mul- titudo sapientum sanitas est orbis terrarum.“ Dicta est li) eciam 5 10 25 30 a) ad illos corr. et aliosI; ad alios C. b) coequari B et C. c) et principaliter B et C. d) ita omnes cod., loco considerantibus. e) om. C. 35 f) ac via B et C. 1) om. BCF. 2) Gradientur (sic) B ct C. 1) Philipp III. 17. 2) II. Cor. VII. 2. 3) Hebr. XIII. 7. 4) Numer. 5) Numer. X.NI. 22. 6) Sapientiac VI. 26. XX. 17.
Strana 58
58 Matthiae de Janov Regulae, 1. III, tr. 2, c. 7 et 8. sal terre, lux mundi et civitas supra montem posita, que abscondi non valet. Unde dominus ad apostolos Mt. Vo 1) „Vos estis lux mundi, vos estis sal terre“, etc. Manifesta est autem hec regula cuilibet homini et via 5 nature et via raciocinacionis et via scripture et via legis et pre- cepti. Via nature dico, quia naturaliter inditum est omni ani- mali, ut matrem sequatur sua proles, et effectus sue cause con- formetur, et quodlibet ut secundum genus suum ad finem suum dirigatur. Et via racionis, quia omnis racio dictat, quatenus discipuli suos magistros sequantur, filii quoque suos patres et inexperti expertos suos seniores. Propter quod dicit Boecius in 4° De consolacione 2), quod hoc unum bonum contineat ge- nerositas huius mundi, quod filii suos probos patres intuentes in virtutibus precessisse festinant in eisdem ipsisa) imitari, de- 15 generare ab eorum vestigiis horrescentes. Manifesta est eciam per scripturam, ut patet ex supra dictis. Et scriptum est 3) „Ne transcendas terminos, quos posuerunt patres tui.“ Et Pro- verbiorum primo 1): „Audi, fili mi, disciplinam patris tui et ne dimittas legem matris tue. Ex istis colligitur eciam et preceptum, secundum quod scriptum est 5): „Honora patrem tuum et matrem tuam et eris longevus super terram.“ Honor vero parentibus gracior et ma- gis debitus a filiis nequit exhiberi, quam si in bonis filii suos parentes imitentur. Propter quod dicit apostolus 6): „Filii, obe- 25 dite parentibus vestris." Sib) igitur filii suos patres et discipuli suos ma- gistros nec ssec) habent audire et intueri, audired) precepta et doctrinam, intueri conversacionem et virtutes, prout innuit apostolus Hebr. dicens, ubi supra 7): „Mementote prepositorum 30 vestrorum, qui vobiscum locuti sunt verbum“, ecce primum, scilicet audire precepta, „quorum exitum conversacionis inten- tes, imitaminie) fidem“s), ecce secundum, videlicet intueri exem- plum: itaf) eciam patres et magistri necesse habent suis 10 20 a) ita omnes cod. loco ipsos. staret. c) necesse — et om. B. 35 (sic) B et C. f) Item B et C. 1) Matth. V. 14. 2) Cf. Boetii De consolatione philosophiae, l. III, prosa VI, ap. Migne, PL, l. 63, col. 746. 3) Proverb. XXII. 28. 4) Proverb. 7) Hebr. XIII. 7. 5) Cf. Exodi X.V. 12. 6) Coloss. III. 20. 1. 8. 8) Hebr. XIII. 7. b) ita A. Sed B et C. Sicud F. Sic optime d) audire — intueri om. B. e) imitari
58 Matthiae de Janov Regulae, 1. III, tr. 2, c. 7 et 8. sal terre, lux mundi et civitas supra montem posita, que abscondi non valet. Unde dominus ad apostolos Mt. Vo 1) „Vos estis lux mundi, vos estis sal terre“, etc. Manifesta est autem hec regula cuilibet homini et via 5 nature et via raciocinacionis et via scripture et via legis et pre- cepti. Via nature dico, quia naturaliter inditum est omni ani- mali, ut matrem sequatur sua proles, et effectus sue cause con- formetur, et quodlibet ut secundum genus suum ad finem suum dirigatur. Et via racionis, quia omnis racio dictat, quatenus discipuli suos magistros sequantur, filii quoque suos patres et inexperti expertos suos seniores. Propter quod dicit Boecius in 4° De consolacione 2), quod hoc unum bonum contineat ge- nerositas huius mundi, quod filii suos probos patres intuentes in virtutibus precessisse festinant in eisdem ipsisa) imitari, de- 15 generare ab eorum vestigiis horrescentes. Manifesta est eciam per scripturam, ut patet ex supra dictis. Et scriptum est 3) „Ne transcendas terminos, quos posuerunt patres tui.“ Et Pro- verbiorum primo 1): „Audi, fili mi, disciplinam patris tui et ne dimittas legem matris tue. Ex istis colligitur eciam et preceptum, secundum quod scriptum est 5): „Honora patrem tuum et matrem tuam et eris longevus super terram.“ Honor vero parentibus gracior et ma- gis debitus a filiis nequit exhiberi, quam si in bonis filii suos parentes imitentur. Propter quod dicit apostolus 6): „Filii, obe- 25 dite parentibus vestris." Sib) igitur filii suos patres et discipuli suos ma- gistros nec ssec) habent audire et intueri, audired) precepta et doctrinam, intueri conversacionem et virtutes, prout innuit apostolus Hebr. dicens, ubi supra 7): „Mementote prepositorum 30 vestrorum, qui vobiscum locuti sunt verbum“, ecce primum, scilicet audire precepta, „quorum exitum conversacionis inten- tes, imitaminie) fidem“s), ecce secundum, videlicet intueri exem- plum: itaf) eciam patres et magistri necesse habent suis 10 20 a) ita omnes cod. loco ipsos. staret. c) necesse — et om. B. 35 (sic) B et C. f) Item B et C. 1) Matth. V. 14. 2) Cf. Boetii De consolatione philosophiae, l. III, prosa VI, ap. Migne, PL, l. 63, col. 746. 3) Proverb. XXII. 28. 4) Proverb. 7) Hebr. XIII. 7. 5) Cf. Exodi X.V. 12. 6) Coloss. III. 20. 1. 8. 8) Hebr. XIII. 7. b) ita A. Sed B et C. Sicud F. Sic optime d) audire — intueri om. B. e) imitari
Strana 59
Qualiter regula generalis manifesta sit omnibus. 59 posteris demonstrare correspondenter duo eta) relinquere, scilicet sanam doctrinam et bonam conversacionem, bonum ver- bum et bonum exemplum. Tales autem fuerunt et soli tales atque perfecte tales, primum dulcissimus Jhesus crucifixus in tota vita sua et doctrina, qui cepit facere et docere, dehinc gloriosus apostolorum chorus et doctorum, prophetarum quo- que laudabilis numerus. Propter quod soli Christo Jhesu bene et perfecte convenit dicere 1): „Discite a me, quia mitis sum et humilis corde“ et „exemplum enim dedi vobis, ut et vos simi- liter faciatis“2), et „diligite invicem, sicut ego dilexi vos“3), et 10 ipsis apostolis, utpote Paulo, qui dixit 4): „Imitatores b) mei estote, sicut et ego Christi“, et iterum 5): „Imitatores mei estote et ob- servate eos, qui ita ambulant, sicut habetis formam nostram“, ubi supra. Capitulum octavumč). 15 Quod ommes, qui sunt isti regule difformes, et precipue doctores, in vita vel doctrina, quantum est de se, sunt inutilesc). Illum autem modum loquendi non Aristoteles, non Plato neque ulli alii poterant iuste observare, qui sedentes super cathedram suam vel aliter super cathedram Moysi, dixe- 20 runt multa discipulis, sed non fecerunt, bene docuerunt, sed non bene vel non tam bene vixerunt. Propter quod Jhesus dicit 6): „Super cathedram Moysi sederunt scribe et pharisei. Omnia, que dicunt, facite; que autem faciunt, facere nolite. Di- cunt enim, et non faciunt.“ Et isti tales, quicumqued) sunt, 25 cume) ingerunt se ad docendumf), sunt magistri solum pro me- dietate et pro parte exiliori, quia sunt doctores solum de dicere, sed non de facere, et per consequens, quantum in se, magis sunt destructores quam instructoress), quoniam magis possunt mali mores destruere beatas virtutes, quam sola verba 30 a) om. B. b) Imitatores — iterum om. B. c) ita ABF rubr., om C. d) Quicumque autem oc. contin. D 1. 2. c) sunt, cum om. D 1. 2. f) et bene docent, sed non tam bene vivunt add. D 1. 2. g) quam instructores om. B et C. 1) Matth. XI. 29. 2) Joann. XIII. 15. 3) Joann. XIII. 34. 4) I. Cor. IV. I6. 6) Matth. XXIII. 2 (libere allatum). 5) Philipp. III. 17. 35
Qualiter regula generalis manifesta sit omnibus. 59 posteris demonstrare correspondenter duo eta) relinquere, scilicet sanam doctrinam et bonam conversacionem, bonum ver- bum et bonum exemplum. Tales autem fuerunt et soli tales atque perfecte tales, primum dulcissimus Jhesus crucifixus in tota vita sua et doctrina, qui cepit facere et docere, dehinc gloriosus apostolorum chorus et doctorum, prophetarum quo- que laudabilis numerus. Propter quod soli Christo Jhesu bene et perfecte convenit dicere 1): „Discite a me, quia mitis sum et humilis corde“ et „exemplum enim dedi vobis, ut et vos simi- liter faciatis“2), et „diligite invicem, sicut ego dilexi vos“3), et 10 ipsis apostolis, utpote Paulo, qui dixit 4): „Imitatores b) mei estote, sicut et ego Christi“, et iterum 5): „Imitatores mei estote et ob- servate eos, qui ita ambulant, sicut habetis formam nostram“, ubi supra. Capitulum octavumč). 15 Quod ommes, qui sunt isti regule difformes, et precipue doctores, in vita vel doctrina, quantum est de se, sunt inutilesc). Illum autem modum loquendi non Aristoteles, non Plato neque ulli alii poterant iuste observare, qui sedentes super cathedram suam vel aliter super cathedram Moysi, dixe- 20 runt multa discipulis, sed non fecerunt, bene docuerunt, sed non bene vel non tam bene vixerunt. Propter quod Jhesus dicit 6): „Super cathedram Moysi sederunt scribe et pharisei. Omnia, que dicunt, facite; que autem faciunt, facere nolite. Di- cunt enim, et non faciunt.“ Et isti tales, quicumqued) sunt, 25 cume) ingerunt se ad docendumf), sunt magistri solum pro me- dietate et pro parte exiliori, quia sunt doctores solum de dicere, sed non de facere, et per consequens, quantum in se, magis sunt destructores quam instructoress), quoniam magis possunt mali mores destruere beatas virtutes, quam sola verba 30 a) om. B. b) Imitatores — iterum om. B. c) ita ABF rubr., om C. d) Quicumque autem oc. contin. D 1. 2. c) sunt, cum om. D 1. 2. f) et bene docent, sed non tam bene vivunt add. D 1. 2. g) quam instructores om. B et C. 1) Matth. XI. 29. 2) Joann. XIII. 15. 3) Joann. XIII. 34. 4) I. Cor. IV. I6. 6) Matth. XXIII. 2 (libere allatum). 5) Philipp. III. 17. 35
Strana 60
60 Matthiae de Janov Regulae, l. 1II, tr. 2, c. 8. instruere, et quidquid mores instruunt, sola verba destruere facile nequaquam possunt. Tales igitur nos sumus in evo presenti. Propterea omnes, heu, ferea) declinamus, simul inutiles facti sumus: non est, qui faciat bonum, non est usque ad unum 1). Ed idcirco quia nos- tra vita communis et exilis nos minime facit autenticos populis, ymmo scurilitas nostra et levitas disposuit nos, ut vix nobis credatur, eciam tunc, cum scripturas solidas in doctrinis nostris pronunciamus. Et hec est causa, quare nostra pre- dicacio est hodie laboriosa et nequaquam [f. 78b] a u- tentica; laboriosa dico, quia oportet, quod solum scripturas personarum autenticarum cum labore exquiramus et ordinemus et memorie commendemus, nullaque nostra verba in medium producamus, quia alias nobis minime crederetur propter levi- 15 tatem et abieccionem nostre vite. Sed oportet, ut in dei eccle- siab) solume) nunc iamd) linguise) aliorum multa verba et cum labore loquamur et inepte, quasi gladio alterius et in armis no- bis inhabilibusf) et ineptis dimicando, minime per ipsa et in ipsis contra hostes valituri, sicud figuratum est bene in David, 20 qui in armis ipsius Saul6) sibi inusitatis et ineptis duellare non valens, pocius cum sua capsula pastorali ex quinque lapidibus limpidis de torrente referta contra Golliam, inmensum gygan- tem, processit, sibi baculo in manibus sociato, et sic bellum in suam victoriam et dei laudem est conclusum 2). Sed non fece- 25 runt hoc lapides neque baculus, sed quia erat1) manu fortis secundum nomen eius et in solum deum Israel confidebati). Sed quia nobis hec non sunt in promptu, sed sumus heu mancik) et ceci super muros Jerusalem expositi modo, quo prius dictum est, puta quia opera solida et integra in nostra 30 vita non habemus, ideo alienis linguis1) tamquam gladiis satis nobis inusitatis et ineptis multum laboriosem) et finaliter sine victoria nos oportet concertare. Ex quibus luculenter infertur, quod sapiencia et pre- dicacio ypocritarum modernorum et studium elo- a) dicit David F. b) add. in m. . c) rasura sequitur in cod. A. d) pronunciemus D 1. 2. c) liguis C et D 1. f) inabilibus C. g) Salul corr. i) post hanc vocem D 1. 2. con- Saul A. b) erat — eius et om. D 1. 2. k) muti CF. 1) liguis C. tinuant: Ex quibus luculenter infertur oc. m) corr. ab ed. ; laboriosa omnes cod. 1) Cf. Rom. III. 12. 2) Cf. I. Reg. XVII. passim. 10 35 40
60 Matthiae de Janov Regulae, l. 1II, tr. 2, c. 8. instruere, et quidquid mores instruunt, sola verba destruere facile nequaquam possunt. Tales igitur nos sumus in evo presenti. Propterea omnes, heu, ferea) declinamus, simul inutiles facti sumus: non est, qui faciat bonum, non est usque ad unum 1). Ed idcirco quia nos- tra vita communis et exilis nos minime facit autenticos populis, ymmo scurilitas nostra et levitas disposuit nos, ut vix nobis credatur, eciam tunc, cum scripturas solidas in doctrinis nostris pronunciamus. Et hec est causa, quare nostra pre- dicacio est hodie laboriosa et nequaquam [f. 78b] a u- tentica; laboriosa dico, quia oportet, quod solum scripturas personarum autenticarum cum labore exquiramus et ordinemus et memorie commendemus, nullaque nostra verba in medium producamus, quia alias nobis minime crederetur propter levi- 15 tatem et abieccionem nostre vite. Sed oportet, ut in dei eccle- siab) solume) nunc iamd) linguise) aliorum multa verba et cum labore loquamur et inepte, quasi gladio alterius et in armis no- bis inhabilibusf) et ineptis dimicando, minime per ipsa et in ipsis contra hostes valituri, sicud figuratum est bene in David, 20 qui in armis ipsius Saul6) sibi inusitatis et ineptis duellare non valens, pocius cum sua capsula pastorali ex quinque lapidibus limpidis de torrente referta contra Golliam, inmensum gygan- tem, processit, sibi baculo in manibus sociato, et sic bellum in suam victoriam et dei laudem est conclusum 2). Sed non fece- 25 runt hoc lapides neque baculus, sed quia erat1) manu fortis secundum nomen eius et in solum deum Israel confidebati). Sed quia nobis hec non sunt in promptu, sed sumus heu mancik) et ceci super muros Jerusalem expositi modo, quo prius dictum est, puta quia opera solida et integra in nostra 30 vita non habemus, ideo alienis linguis1) tamquam gladiis satis nobis inusitatis et ineptis multum laboriosem) et finaliter sine victoria nos oportet concertare. Ex quibus luculenter infertur, quod sapiencia et pre- dicacio ypocritarum modernorum et studium elo- a) dicit David F. b) add. in m. . c) rasura sequitur in cod. A. d) pronunciemus D 1. 2. c) liguis C et D 1. f) inabilibus C. g) Salul corr. i) post hanc vocem D 1. 2. con- Saul A. b) erat — eius et om. D 1. 2. k) muti CF. 1) liguis C. tinuant: Ex quibus luculenter infertur oc. m) corr. ab ed. ; laboriosa omnes cod. 1) Cf. Rom. III. 12. 2) Cf. I. Reg. XVII. passim. 10 35 40
Strana 61
Doctorum de dicere inutilitas et levitas coram populo. 61 quencie et copia scripturarum et facesiaa) et osten- tacio mansuete faciei non fructus fiuntb) ipsorum, sed so- lum sunt arma aliorum vestesque ovium accomode, quia illa non procedunt ex propriis, neque de fonte vitali intrinsecus, neque sunt illa propria arma ipsorum, sed omnia furata et mendicata, non ut faciant gnarum et aptum pugillem, sed ut conponant purpuratam meretricem, abhominaciones suas propinantem de calice deauratoe) secundum Apoc. Johannis 1) de qua scribit Salomon, dicens Proverb. IX 2): „Mulier, inquit, stulta et clamosa plenaque illecebris, nichil omnino sciens, sedit 10 in foribus domus sue super sellam in excelso urbis loco, ut vocaret transeuntes per viam et pergentes in itinere suo“, et de ipsa in sequentibus lacius disseretur3). Hiid) sunt, quos vocat apostolus, dicens 4): „Non sumus adulterantes verbum dei“, sicut quidam ex illis. Et veraciter ita est, quia non sic est instituta, non sic multitudo sapien- tum prenotata, videlicet beati apostoli, prophete et doctores. sideles testes veritatis et insignes, sed induti et repleti a veri- tate, ex propri's sapienciam loquentes, deo dante ipsis fontale incrementum, per pauca verba reportant multam victoriam cum fructu multo salutis animarum, sicut scriptum est5): „In paucis vexati, in multis bene disponentur“, nequaquam mente haben- tes unus quisque a suo proximo verba furari secundum pro- pheciam Jeremie 6), neque aliorum linguis in dei ecclesia secun- dum apostolum predicare 7), nequee) secundum Lucam 8) fodere 25 et mendicare cum rubore, sed solum intima bona sui domini et thezauros suos de vasis fictilibus cum novis et veteribus effundere et dispensare fideliter et prudenter 9). Ex quibus bene ad propositum unus eorum, Paulus vi- delicet audenter I. Cor. XIIII." inquiebat 10): „Sed in ecclesia volo 30 quinque verba sensu meo loqui, ut et alios instruam, quam X milia verborum", in lingua scilicet aliorum. Sane igitur hec 15 20 a) facesia omnes cod. b) sumitur C. c) hac voce expliciunt excerpta cod. D 1. 2. ex l. III, tr. 2. d) Hiis corr. Hii 1. e) corr. ab ed.; e. (sed B om. C) secundum Lucam neque AB et C. 35 1) Cf. Apoc. XVII. 4. 2) Prov. LX. 13—15. 3) v. libri III. tr. 6: „De abhominacione in loco sancto“, c. 12 et sq. 4) II. Cor. II. 17. 3) Sap. III. 5. 6) Cf. Jerem. XXIII. 30. 7) Cf. Rom. III. 13. 8) Cf. Lux. XVI. 3. 1°) I. Cor. XIV. 19. °) (f. II. Cor. IV. 7.
Doctorum de dicere inutilitas et levitas coram populo. 61 quencie et copia scripturarum et facesiaa) et osten- tacio mansuete faciei non fructus fiuntb) ipsorum, sed so- lum sunt arma aliorum vestesque ovium accomode, quia illa non procedunt ex propriis, neque de fonte vitali intrinsecus, neque sunt illa propria arma ipsorum, sed omnia furata et mendicata, non ut faciant gnarum et aptum pugillem, sed ut conponant purpuratam meretricem, abhominaciones suas propinantem de calice deauratoe) secundum Apoc. Johannis 1) de qua scribit Salomon, dicens Proverb. IX 2): „Mulier, inquit, stulta et clamosa plenaque illecebris, nichil omnino sciens, sedit 10 in foribus domus sue super sellam in excelso urbis loco, ut vocaret transeuntes per viam et pergentes in itinere suo“, et de ipsa in sequentibus lacius disseretur3). Hiid) sunt, quos vocat apostolus, dicens 4): „Non sumus adulterantes verbum dei“, sicut quidam ex illis. Et veraciter ita est, quia non sic est instituta, non sic multitudo sapien- tum prenotata, videlicet beati apostoli, prophete et doctores. sideles testes veritatis et insignes, sed induti et repleti a veri- tate, ex propri's sapienciam loquentes, deo dante ipsis fontale incrementum, per pauca verba reportant multam victoriam cum fructu multo salutis animarum, sicut scriptum est5): „In paucis vexati, in multis bene disponentur“, nequaquam mente haben- tes unus quisque a suo proximo verba furari secundum pro- pheciam Jeremie 6), neque aliorum linguis in dei ecclesia secun- dum apostolum predicare 7), nequee) secundum Lucam 8) fodere 25 et mendicare cum rubore, sed solum intima bona sui domini et thezauros suos de vasis fictilibus cum novis et veteribus effundere et dispensare fideliter et prudenter 9). Ex quibus bene ad propositum unus eorum, Paulus vi- delicet audenter I. Cor. XIIII." inquiebat 10): „Sed in ecclesia volo 30 quinque verba sensu meo loqui, ut et alios instruam, quam X milia verborum", in lingua scilicet aliorum. Sane igitur hec 15 20 a) facesia omnes cod. b) sumitur C. c) hac voce expliciunt excerpta cod. D 1. 2. ex l. III, tr. 2. d) Hiis corr. Hii 1. e) corr. ab ed.; e. (sed B om. C) secundum Lucam neque AB et C. 35 1) Cf. Apoc. XVII. 4. 2) Prov. LX. 13—15. 3) v. libri III. tr. 6: „De abhominacione in loco sancto“, c. 12 et sq. 4) II. Cor. II. 17. 3) Sap. III. 5. 6) Cf. Jerem. XXIII. 30. 7) Cf. Rom. III. 13. 8) Cf. Lux. XVI. 3. 1°) I. Cor. XIV. 19. °) (f. II. Cor. IV. 7.
Strana 62
62 Matthiae de Janov Regulae, 1. III, tr. 2, c. 8 et 9. doctrina et vita antiquorum testium fidelium veritatis est electa ut sol, pulchra ut luna, terribilis ut castrorum acies ordinata 1), turris David mille clypeis communita2), LX armati, qui am- biunt lectulum Salomonis, et cuiuslibet ensis super femur suum 5 propter timores nocturnos 3). Hec est inquam illa regula, videlicet veritas vite et doc- trine Jhesu Christi et eius apostolorum, martirum et prophe- tarum, unica, communis, brevis, facilis, manifesta et infallibilis, ostensa et proposita cuilibet christiano, ut possit per eam se et 10 alios dimetiri et sic seipsum et suos consultores et doctores mensurare et scrutari. Capitulum nonuma). Quod ecclesia sanctorum et solum ipsa ideo est perſecte ordi- nata et valde commendabilis, quia est intus et foris isti regule conformataa.) Cum igitur ex istisb), que dicta sunt, constet regul me) unam essed) generalem, que paulo ante veritas unica et com- munis est diffinita, et omnia alia in tantum sunt vera, in quan- tum sunt isti regule conformia, et in tantum falsa, in quantum 20 sunt ab hac regula obliquata: ex quibus inficiabiliter sequitur solum unam esse religionem veram, communionem, que alias wlgo dicitur apostolica et grece ecclesia catho- lica, que, huic regule existens inmediata et conformis, in veri- tate ambulat, sicut scriptum est II. Jo. I° 4): „Senior electe do- 25 mine] et natis eius, quos ego diligo in veritate et non ego so- lus, sed omnes, qui congnoverunte) veritatem propter veritatem, que permanet in nobis et nobiscum [f. 79a] erit in eternum. Sit vobiscum pax, gracia et misericordia a deo patre et a Jhesu Christo, filio patris, in veritate et caritate. Gavisus sum valde“, 30 et tunc ad propositum: „quoniam, inquit, inveni de filiis tuis ambulantes in veritate, sicut mandatum accepimus a patre." 15 15) De religionibus A. a) ita ABF rubr.; om. C. b) om. B. c) ad regulam omnes cod. d) om. B et C. c) omnes.. cognoverunt BC et biblia; omnis.. cogno- 35 verit A. 1) Cf. Cant. VI. 9. 2) Cf. Cant. IV. 4. 3) (f. Caut. III. 7 et 8. 4) II. Joann. 1—4.
62 Matthiae de Janov Regulae, 1. III, tr. 2, c. 8 et 9. doctrina et vita antiquorum testium fidelium veritatis est electa ut sol, pulchra ut luna, terribilis ut castrorum acies ordinata 1), turris David mille clypeis communita2), LX armati, qui am- biunt lectulum Salomonis, et cuiuslibet ensis super femur suum 5 propter timores nocturnos 3). Hec est inquam illa regula, videlicet veritas vite et doc- trine Jhesu Christi et eius apostolorum, martirum et prophe- tarum, unica, communis, brevis, facilis, manifesta et infallibilis, ostensa et proposita cuilibet christiano, ut possit per eam se et 10 alios dimetiri et sic seipsum et suos consultores et doctores mensurare et scrutari. Capitulum nonuma). Quod ecclesia sanctorum et solum ipsa ideo est perſecte ordi- nata et valde commendabilis, quia est intus et foris isti regule conformataa.) Cum igitur ex istisb), que dicta sunt, constet regul me) unam essed) generalem, que paulo ante veritas unica et com- munis est diffinita, et omnia alia in tantum sunt vera, in quan- tum sunt isti regule conformia, et in tantum falsa, in quantum 20 sunt ab hac regula obliquata: ex quibus inficiabiliter sequitur solum unam esse religionem veram, communionem, que alias wlgo dicitur apostolica et grece ecclesia catho- lica, que, huic regule existens inmediata et conformis, in veri- tate ambulat, sicut scriptum est II. Jo. I° 4): „Senior electe do- 25 mine] et natis eius, quos ego diligo in veritate et non ego so- lus, sed omnes, qui congnoverunte) veritatem propter veritatem, que permanet in nobis et nobiscum [f. 79a] erit in eternum. Sit vobiscum pax, gracia et misericordia a deo patre et a Jhesu Christo, filio patris, in veritate et caritate. Gavisus sum valde“, 30 et tunc ad propositum: „quoniam, inquit, inveni de filiis tuis ambulantes in veritate, sicut mandatum accepimus a patre." 15 15) De religionibus A. a) ita ABF rubr.; om. C. b) om. B. c) ad regulam omnes cod. d) om. B et C. c) omnes.. cognoverunt BC et biblia; omnis.. cogno- 35 verit A. 1) Cf. Cant. VI. 9. 2) Cf. Cant. IV. 4. 3) (f. Caut. III. 7 et 8. 4) II. Joann. 1—4.
Strana 63
De unica religione christiana. 63 Quid namque religio potest aliud magis proprie dici vel interpretari, quam regulata vel regularisa) legiob), id est populus per aliquam regulam restrictus et per regulam guber- natus? Nulla autem legio et nullus populus est vel fuit vel erit, qui essetc) innixus totus et totaliter ac inmediate prime veritati et virtuti nisi populus christianus, neque est vel fuit sectad) vel populus, qui evidencius et plenius veritate sit regulatus et vir- tute gubernatus, quam idem populus christianus. Et omne, quod aliqua sana dictat racio esse virtuosum, et omne, quod un- quam lex quecumque equum esse adinvenit et honestum, hoc 10 totum collegit in se et tenet ac docet religio christiana. Atque omnem veritatem, sapienciam et virtutem, quam um- quam philo ophi et sapientes gencium fecerunt et docuerunt, et omnia precepta divina et cerimonie et sacrificia, que con- tinuit lex israelitica, et omnia bona, que umquam deus gloriosus 15 generi humano contulit vel spopor dit se daturum, omnia, in- quame), ista plene et perfecte secundum spiritum et veritatem includit et comprehendit religio christiana. Propter quod non est, n que fuit gens aut populus, qui nichil prorsus admisceret falsitatis et alicuius inhonesti vel cor- 20 potalis ruditatis, preterquam religio christiana. ubi omnino et per omnia omne turpe excutitur, abhominatur et punitur, omne iniquum et falsum per regulam veritatis mox deprehe ditur, culpatur et condempnatur. Cuius gracia merito de religione hac unica chri- 25 stiana loquitur, dicens Jacobi 1° 1): „Qui autem perspexit in lege perfecte libertatis et permanserit in ea. non auditor obli- viosus factus, sed factor operis: hic beatus in facto suo erit Si quis autem putat se religiosum esse, non refrenans linguam suam", subaudis per regulam veritatis „sed seducens cor suum. 30 huius vana est religio.“ Sequitur maxime ad propositum: „Re- ligio munda et inmaculata aput deum patrem, hoc est: visitare infirmos, pupillos et viduas in tribulacione eorum et inmacu- latum se custodire ab hoc seculo.“ a) regulata vel regulata vel regularis (sic) A. b) religio corr. legio A; 35 religio C. c) fuit B et C. d) ficta (sic) C. e) inquit C. 1) Jacobi I. 25-27: Qui autem perspexerit in legem perfectam liber- tatis 2c.
De unica religione christiana. 63 Quid namque religio potest aliud magis proprie dici vel interpretari, quam regulata vel regularisa) legiob), id est populus per aliquam regulam restrictus et per regulam guber- natus? Nulla autem legio et nullus populus est vel fuit vel erit, qui essetc) innixus totus et totaliter ac inmediate prime veritati et virtuti nisi populus christianus, neque est vel fuit sectad) vel populus, qui evidencius et plenius veritate sit regulatus et vir- tute gubernatus, quam idem populus christianus. Et omne, quod aliqua sana dictat racio esse virtuosum, et omne, quod un- quam lex quecumque equum esse adinvenit et honestum, hoc 10 totum collegit in se et tenet ac docet religio christiana. Atque omnem veritatem, sapienciam et virtutem, quam um- quam philo ophi et sapientes gencium fecerunt et docuerunt, et omnia precepta divina et cerimonie et sacrificia, que con- tinuit lex israelitica, et omnia bona, que umquam deus gloriosus 15 generi humano contulit vel spopor dit se daturum, omnia, in- quame), ista plene et perfecte secundum spiritum et veritatem includit et comprehendit religio christiana. Propter quod non est, n que fuit gens aut populus, qui nichil prorsus admisceret falsitatis et alicuius inhonesti vel cor- 20 potalis ruditatis, preterquam religio christiana. ubi omnino et per omnia omne turpe excutitur, abhominatur et punitur, omne iniquum et falsum per regulam veritatis mox deprehe ditur, culpatur et condempnatur. Cuius gracia merito de religione hac unica chri- 25 stiana loquitur, dicens Jacobi 1° 1): „Qui autem perspexit in lege perfecte libertatis et permanserit in ea. non auditor obli- viosus factus, sed factor operis: hic beatus in facto suo erit Si quis autem putat se religiosum esse, non refrenans linguam suam", subaudis per regulam veritatis „sed seducens cor suum. 30 huius vana est religio.“ Sequitur maxime ad propositum: „Re- ligio munda et inmaculata aput deum patrem, hoc est: visitare infirmos, pupillos et viduas in tribulacione eorum et inmacu- latum se custodire ab hoc seculo.“ a) regulata vel regulata vel regularis (sic) A. b) religio corr. legio A; 35 religio C. c) fuit B et C. d) ficta (sic) C. e) inquit C. 1) Jacobi I. 25-27: Qui autem perspexerit in legem perfectam liber- tatis 2c.
Strana 64
64 Matthiae de Janov Regulae, l. III, tr. 2, c. 9 et 10. Propter quod dignitatem et splendorem populi christiani, siccine per veritatem regulati et ordinati nullus prophetarum, nullus patriarcharum, nullus apostolorum vel sa- pientum valuita) sufficienter extollere et laudare, quamvis multa de claritate eius et preconiis sunt orditi. Unde primus Moyses Deutero. IIII° 1): „Hec est, inquit, vestra sapiencia et intellectus coram populis, ut audientes universab) precepta hec, dicant: En, populus sapiens et intelligens, gens sancta, magna, nec est alia nacio tam grandis, que habeat deos apropinquantes sibi, 10 sicut deus noster adest cunctis obsecracionibus nostris. Que est alia gens tam inclita, ut habeat cerimonias iustaque iudicia et universam legem, quam ego proponam hodie ante oculos ve- stros ? Custodi igitur temet ipsum et animam tuam sollicite, et ne obliviscaris verborum, que viderunt oculi tui, et ne exci- 15 dant de corde tuo cunctis diebus vite tue." Quis vero digne poterit prophetas et alios ex deo et se- cundum deum sapientes digne hic proponere, quomodo puta et quantum populum christianume) laudibus extullerunt? Suf- ficit ad presens Paulus, qui dicit2): „Fratres, iam non estis hospites et advene, sed estis cives sanctorum et domestici dei. superedificati ipsi summo angulari lapidi, qui est Christus Jhesus“ ipse est veritas illa et regula unica et communis populid) chri- stiani. Item Petrus3): „Vos estis, inquit, genus electum, regale sacerdocium, gens sancta, populus acquisicionis, ut virtutes eius 25 anuncietis, qui de tenebris vos vocavit in admirabile lumen suum. Qui aliquando non populus dei, nunc autem populus dei, qui non consecuti misericordiam, nunc autem misericordiam consecuti.“ Joh'annes quoque enigmatibus fulgorem religionis christiane operiens, dicit Apoc. c. XXI4): „Et ego Johannes vidi civitatem sanctam novam descendentem de celo a deo, paratam sicut sponsam ornatam viro suo. Et audivi vocem magnam de trono dicentem: Ecce thabernaculam dei cume) hominibus, et habitabit in eis. Et ipsi populus eius erunt, et ipse deus cum eisf) erit eorum deus." 5 20 30 35 c) om. . d) proprii (sic) A ct B. a) noluit B. b) universi 1. e) om. A et B. f) ipso B et C. 1) Deuter. IV. 6—9. 2) Ephes. II. 19—20. 3) II. Petri II. 9. 4) Ароc. XXI. 2.
64 Matthiae de Janov Regulae, l. III, tr. 2, c. 9 et 10. Propter quod dignitatem et splendorem populi christiani, siccine per veritatem regulati et ordinati nullus prophetarum, nullus patriarcharum, nullus apostolorum vel sa- pientum valuita) sufficienter extollere et laudare, quamvis multa de claritate eius et preconiis sunt orditi. Unde primus Moyses Deutero. IIII° 1): „Hec est, inquit, vestra sapiencia et intellectus coram populis, ut audientes universab) precepta hec, dicant: En, populus sapiens et intelligens, gens sancta, magna, nec est alia nacio tam grandis, que habeat deos apropinquantes sibi, 10 sicut deus noster adest cunctis obsecracionibus nostris. Que est alia gens tam inclita, ut habeat cerimonias iustaque iudicia et universam legem, quam ego proponam hodie ante oculos ve- stros ? Custodi igitur temet ipsum et animam tuam sollicite, et ne obliviscaris verborum, que viderunt oculi tui, et ne exci- 15 dant de corde tuo cunctis diebus vite tue." Quis vero digne poterit prophetas et alios ex deo et se- cundum deum sapientes digne hic proponere, quomodo puta et quantum populum christianume) laudibus extullerunt? Suf- ficit ad presens Paulus, qui dicit2): „Fratres, iam non estis hospites et advene, sed estis cives sanctorum et domestici dei. superedificati ipsi summo angulari lapidi, qui est Christus Jhesus“ ipse est veritas illa et regula unica et communis populid) chri- stiani. Item Petrus3): „Vos estis, inquit, genus electum, regale sacerdocium, gens sancta, populus acquisicionis, ut virtutes eius 25 anuncietis, qui de tenebris vos vocavit in admirabile lumen suum. Qui aliquando non populus dei, nunc autem populus dei, qui non consecuti misericordiam, nunc autem misericordiam consecuti.“ Joh'annes quoque enigmatibus fulgorem religionis christiane operiens, dicit Apoc. c. XXI4): „Et ego Johannes vidi civitatem sanctam novam descendentem de celo a deo, paratam sicut sponsam ornatam viro suo. Et audivi vocem magnam de trono dicentem: Ecce thabernaculam dei cume) hominibus, et habitabit in eis. Et ipsi populus eius erunt, et ipse deus cum eisf) erit eorum deus." 5 20 30 35 c) om. . d) proprii (sic) A ct B. a) noluit B. b) universi 1. e) om. A et B. f) ipso B et C. 1) Deuter. IV. 6—9. 2) Ephes. II. 19—20. 3) II. Petri II. 9. 4) Ароc. XXI. 2.
Strana 65
De dignitate populi christ. Ecclesia et veritas. 65 Capitulum decimuma). De modo, quo conformata est ceclesia regule veritatisa). Et quia igitur populus christianus estb) illa religio secundum prenotatam nominis accepcionem, id est regulata legio vel recte ligatus populus per legem veritatis, ideoque speciali- ter adhuc et magis proprie ad propositum visus est a Joanne Apoc.e) 1) in similitudine mulieris in celod), que erat sole amicta, XII stellas habens in capite, et luna sub pedibus eius. Nam mulier ibi, ut notum est, per expositores primum et principaliter [f. 79b] designat ecclesiam sanctorum, que est 10 in celo, quia adhuc degens in carne, iam in celis secundum mentem vel cor altum conversatur, prout scriptum est 2): „Fra- tres, nostra conversacio in celis est.“ Et iterum 3): „Si consur- rexistis cum Christo, que sursum sunt, querite, non que super terram; que sursum sunt, facite, ubi Christus est in dextera dei patris." Sol autem, quo esse mulier induta dicitur, non aliud signat nisi veritateme) vite et doctrine secundum Jhesum Christum. Propter quod dictum est 4): „Non in commessacionibus et ebrie- tatibus, non in cubilibus et1) inpudiciciis: sed induimini do- 20 minum nostrum Jhesum Christum.“ Ipse enim Jesus est virtus dei et sapiencia secundum apostolum 5): „Dicimus, inquit, Chri- stum esse dei virtutem et dei sapienciam.“ Apostolis vero dic- tum est et toti ecclesie sanctorum 6): „Vos autem sedete hic, donec induamini virtute ex alto", et ipse Christus est sol iu- sticie, qui ortus est timentibus deums) in hoc mundo 7). Enim- vero ipse Jhesus est veritas illa, que est unica regula manifesta et infallibilis sepe dicta, secundum quam necesse esth) omnem hominem gubernari, qui per virtutes cupit vitam invenire. Ex quibus colligitur, quod quia populus christianus in 30 veritate et secundum veritatem ambulat a veritate regulatus, 15 25 5 10) De ecclesia A ad cale. fol. super. in marg. a) ita ABF rubr.; om. C. Sequitur add. F. b) om. C. c) XII° e) veritatem F; veritas cet. cod. 1) om. C. add. F. d) om. F. “) om. F. h) ita B et C; del. A. 2) Philipp. III. 20. 1). Apoc. XII. I. 3) Coloss. III. 1—2. (libere ordin.). 4) Rom. XIII. I3—14. 6) Luche XXIV. 49. 5) I. Cor. I. 24. 7) Cf. Malac. IV. 2. KYBAL: M. de Janov Regulae, II. 35
De dignitate populi christ. Ecclesia et veritas. 65 Capitulum decimuma). De modo, quo conformata est ceclesia regule veritatisa). Et quia igitur populus christianus estb) illa religio secundum prenotatam nominis accepcionem, id est regulata legio vel recte ligatus populus per legem veritatis, ideoque speciali- ter adhuc et magis proprie ad propositum visus est a Joanne Apoc.e) 1) in similitudine mulieris in celod), que erat sole amicta, XII stellas habens in capite, et luna sub pedibus eius. Nam mulier ibi, ut notum est, per expositores primum et principaliter [f. 79b] designat ecclesiam sanctorum, que est 10 in celo, quia adhuc degens in carne, iam in celis secundum mentem vel cor altum conversatur, prout scriptum est 2): „Fra- tres, nostra conversacio in celis est.“ Et iterum 3): „Si consur- rexistis cum Christo, que sursum sunt, querite, non que super terram; que sursum sunt, facite, ubi Christus est in dextera dei patris." Sol autem, quo esse mulier induta dicitur, non aliud signat nisi veritateme) vite et doctrine secundum Jhesum Christum. Propter quod dictum est 4): „Non in commessacionibus et ebrie- tatibus, non in cubilibus et1) inpudiciciis: sed induimini do- 20 minum nostrum Jhesum Christum.“ Ipse enim Jesus est virtus dei et sapiencia secundum apostolum 5): „Dicimus, inquit, Chri- stum esse dei virtutem et dei sapienciam.“ Apostolis vero dic- tum est et toti ecclesie sanctorum 6): „Vos autem sedete hic, donec induamini virtute ex alto", et ipse Christus est sol iu- sticie, qui ortus est timentibus deums) in hoc mundo 7). Enim- vero ipse Jhesus est veritas illa, que est unica regula manifesta et infallibilis sepe dicta, secundum quam necesse esth) omnem hominem gubernari, qui per virtutes cupit vitam invenire. Ex quibus colligitur, quod quia populus christianus in 30 veritate et secundum veritatem ambulat a veritate regulatus, 15 25 5 10) De ecclesia A ad cale. fol. super. in marg. a) ita ABF rubr.; om. C. Sequitur add. F. b) om. C. c) XII° e) veritatem F; veritas cet. cod. 1) om. C. add. F. d) om. F. “) om. F. h) ita B et C; del. A. 2) Philipp. III. 20. 1). Apoc. XII. I. 3) Coloss. III. 1—2. (libere ordin.). 4) Rom. XIII. I3—14. 6) Luche XXIV. 49. 5) I. Cor. I. 24. 7) Cf. Malac. IV. 2. KYBAL: M. de Janov Regulae, II. 35
Strana 66
66 Matthiae de Janov Regulae, l. Ill, tr. 2, c. 10. 5 15 25 35 ideo dictus est pulcherrima mulierum, que supersplendidea rutilat sole amicta divine veritatis 1). Amicta autem existit nou tantum sicut homo suo palio, paratab) afforis tantum, sed intrin- secus sicut aliqua mundissima res et dyaphana, prout est vitrum vel cristalluse), dum radiis solis adimpletur. Ita ecclesiad) sanc- torum est intus et foris, in animoe) et in vita, in corde, opere et sermone inpleta et amicta soliformi lapide veritatis, in om- nibus festinans similari Jhesu Christo, suo unico et dilectof), de claritate in claritatem, tanquam a domini spiritu trans- 10 formata 2). „Et luna sub pedibus eius“, quia in celis iam animo stabilita, gaudens de solis plenitudine inmutabili, conculcat om- nem vanitatem, que cuncta, id est tota est sub sole, que rota- tur continue veluti lunas) in defectu. Nichil nempe homini chri- stiano pulchrum in hoc mundo, nichil sapiens, nichil delectabile vel iocundum, nisi ille, quo induitur, dominus h) Jhesus Christus, cui psallit, dicens 3): „Quid enim michi in celo et a te quid volui super terram?“ „Tibi dixit cor meum: Exquisivit te facies mea. Faciem tuam, domine, requiram.“ Qui, inquam, Jhesus est 20 factus dei virtus et dei sapiencia, veritas, via et vita. „Et corona duodecim stellarum in capite eius". quia duodecim apostoli ambiunt dominum Jhesum Christum. quibus ipse quasi vestimento amicitur, quoniami) Christus est caput sue ecclesie secundum apostolum 4). Hec itaque ecclesia sanctorum sic modo perpetuek) admi- rabili adornatal) et iterum est bene commendata a Salomone in- quiente 5): „An ignoras te, o pulcherrima mulierum?“ lterum infra6): „Quo abiit dilectus tuus, o pulcherrima mulierum“, „electa ut sol, pulchra ut luna, terribilis ut castrorum acies or- 30 dinata?“ „Electa, inquit, ut sol“, quia soli similima et per solem adimpleta; pulchra ut luna, quia regulata a veritate recteque de virtute in virtutem ambulans, varietatibus virtutum circum- quaque amiciturm), sciens secundum veritatem ordinate deficere et ordinate habundare, in omnibus a Christo bene instituta, et a) semper splendide F. b) palliata F. c) cristallum C. d) adl. f) suo et unico dilecto B. g) rota C. A in m. e) anima C. h) ou. 1) adhornata F. m) armatur F. B etC. i) qui F. k) perpetuo et F. 1) (f. Judic. V. 31 et .1poc. XII. I. 2) Cf. I. Cor. III. 18. 3) Psalm. 6) Cant. 4) Cf. Ephes. V. 23. LXXII. 25 ct XXVI. 8. 5) Cant. 1. 7. 10 V. 17, et VI. 9.
66 Matthiae de Janov Regulae, l. Ill, tr. 2, c. 10. 5 15 25 35 ideo dictus est pulcherrima mulierum, que supersplendidea rutilat sole amicta divine veritatis 1). Amicta autem existit nou tantum sicut homo suo palio, paratab) afforis tantum, sed intrin- secus sicut aliqua mundissima res et dyaphana, prout est vitrum vel cristalluse), dum radiis solis adimpletur. Ita ecclesiad) sanc- torum est intus et foris, in animoe) et in vita, in corde, opere et sermone inpleta et amicta soliformi lapide veritatis, in om- nibus festinans similari Jhesu Christo, suo unico et dilectof), de claritate in claritatem, tanquam a domini spiritu trans- 10 formata 2). „Et luna sub pedibus eius“, quia in celis iam animo stabilita, gaudens de solis plenitudine inmutabili, conculcat om- nem vanitatem, que cuncta, id est tota est sub sole, que rota- tur continue veluti lunas) in defectu. Nichil nempe homini chri- stiano pulchrum in hoc mundo, nichil sapiens, nichil delectabile vel iocundum, nisi ille, quo induitur, dominus h) Jhesus Christus, cui psallit, dicens 3): „Quid enim michi in celo et a te quid volui super terram?“ „Tibi dixit cor meum: Exquisivit te facies mea. Faciem tuam, domine, requiram.“ Qui, inquam, Jhesus est 20 factus dei virtus et dei sapiencia, veritas, via et vita. „Et corona duodecim stellarum in capite eius". quia duodecim apostoli ambiunt dominum Jhesum Christum. quibus ipse quasi vestimento amicitur, quoniami) Christus est caput sue ecclesie secundum apostolum 4). Hec itaque ecclesia sanctorum sic modo perpetuek) admi- rabili adornatal) et iterum est bene commendata a Salomone in- quiente 5): „An ignoras te, o pulcherrima mulierum?“ lterum infra6): „Quo abiit dilectus tuus, o pulcherrima mulierum“, „electa ut sol, pulchra ut luna, terribilis ut castrorum acies or- 30 dinata?“ „Electa, inquit, ut sol“, quia soli similima et per solem adimpleta; pulchra ut luna, quia regulata a veritate recteque de virtute in virtutem ambulans, varietatibus virtutum circum- quaque amiciturm), sciens secundum veritatem ordinate deficere et ordinate habundare, in omnibus a Christo bene instituta, et a) semper splendide F. b) palliata F. c) cristallum C. d) adl. f) suo et unico dilecto B. g) rota C. A in m. e) anima C. h) ou. 1) adhornata F. m) armatur F. B etC. i) qui F. k) perpetuo et F. 1) (f. Judic. V. 31 et .1poc. XII. I. 2) Cf. I. Cor. III. 18. 3) Psalm. 6) Cant. 4) Cf. Ephes. V. 23. LXXII. 25 ct XXVI. 8. 5) Cant. 1. 7. 10 V. 17, et VI. 9.
Strana 67
De ecclesia sanctorum et regula veritatis. 67 scit deficere usque in nichilum per humanitatema) dicendo cum psalmista1): „Substancia mea tamquam nichilum ante te“, pie Jhesu, id est in comparacione tui, quia sine te nichil possum facere neque eciam bonum cogitare, sed per te et in te omnis meab) sufficiencia a deo est 2). Et ibi in deo suo etb) Christo Jhesu iterum scit habundare dicens3): „Omnia possum in eo, qui me confortat“, quia potens est deus facere me in omnibus habun- dare, eciam supra id, quod petimus 4). Sicque est pulchra ut luna, quia scit in se deficere et in Christo Jhesu plenitudinem sui luminis haurire in gaudio de fontibus sui Salvatoris, dicens 10 cum Paulo 5): „Cum autem infirmus sum, potens sum.“ „Liben- ter igitur gloriabor in infirmitatibus meis, ut inhabitet in me virtus Christi." Terribilis esse ut castrorum acies ordinata dici- tur propter duodecim stellas in capite, id est chorum aposto- 15 lorum et prophetarum et beatorum virorum in virtute pro- batorum, qui [erant c) continentes Jhesum in sui medio, vir- tutem dei et dei sapienciam. Propter quod viri potentes virtute confidenter egerunt, memorantes, quia maior est [deus ]c) in no- bis quam in mundo (et hicd) dixit 6): „Confidite, quia ego vici 20 mundum“), omnes pariter ordinate et potenter Sathan sub suis pedibus contriverunte), per hoc huius mundi victoriam, que est sides in Christum Jhesum, omnibus seculis futuris confirmantess). Quapropter merito et quam pulchre, ut supra est assump- tum, veritas vite et doctrine Jhesu Christi et dehinc veritas vite 25 et [f. 80a] doctrine omnium, qui Christum Jhesum intus et foris, in animo et in moribuss) induti, splendide eth) potenter manifestant omnibus regulam veritatis et ostendunt, hii, inquam, sunt optima regula vivendi et i) seipsum congnoscendi cuilibet christiano nec non et illos deprehendendi, qui dicunt, sed non faciunt veri- 30 tatem, etc.k). a) humilitatem F. b) om. F. c) add. ab ed. d) hinc (huic) C. e) conterruerunt B et C. f) om. F. 8) in moribus AF. h) om. C. i) in F. k) Skopecz add. C. 1) Psalm. XXXVIII. 6. 2) Cf. II. Cor. III. 5. 3) Philipp. IV. 13. 4) Cf. Ephes. III. 20. 3) II. Cor. NII. 10 ct 9. 6) Joann. XVI. 33. 35
De ecclesia sanctorum et regula veritatis. 67 scit deficere usque in nichilum per humanitatema) dicendo cum psalmista1): „Substancia mea tamquam nichilum ante te“, pie Jhesu, id est in comparacione tui, quia sine te nichil possum facere neque eciam bonum cogitare, sed per te et in te omnis meab) sufficiencia a deo est 2). Et ibi in deo suo etb) Christo Jhesu iterum scit habundare dicens3): „Omnia possum in eo, qui me confortat“, quia potens est deus facere me in omnibus habun- dare, eciam supra id, quod petimus 4). Sicque est pulchra ut luna, quia scit in se deficere et in Christo Jhesu plenitudinem sui luminis haurire in gaudio de fontibus sui Salvatoris, dicens 10 cum Paulo 5): „Cum autem infirmus sum, potens sum.“ „Liben- ter igitur gloriabor in infirmitatibus meis, ut inhabitet in me virtus Christi." Terribilis esse ut castrorum acies ordinata dici- tur propter duodecim stellas in capite, id est chorum aposto- 15 lorum et prophetarum et beatorum virorum in virtute pro- batorum, qui [erant c) continentes Jhesum in sui medio, vir- tutem dei et dei sapienciam. Propter quod viri potentes virtute confidenter egerunt, memorantes, quia maior est [deus ]c) in no- bis quam in mundo (et hicd) dixit 6): „Confidite, quia ego vici 20 mundum“), omnes pariter ordinate et potenter Sathan sub suis pedibus contriverunte), per hoc huius mundi victoriam, que est sides in Christum Jhesum, omnibus seculis futuris confirmantess). Quapropter merito et quam pulchre, ut supra est assump- tum, veritas vite et doctrine Jhesu Christi et dehinc veritas vite 25 et [f. 80a] doctrine omnium, qui Christum Jhesum intus et foris, in animo et in moribuss) induti, splendide eth) potenter manifestant omnibus regulam veritatis et ostendunt, hii, inquam, sunt optima regula vivendi et i) seipsum congnoscendi cuilibet christiano nec non et illos deprehendendi, qui dicunt, sed non faciunt veri- 30 tatem, etc.k). a) humilitatem F. b) om. F. c) add. ab ed. d) hinc (huic) C. e) conterruerunt B et C. f) om. F. 8) in moribus AF. h) om. C. i) in F. k) Skopecz add. C. 1) Psalm. XXXVIII. 6. 2) Cf. II. Cor. III. 5. 3) Philipp. IV. 13. 4) Cf. Ephes. III. 20. 3) II. Cor. NII. 10 ct 9. 6) Joann. XVI. 33. 35
Strana 68
TRACTATUS TERCIUS*). DETERMINACIONES SANCTORUM DOCTORUM PRO COTTIDIANA VEL CREBRA COMMUNIONE SACRA- MENTI ALTARIS A PLEBIBUS CHRISTIANIS1). Capitulum primum°). Recapitulacio predictorumd 10 15 Sic itaque hac regula solempni et deiformi declarata, et puta unica, manifesta veritate, discussaque in prima distinccionee) 1) quantum ad eius inscripcionem multiplicem et propalacionem in mentibus per se et inmediatam in animis hominum, ostensa nichilominus in secunda distinccionee) 2) eadem1) regula quoad manifestacionem ipsius per eius testes fideles, utpote per Jhe- sum crucifixum et ipsius discipulos et prophetas, tandem ad illam summam inquisicionis est devolutum, puta quod ipsa veritas vite et doctrine Jhesu Christi et veritas vite et doctrine ipsius Jhesu discipulorum et doctorum atque tocius ecclesie a) ita A in m.; om. cet. cod., cf. notam c). b) ita I addens: que sunt hic collecte ; om. cet. cod., cf. infra notam d). Cod. II hane inser. praebet: Iste determinaciones scripte sunt ex libro Magistri Mathie Parisiensis, quem in- 20 titulavit „De regulis Veteris et Novi Testamenti pro communione quotidiana, alias frequenti utriusque speciei“ (sic, rubr.). Ipse etiam cod. H. hanc notam marg, manu posteriore adfert: „Mateas iste erat canonicus in Pragensi castro et supremus eorum.“ Sed incipit codex hic demum capitulo tertio, determi- d) ita 1B ct F rubr., add. nacione Mag. Jo. Horleaan. c) ita ABF rubr. 25 „Distinccio tercia.“ e) om. F. f) de eadem F. 1) vide supra libri III. tract. 1. „De regula in se.“ libri III. tract. 2. „De testibus veritatis." 2) víde supra
TRACTATUS TERCIUS*). DETERMINACIONES SANCTORUM DOCTORUM PRO COTTIDIANA VEL CREBRA COMMUNIONE SACRA- MENTI ALTARIS A PLEBIBUS CHRISTIANIS1). Capitulum primum°). Recapitulacio predictorumd 10 15 Sic itaque hac regula solempni et deiformi declarata, et puta unica, manifesta veritate, discussaque in prima distinccionee) 1) quantum ad eius inscripcionem multiplicem et propalacionem in mentibus per se et inmediatam in animis hominum, ostensa nichilominus in secunda distinccionee) 2) eadem1) regula quoad manifestacionem ipsius per eius testes fideles, utpote per Jhe- sum crucifixum et ipsius discipulos et prophetas, tandem ad illam summam inquisicionis est devolutum, puta quod ipsa veritas vite et doctrine Jhesu Christi et veritas vite et doctrine ipsius Jhesu discipulorum et doctorum atque tocius ecclesie a) ita A in m.; om. cet. cod., cf. notam c). b) ita I addens: que sunt hic collecte ; om. cet. cod., cf. infra notam d). Cod. II hane inser. praebet: Iste determinaciones scripte sunt ex libro Magistri Mathie Parisiensis, quem in- 20 titulavit „De regulis Veteris et Novi Testamenti pro communione quotidiana, alias frequenti utriusque speciei“ (sic, rubr.). Ipse etiam cod. H. hanc notam marg, manu posteriore adfert: „Mateas iste erat canonicus in Pragensi castro et supremus eorum.“ Sed incipit codex hic demum capitulo tertio, determi- d) ita 1B ct F rubr., add. nacione Mag. Jo. Horleaan. c) ita ABF rubr. 25 „Distinccio tercia.“ e) om. F. f) de eadem F. 1) vide supra libri III. tract. 1. „De regula in se.“ libri III. tract. 2. „De testibus veritatis." 2) víde supra
Strana 69
Argumentum tractatuum praecedentium et subsequentium libri III. 69 sanctorum esta) illa solempnis regula a principio usque ad finemb), que dicta est esse regula unica, communis, brevis, faci- lis, manifesta et infallibilis. Nunc sequitur eam ad propositum principale applicandum, et primo adducendi erunt disceptantes de crebra communione a plebeis vel tarda corporis et sanguinis Jhesu Christi et ad hanc sic stabilitam applicandi, si forte sic possint discerni ho- mines in sua opiniones) fallaces de septem quoad hoc et veraces in sua autentica assercione 1). Secundo apportabuntur ad regulam notatam status ali- 10 qui et precipue hominum devotorum vered) vel similium de- votis in presenti seculo religionis christiane 2). Tercio loquendum erit de Antichristo et temporibus Anti- christi membrisque ipsius vel apostolis simulatis, et illud fiet eciam per comparacionem ad regulam illam regiam sepe dic- 15 tam 3). Dehinc eciam, in fine huius tractatus agetur per multa et late de abhominacione desolacionis locata in sancto loco per mysticum Antichristum et membra eius 4). Istae) itaque erit aptissima regula ad propositum princi- 20 pale, puta ad demonstrandum, quod hii, qui, inquirentes f) uti- litatem plebis christiane salutarem, communicant cottidieg vel frequenter Christi Jhesu corpori et sanguinih) et docent, suadent et hortantur alios omnes, eciam plebeios, ad idem fa- ciendum tamquam licitum et expediens saluti animarum, iuste, 25 inquam, et sancte idi) faciunt secunturquek) vestigia Christi Jhesu et eius discipulorum, doctorum et prophetarum, a) est — regula add. A in m. b) in finem F. c) id est errone . . . add. A, sed postea del.; fallaces in m. alia m. d) om. B. e) hac voce inc. cod. EGI: E sine ulla inscriptione; cod G hanc inscriptionem praebet: Incipit 30 prologus Magistri Mathie super XXVIII doctores pro quottidiana vel crebra communione corporis et sanguinis Jhesu Christi a plebeis christianis, que sic incedit. De cod. I vida supra p. 68, n. b); cuius lapsus evidentes in subsequentibus ab ed. om. sunt. 1) inquirendo G. s) G (etiam D 1. 2.) ubique ponunt quot- tidie, quottidia nus oc.; in subsequentibus om. h) corpore et sanguine G. k) ita EFGI; quod ... secuntur A, sed add. in m. alia manu. 1) illud GI. 35 1) hisce verbis auctor revocat ad praesentem seu 3. tractatum libri III. 2) vide infra libri III. tr. 4. "De unitate ecclesiae.“ 3) vide infra libri 4) vide infra libri III. tr. 6. et ultimum „De III. fr. 5. „De Antichristo.“ abominatione in loco sancto.“ 40
Argumentum tractatuum praecedentium et subsequentium libri III. 69 sanctorum esta) illa solempnis regula a principio usque ad finemb), que dicta est esse regula unica, communis, brevis, faci- lis, manifesta et infallibilis. Nunc sequitur eam ad propositum principale applicandum, et primo adducendi erunt disceptantes de crebra communione a plebeis vel tarda corporis et sanguinis Jhesu Christi et ad hanc sic stabilitam applicandi, si forte sic possint discerni ho- mines in sua opiniones) fallaces de septem quoad hoc et veraces in sua autentica assercione 1). Secundo apportabuntur ad regulam notatam status ali- 10 qui et precipue hominum devotorum vered) vel similium de- votis in presenti seculo religionis christiane 2). Tercio loquendum erit de Antichristo et temporibus Anti- christi membrisque ipsius vel apostolis simulatis, et illud fiet eciam per comparacionem ad regulam illam regiam sepe dic- 15 tam 3). Dehinc eciam, in fine huius tractatus agetur per multa et late de abhominacione desolacionis locata in sancto loco per mysticum Antichristum et membra eius 4). Istae) itaque erit aptissima regula ad propositum princi- 20 pale, puta ad demonstrandum, quod hii, qui, inquirentes f) uti- litatem plebis christiane salutarem, communicant cottidieg vel frequenter Christi Jhesu corpori et sanguinih) et docent, suadent et hortantur alios omnes, eciam plebeios, ad idem fa- ciendum tamquam licitum et expediens saluti animarum, iuste, 25 inquam, et sancte idi) faciunt secunturquek) vestigia Christi Jhesu et eius discipulorum, doctorum et prophetarum, a) est — regula add. A in m. b) in finem F. c) id est errone . . . add. A, sed postea del.; fallaces in m. alia m. d) om. B. e) hac voce inc. cod. EGI: E sine ulla inscriptione; cod G hanc inscriptionem praebet: Incipit 30 prologus Magistri Mathie super XXVIII doctores pro quottidiana vel crebra communione corporis et sanguinis Jhesu Christi a plebeis christianis, que sic incedit. De cod. I vida supra p. 68, n. b); cuius lapsus evidentes in subsequentibus ab ed. om. sunt. 1) inquirendo G. s) G (etiam D 1. 2.) ubique ponunt quot- tidie, quottidia nus oc.; in subsequentibus om. h) corpore et sanguine G. k) ita EFGI; quod ... secuntur A, sed add. in m. alia manu. 1) illud GI. 35 1) hisce verbis auctor revocat ad praesentem seu 3. tractatum libri III. 2) vide infra libri III. tr. 4. "De unitate ecclesiae.“ 3) vide infra libri 4) vide infra libri III. tr. 6. et ultimum „De III. fr. 5. „De Antichristo.“ abominatione in loco sancto.“ 40
Strana 70
70 Matthiae de Janov Regulae, l. III, tr. 3, c. 1 et 2. 5 10 nichil novum, inusitatum aut exorbitansa) a regula veritatis ad- mittentesb). Et quia in primo tractatu huius in regulis Ve- teris Testamenti1) est disputatum de scripturis legis et pro- phetarum, que figurisc), presagiis et doctrinis cottidianam vel alias crebram oblacionem nostri iugis sacrificii a plebeis legit- time fiendamd) nuncciaverunte), posueruntf) et annuerunt5) nunc studui colligere ad hanc materiam facientes manifestissime, et quod inficiari nequeath), scilicet scripturas Novi Testa- menti. Sciendumi) quippe est, quod in temporibus, que nunc currunt, questio multum invaluit, saltem inter communes et simplices, de manducacionek) cottidiana vel crebra a plebeis corporis et sanguinis Jhesu Christi. Et quidam doctores vel predicatores concedunt1), ut dictum est, et 11) invitant populos 15 ad cottidianam vel crebram sacramentin) altaris percepcionem" corporalemp) cum preparacione previa optima et vita condigna. Alii") sunt, qui ex adverso reclamant et contrarium nituntur summisr) connatibus inducere et persuadere, videlicet quod ne- quaquam sit bonum sepes) laycos Christit) corpore et sanguine 20 saciari. Capitulum secundum“). Ad videndum igitur, qui horum predicatorum spiritu Christi Jhesu*) aguntur, aut qui sunt conformioresw) testibus superius ex- pressis divine veritatis, utrumnex) illi, qui dissuadent plebibus 25 christianis frequentem Christi corporis*) communionem, anne illi, qui ex adverso in id ipsum monent, invitant2) et exho rtan- 8) Probatur per Novum Testamentum 1. 30 35 a) post corr. 1. b) fit ad admittentes E. c) et add. F. d) vigen 1) denegant dam (sic) F. e) om. E. f) om. B. 8) invenerunt (iI. i) hanc paragraphum F inser, rubr. (post corr.): (sic) E; nequeant false G. k) et bibicione add. G. 1) excedunt corr. con- Capitulum duodecimum. m) eciam FG. n) sacri F. o) participium corr. cedunt A; excedunt G. percepcionem A in m.; cottidianum vel crebrum .. participium corporale FF. r) suis I. p) id idipsum add. A, sed posted del. 1) autem add. GI. s) semper G. v) Jhesu t) om. G. u) it1 1 rubr., om. BEFGI. w) conformes BG. x) ne om. (i. v) om. F. BH ; Christi GI. z) et invitant F; cod. Ii post vocem invitant incípit novam paragraßlnm 1) vide libri I. fr. 2. „De communions corporis Christi“ in vol. I.
70 Matthiae de Janov Regulae, l. III, tr. 3, c. 1 et 2. 5 10 nichil novum, inusitatum aut exorbitansa) a regula veritatis ad- mittentesb). Et quia in primo tractatu huius in regulis Ve- teris Testamenti1) est disputatum de scripturis legis et pro- phetarum, que figurisc), presagiis et doctrinis cottidianam vel alias crebram oblacionem nostri iugis sacrificii a plebeis legit- time fiendamd) nuncciaverunte), posueruntf) et annuerunt5) nunc studui colligere ad hanc materiam facientes manifestissime, et quod inficiari nequeath), scilicet scripturas Novi Testa- menti. Sciendumi) quippe est, quod in temporibus, que nunc currunt, questio multum invaluit, saltem inter communes et simplices, de manducacionek) cottidiana vel crebra a plebeis corporis et sanguinis Jhesu Christi. Et quidam doctores vel predicatores concedunt1), ut dictum est, et 11) invitant populos 15 ad cottidianam vel crebram sacramentin) altaris percepcionem" corporalemp) cum preparacione previa optima et vita condigna. Alii") sunt, qui ex adverso reclamant et contrarium nituntur summisr) connatibus inducere et persuadere, videlicet quod ne- quaquam sit bonum sepes) laycos Christit) corpore et sanguine 20 saciari. Capitulum secundum“). Ad videndum igitur, qui horum predicatorum spiritu Christi Jhesu*) aguntur, aut qui sunt conformioresw) testibus superius ex- pressis divine veritatis, utrumnex) illi, qui dissuadent plebibus 25 christianis frequentem Christi corporis*) communionem, anne illi, qui ex adverso in id ipsum monent, invitant2) et exho rtan- 8) Probatur per Novum Testamentum 1. 30 35 a) post corr. 1. b) fit ad admittentes E. c) et add. F. d) vigen 1) denegant dam (sic) F. e) om. E. f) om. B. 8) invenerunt (iI. i) hanc paragraphum F inser, rubr. (post corr.): (sic) E; nequeant false G. k) et bibicione add. G. 1) excedunt corr. con- Capitulum duodecimum. m) eciam FG. n) sacri F. o) participium corr. cedunt A; excedunt G. percepcionem A in m.; cottidianum vel crebrum .. participium corporale FF. r) suis I. p) id idipsum add. A, sed posted del. 1) autem add. GI. s) semper G. v) Jhesu t) om. G. u) it1 1 rubr., om. BEFGI. w) conformes BG. x) ne om. (i. v) om. F. BH ; Christi GI. z) et invitant F; cod. Ii post vocem invitant incípit novam paragraßlnm 1) vide libri I. fr. 2. „De communions corporis Christi“ in vol. I.
Strana 71
Quaestio de fr. c. laicorum qualiter per testimonia veritatis solvenda sit. 71 tura), Ipono ultimam istam regulam discrecionis falsorum prophe- tarum a non falsis] b); et hanc dixi conformitatem ac imitacionem veritatisc) vite et doctrine Jhesu Christi et eius apostolorumd), martirum etc) cum multitudine omnium sanctorum preceden- cium et doctorum, quinymo et modernorum virorum proba- torum; quam regulam dixi famosam et viamf) regiam, fami- liarem plebi christiane atque favorabilem, que secundum scrip- turas predicatores suos recenseres) inpotens h), eosdem i) secun- dum dicta et facta sanctorum precedencium dimetiturk). Et hec michi fuit a principio ad hanc materiam principalis: valde enim 10 michi ad propositum comportabit. Nam pro certo et inconcussuml) teneom), quod omnis, qui sequencia pensabit, in nullo cottidiane vel crebre communioni divini sacramenti christianorum populorum iam amplius poterit contraire, sedn) nisi forte sit ex contencione°); alias") prorsus 15 manifeste veritati tot et tantorum testium fidelium testimoniis approbate necesseq) est, ut cedatr) racione et effectu ad partem epulancium frequenter pascha nostrum, corpus scilicet et san- guinem Jhesu Christi. Quoniam siquidem dignum est et populo exemplare, ut 20 quilibet f. 80b], qui plebem dei in viams) pacis dirigit, novi- tates omnes evitans, studeat scienciam sanctorum plebi eius dare vestigiaque sanctorum patrum in omnibus commitetur, Veteris Testamenti scripturis et Novi dicta sua roborando, et t)[ is], qui audet ascendere cathedram Moysi etu) auctoritative dei po- 25 pulos edocere, ita ut, quecumque dicit, quatenus sine formidine de opposito populus eav) faciat, sive ipse sit in se bonus, sive malus: de necessitate sibi incumbit, ut sufficienti approbacione et canonica missione presupposita se exhibeat in regno celo- rum doctum scribam, similem patrifamilias de thezauro suo 30 his e cerbis: Nunc pones ultimam istam regulam discrecionis falsorum pro- phetarum a non falsis. Est videndum, qui predicatores spiritu dei aguntur, b) quod uncis incl., add. est utrumne illi oc. a) exortantur B; hortantur F. c) veritati EF. ab ed., quia alias tota phrasis mante comprehendi non posset. d) discipulorum et G. e) om. G. f) omnino I. 8) recensetur G. 11) est potens F. i) eos B. k) dimetiri B; dimittitur I. 1) inconcusse 0) intencione tendens F; inconcusso GI. m) tene G. n) om. G. 1) approbante neces- prorsus (i. P) alias prorsus om. EF; tendens GI. sarium I. (r) accedat G; ad partem add. E. s) in via F; ... diligit I. t) ut false G. u) om. G. v) add. A suf. lin.: om. EFG; populos faciat I. 40 )
Quaestio de fr. c. laicorum qualiter per testimonia veritatis solvenda sit. 71 tura), Ipono ultimam istam regulam discrecionis falsorum prophe- tarum a non falsis] b); et hanc dixi conformitatem ac imitacionem veritatisc) vite et doctrine Jhesu Christi et eius apostolorumd), martirum etc) cum multitudine omnium sanctorum preceden- cium et doctorum, quinymo et modernorum virorum proba- torum; quam regulam dixi famosam et viamf) regiam, fami- liarem plebi christiane atque favorabilem, que secundum scrip- turas predicatores suos recenseres) inpotens h), eosdem i) secun- dum dicta et facta sanctorum precedencium dimetiturk). Et hec michi fuit a principio ad hanc materiam principalis: valde enim 10 michi ad propositum comportabit. Nam pro certo et inconcussuml) teneom), quod omnis, qui sequencia pensabit, in nullo cottidiane vel crebre communioni divini sacramenti christianorum populorum iam amplius poterit contraire, sedn) nisi forte sit ex contencione°); alias") prorsus 15 manifeste veritati tot et tantorum testium fidelium testimoniis approbate necesseq) est, ut cedatr) racione et effectu ad partem epulancium frequenter pascha nostrum, corpus scilicet et san- guinem Jhesu Christi. Quoniam siquidem dignum est et populo exemplare, ut 20 quilibet f. 80b], qui plebem dei in viams) pacis dirigit, novi- tates omnes evitans, studeat scienciam sanctorum plebi eius dare vestigiaque sanctorum patrum in omnibus commitetur, Veteris Testamenti scripturis et Novi dicta sua roborando, et t)[ is], qui audet ascendere cathedram Moysi etu) auctoritative dei po- 25 pulos edocere, ita ut, quecumque dicit, quatenus sine formidine de opposito populus eav) faciat, sive ipse sit in se bonus, sive malus: de necessitate sibi incumbit, ut sufficienti approbacione et canonica missione presupposita se exhibeat in regno celo- rum doctum scribam, similem patrifamilias de thezauro suo 30 his e cerbis: Nunc pones ultimam istam regulam discrecionis falsorum pro- phetarum a non falsis. Est videndum, qui predicatores spiritu dei aguntur, b) quod uncis incl., add. est utrumne illi oc. a) exortantur B; hortantur F. c) veritati EF. ab ed., quia alias tota phrasis mante comprehendi non posset. d) discipulorum et G. e) om. G. f) omnino I. 8) recensetur G. 11) est potens F. i) eos B. k) dimetiri B; dimittitur I. 1) inconcusse 0) intencione tendens F; inconcusso GI. m) tene G. n) om. G. 1) approbante neces- prorsus (i. P) alias prorsus om. EF; tendens GI. sarium I. (r) accedat G; ad partem add. E. s) in via F; ... diligit I. t) ut false G. u) om. G. v) add. A suf. lin.: om. EFG; populos faciat I. 40 )
Strana 72
72 Matthiae de Janov Regulae, l. III, tr. 3, c. 2. 10 15 20 25 nova et vetera proferentem, et ut doctores antiquos a) et dicta eorum, quantum sue vite studia sibi possunt conferre, non ignoret, determinaciones insuper theologorum presentis seculi, priscorum et modernorum sibi notas efficiat per frequenciam studiorum, ne aberret et exeat terminos, quos posuerunt patres sui, faciatque plurimos secum errare, tamquam cecus cecis du- catum prestando, parvulos in Christo non paucos scandalis con- fundendo. Nam si veritas determinat ve illi inminere, quib unum de pusillis hiis Christie) verbo vel facto scandalizat, ita ut dicat 1): „Expedit ei magisd), ut mola azinaria alligatae) collo eius, in mare profundum demergatur“f1), quanta putas ve pre- dicanti indiscrete inminere, qui non tantum unum pusillum scan- dalizat, sed totums) populum et totam ecclesiam replet errori- bus et sinistra opinione? Ideo non inmerito dictum esth) Jere. XXIII. ad prophetas 2): „A prophetis enim Jerusalem est egressa pollucio super omnem terram. Hec dicit dominus deus: Nolite audire verba prophetarum, qui prophetant vobis et decipiunt1) vos: visionem cordis sui locuntur, nonk) de ore domini.“ Et paulo post3): „Non mittebam prophetas, et ipsi currebant 1). Non loquebar ad eos, et ipsi prophetabant.“ „Ecce turbo do- minice indignacionis egredietur et tempestas erumpens m) super caput impiorum veniet“4). Et Sapiencien) 3): „Durissimum iudi- cium cum hiis, qui presunt, fiet.“ Dominus °) Jhesus Mt. XXIII" b.6): „Nolite vocari rabi?) et magistri super terram.“ Et Jaco- bus in sua canonica7): „Nolite plures magistri effici, scientes, quod gravius iudicium accipietis.“ Gregorius quoque Na- zli ansenus!) in suo Appologetico inquitr) s): „Perdifficile 18) Pertinet ad predicatores ( ad calc. fol. super. alia manu. 27) Nazarenus (sic) B. Gregorius Nazanzenus G. a) om. I. b) sup. lin. A. c) qui Christo credunt F. d) sup. lin. c) appensa (; om. I. f) mergatur (1. add. A, om. EFGI et biblia. h) om. G. i) decipiant G. k) et non F. g) totum populum et om. E. 1) currebant - ipsi om. G librarii incuria; quae omissa in subsequenti- bus tam frequenter occurrunt, ut ca annotare superfluum nobis vísum sít. P) magistri 0) Et dominus EFGI. 35 m) om. FG. n) Vl°. b. add. F. r) add. A sup. lin., om. BEF. rabi E. 1) Nazauzenus FG. Nazanzenus I. 1) Matth. NVIII. 6. 2) Jerem. XXIII. 15—10. 3) Jerem. XXIII. 21. 4) Cf. Jerem. XXX. 23 (libere allatum). 5) Sap. VI. 6. 6) Matth. XXIII. 8. 7) Jacobi III. 1. 8) Gregorius Nazianzenus, Oratio II, Apolo- 40 getica c. 39, ap. Migne PG, t. 35, col. 447. 30
72 Matthiae de Janov Regulae, l. III, tr. 3, c. 2. 10 15 20 25 nova et vetera proferentem, et ut doctores antiquos a) et dicta eorum, quantum sue vite studia sibi possunt conferre, non ignoret, determinaciones insuper theologorum presentis seculi, priscorum et modernorum sibi notas efficiat per frequenciam studiorum, ne aberret et exeat terminos, quos posuerunt patres sui, faciatque plurimos secum errare, tamquam cecus cecis du- catum prestando, parvulos in Christo non paucos scandalis con- fundendo. Nam si veritas determinat ve illi inminere, quib unum de pusillis hiis Christie) verbo vel facto scandalizat, ita ut dicat 1): „Expedit ei magisd), ut mola azinaria alligatae) collo eius, in mare profundum demergatur“f1), quanta putas ve pre- dicanti indiscrete inminere, qui non tantum unum pusillum scan- dalizat, sed totums) populum et totam ecclesiam replet errori- bus et sinistra opinione? Ideo non inmerito dictum esth) Jere. XXIII. ad prophetas 2): „A prophetis enim Jerusalem est egressa pollucio super omnem terram. Hec dicit dominus deus: Nolite audire verba prophetarum, qui prophetant vobis et decipiunt1) vos: visionem cordis sui locuntur, nonk) de ore domini.“ Et paulo post3): „Non mittebam prophetas, et ipsi currebant 1). Non loquebar ad eos, et ipsi prophetabant.“ „Ecce turbo do- minice indignacionis egredietur et tempestas erumpens m) super caput impiorum veniet“4). Et Sapiencien) 3): „Durissimum iudi- cium cum hiis, qui presunt, fiet.“ Dominus °) Jhesus Mt. XXIII" b.6): „Nolite vocari rabi?) et magistri super terram.“ Et Jaco- bus in sua canonica7): „Nolite plures magistri effici, scientes, quod gravius iudicium accipietis.“ Gregorius quoque Na- zli ansenus!) in suo Appologetico inquitr) s): „Perdifficile 18) Pertinet ad predicatores ( ad calc. fol. super. alia manu. 27) Nazarenus (sic) B. Gregorius Nazanzenus G. a) om. I. b) sup. lin. A. c) qui Christo credunt F. d) sup. lin. c) appensa (; om. I. f) mergatur (1. add. A, om. EFGI et biblia. h) om. G. i) decipiant G. k) et non F. g) totum populum et om. E. 1) currebant - ipsi om. G librarii incuria; quae omissa in subsequenti- bus tam frequenter occurrunt, ut ca annotare superfluum nobis vísum sít. P) magistri 0) Et dominus EFGI. 35 m) om. FG. n) Vl°. b. add. F. r) add. A sup. lin., om. BEF. rabi E. 1) Nazauzenus FG. Nazanzenus I. 1) Matth. NVIII. 6. 2) Jerem. XXIII. 15—10. 3) Jerem. XXIII. 21. 4) Cf. Jerem. XXX. 23 (libere allatum). 5) Sap. VI. 6. 6) Matth. XXIII. 8. 7) Jacobi III. 1. 8) Gregorius Nazianzenus, Oratio II, Apolo- 40 getica c. 39, ap. Migne PG, t. 35, col. 447. 30
Strana 73
Quaestio de fr. c. laicorum qualiter per testimonia veritatis solvenda sit. 73 negocium est in multitudine permixta atque diversa, ubi etas et institucio varia est, de talibus disputantem et velud multa- rum cordarum quandam cytaram ferientem, invenire ad omnes predicaciones verbum et ita velud plectrum singulis admonere, ut nullius sonus offendat auditum.“ Hec ille. Dura sunt hec michi et meis similibus, quia) nondum satis- met edocti docere plebes festinamus et ipsi a spiritu Jhesu ex- pertes alios spiritu discipline nobis sompniamur inspirasse. Et idcirco non sine causa veteres se mitti ad docendum alios eciam ipsi deo magnopere reluctarunt. Et precipue magnum extat 10 periculum et dampnosum, illa affirmare publicob) in sermone et c) de rebus divinis, que nec ex revelacione quisd) intelligit, nec ex scripturis vel doctoribus est cum certitudine edoctus: nichilominus tamen sice) sibi dubia et ignota animose asserere et inpudice proclamare acf) sine moderamine zelari, eciam non sine contencione defendendo proprias asserciones usque ad au- rium s) piarum1) conturbacionemi). Non hoc nempe docet suos precones a supernok) cardine delapsa1) magistra omnium vir- tutum, sapiencia, prout canon edisserit, dicens: „Quod si ama- rum zelum habetism) et contenciones sunt in cordibus vestris, 20 nolite gloriari et mendaces essen) adversus veritatem. Non est enim hoco) sapiencia?), desursum descendens, sed terrena 1), ani- malis, dyabolica. Quer) autem desursum descendens sapiencias) primum quidem pudica, deinde pacifica, modesta, swadibilis“, etc. Jac. III. g. 1). Ut igitur appareatt) evidenter, qui sunt illi, qui de fre- quentacioneu) corporis Christi a communi populo dissident et disceptant, quiw) magis concordantx) dictis et factis aposto- lorum et sanctorum precedencium, doctorum?) priscorum et 15 25 a) quoniam GI. b) publice G. c) om. F. d) add. A sup. lin. et in 30 m., om. EFGI. c) tamen sic AF; cum sit G ; tamen sit I. f) sit AB. Ne IF; 1) A add. ac Gl. g) A post corr. et G; amaram BF, arroram (sic) Ei. i) turbacionem BEFGI. k) supere EF; summo G. in m. et G ; animi BEF. 1) delapsum E. m) amarum superflue repetunt ABEG. n) A corr. et BF ; mendaci E; menturi G; mentire I. 2) hec EFGI ; ista biblia. P) scilicet r) Que — Jac. III. g. add. A in m. et add. A. q) terre, animal et d. F. 1) apparet I. u) frequentacio- B, sed om. EFGI. s) est sapiencia B. w) et qui G. x) concor- v) desident EG. nem (3. de omittens. danter AB. Y) et doctorum EFGI. 35 1) Jacobi III. 1/. 15. 17. 40
Quaestio de fr. c. laicorum qualiter per testimonia veritatis solvenda sit. 73 negocium est in multitudine permixta atque diversa, ubi etas et institucio varia est, de talibus disputantem et velud multa- rum cordarum quandam cytaram ferientem, invenire ad omnes predicaciones verbum et ita velud plectrum singulis admonere, ut nullius sonus offendat auditum.“ Hec ille. Dura sunt hec michi et meis similibus, quia) nondum satis- met edocti docere plebes festinamus et ipsi a spiritu Jhesu ex- pertes alios spiritu discipline nobis sompniamur inspirasse. Et idcirco non sine causa veteres se mitti ad docendum alios eciam ipsi deo magnopere reluctarunt. Et precipue magnum extat 10 periculum et dampnosum, illa affirmare publicob) in sermone et c) de rebus divinis, que nec ex revelacione quisd) intelligit, nec ex scripturis vel doctoribus est cum certitudine edoctus: nichilominus tamen sice) sibi dubia et ignota animose asserere et inpudice proclamare acf) sine moderamine zelari, eciam non sine contencione defendendo proprias asserciones usque ad au- rium s) piarum1) conturbacionemi). Non hoc nempe docet suos precones a supernok) cardine delapsa1) magistra omnium vir- tutum, sapiencia, prout canon edisserit, dicens: „Quod si ama- rum zelum habetism) et contenciones sunt in cordibus vestris, 20 nolite gloriari et mendaces essen) adversus veritatem. Non est enim hoco) sapiencia?), desursum descendens, sed terrena 1), ani- malis, dyabolica. Quer) autem desursum descendens sapiencias) primum quidem pudica, deinde pacifica, modesta, swadibilis“, etc. Jac. III. g. 1). Ut igitur appareatt) evidenter, qui sunt illi, qui de fre- quentacioneu) corporis Christi a communi populo dissident et disceptant, quiw) magis concordantx) dictis et factis aposto- lorum et sanctorum precedencium, doctorum?) priscorum et 15 25 a) quoniam GI. b) publice G. c) om. F. d) add. A sup. lin. et in 30 m., om. EFGI. c) tamen sic AF; cum sit G ; tamen sit I. f) sit AB. Ne IF; 1) A add. ac Gl. g) A post corr. et G; amaram BF, arroram (sic) Ei. i) turbacionem BEFGI. k) supere EF; summo G. in m. et G ; animi BEF. 1) delapsum E. m) amarum superflue repetunt ABEG. n) A corr. et BF ; mendaci E; menturi G; mentire I. 2) hec EFGI ; ista biblia. P) scilicet r) Que — Jac. III. g. add. A in m. et add. A. q) terre, animal et d. F. 1) apparet I. u) frequentacio- B, sed om. EFGI. s) est sapiencia B. w) et qui G. x) concor- v) desident EG. nem (3. de omittens. danter AB. Y) et doctorum EFGI. 35 1) Jacobi III. 1/. 15. 17. 40
Strana 74
74 Matthiae de Janoy Regulae, l. III, tr. 3, c. 2 et 3. 15 modernoruma), hicb) dicta eorum collegie) ded) materia eadem loquencium, in talem ordinem redigendo, ita ut primo modernorum dicta magistrorum hic studuerime) inserere, dehinc doctorum virorum, qui in theologia magistri famosi in ecclesia nostram etatem precesserunt, deinceps sanctorum1) doc- torum decreta in hac materia, puta Crisostomi, Augustinis), Je- ronimi, Ambrosii, ex ipsorum1) libris recollegi, consequenteri paparum seu episcoporumk) dicta et decreta addidi apostoli- corum, post hocl) beati Pauli superm) hocn) in suis epistolis 1o sanccionem°) et Actuum apostolorum exercicium1), et postre- mum q) constitucionem Jhesu Christi de hac communione bene- dicta sui corporis et sanguinisr) preciosi, qui sua auctoritate incomparabilis) ac divina assistens, pontifex necnon concinnator singularis omnibus dissensionibus finem inponens, stabilivit con- clusionemt), ut omnes pariter fineu) loquendiv) auditow), di- gito*) ori suor) apposito non amplius contra stimulum audeant recalcitrare2), ne deo reluctari suis infrenatis aa) ausibus videan- tur, etc.bb). a) magistrorum add. B. b) hec I. c) colligere G. d) de — lo- 20 quencium (loquencia B) A in m. et B; om. EFGI. c) studui corr. stu duerunt A; studui EFGI; studencium serere B. 1) subiectorum (sic) G. i) et consequenter B; con- 5) Crisostomus, Augustinus E. 1) eorum G. sequenter— apostolicorum add. A in m., om. EFGII. k) paparum domino- rum B. 1) post hec EFGI. m) insuper EFGI. n) hec E ; om. G ; sui cet. cod. o) sanctitate (sic) G; sanccienti I. p) Act. ap. exercicium add. A in m., om, EFGI. 1) illud postremo (; postremo l. r) Jhesu add. F. 8) in- corporali (sicy F. t) inclusione I. u) sine EI; ipsum G. v) loquendi w) audientes G. x) digitum F. v) sui ABEIII. F; loquentem G. 2) calcitrare A ante corr. et EF (calcitrari) et GI. aa) infrunitis (sic) A, bb) etc. om. EFG; videantur om I. Post han vocem cod. (i 30 infinitis G. continuat hisce verbis: Magister Mathias in libro, quem edidit de sacramento Jhesu Christi, dicit, quod fideli christiano et plebeio expedit per nullam rem temporalem impediri aut retrahi a frequenti manducacione corporis et san- guinis Jhesu Christi oc. Quae excerpta in ff. 117a—118b scquentia ex libri I. 35 tract. II. maxima ex parté sumpta suut. 25
74 Matthiae de Janoy Regulae, l. III, tr. 3, c. 2 et 3. 15 modernoruma), hicb) dicta eorum collegie) ded) materia eadem loquencium, in talem ordinem redigendo, ita ut primo modernorum dicta magistrorum hic studuerime) inserere, dehinc doctorum virorum, qui in theologia magistri famosi in ecclesia nostram etatem precesserunt, deinceps sanctorum1) doc- torum decreta in hac materia, puta Crisostomi, Augustinis), Je- ronimi, Ambrosii, ex ipsorum1) libris recollegi, consequenteri paparum seu episcoporumk) dicta et decreta addidi apostoli- corum, post hocl) beati Pauli superm) hocn) in suis epistolis 1o sanccionem°) et Actuum apostolorum exercicium1), et postre- mum q) constitucionem Jhesu Christi de hac communione bene- dicta sui corporis et sanguinisr) preciosi, qui sua auctoritate incomparabilis) ac divina assistens, pontifex necnon concinnator singularis omnibus dissensionibus finem inponens, stabilivit con- clusionemt), ut omnes pariter fineu) loquendiv) auditow), di- gito*) ori suor) apposito non amplius contra stimulum audeant recalcitrare2), ne deo reluctari suis infrenatis aa) ausibus videan- tur, etc.bb). a) magistrorum add. B. b) hec I. c) colligere G. d) de — lo- 20 quencium (loquencia B) A in m. et B; om. EFGI. c) studui corr. stu duerunt A; studui EFGI; studencium serere B. 1) subiectorum (sic) G. i) et consequenter B; con- 5) Crisostomus, Augustinus E. 1) eorum G. sequenter— apostolicorum add. A in m., om. EFGII. k) paparum domino- rum B. 1) post hec EFGI. m) insuper EFGI. n) hec E ; om. G ; sui cet. cod. o) sanctitate (sic) G; sanccienti I. p) Act. ap. exercicium add. A in m., om, EFGI. 1) illud postremo (; postremo l. r) Jhesu add. F. 8) in- corporali (sicy F. t) inclusione I. u) sine EI; ipsum G. v) loquendi w) audientes G. x) digitum F. v) sui ABEIII. F; loquentem G. 2) calcitrare A ante corr. et EF (calcitrari) et GI. aa) infrunitis (sic) A, bb) etc. om. EFG; videantur om I. Post han vocem cod. (i 30 infinitis G. continuat hisce verbis: Magister Mathias in libro, quem edidit de sacramento Jhesu Christi, dicit, quod fideli christiano et plebeio expedit per nullam rem temporalem impediri aut retrahi a frequenti manducacione corporis et san- guinis Jhesu Christi oc. Quae excerpta in ff. 117a—118b scquentia ex libri I. 35 tract. II. maxima ex parté sumpta suut. 25
Strana 75
Ordo determinationum. Determinatio Jo. Horleaan. 75 Capitulum terciuma). Venerabilis vir Johannes Horleaanb), predicatorc) eximius et doctus et magnus doctor in theologia et ind) iure canonico, prout hic reluvet ex diciis suis, facit questionem, dicens e) 1). f. 81a] Queritur, an persona layca possit singulis septi- manis suscipere corpus Christi? Dimissis argumentisf) pro ets) contra, videtur, quod sich). Primo facit duodecim distincciones. Illa vero, ubii) dicit: „Alia vero, que per loca terrarum regionesque variantur, sicuti est, quod aliquandok) alii ieiunant sabbata, alii non, alii1) com- 10 municant cottidiek) corpori et sanguini domini, alii certis diebus accipiunt, et si quid aliud huiusmodi animadvertim) potest, to- tum hoc genus rerum liberas habet observaciones. Quod neque contra fidem neque contra bonos mores esse convincitur, indi- ferenter est tenendum." ltem facit De consecracione dist. IIa „Peracta“n), ubi dicit: „Peracta consecracione omnes communicent.“ Facit eciam Glossa ibidem. Item facit c. e. dist. IIao), ubi dicit: „Eucaristiam cottidie accipere?) nec laudo nec vitupero, omnibus tamen diebus do- 20 minicis () comunicandumr) hortor." 13) Liberas habet observaciones Al rubr. et l. 17) Peracta consecracione (omnes communicent 1:) .1 rubr. et E. a) ita I rubr.; om. cet. cod. b) Horleaan AFG ; Hoylean (sic) B ; Horlean EI ; Horlewan H. c) predicator eximius et doctus add. A in m., om. 25 BEFGI, qui ponunt voces: et magnus doctor, quae vero in cod. A deletae sunt; d) om. (II. non ponit bl. c) ita ABEFGH rubr. et I. In vod. A etiam haec inscriptio f. 81a legitur: „Venerabilis (vir Jo. et - del.) presbyter Jo- hannes Horlewan, predicator eximius et doctor (sic)j vir in theologia et iure canonico, prout hic relucet ex dictis suis, facit subscriptam questionem, di- 30 cens.“ f) articulis BE. g) pro corr. et et add. in m. A; om. BEGHI. h) om. F. 1) una GI; dicit — aliquando om. E ct G. k) om. G. 1) an non alii E. m) animam adverti F; adverti H. n) om. GI ; dist. Ia E. q) A in m., om. l. ") ltem -lla om. G. P) recipere G. r) ad c E; communicare F0 (c. ortor.). 35 1) Da hioct auctorr nil omnino nobis constat. Haud saimus, an his Johannes Horleaan idem aa Johannes de Polonia, auius nomen Matthias de Janor in libro V. Mist. 11. c. 1/ Regularum inducit. Gf dlitoris librum bohemicum de Mag. Mat-
Ordo determinationum. Determinatio Jo. Horleaan. 75 Capitulum terciuma). Venerabilis vir Johannes Horleaanb), predicatorc) eximius et doctus et magnus doctor in theologia et ind) iure canonico, prout hic reluvet ex diciis suis, facit questionem, dicens e) 1). f. 81a] Queritur, an persona layca possit singulis septi- manis suscipere corpus Christi? Dimissis argumentisf) pro ets) contra, videtur, quod sich). Primo facit duodecim distincciones. Illa vero, ubii) dicit: „Alia vero, que per loca terrarum regionesque variantur, sicuti est, quod aliquandok) alii ieiunant sabbata, alii non, alii1) com- 10 municant cottidiek) corpori et sanguini domini, alii certis diebus accipiunt, et si quid aliud huiusmodi animadvertim) potest, to- tum hoc genus rerum liberas habet observaciones. Quod neque contra fidem neque contra bonos mores esse convincitur, indi- ferenter est tenendum." ltem facit De consecracione dist. IIa „Peracta“n), ubi dicit: „Peracta consecracione omnes communicent.“ Facit eciam Glossa ibidem. Item facit c. e. dist. IIao), ubi dicit: „Eucaristiam cottidie accipere?) nec laudo nec vitupero, omnibus tamen diebus do- 20 minicis () comunicandumr) hortor." 13) Liberas habet observaciones Al rubr. et l. 17) Peracta consecracione (omnes communicent 1:) .1 rubr. et E. a) ita I rubr.; om. cet. cod. b) Horleaan AFG ; Hoylean (sic) B ; Horlean EI ; Horlewan H. c) predicator eximius et doctus add. A in m., om. 25 BEFGI, qui ponunt voces: et magnus doctor, quae vero in cod. A deletae sunt; d) om. (II. non ponit bl. c) ita ABEFGH rubr. et I. In vod. A etiam haec inscriptio f. 81a legitur: „Venerabilis (vir Jo. et - del.) presbyter Jo- hannes Horlewan, predicator eximius et doctor (sic)j vir in theologia et iure canonico, prout hic relucet ex dictis suis, facit subscriptam questionem, di- 30 cens.“ f) articulis BE. g) pro corr. et et add. in m. A; om. BEGHI. h) om. F. 1) una GI; dicit — aliquando om. E ct G. k) om. G. 1) an non alii E. m) animam adverti F; adverti H. n) om. GI ; dist. Ia E. q) A in m., om. l. ") ltem -lla om. G. P) recipere G. r) ad c E; communicare F0 (c. ortor.). 35 1) Da hioct auctorr nil omnino nobis constat. Haud saimus, an his Johannes Horleaan idem aa Johannes de Polonia, auius nomen Matthias de Janor in libro V. Mist. 11. c. 1/ Regularum inducit. Gf dlitoris librum bohemicum de Mag. Mat-
Strana 76
76 Matthiae de Janov Regulae, l. III, tr. 3, c. 3. 5 10 20 ltem faciunt multa c. e.a) d., maxime c. „Non iste“b) ubi dicit: „Non iste est panis, qui vadit in corpus, sed panis vite eterne, qui anime nostre substanciam fulcite). 1ste panis cottidianus est; accipe cottidie, quodd) tibi cottidie prosit." Item facit e. d. c. „Si per negligenciam“ Glossa super verbo „neglicenciam“, ubi dicit: „Solet queri, quare instituta sunt sacramenta.“ Respondete): „Tribus de causis: propter hu- militatem 1, erudicionem et exercitacionem. Igiturs) nonne sem- per debemus esse humiles, eruditi sive sapientes et exercitati in bono? Unde Paulus 1): „Gloria et honor et pax omni ope- ranti bonum.“ Unde Jeronimus: „Semper aliquid facito operis, subaudi bonih), ut i) dyabolus inveniat te occupatum." Item has tres ponit Magister Sentenciarum libro 4°, ubi dicit: „Albertus Magnus, querens specialiter, quibus ex cau- 15 sis sacramentumk) eucaristie sit institutum, respondendo dicit tres esse: Primo propter dominice passionis precordialem re- memoracionem, secundo propter actualis devocionis singularem exercitacionem, tercio propter corporalis absencie Christi!) spiri- talemm) et specialem consolacionem.“ Item facit, quod scribit idem Albertus in Laude beate Virginis, ubi dicit, quod omnes virtutes insunt1) naturaliter sa- cramentis. Si quis igitur frequentat hoc eucaristie sacramentum9), virtuosior et perfeccior redditur. Unde psalmus?) 2): „Cum sancto sanctus“q), etc. 25 thia de Janov, p. 60, 273, 293, 309. Quaestio doctoris Johannis Horleaan de com- munione laicorum etiam in cod. Univ. Prag. IV. D. 18, f. 80b—83a legitur ( f. Truhlář, Cat. cod. lat., n. 672 add). 35 9) Semper debemus esse in exercicio sacramentorum A rubr. 16) Memoria passionis. Exercicium actualis devocionis. Consolacio ab- 30 sencie Christi A rubr. 22) Si quis frequentat, virtuosior et ocius perfectus efficitur Al rubr. a) c. e. om. G. b) est add. F; om. G. c) fulcet I. d) qui F. e) ita FG; respondit cet. cod. f) humiliacionem F. 8) ita F. Unde 1) subaudis boni F; subaudi bone G; swadendi boni I. G. Ibi cet. cod. i) et.. inveniet G; semper add. I. k) sacrum corr. sacramentum l; sacrum E. 1) add. A in m., om. BEFGI; essencie loco absencie I. m) spiritualem H. n) om. I. °) sacrum corr, sacramentum A; sacrum li. p) psalmista I. ") eris add. BEFGI. 1) Rom. II. 10. 2) Psalm. XVII. 20.
76 Matthiae de Janov Regulae, l. III, tr. 3, c. 3. 5 10 20 ltem faciunt multa c. e.a) d., maxime c. „Non iste“b) ubi dicit: „Non iste est panis, qui vadit in corpus, sed panis vite eterne, qui anime nostre substanciam fulcite). 1ste panis cottidianus est; accipe cottidie, quodd) tibi cottidie prosit." Item facit e. d. c. „Si per negligenciam“ Glossa super verbo „neglicenciam“, ubi dicit: „Solet queri, quare instituta sunt sacramenta.“ Respondete): „Tribus de causis: propter hu- militatem 1, erudicionem et exercitacionem. Igiturs) nonne sem- per debemus esse humiles, eruditi sive sapientes et exercitati in bono? Unde Paulus 1): „Gloria et honor et pax omni ope- ranti bonum.“ Unde Jeronimus: „Semper aliquid facito operis, subaudi bonih), ut i) dyabolus inveniat te occupatum." Item has tres ponit Magister Sentenciarum libro 4°, ubi dicit: „Albertus Magnus, querens specialiter, quibus ex cau- 15 sis sacramentumk) eucaristie sit institutum, respondendo dicit tres esse: Primo propter dominice passionis precordialem re- memoracionem, secundo propter actualis devocionis singularem exercitacionem, tercio propter corporalis absencie Christi!) spiri- talemm) et specialem consolacionem.“ Item facit, quod scribit idem Albertus in Laude beate Virginis, ubi dicit, quod omnes virtutes insunt1) naturaliter sa- cramentis. Si quis igitur frequentat hoc eucaristie sacramentum9), virtuosior et perfeccior redditur. Unde psalmus?) 2): „Cum sancto sanctus“q), etc. 25 thia de Janov, p. 60, 273, 293, 309. Quaestio doctoris Johannis Horleaan de com- munione laicorum etiam in cod. Univ. Prag. IV. D. 18, f. 80b—83a legitur ( f. Truhlář, Cat. cod. lat., n. 672 add). 35 9) Semper debemus esse in exercicio sacramentorum A rubr. 16) Memoria passionis. Exercicium actualis devocionis. Consolacio ab- 30 sencie Christi A rubr. 22) Si quis frequentat, virtuosior et ocius perfectus efficitur Al rubr. a) c. e. om. G. b) est add. F; om. G. c) fulcet I. d) qui F. e) ita FG; respondit cet. cod. f) humiliacionem F. 8) ita F. Unde 1) subaudis boni F; subaudi bone G; swadendi boni I. G. Ibi cet. cod. i) et.. inveniet G; semper add. I. k) sacrum corr. sacramentum l; sacrum E. 1) add. A in m., om. BEFGI; essencie loco absencie I. m) spiritualem H. n) om. I. °) sacrum corr, sacramentum A; sacrum li. p) psalmista I. ") eris add. BEFGI. 1) Rom. II. 10. 2) Psalm. XVII. 20.
Strana 77
Determinatio Jo. Horleaan. 77 Item facit Mt. V°a)1) : „Panem nostrum cottidianum da nobis hodie.“ Super quob) Bernhardus: „Non dicit cras nec post- cras, sed hodie, quia sicut cottidie peccamus, cottidie indigemus medicina." Item facit, quod scribit Lucas in Actibus apostolorum 2), quod Christie) fideles cottidie communicabant corpori et san- guinid) Christie), et forte nunc esset magis necessarium quam in ecclesia primitiva. Ymmo hodief) mulieres Rome cottidie communicant. Item facit Clementina „Ne in agro", de statu monacho- 10 rum; hec sane in Glossa super verbo „Mensibus artantur“g): „Ergo monachi singulis mensibus, adh) quod fideles artanturs) singulis annis de pena et remissione. Omnisi) nonk) ergo pro- hibetur, quin pluries sit communicandum, sed artantur chri- stiani ad minusl), quod semel in anno communicent.“ Item consiliom) Hugonis, Richardi et aliorum doctorum multorum dicencium: „Ad cottidianam communionem moneat te, ut maxime amici tui et fidelissimi presenciam continuam habeas et tuam sibi necessitatem exponas, non quod ipse nesciat, nisi sibi exponas, sed ut per hoc tuam devocionem et deside- 20 rium excites et ipsum semper presentem pre oculis habeas“n). Item ut wlnera anime tue2) ex peccatis illata perfecte sa- nentur per hanc medicinamp), quia si sunt indulta quoad cul- pam (de quo tamen non es omnino securus: Ecclesiastes IX 3): „Nescit homo, si sit odio vel amore dignus“), indiges tamen s) 25 domini nostri medicina, ut eciam tibi pena debita remittatur et ut fomes peccati, qui est inclinacio ad malum, debilitetur et, quantum possibile est, extingwatur. 5 15 3) Quia cottidie peccamus Al rubr. 18) Continua dulcissimi amici presencia A rubr. 22) Ut peccata perfecte expurgentur 1 rubr. 30 27) Ut fomes debilitetur A rubr. c) om. G. a) VIIO FI, VIII G false. b) quos corr. quo A. d) corpore et sanguine GI. e) om. F. f) om. E. Ymmo hodie boni com- municant tantum I. g) hortantur false I. h) ad — annis om. B. 1). c. Omnis utriusque homines... prohibentur G. k) sup. lin. A. 1) om. B. m) consilia EGI. n) habeas AGI. 0) per te add. F. p) salutarem m. G. 11) dicti add. F, dicta add. GI. 35 1) Matth. VI. 11 („supersubstantialem“). 3) Edele. IV. 1. 2) Cf. Act. apost. II. 46. 40
Determinatio Jo. Horleaan. 77 Item facit Mt. V°a)1) : „Panem nostrum cottidianum da nobis hodie.“ Super quob) Bernhardus: „Non dicit cras nec post- cras, sed hodie, quia sicut cottidie peccamus, cottidie indigemus medicina." Item facit, quod scribit Lucas in Actibus apostolorum 2), quod Christie) fideles cottidie communicabant corpori et san- guinid) Christie), et forte nunc esset magis necessarium quam in ecclesia primitiva. Ymmo hodief) mulieres Rome cottidie communicant. Item facit Clementina „Ne in agro", de statu monacho- 10 rum; hec sane in Glossa super verbo „Mensibus artantur“g): „Ergo monachi singulis mensibus, adh) quod fideles artanturs) singulis annis de pena et remissione. Omnisi) nonk) ergo pro- hibetur, quin pluries sit communicandum, sed artantur chri- stiani ad minusl), quod semel in anno communicent.“ Item consiliom) Hugonis, Richardi et aliorum doctorum multorum dicencium: „Ad cottidianam communionem moneat te, ut maxime amici tui et fidelissimi presenciam continuam habeas et tuam sibi necessitatem exponas, non quod ipse nesciat, nisi sibi exponas, sed ut per hoc tuam devocionem et deside- 20 rium excites et ipsum semper presentem pre oculis habeas“n). Item ut wlnera anime tue2) ex peccatis illata perfecte sa- nentur per hanc medicinamp), quia si sunt indulta quoad cul- pam (de quo tamen non es omnino securus: Ecclesiastes IX 3): „Nescit homo, si sit odio vel amore dignus“), indiges tamen s) 25 domini nostri medicina, ut eciam tibi pena debita remittatur et ut fomes peccati, qui est inclinacio ad malum, debilitetur et, quantum possibile est, extingwatur. 5 15 3) Quia cottidie peccamus Al rubr. 18) Continua dulcissimi amici presencia A rubr. 22) Ut peccata perfecte expurgentur 1 rubr. 30 27) Ut fomes debilitetur A rubr. c) om. G. a) VIIO FI, VIII G false. b) quos corr. quo A. d) corpore et sanguine GI. e) om. F. f) om. E. Ymmo hodie boni com- municant tantum I. g) hortantur false I. h) ad — annis om. B. 1). c. Omnis utriusque homines... prohibentur G. k) sup. lin. A. 1) om. B. m) consilia EGI. n) habeas AGI. 0) per te add. F. p) salutarem m. G. 11) dicti add. F, dicta add. GI. 35 1) Matth. VI. 11 („supersubstantialem“). 3) Edele. IV. 1. 2) Cf. Act. apost. II. 46. 40
Strana 78
78 Matthiae de Janoy Regulae, 1. III, tr. 3, c. 3 et 4. Item moneat te tua cottidiana indigencia. Cottidie enim peccas et sic in virtute et gracia infirmaris, ideoque indiges iu- vamento ad amissum restaurandum, medicina ad sanandum et gracia ad dirigendum, que omnia sunt in sacramento. Item ut semper armatus incedasa) contra inimicum con- tinueb) circumvenienteme) et convenientemd), ut te devoret, et laqueos tendentem. Item si hodie non sumpseris corpus Christi, forte cras et posteras minus aptus eris, sicut docet experiencia, et sic non") 10 ex causa racionabili obmiseris bonum, quod hodie5) neglexisti, quando recuperabis, forte numquam. Item Actuum X° 1) eth) Johannes VI°2): „Nisi manduca- veritis“, etc. Item sicut cottidie debemus esse memores Christi, sic cot- tidiei) communicare, quia ayt apostolus 3): „Hoc quociensk) fece- ritis“, etc. Et Bernhardus: „Corpus Christis manducare est Christil) passionibus communicare. Item legitur in vitis patrumm), quod multi layci solitarii non consueverunt sumere cibum, nisi prius communicarent, nec 20 alicubi alibin) invenitur nunc prohibitum°), quod layci non com- municent!) singulis diebus dominicis. Item Hugo, Bernhardus, Richardus: „Nichil in hoc mundo tantum placat deum, quantum zelus animarum. Ergos) quilibet hoc suadere debet, quod est pro salute animarum, ut 25 deum habeantr) placatum“, etc.s). 15 30 1) Ut robur ad bonum de ... ditis recuperetur A rubr.; mutil. 4) Ut semper armatus incedas contra dyabolum 4 rubr. 8) Quia si non sumis, minus aptus efficieris A rubr. 10) Quia bonum obmitt[as] A rubr. 16) Quia per hoc communicamus passionibus Christi et efficimur I rubr.. 18) Quia layci quidam feclerunt) A rubr. 20) Quia allicubi [non] prohibetur 1 rubr. a) incedes EG. b) quottidie GH ; om. F. c) corr. 1 sup. lin. d) querentem FG. c) vel G. f) om. F. 8) hoc corr. hodie A sup. h) Act. IIIIO BEGI; et FGI. cet. cod. om. i) vm. H. 35 lin.; hoc BE. k) quocies E; quociescumque etc. Bernardus G. 1) eius G. m) vitaspa- trum FG; vita patrum I. n) alicubi om. BE, alibi om. F. o) est add. H. p) communicant I. 4) Ideo G. r) habeant corr. habeat .I ; ha- beat BEF. s) om. EFGI. 1) (f. lct. afost. X. ƒ1. 2) Joann. Vl. 5./. 3) I. Cor. N. 25. 40
78 Matthiae de Janoy Regulae, 1. III, tr. 3, c. 3 et 4. Item moneat te tua cottidiana indigencia. Cottidie enim peccas et sic in virtute et gracia infirmaris, ideoque indiges iu- vamento ad amissum restaurandum, medicina ad sanandum et gracia ad dirigendum, que omnia sunt in sacramento. Item ut semper armatus incedasa) contra inimicum con- tinueb) circumvenienteme) et convenientemd), ut te devoret, et laqueos tendentem. Item si hodie non sumpseris corpus Christi, forte cras et posteras minus aptus eris, sicut docet experiencia, et sic non") 10 ex causa racionabili obmiseris bonum, quod hodie5) neglexisti, quando recuperabis, forte numquam. Item Actuum X° 1) eth) Johannes VI°2): „Nisi manduca- veritis“, etc. Item sicut cottidie debemus esse memores Christi, sic cot- tidiei) communicare, quia ayt apostolus 3): „Hoc quociensk) fece- ritis“, etc. Et Bernhardus: „Corpus Christis manducare est Christil) passionibus communicare. Item legitur in vitis patrumm), quod multi layci solitarii non consueverunt sumere cibum, nisi prius communicarent, nec 20 alicubi alibin) invenitur nunc prohibitum°), quod layci non com- municent!) singulis diebus dominicis. Item Hugo, Bernhardus, Richardus: „Nichil in hoc mundo tantum placat deum, quantum zelus animarum. Ergos) quilibet hoc suadere debet, quod est pro salute animarum, ut 25 deum habeantr) placatum“, etc.s). 15 30 1) Ut robur ad bonum de ... ditis recuperetur A rubr.; mutil. 4) Ut semper armatus incedas contra dyabolum 4 rubr. 8) Quia si non sumis, minus aptus efficieris A rubr. 10) Quia bonum obmitt[as] A rubr. 16) Quia per hoc communicamus passionibus Christi et efficimur I rubr.. 18) Quia layci quidam feclerunt) A rubr. 20) Quia allicubi [non] prohibetur 1 rubr. a) incedes EG. b) quottidie GH ; om. F. c) corr. 1 sup. lin. d) querentem FG. c) vel G. f) om. F. 8) hoc corr. hodie A sup. h) Act. IIIIO BEGI; et FGI. cet. cod. om. i) vm. H. 35 lin.; hoc BE. k) quocies E; quociescumque etc. Bernardus G. 1) eius G. m) vitaspa- trum FG; vita patrum I. n) alicubi om. BE, alibi om. F. o) est add. H. p) communicant I. 4) Ideo G. r) habeant corr. habeat .I ; ha- beat BEF. s) om. EFGI. 1) (f. lct. afost. X. ƒ1. 2) Joann. Vl. 5./. 3) I. Cor. N. 25. 40
Strana 79
Determinationes Jo. Horleaan et Mag. Franc. de Vratislavia. 79 Capitulum quartuma). Sequntur dicta pro cottidiana velb) alias frequenti sanctorume) laycorum communione cum sacramento dominico venerabilis vírl Magistri Francisci, canonici in ceclesiad) Sancte Crucis et rec- torise) parochialis ecclesie in Wratislaviaf), etc.g) 1). „Ad probandum laycum non tantum diebus dominicis, sed eciam aliis diebus privatis speciali gracia dei tactum [f. 81b posse sumere eucaristie sacramentum, Augustinus et Am- brosius evidenter ostendunt. Dicit enim Augustinus De con. dist. II. in canoneb): „Cottidie eucaristiam acciperei) nec 10 laudo nec vitupero, omnibus tamen diebus dominicis communi- candum hortor, si tamen mens in affectu peccandi non sit“, et ceterak) circa finem istiusl) auctoritatis.“ — Et cum hocm) alia dicta Augustini et Ambrosii, que hic doctor pro se adduxit, invenies n) infra in determinacionibus ipsorum in°) locis suis. Et infra idem1) : „Non obstant () predictis canonibus De- cretale „Omnis utriusque“r) et Clementina „Ne in agro“s quia Decretale "Omnis utriusque“ astringitt) quemlibet chri- stianum recipere sacramentum corporis Christi saltem semel in anno, et dicta Clementisu) monachum nigrum ad confes- 20 sionem et sacramenti percepcionem saltem semel in mense; per hoc tamen non prohibentur") Christi fideles vel nigri monachi eciam cottidie vel pluries in septimanaw), quando habent gra- ciam huiusmodi sacramentum percipere. Que quidem percepcio in dictis canonibus expresse conceditur. Nota hec, que istex) doctor in iure canonico affirmat 1) de crebra vel cottidiana plebeiorum communicacionez), et quis au- 15 16) Non obstant, quod semel in anno, etc. A rubr. a) ita A rubr.; om. cet. vod. b) vel — sanctorum add. A in m., e) et rectoris om. B. 30 om. BEF. c) add. A in m., om. III. d) om. FGI. f) Wratisslawia F. l) om. G. 8) ita ABFH rubr., et EI. 1) reci- pere G. k) om. BEFGI. I) illius GI; huius H. m) A in m. n) in- r) sexus add. G. 1) obstat G. 1) et F. P) ibidem BG. venias 1. s) dominico add. G. 1) abstringit E. ") Clementina FI. v) pro- w) add. A in m., om. EFGI. x) A sup. lin., 35 hibetur l ; proibentur F. z) communione G. v) A in m., om. EFGI. dicit FGI. 1) De dictis Mag. Francisci de Vratislavia pro frequenti communíone laicorum alind, aa quod Mag. Matthias indicavit, dicere nescimus.
Determinationes Jo. Horleaan et Mag. Franc. de Vratislavia. 79 Capitulum quartuma). Sequntur dicta pro cottidiana velb) alias frequenti sanctorume) laycorum communione cum sacramento dominico venerabilis vírl Magistri Francisci, canonici in ceclesiad) Sancte Crucis et rec- torise) parochialis ecclesie in Wratislaviaf), etc.g) 1). „Ad probandum laycum non tantum diebus dominicis, sed eciam aliis diebus privatis speciali gracia dei tactum [f. 81b posse sumere eucaristie sacramentum, Augustinus et Am- brosius evidenter ostendunt. Dicit enim Augustinus De con. dist. II. in canoneb): „Cottidie eucaristiam acciperei) nec 10 laudo nec vitupero, omnibus tamen diebus dominicis communi- candum hortor, si tamen mens in affectu peccandi non sit“, et ceterak) circa finem istiusl) auctoritatis.“ — Et cum hocm) alia dicta Augustini et Ambrosii, que hic doctor pro se adduxit, invenies n) infra in determinacionibus ipsorum in°) locis suis. Et infra idem1) : „Non obstant () predictis canonibus De- cretale „Omnis utriusque“r) et Clementina „Ne in agro“s quia Decretale "Omnis utriusque“ astringitt) quemlibet chri- stianum recipere sacramentum corporis Christi saltem semel in anno, et dicta Clementisu) monachum nigrum ad confes- 20 sionem et sacramenti percepcionem saltem semel in mense; per hoc tamen non prohibentur") Christi fideles vel nigri monachi eciam cottidie vel pluries in septimanaw), quando habent gra- ciam huiusmodi sacramentum percipere. Que quidem percepcio in dictis canonibus expresse conceditur. Nota hec, que istex) doctor in iure canonico affirmat 1) de crebra vel cottidiana plebeiorum communicacionez), et quis au- 15 16) Non obstant, quod semel in anno, etc. A rubr. a) ita A rubr.; om. cet. vod. b) vel — sanctorum add. A in m., e) et rectoris om. B. 30 om. BEF. c) add. A in m., om. III. d) om. FGI. f) Wratisslawia F. l) om. G. 8) ita ABFH rubr., et EI. 1) reci- pere G. k) om. BEFGI. I) illius GI; huius H. m) A in m. n) in- r) sexus add. G. 1) obstat G. 1) et F. P) ibidem BG. venias 1. s) dominico add. G. 1) abstringit E. ") Clementina FI. v) pro- w) add. A in m., om. EFGI. x) A sup. lin., 35 hibetur l ; proibentur F. z) communione G. v) A in m., om. EFGI. dicit FGI. 1) De dictis Mag. Francisci de Vratislavia pro frequenti communíone laicorum alind, aa quod Mag. Matthias indicavit, dicere nescimus.
Strana 80
80 Matthiae de Janoy Regulae, l. III, tr. 3, c. 4 et 5. 5 10 debit iam peritorum hiis, que iuris periti evidenter posuerunt, obviarea)? Nam subditb) idem doctor: „Unde benec) mirandum est de hiis, qui prohibent contra dictos canones devotas") per- sonas percipere sacramentum corporis Christi sepius et pluries ine) ebdomadef). Et quociens dicunt se habere graciam et de- vocionem ad huiusmodi sacramentum, tums) in hoc casu qui- libet relinquitur consciencie sue, nisi discretus confessor ex con- fessione sibi confitentis iudicaret!) personam confitentem in- dignam ad percipiendum ipsum sacramentum; tunc in confes- sione posset prohibere confitentem, ne perciperet; vel i) si tam assidue perciperet, quod forte videret et intelligeretk) confiten- tem habere conscienciam erroneam, quam non informaret se- cundum sacras scripturas“1). Capitulum quintumm). 15 Sequiturn) determinacio Magistri Nicolaio) Wendlarp), decani ecclesie Sancte Crucis in Wratislaviaq), viri illustris et devoti Under) subdit, etc.s) 1). „Mirum videtur, quomodo nos peccatores audemus repre- hendere, cuit) sancti patres nonu) fuerunt ausi*) contradicere 20 Dicit enim Augustinus: „Omni die corpus Christi sumere nec laudo nec vitupero.“ Si ipse, qui fuit plenus spiritu sancto, non fuit ausus vituperare, quomodo nos audemus temere reprehen- dere et iudicare?“ 25 2) Unde mirandum A rubr. 10) Sufficeret sacerdos arbiter et iudex, (et iudex) et ipse debet videre suam dispensacionem II rubr. a) add. 1 in m. et B; om. E; obmittere F, contradicere Gl. b) enim add. I. c) om. E. d) om. Heet recipere. c) in m. A, om. EGI. 1 ebdomada BH, om. I. g) om. GII. h) iudicat G; i. p. sibi confiten 30 tem H. i) vel — perciperet om. BI. l1 sacram scrip- k) et per add. F. turam H; et cetera add. EF. m) ita ABF rubr., om. cet. cod. u) om. BII. o) om. GI. P) Wendlari B. Wendelar G; Wandelar I. 4) Wratis- r) Unde — etc. om. E, etc. om. BFG. Unde lawia E, Wratisslawia F. 1) sup. lin. A. scribit, etc. I. s) ita .IBF rubr. c EGH. 1) quod EFGI. vi fuerint li; ausi om. B. 1) Neque de auctore huins determinationis aliquid amplius dicere valemus. 35
80 Matthiae de Janoy Regulae, l. III, tr. 3, c. 4 et 5. 5 10 debit iam peritorum hiis, que iuris periti evidenter posuerunt, obviarea)? Nam subditb) idem doctor: „Unde benec) mirandum est de hiis, qui prohibent contra dictos canones devotas") per- sonas percipere sacramentum corporis Christi sepius et pluries ine) ebdomadef). Et quociens dicunt se habere graciam et de- vocionem ad huiusmodi sacramentum, tums) in hoc casu qui- libet relinquitur consciencie sue, nisi discretus confessor ex con- fessione sibi confitentis iudicaret!) personam confitentem in- dignam ad percipiendum ipsum sacramentum; tunc in confes- sione posset prohibere confitentem, ne perciperet; vel i) si tam assidue perciperet, quod forte videret et intelligeretk) confiten- tem habere conscienciam erroneam, quam non informaret se- cundum sacras scripturas“1). Capitulum quintumm). 15 Sequiturn) determinacio Magistri Nicolaio) Wendlarp), decani ecclesie Sancte Crucis in Wratislaviaq), viri illustris et devoti Under) subdit, etc.s) 1). „Mirum videtur, quomodo nos peccatores audemus repre- hendere, cuit) sancti patres nonu) fuerunt ausi*) contradicere 20 Dicit enim Augustinus: „Omni die corpus Christi sumere nec laudo nec vitupero.“ Si ipse, qui fuit plenus spiritu sancto, non fuit ausus vituperare, quomodo nos audemus temere reprehen- dere et iudicare?“ 25 2) Unde mirandum A rubr. 10) Sufficeret sacerdos arbiter et iudex, (et iudex) et ipse debet videre suam dispensacionem II rubr. a) add. 1 in m. et B; om. E; obmittere F, contradicere Gl. b) enim add. I. c) om. E. d) om. Heet recipere. c) in m. A, om. EGI. 1 ebdomada BH, om. I. g) om. GII. h) iudicat G; i. p. sibi confiten 30 tem H. i) vel — perciperet om. BI. l1 sacram scrip- k) et per add. F. turam H; et cetera add. EF. m) ita ABF rubr., om. cet. cod. u) om. BII. o) om. GI. P) Wendlari B. Wendelar G; Wandelar I. 4) Wratis- r) Unde — etc. om. E, etc. om. BFG. Unde lawia E, Wratisslawia F. 1) sup. lin. A. scribit, etc. I. s) ita .IBF rubr. c EGH. 1) quod EFGI. vi fuerint li; ausi om. B. 1) Neque de auctore huins determinationis aliquid amplius dicere valemus. 35
Strana 81
Determinatio Mag. Nicolai Wendlar. 81 „Legitur de sancto Apolonioa) in vitis patrumb), quod ipse monuit heremitas, quod, quantum possibile esset, ipsi cot- tidie communicarent misteriis corporis et sanguinis Jhesue) Christi, ne forte, qui se longe facit ab hiis, longe fiat a deo, qui autem frequencius hec suscipit, frequencius ipsum suscipere videaturd Salvatorem, quia dicit ipsee) 1): „Qui manducat meam carnem et bibit meum sanguinem, in me manet, et ego in eo.“ Prodestf) enim reparacios) dominice passionis ad exemplumb) paciencie et peccatorum remissionem, et ut quis ad transitumi) semper pa- ratus inveniatur.“ Hec illek). Ecce hich habes fortissimas persuasiones pro eis, qui ex plebeis curant cottidie corpus et sanguinem Christi manducare. Nam hec verba non faciunt mencionem de sacerdotibus, sed nude notant laycos. Undem) subdit idem doctor juris: „Item") legitur de sancto 15 Hor°), laycon) heremita, et de multis aliis quasi per totum librum, quod consuetudo erat eis non prius corporalem cibum sumere, quam spiritualem Christi communionem acciperent." „Item in Collacionibus patrum, cae XX° collacionis sancti Ysaac super verbo isto „Panem nostrum cottidianum“ 20 dicit[ur]: Cum dicats) ,cottidianum', ostendit, quod sine ipso nullo modo spiritualem vitam capere valemusr), et cum dicats) ,ho- die, ostendit eumt) cottidie esse sumendum etu) hesternam eius prebicionem non sufficerev), nisi nobis hodie quoque similiter fuerit tributus, omnique tempore w) nos debere sumere indigencia 25 10 1) De sancto Apolonio, qui monuit dicens, ne forte a deo sic obmit- tendo elongetur A rubr. Appolinius G alia manu. 8) Ut posset esse paciens consciencie — Pasci in conspectu meo [per mensuram A rubr. 9) Paratus sum ad mortem et periculum mortis A rubr. 16) De Hor et multis aliis A rubr. Orlaycus (sic) G alia manu. 19) Collacio sancti Ysaac. Nota totum A rubr. 30 a) Ambrosio B; Appolonio GH ; Apollonio I. b) vitaspatrum GI. c) om. H. d) videtur GI. e) Salvator add. GI, Salvatorem omitt. 1) Est GI. g) corr. sup. lin. in cod. A; G et 1, dicit etc. G cet. om. h) om. GI et inferius: remissio. i) transeat B. k) inquit recepcio F. 1) om. GI. m) Inde I. n) doctor — Item om. G. 0) Hor add. G. p) layco et H. q) dicit G et infra: ABH ; Or EF ; Orlayco (sic) GI. valeamus. r) valeamus GI. s) dicit AFGI. t) deum I. u) eciam GI. v) sumere corr. sufficere A. w) A sup. lin. 35 40 1) Joann. VI. 57. KYBAL: M. de Janov Regulae, II. 6
Determinatio Mag. Nicolai Wendlar. 81 „Legitur de sancto Apolonioa) in vitis patrumb), quod ipse monuit heremitas, quod, quantum possibile esset, ipsi cot- tidie communicarent misteriis corporis et sanguinis Jhesue) Christi, ne forte, qui se longe facit ab hiis, longe fiat a deo, qui autem frequencius hec suscipit, frequencius ipsum suscipere videaturd Salvatorem, quia dicit ipsee) 1): „Qui manducat meam carnem et bibit meum sanguinem, in me manet, et ego in eo.“ Prodestf) enim reparacios) dominice passionis ad exemplumb) paciencie et peccatorum remissionem, et ut quis ad transitumi) semper pa- ratus inveniatur.“ Hec illek). Ecce hich habes fortissimas persuasiones pro eis, qui ex plebeis curant cottidie corpus et sanguinem Christi manducare. Nam hec verba non faciunt mencionem de sacerdotibus, sed nude notant laycos. Undem) subdit idem doctor juris: „Item") legitur de sancto 15 Hor°), laycon) heremita, et de multis aliis quasi per totum librum, quod consuetudo erat eis non prius corporalem cibum sumere, quam spiritualem Christi communionem acciperent." „Item in Collacionibus patrum, cae XX° collacionis sancti Ysaac super verbo isto „Panem nostrum cottidianum“ 20 dicit[ur]: Cum dicats) ,cottidianum', ostendit, quod sine ipso nullo modo spiritualem vitam capere valemusr), et cum dicats) ,ho- die, ostendit eumt) cottidie esse sumendum etu) hesternam eius prebicionem non sufficerev), nisi nobis hodie quoque similiter fuerit tributus, omnique tempore w) nos debere sumere indigencia 25 10 1) De sancto Apolonio, qui monuit dicens, ne forte a deo sic obmit- tendo elongetur A rubr. Appolinius G alia manu. 8) Ut posset esse paciens consciencie — Pasci in conspectu meo [per mensuram A rubr. 9) Paratus sum ad mortem et periculum mortis A rubr. 16) De Hor et multis aliis A rubr. Orlaycus (sic) G alia manu. 19) Collacio sancti Ysaac. Nota totum A rubr. 30 a) Ambrosio B; Appolonio GH ; Apollonio I. b) vitaspatrum GI. c) om. H. d) videtur GI. e) Salvator add. GI, Salvatorem omitt. 1) Est GI. g) corr. sup. lin. in cod. A; G et 1, dicit etc. G cet. om. h) om. GI et inferius: remissio. i) transeat B. k) inquit recepcio F. 1) om. GI. m) Inde I. n) doctor — Item om. G. 0) Hor add. G. p) layco et H. q) dicit G et infra: ABH ; Or EF ; Orlayco (sic) GI. valeamus. r) valeamus GI. s) dicit AFGI. t) deum I. u) eciam GI. v) sumere corr. sufficere A. w) A sup. lin. 35 40 1) Joann. VI. 57. KYBAL: M. de Janov Regulae, II. 6
Strana 82
82 Matthiae de Janov Regulae, l. III, tr. 3, c. 5 et 6. eius cottidianaa) commoneat, quia non est dies, quo non sit opus huius esce percepcioneb) cor nostric) interioris hominis confirmare." Capitulum sextum.“) 5 Determinacioe) Magistri Mathei de Cracoviaf), doctoris in theo- logia sancte universitatis Pragensisg) 1). „Racio: Aliud est habere desiderium, aliud desiderii percep- cionem. Equidem nemo debet sine desiderio accedereh). Cum autem christianum sic vivere deceat, ut semper mereaturi) ac- 10 cipere, numquam debet esse sine desiderio tunck) et tociens sumendil), quando etm) quociens convenienter poterit et credi- derit expedire.“ Et infra: „Quia magis indignus fit, si iuxta ammoventisn) et promoventis gracie donum preparare se ne- gligit. Quando autem adest testimonium consciencie et securi- 15 tas, que hic potest haberi, tunc cercior fit homo de talibus signis devocionis et verius consolatur ac per ea ad argumentum gracie promovetur." Item infra"): „Consciencia: Si bene [f. 82a] cupio!) ab- stinere a communione, nichil prodest, quantum est de se. Siq 20 enim quandoquer) videtur prodesses), hoc est valde per acci- dens et per occasionem inpertinentem. Vellem eciam scire, si 25 9) Christianus semper in desiderio A rubr. 12) (Qui) negligit amoventem graciam, fit indignus A rubr. 19) Consciencia: quantum de se, nichil prodest A rubr. 21) Abstinencia nocet. Exemplum A rubr. 30 a) nos add. GI. b) A post corr. c) cor nostrum F; cordis n. G. d) ita A rubr., om. cet. cod. e) Sequitur determinacio GI. f) Kra- kowia E. Cracowia F. s) ita ABF (rubr.) et GHI (sancte om.). h) acci- pere H. i) meremur F; mereat H. 1) sumendum corr. k) tuo G. 1) imminentis G; sumendi A, sumendum H. m) quando et om. G. q) Sed F. siquis I. °) contra conscienciam (sic) G. p) capio (sic) BH. r) quandocumque F. 8) prodest I. 1) De Mag. Matthaeo de Cracovia v. Wetzer-Welte, KL2, t. VIII, ƒ. 1039. ubi et alia scripta ad ipsum spectanti: annotata sunt. Cuius tractactus seu Dialogus 35 vel etiam Duellum, Certamen oc. rationis et conscientiae de frequenti communione crebris in codicibus occurrit (ex. g. in bibl. Univ. Prag. 14 codices ipsum conti- nent) et postea etiam typis excusus est. Brevis analysis cius argumenti in libro bohemico editoris de Mag. Matthia de Janov, p. 308—309 reperitur. Cf. etiam Höfler, Conc. Prag., p. LV.
82 Matthiae de Janov Regulae, l. III, tr. 3, c. 5 et 6. eius cottidianaa) commoneat, quia non est dies, quo non sit opus huius esce percepcioneb) cor nostric) interioris hominis confirmare." Capitulum sextum.“) 5 Determinacioe) Magistri Mathei de Cracoviaf), doctoris in theo- logia sancte universitatis Pragensisg) 1). „Racio: Aliud est habere desiderium, aliud desiderii percep- cionem. Equidem nemo debet sine desiderio accedereh). Cum autem christianum sic vivere deceat, ut semper mereaturi) ac- 10 cipere, numquam debet esse sine desiderio tunck) et tociens sumendil), quando etm) quociens convenienter poterit et credi- derit expedire.“ Et infra: „Quia magis indignus fit, si iuxta ammoventisn) et promoventis gracie donum preparare se ne- gligit. Quando autem adest testimonium consciencie et securi- 15 tas, que hic potest haberi, tunc cercior fit homo de talibus signis devocionis et verius consolatur ac per ea ad argumentum gracie promovetur." Item infra"): „Consciencia: Si bene [f. 82a] cupio!) ab- stinere a communione, nichil prodest, quantum est de se. Siq 20 enim quandoquer) videtur prodesses), hoc est valde per acci- dens et per occasionem inpertinentem. Vellem eciam scire, si 25 9) Christianus semper in desiderio A rubr. 12) (Qui) negligit amoventem graciam, fit indignus A rubr. 19) Consciencia: quantum de se, nichil prodest A rubr. 21) Abstinencia nocet. Exemplum A rubr. 30 a) nos add. GI. b) A post corr. c) cor nostrum F; cordis n. G. d) ita A rubr., om. cet. cod. e) Sequitur determinacio GI. f) Kra- kowia E. Cracowia F. s) ita ABF (rubr.) et GHI (sancte om.). h) acci- pere H. i) meremur F; mereat H. 1) sumendum corr. k) tuo G. 1) imminentis G; sumendi A, sumendum H. m) quando et om. G. q) Sed F. siquis I. °) contra conscienciam (sic) G. p) capio (sic) BH. r) quandocumque F. 8) prodest I. 1) De Mag. Matthaeo de Cracovia v. Wetzer-Welte, KL2, t. VIII, ƒ. 1039. ubi et alia scripta ad ipsum spectanti: annotata sunt. Cuius tractactus seu Dialogus 35 vel etiam Duellum, Certamen oc. rationis et conscientiae de frequenti communione crebris in codicibus occurrit (ex. g. in bibl. Univ. Prag. 14 codices ipsum conti- nent) et postea etiam typis excusus est. Brevis analysis cius argumenti in libro bohemico editoris de Mag. Matthia de Janov, p. 308—309 reperitur. Cf. etiam Höfler, Conc. Prag., p. LV.
Strana 83
Determinatio Mag. Matthaei de Cracovia. 83 aliquo modo noceat. — Racio: Numquid non ex abstinencia longa a cibis homo perdit appetitum edendi, ita ut nona) opor- teat aliquando contra appetitum revocare? — Consciencia: Itab) scio esse in corporalibus e). — Racio: Plus estd) in spiritualibus quam in illis. Nam, ut ait9) Gregorius in omelia: ,Carnales f) delicie, cum non habentur, grave in se desiderium accendunt. Cum vero habenturs), protinus in fastidium per sacietatem ver- tuntur. Ac contrah) spirituales, cum non habentur, fastidio sunt, cum vero habentur, desiderio‘i). Et hoc est, quod per sapientem dicitur 1): ,Qui me edunt, adhuc esurient, et qui bibunt me, ad- 10 huc sicient.' Igitur sicut hoc sacramentum ordinate sumenti, nisi obicem ponat, auget desiderium spiritualium, sic diu vel multum abstinendo sapor interius perditur. Et paulo postk): „Qui quidem sapor, postquam perditus fuerit, propriissime per hoc sacramentum reformatur, quia enim sacramenta nove legis efficiunt, quod figurant. Quid1) est enim, quod sic convenienter gustum reformare et cordis pallato possit sapere, sicut corpus et sanguis Christi, que sola sub forma visi- bili gustarim) preponuntur? — Consciencia: Juxta hec, que predicta") sunt, elicio, quod sine proporcione melius est com- 20 municare quam abstinere. — Racio: Multipliciter melius est: I) tum°) ex genere facti, quia melius est bonum per se, quam per accidens?); nunc autem communicare, quantum est de se, non potest nocere, sed semper prodest, si suscipiens capax fuerit; abstinere vero nichil 1) boni habet, utpote quedam pri- 25 vacio, nisi homo ex virtute eligat abstinere, et tunc magis ellec- cio abstinencie, quam ipsa abstinencia est laudanda.“ Et paulo postk): „Quia abstinens, licet quandoque possitr) se ad bona convinceres), per hoc tamen, quod abstinet, ad nichil boni di- 15 4) Differencia inter desiderium spiritualium et corporalium A rubr. 22) Sine proporcione melius est communicare ex genere facti A rubr. 30 a) ita A, om. cet. cod. b) Itaque G. c) incorporibus incorporali- bus F ; incomparabilibus G. d) quam G. e) om. G ; in illis, ut ait Au- h) e contra G. gustinus H. 1) Corporales FGH. 8) habeantur H. i) sumuntur add. I. k) Et paulo post om. GI. 1) Quod FG. m) gu- p) actus E. stare G. n) dicta FGI. 0) tum rasura A; tamen false EFG. q) nil G. r) posset G. s) convertere EFGI. 35 1) Eceli. XXIV. 29. 6%
Determinatio Mag. Matthaei de Cracovia. 83 aliquo modo noceat. — Racio: Numquid non ex abstinencia longa a cibis homo perdit appetitum edendi, ita ut nona) opor- teat aliquando contra appetitum revocare? — Consciencia: Itab) scio esse in corporalibus e). — Racio: Plus estd) in spiritualibus quam in illis. Nam, ut ait9) Gregorius in omelia: ,Carnales f) delicie, cum non habentur, grave in se desiderium accendunt. Cum vero habenturs), protinus in fastidium per sacietatem ver- tuntur. Ac contrah) spirituales, cum non habentur, fastidio sunt, cum vero habentur, desiderio‘i). Et hoc est, quod per sapientem dicitur 1): ,Qui me edunt, adhuc esurient, et qui bibunt me, ad- 10 huc sicient.' Igitur sicut hoc sacramentum ordinate sumenti, nisi obicem ponat, auget desiderium spiritualium, sic diu vel multum abstinendo sapor interius perditur. Et paulo postk): „Qui quidem sapor, postquam perditus fuerit, propriissime per hoc sacramentum reformatur, quia enim sacramenta nove legis efficiunt, quod figurant. Quid1) est enim, quod sic convenienter gustum reformare et cordis pallato possit sapere, sicut corpus et sanguis Christi, que sola sub forma visi- bili gustarim) preponuntur? — Consciencia: Juxta hec, que predicta") sunt, elicio, quod sine proporcione melius est com- 20 municare quam abstinere. — Racio: Multipliciter melius est: I) tum°) ex genere facti, quia melius est bonum per se, quam per accidens?); nunc autem communicare, quantum est de se, non potest nocere, sed semper prodest, si suscipiens capax fuerit; abstinere vero nichil 1) boni habet, utpote quedam pri- 25 vacio, nisi homo ex virtute eligat abstinere, et tunc magis ellec- cio abstinencie, quam ipsa abstinencia est laudanda.“ Et paulo postk): „Quia abstinens, licet quandoque possitr) se ad bona convinceres), per hoc tamen, quod abstinet, ad nichil boni di- 15 4) Differencia inter desiderium spiritualium et corporalium A rubr. 22) Sine proporcione melius est communicare ex genere facti A rubr. 30 a) ita A, om. cet. cod. b) Itaque G. c) incorporibus incorporali- bus F ; incomparabilibus G. d) quam G. e) om. G ; in illis, ut ait Au- h) e contra G. gustinus H. 1) Corporales FGH. 8) habeantur H. i) sumuntur add. I. k) Et paulo post om. GI. 1) Quod FG. m) gu- p) actus E. stare G. n) dicta FGI. 0) tum rasura A; tamen false EFG. q) nil G. r) posset G. s) convertere EFGI. 35 1) Eceli. XXIV. 29. 6%
Strana 84
84 Matthiae de Janov Regulae, l. III, tr. 3, c. 6. sponitura), sed ut communiter magis indispositus redditur, iuxta illud poeticum: 5 10 20 25 Qui non est hodie, cras minus aptus erit. 2) Tumb) eciam melius est communicare, quam abstinere. ex parte effectus, quia duplex bonum preeminet simplici, maxime, ubi unum includitur in duobus. Nunc vero ita est, quod acce- dens«) non indigne recipit effectum sacramenti et habet utili- tatem ex opere operante, videlicet ex desiderio, studio"), labore, devocione et reverencia, quam exhibere conatur. Abstinens autem non habet meritum, nisi de quanto ex reverencia, etc. 3) Item melius est accedere ex parte habitus inclinantis et causee) moventis. Quis enim dubitat, quin amor dei et fiducia de pie- tate eius, desiderium percipiende gracie et dulcedinisf), habendi memoriam passionis dominice, etc.s), que ad communicandum 15 inclinant et movent, meliora multo sinth) illis, que solent a communione retrahere, ut est timor consciencie, indignitas vite, ignorancia beneplaciti dei, pusillanimitas et alia huiusmodi?" Et infra: „Consciencia: Video1) me per raciones ad hock) deductam, quod 1), bona oportunitate habita, abstinere non de- beo, nisi ex racionabili speciali motivo. — Racio: Gracias deo. quod ad hoc devenimus. Nunc ergo dicm), quid te retrahit? — Consciencia: Indignan) me esse iudico et horreo rea fieri cor- poris et sanguiniso) domini nostri Jhesu Christi.“ Et infra: „Ra- cio: Dignamp) in hac vita teq) iudicare non debes.“. Et paulo post: „Indignamr) quoque te esse timere quidem debes et potes. sed nullatenus diffinitive iudicare, nisi hoc scias.“ Et infra: „Con- sciencia: Cum igitur nec dignum nec indignum iudicare se quis debeat, dic queso, nonne in tali dubio melius est dimittere? 30 5) Propter effectus, quia duplex bonum super simplex A rubr. 11) Ex parte habitus inclinantis vel cause moventis A rubr. 25) Debet timere homo, ne sit indignus, sed diffinire (?), nisi sciat hoc propter actuale peccatum A rubr. by rasura sequitur in cod. A; tum a) disponi possit... ut magis E. d) et add. G. c) 1 post corr.; c) accidens (sic) B. eciam om. F. 1) eius add. G; eius et add. I. 2) eciam G; passionis eius 35 causa EFGI. h) fiunt B, sunt FGI; multo add. G. i) In deo dominice, etc. add. 1. corr. Video l. k) adhue I. 1) ut G. m) dicit F; ... ab hoc retrahat H. n) Indignam GI. P) Digna G. 1) om. B. o) add. A in m., om. BEF. r) Indignam BEFGI.
84 Matthiae de Janov Regulae, l. III, tr. 3, c. 6. sponitura), sed ut communiter magis indispositus redditur, iuxta illud poeticum: 5 10 20 25 Qui non est hodie, cras minus aptus erit. 2) Tumb) eciam melius est communicare, quam abstinere. ex parte effectus, quia duplex bonum preeminet simplici, maxime, ubi unum includitur in duobus. Nunc vero ita est, quod acce- dens«) non indigne recipit effectum sacramenti et habet utili- tatem ex opere operante, videlicet ex desiderio, studio"), labore, devocione et reverencia, quam exhibere conatur. Abstinens autem non habet meritum, nisi de quanto ex reverencia, etc. 3) Item melius est accedere ex parte habitus inclinantis et causee) moventis. Quis enim dubitat, quin amor dei et fiducia de pie- tate eius, desiderium percipiende gracie et dulcedinisf), habendi memoriam passionis dominice, etc.s), que ad communicandum 15 inclinant et movent, meliora multo sinth) illis, que solent a communione retrahere, ut est timor consciencie, indignitas vite, ignorancia beneplaciti dei, pusillanimitas et alia huiusmodi?" Et infra: „Consciencia: Video1) me per raciones ad hock) deductam, quod 1), bona oportunitate habita, abstinere non de- beo, nisi ex racionabili speciali motivo. — Racio: Gracias deo. quod ad hoc devenimus. Nunc ergo dicm), quid te retrahit? — Consciencia: Indignan) me esse iudico et horreo rea fieri cor- poris et sanguiniso) domini nostri Jhesu Christi.“ Et infra: „Ra- cio: Dignamp) in hac vita teq) iudicare non debes.“. Et paulo post: „Indignamr) quoque te esse timere quidem debes et potes. sed nullatenus diffinitive iudicare, nisi hoc scias.“ Et infra: „Con- sciencia: Cum igitur nec dignum nec indignum iudicare se quis debeat, dic queso, nonne in tali dubio melius est dimittere? 30 5) Propter effectus, quia duplex bonum super simplex A rubr. 11) Ex parte habitus inclinantis vel cause moventis A rubr. 25) Debet timere homo, ne sit indignus, sed diffinire (?), nisi sciat hoc propter actuale peccatum A rubr. by rasura sequitur in cod. A; tum a) disponi possit... ut magis E. d) et add. G. c) 1 post corr.; c) accidens (sic) B. eciam om. F. 1) eius add. G; eius et add. I. 2) eciam G; passionis eius 35 causa EFGI. h) fiunt B, sunt FGI; multo add. G. i) In deo dominice, etc. add. 1. corr. Video l. k) adhue I. 1) ut G. m) dicit F; ... ab hoc retrahat H. n) Indignam GI. P) Digna G. 1) om. B. o) add. A in m., om. BEF. r) Indignam BEFGI.
Strana 85
Determinatio Mag. Matthaei de Cracovia. 85 Abstinere enim videtur essea) humilitatis, sed accedere pre- sumpcionis. — Racio: Si bonum velb) virtuosum est ex humi- litate dimittere, multo virtuosius et melius est cum humilitate accedere.“ Et infra: „Racio: Quoniam si melius essete) abstinere, male consolati essentd) omnes devoti, qui frequenter communi- cant, ymmo omnes communicantes magis periculosam partem eligerent.“ Et infra: „Nonnee) igitur magis periculosum est eumf) abstinere quam accedere, qui plura signa habet?“g). Et paulo post: „Racio: Eciam!) si certa peccata haberesi), nonne magis dignum esset, ut dimitteres peccata propter sacra- 10 mentum, quam propter peccata communionem dimitteres? — Consciencia: Nam et peccata essent dimittenda, eciamk) si sa- cramentum non esset institutum. — Racio: Quanto magis ergo dimittenda sunt pro asecucione1) tanti boni. Si verom) habes scrupulum vel dubium") iterum habeso), quid facias, ut vide- 15 licet ter) doleas, des) quanto hoc est ex culpa tua, confitearis saltem ad cautelam, etc.r). Si autem credis auts) times te esse indispositamt), iterum habes "), quid facias, ut videlicet te quan- tocius disponere studiose coneris. Si times de negligencia com- mittenda"), adhibe diligenciam et comitte tew) gracie dei. Unde 20 cum in omnibus, que te possunt retraherex), habeas, quid agen- dum sit, et si quidem illa feceris)), pro posse tuo sufficit, nec est aliquod periculum salutis. Etenim2) qui crederet aa) [f. 82b se contritum de peccatis, quia tamen faceret, quod in se est, necbb) indigne sumeret nec de novo peccaret mortaliter acce- 25 2) Si bonum ex humilitate dimittere, multum melius cum humilitate [accedere] A rubr. 10) Si peccata sunt, certo melius dimittere peccata, etc. A rubr. 14) Si habes scrupulum A rubr. 17) Si credis te indispositum A rubr. 19) Si times negligenciam A rubr. 30 a) post corr. 1. b) et G. c) est H. d) erunt H. c) ne add. Isup. lin. Non B. Racio: Nonne oc. I. f) om. GI. g) G add.: „Con- sciencia: Retrahit me remorsus consciencie peccatorum, negligenter vivens, timeo de novo peccare accedendo. I om.: Qui — hahet. h) om. G. i) habes B, fratres (sic) F. k) et GI. 1) a persecucione H. m) non G. n) habes add. A, sed postea del.; legitur vero in E et F. 0) habeas I. s) vel I; et H. P) om. I. r) om. EGHI. 1) ex corr. de A; ex BH. t) indispositum...habe GH. u) habeas I. v) committendi G. w) om. EG. X) trahere corr. retrahere A sup. lin.; trahere BEFH. y) fa- 40 aa) crediderit G. 7) Unde etenim GI. bb) non G. teris (sic) li. 35
Determinatio Mag. Matthaei de Cracovia. 85 Abstinere enim videtur essea) humilitatis, sed accedere pre- sumpcionis. — Racio: Si bonum velb) virtuosum est ex humi- litate dimittere, multo virtuosius et melius est cum humilitate accedere.“ Et infra: „Racio: Quoniam si melius essete) abstinere, male consolati essentd) omnes devoti, qui frequenter communi- cant, ymmo omnes communicantes magis periculosam partem eligerent.“ Et infra: „Nonnee) igitur magis periculosum est eumf) abstinere quam accedere, qui plura signa habet?“g). Et paulo post: „Racio: Eciam!) si certa peccata haberesi), nonne magis dignum esset, ut dimitteres peccata propter sacra- 10 mentum, quam propter peccata communionem dimitteres? — Consciencia: Nam et peccata essent dimittenda, eciamk) si sa- cramentum non esset institutum. — Racio: Quanto magis ergo dimittenda sunt pro asecucione1) tanti boni. Si verom) habes scrupulum vel dubium") iterum habeso), quid facias, ut vide- 15 licet ter) doleas, des) quanto hoc est ex culpa tua, confitearis saltem ad cautelam, etc.r). Si autem credis auts) times te esse indispositamt), iterum habes "), quid facias, ut videlicet te quan- tocius disponere studiose coneris. Si times de negligencia com- mittenda"), adhibe diligenciam et comitte tew) gracie dei. Unde 20 cum in omnibus, que te possunt retraherex), habeas, quid agen- dum sit, et si quidem illa feceris)), pro posse tuo sufficit, nec est aliquod periculum salutis. Etenim2) qui crederet aa) [f. 82b se contritum de peccatis, quia tamen faceret, quod in se est, necbb) indigne sumeret nec de novo peccaret mortaliter acce- 25 2) Si bonum ex humilitate dimittere, multum melius cum humilitate [accedere] A rubr. 10) Si peccata sunt, certo melius dimittere peccata, etc. A rubr. 14) Si habes scrupulum A rubr. 17) Si credis te indispositum A rubr. 19) Si times negligenciam A rubr. 30 a) post corr. 1. b) et G. c) est H. d) erunt H. c) ne add. Isup. lin. Non B. Racio: Nonne oc. I. f) om. GI. g) G add.: „Con- sciencia: Retrahit me remorsus consciencie peccatorum, negligenter vivens, timeo de novo peccare accedendo. I om.: Qui — hahet. h) om. G. i) habes B, fratres (sic) F. k) et GI. 1) a persecucione H. m) non G. n) habes add. A, sed postea del.; legitur vero in E et F. 0) habeas I. s) vel I; et H. P) om. I. r) om. EGHI. 1) ex corr. de A; ex BH. t) indispositum...habe GH. u) habeas I. v) committendi G. w) om. EG. X) trahere corr. retrahere A sup. lin.; trahere BEFH. y) fa- 40 aa) crediderit G. 7) Unde etenim GI. bb) non G. teris (sic) li. 35
Strana 86
86 Matthiae de Janov Regulae, 1. III, tr. 3, c. 6 et 7. 10 15 dendo. Igitur manifestum est, quod quandocumque a) huic officio vel huic operi comode et oportuneb) vacare potes“) nec aliquod canonicumd) obstet, nullam poteris causam dimittendi habere vel fingeree) nisi maliciamf), negligenciam aut pigriciam tuam. 5 ques) sunt cause irracionabiles et dampnose, etc.li) - Conscien- cia: Quia dicisi), quod sik) sum indisposita, debeo me dispo- nere, queso, ut 1) eciam, quomodo illud agere debeam, exponasim), et per") quid mens se dispositam possit agnoscere. — Racio: Non est omnium unus disponendi modus, sed alius incipiencium. alius perficiencium°), alius perfectorum. Incipiens!) est de novo conversus ad deum: probet seipsum, utrum peccasse se doleat, et confessus, si!) peccata saltem, quantum in ipso est, paratus confiteri, penitenciamr) subire et satisfacere, et utrum habeat bonam voluntatem vitandi peccata et serviendi deo, an faciat ad hoc diligenciam suam pro oportunitate loci et temporis et virium“, etc. Capitulum septimums). Determinaciot) venerabilis viriu) Magistri Adalberti Ranconisv), magistri in artibus et doctoris in theologia Parysiensisw)1). 20 „Dilecto suo Martino, plebano ad Sanctum Martinum prope hospitale Civitatis Maioris Pragensis, Adalbertus Ranconis, ma- gister in sacra theologia et in artibus Parisyensis*), licety) in- 3) Nulla causa dimittendi nisi negligencia, pigricia, malicia I rubr. a) quandoque F; quantumcumque G. c) po- b) optime BE. t) vel pigriciam sequitur 25 test I. d) impedimentum c. G. c) om. F. 2) tune GI. in G; aut (vel) negligenciam oc. FIII; pigriciam om. I. h) om. GI. i/ dicitis G. k) quando GI. 1) om. F. 11) michi ex- n) om. B. o) proficiencium BGHII ; alius om. F. P) Inci- ponas G. piencium B; id est loco est G; enim I. q) sit vel si GI; om. II. r) et p. GI. s) ita AF rubr.; Capitulum VI (sic) B rubr.; om. EGI. 1) Sequi- V) Cantoris (sic) scolastici Pragensis B ; tur determinacio G. u) om. F. w) Parisiensis BFGHI. Parysyensis E. Incriptio hace scolastici Pragensis F. legitur in ABF rubr. et in GHI. x) Parisiensis BGHI ; Parysyensis li; et in artibus om. H. v) licet — Pragensis om. G. 30 35 1) De Mag. Adalberto Ranconis et eius tractatu de communione laicorum v. nostrum librum bohemicum de Mag. Matthia de Janov, p. 306—307. Alia scripta ad hunc auctorem spectantia annotata snt in Zibrt, Bibliografie české historie II, p. 1122; (f. praesertim dissertationem Ferd. Tadra in Innalibus Musei Regni Bohemiae, 1879, p. 537— 572 (bohemice).
86 Matthiae de Janov Regulae, 1. III, tr. 3, c. 6 et 7. 10 15 dendo. Igitur manifestum est, quod quandocumque a) huic officio vel huic operi comode et oportuneb) vacare potes“) nec aliquod canonicumd) obstet, nullam poteris causam dimittendi habere vel fingeree) nisi maliciamf), negligenciam aut pigriciam tuam. 5 ques) sunt cause irracionabiles et dampnose, etc.li) - Conscien- cia: Quia dicisi), quod sik) sum indisposita, debeo me dispo- nere, queso, ut 1) eciam, quomodo illud agere debeam, exponasim), et per") quid mens se dispositam possit agnoscere. — Racio: Non est omnium unus disponendi modus, sed alius incipiencium. alius perficiencium°), alius perfectorum. Incipiens!) est de novo conversus ad deum: probet seipsum, utrum peccasse se doleat, et confessus, si!) peccata saltem, quantum in ipso est, paratus confiteri, penitenciamr) subire et satisfacere, et utrum habeat bonam voluntatem vitandi peccata et serviendi deo, an faciat ad hoc diligenciam suam pro oportunitate loci et temporis et virium“, etc. Capitulum septimums). Determinaciot) venerabilis viriu) Magistri Adalberti Ranconisv), magistri in artibus et doctoris in theologia Parysiensisw)1). 20 „Dilecto suo Martino, plebano ad Sanctum Martinum prope hospitale Civitatis Maioris Pragensis, Adalbertus Ranconis, ma- gister in sacra theologia et in artibus Parisyensis*), licety) in- 3) Nulla causa dimittendi nisi negligencia, pigricia, malicia I rubr. a) quandoque F; quantumcumque G. c) po- b) optime BE. t) vel pigriciam sequitur 25 test I. d) impedimentum c. G. c) om. F. 2) tune GI. in G; aut (vel) negligenciam oc. FIII; pigriciam om. I. h) om. GI. i/ dicitis G. k) quando GI. 1) om. F. 11) michi ex- n) om. B. o) proficiencium BGHII ; alius om. F. P) Inci- ponas G. piencium B; id est loco est G; enim I. q) sit vel si GI; om. II. r) et p. GI. s) ita AF rubr.; Capitulum VI (sic) B rubr.; om. EGI. 1) Sequi- V) Cantoris (sic) scolastici Pragensis B ; tur determinacio G. u) om. F. w) Parisiensis BFGHI. Parysyensis E. Incriptio hace scolastici Pragensis F. legitur in ABF rubr. et in GHI. x) Parisiensis BGHI ; Parysyensis li; et in artibus om. H. v) licet — Pragensis om. G. 30 35 1) De Mag. Adalberto Ranconis et eius tractatu de communione laicorum v. nostrum librum bohemicum de Mag. Matthia de Janov, p. 306—307. Alia scripta ad hunc auctorem spectantia annotata snt in Zibrt, Bibliografie české historie II, p. 1122; (f. praesertim dissertationem Ferd. Tadra in Innalibus Musei Regni Bohemiae, 1879, p. 537— 572 (bohemice).
Strana 87
Determinatio Mag. Adalberti Ranconis. 87 dignus, scolasticus ecclesie Pragensis. Salutem in domino eta) sacrarum intelligenciam scripturarum. Instanter et inportune petisti, ut tibi scribam aliquid, quo et frequenter communicancium devocio possetb) firmari et huic contraria opinio possetb) per scripturas catholicas confutari." Et post pauca: „Quesivisti igitur a me, utrum usus sacra- menti debeat frequentari et sine peccato possite) aliqua persona, puta vir vel mulier, frequenter accipere sacre eucaristie sacra- mentum. Circa quam questionem primo est notandum, quod sacra- 10 mentum eucaristie est sacramentum unionis et amoris, et ideo in suscipiente requirit fervorem in desiderio, ut semper desi- deret ampliorem et intimiorem coniunccionemd) ad Christum et cum Christo. Et est sacramentum dignacionis et honorise), quia essencialiter continetf) sanctum sanctorum. Et ideo in susci- 15 piente requirit reverenciam in suscipiendo. Si ergo homos) experimentaliter1) in sei) cognoscit, quod ex frequenti sump- cione huius sacramenti fervor caritatis augetur in ipso et reve- rencia erga sacramentum, frequenter debet communicare, non tamen in die pluries quam semel — argumentum adk) hoc De 20 conse. dist. II. „Sufficit“, — nisil) in racione officii, utm) in casu aliquo licet sacerdoti pluries celebrare, quia tunc pluries tene- turn) communicare°), quiap) quocienscumque conficit, tenetur communicare. De conse. dist. II. „Relatum.“ Et racio est, quia gerit sacerdos typum actoris et mediatoris, quia") pro aliis sicut 25 pro se debet sumere. Ad Hebr. V° 1): „Omnis pontifex ex hominibus assumptus pro hominibus constituitur in hiis, que sunt ad deum, ut offerat dona et sacrificia pro peccatis.“ Quodr) Christus utrumque fecit, accepit et dedit discipulis, Mt. XXVI- et Mar. XIIII° ets) Ia ad Chor. 11 2). — Item racione necessi- 30 tatis, quando plurime hostie consecrate remanent post populi 14) Dignacionis et honoris A rubr. a) om. G ; in domino om. I. b) possit G. c) posset GI. d) com- c) amoris GI. 5) in se add. GI. f) corr. A. munionem GH. h) experiencialiter BE. i) in se om. G. k) de H. 1) illud false G. 35 m) nec E, vel FG; et H. n) qui — tenetur I. 0) concertare B. p) quia — communicare A in m.; om. I. q) qui GI. r) quia F. s) et L.a ad Chor. HI° om. GI. 1) Hebr. V. 1. 2) Cf. Matth. XXVI. 26, Marc. XIV. 22—23 et I. Cor. XI. 23. 40
Determinatio Mag. Adalberti Ranconis. 87 dignus, scolasticus ecclesie Pragensis. Salutem in domino eta) sacrarum intelligenciam scripturarum. Instanter et inportune petisti, ut tibi scribam aliquid, quo et frequenter communicancium devocio possetb) firmari et huic contraria opinio possetb) per scripturas catholicas confutari." Et post pauca: „Quesivisti igitur a me, utrum usus sacra- menti debeat frequentari et sine peccato possite) aliqua persona, puta vir vel mulier, frequenter accipere sacre eucaristie sacra- mentum. Circa quam questionem primo est notandum, quod sacra- 10 mentum eucaristie est sacramentum unionis et amoris, et ideo in suscipiente requirit fervorem in desiderio, ut semper desi- deret ampliorem et intimiorem coniunccionemd) ad Christum et cum Christo. Et est sacramentum dignacionis et honorise), quia essencialiter continetf) sanctum sanctorum. Et ideo in susci- 15 piente requirit reverenciam in suscipiendo. Si ergo homos) experimentaliter1) in sei) cognoscit, quod ex frequenti sump- cione huius sacramenti fervor caritatis augetur in ipso et reve- rencia erga sacramentum, frequenter debet communicare, non tamen in die pluries quam semel — argumentum adk) hoc De 20 conse. dist. II. „Sufficit“, — nisil) in racione officii, utm) in casu aliquo licet sacerdoti pluries celebrare, quia tunc pluries tene- turn) communicare°), quiap) quocienscumque conficit, tenetur communicare. De conse. dist. II. „Relatum.“ Et racio est, quia gerit sacerdos typum actoris et mediatoris, quia") pro aliis sicut 25 pro se debet sumere. Ad Hebr. V° 1): „Omnis pontifex ex hominibus assumptus pro hominibus constituitur in hiis, que sunt ad deum, ut offerat dona et sacrificia pro peccatis.“ Quodr) Christus utrumque fecit, accepit et dedit discipulis, Mt. XXVI- et Mar. XIIII° ets) Ia ad Chor. 11 2). — Item racione necessi- 30 tatis, quando plurime hostie consecrate remanent post populi 14) Dignacionis et honoris A rubr. a) om. G ; in domino om. I. b) possit G. c) posset GI. d) com- c) amoris GI. 5) in se add. GI. f) corr. A. munionem GH. h) experiencialiter BE. i) in se om. G. k) de H. 1) illud false G. 35 m) nec E, vel FG; et H. n) qui — tenetur I. 0) concertare B. p) quia — communicare A in m.; om. I. q) qui GI. r) quia F. s) et L.a ad Chor. HI° om. GI. 1) Hebr. V. 1. 2) Cf. Matth. XXVI. 26, Marc. XIV. 22—23 et I. Cor. XI. 23. 40
Strana 88
88 Matthiae de Janov Regulae, 1. III, tr. 3, c. 7. communionem, si ieiunus est sacerdos, potest pluries commu- nicare, id est post primam communionem iterum communi- care. Quando autem reverencia ad sacramentuma) minuitur et fervor non multum augetur, interdum debet a communione ab- stinere, ut cum maiori reverencia et desiderio devocionis post modum accedat b). Hoc enim sanctissimum sacramentum maxime abhominatur fastidium, et sic dicitur De conse. dist. c.c) „Cot- tidie“. Et suntd) verba beatie) Augustini in libro de eccles. dogmatibus c. 23: „Eucaristie communionem percipere cottidie 10 nec laudo nec vitupero, omnibus tamen diebus dominicis“f), etc. Sed dato, quod aliquis vir vel mulier velits) omni die do- minico communicare, numquid tenetur ei presbyterl) suus sa- cramentum eucaristie ministrare? — Hic respondeo, salvo iu- dicio meliori, quod si sacerdos proprius, puta curatus, habet 15 aliquem talemi) vel aliquam talem, que wlt omni die dominico communicare, credo, quod debet sacerdos se informare per se vel per alios, quantum sibi est possibile, de vita sic frequenter communicare volentis. Et itak) poterit sibi secretob dicere, quod accedat autm) non accedat, si viderit aliquid, propter quod 20 non esset") ad communionem admittendus vel admittenda, quia ad hoc generalis regula non est data, sed relinquitur prudencie et circumspeccioni°) sacerdotis, nec hocl) eciam potest beneu) discuti per confessionis actum, quia et mali quandoque con- fitentur et se fingunt contritos, nam iuxta dictum apostoli I. 25 Chor. 2. 1): „Quis enim scit hominum, que sunt hominum, nisi spiritus hominis, qui est in ipso?“ Credo tamen, si constet sacerdoti verisimiliter per quedam iudicia de bona vita aut per longum convictum in moribus approbatum, nons) potest ra- cionabiliter denegaret) sacerdos persone devote communionem 30 in octo diebus." 5 4) Interdum abstinere A rubr. 6) Maxime abhominatur fastidium A rubr. 16) Debet se informare de persona A rubr. 28) (Presbyt)er non potest racionabiliter negare I rubr. a) om. H. b) accedit B. c) cap.o I. d) et est F. c) sancti A. libro I. f) hortor add. GI, etc. om. EGI. 8) wlt I. h) plebanus GI, suus om. i) talem .. talem om. H. k) A post ras., om. G. Et infra EFI. 1) secrete GHI. m) vel I. n) est F. o) circumspectu B. P) om. B; ut hoc G. 1) om. G; plene I. r) constat GI ; sacerdoti om. II. t) bene denegari I. 40 s) A post corr., nec F. 1) I. Cor. II. II. 35
88 Matthiae de Janov Regulae, 1. III, tr. 3, c. 7. communionem, si ieiunus est sacerdos, potest pluries commu- nicare, id est post primam communionem iterum communi- care. Quando autem reverencia ad sacramentuma) minuitur et fervor non multum augetur, interdum debet a communione ab- stinere, ut cum maiori reverencia et desiderio devocionis post modum accedat b). Hoc enim sanctissimum sacramentum maxime abhominatur fastidium, et sic dicitur De conse. dist. c.c) „Cot- tidie“. Et suntd) verba beatie) Augustini in libro de eccles. dogmatibus c. 23: „Eucaristie communionem percipere cottidie 10 nec laudo nec vitupero, omnibus tamen diebus dominicis“f), etc. Sed dato, quod aliquis vir vel mulier velits) omni die do- minico communicare, numquid tenetur ei presbyterl) suus sa- cramentum eucaristie ministrare? — Hic respondeo, salvo iu- dicio meliori, quod si sacerdos proprius, puta curatus, habet 15 aliquem talemi) vel aliquam talem, que wlt omni die dominico communicare, credo, quod debet sacerdos se informare per se vel per alios, quantum sibi est possibile, de vita sic frequenter communicare volentis. Et itak) poterit sibi secretob dicere, quod accedat autm) non accedat, si viderit aliquid, propter quod 20 non esset") ad communionem admittendus vel admittenda, quia ad hoc generalis regula non est data, sed relinquitur prudencie et circumspeccioni°) sacerdotis, nec hocl) eciam potest beneu) discuti per confessionis actum, quia et mali quandoque con- fitentur et se fingunt contritos, nam iuxta dictum apostoli I. 25 Chor. 2. 1): „Quis enim scit hominum, que sunt hominum, nisi spiritus hominis, qui est in ipso?“ Credo tamen, si constet sacerdoti verisimiliter per quedam iudicia de bona vita aut per longum convictum in moribus approbatum, nons) potest ra- cionabiliter denegaret) sacerdos persone devote communionem 30 in octo diebus." 5 4) Interdum abstinere A rubr. 6) Maxime abhominatur fastidium A rubr. 16) Debet se informare de persona A rubr. 28) (Presbyt)er non potest racionabiliter negare I rubr. a) om. H. b) accedit B. c) cap.o I. d) et est F. c) sancti A. libro I. f) hortor add. GI, etc. om. EGI. 8) wlt I. h) plebanus GI, suus om. i) talem .. talem om. H. k) A post ras., om. G. Et infra EFI. 1) secrete GHI. m) vel I. n) est F. o) circumspectu B. P) om. B; ut hoc G. 1) om. G; plene I. r) constat GI ; sacerdoti om. II. t) bene denegari I. 40 s) A post corr., nec F. 1) I. Cor. II. II. 35
Strana 89
Determinatio Mag. Adalberti Ranconis. 89 Et post pauca: „Si quis tamen moleste ferreta), quod non possitb) omni die dominico aut eciam omni die communicare, ut dicit beatus Augustinus [f. 83a] in libro ad Januariume) in secundo folio: �Nemo est, nisi propter gravia peccata, a com- munione repellendus': unde sicutd) Augustinus inquit: ,Name) arbitrio suo quilibetf) auferat se communioni vel reddat. Cete- rum si peccata talia non sunt, ut excommunicatus quisque iu- dicetur, non se deberes) a cottidiana medicina dominici cor- poris separare. Contemptum solumb) non wit iste cibus, sicut i) manna fastidium, et ideo apostolus 1. Chor. 11.1): �Probet au- tem seipsum, et sic de pane illo edat', etc. Sed forte dices: Cum communicantem tanta pericula commitantur et tanto discrimini mortalis peccati se exponantk) forsitan tucius esset se semper abstinere a communione quam accedere. Ad hoc respondeo, salvo semper iudicio sentenciel) melioris, quod laudabilius sit ad hoc sacramentum accedere, quam se abstinere. Cuius racio est istam), quia in talibus, que ex suo genere sunt bona, peccatum non accidit, nisi ex aliquo accidenti. Et oppositum eius non est bonum nisi racione acci- dentis. Accipere autem eucaristiam est bonum per se et non 20 est malum nec peccatum nisi ex accidenti, in quantum videlicet cum diminucione fervoris et reverencie sumitur. Abstinere au- tem malum est de se et non bonum, nisi per accidens, in quan- tum videlicet per abstinenciam fervor et reverencia ad sacra- mentum vigoranturn). Unde°) nil probat?) melius abstinere quam 25 sumere: simpliciter tamen loquendo illud"), quod est per se, preiudicat ei, quod est per accidens. Unde sumpcio eucaristie videtur simpliciter loquendo prevalere, tumr) racione effectus, 5 10 15 4) Nisi forte propter peccatum mortale debet se quis ammoveri A rubr. 9) Non wlt contemptum tantummodo A rubr. 12) Quando melius est accedere A rubr. 30 a) fieret ABEH. b) posset FGI. c) Damyanum F. d) sicut F; sic 1) A post corr.; cum libet E, cum cet. cod. c) Non EF, quod G. Vero I. talibus F; vel ald. A, sed postea del.; legitur vero in EFGI. g) om. I; a om. G. h) om. H. i) sed E. k) discrimine ... oc. exponat GI. 1) saniori F. 35 m) om. GH. Huius racio oc. I. n) vigoratur G. 0) Unde in Canticis EFGI. p) Unde probat esse F. Unde non potest esse GI; melius om. H. q) id G; illud. quod per se I. r) tam ... quam G. 1) I. Cor. XI. 28.
Determinatio Mag. Adalberti Ranconis. 89 Et post pauca: „Si quis tamen moleste ferreta), quod non possitb) omni die dominico aut eciam omni die communicare, ut dicit beatus Augustinus [f. 83a] in libro ad Januariume) in secundo folio: �Nemo est, nisi propter gravia peccata, a com- munione repellendus': unde sicutd) Augustinus inquit: ,Name) arbitrio suo quilibetf) auferat se communioni vel reddat. Cete- rum si peccata talia non sunt, ut excommunicatus quisque iu- dicetur, non se deberes) a cottidiana medicina dominici cor- poris separare. Contemptum solumb) non wit iste cibus, sicut i) manna fastidium, et ideo apostolus 1. Chor. 11.1): �Probet au- tem seipsum, et sic de pane illo edat', etc. Sed forte dices: Cum communicantem tanta pericula commitantur et tanto discrimini mortalis peccati se exponantk) forsitan tucius esset se semper abstinere a communione quam accedere. Ad hoc respondeo, salvo semper iudicio sentenciel) melioris, quod laudabilius sit ad hoc sacramentum accedere, quam se abstinere. Cuius racio est istam), quia in talibus, que ex suo genere sunt bona, peccatum non accidit, nisi ex aliquo accidenti. Et oppositum eius non est bonum nisi racione acci- dentis. Accipere autem eucaristiam est bonum per se et non 20 est malum nec peccatum nisi ex accidenti, in quantum videlicet cum diminucione fervoris et reverencie sumitur. Abstinere au- tem malum est de se et non bonum, nisi per accidens, in quan- tum videlicet per abstinenciam fervor et reverencia ad sacra- mentum vigoranturn). Unde°) nil probat?) melius abstinere quam 25 sumere: simpliciter tamen loquendo illud"), quod est per se, preiudicat ei, quod est per accidens. Unde sumpcio eucaristie videtur simpliciter loquendo prevalere, tumr) racione effectus, 5 10 15 4) Nisi forte propter peccatum mortale debet se quis ammoveri A rubr. 9) Non wlt contemptum tantummodo A rubr. 12) Quando melius est accedere A rubr. 30 a) fieret ABEH. b) posset FGI. c) Damyanum F. d) sicut F; sic 1) A post corr.; cum libet E, cum cet. cod. c) Non EF, quod G. Vero I. talibus F; vel ald. A, sed postea del.; legitur vero in EFGI. g) om. I; a om. G. h) om. H. i) sed E. k) discrimine ... oc. exponat GI. 1) saniori F. 35 m) om. GH. Huius racio oc. I. n) vigoratur G. 0) Unde in Canticis EFGI. p) Unde probat esse F. Unde non potest esse GI; melius om. H. q) id G; illud. quod per se I. r) tam ... quam G. 1) I. Cor. XI. 28.
Strana 90
90 Matthiae de Janov Regulae, l. III, tr. 3, c. 7 tum racione caritatis elicientis. Prevalet enima) caritas humilitati et humilitatisb) est abstinere, caritatis autem frequentare. Cari- tas deo nos unit, humilitas autem ad illam unionem nos di- sponit. Item amor prevalet timori, timoris est abstinere, amorise frequentare. Item si in die abstinencie indevociord) fuerit quis minus orando, minus a levitatibus abstinendo, quam in diee communionis, non video, quomodo laudabilius sit abstinere, cum per negligenciam nullus ad graciam dei suscipiendam se pre- paretf) vel disponat; propter quod quidam doctores dicunt, quod sacramentum eucaristie, etsi non auget graciam, quantumcum- ques) ad gracie essenciam, auget tamen, quantum ad eius fer- vorem. Aliis autem aliud videtur, et illi opinioni concordat no- minis proprietas, quia dicitur eucaristia anthonomastice a gracia, nec magis eucaristia sic debeth) nominari, quam quodcumque 15 aliud sacramentum, nisi graciam eciam secundum essenciam et noni) tantum secundumk) fervorem augeret. Hoc eciam testatur continencia1) dignitatis. Quomodo enim posset esse, ut nobis non conferat graciam, qui tam ineffabilem in eucaristia exhibet sue magestatis m) presenciam, maxime cum 20 facies eius plena sit graciarum? „Si enim proprio filio suo non pepercit, sed pro nobis omnibus tradidit illum, quomodo omnia nobis cum illo non") donavit?“ Ad Roma. VIII. 1). Auget igitur graciam probabiliter loquendo, quantum ad essenciam et quantum ad firmiorem°) inherenciam et quantum ad dileccionis?) fervorem, quia est sicut carbo ignitus secundum Magistrum 2° Sentenciarum. Auget eciam quantum ad men- tis vigorem et virtutem, scilicet1) in agendor), in sufferendo, in resistendo. In agendo contra accidiam, quia allicits) per dulce- 5 10 25 30 5) Si in die abstinencie negligencior quis fuerit et incredencior a1 rubr. 13) Qualiter dicitur eukaristia G rubr. 11) Ad essenciam A rubr. 23) Eukaristie effectus multi (?) ( rubr. 23) Auget graciam, quantum ad) firmiorem inherenciam, fervorem, vigorem mentis, virtutem sustinencie. Prop- ter suavitatem spiritus contra accidiam l rubr. a) autem H. b) 1 post corr. c) caritatis autem II. d) A post 35 corr.; indevocione G. e) A post vorr.; inde B. f) preparat BG. i) et non FGIII; non om. AE. 8) quantum GI. h) deberet G. k) om. E. 1) ex continenti EF; ex continenti dignitate (iI. m) maiestatis BEFGI. n) non omnia cum illo nobis G. 9) I post corr.; infirmioris F. r) augendo I, inresistendo om. s) abicit E. p) dileccionem B. q) om. F. 40 1) Rom. VIII. 32.
90 Matthiae de Janov Regulae, l. III, tr. 3, c. 7 tum racione caritatis elicientis. Prevalet enima) caritas humilitati et humilitatisb) est abstinere, caritatis autem frequentare. Cari- tas deo nos unit, humilitas autem ad illam unionem nos di- sponit. Item amor prevalet timori, timoris est abstinere, amorise frequentare. Item si in die abstinencie indevociord) fuerit quis minus orando, minus a levitatibus abstinendo, quam in diee communionis, non video, quomodo laudabilius sit abstinere, cum per negligenciam nullus ad graciam dei suscipiendam se pre- paretf) vel disponat; propter quod quidam doctores dicunt, quod sacramentum eucaristie, etsi non auget graciam, quantumcum- ques) ad gracie essenciam, auget tamen, quantum ad eius fer- vorem. Aliis autem aliud videtur, et illi opinioni concordat no- minis proprietas, quia dicitur eucaristia anthonomastice a gracia, nec magis eucaristia sic debeth) nominari, quam quodcumque 15 aliud sacramentum, nisi graciam eciam secundum essenciam et noni) tantum secundumk) fervorem augeret. Hoc eciam testatur continencia1) dignitatis. Quomodo enim posset esse, ut nobis non conferat graciam, qui tam ineffabilem in eucaristia exhibet sue magestatis m) presenciam, maxime cum 20 facies eius plena sit graciarum? „Si enim proprio filio suo non pepercit, sed pro nobis omnibus tradidit illum, quomodo omnia nobis cum illo non") donavit?“ Ad Roma. VIII. 1). Auget igitur graciam probabiliter loquendo, quantum ad essenciam et quantum ad firmiorem°) inherenciam et quantum ad dileccionis?) fervorem, quia est sicut carbo ignitus secundum Magistrum 2° Sentenciarum. Auget eciam quantum ad men- tis vigorem et virtutem, scilicet1) in agendor), in sufferendo, in resistendo. In agendo contra accidiam, quia allicits) per dulce- 5 10 25 30 5) Si in die abstinencie negligencior quis fuerit et incredencior a1 rubr. 13) Qualiter dicitur eukaristia G rubr. 11) Ad essenciam A rubr. 23) Eukaristie effectus multi (?) ( rubr. 23) Auget graciam, quantum ad) firmiorem inherenciam, fervorem, vigorem mentis, virtutem sustinencie. Prop- ter suavitatem spiritus contra accidiam l rubr. a) autem H. b) 1 post corr. c) caritatis autem II. d) A post 35 corr.; indevocione G. e) A post vorr.; inde B. f) preparat BG. i) et non FGIII; non om. AE. 8) quantum GI. h) deberet G. k) om. E. 1) ex continenti EF; ex continenti dignitate (iI. m) maiestatis BEFGI. n) non omnia cum illo nobis G. 9) I post corr.; infirmioris F. r) augendo I, inresistendo om. s) abicit E. p) dileccionem B. q) om. F. 40 1) Rom. VIII. 32.
Strana 91
Determinatio Mag. Adalberti Ranconis. 91 dinem. Sap. XV1): „Panem de celo prestitisti eis, habentem in se omne delectamentum.“ Ex huius panis fructu filii Israel labora- verunt XL annis in deserto, ut patet Exo. XXI. 2) Item in suf- ferendo contra molestiam et inpacienciam, Ps. CIII.o 3): „Panis cor hominis confirmat“3). Unde idemb) vidua fecit prophete subcinericium panem, quoc) liberaturd) ab opprobriise) mortis et famis, III. Reg. XVI. 4). Item resistendo contra petulanciam 4“ carnis, Matth. XXVIf)5): „Accepit Jhesus panem et gracias egit“ et cetera. Ubi Glossa: „Felix ebrietas, salutaris sacietas, que quanto amplius sumitur, tanto ampliorem sobrietatem mentibus 10 operari dignaturg). Est eciam alius effectus huius sacramenti, scilicet virtutum augmentacio. Unde Innocencius in libro de sacramentis. parte IIIa, ca° ultimo dicit, quod huiush) sacramenti efficacia omnes virtutes augentur et gracie exuberanturi). Quia enim caritas forma est aliarum virtutum, ideok) per augmentum cari- tatis alie virtutes augentur, vel quantum ad essenciam1), vel quantum ad perfectum modum essendi in subiectom), vel quan- tum ad perfeccionem actus, vel quantum ad omnia simul. Sunt eciam alii effectus insignes huius sacratissimi sacra- 20 menti et vocantur a doctoribus duodecim fructus ligni vite dum quis sacramentum n) hoc percipit digne et in gracia, prout debet, et cooperantur°) illis fructibus duodecim, de quibus ha- betur Apok. ultimo 6), et vocanturp) illi duodecim fructus istisq) versibus: Inflammat, memorat, sustentat, roboratr), auget, Hostia spiritus purgat, reficit, vitam dat et units) Confirmatque fidem, munit, fomitemque remittit. 2) De manna in deserto et pane subcinericio ab angelo. 5) De pane a vidua prophete A rubr. 7) Contra petulanciam A rubr. 15) Omnes 30 virtutes augentur A rubr. 21) Fructus duodecim A rubr. Duodecim fructus ligni vite G rubr. a) confirmet GI et biblia. b) ibidem G ; om. I. c) add. A in marg., om. BEFH. d) liberabatur G ; liberator I. e) propriis (sic) E. f) Cor XI. G. g) operari om. EF; dare designatur G; dare dignatur I. h) huius- 35 modi G. i) exuberant ABEFI. k) nam F. 1) de essencia I. m) A post corr.; seculo EFGI. n) sacrum corr. sacramentum A in m.; sacrum E. o) cooperatur F; conparantur GI. p) bene vocatur GI. 1) in illis I. r) corroborat G. s) vivit corr. unit A; vivit EF. 1) Sap. XVI. 20. 2) recte Exod. XVI. 35. 3) Psalm. CIII. 16. 4) III. Reg. XVII. 13. 5) Matth. XXVI. 26. 6) Apoc. XXII. 1—2. 15 25 40
Determinatio Mag. Adalberti Ranconis. 91 dinem. Sap. XV1): „Panem de celo prestitisti eis, habentem in se omne delectamentum.“ Ex huius panis fructu filii Israel labora- verunt XL annis in deserto, ut patet Exo. XXI. 2) Item in suf- ferendo contra molestiam et inpacienciam, Ps. CIII.o 3): „Panis cor hominis confirmat“3). Unde idemb) vidua fecit prophete subcinericium panem, quoc) liberaturd) ab opprobriise) mortis et famis, III. Reg. XVI. 4). Item resistendo contra petulanciam 4“ carnis, Matth. XXVIf)5): „Accepit Jhesus panem et gracias egit“ et cetera. Ubi Glossa: „Felix ebrietas, salutaris sacietas, que quanto amplius sumitur, tanto ampliorem sobrietatem mentibus 10 operari dignaturg). Est eciam alius effectus huius sacramenti, scilicet virtutum augmentacio. Unde Innocencius in libro de sacramentis. parte IIIa, ca° ultimo dicit, quod huiush) sacramenti efficacia omnes virtutes augentur et gracie exuberanturi). Quia enim caritas forma est aliarum virtutum, ideok) per augmentum cari- tatis alie virtutes augentur, vel quantum ad essenciam1), vel quantum ad perfectum modum essendi in subiectom), vel quan- tum ad perfeccionem actus, vel quantum ad omnia simul. Sunt eciam alii effectus insignes huius sacratissimi sacra- 20 menti et vocantur a doctoribus duodecim fructus ligni vite dum quis sacramentum n) hoc percipit digne et in gracia, prout debet, et cooperantur°) illis fructibus duodecim, de quibus ha- betur Apok. ultimo 6), et vocanturp) illi duodecim fructus istisq) versibus: Inflammat, memorat, sustentat, roboratr), auget, Hostia spiritus purgat, reficit, vitam dat et units) Confirmatque fidem, munit, fomitemque remittit. 2) De manna in deserto et pane subcinericio ab angelo. 5) De pane a vidua prophete A rubr. 7) Contra petulanciam A rubr. 15) Omnes 30 virtutes augentur A rubr. 21) Fructus duodecim A rubr. Duodecim fructus ligni vite G rubr. a) confirmet GI et biblia. b) ibidem G ; om. I. c) add. A in marg., om. BEFH. d) liberabatur G ; liberator I. e) propriis (sic) E. f) Cor XI. G. g) operari om. EF; dare designatur G; dare dignatur I. h) huius- 35 modi G. i) exuberant ABEFI. k) nam F. 1) de essencia I. m) A post corr.; seculo EFGI. n) sacrum corr. sacramentum A in m.; sacrum E. o) cooperatur F; conparantur GI. p) bene vocatur GI. 1) in illis I. r) corroborat G. s) vivit corr. unit A; vivit EF. 1) Sap. XVI. 20. 2) recte Exod. XVI. 35. 3) Psalm. CIII. 16. 4) III. Reg. XVII. 13. 5) Matth. XXVI. 26. 6) Apoc. XXII. 1—2. 15 25 40
Strana 92
92 Matthiae de Janov Regulae, 1. III, tr. 3, c. 7 et 8. Qui versus sic sunt intelligendi: Inflammat ad caritatem, memorat, id esta) ad memoriam reducit passionem Christi. Su- stentat circa casum provenientem ex propria fragilitate, roborat ad operacionem boni, auget spem salutis, purgat veniale pec- catum et quandoque eciam mortale, reficit interna consolacione, vitam dat gracie, unit b) Christo confirmatque fidem, munit con- tradiccionis inpulsum fomitemque remittit, scilicet carnalis con- cupiscencie." Capitulum octavum“). t0 Determinacio fratris David de Ordine Minorum, professoris sacre scripture, in libello suo De septem processibus religionisd)1) [f. 83b1 „Sie) desiderat aliquis experiri, utrum sit melius sepius an tardius corporis Christi sumere sacramentum, videtur michi, quod non possit super hoc omnibus dari regula uni- 15 formisf). Varias) sunt hominum merita, diversa operum studia et diversab) desideria et multiplices sancti spiritus operaciones, eciam singuli et diversi status in religionei). Et ideo sicutk) in egrotantibus non una potest servari forma in dandis medicinis corporis 1) sive propter diversitatesm) conplexionum aut virium 20 aut loci aut temporis aut diete aut aliarum consideracionum, pro quibus aut rarius aut sepius aut in maiori vel1) minori quantitate eciam eadem medicina datur: ita est de medicina spirituali, que est corpus Christi, intelligenda°). Mundialibus enim curis occupati rarius se possunt ad illud suscipiendum ex- 25 pedire, quam qui tantum spiritualibus sunt intenti. Et alii magis. alii minus sunt circumspecti in custodia?) vite sue et morum 30 35 15) Diversa merita, studia, desideria spiritus sancti operaciones l rubi. 17) Exempla de medicina A rubr. a) A sup. lin.; om. H. b) vivit F. c) ita 1 rubr., om. cet. col. d) ita ABF rubr. et EGHI. c) hac voce incipiunt D 1. r. excerpta ex I. III. tract. 3. Regularum, sed dicta sequencia afferunt síne ulla indicatione 1) veriformis G. 8) enim auctorum, acsi ipsius Mag. Matthiae essent. add. D 1.2. 11) ita D 1.2; divina cet. cod.; differentia editio. 1) sunt all. II. k) om. FH. 1) om. D I. 2. 1) diversitatem II et ed. ") aut in BGI. o) intelligendum D 1. 2. GI. p) custodiam 1 ante corr. et B; et add. G. 1) Fr. David de Iugusta, O. M., De septem processibus religiosi, c. 43, lug. Vind. 1596, p. 434—439.
92 Matthiae de Janov Regulae, 1. III, tr. 3, c. 7 et 8. Qui versus sic sunt intelligendi: Inflammat ad caritatem, memorat, id esta) ad memoriam reducit passionem Christi. Su- stentat circa casum provenientem ex propria fragilitate, roborat ad operacionem boni, auget spem salutis, purgat veniale pec- catum et quandoque eciam mortale, reficit interna consolacione, vitam dat gracie, unit b) Christo confirmatque fidem, munit con- tradiccionis inpulsum fomitemque remittit, scilicet carnalis con- cupiscencie." Capitulum octavum“). t0 Determinacio fratris David de Ordine Minorum, professoris sacre scripture, in libello suo De septem processibus religionisd)1) [f. 83b1 „Sie) desiderat aliquis experiri, utrum sit melius sepius an tardius corporis Christi sumere sacramentum, videtur michi, quod non possit super hoc omnibus dari regula uni- 15 formisf). Varias) sunt hominum merita, diversa operum studia et diversab) desideria et multiplices sancti spiritus operaciones, eciam singuli et diversi status in religionei). Et ideo sicutk) in egrotantibus non una potest servari forma in dandis medicinis corporis 1) sive propter diversitatesm) conplexionum aut virium 20 aut loci aut temporis aut diete aut aliarum consideracionum, pro quibus aut rarius aut sepius aut in maiori vel1) minori quantitate eciam eadem medicina datur: ita est de medicina spirituali, que est corpus Christi, intelligenda°). Mundialibus enim curis occupati rarius se possunt ad illud suscipiendum ex- 25 pedire, quam qui tantum spiritualibus sunt intenti. Et alii magis. alii minus sunt circumspecti in custodia?) vite sue et morum 30 35 15) Diversa merita, studia, desideria spiritus sancti operaciones l rubi. 17) Exempla de medicina A rubr. a) A sup. lin.; om. H. b) vivit F. c) ita 1 rubr., om. cet. col. d) ita ABF rubr. et EGHI. c) hac voce incipiunt D 1. r. excerpta ex I. III. tract. 3. Regularum, sed dicta sequencia afferunt síne ulla indicatione 1) veriformis G. 8) enim auctorum, acsi ipsius Mag. Matthiae essent. add. D 1.2. 11) ita D 1.2; divina cet. cod.; differentia editio. 1) sunt all. II. k) om. FH. 1) om. D I. 2. 1) diversitatem II et ed. ") aut in BGI. o) intelligendum D 1. 2. GI. p) custodiam 1 ante corr. et B; et add. G. 1) Fr. David de Iugusta, O. M., De septem processibus religiosi, c. 43, lug. Vind. 1596, p. 434—439.
Strana 93
Determinatio Fratris David de Augusta. 93 et consciencie sue puritate. Alii eciam ardenciori desiderio tra- huntur ad illius salutaris cibi percepcionem. Alii veroa) quodam modo terrentur, cum debentb) accedere; nisi consciencia urgeret et consuetudo religionis indiceretc) vel timor maioris elonga- cionis a deo impelleret, valde raro accederent ad illud terri- ficum sacramentum d). Vix tamen aliquise) ita religiosus essee) videtur, ita sanctus, exceptis sacerdotibus, quin semel in ebdo- mada sufficiat1) ei ex8) consuetudine communicare, nisi specialis causa quandoque raroh) plus suadeat, ut in infirmitatibus et su- perveniens singulariteri) solempnis festivitas vel in usitate de- 10 vocionis intemporata desiderii sitis pro illius suscepcione, qui solus sufficiatk) ardorem se amantis refrigerare; et quia talis ar- doris impetus non nisi a spiritu sancto infunditur, ideo legibus humane consuetudinis et statutis mortalium non artatur, sicut aliquos quandoque vidimus1), licet paucos, quibus Christus 15 vivere eratm), ita ut si frequencius pane vite non reficerentur sacramentaliter, videbanturn), quasi°) vita corporis iam velle de- ficere patentibus indiciis prodentibus hunc defectum, et qui? iam ante debiles erantu), quod nec incessum directum habere poterant, post percepcionem illius sacramenti tantumr) confor- 20 tabantur, quasi nullam antesenserints) debilitatem, manifesta apparente illius sentencie veritate 1): „Caro mea vere est cibus et sanguis mea vere est potus“, quiat) nullus cibus u) materialis") possetw) sic*) celeriter et efficaciter non solum corpus, sed et animam recreare. Salubrex) est tamen et utile, quod homo sepe 25 6) Vix ita religiosus I rubr. 10) Nota: (?) intemporata desiderii sitis non nisi a spiritu sancto infunditur. Non artatur consuetudine [et] statutis ho- minum A rubr. 17) Qui percipiunt robur spiritus, eciam in corpus redun- 22) Experiencia illius verbi: „Caro mea vere est cibus“ dare A rubr. I rubr. 25) Salubre et utile sepe A rubr. 30 a) om. I. b) dicunt F; deberent G. c) induceret ABEF D I. 2. interdiceret H. d) post hane vocem D 1. 2. cont.: Salubre est oc. v. infra 1) A corr.; sufficit GHI. lin. 25. e) om. G; ita r. et ita sanctus H. g) om. F. h) et raro FG. i) singularis I; supereminens s. omnes k) suscipit B; sufficit EFGI. 1) videmus I. m) est GI. cod. praeter II. n) videantur GI. 0) quia E. P) quia F. q) fuerant G. r) in tantum GI. s) se senserant G; ante nullam senserint I. 1) quia cum v) naturalis G. GI; qui H. u) cibus est I ante vorr. et E. w) est, qui x) hic G. y) contin. D I. 2. possit F; possit A ante corr. et BFGI. 35 1) Joann. VI. 56. 40
Determinatio Fratris David de Augusta. 93 et consciencie sue puritate. Alii eciam ardenciori desiderio tra- huntur ad illius salutaris cibi percepcionem. Alii veroa) quodam modo terrentur, cum debentb) accedere; nisi consciencia urgeret et consuetudo religionis indiceretc) vel timor maioris elonga- cionis a deo impelleret, valde raro accederent ad illud terri- ficum sacramentum d). Vix tamen aliquise) ita religiosus essee) videtur, ita sanctus, exceptis sacerdotibus, quin semel in ebdo- mada sufficiat1) ei ex8) consuetudine communicare, nisi specialis causa quandoque raroh) plus suadeat, ut in infirmitatibus et su- perveniens singulariteri) solempnis festivitas vel in usitate de- 10 vocionis intemporata desiderii sitis pro illius suscepcione, qui solus sufficiatk) ardorem se amantis refrigerare; et quia talis ar- doris impetus non nisi a spiritu sancto infunditur, ideo legibus humane consuetudinis et statutis mortalium non artatur, sicut aliquos quandoque vidimus1), licet paucos, quibus Christus 15 vivere eratm), ita ut si frequencius pane vite non reficerentur sacramentaliter, videbanturn), quasi°) vita corporis iam velle de- ficere patentibus indiciis prodentibus hunc defectum, et qui? iam ante debiles erantu), quod nec incessum directum habere poterant, post percepcionem illius sacramenti tantumr) confor- 20 tabantur, quasi nullam antesenserints) debilitatem, manifesta apparente illius sentencie veritate 1): „Caro mea vere est cibus et sanguis mea vere est potus“, quiat) nullus cibus u) materialis") possetw) sic*) celeriter et efficaciter non solum corpus, sed et animam recreare. Salubrex) est tamen et utile, quod homo sepe 25 6) Vix ita religiosus I rubr. 10) Nota: (?) intemporata desiderii sitis non nisi a spiritu sancto infunditur. Non artatur consuetudine [et] statutis ho- minum A rubr. 17) Qui percipiunt robur spiritus, eciam in corpus redun- 22) Experiencia illius verbi: „Caro mea vere est cibus“ dare A rubr. I rubr. 25) Salubre et utile sepe A rubr. 30 a) om. I. b) dicunt F; deberent G. c) induceret ABEF D I. 2. interdiceret H. d) post hane vocem D 1. 2. cont.: Salubre est oc. v. infra 1) A corr.; sufficit GHI. lin. 25. e) om. G; ita r. et ita sanctus H. g) om. F. h) et raro FG. i) singularis I; supereminens s. omnes k) suscipit B; sufficit EFGI. 1) videmus I. m) est GI. cod. praeter II. n) videantur GI. 0) quia E. P) quia F. q) fuerant G. r) in tantum GI. s) se senserant G; ante nullam senserint I. 1) quia cum v) naturalis G. GI; qui H. u) cibus est I ante vorr. et E. w) est, qui x) hic G. y) contin. D I. 2. possit F; possit A ante corr. et BFGI. 35 1) Joann. VI. 56. 40
Strana 94
94 Matthiae de Janoy Regulae, l. III, tr. 3, c. 8. ad illius sacramenti suscepcionem se preparareta), et quanto devocius valeat illud percipere, studeat, et post percepcionem in studio devocionis se conservet attencius, maxime religiosi, qui se obtulerunt deo ad perpetue serviendum, sicutb) enim in 5 maiori custodia vite sue et consciencie, dum et ante et post eucaristie sumpcionem ob reverenciam eius student magis in- nocencius vivere et studio devocionis frequencius*) intendere. Et licet aliquando quis tepide, tamen confidens de misericordia dei, fiducialiterd) accedate), quia si se indignum reputat, co- gittet, quod tantof) magis eger, necesse habet requirere medi- cum, quanto magis se sentit egrotum. Non enims) opus est va- lentibus medicoh), sed male habentibus. Et ideo queras te iun- gere Christo, ut sanctificeris ab illoi), nec propterea dimittenda est communio, si quandoquek) non sentit homo spiritualis1) de- 15 vocionis graciam, cumm) se ad illam preparare studetn) vel cum in ipsa percepcione vel post se forte minus devotum sentit quam vellet, quia°) ex aliqua supradictarum causarum racione solet illud evenire?). Circa sacerdotes autem potest hec forma teneri, ut nec 20 nimis raro nec semper continue et ) inpretermisse sanctam ho- stiam studeant ymolare. Nimis enim continuer) celebrares) ali- quamt) notare videtur irreverenciam, cumu) vix aliquis tam devotus sit, qui semper eadem devocione fuerat*) et cum tamw) debita semper reverencia illud faciatx) et cordis ardore, quin 25 aliquando tepeat quantulumcumque. Nimisy) raro celebrare, 10 3) Maxime illis, qui se obtulerunt deo serviendum A rubr. 8) Licet tepide, tamen confidens accedat Al rubr. 10) Quia quanto magis eger, tanto magis eget medicina A rubr. 13) Communio non dimittenda, licet gracia devocionis non sumciatur A rubr. 16) Homo in omnibus minus circum- 30 spectus est, si non proponit communicare et eciam humilitas non sit secura A rubr. 35 a) preparet FGH. b) sunt l. c) frequenter G. d) confiduciali- ter F. e) accedit G. f) quanto magis eger, tanto magis indiget alius eget et add. F; quando - egrotus omittens, tantum G. g) om. F. b) medicus BG. i) eo F, ipso G. k) et si quando I. 1) spiritualem F; specialis (sic) I. m) cum tamen GI. n) preparatum sentit quam vellet °) quia — convenire om. D 1. 2. P) deve- Al, sed del.; se studet G. r) quottidie El. nire E; evenire AFGI. q) om. F; et intermisse G. s) A add. quamvis ex reverencia, sed postea del. t) aliquem D 1. 2. w) om. H. x) facit I. v) fruatur F; fulcitur GI. 40 u) cum aliquis non G. y) Nimis vero D I. 2.
94 Matthiae de Janoy Regulae, l. III, tr. 3, c. 8. ad illius sacramenti suscepcionem se preparareta), et quanto devocius valeat illud percipere, studeat, et post percepcionem in studio devocionis se conservet attencius, maxime religiosi, qui se obtulerunt deo ad perpetue serviendum, sicutb) enim in 5 maiori custodia vite sue et consciencie, dum et ante et post eucaristie sumpcionem ob reverenciam eius student magis in- nocencius vivere et studio devocionis frequencius*) intendere. Et licet aliquando quis tepide, tamen confidens de misericordia dei, fiducialiterd) accedate), quia si se indignum reputat, co- gittet, quod tantof) magis eger, necesse habet requirere medi- cum, quanto magis se sentit egrotum. Non enims) opus est va- lentibus medicoh), sed male habentibus. Et ideo queras te iun- gere Christo, ut sanctificeris ab illoi), nec propterea dimittenda est communio, si quandoquek) non sentit homo spiritualis1) de- 15 vocionis graciam, cumm) se ad illam preparare studetn) vel cum in ipsa percepcione vel post se forte minus devotum sentit quam vellet, quia°) ex aliqua supradictarum causarum racione solet illud evenire?). Circa sacerdotes autem potest hec forma teneri, ut nec 20 nimis raro nec semper continue et ) inpretermisse sanctam ho- stiam studeant ymolare. Nimis enim continuer) celebrares) ali- quamt) notare videtur irreverenciam, cumu) vix aliquis tam devotus sit, qui semper eadem devocione fuerat*) et cum tamw) debita semper reverencia illud faciatx) et cordis ardore, quin 25 aliquando tepeat quantulumcumque. Nimisy) raro celebrare, 10 3) Maxime illis, qui se obtulerunt deo serviendum A rubr. 8) Licet tepide, tamen confidens accedat Al rubr. 10) Quia quanto magis eger, tanto magis eget medicina A rubr. 13) Communio non dimittenda, licet gracia devocionis non sumciatur A rubr. 16) Homo in omnibus minus circum- 30 spectus est, si non proponit communicare et eciam humilitas non sit secura A rubr. 35 a) preparet FGH. b) sunt l. c) frequenter G. d) confiduciali- ter F. e) accedit G. f) quanto magis eger, tanto magis indiget alius eget et add. F; quando - egrotus omittens, tantum G. g) om. F. b) medicus BG. i) eo F, ipso G. k) et si quando I. 1) spiritualem F; specialis (sic) I. m) cum tamen GI. n) preparatum sentit quam vellet °) quia — convenire om. D 1. 2. P) deve- Al, sed del.; se studet G. r) quottidie El. nire E; evenire AFGI. q) om. F; et intermisse G. s) A add. quamvis ex reverencia, sed postea del. t) aliquem D 1. 2. w) om. H. x) facit I. v) fruatur F; fulcitur GI. 40 u) cum aliquis non G. y) Nimis vero D I. 2.
Strana 95
Determinatio Fratris David de Augusta. 95 quamvis ex reverencia soleat aliquandoa) fieri et ex humilitate, tamen quandoque torporem nutrit, quia minusb) circumspectus est homo tunc in omnibus, quasi non indigere videaturc) sui custodia, cum non proponitd) accedere ad mensam Christi. Hu- militas eciam non est usquequaque secura, propter quam diu se subtrahit, quia sicut non est dignus sepee) corpus Christi susci- pere, ita nec semel. Ideo enim cum recipimus, non quasif) quod digni simus, sed ut illo nos sepes) visitanteh) habitaculum cordis et corporis nostri subintrante magis ac magis digni simus et efficiamur. Quo enim introierit, benedicet deus, sicut olym 10 domui Obededomi) benedixit propter archam domini, in qua manna [f. 84a] servabaturk)1). Propter hoc David voluit eam traducere1) cum benediccione, Sap. VIII°2): „Proposui michi adducere hanc, sciens, quia communicabit mecum de bonis suis“. Que, scilicet bona, in istis versibus comprehenduntur: Inflammat, memorat. (et reliqua supra in tractatu Magistri Adalberti)m). Quot stelle in celo vel quot gutte in flumine maris, tot carismata reperies1) in vini hostia etj panis. Diversis") autem affectibusp) et intencionibus diversi ad communicandum trahuntur vel celebrandum. Aliquos trahit 20 amor dei, ut dilectum ad se sepius invitent eumque in seipsis amplexentur. Aliquos infirmitatis proprie intuitus, ut eum quasi medicum ad se ) vocent, per quem ab omni infirmitate tueren- turr). Alioss) delictorum suorum consciencia, utt) per eum quasi per hostiam placacionis u) ab omnibus peccatis expiati purgentur. 25 Aliquos pressura alicuius tribulacionis, ut per eum, qui omnia 5 15 19) Diverse intenciones communicancium D 1. rubr.—Nota bene Hrubr. — Diverse intenciones suscitandi eukaristiam G rubr. — Nota I. 20) Ali- quos trahit [ad] communicandum amor dei A rubr. 22) Infirmitates proprie Arubr. 24) Delictorum consciencia A rubr. 26) Pressura tribulacionis 30 rubr. a) alii fieri ut F. b) om. F. c) videbatur corr. videatur A. d) proponat H. c) semper I. f) quasi om. GI et quod om. BH. g) sepius G. h) visitante et EFGI. i) Obethedom G. Ebetedom I. k) reservabatur G; D 1. 2. contin.: Diversis autem affectibus, v. infra lin. 19. 35 1) eciam traducere F; om. G. m) Alberti H. n) reperias I. o) hac voce novam paragraphum incipiunt cod. EFG (G inscr.: Nota hic paragraphum). p) effectibus HI corr. q) invitent ad se G. r) cur- (rjentur D 1. FGHI. t) om. F. u) plantacionis s) Aliquos GH. (sic) BE. 40 1) Cf. II. Reg. VI. 12. 2) Sap. VIII. 9.
Determinatio Fratris David de Augusta. 95 quamvis ex reverencia soleat aliquandoa) fieri et ex humilitate, tamen quandoque torporem nutrit, quia minusb) circumspectus est homo tunc in omnibus, quasi non indigere videaturc) sui custodia, cum non proponitd) accedere ad mensam Christi. Hu- militas eciam non est usquequaque secura, propter quam diu se subtrahit, quia sicut non est dignus sepee) corpus Christi susci- pere, ita nec semel. Ideo enim cum recipimus, non quasif) quod digni simus, sed ut illo nos sepes) visitanteh) habitaculum cordis et corporis nostri subintrante magis ac magis digni simus et efficiamur. Quo enim introierit, benedicet deus, sicut olym 10 domui Obededomi) benedixit propter archam domini, in qua manna [f. 84a] servabaturk)1). Propter hoc David voluit eam traducere1) cum benediccione, Sap. VIII°2): „Proposui michi adducere hanc, sciens, quia communicabit mecum de bonis suis“. Que, scilicet bona, in istis versibus comprehenduntur: Inflammat, memorat. (et reliqua supra in tractatu Magistri Adalberti)m). Quot stelle in celo vel quot gutte in flumine maris, tot carismata reperies1) in vini hostia etj panis. Diversis") autem affectibusp) et intencionibus diversi ad communicandum trahuntur vel celebrandum. Aliquos trahit 20 amor dei, ut dilectum ad se sepius invitent eumque in seipsis amplexentur. Aliquos infirmitatis proprie intuitus, ut eum quasi medicum ad se ) vocent, per quem ab omni infirmitate tueren- turr). Alioss) delictorum suorum consciencia, utt) per eum quasi per hostiam placacionis u) ab omnibus peccatis expiati purgentur. 25 Aliquos pressura alicuius tribulacionis, ut per eum, qui omnia 5 15 19) Diverse intenciones communicancium D 1. rubr.—Nota bene Hrubr. — Diverse intenciones suscitandi eukaristiam G rubr. — Nota I. 20) Ali- quos trahit [ad] communicandum amor dei A rubr. 22) Infirmitates proprie Arubr. 24) Delictorum consciencia A rubr. 26) Pressura tribulacionis 30 rubr. a) alii fieri ut F. b) om. F. c) videbatur corr. videatur A. d) proponat H. c) semper I. f) quasi om. GI et quod om. BH. g) sepius G. h) visitante et EFGI. i) Obethedom G. Ebetedom I. k) reservabatur G; D 1. 2. contin.: Diversis autem affectibus, v. infra lin. 19. 35 1) eciam traducere F; om. G. m) Alberti H. n) reperias I. o) hac voce novam paragraphum incipiunt cod. EFG (G inscr.: Nota hic paragraphum). p) effectibus HI corr. q) invitent ad se G. r) cur- (rjentur D 1. FGHI. t) om. F. u) plantacionis s) Aliquos GH. (sic) BE. 40 1) Cf. II. Reg. VI. 12. 2) Sap. VIII. 9.
Strana 96
96 Matthiae de Janov Regulae, l. III, tr. 3, c. 8 et 9. 10 potest, de omni adversitate liberentur et tucius protegantur. Ali- quos desiderium alicuius gracie vel beneficii impetrandi per euma), cui pater nil potest negare pro se intercedente. Aliquos graciarum accio pro beneficiis divinis, cum nil digniusb) ha- beatur reddere deoe) pro omnibus, que illis tribuit, quam cali- cem salutaris accipere, id est Jhesumd). Aliquos laus et honor dei et sanctorum, cum non habeamus maius, quo possimus deum vel sanctos pro sua dignitate laudare quam Christum ymmolare deo patri. Aliquos caritas et compassio proximorum, cume) pro salute vivorum et requie defunctorum nilt) efficacius interpellets) quam sanguis Christi pro nobis effusus. Et hoc est summum auxilium nostrum, cum oramus deum, ut illum inter- cessorem invocemus, qui nos patri reconciliavit et semper in- terpellat pro nobis“, et ceterah). 15 Capitulum nonum1). Determinaciok) venerabilis viri abbatis patrum conventus de Aula Regial), qui fuit mire devocionis, ita utm) esse abhas resi- gnavit ob devocionem ante mortemn) 1). Autoro) sive editor Malogranati parte 3, c. XVIII° mo- 20 vens talem questionem, utrum sit melius accedere frequencius vel rarius ad sacramentum eucaristie, adductis multis ad utram- que partem racionibus?), tandem in isto residet, allegans Au- gustinum sic dicentem, et non ponit9) locum, ubi dicit Au- gustinus hec verba: „Licet dixeritr) quisquams) cottidie 25 4) Inpetrandi gracie accio A rubr. 2) Desiderium beneficii A rubr. 6) Laus et honor dei et sanctorum eius, quia non est aliud ita gratum A rubr. 9) Caritas et compassio proximorum I rubr. a) ut per eum ...optatam obtineat G. b) digni G; nichil dignius I. c) dico corr. deo A. d) Jhesum Christum G. c) quia G. f) nichil 30 . .. interpellat G. 2) interpellat GI. 1) om. D 1. 2. GlI; D 1. 2. contin.: i) ita A rubr., om. cet. cod. Accede, pulsa oc., v. infra p. 97, lin. 15. k) Sequitur determinacio FG. 1) conventus Aule Regie BF. m) ut aut n) ita ABF rubr. et EGHI. °) Auctor F. P) A in 1 ante corr. et E. m., om. BEFH. q) possit ... dicat E. r) dixit BE. s) om. E ct ed. 35 1) „Dyalogus dictus Malogranatum compilatus a quodam venerabili ab- bate monasterii Aule Regie in Bohemia, ordinis Cysterciensis“. ed. 10. d. 1487 (Hain, no. 7451), liber III, dist. I, c. 26.
96 Matthiae de Janov Regulae, l. III, tr. 3, c. 8 et 9. 10 potest, de omni adversitate liberentur et tucius protegantur. Ali- quos desiderium alicuius gracie vel beneficii impetrandi per euma), cui pater nil potest negare pro se intercedente. Aliquos graciarum accio pro beneficiis divinis, cum nil digniusb) ha- beatur reddere deoe) pro omnibus, que illis tribuit, quam cali- cem salutaris accipere, id est Jhesumd). Aliquos laus et honor dei et sanctorum, cum non habeamus maius, quo possimus deum vel sanctos pro sua dignitate laudare quam Christum ymmolare deo patri. Aliquos caritas et compassio proximorum, cume) pro salute vivorum et requie defunctorum nilt) efficacius interpellets) quam sanguis Christi pro nobis effusus. Et hoc est summum auxilium nostrum, cum oramus deum, ut illum inter- cessorem invocemus, qui nos patri reconciliavit et semper in- terpellat pro nobis“, et ceterah). 15 Capitulum nonum1). Determinaciok) venerabilis viri abbatis patrum conventus de Aula Regial), qui fuit mire devocionis, ita utm) esse abhas resi- gnavit ob devocionem ante mortemn) 1). Autoro) sive editor Malogranati parte 3, c. XVIII° mo- 20 vens talem questionem, utrum sit melius accedere frequencius vel rarius ad sacramentum eucaristie, adductis multis ad utram- que partem racionibus?), tandem in isto residet, allegans Au- gustinum sic dicentem, et non ponit9) locum, ubi dicit Au- gustinus hec verba: „Licet dixeritr) quisquams) cottidie 25 4) Inpetrandi gracie accio A rubr. 2) Desiderium beneficii A rubr. 6) Laus et honor dei et sanctorum eius, quia non est aliud ita gratum A rubr. 9) Caritas et compassio proximorum I rubr. a) ut per eum ...optatam obtineat G. b) digni G; nichil dignius I. c) dico corr. deo A. d) Jhesum Christum G. c) quia G. f) nichil 30 . .. interpellat G. 2) interpellat GI. 1) om. D 1. 2. GlI; D 1. 2. contin.: i) ita A rubr., om. cet. cod. Accede, pulsa oc., v. infra p. 97, lin. 15. k) Sequitur determinacio FG. 1) conventus Aule Regie BF. m) ut aut n) ita ABF rubr. et EGHI. °) Auctor F. P) A in 1 ante corr. et E. m., om. BEFH. q) possit ... dicat E. r) dixit BE. s) om. E ct ed. 35 1) „Dyalogus dictus Malogranatum compilatus a quodam venerabili ab- bate monasterii Aule Regie in Bohemia, ordinis Cysterciensis“. ed. 10. d. 1487 (Hain, no. 7451), liber III, dist. I, c. 26.
Strana 97
Determinatio abbatis de Aula Regia. 97 accipiendum eucaristiam, alius affirmat cottidie, faciat quisque, quod secundum fidem suam credit pie esse faciendum“ etc., uta) infra in Augustino. „Amor tamen et spes, ad que nos pro- vocat scriptura, preferunturb) timori. Unde cum Petrus domino dixisset 1): �Exi a me, domine, quia homo peccator sum', re- spondit dominus: ,Noli timere""; et subdit doctor: „Ideoc) enim eum recipimus, non quasid) quod digni sumus, sed ut illo nos seped) visitante et habitaculum cordis et corporis nostri subin- trante, magis digni efficiamur. Quoe) enim introierit, benedicet deus, sicut olym domui Ebethedonf) benedixit propter archam 10 domini, in qua manna servabatur. Sic et nos suscipiamus eum in templum cordis et corporis nostri, ut ab ipso eternam bene- diccionem consequi mereamur." Et infra parte et capitulo preallegatis s), invitans ad com- munionem Christi h) sic dicit2): „Accedei), pulsa, nil hesitans, me- 15 dicus est et piissimus distributor largissimusque remunerator. Ipsok) solo verbo restaurat universa, sua presencia curat wlnera, medetur corda, tristiciam depellit et cordi leticiam tribuit. Quis ergo tam inconsulte audet dicere, quod hii, qui sunt spirituali- ter infirmi, non debeant accedere ad eum, qui langwores hu- 20 manos tullit1) et infirmitatesm) ipse portavit? Ecce, mulier in- munda accessit retro et tangens eum, est sanatan). Peccatrix, dum°) eius osculatur pedes, est mundata. Chananeap), dum se- quitur, nec desistit, exaudita est. Leprosi accedentes curati sunt. Ceci demoniaci, paralitici et cuncta nature monstra, dum cre- 25 dunt (), [et] accedunt, salutem consequuntur. Namr) virtus exibat de illo et sanabat omnes. Sed et s) publicani ett) peccatores, dum apropinquabant ad Jhesum, veniam merenturu), quin ymmo 9) Nota A. 14) Invitat ad sepe A. Allectiva (?) communio D 1. rubr. 15) Exhortacio ad accessum pulcra G rubr. 19) Reprehendit dissua- 30 dentes A. a) et GI, etc. omittens. b) proferuntur E. c) Nos I. d) om. G; quod om. I. e) Quando ...benedixit E. 1) Ebechedon B. Ebethedo E. Ebededom GH. Obetedom I. g) preallegato G. h) Jhesu Christi G. i) contin. D 1. 2. k) Ipseque editio. 1) tulit G et ed.; tollit cet. eod. m) nostras add. G. n) et add. A, sed om. cet. cod. et ed. 0) dum tan- P) Cananea B D 1. 2. I. q) om. G. r) quia I. gens eius pedes GI. s) eciam F. t) A sup. lin., om. BEF. u) merentur corr. merebantur A sup. lin. et G; merentur B D 1. 2. EFH. 35 1) Lucae V. 8. 10. 2) Ibidem, sed supra. KYBAL: M. de Janov Regulae, II. 40
Determinatio abbatis de Aula Regia. 97 accipiendum eucaristiam, alius affirmat cottidie, faciat quisque, quod secundum fidem suam credit pie esse faciendum“ etc., uta) infra in Augustino. „Amor tamen et spes, ad que nos pro- vocat scriptura, preferunturb) timori. Unde cum Petrus domino dixisset 1): �Exi a me, domine, quia homo peccator sum', re- spondit dominus: ,Noli timere""; et subdit doctor: „Ideoc) enim eum recipimus, non quasid) quod digni sumus, sed ut illo nos seped) visitante et habitaculum cordis et corporis nostri subin- trante, magis digni efficiamur. Quoe) enim introierit, benedicet deus, sicut olym domui Ebethedonf) benedixit propter archam 10 domini, in qua manna servabatur. Sic et nos suscipiamus eum in templum cordis et corporis nostri, ut ab ipso eternam bene- diccionem consequi mereamur." Et infra parte et capitulo preallegatis s), invitans ad com- munionem Christi h) sic dicit2): „Accedei), pulsa, nil hesitans, me- 15 dicus est et piissimus distributor largissimusque remunerator. Ipsok) solo verbo restaurat universa, sua presencia curat wlnera, medetur corda, tristiciam depellit et cordi leticiam tribuit. Quis ergo tam inconsulte audet dicere, quod hii, qui sunt spirituali- ter infirmi, non debeant accedere ad eum, qui langwores hu- 20 manos tullit1) et infirmitatesm) ipse portavit? Ecce, mulier in- munda accessit retro et tangens eum, est sanatan). Peccatrix, dum°) eius osculatur pedes, est mundata. Chananeap), dum se- quitur, nec desistit, exaudita est. Leprosi accedentes curati sunt. Ceci demoniaci, paralitici et cuncta nature monstra, dum cre- 25 dunt (), [et] accedunt, salutem consequuntur. Namr) virtus exibat de illo et sanabat omnes. Sed et s) publicani ett) peccatores, dum apropinquabant ad Jhesum, veniam merenturu), quin ymmo 9) Nota A. 14) Invitat ad sepe A. Allectiva (?) communio D 1. rubr. 15) Exhortacio ad accessum pulcra G rubr. 19) Reprehendit dissua- 30 dentes A. a) et GI, etc. omittens. b) proferuntur E. c) Nos I. d) om. G; quod om. I. e) Quando ...benedixit E. 1) Ebechedon B. Ebethedo E. Ebededom GH. Obetedom I. g) preallegato G. h) Jhesu Christi G. i) contin. D 1. 2. k) Ipseque editio. 1) tulit G et ed.; tollit cet. eod. m) nostras add. G. n) et add. A, sed om. cet. cod. et ed. 0) dum tan- P) Cananea B D 1. 2. I. q) om. G. r) quia I. gens eius pedes GI. s) eciam F. t) A sup. lin., om. BEF. u) merentur corr. merebantur A sup. lin. et G; merentur B D 1. 2. EFH. 35 1) Lucae V. 8. 10. 2) Ibidem, sed supra. KYBAL: M. de Janov Regulae, II. 40
Strana 98
98 Matthiae de Janov Regulae, 1. III, tr. 3, c. 9 et 10. 5 10 convivium et hospicium eorum non sprevit, qui non venit in hunc munduma) vocare iustos, sed peccatores. Unde non incon- venienter potest dici, quod sicut adventus eius in carnem b) fuit in salvacionem peccatorum, sic et hec salutaris hostia fit fideli- bus Jhesue) collata in remedium peccatorum. Unde Christus in ultima cena in institucione huius salutiferi sacramenti sic dicebat 1): „Hoc est corpus meumd), quod pro vobis tradetur, et hic est calix, qui pro vobis effundetur in remissionem pec- catorum.“ Hec iste. Et subdit dicens: „Erat quidame) pater monachorum Ap- pollonius, qui monebat iuniores!), ut, si fieri possits), cottidie communicarent, ne qui se longe faciat ab hiis, longe fiat ab deo“, etc. Capitulum decimumb). 15 Determinacio venerabilis viri et illustris predicatoris Milyciii) in sud postilla, que intitulaturk) „Gracie1) del“m) 2). [f. 84b] Panis noster cottidianus est corpus Christi et san- guis eius. Ideo cottidie sive sepe illum sumere debemus, donec illo eternaliter saciemur. Qui enim coniungimurn) ei in pre- 20 senti per graciam per participium sacramenti, illic coniunge- murn) ei in gloria, ubi est participium et eterna fruicio deitatis. Et hoc fit et °) hic per fidei unionem et?) per intimam carita- tem. Qui ergo fidem in cantacionibus sive1) sortilegiis sive falsis opinionibus ammisit et caritatem ad deum et proximum non ha- 25 bet, non manet in deo nec deus in eo, sicut innuitur I. Joh. IIII 3) 30 35 17) Qui frequenter communicat, habet intensiorem timorem ad Chri stum et reverenciam [magis] actualem quam is, qui raro, primo propter maiorem conatum, actualem presenciam, domini congnicionem, reminiscen- ciam A ad calc. fol. infer. rubr. a) in h. m. om. BEF D I. 2. et ed. b) in carne FG et ed., in carnem cet. cod. c) om. G et ed. d) corpus meum etc.... calix etc. D 1. 2. cet. c) quidem om. et contin.: Quot stelle in celo oc. v. infra p. 101. lin. 22. corr. quidam A; quidem EF. f) minores FGH. 8) posset Gl. I) ita- i) Milicii BGHI. Mylycii E. Milici F. k) intytulantur E. A, om. cet. cod. 1) Gracia false G. Dei gracia false I, addens: Milicius dicit. 11) ita 1BI- n) coniunguntur G. 9) eciam F. P) om. F. ") om. G. rubr. ct EGH. 1) I. Cor. XI. 24—25. 2) De hac determinatione Johannis Milicii v. librum bohemicum editoris de Mag. Matthia de Janov, p. 299—301. 3) I. Joann. IV. 16.
98 Matthiae de Janov Regulae, 1. III, tr. 3, c. 9 et 10. 5 10 convivium et hospicium eorum non sprevit, qui non venit in hunc munduma) vocare iustos, sed peccatores. Unde non incon- venienter potest dici, quod sicut adventus eius in carnem b) fuit in salvacionem peccatorum, sic et hec salutaris hostia fit fideli- bus Jhesue) collata in remedium peccatorum. Unde Christus in ultima cena in institucione huius salutiferi sacramenti sic dicebat 1): „Hoc est corpus meumd), quod pro vobis tradetur, et hic est calix, qui pro vobis effundetur in remissionem pec- catorum.“ Hec iste. Et subdit dicens: „Erat quidame) pater monachorum Ap- pollonius, qui monebat iuniores!), ut, si fieri possits), cottidie communicarent, ne qui se longe faciat ab hiis, longe fiat ab deo“, etc. Capitulum decimumb). 15 Determinacio venerabilis viri et illustris predicatoris Milyciii) in sud postilla, que intitulaturk) „Gracie1) del“m) 2). [f. 84b] Panis noster cottidianus est corpus Christi et san- guis eius. Ideo cottidie sive sepe illum sumere debemus, donec illo eternaliter saciemur. Qui enim coniungimurn) ei in pre- 20 senti per graciam per participium sacramenti, illic coniunge- murn) ei in gloria, ubi est participium et eterna fruicio deitatis. Et hoc fit et °) hic per fidei unionem et?) per intimam carita- tem. Qui ergo fidem in cantacionibus sive1) sortilegiis sive falsis opinionibus ammisit et caritatem ad deum et proximum non ha- 25 bet, non manet in deo nec deus in eo, sicut innuitur I. Joh. IIII 3) 30 35 17) Qui frequenter communicat, habet intensiorem timorem ad Chri stum et reverenciam [magis] actualem quam is, qui raro, primo propter maiorem conatum, actualem presenciam, domini congnicionem, reminiscen- ciam A ad calc. fol. infer. rubr. a) in h. m. om. BEF D I. 2. et ed. b) in carne FG et ed., in carnem cet. cod. c) om. G et ed. d) corpus meum etc.... calix etc. D 1. 2. cet. c) quidem om. et contin.: Quot stelle in celo oc. v. infra p. 101. lin. 22. corr. quidam A; quidem EF. f) minores FGH. 8) posset Gl. I) ita- i) Milicii BGHI. Mylycii E. Milici F. k) intytulantur E. A, om. cet. cod. 1) Gracia false G. Dei gracia false I, addens: Milicius dicit. 11) ita 1BI- n) coniunguntur G. 9) eciam F. P) om. F. ") om. G. rubr. ct EGH. 1) I. Cor. XI. 24—25. 2) De hac determinatione Johannis Milicii v. librum bohemicum editoris de Mag. Matthia de Janov, p. 299—301. 3) I. Joann. IV. 16.
Strana 99
Determinatio Johannis Milicii. 99 „Deus caritas est, et qui manet in caritate3), in deo manet, et deus in eo.“ Sunt autem quidam, qui raro manent in deo et ad tempus, qui raro vel semel in anno communicant, quodb) de necessitate tenentur facere ex mandato ecclesie, alias peccarent mortaliter, transgrediendo preceptum ecclesie, nisi ex causa ra- cionabili ad tempus abstinerent, quia hoc propter negligentes et obstinatos est statutum, ne ulterius quam per annum audeant communionem obmittere: talese) sunt sicut animalia secundum legem inmunda, que non ruminantd) nec masticant cibum suum nec scindunte) ungulis et sic degluciunt integrum, quidquidf) 10 sumunt, et negligunt et non sapiunt tantam dulcedinem sive sa- porem cibi nec delectacionem habent, ex quo saporem non ma- stigatum8) degluciunt nec discernunt. Et ideo tales raro sumentes corpus Christi non reiterantes nec corde mastigantes 1) dulcedinem saporis et delectacionisi) 15 eius, non manent in Christo nec Christus in eis, quia sumunt quodcumque peccatum in cor mastigantes cum magna delec- tacione, et ideo manet in eis pocius peccatum, in quo plus quam in corpore Christi delectantur. Bonik) autem, qui sepe communicant, puro corde et vital) 20 irreprehensibili, sive sint layci sive clerici, quia, ut premissum est, de omni christiano loquimur, illim) inquam sicut animalia mundan), ut ovis, et°) ruminant et mastigant, quia de ventre revocant cibum ad osp), (ut in eo delectentur. Ita et isti sump- tum corpus Christi sépe revocant ad os cordis, sepius iterant 25 et mastigant et sic") dulcedinem ipsius suavissimi saporis per- cipiunt et degustant, sicut dicitur Proverb. XXI° 1): „Thezaurus desiderabilis requiescit in ore sapientis. Stultus autem deglutit 4) Nota B. 8) (Rar)o accedentes sunt veluti (brut)a inmunda (animalia) [indigne sumpcionis et contemptus]. Non requirunt iterum cibum, (non) rumi- 30 nant, non delectantur A rubr. 20) (Qui?) gaudent de invitacione crebra, amplectuntur libertatem sepe accedendi. Non agunt gracias digne (ex?) co- pia et largitate A rubr. 22) Digne accedentes sunt animalia munda. Ha- bent in se opposita supradictorum A rubr. a) etc. G, cet. om. b) eo quod I. c) et tales G. d) rimicant 35 (sic) E. c) nec findunt A ante corr. et FGI; ungulas GI. f) quicquid G. s) saporem masticatum G. h) masticantes GHI; ita et inferius; corde om. I. i) dileccionis I. k) Novi I. 1) om. G. m) illa ABEFH. n) om. F. °) om. EFGH; et ovis I. p) in os GI. q) sicut E. 1) Proc. XXI. 20. 40 7*
Determinatio Johannis Milicii. 99 „Deus caritas est, et qui manet in caritate3), in deo manet, et deus in eo.“ Sunt autem quidam, qui raro manent in deo et ad tempus, qui raro vel semel in anno communicant, quodb) de necessitate tenentur facere ex mandato ecclesie, alias peccarent mortaliter, transgrediendo preceptum ecclesie, nisi ex causa ra- cionabili ad tempus abstinerent, quia hoc propter negligentes et obstinatos est statutum, ne ulterius quam per annum audeant communionem obmittere: talese) sunt sicut animalia secundum legem inmunda, que non ruminantd) nec masticant cibum suum nec scindunte) ungulis et sic degluciunt integrum, quidquidf) 10 sumunt, et negligunt et non sapiunt tantam dulcedinem sive sa- porem cibi nec delectacionem habent, ex quo saporem non ma- stigatum8) degluciunt nec discernunt. Et ideo tales raro sumentes corpus Christi non reiterantes nec corde mastigantes 1) dulcedinem saporis et delectacionisi) 15 eius, non manent in Christo nec Christus in eis, quia sumunt quodcumque peccatum in cor mastigantes cum magna delec- tacione, et ideo manet in eis pocius peccatum, in quo plus quam in corpore Christi delectantur. Bonik) autem, qui sepe communicant, puro corde et vital) 20 irreprehensibili, sive sint layci sive clerici, quia, ut premissum est, de omni christiano loquimur, illim) inquam sicut animalia mundan), ut ovis, et°) ruminant et mastigant, quia de ventre revocant cibum ad osp), (ut in eo delectentur. Ita et isti sump- tum corpus Christi sépe revocant ad os cordis, sepius iterant 25 et mastigant et sic") dulcedinem ipsius suavissimi saporis per- cipiunt et degustant, sicut dicitur Proverb. XXI° 1): „Thezaurus desiderabilis requiescit in ore sapientis. Stultus autem deglutit 4) Nota B. 8) (Rar)o accedentes sunt veluti (brut)a inmunda (animalia) [indigne sumpcionis et contemptus]. Non requirunt iterum cibum, (non) rumi- 30 nant, non delectantur A rubr. 20) (Qui?) gaudent de invitacione crebra, amplectuntur libertatem sepe accedendi. Non agunt gracias digne (ex?) co- pia et largitate A rubr. 22) Digne accedentes sunt animalia munda. Ha- bent in se opposita supradictorum A rubr. a) etc. G, cet. om. b) eo quod I. c) et tales G. d) rimicant 35 (sic) E. c) nec findunt A ante corr. et FGI; ungulas GI. f) quicquid G. s) saporem masticatum G. h) masticantes GHI; ita et inferius; corde om. I. i) dileccionis I. k) Novi I. 1) om. G. m) illa ABEFH. n) om. F. °) om. EFGH; et ovis I. p) in os GI. q) sicut E. 1) Proc. XXI. 20. 40 7*
Strana 100
100 Matthiae de Janov Regulae, l. III, tr. 3, c. 10. 5 10 15 20 illum“. Et sic qui sepe communicant, habenta) vitam eternamb) qui vero raro vel semel in anno, de facili redeuntes ad peccata mortaliac), non habent vitam, sed pocius mortem. Unde sequi- tur 1): „Sicut misit me vivens pater, et ego vivo propter patrem. Quid) manducat me, et ipse vivet propter me.“ Ac si diceret: Ego habens unionem deitatis cum patre, vivo propter eum, quia genuit me viventem filium naturalem, eandem vitam habentem et hoc secundum divinitatem. Secundum vero humanitatem vivo propter patrem, quia humanitas in eo coniuncta est mee divini- tati secundum unionem ypostaticam, que est unum cum patre. Sic qui manducat me, volens et fide ete) caritate et vita michi incorporari, vivet propter me, cum unus spiritus fuerit mecum et dicat cum apostolo hoc, quod scribitur ad Gal. II° 2): „Vivo ego, sed iam non ego. Vivit vero in me Christus.“ Sicut enim rivus dicitur vivere, quia continuat1) fonti, sic Christus con- tinuansf) in una vita cum patre, et sicuts) stille pluviales in- trantes fontem vel flumen1) incorporantur ei et una aqua effi- ciunturi) cum eok), sic nos, duml) Christo incorporamur, ma- nente substancia nostra bona in nobis, induimus eius participium deitatis. Sicut amare stille intrantes [in] flumen vel fontem, per- dunt suam amaritudinem et assumunt fontis dulcedinem, sic nostra amaritudo in divinam dulcedinem convertitur non natura, sed participio gracie in presenti et glorie in futuro. Opportet ergo accedentes ad hoc terribile sacramentum habere amorem et 25 desiderium in se dissolvi et esse cum Christo, quod qui non facit, ficte accedit et sic non incorporaturm) vite, sed manet 26 sq.) Manna cottidie pluebat (et) non perdurabat, sed .. sive liqueliebat. Et .. non potuerunt retinere (mann)a nisi cottidie colligendo. (Si) quis ser- vabat in crastinum ..(facie)bat contra preceptum et (s)caturiebat totum ver- 30 mibus. Domini (?) Jhesu gracia et dona universa (veni)unt nobis de celis per modum (fluxus) vel emanacionis ... et manent in nobis ac utuntur (?) per modum continue recepcionis ... est (?) voluntarii ad ea elevacio ... et cona- tus. Quod si voluerimus, puta dona et verba dei servare...urum cessantes ab accione ... natu vel elevacione et la(bore), mox ea vertuntur nobis (ver)mes 35 consciencie, quia vanitas et (ami)cta varie scaturiunt et inde murmura com- movebuntur A rubr., sed valde mutil. a) digne habent FGI. b) om. F. c) om. I. d) Sic qui GI. c) et fide et om. GI. 5) om. GI. h) fluminis (1. f) continuatur Gl. i) fiunt G. 1) non incorpora- 1) cum B. k) sup. lin. add. A. 40 bitur G. 1) Joann. VI. 58. 2) Galat. II. 20.
100 Matthiae de Janov Regulae, l. III, tr. 3, c. 10. 5 10 15 20 illum“. Et sic qui sepe communicant, habenta) vitam eternamb) qui vero raro vel semel in anno, de facili redeuntes ad peccata mortaliac), non habent vitam, sed pocius mortem. Unde sequi- tur 1): „Sicut misit me vivens pater, et ego vivo propter patrem. Quid) manducat me, et ipse vivet propter me.“ Ac si diceret: Ego habens unionem deitatis cum patre, vivo propter eum, quia genuit me viventem filium naturalem, eandem vitam habentem et hoc secundum divinitatem. Secundum vero humanitatem vivo propter patrem, quia humanitas in eo coniuncta est mee divini- tati secundum unionem ypostaticam, que est unum cum patre. Sic qui manducat me, volens et fide ete) caritate et vita michi incorporari, vivet propter me, cum unus spiritus fuerit mecum et dicat cum apostolo hoc, quod scribitur ad Gal. II° 2): „Vivo ego, sed iam non ego. Vivit vero in me Christus.“ Sicut enim rivus dicitur vivere, quia continuat1) fonti, sic Christus con- tinuansf) in una vita cum patre, et sicuts) stille pluviales in- trantes fontem vel flumen1) incorporantur ei et una aqua effi- ciunturi) cum eok), sic nos, duml) Christo incorporamur, ma- nente substancia nostra bona in nobis, induimus eius participium deitatis. Sicut amare stille intrantes [in] flumen vel fontem, per- dunt suam amaritudinem et assumunt fontis dulcedinem, sic nostra amaritudo in divinam dulcedinem convertitur non natura, sed participio gracie in presenti et glorie in futuro. Opportet ergo accedentes ad hoc terribile sacramentum habere amorem et 25 desiderium in se dissolvi et esse cum Christo, quod qui non facit, ficte accedit et sic non incorporaturm) vite, sed manet 26 sq.) Manna cottidie pluebat (et) non perdurabat, sed .. sive liqueliebat. Et .. non potuerunt retinere (mann)a nisi cottidie colligendo. (Si) quis ser- vabat in crastinum ..(facie)bat contra preceptum et (s)caturiebat totum ver- 30 mibus. Domini (?) Jhesu gracia et dona universa (veni)unt nobis de celis per modum (fluxus) vel emanacionis ... et manent in nobis ac utuntur (?) per modum continue recepcionis ... est (?) voluntarii ad ea elevacio ... et cona- tus. Quod si voluerimus, puta dona et verba dei servare...urum cessantes ab accione ... natu vel elevacione et la(bore), mox ea vertuntur nobis (ver)mes 35 consciencie, quia vanitas et (ami)cta varie scaturiunt et inde murmura com- movebuntur A rubr., sed valde mutil. a) digne habent FGI. b) om. F. c) om. I. d) Sic qui GI. c) et fide et om. GI. 5) om. GI. h) fluminis (1. f) continuatur Gl. i) fiunt G. 1) non incorpora- 1) cum B. k) sup. lin. add. A. 40 bitur G. 1) Joann. VI. 58. 2) Galat. II. 20.
Strana 101
Determinatio Johannis Milicii. 1O1 mortuus in seipso, non removens inpedimentum omnis peccati mortalis. Et ideo de hoc venerabili sacramento recte dicitur Apok. III° 1): „Vincenti dabo manna absconditum.“ Sicut enim manna in deserto quibusdam malis [non] erat manifestum et aper- tum congnicione superficiali, videlicet qui dicebant 2): „Anima nostra nanseat super cibo isto levissimo", quia dulcedinem eius non gustabant, et hoc erat ex hac causa, quia murmurabant contra deum, non credentes se posse saciari a deo in deserto, dicentes: „Numquid poterit deus parare mensam in deserto et pascere populum suum“, et fastidientes voluptatem panis celestis, desiderabant a) delicias egipciacas: ideo erat eis manna abscon- 10 ditum, ne eius dulcedinemb) propter infidelitateme) degustarent. Bonis autem manna experimentaliter erat manifestum et aper- tum, quia propterd) amorem fideie) gustabant in eo omnem sa- porem suavitatis. Ita eciam corpus dominicum voluptuosis ho- minibus et non credentibus et sine amore [f. 85a] accedentibus 15 desipitf) et solis electis hec multitudo dulcedinis abscondita est, ut soli degustent internam dulcedinem sacramenti et omnem in ea senciant5) desiderabilem appetitum, [propter quem] omnem carnalem negligant voluptatem. Quicumque ergo wlt dulce- dinem huius benedicti sacramenti gustare et vitam eternam et 20 spiritualem accipere, faciat h) voluntatem dei. Sunt autem signa notanda, per que quis dignus sit, ut accedat, eti) sunt quatuor: Primo, cum quis verba dei devote audit, utk) Joh. VIII°1) 3): „Qui ex deo est, verba dei audit.“ Secundo, quandom) quis promptum se ad bene operandum in- 25 venit, quia probacio dileccionis exhibicio est operis, utn) dicit Gregorius. Tercio, cum quis abstinendi de cetero a°) peccatis propositum habet. Quarto, cum de peccatis dolet, quia in hiis vera penitencia secundump) Gregorium consistit4). Unde si 5 22) Signa, per que congnoscuntur digni A manu posteriore. 23) Signa 30 digne communicantis: 1°, 2°, 3°, 4° D 1. rubr. et G. a) et add. A post corr. ex eis. b) dulcedinem BEFGH. c) infirmi- tatem I. d) per I. e) dei. f) dissipit I. g) senciunt .. negligunt I; recte sacient. h) facit GI. i) om. G, et — audit om. D 1. 2. k) om. G. 1) dicitur add. G. m) cum I. n) ut dicit Gregorius om. D 1. 2. o) de G. 1) secundum Gregorium om. D 1. 2. 1) post hanc vocem contin. D 1. 2. Dubitatur, v. infra p. 104, lin. 14. 35 1) Apoc. II. 7. 2) Numer. XXI. 5. 3) Joann. VIII. 47.
Determinatio Johannis Milicii. 1O1 mortuus in seipso, non removens inpedimentum omnis peccati mortalis. Et ideo de hoc venerabili sacramento recte dicitur Apok. III° 1): „Vincenti dabo manna absconditum.“ Sicut enim manna in deserto quibusdam malis [non] erat manifestum et aper- tum congnicione superficiali, videlicet qui dicebant 2): „Anima nostra nanseat super cibo isto levissimo", quia dulcedinem eius non gustabant, et hoc erat ex hac causa, quia murmurabant contra deum, non credentes se posse saciari a deo in deserto, dicentes: „Numquid poterit deus parare mensam in deserto et pascere populum suum“, et fastidientes voluptatem panis celestis, desiderabant a) delicias egipciacas: ideo erat eis manna abscon- 10 ditum, ne eius dulcedinemb) propter infidelitateme) degustarent. Bonis autem manna experimentaliter erat manifestum et aper- tum, quia propterd) amorem fideie) gustabant in eo omnem sa- porem suavitatis. Ita eciam corpus dominicum voluptuosis ho- minibus et non credentibus et sine amore [f. 85a] accedentibus 15 desipitf) et solis electis hec multitudo dulcedinis abscondita est, ut soli degustent internam dulcedinem sacramenti et omnem in ea senciant5) desiderabilem appetitum, [propter quem] omnem carnalem negligant voluptatem. Quicumque ergo wlt dulce- dinem huius benedicti sacramenti gustare et vitam eternam et 20 spiritualem accipere, faciat h) voluntatem dei. Sunt autem signa notanda, per que quis dignus sit, ut accedat, eti) sunt quatuor: Primo, cum quis verba dei devote audit, utk) Joh. VIII°1) 3): „Qui ex deo est, verba dei audit.“ Secundo, quandom) quis promptum se ad bene operandum in- 25 venit, quia probacio dileccionis exhibicio est operis, utn) dicit Gregorius. Tercio, cum quis abstinendi de cetero a°) peccatis propositum habet. Quarto, cum de peccatis dolet, quia in hiis vera penitencia secundump) Gregorium consistit4). Unde si 5 22) Signa, per que congnoscuntur digni A manu posteriore. 23) Signa 30 digne communicantis: 1°, 2°, 3°, 4° D 1. rubr. et G. a) et add. A post corr. ex eis. b) dulcedinem BEFGH. c) infirmi- tatem I. d) per I. e) dei. f) dissipit I. g) senciunt .. negligunt I; recte sacient. h) facit GI. i) om. G, et — audit om. D 1. 2. k) om. G. 1) dicitur add. G. m) cum I. n) ut dicit Gregorius om. D 1. 2. o) de G. 1) secundum Gregorium om. D 1. 2. 1) post hanc vocem contin. D 1. 2. Dubitatur, v. infra p. 104, lin. 14. 35 1) Apoc. II. 7. 2) Numer. XXI. 5. 3) Joann. VIII. 47.
Strana 102
102 Matthiae de Janov Regulae, 1. III, tr. 3, c. 10. 11. et 12. aliquis per huiusmodi signa factaa) diligentib) discussione sue consciencie, quamvis forte non sufficientec), ad communionem devote accedat, aliquo peccato mortali in eo remanente, quod eius conscienciam preterfugiatd), non peccat, ymmo magis ex vi sacramenti peccati remissionem consequitur. Sede) non sufficit dolenti, quod sit solum contritus, ymmo si habet copiam sacer- dotis, qui eum possit absolvere, peccat sine confessione com- municando. Si vero non habetf) copiam sacerdotis5), tunc si inminet necessitas communicandi vel celebrandi41), ut quia time- 10 turi) scandalum populi, vel iam incipit consecrari vel aliquis infirmus ammisit loquelam et est in proposito confitendi, quan- tocius poterit, non peccat communicando. 5 15 Capitulum undecimum5). Determinacio auctoris1) De septem sacramentis, in capitolo de eucaristiam). Queritur, quare homines devoti cottidie suscipiunt euca- ristie sacramentum, cum tamen dicat Augustinus: „Cottidie communicare nec laudo nec vitupero.“ Respondemus, quia delet veniale peccatum. Unde notan): Quatuor sunt, que delent 20 venialia peccata: eucaristia, aqua benedicta cum pane benedicto et devota confessio generalis. Unde ad Augustinum respondet archidiaconus in Decretis°): „Non laudo propter malos, non" vitupero propter bonos.“ Unde idem Augustinus dicit De ver- bis domini: „Qui non est1) cottidie sacramentor) sanctissimes) Jeu- 25 caristie] dignust), nec semel ad annum. Qui aliquo dieu) non est dignus manducare corpus domini Jhesu Christi sacramentaliter, ille 19) Venialia peccata. Quatuor 16) Supponit frequen(ter) A rubr. sunt, que delent G rubr. 21) Respondet ad Augustinum A rubr. 24) Nota, qui non est cottidie A rubr. 25) Nota, qui non est dignus sa- 30 (cramentaliter manducare) A rubr. a) facti (sic) F. b) om. I. c) sufficienter B; sufficienti I. d) preterfugat F. f) om. G. e) A sup. lin. add., sed. om. BEFI. k) ita A rubr., g) add. A sup. lin., om. BEI. h) om. I. i) timeretur G. m) ita ABEF om. cet. cod. ; totum cap. hoc om. in cod. H. 1) autoris BG. 0) om. F. n) om. B; quod add. GI. 35 rubr. et Gl; F add. Sequitur. q) potest F; om. I. r) add. 1 in m., om. BEF. p) nec FG. s) om. EGI. t) esse dignus F. v) om. G. u) modo G. Quia qui l.
102 Matthiae de Janov Regulae, 1. III, tr. 3, c. 10. 11. et 12. aliquis per huiusmodi signa factaa) diligentib) discussione sue consciencie, quamvis forte non sufficientec), ad communionem devote accedat, aliquo peccato mortali in eo remanente, quod eius conscienciam preterfugiatd), non peccat, ymmo magis ex vi sacramenti peccati remissionem consequitur. Sede) non sufficit dolenti, quod sit solum contritus, ymmo si habet copiam sacer- dotis, qui eum possit absolvere, peccat sine confessione com- municando. Si vero non habetf) copiam sacerdotis5), tunc si inminet necessitas communicandi vel celebrandi41), ut quia time- 10 turi) scandalum populi, vel iam incipit consecrari vel aliquis infirmus ammisit loquelam et est in proposito confitendi, quan- tocius poterit, non peccat communicando. 5 15 Capitulum undecimum5). Determinacio auctoris1) De septem sacramentis, in capitolo de eucaristiam). Queritur, quare homines devoti cottidie suscipiunt euca- ristie sacramentum, cum tamen dicat Augustinus: „Cottidie communicare nec laudo nec vitupero.“ Respondemus, quia delet veniale peccatum. Unde notan): Quatuor sunt, que delent 20 venialia peccata: eucaristia, aqua benedicta cum pane benedicto et devota confessio generalis. Unde ad Augustinum respondet archidiaconus in Decretis°): „Non laudo propter malos, non" vitupero propter bonos.“ Unde idem Augustinus dicit De ver- bis domini: „Qui non est1) cottidie sacramentor) sanctissimes) Jeu- 25 caristie] dignust), nec semel ad annum. Qui aliquo dieu) non est dignus manducare corpus domini Jhesu Christi sacramentaliter, ille 19) Venialia peccata. Quatuor 16) Supponit frequen(ter) A rubr. sunt, que delent G rubr. 21) Respondet ad Augustinum A rubr. 24) Nota, qui non est cottidie A rubr. 25) Nota, qui non est dignus sa- 30 (cramentaliter manducare) A rubr. a) facti (sic) F. b) om. I. c) sufficienter B; sufficienti I. d) preterfugat F. f) om. G. e) A sup. lin. add., sed. om. BEFI. k) ita A rubr., g) add. A sup. lin., om. BEI. h) om. I. i) timeretur G. m) ita ABEF om. cet. cod. ; totum cap. hoc om. in cod. H. 1) autoris BG. 0) om. F. n) om. B; quod add. GI. 35 rubr. et Gl; F add. Sequitur. q) potest F; om. I. r) add. 1 in m., om. BEF. p) nec FG. s) om. EGI. t) esse dignus F. v) om. G. u) modo G. Quia qui l.
Strana 103
Determinatio auctoris De VII sacr. et Sim. de Cassia. 103 non est dignus manducare spiritualiter, et qui esta) dignus man- ducare spiritualiter, ille dignus est etb) sacramentaliter6). Capitulum duodecimum“). Determinacio Symonise) de Cassiae) 1) „Panem nostrum supersubstancialemt) et cottidianums) 5 da nobis hodie.“ Cottidie petitur, [quod] cottidie datur, eciam h) si non petatur. Ut quid ergo peticio subinfertur? Quare petit christianus, quod absque peticione accipit Sarracenus sive Ju- deus. Cur rogat iustus, quo sine precibus fulcitur iniqus? Ut quid racionale animal ad ymaginem dei factum ammovetur cot- 10 tidianisi) precibus postulare annonam, cum ipsa volatilia pisces- que maris, animalia terre sine sollicitudine a divina largitate pascantur? Divitem fecitk) deus ipsam naturam atque constituit illam omnibus esse debitricem1), ut alerentur allendam) siven) absque studiom) sive artificio addito ad naturam. Dictum quidem 15 legimus ad°) Adam 2): ,In sudore wltus tui vesceris pane tuo." Nunc dicitur christiano: „Pete cottidie panem tuum." Et paulo post: „Sacramentalis panis expetitur, ut nobis ad id?) potencia sit, ad quod 1) divine institutus est. Supersub- stancialis videlicetr) super omnem creatam substanciam dignior ex unione increati verbi, cottidianus ad abolendoss) cottidianos defectus et ad roborandamt) mentem adversusu) cottidianam pugnam insurgentem ex luto carnis et ex materiis visibilibus et [ab] invisibilibus hostibus cottidie invisibiliter exercitatam et ad exercendam illam in virtutibus accionem, que cottidie fieri 25 divina legev) inponitur aut voluntario consilio asumpta est, quo- 20 a) add. A sup. lin.; non est (sic) I. b) om. F. c) etc. add. F. d) ita A rubr., om. cet. cod. e) ita ABF rubr. et EGH ; Simonis de Cassia FH; S. de C. venerabilis doctoris GI. f) cottidianum corr. substancialem g) om. G. h) et G. i) de cotti- 30 A; supersubstancialem EGHI et ed. k) facit G. 1) debitricem FHI et ed.; debitorem cct. cod. dianis G. m) om. F. 1) ita A ante del. et BEFI; aleret alenda ed. 0) de H. P) illud FH. q) ita ed.; aliquid A ante corr. et BEFH ; quid GI. r) vide- s) ad abluendos H. t) roborandum BGI. u) et adversus I. licet ut F. v) in lege ponitur E; in lege G; fieret d. 1. 1. 35 1) Simonis de Cassia De religione christiana, l. X. De sermone domini in monte, c. 31, ed. Basiliensis 1517, fol. 286. 2) Gen. III. 19.
Determinatio auctoris De VII sacr. et Sim. de Cassia. 103 non est dignus manducare spiritualiter, et qui esta) dignus man- ducare spiritualiter, ille dignus est etb) sacramentaliter6). Capitulum duodecimum“). Determinacio Symonise) de Cassiae) 1) „Panem nostrum supersubstancialemt) et cottidianums) 5 da nobis hodie.“ Cottidie petitur, [quod] cottidie datur, eciam h) si non petatur. Ut quid ergo peticio subinfertur? Quare petit christianus, quod absque peticione accipit Sarracenus sive Ju- deus. Cur rogat iustus, quo sine precibus fulcitur iniqus? Ut quid racionale animal ad ymaginem dei factum ammovetur cot- 10 tidianisi) precibus postulare annonam, cum ipsa volatilia pisces- que maris, animalia terre sine sollicitudine a divina largitate pascantur? Divitem fecitk) deus ipsam naturam atque constituit illam omnibus esse debitricem1), ut alerentur allendam) siven) absque studiom) sive artificio addito ad naturam. Dictum quidem 15 legimus ad°) Adam 2): ,In sudore wltus tui vesceris pane tuo." Nunc dicitur christiano: „Pete cottidie panem tuum." Et paulo post: „Sacramentalis panis expetitur, ut nobis ad id?) potencia sit, ad quod 1) divine institutus est. Supersub- stancialis videlicetr) super omnem creatam substanciam dignior ex unione increati verbi, cottidianus ad abolendoss) cottidianos defectus et ad roborandamt) mentem adversusu) cottidianam pugnam insurgentem ex luto carnis et ex materiis visibilibus et [ab] invisibilibus hostibus cottidie invisibiliter exercitatam et ad exercendam illam in virtutibus accionem, que cottidie fieri 25 divina legev) inponitur aut voluntario consilio asumpta est, quo- 20 a) add. A sup. lin.; non est (sic) I. b) om. F. c) etc. add. F. d) ita A rubr., om. cet. cod. e) ita ABF rubr. et EGH ; Simonis de Cassia FH; S. de C. venerabilis doctoris GI. f) cottidianum corr. substancialem g) om. G. h) et G. i) de cotti- 30 A; supersubstancialem EGHI et ed. k) facit G. 1) debitricem FHI et ed.; debitorem cct. cod. dianis G. m) om. F. 1) ita A ante del. et BEFI; aleret alenda ed. 0) de H. P) illud FH. q) ita ed.; aliquid A ante corr. et BEFH ; quid GI. r) vide- s) ad abluendos H. t) roborandum BGI. u) et adversus I. licet ut F. v) in lege ponitur E; in lege G; fieret d. 1. 1. 35 1) Simonis de Cassia De religione christiana, l. X. De sermone domini in monte, c. 31, ed. Basiliensis 1517, fol. 286. 2) Gen. III. 19.
Strana 104
104 Matthiae de Janov Regulae, l. III, tr. 3, c. 12 et 13. niama), ut ipseb) Salvator ait 1): �Ego sum panis vivus, qui de celo descendi', sine cuius virtute non potest resisti viciis ) nec haberid) virtutes, quas piuse) animus querit. Hunc temporibus priscisf) pecierunt parvuli, nec erat, qui frangeret eiss). Novis- sime vero Christus tradidit nobis, ut petendo patri dicamus cum fiducia: ,Panem nostrum cottidianum da nobis hodie““. Idem superh) ewangeliumi) Luce, ubi legiturk) de cena: „Si vero tropoloycuml) sensum loquimur, difficilior erit atque augustior via disserendim). Nam panis noster Christusn) est, 10 qui vivus de celo descendit, quem cottidianum movemur ex- petere“, etc. Capitulum decimum tercium"). Determinacio cuiusdam collegii magistrorum?). Dubitatur 2), an corpus domini nostri Jhesu Christi sit sem- 15 per vel omni die sumendum et per sacerdotem petentir) non denegandum. Et videtur, quod sic, quia sicut se habet cibus corporis ads) corpus, sict) se habet cibus spiritualis ad animam. qui est corpus domini. Sed corpus semper requirit [f. 85b cibum corporalem propter restauracionem deperditi humoris 20 naturalis per accionem caloris naturalis et exercicium laboris. Sic anima semper requirit cibum spiritualem propter innatam u concupiscenciam et occupacionem rerum*) exteriorumw). Unde debilitatur devocio et fervor ipsiusx), etc. Propterea3) Hylariusz) episcopus De con. dist. II aa): „Si 25 non sunt tanta peccata, ut excommunicetur quis, non debet sebb) a medicina corporis domini separare." 30 35 14) Mensam domini manducare H ad calc. fol. inf. a) et inde E. b) om. G; ut om. I. c) insisti virtutibus (. d) habere EG ; nec possunt haberi I. c) post I. f) pristinis G. 8) om. E. hi) supra G. i) ewangelio EFI. k) loquitur GI. 1) tropolaicum li; n) om. F. °) ita A rubr., om. cet. m) desserendi G. tropolaycum H. cod. P) ita ABF rubr. et EGHI; magistrorum om. Eet F, add. Sequitur. q) contin. D 1. 2. r) petendi A ante corr. et B; penitenti G. s) ad ani- mam ..., sic corpus oc. G. t) sic semper I. u) ignatam G; ignitam H. v) add. A sup. lin., om. cet. cod. w) exteriore G. x) post hanc vocem D 1. 2. contin.: Salvo tamen iudicio oc. v. infra p. 106, lin. 19. y) om. B. aa) XI. GI. bb) om. F. z) Ilarius B, Hilarius E, Hillarius F. 1) Joann. VI. 51.
104 Matthiae de Janov Regulae, l. III, tr. 3, c. 12 et 13. niama), ut ipseb) Salvator ait 1): �Ego sum panis vivus, qui de celo descendi', sine cuius virtute non potest resisti viciis ) nec haberid) virtutes, quas piuse) animus querit. Hunc temporibus priscisf) pecierunt parvuli, nec erat, qui frangeret eiss). Novis- sime vero Christus tradidit nobis, ut petendo patri dicamus cum fiducia: ,Panem nostrum cottidianum da nobis hodie““. Idem superh) ewangeliumi) Luce, ubi legiturk) de cena: „Si vero tropoloycuml) sensum loquimur, difficilior erit atque augustior via disserendim). Nam panis noster Christusn) est, 10 qui vivus de celo descendit, quem cottidianum movemur ex- petere“, etc. Capitulum decimum tercium"). Determinacio cuiusdam collegii magistrorum?). Dubitatur 2), an corpus domini nostri Jhesu Christi sit sem- 15 per vel omni die sumendum et per sacerdotem petentir) non denegandum. Et videtur, quod sic, quia sicut se habet cibus corporis ads) corpus, sict) se habet cibus spiritualis ad animam. qui est corpus domini. Sed corpus semper requirit [f. 85b cibum corporalem propter restauracionem deperditi humoris 20 naturalis per accionem caloris naturalis et exercicium laboris. Sic anima semper requirit cibum spiritualem propter innatam u concupiscenciam et occupacionem rerum*) exteriorumw). Unde debilitatur devocio et fervor ipsiusx), etc. Propterea3) Hylariusz) episcopus De con. dist. II aa): „Si 25 non sunt tanta peccata, ut excommunicetur quis, non debet sebb) a medicina corporis domini separare." 30 35 14) Mensam domini manducare H ad calc. fol. inf. a) et inde E. b) om. G; ut om. I. c) insisti virtutibus (. d) habere EG ; nec possunt haberi I. c) post I. f) pristinis G. 8) om. E. hi) supra G. i) ewangelio EFI. k) loquitur GI. 1) tropolaicum li; n) om. F. °) ita A rubr., om. cet. m) desserendi G. tropolaycum H. cod. P) ita ABF rubr. et EGHI; magistrorum om. Eet F, add. Sequitur. q) contin. D 1. 2. r) petendi A ante corr. et B; penitenti G. s) ad ani- mam ..., sic corpus oc. G. t) sic semper I. u) ignatam G; ignitam H. v) add. A sup. lin., om. cet. cod. w) exteriore G. x) post hanc vocem D 1. 2. contin.: Salvo tamen iudicio oc. v. infra p. 106, lin. 19. y) om. B. aa) XI. GI. bb) om. F. z) Ilarius B, Hilarius E, Hillarius F. 1) Joann. VI. 51.
Strana 105
Determinatio magistrorum. 105 Huic auctoritati item Ambrosius De sacramentis concor- dat, dicensa): „Si quocienscumque sanguis Christi effunditurb), in remissionem peccatorum fundature), debeo merito eumd) semper accipere. Quia semper pecco, semper debeo accipere medicinam." Item Augustinus super illud Mathei VI. �Panem no- strume), etc.: „Accipe cottidie, quod cottidie tibi prosit; sic vive, ut cottidie merearisf) accipere. Item De Consecr. dist. I.: „Si ergo panis cottidianus est corpus et sangwis eiuss), ideo sive cottidie sive semperh) sepe sumere illum debemus, donec illo i) eternaliter saciemur.“ Et 10 debet sacerdos omnibus petentibus ipsum dare iuxta Augusti- numk) De con. dist. II.: „Non prohibeat dispensator pingwes terre!) mensam domini manducare, sed exactorem moneat ti- mere“, quod intelligitur de precepto.— Unde in Pastoralim) inn) sermone de corpore°) Christi ponitur notabile tale: „Notandum, 15 quod sacerdos racione caracteris conficit et racione devocionis communicat, sed sicut non conficit racione devocionis, ita non consumit racione caracteris.“ — Et postea subditur, quod layci devoti graciam habentes possunt diebus singulis communicare et nichil aliud removet eos a cottidiana communione, nisi mor- 20 tale peccatum. — Et hoc idem habetur in Canonibus: Racio, quia non omnis presbiter sanctus, sed omnis sanctus pres- biterp), etc. In contrarium videtur, quia non omni die, quia conciliumq) generale ,Omnis1) de pena et remissione‘ mandat in hunc mo- 25 dum: „Suscipiens reverenter ad minus in pascha eucaristie sa- cramentum, nisi de consilio sacerdotis propriis) duxerit, absti- nendum.“ — Item Augustinus De con. dist. II.: „Cottidianet) eucaristie u) communionem accipere non laudo nec vitupero, omnibus tamen diebus dominicis communicandum hortorv), si 30 tamen mens in affectu peccandi non sit.“ — Item Fabianus papa eadem dist.: „Et si non frequencius, saltim w) ter in anno 5 a) ita G; c. d. om. cet. cod. b) effundatur F. c) in r. peccatorum d) propter hoc eum accipere. Qui oc. G. e) ipsum A. funditur GI. f) mereris ABRF. i) ipso I. 35 5) Christi GH, om. I. h) om. GH. k) Augustini GI. m) A corr.; sanctorali BEH. 1) om. E. n) de 0) de om. GI et corporis; ponitur om. I. p) est sermone corporis G. presbiter G. q) consilium BG. r) est, quod omnis christianus ad minus t) Cottidie FG. in pascha reverenter suscipere debet G. s) om. G. u) om. G. w) saltem B. V) c. hortor om. F. 40
Determinatio magistrorum. 105 Huic auctoritati item Ambrosius De sacramentis concor- dat, dicensa): „Si quocienscumque sanguis Christi effunditurb), in remissionem peccatorum fundature), debeo merito eumd) semper accipere. Quia semper pecco, semper debeo accipere medicinam." Item Augustinus super illud Mathei VI. �Panem no- strume), etc.: „Accipe cottidie, quod cottidie tibi prosit; sic vive, ut cottidie merearisf) accipere. Item De Consecr. dist. I.: „Si ergo panis cottidianus est corpus et sangwis eiuss), ideo sive cottidie sive semperh) sepe sumere illum debemus, donec illo i) eternaliter saciemur.“ Et 10 debet sacerdos omnibus petentibus ipsum dare iuxta Augusti- numk) De con. dist. II.: „Non prohibeat dispensator pingwes terre!) mensam domini manducare, sed exactorem moneat ti- mere“, quod intelligitur de precepto.— Unde in Pastoralim) inn) sermone de corpore°) Christi ponitur notabile tale: „Notandum, 15 quod sacerdos racione caracteris conficit et racione devocionis communicat, sed sicut non conficit racione devocionis, ita non consumit racione caracteris.“ — Et postea subditur, quod layci devoti graciam habentes possunt diebus singulis communicare et nichil aliud removet eos a cottidiana communione, nisi mor- 20 tale peccatum. — Et hoc idem habetur in Canonibus: Racio, quia non omnis presbiter sanctus, sed omnis sanctus pres- biterp), etc. In contrarium videtur, quia non omni die, quia conciliumq) generale ,Omnis1) de pena et remissione‘ mandat in hunc mo- 25 dum: „Suscipiens reverenter ad minus in pascha eucaristie sa- cramentum, nisi de consilio sacerdotis propriis) duxerit, absti- nendum.“ — Item Augustinus De con. dist. II.: „Cottidianet) eucaristie u) communionem accipere non laudo nec vitupero, omnibus tamen diebus dominicis communicandum hortorv), si 30 tamen mens in affectu peccandi non sit.“ — Item Fabianus papa eadem dist.: „Et si non frequencius, saltim w) ter in anno 5 a) ita G; c. d. om. cet. cod. b) effundatur F. c) in r. peccatorum d) propter hoc eum accipere. Qui oc. G. e) ipsum A. funditur GI. f) mereris ABRF. i) ipso I. 35 5) Christi GH, om. I. h) om. GH. k) Augustini GI. m) A corr.; sanctorali BEH. 1) om. E. n) de 0) de om. GI et corporis; ponitur om. I. p) est sermone corporis G. presbiter G. q) consilium BG. r) est, quod omnis christianus ad minus t) Cottidie FG. in pascha reverenter suscipere debet G. s) om. G. u) om. G. w) saltem B. V) c. hortor om. F. 40
Strana 106
106 Matthiae de Janov Regulae, 1. 111, tr. 3, c. 13 et 14. hominesa) communicent, nisi aliquis forte maioribus quibuslibet criminibus inpediaturb), in pascha et penthecostes") et natalis "' domini. — Item de concilioe) Agaten.f) eadem dist. III. c.f) ,Se- culares.“ — Item nota [tjOstiensis1) in Summai) de celebracione 5 misse. — Et equaliter ter in annok) Innocencius in Summa c." XLI° post principium notat): „Sufficit autem viris perfectis et sanctis inclusis de octavo in octavum sumere eucaristiam." — Item II. q. V: „Consuluisti, quod non est sanctorum patrum sancxitum decreto, supersticiosis non estm) adinvencionibus pre- 1o sumendum nec nobis diffiniendum estu), quod non diffinivit apostolus °) XXXI°. q. I° c. fi.p) — Item Augustinus De re- medio penitencie [in] De 1) con. di. Il : „Ut1) quid paras dentem et ventrem: Crede et manducasti. Credere enim hoc est vinum panem manducare. Qui credit in eum, manducat eum.“ — Re- migiuss) super illo verbo: Qui manducat, etc.: „Hanc escam manducare et hunct) potum bibere est manere in Christo et Christum in se manentem habere.“ — Item observancia et con- suetudo inpugnat, quia talia fieri non consueverunt. Salvou) tamen iudicio meliori videtur, quod uniuscuiusque 20 consciencie sit relinquendum, quiav) Augustinus in car. ,Cot- tidie'w) dicit: „Faciat unusquisque, quidx) secundum fidem suam, id1) est conscienciam credit esse faciendum. Nam centurio re- putabat se2) indignum et aa) Zacheus dignum, ambo tamen lau- dantur, quia si quis honorando non audet cottidie sumere et alius honorando non audet pretermittere, ambo laudantur, quialb; contemptum non wlt iste cibus, sicut manna fastidium.“ Unde ce Augustinus in ca' predicto,Cottidie' in fine dd): „Ad hoc valet, quod manna secundum propriam voluntatem in ore cuiusque sapiebat.“ Unde si quis ex sumpcione cottidiana senciatec) fer- 30 vorem amoris et reverenciam augeriff), cottidie poterit com- a) om. I. b) non inpediatur A ante corr. et EF. c) penthecosten BGI. d) in natali G; natali I. e) consilio G. f) Agaton BE. i) notat Ostiensis Summa F; notat Hostiensis I. g) in cao B. h) Hos. G. k) vel manna (sic) G. 1) vocat F. m) om. E. n) om. F. o) dif- P) q. — fi. om. G ; folio H. q) C. De oc. G. 35 finitur ab apostolo I, cet. om. r) om. I. s) Remigius — manducare om. F. t) habet corr. hune A in m.; hoc E. u) contin. D 1. 2. v) Idem H. w) in can Cottidie om. D 1. 2. x) om. E. y) pie G, cct. om. 7) se esse (; om. I. aa) om. ce) Unde — GH et: Zacheus indignum. bb) quia — predicto om. B. cc) sentit G. dd) in fine hoc adducit, quod G. 40 sapiebat om. D 1. 2. if) augeri - reverenciam om. B D 1. 2. l. 15 25
106 Matthiae de Janov Regulae, 1. 111, tr. 3, c. 13 et 14. hominesa) communicent, nisi aliquis forte maioribus quibuslibet criminibus inpediaturb), in pascha et penthecostes") et natalis "' domini. — Item de concilioe) Agaten.f) eadem dist. III. c.f) ,Se- culares.“ — Item nota [tjOstiensis1) in Summai) de celebracione 5 misse. — Et equaliter ter in annok) Innocencius in Summa c." XLI° post principium notat): „Sufficit autem viris perfectis et sanctis inclusis de octavo in octavum sumere eucaristiam." — Item II. q. V: „Consuluisti, quod non est sanctorum patrum sancxitum decreto, supersticiosis non estm) adinvencionibus pre- 1o sumendum nec nobis diffiniendum estu), quod non diffinivit apostolus °) XXXI°. q. I° c. fi.p) — Item Augustinus De re- medio penitencie [in] De 1) con. di. Il : „Ut1) quid paras dentem et ventrem: Crede et manducasti. Credere enim hoc est vinum panem manducare. Qui credit in eum, manducat eum.“ — Re- migiuss) super illo verbo: Qui manducat, etc.: „Hanc escam manducare et hunct) potum bibere est manere in Christo et Christum in se manentem habere.“ — Item observancia et con- suetudo inpugnat, quia talia fieri non consueverunt. Salvou) tamen iudicio meliori videtur, quod uniuscuiusque 20 consciencie sit relinquendum, quiav) Augustinus in car. ,Cot- tidie'w) dicit: „Faciat unusquisque, quidx) secundum fidem suam, id1) est conscienciam credit esse faciendum. Nam centurio re- putabat se2) indignum et aa) Zacheus dignum, ambo tamen lau- dantur, quia si quis honorando non audet cottidie sumere et alius honorando non audet pretermittere, ambo laudantur, quialb; contemptum non wlt iste cibus, sicut manna fastidium.“ Unde ce Augustinus in ca' predicto,Cottidie' in fine dd): „Ad hoc valet, quod manna secundum propriam voluntatem in ore cuiusque sapiebat.“ Unde si quis ex sumpcione cottidiana senciatec) fer- 30 vorem amoris et reverenciam augeriff), cottidie poterit com- a) om. I. b) non inpediatur A ante corr. et EF. c) penthecosten BGI. d) in natali G; natali I. e) consilio G. f) Agaton BE. i) notat Ostiensis Summa F; notat Hostiensis I. g) in cao B. h) Hos. G. k) vel manna (sic) G. 1) vocat F. m) om. E. n) om. F. o) dif- P) q. — fi. om. G ; folio H. q) C. De oc. G. 35 finitur ab apostolo I, cet. om. r) om. I. s) Remigius — manducare om. F. t) habet corr. hune A in m.; hoc E. u) contin. D 1. 2. v) Idem H. w) in can Cottidie om. D 1. 2. x) om. E. y) pie G, cct. om. 7) se esse (; om. I. aa) om. ce) Unde — GH et: Zacheus indignum. bb) quia — predicto om. B. cc) sentit G. dd) in fine hoc adducit, quod G. 40 sapiebat om. D 1. 2. if) augeri - reverenciam om. B D 1. 2. l. 15 25
Strana 107
Determinatio magistrorum et Bonaventurae. 107 municare. Si autem senciat fervorem amorisa) et reverenciam minui, debet interdum abstinere, ut postmodum cum maiori reverencia et devocione possit accipereb). Unde relinquiturc) unumquemque suum esse iudicem ind) ipsius sacramenti sump- cione per textum apostoli dicentise) 1): �Probet autem seipsum homof), et sic de pane illo edat et de calice bibat." Capitulum decimum quartums). Determinacio venerabilis magistri Bonaventureh) 2). „Secundo queritur de habente libertatem accedendi, quid i) sit ei melius: frequentarek) an 1) tarde accedere. Et quod fre- 10 quentarek), videtur, quia in primitiva ecclesia, secundum quod dicitur Actuum IIII° 3), „cottidie communicabant.“ Ergo si optime fueruntm) ab apostolis instituta, videtur, quod eorum exemplo melius sit cottidie communicare. — Item ostenditur auctoritate dominin). Dominus enim docuit nos orare et petere cottidie panem supersubstancialem, et alius ewangelista nominat eum cottidianum. Et Ambrosius dicit: „Panis ille cottidianus est cottidie accipiendus, ut°o) cottidie tibi prosit. Ergo videtur auc- toritate domini et Ambrosii, quod cottidie sit melius p). Item racione 1) videtur, [f. 86a] quod hoc sacramentum est 20 in remissionem venalium. Sed semper peccamus venialiter, ergo debemus cottidie accipere. Et hoc est, quod dicit Ambrosius: „Cum sanguis Christi effunditur, in remissionem peccatorum effunditur. Semperr) ergo accipere debeo, quia semper pecco." a) amorem fervoris GI. ») accedere G. c) ita D 1. 2; relinquit 25 F, relinquunt cet. cod. d) om. E. e) apostolum dicentem D 1. 2. . f) homo, etc. D 1. 2. G, ect. om.; D 1. 2. contin.: Si ergo queritur, v. infra p. 109, lin. 15. g) ita A rubr., om. cct. cod. Cap. hoc om. est in cod. H. 11) ita ABF rubr. et EGI. Boneventure BF. Sequitur add. F. i) libertatem. k) frequenter GI. 1) an non B; om. F; vel G. 30 quid B; quid I et ed. m) fuerit — institutum G; om. I ponens: instituti videtur; fuit ed. 1) domini nostri Jhesu Christi, cum docuit G; domini Jhesu I, dominus om. o) nisi E, om. G. P) accipere add. G. 1) racione G et ed.; recte r) effundatur AEI, semper ergo accipere oc. BEF et ed. cet. cod. 1) I. Cor. XI. 28. 2) Bonaventurae O. M. in IV. l. Sent., dist. XII, 35 q. 2 n. (= p. 2, art. 2, q. 2), ed. 1491, in fol.; cf. etiam Bonaventurae Brevi- loquium, ed. altera P. Antonii Mariae a Vicetia, Frib. 1881. p. 529. 3) Cf. Act. apost. II. 46.
Determinatio magistrorum et Bonaventurae. 107 municare. Si autem senciat fervorem amorisa) et reverenciam minui, debet interdum abstinere, ut postmodum cum maiori reverencia et devocione possit accipereb). Unde relinquiturc) unumquemque suum esse iudicem ind) ipsius sacramenti sump- cione per textum apostoli dicentise) 1): �Probet autem seipsum homof), et sic de pane illo edat et de calice bibat." Capitulum decimum quartums). Determinacio venerabilis magistri Bonaventureh) 2). „Secundo queritur de habente libertatem accedendi, quid i) sit ei melius: frequentarek) an 1) tarde accedere. Et quod fre- 10 quentarek), videtur, quia in primitiva ecclesia, secundum quod dicitur Actuum IIII° 3), „cottidie communicabant.“ Ergo si optime fueruntm) ab apostolis instituta, videtur, quod eorum exemplo melius sit cottidie communicare. — Item ostenditur auctoritate dominin). Dominus enim docuit nos orare et petere cottidie panem supersubstancialem, et alius ewangelista nominat eum cottidianum. Et Ambrosius dicit: „Panis ille cottidianus est cottidie accipiendus, ut°o) cottidie tibi prosit. Ergo videtur auc- toritate domini et Ambrosii, quod cottidie sit melius p). Item racione 1) videtur, [f. 86a] quod hoc sacramentum est 20 in remissionem venalium. Sed semper peccamus venialiter, ergo debemus cottidie accipere. Et hoc est, quod dicit Ambrosius: „Cum sanguis Christi effunditur, in remissionem peccatorum effunditur. Semperr) ergo accipere debeo, quia semper pecco." a) amorem fervoris GI. ») accedere G. c) ita D 1. 2; relinquit 25 F, relinquunt cet. cod. d) om. E. e) apostolum dicentem D 1. 2. . f) homo, etc. D 1. 2. G, ect. om.; D 1. 2. contin.: Si ergo queritur, v. infra p. 109, lin. 15. g) ita A rubr., om. cct. cod. Cap. hoc om. est in cod. H. 11) ita ABF rubr. et EGI. Boneventure BF. Sequitur add. F. i) libertatem. k) frequenter GI. 1) an non B; om. F; vel G. 30 quid B; quid I et ed. m) fuerit — institutum G; om. I ponens: instituti videtur; fuit ed. 1) domini nostri Jhesu Christi, cum docuit G; domini Jhesu I, dominus om. o) nisi E, om. G. P) accipere add. G. 1) racione G et ed.; recte r) effundatur AEI, semper ergo accipere oc. BEF et ed. cet. cod. 1) I. Cor. XI. 28. 2) Bonaventurae O. M. in IV. l. Sent., dist. XII, 35 q. 2 n. (= p. 2, art. 2, q. 2), ed. 1491, in fol.; cf. etiam Bonaventurae Brevi- loquium, ed. altera P. Antonii Mariae a Vicetia, Frib. 1881. p. 529. 3) Cf. Act. apost. II. 46.
Strana 108
108 Matthiae de Janoy Regulae, l. 1Il, tr. 3, c. 14. — Item alia racione videtur, quiaa) sacramentum illud augetb) in homine virtutem et caritatem. Sed quanto magis hec augen- tur, tanto melius est homo dispositus, et quanto melius este dispositus, tanto frequencius debet accedere. Ergo a primo ad 5 ultimumd) ad sacramentum hoc semper est accedendum. Contra Dee) ecclesiasticis dogmatibus: „Cottidie eucaristiam accipere nec laudo nec vitupero. Sed si semper deberet percipi, laudarem, ergo“ etc.f) — Item Augustinus: „Quid parass dentem et ventrem? Crede tantum et manducasti.“ - Ergo 10 nullah) est necessitas i) in accipiendo corporaliter, quia si aliqua esset utilitas, male ergo diceret Augustinus: „Quid paras s) dentem et ventrem“, quia diceretur ei: propter utilitatem. Item racionek) videtur, quod possibile est manducare spi- ritualiter non accedendo, et non est ibi periculum. Sed acce- 15 dendo, nisi homo sit bene paratus, est1) periculum. Ergo si via securiorm) est eligenda, tunc ergo raron) est communicandumo sacramentaliter etp) sepe spiritualiter. — Item gloria dei nostro commodo est preferenda, sed qui dimittit accedere propter sa- cramenti dignitatem, principaliter dat gloriam deo; qui autem 20 accedit propter sacramenti efficaciam, attendit commodum. Ergo melius facit, qui cessat, quam qui accedit(). Juxta hoc queritur de diversitater) institucionis, quia, se- cundum quod dicitur De consecracione dist. II., Anacletus in- stituit, quods) quandocumque venirent ad ecclesiam, Fabianus, 25 quods) ter in anno, Socher papa, quod in cena domini, et De- cretalist) dicit, quod semel in anno. Responsio dicendum, quod si quis semper esset paratus, semper utile esset hocu) sacra- mentum recipere, ut scilicet haberet habitaculum mundum ets spiritualiter comederet hunc cibum cum honore et devocione Quia igitur tempore ecclesie primitive erant mundi per baptis- mumv), innocenciam et caritatem, ardentes per devocionem spi- 30 8) Augustinus A. a) quia si omnes cod., sed si recte om, ed. b) augeat G. c) est homo G. d) om. BE et ed. e) Augustinus de c. d. G et ed. f) ergo h) nulla EFG ot ed.; 35 etc. om. G, etc. om. E, igitur etc. I. g) pares F. 1) om. 1B. non cet. cod. 1) utilitas ed. k) ita ed.; recte omnes cod. m) periculosior (sic) F. 1) ita G, caro cet. cod.; non l. °) com- 9) accedat G. r) virtute G. municandi E, communicanda F. P) sed G. s) om. GI. u) om. I. t) Determinacio G. v) baptismi G ct 40 ed. Frib.
108 Matthiae de Janoy Regulae, l. 1Il, tr. 3, c. 14. — Item alia racione videtur, quiaa) sacramentum illud augetb) in homine virtutem et caritatem. Sed quanto magis hec augen- tur, tanto melius est homo dispositus, et quanto melius este dispositus, tanto frequencius debet accedere. Ergo a primo ad 5 ultimumd) ad sacramentum hoc semper est accedendum. Contra Dee) ecclesiasticis dogmatibus: „Cottidie eucaristiam accipere nec laudo nec vitupero. Sed si semper deberet percipi, laudarem, ergo“ etc.f) — Item Augustinus: „Quid parass dentem et ventrem? Crede tantum et manducasti.“ - Ergo 10 nullah) est necessitas i) in accipiendo corporaliter, quia si aliqua esset utilitas, male ergo diceret Augustinus: „Quid paras s) dentem et ventrem“, quia diceretur ei: propter utilitatem. Item racionek) videtur, quod possibile est manducare spi- ritualiter non accedendo, et non est ibi periculum. Sed acce- 15 dendo, nisi homo sit bene paratus, est1) periculum. Ergo si via securiorm) est eligenda, tunc ergo raron) est communicandumo sacramentaliter etp) sepe spiritualiter. — Item gloria dei nostro commodo est preferenda, sed qui dimittit accedere propter sa- cramenti dignitatem, principaliter dat gloriam deo; qui autem 20 accedit propter sacramenti efficaciam, attendit commodum. Ergo melius facit, qui cessat, quam qui accedit(). Juxta hoc queritur de diversitater) institucionis, quia, se- cundum quod dicitur De consecracione dist. II., Anacletus in- stituit, quods) quandocumque venirent ad ecclesiam, Fabianus, 25 quods) ter in anno, Socher papa, quod in cena domini, et De- cretalist) dicit, quod semel in anno. Responsio dicendum, quod si quis semper esset paratus, semper utile esset hocu) sacra- mentum recipere, ut scilicet haberet habitaculum mundum ets spiritualiter comederet hunc cibum cum honore et devocione Quia igitur tempore ecclesie primitive erant mundi per baptis- mumv), innocenciam et caritatem, ardentes per devocionem spi- 30 8) Augustinus A. a) quia si omnes cod., sed si recte om, ed. b) augeat G. c) est homo G. d) om. BE et ed. e) Augustinus de c. d. G et ed. f) ergo h) nulla EFG ot ed.; 35 etc. om. G, etc. om. E, igitur etc. I. g) pares F. 1) om. 1B. non cet. cod. 1) utilitas ed. k) ita ed.; recte omnes cod. m) periculosior (sic) F. 1) ita G, caro cet. cod.; non l. °) com- 9) accedat G. r) virtute G. municandi E, communicanda F. P) sed G. s) om. GI. u) om. I. t) Determinacio G. v) baptismi G ct 40 ed. Frib.
Strana 109
Determinatio Bonaventurae. 109 ritus sanctia), ideo congruebat eis cottidie communicare. Quia vero postmodum caritas refriguit et per peccata innocenciab) baptismalis, ut in pluribus, perdita est, relictum fuit iudicio et consciencie uniuscuiusque, ut reciperet, quando se dispositum videret, ne aliter manducaret ad suam dampnacionem. Et quia homines inceperunt fieri negligentes, opportuit, ut iterum in- stitueretur a summo pontifice frequentacio. Sed quia frequen- tabant multi et non bene se preparabant, instituit Fabianus, ut in 6) tribus annuatim d) solempnitatibus, in quibus homines pa- ranture), et quas desiderabiliusf) expectant, communicarent, scilicet 10 Natali, Paschates) et Penthecoste. Et quia homines adhuc pro- cessub) temporis in hiis tribus temporibus negligenter se para- banti), ideo hoc adk) extremum est ad Pascha reductum, quod precedit tempus preparacionis, scilicet Quadragesime1). Sim) ergo queritur, utrum expediat frequentare alicui, di- 15 cendum, quod si se videat essen) in statu ecclesie primitive°), laudandum est cottidie communicare. Si autem in statu ecclesie finalis, utpote frigidum et tardum, laudandum est, quod raro. Si autemp) medio modo, tunc medio modo se debet habere, et aliquando debet cessare, ut ad djiscat revereri, aliquando acce- dere, ut inflammetur!) amore, quia tali hospiti debetur honor, debetur et amorr); et tunc secundum illam partem, secundum quam viderit se melius proficere, ad illam magis declinets), quod homo solum experienciat) discitn). Omnes ergo raciones ad primam partem intelliguntur, salva debita preparacione, que in 25 paucissimis est, ut semper. Ad aliudv), quod est w) in contrarium, quod Augustinus non laudat, sed relinquit consciencie, dicendum, quod hoc dicit, quia quibusdam, ut tactum est, magis est utile frequentare, qui- 20 a) per devocionem s. B; caritate ardentes per donationem s. s. ed. Frib. 30 b) munditia ed. c) A sup. lin., om. BEF et ed., ut om. I. d) anni EFGI et ed. c) preparantur I; melius parantur ed. f) desiderabiles B, desidera- bilius EF, desiderabiliter G, desideranter I; quas desiderabilius ed.; qui omnes cod. g) pasche F, natali, penthecosten G. h) processu tali negligenter oc. G ; k) om. G. 1) Quadragesime ad hoc pr. I. i) preparabant G et ed. o) primitive — ecclesie om. G. ABEI. m) contin. D 1. 2. ") om. G. p) tunc add. A in marg. r) om. I. q) flammetur G. s) de- t) experigencia G. clinetur F. ") post hanc vocem D I. 2. contin. Inter v) illud G. natos mulierum oc., v. infra p. 110, lin. 22. w) ostenditur F, opponitur G, om. I. 35 40
Determinatio Bonaventurae. 109 ritus sanctia), ideo congruebat eis cottidie communicare. Quia vero postmodum caritas refriguit et per peccata innocenciab) baptismalis, ut in pluribus, perdita est, relictum fuit iudicio et consciencie uniuscuiusque, ut reciperet, quando se dispositum videret, ne aliter manducaret ad suam dampnacionem. Et quia homines inceperunt fieri negligentes, opportuit, ut iterum in- stitueretur a summo pontifice frequentacio. Sed quia frequen- tabant multi et non bene se preparabant, instituit Fabianus, ut in 6) tribus annuatim d) solempnitatibus, in quibus homines pa- ranture), et quas desiderabiliusf) expectant, communicarent, scilicet 10 Natali, Paschates) et Penthecoste. Et quia homines adhuc pro- cessub) temporis in hiis tribus temporibus negligenter se para- banti), ideo hoc adk) extremum est ad Pascha reductum, quod precedit tempus preparacionis, scilicet Quadragesime1). Sim) ergo queritur, utrum expediat frequentare alicui, di- 15 cendum, quod si se videat essen) in statu ecclesie primitive°), laudandum est cottidie communicare. Si autem in statu ecclesie finalis, utpote frigidum et tardum, laudandum est, quod raro. Si autemp) medio modo, tunc medio modo se debet habere, et aliquando debet cessare, ut ad djiscat revereri, aliquando acce- dere, ut inflammetur!) amore, quia tali hospiti debetur honor, debetur et amorr); et tunc secundum illam partem, secundum quam viderit se melius proficere, ad illam magis declinets), quod homo solum experienciat) discitn). Omnes ergo raciones ad primam partem intelliguntur, salva debita preparacione, que in 25 paucissimis est, ut semper. Ad aliudv), quod est w) in contrarium, quod Augustinus non laudat, sed relinquit consciencie, dicendum, quod hoc dicit, quia quibusdam, ut tactum est, magis est utile frequentare, qui- 20 a) per devocionem s. B; caritate ardentes per donationem s. s. ed. Frib. 30 b) munditia ed. c) A sup. lin., om. BEF et ed., ut om. I. d) anni EFGI et ed. c) preparantur I; melius parantur ed. f) desiderabiles B, desidera- bilius EF, desiderabiliter G, desideranter I; quas desiderabilius ed.; qui omnes cod. g) pasche F, natali, penthecosten G. h) processu tali negligenter oc. G ; k) om. G. 1) Quadragesime ad hoc pr. I. i) preparabant G et ed. o) primitive — ecclesie om. G. ABEI. m) contin. D 1. 2. ") om. G. p) tunc add. A in marg. r) om. I. q) flammetur G. s) de- t) experigencia G. clinetur F. ") post hanc vocem D I. 2. contin. Inter v) illud G. natos mulierum oc., v. infra p. 110, lin. 22. w) ostenditur F, opponitur G, om. I. 35 40
Strana 110
11O Matthiae de Janov Regulae, l. III, tr. 3, c. 14 et 15. 15 busdam autem raro, quiaa) maiorem efficaciam credo recepitby homo in una missa vele) manducacione cum bona preparacione quam in multis, si non se prepararetd) diligenter. — Ad aliud quod illude) dicit Augustinus, dicendum, non quia mandu- cacio sacramentalis non sit fructuosa, sed contra illos, qui car- naliter hunc cibum spiritualem comedebant, quia nullum fruc- tum reportabant. — Ad illud1), quod opponitur, quod securius est, dicendum, quod, quamvis illud sit securius, tamen illud est utilius, quia sicut plus prodest baptismus sanguinis et flaminis, 10 quam sanguinis8) tantum, sic plush) manducacio spiritualis, quando coniuncta est sacramentali, quam quando est per se.— Ad aliudi) dicendum, quod uterquek) dat gloriam deo, et qui manducat cum reverencia et qui dimittit ex reverencia. Sicut enim dicit Augustinus, et centurio dominum honoravit, cum noluit, quod domum eius intraret, et 1) Zacheus, qui in domum introduxit“, etc.m). 20 Capitulum decimum quintum"). Determinacio venerabilis viri Magistrio) Amandi in suo trac- tatu, quem intytulavit Orilegiump) sapiencies) 1). „Actualis te devocio pocius trahat quam indulta con- suetudo." Subditur post pauca2): „Interr) natos mulierum non sur- rexits), qui ex sola virtute [f. 86b] et iusticia operum suorum tamquam ex condigno se sufficienter prepararet) possit, eciam 25 si unus") homo haberet] naturalem omnium angelorum puri- 20) Trahat actualis devocio, trahat A rubr. 24) (Qui) potest esse dignus proprie A rubr. a) om. F, quia G et ed.; ut cet. cod. b) recipiat F; receperit AB. c) sine (sic) G. d) preparat GI, preparet ed. e) illud, quod GI, 30 illud om. ed. f) Ad aliud, quod securius oc. G. e) q. s. om. B, sanguis AI. 1) prodest add. G. i) om. F, illud G. k) ita I et ed.; utrique cet. cod. 1) om. G. m) post hanc vocem E contin.: Determinacio Gloze, toto cap. XV. omisso; similiter F prosequitur in c. XXVI: Determinacio Thome de Aquino. n) ita A rubr., om. cet. cod. °) om. H. P) Horaloyum G 35 Orelegium H. q) ita A rubr. et GHI; om. B. Horolegium S. Incipit (rubr.) I. ) contin. D 1. 2. s) maior etc. add. G. 1) parare possit, et si homo G. u) om. GI et ed. 1) Henrici Susonis O. P. Horologium aeternac sapientiae, l. II, c. 4, ed. Colon. — Norimb. 1724, p. 291. 2) Ibidem, p. 306.
11O Matthiae de Janov Regulae, l. III, tr. 3, c. 14 et 15. 15 busdam autem raro, quiaa) maiorem efficaciam credo recepitby homo in una missa vele) manducacione cum bona preparacione quam in multis, si non se prepararetd) diligenter. — Ad aliud quod illude) dicit Augustinus, dicendum, non quia mandu- cacio sacramentalis non sit fructuosa, sed contra illos, qui car- naliter hunc cibum spiritualem comedebant, quia nullum fruc- tum reportabant. — Ad illud1), quod opponitur, quod securius est, dicendum, quod, quamvis illud sit securius, tamen illud est utilius, quia sicut plus prodest baptismus sanguinis et flaminis, 10 quam sanguinis8) tantum, sic plush) manducacio spiritualis, quando coniuncta est sacramentali, quam quando est per se.— Ad aliudi) dicendum, quod uterquek) dat gloriam deo, et qui manducat cum reverencia et qui dimittit ex reverencia. Sicut enim dicit Augustinus, et centurio dominum honoravit, cum noluit, quod domum eius intraret, et 1) Zacheus, qui in domum introduxit“, etc.m). 20 Capitulum decimum quintum"). Determinacio venerabilis viri Magistrio) Amandi in suo trac- tatu, quem intytulavit Orilegiump) sapiencies) 1). „Actualis te devocio pocius trahat quam indulta con- suetudo." Subditur post pauca2): „Interr) natos mulierum non sur- rexits), qui ex sola virtute [f. 86b] et iusticia operum suorum tamquam ex condigno se sufficienter prepararet) possit, eciam 25 si unus") homo haberet] naturalem omnium angelorum puri- 20) Trahat actualis devocio, trahat A rubr. 24) (Qui) potest esse dignus proprie A rubr. a) om. F, quia G et ed.; ut cet. cod. b) recipiat F; receperit AB. c) sine (sic) G. d) preparat GI, preparet ed. e) illud, quod GI, 30 illud om. ed. f) Ad aliud, quod securius oc. G. e) q. s. om. B, sanguis AI. 1) prodest add. G. i) om. F, illud G. k) ita I et ed.; utrique cet. cod. 1) om. G. m) post hanc vocem E contin.: Determinacio Gloze, toto cap. XV. omisso; similiter F prosequitur in c. XXVI: Determinacio Thome de Aquino. n) ita A rubr., om. cet. cod. °) om. H. P) Horaloyum G 35 Orelegium H. q) ita A rubr. et GHI; om. B. Horolegium S. Incipit (rubr.) I. ) contin. D 1. 2. s) maior etc. add. G. 1) parare possit, et si homo G. u) om. GI et ed. 1) Henrici Susonis O. P. Horologium aeternac sapientiae, l. II, c. 4, ed. Colon. — Norimb. 1724, p. 291. 2) Ibidem, p. 306.
Strana 111
Determinatio Henrici Susonis. III tatem et omnium conprehensoruma) mundiciam et claritatem omniumqueb) viatorum merita per vite austeritatem. Ex hiis omnibus circumscripta divinac) gracia non fieret satis ydoneus ad percipiendad) divina misteria.“ „Attendee) 1) diligenter, quod hoc pietatis sacramentum est in remedium institutum, et ideo homo, quandocumque facitf), quod potest, habilitando se ad graciam, sufficit, nec requirit deus ab homine, quod sibi viderit inpossibile esse. Quandocumque igitur suscipiens facit hoc, quod potest, divina pietas supplet per graciam hoc, ad quods) pervenire 10 sine gracia non potest. Et ideo ceteris paribus pocius est exh) confidencia divine pietatis accedendumi), quam ex con- sideracione proprie fragilitatis abstinendum, quamvis utrum- que pro loco et tempore reddatur commendabile. Nonne egro- tus festinat ad medicum et pauper divitis pulsat ad hostiumk) ? Accede, pulsa, nichil hesitans. Medicus est et piissimus distri- butor, largissimusque renumerator. Ipse solo verbo restaurat universa, sua presencia curat wlnera, medetur corda1), tristiciam repellit et cordis tribuit leticiam. Quis ergo tam inconsulte au- deat dicere, quod hii, qui sunt spiritualiter infirmi, non debeant 20 accederem) ad eum, qui langwores humanos tulit et infirmitates ipse portavit." „Sicut1) 2) adventus eius in carnem°) fuit in sal- vacionemp) peccatorum, sic et hec salutaris hostia est fidelibus collata in remissionem peccatorum. Nam et dei sapiencia in ultima cena, in institucione huius sacramenti sic dicebat 3): ,Hoc 25 est enim 4) corpus meum, quod pro vobis tradetur; et hic est calix, qui pro vobis effundetur in remissionem peccatorum." Quapropterr) cum feceris, quod in te est, accede secure absque 15 10) (Divin)a 7) (Suff)icit, quod homo facit, quod in se est A rubr. gracia supplet omnia A rubr. 11) (Po)cius accedendum ex confidencia 30 A rubr. 12) (Horta)tur accedendum cum fiducia A rubr. a) irreprehensorem (sic) G; confessorem D 1. 2. b) omnium G. c) dei G. d) percipiendum B. e) Attende — inpossibile esse om. D 1. 2. f) quantumcumque facit homo hoc G. g) hoc D 1. 2. h) est ex k) ostium D 1. 2. G; post hanc vocem 35 om. I. i) est accedendum G. 1) cordibus D 1. 2. contin.: Quapropter cum feceris oc. v. infra lin. 28. o) in carne I. rectr edl. m) non accedant H. n) sicut enim G. r) contin. D 1. 2. p) in solucionem B. q) om. G. 2) Ibidem, p. 308. 309. 1) Ihidem, p. 307—308. 3) I. Cor. XI. 24.
Determinatio Henrici Susonis. III tatem et omnium conprehensoruma) mundiciam et claritatem omniumqueb) viatorum merita per vite austeritatem. Ex hiis omnibus circumscripta divinac) gracia non fieret satis ydoneus ad percipiendad) divina misteria.“ „Attendee) 1) diligenter, quod hoc pietatis sacramentum est in remedium institutum, et ideo homo, quandocumque facitf), quod potest, habilitando se ad graciam, sufficit, nec requirit deus ab homine, quod sibi viderit inpossibile esse. Quandocumque igitur suscipiens facit hoc, quod potest, divina pietas supplet per graciam hoc, ad quods) pervenire 10 sine gracia non potest. Et ideo ceteris paribus pocius est exh) confidencia divine pietatis accedendumi), quam ex con- sideracione proprie fragilitatis abstinendum, quamvis utrum- que pro loco et tempore reddatur commendabile. Nonne egro- tus festinat ad medicum et pauper divitis pulsat ad hostiumk) ? Accede, pulsa, nichil hesitans. Medicus est et piissimus distri- butor, largissimusque renumerator. Ipse solo verbo restaurat universa, sua presencia curat wlnera, medetur corda1), tristiciam repellit et cordis tribuit leticiam. Quis ergo tam inconsulte au- deat dicere, quod hii, qui sunt spiritualiter infirmi, non debeant 20 accederem) ad eum, qui langwores humanos tulit et infirmitates ipse portavit." „Sicut1) 2) adventus eius in carnem°) fuit in sal- vacionemp) peccatorum, sic et hec salutaris hostia est fidelibus collata in remissionem peccatorum. Nam et dei sapiencia in ultima cena, in institucione huius sacramenti sic dicebat 3): ,Hoc 25 est enim 4) corpus meum, quod pro vobis tradetur; et hic est calix, qui pro vobis effundetur in remissionem peccatorum." Quapropterr) cum feceris, quod in te est, accede secure absque 15 10) (Divin)a 7) (Suff)icit, quod homo facit, quod in se est A rubr. gracia supplet omnia A rubr. 11) (Po)cius accedendum ex confidencia 30 A rubr. 12) (Horta)tur accedendum cum fiducia A rubr. a) irreprehensorem (sic) G; confessorem D 1. 2. b) omnium G. c) dei G. d) percipiendum B. e) Attende — inpossibile esse om. D 1. 2. f) quantumcumque facit homo hoc G. g) hoc D 1. 2. h) est ex k) ostium D 1. 2. G; post hanc vocem 35 om. I. i) est accedendum G. 1) cordibus D 1. 2. contin.: Quapropter cum feceris oc. v. infra lin. 28. o) in carne I. rectr edl. m) non accedant H. n) sicut enim G. r) contin. D 1. 2. p) in solucionem B. q) om. G. 2) Ibidem, p. 308. 309. 1) Ihidem, p. 307—308. 3) I. Cor. XI. 24.
Strana 112
112 Matthiae de Janov Regulae, l. III, tr. 3. c. 15 et 0. 5 10 15 25 trepidacionea) in fide et caritate, nichil hesitans de ipsius pie- tate“b). „Quandocumque 1) per diligentem inquisicionem tec) du- ricie causam dedisse non inveneris, sed quod in te erat, fecisse, sid) super hoc mentis duriciae) permissione1) divina emerserit, qui electos suosg) mille modis tribulare consuevit, nonb) te res hec frangat nec te notabiliter huius rei causa a salutari hoo sacramento subtrahas, sciens, quod divina pietas salutem anime sepius secretissime i) et fidelissime operatur, cum solo fidei sub- sidio anima innititurk) nec aliqua dulcedine spirituali fulcitur . .. Porro unum est, quod valde notabile!) est [et quod debes at- tendere diligenter, scilicet quod hic premissus spiritualis sapor ac internus quidam gustus non est fidei debitus effectus neque est presentis temporis, sed eterne beatitudinis, et cum datur in sacramento vel extra, gracias age; et cum non datur, gra- cias age et pacienter sustine, sciens, quia non est in potestate tua, sed summi et benignissimi largitoris, qui non prout vis vel quando vis, sed quando sibi placueritm), dabit, prout iudicaverit") ad suam laudem et tuam utilitatem. Notandumque9), quod summum illud bonum est tam copiosum et infinitum, ut quanto 20 magis percipiatur, tantop) participans capacior ipsius quodam modo efficiatur. Unde et in hoc sacramento sepius contingit, quod quanto ex timore inordinato se [quis] notabilius subtra- xerit1), tanto de die in diem differendo maiorem indisposicio- nem incurrit." Subditur 2): „Meliusr) est singulis ebdomadis vel eciam diebus accedere cum vera humilitate et inperfecciconis proprie recongnicione, quam semel in anno ex presumpcione proprie iusticie.“ — Hec illes). 2) De duricia A rubr. 5) Mille modis A rubr. 8) Nota A alia 30 manu. 11) Spiritualis sapor A rubr. 14) Subdi (?) deo cum graciarum accione (ab?) omnibus A rubr. 35 a) turbacione GI. b) D 1. 2. contin.: Melius enim est oc., v. infra lin. 25. c) te — per hoc om. G; te duriciei I. d) sed si B. e) du- h) nec G. ricies G. f) missione add. A in m. g) electis suis I. 1) necessarium G. k) id est inheret add. G. i) sacratissime G. m) placet H. 9) Nota G. Notandum I. n) manducaverit (sic) B. p) tanto magis G. 1) subtrahat G; quis ponit H. r) contin. D. 1. 2. s) om. H. 1) Ibidem, p. 310—311. 2) Ibidem, p. 312.
112 Matthiae de Janov Regulae, l. III, tr. 3. c. 15 et 0. 5 10 15 25 trepidacionea) in fide et caritate, nichil hesitans de ipsius pie- tate“b). „Quandocumque 1) per diligentem inquisicionem tec) du- ricie causam dedisse non inveneris, sed quod in te erat, fecisse, sid) super hoc mentis duriciae) permissione1) divina emerserit, qui electos suosg) mille modis tribulare consuevit, nonb) te res hec frangat nec te notabiliter huius rei causa a salutari hoo sacramento subtrahas, sciens, quod divina pietas salutem anime sepius secretissime i) et fidelissime operatur, cum solo fidei sub- sidio anima innititurk) nec aliqua dulcedine spirituali fulcitur . .. Porro unum est, quod valde notabile!) est [et quod debes at- tendere diligenter, scilicet quod hic premissus spiritualis sapor ac internus quidam gustus non est fidei debitus effectus neque est presentis temporis, sed eterne beatitudinis, et cum datur in sacramento vel extra, gracias age; et cum non datur, gra- cias age et pacienter sustine, sciens, quia non est in potestate tua, sed summi et benignissimi largitoris, qui non prout vis vel quando vis, sed quando sibi placueritm), dabit, prout iudicaverit") ad suam laudem et tuam utilitatem. Notandumque9), quod summum illud bonum est tam copiosum et infinitum, ut quanto 20 magis percipiatur, tantop) participans capacior ipsius quodam modo efficiatur. Unde et in hoc sacramento sepius contingit, quod quanto ex timore inordinato se [quis] notabilius subtra- xerit1), tanto de die in diem differendo maiorem indisposicio- nem incurrit." Subditur 2): „Meliusr) est singulis ebdomadis vel eciam diebus accedere cum vera humilitate et inperfecciconis proprie recongnicione, quam semel in anno ex presumpcione proprie iusticie.“ — Hec illes). 2) De duricia A rubr. 5) Mille modis A rubr. 8) Nota A alia 30 manu. 11) Spiritualis sapor A rubr. 14) Subdi (?) deo cum graciarum accione (ab?) omnibus A rubr. 35 a) turbacione GI. b) D 1. 2. contin.: Melius enim est oc., v. infra lin. 25. c) te — per hoc om. G; te duriciei I. d) sed si B. e) du- h) nec G. ricies G. f) missione add. A in m. g) electis suis I. 1) necessarium G. k) id est inheret add. G. i) sacratissime G. m) placet H. 9) Nota G. Notandum I. n) manducaverit (sic) B. p) tanto magis G. 1) subtrahat G; quis ponit H. r) contin. D. 1. 2. s) om. H. 1) Ibidem, p. 310—311. 2) Ibidem, p. 312.
Strana 113
Determinatio Henrici Susonis et Glossae ordin. 113 Capitulum nulluma). Determinaciob) Gloze ordinarie super illo verbo apostoli I. ad Cor. XIe): „Qui enim manducat et bibit indigne, indicium sibi manducat et bibit“, sic inquiensd)1). Queritur, an cottidie este) sumenda eucaristia, an eligendi sint dies, quibus homo puriusf) continenciusque vivens ad tan- tums) sacramentum dignus accedath). Huic questioni recte i) respondet, qui monet, ut precipue in Christi pace permaneatur et ut quisque faciat, quod secundum fidem suam creditk) esse facienduml). Nam Zacheus et centurio, cum alterm) Christum 10 in domum suam gaudens recepit, alterm) vero dixit: „Non sum dignus, ut intres sub tectum meum“, ambo Salvatorem honori- ficaveruntn), licet diverso modo, amboo) misericordiam sunt consecuti, etc. 5 Ad hanc eciam similitudinem valet, quod in antiquo po- 15 pulo unicuique piorum!) manna secundum propriam voluntatem in ore sapiebat, sic in ore cuiusque€) christiani corpus Christi vel cottidie vel certis1) diebus sumptum. Nam aliquis honorando non audet omnis) die sumere, et alius honorando non audet ullo die pretermittere; contemptum solum non wlt iste panis, 20 sicut manna fastidium. a) ita A rubr., om. cet. cod. b) Sequitur determinacio oc. GI. c) ubi dicit add. I. d) ita A rubr. et EGI; sic inquiens om. G ; totam insur. om. B; F ponit falsam inscriptionem, quae sequitur: Determinacio unius col- f) A in 25 legii seu universitatis et doctorum in theologia. e) sit FGI. marg. corr. 5) dictum G. h) accedit A. i) om. BI. k) pie credit G ; precedit (sic) I. 1) sumendum F. m) alterutrum G. n) honoraverunt G. ") et ambo G. p) patrum G. q) om. H. r) ceteris corr. certis A in m.; ceteris B. s) omni — non audet A in m.; om. B. 1) In Walafridi Strabi Glossa ordinaria, epist. I. ad Cor. XI. ap. Migne, 30 PL, t. 114, col. 539 non reperitur, sed allatum est probabiliter ex Milicii po- stilla „Gratiae dei", pars aestivalis, cod. Univ. Prag. XII D I, f. 21b. KYBAL: M. de Janoy Regulae, II.
Determinatio Henrici Susonis et Glossae ordin. 113 Capitulum nulluma). Determinaciob) Gloze ordinarie super illo verbo apostoli I. ad Cor. XIe): „Qui enim manducat et bibit indigne, indicium sibi manducat et bibit“, sic inquiensd)1). Queritur, an cottidie este) sumenda eucaristia, an eligendi sint dies, quibus homo puriusf) continenciusque vivens ad tan- tums) sacramentum dignus accedath). Huic questioni recte i) respondet, qui monet, ut precipue in Christi pace permaneatur et ut quisque faciat, quod secundum fidem suam creditk) esse facienduml). Nam Zacheus et centurio, cum alterm) Christum 10 in domum suam gaudens recepit, alterm) vero dixit: „Non sum dignus, ut intres sub tectum meum“, ambo Salvatorem honori- ficaveruntn), licet diverso modo, amboo) misericordiam sunt consecuti, etc. 5 Ad hanc eciam similitudinem valet, quod in antiquo po- 15 pulo unicuique piorum!) manna secundum propriam voluntatem in ore sapiebat, sic in ore cuiusque€) christiani corpus Christi vel cottidie vel certis1) diebus sumptum. Nam aliquis honorando non audet omnis) die sumere, et alius honorando non audet ullo die pretermittere; contemptum solum non wlt iste panis, 20 sicut manna fastidium. a) ita A rubr., om. cet. cod. b) Sequitur determinacio oc. GI. c) ubi dicit add. I. d) ita A rubr. et EGI; sic inquiens om. G ; totam insur. om. B; F ponit falsam inscriptionem, quae sequitur: Determinacio unius col- f) A in 25 legii seu universitatis et doctorum in theologia. e) sit FGI. marg. corr. 5) dictum G. h) accedit A. i) om. BI. k) pie credit G ; precedit (sic) I. 1) sumendum F. m) alterutrum G. n) honoraverunt G. ") et ambo G. p) patrum G. q) om. H. r) ceteris corr. certis A in m.; ceteris B. s) omni — non audet A in m.; om. B. 1) In Walafridi Strabi Glossa ordinaria, epist. I. ad Cor. XI. ap. Migne, 30 PL, t. 114, col. 539 non reperitur, sed allatum est probabiliter ex Milicii po- stilla „Gratiae dei", pars aestivalis, cod. Univ. Prag. XII D I, f. 21b. KYBAL: M. de Janoy Regulae, II.
Strana 114
114 Matthiae de Janoy Regulae, 1. 111, tr. 3, c. 16. Capitulum decimum sextum“). Determinacio Thome de Aquinob) 1). „In hoce) sacramento duo requirunturd) ex parte recipientis. scilicet desiderium coniunccionise) ad Christum, quod f) facit amor, ets) reverencia sacramenti, que ad donum timoris per- tinet h). Primum autem incitati) ad frequentacionem huius sacra- menti cottidianam, sed secundum retrahitk). Unde si aliquis ex- perimentaliter [f. 87a] cognosceret ex cottidiana sumpcione fer- vorem amoris augeri et reverenciam non minui, talis deberet 10 cottidie communicare. Si autem sentiret per cottidianam com- munionem reverenciam minui et fervorem non multum augeri, talis deberet interdum abstinere, ut cum maiori reverencia et devocione postmodum accedat. Unde quantum ad hoc, unus- quisque relinquendus est iudicio suo. Et infra2): „Hec mensa adversus tribulantes ecclesie pa- ratur. Ideo cottidie communicandum fidelibus indicebatur. Unde Anacletus!) papa dicit: ,Peracta communicacione m) omnes com- municent, qui ecclesiasticis nolunt carere liminibus"). Sic enim apostoli statuerunt.' Postmodum indictum fuit, ut saltem ter in 20 anno communicarent"), ut dictum est, propter solempnitatem illorum!) dierum. Sed postmodum artatum est, uts) saltem semel in anno, silicet in pascha, communicentr); et adhucs multi eciam ydoney non inveniuntur. Et quamvis statutumt ecclesie non liceat preterire, tamen licet pluries communicare 25 Unde Augustinus laudat omnibus diebus dominicisu) com- municandum esse; et v) ita pluries in anno potest communicare 5 15 30 35 a) ita 1 rubr., om. cet. cod. b) ita A rubr. ct EGHI. GI add. Se quitur...I rubr.: Incipit, om. B; Flinser.: Determinacio sequens cum sub sequenti beati Bernhardi (manu poster.). c) In hoc autem contin. D 1. 2. d) requirentur H. e) communicacionis E, communionis G. f) quod facit amor om. G. g) timor et reverencia G. h) pertinent EFGI. ) moveat H. k) subtrahit H; post hanc vocem D 1. 2. contin.: Et sic su- mere videtur oc., v. infra p. 115, lin. 16. 1) Ancletus AB. Callistus ed. Parm. m) communione sacerdotis G; consecratione ed. P. n) finaliter add. F o) communicent E, ut omittens. P) istorum G. q) quo G. r) communicarent G. s) ad hoc F et ed. P. t) statum (sic) F. u) add. I in m., om. B. v) om. E; esse om. I. 1) Thomas de Aq., in IV. l. Sent., dist. NII, qu. III, art. I. quaest. IV. 2) Ibidem. ed. Parm. VII. 1, p. 666.
114 Matthiae de Janoy Regulae, 1. 111, tr. 3, c. 16. Capitulum decimum sextum“). Determinacio Thome de Aquinob) 1). „In hoce) sacramento duo requirunturd) ex parte recipientis. scilicet desiderium coniunccionise) ad Christum, quod f) facit amor, ets) reverencia sacramenti, que ad donum timoris per- tinet h). Primum autem incitati) ad frequentacionem huius sacra- menti cottidianam, sed secundum retrahitk). Unde si aliquis ex- perimentaliter [f. 87a] cognosceret ex cottidiana sumpcione fer- vorem amoris augeri et reverenciam non minui, talis deberet 10 cottidie communicare. Si autem sentiret per cottidianam com- munionem reverenciam minui et fervorem non multum augeri, talis deberet interdum abstinere, ut cum maiori reverencia et devocione postmodum accedat. Unde quantum ad hoc, unus- quisque relinquendus est iudicio suo. Et infra2): „Hec mensa adversus tribulantes ecclesie pa- ratur. Ideo cottidie communicandum fidelibus indicebatur. Unde Anacletus!) papa dicit: ,Peracta communicacione m) omnes com- municent, qui ecclesiasticis nolunt carere liminibus"). Sic enim apostoli statuerunt.' Postmodum indictum fuit, ut saltem ter in 20 anno communicarent"), ut dictum est, propter solempnitatem illorum!) dierum. Sed postmodum artatum est, uts) saltem semel in anno, silicet in pascha, communicentr); et adhucs multi eciam ydoney non inveniuntur. Et quamvis statutumt ecclesie non liceat preterire, tamen licet pluries communicare 25 Unde Augustinus laudat omnibus diebus dominicisu) com- municandum esse; et v) ita pluries in anno potest communicare 5 15 30 35 a) ita 1 rubr., om. cet. cod. b) ita A rubr. ct EGHI. GI add. Se quitur...I rubr.: Incipit, om. B; Flinser.: Determinacio sequens cum sub sequenti beati Bernhardi (manu poster.). c) In hoc autem contin. D 1. 2. d) requirentur H. e) communicacionis E, communionis G. f) quod facit amor om. G. g) timor et reverencia G. h) pertinent EFGI. ) moveat H. k) subtrahit H; post hanc vocem D 1. 2. contin.: Et sic su- mere videtur oc., v. infra p. 115, lin. 16. 1) Ancletus AB. Callistus ed. Parm. m) communione sacerdotis G; consecratione ed. P. n) finaliter add. F o) communicent E, ut omittens. P) istorum G. q) quo G. r) communicarent G. s) ad hoc F et ed. P. t) statum (sic) F. u) add. I in m., om. B. v) om. E; esse om. I. 1) Thomas de Aq., in IV. l. Sent., dist. NII, qu. III, art. I. quaest. IV. 2) Ibidem. ed. Parm. VII. 1, p. 666.
Strana 115
Determinatio Thomae de Aquino. 115 quis“, quia „in hiis 1), que sunt ex genere suo bona, peccatum non accidit, nisi ex aliquo accidente, dum inordinate explen- tura), et ideo in eis persistere per se bonum est; sed abstinere ab eisb) non est bonum, nisi racione accidentis illius. Unde cum eucaristiam sit accipere bonum ex genere, assumere eam est bonum per se, abstinere est bonum per accidens, in quan- tum") scilicet timetur, ne inordinate sumatur. Et quia quod est per se, preiudicat ei, quod est per accidens, ideo simpliciter lo- quendo melius est eucaristiam assumere quam ab ea abstinere. Sed in casu aliquo nichil prohibet esse melius abstinere, quando aliquis probabiliter agnoscit ex frequentacioned) reverenciam minui. Si autem hec duo comparemus, adhuc invenitur pre- valere sumpcio sacramenti abstinencie a sacramento, tume) ra- cione effectus sacramenti1), tum s) racione preparacionis, quantu- lacumque sith), tumi) eciam racionek) virtutis elicientis actum 1), 15 quia sumerem) videtur esse caritatis, in qua radix meriti con- sistit, abstinere autem timoris, amor autem timori prevalet, quia caritas est, que deo nos directe coniungit, sed humilitas ad hanc unionem nos disponit, in quantum deo subdit hominem. Unde meritum magis consistit in caritate, quam in humilitate. Unde dicendum est, quod in hoc maxima est gloria dei et bonitas n) quod se creaturis pro captu°) eorum communicat?). Unde magis videtur ad gloriam dei pertinere, quod aliquis ad communionem accedat, quam quod abstineat 1). Item secundumr) Thomam in IIII. d. XII2): „Eas), que 25 in hoc sacramentot) geruntur, habentu) similitudinem cum hiis, que acciduntv) in corporali nutrimento. Quia enim fitw) quasi 8) Simpliciter loquendo melius est (eucaristiam) accipere quam ab ea abstinere A. a) ita G; expletur cet. cod. Ed. Parm.: explentur, et ideo ea perficere oc. 30 b) eodem H. c) A post corr.; add tamen, sed del. d) praesumit ex sumptione ed. Parm. e) cum EFI; tam G. f) sacramenti, tum racione om. F. s) cum El, quam G. h) quantumcumque GI. i) tamen corr. tum A; tamen F, cum EI, quam G. k) om. G; de racione I. 1) actum corr. tum A, tum BH, actum EFGI et ed. P. m) contin. D 1. 2. n) vo- luntas G. 0) om. B; pro capacitate earum G. p) commentat (sic) F. q) post hanc vocem contin. D 1. 2: Unde Bernhardus oc. v. infra p. 116, lin. 20. r) ordinem add. E. s) A corr. sup. lin., om. G; om. I. t) sa- cro F. u) habent — Quia enim om. E. v) accedunt F. w) Hoc fit E. 1) Ibidem, art. II, quaest. III, p. 667—668. III, p. 605. 10 20 35 2) Ibidem, art. I, quaest. 40 8
Determinatio Thomae de Aquino. 115 quis“, quia „in hiis 1), que sunt ex genere suo bona, peccatum non accidit, nisi ex aliquo accidente, dum inordinate explen- tura), et ideo in eis persistere per se bonum est; sed abstinere ab eisb) non est bonum, nisi racione accidentis illius. Unde cum eucaristiam sit accipere bonum ex genere, assumere eam est bonum per se, abstinere est bonum per accidens, in quan- tum") scilicet timetur, ne inordinate sumatur. Et quia quod est per se, preiudicat ei, quod est per accidens, ideo simpliciter lo- quendo melius est eucaristiam assumere quam ab ea abstinere. Sed in casu aliquo nichil prohibet esse melius abstinere, quando aliquis probabiliter agnoscit ex frequentacioned) reverenciam minui. Si autem hec duo comparemus, adhuc invenitur pre- valere sumpcio sacramenti abstinencie a sacramento, tume) ra- cione effectus sacramenti1), tum s) racione preparacionis, quantu- lacumque sith), tumi) eciam racionek) virtutis elicientis actum 1), 15 quia sumerem) videtur esse caritatis, in qua radix meriti con- sistit, abstinere autem timoris, amor autem timori prevalet, quia caritas est, que deo nos directe coniungit, sed humilitas ad hanc unionem nos disponit, in quantum deo subdit hominem. Unde meritum magis consistit in caritate, quam in humilitate. Unde dicendum est, quod in hoc maxima est gloria dei et bonitas n) quod se creaturis pro captu°) eorum communicat?). Unde magis videtur ad gloriam dei pertinere, quod aliquis ad communionem accedat, quam quod abstineat 1). Item secundumr) Thomam in IIII. d. XII2): „Eas), que 25 in hoc sacramentot) geruntur, habentu) similitudinem cum hiis, que acciduntv) in corporali nutrimento. Quia enim fitw) quasi 8) Simpliciter loquendo melius est (eucaristiam) accipere quam ab ea abstinere A. a) ita G; expletur cet. cod. Ed. Parm.: explentur, et ideo ea perficere oc. 30 b) eodem H. c) A post corr.; add tamen, sed del. d) praesumit ex sumptione ed. Parm. e) cum EFI; tam G. f) sacramenti, tum racione om. F. s) cum El, quam G. h) quantumcumque GI. i) tamen corr. tum A; tamen F, cum EI, quam G. k) om. G; de racione I. 1) actum corr. tum A, tum BH, actum EFGI et ed. P. m) contin. D 1. 2. n) vo- luntas G. 0) om. B; pro capacitate earum G. p) commentat (sic) F. q) post hanc vocem contin. D 1. 2: Unde Bernhardus oc. v. infra p. 116, lin. 20. r) ordinem add. E. s) A corr. sup. lin., om. G; om. I. t) sa- cro F. u) habent — Quia enim om. E. v) accedunt F. w) Hoc fit E. 1) Ibidem, art. II, quaest. III, p. 667—668. III, p. 605. 10 20 35 2) Ibidem, art. I, quaest. 40 8
Strana 116
116 Matthiae de Janov Regulae, 1. III. tr. 3. c. 16, 17 ct 18. continuea) deperdicio naturalis humorisb) per occasionem caloris naturalis et exercicium“) laboris, ideod) opportet frequenter cor- poralem sumere cibum ad restauracionem deperditis), ne per- dicio continua mortem!) inducat. Similiter autem ex concu- piscencia innata et occupacione circa exteriora fit deperdicio fervoris et devocionis, secundum que homo in deum colligiturs). Unde opportet, quod pluries h) deperdita restaurentur, ne homo totaliter alienetur a deo, sedi) tamen saltem semel in anno sumere necessarium est, etc. 1O Capitulum decimum septimum"). Determinacio Bernhardi super illo verbo: „Panem nostrum cottidianum da nobís hodie“1) 1). „Cur queso tantum festinasi) esse nobiscum, quare") non differs usque cras? Si sic amor nostrio) te urget, ut differre ne- 15 queas, quin statim velis esse nobiscum, nec?) nos amplius dif- ferre debemus. Si cottidie vis cibus noster esse, tune") nescio, quid dicam de tanta benivolencia tua, quia in illis thezauris clemencie tue abissus multa. Ideo nil aliud scio dicerer), nisi ex quo semper vis esse nobiscum, nos omni tempore simuss) tecum." Idemt) Bernhardus super canonem misse: „Hoc sacra- mentum est sepeu) iterandum, quia cottidie labimur, ut per hoc cottidie expiamur*). Secundo, ut criminaliter peccantes, per hoe arceamur, donec per penitenciam satisfacientes, per ipsum re- conciliati revertamur. Tercio, ut per hoc cicius unum efficiamur 25 cum Christo,“ etc.w). 20 a) contingenter l; continua dd. Parm. b) humoris FI ; humiditatis per actionem ed. Parm. c) exercitacionem G. d) scilicet add. G, vide- licet add. G, opportet om. G. e) cibi deperditi G. f) perdicionem l. *) tollitur GI. h) pluries (i et ed. Parm.; plura cet. cod. i) sed - est 30 om. in od. Parm. k) ita A rubr., om. cet. cod. 1) ita IBF rubr. ot EGI; da nobis hodie om. BEG. m) festivitas (sic) B; tantum add. E. ") qua- liter (r. 5) noster G. p) cum corr. nec A in m.; cum B; cur non ... 8) sumus l. Sed 1I. q) add. A in m., om. cet. cod. r) om. I. t) Item FGHI. Unde Bernhardus cont. D 1. 2. ") semper G1. V) ČN- 35 piemur D 1. 2. GH; expiaremur F. w) Amen add. H. D 1. 2. contin.: Ingens itaque nobis ac. v. infra p. 110, lin. 2. 1) Verba b. Bernhardí híc allata nec in editione Parisiensi Jo. Mabillon, 2 vol., 1719, nec apud Migne, PL. t. 182—185 reperire potuimus.
116 Matthiae de Janov Regulae, 1. III. tr. 3. c. 16, 17 ct 18. continuea) deperdicio naturalis humorisb) per occasionem caloris naturalis et exercicium“) laboris, ideod) opportet frequenter cor- poralem sumere cibum ad restauracionem deperditis), ne per- dicio continua mortem!) inducat. Similiter autem ex concu- piscencia innata et occupacione circa exteriora fit deperdicio fervoris et devocionis, secundum que homo in deum colligiturs). Unde opportet, quod pluries h) deperdita restaurentur, ne homo totaliter alienetur a deo, sedi) tamen saltem semel in anno sumere necessarium est, etc. 1O Capitulum decimum septimum"). Determinacio Bernhardi super illo verbo: „Panem nostrum cottidianum da nobís hodie“1) 1). „Cur queso tantum festinasi) esse nobiscum, quare") non differs usque cras? Si sic amor nostrio) te urget, ut differre ne- 15 queas, quin statim velis esse nobiscum, nec?) nos amplius dif- ferre debemus. Si cottidie vis cibus noster esse, tune") nescio, quid dicam de tanta benivolencia tua, quia in illis thezauris clemencie tue abissus multa. Ideo nil aliud scio dicerer), nisi ex quo semper vis esse nobiscum, nos omni tempore simuss) tecum." Idemt) Bernhardus super canonem misse: „Hoc sacra- mentum est sepeu) iterandum, quia cottidie labimur, ut per hoc cottidie expiamur*). Secundo, ut criminaliter peccantes, per hoe arceamur, donec per penitenciam satisfacientes, per ipsum re- conciliati revertamur. Tercio, ut per hoc cicius unum efficiamur 25 cum Christo,“ etc.w). 20 a) contingenter l; continua dd. Parm. b) humoris FI ; humiditatis per actionem ed. Parm. c) exercitacionem G. d) scilicet add. G, vide- licet add. G, opportet om. G. e) cibi deperditi G. f) perdicionem l. *) tollitur GI. h) pluries (i et ed. Parm.; plura cet. cod. i) sed - est 30 om. in od. Parm. k) ita A rubr., om. cet. cod. 1) ita IBF rubr. ot EGI; da nobis hodie om. BEG. m) festivitas (sic) B; tantum add. E. ") qua- liter (r. 5) noster G. p) cum corr. nec A in m.; cum B; cur non ... 8) sumus l. Sed 1I. q) add. A in m., om. cet. cod. r) om. I. t) Item FGHI. Unde Bernhardus cont. D 1. 2. ") semper G1. V) ČN- 35 piemur D 1. 2. GH; expiaremur F. w) Amen add. H. D 1. 2. contin.: Ingens itaque nobis ac. v. infra p. 110, lin. 2. 1) Verba b. Bernhardí híc allata nec in editione Parisiensi Jo. Mabillon, 2 vol., 1719, nec apud Migne, PL. t. 182—185 reperire potuimus.
Strana 117
Determinatio b. Bernardi et Mag. Alani. 117 Capitulum decimum octavuma). Determinacio Magistri Allani Alanib) 1) Eciam determinat Alanusc) contra illos, qui abutunturd) illa auctoritate Augustini: Crede et manducasti, etc.e), asseren- tes, quod in presenti vita sufficeret spiritualiter communicare. Unde dicit idem Alanus in Glossa super Pater noster, Panem nostrum: „Tres sunt dies1): prima est carnalis vitas), in qua cor- ruptibile corpus cum] anima vegetatur. Secunda spiritualis sive parcialis, in qua corrupto iam corpore vivit anima sine carne. Tercia integralish), in qua suo corpori reformato i) et incorrup- tibili quequek) rursus anima sociatur. Prima laboris, secunda quietis, tercia glorificacionis. In prima meremur [f. 87b], in se- cunda expectamus, in tercia remuneramur. Prima fide lucet, secunda spe fulget, tercia recoruscat1). Primi compositi oculus naturalis intelligencia, secundi simplicis spiritualis gracia, tercii reintegrati cognicio iam perfectam). Ad hunc triplicem diem seipsum Christus panem constituit"). ad primum diem subcineri- cium, ad secundum supercinericium, ad tercium excinericium9) Panis subcinericius deus homor), quia verbum caro factum est, 20 et quid caro nisi cinis )? Panis subcinericius divinitas sub huma- nitate: unde a multis homo, a paucis deus anter) resureccionis gloriam putabatur. Panis supercinericiuss) homo deus, quia divini- tatis gracia Christus, resurgens a mortuis, verus deus apparuit et unius divinitatist) gracia, non humanitatis natura homo deus. 25 Panis supercinericius homo, quia divinitatis gracia Christus, re- surgens a mortuis, verus deus apparuit et unius divinitatis gracia, non humanitatis natura homo deus dictus est. Et quid deus nisi panis, qui de celo descendit? Divinitas ergo super humanitatem a) ita A rubr., om. cet. vod. Cap. hoc om. est in cod. H. b) ita ABF 30 rubr. et EGI. Alani Alani 1, Allani om. cct. cod. Sequitur add. F. c) om. E d) quicumque utuntur F. e) om. G. f) dies hominis G. 4) vite F. h) realissimi et integralis F corr. i) reformati F. k) quoque l; n) instituit G. que G. 1) choruscat FI ; corruscat G. m) manifesta Gi. 9) excineratum EF; supercineratum (. P) homo est G. q) cinus B. r) post B. s) subcinerius A ante corr. ef BF; tola phirasis Panis super- cinericius homo oc. repetitur. 1) supercinerem BEF; supercinericius (l. 1) In IHani de Iusulis operibus, ap. Migne, PL, f. 210 dicta sequentia reperire non potuimus. 10 15 5
Determinatio b. Bernardi et Mag. Alani. 117 Capitulum decimum octavuma). Determinacio Magistri Allani Alanib) 1) Eciam determinat Alanusc) contra illos, qui abutunturd) illa auctoritate Augustini: Crede et manducasti, etc.e), asseren- tes, quod in presenti vita sufficeret spiritualiter communicare. Unde dicit idem Alanus in Glossa super Pater noster, Panem nostrum: „Tres sunt dies1): prima est carnalis vitas), in qua cor- ruptibile corpus cum] anima vegetatur. Secunda spiritualis sive parcialis, in qua corrupto iam corpore vivit anima sine carne. Tercia integralish), in qua suo corpori reformato i) et incorrup- tibili quequek) rursus anima sociatur. Prima laboris, secunda quietis, tercia glorificacionis. In prima meremur [f. 87b], in se- cunda expectamus, in tercia remuneramur. Prima fide lucet, secunda spe fulget, tercia recoruscat1). Primi compositi oculus naturalis intelligencia, secundi simplicis spiritualis gracia, tercii reintegrati cognicio iam perfectam). Ad hunc triplicem diem seipsum Christus panem constituit"). ad primum diem subcineri- cium, ad secundum supercinericium, ad tercium excinericium9) Panis subcinericius deus homor), quia verbum caro factum est, 20 et quid caro nisi cinis )? Panis subcinericius divinitas sub huma- nitate: unde a multis homo, a paucis deus anter) resureccionis gloriam putabatur. Panis supercinericiuss) homo deus, quia divini- tatis gracia Christus, resurgens a mortuis, verus deus apparuit et unius divinitatist) gracia, non humanitatis natura homo deus. 25 Panis supercinericius homo, quia divinitatis gracia Christus, re- surgens a mortuis, verus deus apparuit et unius divinitatis gracia, non humanitatis natura homo deus dictus est. Et quid deus nisi panis, qui de celo descendit? Divinitas ergo super humanitatem a) ita A rubr., om. cet. vod. Cap. hoc om. est in cod. H. b) ita ABF 30 rubr. et EGI. Alani Alani 1, Allani om. cct. cod. Sequitur add. F. c) om. E d) quicumque utuntur F. e) om. G. f) dies hominis G. 4) vite F. h) realissimi et integralis F corr. i) reformati F. k) quoque l; n) instituit G. que G. 1) choruscat FI ; corruscat G. m) manifesta Gi. 9) excineratum EF; supercineratum (. P) homo est G. q) cinus B. r) post B. s) subcinerius A ante corr. ef BF; tola phirasis Panis super- cinericius homo oc. repetitur. 1) supercinerem BEF; supercinericius (l. 1) In IHani de Iusulis operibus, ap. Migne, PL, f. 210 dicta sequentia reperire non potuimus. 10 15 5
Strana 118
118 Matthiae de Janov Regulae, l. Ill, tr. 3, c. 18, 19 et 20. panis supercinericius: unde a paucis homo, a multis deus post resurreccionis potenciam credebatura). Quare discipulis suisb) in multis argumentis apparuit et tactu simul et esu, licet occultum hominem se probavite). Panis eciam") excineratuse) est deus exalta- 5 tus a terra super celos celorum et glorificatus. Hunc triplicem pa- nemf) videtur postulasse psalmista, cum dixit: „Deus, deus, meus" etc. Devocionis) profecto non sufficit semel dicere „meus“, sed iterat „deus“, ut addatur scilicet,meus.“ Nam prodesth) michi deus, nisi sit meus? Meus inquam, qui me fecit et refeciti), nec deficiet 10 in eternum. Petimus ergo, ut det nobis panem nostrum cottidia- num, id est ad venturum diem necessarium hodie, id est talem, qualis ad presentem corporis et anime peregrinacionem neces- sarius, id est subcinericium, ut Christi fide sequentes vestigiak ad percepcionem panis secundi diei, scilicet subcinericii, curra- 15 musl) alacriter, quom) spe refecti ad realem saturitatem tercii"), scilicet excinerati, certissimi") sublevemur." Capitulum undevigesimum?). Determinacio Innocencii pape terciid) in libro De missa, elc.r) 1). „,Hec quocienscumque feceritis.' In percepcione corporis 2o et sangwinis Christi magna nobiss) est habenda discrecio. Ca- vendum est enimt), ne si nimium differatur, mortis periculum incurratur, domino protestante 2): ,Nisi manducaveritis carnemu) filii hominis et biberitis eius sanguinem, non habebitis vitam in vobis.' Et vero quis indigne suscipiat, iudicium dampna- 25 cionis incurrat, apostolo testantev)3): Qui manducat et bibit indigne meum sanguinem, iudicium sibiw) manducat et bibit non', etc.x) Ideoque iuxta vocem eiusdem apostoli 4) �Probe a) cognitus est G. b) om. (i. c) probabat G. d) om. FGI. e) A post corr.; cineratus BE, subcineratus G. f) om. G. g) Devocio 30 nis GI. 1) non prodest F; parum prodest Gl. i) reficit EFI. k) se 1) curramus BEF. m) qui G. quens vestigia G; vestigari cet. cod. n) panis add. G. 0) certissime G. p) ita 1 rubr., om. cet. cod. q) om. BI r) ita BF rubr. of EGHI. Sequitur add. F; etc. om. BEGI libro tantum H. s) vobis H. t) eciam G. u) panem G. v) testante A; contestante W) ita HI, meum sanguinem omittentes. x) non, etc. om. GIII. 35 cct. cod. 1) Innocentii III. papac, De saero altaris mysterio libri sex, 1. V. c. NLII, ap. Migne, PL, t. 217, col. 882 883. 2) Joann. VI. 54. 3) I. Cor. XI. 29. 4) I. Cor. XI. 28.
118 Matthiae de Janov Regulae, l. Ill, tr. 3, c. 18, 19 et 20. panis supercinericius: unde a paucis homo, a multis deus post resurreccionis potenciam credebatura). Quare discipulis suisb) in multis argumentis apparuit et tactu simul et esu, licet occultum hominem se probavite). Panis eciam") excineratuse) est deus exalta- 5 tus a terra super celos celorum et glorificatus. Hunc triplicem pa- nemf) videtur postulasse psalmista, cum dixit: „Deus, deus, meus" etc. Devocionis) profecto non sufficit semel dicere „meus“, sed iterat „deus“, ut addatur scilicet,meus.“ Nam prodesth) michi deus, nisi sit meus? Meus inquam, qui me fecit et refeciti), nec deficiet 10 in eternum. Petimus ergo, ut det nobis panem nostrum cottidia- num, id est ad venturum diem necessarium hodie, id est talem, qualis ad presentem corporis et anime peregrinacionem neces- sarius, id est subcinericium, ut Christi fide sequentes vestigiak ad percepcionem panis secundi diei, scilicet subcinericii, curra- 15 musl) alacriter, quom) spe refecti ad realem saturitatem tercii"), scilicet excinerati, certissimi") sublevemur." Capitulum undevigesimum?). Determinacio Innocencii pape terciid) in libro De missa, elc.r) 1). „,Hec quocienscumque feceritis.' In percepcione corporis 2o et sangwinis Christi magna nobiss) est habenda discrecio. Ca- vendum est enimt), ne si nimium differatur, mortis periculum incurratur, domino protestante 2): ,Nisi manducaveritis carnemu) filii hominis et biberitis eius sanguinem, non habebitis vitam in vobis.' Et vero quis indigne suscipiat, iudicium dampna- 25 cionis incurrat, apostolo testantev)3): Qui manducat et bibit indigne meum sanguinem, iudicium sibiw) manducat et bibit non', etc.x) Ideoque iuxta vocem eiusdem apostoli 4) �Probe a) cognitus est G. b) om. (i. c) probabat G. d) om. FGI. e) A post corr.; cineratus BE, subcineratus G. f) om. G. g) Devocio 30 nis GI. 1) non prodest F; parum prodest Gl. i) reficit EFI. k) se 1) curramus BEF. m) qui G. quens vestigia G; vestigari cet. cod. n) panis add. G. 0) certissime G. p) ita 1 rubr., om. cet. cod. q) om. BI r) ita BF rubr. of EGHI. Sequitur add. F; etc. om. BEGI libro tantum H. s) vobis H. t) eciam G. u) panem G. v) testante A; contestante W) ita HI, meum sanguinem omittentes. x) non, etc. om. GIII. 35 cct. cod. 1) Innocentii III. papac, De saero altaris mysterio libri sex, 1. V. c. NLII, ap. Migne, PL, t. 217, col. 882 883. 2) Joann. VI. 54. 3) I. Cor. XI. 29. 4) I. Cor. XI. 28.
Strana 119
Determinatio Innocentis III. et Cassiani. 119 seipsum homoa), et sic de pane istob) edat et de calice bibat." Ingensc) itaque nobisd) indicitur bene vivendi necessitas, ne corpus domini vel indigne sumendo sumamus iudiciume), vel sumere cessando nichilominus incurramus periculum. Neces- sariof) quippe sumendus est agnus, ut a vastantes) angelo pro- tegamur, nech) exire possumus de Egypto, nisii) celebrando Phazek), pascalem1) agnum edamus 1). Dixeritm) ergo quispiam communicandum essén) cottidie. Dixerit°) alius cottidie com- municandum non esse. Faciat?) unusquisque, quod ч) pie cre- diderit faciendum." 5 10 Capitulum vigesimum"). Determinacio Cassiani collacione XIIIa s) 2) „Nec tament) ex eo nos a dominica communione suspen- dendum, quia nos agnoscimusu) peccatores, sed ad eam magis ac magis [est, et] propterv) anime medicinam et purificacionem spiritus sancti avide festinandum. Verumtamen ea humilitate mentis w) ac fide, ut indignos nos percepcione tante graciex) iudicantes, remedia pocius nostris wlneribus expetamuss). Alio- quin necz) anniversaria quidem digne aa) est presumenda com- munio, ut quidambb) faciunt, qui in monasterio consistentes, ita 20 sacrosanctorum et celestium dignitatem ce) et sanctificacionem ac menitum meciunturdd), ut estiment ea, non nisi sanctos atque ce) 15 13) Abstinencia peccatorum (?) D I. a) homo, etc. (i, cct. om. b) illo EFI. c) contin. D 1 2. d) D 1. 2. add.: ut dicit Innocencius 3us in libro de missa. c) om. GI. f) Necesse G. 25 s) inlacerante add. 1. h) ut H. i) add. A sup. lin., om. BE; nisi k) Phase D 1. 2. FGHI; nec AI, sed nec om. cet. cod.; nec tantum II. id est transitum add. G. 1) om. F. m) Licet dixerit G. Dixit I. n) non esse I. 0) Dixerit non esse om. Gl. P) Efficiat B. Faciat quasi E. r) ita 1, om. cet. cod. 1) quod secundum fidem suam add. G. 8) ita ABF rubr. ct EGHI; XXIII reete II; trecessima I. 1) ut dicit Cas- v) om. B. sianus collacione 13° add. D 1. 2. u) cognoscimus FII. w) A corr.; utentis. (sic) B. y) expectamus x) percepcionem t. g. G. false omnes od.; post hanc vovem D 1. 2. contin.: Vehementer desidero oc., v. Z) ne E, ut G. aa) digna FGI. bb) quidem l. 35 infra p. 121, lin. 7. ee) dignificacionem (II. add) meciunt F; menciuntur I. ec) ac HI. 30 2) Bona vita D I. 1) Cf. Exod. XII. 2) recte Joannis Cassiani coll. XXIII. c. 21, ap. Migne, PL, f. 19, col. 1278—1280.
Determinatio Innocentis III. et Cassiani. 119 seipsum homoa), et sic de pane istob) edat et de calice bibat." Ingensc) itaque nobisd) indicitur bene vivendi necessitas, ne corpus domini vel indigne sumendo sumamus iudiciume), vel sumere cessando nichilominus incurramus periculum. Neces- sariof) quippe sumendus est agnus, ut a vastantes) angelo pro- tegamur, nech) exire possumus de Egypto, nisii) celebrando Phazek), pascalem1) agnum edamus 1). Dixeritm) ergo quispiam communicandum essén) cottidie. Dixerit°) alius cottidie com- municandum non esse. Faciat?) unusquisque, quod ч) pie cre- diderit faciendum." 5 10 Capitulum vigesimum"). Determinacio Cassiani collacione XIIIa s) 2) „Nec tament) ex eo nos a dominica communione suspen- dendum, quia nos agnoscimusu) peccatores, sed ad eam magis ac magis [est, et] propterv) anime medicinam et purificacionem spiritus sancti avide festinandum. Verumtamen ea humilitate mentis w) ac fide, ut indignos nos percepcione tante graciex) iudicantes, remedia pocius nostris wlneribus expetamuss). Alio- quin necz) anniversaria quidem digne aa) est presumenda com- munio, ut quidambb) faciunt, qui in monasterio consistentes, ita 20 sacrosanctorum et celestium dignitatem ce) et sanctificacionem ac menitum meciunturdd), ut estiment ea, non nisi sanctos atque ce) 15 13) Abstinencia peccatorum (?) D I. a) homo, etc. (i, cct. om. b) illo EFI. c) contin. D 1 2. d) D 1. 2. add.: ut dicit Innocencius 3us in libro de missa. c) om. GI. f) Necesse G. 25 s) inlacerante add. 1. h) ut H. i) add. A sup. lin., om. BE; nisi k) Phase D 1. 2. FGHI; nec AI, sed nec om. cet. cod.; nec tantum II. id est transitum add. G. 1) om. F. m) Licet dixerit G. Dixit I. n) non esse I. 0) Dixerit non esse om. Gl. P) Efficiat B. Faciat quasi E. r) ita 1, om. cet. cod. 1) quod secundum fidem suam add. G. 8) ita ABF rubr. ct EGHI; XXIII reete II; trecessima I. 1) ut dicit Cas- v) om. B. sianus collacione 13° add. D 1. 2. u) cognoscimus FII. w) A corr.; utentis. (sic) B. y) expectamus x) percepcionem t. g. G. false omnes od.; post hanc vovem D 1. 2. contin.: Vehementer desidero oc., v. Z) ne E, ut G. aa) digna FGI. bb) quidem l. 35 infra p. 121, lin. 7. ee) dignificacionem (II. add) meciunt F; menciuntur I. ec) ac HI. 30 2) Bona vita D I. 1) Cf. Exod. XII. 2) recte Joannis Cassiani coll. XXIII. c. 21, ap. Migne, PL, f. 19, col. 1278—1280.
Strana 120
120 Matthiae de Janov Regulae, l. III, tr. 3, c. 20 et 21. 5 10 15 inmaculatos debere presumere et non pocius, ut sanctos mun- dosque nos suaa) participacione ipsa perficiantb). Qui profecto maiorem arrogancie presumpcionem, quam declinare sibi viden- tur, incurrunt, quia vel tunc, cum eac) percipiunt, dignos se eius d) percepcione diiudicante). Multo autem iustius est, ut cum hac humilitate cordis, qua credimus et fatemur illa sacrosancta misteria numquam nos pro merito posse contingere, singulis ea dominicis diebusf) ob remedium nostrarum egritudinum pre- sumamus, quam uts) vana persuasione cordis elati f. 88a ], ve post annum dignos eorum participio1) nos fieri posse, creda- mus. Quapropter ut hec intelligere et fructuose tenere possi- mus i), misericordiam dominik), ut nos !) ad perficienda hec ad- iuvet, attencius inploremus, quem) nequaquam ita], ut cetere artes humane, precedenten) quadam racione verborum, sed actu pocius et experiencia") preeunte discunturr). Que eciam rur- sum, nisi tam collacionibus spiritualium virorum frequenter exa- minata fuerunt et pollita, quam documentis et1) cottidiana ex- perigenciar) sollicite ventilata, aut obsolescunt incurias), aut occiosa oblivione depereunt“t). 20 Capitulum vigesimum primum“). Determinacio Aushelmiv) 1). „Domine Jesu Christe! Ecce accedere vellem ad sacramen- tum corporis et sanguinis tui preciosi. Sed quocienscumque hoc mente propono, magna w) in me consurgit disceptacio. Monet 25 enim me tuax) benignitas, allicit?) suavitas, trahit ea, quam michi proventuram spero, utilitas et quasi compellit me magna 22) Oracio F alia manu. a) om. F. b) perficiunt I. c) cum om. E; ea G; eam cel. cod. d) earum G. e) dicant I. f) ita (i et ed.; diebus om. cet. cod. k) dei 1. 30 g) om. G. h) participacio false AB. i) possumus I. 1) om. Gl. m) quod G. n) prudencie GI. °) perigencia I. P) disci- r) ex- mus I, discuntur F et el.; discimur cet. cod. q) et quasi Gl. s) incurie, id est a consuetudine hominum vertuntur G. periencia BFI. t) detereunt GI; deprimuntur F. u) ita A rubr., om. cet. cod. v) ita ABI. 35 rubr. ct EGI. Anzhelmi scribitur in E; beati Anzhelmi II; et cetera add. I. w) om. E. x) om. I. y) allicit — benignitas om. 1. 1) In S. Anselmi operibus, ap. Migne PL, f. 158 cl 159 non reperitur.
120 Matthiae de Janov Regulae, l. III, tr. 3, c. 20 et 21. 5 10 15 inmaculatos debere presumere et non pocius, ut sanctos mun- dosque nos suaa) participacione ipsa perficiantb). Qui profecto maiorem arrogancie presumpcionem, quam declinare sibi viden- tur, incurrunt, quia vel tunc, cum eac) percipiunt, dignos se eius d) percepcione diiudicante). Multo autem iustius est, ut cum hac humilitate cordis, qua credimus et fatemur illa sacrosancta misteria numquam nos pro merito posse contingere, singulis ea dominicis diebusf) ob remedium nostrarum egritudinum pre- sumamus, quam uts) vana persuasione cordis elati f. 88a ], ve post annum dignos eorum participio1) nos fieri posse, creda- mus. Quapropter ut hec intelligere et fructuose tenere possi- mus i), misericordiam dominik), ut nos !) ad perficienda hec ad- iuvet, attencius inploremus, quem) nequaquam ita], ut cetere artes humane, precedenten) quadam racione verborum, sed actu pocius et experiencia") preeunte discunturr). Que eciam rur- sum, nisi tam collacionibus spiritualium virorum frequenter exa- minata fuerunt et pollita, quam documentis et1) cottidiana ex- perigenciar) sollicite ventilata, aut obsolescunt incurias), aut occiosa oblivione depereunt“t). 20 Capitulum vigesimum primum“). Determinacio Aushelmiv) 1). „Domine Jesu Christe! Ecce accedere vellem ad sacramen- tum corporis et sanguinis tui preciosi. Sed quocienscumque hoc mente propono, magna w) in me consurgit disceptacio. Monet 25 enim me tuax) benignitas, allicit?) suavitas, trahit ea, quam michi proventuram spero, utilitas et quasi compellit me magna 22) Oracio F alia manu. a) om. F. b) perficiunt I. c) cum om. E; ea G; eam cel. cod. d) earum G. e) dicant I. f) ita (i et ed.; diebus om. cet. cod. k) dei 1. 30 g) om. G. h) participacio false AB. i) possumus I. 1) om. Gl. m) quod G. n) prudencie GI. °) perigencia I. P) disci- r) ex- mus I, discuntur F et el.; discimur cet. cod. q) et quasi Gl. s) incurie, id est a consuetudine hominum vertuntur G. periencia BFI. t) detereunt GI; deprimuntur F. u) ita A rubr., om. cet. cod. v) ita ABI. 35 rubr. ct EGI. Anzhelmi scribitur in E; beati Anzhelmi II; et cetera add. I. w) om. E. x) om. I. y) allicit — benignitas om. 1. 1) In S. Anselmi operibus, ap. Migne PL, f. 158 cl 159 non reperitur.
Strana 121
Determinatio s. Anselmi. 121 necessitas. Monet me benignitasa), qua tamb) benigne te ex- hibes, ut, quasi si velime) te suscipere, michi te comittas, et qua fronte, qua decencia possum dimittere te et tibi cordis mei hospicium denegare, etd) in mea e) ponas arbitrii libertatef), cum tus) non dedignaris intrare. Sed allicit me tua suavitas, quam etsi nondum gustare merui, nonnumquam ex dono tuo tam dulcem odorem persensi, quod vehementer 1) desidero gustare et videre, quam suavis sit, o domine, spiritus tuus, et illo i) gustu plurimum indigerem, ut omnem mundi dulcedinem con- tempnere possem et vincere. Sed ubi hoc degustarek) poterit in hac via, quam in hoc cibo dulcissimo, ubi quodam modo divina suavitas in suo fonte bibitur et hauriturl)? Demum omni die trahit me utilitas, cum omnia opera nostra meritom) pas- sionis tue nostris wlneribus, quam dulciter, quam salubriter aplicenturn). Postremo videor°) quasi necessitate conpulsus, cum tot sint miserie mee?), peccata q) preterita, vicia presenciar), pe- ricula inminencia, ad ques) diluenda, exstirpanda et vitanda nont est in hac vita efficax remedium quam corpus tuum devote etu non indigne susceptum. Heev) sunt, piissime Jhesuw), que me multum monent et in tantum monere deberent, quod peccata 20 vitarem, totam vitam meam*) diligentissime custodirem et me cottidie ac semper ad suscepcionem sacramenti tam amabilis omniy) fervore et desiderio prepararem. Quiaz) vero hoc non facio, cor meum non custodio, lingwam non refreno, carni, vino, mundo placeo, ad omne bonum torpeo aa), vagor in ocio, con- 25 solaciones et delectaciones vanas bb) quero ac multa mala in- desinenter comitto, atque ex hiis non nisice) indignumdd) me reputareee) audeo, accedere omnino deterreor nec presumo. 5 10 15 7) Anhelacio D 1. 23) Abstraccio D I. a) tua add. G. b) michi F corr. c) vellem G. d) cum FG. c) eo E. f) arbitrium libertate et G. h) contin. D 1. 2. g) tamen I. 1) in hoc fonte oc. H ; k) degustari FI. addens: Anshelmus. i) ideo I. m) sine merito post hana vocem D 1. 2. contin. Quia vero, v. infra l. 23. o) Postremum videor B. Postremo video l. (sic) EFGI. n) applicata G. q) peccatorum corr. B. p) anime (?) mee F corr. r) om. B. s) atque BGI. t) quod non l. u) devote et om. G; tuum devote om. I. v) Hec ABF. w) Jhesu Christe G. x) om. GI. V) A post vorr., cum BEG. 3) Quia vero cor cont. D 1. 2. aa) torpeor corr. torpeo l bb) varias GI. cc) A sup. lin., om. ef I; torpeor BI; et ... torpeo H. dd) dignum D 1. 2. ce) reputari BE D 1. 2. I. EDI. 2. 30 3. 40
Determinatio s. Anselmi. 121 necessitas. Monet me benignitasa), qua tamb) benigne te ex- hibes, ut, quasi si velime) te suscipere, michi te comittas, et qua fronte, qua decencia possum dimittere te et tibi cordis mei hospicium denegare, etd) in mea e) ponas arbitrii libertatef), cum tus) non dedignaris intrare. Sed allicit me tua suavitas, quam etsi nondum gustare merui, nonnumquam ex dono tuo tam dulcem odorem persensi, quod vehementer 1) desidero gustare et videre, quam suavis sit, o domine, spiritus tuus, et illo i) gustu plurimum indigerem, ut omnem mundi dulcedinem con- tempnere possem et vincere. Sed ubi hoc degustarek) poterit in hac via, quam in hoc cibo dulcissimo, ubi quodam modo divina suavitas in suo fonte bibitur et hauriturl)? Demum omni die trahit me utilitas, cum omnia opera nostra meritom) pas- sionis tue nostris wlneribus, quam dulciter, quam salubriter aplicenturn). Postremo videor°) quasi necessitate conpulsus, cum tot sint miserie mee?), peccata q) preterita, vicia presenciar), pe- ricula inminencia, ad ques) diluenda, exstirpanda et vitanda nont est in hac vita efficax remedium quam corpus tuum devote etu non indigne susceptum. Heev) sunt, piissime Jhesuw), que me multum monent et in tantum monere deberent, quod peccata 20 vitarem, totam vitam meam*) diligentissime custodirem et me cottidie ac semper ad suscepcionem sacramenti tam amabilis omniy) fervore et desiderio prepararem. Quiaz) vero hoc non facio, cor meum non custodio, lingwam non refreno, carni, vino, mundo placeo, ad omne bonum torpeo aa), vagor in ocio, con- 25 solaciones et delectaciones vanas bb) quero ac multa mala in- desinenter comitto, atque ex hiis non nisice) indignumdd) me reputareee) audeo, accedere omnino deterreor nec presumo. 5 10 15 7) Anhelacio D 1. 23) Abstraccio D I. a) tua add. G. b) michi F corr. c) vellem G. d) cum FG. c) eo E. f) arbitrium libertate et G. h) contin. D 1. 2. g) tamen I. 1) in hoc fonte oc. H ; k) degustari FI. addens: Anshelmus. i) ideo I. m) sine merito post hana vocem D 1. 2. contin. Quia vero, v. infra l. 23. o) Postremum videor B. Postremo video l. (sic) EFGI. n) applicata G. q) peccatorum corr. B. p) anime (?) mee F corr. r) om. B. s) atque BGI. t) quod non l. u) devote et om. G; tuum devote om. I. v) Hec ABF. w) Jhesu Christe G. x) om. GI. V) A post vorr., cum BEG. 3) Quia vero cor cont. D 1. 2. aa) torpeor corr. torpeo l bb) varias GI. cc) A sup. lin., om. ef I; torpeor BI; et ... torpeo H. dd) dignum D 1. 2. ce) reputari BE D 1. 2. I. EDI. 2. 30 3. 40
Strana 122
122 Matthiae de Janov Regulae, 1. 11I, tr. 3, c. 21. Timeo enim, ne benignitas in a) indignacionemb) propter meam indignatem et presumpcionem, suavitas in amaritudinem et uti- litas in dampnacionem perpetuam convertanturc) juxta senten- ciam apostoli 1): „Qui manducatd) indigne, iudicium sibie) man- ducat et bibit, non diiudicans corpus domini.“ Sic igitur quan- tum ad te sumendum benignitate moneor, suavitate aliciorf), uti- litate atrahor, miseriarum necessitate compellor, tantum solius malicie et culpe mees) non minoril) necessitate repellor: O, quantum malum existit, quod tam multis bonis obstitit, quod tot i) mala includit etk) tot bona excludit. Vides, alme deus, anceps !) et periculosum dubium cordis mei, angustie michi sunt utrobique, et quid eligam, ignoro, nam, ut dixi, negligenter vi- vens, non nisi indignum reputare me audeo. Si enimim) dignum me iudicaver,n). eo ipso eciam, si alias indignus non essem, ex 15 presumpcione indignus fio, et si nunc cum") tali consciencia, quod indignus sum, accessero, eciam alias si non essem, in- dignus essemp), contra conscienciam faciens, indigne accedo, adu iehennamr) edifico. Ve michi, ad quantam involucionem et perplexitatem inducunts) me peccata. Quid ergo faciam, do- 20 mine deus meus, si hanc raciocinacionem t) sequi voluero? Ni- chil restat nisi tui in eternum carere et sic in meipso misera- biliter desperare. Convertam me ergo ad misericordiam tuam etu) ibi queram consolacionem meam. Scio enim et scire me gaudeo, quod misericordia tua infinita est et nedumv) meam. 25 sed omnium hominum maliciam excedit"). Absit eciam, ut mex indignum iudicem, licet me dignum censere*) non possum. Si quidem, si dignus est honore, quem deus voluerit honorare, nemoz) utique se indignum iudicare poterit, nisi prius iudiceturaa) quod deus eum honorare non velit. sed tu quisbb) es, qui non 10 a) Al sup. lin., om. FIII. b) indignacione B. c) post hans vocem conf. D 1. 2.: Cesarius episcopus. Sicut oc., c. infra p. 124, lin. 8. d) et bibit add. I. e) etc. (, cet. om. () et s. allicior II. g) me 1B. h) minore I; m. n. impellor H. 1) tot sup. lin., tam in linca 1 ; tam BII. k) et — excludit om. F. 1) grave F corr. m) vero HI. n) iudi- ") ex F. P) eciam l. q) et ad (l; ad 35 caveram E; reputavero H. s) inducant B. 1) racionem I. r) gehennam BI; yehennam FG. oII. I. w) excedens Ecorr. u) om. E; ubi G. x) om. 1. v) non tantum G. aa) iudicet (1l. bb) qui (. z) neque carr. nemo B. v) censeri G. 1) I. Cor. XI. 29. 30
122 Matthiae de Janov Regulae, 1. 11I, tr. 3, c. 21. Timeo enim, ne benignitas in a) indignacionemb) propter meam indignatem et presumpcionem, suavitas in amaritudinem et uti- litas in dampnacionem perpetuam convertanturc) juxta senten- ciam apostoli 1): „Qui manducatd) indigne, iudicium sibie) man- ducat et bibit, non diiudicans corpus domini.“ Sic igitur quan- tum ad te sumendum benignitate moneor, suavitate aliciorf), uti- litate atrahor, miseriarum necessitate compellor, tantum solius malicie et culpe mees) non minoril) necessitate repellor: O, quantum malum existit, quod tam multis bonis obstitit, quod tot i) mala includit etk) tot bona excludit. Vides, alme deus, anceps !) et periculosum dubium cordis mei, angustie michi sunt utrobique, et quid eligam, ignoro, nam, ut dixi, negligenter vi- vens, non nisi indignum reputare me audeo. Si enimim) dignum me iudicaver,n). eo ipso eciam, si alias indignus non essem, ex 15 presumpcione indignus fio, et si nunc cum") tali consciencia, quod indignus sum, accessero, eciam alias si non essem, in- dignus essemp), contra conscienciam faciens, indigne accedo, adu iehennamr) edifico. Ve michi, ad quantam involucionem et perplexitatem inducunts) me peccata. Quid ergo faciam, do- 20 mine deus meus, si hanc raciocinacionem t) sequi voluero? Ni- chil restat nisi tui in eternum carere et sic in meipso misera- biliter desperare. Convertam me ergo ad misericordiam tuam etu) ibi queram consolacionem meam. Scio enim et scire me gaudeo, quod misericordia tua infinita est et nedumv) meam. 25 sed omnium hominum maliciam excedit"). Absit eciam, ut mex indignum iudicem, licet me dignum censere*) non possum. Si quidem, si dignus est honore, quem deus voluerit honorare, nemoz) utique se indignum iudicare poterit, nisi prius iudiceturaa) quod deus eum honorare non velit. sed tu quisbb) es, qui non 10 a) Al sup. lin., om. FIII. b) indignacione B. c) post hans vocem conf. D 1. 2.: Cesarius episcopus. Sicut oc., c. infra p. 124, lin. 8. d) et bibit add. I. e) etc. (, cet. om. () et s. allicior II. g) me 1B. h) minore I; m. n. impellor H. 1) tot sup. lin., tam in linca 1 ; tam BII. k) et — excludit om. F. 1) grave F corr. m) vero HI. n) iudi- ") ex F. P) eciam l. q) et ad (l; ad 35 caveram E; reputavero H. s) inducant B. 1) racionem I. r) gehennam BI; yehennam FG. oII. I. w) excedens Ecorr. u) om. E; ubi G. x) om. 1. v) non tantum G. aa) iudicet (1l. bb) qui (. z) neque carr. nemo B. v) censeri G. 1) I. Cor. XI. 29. 30
Strana 123
Determinatio s. Anselmi. 123 dico servum alienum, sed dominum proprium iudicas, quia) sic agis, ac si alias servib) secundum dominum congnoscas, qui te sic [f. 88b] ad desperandum coartas et additum tibi celestis gracie claudis et abdicas. Necessario enim desperat nec est ulloe) modo capax gracie, quamdiud) iudicat sibi deum misereri non velle, quod idem este), quod se indignum iudicare. Attendant ergo, quam periculose faciant1), qui ex hoc communicare vel procurares) negligunt, quia se indignos iudicant et credunt et ex ista indignitate dimittunt. Oh1), me miserum, ubi sum, ad quid devenii)! Sperabam me moveri ad communicandum et volui 10 colligere motiva, et non invenio in me nisi retractiva. Inten- debam communicare et iam nescio, quid agerek). Si l) sic erat futurum, melius forte fuissem simplici fide et humiliter accedere, quam per talem occupacionem ad tantam involucionem et per- plexitatem devenire. Quod autem periculosius dubium, quam 15 in m) tam salubri materia et ad salutem tam necessaria nescire, quid sit agendum? Que maior perplexitas, quam tam n) pia re sine periculo non posse evadere? Si°) non manducavero, non habebo?) vitam. Si autem accessero et ex eo, quod tam negli- genter vivo, indignum me reputare voluero, tunc accedens q) 20 cum tali consciencia, quod indignus sum, contra conscienciam facio etr) ad iehenams) edifico. Si autem dignum me iudica- vero, eciamt) si aliunde indignus non essem, ex presumpcione indignus fio. Dignum ergou) me reputans, erro vehementer et nimis *) ad*) me presumox). Indignum me iudicans et accedens7), 25 tam deiz) quam proprie consciencie iudicium incurro, non ac- cedens autem, utroque careo. Ecce, quo modo angustie sunt undique, et quid eligam, ignoro. Quamvis autem nesciam ad hoc, quid eligendum sitaa), gracias ago tamen tibi, domine deus meus, qui me tantum docuisti, ut sciam, quod nullum istorumbb) 30 a) que corr. qui A. b) alias servi add. A in m., om. EFGHI. e) add. A in m. f) faciunt G; si p. faciant, c) nullo I. d) qui G. i) veni B. qui per hoc oc. H. g) vel procurare om. G. h) Heu GI. k) agerem F; agam G. 1) Si — accedere om. F. m) eciam B, et EF, vitam (sic) I. n) in tam G; in causa (sic) F. 0) Et si G. p) ha- 35 r) 1 sup. lin. add., om. BH. beo G. q) et tunc accedam G, accedam I. s) gehennam BI; yehennam FG. t) eciam — non essem om. G. u) vero F. V) indignus F. w) de EFGI. x) presumendo F. y) ac- bb) ip- 3) mei G. aa) om. B. cedens ad te, utroque carebo F, cet. om. sorum G. 40
Determinatio s. Anselmi. 123 dico servum alienum, sed dominum proprium iudicas, quia) sic agis, ac si alias servib) secundum dominum congnoscas, qui te sic [f. 88b] ad desperandum coartas et additum tibi celestis gracie claudis et abdicas. Necessario enim desperat nec est ulloe) modo capax gracie, quamdiud) iudicat sibi deum misereri non velle, quod idem este), quod se indignum iudicare. Attendant ergo, quam periculose faciant1), qui ex hoc communicare vel procurares) negligunt, quia se indignos iudicant et credunt et ex ista indignitate dimittunt. Oh1), me miserum, ubi sum, ad quid devenii)! Sperabam me moveri ad communicandum et volui 10 colligere motiva, et non invenio in me nisi retractiva. Inten- debam communicare et iam nescio, quid agerek). Si l) sic erat futurum, melius forte fuissem simplici fide et humiliter accedere, quam per talem occupacionem ad tantam involucionem et per- plexitatem devenire. Quod autem periculosius dubium, quam 15 in m) tam salubri materia et ad salutem tam necessaria nescire, quid sit agendum? Que maior perplexitas, quam tam n) pia re sine periculo non posse evadere? Si°) non manducavero, non habebo?) vitam. Si autem accessero et ex eo, quod tam negli- genter vivo, indignum me reputare voluero, tunc accedens q) 20 cum tali consciencia, quod indignus sum, contra conscienciam facio etr) ad iehenams) edifico. Si autem dignum me iudica- vero, eciamt) si aliunde indignus non essem, ex presumpcione indignus fio. Dignum ergou) me reputans, erro vehementer et nimis *) ad*) me presumox). Indignum me iudicans et accedens7), 25 tam deiz) quam proprie consciencie iudicium incurro, non ac- cedens autem, utroque careo. Ecce, quo modo angustie sunt undique, et quid eligam, ignoro. Quamvis autem nesciam ad hoc, quid eligendum sitaa), gracias ago tamen tibi, domine deus meus, qui me tantum docuisti, ut sciam, quod nullum istorumbb) 30 a) que corr. qui A. b) alias servi add. A in m., om. EFGHI. e) add. A in m. f) faciunt G; si p. faciant, c) nullo I. d) qui G. i) veni B. qui per hoc oc. H. g) vel procurare om. G. h) Heu GI. k) agerem F; agam G. 1) Si — accedere om. F. m) eciam B, et EF, vitam (sic) I. n) in tam G; in causa (sic) F. 0) Et si G. p) ha- 35 r) 1 sup. lin. add., om. BH. beo G. q) et tunc accedam G, accedam I. s) gehennam BI; yehennam FG. t) eciam — non essem om. G. u) vero F. V) indignus F. w) de EFGI. x) presumendo F. y) ac- bb) ip- 3) mei G. aa) om. B. cedens ad te, utroque carebo F, cet. om. sorum G. 40
Strana 124
124 Matthiae de Janov Regulae, l. 111, tr. 3, c. 21, 22 et 23. esta) eligendum, quod videlicet nec indignumb) me debeo re- putare nec dignum, ut iams) dictum est. Cum enim dignus sit honore, quem rex voluerit honorare, nemo utiqued) se indi- gnum iudicare potest, nisi iudicet, quod deus eum honorare 5 non velit“, etc.e). Capitulum vigesimum secundum1). Determinacio beatis) víri Cesarii, episcopi Arelatensíshy!) „Sicuti) carnem vestram cottidie pascitis cibo carnalik), ita mentes vestras reficite omni tempore pabulo spirituali. Omnes 10 christiani omni dominico die debent offerre et communicare, et !) in Quadragesima omni die moneo, ut offerrant et com- municent.“ Item") idem in alio sermone: "Scire debetis, fratres dilec- tissimi in domino, quod sicut homo ex carne visibili et anima invisibili constat, ita duplici cibo pascitur homo, ut vivere possit Unde sicut exterior homo visibilis absque pane visibili ciboque corporeo vivere non potest, ita anima") invisibilis, nisi cibo in- visibili, hoc est corpore domini et admonicione sancta“), fre- quenter scilicet reficiatur, vivere non valet!). Cum igitur ita 20 moritur anima sine") suor) cibo sustentantes), sicut caro mori- tur, nisi escam corpoream percipiat, mirandum est, quaret) non itau) homines anime cibum requirant, sicut corporis7) cottidie requirere student. Ecce anima nobilior est quam caro, quia caro, sive pascaturw) sive non pascaturx), hodie aut cras mori- 25 tur. Que si cibo corporeo non pascatur, moritur, et si pascatur, nequaquam semper vivere poterit. Anima vero si corpore Jhesu nonx) pascatur, quamvis essencialiter vivat, tamen spiritualiter 15 a) sit 1. b) dignum ...nec indignum Gl. c) om. GI. d) neque utique B; nemo enim Gl. c) velle, l; etc. om. BFG ; ipsum h. non v. 1I. f) ita .1, om. cet. cod. g) om. G. 1) ita ABF rubr. ct EGIII. Se- quitur etc. add. F. Arelatensis om. G. Areolocensis et cetera (sicy I. i) contin. D 1. 2. k) corporali I. 1) om. E. my 1dem D 1. 2., cet. om. n) anime invisibile F; anima om. GI. P) licet F. 1) facta B. s) sustentetur 1) nisi corr. sup. lin. sine 1; nisi BEF D I. 2. 1) am. 4. t) Mirandum 35 corr. sustentante A; sustentetur B D 1. 2. F; suscitentur E. qualiter G. u) ita cottidie F. v) corporis cibum F. w) pascitur (. Mom. I. 1) In S. Caesarii episc. Prelatensis oferibus ap. Migne, PL, t. 67. cal. 101/2- 1100 ( f. Bibl. vet. p., t. N. p. 3-21) hace dicta referire non poluimus. Sed (f. in oper. S. lugustini, serm. 141, ap. Migne, PL. t. 39, col. 2022. 30
124 Matthiae de Janov Regulae, l. 111, tr. 3, c. 21, 22 et 23. esta) eligendum, quod videlicet nec indignumb) me debeo re- putare nec dignum, ut iams) dictum est. Cum enim dignus sit honore, quem rex voluerit honorare, nemo utiqued) se indi- gnum iudicare potest, nisi iudicet, quod deus eum honorare 5 non velit“, etc.e). Capitulum vigesimum secundum1). Determinacio beatis) víri Cesarii, episcopi Arelatensíshy!) „Sicuti) carnem vestram cottidie pascitis cibo carnalik), ita mentes vestras reficite omni tempore pabulo spirituali. Omnes 10 christiani omni dominico die debent offerre et communicare, et !) in Quadragesima omni die moneo, ut offerrant et com- municent.“ Item") idem in alio sermone: "Scire debetis, fratres dilec- tissimi in domino, quod sicut homo ex carne visibili et anima invisibili constat, ita duplici cibo pascitur homo, ut vivere possit Unde sicut exterior homo visibilis absque pane visibili ciboque corporeo vivere non potest, ita anima") invisibilis, nisi cibo in- visibili, hoc est corpore domini et admonicione sancta“), fre- quenter scilicet reficiatur, vivere non valet!). Cum igitur ita 20 moritur anima sine") suor) cibo sustentantes), sicut caro mori- tur, nisi escam corpoream percipiat, mirandum est, quaret) non itau) homines anime cibum requirant, sicut corporis7) cottidie requirere student. Ecce anima nobilior est quam caro, quia caro, sive pascaturw) sive non pascaturx), hodie aut cras mori- 25 tur. Que si cibo corporeo non pascatur, moritur, et si pascatur, nequaquam semper vivere poterit. Anima vero si corpore Jhesu nonx) pascatur, quamvis essencialiter vivat, tamen spiritualiter 15 a) sit 1. b) dignum ...nec indignum Gl. c) om. GI. d) neque utique B; nemo enim Gl. c) velle, l; etc. om. BFG ; ipsum h. non v. 1I. f) ita .1, om. cet. cod. g) om. G. 1) ita ABF rubr. ct EGIII. Se- quitur etc. add. F. Arelatensis om. G. Areolocensis et cetera (sicy I. i) contin. D 1. 2. k) corporali I. 1) om. E. my 1dem D 1. 2., cet. om. n) anime invisibile F; anima om. GI. P) licet F. 1) facta B. s) sustentetur 1) nisi corr. sup. lin. sine 1; nisi BEF D I. 2. 1) am. 4. t) Mirandum 35 corr. sustentante A; sustentetur B D 1. 2. F; suscitentur E. qualiter G. u) ita cottidie F. v) corporis cibum F. w) pascitur (. Mom. I. 1) In S. Caesarii episc. Prelatensis oferibus ap. Migne, PL, t. 67. cal. 101/2- 1100 ( f. Bibl. vet. p., t. N. p. 3-21) hace dicta referire non poluimus. Sed (f. in oper. S. lugustini, serm. 141, ap. Migne, PL. t. 39, col. 2022. 30
Strana 125
Determinatio Caesarii Arelat. et Chrysostomi. 125 non vivit. (Que si corpore domini cottidie pasceretur, felicissime in eternum et hoca) sine ulla morte viveret. Quapropterb), ka- rissimi, auribus cordis solerter illud audite, quod in lege et ine ewangelio legitur 1): „Non in solo pane vivit homo“, etc. Est d) sensus: sicut exterior homo visibili, ita anima invisibili pane reficitur, ut vivere possit. Quia igitur non est dubiume) ita esse, attencius requirite anime cibum, sicut escam corporis cottidie") studiose percipitis5). Nam sih) essenti) homines de cibo spiri- tuali, videlicet de corpore Christi, sicut de corporali soliciti sunt, nullus periret, nullus ad eterne dampnacionis penam transiretk), 10 sed omnes essent felices cunctique fuissent beati“1). — Hec ille m). 5 Capitulum vigesimum tercium"). Determinacio Crisostomi super epistolam ad Hebreos, sermone XVII. sic inquito) 2). „Sunt plurimi, qui ex hoc sacrificion) semel accipiunt in 15 toto ") anno, alii bis, alii sepius. Ad1) omnes ergo nobiss) sermo est, non ad eos, qui hic sunt tantum, sed eciamt) ad eos, qui in heremo sedent. Illi enim semel in anno participant, fortasseu) et post duos annos. Quid ergo est, quos magis acceptamus: eosne, qui semel, an eos, qui sepius, an illos, qui raro acci- 20 piunt*)? Neque w) illos, qui semel, neque illos, qui sepius, neque illos*), qui raro accipiunt, sed eos, qui cum munda consciencia, cum mundo corde, cum vita irreprehensibili. Isti semper acce- dant, qui vero tales non sunt, neque semel in annov). Quid z) ita? Quia iudicium sibi accipiunt et dampnacionem et supplicium. 25 b) Quapropter — studiose percipitis om. D 1. 2. a) hic EF. c) om. I. d) Est enim G. e) dicendum (dd.) E. f) om. G. s) per- cipit I. h) et si GI. i) om. G. k) eternam dampnacionis transiret G. l) post hana vocem D 1. 2. contin.: Augustinus vero dicit oc., v. infra p. 127, lin. 6. m) etc. add. EI. n) ita A rubr., om. cet. cod. °) ita 30 ABF rubr. et EGI; sic inquit om. BFH; H ponit: decimo octavo. P) ex sacramento F. ) om. G. r) Ad - duos annos om. D 1. 2. s) nos BH. t) tantum add. G. 1) fortassis BFI. v) suscipiunt H. w) Neque accipiunt add. A in m. Non enim F. x) istos G. V) add. A in ni., 2) Quare F corr. om. BDI. 2. EFH. 1) Matth. IV. 4. 2) S. Joannis Chrysostomi in epist. ad Hebraeos, c. 10, hom. XVII, apud Migne, PG, t. 63, col. 131. 35
Determinatio Caesarii Arelat. et Chrysostomi. 125 non vivit. (Que si corpore domini cottidie pasceretur, felicissime in eternum et hoca) sine ulla morte viveret. Quapropterb), ka- rissimi, auribus cordis solerter illud audite, quod in lege et ine ewangelio legitur 1): „Non in solo pane vivit homo“, etc. Est d) sensus: sicut exterior homo visibili, ita anima invisibili pane reficitur, ut vivere possit. Quia igitur non est dubiume) ita esse, attencius requirite anime cibum, sicut escam corporis cottidie") studiose percipitis5). Nam sih) essenti) homines de cibo spiri- tuali, videlicet de corpore Christi, sicut de corporali soliciti sunt, nullus periret, nullus ad eterne dampnacionis penam transiretk), 10 sed omnes essent felices cunctique fuissent beati“1). — Hec ille m). 5 Capitulum vigesimum tercium"). Determinacio Crisostomi super epistolam ad Hebreos, sermone XVII. sic inquito) 2). „Sunt plurimi, qui ex hoc sacrificion) semel accipiunt in 15 toto ") anno, alii bis, alii sepius. Ad1) omnes ergo nobiss) sermo est, non ad eos, qui hic sunt tantum, sed eciamt) ad eos, qui in heremo sedent. Illi enim semel in anno participant, fortasseu) et post duos annos. Quid ergo est, quos magis acceptamus: eosne, qui semel, an eos, qui sepius, an illos, qui raro acci- 20 piunt*)? Neque w) illos, qui semel, neque illos, qui sepius, neque illos*), qui raro accipiunt, sed eos, qui cum munda consciencia, cum mundo corde, cum vita irreprehensibili. Isti semper acce- dant, qui vero tales non sunt, neque semel in annov). Quid z) ita? Quia iudicium sibi accipiunt et dampnacionem et supplicium. 25 b) Quapropter — studiose percipitis om. D 1. 2. a) hic EF. c) om. I. d) Est enim G. e) dicendum (dd.) E. f) om. G. s) per- cipit I. h) et si GI. i) om. G. k) eternam dampnacionis transiret G. l) post hana vocem D 1. 2. contin.: Augustinus vero dicit oc., v. infra p. 127, lin. 6. m) etc. add. EI. n) ita A rubr., om. cet. cod. °) ita 30 ABF rubr. et EGI; sic inquit om. BFH; H ponit: decimo octavo. P) ex sacramento F. ) om. G. r) Ad - duos annos om. D 1. 2. s) nos BH. t) tantum add. G. 1) fortassis BFI. v) suscipiunt H. w) Neque accipiunt add. A in m. Non enim F. x) istos G. V) add. A in ni., 2) Quare F corr. om. BDI. 2. EFH. 1) Matth. IV. 4. 2) S. Joannis Chrysostomi in epist. ad Hebraeos, c. 10, hom. XVII, apud Migne, PG, t. 63, col. 131. 35
Strana 126
126 Matthiae de Janov Regulae, l. III, tr. 3, c. 23 et 25. Et non mireris"). Sicut enim cibus naturaliter nutricionis b) ex- tansc) [f. 89b], si in eum, qui pravis cibis corruptus est, inci- derit, omnia perdet et corrumpet et efficieturd) occasio morbie) sic eciam ista, que ad hec terribilia pertinent sacramentaf). Si 5 frueris mensa regalig) et iterum polluis xeno!) os tuum, perun- gis ungento precioso et iterum fetoribusi) illicok) imples, dic michi rogo, qui post annum communionem!) participarism), qua- draginta dies putas") tibi sufficere ad emundacionem") pecca- torum tocius anni, et iterum septuaginta") transeunte") trades 1o te ipsum primis sordibus, dic enim michi, si salvus?) quadra- ginta diebus ab egritudine longa iterum te illis mortificatoribus cibis tradass), numt) et primum laborem perdes“)? Si enim naturalia sic mutantur, quantov) amplius voluntaria, ut puta, quod w) dico naturaliter, videmus et sanos habemus oculos. Sed 15 aliquando ex mala quadam affeccione leditur noster obtuitus. Si igitur naturalia sic*) mutantur, quanto amplius, que ad vo- luntatem pertinent. Quadraginta dies tantum tribuis saluti anime tue. Arbitror autem, quia1) neque quadraginta diesz) tibi speras propiciari deum, jocaris magis, dic michi, hec dicens: Non ab 20 una nos in anno aa) percepcione veto, sed volobb) sepe nos ce digne dd) accedere. Sanctis hec concessa sunt, suppleee) secundum morem orientalis ecclesie dyaconusff) insonat in illass) hora, sanctos vocans lib), et per hanc vocem veluti maculas inspiciensii) Sicut enim in grege, ubi multe quidemkk) salve sunt pecudes, 25 multe autem scabie plene sunt, necesse est, ut hee prohibeantur a sanis11), sic eciam in ecclesia, quoniam alie quidem sunt salve a) Et non mireris om. B. b) nutritorius D 1. 2. Fl. c) exstans F, c) occasio morbis F; causa morbi G. existens I. d) efficitur I. f) post hanc vocem cod D 1. 2. add. Hec de frequenti et quotidiana communione, g) mensa spiri- quibus vocibus et excerpta corum ex l. III. tr. 3 finem habent. tuali, m. r. H. h) pollueris tantum I; sceno A. i) om. I. k) illud BEFGI, illecto H. 1) sermonem corr. communionem A; sermone BE; communione GI; stercori (sic) F. m) participans sermonem prepararis II. u) reputas G. o) emendacionem GI, peccatorum om. I. p) septuagenta BF; septua- s) tradis H. 4) pereunte G. r) salvus fueris G. 35 gesima GI. t) Nonne FGI. u) perdis GI. v) et quanto F; quantum magis (I. w) om. G, ut I. x) sup. lin. add. 1, om. BEFH. y) quod G. Z) die bb) solo ABH. ec) vos FGI. dd) om. I. bus F. aa) om. I. ce) propter EI; a papa F. �) hoc eciam d. H. 8g) nulla (sic) FGI. 11) a sociis BF. kk) om. GI. ii) vincula inspicies G. 40 hih) vetans GI. 30
126 Matthiae de Janov Regulae, l. III, tr. 3, c. 23 et 25. Et non mireris"). Sicut enim cibus naturaliter nutricionis b) ex- tansc) [f. 89b], si in eum, qui pravis cibis corruptus est, inci- derit, omnia perdet et corrumpet et efficieturd) occasio morbie) sic eciam ista, que ad hec terribilia pertinent sacramentaf). Si 5 frueris mensa regalig) et iterum polluis xeno!) os tuum, perun- gis ungento precioso et iterum fetoribusi) illicok) imples, dic michi rogo, qui post annum communionem!) participarism), qua- draginta dies putas") tibi sufficere ad emundacionem") pecca- torum tocius anni, et iterum septuaginta") transeunte") trades 1o te ipsum primis sordibus, dic enim michi, si salvus?) quadra- ginta diebus ab egritudine longa iterum te illis mortificatoribus cibis tradass), numt) et primum laborem perdes“)? Si enim naturalia sic mutantur, quantov) amplius voluntaria, ut puta, quod w) dico naturaliter, videmus et sanos habemus oculos. Sed 15 aliquando ex mala quadam affeccione leditur noster obtuitus. Si igitur naturalia sic*) mutantur, quanto amplius, que ad vo- luntatem pertinent. Quadraginta dies tantum tribuis saluti anime tue. Arbitror autem, quia1) neque quadraginta diesz) tibi speras propiciari deum, jocaris magis, dic michi, hec dicens: Non ab 20 una nos in anno aa) percepcione veto, sed volobb) sepe nos ce digne dd) accedere. Sanctis hec concessa sunt, suppleee) secundum morem orientalis ecclesie dyaconusff) insonat in illass) hora, sanctos vocans lib), et per hanc vocem veluti maculas inspiciensii) Sicut enim in grege, ubi multe quidemkk) salve sunt pecudes, 25 multe autem scabie plene sunt, necesse est, ut hee prohibeantur a sanis11), sic eciam in ecclesia, quoniam alie quidem sunt salve a) Et non mireris om. B. b) nutritorius D 1. 2. Fl. c) exstans F, c) occasio morbis F; causa morbi G. existens I. d) efficitur I. f) post hanc vocem cod D 1. 2. add. Hec de frequenti et quotidiana communione, g) mensa spiri- quibus vocibus et excerpta corum ex l. III. tr. 3 finem habent. tuali, m. r. H. h) pollueris tantum I; sceno A. i) om. I. k) illud BEFGI, illecto H. 1) sermonem corr. communionem A; sermone BE; communione GI; stercori (sic) F. m) participans sermonem prepararis II. u) reputas G. o) emendacionem GI, peccatorum om. I. p) septuagenta BF; septua- s) tradis H. 4) pereunte G. r) salvus fueris G. 35 gesima GI. t) Nonne FGI. u) perdis GI. v) et quanto F; quantum magis (I. w) om. G, ut I. x) sup. lin. add. 1, om. BEFH. y) quod G. Z) die bb) solo ABH. ec) vos FGI. dd) om. I. bus F. aa) om. I. ce) propter EI; a papa F. �) hoc eciam d. H. 8g) nulla (sic) FGI. 11) a sociis BF. kk) om. GI. ii) vincula inspicies G. 40 hih) vetans GI. 30
Strana 127
Determinatio Chrysostomi et Augustini. 127 pecudes, alie autem viciate, per hanc vocem prohibentur hee ab hiis“a). — 1lec Crisostomus b). Capitulum vigesimum quintum"). Determinacio Augustini in librod) De ecclesiasticis dogmatibuse). Augustinusf) vero dicit in libro De ecclesiasticis dog- matibus 1): „Cottidie eucaristie communionem perciperes) nec laudo nec vitupero.“ Quod exponens Archidiaconush) super decreto i) sic dicit: „Nec laudo, quia forte malus est, qui accipitk), nec vitupero, quia forte bonus est accipiens. Item non laudo, quia potest1) sumere mala intencione, nec vitupero, quia potest hocm) facere bona et pura intencione.“ Ignorans ergo Augu- stinus intenciones sumencium, hoc n) dicit. Ideo numquam vitu- perantur digne") sumentes, sed indigni semper vituperantur. Quod ?). autem bonum sit sepe communicare, ideo notanter dicit: „Omnibus tamen diebus dominicis communicandum 9) hortor, si tamen mens sine voluntate peccandi sit. Nam habentem ad hocr) voluntatem peccandi, gravari magis dico eucaristie per- cepcione quam purgari. Et ideo quamvis peccato quis mordeatur, peccandi tamen de ceteros) non habeat voluntatem et com- 20 municaturus satisfaciat lacrimis et oracionibus, et confidens de domini miseracione, quat) confitencium peccata pie delere con- suevit, accedat intrepidus et securusu). Et hoc intellige de illo, quem mortalia non gravant. Namv) quem mortalia peccata vel criminalia post baptismum gravant, hortor prius publica peni- 25 a) in cod. Il continuantur excerpta de Chrysostomo usque ad vocem: et calicem regalem attingat. b) Que Crisossomus E; om. G. c) ita A rubr., om, cet. col.; recte Cap. vigesimum quartum. Cf. superius Cap. nullum. d) om. GI. e) ita ABF rubr. et EGHI ; etc. add. FI; docmatibus scribitur f) contin. D 1. 2. g) accipere G. in BGHI. h) Archidyaconus BFGI. 30 m) hec G. i) decreta G. k) recipit G. 1) forte potest BF. 1) Augustinus hoc E ; hec (i. o) digne — vituperantur om. BF. p) Qui El 1) ad communicandum G. r) adhuc recte D 1. 2. GI. s) om. G. t) qui recte I. u) post hanc vocem D 1. 2. contin. Idem ad Januarium oc. v) Nam — criminalia om. G. ponens: Si autem 35 c. infra p. 128, lin. 17. post baptismum oc. 10 15 1) De cecles, dogm. c. 23, ap. Migne, PL, t. 42, col. 1217. Non est Augu- stini, af. Decr. III. De consecr. dist. II, c. 13, ed. Friedbergiana, col. 1318. Allatum probabiliter ex Milicii postilla „Gratiae dei“, l. c., p. 113, prout etiam excerpfa, quae inferius sequuntur. 40
Determinatio Chrysostomi et Augustini. 127 pecudes, alie autem viciate, per hanc vocem prohibentur hee ab hiis“a). — 1lec Crisostomus b). Capitulum vigesimum quintum"). Determinacio Augustini in librod) De ecclesiasticis dogmatibuse). Augustinusf) vero dicit in libro De ecclesiasticis dog- matibus 1): „Cottidie eucaristie communionem perciperes) nec laudo nec vitupero.“ Quod exponens Archidiaconush) super decreto i) sic dicit: „Nec laudo, quia forte malus est, qui accipitk), nec vitupero, quia forte bonus est accipiens. Item non laudo, quia potest1) sumere mala intencione, nec vitupero, quia potest hocm) facere bona et pura intencione.“ Ignorans ergo Augu- stinus intenciones sumencium, hoc n) dicit. Ideo numquam vitu- perantur digne") sumentes, sed indigni semper vituperantur. Quod ?). autem bonum sit sepe communicare, ideo notanter dicit: „Omnibus tamen diebus dominicis communicandum 9) hortor, si tamen mens sine voluntate peccandi sit. Nam habentem ad hocr) voluntatem peccandi, gravari magis dico eucaristie per- cepcione quam purgari. Et ideo quamvis peccato quis mordeatur, peccandi tamen de ceteros) non habeat voluntatem et com- 20 municaturus satisfaciat lacrimis et oracionibus, et confidens de domini miseracione, quat) confitencium peccata pie delere con- suevit, accedat intrepidus et securusu). Et hoc intellige de illo, quem mortalia non gravant. Namv) quem mortalia peccata vel criminalia post baptismum gravant, hortor prius publica peni- 25 a) in cod. Il continuantur excerpta de Chrysostomo usque ad vocem: et calicem regalem attingat. b) Que Crisossomus E; om. G. c) ita A rubr., om, cet. col.; recte Cap. vigesimum quartum. Cf. superius Cap. nullum. d) om. GI. e) ita ABF rubr. et EGHI ; etc. add. FI; docmatibus scribitur f) contin. D 1. 2. g) accipere G. in BGHI. h) Archidyaconus BFGI. 30 m) hec G. i) decreta G. k) recipit G. 1) forte potest BF. 1) Augustinus hoc E ; hec (i. o) digne — vituperantur om. BF. p) Qui El 1) ad communicandum G. r) adhuc recte D 1. 2. GI. s) om. G. t) qui recte I. u) post hanc vocem D 1. 2. contin. Idem ad Januarium oc. v) Nam — criminalia om. G. ponens: Si autem 35 c. infra p. 128, lin. 17. post baptismum oc. 10 15 1) De cecles, dogm. c. 23, ap. Migne, PL, t. 42, col. 1217. Non est Augu- stini, af. Decr. III. De consecr. dist. II, c. 13, ed. Friedbergiana, col. 1318. Allatum probabiliter ex Milicii postilla „Gratiae dei“, l. c., p. 113, prout etiam excerpfa, quae inferius sequuntur. 40
Strana 128
128 Matthiae de Janov Regulac, l. III. tr. 3. c. 25. tencia satisfacere et ita sacerdotis iudicio reconciliatum com- municacionema) sociari, si wlt non b) ad iudicium, sed ad sal- vacionem sui eucaristiam sumere. Sed eciam secreta satisfaccione solvi mortalia criminac) non negamus. Idemd) Augustinus in libroe) de verbis domini dicit 1): „Nonf) iste est panis, qui vadit in s) corpus, sed panis vite eterne, qui anime nostre substanciam fulcit... Latinus autem hunc pa- nem cottidianum dicit, quem Greci dicunt advenientem. Si cot- tidianus panis est, curb) post annum sumis illum, quemadmo- dum Greci in Oriente facere consueverunt. Accipe cottidie, quod cottidie tibii) prosit. Sic vive cottidie, ut cottidie merearis acci- pere; mortis enim domini significacio et remissio peccatorum est. Qui wlnus habet, medicinam queritk). Wlnus est, quia sub peccato sumus. Medicina est celeste et venerabile sacrificium !). Si cottidie accipis, cottidie tibi est hodie. Christus tibi cottidie resurgit; hodiem) enim est, quando Christus resurgit,“ etc.n). Idem") Augustinus ad Januarium librop) primo di- cits) 2): „Peccata, si non tanta sunt, ut excommunicandus quis- que iudicetur, non se debet a cottidiana medicina dominici cor- 20 poris separare." Idemr) super primos) verbo Mt. VI3): �Panem nos- trumt) cottidianum', dicit: „Accipe cottidie, quod tibi cottidie prosit. Sic vive cottidie, ut cottidie merearis accipere, etc.u) Qui non meretur cottidie accipere, non meretur post annum 25 acciperev).“ Hoc intellige, quiaw) minus aptus erit, ex quo non consuevitx) sepe sumere; per disuetudinem enim homo et abu- sum necy) confitetur nec vigilat in penitenciaz), et sicut vitis, que non circumfoditur nec a superfluis preciditur, germinat in 10 15 30 35 5) Nota add. A alia manu. a) communicacioni EIII; communicacione G. b) si non velit G. c) peccata GI. d) Item H. 1) Nonne corr. Non A. e) om. G. k) querat G. 1) sacramen- 5) ad H. h) cur non nisi GI. i) om. E. n) om. El. °) om. BF; cont. tum Fect editio. m) hodie — resurgit om. F. D 1. 2. Item GH. p) in Januar. in libro I. f) om. D 1. 2. r) Et t) etc. add. D 1. 2. D 1. 2. Quod G. Item II. s) illo D 1. 2. l. u) om. EG. v) post hanc vocem contin. D 1. 2.: Idem: Iteratur oc. v. infra p. 129, lin. 3. w) quod G. x) asuevit G. y) non (i. z) om. I. 1) Serm. 84. de verbis domini ap. Migne, PL, t. 39. col. 1907. Cf. etiam Decret. III, l. c., c. 56, b. 1335 et Milicii postillam „Gratiae dei“, 1. c. 40 2) S. Augustini ad inquis. Januarii, l. 1, c. 3, ap. Migne, Pl., f. 33, col. 201. 3) Sermo 8/. l. c. Cf. Decr. 1. c., c. 56, p. 1335.
128 Matthiae de Janov Regulac, l. III. tr. 3. c. 25. tencia satisfacere et ita sacerdotis iudicio reconciliatum com- municacionema) sociari, si wlt non b) ad iudicium, sed ad sal- vacionem sui eucaristiam sumere. Sed eciam secreta satisfaccione solvi mortalia criminac) non negamus. Idemd) Augustinus in libroe) de verbis domini dicit 1): „Nonf) iste est panis, qui vadit in s) corpus, sed panis vite eterne, qui anime nostre substanciam fulcit... Latinus autem hunc pa- nem cottidianum dicit, quem Greci dicunt advenientem. Si cot- tidianus panis est, curb) post annum sumis illum, quemadmo- dum Greci in Oriente facere consueverunt. Accipe cottidie, quod cottidie tibii) prosit. Sic vive cottidie, ut cottidie merearis acci- pere; mortis enim domini significacio et remissio peccatorum est. Qui wlnus habet, medicinam queritk). Wlnus est, quia sub peccato sumus. Medicina est celeste et venerabile sacrificium !). Si cottidie accipis, cottidie tibi est hodie. Christus tibi cottidie resurgit; hodiem) enim est, quando Christus resurgit,“ etc.n). Idem") Augustinus ad Januarium librop) primo di- cits) 2): „Peccata, si non tanta sunt, ut excommunicandus quis- que iudicetur, non se debet a cottidiana medicina dominici cor- 20 poris separare." Idemr) super primos) verbo Mt. VI3): �Panem nos- trumt) cottidianum', dicit: „Accipe cottidie, quod tibi cottidie prosit. Sic vive cottidie, ut cottidie merearis accipere, etc.u) Qui non meretur cottidie accipere, non meretur post annum 25 acciperev).“ Hoc intellige, quiaw) minus aptus erit, ex quo non consuevitx) sepe sumere; per disuetudinem enim homo et abu- sum necy) confitetur nec vigilat in penitenciaz), et sicut vitis, que non circumfoditur nec a superfluis preciditur, germinat in 10 15 30 35 5) Nota add. A alia manu. a) communicacioni EIII; communicacione G. b) si non velit G. c) peccata GI. d) Item H. 1) Nonne corr. Non A. e) om. G. k) querat G. 1) sacramen- 5) ad H. h) cur non nisi GI. i) om. E. n) om. El. °) om. BF; cont. tum Fect editio. m) hodie — resurgit om. F. D 1. 2. Item GH. p) in Januar. in libro I. f) om. D 1. 2. r) Et t) etc. add. D 1. 2. D 1. 2. Quod G. Item II. s) illo D 1. 2. l. u) om. EG. v) post hanc vocem contin. D 1. 2.: Idem: Iteratur oc. v. infra p. 129, lin. 3. w) quod G. x) asuevit G. y) non (i. z) om. I. 1) Serm. 84. de verbis domini ap. Migne, PL, t. 39. col. 1907. Cf. etiam Decret. III, l. c., c. 56, b. 1335 et Milicii postillam „Gratiae dei“, 1. c. 40 2) S. Augustini ad inquis. Januarii, l. 1, c. 3, ap. Migne, Pl., f. 33, col. 201. 3) Sermo 8/. l. c. Cf. Decr. 1. c., c. 56, p. 1335.
Strana 129
Determinatio s. Augustini. 129 malis operibusa) et actibus mundi, qui sib) sepe communicaret, utique paracior etc) dignior esset. Item Augustinus 1): „Iteraturd) cottidie hec oblacio, licet Christus semel passus site), quia cottidie peccamus peccatis, sine quibus mortalis infirmitas vivere non potest. Et [ideo] quia cot- tidie labimur, cottidie Christus pro nobis ymmolatur ... Dedit enim hoc sacrificiumf), ut quia nos cottidie peccamus ets) ille) mori non iam potest, per hoc sacrificium i) remissionemk) [f. 89b consequamur 1). Cottidie sumitur ipsem) et comeditur in veritate, sedn) iam potest integer et vivus manere. Item misterium fidei dicitur, quia credere debes, quod ibi salus nostra consistat." Item°) in libro quinquagesimo Omeliarum, omeliap) XLIII.9) 2): „�Panem nostrum cottidianum da nobis hodie.' Intelli- gitur hoc valder) bene, videlicet ,panem cottidianum da nobis hodie', eucaristiam tuam, cottidianum cibum. Norunts) enim 15 fideles, quid accipiant, et quid bonum est eis accipere panem cottidianum huic temporit) necessarium; pro se rogant, ut bona faciant, utu) in bonitate et fide et bona vita perseverent. Hoc optant, hoc orant, quia qui non perseverant in bona vita, se- parabuntur ab hoc pane. Quid est: ,Da nobis hodie', nisi: Da, 20 ut sic vivamus, ut ab altari tuo non separemur?“ — Hec illev). „Idem w) 3) est, si dixerit quispiam non cottidie accipiendum eucaristiam, alius affirmat cottidie. Faciat unusquisque, quod secundum fidem suam pie crediderit esse faciendum. Neque enim litigaverunt inter se aut quispiam*) eorum se alteri pre- 25 posuit, Zacheus et illey) centurio, cum alter eorum gaudens, in domum suam suscepit Christum, alter vero domino dixit: 10 a) in operibus I. b) om. BFH. c) sup. lin. add. A. d) contin. D 1. 2. e) om. D 1. 2.; est H. f) nobis add. G. g) et — iam potest h) ipse G. A in textu, sed in m.: et ille modo iam pati non potest. i) add. A in m., om. D 1. 2. k) om. B. 1) post hanc vocem D I. 2. contin.: Criso. super epist. ad Hebr. oc., v. supra p. 125, lin. 13. m) et ipse et con- ceditur (sic) C. n) et BF. °) Item — Hec ille, totam hanc paragraphum om. E. P) om. BF. q) Item — XLIII A rubr., sic dicit add. H. r) va- lere G; bene om. GI. s) Norunt — accipiant om. B. Noverunt G. t) tempore I; huic pernecessarium H. u) et ut GI. v) om. G. w) Quid (sic) G. x) quisquam BEFG; quisnam I. y) ipse G. 30 35 1) Allatum ex Decr., l. c., c. 72, p. 1342. 2) recte hom. 42, ap. Migne, PL, f. 38, col. 395. 3) S. Augustini ad Januar., lib. I, c. 3, ap. Migne, PL, t. 33, col. 201. Allatum ex Decr., l. c., p. 1319. 40 KYBAL: M. de Janov Regulae, II. 9
Determinatio s. Augustini. 129 malis operibusa) et actibus mundi, qui sib) sepe communicaret, utique paracior etc) dignior esset. Item Augustinus 1): „Iteraturd) cottidie hec oblacio, licet Christus semel passus site), quia cottidie peccamus peccatis, sine quibus mortalis infirmitas vivere non potest. Et [ideo] quia cot- tidie labimur, cottidie Christus pro nobis ymmolatur ... Dedit enim hoc sacrificiumf), ut quia nos cottidie peccamus ets) ille) mori non iam potest, per hoc sacrificium i) remissionemk) [f. 89b consequamur 1). Cottidie sumitur ipsem) et comeditur in veritate, sedn) iam potest integer et vivus manere. Item misterium fidei dicitur, quia credere debes, quod ibi salus nostra consistat." Item°) in libro quinquagesimo Omeliarum, omeliap) XLIII.9) 2): „�Panem nostrum cottidianum da nobis hodie.' Intelli- gitur hoc valder) bene, videlicet ,panem cottidianum da nobis hodie', eucaristiam tuam, cottidianum cibum. Norunts) enim 15 fideles, quid accipiant, et quid bonum est eis accipere panem cottidianum huic temporit) necessarium; pro se rogant, ut bona faciant, utu) in bonitate et fide et bona vita perseverent. Hoc optant, hoc orant, quia qui non perseverant in bona vita, se- parabuntur ab hoc pane. Quid est: ,Da nobis hodie', nisi: Da, 20 ut sic vivamus, ut ab altari tuo non separemur?“ — Hec illev). „Idem w) 3) est, si dixerit quispiam non cottidie accipiendum eucaristiam, alius affirmat cottidie. Faciat unusquisque, quod secundum fidem suam pie crediderit esse faciendum. Neque enim litigaverunt inter se aut quispiam*) eorum se alteri pre- 25 posuit, Zacheus et illey) centurio, cum alter eorum gaudens, in domum suam suscepit Christum, alter vero domino dixit: 10 a) in operibus I. b) om. BFH. c) sup. lin. add. A. d) contin. D 1. 2. e) om. D 1. 2.; est H. f) nobis add. G. g) et — iam potest h) ipse G. A in textu, sed in m.: et ille modo iam pati non potest. i) add. A in m., om. D 1. 2. k) om. B. 1) post hanc vocem D I. 2. contin.: Criso. super epist. ad Hebr. oc., v. supra p. 125, lin. 13. m) et ipse et con- ceditur (sic) C. n) et BF. °) Item — Hec ille, totam hanc paragraphum om. E. P) om. BF. q) Item — XLIII A rubr., sic dicit add. H. r) va- lere G; bene om. GI. s) Norunt — accipiant om. B. Noverunt G. t) tempore I; huic pernecessarium H. u) et ut GI. v) om. G. w) Quid (sic) G. x) quisquam BEFG; quisnam I. y) ipse G. 30 35 1) Allatum ex Decr., l. c., c. 72, p. 1342. 2) recte hom. 42, ap. Migne, PL, f. 38, col. 395. 3) S. Augustini ad Januar., lib. I, c. 3, ap. Migne, PL, t. 33, col. 201. Allatum ex Decr., l. c., p. 1319. 40 KYBAL: M. de Janov Regulae, II. 9
Strana 130
1 30 Matthiae de Janov Regulae, l. III, tr. 3, c. 25 et 26. Dominea), non sum dignus, ut intres, etc.b): ambo Sal- vatorem honorificantes, quamvis non uno modo, ambo pec- catis miseri, ambo misericordiam consecuti. Ad hoc valet, quod manna secundum voluntatem propriam in ore cuiusque sa- 5 piebat“, etc. Idem Augustinus in quodam sermone, qui incipit: Cir- culo consecratoe) anno revoluto debitum sermonem', et ceterad)1) „,Parasti in conspectu meo mensam adversus omnes, qui tri- bulant me‘2). Ista mensa agnoscitur altaris domini consecracio. 10 Nam indee), quid dicit Sapiencia3): �Sapiencia edificavit sibi do- mum, excidit columpnas septem, paravit mensam suam, misit servos suos, convocans omnes et dicens: Venite et edite de meis panibus et bibite vinum, quod miscui vobis.“ Et quia istam mensam preparavit servis et ancillis in conspectu eorum, ut 15 cottidie in similitudine corporis et sanguinis Christi panem et vinumf) secundum ordinem Melchisedech ostenderet, osten- dendo nos cibaret in sacramento, ideo dicit: ,Parasti in conspectu meo mensam adversus eos, quis) tribulant me.“ Qui sunt istihy qui nos tribulant? Suggesciones inimice et cogitacionesi), cupi- 20 ditates, delectaciones, seculi honores. Isti tribulant, quia huius- modi, qui ita vivunt, tribulaciones carnis habent, sed veniunt ad mensam potentis, considerantes ea, que apponuntur eis, acci- pere cum tremore et timore, et tribulaciones efficiuntur conso- laciones, aufferunturk) ea, que sunt carnis, infunduntur ea, que 25 sunt spiritus, ex mensa preparata proficiunt contra eos, qui tri- bulant eos1)“, etc.m). 30 a) om. G. b) ut intres om. (GI ; sub tectum meum add. H. c) con- fecto BE. d) om. E. e) idem F. f) suum add. G: g) qui tribulant 1) illos H. me om. G. 1) om. I. i) agitaciones BEFI. k) aufferunt B. m) om. EG. 1) In sermonibus s. Augustini, ap. Migne, Pl., t. 38, 39 et 40 dicta se- 3) Proverb. LN. 1—; 2) Psalm. XXII. 5. quentia reperire nou potuimus. (libere allatum).
1 30 Matthiae de Janov Regulae, l. III, tr. 3, c. 25 et 26. Dominea), non sum dignus, ut intres, etc.b): ambo Sal- vatorem honorificantes, quamvis non uno modo, ambo pec- catis miseri, ambo misericordiam consecuti. Ad hoc valet, quod manna secundum voluntatem propriam in ore cuiusque sa- 5 piebat“, etc. Idem Augustinus in quodam sermone, qui incipit: Cir- culo consecratoe) anno revoluto debitum sermonem', et ceterad)1) „,Parasti in conspectu meo mensam adversus omnes, qui tri- bulant me‘2). Ista mensa agnoscitur altaris domini consecracio. 10 Nam indee), quid dicit Sapiencia3): �Sapiencia edificavit sibi do- mum, excidit columpnas septem, paravit mensam suam, misit servos suos, convocans omnes et dicens: Venite et edite de meis panibus et bibite vinum, quod miscui vobis.“ Et quia istam mensam preparavit servis et ancillis in conspectu eorum, ut 15 cottidie in similitudine corporis et sanguinis Christi panem et vinumf) secundum ordinem Melchisedech ostenderet, osten- dendo nos cibaret in sacramento, ideo dicit: ,Parasti in conspectu meo mensam adversus eos, quis) tribulant me.“ Qui sunt istihy qui nos tribulant? Suggesciones inimice et cogitacionesi), cupi- 20 ditates, delectaciones, seculi honores. Isti tribulant, quia huius- modi, qui ita vivunt, tribulaciones carnis habent, sed veniunt ad mensam potentis, considerantes ea, que apponuntur eis, acci- pere cum tremore et timore, et tribulaciones efficiuntur conso- laciones, aufferunturk) ea, que sunt carnis, infunduntur ea, que 25 sunt spiritus, ex mensa preparata proficiunt contra eos, qui tri- bulant eos1)“, etc.m). 30 a) om. G. b) ut intres om. (GI ; sub tectum meum add. H. c) con- fecto BE. d) om. E. e) idem F. f) suum add. G: g) qui tribulant 1) illos H. me om. G. 1) om. I. i) agitaciones BEFI. k) aufferunt B. m) om. EG. 1) In sermonibus s. Augustini, ap. Migne, Pl., t. 38, 39 et 40 dicta se- 3) Proverb. LN. 1—; 2) Psalm. XXII. 5. quentia reperire nou potuimus. (libere allatum).
Strana 131
Determinatio s. Augustini et b. Ambrosii. 131 Capitulum vigesimum sextum3). Determinacio beati Ambrosii librob) quinto De misteriis et sa- cramentis, exponens dominicam oracionem, dicitc) 1): „Panem enim, panem dixit, ,epiusyon‘d) dixite), hoc est supersubstancialem. Non iste panis est, qui vadit in corpus, sed panis vite eterne, qui anime nostre substanciam fulcitf). Ideo grece ,epiusyon‘s) dicitur. Latinus autem hunch) panem cottidianum dixiti), quemk) Greci advenientem dicunt. Ergo quod Latinus dixit et quod Grecus, utrumque utile videtur: Grecus utrumque uno sermone significavit, Latinus cottidianum 10 dixit. Et si cottidianus est panis, cur post annum illum1) su- mis, quemadmodum Greci in Oriente facerem) consueverunt? Accipe cottidie, quod cottidie tibi prosit. Sic vive, ut cottidie merearis accipere. Qui non meretur cottidie accipere, non me- retur post annum accipere. Quandon) Job sanctus pro filiis 15 suis offerebat sacrificium [Job I, 5]. ne forte aliquid°) vel?) in corde vel in sermone peccassent? Ergo cum audis, quod quo- ciencumque offertur sacrificium"), mors domini, resurreccio do- mini, elevacio domini significatur et remissio peccatorum, curr) panem istum vite cottidianum non assumis (I. Cor. XI. 26)? 20 Qui wlnus habet, medicinam requirits). Wlnus est, quia sub peccato sumus: medicina est celeste et venerabile sacramentum. ,Panem enimt) cottidianum da nobis hodie.' Cottidie siu) accipis, cottidie tibi hodie est. Si tibi hodie est Christus, Christus tibi cottidie resurgit“, etc. 5 25 a) ita A rubr., om. cet. cod. b) in libro GI ; beati om. H. c) ita ABF rubr. et EGHI ; dicit om. BH ; sic dicit etc. F. d) epiusyon AH ; recte STIOUGIOY; epyusion BFG ; epyuseon l. e) om. GI. f) id est ornat add. G. g) epiusion A ante corr. et B; epiuseon EF; epyuseon GI ; recte SmońGioc. h) habet F. 1) eum H. k) hunc B. n) om. BI; 30 i) dicit G. 0) om. GI. P) om. F. accipere G. n) Quo B. Quem F. Quoniam G. t) nostrum G. u) si q) hoc add. GI. r) cum G. s) querit I. accipis, cottidie om. BF. 1) S. Ambrosii De sacramentis I. V, c. 4, ap. Migne, PL, t. 16, col. 452—453. 35 9
Determinatio s. Augustini et b. Ambrosii. 131 Capitulum vigesimum sextum3). Determinacio beati Ambrosii librob) quinto De misteriis et sa- cramentis, exponens dominicam oracionem, dicitc) 1): „Panem enim, panem dixit, ,epiusyon‘d) dixite), hoc est supersubstancialem. Non iste panis est, qui vadit in corpus, sed panis vite eterne, qui anime nostre substanciam fulcitf). Ideo grece ,epiusyon‘s) dicitur. Latinus autem hunch) panem cottidianum dixiti), quemk) Greci advenientem dicunt. Ergo quod Latinus dixit et quod Grecus, utrumque utile videtur: Grecus utrumque uno sermone significavit, Latinus cottidianum 10 dixit. Et si cottidianus est panis, cur post annum illum1) su- mis, quemadmodum Greci in Oriente facerem) consueverunt? Accipe cottidie, quod cottidie tibi prosit. Sic vive, ut cottidie merearis accipere. Qui non meretur cottidie accipere, non me- retur post annum accipere. Quandon) Job sanctus pro filiis 15 suis offerebat sacrificium [Job I, 5]. ne forte aliquid°) vel?) in corde vel in sermone peccassent? Ergo cum audis, quod quo- ciencumque offertur sacrificium"), mors domini, resurreccio do- mini, elevacio domini significatur et remissio peccatorum, curr) panem istum vite cottidianum non assumis (I. Cor. XI. 26)? 20 Qui wlnus habet, medicinam requirits). Wlnus est, quia sub peccato sumus: medicina est celeste et venerabile sacramentum. ,Panem enimt) cottidianum da nobis hodie.' Cottidie siu) accipis, cottidie tibi hodie est. Si tibi hodie est Christus, Christus tibi cottidie resurgit“, etc. 5 25 a) ita A rubr., om. cet. cod. b) in libro GI ; beati om. H. c) ita ABF rubr. et EGHI ; dicit om. BH ; sic dicit etc. F. d) epiusyon AH ; recte STIOUGIOY; epyusion BFG ; epyuseon l. e) om. GI. f) id est ornat add. G. g) epiusion A ante corr. et B; epiuseon EF; epyuseon GI ; recte SmońGioc. h) habet F. 1) eum H. k) hunc B. n) om. BI; 30 i) dicit G. 0) om. GI. P) om. F. accipere G. n) Quo B. Quem F. Quoniam G. t) nostrum G. u) si q) hoc add. GI. r) cum G. s) querit I. accipis, cottidie om. BF. 1) S. Ambrosii De sacramentis I. V, c. 4, ap. Migne, PL, t. 16, col. 452—453. 35 9
Strana 132
132 Matthiae de Janov Regulae, 1. 111, tr. 3, c. 27. Capitulum vigesimum septimuma). Determinacio beati Jeronimib). Jeronimus in epistolac) „Non opinantid) michi“, circa finem epistole, respondens questioni illiuse) Lucilli, qui inter alia querebat, an omni die sit communicandum, inter cetera sic dicit f) 1): „Ego illud te breviter admonendum puto, tradiciones ecclesiasticas, presertim, que fidei non officiunts), ita servandas, ut a maioribus tradite sunt, nec aliorum consuetudine nec ali- orum contrario subverti more.“ Et infra post pauca: „Eucari- 10 stiam quoque absque dampnacione nostri et nosh) pungente consciencia, semper accipere, et psalmistami) audirek) dicentem?) [f. 90c]: �Gustate et videte, quoniam suavis est dominus'“, etc Ideml) Jeronimus super Mar. XIIII° ca"m)3): Hic est enim") sanguis meus', scribens, dicit°) 4): „Christus calicem in- pletum vino et aqua in sanguinem suum mutat. Unde mensa mundi debitis?) obligat convivas, sed mensa Christi digne con- vivantes1) inmunesr) et liberos a peccatis reddit." Idems) Jeronimus in Appollogeticot) ad Pamma- chium dicit 5): „Sciou) Rome hanc esse consuetudinem, ut fide- 20 les semper corpus Christi accipiant, quod nec reprehendo nec probo. „Unusquisque enim inv) suo sensu habundat.“ Sed ipso- rum conscienciam convenio, quiw) eodem die post coitum com- " municant et iuxta Persyum*) „noctem*) in flumine2) purgant“ quare ad Martires non audent, quare non ingrediuntur eccle- 25 sias aa) ? An alius in publico, alius in domo Christus est? Quod bb) 5 15 a) ita A rubr., om. cet. cod. b) ita ABF rubr. et EGHI. Sequitur et est ista add. F. c) ita 1 add. et H1; om. cet. cod. d) opinative G. e) om. I. 5) efficiunt corr. officiunt A; efficiunt BFG. f) dixit F. h) non BF, om. G et editio; repugnante sequitur in BF. i) ita FGI; psal 30 mista cet. cod. k) audite FG; audi cet. cod.; audire aditio. 1) Item GI. m) apostolo F. n) om. F. 0) sic dicit I. P) divitis GI. 11) com- s) om. I. t) suo add. GI. municantes I. r) id est inparticipes add. G. u) Scire debes GI. v) enim in om. GI. w) ideo compello (sic) G; quod I. x) A post corr.; Persium BFGI. y) nocte I. z) lumine BF; aa) ad ecclesias H. — An om. G. 35 flumine EG et editio; purgant bb) Qui F. Quod si H. 1) S. Hieronymi ep. LXXI, ap. Migne PL, t. 22, col. 672. 2) Psalm. XXXIII. 9. 3) Marci XIV. 24. 4) verisimiliter aliquod opusculum S. Hiero- nymi suppositium hic adfertur. Cf. Migne, t. 30, col. 632. 5) S. Hieronymi 40 ep. XLVIII, seu liber apologeticus ad Pammachium, ap. Migne, PL. f. 22, col. 500.
132 Matthiae de Janov Regulae, 1. 111, tr. 3, c. 27. Capitulum vigesimum septimuma). Determinacio beati Jeronimib). Jeronimus in epistolac) „Non opinantid) michi“, circa finem epistole, respondens questioni illiuse) Lucilli, qui inter alia querebat, an omni die sit communicandum, inter cetera sic dicit f) 1): „Ego illud te breviter admonendum puto, tradiciones ecclesiasticas, presertim, que fidei non officiunts), ita servandas, ut a maioribus tradite sunt, nec aliorum consuetudine nec ali- orum contrario subverti more.“ Et infra post pauca: „Eucari- 10 stiam quoque absque dampnacione nostri et nosh) pungente consciencia, semper accipere, et psalmistami) audirek) dicentem?) [f. 90c]: �Gustate et videte, quoniam suavis est dominus'“, etc Ideml) Jeronimus super Mar. XIIII° ca"m)3): Hic est enim") sanguis meus', scribens, dicit°) 4): „Christus calicem in- pletum vino et aqua in sanguinem suum mutat. Unde mensa mundi debitis?) obligat convivas, sed mensa Christi digne con- vivantes1) inmunesr) et liberos a peccatis reddit." Idems) Jeronimus in Appollogeticot) ad Pamma- chium dicit 5): „Sciou) Rome hanc esse consuetudinem, ut fide- 20 les semper corpus Christi accipiant, quod nec reprehendo nec probo. „Unusquisque enim inv) suo sensu habundat.“ Sed ipso- rum conscienciam convenio, quiw) eodem die post coitum com- " municant et iuxta Persyum*) „noctem*) in flumine2) purgant“ quare ad Martires non audent, quare non ingrediuntur eccle- 25 sias aa) ? An alius in publico, alius in domo Christus est? Quod bb) 5 15 a) ita A rubr., om. cet. cod. b) ita ABF rubr. et EGHI. Sequitur et est ista add. F. c) ita 1 add. et H1; om. cet. cod. d) opinative G. e) om. I. 5) efficiunt corr. officiunt A; efficiunt BFG. f) dixit F. h) non BF, om. G et editio; repugnante sequitur in BF. i) ita FGI; psal 30 mista cet. cod. k) audite FG; audi cet. cod.; audire aditio. 1) Item GI. m) apostolo F. n) om. F. 0) sic dicit I. P) divitis GI. 11) com- s) om. I. t) suo add. GI. municantes I. r) id est inparticipes add. G. u) Scire debes GI. v) enim in om. GI. w) ideo compello (sic) G; quod I. x) A post corr.; Persium BFGI. y) nocte I. z) lumine BF; aa) ad ecclesias H. — An om. G. 35 flumine EG et editio; purgant bb) Qui F. Quod si H. 1) S. Hieronymi ep. LXXI, ap. Migne PL, t. 22, col. 672. 2) Psalm. XXXIII. 9. 3) Marci XIV. 24. 4) verisimiliter aliquod opusculum S. Hiero- nymi suppositium hic adfertur. Cf. Migne, t. 30, col. 632. 5) S. Hieronymi 40 ep. XLVIII, seu liber apologeticus ad Pammachium, ap. Migne, PL. f. 22, col. 500.
Strana 133
Determinatio b. Hieronymi. 133 in ecclesia non liceta), nec domi liceta). Nichil deo clausum est, et tenebre quoque lucent aput deum. Probet se unusquisque et sic ad corpus Christus accedat. Non quod dilateb) commu- nionis unus dies aut biduumc) sancciorem efficiant christianum, ut quod hodie non merui, cras veld) pridie merear. Sed quod, dume) doleo non communicasse me corpori Christi, abstineam me paulisper ab uxorisf) amplexu, ut amori coniugis amorem Christi preferam. Durum est et non ferendum. Quis hoc secla- rium sustinere potest? Qui sustinere potest, sustineat, qui non potest, ipse viderit. Nobis cura ests), non quid ) unusquisque possiti) aut velitk), sed quid scripture precipiant dicere“, etc.1). Idem Jeronimus in Questionibusm) ad Ebedyamn) questione IIa dicit°) 1): „Non Moyses dedit nobis panem verum sed dominus Jhesus, ipse conviva et convivium, ipse comedens et qui comeditur. Illius bibimusp) sanguinem et sine ipso po- 15 tare non possumus et cottidie in sacrificiis eius de genimine vitis vere et vinea Soreth, que interpretatur electa, rubencia musta calcamus, et novum ex hiis vinum bibimus in regno patris, ne- quaquam in vetustate littere, sed in novitate spiritus, cantantes canticum novum, quod nemo poterat canere, nisi in regno ec- 20 clesie, quod regnum patris est. Hunc panem Jacob patriarcha comedere ) cupiebat, dicens 2): �Si fuerit dominus deus mecum et dederit michi panem ad edendum et vestem ad induendum." Quot quotr) enim in Christo baptizamur, Christums) induimur et panem comedimus angelorum et audimust) dominum predi- 25 cantem: ,Meus cibus est, ut faciam voluntatem eius, qui misit me et impleam opus eius'. Faciamusu) igitur voluntatem eius, qui nos misitv), et impleamus opus eius; et Christus nobiscum bibet in regno ecclesie sanguinem suum“w). a) lucet BF. b) dilata I. c) biduus BF. d) vel hodie F. e) Sed cum GHI. 1) uxoribus (sic) F. g) om. G. 1) Nam quid E. Non quam I. 1) dicere etc. A del. et 1) poterit G. k) quid velit l. om. H. m) om. I. n) Ebediam BFHI. Elbidium G. 0) om. GI. p) lambimus G. q) A post corr. r) Quidcumque G. Quod I. s) add. A in m. t) audivimus I. v) nos 35 u) Faciamus opus eius om. G. add. A in m.; om. BEI. w) preciosum add. G. 1) S. Hieronymi epist. CXX, ap. Migne, PL, t. 22, col. 986. XXVIII. 20. 10 30 2) Gen.
Determinatio b. Hieronymi. 133 in ecclesia non liceta), nec domi liceta). Nichil deo clausum est, et tenebre quoque lucent aput deum. Probet se unusquisque et sic ad corpus Christus accedat. Non quod dilateb) commu- nionis unus dies aut biduumc) sancciorem efficiant christianum, ut quod hodie non merui, cras veld) pridie merear. Sed quod, dume) doleo non communicasse me corpori Christi, abstineam me paulisper ab uxorisf) amplexu, ut amori coniugis amorem Christi preferam. Durum est et non ferendum. Quis hoc secla- rium sustinere potest? Qui sustinere potest, sustineat, qui non potest, ipse viderit. Nobis cura ests), non quid ) unusquisque possiti) aut velitk), sed quid scripture precipiant dicere“, etc.1). Idem Jeronimus in Questionibusm) ad Ebedyamn) questione IIa dicit°) 1): „Non Moyses dedit nobis panem verum sed dominus Jhesus, ipse conviva et convivium, ipse comedens et qui comeditur. Illius bibimusp) sanguinem et sine ipso po- 15 tare non possumus et cottidie in sacrificiis eius de genimine vitis vere et vinea Soreth, que interpretatur electa, rubencia musta calcamus, et novum ex hiis vinum bibimus in regno patris, ne- quaquam in vetustate littere, sed in novitate spiritus, cantantes canticum novum, quod nemo poterat canere, nisi in regno ec- 20 clesie, quod regnum patris est. Hunc panem Jacob patriarcha comedere ) cupiebat, dicens 2): �Si fuerit dominus deus mecum et dederit michi panem ad edendum et vestem ad induendum." Quot quotr) enim in Christo baptizamur, Christums) induimur et panem comedimus angelorum et audimust) dominum predi- 25 cantem: ,Meus cibus est, ut faciam voluntatem eius, qui misit me et impleam opus eius'. Faciamusu) igitur voluntatem eius, qui nos misitv), et impleamus opus eius; et Christus nobiscum bibet in regno ecclesie sanguinem suum“w). a) lucet BF. b) dilata I. c) biduus BF. d) vel hodie F. e) Sed cum GHI. 1) uxoribus (sic) F. g) om. G. 1) Nam quid E. Non quam I. 1) dicere etc. A del. et 1) poterit G. k) quid velit l. om. H. m) om. I. n) Ebediam BFHI. Elbidium G. 0) om. GI. p) lambimus G. q) A post corr. r) Quidcumque G. Quod I. s) add. A in m. t) audivimus I. v) nos 35 u) Faciamus opus eius om. G. add. A in m.; om. BEI. w) preciosum add. G. 1) S. Hieronymi epist. CXX, ap. Migne, PL, t. 22, col. 986. XXVIII. 20. 10 30 2) Gen.
Strana 134
134 Matthiae de Janov Regulae, 1. 111, tr. 3, c. 28 et 29. Capitulum vigesimum octavuma). Determinaciob) Anacleti pape, simul et preceptum, qui dicit, etc.c) 1): „Peracta communioned) omnes communicent, qui ecclesia- sticis nolunt carere liminibuse). Sic enim apostoli statuerunt." Nec obstat ei constituciof) Fabiani pape et aliorum, qui ter in anno aut semel sanxerunt communicandum plebibus christianis, quia hoc statuerunt non quidem a cottidiana vel crebra com- munione dignos repellendo, ut est notorium cuilibet intuenti, 10 sed magis pigros christianos et negligentes iuxta decretum ewangelii conpellendo per hoc ad cenam patrisfamilias intran- dum per precepta. Unde illas) constitucio!1) Fabiani pape et omnes alie de sacramento hoci) consequentesk) merito magis proprie conpulsiones quam constituciones sunt nunccupande et 15 censende1). m Capitulum undetricesimumm). Determinacio beati Pauli apostolin). Paulus vero apostolus invitans ad hanc sacratissimam cenam frequentandam, dicit 1. Cor. V. b.9)2): „Etenim pascha 20 nostrum ymolatus est Christus. Itaquer) epulemur, non in fermento malicie et nequicie, sed in azimis sinceritatis et veri- tatis.“ Hic itaque hortatur apostolus ad epulandum hoc sacra- mentum frequenter, quod est Christus. Idem dicit q) Hebr. XIII 3) „Per ipsum ergo offéramus hostiam laudis semper deo, id est 25 fructum labiorum confitencium nomen eius.“ Et tunc ad pro- positum: „Beneficencie et communionis nolite oblivisci; talibus a) ita A rubr., om. cet. cod. b) Declaracio I. c) ita ABF rubr. et EGHI ; qui dicit om. II, etc. om. BEGI. d) sacerdotis add. G. e) corr. f) institucio G. g) ista G. in marg. A. h) institucio Gl. 1) pro 30 hoc E. k) per consequens BFG. 1) cessende corr. censende A; om. G. m) ita A rubr., om. cet. cod. n) ita ABF rubr. et EGHI. o) dicens BF, om. EGHI. P) Itaque — intelligitur add. I in m., sed E ct I om. po- nentes tantum: Christus, id est agnus paschalis oc. G habet: Christus, prout dicit Gorra oc. 1) Nam ad idem BFH. 35 1) Cf. Decret. Pscudoisid., ed. Hinschius, p. 70 et Decr. III. De couscer. 2) I. Cor. V. 7—8. 3) Hebr. disſ. II, c. 10, edl. Friedbergiand, p. 1317. XIII. 15—16.
134 Matthiae de Janov Regulae, 1. 111, tr. 3, c. 28 et 29. Capitulum vigesimum octavuma). Determinaciob) Anacleti pape, simul et preceptum, qui dicit, etc.c) 1): „Peracta communioned) omnes communicent, qui ecclesia- sticis nolunt carere liminibuse). Sic enim apostoli statuerunt." Nec obstat ei constituciof) Fabiani pape et aliorum, qui ter in anno aut semel sanxerunt communicandum plebibus christianis, quia hoc statuerunt non quidem a cottidiana vel crebra com- munione dignos repellendo, ut est notorium cuilibet intuenti, 10 sed magis pigros christianos et negligentes iuxta decretum ewangelii conpellendo per hoc ad cenam patrisfamilias intran- dum per precepta. Unde illas) constitucio!1) Fabiani pape et omnes alie de sacramento hoci) consequentesk) merito magis proprie conpulsiones quam constituciones sunt nunccupande et 15 censende1). m Capitulum undetricesimumm). Determinacio beati Pauli apostolin). Paulus vero apostolus invitans ad hanc sacratissimam cenam frequentandam, dicit 1. Cor. V. b.9)2): „Etenim pascha 20 nostrum ymolatus est Christus. Itaquer) epulemur, non in fermento malicie et nequicie, sed in azimis sinceritatis et veri- tatis.“ Hic itaque hortatur apostolus ad epulandum hoc sacra- mentum frequenter, quod est Christus. Idem dicit q) Hebr. XIII 3) „Per ipsum ergo offéramus hostiam laudis semper deo, id est 25 fructum labiorum confitencium nomen eius.“ Et tunc ad pro- positum: „Beneficencie et communionis nolite oblivisci; talibus a) ita A rubr., om. cet. cod. b) Declaracio I. c) ita ABF rubr. et EGHI ; qui dicit om. II, etc. om. BEGI. d) sacerdotis add. G. e) corr. f) institucio G. g) ista G. in marg. A. h) institucio Gl. 1) pro 30 hoc E. k) per consequens BFG. 1) cessende corr. censende A; om. G. m) ita A rubr., om. cet. cod. n) ita ABF rubr. et EGHI. o) dicens BF, om. EGHI. P) Itaque — intelligitur add. I in m., sed E ct I om. po- nentes tantum: Christus, id est agnus paschalis oc. G habet: Christus, prout dicit Gorra oc. 1) Nam ad idem BFH. 35 1) Cf. Decret. Pscudoisid., ed. Hinschius, p. 70 et Decr. III. De couscer. 2) I. Cor. V. 7—8. 3) Hebr. disſ. II, c. 10, edl. Friedbergiand, p. 1317. XIII. 15—16.
Strana 135
Determinatio Anacleti papae et Pauli apostoli. 135 enim hostiis promeretur deus.“ Per pascha igitur ymolatum pro nobis intelligitur agnus paschalis vel eucaristia, prout dicit Gorra super eodem verbo inquiens a)1): „Ecce agnus paschalis, quem edere debemus. Apok. V b) 2): �Dignus est agnus, qui oc- cisus est', etc. Et ergo super omnia amandus est Christus, qui datus est nobis cibus in viaticum nostre peregrinacionis. Unde subditur: „Ymolatus est“ in premium nostre salutis, et dicitur „Christus“, id est unctus. Ungit enim nos oleo leticie in celesti- bus.“ Et infra: „Notandum est hice), quod homo libencius epu- latur, quando cibus est sanus, suusd), paratus et sapidus. Talis 10 est cibus altaris, secundum quod inplicatur hice): Est enim sa- nus. Unde dicitur pascha, id est transitus, quia facitf) transire de bono in melius, des) meliori in optimum. Unde dicit l) psal- mista3): „Transibo ini) locum thabernaculi admirabilis,“ etc. Item est suusk), ad quod in ewangelio4): „Panem nostrum 15 cottidianum.“ Unde dicitur „nostrum“, non tantum divitum, sed omnium bonorum. Item est1) paratus, quia dicitur: „Ymolatus estm)“. Unde in 1) psalmista 5): „Parasti in conspectu meo men- sam.“ Mensa fuit posita die°) Jovis?) in cena, agnus occisus die Veneris, ministratus die() dominico ad epulandamr) f. 90b]. 20 Item ests) sapidus. Unde dicitur unctus. „Itaque epulemur“, sci- licett) nos timentes, (Tho. II° 6) : „Vade et adducu) aliquos de tribu, timentes deum, ut7) epulentur nobiscum“), penitentes (Luc. XV°.7): „Epulari autem et gaudere oportebatw), quia hic frater tuus mortuus x) fuit et revixit; perditus") et inventus est“), 25 credentes (Deut°. XVI° s): „Adorato domino“z). „Itaque“, quia scilicet est pascha nostrum, „epulemur“ nos ipsi incorporando d) A corr., a) sic inquiens l. b) ultimo GI. c) est hic om. BF. om. G. e) hic — sanus om. GI. f) fecit AH. g) et de H. h) om. H. i) ad FGI. k) ita H; tuus FGI; finis cet. cod. 1) dicitur B. m) om. GI. n) om. EGH. 0) die dominico A ante corr. ef B; posita die d. om. I. p) Jovis — epulandum add. 1 in m. alia manu, om. B. q) in s) om. B. t) om. GI. u) adhuc die G. r) om. EG; epulandum I. x) mor- w) oportet I. corr. adhuc A; ad duo (sic) E. v) et ABEFI. tuus, etc. 11, cet. om. y) perierat I. z) deo tuo epulaberis add. G. 2) Apoc. V. 12. 1) Nicolai de Gorran Postilla, ed. Paris. 1531, f. 69a. 3) Psalm. XLI. 5. 4) Lucae NI. 3. 5) Psalm. XXII. 5. 3) Tho- 8) Deutero, XVI. 10. 7) Lucde XV. 22. biae II. 2. 30 35
Determinatio Anacleti papae et Pauli apostoli. 135 enim hostiis promeretur deus.“ Per pascha igitur ymolatum pro nobis intelligitur agnus paschalis vel eucaristia, prout dicit Gorra super eodem verbo inquiens a)1): „Ecce agnus paschalis, quem edere debemus. Apok. V b) 2): �Dignus est agnus, qui oc- cisus est', etc. Et ergo super omnia amandus est Christus, qui datus est nobis cibus in viaticum nostre peregrinacionis. Unde subditur: „Ymolatus est“ in premium nostre salutis, et dicitur „Christus“, id est unctus. Ungit enim nos oleo leticie in celesti- bus.“ Et infra: „Notandum est hice), quod homo libencius epu- latur, quando cibus est sanus, suusd), paratus et sapidus. Talis 10 est cibus altaris, secundum quod inplicatur hice): Est enim sa- nus. Unde dicitur pascha, id est transitus, quia facitf) transire de bono in melius, des) meliori in optimum. Unde dicit l) psal- mista3): „Transibo ini) locum thabernaculi admirabilis,“ etc. Item est suusk), ad quod in ewangelio4): „Panem nostrum 15 cottidianum.“ Unde dicitur „nostrum“, non tantum divitum, sed omnium bonorum. Item est1) paratus, quia dicitur: „Ymolatus estm)“. Unde in 1) psalmista 5): „Parasti in conspectu meo men- sam.“ Mensa fuit posita die°) Jovis?) in cena, agnus occisus die Veneris, ministratus die() dominico ad epulandamr) f. 90b]. 20 Item ests) sapidus. Unde dicitur unctus. „Itaque epulemur“, sci- licett) nos timentes, (Tho. II° 6) : „Vade et adducu) aliquos de tribu, timentes deum, ut7) epulentur nobiscum“), penitentes (Luc. XV°.7): „Epulari autem et gaudere oportebatw), quia hic frater tuus mortuus x) fuit et revixit; perditus") et inventus est“), 25 credentes (Deut°. XVI° s): „Adorato domino“z). „Itaque“, quia scilicet est pascha nostrum, „epulemur“ nos ipsi incorporando d) A corr., a) sic inquiens l. b) ultimo GI. c) est hic om. BF. om. G. e) hic — sanus om. GI. f) fecit AH. g) et de H. h) om. H. i) ad FGI. k) ita H; tuus FGI; finis cet. cod. 1) dicitur B. m) om. GI. n) om. EGH. 0) die dominico A ante corr. ef B; posita die d. om. I. p) Jovis — epulandum add. 1 in m. alia manu, om. B. q) in s) om. B. t) om. GI. u) adhuc die G. r) om. EG; epulandum I. x) mor- w) oportet I. corr. adhuc A; ad duo (sic) E. v) et ABEFI. tuus, etc. 11, cet. om. y) perierat I. z) deo tuo epulaberis add. G. 2) Apoc. V. 12. 1) Nicolai de Gorran Postilla, ed. Paris. 1531, f. 69a. 3) Psalm. XLI. 5. 4) Lucae NI. 3. 5) Psalm. XXII. 5. 3) Tho- 8) Deutero, XVI. 10. 7) Lucde XV. 22. biae II. 2. 30 35
Strana 136
136 Matthiae de Janov Regulae, 1. III, tr. 3, c. 29, 30 et 31. secundum illud Augustini]: Nec tu mea) mutabis in te, sicut cibum carnis tue, sedb) tu mutaberis in me,“ etc.c). Capitulum tricesimumd). Determinacio Actuum apostolorum, ubie) II° cap°. diciturf) 1): 20 „Cottidie quoque perdurantes unanimiter in templo et fran- gentes panem, sumebant cibum cum exultacione et simplicitate cordisg), habentes graciam ad omnem plebem. Dominus autem augebat, qui salvi fiebant, cottidie in idipsum“, subaudis merito et virtute epulacionis et fruicionis cottidiane huius panis. Nam 10 hoc confirmat psalmista, qui dicit2): „A fructu frumenti, vini et olei sui multiplicati sunt.“ Et ecclesia Christi id sanctitati esse in canticis suis frequentandum, cum Antiphonam super hoch) condidit et admisit. Ad idem facit eciam propheta di- cens 3): „Quid bonum est aut quid pulchrumi), nisi vinum elec- 15 torum.“ Et ad propositum: „et triticum germinans virgines", id est multiplicans fideles Christi Jhesu virgines in fide catholica. Et est hic advertendum diligenter, quod apostoli in primitiva ecclesia valebant et de facto faciebant, puta quotidianam a fide- libus sacramenti communionem. Hoc Anacletus papa precepitk pro statuto et in ecclesiam introduxit, ut supra est notatum. Non 1) loquitur, ubi vel quando fuisset illud a quoquam retrac- tatum et revocatum. m Capitulum tricesimum primum“). Determinacio legislatoris ewangelici ac patrisfamiliasn). 25 Vicesima octava determinacio legislatoris ewangelici ac patrisfamilias sue cene, qui instituens hoc sacramentum ait a) add. A in m. c) in cod. F sequitur de- b) sed— in me om. I. terminatio, quae superius in „capitulo nullo“ legitur. d) ita A rubr., om. 1) ita ABF rubr. et EGHI; dicitur om. BF. c) om. BFG. cet. cod. 30 g) cordis, etc. et gracia dei augebatur in illis (eis) ita A ante corr. et BEFGI; h) sup. lin. id, quod sequitur, add. 1 in m. et legitur etiam in cnd. 11. 1) Et non II. m) ita A rubr.. add. 1. i) pulchre II. k) suscepit H. om. cet. cod. n) ita ABF rubr. at EGHI; et cetera add. I. 2) Psalm. IV. 8. 3) Zach. IN. 17. 11 .1ct. ap. II. /0.
136 Matthiae de Janov Regulae, 1. III, tr. 3, c. 29, 30 et 31. secundum illud Augustini]: Nec tu mea) mutabis in te, sicut cibum carnis tue, sedb) tu mutaberis in me,“ etc.c). Capitulum tricesimumd). Determinacio Actuum apostolorum, ubie) II° cap°. diciturf) 1): 20 „Cottidie quoque perdurantes unanimiter in templo et fran- gentes panem, sumebant cibum cum exultacione et simplicitate cordisg), habentes graciam ad omnem plebem. Dominus autem augebat, qui salvi fiebant, cottidie in idipsum“, subaudis merito et virtute epulacionis et fruicionis cottidiane huius panis. Nam 10 hoc confirmat psalmista, qui dicit2): „A fructu frumenti, vini et olei sui multiplicati sunt.“ Et ecclesia Christi id sanctitati esse in canticis suis frequentandum, cum Antiphonam super hoch) condidit et admisit. Ad idem facit eciam propheta di- cens 3): „Quid bonum est aut quid pulchrumi), nisi vinum elec- 15 torum.“ Et ad propositum: „et triticum germinans virgines", id est multiplicans fideles Christi Jhesu virgines in fide catholica. Et est hic advertendum diligenter, quod apostoli in primitiva ecclesia valebant et de facto faciebant, puta quotidianam a fide- libus sacramenti communionem. Hoc Anacletus papa precepitk pro statuto et in ecclesiam introduxit, ut supra est notatum. Non 1) loquitur, ubi vel quando fuisset illud a quoquam retrac- tatum et revocatum. m Capitulum tricesimum primum“). Determinacio legislatoris ewangelici ac patrisfamiliasn). 25 Vicesima octava determinacio legislatoris ewangelici ac patrisfamilias sue cene, qui instituens hoc sacramentum ait a) add. A in m. c) in cod. F sequitur de- b) sed— in me om. I. terminatio, quae superius in „capitulo nullo“ legitur. d) ita A rubr., om. 1) ita ABF rubr. et EGHI; dicitur om. BF. c) om. BFG. cet. cod. 30 g) cordis, etc. et gracia dei augebatur in illis (eis) ita A ante corr. et BEFGI; h) sup. lin. id, quod sequitur, add. 1 in m. et legitur etiam in cnd. 11. 1) Et non II. m) ita A rubr.. add. 1. i) pulchre II. k) suscepit H. om. cet. cod. n) ita ABF rubr. at EGHI; et cetera add. I. 2) Psalm. IV. 8. 3) Zach. IN. 17. 11 .1ct. ap. II. /0.
Strana 137
Determinatio Act. apost. et Jhesu Christi. 137 Luce XXIII°a) 1): „Accipite et comedite, hoc est corpus meum. Et accipiens calicem, gracias egit et dedit illis, dicens: Bibite ex hoc omnes“; ubi nota, quod dicit „omnes“, per hoc evi- denterb) innuens, quod ab omnibus communiter, non tantum sacerdotibus c), sed eciam plebeis, quocienscumque in sacris mis- sarum solempniis wlt hoc sacramentum manducari; et pro tanto illuc apponitd): „Accipite et dividite inter vos.“ Et ad idem Marci XIIII° dicitur 2): „Et biberunt ex eoe) omnes.“ Cottidianam vero vel alias crebram communionem sacramenti huius esse licitam, utilem et necessariam omni populo fideli christiano evi- 10 dencius determinavit et expressit in constitucione sue oracionis, cum precepit orandum et dicendum: „Panem nostrum cotti- dianum“, et prout in Matheo 3) habetur, „supersubstancialem da nobis hodie“, quod irrefragabiliter et expressef) primum et principaliter intelligiturs) de hoc supersubstanciali nostro sacra- mento, veluti luculenter et per multa jam patuit in preceden- tibus sanctorum et doctorum determinacionibus. Et nota, quod sequitur b) 4): „Hoc quocienscumque feceritis, facitei) in meam commemoracionem.“ Ibi non tantum innuit libertatem accedendi ad suum corpus et sanguinem preciosum manducandum, sed 20 eciam crebramk) populi ad ipsum accessionem, per hoc, quod notanter exprimit, dicens: „Facite in meam commemoracionem“, secundum1) quod dicit quidamm) doctor: „Dedit nobis dominus hoc venerabile sacramentum, ut habeamus in nobis eius memoriam et eam continue frequentemus atque nobis incorporemusn) per 25 eius°) crebram digestionemp). Plerumque homines ex pravis cogitacionibus et delectacionibus () vanis fiunt inmemores Sal- vatoris. Voluit ergo dominus huncr) panem sacramentalem no- bis dare, ut noxiiss) abstracti, ipsum in memoria habeamus." Undet) Luce XXII° 5) : „Hoc facite in meam commemoracionem.“ 30 15 a) A post corr.; XXI° BEFGI; 22 H. b) om. B; evidens E. c) a e) bibebant hoc H. f) hac sacerdotibus G. d) illud GH, apposuit H. voce in cod. H haec determinatio expl. 8) interpretatur G. h) om. E. i) facietis GI. k) om. G. 1) sed ABH. m) unus G. n) A post corr.; q) om. GI. incorporeo B; eam i. GI. o) om. BF. P) A post corr. r) om. G. s) a noxiis add. F. t) Unde dicit BEFGI. 35 1) recte Lucae XXII, 17 —20 (lihere allatum). 2) Marci XIV. 23. 3) Matth. VI. 11. 4) I. Cor. XI. 25. 3) Lucae XXII. 19.
Determinatio Act. apost. et Jhesu Christi. 137 Luce XXIII°a) 1): „Accipite et comedite, hoc est corpus meum. Et accipiens calicem, gracias egit et dedit illis, dicens: Bibite ex hoc omnes“; ubi nota, quod dicit „omnes“, per hoc evi- denterb) innuens, quod ab omnibus communiter, non tantum sacerdotibus c), sed eciam plebeis, quocienscumque in sacris mis- sarum solempniis wlt hoc sacramentum manducari; et pro tanto illuc apponitd): „Accipite et dividite inter vos.“ Et ad idem Marci XIIII° dicitur 2): „Et biberunt ex eoe) omnes.“ Cottidianam vero vel alias crebram communionem sacramenti huius esse licitam, utilem et necessariam omni populo fideli christiano evi- 10 dencius determinavit et expressit in constitucione sue oracionis, cum precepit orandum et dicendum: „Panem nostrum cotti- dianum“, et prout in Matheo 3) habetur, „supersubstancialem da nobis hodie“, quod irrefragabiliter et expressef) primum et principaliter intelligiturs) de hoc supersubstanciali nostro sacra- mento, veluti luculenter et per multa jam patuit in preceden- tibus sanctorum et doctorum determinacionibus. Et nota, quod sequitur b) 4): „Hoc quocienscumque feceritis, facitei) in meam commemoracionem.“ Ibi non tantum innuit libertatem accedendi ad suum corpus et sanguinem preciosum manducandum, sed 20 eciam crebramk) populi ad ipsum accessionem, per hoc, quod notanter exprimit, dicens: „Facite in meam commemoracionem“, secundum1) quod dicit quidamm) doctor: „Dedit nobis dominus hoc venerabile sacramentum, ut habeamus in nobis eius memoriam et eam continue frequentemus atque nobis incorporemusn) per 25 eius°) crebram digestionemp). Plerumque homines ex pravis cogitacionibus et delectacionibus () vanis fiunt inmemores Sal- vatoris. Voluit ergo dominus huncr) panem sacramentalem no- bis dare, ut noxiiss) abstracti, ipsum in memoria habeamus." Undet) Luce XXII° 5) : „Hoc facite in meam commemoracionem.“ 30 15 a) A post corr.; XXI° BEFGI; 22 H. b) om. B; evidens E. c) a e) bibebant hoc H. f) hac sacerdotibus G. d) illud GH, apposuit H. voce in cod. H haec determinatio expl. 8) interpretatur G. h) om. E. i) facietis GI. k) om. G. 1) sed ABH. m) unus G. n) A post corr.; q) om. GI. incorporeo B; eam i. GI. o) om. BF. P) A post corr. r) om. G. s) a noxiis add. F. t) Unde dicit BEFGI. 35 1) recte Lucae XXII, 17 —20 (lihere allatum). 2) Marci XIV. 23. 3) Matth. VI. 11. 4) I. Cor. XI. 25. 3) Lucae XXII. 19.
Strana 138
138 Matthiae de Janov Regulae, l. 111, tr. 3, c. 31. Quoda) pertractans Eusebiusb), sic ait: "Quia corpus assump- tum dominus ablaturus erat a nobis et illaturuse) sideribus, necessarium erat, ut in die cene sacramentum nobis corporis et sanguinis consecraret, ut offeraturd) iugiter per misterium, quod offerebatur semel in precium, et per hominis victimam viveret in memoria et semper presens esset in gracia. Per hoce) ap- paret caritas et dileccio Salvatoris suum corpus nobis continue dando.“ Et infra idem: „Continuat enim hoc benedictum sacra- mentum vigorem remissum.“ Unde Crisostomus super Lu- cam: „Operatur in nobis hoc sacramentum regiamf) nobilitatem anime, non permittit marcescere, protinus irrigans animam ma- gnamque inspirans virtutem, fugat demones, advocat angelos et dominum angelorum." Et est hic diligenter advertendum5), quod sicut11) in in- 15 stitucione huius sacramenti dominus Jhesus precepit i) expresse manducandum et bibendum suum corpus et sanguinem, dicensk) „Accipite et comedite“ et post: „bibite ex hoc omnes“, reliquit- que sibi ipsil) liberam hominism) voluntatem quoad crebram vel tardiorem") manducacionem huius cibio), subdens hoc: „Quo- cienscumque feceritis“, innuens!) tamen nichilominus foreq) ne- cessariumr) ipsius sumpcionem crebriorem, cum subiunxits): „In meam commemoracionem“t). Quapropter peticionem ad idu ordinavit semper et cottidie faciendum?), cum dixit: „Sic igitur orabitis: Pater noster“, etc., et w) ad propositum: „Panem*) nos- 25 trum cottidianum da nobis hodie“, per hoc ostendens manifeste. quam maxime, quam continuex) et sepe sit desiderandus et ro- gandusz) et cottidie manducandus a fidelibus iste panis celestis, qui dat vitam mundo, etc.aa). 10 20 a) Hoc Gl. b) Anzhelmus BFGI. c) allaturus l. d) offerret B ; 30 offerentur E; offeretur FG. e) ergo add. BFGI. f) ymaginem regiam h) om. G. i) percipit F. BEFGI. g) notandum et advertendum G. k) om. G. m) om. GI. n) ad tardiorem l. 1) ipse I; homini Gl. o) sacramenti G. P) innuit BF; inmittis (sic) E. 1) fieri I. t) facitis add. EFGI. u) hoc GI. r) necessaria BFI. s) subiungit BFG. v) faciendam BEI. w) om. BF. Nj Pater noster add. I. y) cot- aa) per Jhesum Christum dominum nostrum add. tidie BG. 3) om. F. GI. — In cod. E sequitur postea in sccunda columna f. 177 „Determinacio vene rabilis viri Amandi in suo tractatu, quem intitulavit Orilegium sapiencie“ (alia manu). — In cod. G sequitur probabiliter ab librario additum: „In primi- 40 tiva ecclesia omnes, qui erant in officio misse, tam laici quam clerici, com- 35
138 Matthiae de Janov Regulae, l. 111, tr. 3, c. 31. Quoda) pertractans Eusebiusb), sic ait: "Quia corpus assump- tum dominus ablaturus erat a nobis et illaturuse) sideribus, necessarium erat, ut in die cene sacramentum nobis corporis et sanguinis consecraret, ut offeraturd) iugiter per misterium, quod offerebatur semel in precium, et per hominis victimam viveret in memoria et semper presens esset in gracia. Per hoce) ap- paret caritas et dileccio Salvatoris suum corpus nobis continue dando.“ Et infra idem: „Continuat enim hoc benedictum sacra- mentum vigorem remissum.“ Unde Crisostomus super Lu- cam: „Operatur in nobis hoc sacramentum regiamf) nobilitatem anime, non permittit marcescere, protinus irrigans animam ma- gnamque inspirans virtutem, fugat demones, advocat angelos et dominum angelorum." Et est hic diligenter advertendum5), quod sicut11) in in- 15 stitucione huius sacramenti dominus Jhesus precepit i) expresse manducandum et bibendum suum corpus et sanguinem, dicensk) „Accipite et comedite“ et post: „bibite ex hoc omnes“, reliquit- que sibi ipsil) liberam hominism) voluntatem quoad crebram vel tardiorem") manducacionem huius cibio), subdens hoc: „Quo- cienscumque feceritis“, innuens!) tamen nichilominus foreq) ne- cessariumr) ipsius sumpcionem crebriorem, cum subiunxits): „In meam commemoracionem“t). Quapropter peticionem ad idu ordinavit semper et cottidie faciendum?), cum dixit: „Sic igitur orabitis: Pater noster“, etc., et w) ad propositum: „Panem*) nos- 25 trum cottidianum da nobis hodie“, per hoc ostendens manifeste. quam maxime, quam continuex) et sepe sit desiderandus et ro- gandusz) et cottidie manducandus a fidelibus iste panis celestis, qui dat vitam mundo, etc.aa). 10 20 a) Hoc Gl. b) Anzhelmus BFGI. c) allaturus l. d) offerret B ; 30 offerentur E; offeretur FG. e) ergo add. BFGI. f) ymaginem regiam h) om. G. i) percipit F. BEFGI. g) notandum et advertendum G. k) om. G. m) om. GI. n) ad tardiorem l. 1) ipse I; homini Gl. o) sacramenti G. P) innuit BF; inmittis (sic) E. 1) fieri I. t) facitis add. EFGI. u) hoc GI. r) necessaria BFI. s) subiungit BFG. v) faciendam BEI. w) om. BF. Nj Pater noster add. I. y) cot- aa) per Jhesum Christum dominum nostrum add. tidie BG. 3) om. F. GI. — In cod. E sequitur postea in sccunda columna f. 177 „Determinacio vene rabilis viri Amandi in suo tractatu, quem intitulavit Orilegium sapiencie“ (alia manu). — In cod. G sequitur probabiliter ab librario additum: „In primi- 40 tiva ecclesia omnes, qui erant in officio misse, tam laici quam clerici, com- 35
Strana 139
Derminatio Jhesu Christi. 139 municabant, et illud duravit usque ad [Anajcletum papam“ oc. Postea in codem cod. G in fol. 139a sequitur: „De pollucione dicit Magister Matthias: Si homo habet firmum propositum continendi“ oc. — Cod. I explicit hunc in modum: Et sic est finis determinacionum. Et sunt collecte per Magistrum Mathiam Janaw (sic), baccalareum sacre theologie ac in artibus, magistrum Parisiensem (corr.), et cetera. — Floribus et lignis vidi mirabile sertum, Quod ligno caruit et sine flore fuit. — Augustinus de bona consciencia“ oc. (versus).
Derminatio Jhesu Christi. 139 municabant, et illud duravit usque ad [Anajcletum papam“ oc. Postea in codem cod. G in fol. 139a sequitur: „De pollucione dicit Magister Matthias: Si homo habet firmum propositum continendi“ oc. — Cod. I explicit hunc in modum: Et sic est finis determinacionum. Et sunt collecte per Magistrum Mathiam Janaw (sic), baccalareum sacre theologie ac in artibus, magistrum Parisiensem (corr.), et cetera. — Floribus et lignis vidi mirabile sertum, Quod ligno caruit et sine flore fuit. — Augustinus de bona consciencia“ oc. (versus).
Strana 140
[f. 94*] TRACTATUS QUARTUS2). DE UNITATE ET UNIVERSITATE ECCLESIEb). Distinccio quarta. Capitulum primum°). 5 De conparacione status presentis christianorum ad regulam veritatisd) Christi et doctrine et eius apostolorume). Nunc ordo exposcit, ut de unitate sancte ecclesie et pul- cherrima ipsius distinccione disseramus. Sicut igitur unica est regula communis, prout supra de- ductum estf), ita subordinatur eidem unus populus, per eam regulatus et directus, sub unica religione collectus et colligatus, hiis eciam hoc adiecto, quod sicuts) est deus omnium unica et 1) summa veritas, ita est eciam unus populus veritati eidem subordinatus, sibi et ad se invicem propteri) veritatem per- 15 omnia uniformis, tenens et imitans in omnibus unitatem, sicut 10 20 1) Nota totum diligenter de religione et unitate et multiplicitate A in marg. super. — 4a distinccio. — De unione A in marg. dextro. 3—6) Dist. 1a A in marg. sin. — Dist. IIII. — De conparacione status presentis chri- stianorum ad regulam veritatis Christi et doctrine et eius apostolorum A in marg. dextro. a) add. ab ed.; om. omnes cod. b) add. ab ed., nam de unitate in IV. c) itd distinctione et de universitate ceclesiae in V. distinctione disseritur. A in m. rubr.; B rubr. addit: Sequitur alius tractatus; om. C. d) vite 1) (f. supra tr. 1, c. /, 9, cto. add. B. e) ita A et Berubr., om. C. i) se invicem 25 g) sicut unus BC. 1) add. A sup. lin.; ita unica et ABC. propter non ponit A, lacuna existente inter voces ad et veritatem.
[f. 94*] TRACTATUS QUARTUS2). DE UNITATE ET UNIVERSITATE ECCLESIEb). Distinccio quarta. Capitulum primum°). 5 De conparacione status presentis christianorum ad regulam veritatisd) Christi et doctrine et eius apostolorume). Nunc ordo exposcit, ut de unitate sancte ecclesie et pul- cherrima ipsius distinccione disseramus. Sicut igitur unica est regula communis, prout supra de- ductum estf), ita subordinatur eidem unus populus, per eam regulatus et directus, sub unica religione collectus et colligatus, hiis eciam hoc adiecto, quod sicuts) est deus omnium unica et 1) summa veritas, ita est eciam unus populus veritati eidem subordinatus, sibi et ad se invicem propteri) veritatem per- 15 omnia uniformis, tenens et imitans in omnibus unitatem, sicut 10 20 1) Nota totum diligenter de religione et unitate et multiplicitate A in marg. super. — 4a distinccio. — De unione A in marg. dextro. 3—6) Dist. 1a A in marg. sin. — Dist. IIII. — De conparacione status presentis chri- stianorum ad regulam veritatis Christi et doctrine et eius apostolorum A in marg. dextro. a) add. ab ed.; om. omnes cod. b) add. ab ed., nam de unitate in IV. c) itd distinctione et de universitate ceclesiae in V. distinctione disseritur. A in m. rubr.; B rubr. addit: Sequitur alius tractatus; om. C. d) vite 1) (f. supra tr. 1, c. /, 9, cto. add. B. e) ita A et Berubr., om. C. i) se invicem 25 g) sicut unus BC. 1) add. A sup. lin.; ita unica et ABC. propter non ponit A, lacuna existente inter voces ad et veritatem.
Strana 141
De uno populo christiano. 141 scriptum est 1): „Solliciti servare unitatem spiritus in vinculo pacis.“ Vinculum vero pacis est caritas, sicut iterum scriptum est 2): „Vinculum perfeccionis est caritas.“ Propter quod apo- stolus scribit de uniformitate populi christiani, dicens 3): „Unaa) fides, unusb) panis“, etc., prout infra lacius deducetur, et in Canticis dicitur VI. f. c) 4): „Una est amica mea, columba mead), formosa mea“e), atque in Actibus apostolorum dicitur IIII. f.f) 5) „Multitudinis autem credencium erat cor unum et anima una.“ Propter quam uniformitatem multi unum corpus pulcherrimum et formosum constituunt, sicut sponsa ornata viro suo, et sin- 10 guli alter alterius membra secundum determinacionem apostoli in multis locis, et ad hoc multa in subsequentibusg) et late exprimuntur. Et iste populus sic formaliterh) unitus et uniformiter gu- bernatus nullusi) alius esse probatur, nisi populus christia- 15 nus, quem [formavit] solus et unicus filius dei, qui est illa veritas in deo et ex deo inmediata regula omni racionabili creature; et hic est Jhesus crucifixus, qui potuit et voluit col- ligere populos diversos sic in unum, sicut scriptum est Jo. XVI 6): „Volo, pater, ut ipsi sint unum, sicut et nos unum sumus, ego 20 in eis et tu in me, ut sint consumati in unum.“ Nullus ergo alius potuit unicam religionem fundare aut unum populum facere, quam ipse Jhesus Christus. Et perinde dicit veritas Jo. X 7): „Amen, amen dico vobis: ego sum hostium ovium. Omnes alii, quotquot venerunt, fures sunt et latrones, et non 25 audierunt eos oves.“ Et ad idem psalmusk) s): „Non communi- cabo cum electis eorum: absorbti sunt, iunctil) petre iudicesm) eorum.“ Ecce etenim omnes alii populi et secte eorum, quia in veritate non sunt reperti et in veritate non steterunt, quo- niam veln) deum non probaverunt habere in noticia, vel cum 30 deum congnovissent, non sicut deum glorificaverunt: ideo eva- 4) De uno et unitate A. a) Una est BC. b) unus est C. c) ita BC; lacuna in cod. A. d) c. m. om. BC. c) perfecta mea, matri mee electa add. BC. 1) ita BC, i) et nullius A ante corr. 35 om. A. g) sequentibus C. 1) finaliter BC. k) psalmista C. 1) corr. A. m) om. BC. n) om. BC. 1) Ephes. IV. 3. 2) Cf. Coloss. III. 14. 3) Cf. Ephes. IV. 5. 4) Cant. V. 2. 5) Act. IV. 32. 7) Joann. X. 6) Joann. XVII. 22—23. 7—8. s) Psalm. CXL. 4 et 6.
De uno populo christiano. 141 scriptum est 1): „Solliciti servare unitatem spiritus in vinculo pacis.“ Vinculum vero pacis est caritas, sicut iterum scriptum est 2): „Vinculum perfeccionis est caritas.“ Propter quod apo- stolus scribit de uniformitate populi christiani, dicens 3): „Unaa) fides, unusb) panis“, etc., prout infra lacius deducetur, et in Canticis dicitur VI. f. c) 4): „Una est amica mea, columba mead), formosa mea“e), atque in Actibus apostolorum dicitur IIII. f.f) 5) „Multitudinis autem credencium erat cor unum et anima una.“ Propter quam uniformitatem multi unum corpus pulcherrimum et formosum constituunt, sicut sponsa ornata viro suo, et sin- 10 guli alter alterius membra secundum determinacionem apostoli in multis locis, et ad hoc multa in subsequentibusg) et late exprimuntur. Et iste populus sic formaliterh) unitus et uniformiter gu- bernatus nullusi) alius esse probatur, nisi populus christia- 15 nus, quem [formavit] solus et unicus filius dei, qui est illa veritas in deo et ex deo inmediata regula omni racionabili creature; et hic est Jhesus crucifixus, qui potuit et voluit col- ligere populos diversos sic in unum, sicut scriptum est Jo. XVI 6): „Volo, pater, ut ipsi sint unum, sicut et nos unum sumus, ego 20 in eis et tu in me, ut sint consumati in unum.“ Nullus ergo alius potuit unicam religionem fundare aut unum populum facere, quam ipse Jhesus Christus. Et perinde dicit veritas Jo. X 7): „Amen, amen dico vobis: ego sum hostium ovium. Omnes alii, quotquot venerunt, fures sunt et latrones, et non 25 audierunt eos oves.“ Et ad idem psalmusk) s): „Non communi- cabo cum electis eorum: absorbti sunt, iunctil) petre iudicesm) eorum.“ Ecce etenim omnes alii populi et secte eorum, quia in veritate non sunt reperti et in veritate non steterunt, quo- niam veln) deum non probaverunt habere in noticia, vel cum 30 deum congnovissent, non sicut deum glorificaverunt: ideo eva- 4) De uno et unitate A. a) Una est BC. b) unus est C. c) ita BC; lacuna in cod. A. d) c. m. om. BC. c) perfecta mea, matri mee electa add. BC. 1) ita BC, i) et nullius A ante corr. 35 om. A. g) sequentibus C. 1) finaliter BC. k) psalmista C. 1) corr. A. m) om. BC. n) om. BC. 1) Ephes. IV. 3. 2) Cf. Coloss. III. 14. 3) Cf. Ephes. IV. 5. 4) Cant. V. 2. 5) Act. IV. 32. 7) Joann. X. 6) Joann. XVII. 22—23. 7—8. s) Psalm. CXL. 4 et 6.
Strana 142
142 Matthiae de Janov Regulae, 1. III. tr. 4, dist. 4, c. 1. 10 15 20 25 nuerunt omnes, simul inutiles facti sunt et dicentes se esse sa- pientes stulti facti sunt eo, quod, postquam congnoverunt veri- tatem, retrorsum abierunt. Propter quod dedit eos deus in reprobum sensum et obscuratum est insipiens cor eorum 1). Ubia) namque nunc Aristoteles cum populo Perypatetico- rumb) et Plato cum secta Stoycorum, populus Epicurorum, Achademicorum, Phariseorum, Saduceorum, Esseorume), Arria- norum, Manicheorum, Novacianorum, Donatistarum et aliorum multorum et singulorumd), quo vel ad quid devenerunt? Omnes sunt absorbti et iudices eorum et decreta atque leges corum adducti ad e) petram et comparati unice huic regule, videlicet prime veritati, que est Jhesus crucifixus, quemadmodum scrip- tum est 2): „Omnis plantacio, quam non plantavit pater meus, eradicabitur." Ex istis evidenter potest colligi, quod videtur1) repu- gnare in christiano populo esse multas regulas ets) religiones vel eciam nominare eas singulariter vel intitulare eas alicui alterih) homini, puta1) quam ipsi soli unico Jhesu, filio dei. Nam hoc apostoli non fecerunt: non enim sibi, sed fratri mortuo, id est Christo acquirentes populos asscripserunt et asscribi censuerunt k). Propter quod scriptum est 1) I. Cor. I 3) „Significatumm) est michi de vobis, fratres, [ab iis, qui sunt Gloes"), quia°) contenciones sunt inter vos. Hoc autem dico vobis ?), quod unusquisque vestrum dicit: Ego quidem 9) sum Paulir), ego autem Appolos), ego autem Cephe, ego autem Christi. Divisus t) est Christusu)? Numquid Paulus mortuus est pro vobis7), aut in nomine Pauli baptisati estis“w)? Et infra 15) Dominica XVIla de 5) Ubi nunc Aristoteles, Plato ...A rubr. unione D 1. De unitate Ecclesie (rubr.). Dominica 17a de unione D 2. a) Ubique BC. b) ita BC;... tecorum 1. c) Jesseorum B. Yesse- orum C. d) multarum et singularum 4. e) de corr. in m. ad A. f) hac voce inc. excerpta codicum D I. 2. 2) et multas BC. h) om. D 2. i) puro D 1. 2. k) censerunt BC; consueverunt D 1. 2. 1) Unde tantum D 1. 2. M) Significatum — vobis, quod om. D 1. 2. n) ita A; 35 Chloes biblia; gloriosiores (sic) BC. o) que sunt corr. quare A; quia BC r) Pauli etc. et biblia. P) om. BC et biblia. q) l post corr., om. BC. t) Divisus e. Chr. pro v. om. B. D 1. 2., cet. om. s) Apollo BC et biblia. u) pro vobis add. A in m. et B. V) om. ABC, sed ponit biblia et D 1. 2, w) bap- qui post vocem etc. contin.: Nam ideo oc., cf. infra, p. 144, lin. 12. 40 tisatus est C. 30 1) Cf. Rom. I. 21. 22. 28. 2) Matth. XV. I3. 9) I. Cor. I. 11—13.
142 Matthiae de Janov Regulae, 1. III. tr. 4, dist. 4, c. 1. 10 15 20 25 nuerunt omnes, simul inutiles facti sunt et dicentes se esse sa- pientes stulti facti sunt eo, quod, postquam congnoverunt veri- tatem, retrorsum abierunt. Propter quod dedit eos deus in reprobum sensum et obscuratum est insipiens cor eorum 1). Ubia) namque nunc Aristoteles cum populo Perypatetico- rumb) et Plato cum secta Stoycorum, populus Epicurorum, Achademicorum, Phariseorum, Saduceorum, Esseorume), Arria- norum, Manicheorum, Novacianorum, Donatistarum et aliorum multorum et singulorumd), quo vel ad quid devenerunt? Omnes sunt absorbti et iudices eorum et decreta atque leges corum adducti ad e) petram et comparati unice huic regule, videlicet prime veritati, que est Jhesus crucifixus, quemadmodum scrip- tum est 2): „Omnis plantacio, quam non plantavit pater meus, eradicabitur." Ex istis evidenter potest colligi, quod videtur1) repu- gnare in christiano populo esse multas regulas ets) religiones vel eciam nominare eas singulariter vel intitulare eas alicui alterih) homini, puta1) quam ipsi soli unico Jhesu, filio dei. Nam hoc apostoli non fecerunt: non enim sibi, sed fratri mortuo, id est Christo acquirentes populos asscripserunt et asscribi censuerunt k). Propter quod scriptum est 1) I. Cor. I 3) „Significatumm) est michi de vobis, fratres, [ab iis, qui sunt Gloes"), quia°) contenciones sunt inter vos. Hoc autem dico vobis ?), quod unusquisque vestrum dicit: Ego quidem 9) sum Paulir), ego autem Appolos), ego autem Cephe, ego autem Christi. Divisus t) est Christusu)? Numquid Paulus mortuus est pro vobis7), aut in nomine Pauli baptisati estis“w)? Et infra 15) Dominica XVIla de 5) Ubi nunc Aristoteles, Plato ...A rubr. unione D 1. De unitate Ecclesie (rubr.). Dominica 17a de unione D 2. a) Ubique BC. b) ita BC;... tecorum 1. c) Jesseorum B. Yesse- orum C. d) multarum et singularum 4. e) de corr. in m. ad A. f) hac voce inc. excerpta codicum D I. 2. 2) et multas BC. h) om. D 2. i) puro D 1. 2. k) censerunt BC; consueverunt D 1. 2. 1) Unde tantum D 1. 2. M) Significatum — vobis, quod om. D 1. 2. n) ita A; 35 Chloes biblia; gloriosiores (sic) BC. o) que sunt corr. quare A; quia BC r) Pauli etc. et biblia. P) om. BC et biblia. q) l post corr., om. BC. t) Divisus e. Chr. pro v. om. B. D 1. 2., cet. om. s) Apollo BC et biblia. u) pro vobis add. A in m. et B. V) om. ABC, sed ponit biblia et D 1. 2, w) bap- qui post vocem etc. contin.: Nam ideo oc., cf. infra, p. 144, lin. 12. 40 tisatus est C. 30 1) Cf. Rom. I. 21. 22. 28. 2) Matth. XV. I3. 9) I. Cor. I. 11—13.
Strana 143
De unitate in populo christiano reformanda. 143 cap." 2" 1): „Cum enim sit zelus, contencio inter vos, nonne carnales estis et secundum hominem ambulatis? Cum enim quis dicit: Ego quidem sum Pauli“, etc. ibidem. Nisi forte congruat aliquos dici religiosos propter excellenciam relucencie religionis unice christiane in eisdem, vel secundum gradum alciorem in eadem religione, de quacumque illi homines existant con- dicione, sicut scriptum est Act. II°. b.a) 2): „Erant autem Jero- solimis habitantes Judei, viri religiosi ex omni nacione, que sub celo est. Enimvero omnis [f. 94bl pluralitas, aut saltem illa, que non 10 est usquequaque necessaria, regularum, professionum, doctrina- rum et adinvencionum hominum ac mandatorum, que in ullo obviant unitati vel que non cooperantur ad unitatem populi christiani aut quovismodo distrahunt vel dant occasionem di- strahendi communionem, omnis inquam talis multiplicitas ad- 15 venticia videtur esse supersticiosa et nociva communi- tati ecclesie, et ergo esse diminuenda aut extirpanda a dei populo, quantum est possibile, et unitas intus etb) foris et pre- cipue foris videtur esse summis studiis reformanda, sicut scrip- tum est 3): „Solliciti servare unitatem spiritus in vinculo pacis“, 20 et psalmuse) 4): „Ecce quam bonum et quam iocundum habitare fratres in unum." Et dixi notanter precipue afforisd), ut est in ritibus, in convictu et in omni habitudine extrinseca, unitas est in populo reformanda, quoniam unitatem in corde et in anima, 25 de qua in Actibus apostolorum dicitur5): „Multitudinis autem credencium erat cor unum et anima una“, illame) non nisi solus spiritus Jhesu potest efficere, qui est dominus spirituum uni- verse carnis, sicut scriptum est 6): „Deus, qui facit unius moris habitare in domo.“ Homo autem habet in sua potestate illam 30 unitatem spiritus in se et in aliis destruere vel custodire, (prop- ter quod allegatum est iam de apostolo7): „Solliciti, inquit, ser- vare unitatem spiritus“), quod fit maxime et efficaciter per ob- servacionem habitudinum et accidentalium extrinsecorum simi- lium vel diversorum, utpote morum. Propter quod dicit apo- 35 5 a) Il°. b. om. A. b) sup. lin. add. 4. c) psalmista BC. d) ita A; a foris BC. e) illa B; illam dico C. 1) recte I. Cor. III. 3—4. CXXXII. 1. 5) Act. IV. 32. 2) Act. II. 5. 3) Ephes. IV. 3. 4) Psalm. 6) Psalm. LXII. 7. 7) Ephes. IV. 3.
De unitate in populo christiano reformanda. 143 cap." 2" 1): „Cum enim sit zelus, contencio inter vos, nonne carnales estis et secundum hominem ambulatis? Cum enim quis dicit: Ego quidem sum Pauli“, etc. ibidem. Nisi forte congruat aliquos dici religiosos propter excellenciam relucencie religionis unice christiane in eisdem, vel secundum gradum alciorem in eadem religione, de quacumque illi homines existant con- dicione, sicut scriptum est Act. II°. b.a) 2): „Erant autem Jero- solimis habitantes Judei, viri religiosi ex omni nacione, que sub celo est. Enimvero omnis [f. 94bl pluralitas, aut saltem illa, que non 10 est usquequaque necessaria, regularum, professionum, doctrina- rum et adinvencionum hominum ac mandatorum, que in ullo obviant unitati vel que non cooperantur ad unitatem populi christiani aut quovismodo distrahunt vel dant occasionem di- strahendi communionem, omnis inquam talis multiplicitas ad- 15 venticia videtur esse supersticiosa et nociva communi- tati ecclesie, et ergo esse diminuenda aut extirpanda a dei populo, quantum est possibile, et unitas intus etb) foris et pre- cipue foris videtur esse summis studiis reformanda, sicut scrip- tum est 3): „Solliciti servare unitatem spiritus in vinculo pacis“, 20 et psalmuse) 4): „Ecce quam bonum et quam iocundum habitare fratres in unum." Et dixi notanter precipue afforisd), ut est in ritibus, in convictu et in omni habitudine extrinseca, unitas est in populo reformanda, quoniam unitatem in corde et in anima, 25 de qua in Actibus apostolorum dicitur5): „Multitudinis autem credencium erat cor unum et anima una“, illame) non nisi solus spiritus Jhesu potest efficere, qui est dominus spirituum uni- verse carnis, sicut scriptum est 6): „Deus, qui facit unius moris habitare in domo.“ Homo autem habet in sua potestate illam 30 unitatem spiritus in se et in aliis destruere vel custodire, (prop- ter quod allegatum est iam de apostolo7): „Solliciti, inquit, ser- vare unitatem spiritus“), quod fit maxime et efficaciter per ob- servacionem habitudinum et accidentalium extrinsecorum simi- lium vel diversorum, utpote morum. Propter quod dicit apo- 35 5 a) Il°. b. om. A. b) sup. lin. add. 4. c) psalmista BC. d) ita A; a foris BC. e) illa B; illam dico C. 1) recte I. Cor. III. 3—4. CXXXII. 1. 5) Act. IV. 32. 2) Act. II. 5. 3) Ephes. IV. 3. 4) Psalm. 6) Psalm. LXII. 7. 7) Ephes. IV. 3.
Strana 144
144 Matthiae de Janov Regulae, 1. III, tr. 4, dist. 4, c. 1. stolus Ro. XII1): „Gaudete cum gaudentibus, flete cum flenti- bus, ida) ipsum invicem sencientes“, et alibi idem2): „Factus sum Judeis Judeus“, etc.; sequitur: „Omnibus omnia factus sumb), ut omnes lucri facerem. Habet namque naturam mirabiliter unitas etc) conformitas extiinseca hominum in singulis servare pacem et custodire unitatem spiritus intrinsecus, sicut eius oppositum, puta ex- trinseca dissimilitudo vel disconveniencia morum, statuum et condicionum et singulorum aliorum voluntariorum inter homines fortiter inpugnat vel debilitat animorum unitatem. Inde siqui- dem dictum essed) accipe: Quod simile, adiungetur ad sibi simile. Name) ideo1) ex illa multa nimis varietate societatum et fraternitatum et5) adinvencionum hominum et regularum multi- formium atque religionumb) parcialium videtur et hodie magna ex parte evenisse scismata in ecclesia et refrigerium cari- tatis et pericula in novissimis temporibusi), que exprimens apo- stolus dicit3): „Erunt enim homines seipsos amantes“, id est suas societates et fraternitates de pari professione et statu simil ac habitu, sed non alios christianos, prout nimis est hodie videre. Inde eciam consurrexitk) altercacio iam moderna pro Christo dicencium 4): „Ecce hic est 1) Christus, ecce illic“, vel dicencium: „In penetralibus est Christus. Ecce in desertis est Christus“, etc. De quibus infra multa dicentur dist. V. c... Nimia igitur multiplicitas accidentalis et secundum 25 tradiciones et adinvenciones hominum in dei ecclesia est aut videturm) prorsus inanis et nociva ac1) contraria unice regule atque religioni christiane°), (1) tum quia unica regula sepe dicta, ex qua unica christiana religio, ipsa est om- nino et omnipharie sufficiens populum christianum gubernare per spiritum Jhesu inhabitantem, qui docet homines necessa- riam veritatem, (2) tum quia ecclesia sanctorum, quanto est 10 15 20 30 12) Regule varie monachorum nocive ecclesie A rubr. d) om. BC. a) et id B. b) ita C et biblia ; sunt AB. c) vel BC. e) contin. D 1. 2. f) om. D 2. g) om. C. h) regionum corr. reli- 35 gionum A. i) post hanc vocem contin. D I. 2.: Nimia igitur multiplicitas oc., v. infra lin. 24. k) insurrexit BC. 1) om. B. m) videtur esse BC. n) aut B. o) post hanc vocem D 1. 2. contin. O, quis oc. v. infra 145, lin. 20. 1) Rom. XII. 15. 4) Marci XIII. 21. 2) I. Cor. IX. 20 et 22. 3) II. Tim. III. 2.
144 Matthiae de Janov Regulae, 1. III, tr. 4, dist. 4, c. 1. stolus Ro. XII1): „Gaudete cum gaudentibus, flete cum flenti- bus, ida) ipsum invicem sencientes“, et alibi idem2): „Factus sum Judeis Judeus“, etc.; sequitur: „Omnibus omnia factus sumb), ut omnes lucri facerem. Habet namque naturam mirabiliter unitas etc) conformitas extiinseca hominum in singulis servare pacem et custodire unitatem spiritus intrinsecus, sicut eius oppositum, puta ex- trinseca dissimilitudo vel disconveniencia morum, statuum et condicionum et singulorum aliorum voluntariorum inter homines fortiter inpugnat vel debilitat animorum unitatem. Inde siqui- dem dictum essed) accipe: Quod simile, adiungetur ad sibi simile. Name) ideo1) ex illa multa nimis varietate societatum et fraternitatum et5) adinvencionum hominum et regularum multi- formium atque religionumb) parcialium videtur et hodie magna ex parte evenisse scismata in ecclesia et refrigerium cari- tatis et pericula in novissimis temporibusi), que exprimens apo- stolus dicit3): „Erunt enim homines seipsos amantes“, id est suas societates et fraternitates de pari professione et statu simil ac habitu, sed non alios christianos, prout nimis est hodie videre. Inde eciam consurrexitk) altercacio iam moderna pro Christo dicencium 4): „Ecce hic est 1) Christus, ecce illic“, vel dicencium: „In penetralibus est Christus. Ecce in desertis est Christus“, etc. De quibus infra multa dicentur dist. V. c... Nimia igitur multiplicitas accidentalis et secundum 25 tradiciones et adinvenciones hominum in dei ecclesia est aut videturm) prorsus inanis et nociva ac1) contraria unice regule atque religioni christiane°), (1) tum quia unica regula sepe dicta, ex qua unica christiana religio, ipsa est om- nino et omnipharie sufficiens populum christianum gubernare per spiritum Jhesu inhabitantem, qui docet homines necessa- riam veritatem, (2) tum quia ecclesia sanctorum, quanto est 10 15 20 30 12) Regule varie monachorum nocive ecclesie A rubr. d) om. BC. a) et id B. b) ita C et biblia ; sunt AB. c) vel BC. e) contin. D 1. 2. f) om. D 2. g) om. C. h) regionum corr. reli- 35 gionum A. i) post hanc vocem contin. D I. 2.: Nimia igitur multiplicitas oc., v. infra lin. 24. k) insurrexit BC. 1) om. B. m) videtur esse BC. n) aut B. o) post hanc vocem D 1. 2. contin. O, quis oc. v. infra 145, lin. 20. 1) Rom. XII. 15. 4) Marci XIII. 21. 2) I. Cor. IX. 20 et 22. 3) II. Tim. III. 2.
Strana 145
De multiplicitate accidentali in ecclesia destruenda. 145 magis ad unum redacta in singulis, tanto magis propinqua sue ultimate perfeccioni, sicut scriptum est Jo. XVI 1): „Non pro- eis rogo tantum, sed et pro eis, qui credituri sunt per verbum eorum in me, ut omnes unum sint, sicut tu, pater, in me, et ego in te, uta) et ipsi in nobis unum sint, ut sint consumati in unum et cognoscat mundus, quia tu me misisti“b); et per op- positum: quanto magis admittit pluralitatem, tanto magis fit discessio a similitudine sua perfecta unice veritati, secundum quam debet ambulare, videlicet Jhesu Christo, et accedit ad sui destruccionem et ad similitudinem illius, qui primus renuens stare in veritate, corrupit unitatem. Et ideo scriptum est 2): „Omne regnum in seipsums) divisum desolabitur et domus su- pra domum cadet“, et post3): „Qui non est mecum, adversum “. me est, et qui non colligit mecum, dispargit“; (3) tum quia om- nes prophete et Christus ipsemet et omnes apostoli sunt et fuerunt ad hoc, ut unitas, quanto magis potestd), in populo dei servaretur; et propterea dictum est 4): „Ubi duo vel tres con- gregati fuerint in nomine meo, ego sum in medio eorum“, [f. 95a] et multa similia. O°), quis igitur dabit ecclesie sancte, ut multiplicitas illa 20 accidentalis et varia hominum seipsos amancium et fraterni- tatum seorsum conportancium moderna, superflua et nociva, destruaturf)! Utinams) abscindantur illi, qui suis singularibus h) adinvencionibus nos conturbanti), quilibet secundum suas pro- prias sancciones dei plebes distrahendo, omnes querentes, que 25 sua suntk), non que Jhesu Christi.. Dixi vero notanter multiplicitas accidentalis, id est secundum adinvenciones hominum, que est et fuit accessorie et iam nimis adaucta, sine qua prius1) ecclesia Christi in apo- stolis et episcopis bene stabat, quia per hec nonm) excludo 30 pulcherrimam varietatem etn) essencialem ecclesie Jhesu Christi, quam efficit graciarum dei varietas et multi- 5 10 15 b) et — misisti om. A. c) om. C. d) om. C. a) om. BC. e) contin. D I. 2. 1) destruantur BC. g) Et ut B. Et utinam C. h) om. D 2. i) nos c. om. BC. k) post hanc vocem D r. 2. contin.: Omnis 35 m) add. A in m. 1) primo BC. enim divisio oc., v. infra p. 149, lin. 1. n) add. A sup. lin., om. BC. 1) recte Joann. XVII. 20—21. 23. 4) Matth. VIII. 20. KYBAL: M. de Janov Regulae, II. 2) Lucae XI. 17. 3) Lucae XI. 23. 10
De multiplicitate accidentali in ecclesia destruenda. 145 magis ad unum redacta in singulis, tanto magis propinqua sue ultimate perfeccioni, sicut scriptum est Jo. XVI 1): „Non pro- eis rogo tantum, sed et pro eis, qui credituri sunt per verbum eorum in me, ut omnes unum sint, sicut tu, pater, in me, et ego in te, uta) et ipsi in nobis unum sint, ut sint consumati in unum et cognoscat mundus, quia tu me misisti“b); et per op- positum: quanto magis admittit pluralitatem, tanto magis fit discessio a similitudine sua perfecta unice veritati, secundum quam debet ambulare, videlicet Jhesu Christo, et accedit ad sui destruccionem et ad similitudinem illius, qui primus renuens stare in veritate, corrupit unitatem. Et ideo scriptum est 2): „Omne regnum in seipsums) divisum desolabitur et domus su- pra domum cadet“, et post3): „Qui non est mecum, adversum “. me est, et qui non colligit mecum, dispargit“; (3) tum quia om- nes prophete et Christus ipsemet et omnes apostoli sunt et fuerunt ad hoc, ut unitas, quanto magis potestd), in populo dei servaretur; et propterea dictum est 4): „Ubi duo vel tres con- gregati fuerint in nomine meo, ego sum in medio eorum“, [f. 95a] et multa similia. O°), quis igitur dabit ecclesie sancte, ut multiplicitas illa 20 accidentalis et varia hominum seipsos amancium et fraterni- tatum seorsum conportancium moderna, superflua et nociva, destruaturf)! Utinams) abscindantur illi, qui suis singularibus h) adinvencionibus nos conturbanti), quilibet secundum suas pro- prias sancciones dei plebes distrahendo, omnes querentes, que 25 sua suntk), non que Jhesu Christi.. Dixi vero notanter multiplicitas accidentalis, id est secundum adinvenciones hominum, que est et fuit accessorie et iam nimis adaucta, sine qua prius1) ecclesia Christi in apo- stolis et episcopis bene stabat, quia per hec nonm) excludo 30 pulcherrimam varietatem etn) essencialem ecclesie Jhesu Christi, quam efficit graciarum dei varietas et multi- 5 10 15 b) et — misisti om. A. c) om. C. d) om. C. a) om. BC. e) contin. D I. 2. 1) destruantur BC. g) Et ut B. Et utinam C. h) om. D 2. i) nos c. om. BC. k) post hanc vocem D r. 2. contin.: Omnis 35 m) add. A in m. 1) primo BC. enim divisio oc., v. infra p. 149, lin. 1. n) add. A sup. lin., om. BC. 1) recte Joann. XVII. 20—21. 23. 4) Matth. VIII. 20. KYBAL: M. de Janov Regulae, II. 2) Lucae XI. 17. 3) Lucae XI. 23. 10
Strana 146
146 Matthiae de Janoy Regulae. I. III. tr. 4, dist. 4, c. 1 et 2. plicitas donorum et administracionum spiritus sancti, que utique est primitiva, necessariaa) ad salutem dei populo, sicut varietas membrorum cum suis officiis in humano corpore, utpote apo- stolus deducit per multa inb) epistolis ad Chorinthios et Ro- manos. Si enim quis cupit intelligere, quantum distrahat illa multiplicitas regularum et adinvencionum hominum predictorum dei populum et officiate) universali ecclesie sacrosancte, cogitet aput se, si in aliquo conventu fratrum sit divisio ita, quod quidamd) fratres seorsum sibi faciant statuta et adinvenciones 10 singulares et, illas firmantes, alios ad se convertant, et iterum alii similiter, seorsum conglobati e re li gione, constituciones suas firmente), faciant cerimonias proprias et confirment et assuescant in ipso eodem conventu et quilibet istorum super alios suas doctrinas et cerimonias collaudantes etf) per hoc alios sibi so- ciantes, nonne illa religio vel conventus male staret et unitas fra- trum tota per hoc esset deturbatas) et destructa? Ita confor- miter intellige de presenti unica religione christiana tot iam et tantis diversitatibus adinvencionumb), mandatorum et doctri- narum hominum adinpletai) distrahencium ad seipos populos 20 christianos. Et de hiis magis dictum est in secundo tractatu dist. [I.] c. [9] 1). Rogo autem hic lectorem, quemadmodum et ubique alibi, ne me existimet sanctos viros et religiosos, qui sunt in Christi Jhesu ecclesia, inpugnare vel ipsis ullo modo detrahere. Absit 25 enim hoc a me, ut os meum aperiam contra celum et contra tam magnos viros etk) sanctos, quoruml) patres sunt canoni- zati tam gloriose. Sic etenim volens zelari pro universali ec- clesia Jhesu, invenirer suis decretis et volitis contraire. Sed plane, que hic dixi vel adhuc dicam, in tantum cupio ipsa dicta 30 esse et accepta, in quantum sunt conformia illi regule prime veritatis, scilicet vite et doctrine Jhesu Christi et ipsius apo- stolorum et aliorum dehinc electorum. Religiones autem vel 15 22) Protestacio A. 35 a) et necessaria BC. b) in suis C. c) ita B; officia cet. cod. d) aliqui add. C. e) faciant, firment (confirment C) et assuescant oc. BC, f) om. C. cet. om.; firmant A. h) et a. A; ad- 2) deturpata BC. 1) quos k) om. BC. invencionibus BC. 1) adinple B; adinplete C. (sic) BC. 1) vide libri II. tractatum 1, c. 9 in vol. I. f. 209— 213.
146 Matthiae de Janoy Regulae. I. III. tr. 4, dist. 4, c. 1 et 2. plicitas donorum et administracionum spiritus sancti, que utique est primitiva, necessariaa) ad salutem dei populo, sicut varietas membrorum cum suis officiis in humano corpore, utpote apo- stolus deducit per multa inb) epistolis ad Chorinthios et Ro- manos. Si enim quis cupit intelligere, quantum distrahat illa multiplicitas regularum et adinvencionum hominum predictorum dei populum et officiate) universali ecclesie sacrosancte, cogitet aput se, si in aliquo conventu fratrum sit divisio ita, quod quidamd) fratres seorsum sibi faciant statuta et adinvenciones 10 singulares et, illas firmantes, alios ad se convertant, et iterum alii similiter, seorsum conglobati e re li gione, constituciones suas firmente), faciant cerimonias proprias et confirment et assuescant in ipso eodem conventu et quilibet istorum super alios suas doctrinas et cerimonias collaudantes etf) per hoc alios sibi so- ciantes, nonne illa religio vel conventus male staret et unitas fra- trum tota per hoc esset deturbatas) et destructa? Ita confor- miter intellige de presenti unica religione christiana tot iam et tantis diversitatibus adinvencionumb), mandatorum et doctri- narum hominum adinpletai) distrahencium ad seipos populos 20 christianos. Et de hiis magis dictum est in secundo tractatu dist. [I.] c. [9] 1). Rogo autem hic lectorem, quemadmodum et ubique alibi, ne me existimet sanctos viros et religiosos, qui sunt in Christi Jhesu ecclesia, inpugnare vel ipsis ullo modo detrahere. Absit 25 enim hoc a me, ut os meum aperiam contra celum et contra tam magnos viros etk) sanctos, quoruml) patres sunt canoni- zati tam gloriose. Sic etenim volens zelari pro universali ec- clesia Jhesu, invenirer suis decretis et volitis contraire. Sed plane, que hic dixi vel adhuc dicam, in tantum cupio ipsa dicta 30 esse et accepta, in quantum sunt conformia illi regule prime veritatis, scilicet vite et doctrine Jhesu Christi et ipsius apo- stolorum et aliorum dehinc electorum. Religiones autem vel 15 22) Protestacio A. 35 a) et necessaria BC. b) in suis C. c) ita B; officia cet. cod. d) aliqui add. C. e) faciant, firment (confirment C) et assuescant oc. BC, f) om. C. cet. om.; firmant A. h) et a. A; ad- 2) deturpata BC. 1) quos k) om. BC. invencionibus BC. 1) adinple B; adinplete C. (sic) BC. 1) vide libri II. tractatum 1, c. 9 in vol. I. f. 209— 213.
Strana 147
Protestatio auctoris. De quinque modis unionis. 147 religiosos et monachos hic volo intelligi illos, qui non inpe- diunt, sed promovent et tenent ecclesie unitatem eta) coo- perantur ad eandem, sed solum tales vellem non esse vel mi- nus esse, qui obmittentes in limitibus sue vocacionis, qua vocati sunt, ambulare, pervertunt ordinem inpudice in populis et ob- nubilant gloriosum statum jerarchicumb) ecclesie sacrosancte ac confundunt, de quibus multa post dicentur in hoc tractatu et dicta sunt tunce) in secundo. 5 Capitulum secundumd). De quinque modis unicionis ef de hiis, que nocent unitati ecclesiee). 10 Ad ostendendum igitur ecclesie sancte magnam unitatem instabiliendam et ad demonstrandum, qui sunt illi, qui maxime destruunt et inpediunt unitatem eiusdem ecclesie, est notandum, quod pluribus modis meretur aliquid vel aliqua dici 15 unum seu faciunt unum. Uno modo per congregacionem multorum adinvicem, et sic congregacio multorum hominum dicitur unus populus vel unus exercitus. Secundo modo, cum aliqua congregantur adinvicem per 20 herenciamf) sic, quod unum alteri inheret aut unum sustentat esse alterius, et ita accidencia faciunt unum cum subiecto et Christus Jhesus cum omnibus populis sibi fide etg) spe atque dileccione adherentibus et paterfamilias cum sua familia. Tercio, cum aliqua plura sic habent se adinvicem, quod 25 unum dat esse alteri vel quod faciunt unam essenciam, veluti principia naturalia intrinseca, scilicet materia et forma, faciunt unam naturam vel unum individuum aut sicut corpus et anima faciunt unum hominem aut veluti spiritus Jhesu cum corpore ecclesie Christi h). Quarto modo fit unio naturarum adinvicem ita, quod plures nature apte nate per se facere sua supposita aut per se 30 12) De uno 4. a) vel BC. b) jerarchie C. c) dicam tunc (nunc C) BC. d) ita e) ita A in m., addens Cam. secundum, et B rubr.; B 35 AB rubr., om. C. h) in 1) inherenciam C. g) om. C. addit: sancte ecclesie; om. C. quantum ecclesia add. 1. 10"
Protestatio auctoris. De quinque modis unionis. 147 religiosos et monachos hic volo intelligi illos, qui non inpe- diunt, sed promovent et tenent ecclesie unitatem eta) coo- perantur ad eandem, sed solum tales vellem non esse vel mi- nus esse, qui obmittentes in limitibus sue vocacionis, qua vocati sunt, ambulare, pervertunt ordinem inpudice in populis et ob- nubilant gloriosum statum jerarchicumb) ecclesie sacrosancte ac confundunt, de quibus multa post dicentur in hoc tractatu et dicta sunt tunce) in secundo. 5 Capitulum secundumd). De quinque modis unicionis ef de hiis, que nocent unitati ecclesiee). 10 Ad ostendendum igitur ecclesie sancte magnam unitatem instabiliendam et ad demonstrandum, qui sunt illi, qui maxime destruunt et inpediunt unitatem eiusdem ecclesie, est notandum, quod pluribus modis meretur aliquid vel aliqua dici 15 unum seu faciunt unum. Uno modo per congregacionem multorum adinvicem, et sic congregacio multorum hominum dicitur unus populus vel unus exercitus. Secundo modo, cum aliqua congregantur adinvicem per 20 herenciamf) sic, quod unum alteri inheret aut unum sustentat esse alterius, et ita accidencia faciunt unum cum subiecto et Christus Jhesus cum omnibus populis sibi fide etg) spe atque dileccione adherentibus et paterfamilias cum sua familia. Tercio, cum aliqua plura sic habent se adinvicem, quod 25 unum dat esse alteri vel quod faciunt unam essenciam, veluti principia naturalia intrinseca, scilicet materia et forma, faciunt unam naturam vel unum individuum aut sicut corpus et anima faciunt unum hominem aut veluti spiritus Jhesu cum corpore ecclesie Christi h). Quarto modo fit unio naturarum adinvicem ita, quod plures nature apte nate per se facere sua supposita aut per se 30 12) De uno 4. a) vel BC. b) jerarchie C. c) dicam tunc (nunc C) BC. d) ita e) ita A in m., addens Cam. secundum, et B rubr.; B 35 AB rubr., om. C. h) in 1) inherenciam C. g) om. C. addit: sancte ecclesie; om. C. quantum ecclesia add. 1. 10"
Strana 148
148 Matthiae de Janov Regulae, 1. III, tr. 4, dist. 4, c. 2. 10 15 20 25 existentes facere unum, si tamen simul iungantur, faciunt unum [f. 95b] suppositum, sicut in Christo Jhesu natura divina et na- tura humana constituunt unam personam Christi vel unum sup- positum in divinis. Quinto modo est unio suppositorum ad invicem, ut unio in personis, ita quod plures persone vel plura supposita faciunt unum, sicut est in divinis, ubi persona patris et persona filii et personaa) spiritus sancti faciunt unum deum vel sunt unusb deus. Et ista unio est proprie propria soli deitati et nulli alii propter suam inmensam et eternam incommutabilitatem") et communicabilem inmense suam eternam bonitatem, ita quod totum, quod est pater, communicat esse filio per generacionem eternam, et totum, quod est pater et filius, communicatur spi- ritui sancto per eternam processionem et inmensam. Et prop- terea nec sunt nec possunt esse nec ymaginari esse plures per- sone quam tres in deitated) vel plura supposita, que faciants) unum deum sempiternum et inmensum. Notandum dehinc, quod in hiis quinque modis sunt gradus, ita quod in prima accepcione est minima unio et in secunda fit maior et in tercia iterum maior quam in secunda et in quarta maior quam in tercia, et quinta est maxima et simplicissima, supra quam [nulla] potest a creato intellectu conprehendi. Et ipsa est principium et causa efficiens et inme- diata omnium aliarum unionum. Unde scriptum est 1) : „Deus, qui facit unius moris habitare in domo.“ Nam quoniam pater et filius et spiritus sanctus, hee tres persone vel supposita sunt unus deus, omnia tendunt ad unum et omnia diligunt sui ipsius unionem et odiunt sui ipsius disiunccionem] seu divisionem. et omnia, unita in se et ad1) se, forciora sunt placabiliusque et 30 diucius possunt in esse suo permanere. Unde dictum est 2): „Omnis virtuss) unita forcior est se ipsa disparsa“h). Et psal- mus i) 3) : „Ecce quam bonum et quam iocundum habitare, fratres, in unum." 7) (Unio) in trinitate A rubr. 35 a) om. BC. b) vivus C. c) commutabilitatem A ante corr. et BC. d) persone inmediate (sic) BC. e) faciunt BC. 1) post corr. A. h) om. B. g) veritas BC. i) psalmista C. 1) Psalm. LXVII. 7. 2) hoc dictum in s. scripturis reperire non po- tuimus. 3) Psalm. CXXXII. I.
148 Matthiae de Janov Regulae, 1. III, tr. 4, dist. 4, c. 2. 10 15 20 25 existentes facere unum, si tamen simul iungantur, faciunt unum [f. 95b] suppositum, sicut in Christo Jhesu natura divina et na- tura humana constituunt unam personam Christi vel unum sup- positum in divinis. Quinto modo est unio suppositorum ad invicem, ut unio in personis, ita quod plures persone vel plura supposita faciunt unum, sicut est in divinis, ubi persona patris et persona filii et personaa) spiritus sancti faciunt unum deum vel sunt unusb deus. Et ista unio est proprie propria soli deitati et nulli alii propter suam inmensam et eternam incommutabilitatem") et communicabilem inmense suam eternam bonitatem, ita quod totum, quod est pater, communicat esse filio per generacionem eternam, et totum, quod est pater et filius, communicatur spi- ritui sancto per eternam processionem et inmensam. Et prop- terea nec sunt nec possunt esse nec ymaginari esse plures per- sone quam tres in deitated) vel plura supposita, que faciants) unum deum sempiternum et inmensum. Notandum dehinc, quod in hiis quinque modis sunt gradus, ita quod in prima accepcione est minima unio et in secunda fit maior et in tercia iterum maior quam in secunda et in quarta maior quam in tercia, et quinta est maxima et simplicissima, supra quam [nulla] potest a creato intellectu conprehendi. Et ipsa est principium et causa efficiens et inme- diata omnium aliarum unionum. Unde scriptum est 1) : „Deus, qui facit unius moris habitare in domo.“ Nam quoniam pater et filius et spiritus sanctus, hee tres persone vel supposita sunt unus deus, omnia tendunt ad unum et omnia diligunt sui ipsius unionem et odiunt sui ipsius disiunccionem] seu divisionem. et omnia, unita in se et ad1) se, forciora sunt placabiliusque et 30 diucius possunt in esse suo permanere. Unde dictum est 2): „Omnis virtuss) unita forcior est se ipsa disparsa“h). Et psal- mus i) 3) : „Ecce quam bonum et quam iocundum habitare, fratres, in unum." 7) (Unio) in trinitate A rubr. 35 a) om. BC. b) vivus C. c) commutabilitatem A ante corr. et BC. d) persone inmediate (sic) BC. e) faciunt BC. 1) post corr. A. h) om. B. g) veritas BC. i) psalmista C. 1) Psalm. LXVII. 7. 2) hoc dictum in s. scripturis reperire non po- tuimus. 3) Psalm. CXXXII. I.
Strana 149
De quinque modis unionis et de hiis, quae nocent unitati ecclesiae. 149 Et omnisa) divisio vel pluralitas et maxime in hominibus et precipue in familia Jhesu Christi, que est sine causa et irre- gularis, sinistra, est nociva et vitandab). Et ideo dicit pro- pheta1): „Nunc interibunt, quia divisi sunt“, et dominus in ewangelio 2): „Omne regnum contra seipsum divisum desola- bitur et domus supra domum cadet.“ Et apostolus 3): „Quod si ad invicem mordetis: videte, ne ab invicem consumamini." Et quia omnis similitudo et equalitas maxime favent unitati et supra modum faciunt ad unionem, sicut superius est proposi- tum, quapropter in Christi ecclesia summopere est insequenda 10 equalitas et amanda et omnis similitudo regularis et maxime morum et animorum. Ideo dominus in ewan- gelio Lucec) 4): „Nolite tolli in altum“, alibi 5): „Nolite vocari magistri super terram. Unus est enim magister, Christus. Omnes enim vos fratres estis. Et nolite patrem vocari [vobis] super terram. Unus enim est pater vester, qui est in celis.“ Et Jaco- bus 6): „Fratres, nolite plures magistri effici, scientes, quod gra- vius iudicium accipietis.“ Et de hiis amplius infra in dicendis. Itaqued) quia omnis inequalitas et dissimilitudo acciden- talise) et pluralitas tradicionum et preceptorum hominum et 20 maxime in familia et inf) populo christiano diminucio est uni- tatis et recedit ab unione salubri et s) propinquat ad plurali- tatem distrahentem et dilacerantem hominesh) ab invicem et consciencias eorum: merito taliai), quibus potest carere dei ecclesia, sunt in familia et in populo christiano cassandak) et 25 extirpanda viaque unioni est facienda et disposicio, et omne tale est exquirendum, quod facit et confert ad populi christiani unionem 1). 15 b) post hanc vocem D 1. 2. contin. Ita- a) omnis enim contin. D 1. 2. que quia omnis oc., v. infra lin. 19. c) dicit add. BC. d) contin. D 1. 2. 30 e) accidentalia A ante corr. et D 1. f) om. D 1. 2. g) add. A sup. h) et homines D 1. 2. i) om. BC. lin., om. BC. k) cessanda C. 1) etc. add. B; D 1. 2. contin.: Sicut natura divina oc., v. infra p. 152, lin. 34. 1) Cf. Oseac X. 2. 2) Lucae XI. 17. 3) Galat. V. 15. 4) Lucde 35 XII. 29. 5) Matth. XXIII. 9. 6) Jacobi III. I.
De quinque modis unionis et de hiis, quae nocent unitati ecclesiae. 149 Et omnisa) divisio vel pluralitas et maxime in hominibus et precipue in familia Jhesu Christi, que est sine causa et irre- gularis, sinistra, est nociva et vitandab). Et ideo dicit pro- pheta1): „Nunc interibunt, quia divisi sunt“, et dominus in ewangelio 2): „Omne regnum contra seipsum divisum desola- bitur et domus supra domum cadet.“ Et apostolus 3): „Quod si ad invicem mordetis: videte, ne ab invicem consumamini." Et quia omnis similitudo et equalitas maxime favent unitati et supra modum faciunt ad unionem, sicut superius est proposi- tum, quapropter in Christi ecclesia summopere est insequenda 10 equalitas et amanda et omnis similitudo regularis et maxime morum et animorum. Ideo dominus in ewan- gelio Lucec) 4): „Nolite tolli in altum“, alibi 5): „Nolite vocari magistri super terram. Unus est enim magister, Christus. Omnes enim vos fratres estis. Et nolite patrem vocari [vobis] super terram. Unus enim est pater vester, qui est in celis.“ Et Jaco- bus 6): „Fratres, nolite plures magistri effici, scientes, quod gra- vius iudicium accipietis.“ Et de hiis amplius infra in dicendis. Itaqued) quia omnis inequalitas et dissimilitudo acciden- talise) et pluralitas tradicionum et preceptorum hominum et 20 maxime in familia et inf) populo christiano diminucio est uni- tatis et recedit ab unione salubri et s) propinquat ad plurali- tatem distrahentem et dilacerantem hominesh) ab invicem et consciencias eorum: merito taliai), quibus potest carere dei ecclesia, sunt in familia et in populo christiano cassandak) et 25 extirpanda viaque unioni est facienda et disposicio, et omne tale est exquirendum, quod facit et confert ad populi christiani unionem 1). 15 b) post hanc vocem D 1. 2. contin. Ita- a) omnis enim contin. D 1. 2. que quia omnis oc., v. infra lin. 19. c) dicit add. BC. d) contin. D 1. 2. 30 e) accidentalia A ante corr. et D 1. f) om. D 1. 2. g) add. A sup. h) et homines D 1. 2. i) om. BC. lin., om. BC. k) cessanda C. 1) etc. add. B; D 1. 2. contin.: Sicut natura divina oc., v. infra p. 152, lin. 34. 1) Cf. Oseac X. 2. 2) Lucae XI. 17. 3) Galat. V. 15. 4) Lucde 35 XII. 29. 5) Matth. XXIII. 9. 6) Jacobi III. I.
Strana 150
150 Matthiae de Janov Regulae, l. III, tr. 4, dist. 4, c. 3. Capitulum terciuma). Applicacio supradictorum modorum unicionis ad communi- tatem familie et domus Jhesu crucifixib). Ubi advertendum, quod distinctis supra quinque modis unionis et bene consideratis tunc unitas domus Christi Jhesu vel familie, id est ecclesie sancte catholice, est magis proprie similis unioni modo unicionis, qui est positus in tercio loco et medio earumdem quinque unionum, ita quo omnes modi uniendi concurrunt secundum sub et supra ad uni- 10 tatem domus vel familie Christi et conferunt ad hoc, quode ecclesia Christi sit et dicatur valde una. Ex quo dictum est 1) „Unad) est amica mea, formosa mea, columba mea“, etc.2) Verbi gracia: In ecclesia Christi est congregacio hominum ex multis in unum multorum populorum, ita quod, quamvis sit per totum 15 orbem longe lateque diffusa et ex diversis ligvis et u iversis nacionibus, que sub celo sunt, nichilominus tamen dicitur unus populus et unum genus electum, regale sacerdocium, gens [f. 96a] sancta, populus acquisicionis 2). Propter quod in laude ecclesie dictum est3): „Pulchra ut luna, electa ut sol, terribilis 20 ut castrorum acies ordinata." Est eciam in ecclesia Jhesu Christi secundus modus unionis, scilicet inhesionis vel dependencie unius ad alterum. quoniam tota ecclesia adheret Christo Jhesu quasi membra suo capiti, quasi accidens suo subiecto, quasi adiacens sue substancie. 25 Unde dictum est4): „Michi adherere deo bonum est.“ Et apo- stolus 5): „Qui adheret deo, unus spiritus efficitur cum eo.“ Hine quippe potest magna similitudo elicif) unionis ecclesie vel cuius- libet anime fidelis cum Christo Jhesu. Nam sicut totum esse 30 accidentis dependet ab essencia subiecti, ita ut dicat Philo- sophus: „Accidentis esse est in subiecto esse“, ita eciam totum esses) gracie et beatificum11) anime christiani vel tocius ecclesie dependet ab esse Christi, ab inhesione Jhesu Christo per fidem, 5 a) ita AB rubr., om. C. b) ita 1 in m., (addens: Cap. III.); om. B d) Unica BC. e) om. C. 1) om. BC. 8) om. C. 35 et C. c) ut C. h) vel beneficii BC. 1) Cant. II. 10. 2) Cf. I. Petri II. 9. 5) I. Cor. VI. 17. LXXII. 28. 3) Cant. Vl. 9. 4) Psalm.
150 Matthiae de Janov Regulae, l. III, tr. 4, dist. 4, c. 3. Capitulum terciuma). Applicacio supradictorum modorum unicionis ad communi- tatem familie et domus Jhesu crucifixib). Ubi advertendum, quod distinctis supra quinque modis unionis et bene consideratis tunc unitas domus Christi Jhesu vel familie, id est ecclesie sancte catholice, est magis proprie similis unioni modo unicionis, qui est positus in tercio loco et medio earumdem quinque unionum, ita quo omnes modi uniendi concurrunt secundum sub et supra ad uni- 10 tatem domus vel familie Christi et conferunt ad hoc, quode ecclesia Christi sit et dicatur valde una. Ex quo dictum est 1) „Unad) est amica mea, formosa mea, columba mea“, etc.2) Verbi gracia: In ecclesia Christi est congregacio hominum ex multis in unum multorum populorum, ita quod, quamvis sit per totum 15 orbem longe lateque diffusa et ex diversis ligvis et u iversis nacionibus, que sub celo sunt, nichilominus tamen dicitur unus populus et unum genus electum, regale sacerdocium, gens [f. 96a] sancta, populus acquisicionis 2). Propter quod in laude ecclesie dictum est3): „Pulchra ut luna, electa ut sol, terribilis 20 ut castrorum acies ordinata." Est eciam in ecclesia Jhesu Christi secundus modus unionis, scilicet inhesionis vel dependencie unius ad alterum. quoniam tota ecclesia adheret Christo Jhesu quasi membra suo capiti, quasi accidens suo subiecto, quasi adiacens sue substancie. 25 Unde dictum est4): „Michi adherere deo bonum est.“ Et apo- stolus 5): „Qui adheret deo, unus spiritus efficitur cum eo.“ Hine quippe potest magna similitudo elicif) unionis ecclesie vel cuius- libet anime fidelis cum Christo Jhesu. Nam sicut totum esse 30 accidentis dependet ab essencia subiecti, ita ut dicat Philo- sophus: „Accidentis esse est in subiecto esse“, ita eciam totum esses) gracie et beatificum11) anime christiani vel tocius ecclesie dependet ab esse Christi, ab inhesione Jhesu Christo per fidem, 5 a) ita AB rubr., om. C. b) ita 1 in m., (addens: Cap. III.); om. B d) Unica BC. e) om. C. 1) om. BC. 8) om. C. 35 et C. c) ut C. h) vel beneficii BC. 1) Cant. II. 10. 2) Cf. I. Petri II. 9. 5) I. Cor. VI. 17. LXXII. 28. 3) Cant. Vl. 9. 4) Psalm.
Strana 151
Applicatio quinque modorum unionis ad ecclesiam. 151 spem et caritatem. Et quemadmodum accidens, quanto forcius inheret et profundius radicatur in suo subiecto, tanto magis communicat esse subiecti et remotuma) est a non esse, sicb) ecclesia etc) quelibet anima racionalis, quanto forcius adheret verbo incarnato et intimius radicatur fide, spe et caritate, tanto magisd) habundat esse gracie et sui boni proprii. Unde apo- stoluse) 1): „Caritate radicati et fundati“, etc., et alibi 2): "Quis nos separabit a caritate dei“f), etc. Et iterum, sicut accidens in subiecto suo generatur et corrumpitur, augetur et diminuitur, subiecto manente inmobili, ita anima quelibet in esse gracie 10 permanente. Et nons) tantum est inhesio ecclesie ad Christum vel cuiuslibet anime, ex quo fit ecclesia una, sed eciam est magna adherencia parcium ecclesie ad invicem et quedam de- pendencia secundaria et participativa, et hoc fit vel per dilec- cionem mutuam et consensum eundem, quomodo indifferenter sibimet adherent et faciunt unum fratres in domo et familia Christi vel quique christiani, vel per ordinacionem et obedien- ciam propter legem et iusticiam, qua inherencia superiores et prelati inherent Christo Jhesu et inferiores vel subiecti adherent suius superioribus propter Christum. Inherencia tamen ista non 20 differt a prima, nisi sicut effectus a causa. Nam quilibet chri- stianus primo et inmediate adheret Christo Jhesu et ab ipso solo dependet in esse gracie seu in esse gratuito et facit unum cum ecclesia, et dehinc et propter hoc adheret vicariis Christi ex ordine ecclesie et propter unitatem eius cum Christo et 25 ecclesia sacrosancta. Tercius quoque modus unionis ex predictis, ut nuper ante dictum est, multum et magis proprie alludit unitati ecclesie Christi. Quib) est, [cum] ex principiis intrinsecis nature vel ex ma- teria et forma essenciali natura [concurrit] ad esse gratuitum, no- 30 vum et celeste, vel [cum] cuilibet anime concurrunt duo principiai) intrinseca, id est essencialia vel necessaria, vel tria, duo dico, id est voluntatem hominis bonam, id est libere suscipientem verbum fidei Christi, et graciam dei primam vel gratis datam, vel 35 spiritum Jhesu Christi et animam racionalem et humilem et obe- 5 15 a) A post corr.; est a om. A. b) sicud (sic) BC. c) A post corr. sup. lin. d) tanto magis om. C. e) Unde a. om. B. f) Christi BC ct 1) Que B. i) principalia A. biblia. 8) ideo false BC. 2) Rom. VIII. 35. 1) Ephes. III. 17. 40
Applicatio quinque modorum unionis ad ecclesiam. 151 spem et caritatem. Et quemadmodum accidens, quanto forcius inheret et profundius radicatur in suo subiecto, tanto magis communicat esse subiecti et remotuma) est a non esse, sicb) ecclesia etc) quelibet anima racionalis, quanto forcius adheret verbo incarnato et intimius radicatur fide, spe et caritate, tanto magisd) habundat esse gracie et sui boni proprii. Unde apo- stoluse) 1): „Caritate radicati et fundati“, etc., et alibi 2): "Quis nos separabit a caritate dei“f), etc. Et iterum, sicut accidens in subiecto suo generatur et corrumpitur, augetur et diminuitur, subiecto manente inmobili, ita anima quelibet in esse gracie 10 permanente. Et nons) tantum est inhesio ecclesie ad Christum vel cuiuslibet anime, ex quo fit ecclesia una, sed eciam est magna adherencia parcium ecclesie ad invicem et quedam de- pendencia secundaria et participativa, et hoc fit vel per dilec- cionem mutuam et consensum eundem, quomodo indifferenter sibimet adherent et faciunt unum fratres in domo et familia Christi vel quique christiani, vel per ordinacionem et obedien- ciam propter legem et iusticiam, qua inherencia superiores et prelati inherent Christo Jhesu et inferiores vel subiecti adherent suius superioribus propter Christum. Inherencia tamen ista non 20 differt a prima, nisi sicut effectus a causa. Nam quilibet chri- stianus primo et inmediate adheret Christo Jhesu et ab ipso solo dependet in esse gracie seu in esse gratuito et facit unum cum ecclesia, et dehinc et propter hoc adheret vicariis Christi ex ordine ecclesie et propter unitatem eius cum Christo et 25 ecclesia sacrosancta. Tercius quoque modus unionis ex predictis, ut nuper ante dictum est, multum et magis proprie alludit unitati ecclesie Christi. Quib) est, [cum] ex principiis intrinsecis nature vel ex ma- teria et forma essenciali natura [concurrit] ad esse gratuitum, no- 30 vum et celeste, vel [cum] cuilibet anime concurrunt duo principiai) intrinseca, id est essencialia vel necessaria, vel tria, duo dico, id est voluntatem hominis bonam, id est libere suscipientem verbum fidei Christi, et graciam dei primam vel gratis datam, vel 35 spiritum Jhesu Christi et animam racionalem et humilem et obe- 5 15 a) A post corr.; est a om. A. b) sicud (sic) BC. c) A post corr. sup. lin. d) tanto magis om. C. e) Unde a. om. B. f) Christi BC ct 1) Que B. i) principalia A. biblia. 8) ideo false BC. 2) Rom. VIII. 35. 1) Ephes. III. 17. 40
Strana 152
152 Matthiae de Janov Regulae, l. 111, tr. 4, dist. 4, c. 3. 5 10 20 dientem deo suo. Et ista duo simul iuncta unitaque faciunt intrinsece vel generant novum hominem interiorem, qui secun- dum deum creatus est, id est conformem verbo dei incarnato. Et sic unus spiritus Jhesu et unum corpus ecclesie, id est om- nino concors multitudo animarum ad eandem fidem collectarum, faciunt intrinsece unitatem ecclesie, faciunt eciam unitatem anime cum domino deo suo in Christo Jhesu. Dixi notantera) prius duo principiab) intrinseca vel tria secundum modum loquendi Philosophi in Phisicis, quia ad istam generacionem novi in- terioris hominis et celestis necesse est semper concurrere et privacionem ad predicta duo principiac), puta graciam et bonam hominis voluntatem, id est voluntariam hominis deposicionem veteris hominis cum actibus suis, id est conversacionis mundane et carnalis vel secundum libitum et desideria carnis et elec- 15 cionem in iudicium huius mundi, id est amancium vitam et pacem in hoc mundo per omnia conformiter: sicut in genera- cione naturali ad hoc, utd) forma nova introducatur in materiam presuppositam, dans novum esse individuo seu composito9) necesse est, quod materia prius sit denudata a forma prece- dente, sub qua erat, per privacionem vel corrupcionem ipsius, ita hic in spiritu et gracia in generacione spirituali ad hoc, ut novum esse gratuitum et celeste homini acquiratur et firmeturf), oportet primum esse culpabile [f. 96b] et contrarium gracie et spiritui sancto exuere et deponere per abnegacionem sui et sue 25 voluntatis perfectams), sicud scriptum est 1): „Nisi quis abne- gaverit semet ipsum et tollat crucem suam et sequatur me, non potest meus esse discipulus“, et apostolus 2): „Deponite vos ve- terem hominem cum actibus suis et induamini novum“, etc. Quarta eciam unio, id esth) duarum naturarum, que 50 apte nate sunt per se ipsas facere vel esse supposita, ut sunt natura divina et humana, coniuncte in Christo in unum sup- positum et unam personam in divinis, illa talis inquam unio multum eciam facit ad unitatem ecclesie et exemplariter et ef- fective. (1) Exemplariter dico, nam sicut i) natura divina unita 35 nature humane in Jhesu facit valde unum, magis quam forma a) in notanter (sic) A. b) principalia BC. c) principalia BC. d) om. A. e) in composito BC. g) om. B. f) confirmetur BC. h) id est om. B. i) contin. D I. 2. 1) Cf. Luc. XIV. 27 (libere allatum). 2) Coloss. III. 8. 9. 10.
152 Matthiae de Janov Regulae, l. 111, tr. 4, dist. 4, c. 3. 5 10 20 dientem deo suo. Et ista duo simul iuncta unitaque faciunt intrinsece vel generant novum hominem interiorem, qui secun- dum deum creatus est, id est conformem verbo dei incarnato. Et sic unus spiritus Jhesu et unum corpus ecclesie, id est om- nino concors multitudo animarum ad eandem fidem collectarum, faciunt intrinsece unitatem ecclesie, faciunt eciam unitatem anime cum domino deo suo in Christo Jhesu. Dixi notantera) prius duo principiab) intrinseca vel tria secundum modum loquendi Philosophi in Phisicis, quia ad istam generacionem novi in- terioris hominis et celestis necesse est semper concurrere et privacionem ad predicta duo principiac), puta graciam et bonam hominis voluntatem, id est voluntariam hominis deposicionem veteris hominis cum actibus suis, id est conversacionis mundane et carnalis vel secundum libitum et desideria carnis et elec- 15 cionem in iudicium huius mundi, id est amancium vitam et pacem in hoc mundo per omnia conformiter: sicut in genera- cione naturali ad hoc, utd) forma nova introducatur in materiam presuppositam, dans novum esse individuo seu composito9) necesse est, quod materia prius sit denudata a forma prece- dente, sub qua erat, per privacionem vel corrupcionem ipsius, ita hic in spiritu et gracia in generacione spirituali ad hoc, ut novum esse gratuitum et celeste homini acquiratur et firmeturf), oportet primum esse culpabile [f. 96b] et contrarium gracie et spiritui sancto exuere et deponere per abnegacionem sui et sue 25 voluntatis perfectams), sicud scriptum est 1): „Nisi quis abne- gaverit semet ipsum et tollat crucem suam et sequatur me, non potest meus esse discipulus“, et apostolus 2): „Deponite vos ve- terem hominem cum actibus suis et induamini novum“, etc. Quarta eciam unio, id esth) duarum naturarum, que 50 apte nate sunt per se ipsas facere vel esse supposita, ut sunt natura divina et humana, coniuncte in Christo in unum sup- positum et unam personam in divinis, illa talis inquam unio multum eciam facit ad unitatem ecclesie et exemplariter et ef- fective. (1) Exemplariter dico, nam sicut i) natura divina unita 35 nature humane in Jhesu facit valde unum, magis quam forma a) in notanter (sic) A. b) principalia BC. c) principalia BC. d) om. A. e) in composito BC. g) om. B. f) confirmetur BC. h) id est om. B. i) contin. D I. 2. 1) Cf. Luc. XIV. 27 (libere allatum). 2) Coloss. III. 8. 9. 10.
Strana 153
Applicatio quinque modorum unionis ad ecclesiam. 153 substancialis unita cum materia, vel magis quam anima cum corpore in homine, ita quod faciunt magis unum suppositum vel unam personam divinam aut unum Christum, quam anima et corpus unita faciunt unum hominem: ita dehinc Christus cum anima fideli unitus per graciam vela) perb) participium sui spi- ritus facit valde unum aut Christus unitus6) etd) copulatus cum sua ecclesia facit valde unum in tantum, quod efficiature) cum sua ecclesia vel mere ajtur dici unus spiritus et una caro, quem- admodumf) deducit hoc apostolus in pluribus locis. Unde s) dicit Ephes. V 1): „Qui suam uxorem diligit, seipsum diligit. Nemo enim umquam carnem suam odio habuit, sed nutrit et fovet, sicut Christus ecclesiam. Quia membra sumus corporis eius, de carne eius et de ossibus eius. Et propter hoc relin- quet!) homo patrem suum et matrem suam, et adherebit uxori sue, et erunt duo in carne una. Sacramentum hoc magnum est, ego autem dico in Christo et in ecclesia.“ Ecce, quomodo hic apostolus deducit magnam esse unionem in Christo et eius ecclesia, ut dicat esse duo in carne una, et multo magis tunc in spiritu uno, sicut scriptum est2): „Qui adheret deo, unus spiritus efficitur cum eo.“ Magna quippe potest esse unio duo- 20 rum corporalium ad invicem, sicut ubi unum habet se i) per mo- dum potencie vel suscipientis etk) aliud per modum actus vel informantis, ut est in subiecto et accidente. Sed maior et per- feccior unio potest esse spiritus cum corpore, ut est in anima et corpore. Maxima autem atquel) perfecta est et potest esse 25 unio spiritus cum spiritu vel spiritualism) cum spirituali, ubi unum habet se per modum potencie et reliquum per modum actus, quemadmodum est unio verbi incarnati et anime racio- nalis vel unio Jhesun) et eius ecclesie. Nam hic resultat tanta unio, quod in homine sanctificato magis et intimius fit°) Chri- 30 5 10 15 a) et BC. b) add. A sup. lin., om. D 1. 2. c) aut Christus unitus A post corr., om. BC, qui ponunt: in tantum, quod efficiatur cum sua ecclesia d) et — ecclesia vel vel; quae voces etiam in cod. Al ante corr. leguntur. om. B. c) efficitur D 2. f) quemadmodum — locis om. D 1. 2. 8) Unde apostolus: Qui adheret deo oc. D 1. 2. h) ita biblia; relinquit 35 omnes cod. i) habet AC. k) om. D I. 1) et D I. m) spiritualibus BC. n) Jhesu repetitur in A. 0) sit C. 1) Ephes. V. 28—32. 2) I. Cor. VI. 17.
Applicatio quinque modorum unionis ad ecclesiam. 153 substancialis unita cum materia, vel magis quam anima cum corpore in homine, ita quod faciunt magis unum suppositum vel unam personam divinam aut unum Christum, quam anima et corpus unita faciunt unum hominem: ita dehinc Christus cum anima fideli unitus per graciam vela) perb) participium sui spi- ritus facit valde unum aut Christus unitus6) etd) copulatus cum sua ecclesia facit valde unum in tantum, quod efficiature) cum sua ecclesia vel mere ajtur dici unus spiritus et una caro, quem- admodumf) deducit hoc apostolus in pluribus locis. Unde s) dicit Ephes. V 1): „Qui suam uxorem diligit, seipsum diligit. Nemo enim umquam carnem suam odio habuit, sed nutrit et fovet, sicut Christus ecclesiam. Quia membra sumus corporis eius, de carne eius et de ossibus eius. Et propter hoc relin- quet!) homo patrem suum et matrem suam, et adherebit uxori sue, et erunt duo in carne una. Sacramentum hoc magnum est, ego autem dico in Christo et in ecclesia.“ Ecce, quomodo hic apostolus deducit magnam esse unionem in Christo et eius ecclesia, ut dicat esse duo in carne una, et multo magis tunc in spiritu uno, sicut scriptum est2): „Qui adheret deo, unus spiritus efficitur cum eo.“ Magna quippe potest esse unio duo- 20 rum corporalium ad invicem, sicut ubi unum habet se i) per mo- dum potencie vel suscipientis etk) aliud per modum actus vel informantis, ut est in subiecto et accidente. Sed maior et per- feccior unio potest esse spiritus cum corpore, ut est in anima et corpore. Maxima autem atquel) perfecta est et potest esse 25 unio spiritus cum spiritu vel spiritualism) cum spirituali, ubi unum habet se per modum potencie et reliquum per modum actus, quemadmodum est unio verbi incarnati et anime racio- nalis vel unio Jhesun) et eius ecclesie. Nam hic resultat tanta unio, quod in homine sanctificato magis et intimius fit°) Chri- 30 5 10 15 a) et BC. b) add. A sup. lin., om. D 1. 2. c) aut Christus unitus A post corr., om. BC, qui ponunt: in tantum, quod efficiatur cum sua ecclesia d) et — ecclesia vel vel; quae voces etiam in cod. Al ante corr. leguntur. om. B. c) efficitur D 2. f) quemadmodum — locis om. D 1. 2. 8) Unde apostolus: Qui adheret deo oc. D 1. 2. h) ita biblia; relinquit 35 omnes cod. i) habet AC. k) om. D I. 1) et D I. m) spiritualibus BC. n) Jhesu repetitur in A. 0) sit C. 1) Ephes. V. 28—32. 2) I. Cor. VI. 17.
Strana 154
154 Matthiae de Janov Regulae, l. III, tr. 4, dist. 4, c. 3 et 1. 10 stus et spiritus eius, quam anima ipsius, que in ipso esta). Et ideo dictum est 1): „Vivus est sermo dei et efficax, penetra- bilior cum gladio ancipitib), compagum quoque et medullarum scrutatorc) et discretor cogitacionum, pertingens ad divisionem anime et spiritus.“ Item magis et intimius fit in homine sancto christiano vel in ecclesia vita Christi prius forciusque et effi- cacius movens in actus suosd) quam vita propria hominis, que in ipso est, quoniam verbum dei creans et continens omnia prius et intimius ineste) cuilibet creature, quam ipsa creatura sibi ipsi est intima. Unde dictum est 2): „Vivo ego, iam non ego: vivit vero in me Christus.“ Ex istis itaque potest colligi, quam magna sit unio verbi incarnati cum anima fideli et Christi Jhesu cum sua ecclesiaf). Capitulum quartums). 15 Quod h) Christus Jhesus maxime diligit unitatem ecclesie et efficit, et omne, quod cooperatur ad unionem, est ex parte Christi 1). Sed quia prius dicebatur, quod puta unio yppostatica na- turarum duarum in Christo est non solum exemplar unitatis ec- 20 clesie, sed eciam (2) causa efficiens, — nam sicut deus est unus natura et inde productus est unus mundus et omnia ad unum et in unum tendunt perinde et respiciunt, prout superius est productumk), ita eciam unus est Christus et una eius ec- clesia ab eo et ex eo et per eum est formata; et sicut!) in- possibile est naturaliter plures esse deos, ita non possunt esse plures mundi, — ita inpossibile est esse naturaliter plures Christos vel tales, qualis m) est Christus Jhesus, filius dei unigenitus, sic inpossibile est esse plures ecclesias sanctorum. Quin ymmo primus et maximus est effectus incarnacionis filii dei, puta congregare sibi ecclesiam sanctorum ex hoc mundo in unum et salvare eam in vita eterna 25 30 35 a) post hanc vocem D I. 2. contin.: Item sicut non potest oc., v. infra d) ma- p. 156, lin. 30. b) A post corr.; ancipite B. c) penetrator BC. 1) etc. add. B. 8) ita AB rubr. c) est B. nens in actu suo BC. h) Sequitur, quod B. i) ita 1 (in marg.) et B rubr.; om. C; A add. in m. 11) A posl corr. k) deductum C. 1) add. .1 sup. lin.. om. B. Cap III. 1) Hebr. IV. 12. 2) Galat. II. 20.
154 Matthiae de Janov Regulae, l. III, tr. 4, dist. 4, c. 3 et 1. 10 stus et spiritus eius, quam anima ipsius, que in ipso esta). Et ideo dictum est 1): „Vivus est sermo dei et efficax, penetra- bilior cum gladio ancipitib), compagum quoque et medullarum scrutatorc) et discretor cogitacionum, pertingens ad divisionem anime et spiritus.“ Item magis et intimius fit in homine sancto christiano vel in ecclesia vita Christi prius forciusque et effi- cacius movens in actus suosd) quam vita propria hominis, que in ipso est, quoniam verbum dei creans et continens omnia prius et intimius ineste) cuilibet creature, quam ipsa creatura sibi ipsi est intima. Unde dictum est 2): „Vivo ego, iam non ego: vivit vero in me Christus.“ Ex istis itaque potest colligi, quam magna sit unio verbi incarnati cum anima fideli et Christi Jhesu cum sua ecclesiaf). Capitulum quartums). 15 Quod h) Christus Jhesus maxime diligit unitatem ecclesie et efficit, et omne, quod cooperatur ad unionem, est ex parte Christi 1). Sed quia prius dicebatur, quod puta unio yppostatica na- turarum duarum in Christo est non solum exemplar unitatis ec- 20 clesie, sed eciam (2) causa efficiens, — nam sicut deus est unus natura et inde productus est unus mundus et omnia ad unum et in unum tendunt perinde et respiciunt, prout superius est productumk), ita eciam unus est Christus et una eius ec- clesia ab eo et ex eo et per eum est formata; et sicut!) in- possibile est naturaliter plures esse deos, ita non possunt esse plures mundi, — ita inpossibile est esse naturaliter plures Christos vel tales, qualis m) est Christus Jhesus, filius dei unigenitus, sic inpossibile est esse plures ecclesias sanctorum. Quin ymmo primus et maximus est effectus incarnacionis filii dei, puta congregare sibi ecclesiam sanctorum ex hoc mundo in unum et salvare eam in vita eterna 25 30 35 a) post hanc vocem D I. 2. contin.: Item sicut non potest oc., v. infra d) ma- p. 156, lin. 30. b) A post corr.; ancipite B. c) penetrator BC. 1) etc. add. B. 8) ita AB rubr. c) est B. nens in actu suo BC. h) Sequitur, quod B. i) ita 1 (in marg.) et B rubr.; om. C; A add. in m. 11) A posl corr. k) deductum C. 1) add. .1 sup. lin.. om. B. Cap III. 1) Hebr. IV. 12. 2) Galat. II. 20.
Strana 155
Jhesus Christus causa efficiens unitatis ecclesiae dicitur. 155 per sui ipsius participium et unionem [f. 97a]. Inde scriptum esta), ubi dicit Joh. 1): „Hoc autem Cayphas a semet ipso non dixit, sed cum esset pontifex anni illius, prophetavit, quia Jhesus moriturus erat pro gente, et non tantum pro gente, sed ut filios dei, qui erant dispersi, congregaret in unum.“ Et videtur, quod Jhesus crucifixus tantum diligit ecclesie sue uni- tatem et odit ipsius divisionem. Unde dicit 2): „Ubi duo vel tres congregati fuerint in nomine meo, ego sum in medio eorum, et ubi duo consenserint in unum, pro quacumque re pecierint, fiet eis.“ Et alibi in Johanne tam expresse et tam diligenter 10 etb) iteratis vocibusc) rogat deum patrem Christus pro unitate sue ecclesie, dicens 3): „Non pro eis autem tantum rogo, sed pro eis, qui credituri sunt per verbum eorum in me, ut omnes unum sint, sicut tu pater in me et ego in te, ut et ipsi in nobis unum sintd), ut mundus credat, quia tu me misisti. Et ego clari- tatem, quam tu dedisti michi, dedi eis, ut sint unum, sicut et nos unum sumus. Ego in eis et tu in me, ut sint consumati in unum." Ecce, quo modo pius lhesus afficitur circa unitatem sue ecclesie. Et ipse est solus, qui efficit et continet ipsius uni- 20 tatem. Unde dicit 4): „Omne regnum in se ipsume) divisum de- solabitur et domus supra domum cadet“, et post 5): „Qui non colligit mecum, inquit, dispargit1).“ Ac si aperte dicat: Meum est proprie proprium colligere dispersoss) in unum et salvare. Ergo omnis, qui similiter colligit, vel habet affeccionem et co- 25 natum ad unitatem in ecclesia vel scilicet in familia aut ubi- cumque inter fratres, ille est mecum eiusdem spiritus et eius- dem actus et michi similis. Sed qui dispargit, et omne illud, quod minuit vel rumpit sancte ecclesie unionem vel in familia Christi vel inter fratres in nomine Jhesu congregatos, ille vel illud tale non est mecum nec mei spiritus, sed adversarii, et ipse est Antychristus, sicut scriptum est 5): „Omnis spiritus, qui solvit Jhesum, ex deo non estb), et hic est Antichristus.“ Om- nis namque simul et omne illud, quod destruit et diminuit uni- 5 15 36 a) om. BC. d) sunt A. e) om. BC. 35 b) om. B. c) vicibus B. f) disparsit corr. dispargit A; collit corr. colligit A. 6) disparsos B. h) add. A sup. lin. 1) Joann. XI. 51—52. 20—23. 4) Lucae XI. 17. 2) Matth. XVIII. 20 et 19. 3) Joann. XVII. 5) I. Joann. IV. 3.
Jhesus Christus causa efficiens unitatis ecclesiae dicitur. 155 per sui ipsius participium et unionem [f. 97a]. Inde scriptum esta), ubi dicit Joh. 1): „Hoc autem Cayphas a semet ipso non dixit, sed cum esset pontifex anni illius, prophetavit, quia Jhesus moriturus erat pro gente, et non tantum pro gente, sed ut filios dei, qui erant dispersi, congregaret in unum.“ Et videtur, quod Jhesus crucifixus tantum diligit ecclesie sue uni- tatem et odit ipsius divisionem. Unde dicit 2): „Ubi duo vel tres congregati fuerint in nomine meo, ego sum in medio eorum, et ubi duo consenserint in unum, pro quacumque re pecierint, fiet eis.“ Et alibi in Johanne tam expresse et tam diligenter 10 etb) iteratis vocibusc) rogat deum patrem Christus pro unitate sue ecclesie, dicens 3): „Non pro eis autem tantum rogo, sed pro eis, qui credituri sunt per verbum eorum in me, ut omnes unum sint, sicut tu pater in me et ego in te, ut et ipsi in nobis unum sintd), ut mundus credat, quia tu me misisti. Et ego clari- tatem, quam tu dedisti michi, dedi eis, ut sint unum, sicut et nos unum sumus. Ego in eis et tu in me, ut sint consumati in unum." Ecce, quo modo pius lhesus afficitur circa unitatem sue ecclesie. Et ipse est solus, qui efficit et continet ipsius uni- 20 tatem. Unde dicit 4): „Omne regnum in se ipsume) divisum de- solabitur et domus supra domum cadet“, et post 5): „Qui non colligit mecum, inquit, dispargit1).“ Ac si aperte dicat: Meum est proprie proprium colligere dispersoss) in unum et salvare. Ergo omnis, qui similiter colligit, vel habet affeccionem et co- 25 natum ad unitatem in ecclesia vel scilicet in familia aut ubi- cumque inter fratres, ille est mecum eiusdem spiritus et eius- dem actus et michi similis. Sed qui dispargit, et omne illud, quod minuit vel rumpit sancte ecclesie unionem vel in familia Christi vel inter fratres in nomine Jhesu congregatos, ille vel illud tale non est mecum nec mei spiritus, sed adversarii, et ipse est Antychristus, sicut scriptum est 5): „Omnis spiritus, qui solvit Jhesum, ex deo non estb), et hic est Antichristus.“ Om- nis namque simul et omne illud, quod destruit et diminuit uni- 5 15 36 a) om. BC. d) sunt A. e) om. BC. 35 b) om. B. c) vicibus B. f) disparsit corr. dispargit A; collit corr. colligit A. 6) disparsos B. h) add. A sup. lin. 1) Joann. XI. 51—52. 20—23. 4) Lucae XI. 17. 2) Matth. XVIII. 20 et 19. 3) Joann. XVII. 5) I. Joann. IV. 3.
Strana 156
156 Matthiae de Janov Regulae, 1. III, tr. 4, dist. 4, c. 4 et 5. tatem dileccionis in ecclesia Christi vel inter fratres, illud vel ille solvit Jhesum et est contrarius vel contrarium Jhesu Christo, et per consequens illud est Antichristus vel operacio Antychristi. Capitulum quintum3). Quod corpus misticum Christi in ecclesia non est divisum ne- que potest, sed yppocrite ab ecclesia et a se invicem scismate sunt divisib). Quia igitur sic diligitc) Christus unitatem ecclesie et d) 1o efficit eandem, ideo familia Christi, id est ecclesia est vel debet esse modo perfectissimo unita, quo nequit modus maior et per- feccior penes materiam subiectam cogitari, quoniam si aliqua esset possibilis alia unio notabiliore) et perfeccior, illam1) utique sciret et posset omnipotens sapiencia divina, et per consequens 15 faceret eam in sua ecclesia, quams) valde diligit. Igitur unitas ecclesie est maximel) possibilis, est perpetua, in- violabilis, est pulcherrima, delectabilis. (1) Quia est in ecclesia Christi unio [maximel possibilis, ideo ecclesia dicta est quasi vir unus. Unde 1° Esdre III° 1): „Con- 20 gregatus est ergo populus quasi vir unus in Jerusalem“, et si- militer dicitur in pluribus scripture locis. Dicitur eciam unum corpus, prout infra deducetur per apostolum in multis locis 2) Dicitur habere cor unum et animam unam, sicut habetur ex Actibus apostolorum, et superius iam est allegatum 3). (2) Quia est perpetua, ideoi) unitas ecclesie numquam potuit nequek) poterit umquam per quemquam cassaril) vel aufferri. Sicut namque non potest scindi Christus, sic non potest dividi ecclesia Christi, que causatur intrinsece ab unitate Christi et spiritus eius. 25 30 (3) Itemi) sicut non potest ecclesia Christi perire aut ter- 25) De scismate A alia manu.. 30) Unitas ecclesie numquam potest scindi sc(ismate) A rubr. Item non potest perire aut terminari A rubr. Nota bene I in marg. sinistro. a) ita AB rubr., om. C. b) ita A in marg. (addens Cap. V.) et B c) diligenter A ante corr. et BC. d) om. BC. e) nobi- 35 rubr.; om. C. 1) maxima AC. i) om. C. lior C. 1) illa false A. g) quem (sic) BC. k) nec BC. 1) cessari BC. m) contin. D I. 2. 1) I. Esdrac III. 1. 2) vide infra p. 159. 3) Cf. superius p. 141 et 143.
156 Matthiae de Janov Regulae, 1. III, tr. 4, dist. 4, c. 4 et 5. tatem dileccionis in ecclesia Christi vel inter fratres, illud vel ille solvit Jhesum et est contrarius vel contrarium Jhesu Christo, et per consequens illud est Antichristus vel operacio Antychristi. Capitulum quintum3). Quod corpus misticum Christi in ecclesia non est divisum ne- que potest, sed yppocrite ab ecclesia et a se invicem scismate sunt divisib). Quia igitur sic diligitc) Christus unitatem ecclesie et d) 1o efficit eandem, ideo familia Christi, id est ecclesia est vel debet esse modo perfectissimo unita, quo nequit modus maior et per- feccior penes materiam subiectam cogitari, quoniam si aliqua esset possibilis alia unio notabiliore) et perfeccior, illam1) utique sciret et posset omnipotens sapiencia divina, et per consequens 15 faceret eam in sua ecclesia, quams) valde diligit. Igitur unitas ecclesie est maximel) possibilis, est perpetua, in- violabilis, est pulcherrima, delectabilis. (1) Quia est in ecclesia Christi unio [maximel possibilis, ideo ecclesia dicta est quasi vir unus. Unde 1° Esdre III° 1): „Con- 20 gregatus est ergo populus quasi vir unus in Jerusalem“, et si- militer dicitur in pluribus scripture locis. Dicitur eciam unum corpus, prout infra deducetur per apostolum in multis locis 2) Dicitur habere cor unum et animam unam, sicut habetur ex Actibus apostolorum, et superius iam est allegatum 3). (2) Quia est perpetua, ideoi) unitas ecclesie numquam potuit nequek) poterit umquam per quemquam cassaril) vel aufferri. Sicut namque non potest scindi Christus, sic non potest dividi ecclesia Christi, que causatur intrinsece ab unitate Christi et spiritus eius. 25 30 (3) Itemi) sicut non potest ecclesia Christi perire aut ter- 25) De scismate A alia manu.. 30) Unitas ecclesie numquam potest scindi sc(ismate) A rubr. Item non potest perire aut terminari A rubr. Nota bene I in marg. sinistro. a) ita AB rubr., om. C. b) ita A in marg. (addens Cap. V.) et B c) diligenter A ante corr. et BC. d) om. BC. e) nobi- 35 rubr.; om. C. 1) maxima AC. i) om. C. lior C. 1) illa false A. g) quem (sic) BC. k) nec BC. 1) cessari BC. m) contin. D I. 2. 1) I. Esdrac III. 1. 2) vide infra p. 159. 3) Cf. superius p. 141 et 143.
Strana 157
Quod unitas eccl. est maxime possibilis, perpetua et inviolabilis. 157 minari, ita non potest scindi. Propter quod omnes heretici non diviserunt ecclesiam Christi, sed ipsi divisi sunt ab ecclesia ipsa una et integra remanentea). Ita per hoc modernum scisma admissum per yppocritas non quidem di- visab) Christi ecclesia, sed nocentissimi yppocrite abscisi sunte) ab ecclesia, qui ipsam ponebant vel nite- bantur deducere in malum statum, id est ad amorem huius mundi et eorum, que sunt in mundo, per ipsorum pompam et superbiam excessivam et per avariciam insaciabilem et per sequelam voluptatum irrefrenatamd), in quibus omnibus publice et nimium sunt inventi. Unde non ex eo scisma hoc factum est, quod dilexissent Christum Jhesum et ipsius ecclesiam, sed ex eo, quia seipsos amaverunt et hunc mundum; et istud ap- paret ex re gesta et accidentibus singulis, ex quibus scisma hoc est admissum. Neque per hoc sancti et electi, quie) faciunt 15 unitatem [f. 97b] in Christo Jhesu etf) unam ecclesiam, sunt divisi vel facti diversi adinvicem et adversi, quamvis sint in timorem et temptacionem missi a facie multitudinis yppocri- tarum. Sed scisma factum est in ecclesia malignancium vel inter christianos et primum sacerdotes et clericos amatores 20 huius mundi, qui utique spiritum Jhesu crucifixi neque ipsius amorem dignum et verum habentes, suam propriam gloriam et admiracionem in hominibus posuerunt, estimantes questum esse pietatem, quibus aliquid simile contingits), veluti illis, quib) dicebant 1): „Ego sum Cephe, ego vero Pauli, ego autem 25 Apollo. Necí) puto scisma hoc esse in dampnum et iacturam ec- clesie Christi Jhesu, quek) spiritu suo habundat, sed magis utile esse videturl), ut per hoc velocius regnum antychri- stianitatis pertranseat et brevientur dies periculosim) propter 3o electos, et ipsa sit1) cicius exonerata a multitudine yppocritarum 5 10 14) Nota totum diligentissime A in fronte folii super. malignancium scinditur, non ecclesia Christi A rubr. 18) Ecclesia a) post hanc vocem D 1. 2. contin.: Quemadmodum enim impossibile est oc., v. infra p. 165, lin. 32. b) divisa est B. c) om. BC. d) irre- frenatum A ante corr. et BC. c) om. B. f) A sup. lin. Isti numquam B. h) A post corr. i) Nec puto esse dampnum C, g) contingit BC. 1) om. A. m) periculose C. n) ipsi sic BC. cet. om. k) qui BC. 35 1) I. Cor. I. 12.
Quod unitas eccl. est maxime possibilis, perpetua et inviolabilis. 157 minari, ita non potest scindi. Propter quod omnes heretici non diviserunt ecclesiam Christi, sed ipsi divisi sunt ab ecclesia ipsa una et integra remanentea). Ita per hoc modernum scisma admissum per yppocritas non quidem di- visab) Christi ecclesia, sed nocentissimi yppocrite abscisi sunte) ab ecclesia, qui ipsam ponebant vel nite- bantur deducere in malum statum, id est ad amorem huius mundi et eorum, que sunt in mundo, per ipsorum pompam et superbiam excessivam et per avariciam insaciabilem et per sequelam voluptatum irrefrenatamd), in quibus omnibus publice et nimium sunt inventi. Unde non ex eo scisma hoc factum est, quod dilexissent Christum Jhesum et ipsius ecclesiam, sed ex eo, quia seipsos amaverunt et hunc mundum; et istud ap- paret ex re gesta et accidentibus singulis, ex quibus scisma hoc est admissum. Neque per hoc sancti et electi, quie) faciunt 15 unitatem [f. 97b] in Christo Jhesu etf) unam ecclesiam, sunt divisi vel facti diversi adinvicem et adversi, quamvis sint in timorem et temptacionem missi a facie multitudinis yppocri- tarum. Sed scisma factum est in ecclesia malignancium vel inter christianos et primum sacerdotes et clericos amatores 20 huius mundi, qui utique spiritum Jhesu crucifixi neque ipsius amorem dignum et verum habentes, suam propriam gloriam et admiracionem in hominibus posuerunt, estimantes questum esse pietatem, quibus aliquid simile contingits), veluti illis, quib) dicebant 1): „Ego sum Cephe, ego vero Pauli, ego autem 25 Apollo. Necí) puto scisma hoc esse in dampnum et iacturam ec- clesie Christi Jhesu, quek) spiritu suo habundat, sed magis utile esse videturl), ut per hoc velocius regnum antychri- stianitatis pertranseat et brevientur dies periculosim) propter 3o electos, et ipsa sit1) cicius exonerata a multitudine yppocritarum 5 10 14) Nota totum diligentissime A in fronte folii super. malignancium scinditur, non ecclesia Christi A rubr. 18) Ecclesia a) post hanc vocem D 1. 2. contin.: Quemadmodum enim impossibile est oc., v. infra p. 165, lin. 32. b) divisa est B. c) om. BC. d) irre- frenatum A ante corr. et BC. c) om. B. f) A sup. lin. Isti numquam B. h) A post corr. i) Nec puto esse dampnum C, g) contingit BC. 1) om. A. m) periculose C. n) ipsi sic BC. cet. om. k) qui BC. 35 1) I. Cor. I. 12.
Strana 158
158 Matthiae de Janov Regulae, I. III, tr. 4, dist. 4. c. 5. infinita, et notificentur clarius carnales et ficti christiani, ama- tores splendoris a) huius vite, magis quam Jhesu crucifixi ama- tores. Et maxime, ut iuxta dictum apostoli 1) vindicentur hii, qui veritatem caritatis non susceperunt, aut eandem congno- 5 scentes et suscipientesb) retrorsum abierunt et postquam sic evanuerunt in cogitacionibus suis et obscuratum este) insipiens cor eorum, dicentes tamend) nichilominus se esse sapientes, obtinuerunt in dei ecclesia gloriam et honores et regimina et dominacionem. Facti prorsus idem effeminati et ideo merito 10 stulti facti, et obscuratum est insipiens cor eorum factique sunt in reprobum sensum eo, quod non probaverunt Jhesum cruci- fixum habere in noticia nec gracias egerunt. Corpus itaque Antychristi per scisma tale est divisum et conturba- tum, quod hactenus erat conpactum quasi scuta fusilia, unum uni 15 adherente, nee) spiraculum quidem eam (sic) possit pertransire. Non autem scissum est vel potest esse corpus omnipotentis et pror- sus indivisibilis Jhesu Christi, id estf) ecclesia sanctorum. quoniam eius unitas est perpetua et inviolabilis, tota dependens ex unitate dei et domini Jhesu Christi ac spiritus ipsius, sicut 20 scriptum est 3): „Verbo domini celi firmati sunt et spiritu oris eius omnis virtus eorum.“ Et quemadmodum est impossibile Christum dividi vel diminueres) in eo unitatem, ita inpossibile est dividi corpus eius, quod est ecclesia sanctorum. Dum autem hec loquor, volo caute intelligi, quid 25 signat1) proprie Christi ecclesia hic accepta, quia congregacionem sanctorum dei, qui vivunt et agun- tur spiritu et vita Jhesu Christi. Cuius unitas est (4) pulcherrima et (5) delectabilis. Quapropter et virgo et sponsa essei) Christi Jhesu diffinita a 30 scripturis, tota pulchra, non habens maculam neque rugam 4). que et filia estk) regis continens omnem suam gloriam ab in- tus, in fimbriis aureis propter speciem et decorem animorum, circumamicta est varietatibus 5), pulchra ut luna, electa ut sol, terribilis ut castrorum acies ordinata 6). 35 a) splendore .1 ante corr. et BC. c) sup. lin. A b) suspicientes C. d) om. BC. 1) om. B. g) dividere (sicy B. 6) nec omnes cod. h) significat BC. i) om. C. k) filia est Christi Jhesu 1 ante corr. et B. 1) Cf. Rom. I. 21. 28. 2) Job XLI. 6—8. 3) Psalm. XXXII. 6. 4) Cf. Ephes. V. 27. 8) Cf. Cant. VI. 9. 5) Cf. Psalm. XLIV. 14—15.
158 Matthiae de Janov Regulae, I. III, tr. 4, dist. 4. c. 5. infinita, et notificentur clarius carnales et ficti christiani, ama- tores splendoris a) huius vite, magis quam Jhesu crucifixi ama- tores. Et maxime, ut iuxta dictum apostoli 1) vindicentur hii, qui veritatem caritatis non susceperunt, aut eandem congno- 5 scentes et suscipientesb) retrorsum abierunt et postquam sic evanuerunt in cogitacionibus suis et obscuratum este) insipiens cor eorum, dicentes tamend) nichilominus se esse sapientes, obtinuerunt in dei ecclesia gloriam et honores et regimina et dominacionem. Facti prorsus idem effeminati et ideo merito 10 stulti facti, et obscuratum est insipiens cor eorum factique sunt in reprobum sensum eo, quod non probaverunt Jhesum cruci- fixum habere in noticia nec gracias egerunt. Corpus itaque Antychristi per scisma tale est divisum et conturba- tum, quod hactenus erat conpactum quasi scuta fusilia, unum uni 15 adherente, nee) spiraculum quidem eam (sic) possit pertransire. Non autem scissum est vel potest esse corpus omnipotentis et pror- sus indivisibilis Jhesu Christi, id estf) ecclesia sanctorum. quoniam eius unitas est perpetua et inviolabilis, tota dependens ex unitate dei et domini Jhesu Christi ac spiritus ipsius, sicut 20 scriptum est 3): „Verbo domini celi firmati sunt et spiritu oris eius omnis virtus eorum.“ Et quemadmodum est impossibile Christum dividi vel diminueres) in eo unitatem, ita inpossibile est dividi corpus eius, quod est ecclesia sanctorum. Dum autem hec loquor, volo caute intelligi, quid 25 signat1) proprie Christi ecclesia hic accepta, quia congregacionem sanctorum dei, qui vivunt et agun- tur spiritu et vita Jhesu Christi. Cuius unitas est (4) pulcherrima et (5) delectabilis. Quapropter et virgo et sponsa essei) Christi Jhesu diffinita a 30 scripturis, tota pulchra, non habens maculam neque rugam 4). que et filia estk) regis continens omnem suam gloriam ab in- tus, in fimbriis aureis propter speciem et decorem animorum, circumamicta est varietatibus 5), pulchra ut luna, electa ut sol, terribilis ut castrorum acies ordinata 6). 35 a) splendore .1 ante corr. et BC. c) sup. lin. A b) suspicientes C. d) om. BC. 1) om. B. g) dividere (sicy B. 6) nec omnes cod. h) significat BC. i) om. C. k) filia est Christi Jhesu 1 ante corr. et B. 1) Cf. Rom. I. 21. 28. 2) Job XLI. 6—8. 3) Psalm. XXXII. 6. 4) Cf. Ephes. V. 27. 8) Cf. Cant. VI. 9. 5) Cf. Psalm. XLIV. 14—15.
Strana 159
Quod unitas ecclesiae est pulcherrima et delectabilissima. 159 In communitate enim christianorum sanctorum est maxima unitas, ut dictum est, et cum hoc delectabilissima neces- sariaque varietasa), uniformis difformitasb) pulcherrimaque uniformitas atque conformis et concors universitase) ab artifice unico omnium, videlicet sapiencia dei, sic artificiose conposita et a spiritu dei, qui omnem habet scienciam, ita delectabiliter adornata, per omnia secundum exemplar dulcissimo Jhesu Christo in monte demonstratum ordinata, ut nulli sic proprie similis dicatur ob nimium suum decorem quam taberna- culo dei altissimi et conposicioni humani corporis 10 non cuiuslibet, sed corpori unius, id estd) virginis, uni viro, id est dei filio Jhesu Christo, desponsatee) et omni pulchritudine et decore, qui] per deum fieri possibilis, adornate, sine tamen macula1) et sine ruga. Et idcirco, uts) pridem dictum est, per quecumque pre- 15 sencia aut preterita vel futura non ecclesia illa dilectissimah) est distracta neque membra ipsius maculata vel dissipata, sed magis per tales contenciones accidentalesi) meretrix clamosa spiritualis, scilicet Babylon est dilacerata, et carnes eius tradite sunt ignibus ad devorandum 1). Et hec est multitudo 20 yppocritarum vel carnalium, qui sunt de pari consensu, christianorum, et primum sacerdotum et clericorum amancium istum mundum, et ipsi sunt carnesk) illius fornicarie magne tradite ignibus, id est relicte in suis concupiscenciis carnis, de quo in propheta 2): „Ecce, vos omnesl) accendentes ignem et 25 accincti flammis, ambulate in luminem) ignis vestrin) et in flam- mis, quas succendistis: vobis de manu mea factum est hoc, vo- bis. In doloribus dormietis.“ Et ad idem apostolus Ro. 3) [f. 98a] „Quia cum congnovissent deum per Jhesum Christum, do- minum nostrum, non sicut deum glorificaverunt neco) gracias 30 egerunt, sed evanuerunt in cogitacionibus suis et obscuratum est insipiens cor eorum. Dicentes enim se esse sapientes, stulti facti sunt.“ Et paulo post 4): „Propter quod tradidit illos deus a) veritas C. b) A post corr. c) uniformitas BC. d) om. BC. e) corr. ad ed.; desponsata omnes cod. 1) malicia (sic) C. 8) om. C. h) illi dulcissima BC. 1) accidentes AB. k) carnales BC. 1) om. BC. m) ita biblia ; limine omnes cod. n) om. BC. 0) nec AC; neque B; aut biblia. 35 1) Cf. Apoc. XVII. I6. 2) Isaiae L. II. 3) Rom. I. 21.. 4) Rom. I. 24. 28. 29 -32. 40
Quod unitas ecclesiae est pulcherrima et delectabilissima. 159 In communitate enim christianorum sanctorum est maxima unitas, ut dictum est, et cum hoc delectabilissima neces- sariaque varietasa), uniformis difformitasb) pulcherrimaque uniformitas atque conformis et concors universitase) ab artifice unico omnium, videlicet sapiencia dei, sic artificiose conposita et a spiritu dei, qui omnem habet scienciam, ita delectabiliter adornata, per omnia secundum exemplar dulcissimo Jhesu Christo in monte demonstratum ordinata, ut nulli sic proprie similis dicatur ob nimium suum decorem quam taberna- culo dei altissimi et conposicioni humani corporis 10 non cuiuslibet, sed corpori unius, id estd) virginis, uni viro, id est dei filio Jhesu Christo, desponsatee) et omni pulchritudine et decore, qui] per deum fieri possibilis, adornate, sine tamen macula1) et sine ruga. Et idcirco, uts) pridem dictum est, per quecumque pre- 15 sencia aut preterita vel futura non ecclesia illa dilectissimah) est distracta neque membra ipsius maculata vel dissipata, sed magis per tales contenciones accidentalesi) meretrix clamosa spiritualis, scilicet Babylon est dilacerata, et carnes eius tradite sunt ignibus ad devorandum 1). Et hec est multitudo 20 yppocritarum vel carnalium, qui sunt de pari consensu, christianorum, et primum sacerdotum et clericorum amancium istum mundum, et ipsi sunt carnesk) illius fornicarie magne tradite ignibus, id est relicte in suis concupiscenciis carnis, de quo in propheta 2): „Ecce, vos omnesl) accendentes ignem et 25 accincti flammis, ambulate in luminem) ignis vestrin) et in flam- mis, quas succendistis: vobis de manu mea factum est hoc, vo- bis. In doloribus dormietis.“ Et ad idem apostolus Ro. 3) [f. 98a] „Quia cum congnovissent deum per Jhesum Christum, do- minum nostrum, non sicut deum glorificaverunt neco) gracias 30 egerunt, sed evanuerunt in cogitacionibus suis et obscuratum est insipiens cor eorum. Dicentes enim se esse sapientes, stulti facti sunt.“ Et paulo post 4): „Propter quod tradidit illos deus a) veritas C. b) A post corr. c) uniformitas BC. d) om. BC. e) corr. ad ed.; desponsata omnes cod. 1) malicia (sic) C. 8) om. C. h) illi dulcissima BC. 1) accidentes AB. k) carnales BC. 1) om. BC. m) ita biblia ; limine omnes cod. n) om. BC. 0) nec AC; neque B; aut biblia. 35 1) Cf. Apoc. XVII. I6. 2) Isaiae L. II. 3) Rom. I. 21.. 4) Rom. I. 24. 28. 29 -32. 40
Strana 160
160 Matthiae de Janov Regulae, l. III, tr. 4, dist. 4, c. 5. in desideria cordis eoruma), in inmundiciam, ut contumeliis afficiant corpora sua in semet ipsis. Qui contaminaveruntb veritatem dei in mendacium.“ „Et sicut non probaverunt do- minum Jhesum crucifixum habere in noticia, tradidit illos deus in reprobum sensum, ut faciant ea, que non conveniunt“ chri- stianis, id est filiis dei excelsi et heredibus vite eterne, quem- admodum erant vocati magna vocacione, ut essent repleti spi- ritu sancto, sed postquam non exhibuerunt seipsos dignos vo- cacione sua tanta et tali, sed abalienatis) sunt retrorsum, dedit illos deus in reprobum sensum, „repletos omni iniquitate, ma- licia"), fornicacione°), avaricia, nequicia, plenos invidia, homi- cidiis, contencione1), dolo, malignitate, susuriones, detractores, deo odibiles, contumeliosos, superbos, elatos, inventores malo- rum, parentibus non obedientes, insipientes, incompositos, sine affeccione, absque federe, sine misericordia. Qui cum iusticiam dei congnovissent, non intellexerunt, quoniam qui talia agunt. digni sunt morte, non solum autem qui faciunts), sed et 1) qui consenciunt facientibus." Multitudo itaque talium istorum carnalium christianorum, 20 primum sacerdotum et clericorum, fornicariai) mistica in fide et] religione christiana, ipsa quidem per scismata est varie di- lacerata et divulsa secundum prophecias variarumk) scriptura- rum, de qua sermo multus me expectat in inferioribus et interpretabilis ad dicendum penes exigenciam hiis temporibus 25 congruentem. Dilecta autem civitas, nupta agni, sponsa Jhesu Christi crucifixi, una columba, unica formosa amica filii dei 1), ecclesia videlicet sanctorum nequaquam est1) dila- ceratam) aut violata aut divisa neque enim potest iuxta predicta, quamvis ipsius membra electa et decora semper et 30 ubique manencia solida in semet sana et integra sint per orbem universum, nonn) divisa quidem a se invicem nec in seipsis neque a corpore suo, id est ab ecclesia, nec a suo capite, sed elongata et abscondita paulisper, et°) tantum secun- 10 15 13) Nota A. 35 a) eorum et BC. b) commutaverunt BC et biblia. c) alienati BC. d) et malicia BC. 1) et contencione BC. e) et fornicacione C. g) om. B. h) om. BC. i) om. B. k) diversarum BC. 1) in cod. A o) in BC. erasum; inde BC. m) lacerata BC. n) corr. A. 12 Cf. Apoc. XX. 8, XXI. 9 et Cant. V. 2.
160 Matthiae de Janov Regulae, l. III, tr. 4, dist. 4, c. 5. in desideria cordis eoruma), in inmundiciam, ut contumeliis afficiant corpora sua in semet ipsis. Qui contaminaveruntb veritatem dei in mendacium.“ „Et sicut non probaverunt do- minum Jhesum crucifixum habere in noticia, tradidit illos deus in reprobum sensum, ut faciant ea, que non conveniunt“ chri- stianis, id est filiis dei excelsi et heredibus vite eterne, quem- admodum erant vocati magna vocacione, ut essent repleti spi- ritu sancto, sed postquam non exhibuerunt seipsos dignos vo- cacione sua tanta et tali, sed abalienatis) sunt retrorsum, dedit illos deus in reprobum sensum, „repletos omni iniquitate, ma- licia"), fornicacione°), avaricia, nequicia, plenos invidia, homi- cidiis, contencione1), dolo, malignitate, susuriones, detractores, deo odibiles, contumeliosos, superbos, elatos, inventores malo- rum, parentibus non obedientes, insipientes, incompositos, sine affeccione, absque federe, sine misericordia. Qui cum iusticiam dei congnovissent, non intellexerunt, quoniam qui talia agunt. digni sunt morte, non solum autem qui faciunts), sed et 1) qui consenciunt facientibus." Multitudo itaque talium istorum carnalium christianorum, 20 primum sacerdotum et clericorum, fornicariai) mistica in fide et] religione christiana, ipsa quidem per scismata est varie di- lacerata et divulsa secundum prophecias variarumk) scriptura- rum, de qua sermo multus me expectat in inferioribus et interpretabilis ad dicendum penes exigenciam hiis temporibus 25 congruentem. Dilecta autem civitas, nupta agni, sponsa Jhesu Christi crucifixi, una columba, unica formosa amica filii dei 1), ecclesia videlicet sanctorum nequaquam est1) dila- ceratam) aut violata aut divisa neque enim potest iuxta predicta, quamvis ipsius membra electa et decora semper et 30 ubique manencia solida in semet sana et integra sint per orbem universum, nonn) divisa quidem a se invicem nec in seipsis neque a corpore suo, id est ab ecclesia, nec a suo capite, sed elongata et abscondita paulisper, et°) tantum secun- 10 15 13) Nota A. 35 a) eorum et BC. b) commutaverunt BC et biblia. c) alienati BC. d) et malicia BC. 1) et contencione BC. e) et fornicacione C. g) om. B. h) om. BC. i) om. B. k) diversarum BC. 1) in cod. A o) in BC. erasum; inde BC. m) lacerata BC. n) corr. A. 12 Cf. Apoc. XX. 8, XXI. 9 et Cant. V. 2.
Strana 161
Ecclesia sanctorum et schisma. 161 dum corpus disparsa, non a) autem ullo modo secundum spiri- tum et vitam Christi, quam inb) Christo tenent abscon- ditam et] cum Christo in deo: divisa, inquam, sunt et dispersa pulcherrima membra ecclesie tantum corporaliter et in carne et quasi rarefacta ac inminuta, magis tamen se- cundum apparenciam et coram oculis nostrisc), non autem co- ram oculis dulcissimi Jhesu Christi et ipsius aquilarum expec- tancium tempus, cum datum fuerit eis, ubi fuerit corpus, con- gregandi 1). Inminuta igitur apparent hominibus clarissima nunc membra sponse virginis ecclesie et disparsa ideo, quia sunt ab- 10 scondita iuxta scripturam, que dicit2): „Abscondes eos in ab- scondito faciei tue a conturbacione hominum. Proteges eos in tabernaculo tuo a contradiccione lingwarum." Multitudo igitur condensata yppocritarum, id est chri- stianorum carnalium et huius vite amancium et mundumd) in- 15 sequencium, qui sunt inbuti mores (sic) atque vicia gencium, est causa principalis, cur electa Christi membra ete) preclara sunt abscondita et apparent divisa et in- minuta; aut conturbacio ecclesie per homines yppocritas et contradiccio linguarum ipsorum et primo sacerdotum et cleri- 20 corum, in quibus sunt scismata et ex ipsis contenciones, hoc effecerunt, ut pulcritudo et claritas sapiencie et virtutis elec- torum sit ad pusillum obnubilata et quasi celum convelata!) et sacco obducta cilicino3), quoniam itas) necesse est et fuit evenire ex providencia et iusticia domini Jhesu crucifixi per 25 tempora et tempus eth) dimidium temporis 4) ad hoc et pro eo dispensati, quatenus sol obscuretur et luna induat sanguinem et stelle cadant de celo 5) et fiat nox, ini) qua pertranseant omnes bestie silve 6), quatenus inquam sic contrahatur lumen celi super maledictam gentemk) et in mirabili Gog et Magog, 30 et ut vindicentur hii, qui veritatem caritatis1) non susceperunt, atque ut veniat et pertranseat tempus illiusm) filii iniquitatis, 5 a) Nunc (sic) C. b) et quam in Christo A. c) nostris — oculis add. A in marg. d) amancium (sic) C. e) in BC. f) convolata A. g) A 1) om. BC. i) nox, nox, in qua C. k) super maledicta 35 sup. lin. 1) caritatem veritatis BC. m) ita corr. et ordin. ab ed.; ut gente C. tempus illius veniat et pertranseant filii iniquitatis oc. omnes cod. 1) Cf. Matth. XXIV. 28. 2) Psalm. XXX. 21. 3) Cf. Apoc. VI. 12. 1) Cf. Apoc. XII. 14. 5) Cf. Apoc. VI. 12 et 13. 6) Cf. Psalm. CIII. 20. 40 KYBAL: M. de Janov Regulae, II. II
Ecclesia sanctorum et schisma. 161 dum corpus disparsa, non a) autem ullo modo secundum spiri- tum et vitam Christi, quam inb) Christo tenent abscon- ditam et] cum Christo in deo: divisa, inquam, sunt et dispersa pulcherrima membra ecclesie tantum corporaliter et in carne et quasi rarefacta ac inminuta, magis tamen se- cundum apparenciam et coram oculis nostrisc), non autem co- ram oculis dulcissimi Jhesu Christi et ipsius aquilarum expec- tancium tempus, cum datum fuerit eis, ubi fuerit corpus, con- gregandi 1). Inminuta igitur apparent hominibus clarissima nunc membra sponse virginis ecclesie et disparsa ideo, quia sunt ab- 10 scondita iuxta scripturam, que dicit2): „Abscondes eos in ab- scondito faciei tue a conturbacione hominum. Proteges eos in tabernaculo tuo a contradiccione lingwarum." Multitudo igitur condensata yppocritarum, id est chri- stianorum carnalium et huius vite amancium et mundumd) in- 15 sequencium, qui sunt inbuti mores (sic) atque vicia gencium, est causa principalis, cur electa Christi membra ete) preclara sunt abscondita et apparent divisa et in- minuta; aut conturbacio ecclesie per homines yppocritas et contradiccio linguarum ipsorum et primo sacerdotum et cleri- 20 corum, in quibus sunt scismata et ex ipsis contenciones, hoc effecerunt, ut pulcritudo et claritas sapiencie et virtutis elec- torum sit ad pusillum obnubilata et quasi celum convelata!) et sacco obducta cilicino3), quoniam itas) necesse est et fuit evenire ex providencia et iusticia domini Jhesu crucifixi per 25 tempora et tempus eth) dimidium temporis 4) ad hoc et pro eo dispensati, quatenus sol obscuretur et luna induat sanguinem et stelle cadant de celo 5) et fiat nox, ini) qua pertranseant omnes bestie silve 6), quatenus inquam sic contrahatur lumen celi super maledictam gentemk) et in mirabili Gog et Magog, 30 et ut vindicentur hii, qui veritatem caritatis1) non susceperunt, atque ut veniat et pertranseat tempus illiusm) filii iniquitatis, 5 a) Nunc (sic) C. b) et quam in Christo A. c) nostris — oculis add. A in marg. d) amancium (sic) C. e) in BC. f) convolata A. g) A 1) om. BC. i) nox, nox, in qua C. k) super maledicta 35 sup. lin. 1) caritatem veritatis BC. m) ita corr. et ordin. ab ed.; ut gente C. tempus illius veniat et pertranseant filii iniquitatis oc. omnes cod. 1) Cf. Matth. XXIV. 28. 2) Psalm. XXX. 21. 3) Cf. Apoc. VI. 12. 1) Cf. Apoc. XII. 14. 5) Cf. Apoc. VI. 12 et 13. 6) Cf. Psalm. CIII. 20. 40 KYBAL: M. de Janov Regulae, II. II
Strana 162
162 Matthiae de Janov Regulae, 1. III. tr. 4, dist. 4, c. 5 et 6. 10 „hominis peccati, filiia) perdicionis, qui adversatur et extollitur supra omne, quod dicitur deus, aut quod colitur ita, ut in templo dei sedeat, ostendens se, tamquam ipse sit deus“, „cuius adventus est secundum operacionem Sathane in omni virtute 5 et signis et prodigiis mendacibus et in omnib) seduccione iniqui- tatis hiis, qui pereunt eo, quod caritatem [f. 98b] veritatis non receperunt, ut salvi fierent“ 1). Horum autem planiorem intellectum, et quo modo nuno currat tempus illud etc) qualiter iam per scismata et per mor- talitates, bella et fames et diversas alias plagas illud tempus brevietur propter electos, et multa alia ad propositum invenies infra in tractatu sequenti per totum 2) et in tractatu de abho- minacione desolacionis nunc in loco sancto constituta 3). Capitulum sextum“). 20 30 15 Prefacio ad subsequencia et quomodo paulatim et successive reddetur pax familie Christi et yppocrite, qui turbant unionem ecclesie, abscindentur usque in fineme) Nunc tantum est mei propositi ostendere, qualiter ne- cesse erat ecclesiam dei, totam pulchram et totam ut spon- sam unam uni deo adornatam, non in se nec secundum veri- tatem, sed secundum apparenciam hominum obduc et abscondi et membra ipsius soliformia, delicata et splendida esse abscondita paululum per tempora diffinita, donec iterum redeat sibi serenum post nubilum, gaudium post turbacionem 25 manifestaf) et clarissima unio atque composicio suorum mem- brorum post dispersionem, quamvis tantum carnalems), et do- nec multi eius filii, qui ob estum et tempestatem conwlsam et tenebrosam mortui fuerant, resurgent de pulvere terre et ad suum gremium adiungentur, fiatque iterum congregacio dei elec- torum a quatuor ventis celi et ita unum ovile et unus pastou solempniter reformetur, tollaturqueh) de medio multitudo in- a) post corr. A. b) post corr. A. c) et — illud tempus om. B. d) ita AB rubr.; om. C. c) ita A in marg. (addens Cap. VI.) et B rubr.; om. C. f) manifestata A. g) corporalem BC. 11) tollanturque A. 35 1) Cf. II. Thess. II. 3. 4. 9. 2) videlicet in libri III. tractatu V. „De- 3) libri III. fractatus VI. Antichristo.“
162 Matthiae de Janov Regulae, 1. III. tr. 4, dist. 4, c. 5 et 6. 10 „hominis peccati, filiia) perdicionis, qui adversatur et extollitur supra omne, quod dicitur deus, aut quod colitur ita, ut in templo dei sedeat, ostendens se, tamquam ipse sit deus“, „cuius adventus est secundum operacionem Sathane in omni virtute 5 et signis et prodigiis mendacibus et in omnib) seduccione iniqui- tatis hiis, qui pereunt eo, quod caritatem [f. 98b] veritatis non receperunt, ut salvi fierent“ 1). Horum autem planiorem intellectum, et quo modo nuno currat tempus illud etc) qualiter iam per scismata et per mor- talitates, bella et fames et diversas alias plagas illud tempus brevietur propter electos, et multa alia ad propositum invenies infra in tractatu sequenti per totum 2) et in tractatu de abho- minacione desolacionis nunc in loco sancto constituta 3). Capitulum sextum“). 20 30 15 Prefacio ad subsequencia et quomodo paulatim et successive reddetur pax familie Christi et yppocrite, qui turbant unionem ecclesie, abscindentur usque in fineme) Nunc tantum est mei propositi ostendere, qualiter ne- cesse erat ecclesiam dei, totam pulchram et totam ut spon- sam unam uni deo adornatam, non in se nec secundum veri- tatem, sed secundum apparenciam hominum obduc et abscondi et membra ipsius soliformia, delicata et splendida esse abscondita paululum per tempora diffinita, donec iterum redeat sibi serenum post nubilum, gaudium post turbacionem 25 manifestaf) et clarissima unio atque composicio suorum mem- brorum post dispersionem, quamvis tantum carnalems), et do- nec multi eius filii, qui ob estum et tempestatem conwlsam et tenebrosam mortui fuerant, resurgent de pulvere terre et ad suum gremium adiungentur, fiatque iterum congregacio dei elec- torum a quatuor ventis celi et ita unum ovile et unus pastou solempniter reformetur, tollaturqueh) de medio multitudo in- a) post corr. A. b) post corr. A. c) et — illud tempus om. B. d) ita AB rubr.; om. C. c) ita A in marg. (addens Cap. VI.) et B rubr.; om. C. f) manifestata A. g) corporalem BC. 11) tollanturque A. 35 1) Cf. II. Thess. II. 3. 4. 9. 2) videlicet in libri III. tractatu V. „De- 3) libri III. fractatus VI. Antichristo.“
Strana 163
Quomodo paulatim et successive pax familiae Christi reddetur. 163 piorum yppocritaruma), qui sancta sanctorum diutine concul- caverunt, fraudulenter in dei testamentum simulantes, abstule- runtque iuge sacrificium et dederunt abhominacionem in deso- lacionem stantem in loco sancto. Et tunc maxime gentes et nimis multe per totam ecclesiam sanctorum dilatate et conden- sate, ut locuste diffuse, dicte Gog et Magog a prophetis, id est tecte et operte, — hii sunt amatores mundi et carnales chri- stiani incorporatiqueb) huic seculo post baptismum et sub no- mine christiano, et primum clerici yppocrite et sacerdotes, — tunc inquam detegenturs), et meretrix magna tunc nudabitur 10 et manifesta erit ignominia eius, et filius iniquitatis, partus eiusd), dudum prius simulatus et omni fulgore deitatis coopertus e), — — tunc revelabiturf) et occi- et ipse est Antychristus misticus, detur spiritu oris Jhesu Christi. Hec vero omnia tunc fieri inceperunt, quando 15 plage generales prefate in dei ecclesia inceperunt, multe strages et fames atque pestilencie, per que infinita milia christianorum ruebant omni die in mortem a suis conchristianis, que inceperunt fieri ab annisg) iam LX vel citrah) vel fiunt omni die usque modo. Fit vero execucio istorum 20 paulatim et successive et quasi cum premissione ante- disposicionum, ordinacionum ad rem pertinencium, ut est signo- rum et prodigiorum ac portentorum secundum ewangelium et prophetas. Successive itaque ista omnia facit et producit in sua familia dei virtus eti) dei sapiencia, pius Jhesus crucifixus, ostendens divicias sue paciencie et longanimitatis, dans locum penitencie peccatoribus dansque multas significaciones yppo- critis, quatenus possint fugere a facie arcus et reducere sibi ad memoriam ex hiis, que notorie vident fieri in ecclesia, scrip- turas et manifestas prophecias, et ita ut properarent abscondere 30 se a ventura ira, que iminet universo orbi. Ista vero omnia, que hic modok) cursim dicuntur, lacius1) producentur et magis exanimabuntur in distinccionibus duabus longis sequentibus, id est in distinccione de Antychristo 1) et distinccionem) de abho- 25 a) et yppocritarum C. b) que om. BC. c) detegerentur BC. d) ila A ante vorr. ct BC. c) cooperatus corr. coopertus A. f) revela- g) anno C. buntur corr. revelabitur A. i) om. B. h) circa C. k) michi BC. 1) lacius et C. m) om. C. 35 1) vide libri III. tract. V. „De Antichristo." 11*
Quomodo paulatim et successive pax familiae Christi reddetur. 163 piorum yppocritaruma), qui sancta sanctorum diutine concul- caverunt, fraudulenter in dei testamentum simulantes, abstule- runtque iuge sacrificium et dederunt abhominacionem in deso- lacionem stantem in loco sancto. Et tunc maxime gentes et nimis multe per totam ecclesiam sanctorum dilatate et conden- sate, ut locuste diffuse, dicte Gog et Magog a prophetis, id est tecte et operte, — hii sunt amatores mundi et carnales chri- stiani incorporatiqueb) huic seculo post baptismum et sub no- mine christiano, et primum clerici yppocrite et sacerdotes, — tunc inquam detegenturs), et meretrix magna tunc nudabitur 10 et manifesta erit ignominia eius, et filius iniquitatis, partus eiusd), dudum prius simulatus et omni fulgore deitatis coopertus e), — — tunc revelabiturf) et occi- et ipse est Antychristus misticus, detur spiritu oris Jhesu Christi. Hec vero omnia tunc fieri inceperunt, quando 15 plage generales prefate in dei ecclesia inceperunt, multe strages et fames atque pestilencie, per que infinita milia christianorum ruebant omni die in mortem a suis conchristianis, que inceperunt fieri ab annisg) iam LX vel citrah) vel fiunt omni die usque modo. Fit vero execucio istorum 20 paulatim et successive et quasi cum premissione ante- disposicionum, ordinacionum ad rem pertinencium, ut est signo- rum et prodigiorum ac portentorum secundum ewangelium et prophetas. Successive itaque ista omnia facit et producit in sua familia dei virtus eti) dei sapiencia, pius Jhesus crucifixus, ostendens divicias sue paciencie et longanimitatis, dans locum penitencie peccatoribus dansque multas significaciones yppo- critis, quatenus possint fugere a facie arcus et reducere sibi ad memoriam ex hiis, que notorie vident fieri in ecclesia, scrip- turas et manifestas prophecias, et ita ut properarent abscondere 30 se a ventura ira, que iminet universo orbi. Ista vero omnia, que hic modok) cursim dicuntur, lacius1) producentur et magis exanimabuntur in distinccionibus duabus longis sequentibus, id est in distinccione de Antychristo 1) et distinccionem) de abho- 25 a) et yppocritarum C. b) que om. BC. c) detegerentur BC. d) ila A ante vorr. ct BC. c) cooperatus corr. coopertus A. f) revela- g) anno C. buntur corr. revelabitur A. i) om. B. h) circa C. k) michi BC. 1) lacius et C. m) om. C. 35 1) vide libri III. tract. V. „De Antichristo." 11*
Strana 164
164 Matthiae de Janov Regulae, 1. IlI, tr. 4, dist. 4, c. 6 et 7. minacione desolacionis stante iam in loco sancto 1); tantum qui legata), intelligat et advertat fideliter necessaria m' presenti se- culo veritatem, non facile abiudicando et condempnando, queb legit, sede) applicando ea scripturis et tempori huic hiis, qued 5 in tempore isto fieri iam videntur. Capitulum septimum9). Nunc est redeundumf) ad unitatem pulcherrimam et de- lectabilem ecclesie Christi promovendam, ubi superius 2) dictum est, quod propter ecclesie Christi venustam, magnam ordina- 10 tamque unionem et unam pulcherrimam ordinacionem, qualem scit et potest dei virtus et dei sapiencia edificare et firmare et spiritu suo adornare, ipsa familia et domus Jhesu cruci- fixi merito et quam proprie dicta est corpus unum virginis, nupte regis regum et domini dominancium, unici 15 boni et sapientis Jhesu Christi. Nam in corpore pulcherrime virginis est ad suum spon- sum iocundissima unitas et [f. 99a] similitudo. Est inter eadem membra pulcherrima difformitas et distinccio. Est gratissima membrorum equalitas et proporcio. Est quoque graciosissima 20 in eisdem universitas et communicacio. Est, dico, in sponsa nubili ad suum sponsum iocundissima unitas et simi- litudo. Illud satis probatum est ex attencione exordiis) humane creature, ubi dicit verbum dei3): „Non est bonum hominem 25 esse solum. Faciamus ei adiutorium simile sibi“, et infra 4) : „Di- xitque Adam: Hoc os de ossibus meis et caro de carne mea. Hec vocabitur virago, quoniam de viro sumpta est.“ Ecce ma- xima similitudo sponse ad suum sponsum. Quod autem ipsa sit iocundissima, hoc declarat textus sequens dicens 5) „Quamobrem relinquet homo patrem suum et matrem, et ad- herebit uxori sue.“ De unitate quoque eorum additur 6): „Et erunt duo in carne una. 30 a) legit C. b) qui (sic) BC. c) om. BC. d) quod corr. que A. e) ita AB rubr., om. C. 1) redendum corr. redeundum A. g) ex- 35 hordii B. 2) vide 1) vide libri III. tract. 6 „De abominatione in loco sancto.“ 3) Genes. II. 18. 4) Genes. II. 23. superius c. 5. 5) Genes. II. 24. 6) Ibidem.
164 Matthiae de Janov Regulae, 1. IlI, tr. 4, dist. 4, c. 6 et 7. minacione desolacionis stante iam in loco sancto 1); tantum qui legata), intelligat et advertat fideliter necessaria m' presenti se- culo veritatem, non facile abiudicando et condempnando, queb legit, sede) applicando ea scripturis et tempori huic hiis, qued 5 in tempore isto fieri iam videntur. Capitulum septimum9). Nunc est redeundumf) ad unitatem pulcherrimam et de- lectabilem ecclesie Christi promovendam, ubi superius 2) dictum est, quod propter ecclesie Christi venustam, magnam ordina- 10 tamque unionem et unam pulcherrimam ordinacionem, qualem scit et potest dei virtus et dei sapiencia edificare et firmare et spiritu suo adornare, ipsa familia et domus Jhesu cruci- fixi merito et quam proprie dicta est corpus unum virginis, nupte regis regum et domini dominancium, unici 15 boni et sapientis Jhesu Christi. Nam in corpore pulcherrime virginis est ad suum spon- sum iocundissima unitas et [f. 99a] similitudo. Est inter eadem membra pulcherrima difformitas et distinccio. Est gratissima membrorum equalitas et proporcio. Est quoque graciosissima 20 in eisdem universitas et communicacio. Est, dico, in sponsa nubili ad suum sponsum iocundissima unitas et simi- litudo. Illud satis probatum est ex attencione exordiis) humane creature, ubi dicit verbum dei3): „Non est bonum hominem 25 esse solum. Faciamus ei adiutorium simile sibi“, et infra 4) : „Di- xitque Adam: Hoc os de ossibus meis et caro de carne mea. Hec vocabitur virago, quoniam de viro sumpta est.“ Ecce ma- xima similitudo sponse ad suum sponsum. Quod autem ipsa sit iocundissima, hoc declarat textus sequens dicens 5) „Quamobrem relinquet homo patrem suum et matrem, et ad- herebit uxori sue.“ De unitate quoque eorum additur 6): „Et erunt duo in carne una. 30 a) legit C. b) qui (sic) BC. c) om. BC. d) quod corr. que A. e) ita AB rubr., om. C. 1) redendum corr. redeundum A. g) ex- 35 hordii B. 2) vide 1) vide libri III. tract. 6 „De abominatione in loco sancto.“ 3) Genes. II. 18. 4) Genes. II. 23. superius c. 5. 5) Genes. II. 24. 6) Ibidem.
Strana 165
De unitate Christi sponsi et eccl. eius nuptae. Unitas s. christianorum. 165 Ista vero singula, que hic dicta factaque sunt ad literam, sunt tantum umbra et figura eorum, que sunt in Christo Jhesu sponso et ecclesia, eius nupta, ubi est iocundis- sima magis unitas quam umbra, et res signata quam figura; et iuxta predicta maior est vel esse potest unio spiritus ad spiri- tum in veritate et virtute, quam corporum ad invicem potest esse. Unde quemadmodum necesse fuit secundum Adam, id est Christum, ex deo formari utquea) deum et a deo totum et tota- liter simul in unum, ita necesse est quemlibet christianum formari ex Christo ad Christum et a Christo ad ymaginem 10 omnino et similitudinem Jhesu Christi in tanta unitate, ut Christi Jhesu et christiani sit unus spiritus et una vita et per consequens una mensura, una fortitudo, una sa- piencia et sciencia, una virtus, una potencia et pulchritudo, ergo et maxima unitas et similitudo, ita ut magis sit dictum de Christo Jhesu et christiano vel ecclesia collecta ex christianis: „Et erunt duo in carne una“, quam est dictum ad literam de primo Adam et prob) eius Ewa. Ex quo evidenter sequitur, quod omnes christiani sunt vel debent esse ad invicem conformes et simi- 20 limic) secundum spiritum et veritatem et valde uniti, quoniam secundum communem animi concepcionem, quecum- que sunt uni et eidem similia, inter se sunt similia: ita eciam quecumque sunt unita iocunded) uni et eidem, inter [se] sunt unita eciam iocunde et delectabiliter intelligendo, quod sunt 25 unita talia sibi invicem eadem unione, qua sunt unita uni tercio. Quia autem, ut dictum est, omnes sancti christiani sunt similes conformesque Christo Jhesu et sunt in spiritu et veritate per- fecte uniti eidem, sequitur, quod omnes christiani sancti sunt sibi inviceme) similes, conformes, iocunde perfecteque uniti ad 30 invicem. 15 Undef) ulterius sequitur, quod inpossibile est chri- stianos ab invicem dividi vel scindi, quamdiu ma- nent unitis) Jhesu Christo, sed necesse est utique semper prius christianos dividi a Jhesu crucifixo, antequam a se in- 35 a) neque (sic) A. b) om. BC. c) consimilimi BC. d) iocunde — unita om. B. e) ad invicem BC; invicem sancti et humiles A ante corr. f) Unde impossibile est oc. contin. D 1. 2. g) uni corr. uniti A sup. lin.
De unitate Christi sponsi et eccl. eius nuptae. Unitas s. christianorum. 165 Ista vero singula, que hic dicta factaque sunt ad literam, sunt tantum umbra et figura eorum, que sunt in Christo Jhesu sponso et ecclesia, eius nupta, ubi est iocundis- sima magis unitas quam umbra, et res signata quam figura; et iuxta predicta maior est vel esse potest unio spiritus ad spiri- tum in veritate et virtute, quam corporum ad invicem potest esse. Unde quemadmodum necesse fuit secundum Adam, id est Christum, ex deo formari utquea) deum et a deo totum et tota- liter simul in unum, ita necesse est quemlibet christianum formari ex Christo ad Christum et a Christo ad ymaginem 10 omnino et similitudinem Jhesu Christi in tanta unitate, ut Christi Jhesu et christiani sit unus spiritus et una vita et per consequens una mensura, una fortitudo, una sa- piencia et sciencia, una virtus, una potencia et pulchritudo, ergo et maxima unitas et similitudo, ita ut magis sit dictum de Christo Jhesu et christiano vel ecclesia collecta ex christianis: „Et erunt duo in carne una“, quam est dictum ad literam de primo Adam et prob) eius Ewa. Ex quo evidenter sequitur, quod omnes christiani sunt vel debent esse ad invicem conformes et simi- 20 limic) secundum spiritum et veritatem et valde uniti, quoniam secundum communem animi concepcionem, quecum- que sunt uni et eidem similia, inter se sunt similia: ita eciam quecumque sunt unita iocunded) uni et eidem, inter [se] sunt unita eciam iocunde et delectabiliter intelligendo, quod sunt 25 unita talia sibi invicem eadem unione, qua sunt unita uni tercio. Quia autem, ut dictum est, omnes sancti christiani sunt similes conformesque Christo Jhesu et sunt in spiritu et veritate per- fecte uniti eidem, sequitur, quod omnes christiani sancti sunt sibi inviceme) similes, conformes, iocunde perfecteque uniti ad 30 invicem. 15 Undef) ulterius sequitur, quod inpossibile est chri- stianos ab invicem dividi vel scindi, quamdiu ma- nent unitis) Jhesu Christo, sed necesse est utique semper prius christianos dividi a Jhesu crucifixo, antequam a se in- 35 a) neque (sic) A. b) om. BC. c) consimilimi BC. d) iocunde — unita om. B. e) ad invicem BC; invicem sancti et humiles A ante corr. f) Unde impossibile est oc. contin. D 1. 2. g) uni corr. uniti A sup. lin.
Strana 166
166 Matthiae de Janov Regulae, l. II1, tr. 4, dist. 4, c. 7 ct 8. vicem per scismata dividantura). Et omnis, qui fit difformis sanctis christianis et dividitur ab ipsis, eodemb) actu fit diffor- mis Jhesu Christo et dividitur ab eodem, et similiter e con- trarioe) omnis, qui fit difformis Jhesu crucifixo et dividitur a 5 Christo in magno vel in parvo et quocumque modo, mox eodem modo fit dissimilis et divisus a sanctis christianis. Unde sequitur illud, quod dudum ante est assumptum, quod per nullum scisma ecclesia sanctorum est di- visad), que semper manet unita suo capiti, domino Jhesu Christo, 10 sed multitudo yppocritarum prius divisa a Christo Jhesu in spiritu et veritate et facta difformis Christo et sanctis chri- stianis, postea inter se este) divisa et*) facta difformis et divisa volenteg) hoc et faciente domino Jhesu Christo, quatenus sic carnes magne fornicarie et nimium iam et diutine luxuriate siccine dividantur et discerpanturb) et suo igne concrementur, divina iusticia vindictam suam in eandem exercente, ecclesia sanctorum et sponsa Christi semper manente integra et in solida unitate et inviolata. Sed quia yppocritarum huiusmodi dissi- milium Christo et sanctis christianis est et fuit hactenus i) iam 20 nimia multitudo per orbem ecclesie universum ita, quod loca insignia et gradus summos yppocrite iam obtinebant nimium, ut locuste condensati, mulier quoque supradicta stulta et cla- mosa plenaque illecebris super sellamk) se posuerat in excelso urbis loco 1), suo fornicario longe lateque prostituto et distento, 25 et sanctorum ecclesia iuxta predicta est ad pusillum [f. 99b] ab- scondita et membra splendida ipsius in abscondito faciei Christi Jhesu et in spiritu et veritate recollecta, inde est, quod multis et fere omnibus apparet, quod ecclesia Christi sit divisa, et quod sit scisma factum in ecclesia christianorum, in vulgus sic 30 prodiit et ita creditur et publice conclamatur. 15 35 a) post hanc vocem D 1. 2. contin. Omne illud oc., v. infra p. 171, lin. 29. b) post eodem rasura sequitur in cod. A. c) e converso C. d) A posť h) di- 5) voluntate BC. corr. e) om. BC. f) et — divisa om. BC. stirpantur C. i) actenus BC. k) cellam B. 1) Cf. Proverb. IX. 13—14.
166 Matthiae de Janov Regulae, l. II1, tr. 4, dist. 4, c. 7 ct 8. vicem per scismata dividantura). Et omnis, qui fit difformis sanctis christianis et dividitur ab ipsis, eodemb) actu fit diffor- mis Jhesu Christo et dividitur ab eodem, et similiter e con- trarioe) omnis, qui fit difformis Jhesu crucifixo et dividitur a 5 Christo in magno vel in parvo et quocumque modo, mox eodem modo fit dissimilis et divisus a sanctis christianis. Unde sequitur illud, quod dudum ante est assumptum, quod per nullum scisma ecclesia sanctorum est di- visad), que semper manet unita suo capiti, domino Jhesu Christo, 10 sed multitudo yppocritarum prius divisa a Christo Jhesu in spiritu et veritate et facta difformis Christo et sanctis chri- stianis, postea inter se este) divisa et*) facta difformis et divisa volenteg) hoc et faciente domino Jhesu Christo, quatenus sic carnes magne fornicarie et nimium iam et diutine luxuriate siccine dividantur et discerpanturb) et suo igne concrementur, divina iusticia vindictam suam in eandem exercente, ecclesia sanctorum et sponsa Christi semper manente integra et in solida unitate et inviolata. Sed quia yppocritarum huiusmodi dissi- milium Christo et sanctis christianis est et fuit hactenus i) iam 20 nimia multitudo per orbem ecclesie universum ita, quod loca insignia et gradus summos yppocrite iam obtinebant nimium, ut locuste condensati, mulier quoque supradicta stulta et cla- mosa plenaque illecebris super sellamk) se posuerat in excelso urbis loco 1), suo fornicario longe lateque prostituto et distento, 25 et sanctorum ecclesia iuxta predicta est ad pusillum [f. 99b] ab- scondita et membra splendida ipsius in abscondito faciei Christi Jhesu et in spiritu et veritate recollecta, inde est, quod multis et fere omnibus apparet, quod ecclesia Christi sit divisa, et quod sit scisma factum in ecclesia christianorum, in vulgus sic 30 prodiit et ita creditur et publice conclamatur. 15 35 a) post hanc vocem D 1. 2. contin. Omne illud oc., v. infra p. 171, lin. 29. b) post eodem rasura sequitur in cod. A. c) e converso C. d) A posť h) di- 5) voluntate BC. corr. e) om. BC. f) et — divisa om. BC. stirpantur C. i) actenus BC. k) cellam B. 1) Cf. Proverb. IX. 13—14.
Strana 167
De eccl. sanctorum et schism. De difformitate essenc. et accident. 167 Capitulum octavuma). Sunt itaque sancti christiani sibi invicem perfecte similes et uniti aut simul continue uniuntur et assimilantur, quamdiu sunt in hac vita. Ergo omnis difformitas accidentalis et omnis divisio, que non confert ad unionem et similitudinem com- munem, a christianis sanctis debet vitari et removeri quasi con- trarium vel inpediens ad suam perfeccionem veniendib), quem- admodum fugit corpus hominis lesionem et societas grata tur- bacionem. Ubi est advertendum, iuxta ea, que deducuntur in secundo 10 libro huius seu tractatu, c.c), quod divisionum vel difformitatum supradictarum alia est essencialis et necessaria, et illa non derogat unioni vel similitudini, que facted) sunt et admisse in familia Jhesu crucifixi, et de illa erit sermo in sequentibus. Alia est accidentalis. Et illa adhuc est varia: una difformitas est 15 virtuosa seu utilis et conferens ad difformitatem decoram et essencialem et bonam, que adornat unitatem; alia est viciosa, que inpedit unitatem, et non est utilis ad instruccionem; alia difformitas et divisio est omnino indifferens, id est bona bonis, mala malis, vel aliquibus utilis et aliquando aut alicubi 20 conferens, et aliis est nocens et aliquando et alicubi. I. Difformitatem in proposito voco essencialem, que conponit corpus sancte ecclesie vel que facit membra distincta in ecclesia, utpote sunt gradus varii in ecclesia et varii status ete) condiciones hominum, que distinccio est necessaria in 25 ecclesia. II. Accidentalem divisionem aut difformitatem hic voco varietatem, que venit secundum adinvenciones hominum ad- venticiasf) et secundum varias voluntatess), sine quibus dei ecclesia esse incepit et bene stetit et potest stare, utpote va- 30 rietas in cultu dei vel varietas religionum aut religiosorum, statuta adinventa et confirmatah), varietas et magna multipli- citas mandatorum et tradicionum seniorumi) et doctrinarum hominum, varietas consuetudinum, varietas habituum, varietas 5 1) De religion(ibus) nota totum A. a) ita AB rubr., om. C. b) vivendi C. c) huius tractatus c. C; recte ad cap. 1. huius tractatus revocatur (p. 145—146). d) perfecte C. e) varii status et om. BC. f) venticias B. g) voluptates BC. h) conformata BC. i) seriarum (sic) C. 35
De eccl. sanctorum et schism. De difformitate essenc. et accident. 167 Capitulum octavuma). Sunt itaque sancti christiani sibi invicem perfecte similes et uniti aut simul continue uniuntur et assimilantur, quamdiu sunt in hac vita. Ergo omnis difformitas accidentalis et omnis divisio, que non confert ad unionem et similitudinem com- munem, a christianis sanctis debet vitari et removeri quasi con- trarium vel inpediens ad suam perfeccionem veniendib), quem- admodum fugit corpus hominis lesionem et societas grata tur- bacionem. Ubi est advertendum, iuxta ea, que deducuntur in secundo 10 libro huius seu tractatu, c.c), quod divisionum vel difformitatum supradictarum alia est essencialis et necessaria, et illa non derogat unioni vel similitudini, que facted) sunt et admisse in familia Jhesu crucifixi, et de illa erit sermo in sequentibus. Alia est accidentalis. Et illa adhuc est varia: una difformitas est 15 virtuosa seu utilis et conferens ad difformitatem decoram et essencialem et bonam, que adornat unitatem; alia est viciosa, que inpedit unitatem, et non est utilis ad instruccionem; alia difformitas et divisio est omnino indifferens, id est bona bonis, mala malis, vel aliquibus utilis et aliquando aut alicubi 20 conferens, et aliis est nocens et aliquando et alicubi. I. Difformitatem in proposito voco essencialem, que conponit corpus sancte ecclesie vel que facit membra distincta in ecclesia, utpote sunt gradus varii in ecclesia et varii status ete) condiciones hominum, que distinccio est necessaria in 25 ecclesia. II. Accidentalem divisionem aut difformitatem hic voco varietatem, que venit secundum adinvenciones hominum ad- venticiasf) et secundum varias voluntatess), sine quibus dei ecclesia esse incepit et bene stetit et potest stare, utpote va- 30 rietas in cultu dei vel varietas religionum aut religiosorum, statuta adinventa et confirmatah), varietas et magna multipli- citas mandatorum et tradicionum seniorumi) et doctrinarum hominum, varietas consuetudinum, varietas habituum, varietas 5 1) De religion(ibus) nota totum A. a) ita AB rubr., om. C. b) vivendi C. c) huius tractatus c. C; recte ad cap. 1. huius tractatus revocatur (p. 145—146). d) perfecte C. e) varii status et om. BC. f) venticias B. g) voluptates BC. h) conformata BC. i) seriarum (sic) C. 35
Strana 168
168 Matthiae de Janov Regulae, l. III, tr. 4, dist. 4, c. 8. 10 15 20 25 30 morum, varietas accionum et conversacionum ina) vulgo chri- stiano. I) Difformitatem aut divisionem virtuosam vel bonam in ecclesia hic appello illam, que est necessaria concomittanterb) ad distinccionem essencialem et neccessariam in ecclesia et ad discrecionem membrorum pulcherrimam corporisc) Jhesu Christi, veluti sunt precepta, consuetudines, habitus et mores apropriata gradibus et statibus atque officiis et condicionibus in ecclesia Christi, quemadmodum alia precepta hominum, consuetudines; alium habitum et mores debet habere gradus sacerdocii quam status laycorumd), alia debet habere huiusmodi status layci quam status monachi et sacerdotis, et sic de singulis. 2) Difformitatem aut divisionem accidentalem malam aut nocivam ecclesie hic voco ea omnia, que ex predictis sunt vel superflua, ita quod in nullo conferunt essenciali ecclesie distinccioni graduum vel officio, vel nimia, ita quod pluralitate sua magis inpediunt quam expediunt christianorum ad invicem unionem et similitudinem supradictam, vel que venerunt ex aliqua singularitate et ad invicem voluntaria hominum segre- gancium semet ipsos et dehinc in publicum ecclesie Christi in- troducta, vel ea, que venerunt ex timore aliquorum, sed colo- ratee) et quasi sub specie pietatis et f) expedientis ad spiritua- lem vitam christianam, aut ex errore aut ex alia causa aliqua, magis a carne quam a spiritu Jhesu sua principia trahente, vel ea, que venerunt unde ex viciis, ut exs) luxuriosis, gulosis, avaris, iracundis, superbis, et ita de aliis hominibus, qui omnes suas proprias varietates et dissimilitudines in familiam Christi. id est ecclesiam publice induxerunt et nimis multiplicaverunt et consuetudinibus confirmaverunt, que omnia multum nimis abalienaverunt a se invicem populum christianum et varie con- tra se invicem diviserunt multas societates et quasdam adven- ticias fraternitates [f. 100a] separatasb) adauxerunt per totum orbem ecclesie in populo christiano. Exi) quibus venerunt ho- mines seipsos amantes, suas privatas cerimonias et iustificaciones 35 inquirentes et iuxta mandata et doctrinas hominum, et seipsos 32) De fraternitatibus A alia manu. a) om. C. b) et concomittatur C. c) om. BC. d) laycorum — l1) sC- status om. BC. e) colorato AB. f) om. B. g) ut ex om. C. i) De C. parante C.
168 Matthiae de Janov Regulae, l. III, tr. 4, dist. 4, c. 8. 10 15 20 25 30 morum, varietas accionum et conversacionum ina) vulgo chri- stiano. I) Difformitatem aut divisionem virtuosam vel bonam in ecclesia hic appello illam, que est necessaria concomittanterb) ad distinccionem essencialem et neccessariam in ecclesia et ad discrecionem membrorum pulcherrimam corporisc) Jhesu Christi, veluti sunt precepta, consuetudines, habitus et mores apropriata gradibus et statibus atque officiis et condicionibus in ecclesia Christi, quemadmodum alia precepta hominum, consuetudines; alium habitum et mores debet habere gradus sacerdocii quam status laycorumd), alia debet habere huiusmodi status layci quam status monachi et sacerdotis, et sic de singulis. 2) Difformitatem aut divisionem accidentalem malam aut nocivam ecclesie hic voco ea omnia, que ex predictis sunt vel superflua, ita quod in nullo conferunt essenciali ecclesie distinccioni graduum vel officio, vel nimia, ita quod pluralitate sua magis inpediunt quam expediunt christianorum ad invicem unionem et similitudinem supradictam, vel que venerunt ex aliqua singularitate et ad invicem voluntaria hominum segre- gancium semet ipsos et dehinc in publicum ecclesie Christi in- troducta, vel ea, que venerunt ex timore aliquorum, sed colo- ratee) et quasi sub specie pietatis et f) expedientis ad spiritua- lem vitam christianam, aut ex errore aut ex alia causa aliqua, magis a carne quam a spiritu Jhesu sua principia trahente, vel ea, que venerunt unde ex viciis, ut exs) luxuriosis, gulosis, avaris, iracundis, superbis, et ita de aliis hominibus, qui omnes suas proprias varietates et dissimilitudines in familiam Christi. id est ecclesiam publice induxerunt et nimis multiplicaverunt et consuetudinibus confirmaverunt, que omnia multum nimis abalienaverunt a se invicem populum christianum et varie con- tra se invicem diviserunt multas societates et quasdam adven- ticias fraternitates [f. 100a] separatasb) adauxerunt per totum orbem ecclesie in populo christiano. Exi) quibus venerunt ho- mines seipsos amantes, suas privatas cerimonias et iustificaciones 35 inquirentes et iuxta mandata et doctrinas hominum, et seipsos 32) De fraternitatibus A alia manu. a) om. C. b) et concomittatur C. c) om. BC. d) laycorum — l1) sC- status om. BC. e) colorato AB. f) om. B. g) ut ex om. C. i) De C. parante C.
Strana 169
De difformitate virtuosa et nociva ecclesiae. 169 ostentantes et commendantes coram plebibus atque super alios se efferentes et per quasdam religiosas adinvenciones et specie multa pietatis coloratas quasi alcioris sanctitatis professores seipsos a communitate wlgi christiani dividentes. Ex quibus prodierunt homines rebelles, superbi et inflati suisque parenti- bus, id est superioribus inobedientes, dominacionem contemp- nentes, et alia mala innumerabilia, per que iocunda ecclesie uni- tas et pucherrima est dirrupta et distracta. Varietas igitur atque multiplicitas in cultu et religione accidentalis, adinventa per humanas varias voluntates et opi- 10 niones, precipue, que iam est consuetudinibus firmata3) et in publicum ecclesie introducta, non necessaria distinccioni mem- brorum ecclesie neque conferens, sed magis distrahens eandem et membra ipsius a iocunda unione, est mala et nociva familie Christi Jhesu et deberet eici foras, destrui et minorari. 15 Et ex consequenti omnis multiplicitas varia multaque varietas exinde proveniens, ut vulgo dicitur, religionum et religiosorum et varietas mandatorum tradicionumque seniorum et doctrina- rum hominum, varietas consuetudinum et habituum, varietas morum et accionum et aliarum variarum multiplicitatum in con- 20 versacione wlgi christiani, precipue talia, que sunt publicata et consuetudinibus firmata, et maxime illa, que venerunt a parte ex carne et ex viciis, ut est ex superbis, ex luxuriosis, exb) gulosis et avaris hominibus, omnia inquam talia essent summis studiis et cum magno zelo et in multa paciencia per apostolos 25 fideles, doctores et predicatores Christi Jhesu evellenda, debel- landa, et foras quasi palmites inutiles eicienda ad restauran- dam et purgandam iocundam unionem sancte fa- milie Jhesu crucifixi, qui facit unius moris habitare in domo 1), et ad recuperandam similitudinem gratissimam et uni- 30 formitatem delectabilissimam inter sanctos christianos, ad resti- tuendam quoque pudicissimam simplicitatem sancte ec- clesie in fide et dileccione. Et tunc vinea domini dei Sabaoth bene esset visitata, et tunc Sodoma redibit in antiquam dignitatem et veniens Helyas restaurabit omnia, et tunc fiet 35 sermo, qui scriptus est2): „Tunc mittet filius hominis angelos suos, et colligent de regno eius omnia scandala“c). 5 a) firmatum B. b) et C. c) post hanc vocem sequitur in cod. A: 1) Psalm. LXVII. 7. 2) Matth. XIII. 41.
De difformitate virtuosa et nociva ecclesiae. 169 ostentantes et commendantes coram plebibus atque super alios se efferentes et per quasdam religiosas adinvenciones et specie multa pietatis coloratas quasi alcioris sanctitatis professores seipsos a communitate wlgi christiani dividentes. Ex quibus prodierunt homines rebelles, superbi et inflati suisque parenti- bus, id est superioribus inobedientes, dominacionem contemp- nentes, et alia mala innumerabilia, per que iocunda ecclesie uni- tas et pucherrima est dirrupta et distracta. Varietas igitur atque multiplicitas in cultu et religione accidentalis, adinventa per humanas varias voluntates et opi- 10 niones, precipue, que iam est consuetudinibus firmata3) et in publicum ecclesie introducta, non necessaria distinccioni mem- brorum ecclesie neque conferens, sed magis distrahens eandem et membra ipsius a iocunda unione, est mala et nociva familie Christi Jhesu et deberet eici foras, destrui et minorari. 15 Et ex consequenti omnis multiplicitas varia multaque varietas exinde proveniens, ut vulgo dicitur, religionum et religiosorum et varietas mandatorum tradicionumque seniorum et doctrina- rum hominum, varietas consuetudinum et habituum, varietas morum et accionum et aliarum variarum multiplicitatum in con- 20 versacione wlgi christiani, precipue talia, que sunt publicata et consuetudinibus firmata, et maxime illa, que venerunt a parte ex carne et ex viciis, ut est ex superbis, ex luxuriosis, exb) gulosis et avaris hominibus, omnia inquam talia essent summis studiis et cum magno zelo et in multa paciencia per apostolos 25 fideles, doctores et predicatores Christi Jhesu evellenda, debel- landa, et foras quasi palmites inutiles eicienda ad restauran- dam et purgandam iocundam unionem sancte fa- milie Jhesu crucifixi, qui facit unius moris habitare in domo 1), et ad recuperandam similitudinem gratissimam et uni- 30 formitatem delectabilissimam inter sanctos christianos, ad resti- tuendam quoque pudicissimam simplicitatem sancte ec- clesie in fide et dileccione. Et tunc vinea domini dei Sabaoth bene esset visitata, et tunc Sodoma redibit in antiquam dignitatem et veniens Helyas restaurabit omnia, et tunc fiet 35 sermo, qui scriptus est2): „Tunc mittet filius hominis angelos suos, et colligent de regno eius omnia scandala“c). 5 a) firmatum B. b) et C. c) post hanc vocem sequitur in cod. A: 1) Psalm. LXVII. 7. 2) Matth. XIII. 41.
Strana 170
170 Matthiae de Janov Regulae, 1. I11, tr. 4, dist. 4, c. 8 et 9. 3) Difformitatem aut divisionem indifferentem hic pla- cuit illam estimare, que venit in ecclesia non ex voluntatibus variatis hominum, que sua sunt, in religione christiana inqui- rencium, sed ex natura rerum et propter multam latitudinem ecclesie et nimiam multitudinem christianorum populorum. Verbi gracia ut diversitas regionum eta) patriarum et ipsarum complexionum et consuetudinum propriarum, diversitas lin- guarum, diversitas statuum et condicionum in vulgo christiano, diversitas arcium et scienciarum, et sic de aliis, que in nullo to obviant unitati ecclesie iocunde et intrinsece vel ipsius simili- tudini preclare et decore, sed magis eam adornant et promo- vent dearticulatam unionem. Verumptamen hic sermo meus contra illam difformi- tatem militat ac diversitatem, que venit ex voluntatibus homi- 15 num diversis et dissimilibus, hominum inquam inquirencium suas iustificaciones et devociones, et quil non contenti de com- muni et in communi ordinacione ecclesie, suas proprias ordi- naciones adinvenerunt aut suos ordines multos et varios et ad medium ecclesie et ipsius [f. 100b] ordinacionis induxerunt, de- 20 struentes per hoc aut offendentesb) in dei ecclesia spiritus sancti libertatem et plenitudini legis ewangelice derogantes; et post hec multiplicati nimis per universam ecclesiam et confortati confuderunt multum ordinacionem communitatis ecclesie et ad- diderunt ad destruccionem unitatis iocunde ipsius et decore 25 similitudinis intrinsece in spiritu et veritate, multiplicantes, ut dictum est, sua propria et singularia, et per ea se ple- bibus commendantes, et populos post se varie abducentes et distrahentes; facti per hoc in preiudicium et detrimentum magnum essenciali ordini sufficienti et universali in dei ecclesia 30 gradibusque eius et officiis sacrosanctis et, quantum in se, mul- tam dissimilitudinem et divisionem a communione operantes et inducentes in multitudinem populorum. 35 Que difformitates seu diversitates sunt Christi Jhesu familie nocive et ampu- tande. Cap. IX (rubr.), sed dictum hoc postea deletum est. a) om. B. b) deffendentes C.
170 Matthiae de Janov Regulae, 1. I11, tr. 4, dist. 4, c. 8 et 9. 3) Difformitatem aut divisionem indifferentem hic pla- cuit illam estimare, que venit in ecclesia non ex voluntatibus variatis hominum, que sua sunt, in religione christiana inqui- rencium, sed ex natura rerum et propter multam latitudinem ecclesie et nimiam multitudinem christianorum populorum. Verbi gracia ut diversitas regionum eta) patriarum et ipsarum complexionum et consuetudinum propriarum, diversitas lin- guarum, diversitas statuum et condicionum in vulgo christiano, diversitas arcium et scienciarum, et sic de aliis, que in nullo to obviant unitati ecclesie iocunde et intrinsece vel ipsius simili- tudini preclare et decore, sed magis eam adornant et promo- vent dearticulatam unionem. Verumptamen hic sermo meus contra illam difformi- tatem militat ac diversitatem, que venit ex voluntatibus homi- 15 num diversis et dissimilibus, hominum inquam inquirencium suas iustificaciones et devociones, et quil non contenti de com- muni et in communi ordinacione ecclesie, suas proprias ordi- naciones adinvenerunt aut suos ordines multos et varios et ad medium ecclesie et ipsius [f. 100b] ordinacionis induxerunt, de- 20 struentes per hoc aut offendentesb) in dei ecclesia spiritus sancti libertatem et plenitudini legis ewangelice derogantes; et post hec multiplicati nimis per universam ecclesiam et confortati confuderunt multum ordinacionem communitatis ecclesie et ad- diderunt ad destruccionem unitatis iocunde ipsius et decore 25 similitudinis intrinsece in spiritu et veritate, multiplicantes, ut dictum est, sua propria et singularia, et per ea se ple- bibus commendantes, et populos post se varie abducentes et distrahentes; facti per hoc in preiudicium et detrimentum magnum essenciali ordini sufficienti et universali in dei ecclesia 30 gradibusque eius et officiis sacrosanctis et, quantum in se, mul- tam dissimilitudinem et divisionem a communione operantes et inducentes in multitudinem populorum. 35 Que difformitates seu diversitates sunt Christi Jhesu familie nocive et ampu- tande. Cap. IX (rubr.), sed dictum hoc postea deletum est. a) om. B. b) deffendentes C.
Strana 171
De difformitatibus in ecclesia. Homo cooperator unitatis ecclesiac. 171 Capitulum nonum2). (Quel difformitates seu diversitates sunt Christi ſhesu familie nocive et amputandeb). Est post hec advertendum, quod similitudinem et uni- tatem in ecclesia deuse) efficitd) et spiritus eius. Effecit eciam eandem homo et sollicitudo ipsius. Quod eam deus operatur, notum iam ex predictis. Quod eciam homo est eius cooperator, planum est ex apostolis et ex illis, que videntur, quoniam nisi homo eciam faceret unionem in populo vel e converso destrueret, non hortaretur 10 apostolus tantum et tociens ad servandam et tenendam uni- tatem. Unde dicit 1): „Solliciti servare unitatem spiritus in vin- culo pacis.“—Deus itaque facit unitatem intrinsece in spiritu et veritate in plebe christiana, quod nemoe) facere potest. Homo sua sollicitudine facit similitudinem et unionem ex- trinsece in conversacione et moribus. In de]1) ab eo, quod deus intus operatur, id est a gracia et veritates), et ad id, quod deus intendit, suam totam operacionem dirigit, id est ad unitatem ecclesie decoram in deumh) et iocundam, et per hoc fit, quod homo, quod incipiti) ex deo, illud cum deo 20 et in deum operatur, et ita dei cooperator efficitur, sicut scrip- tum est2): „Cooperatores dei sumus.“ Nam homo sine Jhesu crucifixo nichil potest facere, pius Jhesus sine hominibus potest omnia, cum sit deus benedictus in eternum, sed non facit ali- quid in hominibus conferens ad salutem eternam sine homini- bus, sed wlt facere omnia ex pacto suo statuto ad profectum et salutem hominum privatam cum hominibus, per homines et ex hominibus. Ex quibus sequitur: omnek) illud, quod homines fecerunt, intendentes principaliter communem profectum et utilitatem 30 omnium christianorum del) omnibus gradibus et statibus et condicionibus, id est tocius corporis ecclesie, et tale, quod non potuitm) derogare alicui articulo corporis vel iuncture essenciali b) ita A in marg. (addens Cap.M 9) et B a) ita AB rubr., om. C. rubr.; recte om. C. c) dominus BC. d) effecit C. e) nemo alius BC. f) In .. . omnes cod. g) virtute BC. 1) et decoram add. AB. i) incepit C. m) poterint C. k) contin. D 1. 2. 1) de — vel status om. D 1. 2. 15 25 5 35 1) Ephes. IV. 3. 2) Cf. III. Joann. 8.
De difformitatibus in ecclesia. Homo cooperator unitatis ecclesiac. 171 Capitulum nonum2). (Quel difformitates seu diversitates sunt Christi ſhesu familie nocive et amputandeb). Est post hec advertendum, quod similitudinem et uni- tatem in ecclesia deuse) efficitd) et spiritus eius. Effecit eciam eandem homo et sollicitudo ipsius. Quod eam deus operatur, notum iam ex predictis. Quod eciam homo est eius cooperator, planum est ex apostolis et ex illis, que videntur, quoniam nisi homo eciam faceret unionem in populo vel e converso destrueret, non hortaretur 10 apostolus tantum et tociens ad servandam et tenendam uni- tatem. Unde dicit 1): „Solliciti servare unitatem spiritus in vin- culo pacis.“—Deus itaque facit unitatem intrinsece in spiritu et veritate in plebe christiana, quod nemoe) facere potest. Homo sua sollicitudine facit similitudinem et unionem ex- trinsece in conversacione et moribus. In de]1) ab eo, quod deus intus operatur, id est a gracia et veritates), et ad id, quod deus intendit, suam totam operacionem dirigit, id est ad unitatem ecclesie decoram in deumh) et iocundam, et per hoc fit, quod homo, quod incipiti) ex deo, illud cum deo 20 et in deum operatur, et ita dei cooperator efficitur, sicut scrip- tum est2): „Cooperatores dei sumus.“ Nam homo sine Jhesu crucifixo nichil potest facere, pius Jhesus sine hominibus potest omnia, cum sit deus benedictus in eternum, sed non facit ali- quid in hominibus conferens ad salutem eternam sine homini- bus, sed wlt facere omnia ex pacto suo statuto ad profectum et salutem hominum privatam cum hominibus, per homines et ex hominibus. Ex quibus sequitur: omnek) illud, quod homines fecerunt, intendentes principaliter communem profectum et utilitatem 30 omnium christianorum del) omnibus gradibus et statibus et condicionibus, id est tocius corporis ecclesie, et tale, quod non potuitm) derogare alicui articulo corporis vel iuncture essenciali b) ita A in marg. (addens Cap.M 9) et B a) ita AB rubr., om. C. rubr.; recte om. C. c) dominus BC. d) effecit C. e) nemo alius BC. f) In .. . omnes cod. g) virtute BC. 1) et decoram add. AB. i) incepit C. m) poterint C. k) contin. D 1. 2. 1) de — vel status om. D 1. 2. 15 25 5 35 1) Ephes. IV. 3. 2) Cf. III. Joann. 8.
Strana 172
172 Matthiae de Janov Regulae, 1. II1, tr. 4, dist. 4, c. 9 et 10. eiusdem, neque diminuere in ullo iurisdiccionema) alicuius gradus vel status, et [quod ad communitatem ecclesie publice induxerunt, cooperansb) ad similitudinem unam christianorum etc) efficiens in familia Christi unitatem veld) conferens ade) eandem, — illud homines ex deo et per deum et ad deum fecerunt, et omne illud est tenendum et salvandum, tamquam plantacio, que ex deo est patre, et spiritu eius est exorta. Et omne illud, quod fecerunt homines in ecclesia Christi et1) in familia Christi, et in publicum ecclesie5) induxerunt, intendentes suam privatam to ecclesiam et sanctitatem ac devocionem aut quemvis!) profec- tum proprium, omne illud non est ex deo, eti) igitur eradi- candum et eiciendumk). Item omne illud, quod homines pro seipsis adinvenerunt et fecerunt et in communitatem ecclesie induxerunt, quod non 15 confert ad pulchram similitudinem ecclesie et ipsius iocundam! unionem, sed magis distrahitm) vel diminuit, non") est ex deo nec ex spiritu eius. Ergo est evellendum et extirpandum, tam- quam adulterine plantaciones. Item omne illud, quod homines adinvenerunt pro seipsis, 20 id est pro sua devocione, pro sua sanctitate et iusticia vel alias pro suo profectu, et in publicum ecclesie induxerunt, quod qui- dem est tale, quod ullo modo derogat alicui articulo vel iunc- ture de essencia ecclesie, vel ullo modo diminuit aut detrahito) alicui gradui, statui vel condicioni ecclesie, illud nequaquam est p) [f. 101a] ex deo, sed tantum ex hominibus, qui seipsos sunt amantes. Cum autem iuxta predicta talium nimia multiplicitas et multa varietas iam sit firmata consuetudinibus in ecclesia et mandatorum, observanciarum et4) doctrinarum hominum inde consequencium, consuetudinum quoque et morum atquer) ha- 30 bituum et actuum talibus predictis annexorum, admissorum et perpetratorum per sompnolenciam et negligenciams) custodum positorum supert) muros ecclesie, ideo iustum et non inpune eadem ecclesia acu) familia Jhesu crucifixi est vel apparet esse 25 a) iuridicionem A (ita et aliunde). b) cooperans — christianorum c) et quod est D 1. 2. d) vel c. ad eandem om. D 1. 2. 35 om. D I. 2. e) om. C. 1) et in f. Chr. om. D 1. 2. g) om. D 1. 2. h) quam- vis AC, D I. 2. i) est D 1; om. D 2. k) post hanc vocem D 1. 2. contin. m) detrahit Quanto ubicumque oc. v. infra p. 174, lin. 17. 1) iocunde C. n) et non C. o) post corr. A; distrahit BC. P) om. BC. et B; detrahit C. u) vel B. s) et n. om. B. t) supra BC. r) ac BC. 1) om. BC. 40
172 Matthiae de Janov Regulae, 1. II1, tr. 4, dist. 4, c. 9 et 10. eiusdem, neque diminuere in ullo iurisdiccionema) alicuius gradus vel status, et [quod ad communitatem ecclesie publice induxerunt, cooperansb) ad similitudinem unam christianorum etc) efficiens in familia Christi unitatem veld) conferens ade) eandem, — illud homines ex deo et per deum et ad deum fecerunt, et omne illud est tenendum et salvandum, tamquam plantacio, que ex deo est patre, et spiritu eius est exorta. Et omne illud, quod fecerunt homines in ecclesia Christi et1) in familia Christi, et in publicum ecclesie5) induxerunt, intendentes suam privatam to ecclesiam et sanctitatem ac devocionem aut quemvis!) profec- tum proprium, omne illud non est ex deo, eti) igitur eradi- candum et eiciendumk). Item omne illud, quod homines pro seipsis adinvenerunt et fecerunt et in communitatem ecclesie induxerunt, quod non 15 confert ad pulchram similitudinem ecclesie et ipsius iocundam! unionem, sed magis distrahitm) vel diminuit, non") est ex deo nec ex spiritu eius. Ergo est evellendum et extirpandum, tam- quam adulterine plantaciones. Item omne illud, quod homines adinvenerunt pro seipsis, 20 id est pro sua devocione, pro sua sanctitate et iusticia vel alias pro suo profectu, et in publicum ecclesie induxerunt, quod qui- dem est tale, quod ullo modo derogat alicui articulo vel iunc- ture de essencia ecclesie, vel ullo modo diminuit aut detrahito) alicui gradui, statui vel condicioni ecclesie, illud nequaquam est p) [f. 101a] ex deo, sed tantum ex hominibus, qui seipsos sunt amantes. Cum autem iuxta predicta talium nimia multiplicitas et multa varietas iam sit firmata consuetudinibus in ecclesia et mandatorum, observanciarum et4) doctrinarum hominum inde consequencium, consuetudinum quoque et morum atquer) ha- 30 bituum et actuum talibus predictis annexorum, admissorum et perpetratorum per sompnolenciam et negligenciams) custodum positorum supert) muros ecclesie, ideo iustum et non inpune eadem ecclesia acu) familia Jhesu crucifixi est vel apparet esse 25 a) iuridicionem A (ita et aliunde). b) cooperans — christianorum c) et quod est D 1. 2. d) vel c. ad eandem om. D 1. 2. 35 om. D I. 2. e) om. C. 1) et in f. Chr. om. D 1. 2. g) om. D 1. 2. h) quam- vis AC, D I. 2. i) est D 1; om. D 2. k) post hanc vocem D 1. 2. contin. m) detrahit Quanto ubicumque oc. v. infra p. 174, lin. 17. 1) iocunde C. n) et non C. o) post corr. A; distrahit BC. P) om. BC. et B; detrahit C. u) vel B. s) et n. om. B. t) supra BC. r) ac BC. 1) om. BC. 40
Strana 173
De unitate ecclesiae reformanda. 173 tam nimis dilacerataa) et divulsa et contra se invicem scissa et divisa. Ex quo satis manifeste sequitur, quod ad reformandam recuperandamque decoram similitudinem et iocundam unitatem Christi Jhesub) ecclesie per domos et familias ipsius, singulas iuncturas corporis ipsius usque ad novissimos articulos molles et delicatos c), necesse est omnia predicta privata et inutilia et ad utilitatem iocundam ecclesie superflua et nociva [am putare vel precidere a vinea, domini Jhesu sanguine plantata et sanguine suorum apostolorum et prophetarum, et redigere ea ad mi- 10- nimum numerum, qui est solus necessarius et in nullo dero- gans ecclesie iocunde unioni, secundum sermonem, qui scriptus est 1): „Omnis plantacio, quam non plantavit pater meus, eradi- cabitur et in ignem mittetur." 5 Capitulum decimumd). 15 Quod difformitas inter homines ad extra venit ex difformitate intrinseca et priori animorume). Jamf) potest hic induci hoc, quomodo illa diversa va- rietas et varia multiplicitas precipue aliarum adventiciarum reli- gionum et variorums) religiosorum et adinvencionumh) doctri- 20 narumque hominum exinde proveniencium modo subtili et operto atque colorato, ficta pietate invadit et debellat decoram similitudinem et iocundam unitatemi) familie Christi, precipue [adinvencionum] iam firmatarum et ink) publicum extentarum. Pro quo est advertendum, quod unitas eclesie in- 25 trinseca et similitudo in spiritu sancto et1) gracia ac veritate, quam solus Jhesus crucifixus, ut dictum est, operatur et spiritus eius, illa, tamquam radix et fons omnis simi- litudinis et amicicie hominum, iocunde omnia, que sunt possibilia, ad extra in rebus et in operacionibus hominum 30 format ad similitudinem unam et reducit ad unitatem in tantum, a) dilatata BC. b) om. BC. c) debilitatos C. d) ita AB rubr., om. C. c) ita A in marg. et B (rubr.); om. C. 1) Jam B;. am AC. k) A sup. lin. i) et iocunditatem BC. 1) om. B. h) adinvicem BC. 1) in BC. 35 1) Matth. XV. 13.
De unitate ecclesiae reformanda. 173 tam nimis dilacerataa) et divulsa et contra se invicem scissa et divisa. Ex quo satis manifeste sequitur, quod ad reformandam recuperandamque decoram similitudinem et iocundam unitatem Christi Jhesub) ecclesie per domos et familias ipsius, singulas iuncturas corporis ipsius usque ad novissimos articulos molles et delicatos c), necesse est omnia predicta privata et inutilia et ad utilitatem iocundam ecclesie superflua et nociva [am putare vel precidere a vinea, domini Jhesu sanguine plantata et sanguine suorum apostolorum et prophetarum, et redigere ea ad mi- 10- nimum numerum, qui est solus necessarius et in nullo dero- gans ecclesie iocunde unioni, secundum sermonem, qui scriptus est 1): „Omnis plantacio, quam non plantavit pater meus, eradi- cabitur et in ignem mittetur." 5 Capitulum decimumd). 15 Quod difformitas inter homines ad extra venit ex difformitate intrinseca et priori animorume). Jamf) potest hic induci hoc, quomodo illa diversa va- rietas et varia multiplicitas precipue aliarum adventiciarum reli- gionum et variorums) religiosorum et adinvencionumh) doctri- 20 narumque hominum exinde proveniencium modo subtili et operto atque colorato, ficta pietate invadit et debellat decoram similitudinem et iocundam unitatemi) familie Christi, precipue [adinvencionum] iam firmatarum et ink) publicum extentarum. Pro quo est advertendum, quod unitas eclesie in- 25 trinseca et similitudo in spiritu sancto et1) gracia ac veritate, quam solus Jhesus crucifixus, ut dictum est, operatur et spiritus eius, illa, tamquam radix et fons omnis simi- litudinis et amicicie hominum, iocunde omnia, que sunt possibilia, ad extra in rebus et in operacionibus hominum 30 format ad similitudinem unam et reducit ad unitatem in tantum, a) dilatata BC. b) om. BC. c) debilitatos C. d) ita AB rubr., om. C. c) ita A in marg. et B (rubr.); om. C. 1) Jam B;. am AC. k) A sup. lin. i) et iocunditatem BC. 1) om. B. h) adinvicem BC. 1) in BC. 35 1) Matth. XV. 13.
Strana 174
174 Matthiae de Janov Regulae, 1. III, tr. 4, dist. 4, c. 10. quod facit omnis et a) magne multitudinisb) credenciumc) esse cor unum et animam unam1), prout supra est de eo disputa- tum; dehinc ad extra festinat omnia reddere similiad) et com- munia, utpote mores, cultus dei vel varia studia serviendi uni deo, victum et amictum, actus et habitus usque ad novissimas res temporales aut divicias, que hominibus adiacent de longin- quo. Et propterea scriptum est de ecclesia primitivorume) 2) „Erant eis, inquit, omnia communiaf) nec aliquis suum quid- quam esse dicebat.“ Et exinde semper et ubique usque in per- petuum, ubicumque spiritus Jhesu est ins) hominibus facitque unum eos in Christo Jhesu, mox ibi omnis similitudo, omnis unio iocunda et concordia et omnium rerum communio incipit formari, restaurarili) et firmari, quamvis non ubique ope- racione hominum, id est voto, pacto et iuramento, ut in mo- nachis, sed in 1) operacione precise spirituls'] Jhesu, id est opera- cione mutue caritatis et elleccionisi) proprie christianorum. Et ita quantok) ubicumque inter christianos fit unitas intrinseca dileccionis maior et firmior similitudo caritatis, tanto maior fit ad extra similitudo habituum et morum et tanto maior com- 20 municacio omnium rerum secundarum. Et e conversol) quanto magis minuitur velm) rumpitur unio dileccionis intrinseca ani- morumn) secundum Christum Jhesum et spiritum eius, tanto magis destruitur similitudo ad extra habituum et morum, et tanto fit minor communicacio beneficencie in rebus ad extra 25 maiorque divisio et apropriacio seorsum eorundem°). Unde elicitur?) evidenter, quod omnis inutilis varietas ad dileccionem familie Christi et omnis divisio eciam rerum ad extra, quam sola") iusticia dei non facit, vel que non est utilis iusticie in vulgo christiano, non est ex spiritu Jhesu, sed ex carne, non ex fide, sed ex diffidencia in deum, non est christianorum [f. 101b] sanctorum, sed gentilium. Et omnis talis dissimilitudo vel diversitas, que non confert ad pulchram simili- 5 10 15 30 35 a) A sup. lin. b) simlitudinis (sic) AB. c) in deum unum add. A, 2) primitiva BC. sed postea delevit; in deum ponunt BC. d) et similia BC. f) quia add. B. h) restaorari l. g) in Jhesu om. BC. 1) itd 1) ita C: e 9° A et B. m) et D 1. omnes cod. k) contin. D I. 2. n) animarum BC. ") post hanc vocem D 1. 2. contin.: Prior scissio regno- rum ab invicem oc., c. infra p. 188, lin. 8. p) eligitur B; elicit C. 9) solam B. 40 1) (f. Act. IV. 32. 2) Act. IV. 32.
174 Matthiae de Janov Regulae, 1. III, tr. 4, dist. 4, c. 10. quod facit omnis et a) magne multitudinisb) credenciumc) esse cor unum et animam unam1), prout supra est de eo disputa- tum; dehinc ad extra festinat omnia reddere similiad) et com- munia, utpote mores, cultus dei vel varia studia serviendi uni deo, victum et amictum, actus et habitus usque ad novissimas res temporales aut divicias, que hominibus adiacent de longin- quo. Et propterea scriptum est de ecclesia primitivorume) 2) „Erant eis, inquit, omnia communiaf) nec aliquis suum quid- quam esse dicebat.“ Et exinde semper et ubique usque in per- petuum, ubicumque spiritus Jhesu est ins) hominibus facitque unum eos in Christo Jhesu, mox ibi omnis similitudo, omnis unio iocunda et concordia et omnium rerum communio incipit formari, restaurarili) et firmari, quamvis non ubique ope- racione hominum, id est voto, pacto et iuramento, ut in mo- nachis, sed in 1) operacione precise spirituls'] Jhesu, id est opera- cione mutue caritatis et elleccionisi) proprie christianorum. Et ita quantok) ubicumque inter christianos fit unitas intrinseca dileccionis maior et firmior similitudo caritatis, tanto maior fit ad extra similitudo habituum et morum et tanto maior com- 20 municacio omnium rerum secundarum. Et e conversol) quanto magis minuitur velm) rumpitur unio dileccionis intrinseca ani- morumn) secundum Christum Jhesum et spiritum eius, tanto magis destruitur similitudo ad extra habituum et morum, et tanto fit minor communicacio beneficencie in rebus ad extra 25 maiorque divisio et apropriacio seorsum eorundem°). Unde elicitur?) evidenter, quod omnis inutilis varietas ad dileccionem familie Christi et omnis divisio eciam rerum ad extra, quam sola") iusticia dei non facit, vel que non est utilis iusticie in vulgo christiano, non est ex spiritu Jhesu, sed ex carne, non ex fide, sed ex diffidencia in deum, non est christianorum [f. 101b] sanctorum, sed gentilium. Et omnis talis dissimilitudo vel diversitas, que non confert ad pulchram simili- 5 10 15 30 35 a) A sup. lin. b) simlitudinis (sic) AB. c) in deum unum add. A, 2) primitiva BC. sed postea delevit; in deum ponunt BC. d) et similia BC. f) quia add. B. h) restaorari l. g) in Jhesu om. BC. 1) itd 1) ita C: e 9° A et B. m) et D 1. omnes cod. k) contin. D I. 2. n) animarum BC. ") post hanc vocem D 1. 2. contin.: Prior scissio regno- rum ab invicem oc., c. infra p. 188, lin. 8. p) eligitur B; elicit C. 9) solam B. 40 1) (f. Act. IV. 32. 2) Act. IV. 32.
Strana 175
De communione atque divisione rerum ad extra. 175 tudinem et iocundam unionem ecclesie, non esta) ex spiritu sancto, sed ex carne et mundo. Et omnis talis divisio vel diversitas, que in ullo, eciam in minimo nocet unioni familie Christi vel similitudini eius ad invicem autb) in aliquo modoe) attenuat vel minuit et infirmat eandem similitudinem et unio- nem, eciam in rebus ad extra et in victu, est de directo con- traria operacioni spiritus sancti et adversa Jhesu Christo, qui facit unius moris habitare in domo etd) in familia. Et propterea in ecclesia primitivorum Ananias et Zaphirae) horrendef) fuerunt occisi et precisi ab unitate Christi 10 familie, quia per suum opus, id est divisionem sui eciams) in rebus novissimis, puta pecuniis, ab unitate et similitudine sanc- torum recesserunt 1). Ecce enim occisi sunt ob retencionem pe- cunie separatam pro seipsis et divisam, et tamen nondum erat consuetudo vel firmamentum per iuramentum, ut h) nichil pro- 15 prii possiderent, neque solempniter leguntur vovisse omnia ha- bere in communi, prout modo fit in religionibus et monachis, neque occisi sunt pro perfidia aut aliqua cultus christiani vel legis Christi transgressione, sed pro eo occisi sunt, quod ince- perunt destruere familie Jhesui) iocundam unionem et gratam 20 similitudinem, et per consequens inceperunt adversari spiritui sancto et destruere opus eius, mencientes utique in multis et maxime in eo, quod promittebant se fore de unitate et simili- tudine ecclesie, et tamen seipsos ab ea dividebant, et si non in magno et principali, tamen in minimo, puta in retencione et 25 apropriacione rerum ad extra; maximumk) tamen puto esse quod1) fecerunt, eo quodm) fuerunt mox horrende occisi a di- vina ulcione, quia hoc malum in dei familia inceperunt, quia prebuerunt Antichristo et dyabolo eius ingressum in populum dei, qui non aliud facit, nisi dispergit ea, que colligit in unum 30 dominus Jhesus Christus. Magnum enim [est], quod n) fecerunt miseri eo, quod sunt per hoc primi patroni et exemplar effecti tanti mali; ideoque sunt tam horrende percussi, quatenus inde habeant significacionem fugiendi a facie arcus2) illi, qui pro- a) om. BC. b) A post ras.; vel C. c) om. B. d) post ras. A. 35 c) Saphira BC. 1) horrendi BC. g) et BC. h) vel corr. ut A. i) Jhesu Christi C. k) maxima B. 1) eo quod BC. m) co quod add. A in m.; fecerunt eo, quod om. BC. n) quid A ras.; qui BC; quod corr. ab ed. 1) (f. Act. V. 1—10. 2) Cf. Psalm. LIX. 6.
De communione atque divisione rerum ad extra. 175 tudinem et iocundam unionem ecclesie, non esta) ex spiritu sancto, sed ex carne et mundo. Et omnis talis divisio vel diversitas, que in ullo, eciam in minimo nocet unioni familie Christi vel similitudini eius ad invicem autb) in aliquo modoe) attenuat vel minuit et infirmat eandem similitudinem et unio- nem, eciam in rebus ad extra et in victu, est de directo con- traria operacioni spiritus sancti et adversa Jhesu Christo, qui facit unius moris habitare in domo etd) in familia. Et propterea in ecclesia primitivorum Ananias et Zaphirae) horrendef) fuerunt occisi et precisi ab unitate Christi 10 familie, quia per suum opus, id est divisionem sui eciams) in rebus novissimis, puta pecuniis, ab unitate et similitudine sanc- torum recesserunt 1). Ecce enim occisi sunt ob retencionem pe- cunie separatam pro seipsis et divisam, et tamen nondum erat consuetudo vel firmamentum per iuramentum, ut h) nichil pro- 15 prii possiderent, neque solempniter leguntur vovisse omnia ha- bere in communi, prout modo fit in religionibus et monachis, neque occisi sunt pro perfidia aut aliqua cultus christiani vel legis Christi transgressione, sed pro eo occisi sunt, quod ince- perunt destruere familie Jhesui) iocundam unionem et gratam 20 similitudinem, et per consequens inceperunt adversari spiritui sancto et destruere opus eius, mencientes utique in multis et maxime in eo, quod promittebant se fore de unitate et simili- tudine ecclesie, et tamen seipsos ab ea dividebant, et si non in magno et principali, tamen in minimo, puta in retencione et 25 apropriacione rerum ad extra; maximumk) tamen puto esse quod1) fecerunt, eo quodm) fuerunt mox horrende occisi a di- vina ulcione, quia hoc malum in dei familia inceperunt, quia prebuerunt Antichristo et dyabolo eius ingressum in populum dei, qui non aliud facit, nisi dispergit ea, que colligit in unum 30 dominus Jhesus Christus. Magnum enim [est], quod n) fecerunt miseri eo, quod sunt per hoc primi patroni et exemplar effecti tanti mali; ideoque sunt tam horrende percussi, quatenus inde habeant significacionem fugiendi a facie arcus2) illi, qui pro- a) om. BC. b) A post ras.; vel C. c) om. B. d) post ras. A. 35 c) Saphira BC. 1) horrendi BC. g) et BC. h) vel corr. ut A. i) Jhesu Christi C. k) maxima B. 1) eo quod BC. m) co quod add. A in m.; fecerunt eo, quod om. BC. n) quid A ras.; qui BC; quod corr. ab ed. 1) (f. Act. V. 1—10. 2) Cf. Psalm. LIX. 6.
Strana 176
176 Matthiae de Janov Regulae, 1. III, tr. 4, dist. 4, c. 10 et 11. modicis rebus et substancia corporali in ecclesia vel familiis Christi non metuunt facere divisionem et offendere turbareque mutuam caritatis unionem. Capitulum undecimuma). 5 Quod difformitas accidentalis non necessaria extrinseca rerum et habituum in hominibus derogat conformitati intrinsece ani- morum et destruit candemb). Quoniamc) omnis talis divisio ad extra, ut supra dic- tum est, et difformacio sive in moribus sive in bonis tempora- 10 libus, eciam minimis, quam sola iusticia non efficit et non ope- raturd) in populo et in familia Christi, maxime nocet io- cunde unitati et decore assimilacioni christianes): primum enim recedit ab unitate et similitudine, que est in fa- milia ab extra, et per consequens a concordancia fratrum, fa- 15 ciens hoc paulatim et successive et sub colore racionis et iu- sticie vel bone fidei, dehinc ponens ibi pedem suum, iam puta in dissimilitudine adf) extra et divisione apropriacionis, et sub- tiliter et fortiter expugnat, et latenter ac successive attenuatg) unitatem intrinsecam animorumb) et caritatis Jhesu Christi et 20 similitudinem dulcissimam hominis interioris ad ymaginem et similitudinem dei creati et reformati, in quo et secundum quemi) necesse est similes esse omnes pariter salvandos Christi chri- stianos, prout superius est ostensum. Quod si cui videtur non esse ita, puta quod extrinseca 25 dissimilitudo morum et habituum consuetak) et divisio rerum ad1) extra, que non est ex iusticia, destruunt et expungnant unitatem spiritus in christianis etm) extenuant christianam mu- tuam dileccionem, cur, obsecro, sacerdotes plebium simul se magis diligunt et iocundius sibi invicem uniuntur ceteris 30 paribus, quam diligant monachos, et e contra") religiosi magis sibi invicem favent et obsequuntur aliis religiosis et gracius a) ita AB rubr., om. C. b) ita A in marg. (addeus Cap. 11) et B rubr.; om. C. c) haec vox apud auctorem etiam idem significat ac nam, vero oc. d) ita BC; optat A. e) ita corr. ab ed.; decori assimilacione christiane om- g) sive attenuat AC. h) animarum C. i) quam C. 35 nes cod. f) ab BC. k) confuta BC. m) om. BC. 1) et eius (sic) BC. 1) ab BC.
176 Matthiae de Janov Regulae, 1. III, tr. 4, dist. 4, c. 10 et 11. modicis rebus et substancia corporali in ecclesia vel familiis Christi non metuunt facere divisionem et offendere turbareque mutuam caritatis unionem. Capitulum undecimuma). 5 Quod difformitas accidentalis non necessaria extrinseca rerum et habituum in hominibus derogat conformitati intrinsece ani- morum et destruit candemb). Quoniamc) omnis talis divisio ad extra, ut supra dic- tum est, et difformacio sive in moribus sive in bonis tempora- 10 libus, eciam minimis, quam sola iusticia non efficit et non ope- raturd) in populo et in familia Christi, maxime nocet io- cunde unitati et decore assimilacioni christianes): primum enim recedit ab unitate et similitudine, que est in fa- milia ab extra, et per consequens a concordancia fratrum, fa- 15 ciens hoc paulatim et successive et sub colore racionis et iu- sticie vel bone fidei, dehinc ponens ibi pedem suum, iam puta in dissimilitudine adf) extra et divisione apropriacionis, et sub- tiliter et fortiter expugnat, et latenter ac successive attenuatg) unitatem intrinsecam animorumb) et caritatis Jhesu Christi et 20 similitudinem dulcissimam hominis interioris ad ymaginem et similitudinem dei creati et reformati, in quo et secundum quemi) necesse est similes esse omnes pariter salvandos Christi chri- stianos, prout superius est ostensum. Quod si cui videtur non esse ita, puta quod extrinseca 25 dissimilitudo morum et habituum consuetak) et divisio rerum ad1) extra, que non est ex iusticia, destruunt et expungnant unitatem spiritus in christianis etm) extenuant christianam mu- tuam dileccionem, cur, obsecro, sacerdotes plebium simul se magis diligunt et iocundius sibi invicem uniuntur ceteris 30 paribus, quam diligant monachos, et e contra") religiosi magis sibi invicem favent et obsequuntur aliis religiosis et gracius a) ita AB rubr., om. C. b) ita A in marg. (addeus Cap. 11) et B rubr.; om. C. c) haec vox apud auctorem etiam idem significat ac nam, vero oc. d) ita BC; optat A. e) ita corr. ab ed.; decori assimilacione christiane om- g) sive attenuat AC. h) animarum C. i) quam C. 35 nes cod. f) ab BC. k) confuta BC. m) om. BC. 1) et eius (sic) BC. 1) ab BC.
Strana 177
Quod difformitas extrinseca rerum derogat conformitati intrins. anim. 177 simul conversantur, quam cum sacerdotibus plebium? Semper multo conplacencior societas est et iocundior amicicia ceteris paribus inter religiosos simul, vel inter monachos seorsum, et diuturnior conversacio, quam inter presbyteros simul cum reli- giosis mendicantibus aut simul cum monachis, vel inter mona- chos et sacerdotes simul, vel inter monachos simul cum laycis, et sic de aliis. Quinymmo sacerdotes plebium [f. 102a] amant seipsos, quodam modo religiosos et monachos quasi alienos et extraneos reputantes, eta) de facili mordent ipsos et detrahunt eis. Ita religiosi simul amant seipsos et comendant monachos b) 10 eosdem, seculares sacerdotes ) coram populis confutantes quasi extraneos, et hiidemd) sacerdotes spernunt quasi ethnicos et publicanos, exe) hoc tale nomen ipsis sacerdotibus plebium pre- stiterunt, eosdem seculares sacerdotes coram populis nuncu- pando aut sic nuncupari efficiendo. Iterum fratres de una 15 religione, ut fratres minores, amant seipsos, promovent et prosecuntur magis quam fratres aliarum religionum, quos putant extraneos et penitus exortes, et ita alii iterum amant seipsos, fratres de alia religione amare tantumdem negligentes. Similiter inter monachos quanta et qualis est diversitas professionum 20 et, ut vulgo dicitur, ordinum inter monachos, tanta et talis di- versitas hominum amancium seipsos et segregancium sef) semet ab aliis conchristianis. Ex hoc venerunt tam fatue varietates in sacerdo- tibus et religiosis, qui cottidie invitant per innumerabiles 25 promissiones et recommendaciones blandass) sui ipsius in po- pulis, et multipliciter distrahunt plebes ad seipsos ad compa- randum participium ipsorum fraternitatis et societatis hominum amancium seipsos et segregancium, in iniuriam maximam com- munitatis christiane et destruccionem operacionis spiritus sancti 30 in ecclesia et in dispendium molestum unitatis iocunde familie Christi Jhesu et ipsius similitudinis prodecore (sic). Cur, rogo, hec omnia aut unde suam causam et ori- ginem conceperunt, nisi, ut dictum est, ab illa discessioneh) ab unitate extrinseca et similitudine in moribus et 35 a) om. B. b) monachos — coram populis om. BC. c) A in m.; in cod. A etiam haec verba leguntur, sed deleta: tale nomen ipsis sacerdotibus d) idem BC. e) Ex BC; et A. f) om. plebium prestiterunt; v. inferius. BC. g) blandientes BC. h) ad illam discessionem BC. KYBAL: M. de Janov Regulae, II. 12
Quod difformitas extrinseca rerum derogat conformitati intrins. anim. 177 simul conversantur, quam cum sacerdotibus plebium? Semper multo conplacencior societas est et iocundior amicicia ceteris paribus inter religiosos simul, vel inter monachos seorsum, et diuturnior conversacio, quam inter presbyteros simul cum reli- giosis mendicantibus aut simul cum monachis, vel inter mona- chos et sacerdotes simul, vel inter monachos simul cum laycis, et sic de aliis. Quinymmo sacerdotes plebium [f. 102a] amant seipsos, quodam modo religiosos et monachos quasi alienos et extraneos reputantes, eta) de facili mordent ipsos et detrahunt eis. Ita religiosi simul amant seipsos et comendant monachos b) 10 eosdem, seculares sacerdotes ) coram populis confutantes quasi extraneos, et hiidemd) sacerdotes spernunt quasi ethnicos et publicanos, exe) hoc tale nomen ipsis sacerdotibus plebium pre- stiterunt, eosdem seculares sacerdotes coram populis nuncu- pando aut sic nuncupari efficiendo. Iterum fratres de una 15 religione, ut fratres minores, amant seipsos, promovent et prosecuntur magis quam fratres aliarum religionum, quos putant extraneos et penitus exortes, et ita alii iterum amant seipsos, fratres de alia religione amare tantumdem negligentes. Similiter inter monachos quanta et qualis est diversitas professionum 20 et, ut vulgo dicitur, ordinum inter monachos, tanta et talis di- versitas hominum amancium seipsos et segregancium sef) semet ab aliis conchristianis. Ex hoc venerunt tam fatue varietates in sacerdo- tibus et religiosis, qui cottidie invitant per innumerabiles 25 promissiones et recommendaciones blandass) sui ipsius in po- pulis, et multipliciter distrahunt plebes ad seipsos ad compa- randum participium ipsorum fraternitatis et societatis hominum amancium seipsos et segregancium, in iniuriam maximam com- munitatis christiane et destruccionem operacionis spiritus sancti 30 in ecclesia et in dispendium molestum unitatis iocunde familie Christi Jhesu et ipsius similitudinis prodecore (sic). Cur, rogo, hec omnia aut unde suam causam et ori- ginem conceperunt, nisi, ut dictum est, ab illa discessioneh) ab unitate extrinseca et similitudine in moribus et 35 a) om. B. b) monachos — coram populis om. BC. c) A in m.; in cod. A etiam haec verba leguntur, sed deleta: tale nomen ipsis sacerdotibus d) idem BC. e) Ex BC; et A. f) om. plebium prestiterunt; v. inferius. BC. g) blandientes BC. h) ad illam discessionem BC. KYBAL: M. de Janov Regulae, II. 12
Strana 178
178 Matthiae de Janov Regulae. l. III, tr. 4, dist. 4, c. 11 et 12. conversacione et in rebus ad extra, que esta) effec- tus et quasi investitura intrinsece unitatis et simi- litudinis in spiritu et veritate? Sicut nempe dei operacio semper incipit ab intra et in medio opus suum salutare edi- ficandib), et deinde procedit ad extra et perficit usque ad no- vissimam similitudinem et communionem confirmando in suis dilectis, ita homo incipit in novissimis ab extra etc) procedit ad intra, ad divisionem animorum, destruendo unitatem et similitudinem in familiad) Jhesu Christi. Deus quoque incipit ab 10 intra, [a] spiritu et veritate, et procedit] ad carneme) et res cor- porales, omnia replens gracia sua et veritate. Ita homo incipiens suam carnalem operacionem ab extrinsecisf) rebus et carnis, pro- cedit ad intra, usque dum inportat opus suum carnale ad locum spiritus et veritatis, iniuriam et abhominacionem ibidem spiritui 15 sancto perficiendo. Unde dictum est ab apostolos) de talibus 1) „Qui cepistis spiritu, carne consumamini? 5 Capitulum duodecimumb). Quod principaliter et solum spiritus Jhesu Christi potest facere in hominibus omnia communiai). 25 Ista autem loquens, nequaquam intendo suadere, quod christianis de necessitate salutis incumbat habere omnia com- munia, videlicet substanciask) in rebus suis (?), sed hoc dico, quod bene communicacio ad extra talium sequitur in christianis ad communicacionem in spiritu et veritate ab intus, vel, prout prius dictum est, proprius effectus est1) unitatis intrinsece et similitudinis, scilicet in gracia Christi et veritate, communicacio omnium rerum ad extra et conformitas morum in conversa- cione. Nec aliquis homo potest vel umquam potuit efficere, puta ut omni proprietate semota in conventu christianorum 30 sintm) omnia communia, preter spiritum Jhesu Christi, 20 a) sunt BC. b) edificande corr. edificandi A; edificando B. c) ad ex- e) ita corr. ab ed. tra omnes cod.; et om. B. d) et familiam BC. 1) intrinsecis BC. s) ad Gala. 3 add. A alia manu sub linea. h) ita AB k) ita AB (Bas), om. C. rubr. i) ita A in m. at B rubr.; om. C. 1) om. C. m) sint AC; sunt B. 35 1) Galat. III. 3: Sic stulti estis, ut cum spiritu coeperitis, nunc carne consummemini?
178 Matthiae de Janov Regulae. l. III, tr. 4, dist. 4, c. 11 et 12. conversacione et in rebus ad extra, que esta) effec- tus et quasi investitura intrinsece unitatis et simi- litudinis in spiritu et veritate? Sicut nempe dei operacio semper incipit ab intra et in medio opus suum salutare edi- ficandib), et deinde procedit ad extra et perficit usque ad no- vissimam similitudinem et communionem confirmando in suis dilectis, ita homo incipit in novissimis ab extra etc) procedit ad intra, ad divisionem animorum, destruendo unitatem et similitudinem in familiad) Jhesu Christi. Deus quoque incipit ab 10 intra, [a] spiritu et veritate, et procedit] ad carneme) et res cor- porales, omnia replens gracia sua et veritate. Ita homo incipiens suam carnalem operacionem ab extrinsecisf) rebus et carnis, pro- cedit ad intra, usque dum inportat opus suum carnale ad locum spiritus et veritatis, iniuriam et abhominacionem ibidem spiritui 15 sancto perficiendo. Unde dictum est ab apostolos) de talibus 1) „Qui cepistis spiritu, carne consumamini? 5 Capitulum duodecimumb). Quod principaliter et solum spiritus Jhesu Christi potest facere in hominibus omnia communiai). 25 Ista autem loquens, nequaquam intendo suadere, quod christianis de necessitate salutis incumbat habere omnia com- munia, videlicet substanciask) in rebus suis (?), sed hoc dico, quod bene communicacio ad extra talium sequitur in christianis ad communicacionem in spiritu et veritate ab intus, vel, prout prius dictum est, proprius effectus est1) unitatis intrinsece et similitudinis, scilicet in gracia Christi et veritate, communicacio omnium rerum ad extra et conformitas morum in conversa- cione. Nec aliquis homo potest vel umquam potuit efficere, puta ut omni proprietate semota in conventu christianorum 30 sintm) omnia communia, preter spiritum Jhesu Christi, 20 a) sunt BC. b) edificande corr. edificandi A; edificando B. c) ad ex- e) ita corr. ab ed. tra omnes cod.; et om. B. d) et familiam BC. 1) intrinsecis BC. s) ad Gala. 3 add. A alia manu sub linea. h) ita AB k) ita AB (Bas), om. C. rubr. i) ita A in m. at B rubr.; om. C. 1) om. C. m) sint AC; sunt B. 35 1) Galat. III. 3: Sic stulti estis, ut cum spiritu coeperitis, nunc carne consummemini?
Strana 179
Quod solum spiritus Jhesu facit omnia communia. 179 qui solus id ipsum bene potest; illuda) eius est proprium, pri- mum unire animosb) multorum in fortem amiciciam et dilec- cionem primumque efficere cor unum et animam unam mul- torum et diversorum, dehinc ut et res sint omnino pariter com- munes in unitate perfecta et similitudine consumata. Quapropter frustra locuti sunt de hoc philosophi, sua- dentes, quod in civitate omnia sint communia, et sine causa desudaverunt ingenia c) multorum et adinvenciones, ponentes ad hoc statuta et per iuramentum affirmatad), ut omnis, qui est in conventu ipsorum, habeat omnia communia, omni proprie- 10 tate superata. Nam non potuerunt efficere illam intrinsecam unitatem in fratribus et conformitatem neque conservare et ro- borare, ita ut potuerunt efficere, ut meritorie omnes haberent omnia communia in conventu. Quod si dicatur: Tamen hoc sancti viri ordinaverunt 15 et sanxerunt [f. 102b] et confirmaverunt hoc inter suos mona- chos, de quibus nephas est dicere, quod aliquid tale inutile vel frustratorium confecissent: ad hoc dicitur, quod fecerunt qui- dem aliquid et ad tempus, quamdiu operabatur in eis et in fra- tribus ipsorum spiritus Jhesu intrinsecam unionem et confor- 20 mitatem, et ita cooperabantur spiritui sancto pro tempore, quo ipse volebat et faciebat. Sed quod ad hoc idem obligaverunte) posteros et statutis rigidis et iuramentis munierunt, ac si hu- manum hoc esset efficere vel in id ipsum confirmare, nescio, si hoc erat ex ipsis aut forte ab aliis posterioribus ipsorum, 25 qui minus spiritu1) dei agebantur. Et si fuerit hoc factum ex ipsis et per ipsos, tamen ego puto, quod non fuit illud a deo vel a spiritu Jhesu. Cuius argumentum est evidens, puta quod ex deo non erat maxime obligacio, ut dictum est, quoad po- steross), quia illud destructum iam et anullatum, ut h) in presen- 30 ciarumi) est videre. Et non tantum est annulatum illud opus, sed provenit iam in finem deteriorem, puta multis in dampnum et in perdicionem, qui post vota eorum solempnia et iusiurandumk) nimis multi communiter neque habent neque volunt habere omnia communia in conventibus ipsorum, quin magis propria 35 15) Nota bene de communibus A. a) quia id BC. b) animas BC. . c) om. BC. d) confirmata BC. c) obligaverant A. 2) pastores BC. f) post corr. A. h) ut anullatum om. B. i) ita omnes cod. k) infurandum (sic) C. 12.*
Quod solum spiritus Jhesu facit omnia communia. 179 qui solus id ipsum bene potest; illuda) eius est proprium, pri- mum unire animosb) multorum in fortem amiciciam et dilec- cionem primumque efficere cor unum et animam unam mul- torum et diversorum, dehinc ut et res sint omnino pariter com- munes in unitate perfecta et similitudine consumata. Quapropter frustra locuti sunt de hoc philosophi, sua- dentes, quod in civitate omnia sint communia, et sine causa desudaverunt ingenia c) multorum et adinvenciones, ponentes ad hoc statuta et per iuramentum affirmatad), ut omnis, qui est in conventu ipsorum, habeat omnia communia, omni proprie- 10 tate superata. Nam non potuerunt efficere illam intrinsecam unitatem in fratribus et conformitatem neque conservare et ro- borare, ita ut potuerunt efficere, ut meritorie omnes haberent omnia communia in conventu. Quod si dicatur: Tamen hoc sancti viri ordinaverunt 15 et sanxerunt [f. 102b] et confirmaverunt hoc inter suos mona- chos, de quibus nephas est dicere, quod aliquid tale inutile vel frustratorium confecissent: ad hoc dicitur, quod fecerunt qui- dem aliquid et ad tempus, quamdiu operabatur in eis et in fra- tribus ipsorum spiritus Jhesu intrinsecam unionem et confor- 20 mitatem, et ita cooperabantur spiritui sancto pro tempore, quo ipse volebat et faciebat. Sed quod ad hoc idem obligaverunte) posteros et statutis rigidis et iuramentis munierunt, ac si hu- manum hoc esset efficere vel in id ipsum confirmare, nescio, si hoc erat ex ipsis aut forte ab aliis posterioribus ipsorum, 25 qui minus spiritu1) dei agebantur. Et si fuerit hoc factum ex ipsis et per ipsos, tamen ego puto, quod non fuit illud a deo vel a spiritu Jhesu. Cuius argumentum est evidens, puta quod ex deo non erat maxime obligacio, ut dictum est, quoad po- steross), quia illud destructum iam et anullatum, ut h) in presen- 30 ciarumi) est videre. Et non tantum est annulatum illud opus, sed provenit iam in finem deteriorem, puta multis in dampnum et in perdicionem, qui post vota eorum solempnia et iusiurandumk) nimis multi communiter neque habent neque volunt habere omnia communia in conventibus ipsorum, quin magis propria 35 15) Nota bene de communibus A. a) quia id BC. b) animas BC. . c) om. BC. d) confirmata BC. c) obligaverant A. 2) pastores BC. f) post corr. A. h) ut anullatum om. B. i) ita omnes cod. k) infurandum (sic) C. 12.*
Strana 180
180 Matthiae de Janov Regulae, 1. III, tr. 4, dist. 4. c. 12. 5 10 15 25 retinentes tam in feminis quam in virisa), declinant ad excu- sandas excusaciones, in peccatis suam dampnacionem aggra- vantes et ad interitum festinantes. Quod si quis dicat, quod utique adhuc habent in clau- stris omnia communia sineb) ulla rerum proprietate, tunc clamor vulgie) et opera notoria os eius oppriment et men- dacem conprobabunt me tacente. At forte adhuc dicetur, quod utique sunt adhuc religiosi et monachi quam plurimi, qui rite tenent, quod voverunt et iuraverunt: habent enim, inquies, om- nia simul communia. Tunc eciam te dicere oportet, quod gen- tiles et publicani habent conformiter omnia communia, et ma- xime in ecclesia omnes pariter christiani. Et hoc intelliges discusso et pensato, quomodo Cartusiensesd) vel alii habent omniae) communia, quoniam communia") quidem habent solums) pro seipsis et pro suis et inter seipsos tan- tum, qui sunt de ipsorum societate et comodo ac utilitate, aliis conchristianis exclusis, et ab) communi plebe christianorum se- gregati, ymmo communitatem christianam mundum et Baby- lonem et Egyptum ini) comparacione sui intelligentes et iudi- 20 cantes. Etenim illi, qui intus sunt cum eis et ex eis, dicunt quidem bene omnes pariter singulis rebus demonstratis: „Iloc nostrum est“, et nullus conplicum ex eis dicit: „Hoc meum est“. Sed si aliquis christianus afforis veniat ad eos, non potest dicere cum eis: „Hoc nostrum est“, sed: „Ioc est vestrum“; neque vellentk) dicere in veritate ad eum de suis rebus: „Hoc tuuml) est“, sed magis dicerent: „Hoc nostrum est et non tuum.“ Habent itaquem1) pron) se et inter se tantum omnia com- munia, que") sunt de domo et de familia ipsorum, et non am- plius. Quod nequaquam est simile ecclesie primiti- 30 vorum christianorum etr) sanctorum apostolorum, quorum erant omnia non domus unius, vel unius societatis et conventiculi de sanguinibus, sed erant communia omnia omni- bus conchristianis in unitate et similitudine ecclesie consistenti- bus, non autem existentibus in unitate et similitudine unius 35 private religionis vel conventus. Alias Ananias et Zaphyra ") a) viris — feminis C. b) post corr. A. c) om. BC. d) Carthu- sienses B. e) om. BC. f) omnia B. g) om. B. 1) om. BC. i) et 1) post corr. in m. A. m) utique BC. k) valent BC. (sic) BC. n) per B. o) qui AC; que B. P) om. B. q) Zephira BC.
180 Matthiae de Janov Regulae, 1. III, tr. 4, dist. 4. c. 12. 5 10 15 25 retinentes tam in feminis quam in virisa), declinant ad excu- sandas excusaciones, in peccatis suam dampnacionem aggra- vantes et ad interitum festinantes. Quod si quis dicat, quod utique adhuc habent in clau- stris omnia communia sineb) ulla rerum proprietate, tunc clamor vulgie) et opera notoria os eius oppriment et men- dacem conprobabunt me tacente. At forte adhuc dicetur, quod utique sunt adhuc religiosi et monachi quam plurimi, qui rite tenent, quod voverunt et iuraverunt: habent enim, inquies, om- nia simul communia. Tunc eciam te dicere oportet, quod gen- tiles et publicani habent conformiter omnia communia, et ma- xime in ecclesia omnes pariter christiani. Et hoc intelliges discusso et pensato, quomodo Cartusiensesd) vel alii habent omniae) communia, quoniam communia") quidem habent solums) pro seipsis et pro suis et inter seipsos tan- tum, qui sunt de ipsorum societate et comodo ac utilitate, aliis conchristianis exclusis, et ab) communi plebe christianorum se- gregati, ymmo communitatem christianam mundum et Baby- lonem et Egyptum ini) comparacione sui intelligentes et iudi- 20 cantes. Etenim illi, qui intus sunt cum eis et ex eis, dicunt quidem bene omnes pariter singulis rebus demonstratis: „Iloc nostrum est“, et nullus conplicum ex eis dicit: „Hoc meum est“. Sed si aliquis christianus afforis veniat ad eos, non potest dicere cum eis: „Hoc nostrum est“, sed: „Ioc est vestrum“; neque vellentk) dicere in veritate ad eum de suis rebus: „Hoc tuuml) est“, sed magis dicerent: „Hoc nostrum est et non tuum.“ Habent itaquem1) pron) se et inter se tantum omnia com- munia, que") sunt de domo et de familia ipsorum, et non am- plius. Quod nequaquam est simile ecclesie primiti- 30 vorum christianorum etr) sanctorum apostolorum, quorum erant omnia non domus unius, vel unius societatis et conventiculi de sanguinibus, sed erant communia omnia omni- bus conchristianis in unitate et similitudine ecclesie consistenti- bus, non autem existentibus in unitate et similitudine unius 35 private religionis vel conventus. Alias Ananias et Zaphyra ") a) viris — feminis C. b) post corr. A. c) om. BC. d) Carthu- sienses B. e) om. BC. f) omnia B. g) om. B. 1) om. BC. i) et 1) post corr. in m. A. m) utique BC. k) valent BC. (sic) BC. n) per B. o) qui AC; que B. P) om. B. q) Zephira BC.
Strana 181
Quod in claustris omnia communia non habentur. 181 eciam habebant sibi et inter se omnia communia, et tamen fuerunt occisi tamquam proprietarii et destructores ecclesie uni- tatis. Et sicut prius assumptum est, si ita Cartusiensesa) bene gloriantur, quod habent omnia communia, vel alii huiusmodi monachi, et quod in hoc sunt conformes ecclesieb) apostolorum, tunc pari racione ethnici et publicani poterinte) gloriari, quod eciam ipsi habent omnia communia, quoniam quelibet domus et familia et singula ipsius supposita, ubi est yconomus et civilis tractatur utilitas, habet quoad suum usum omnia communia, quia communem domum, communem mensam, commune celarium, communia suppellectilia, et omnes in familia vivunt ex communi et in communi, et hospes domus vel paterfamilias ipse est abbas et procurator, et d) paterfamiliase) ipse est prior, et dispensa- tores domus diversif) ipsi sunt officiales sui conventus diversi. Et ita puto, quod non inveniass), quomodo vel in quo minus 15 una domus vel familia bene ordinati divitis in seculo minus habent omnia in communih) pro seipsai) et pro suis tantum, quam quicumque monachi et religiosi. Quod si forte dicas, quod utique, quia in familia patris- familias in seculo cum hoc, quod omnes vivunt de com- 20 muni bursa, habent (sic) quilibet ipsorum sua propria et potest habere licite, quod non est in monachis vel religiosis, ad illud respondetur, quod ymmok) in claustris necesse est 1), quod utique quilibet similiter habeat [f. 103a] aliquid proprium, pre- cipue quoadm) illa, que non possunt esse communia multis, quemadmodum artus lectus, arta cella, artan) gugulla vel tunica, cultellus, cingulus, cibus pro uno iam in scultella°) administra- tus et omnia talia, que non pro multis, sed pro uno solo sunt preparata, et repugnat eis, quoad usum ipsorum, quod ipsa sint communia multis, sed nisi unius solius. Illa igitur talia 30 necesse est eciam in claustris esse propria singulorum et diver- sorum?) pro singulis et ipsis apropriata quoad usum. Quod si dicas, quod licet talia sint fratribus ad tempus quoad usumq) concessa et apropriata, hoc tamen est de di- 10 25 b) om. C. a) Carthusienses C. c) poterunt C. d) om. A. c) om. C. f) universi BC. 8) invenies B. h) omnia communia C. i) pro seipso BC. k) omnino BC. 1) om. C. m) ad tantum B. n) om. BC. °) scultellam corr. in scultella A. P) ita C; divisorum AB. q) om. B. 35
Quod in claustris omnia communia non habentur. 181 eciam habebant sibi et inter se omnia communia, et tamen fuerunt occisi tamquam proprietarii et destructores ecclesie uni- tatis. Et sicut prius assumptum est, si ita Cartusiensesa) bene gloriantur, quod habent omnia communia, vel alii huiusmodi monachi, et quod in hoc sunt conformes ecclesieb) apostolorum, tunc pari racione ethnici et publicani poterinte) gloriari, quod eciam ipsi habent omnia communia, quoniam quelibet domus et familia et singula ipsius supposita, ubi est yconomus et civilis tractatur utilitas, habet quoad suum usum omnia communia, quia communem domum, communem mensam, commune celarium, communia suppellectilia, et omnes in familia vivunt ex communi et in communi, et hospes domus vel paterfamilias ipse est abbas et procurator, et d) paterfamiliase) ipse est prior, et dispensa- tores domus diversif) ipsi sunt officiales sui conventus diversi. Et ita puto, quod non inveniass), quomodo vel in quo minus 15 una domus vel familia bene ordinati divitis in seculo minus habent omnia in communih) pro seipsai) et pro suis tantum, quam quicumque monachi et religiosi. Quod si forte dicas, quod utique, quia in familia patris- familias in seculo cum hoc, quod omnes vivunt de com- 20 muni bursa, habent (sic) quilibet ipsorum sua propria et potest habere licite, quod non est in monachis vel religiosis, ad illud respondetur, quod ymmok) in claustris necesse est 1), quod utique quilibet similiter habeat [f. 103a] aliquid proprium, pre- cipue quoadm) illa, que non possunt esse communia multis, quemadmodum artus lectus, arta cella, artan) gugulla vel tunica, cultellus, cingulus, cibus pro uno iam in scultella°) administra- tus et omnia talia, que non pro multis, sed pro uno solo sunt preparata, et repugnat eis, quoad usum ipsorum, quod ipsa sint communia multis, sed nisi unius solius. Illa igitur talia 30 necesse est eciam in claustris esse propria singulorum et diver- sorum?) pro singulis et ipsis apropriata quoad usum. Quod si dicas, quod licet talia sint fratribus ad tempus quoad usumq) concessa et apropriata, hoc tamen est de di- 10 25 b) om. C. a) Carthusienses C. c) poterunt C. d) om. A. c) om. C. f) universi BC. 8) invenies B. h) omnia communia C. i) pro seipso BC. k) omnino BC. 1) om. C. m) ad tantum B. n) om. BC. °) scultellam corr. in scultella A. P) ita C; divisorum AB. q) om. B. 35
Strana 182
182 Matthiae de Janov Regulae, l. III, tr. 4, dist. 4. c. 12 et 13. 5 10 spensacione et donacione abbatis vel prelati, et pen- dent semper adhuc ad ipsius ordinacionem eta) dominium ac mandatum, ita quod semper potest ea unib) auferre et alteri dare, forte magis indigenti, vel mutuare: tunc dico, quod recte simile est in domo unius ethnici et publicani; omnia, que ha- bent ipsius filii aut famuli proprii, solum ad usum et pro usu suo habent, et ab ipso patrefamilias habent, et ab eo quoad hoce) dependent, quia semper habet ipsorum dominium et po- testd) ea, quandocumque sibi placet, prout videt, expedire, im- mutare, auferre vel conferre. Non igitur, ut videtur, magis ha- bent quicumque monachi omnia in communi, quam unus publi- canus dives in domo sua vel familia, sub quoe) habent omnia pro seipsis in communi. Ergo non glorientur, quod in eo ecclesie apostolorum assi- 15 milentur et communi's] ecclesia primitivorum, in ipsis remanens solis, reluceat, cum nichil prorsus conferantf) ad unitatem Jhesu Christi et ipsius similitudinem quam preclaram, quin magis unitati eidem et similitudini adimants) et derogent quambj multis. 20 Capitulum decimum tercium1). Quod pauci suntk), qui propria amant et tenent communionem ecclesie et unitatem1). Quod si [religiosi] forte velint utique aliquid perfec- cionis facere et habere magis quam communitas plebis chri- 25 stiane, et esse magis similes apostolis Jhesum) Christi, tunc fa- ciant hoc primum, quod sint subditi apostolis, id est locum apostolorum tenentibus, hoc est episcopis ordinariis et curatis, in quorum plebe se ingesserunt demorari, de pari cum plebeis subiectis sacerdotibus curatis obediendo, dehinc 30 habeant omnia in communi et nichil omnino in proprio, et non tantum intern) seipsos et suos complices, sed magis, quemadmodum sancti apostoli habuerunt, habeant ipsa omnia a) om. BC. c) quod adhuc B; quoad huc C. b) una BC. d) post BC. 1) conferent B; conferunt C. g) ob- e) ita BC; cn 1. b) ita BC; inquam A. i) ita AB rubr., om. C. k) om. A. 35 viant BC. l) ita A in marg. (addens Cap.m 13) et B rubr., om. C. m) Jhesu — n) et inter A. apostolis om. BC.
182 Matthiae de Janov Regulae, l. III, tr. 4, dist. 4. c. 12 et 13. 5 10 spensacione et donacione abbatis vel prelati, et pen- dent semper adhuc ad ipsius ordinacionem eta) dominium ac mandatum, ita quod semper potest ea unib) auferre et alteri dare, forte magis indigenti, vel mutuare: tunc dico, quod recte simile est in domo unius ethnici et publicani; omnia, que ha- bent ipsius filii aut famuli proprii, solum ad usum et pro usu suo habent, et ab ipso patrefamilias habent, et ab eo quoad hoce) dependent, quia semper habet ipsorum dominium et po- testd) ea, quandocumque sibi placet, prout videt, expedire, im- mutare, auferre vel conferre. Non igitur, ut videtur, magis ha- bent quicumque monachi omnia in communi, quam unus publi- canus dives in domo sua vel familia, sub quoe) habent omnia pro seipsis in communi. Ergo non glorientur, quod in eo ecclesie apostolorum assi- 15 milentur et communi's] ecclesia primitivorum, in ipsis remanens solis, reluceat, cum nichil prorsus conferantf) ad unitatem Jhesu Christi et ipsius similitudinem quam preclaram, quin magis unitati eidem et similitudini adimants) et derogent quambj multis. 20 Capitulum decimum tercium1). Quod pauci suntk), qui propria amant et tenent communionem ecclesie et unitatem1). Quod si [religiosi] forte velint utique aliquid perfec- cionis facere et habere magis quam communitas plebis chri- 25 stiane, et esse magis similes apostolis Jhesum) Christi, tunc fa- ciant hoc primum, quod sint subditi apostolis, id est locum apostolorum tenentibus, hoc est episcopis ordinariis et curatis, in quorum plebe se ingesserunt demorari, de pari cum plebeis subiectis sacerdotibus curatis obediendo, dehinc 30 habeant omnia in communi et nichil omnino in proprio, et non tantum intern) seipsos et suos complices, sed magis, quemadmodum sancti apostoli habuerunt, habeant ipsa omnia a) om. BC. c) quod adhuc B; quoad huc C. b) una BC. d) post BC. 1) conferent B; conferunt C. g) ob- e) ita BC; cn 1. b) ita BC; inquam A. i) ita AB rubr., om. C. k) om. A. 35 viant BC. l) ita A in marg. (addens Cap.m 13) et B rubr., om. C. m) Jhesu — n) et inter A. apostolis om. BC.
Strana 183
Quod religiosi pauci tenent unitatem ecclesiae. 183 in communi cum omnibus passim christianis, ut, quid- quid ipsi habent, hoc idem habeant cum ipsis omnes pariter christiani, presertim indigentes et pauperes, ad eorum dominium et ad usum. Quod si facile esse sic non potest, vel simpliciter inpos- sibile esse ipsis hoc videtur, tunc non contendant venire ad illud tale, quod ipsi efficere nec patres potuerunt, et relinquant onus, quod similiter neca) ipsimet nec patres eorumb) ferre ipsum potuerunt; et caveant sibi gloriari in eo vel de eoc), quod puta sancte vivant et omnia habeant in communi, cum 10 magis, postquam segregaverunt seipsos, amant seipsos et sum- mis studiis non nisi, qued) sua sunt, omnes pariter inquirunt, et non, que sunt unitatise) et sancte similitudinis ecclesie Jhesu Christi; et permittantf) cito pacianturque se putari et ordinari ad profectum unitatis iocunde et decore similitudinis e[ulisdems) 15 ecclesie sanctorum, in qua cupiunt novissime inveniri; et agant penitenciam de eo, quod ad suam privatam utilitatem respi- cientes et, que sua sunt, tam ample inquirentes, difformitatem multam et divisionem nocivam ad contubernium Christi familie induxerunt, dudum tam conformish) et tam unite, discessionem 20 non modicam ab unitate et similitudine unita sanctorum fa- cientes, eandem per hoc infirmantes et dileccionem communem conchristianorum i) extenuantes, dantes multam in hoc occa- sionem refrigerio multorum caritatis et habundanciek) iniquitatis. Et ne velint amplius gloriari in suis patribus, dicentes: „Nos 25 sumus ex patre Benedicto. Nos vero Bernhardi sumus“, ne respondeatur ipsis a quolibet: „Si filii Benedicti estis vel Bern- hardil), et sic de aliis, opera Benedicti vel operam) Bernhardi facite, qui elegerunt esse mites et pauperes heremite, in tu- guriis pauperum et") in solitudinibus demorantes, et suis ma- 30 nibus laboriose suum victum conquirentes"), magis in silvis quam in foris, et pocius in desertis quam in urbibus festinantes seipsos innocuos et penitentes in veritate custodire, summe per hoc caventes, ne ullam in familia Christi ponerent dissimilitu- 5 34) Religiosi A. 35 a) similiter nec om. BC. b) ipsorum BC. c) vel deo (sic) BC. d) corr. A. e) veritatis B. f) permittent C. g) corr. ab el. h) con- formi (sic) BC. i) conchristianorum corr. conchristianos . k) habun- m) om.B. 1) aquirentes B. 1) Bernardi C. n) om. BC. danciam BC.
Quod religiosi pauci tenent unitatem ecclesiae. 183 in communi cum omnibus passim christianis, ut, quid- quid ipsi habent, hoc idem habeant cum ipsis omnes pariter christiani, presertim indigentes et pauperes, ad eorum dominium et ad usum. Quod si facile esse sic non potest, vel simpliciter inpos- sibile esse ipsis hoc videtur, tunc non contendant venire ad illud tale, quod ipsi efficere nec patres potuerunt, et relinquant onus, quod similiter neca) ipsimet nec patres eorumb) ferre ipsum potuerunt; et caveant sibi gloriari in eo vel de eoc), quod puta sancte vivant et omnia habeant in communi, cum 10 magis, postquam segregaverunt seipsos, amant seipsos et sum- mis studiis non nisi, qued) sua sunt, omnes pariter inquirunt, et non, que sunt unitatise) et sancte similitudinis ecclesie Jhesu Christi; et permittantf) cito pacianturque se putari et ordinari ad profectum unitatis iocunde et decore similitudinis e[ulisdems) 15 ecclesie sanctorum, in qua cupiunt novissime inveniri; et agant penitenciam de eo, quod ad suam privatam utilitatem respi- cientes et, que sua sunt, tam ample inquirentes, difformitatem multam et divisionem nocivam ad contubernium Christi familie induxerunt, dudum tam conformish) et tam unite, discessionem 20 non modicam ab unitate et similitudine unita sanctorum fa- cientes, eandem per hoc infirmantes et dileccionem communem conchristianorum i) extenuantes, dantes multam in hoc occa- sionem refrigerio multorum caritatis et habundanciek) iniquitatis. Et ne velint amplius gloriari in suis patribus, dicentes: „Nos 25 sumus ex patre Benedicto. Nos vero Bernhardi sumus“, ne respondeatur ipsis a quolibet: „Si filii Benedicti estis vel Bern- hardil), et sic de aliis, opera Benedicti vel operam) Bernhardi facite, qui elegerunt esse mites et pauperes heremite, in tu- guriis pauperum et") in solitudinibus demorantes, et suis ma- 30 nibus laboriose suum victum conquirentes"), magis in silvis quam in foris, et pocius in desertis quam in urbibus festinantes seipsos innocuos et penitentes in veritate custodire, summe per hoc caventes, ne ullam in familia Christi ponerent dissimilitu- 5 34) Religiosi A. 35 a) similiter nec om. BC. b) ipsorum BC. c) vel deo (sic) BC. d) corr. A. e) veritatis B. f) permittent C. g) corr. ab el. h) con- formi (sic) BC. i) conchristianorum corr. conchristianos . k) habun- m) om.B. 1) aquirentes B. 1) Bernardi C. n) om. BC. danciam BC.
Strana 184
184 Matthiae de Janov Regulae, 1. III, tr. 4, dist. 4, c. 13. 15 20 25 30 dinem vel in ullo essenciali iuncture [f. 103b] legitime dearti- culateque a) unitati sanctorum derogarent." Itaque si moderni monachi et religiosi sual) et suorum primordia diligenter spectarent, quid et qua- 5 les alii fuerunt in ecclesia Jhesu Christi, et inspicerent diligen- ter, ad quid modo sunt delapsi, non restaret eis amplius os aperire, et erubescerent seipsos monachos esse vel religiosos viros appellare, aut in ulloc) sanctos viros esse patres suos au- derent affirmare vel pro sua ipsorum defensione aut laude pro- 10 pria eosdem adducere vel allegare. Ego autem puto hodie essed) paucissimos mona- chos et paucissimos religiosos, et adhuc pauciores credo esse ex illis, qui essent filii patrum suorum primiti- vorum et sanctorum, et hii, qui sunt tales, vel, si qui ta- lese), latent absconditi et abiecti silentque, nullius momenti modo inter fratres existentes, quia puto esse paucissimos nuno similes intrinsece sanctis eorum patribus; pauciores adhuc opinon habundare illa intrinseca et ecclesiastica unione iocunda ad in- vicem et fraterna, quam tantumf) spiritus Jhesu, in domo sua et familia Christi habitans, operatur, tenet et confirmat, ex qua communicacio omnium bonorum, eciam rerum ad extra tem- poralium voluntaria et libens8) generatur et augetur. Quahy similitudine et unitate sancti patres ipsorum in spiritu sancto habundabant, ex qua communicacionem eciam1) omnium rerum ad extra maximam et gratissimam habuerunt et posteris statu- erunt et firmaverunt. Quamvis igiturk) moderni monachi et religiosi gerant ad huc modo quandam similitudinem suorum primitivorum, forin- secam solum et in facie vulgi speciem pietatis ostendentes, tamen fere omnis similitudo intrinseca, que est in spiritu et veritate, iam recessit ab ipsis; ideo non in veritate in- venti sunt suorum patrum esse filii, de quibus gloriantur, quo- niam voluntarie degerantes1) id, quod patres eorum summis studiis fugiebant, isti moderni commixti sunt interm) gentes 35 a) dearticulate quod false BC. b) suorum false BC. c) post corr. A. d) om. BC. 1) quantum C. s) libens e) vel si qui tales om. BC. i) communicacione et BC. h) Quia BC. k) om. B. operatur B. 1) ita A ante corr.; degenerantes A post corr. et BC. m) add. in marg. A; gentibus BC.
184 Matthiae de Janov Regulae, 1. III, tr. 4, dist. 4, c. 13. 15 20 25 30 dinem vel in ullo essenciali iuncture [f. 103b] legitime dearti- culateque a) unitati sanctorum derogarent." Itaque si moderni monachi et religiosi sual) et suorum primordia diligenter spectarent, quid et qua- 5 les alii fuerunt in ecclesia Jhesu Christi, et inspicerent diligen- ter, ad quid modo sunt delapsi, non restaret eis amplius os aperire, et erubescerent seipsos monachos esse vel religiosos viros appellare, aut in ulloc) sanctos viros esse patres suos au- derent affirmare vel pro sua ipsorum defensione aut laude pro- 10 pria eosdem adducere vel allegare. Ego autem puto hodie essed) paucissimos mona- chos et paucissimos religiosos, et adhuc pauciores credo esse ex illis, qui essent filii patrum suorum primiti- vorum et sanctorum, et hii, qui sunt tales, vel, si qui ta- lese), latent absconditi et abiecti silentque, nullius momenti modo inter fratres existentes, quia puto esse paucissimos nuno similes intrinsece sanctis eorum patribus; pauciores adhuc opinon habundare illa intrinseca et ecclesiastica unione iocunda ad in- vicem et fraterna, quam tantumf) spiritus Jhesu, in domo sua et familia Christi habitans, operatur, tenet et confirmat, ex qua communicacio omnium bonorum, eciam rerum ad extra tem- poralium voluntaria et libens8) generatur et augetur. Quahy similitudine et unitate sancti patres ipsorum in spiritu sancto habundabant, ex qua communicacionem eciam1) omnium rerum ad extra maximam et gratissimam habuerunt et posteris statu- erunt et firmaverunt. Quamvis igiturk) moderni monachi et religiosi gerant ad huc modo quandam similitudinem suorum primitivorum, forin- secam solum et in facie vulgi speciem pietatis ostendentes, tamen fere omnis similitudo intrinseca, que est in spiritu et veritate, iam recessit ab ipsis; ideo non in veritate in- venti sunt suorum patrum esse filii, de quibus gloriantur, quo- niam voluntarie degerantes1) id, quod patres eorum summis studiis fugiebant, isti moderni commixti sunt interm) gentes 35 a) dearticulate quod false BC. b) suorum false BC. c) post corr. A. d) om. BC. 1) quantum C. s) libens e) vel si qui tales om. BC. i) communicacione et BC. h) Quia BC. k) om. B. operatur B. 1) ita A ante corr.; degenerantes A post corr. et BC. m) add. in marg. A; gentibus BC.
Strana 185
Quod paucissimi religiosi et christiani filii Jhesu sunt. 185 hodie et didicerunt opera eorum, et ita facti sunt magis filii huius seculi quam filii suorum patrum antiquorum. Sicut eciam paucissimos christianos puto hodie esse filios Jhesu Christi et ipsius apostolorum ac martirum, et illos, qui sunt, modo esse absconditos et con- temptibiles in ecclesia quasi purgamenta mundi et omnium peripsimaa). Nam ipsos tales vulgus christianum solet Beg- hardos, turlpinos et hereticosb) communiter et publice appellare et iudicare. Ideo vero conformiter cum predictis puto paucissimos esse filios Jhesu et apostolorum. Qui paucissimi 1o reperiuntur esse similes Christo et eius apostolis unitique se- cundum tipume) primitive ecclesie, videlicet quod ip- sorum essetd) cor unum et anima una in spiritu et veritate1) licet adhuc remanserite) similitudo in exteriori professione tan- tum verbali et mortua figura et specie extrinseca christiana. Dereliquit1) enim templum suum et locum sanctificacionis sue — omnes carnales huiusmodi et omnia talia corporalia — deus celorum, id est spiritus Jhesu et vita, que est ex Jhesu Christo, atques) deus huius seculih), id est spiritus i) huius mundi, per christianos est admissus, et in loco sancto, id est ad corda 20 et studia ipsorum et ad ea, que sunt et erant religionis chri- stiane, collocatus, et tunc abhominacio desolacionis est erecta de qua infra sermo prolixus me expectat in ultima distinccione2) Et tunc christiani facti sunt filii huius seculi et per consequens membra et filii Antychristik). Et tunc excecavit 1) corda ipsorum 25 deus huius seculi, ut videntes non videant et audientes non in- telligant3) et ut perinde varie nimis et multipliciter ydolum zeli4) in domo dei conponant atque colant misceantque infinitam abhominacionem fornicacionum terre, de ipsa toti mundo lar- giter propinando, simulm) communiter et publice inquirentes 30 omnia, que gentes inquirunt, summis eorum studiis, amantesque hunc mundum, et ea, que in mundo sunt, ambientes, puta di- vicias, delicias, gloriam et honores, cum hoc et per talia Jhesu a) ita ABC; recte repípnua. b) heretigos B. c) typum BC. d) est BC. e) remansit B. 1) Derelinquit B. Dereliquerunt B. 8) ita 35 i) ita B; specie corr. spiritus A; BC; tue, ad que A. h) post corr. A. 1) excecat BC. m) corr. ab ed. ; spem C. k) et membra Antychristi B. cum omnes cod. 15 1) Cf. Act. IV. 32. 2) v. infra l. III. tractatum 6. „De abominatione 3) Cf. Lucae VIII. 10. 4) Cf. Ezech. VIII. 3. in loco sancto." 40
Quod paucissimi religiosi et christiani filii Jhesu sunt. 185 hodie et didicerunt opera eorum, et ita facti sunt magis filii huius seculi quam filii suorum patrum antiquorum. Sicut eciam paucissimos christianos puto hodie esse filios Jhesu Christi et ipsius apostolorum ac martirum, et illos, qui sunt, modo esse absconditos et con- temptibiles in ecclesia quasi purgamenta mundi et omnium peripsimaa). Nam ipsos tales vulgus christianum solet Beg- hardos, turlpinos et hereticosb) communiter et publice appellare et iudicare. Ideo vero conformiter cum predictis puto paucissimos esse filios Jhesu et apostolorum. Qui paucissimi 1o reperiuntur esse similes Christo et eius apostolis unitique se- cundum tipume) primitive ecclesie, videlicet quod ip- sorum essetd) cor unum et anima una in spiritu et veritate1) licet adhuc remanserite) similitudo in exteriori professione tan- tum verbali et mortua figura et specie extrinseca christiana. Dereliquit1) enim templum suum et locum sanctificacionis sue — omnes carnales huiusmodi et omnia talia corporalia — deus celorum, id est spiritus Jhesu et vita, que est ex Jhesu Christo, atques) deus huius seculih), id est spiritus i) huius mundi, per christianos est admissus, et in loco sancto, id est ad corda 20 et studia ipsorum et ad ea, que sunt et erant religionis chri- stiane, collocatus, et tunc abhominacio desolacionis est erecta de qua infra sermo prolixus me expectat in ultima distinccione2) Et tunc christiani facti sunt filii huius seculi et per consequens membra et filii Antychristik). Et tunc excecavit 1) corda ipsorum 25 deus huius seculi, ut videntes non videant et audientes non in- telligant3) et ut perinde varie nimis et multipliciter ydolum zeli4) in domo dei conponant atque colant misceantque infinitam abhominacionem fornicacionum terre, de ipsa toti mundo lar- giter propinando, simulm) communiter et publice inquirentes 30 omnia, que gentes inquirunt, summis eorum studiis, amantesque hunc mundum, et ea, que in mundo sunt, ambientes, puta di- vicias, delicias, gloriam et honores, cum hoc et per talia Jhesu a) ita ABC; recte repípnua. b) heretigos B. c) typum BC. d) est BC. e) remansit B. 1) Derelinquit B. Dereliquerunt B. 8) ita 35 i) ita B; specie corr. spiritus A; BC; tue, ad que A. h) post corr. A. 1) excecat BC. m) corr. ab ed. ; spem C. k) et membra Antychristi B. cum omnes cod. 15 1) Cf. Act. IV. 32. 2) v. infra l. III. tractatum 6. „De abominatione 3) Cf. Lucae VIII. 10. 4) Cf. Ezech. VIII. 3. in loco sancto." 40
Strana 186
186 Matthiae de Janoy Regulae, 1. III, tr. 4, dist. 4, c. 13 et 14. crucifixo digne servire et deo complacere putant, et arbitrantur se in illis bene esse christianos et assecuratos de vita sempi- ternaa), et ita commiscent, quantum in eis estb), Christum cum Belial, lucem cum tenebris, calicem Christi cum calice demo- niorum, conversacionem huius mundi cum conversacione, que est in celis. Simulantquec), id est simul ponunt deumd) consociante) autf) nituntur sociare deum cum mundos) ha- rum tenebrarum vel deum celorum cum deo huius seculi, spiritum dei cum spiritu huius mundi, et ambobus conantur 10 digne deservire1), videlicet deo et sue mamone. Ex quibus et per que non faciunt aliud, nisi commiscent i), ut dictum est, ab- hominacionem pessimam et horrendam ink) desolacionem, id est propter quam deus et dominus Jhesus suum templum dere- liquit factaque sunt omnia [f. 104a] a spiritu Jhesu et vita de 15 desolata usque ad tempora prefinita. Et de hiis multa in se- quentibus 1). 5 Capitulum decimum quartum1). 20 Quodm) divisio sacerdotum 1) vel papatus in ccclesia est signum manifestumo) et conplementum prioris scissionis spiritualis el magne in corpore ecclesien). Et tunc ecclesie istud maximum malum evenit et exinde, quod scilicet tunc corpus ecclesie vehementer incepit dividi et dissipari, quasi partes domus dirumpuntur, cum a suo hospite desolatur, quasi membra mortui corporis divellun- 25 tur, cum perdit suam vitam. Nam postquam multe et varieu) religiones, multe societates, fraternitatesr) cum suis supersticio- nibus ets) doctrinis esse inceperunt, sub forma boni et pietatis vel profectus introducte, tunc maxime refriguit caritas primum talium multorum gregum ad invicem. Et tunc iniquitas, id estt) 30 a) christiana BC. b) om. BC. c) Simulant BC. d) om. A. e) consenciant (sic) — sociare add. A in m. f) id est BC. g) om. A. h) conservare BC. i) admiscent BC. k) om. BC. 1) ita AB rubr., om. C. m) Sequitur, quod B. n) sacerdocii B. °) manifesta (sic) B. P) ita A in marg, (addens Ca.m 14) et B rubr., om. C. q) et varie om. B. r) et fraternitates C. s) et corr. in C. t) et avaricia BC. 35 1) videlicet in l. III. tr. 6. „De abominatione in loco sancto.“
186 Matthiae de Janoy Regulae, 1. III, tr. 4, dist. 4, c. 13 et 14. crucifixo digne servire et deo complacere putant, et arbitrantur se in illis bene esse christianos et assecuratos de vita sempi- ternaa), et ita commiscent, quantum in eis estb), Christum cum Belial, lucem cum tenebris, calicem Christi cum calice demo- niorum, conversacionem huius mundi cum conversacione, que est in celis. Simulantquec), id est simul ponunt deumd) consociante) autf) nituntur sociare deum cum mundos) ha- rum tenebrarum vel deum celorum cum deo huius seculi, spiritum dei cum spiritu huius mundi, et ambobus conantur 10 digne deservire1), videlicet deo et sue mamone. Ex quibus et per que non faciunt aliud, nisi commiscent i), ut dictum est, ab- hominacionem pessimam et horrendam ink) desolacionem, id est propter quam deus et dominus Jhesus suum templum dere- liquit factaque sunt omnia [f. 104a] a spiritu Jhesu et vita de 15 desolata usque ad tempora prefinita. Et de hiis multa in se- quentibus 1). 5 Capitulum decimum quartum1). 20 Quodm) divisio sacerdotum 1) vel papatus in ccclesia est signum manifestumo) et conplementum prioris scissionis spiritualis el magne in corpore ecclesien). Et tunc ecclesie istud maximum malum evenit et exinde, quod scilicet tunc corpus ecclesie vehementer incepit dividi et dissipari, quasi partes domus dirumpuntur, cum a suo hospite desolatur, quasi membra mortui corporis divellun- 25 tur, cum perdit suam vitam. Nam postquam multe et varieu) religiones, multe societates, fraternitatesr) cum suis supersticio- nibus ets) doctrinis esse inceperunt, sub forma boni et pietatis vel profectus introducte, tunc maxime refriguit caritas primum talium multorum gregum ad invicem. Et tunc iniquitas, id estt) 30 a) christiana BC. b) om. BC. c) Simulant BC. d) om. A. e) consenciant (sic) — sociare add. A in m. f) id est BC. g) om. A. h) conservare BC. i) admiscent BC. k) om. BC. 1) ita AB rubr., om. C. m) Sequitur, quod B. n) sacerdocii B. °) manifesta (sic) B. P) ita A in marg, (addens Ca.m 14) et B rubr., om. C. q) et varie om. B. r) et fraternitates C. s) et corr. in C. t) et avaricia BC. 35 1) videlicet in l. III. tr. 6. „De abominatione in loco sancto.“
Strana 187
Quod schisma est signum prioris scissionis spiritualis. 187 avaricia, habundavita) in populo, tunc scissure et divisiones seorsum christianorum supra modum multiplicari inceperunt. usque dum et ipsum caput ecclesie est conscissum. Unde puta scissura ecclesie christianorum a fimbriisb) et in fimbriis primum inchoata et multiplicatac) et in horificiod) vestimenti, id est in capite ecclesie terminata et completae)1). Et primum [puto] in corpore fuisse multam et variam scissuram et corro- sionem intestinam, et per singula membra mortis diffusione de- hincf) spiritus vertiginiss) eciam capiti est inmissus et ipsum caput divisit et infatuavit. Docet namque hoc natura rerum, quod humores pessimi gravati in corpore et ex corpore et maxime ex stomacho viciato ascendunt ad ipsum caput et corumpunt ipsum, et ita dehinc proiciunt facile totum corpus et membra simul ipsius perfecte dissipando. Et quemadmodum supra dictum est, quod operacio dei et 15 spiritus Christi Jhesu incepit colligere populos multos et unire et in unitate confirmare atque incipit usque modo, primum ab intus in spiritu et veritate, dehinc procedit ad extra, in omni- bus communionem et unum perficiendo, usque ad novissimas res temporales, faciens primum esse tocius multitudinis cor 20 unum et animam unam, dehinc et h) alia omnia communia, — operatur illud autem deus per unccionem spiritus Jhesu ipsius, veluti ungentum superexuberans in capite per barbam barbaque fluminose i) decurrens usque in horam vestimenti, facit fratres omnes in unum habitare, sicut psalmista loquitur dicens 2): 25 „Ecce, quam bonum et quam iocundum habitare, fratres, in unum: sicut ungentum in capite, quod descendit in oramk) ve- stimenti eius‘ l): — ita dico operacio hominum, destruens ean- dem unitatem et inducens scisma in corpore, incepit ad ex- tra in rebus divisionem et processit ad intra, ad di- 30 visionem animorum et spirituum. Incepit in minoribus ét processit ad maiora. Incepit in fimbriis et processit ad ca- pitis concisionem. Et prout cito post dicetur, prius bestia coc- cinea3), plena nominibus blasphemie et capitosa, decem suis a) id est habundavit B. b) finibus BC. c) inchoatam et multi- 35 plicatam B. d) orificio BC. c) terminatam et completam BC. 1) infu- sionem de huius (sic) BC. s) virginis B. h) sup. lin. add. A. i) ita ABC. k) horam B. 1) om. 1. 1) Cf. Psalm. XLIV. 14 ct CYXXII. 2. 3) Cf. Apoc. XIII. passim. 1O 2) Psalm. CXXXII. 1.
Quod schisma est signum prioris scissionis spiritualis. 187 avaricia, habundavita) in populo, tunc scissure et divisiones seorsum christianorum supra modum multiplicari inceperunt. usque dum et ipsum caput ecclesie est conscissum. Unde puta scissura ecclesie christianorum a fimbriisb) et in fimbriis primum inchoata et multiplicatac) et in horificiod) vestimenti, id est in capite ecclesie terminata et completae)1). Et primum [puto] in corpore fuisse multam et variam scissuram et corro- sionem intestinam, et per singula membra mortis diffusione de- hincf) spiritus vertiginiss) eciam capiti est inmissus et ipsum caput divisit et infatuavit. Docet namque hoc natura rerum, quod humores pessimi gravati in corpore et ex corpore et maxime ex stomacho viciato ascendunt ad ipsum caput et corumpunt ipsum, et ita dehinc proiciunt facile totum corpus et membra simul ipsius perfecte dissipando. Et quemadmodum supra dictum est, quod operacio dei et 15 spiritus Christi Jhesu incepit colligere populos multos et unire et in unitate confirmare atque incipit usque modo, primum ab intus in spiritu et veritate, dehinc procedit ad extra, in omni- bus communionem et unum perficiendo, usque ad novissimas res temporales, faciens primum esse tocius multitudinis cor 20 unum et animam unam, dehinc et h) alia omnia communia, — operatur illud autem deus per unccionem spiritus Jhesu ipsius, veluti ungentum superexuberans in capite per barbam barbaque fluminose i) decurrens usque in horam vestimenti, facit fratres omnes in unum habitare, sicut psalmista loquitur dicens 2): 25 „Ecce, quam bonum et quam iocundum habitare, fratres, in unum: sicut ungentum in capite, quod descendit in oramk) ve- stimenti eius‘ l): — ita dico operacio hominum, destruens ean- dem unitatem et inducens scisma in corpore, incepit ad ex- tra in rebus divisionem et processit ad intra, ad di- 30 visionem animorum et spirituum. Incepit in minoribus ét processit ad maiora. Incepit in fimbriis et processit ad ca- pitis concisionem. Et prout cito post dicetur, prius bestia coc- cinea3), plena nominibus blasphemie et capitosa, decem suis a) id est habundavit B. b) finibus BC. c) inchoatam et multi- 35 plicatam B. d) orificio BC. c) terminatam et completam BC. 1) infu- sionem de huius (sic) BC. s) virginis B. h) sup. lin. add. A. i) ita ABC. k) horam B. 1) om. 1. 1) Cf. Psalm. XLIV. 14 ct CYXXII. 2. 3) Cf. Apoc. XIII. passim. 1O 2) Psalm. CXXXII. 1.
Strana 188
188 Matthiae de Janov Regulae, l. III, tr. 4, dist. 4, c. 14. cornibus diventilavit et distraxit populos multos et provincias et regna ab invicem, et postea merito eciama) sacerdociumb) per ea et in talibus usque ad summum eius fuit divisum et distractume). Quoniam nulli dubium scienti hystoriam, quod propter amorem etd) e conversoe) et propter zelum ipsorum separatum adf) se in vicem evenit, quod papatus et sacerdocium est disturbatum et conscissum. Ex quibus sequitur, quods) prior scissio regnorum ab invicem et populorum per refrigerium caritatis et ha- 10 bundanciam iniquitatis meruit1) simul et effecit eciam sacer- dotum scissionem. Nam hoci) et scripture divine est con- sonum, que dicit propriek)1): „Propterl) peccata populi deus facit regnare yppocritam“, et propter malum et inobedientem populum Israel et contemptorem dominim) dei sui deus sibi dedit malum regem: ita pari racione propter peccata populi christiani deus fecit confundere caput ipsius et infatuari, et propter scissuras populi previas Christus permisitn) et voluit conscindi simul et capita°) populorum. Et quemadmodum non populus propter sacerdotes, sed sacerdotes propter populum, 20 ita non populus estp) divisus christianus propter sacerdotes divisos, sed magis propter divisionem inter se et dilaceratamq) discessionemr) a Christo populorum multorum divisi sunt eciams) sacerdotes, et a se invicem et a Christo discesserunt, ut ita et populus ingratus Jhesu crucifixo, domino deo suo, sitt) factus 25 amator huius seculi magis quam dei, et sacerdotes eius pariter indigni et carnales accipiantu) cicius suam debitam ulcionem et7) incurrant vindictam hii, qui pereunt, eo quod veritatem caritatis non acceperunt, sedw) abalienati sunt retrorsum et post hoc seculum abieruntx) 2) [f. 104b], quatenus sic hii, qui pessime 15 8) Scisma, nota A alia manu (auctoris?). a) et BC. b) sacerdotibus BC. c) destructum BC. d) om. B. e) e converso BC; e 9° A. 1) ad omnes cod. g) et quod C; cont. i) Nam hoc om. B. D 1. 2. h) venit corr. meruit D 2. rubr. k) om. BC D I. 2; dicit, quod D 2. 1) add. A in m. (manu auctoris?). n) premisit BC. 0) capite B ; a capite C. p) corr. ab ed.; 35 m) domus B. q) et dilaceratam om. D 1. 2. r) discessionemque ABC. sed omnes cod. s) et BC. t) corr. ab ed.; et omnes cod. u) accipiunt C. v) om. BC. w) om. BC. x) post hana vocam D I. 2. contin.: Sicut itaque non po- pulus oc.; v. infra p. 189, l. 8. 1) Job XXXIV. 30. 2) Cf. Isaide I. 4. 30 40
188 Matthiae de Janov Regulae, l. III, tr. 4, dist. 4, c. 14. cornibus diventilavit et distraxit populos multos et provincias et regna ab invicem, et postea merito eciama) sacerdociumb) per ea et in talibus usque ad summum eius fuit divisum et distractume). Quoniam nulli dubium scienti hystoriam, quod propter amorem etd) e conversoe) et propter zelum ipsorum separatum adf) se in vicem evenit, quod papatus et sacerdocium est disturbatum et conscissum. Ex quibus sequitur, quods) prior scissio regnorum ab invicem et populorum per refrigerium caritatis et ha- 10 bundanciam iniquitatis meruit1) simul et effecit eciam sacer- dotum scissionem. Nam hoci) et scripture divine est con- sonum, que dicit propriek)1): „Propterl) peccata populi deus facit regnare yppocritam“, et propter malum et inobedientem populum Israel et contemptorem dominim) dei sui deus sibi dedit malum regem: ita pari racione propter peccata populi christiani deus fecit confundere caput ipsius et infatuari, et propter scissuras populi previas Christus permisitn) et voluit conscindi simul et capita°) populorum. Et quemadmodum non populus propter sacerdotes, sed sacerdotes propter populum, 20 ita non populus estp) divisus christianus propter sacerdotes divisos, sed magis propter divisionem inter se et dilaceratamq) discessionemr) a Christo populorum multorum divisi sunt eciams) sacerdotes, et a se invicem et a Christo discesserunt, ut ita et populus ingratus Jhesu crucifixo, domino deo suo, sitt) factus 25 amator huius seculi magis quam dei, et sacerdotes eius pariter indigni et carnales accipiantu) cicius suam debitam ulcionem et7) incurrant vindictam hii, qui pereunt, eo quod veritatem caritatis non acceperunt, sedw) abalienati sunt retrorsum et post hoc seculum abieruntx) 2) [f. 104b], quatenus sic hii, qui pessime 15 8) Scisma, nota A alia manu (auctoris?). a) et BC. b) sacerdotibus BC. c) destructum BC. d) om. B. e) e converso BC; e 9° A. 1) ad omnes cod. g) et quod C; cont. i) Nam hoc om. B. D 1. 2. h) venit corr. meruit D 2. rubr. k) om. BC D I. 2; dicit, quod D 2. 1) add. A in m. (manu auctoris?). n) premisit BC. 0) capite B ; a capite C. p) corr. ab ed.; 35 m) domus B. q) et dilaceratam om. D 1. 2. r) discessionemque ABC. sed omnes cod. s) et BC. t) corr. ab ed.; et omnes cod. u) accipiunt C. v) om. BC. w) om. BC. x) post hana vocam D I. 2. contin.: Sicut itaque non po- pulus oc.; v. infra p. 189, l. 8. 1) Job XXXIV. 30. 2) Cf. Isaide I. 4. 30 40
Strana 189
Quod scissio populorum effecit etiam sacerdotum scissionem. 189 a Jhesu crucifixoa) recesserunt, magis sequentes suas vanitates, nichilominus de eo, quod sintb) christiani, gloriantes et con- fitentes Christum publice, operibus autem ipsum abnegantes et per hoc nomen ipsius magnum et terribile ac divinum multi- pliciter inter gentes blasphemantes et infinitis blasphemiis ex- ponentes, siccine iuste in errorem mittanture) et in operacionem Sathane. Sicut itaque non populus christianus ex sacerdotibus est assumptus, sed sacerdotes assumpti sunt ex populo christiano, ita qualis est populus, tales convenit esse et sacer- 10 dotes, et per consequens sid) carnalis populus, carnales con- tigit esse ut plurimum et ipsius sacerdotes. Et scissus po- pulus et multipliciter dissimilis habebit scissos sa- cerdotes suos et varie variatos. Ete) prout infra in trac- tatu de abhominacione dicetur ca.' 137] 1), deusf) semper, cuius 15 perfecta sunt opera2), cuilibet corpori coaptat caput sibi pro- prium et congruum, et, iuxta quod membra requirunt, tales) caput ipsis superponit, et ita duro et crudeli populo prebet du- rum caput et crudele, sicut miti et timenti deum populo dat mites et deum timentes sacerdotes, et conformiter dilacerato et 20 vertiginoso populo applicat caput dillaceratum et divisum, sicut unito et simili populo christiano caput simile et unicum super- ponith). Notum autem cuilibet ex racione potest esse, quod ex quo Jhesus crucifixus, filius dei vivi, omnia potens, omnia sciens et 25 omnes hominesi) volens salvos fieri et ad noticiam suam per- venire, si populus eius christianus esset sibi digne subiectus et digne sibi gratus et fidelis, ipse — unicus bonus et fidelis -- neque daret tali populo dissimiles sacerdotes, opus eius destruentes; aut si forte sacerdotes seipsos, ut as- 30 soletk), intruderentur ad talem Christi populum, ipse summus sacerdos, qui omnia potest et omnia scit et valde vigilat super suum populum et dixit 3): „Egol) ipse pascam oves meas utique“, a) Christo C. b) sui BC. c) mittuntur BC. d) sup. lin. A. e) Et — ca° om. D 1. 2. f) deus enim D 1. 2. 8) tale corpus B. h) post hanc vocem D 1. 2. contin.: Notandum, quod sicut oc., vide infra p. 200 , lin. 29. 1) om. BC. k) assolent B. 1) ego repetit A. 35 1) vide l. III. tractatum 6. „De abominatione in loco sancto“, in cod. A, 2) Cf. Deuter. XXXII. 4. 3) Ezech. XXXIV. 15. f. 244a.
Quod scissio populorum effecit etiam sacerdotum scissionem. 189 a Jhesu crucifixoa) recesserunt, magis sequentes suas vanitates, nichilominus de eo, quod sintb) christiani, gloriantes et con- fitentes Christum publice, operibus autem ipsum abnegantes et per hoc nomen ipsius magnum et terribile ac divinum multi- pliciter inter gentes blasphemantes et infinitis blasphemiis ex- ponentes, siccine iuste in errorem mittanture) et in operacionem Sathane. Sicut itaque non populus christianus ex sacerdotibus est assumptus, sed sacerdotes assumpti sunt ex populo christiano, ita qualis est populus, tales convenit esse et sacer- 10 dotes, et per consequens sid) carnalis populus, carnales con- tigit esse ut plurimum et ipsius sacerdotes. Et scissus po- pulus et multipliciter dissimilis habebit scissos sa- cerdotes suos et varie variatos. Ete) prout infra in trac- tatu de abhominacione dicetur ca.' 137] 1), deusf) semper, cuius 15 perfecta sunt opera2), cuilibet corpori coaptat caput sibi pro- prium et congruum, et, iuxta quod membra requirunt, tales) caput ipsis superponit, et ita duro et crudeli populo prebet du- rum caput et crudele, sicut miti et timenti deum populo dat mites et deum timentes sacerdotes, et conformiter dilacerato et 20 vertiginoso populo applicat caput dillaceratum et divisum, sicut unito et simili populo christiano caput simile et unicum super- ponith). Notum autem cuilibet ex racione potest esse, quod ex quo Jhesus crucifixus, filius dei vivi, omnia potens, omnia sciens et 25 omnes hominesi) volens salvos fieri et ad noticiam suam per- venire, si populus eius christianus esset sibi digne subiectus et digne sibi gratus et fidelis, ipse — unicus bonus et fidelis -- neque daret tali populo dissimiles sacerdotes, opus eius destruentes; aut si forte sacerdotes seipsos, ut as- 30 soletk), intruderentur ad talem Christi populum, ipse summus sacerdos, qui omnia potest et omnia scit et valde vigilat super suum populum et dixit 3): „Egol) ipse pascam oves meas utique“, a) Christo C. b) sui BC. c) mittuntur BC. d) sup. lin. A. e) Et — ca° om. D 1. 2. f) deus enim D 1. 2. 8) tale corpus B. h) post hanc vocem D 1. 2. contin.: Notandum, quod sicut oc., vide infra p. 200 , lin. 29. 1) om. BC. k) assolent B. 1) ego repetit A. 35 1) vide l. III. tractatum 6. „De abominatione in loco sancto“, in cod. A, 2) Cf. Deuter. XXXII. 4. 3) Ezech. XXXIV. 15. f. 244a.
Strana 190
190 Matthiae de Janov Regulae, 1. III, tr. 4, dist. 4, c. 14 et 15. nequaquam sustineret suum populum sanctum et fidelem scan- dalizari et conscindia), sed magis occureret suis remediis oppor- tunis. Eciam prudens et fidelis Christo Jhesu populus christi- anus, spiritu sancto unitus potenter si esset, nullo modo ab in- vicem scinderetur ad scissionem suorum sacerdotum, neque ita hostiliter contra se invicem insurgerent pro eo, quod sacerdotes eorum adinvicem contendunt et disceptant, sed magis refu- gerent cito ad suum caput unicum proprium uni- cumque, commune et inmediatum, et magis magisque in illo unirentur et tenacius sibi adhererent, donec caput vel capitab), vicariumc) vel vicaria per Christum Jhesum ipsorum essent unita et reformata, non valde magna sollicitudined) agi- tati et timore de instrumentalibus capitibus atque iam carneis in ipsorum contencionee) vel scissione, dummodo ipsorum 15 caput aureum, fidele et dominicum, unicum semper et incon- cussum bene stat, ipsis inmediate datum et congruentissime at- que feliciter applicatum, scilicet filius dei unigenitus, dominus Jhesus Christus. 5 10 Capitulum decimum quintum 1). 20 Quod prior facta est discessio populorum a Christo Jhesu, et post secuta est divisio a se invicem manifesta sacerdotum 8). Hoc itaque pro rato puto esse tenendum et dicendum, quod populus christianus, primum effectus carnalis et perinde captivatus, discessit a Christo Jhesu, post hoc hunc mundum sequens vel concupiscencias huius mundi, et perinde meruit desolari a regno Christi Jhesu, humilis et mitis agni; et comparavitb) sibi multipliciter regnum huius mundi et omnem gloriam et omnem fastumi) diviciarum et omnia illa, que sole gentes inquirunt, populus christianus est amplexatus 30 et intulit ea in domum domini dei sui, id est Jhesu crucifixi, per ea et in eisdem glorians et sibi ipsi nimis complacens, ob- litus humilitatis et ignominie crucis Jhesu Christi atque per hoc componens horrendam abhominacionem domino Jhesu, deo suo, 25 a) conscendi BC. b) vel c. om. BC. c) corr. ab ed.; vicariam om- 35 nes cod. d) sollicitudo BC. e) post ras. A. f) ita AB rubr., om. C. h) comparacio BC. g) ita A in marg. (addens Caim 15) et B rubr.; om. C. i) faustum corr. fastum A; faustum B.
190 Matthiae de Janov Regulae, 1. III, tr. 4, dist. 4, c. 14 et 15. nequaquam sustineret suum populum sanctum et fidelem scan- dalizari et conscindia), sed magis occureret suis remediis oppor- tunis. Eciam prudens et fidelis Christo Jhesu populus christi- anus, spiritu sancto unitus potenter si esset, nullo modo ab in- vicem scinderetur ad scissionem suorum sacerdotum, neque ita hostiliter contra se invicem insurgerent pro eo, quod sacerdotes eorum adinvicem contendunt et disceptant, sed magis refu- gerent cito ad suum caput unicum proprium uni- cumque, commune et inmediatum, et magis magisque in illo unirentur et tenacius sibi adhererent, donec caput vel capitab), vicariumc) vel vicaria per Christum Jhesum ipsorum essent unita et reformata, non valde magna sollicitudined) agi- tati et timore de instrumentalibus capitibus atque iam carneis in ipsorum contencionee) vel scissione, dummodo ipsorum 15 caput aureum, fidele et dominicum, unicum semper et incon- cussum bene stat, ipsis inmediate datum et congruentissime at- que feliciter applicatum, scilicet filius dei unigenitus, dominus Jhesus Christus. 5 10 Capitulum decimum quintum 1). 20 Quod prior facta est discessio populorum a Christo Jhesu, et post secuta est divisio a se invicem manifesta sacerdotum 8). Hoc itaque pro rato puto esse tenendum et dicendum, quod populus christianus, primum effectus carnalis et perinde captivatus, discessit a Christo Jhesu, post hoc hunc mundum sequens vel concupiscencias huius mundi, et perinde meruit desolari a regno Christi Jhesu, humilis et mitis agni; et comparavitb) sibi multipliciter regnum huius mundi et omnem gloriam et omnem fastumi) diviciarum et omnia illa, que sole gentes inquirunt, populus christianus est amplexatus 30 et intulit ea in domum domini dei sui, id est Jhesu crucifixi, per ea et in eisdem glorians et sibi ipsi nimis complacens, ob- litus humilitatis et ignominie crucis Jhesu Christi atque per hoc componens horrendam abhominacionem domino Jhesu, deo suo, 25 a) conscendi BC. b) vel c. om. BC. c) corr. ab ed.; vicariam om- 35 nes cod. d) sollicitudo BC. e) post ras. A. f) ita AB rubr., om. C. h) comparacio BC. g) ita A in marg. (addens Caim 15) et B rubr.; om. C. i) faustum corr. fastum A; faustum B.
Strana 191
Quod discessio populorum a Christo praecessit discessionem sacerdot. 191 et locans eam in loco sancto eius. Propter quod spiritus Jhesu, vivificans et vivens sanctam ecclesiam et tenens ac firmans eius unitatem iocundam et similitudinem decoram, re- cessit de domo sua sancta, et facta est desolata civitas plena populo, tota vacua et purgata et obmissa bestiis variis ad devoranduma) et singularis ferus tunc depastus est eam 1). Et spiritus inmundus gentilitatis expulsus quondam per orbem universum, assumptis septem spiritibus nequioribus se, cum omni genere decepcionum intravit iterum in multitudinem chri- stianam et operatus est omne malum contra sanctos dei 2). Et tunc absque Jhesu crucifixo et spiritu eius, id est ipso recedente, Antichristus divisit terram sanctorum gratuito3), id est ad placitum suum. Et perinde facti sunt multi domini et multi reges super populum carnalem christianum, sibi ipsis populum christianum carnalem quilibet pro posse et [f. 105a] pro voto 15 suo discerpentes et dividentes et sibi ipsi addentes, nichilb) prorsus minus facientes, quam umquam reges gencium et tyr- ranni eorum faciebant, in omni crudelitate et superbia ipsis in- perantes, omnia manifeste deducentes ad concupiscenciam huius mundi et ad fastume), non sine multa nimis occisione christi- 20 anorum ad invicem et infinita sanguinis effusione, nichilominus tamen cum hoc gerentes se et conficientes unum esse populum christianum, et tantum verbis Jhesu crucifixo „Domine, domine“, acclamantes. Et ita composita est et confecta una bestia, tota coccinea et cruenta vel sanguinea vel carnalis, habens septem 25 capita et decem cornua, super quam sedendo quiescebat magna meretrix, mater omnium abhominacionum et fornicacionum terre 4), (quorum claram et plenam atque ad propositum ex- posicionem invenies in distinccione ultima huius libri per multa)5). Cum igitur ita esset carnalitati et mundo venumdatus po- 30 pulus christianus, oblito siccine Jhesu crucifixo, et reprobus circa fidem eius factus, divisus per decem reges, et diventilatus quasi corribus et dilaceratus per latitudinem magni campi, fide mortua ipsorum et omnibus aliis, que erant christiane salutis et plena sancto spiritu prius aliquando, illa inquam fide et illis 35 5 10 a) vorandum C. b) vel BC. c) ita B; faustum AC. 1) Cf. Psalm. LXXIX. 14. 2) Cf. Matth. XII. 43—45. 3) Cf. Daniel. XI. 39. 4) Cf. Apoc. XVII. passim. 5) vide libri III. tr. 6. „De abomi- natione in lovo sancto.“
Quod discessio populorum a Christo praecessit discessionem sacerdot. 191 et locans eam in loco sancto eius. Propter quod spiritus Jhesu, vivificans et vivens sanctam ecclesiam et tenens ac firmans eius unitatem iocundam et similitudinem decoram, re- cessit de domo sua sancta, et facta est desolata civitas plena populo, tota vacua et purgata et obmissa bestiis variis ad devoranduma) et singularis ferus tunc depastus est eam 1). Et spiritus inmundus gentilitatis expulsus quondam per orbem universum, assumptis septem spiritibus nequioribus se, cum omni genere decepcionum intravit iterum in multitudinem chri- stianam et operatus est omne malum contra sanctos dei 2). Et tunc absque Jhesu crucifixo et spiritu eius, id est ipso recedente, Antichristus divisit terram sanctorum gratuito3), id est ad placitum suum. Et perinde facti sunt multi domini et multi reges super populum carnalem christianum, sibi ipsis populum christianum carnalem quilibet pro posse et [f. 105a] pro voto 15 suo discerpentes et dividentes et sibi ipsi addentes, nichilb) prorsus minus facientes, quam umquam reges gencium et tyr- ranni eorum faciebant, in omni crudelitate et superbia ipsis in- perantes, omnia manifeste deducentes ad concupiscenciam huius mundi et ad fastume), non sine multa nimis occisione christi- 20 anorum ad invicem et infinita sanguinis effusione, nichilominus tamen cum hoc gerentes se et conficientes unum esse populum christianum, et tantum verbis Jhesu crucifixo „Domine, domine“, acclamantes. Et ita composita est et confecta una bestia, tota coccinea et cruenta vel sanguinea vel carnalis, habens septem 25 capita et decem cornua, super quam sedendo quiescebat magna meretrix, mater omnium abhominacionum et fornicacionum terre 4), (quorum claram et plenam atque ad propositum ex- posicionem invenies in distinccione ultima huius libri per multa)5). Cum igitur ita esset carnalitati et mundo venumdatus po- 30 pulus christianus, oblito siccine Jhesu crucifixo, et reprobus circa fidem eius factus, divisus per decem reges, et diventilatus quasi corribus et dilaceratus per latitudinem magni campi, fide mortua ipsorum et omnibus aliis, que erant christiane salutis et plena sancto spiritu prius aliquando, illa inquam fide et illis 35 5 10 a) vorandum C. b) vel BC. c) ita B; faustum AC. 1) Cf. Psalm. LXXIX. 14. 2) Cf. Matth. XII. 43—45. 3) Cf. Daniel. XI. 39. 4) Cf. Apoc. XVII. passim. 5) vide libri III. tr. 6. „De abomi- natione in lovo sancto.“
Strana 192
192 Matthiae de Janov Regulae, 1. 111, tr. 4, dist. 4, c. 15 et 16. 10 15 20 pertinenciis ad hoc omnibus quasi mortuis ossibus dispersis, dirutis et ad faciem terre quasi stercoribus vel cadaveribus pro- iectis 1), — gubernatusque idem populus 3) a septem interim ca- pitibus bestie coccinee, id est ab universis viciis, agitatus in diversa et ad contraria secundum sua desideria secularia et car- nalia: gloriabatur et gaudebat de suis inclitis regibus, gloriosis principibus, qui se contra alterutrum superbe efferebant et ho- stiliter concertabant de Jhesu crucifixo, facto veluti mortuo a corde ipsorum. Unde Francigene, subesse suo regi gaudentes, alios quasi bestias iudicabant, viriliter aspernando. Et Anglici, similiter sub rege suo nimis constipati, erant prompti alios christianos occidere et expugnare. Ita Hyspanib) pro suo, ita Romani pro sec) et Lambardid) pro suo, ita Theutunicie) et Boemif), similiter Ungari et Poloni, hii omnes per reges suos et propter reges suos alterutrum (sic) divisi et dispersi ac divulsi, se habuerunt ad alios conchristianos quasi ad alienos vel quasi ad gentem alienam, non tantum seipsos amantes, sed in se gloriantes et alios mordentes conchristianos et expugnantes. Cum autem talis et tam cruenta bestia 2), longa, lata et sublimis itaque in diversa a suis septem capitibus agitata, to- tam ecclesiam christianorum suis decem cornibus ventilaret et inpie dilatarets), ecce inpudentissima interim prefata magna meretrix, id est multitudo carnalium clericorum, yppocrita- 25 rum et sacerdotum ac monachorum carnalium, posuit se qui- escere sedereque super bestiam, ut suis cupitis deliciis afflueret. ut purpura et bysso et omni lapide precioso et margaritis ador- nata, cum universis regibus mecharetur, et tenens in sua pote- state aureum poculum, plenum abhominacionibus et 1) fornica- 30 cionibusi) terre, inebriaret omnes habitantes super terram. Et cum ita diu iam et per multos annos huiusmodi fornicaria quiesceret innixak) bestie cornute et capitose, non audens ip- sam tangere, ne forte excuteretur et eciam ipsa discerperetur, sed magis complacens bestie et blandiens et in seipsa glorians a) corr. ab ed.; populum omnes cod. b) Hispani C. c) suo BC. d) ita A et B; Lombardi C. e) Theutuici A. Theotunici B. Theutunici C. h) id est B. i) fornicacionum AB ; f) Bohemi B. g) dilaceraret BC. k) innixe B. fornicacio C. 1) vocibus biblicis, ut apparet, auctor hic utitur, sed loci s. scripturde 40 non afferuntur. 2) Cf. pro sequentibus Apoc. XVII. I et sq. 35
192 Matthiae de Janov Regulae, 1. 111, tr. 4, dist. 4, c. 15 et 16. 10 15 20 pertinenciis ad hoc omnibus quasi mortuis ossibus dispersis, dirutis et ad faciem terre quasi stercoribus vel cadaveribus pro- iectis 1), — gubernatusque idem populus 3) a septem interim ca- pitibus bestie coccinee, id est ab universis viciis, agitatus in diversa et ad contraria secundum sua desideria secularia et car- nalia: gloriabatur et gaudebat de suis inclitis regibus, gloriosis principibus, qui se contra alterutrum superbe efferebant et ho- stiliter concertabant de Jhesu crucifixo, facto veluti mortuo a corde ipsorum. Unde Francigene, subesse suo regi gaudentes, alios quasi bestias iudicabant, viriliter aspernando. Et Anglici, similiter sub rege suo nimis constipati, erant prompti alios christianos occidere et expugnare. Ita Hyspanib) pro suo, ita Romani pro sec) et Lambardid) pro suo, ita Theutunicie) et Boemif), similiter Ungari et Poloni, hii omnes per reges suos et propter reges suos alterutrum (sic) divisi et dispersi ac divulsi, se habuerunt ad alios conchristianos quasi ad alienos vel quasi ad gentem alienam, non tantum seipsos amantes, sed in se gloriantes et alios mordentes conchristianos et expugnantes. Cum autem talis et tam cruenta bestia 2), longa, lata et sublimis itaque in diversa a suis septem capitibus agitata, to- tam ecclesiam christianorum suis decem cornibus ventilaret et inpie dilatarets), ecce inpudentissima interim prefata magna meretrix, id est multitudo carnalium clericorum, yppocrita- 25 rum et sacerdotum ac monachorum carnalium, posuit se qui- escere sedereque super bestiam, ut suis cupitis deliciis afflueret. ut purpura et bysso et omni lapide precioso et margaritis ador- nata, cum universis regibus mecharetur, et tenens in sua pote- state aureum poculum, plenum abhominacionibus et 1) fornica- 30 cionibusi) terre, inebriaret omnes habitantes super terram. Et cum ita diu iam et per multos annos huiusmodi fornicaria quiesceret innixak) bestie cornute et capitose, non audens ip- sam tangere, ne forte excuteretur et eciam ipsa discerperetur, sed magis complacens bestie et blandiens et in seipsa glorians a) corr. ab ed.; populum omnes cod. b) Hispani C. c) suo BC. d) ita A et B; Lombardi C. e) Theutuici A. Theotunici B. Theutunici C. h) id est B. i) fornicacionum AB ; f) Bohemi B. g) dilaceraret BC. k) innixe B. fornicacio C. 1) vocibus biblicis, ut apparet, auctor hic utitur, sed loci s. scripturde 40 non afferuntur. 2) Cf. pro sequentibus Apoc. XVII. I et sq. 35
Strana 193
De scissura populorum in exordio praesentis schismatis- 193 et de sua magnificencia, de suis diviciis, deliciis et honoribus huius mundi, oblita inpie Jhesu crucifixi pactique dei sui ex- pressi in ewangelio Christi atque ducis sue pubertatis, quem- admodum nuper dictum est 1), et de bestia cruenta, dicens, quod a) 2): „Sedeo ut regina, et vidua non sumb), et luctum none) videbo“: et tunc iamd) iamque venerunt dies eiuse) dampna- cionis, et tunc oportuit eciam similiter eam scindi et carnes ip- sius conburi igni, quemadmodum bestia prius erat divisa et diversa. Ex quibus illud sequitur, quod eciam prius est conclusum, quod postquam prius populus multus, discedens1) a Christo Jhesu ad regnum mundi huius, est dilaceratus et divulsus et in diversa agittatus, et tunc eciam oportuit scindi simul clericos et sacerdotes seu sacerdocium populorum iam sic varie con- scissorum. Et uts) tactum est superius, sih) bene ea, que gesta sunt in exordio istius scismatis, ponderentur, non inve- nietur alia causa maior esse ipsius, quam scissura prece- dens regnorum eti) scissura populorum, quoniam tunc Francigene ex seipsis papam cupiebant habere, quemadmo- dum postea hoc ostenderunt, Romani quoque ex seipsis et 20 pro seipsis papam similiter velle se habere acclamaruntk), donec sic et per hoc omnis scissura ecclesie est completa1). 10 15 Capitulum decimum sextum“). Quod divisio manifesta populorum in ecclesia Christi fuit utilis eorum, qui prius a Christo spiritualiter recesserunt, et1) propter 25 quas causas fuit utilis °). [f. 105b] Justum ergo fuit et necessarium iuxta exigenciam rerum in tempore super magnam divisionem regnorum et po- pulorum in ecclesia, quod eciam sacerdocium scinderetur; eciam postquam fuit unitas in spiritu et veritate intrinseca attenuata 30 a) dicens, quod ABC. b) solum corr. suum A. c) sup. lin. add. A. d) iamque corr. iam A. e) om. B. t) discedens B; discendens AC. g) sup. lin. add. A. h) sibi corr. si A. i) sup. lin. add. A. k) ac- clamabant BC. 1) etc. add. C. m) ita AB rubr., om. C. n) ac B. °) ita A in marg. (addens Cap.m 16) et B rubr.; om. C. 1) Cf. Proverb. II. 17—18. 2) Apoc. XVIII. 7. KYBAL: M. de Janov Regulae, II. 13 35
De scissura populorum in exordio praesentis schismatis- 193 et de sua magnificencia, de suis diviciis, deliciis et honoribus huius mundi, oblita inpie Jhesu crucifixi pactique dei sui ex- pressi in ewangelio Christi atque ducis sue pubertatis, quem- admodum nuper dictum est 1), et de bestia cruenta, dicens, quod a) 2): „Sedeo ut regina, et vidua non sumb), et luctum none) videbo“: et tunc iamd) iamque venerunt dies eiuse) dampna- cionis, et tunc oportuit eciam similiter eam scindi et carnes ip- sius conburi igni, quemadmodum bestia prius erat divisa et diversa. Ex quibus illud sequitur, quod eciam prius est conclusum, quod postquam prius populus multus, discedens1) a Christo Jhesu ad regnum mundi huius, est dilaceratus et divulsus et in diversa agittatus, et tunc eciam oportuit scindi simul clericos et sacerdotes seu sacerdocium populorum iam sic varie con- scissorum. Et uts) tactum est superius, sih) bene ea, que gesta sunt in exordio istius scismatis, ponderentur, non inve- nietur alia causa maior esse ipsius, quam scissura prece- dens regnorum eti) scissura populorum, quoniam tunc Francigene ex seipsis papam cupiebant habere, quemadmo- dum postea hoc ostenderunt, Romani quoque ex seipsis et 20 pro seipsis papam similiter velle se habere acclamaruntk), donec sic et per hoc omnis scissura ecclesie est completa1). 10 15 Capitulum decimum sextum“). Quod divisio manifesta populorum in ecclesia Christi fuit utilis eorum, qui prius a Christo spiritualiter recesserunt, et1) propter 25 quas causas fuit utilis °). [f. 105b] Justum ergo fuit et necessarium iuxta exigenciam rerum in tempore super magnam divisionem regnorum et po- pulorum in ecclesia, quod eciam sacerdocium scinderetur; eciam postquam fuit unitas in spiritu et veritate intrinseca attenuata 30 a) dicens, quod ABC. b) solum corr. suum A. c) sup. lin. add. A. d) iamque corr. iam A. e) om. B. t) discedens B; discendens AC. g) sup. lin. add. A. h) sibi corr. si A. i) sup. lin. add. A. k) ac- clamabant BC. 1) etc. add. C. m) ita AB rubr., om. C. n) ac B. °) ita A in marg. (addens Cap.m 16) et B rubr.; om. C. 1) Cf. Proverb. II. 17—18. 2) Apoc. XVIII. 7. KYBAL: M. de Janov Regulae, II. 13 35
Strana 194
194 Matthiae de Janov Regulae, 1. 1II, tr. 4, dist. 4, c. 16 et 17. 5 20 25 30 eta) dirupta a christianis per recessionem spiritus Jhesu ab eis propter abhominaciones eorum innumerabiles, quas faciebant in loco et instrumentis spiritus dei, quod eciam afforis fieret scis- sura et divisio in suprema summitate, id estb) in summo gradu sacerdotum. Quinymmo, ut superius dictum est, fuit ecclesie sanctorum necessariume) siccine scindi ecclesiamd yppocritarum scissione notoria toti orbi, primo propter hoc, quod malum, prius dudum intestinum, ecclesie sic prodivit in publicum et [fuit] congnitum ete) propo- to situm ad penitendum, de quo scriptum est 1): „Prodiit ex adipe iniquitas eorum, transierunt in affectum cordis“; secundof), ut illi, qui iniqua in domo dei agebant et nichilominus in ore suo complacebant, accipientes gloriam et honorem ab ecclesia, quasi opera iustorum perfecissent, ita sint 15 notorie divisi in malum suum et confusi ab ecclesia universa; tercio, ut per hoc corpus peccati et corpus Antichristi, quod usque tunc erat nimis compactum et fortiter sibi adherens in magnum malum dei electis, sic esset divisum et debilitatum, quatenus sic preparetur via regibus ab ortu solis; quarto, ut hii, qui nondum noverant magna mala, que fiebant in Jerusalem, nec ingemiscebant super illis6), credebant omnia bene1) stare, ex quo tantum tempora seculi et dies vite huius prospere agebantur, saltem sic congnoscant mala ecclesie et ingemiscant et curent pro ecclesia exorare; quinto, ut illi, qui erant usque tunc sopiti et dormitantes, neque curantes neque scientes tempora ecclesie previdere et precavere sanctis dei a malis imminentibus, ita saltem evigilent et prospiciant i) tempus instare iam dudum periculosum et tem- pus pessimi Antychristi; sexto, ut sic ulciscantur illi, qui usque modo fuerunt in- grati domino deo suo, Jhesu Christo etk) in errorem mittantur, eo quod caritatem veritatis voluntarie repulerunt1) et negle- xerunt; a) om. BC. b) et B. c) ita C; om. cet. cod. d) ecclesie BC. 35 e) ad BC. f) 2° docet BC; et dicit (sic) A. 8) illum BC. h) bene bene k) sup. lin. add. A. 1) repelerunt corr. superflue A. i) proficiant C. repulerunt A. 1) Psalm. LXXII. 7.
194 Matthiae de Janov Regulae, 1. 1II, tr. 4, dist. 4, c. 16 et 17. 5 20 25 30 eta) dirupta a christianis per recessionem spiritus Jhesu ab eis propter abhominaciones eorum innumerabiles, quas faciebant in loco et instrumentis spiritus dei, quod eciam afforis fieret scis- sura et divisio in suprema summitate, id estb) in summo gradu sacerdotum. Quinymmo, ut superius dictum est, fuit ecclesie sanctorum necessariume) siccine scindi ecclesiamd yppocritarum scissione notoria toti orbi, primo propter hoc, quod malum, prius dudum intestinum, ecclesie sic prodivit in publicum et [fuit] congnitum ete) propo- to situm ad penitendum, de quo scriptum est 1): „Prodiit ex adipe iniquitas eorum, transierunt in affectum cordis“; secundof), ut illi, qui iniqua in domo dei agebant et nichilominus in ore suo complacebant, accipientes gloriam et honorem ab ecclesia, quasi opera iustorum perfecissent, ita sint 15 notorie divisi in malum suum et confusi ab ecclesia universa; tercio, ut per hoc corpus peccati et corpus Antichristi, quod usque tunc erat nimis compactum et fortiter sibi adherens in magnum malum dei electis, sic esset divisum et debilitatum, quatenus sic preparetur via regibus ab ortu solis; quarto, ut hii, qui nondum noverant magna mala, que fiebant in Jerusalem, nec ingemiscebant super illis6), credebant omnia bene1) stare, ex quo tantum tempora seculi et dies vite huius prospere agebantur, saltem sic congnoscant mala ecclesie et ingemiscant et curent pro ecclesia exorare; quinto, ut illi, qui erant usque tunc sopiti et dormitantes, neque curantes neque scientes tempora ecclesie previdere et precavere sanctis dei a malis imminentibus, ita saltem evigilent et prospiciant i) tempus instare iam dudum periculosum et tem- pus pessimi Antychristi; sexto, ut sic ulciscantur illi, qui usque modo fuerunt in- grati domino deo suo, Jhesu Christo etk) in errorem mittantur, eo quod caritatem veritatis voluntarie repulerunt1) et negle- xerunt; a) om. BC. b) et B. c) ita C; om. cet. cod. d) ecclesie BC. 35 e) ad BC. f) 2° docet BC; et dicit (sic) A. 8) illum BC. h) bene bene k) sup. lin. add. A. 1) repelerunt corr. superflue A. i) proficiant C. repulerunt A. 1) Psalm. LXXII. 7.
Strana 195
Ecclesiae scissio manifesta propter quas causas utilis fuerit. 195 septimo, ut tempus tribulacionis electorum per hoc cicius abrevietur; octavo, ut perinde redempcio ecclesie acceleretur; nono, ut sancti dei per hoc probentura), quasi aurum in b) fornace, et ab iniquis secernantur; decimo, ut sancti dei accelerent et expediant se de hoc mundo ; undecimo, ut carnales christiani, qui [in] carnem et bra- chium humanum ponebant suam fiduciam et mirabantur per- sonas hominume), obliti domini Jhesu crucifixi, recipiant cicius 10 suam malediccionem et confundantur manifeste in diis suis, in quibus habebant fiduciam; duodecimo, ut preparetur domino Jhesu via cicius ad suam dilectam et unicam ecclesiam reformandam et reno- vandam d); decimo tercio, ut scripture inplerentur legis et pro- phetarum, que hec per multa limpide providerunt et pre- dixerunt; decimo quarto, ut, [sicut] supra dictum est, illa meretrix magna et fornicaria, superba nimis et clamosae), que de aureo 20 poculo dudum inebrians populos, quiescebat in pace et sedebat, eciam turbaretur et relinqueretur desolata inpeditaquef) suas for- nicaciones tantundem exercere, quatenus virgo venustissima et nupta agno, inclita et formosa, de celo veniens, suum haberet progressum magis compeditum et liberius surgeret ad sua pre- 25 sidia et incrementa, confusa sicg) et dilacerata sua emula et inimica. 15 Capitulum decimum septimumb). Distinccio secunda de ordine et distinccione ecclesie. Distinccio sancte ecclesie secundum beatum Paulum apostolum 30 et secundum sanctum Dyonisiumi). Nunc dicendum est ex ordine de distinccione conformi vel de formitate distincta pulcherrime in ecclesia Jhesu Christi, de qua loquitur apostolus in multis locis. a) probarentur B; probantur C. b) a B. c) om. BC. d) refor- 35 manda et renovanda B. e) clamorosa B. f) impediatque B. g) sit BC. i) ita Al in marg, (addens Ca.m 17) et B rubr.; om. C. h) ita B. om. AC. 13
Ecclesiae scissio manifesta propter quas causas utilis fuerit. 195 septimo, ut tempus tribulacionis electorum per hoc cicius abrevietur; octavo, ut perinde redempcio ecclesie acceleretur; nono, ut sancti dei per hoc probentura), quasi aurum in b) fornace, et ab iniquis secernantur; decimo, ut sancti dei accelerent et expediant se de hoc mundo ; undecimo, ut carnales christiani, qui [in] carnem et bra- chium humanum ponebant suam fiduciam et mirabantur per- sonas hominume), obliti domini Jhesu crucifixi, recipiant cicius 10 suam malediccionem et confundantur manifeste in diis suis, in quibus habebant fiduciam; duodecimo, ut preparetur domino Jhesu via cicius ad suam dilectam et unicam ecclesiam reformandam et reno- vandam d); decimo tercio, ut scripture inplerentur legis et pro- phetarum, que hec per multa limpide providerunt et pre- dixerunt; decimo quarto, ut, [sicut] supra dictum est, illa meretrix magna et fornicaria, superba nimis et clamosae), que de aureo 20 poculo dudum inebrians populos, quiescebat in pace et sedebat, eciam turbaretur et relinqueretur desolata inpeditaquef) suas for- nicaciones tantundem exercere, quatenus virgo venustissima et nupta agno, inclita et formosa, de celo veniens, suum haberet progressum magis compeditum et liberius surgeret ad sua pre- 25 sidia et incrementa, confusa sicg) et dilacerata sua emula et inimica. 15 Capitulum decimum septimumb). Distinccio secunda de ordine et distinccione ecclesie. Distinccio sancte ecclesie secundum beatum Paulum apostolum 30 et secundum sanctum Dyonisiumi). Nunc dicendum est ex ordine de distinccione conformi vel de formitate distincta pulcherrime in ecclesia Jhesu Christi, de qua loquitur apostolus in multis locis. a) probarentur B; probantur C. b) a B. c) om. BC. d) refor- 35 manda et renovanda B. e) clamorosa B. f) impediatque B. g) sit BC. i) ita Al in marg, (addens Ca.m 17) et B rubr.; om. C. h) ita B. om. AC. 13
Strana 196
196 Matthiae de Janov Regulae, 1. III, tr. 4, dist. 4, c. 17. Merito vero illa legittima et grata distinccio membrorum et singularum iuncturarum familie Christi distinccionia) pul- cherrime membrorum sponse seu nupte comparatur, prout po- test patere in multis scripture locis et singulariter in Canticis Salomonis et prophetis, ubi per singula eius membra sunt de- scripta et multipliciter commendata 1). Nunc quantum ad pro- positumb) negocium spectat, sufficit michi dicere de ecclesie sancte pulchra distinccione et regulatac) cius membrorum et iuncturarum usque ad novissimos articulos, id est de distincta 10 ordinacione parcium ipsius essencialium, utpote graduum, officiorum, statuum et condicionum ad certum numerum et pondus atque mensuram compositorum, ita quodd) neque magis, quam necesse est, neque minus, quam oporteret, habet sua omnia composita membra et distincta et*) 15 ipsorum officia atque potestatem singulorum, ad modum per omnia humani corporis et specialiter virginis sponse suo viro adornate, cui nec quidquam deficit nequef) aliquid superfluit pertinens ad necessitatem et decorem. Nec mirum quidem, cum totam fundaverit et composuerit ille altissimus, 20 qui natus est in ea [f. 106a] et ipsam valde dilexit ab eterno. Et ille totam formavit et distinxit per singula, qui omnia potest et omnem habet scienciam, et cuius sunt perfecta opera. Nam quecumque a deo fiunt, ordinates) fiunt. Paulus igitur apostolus singulariter inter alios ortho- 25 graphos studuit distinccionem istam domini Jhesu corporis vel ecclesie describere et membra ipsius corporih) hominis et mem- bris eius coaptare, et hoc diligenter fecit et plurificatis vicibus. Nam de eodem primo dicit XII. RO. 2): „Et unicuique sicut deus divisit mensuram fidei. Sicut enim in uno corpore multa mem- bra habemus, — omnia enimi) membra non eundem actum habent, — ita multi unum corpus sumus, scilicetk) in Christo, singuli autem alter alterius membra habentes donaciones quas- — dam1) secundum graciam, que data est nobis, differentes.“ 5 30 10) Distinccio per gradus et dignitates ad similitudinem iuncturarum 35 in corpore naturali A alia manu. a) distinccionem B. b) presens BC. c) regula BC. d) itaque BC. e) ad C. f) nec BC. g) ordinato B. h) ita B; corporis C. i) autem BC et biblia. k) om. BC et biblia. 1) quedam false A. 1) Cf. Cantic. IV. et V. passim, Isaiac LAI. 10, etc. 2) Rom. XII. 3—6.
196 Matthiae de Janov Regulae, 1. III, tr. 4, dist. 4, c. 17. Merito vero illa legittima et grata distinccio membrorum et singularum iuncturarum familie Christi distinccionia) pul- cherrime membrorum sponse seu nupte comparatur, prout po- test patere in multis scripture locis et singulariter in Canticis Salomonis et prophetis, ubi per singula eius membra sunt de- scripta et multipliciter commendata 1). Nunc quantum ad pro- positumb) negocium spectat, sufficit michi dicere de ecclesie sancte pulchra distinccione et regulatac) cius membrorum et iuncturarum usque ad novissimos articulos, id est de distincta 10 ordinacione parcium ipsius essencialium, utpote graduum, officiorum, statuum et condicionum ad certum numerum et pondus atque mensuram compositorum, ita quodd) neque magis, quam necesse est, neque minus, quam oporteret, habet sua omnia composita membra et distincta et*) 15 ipsorum officia atque potestatem singulorum, ad modum per omnia humani corporis et specialiter virginis sponse suo viro adornate, cui nec quidquam deficit nequef) aliquid superfluit pertinens ad necessitatem et decorem. Nec mirum quidem, cum totam fundaverit et composuerit ille altissimus, 20 qui natus est in ea [f. 106a] et ipsam valde dilexit ab eterno. Et ille totam formavit et distinxit per singula, qui omnia potest et omnem habet scienciam, et cuius sunt perfecta opera. Nam quecumque a deo fiunt, ordinates) fiunt. Paulus igitur apostolus singulariter inter alios ortho- 25 graphos studuit distinccionem istam domini Jhesu corporis vel ecclesie describere et membra ipsius corporih) hominis et mem- bris eius coaptare, et hoc diligenter fecit et plurificatis vicibus. Nam de eodem primo dicit XII. RO. 2): „Et unicuique sicut deus divisit mensuram fidei. Sicut enim in uno corpore multa mem- bra habemus, — omnia enimi) membra non eundem actum habent, — ita multi unum corpus sumus, scilicetk) in Christo, singuli autem alter alterius membra habentes donaciones quas- — dam1) secundum graciam, que data est nobis, differentes.“ 5 30 10) Distinccio per gradus et dignitates ad similitudinem iuncturarum 35 in corpore naturali A alia manu. a) distinccionem B. b) presens BC. c) regula BC. d) itaque BC. e) ad C. f) nec BC. g) ordinato B. h) ita B; corporis C. i) autem BC et biblia. k) om. BC et biblia. 1) quedam false A. 1) Cf. Cantic. IV. et V. passim, Isaiac LAI. 10, etc. 2) Rom. XII. 3—6.
Strana 197
Distinctio ecclesiae secundum Paulum apostolum. 197 Et ad idem Cor. XII. 1): „Hec autem omnia operatur unus atque idem spiritus, dividens singulis, prout wlt. Sicut enim corpus unum est et membra multa habet, — omnia autem membra corporis, cum sint multa, unum corpus sunt, — ita et Christus. Etenim in uno spiritu omnes in unum corpus baptisati sumus, sive Judei, sive gentiles, sive servi, sive liberi, et omnes uno spiritu potati sumus. Nam et corpus non est unum membrum, sed multa. Si dixerit pes: Quoniam non sum manusa), non sum de corpore: numb) ideo non est de corpore? Et si dixerit auris: Non sum oculus, non sum de corpore: numc) ideo non est de corpore? Si totum corpus oculus: ubi auditus? Et si totum auditus: ubi odoratus? Nunc autem posuit deus membra unumquodque eorum in corpore, sicut voluit. Quod si essent omnia unum membrum, ubi corpus? Nunc autem multa quidem membra, unum autem corpus. Non potest autem dicere oculus 15 manui: Opera tua non indigeo; aut iterum caput pedibus: Non estis michi necessarii. Sed multo magis, que videntur membra corporis infirmiora esse, necessarifor a sunt. Et que putamus ignobiliora membra esse corporis, hiis honorem habundanciorem circumdamus; et que inhonesta sunt membra, habundanciorem 20 honestatem habent. Honesta autem membra nostra nullius egent. Sed deus temperavitd) corpus, ei, cui deerat, honorem tribuendo habundanciorem, ut non sit scisma in corpore, sed id ipsume) pro invicem1) sollicita sint membra. Et si quid patitur unum, conpaciuntur omnia membra: sives) gloriatur 25 unum membrum, congaudent omnia membra. Vos autem estis corpus Christi et membra de membroh). Et quosdam quidem posuit deus in ecclesia, primum apostolos, secundo prophetas, tercio doctores, deinde virtutes, exinde gracias curacionum, opi- tulaciones, gubernaciones, genera lingwarum, interpretaciones 30 sermonum. Numquid omnes apostoli? numquid omnes pro- phete? numquid omnes doctores? numquid omnes virtutes? numquid omnes graciam habent curacionum? numquid omnes lingwis locuntur? numquid omnes interpretantur? 10 a) et ideo add. BC. b) ita biblia; non A; num — de corpore om. BC. 35 c) ita biblia; non omnes cod. d) temptavit false C. e) ita biblia; in ipsum omnes cod. f) pro seipsum invicem AB; per seipsius invicem C; pro h) membris corr. mem- invicem biblia. 8) sive — membra om. BC. bro A; membris BC; membro biblia. 1) I. Cor. XII. 11—29. 40
Distinctio ecclesiae secundum Paulum apostolum. 197 Et ad idem Cor. XII. 1): „Hec autem omnia operatur unus atque idem spiritus, dividens singulis, prout wlt. Sicut enim corpus unum est et membra multa habet, — omnia autem membra corporis, cum sint multa, unum corpus sunt, — ita et Christus. Etenim in uno spiritu omnes in unum corpus baptisati sumus, sive Judei, sive gentiles, sive servi, sive liberi, et omnes uno spiritu potati sumus. Nam et corpus non est unum membrum, sed multa. Si dixerit pes: Quoniam non sum manusa), non sum de corpore: numb) ideo non est de corpore? Et si dixerit auris: Non sum oculus, non sum de corpore: numc) ideo non est de corpore? Si totum corpus oculus: ubi auditus? Et si totum auditus: ubi odoratus? Nunc autem posuit deus membra unumquodque eorum in corpore, sicut voluit. Quod si essent omnia unum membrum, ubi corpus? Nunc autem multa quidem membra, unum autem corpus. Non potest autem dicere oculus 15 manui: Opera tua non indigeo; aut iterum caput pedibus: Non estis michi necessarii. Sed multo magis, que videntur membra corporis infirmiora esse, necessarifor a sunt. Et que putamus ignobiliora membra esse corporis, hiis honorem habundanciorem circumdamus; et que inhonesta sunt membra, habundanciorem 20 honestatem habent. Honesta autem membra nostra nullius egent. Sed deus temperavitd) corpus, ei, cui deerat, honorem tribuendo habundanciorem, ut non sit scisma in corpore, sed id ipsume) pro invicem1) sollicita sint membra. Et si quid patitur unum, conpaciuntur omnia membra: sives) gloriatur 25 unum membrum, congaudent omnia membra. Vos autem estis corpus Christi et membra de membroh). Et quosdam quidem posuit deus in ecclesia, primum apostolos, secundo prophetas, tercio doctores, deinde virtutes, exinde gracias curacionum, opi- tulaciones, gubernaciones, genera lingwarum, interpretaciones 30 sermonum. Numquid omnes apostoli? numquid omnes pro- phete? numquid omnes doctores? numquid omnes virtutes? numquid omnes graciam habent curacionum? numquid omnes lingwis locuntur? numquid omnes interpretantur? 10 a) et ideo add. BC. b) ita biblia; non A; num — de corpore om. BC. 35 c) ita biblia; non omnes cod. d) temptavit false C. e) ita biblia; in ipsum omnes cod. f) pro seipsum invicem AB; per seipsius invicem C; pro h) membris corr. mem- invicem biblia. 8) sive — membra om. BC. bro A; membris BC; membro biblia. 1) I. Cor. XII. 11—29. 40
Strana 198
198 Matthiae de Janov Regulae, 1. III, tr. 4, dist. 4, c. 17. Ecce apostolus quam sollicite et expresse ponit distinccio- nem membrorum sancte ecclesie et comparacionema) ipsius ad corporis humani per membra singula distinccionem et ipsorum necessariam posicionem. Unde iterum scribit idem et ad idem 5 Eph. IIIIe, dicens 1): „Solliciti servare unitatem spiritus sancti in vinculo pacis. Unum corpus et unus spiritus: sicut vocati estis in una spe vocacionis vestre. Unus dominus, unab) fides et unum baptismac). Unus deus et pater omnium, qui est| super omnes et per omnia et in omnibus nobis. Unicuique autem 10 nostrumd) data est gracia secundum mensuram donacionis Christi. Propter quod dicit: Ascendens Christus9) in altum, captivam duxit captivitatem, dedit dona hominibus. Quod au- tem ascendit, quid est, nisi quia et descendit primum [in in- feriores partes terre? Qui descendit, ipse est, et qui ascendit 15 super omnes celos, ut inpleret omnia. Et ipse dedit quosdam quidem apostolos, quosdam autem prophetas, alios vero ewan- gelistas, alios autem pastores et doctores ad consummacionem" sanctorum in opus ministerii, in edificacionem corporis Christi, donec occurramus omnes in unitatem fidei et agnicionis5) filii 20 dei in virumh) perfectum, in mensurami) etatis plenitudinis Christi, ut iamk) non simusl) parvuli fluctuantes et circum- feramurm) omni vento doctrine inn) nequicia hominum, ino) astucia ad circumvencionem erroris. Veritatem autem facientes in caritate, crescamus in illo per omnia, qui est caput nostrum ?) Christus, [ex] quo totum corpus conpactum et connexum per omnem4) iuncturam subministracionis secundum operacionem et mensuram uniuscuiusque membri, augmentum corporis facit in edificacionem sui in caritate." Pensa hic dicta apostoli per singula et qualiter probat 30 ecclesie unitatem et hortatur ad ipsam conservandam et de- monstrat ipsius membrorum pulcherrimam distinccionem, sicud 25 a) cooperacionem BC. b) et una C. c) unus baptismus BC. d) vestrum false AC. e) deus C; om. biblia. f) ita A et biblia; conver- sacionem BC. g) ita biblia; agnicionem BC, cognicionem B. h) unum 35 p. hominem BC. 1) mensura BC. k) Nam iam corr. ut iam A; ut om. B; eciam C. l) ita biblia; sumus omnes cod. m) A post corr.; circum- veniamur BC. n) et BC. o) et in BC. P) in marg. add. A; om. biblia ; Christo tantum BC. q) per unam omnem A ante corr.; omnem om. BC. 1) Ephes. IV. 3—16.
198 Matthiae de Janov Regulae, 1. III, tr. 4, dist. 4, c. 17. Ecce apostolus quam sollicite et expresse ponit distinccio- nem membrorum sancte ecclesie et comparacionema) ipsius ad corporis humani per membra singula distinccionem et ipsorum necessariam posicionem. Unde iterum scribit idem et ad idem 5 Eph. IIIIe, dicens 1): „Solliciti servare unitatem spiritus sancti in vinculo pacis. Unum corpus et unus spiritus: sicut vocati estis in una spe vocacionis vestre. Unus dominus, unab) fides et unum baptismac). Unus deus et pater omnium, qui est| super omnes et per omnia et in omnibus nobis. Unicuique autem 10 nostrumd) data est gracia secundum mensuram donacionis Christi. Propter quod dicit: Ascendens Christus9) in altum, captivam duxit captivitatem, dedit dona hominibus. Quod au- tem ascendit, quid est, nisi quia et descendit primum [in in- feriores partes terre? Qui descendit, ipse est, et qui ascendit 15 super omnes celos, ut inpleret omnia. Et ipse dedit quosdam quidem apostolos, quosdam autem prophetas, alios vero ewan- gelistas, alios autem pastores et doctores ad consummacionem" sanctorum in opus ministerii, in edificacionem corporis Christi, donec occurramus omnes in unitatem fidei et agnicionis5) filii 20 dei in virumh) perfectum, in mensurami) etatis plenitudinis Christi, ut iamk) non simusl) parvuli fluctuantes et circum- feramurm) omni vento doctrine inn) nequicia hominum, ino) astucia ad circumvencionem erroris. Veritatem autem facientes in caritate, crescamus in illo per omnia, qui est caput nostrum ?) Christus, [ex] quo totum corpus conpactum et connexum per omnem4) iuncturam subministracionis secundum operacionem et mensuram uniuscuiusque membri, augmentum corporis facit in edificacionem sui in caritate." Pensa hic dicta apostoli per singula et qualiter probat 30 ecclesie unitatem et hortatur ad ipsam conservandam et de- monstrat ipsius membrorum pulcherrimam distinccionem, sicud 25 a) cooperacionem BC. b) et una C. c) unus baptismus BC. d) vestrum false AC. e) deus C; om. biblia. f) ita A et biblia; conver- sacionem BC. g) ita biblia; agnicionem BC, cognicionem B. h) unum 35 p. hominem BC. 1) mensura BC. k) Nam iam corr. ut iam A; ut om. B; eciam C. l) ita biblia; sumus omnes cod. m) A post corr.; circum- veniamur BC. n) et BC. o) et in BC. P) in marg. add. A; om. biblia ; Christo tantum BC. q) per unam omnem A ante corr.; omnem om. BC. 1) Ephes. IV. 3—16.
Strana 199
Distinctio ecclesiae secundum Dionysium Areopagitam. 199 scriptum est alibi de ecclesia eadem 1): „Omnis gloria eius a) filie regis ab intus, circumamicta varietatibus." [f. 106b Beatus quoque Dyonisius Ariopagitab), asecla beati Pauli et discipulus, eciamc) posuitd) distinccionem pul- cherrime sancte ecclesie, sed aliam secutus consideracionem 2). Nam ipse divisit corpus ecclesie in mundo hoc ad modum ec- clesie, que in celis est iam glorificata et congregata ex angelis et ex hominibuse), quam vocavit celestem gerarchiamf), et istam ecclesiam in hac vita ecclesiasticam gerarchiam nuncupavit. Distinxit autem istam gerarchiam primum in tres differentes 10 gerarchias ad modum celestis et illas subdivisit quamlibet in tres ordines personarum gerarchicarum, et ita in universo di- vidit ecclesiam in novem ordines vel in novem parcialés ge- rarchias. Gerarchia autem ests) sancta racionabilium persona- rum congregacio, per gradus h) et officia ordinate distincta cum 15 sciencia et operacione sibi competentibus, ad dei conformitatem, prout sibi possibile est, assimilata et per illuminaciones sibi di- vinitus infusas iuxta cuiusque capacitatem ad dei imitacionem sursum acta. Unde ad distinccionem primarumi) trium gerar- chiarum sumit beatus Dyonisius ex actibus et donis, que sunt 20 pro communitate ecclesie vel ad communitatem respicientes. Verbi gracia ponit in prima gerarchia congregacionem perso- narum perfectarum, purgatarum et illuminatarum a suprema et celesti gerarchia, vel que suscipiunt inmediate suas perfecciones et influencias a Christo Jhesu et spiritu eius. In secunda ponit 25 personas, que accipiunt perfeccionem, lumen etk) purgacionem a superioribus et eciam sunt illuminantes, purgantes et per- ficientes inferiores et subiectos. In tercia et infima gerarchia ponit congregacionem personarum illarum, que solum accipiunt illuminacionem, purgacionem et perfeccionem suam a mediis, et 30 non ulterius aliquem illuminant aut purgant vel perficiunt. In prima gerarchia collocat apostolatum1) et episcopos omnes. In secunda ponit curatos sacerdotes et alios sacerdotesm). In tercia locat monachos et laycos, et ita locat monachos in in- c) et B. d) in add., 35 a) eras. in cod. A. b) Arriopagita BC. e) omnibus C. 1) yerarchia seu jerarchia, jerar- sed postea eras. in cod. A. h) gradum C. i) previarum C. 8) om. B. chicus oc., scribitur in BC. k) sup. lin. add. A. 1) apostolicum A. m) et alios sacerdotes om. B. 1) Psalm. XLIV. 14—15. 2) Dionysius Areopagita, de eccles. hierar- chia, c. 5 et 6, ap. Migne PG, t. III, col. 506, 507 ct 531. 5
Distinctio ecclesiae secundum Dionysium Areopagitam. 199 scriptum est alibi de ecclesia eadem 1): „Omnis gloria eius a) filie regis ab intus, circumamicta varietatibus." [f. 106b Beatus quoque Dyonisius Ariopagitab), asecla beati Pauli et discipulus, eciamc) posuitd) distinccionem pul- cherrime sancte ecclesie, sed aliam secutus consideracionem 2). Nam ipse divisit corpus ecclesie in mundo hoc ad modum ec- clesie, que in celis est iam glorificata et congregata ex angelis et ex hominibuse), quam vocavit celestem gerarchiamf), et istam ecclesiam in hac vita ecclesiasticam gerarchiam nuncupavit. Distinxit autem istam gerarchiam primum in tres differentes 10 gerarchias ad modum celestis et illas subdivisit quamlibet in tres ordines personarum gerarchicarum, et ita in universo di- vidit ecclesiam in novem ordines vel in novem parcialés ge- rarchias. Gerarchia autem ests) sancta racionabilium persona- rum congregacio, per gradus h) et officia ordinate distincta cum 15 sciencia et operacione sibi competentibus, ad dei conformitatem, prout sibi possibile est, assimilata et per illuminaciones sibi di- vinitus infusas iuxta cuiusque capacitatem ad dei imitacionem sursum acta. Unde ad distinccionem primarumi) trium gerar- chiarum sumit beatus Dyonisius ex actibus et donis, que sunt 20 pro communitate ecclesie vel ad communitatem respicientes. Verbi gracia ponit in prima gerarchia congregacionem perso- narum perfectarum, purgatarum et illuminatarum a suprema et celesti gerarchia, vel que suscipiunt inmediate suas perfecciones et influencias a Christo Jhesu et spiritu eius. In secunda ponit 25 personas, que accipiunt perfeccionem, lumen etk) purgacionem a superioribus et eciam sunt illuminantes, purgantes et per- ficientes inferiores et subiectos. In tercia et infima gerarchia ponit congregacionem personarum illarum, que solum accipiunt illuminacionem, purgacionem et perfeccionem suam a mediis, et 30 non ulterius aliquem illuminant aut purgant vel perficiunt. In prima gerarchia collocat apostolatum1) et episcopos omnes. In secunda ponit curatos sacerdotes et alios sacerdotesm). In tercia locat monachos et laycos, et ita locat monachos in in- c) et B. d) in add., 35 a) eras. in cod. A. b) Arriopagita BC. e) omnibus C. 1) yerarchia seu jerarchia, jerar- sed postea eras. in cod. A. h) gradum C. i) previarum C. 8) om. B. chicus oc., scribitur in BC. k) sup. lin. add. A. 1) apostolicum A. m) et alios sacerdotes om. B. 1) Psalm. XLIV. 14—15. 2) Dionysius Areopagita, de eccles. hierar- chia, c. 5 et 6, ap. Migne PG, t. III, col. 506, 507 ct 531. 5
Strana 200
200 Matthiae de Janov Regulae, l. 111, tr. 4, dist. 4, c. 17 et 18. fima gerarchia vel congregacione infima, de illis puta, qui tan- tum debent purgari, non autem purgare alios, similiter, qui de- bent tantum suscipere illuminacionem et perfeccionem, non vero illuminare vel perficere quempiama) secundum ordinem 5 illum gerarchicum.— Hec secundum Dyonisium eundem. Quiby vero plura de talibus velit videre, inquirat libros prefatos doc- toris eiusdemc), qui satis cito aquirente poterint inveniri. Capitulum decimum octavum“). Distinccio familie Christi, id est ceclesie secundum ordinacio- nem modernorum seculorume), quoad gradus ccclesiasticos vel status clericorum1). Ego autem delectatus in consideracione pulcherrime ordi- nacionis ecclesie et decore eius distinccionis, quantum ad pre- sentem statum eius, et ex animo iratus zelansque contra illos, qui illum ordinem familie Christi inpudenter rumpunt et con- turbant, ex istis, que a Paulo apostolo sunt posita et a Dyo- nisios) distincta, et ex figura respectu moderne ecclesie volui adhuc aliam distinccionem ecclesie sancte indagari aut pocius eandem, quam Paulus in grosso et in communi posuit, magis particulatim dividere et membra singula ipsius pulcherri- maque manifestius demonstrare ponereque differenciam inter membra corporis ecclesie, et que magis, queveh) minus sunt necessaria et acceptatai). Rogo tamen humiliter unumquemque lectorem, ut michi 25 non inputet, dum hec scribo, sed magis me supportet, etk) la- boribus meis si non wit vel non dignatur gratus esse, ad mi- nus caveat sibi detrahere studiis aliorum et suam innocenciam circa meam exilem personam conservare. I. Est igitur notandum]), quod sicut creacio mundim) est opus 3° proprie dei, ita salus mundi in ecclesia et propter ecclesiam est 15 20 10 1) (Religio)si et laici simul computantur A alia manu. 18a de unione (?) super epistola D 1. — Super epistola D 2. c) eius B. a) quempium BC. b) rasura sequitur in cod. A. c) seculorum B; sanctorum (?) A. f) ita A in 35 d) ita AB rubr., om. C. h) ve om. B. marg. (addens Ca.m 18) ct B rubr.; om. C. g) Dionisio C. i) accepta BC. k) sup. lin. ald. A. 1) contin. D I. 2. M) A post corr, 29) Dominica
200 Matthiae de Janov Regulae, l. 111, tr. 4, dist. 4, c. 17 et 18. fima gerarchia vel congregacione infima, de illis puta, qui tan- tum debent purgari, non autem purgare alios, similiter, qui de- bent tantum suscipere illuminacionem et perfeccionem, non vero illuminare vel perficere quempiama) secundum ordinem 5 illum gerarchicum.— Hec secundum Dyonisium eundem. Quiby vero plura de talibus velit videre, inquirat libros prefatos doc- toris eiusdemc), qui satis cito aquirente poterint inveniri. Capitulum decimum octavum“). Distinccio familie Christi, id est ceclesie secundum ordinacio- nem modernorum seculorume), quoad gradus ccclesiasticos vel status clericorum1). Ego autem delectatus in consideracione pulcherrime ordi- nacionis ecclesie et decore eius distinccionis, quantum ad pre- sentem statum eius, et ex animo iratus zelansque contra illos, qui illum ordinem familie Christi inpudenter rumpunt et con- turbant, ex istis, que a Paulo apostolo sunt posita et a Dyo- nisios) distincta, et ex figura respectu moderne ecclesie volui adhuc aliam distinccionem ecclesie sancte indagari aut pocius eandem, quam Paulus in grosso et in communi posuit, magis particulatim dividere et membra singula ipsius pulcherri- maque manifestius demonstrare ponereque differenciam inter membra corporis ecclesie, et que magis, queveh) minus sunt necessaria et acceptatai). Rogo tamen humiliter unumquemque lectorem, ut michi 25 non inputet, dum hec scribo, sed magis me supportet, etk) la- boribus meis si non wit vel non dignatur gratus esse, ad mi- nus caveat sibi detrahere studiis aliorum et suam innocenciam circa meam exilem personam conservare. I. Est igitur notandum]), quod sicut creacio mundim) est opus 3° proprie dei, ita salus mundi in ecclesia et propter ecclesiam est 15 20 10 1) (Religio)si et laici simul computantur A alia manu. 18a de unione (?) super epistola D 1. — Super epistola D 2. c) eius B. a) quempium BC. b) rasura sequitur in cod. A. c) seculorum B; sanctorum (?) A. f) ita A in 35 d) ita AB rubr., om. C. h) ve om. B. marg. (addens Ca.m 18) ct B rubr.; om. C. g) Dionisio C. i) accepta BC. k) sup. lin. ald. A. 1) contin. D I. 2. M) A post corr, 29) Dominica
Strana 201
Distinctio ecclesiae secundum ordines ecclesiasticos. 201 proprie opus Jhesu crucifixi, quemadmodum hoc nomen ipsuma) attestatur. Cum ergo primum et principale Jhesu crucifixi, sicut et ecclesie, est salus animarum aut salvare animas, ergo omnis ordinacio atque distinccio eius est ad hoc facta etb) ex hoc, ut anime salvandorum procurentur et salventurc). Igitur exinde poterint sumi et numerari membra principalia et essen- cialia tocius ecclesie sacrosancte, puta ex illis personis, que ha- bent curam animarum. Et tunc quemadmodum in quolibet corpore humano pri- mum numerata sunt tria membra principalia et essencialia pro 1o salvando animali, sine quibus omnino non potest vita hominis neque species neque individuum conservari, et illa sunt: caput, cor et renes, et ideo ista sunt, que pre ceteris membris habun- dant calore, spiritu et vi sensitiva, et defeccio istorum vel lesio est d) defeccio et lesio tocius vite animalis: itae) conformiter re- 15 peritur in corpore venustissimo ecclesie virginis et sponse Jhesu Christi: tres scilicet persone curate aut tres ordines personarum curatarum, id est qui ex suo principali officio et ordine habent curare salutem animarum, videlicet papa, episcopi et plebani; et hii tres primo et principaliter reci- 20 piunt a Christo Jhesu pro tota ecclesia calorem, spiritum et sensum vivacem et istis magis habundant et debent habundare pro toto corpore ecclesie sacrosancte; et lesio vel defeccio isto- rum vel alicuius ex istis esset lesio aut defeccio vite ecclesie, supposita potencia dei ordinata et quoad ordinem influxionis 25 atque excepta potencia dei absoluta. Et ista composicio atque ordo in principio per Jhesum Christum [f. 107a] est conceptus et confirmatus in ecclesia originali. Et ita, ut superius lp.56] assumptum est, veritas vite et doctrine Jhesu Christi et ipsius dehincf) apostolorum est regula, secun- 30 dum quam tota usque ad finem ecclesia sanctorum ordinatur 9—20) Membra sunt in [corpore] caput —cor renes A alia manu codeva. 35 рара mistico- episcopi plebani naturali a) crucifix(us) add. C in m. b) sancta et C; facta est D 2. c) post hanc vocem D 1. 2. contin.: Tunc fiet magna redempcio oc., v. infra p. 218, e) ista (sic) C. f) om. C. lin. 28. d) rasura in A. 40
Distinctio ecclesiae secundum ordines ecclesiasticos. 201 proprie opus Jhesu crucifixi, quemadmodum hoc nomen ipsuma) attestatur. Cum ergo primum et principale Jhesu crucifixi, sicut et ecclesie, est salus animarum aut salvare animas, ergo omnis ordinacio atque distinccio eius est ad hoc facta etb) ex hoc, ut anime salvandorum procurentur et salventurc). Igitur exinde poterint sumi et numerari membra principalia et essen- cialia tocius ecclesie sacrosancte, puta ex illis personis, que ha- bent curam animarum. Et tunc quemadmodum in quolibet corpore humano pri- mum numerata sunt tria membra principalia et essencialia pro 1o salvando animali, sine quibus omnino non potest vita hominis neque species neque individuum conservari, et illa sunt: caput, cor et renes, et ideo ista sunt, que pre ceteris membris habun- dant calore, spiritu et vi sensitiva, et defeccio istorum vel lesio est d) defeccio et lesio tocius vite animalis: itae) conformiter re- 15 peritur in corpore venustissimo ecclesie virginis et sponse Jhesu Christi: tres scilicet persone curate aut tres ordines personarum curatarum, id est qui ex suo principali officio et ordine habent curare salutem animarum, videlicet papa, episcopi et plebani; et hii tres primo et principaliter reci- 20 piunt a Christo Jhesu pro tota ecclesia calorem, spiritum et sensum vivacem et istis magis habundant et debent habundare pro toto corpore ecclesie sacrosancte; et lesio vel defeccio isto- rum vel alicuius ex istis esset lesio aut defeccio vite ecclesie, supposita potencia dei ordinata et quoad ordinem influxionis 25 atque excepta potencia dei absoluta. Et ista composicio atque ordo in principio per Jhesum Christum [f. 107a] est conceptus et confirmatus in ecclesia originali. Et ita, ut superius lp.56] assumptum est, veritas vite et doctrine Jhesu Christi et ipsius dehincf) apostolorum est regula, secun- 30 dum quam tota usque ad finem ecclesia sanctorum ordinatur 9—20) Membra sunt in [corpore] caput —cor renes A alia manu codeva. 35 рара mistico- episcopi plebani naturali a) crucifix(us) add. C in m. b) sancta et C; facta est D 2. c) post hanc vocem D 1. 2. contin.: Tunc fiet magna redempcio oc., v. infra p. 218, e) ista (sic) C. f) om. C. lin. 28. d) rasura in A. 40
Strana 202
202 Matthiae de Janov Regulae, 1. III, tr. 4, dist. 4, c. 18. et debet gubernari, quoniam primum ipse dominus Jhesus pri- mus voluita) esse curatus animarum et dehinc in secundo ordine posuit apostolos, et in tercio LXXII discipulos col- locavit, et hii omnes curati animarumb), posteac) loco sui Chri- stus posuit Petrum, primum papam, in loco apostolorum constituit episcopos, in loco tercio LXXIId) discipulorum posuit plebanos vel curatos sacerdotes. Quapropter isti tres soli et non alii dicuntur proprii sacerdotes animarum. Sed postea per spiritum sanctum et eius ecclesiam additi 10 sunt quatuor ordines similiter curatarum personarum, sed non ex equo primis tribus ordinibus, nec in eadem serie, sed a latere et minus essenciales et minus principales. Et sunt: patriarche, archiepiscopi, archidyaconie) et decani, qui sunt quasi due manus et duo crura in corpore hominis, 15 ita ipsi in corpore mistico Jhesu Christi. Itaque papa, primus curatus animarum, fulcitur quasi duo- bus brachiis hinc et inde, archiepiscopis scilicet et patriarchis. Et episcoporum secundus ordo curatorum archidiaconis et de- canis quasi a duobus cruribusf) deportatur. Plebanorum autem 20 ordo tercius et essencialis eisdem manibus et cruribus est con- tentus, quoniam sufficienter per ea ambitur, defenditurs), iuva- tur et portatur. Alii autem omnes clerici et sacerdotes, qui sunt in ecclesia, cuiuscumque gradus vel condicionis fuerint, sunt appendicii 25 istorum ordinum essencialium predictorum, et sunt atque dicun- tur opitulaciones, id est1) adiuvamenta eorumdem. Ex qui- bus dominus papa adhibuit sibi gnaros et fideles presbiteros, a quibus esset ydonee suppodiatusi) aut supportatus etk) ad- iutus ad portandum rite et digne suam curam et suum magnum 30 onus: quasi arbor vel rami eius, cum nimis multos et magnos fructus deportant, quibusdam1) suppodiamentis sustentantur vel confortantur, ut possint fructus deferre et non frangi sub gravitate, a qua usquem) prope terram et quasi violenter 5 13) Patriarche, archiepiscopi, archidyaconi, decani A. 23) Clerici et 35 sacerdotes diversarum condicionum appendicii ordinum essencialium dicuntur opitulaciones A. a) meruit BC. e) et archidiaconi BC. i) subpediatus BC. b) om. C. c) et postea BC. d) LXXlIorum C. f) curribus BC. g) et defenditur BC. h) atque BC. k) om. C. 1) cum q. A. m) om. BC.
202 Matthiae de Janov Regulae, 1. III, tr. 4, dist. 4, c. 18. et debet gubernari, quoniam primum ipse dominus Jhesus pri- mus voluita) esse curatus animarum et dehinc in secundo ordine posuit apostolos, et in tercio LXXII discipulos col- locavit, et hii omnes curati animarumb), posteac) loco sui Chri- stus posuit Petrum, primum papam, in loco apostolorum constituit episcopos, in loco tercio LXXIId) discipulorum posuit plebanos vel curatos sacerdotes. Quapropter isti tres soli et non alii dicuntur proprii sacerdotes animarum. Sed postea per spiritum sanctum et eius ecclesiam additi 10 sunt quatuor ordines similiter curatarum personarum, sed non ex equo primis tribus ordinibus, nec in eadem serie, sed a latere et minus essenciales et minus principales. Et sunt: patriarche, archiepiscopi, archidyaconie) et decani, qui sunt quasi due manus et duo crura in corpore hominis, 15 ita ipsi in corpore mistico Jhesu Christi. Itaque papa, primus curatus animarum, fulcitur quasi duo- bus brachiis hinc et inde, archiepiscopis scilicet et patriarchis. Et episcoporum secundus ordo curatorum archidiaconis et de- canis quasi a duobus cruribusf) deportatur. Plebanorum autem 20 ordo tercius et essencialis eisdem manibus et cruribus est con- tentus, quoniam sufficienter per ea ambitur, defenditurs), iuva- tur et portatur. Alii autem omnes clerici et sacerdotes, qui sunt in ecclesia, cuiuscumque gradus vel condicionis fuerint, sunt appendicii 25 istorum ordinum essencialium predictorum, et sunt atque dicun- tur opitulaciones, id est1) adiuvamenta eorumdem. Ex qui- bus dominus papa adhibuit sibi gnaros et fideles presbiteros, a quibus esset ydonee suppodiatusi) aut supportatus etk) ad- iutus ad portandum rite et digne suam curam et suum magnum 30 onus: quasi arbor vel rami eius, cum nimis multos et magnos fructus deportant, quibusdam1) suppodiamentis sustentantur vel confortantur, ut possint fructus deferre et non frangi sub gravitate, a qua usquem) prope terram et quasi violenter 5 13) Patriarche, archiepiscopi, archidyaconi, decani A. 23) Clerici et 35 sacerdotes diversarum condicionum appendicii ordinum essencialium dicuntur opitulaciones A. a) meruit BC. e) et archidiaconi BC. i) subpediatus BC. b) om. C. c) et postea BC. d) LXXlIorum C. f) curribus BC. g) et defenditur BC. h) atque BC. k) om. C. 1) cum q. A. m) om. BC.
Strana 203
Distinctio ecclesiae secundum ordines ecclesiasticos. 203 inflectuntur, ita prefati electi et sapientes presbiteri supportant in cura magna eta) laboribus ipsum papam. Quos presbiteros electos ex milibus papa et ecclesia voluit cardinales exinde nominare, quia sicut cardines sustentant hostium in sua con- stancia et volubilitate et hostium ipsis innixum expedite et or- dinate volviturb) atque leviter, clauditquec) et aperit domum domini, et inmittit et emittit foras, et omnia debite et ordinate, ita sunt domino pape presbiteri cardinales, qui quidem, si sunt et dum sapientes et digni ind) domino Jhesu Christo, tunc sunt sanitas orbis terrarum, scilicet ecclesie Christi sacrosancte, sicut scriptum est 1): „Multitudo sapientum sanitas est orbis terrarum." Et tunc merito possunt et debent dici cardines ecclesie vel tocius domus dei. Sed si ex permissione divina contingat illud sal multorum populorum infatuari ullo modo ete) per operacionem Sathane altam et nimis fraudulentam, tunc non nisi proici foras debent secundum ewangelium Jhesu et ab hominibus concul- cari 2) et non de cetero cardines domus dei, sed pocius porte inferni mererentur censerif) et nominari, qui de ecclesia ad in- fernum mittunt plurimos, vel per quos dyabolus perdicionem ets) infernum in ecclesiam sanctorum introducit, qui infernus sequitur sedentem in equo pallido, id est papam yppocritam, a cardinalibus yppocritis, qui nec sunt frigidi nequel) calidi, sed tepidi et pallidi, deportatum sic et sustentatum secundum pro- pheciam Jo. in Apoc.3) Et de istis talibus portis abyssi cupidi- tatis et inferni locutus est pius Jhesus dicens ad primum pa- 25 pam 4): „Tu es Petrus et super hanc petram edificabo eccle- siam meam“, et tunc ad propositum: „Et porte inferni non pre- valebunt adversus eam. Nisi enim signaculum hoc firmiter staret promissionis Jhesu Christi, iam nunc istis periculosis temporibus paulominus in in- 30 fernisi) habitassetk) anima nostra et iam quasi Sodoma peris- semusl) et quasi Gomorra fuissemus 5), quoniam nisi Christus, piissimus et fidelis deus, in principio istius scismatis, 5 10 15 20 3) Cardinales A. a) in ecclesia magna a BC. b) involvitur BC. c) claudit BC. d) et BC. c) om. BC. f) fieri corr. censeri A. g) add. A sup. lin.; 35 i) in infernis om. BC. in BC. h) nec C. k) add. A in m. 1) pes- sima BC. 1) Sap. VI. 26. 2) Cf. Matth. V. 13. 3) Cf. Apoc. VI. 8. 4) Matth. XVI. I8. 5) Cf. Rom. IX. 29.
Distinctio ecclesiae secundum ordines ecclesiasticos. 203 inflectuntur, ita prefati electi et sapientes presbiteri supportant in cura magna eta) laboribus ipsum papam. Quos presbiteros electos ex milibus papa et ecclesia voluit cardinales exinde nominare, quia sicut cardines sustentant hostium in sua con- stancia et volubilitate et hostium ipsis innixum expedite et or- dinate volviturb) atque leviter, clauditquec) et aperit domum domini, et inmittit et emittit foras, et omnia debite et ordinate, ita sunt domino pape presbiteri cardinales, qui quidem, si sunt et dum sapientes et digni ind) domino Jhesu Christo, tunc sunt sanitas orbis terrarum, scilicet ecclesie Christi sacrosancte, sicut scriptum est 1): „Multitudo sapientum sanitas est orbis terrarum." Et tunc merito possunt et debent dici cardines ecclesie vel tocius domus dei. Sed si ex permissione divina contingat illud sal multorum populorum infatuari ullo modo ete) per operacionem Sathane altam et nimis fraudulentam, tunc non nisi proici foras debent secundum ewangelium Jhesu et ab hominibus concul- cari 2) et non de cetero cardines domus dei, sed pocius porte inferni mererentur censerif) et nominari, qui de ecclesia ad in- fernum mittunt plurimos, vel per quos dyabolus perdicionem ets) infernum in ecclesiam sanctorum introducit, qui infernus sequitur sedentem in equo pallido, id est papam yppocritam, a cardinalibus yppocritis, qui nec sunt frigidi nequel) calidi, sed tepidi et pallidi, deportatum sic et sustentatum secundum pro- pheciam Jo. in Apoc.3) Et de istis talibus portis abyssi cupidi- tatis et inferni locutus est pius Jhesus dicens ad primum pa- 25 pam 4): „Tu es Petrus et super hanc petram edificabo eccle- siam meam“, et tunc ad propositum: „Et porte inferni non pre- valebunt adversus eam. Nisi enim signaculum hoc firmiter staret promissionis Jhesu Christi, iam nunc istis periculosis temporibus paulominus in in- 30 fernisi) habitassetk) anima nostra et iam quasi Sodoma peris- semusl) et quasi Gomorra fuissemus 5), quoniam nisi Christus, piissimus et fidelis deus, in principio istius scismatis, 5 10 15 20 3) Cardinales A. a) in ecclesia magna a BC. b) involvitur BC. c) claudit BC. d) et BC. c) om. BC. f) fieri corr. censeri A. g) add. A sup. lin.; 35 i) in infernis om. BC. in BC. h) nec C. k) add. A in m. 1) pes- sima BC. 1) Sap. VI. 26. 2) Cf. Matth. V. 13. 3) Cf. Apoc. VI. 8. 4) Matth. XVI. I8. 5) Cf. Rom. IX. 29.
Strana 204
204 Matthiae de Janov Regulac, 1. Ill, tr. 4, dist. 4, c. 18. 5 10 15 20 25 nunc currentis, suam ecclesiam adiuvisset, porte prefate in- ferni utique adversus ecclesiam prevaluissent. Sed propicio deo sal infatuatum repertum est a tota Christi ecclesia salvandorum esse irritum factum et innane et proiectum foras et a) iam ab hominibus conculcatur non inpune; infernus quoque, qui seque- batur mortem super equin sedentemb) et circumquaque per or- bem occidentem, id est Antychristuse), filius perdicionis 1) ac summum caput omnis corporis lati et longi, fortis et compacti antychristeitatis, id est multitudinis yppocritarum, non intravit Christi Jhesu inclitam ecclesiam, sed manet foris precisus et eiectus, revelatus iam a Christo coram suis electis, dehinc a spiritu oris ipsius occidendus 2). Sacrum itaque collegium presbiterorum cardinalium non est de principalibusd) et essencialibus partibus vel membris ec- clesie, sed de appendiciis et pertinens ad opitulaciones, quia ad hoc sunt, ut supportent et fulciant ipsum papam. Quemadmodum et domini episcopi assumpserunt sibi col- legium canonicorum [f. 107b] cathedralium suarum eccle- siarum in opitulamen sui magni oneris salubriter deportandi. Ita plebani habent suos vicarios, quibus in gerenda cura animarum et rite expedienda adiuvantur. Qui quidem omnes isti coassumpti sunt in dei ecclesia, et licet sinte) utiles et necessarii familie Christi, minus principales. Et nota, quod illi, qui sunt maxime principales in ecclesia, utpote dictum est, papa, episcopi et sacerdotes curati inmediate plebium, sunt ossa corporis ecclesie, illa magna et forcia, velut sunt brachiorum atque pedum, que sustentant totum cor- pus et faciunt ipsum validum et ad suos actus proprios agile et expeditum. Et tunc isti prefati assumpti, scilicet presbiteri 30 cardinales, canonici cathedralium ecclesiarum et vicarii sacer- dotes et ceteri clerici inferiores, sunt quasi cartilago ecclesie corporis. Et populus plebeius sunt carnes cartilagini ad- herentesf) et ab ossibus sustentate. Nam de cartilagine cor- poris Antychristi et de ossibus ipsius, id est de pseudochristiss) 35 et pseudoprophetis seu de sacerdotibus et clericis carnalibus, amatoribus huius mundi, in Job dicitur3): „Ossa eius velut a) ut BC. b) A post corr. c) accidencia (sic) Antichristus BC. d) principibus BC. e) sunt BC. f) adherens A. g) pseudochristianis BC. 3) Job XL. 13. 1) Cf. II. Thess. II. 3. 2) II. Thess. II. 8.
204 Matthiae de Janov Regulac, 1. Ill, tr. 4, dist. 4, c. 18. 5 10 15 20 25 nunc currentis, suam ecclesiam adiuvisset, porte prefate in- ferni utique adversus ecclesiam prevaluissent. Sed propicio deo sal infatuatum repertum est a tota Christi ecclesia salvandorum esse irritum factum et innane et proiectum foras et a) iam ab hominibus conculcatur non inpune; infernus quoque, qui seque- batur mortem super equin sedentemb) et circumquaque per or- bem occidentem, id est Antychristuse), filius perdicionis 1) ac summum caput omnis corporis lati et longi, fortis et compacti antychristeitatis, id est multitudinis yppocritarum, non intravit Christi Jhesu inclitam ecclesiam, sed manet foris precisus et eiectus, revelatus iam a Christo coram suis electis, dehinc a spiritu oris ipsius occidendus 2). Sacrum itaque collegium presbiterorum cardinalium non est de principalibusd) et essencialibus partibus vel membris ec- clesie, sed de appendiciis et pertinens ad opitulaciones, quia ad hoc sunt, ut supportent et fulciant ipsum papam. Quemadmodum et domini episcopi assumpserunt sibi col- legium canonicorum [f. 107b] cathedralium suarum eccle- siarum in opitulamen sui magni oneris salubriter deportandi. Ita plebani habent suos vicarios, quibus in gerenda cura animarum et rite expedienda adiuvantur. Qui quidem omnes isti coassumpti sunt in dei ecclesia, et licet sinte) utiles et necessarii familie Christi, minus principales. Et nota, quod illi, qui sunt maxime principales in ecclesia, utpote dictum est, papa, episcopi et sacerdotes curati inmediate plebium, sunt ossa corporis ecclesie, illa magna et forcia, velut sunt brachiorum atque pedum, que sustentant totum cor- pus et faciunt ipsum validum et ad suos actus proprios agile et expeditum. Et tunc isti prefati assumpti, scilicet presbiteri 30 cardinales, canonici cathedralium ecclesiarum et vicarii sacer- dotes et ceteri clerici inferiores, sunt quasi cartilago ecclesie corporis. Et populus plebeius sunt carnes cartilagini ad- herentesf) et ab ossibus sustentate. Nam de cartilagine cor- poris Antychristi et de ossibus ipsius, id est de pseudochristiss) 35 et pseudoprophetis seu de sacerdotibus et clericis carnalibus, amatoribus huius mundi, in Job dicitur3): „Ossa eius velut a) ut BC. b) A post corr. c) accidencia (sic) Antichristus BC. d) principibus BC. e) sunt BC. f) adherens A. g) pseudochristianis BC. 3) Job XL. 13. 1) Cf. II. Thess. II. 3. 2) II. Thess. II. 8.
Strana 205
Distinctio ecclesiae secundum ordines ecclesiasticos. 205 fistule eris, cartilago illius quasi lamine ferree.“ Et de carnibus ipsius correspondent ibus]a) ad cartilaginem et ossa in Apoc. scriptum est 1): „Odient fornicariam et desolatam facient illam et nudam“, et tunc ad propositum: „Et carnes manducabunt etb) ipsam igne concremabunt.“ Ita pari modo dicendum est de 5 ossibus et cartilagine et ceteris corporis mistici Jhesu Christi. Et potest eciam hic adverti, quod tali ista considera- cione tota universalis ecclesia dei in septem par- ciales ecclesias dividetur, quasi in sua septem membra principalia. Veluti corporisc) hominis eciam membra princi- 10 palia sunt numerata, tria principalia, ut dictum est: caput, cor et renes vel genitalia, et alia quatuor istorum sustenta- menta autd) fulcimenta, ut sunt duo brachia et duo crura: ita dico, quod in ecclesia catholica tres sunt ecclesie aut fa- milie Jhesue) crucifixi magis principales, videlicet ec- 15 clesia domini pape collecta ex cardinalibus et suo proprio et inmediato episcopatu, qui est episcopatus Romanus, et ec- clesia episcoporum et ipsorum') dyocesum vel collegiorums) ex canonicis et clericis ipsis adiacentibus, et ecclesia domi- norum plebanorum cum ipsorum sacerdociish) et parochiis. 20 Et tunci) quatuor ecclesie minus principales quoad esse ecclesie iuxta predicta, vel ad formam ipsius, sunt patriarche cum subiectis suis et secundi archipresbiteri vel archi- episcopi cum eorum subditis et terciik) archydiaconi cum suis suppositis; et quarta ecclesia erit decanorum cum ipso- 25 rum subditis. Et ita istis consideratis et acceptatis facile enu- merabuntur septem ecclesie in universali ecclesia, [de] quibus Christus 1) Jhesus scribit in Apoc. per Johannem 2); etm) congrue ad hec omnia, que sunt ibi scripta, applicabuntur et exponen- tur et alie multe scripture ewangelii et prophetarum. 30 8) Ecclesia universalis dividitur in septem parciales A. a) correspondent omnes cod. b) et — concremabunt om. B. c) corpori BC. d) ut B, vel C. e) Jhesu Christi BC. 1) et eciam epis- i) A post corr. corum C, cet. om. g) collegiarum A. h) sacerdotibus BC. k) tercia BC. m) sup. lin. adl. A. 1) sic BC. 35 1) Apoc. XVII. 16. 2) Apoc. I. passim.
Distinctio ecclesiae secundum ordines ecclesiasticos. 205 fistule eris, cartilago illius quasi lamine ferree.“ Et de carnibus ipsius correspondent ibus]a) ad cartilaginem et ossa in Apoc. scriptum est 1): „Odient fornicariam et desolatam facient illam et nudam“, et tunc ad propositum: „Et carnes manducabunt etb) ipsam igne concremabunt.“ Ita pari modo dicendum est de 5 ossibus et cartilagine et ceteris corporis mistici Jhesu Christi. Et potest eciam hic adverti, quod tali ista considera- cione tota universalis ecclesia dei in septem par- ciales ecclesias dividetur, quasi in sua septem membra principalia. Veluti corporisc) hominis eciam membra princi- 10 palia sunt numerata, tria principalia, ut dictum est: caput, cor et renes vel genitalia, et alia quatuor istorum sustenta- menta autd) fulcimenta, ut sunt duo brachia et duo crura: ita dico, quod in ecclesia catholica tres sunt ecclesie aut fa- milie Jhesue) crucifixi magis principales, videlicet ec- 15 clesia domini pape collecta ex cardinalibus et suo proprio et inmediato episcopatu, qui est episcopatus Romanus, et ec- clesia episcoporum et ipsorum') dyocesum vel collegiorums) ex canonicis et clericis ipsis adiacentibus, et ecclesia domi- norum plebanorum cum ipsorum sacerdociish) et parochiis. 20 Et tunci) quatuor ecclesie minus principales quoad esse ecclesie iuxta predicta, vel ad formam ipsius, sunt patriarche cum subiectis suis et secundi archipresbiteri vel archi- episcopi cum eorum subditis et terciik) archydiaconi cum suis suppositis; et quarta ecclesia erit decanorum cum ipso- 25 rum subditis. Et ita istis consideratis et acceptatis facile enu- merabuntur septem ecclesie in universali ecclesia, [de] quibus Christus 1) Jhesus scribit in Apoc. per Johannem 2); etm) congrue ad hec omnia, que sunt ibi scripta, applicabuntur et exponen- tur et alie multe scripture ewangelii et prophetarum. 30 8) Ecclesia universalis dividitur in septem parciales A. a) correspondent omnes cod. b) et — concremabunt om. B. c) corpori BC. d) ut B, vel C. e) Jhesu Christi BC. 1) et eciam epis- i) A post corr. corum C, cet. om. g) collegiarum A. h) sacerdotibus BC. k) tercia BC. m) sup. lin. adl. A. 1) sic BC. 35 1) Apoc. XVII. 16. 2) Apoc. I. passim.
Strana 206
206 Matthiae de Janov Regulae, l. III, tr. 4, dist. 4, c. 19. Capitulum undevigesimuma). Distinccio familie Jhesu crucifixi quoad utrumque statum, sci- licet clericorum et laycorum, vel regum et sacerdotumb). II. Hac itaque distinccione ornatissimic) corporis gloriose ec- 5 clesie sanctorum, virginis nupte agni regisque regum et domini dominancium, Jhesu crucifixi, sic posita et expressa membro- rumque ipsius ex toto venustissimorum et pulchrorum, potestd adhuc subici alia distinccio eiusdem, eque propria et adap- tatae), etf) que magis accedit ad wlgarem omnium opinionem, 10 quoniam in wlgo solet allegari esse in ecclesia brachium se- culare et brachium spiritualium, id est gubernacio in ecclesia potestatis regie et imperialis secundum iura et leges imperiales et civiles, et gubernacio sacerdotalis secundum iura et s) potestatem sacerdotibus traditam et commissam. Ista igitur 15 sunt duo brachia in ecclesia vel due manus corporis ecclesie sacrosancte, de quibus multa mencio et commendacio in scrip- turis legis et prophetarum, que ecclesiam totam pulcherrime ambiunt, protegunt et gubernant, tenentes duas varias censuras, quas h) duos accutissimos gladios, fortes, magnos eti) elimatos 20 esse descripsit ecclesia et scripturak) diffinivit, qui designati sunt singulariter per duos gladios, de quibus Petrus ait ad Jhesum 1): „Domine, ecce duo gladii hic“, et dominus Jhesus respondit, dicens: „Sufficit." Quemadmodum autem brachia in corpore hominis vel 25 manus habent septem inflexiones incipientes a summo capite vel seplem iuncturas usque ad novissimos articulos vel extre- mitatem digitorum, et ita eciam in pedibus: similiter in istis brachiis venustissimis virginis1) ecclesie sunt septem iunc- ture articulorum vel septem gradus secundum maius et 30 minus in se continentes; verbi gracia in brachio, quod wlgus appellat seculare, est primo inperator, 2° rex, 3° magister militum vel dux, 4° baro, 5° miles, 6° balivus vel a) ita AB rubr., om. C. b) ita A in m. (addens Ca.m 19) et Berubr.; om. C. c) ornatissima BC. d) utinam (sic) BC. «) adoptata BC. i) om. C. h) quasi C. 35 1) om. C. 8) sup. lin. add. A, om. BC. k) om. BC. 1) Marie add. A, sed postea del. ) Lucae XXII. 38.
206 Matthiae de Janov Regulae, l. III, tr. 4, dist. 4, c. 19. Capitulum undevigesimuma). Distinccio familie Jhesu crucifixi quoad utrumque statum, sci- licet clericorum et laycorum, vel regum et sacerdotumb). II. Hac itaque distinccione ornatissimic) corporis gloriose ec- 5 clesie sanctorum, virginis nupte agni regisque regum et domini dominancium, Jhesu crucifixi, sic posita et expressa membro- rumque ipsius ex toto venustissimorum et pulchrorum, potestd adhuc subici alia distinccio eiusdem, eque propria et adap- tatae), etf) que magis accedit ad wlgarem omnium opinionem, 10 quoniam in wlgo solet allegari esse in ecclesia brachium se- culare et brachium spiritualium, id est gubernacio in ecclesia potestatis regie et imperialis secundum iura et leges imperiales et civiles, et gubernacio sacerdotalis secundum iura et s) potestatem sacerdotibus traditam et commissam. Ista igitur 15 sunt duo brachia in ecclesia vel due manus corporis ecclesie sacrosancte, de quibus multa mencio et commendacio in scrip- turis legis et prophetarum, que ecclesiam totam pulcherrime ambiunt, protegunt et gubernant, tenentes duas varias censuras, quas h) duos accutissimos gladios, fortes, magnos eti) elimatos 20 esse descripsit ecclesia et scripturak) diffinivit, qui designati sunt singulariter per duos gladios, de quibus Petrus ait ad Jhesum 1): „Domine, ecce duo gladii hic“, et dominus Jhesus respondit, dicens: „Sufficit." Quemadmodum autem brachia in corpore hominis vel 25 manus habent septem inflexiones incipientes a summo capite vel seplem iuncturas usque ad novissimos articulos vel extre- mitatem digitorum, et ita eciam in pedibus: similiter in istis brachiis venustissimis virginis1) ecclesie sunt septem iunc- ture articulorum vel septem gradus secundum maius et 30 minus in se continentes; verbi gracia in brachio, quod wlgus appellat seculare, est primo inperator, 2° rex, 3° magister militum vel dux, 4° baro, 5° miles, 6° balivus vel a) ita AB rubr., om. C. b) ita A in m. (addens Ca.m 19) et Berubr.; om. C. c) ornatissima BC. d) utinam (sic) BC. «) adoptata BC. i) om. C. h) quasi C. 35 1) om. C. 8) sup. lin. add. A, om. BC. k) om. BC. 1) Marie add. A, sed postea del. ) Lucae XXII. 38.
Strana 207
Distinctio ecclesiae secundum statum clericorum et laicorum. 207 plebeius iusticiarius, 7° yconomus vel pater- [f. 108a familias cuiuslibet familie singularis et domus. Et si videtur, congrue istis poterit addi notandum, quod quemadmodum in extremitate manus sunt quatuor digiti, quo- rum quilibet habet tres iuncturas, et ita in universo in digitis quatuor notabiles duodecima) iuncture numerabuntur, qui- bus una cum pollice manus a manu omnis res comprehensibilis capitur et tenetur: ita conformiter in extrema plebe qualibet populi vel communitate habentur duodecim viri notabiles et electi, qui duodecim pares alias duodecim consules aut 10 seniores populi in vulgo appellantur et habentur, quib) una cum communi iudice in sua republica omnem iusticiam com- prehendunt et exequntur et rite ordinant iusticiam et iudicium in cetera familia Jhesu Christi. Pollex vero in manu sicut extat singularis et non eque cum digitis ceteris locatur et nu- 15 meratur, quasi singulariter precellens alios magnitudine et vir- tute, ita iudex populi in plebe vel in civitate habundat magis auctoritate et potestate, prepollens tripliciter viribus inter ceteros, quasi trina iunctura in pollice, videlicet viribus et potestate data sibi desuper, id est a rege, et potestate a communitate vulgi, 20 cui presidet, et potestate propria, licet novissima et minima, quibus omnibus viribus fulcitus et roboratus potenter valet ir- rumpere omnem in plebe iniquitatem, secundum scripturam, que dicit 1): „Noli velle fieri iudex, nisi virtute valeas irrumpere iniquitatem." Hee omnes inflexiones legittime vel articuli brachii sinistri in corpore Christi mistico et in rebus temporalibus dei eccle- siam rite et molliter sunt supportantes, de quo in Canticis 2): „,Leva eius sub capite meo“, etc. In brachio vero dextro ecclesie iste sunt per gra- 30 dus suos inflexure vel iuncture legittime et decore: primo sacerdos, dehinc dyaconus, 3° subdyaconus, 4° acoli- tus, 5° lector, 6° hostiarius, 7° exhorcistac). Verumptamen, si cui videtur ista distinccio iunctu- rarum in dextra manu ecclesie non eque congrua et sufficiens, 35 poterit distinccionem superius expressam accipere et enumerare 5 25 a) septem false C. b) quia C. c) exorcista BC. 1) Eccli. VII. 6. 2) Cant. II. 6.
Distinctio ecclesiae secundum statum clericorum et laicorum. 207 plebeius iusticiarius, 7° yconomus vel pater- [f. 108a familias cuiuslibet familie singularis et domus. Et si videtur, congrue istis poterit addi notandum, quod quemadmodum in extremitate manus sunt quatuor digiti, quo- rum quilibet habet tres iuncturas, et ita in universo in digitis quatuor notabiles duodecima) iuncture numerabuntur, qui- bus una cum pollice manus a manu omnis res comprehensibilis capitur et tenetur: ita conformiter in extrema plebe qualibet populi vel communitate habentur duodecim viri notabiles et electi, qui duodecim pares alias duodecim consules aut 10 seniores populi in vulgo appellantur et habentur, quib) una cum communi iudice in sua republica omnem iusticiam com- prehendunt et exequntur et rite ordinant iusticiam et iudicium in cetera familia Jhesu Christi. Pollex vero in manu sicut extat singularis et non eque cum digitis ceteris locatur et nu- 15 meratur, quasi singulariter precellens alios magnitudine et vir- tute, ita iudex populi in plebe vel in civitate habundat magis auctoritate et potestate, prepollens tripliciter viribus inter ceteros, quasi trina iunctura in pollice, videlicet viribus et potestate data sibi desuper, id est a rege, et potestate a communitate vulgi, 20 cui presidet, et potestate propria, licet novissima et minima, quibus omnibus viribus fulcitus et roboratus potenter valet ir- rumpere omnem in plebe iniquitatem, secundum scripturam, que dicit 1): „Noli velle fieri iudex, nisi virtute valeas irrumpere iniquitatem." Hee omnes inflexiones legittime vel articuli brachii sinistri in corpore Christi mistico et in rebus temporalibus dei eccle- siam rite et molliter sunt supportantes, de quo in Canticis 2): „,Leva eius sub capite meo“, etc. In brachio vero dextro ecclesie iste sunt per gra- 30 dus suos inflexure vel iuncture legittime et decore: primo sacerdos, dehinc dyaconus, 3° subdyaconus, 4° acoli- tus, 5° lector, 6° hostiarius, 7° exhorcistac). Verumptamen, si cui videtur ista distinccio iunctu- rarum in dextra manu ecclesie non eque congrua et sufficiens, 35 poterit distinccionem superius expressam accipere et enumerare 5 25 a) septem false C. b) quia C. c) exorcista BC. 1) Eccli. VII. 6. 2) Cant. II. 6.
Strana 208
208 Matthiae de Janoy Regulae, 1. III, tr. 4, dist. 4, c. 19 et 20. septem articulos, ut prius sunt membra principalia ecclesie nu- merata, incipiendo a papa usque ad novissimum curatum ple- beium, et tunc distinccio brachii dextri optime erit distinccioni brachii sinistri vel secularis coequata et coaptata. Michi tamen — salvo iudicio meliori — videtur distinccio articulorum, id est graduum in clericis apciusa) ad complementum vel plenitudinem corporis Christi pertinere, eo quod, ut iam prius dictum est, quod isti gradus novissimeb) expressi, scilicet papa, episcopi et sacerdotes curati, etc., non tantum articuli, 10 quantum debent dici membra principalia in ecclesia sacrosancta, et reliqui sunt iuncture ipsorum et articuli ipsorume), quibus circumdantur et iuvantur ac supportantur. III. Est adhuc et alia divisio corporis Christi in tres iuncturas, id est in tres status communes et notabiles con- 15 distincta, videlicet in statum coniugalium et in statum con- tinencium et in statum virginum. Et nota, quod sicut Judei in generacionibus suis natura- libus et carnalibus habebant laboremd) magnum de quolibet 20 hominume) secte sue investigando, de qua domo est vel fuit, de qua tribu vel cuius filius, et hoc non sine multis intermi- natis questionibus, primo dividendo populum in duodecim tri- bus, dehinc tribum quamlibet!) dividendo in familias vel con- gnacioness), et congnacionem h) per domos, et domum per viros illius, et virum in filios et filias, continue descendendo et divi- dendo usque ad quemque novissimum hominem et singularem illius gentis: ita conformiter christiani in sua generacione spirituali eti) dividuntur et investigantur per supradictos articulos, iuncturas, discurrendo per patres spirituales et ordi- 30 narios usque ad novissimas personas et plebeias faciliter et sine questionibus multis genealogiarumk), ut Judei faciebant, quoniam omnium christianorum unicus est pater in celis, primus et inmediatus, in quo omnes et a quo omnes et ex quo omnes christiani sunt generati, et unicus dominus ac magister1), quem- 35 admodum infra deducetur. Verbi gracia, si fiat inquisicio de 25 a) aptis false C. b) novissimi BC. c) et articuli ipsorum om. BC. d) post corr. A. e) om. C. f) quemlibet omnes cod. g) in congnaciones C. h) congregacionem C. k) geneleoyarum BC. i) om. BC. giter (sic) B et C. 1) iu-
208 Matthiae de Janoy Regulae, 1. III, tr. 4, dist. 4, c. 19 et 20. septem articulos, ut prius sunt membra principalia ecclesie nu- merata, incipiendo a papa usque ad novissimum curatum ple- beium, et tunc distinccio brachii dextri optime erit distinccioni brachii sinistri vel secularis coequata et coaptata. Michi tamen — salvo iudicio meliori — videtur distinccio articulorum, id est graduum in clericis apciusa) ad complementum vel plenitudinem corporis Christi pertinere, eo quod, ut iam prius dictum est, quod isti gradus novissimeb) expressi, scilicet papa, episcopi et sacerdotes curati, etc., non tantum articuli, 10 quantum debent dici membra principalia in ecclesia sacrosancta, et reliqui sunt iuncture ipsorum et articuli ipsorume), quibus circumdantur et iuvantur ac supportantur. III. Est adhuc et alia divisio corporis Christi in tres iuncturas, id est in tres status communes et notabiles con- 15 distincta, videlicet in statum coniugalium et in statum con- tinencium et in statum virginum. Et nota, quod sicut Judei in generacionibus suis natura- libus et carnalibus habebant laboremd) magnum de quolibet 20 hominume) secte sue investigando, de qua domo est vel fuit, de qua tribu vel cuius filius, et hoc non sine multis intermi- natis questionibus, primo dividendo populum in duodecim tri- bus, dehinc tribum quamlibet!) dividendo in familias vel con- gnacioness), et congnacionem h) per domos, et domum per viros illius, et virum in filios et filias, continue descendendo et divi- dendo usque ad quemque novissimum hominem et singularem illius gentis: ita conformiter christiani in sua generacione spirituali eti) dividuntur et investigantur per supradictos articulos, iuncturas, discurrendo per patres spirituales et ordi- 30 narios usque ad novissimas personas et plebeias faciliter et sine questionibus multis genealogiarumk), ut Judei faciebant, quoniam omnium christianorum unicus est pater in celis, primus et inmediatus, in quo omnes et a quo omnes et ex quo omnes christiani sunt generati, et unicus dominus ac magister1), quem- 35 admodum infra deducetur. Verbi gracia, si fiat inquisicio de 25 a) aptis false C. b) novissimi BC. c) et articuli ipsorum om. BC. d) post corr. A. e) om. C. f) quemlibet omnes cod. g) in congnaciones C. h) congregacionem C. k) geneleoyarum BC. i) om. BC. giter (sic) B et C. 1) iu-
Strana 209
Tres status ecclesiae. — Investigatio populi christiani. 209 novissimo servo christiano et dicatur: „Cuius est hic?“, et di- cetur: „Istius patrisfamilias“; et amplius: „Cuius est iste pater- familias?“; eta) respondebiturb): „Est istius sacerdotis curati“ et ulterius: „Sub quo curatus sacerdos?“: „Sub isto decano". „Et sub quo decanus?“: „Sub isto archidiacono". „Et sub quo archidiaconus?“: „Sub isto talic) episcopo.“ „Et sub quo episco- pus?“: „Sub isto tali archiepiscopo". „Et sub quo archiepisco- „Sub isto patriarcha". „Et sub quo patriarcha?": „Sub pus?“: papa“. „Et sub quo papa?“: „Sub Christo“. „Et sub quo Chri- stus?“: „Sub deo.“ Vel ita demonstrato quocumque christiano, 10 eciam novissimo in plebe, potest dici: „Iste homo est Petri, vel filius vel servus, qui est Pauli curati, qui curatus est Andree decani, qui decanus est Philippi archidyaconi, qui est Bartho- lomei episcopi, qui est Jacobi archiepiscopi, qui est Johannis patriarche, qui est pape, qui est Christi Jhesu, qui est dei." 5 15 Capitulum vigesimumd). Distinccio universalis ecclesie [Christije), simul et eius familie in tredecim articulos ad modum ecclesie primitive1). [f. 108b] Et nota hic, quod sicut in Judaysmo per suppu- tacionem genealogiarums) suarum et dignam probacionem isto- 20 rum in quolibet homine inveniebant homines erroneosh) et va- gos vel obnoxios in republica, ut patet in libris Esdre et ceteris: ita eciam hic in christiano populo per investigacionem huiusmodi iam descriptam et interrogacionem cuiuslibet ho- minis, cuius esti), inveniuntur homines mali et vagi, sive 25 clerici erronei sive layci. Sic namque faciliter et heretici qui- que possunt reperiri et probari, si queratur de quolibet tali, cuius est curati vel patris spiritualis, dehinc sub quo decano, sub quo archidyacono, et sic communiterk). Vell) si videtur alicui, quod patriarchem) non sunt ordi- 30 narii in ecclesia, et per consequens, quod non sunt membra principalia Christi Jhesu ecclesie, quia iuxta presentem ordina- a) om. BC. b) respondetur C. c) et tali C. d) ita AB rubr.; om. C. e) in Christi (?) add. B. f) ita A in m. (addens Cap. 20) et B rubr.; om. C. g) geneloyarum C. h) et erroneos C. i) cuius est om. B. 35 k) consequenter BC. 1) Cf. supra p. 205. m) corr. A in m. KYBAL: M. de Janov Regulae, II. 14
Tres status ecclesiae. — Investigatio populi christiani. 209 novissimo servo christiano et dicatur: „Cuius est hic?“, et di- cetur: „Istius patrisfamilias“; et amplius: „Cuius est iste pater- familias?“; eta) respondebiturb): „Est istius sacerdotis curati“ et ulterius: „Sub quo curatus sacerdos?“: „Sub isto decano". „Et sub quo decanus?“: „Sub isto archidiacono". „Et sub quo archidiaconus?“: „Sub isto talic) episcopo.“ „Et sub quo episco- pus?“: „Sub isto tali archiepiscopo". „Et sub quo archiepisco- „Sub isto patriarcha". „Et sub quo patriarcha?": „Sub pus?“: papa“. „Et sub quo papa?“: „Sub Christo“. „Et sub quo Chri- stus?“: „Sub deo.“ Vel ita demonstrato quocumque christiano, 10 eciam novissimo in plebe, potest dici: „Iste homo est Petri, vel filius vel servus, qui est Pauli curati, qui curatus est Andree decani, qui decanus est Philippi archidyaconi, qui est Bartho- lomei episcopi, qui est Jacobi archiepiscopi, qui est Johannis patriarche, qui est pape, qui est Christi Jhesu, qui est dei." 5 15 Capitulum vigesimumd). Distinccio universalis ecclesie [Christije), simul et eius familie in tredecim articulos ad modum ecclesie primitive1). [f. 108b] Et nota hic, quod sicut in Judaysmo per suppu- tacionem genealogiarums) suarum et dignam probacionem isto- 20 rum in quolibet homine inveniebant homines erroneosh) et va- gos vel obnoxios in republica, ut patet in libris Esdre et ceteris: ita eciam hic in christiano populo per investigacionem huiusmodi iam descriptam et interrogacionem cuiuslibet ho- minis, cuius esti), inveniuntur homines mali et vagi, sive 25 clerici erronei sive layci. Sic namque faciliter et heretici qui- que possunt reperiri et probari, si queratur de quolibet tali, cuius est curati vel patris spiritualis, dehinc sub quo decano, sub quo archidyacono, et sic communiterk). Vell) si videtur alicui, quod patriarchem) non sunt ordi- 30 narii in ecclesia, et per consequens, quod non sunt membra principalia Christi Jhesu ecclesie, quia iuxta presentem ordina- a) om. BC. b) respondetur C. c) et tali C. d) ita AB rubr.; om. C. e) in Christi (?) add. B. f) ita A in m. (addens Cap. 20) et B rubr.; om. C. g) geneloyarum C. h) et erroneos C. i) cuius est om. B. 35 k) consequenter BC. 1) Cf. supra p. 205. m) corr. A in m. KYBAL: M. de Janov Regulae, II. 14
Strana 210
210 Matthiae de Janov Regulae, 1. III, tr. 4, dist. 4, c. 20. 10 cionem ecclesie non omnes archiepiscopi subsunt alicui de pa- triarchis vel habent patriarchas, tunc potest patriarcha extrahi de ordine prefato membrorum et articulorum et annueretur pater familias vel hospes plebeius, qui inmediate subest sacer- doti curato, sicut curatus subest decano, etc. Et ita iterum erunt nichilominus septem articuli vel septem inflexiones in corpore ecclesie per omnia conformiter ad inflexiones septem in manu corporis hominis a), ita videlicet. quod [sicut] in manu hominis articuli a capite inmediate progressi sunt in seipsis maiores et grossioresb), et deinceps in minores uniformiter decurrunt us- que ad novissimos minimosque articulos digitorum, ita hic in brachiis misticis ecclesie invenitur uniformis per gradus minoracio usque ad novissimos patresfamiliase) domorum plebeiorum, qui sunt quasi extremi etd) minimi articuli pluri- 15 ficati digitorum. Quod si adhuc cuiquam ad articulos manus dextre atque mistice Christi ecclesie non bene addi videtur paterfamilias domus plebeius pro novissimo minimoque articulo, pro eo quod hospes domus plebeie non eandem habet iurisdiccionem 20 vel auctoritatem, scilicet spiritualem, suprae) suos in sua familia, qualem habent super eum sacerdotes, sed alterius omnino generis, scilicet iurisdiccionem inperialem, et propterea eciam, quia pro eo superius paterfamilias plebeius est numeratus inter minimos articulos manus sinistre ecclesie, videlicet brachii secularis vel 25 iurisdiccionis imperialis: nef) quis debe alt mirari aut facile repre- hendere istam variatam articulorum distinccionem, ex quo eadem varietas non [est] secundum idem et ad idem, sed secundum] di- versam consideracionem posicioniss) parcium ecclesie Christi et di- versum respectum membrorum ipsius. Nam secundum hoc eciamh 30 possunt diversi et i) diversimode articuli sex vel septem in manu mistica qualibet enumerarik), quoniam hoc est 1) videre et in aliis rebus quam plurimis, in quibus secundum diversam con- sideracionem et posicionem ipsarum diversam similiterm) pos- suntn) suscipere distinccionem°). 35 a) om. C. b) et grossiores BC; ingrossiores A. c) ita B; patre- familias AC. d) vel BC. e) super C. f) ne A; nec BC. 8) posicionem false BC. h) et BC. i) om. B. k) numerari B. 1) om. BC. m) om. BC. n) similiter possunt superflue repetit A. o) quemadmodum sepe dic- tum est superius add. A, sed postea del.
210 Matthiae de Janov Regulae, 1. III, tr. 4, dist. 4, c. 20. 10 cionem ecclesie non omnes archiepiscopi subsunt alicui de pa- triarchis vel habent patriarchas, tunc potest patriarcha extrahi de ordine prefato membrorum et articulorum et annueretur pater familias vel hospes plebeius, qui inmediate subest sacer- doti curato, sicut curatus subest decano, etc. Et ita iterum erunt nichilominus septem articuli vel septem inflexiones in corpore ecclesie per omnia conformiter ad inflexiones septem in manu corporis hominis a), ita videlicet. quod [sicut] in manu hominis articuli a capite inmediate progressi sunt in seipsis maiores et grossioresb), et deinceps in minores uniformiter decurrunt us- que ad novissimos minimosque articulos digitorum, ita hic in brachiis misticis ecclesie invenitur uniformis per gradus minoracio usque ad novissimos patresfamiliase) domorum plebeiorum, qui sunt quasi extremi etd) minimi articuli pluri- 15 ficati digitorum. Quod si adhuc cuiquam ad articulos manus dextre atque mistice Christi ecclesie non bene addi videtur paterfamilias domus plebeius pro novissimo minimoque articulo, pro eo quod hospes domus plebeie non eandem habet iurisdiccionem 20 vel auctoritatem, scilicet spiritualem, suprae) suos in sua familia, qualem habent super eum sacerdotes, sed alterius omnino generis, scilicet iurisdiccionem inperialem, et propterea eciam, quia pro eo superius paterfamilias plebeius est numeratus inter minimos articulos manus sinistre ecclesie, videlicet brachii secularis vel 25 iurisdiccionis imperialis: nef) quis debe alt mirari aut facile repre- hendere istam variatam articulorum distinccionem, ex quo eadem varietas non [est] secundum idem et ad idem, sed secundum] di- versam consideracionem posicioniss) parcium ecclesie Christi et di- versum respectum membrorum ipsius. Nam secundum hoc eciamh 30 possunt diversi et i) diversimode articuli sex vel septem in manu mistica qualibet enumerarik), quoniam hoc est 1) videre et in aliis rebus quam plurimis, in quibus secundum diversam con- sideracionem et posicionem ipsarum diversam similiterm) pos- suntn) suscipere distinccionem°). 35 a) om. C. b) et grossiores BC; ingrossiores A. c) ita B; patre- familias AC. d) vel BC. e) super C. f) ne A; nec BC. 8) posicionem false BC. h) et BC. i) om. B. k) numerari B. 1) om. BC. m) om. BC. n) similiter possunt superflue repetit A. o) quemadmodum sepe dic- tum est superius add. A, sed postea del.
Strana 211
De patriarchis et patribusfamilias. — Duodecim articuli corporis eccl. 211 Tunc igitur ad explicandama) distinccionem et enumeran- dam pulcherrimorumb) articulorum, brachiorum misticorum ecclesie, et ad innuendume), quomodo presens Christi Jhesu ecclesia ad modum primitive familie Christi distingwitur, composite ex Christo Jhesu, capite et funda- mento unico omnium, qui est lapis vivus angularis 1), et ex duo- decim apostolis, similiter vivis et primis lapidibus duodecim, pri- mum et principaliter fundatis et innixis ipsi summo unico lapidi angulari, id est Christo Jhesu, — et hoc viso poterit faciliter videri, quomodo sancta presens ecclesia gubernatur usque ad finem et 10 rite regulatur per supradictam communem, famosam, infallibilem et perfectam regulam, que dicta est longe ante esse veritas vite et doctrine Jhesu Christi et ipsius duodecim apostolorum et dehinc omnium sanctorum, qui eandem formam vite et regulam veritatis usque modo sunt secuti, — sciendum est itaque pro eo, quod, quemadmodum sepe dictum est superius, quelibet manus hominis habet per seipsam vel continet sex inflexuras notabiles vel articulos, et ita erunt in ambabus manibus duodecim articuli numerati, qui omnes concurruntd) in unum articulum communem et tredecimum in numero, quem facit caput et collum simul iuncta. Caput igitur est primus et principalis articulus in corpore hominis, qui est communis aliis omnibus inferioribus articulis e) brachiorum et cuilibet senario ambarum manuum addit septi- mum articulum et supremum et communem. Veluti eciam iuxta predicta septem sunt membra maxima 25 et principalia in corpore humano, videlicet caput, cor et renes, due manus etf) duo pedes, quorum membrorum caput est g) septimum et supremum, ita eciam distinguendum esse poterit in corpore mistico Jhesu, sic quod brachium dextrum et spirituale, id est sacratissimumh) sacerdocium, continet in se sex 30 iuncturas legittimas vel articulos, videlicet papam, archisacer- dotes vel archiepiscopos, episcopos, archidyaconos, decanos et 5 15 20 a) corr. ab ed.; explicandum omnes cod. b) pulcherrimam B. c) ad innuendum BC; ad dividendum A. d) post corr. A. e) articulo- rum corr. articulis A. g) ut est add. B; ut septimum C. f) om. C. h) sanctissimum B. 35 1) Cf. Ephes. II. 20. 14*
De patriarchis et patribusfamilias. — Duodecim articuli corporis eccl. 211 Tunc igitur ad explicandama) distinccionem et enumeran- dam pulcherrimorumb) articulorum, brachiorum misticorum ecclesie, et ad innuendume), quomodo presens Christi Jhesu ecclesia ad modum primitive familie Christi distingwitur, composite ex Christo Jhesu, capite et funda- mento unico omnium, qui est lapis vivus angularis 1), et ex duo- decim apostolis, similiter vivis et primis lapidibus duodecim, pri- mum et principaliter fundatis et innixis ipsi summo unico lapidi angulari, id est Christo Jhesu, — et hoc viso poterit faciliter videri, quomodo sancta presens ecclesia gubernatur usque ad finem et 10 rite regulatur per supradictam communem, famosam, infallibilem et perfectam regulam, que dicta est longe ante esse veritas vite et doctrine Jhesu Christi et ipsius duodecim apostolorum et dehinc omnium sanctorum, qui eandem formam vite et regulam veritatis usque modo sunt secuti, — sciendum est itaque pro eo, quod, quemadmodum sepe dictum est superius, quelibet manus hominis habet per seipsam vel continet sex inflexuras notabiles vel articulos, et ita erunt in ambabus manibus duodecim articuli numerati, qui omnes concurruntd) in unum articulum communem et tredecimum in numero, quem facit caput et collum simul iuncta. Caput igitur est primus et principalis articulus in corpore hominis, qui est communis aliis omnibus inferioribus articulis e) brachiorum et cuilibet senario ambarum manuum addit septi- mum articulum et supremum et communem. Veluti eciam iuxta predicta septem sunt membra maxima 25 et principalia in corpore humano, videlicet caput, cor et renes, due manus etf) duo pedes, quorum membrorum caput est g) septimum et supremum, ita eciam distinguendum esse poterit in corpore mistico Jhesu, sic quod brachium dextrum et spirituale, id est sacratissimumh) sacerdocium, continet in se sex 30 iuncturas legittimas vel articulos, videlicet papam, archisacer- dotes vel archiepiscopos, episcopos, archidyaconos, decanos et 5 15 20 a) corr. ab ed.; explicandum omnes cod. b) pulcherrimam B. c) ad innuendum BC; ad dividendum A. d) post corr. A. e) articulo- rum corr. articulis A. g) ut est add. B; ut septimum C. f) om. C. h) sanctissimum B. 35 1) Cf. Ephes. II. 20. 14*
Strana 212
212 Matthiae de Janov Regulae, l. III, tr. 4, dist. 4, c. 20. 5 15 20 30 [f. 109a] sextoa) curatos. Similiter brachium ecclesie sini- strum vel seculare et quod potest in temporalibus, id est b) iurisdiccio inperialis, continet sex in universo articulos vel in- flexiones, videlicet imperatorem, reges, duces vel magistros mi- litum, barones, iudices iusticiarios et sexto patresfamilias ple- beios. Milites enim hic possunt precidi ex ordine, quoniam non videntur fungi ordinaria potestate vel auctoritate iudicandi, neque nomen ipsorum hoc exprimit, sed magis ipsi sunt exe- cutores sentenciarum ordinariorume) vel ordinarie potestatis, et 10 sunt milites inter opitulaciones connumerandi. Hii igitur duodecim articuli et legittime inflexiones misti- corum corporis Jhesud) crucifixi brachiorum concurrunt gratis- sime ete) eleganter in unum articulum et communem, quem addit eis apte et inmediate caput unicum principale, videlicet ipse dominus dominancium et princeps regum terre, Christus Jhesus, filius virginis Marie gloriose; quem articulum facit et format cum collo suo, id est spiritu suo sancto, qui veluti col- lum corpori, ita dirigit et suggerit membris ecclesie omnia, que- cumque dicit Christus dominus. Itaque Jhesus et spiritus eius, quamvis omnes articulos prefatos brachiorum distinguit, format, vivificat et inspirat, tamen in se et ex se faciunt unum articulum, primum omnium etf) principalem, qui est unus et communis omnibus aliis, continens alios omnes, vivificans et gubernans, quemadmodum capiti totum corpus suum subiectum; 25 et iste est tredecimus in numero, non ex equo cum aliis con- distinctus, sed communis aliis omnibus et omnium aliorum contentivus, prebens aliis omnibus esse et vivere et de sua plenitudine omne participium in mensura legittima et regulata, cuilibet suam propriam virtutem et influxionems). Et est hic notandum, [quod] sicuth) in Veteri Testamento totus Judaicus populus, in duodecim tribus existens distinctus, uni deo erat perfecte copulatus et adiunctus, ita in Novo Testamento totus populus christianus, in istos prefatos articulos duo- decim, pulcherrimos gratissimosque ordines et choros existens 35 dinumeratus et divisus, adheret nimis apte et ornate unico suo capiti et tredecimo articulo, Jhesu Christo, per spiritum Jhesu suavissimum eidem copulatus b) om. BC. c) ordinariarum C. d) Jhesu h) om. BC. 1) om. C. g) inflexionem C. a) sacerdotes BC. e) om. BC. Christi C.
212 Matthiae de Janov Regulae, l. III, tr. 4, dist. 4, c. 20. 5 15 20 30 [f. 109a] sextoa) curatos. Similiter brachium ecclesie sini- strum vel seculare et quod potest in temporalibus, id est b) iurisdiccio inperialis, continet sex in universo articulos vel in- flexiones, videlicet imperatorem, reges, duces vel magistros mi- litum, barones, iudices iusticiarios et sexto patresfamilias ple- beios. Milites enim hic possunt precidi ex ordine, quoniam non videntur fungi ordinaria potestate vel auctoritate iudicandi, neque nomen ipsorum hoc exprimit, sed magis ipsi sunt exe- cutores sentenciarum ordinariorume) vel ordinarie potestatis, et 10 sunt milites inter opitulaciones connumerandi. Hii igitur duodecim articuli et legittime inflexiones misti- corum corporis Jhesud) crucifixi brachiorum concurrunt gratis- sime ete) eleganter in unum articulum et communem, quem addit eis apte et inmediate caput unicum principale, videlicet ipse dominus dominancium et princeps regum terre, Christus Jhesus, filius virginis Marie gloriose; quem articulum facit et format cum collo suo, id est spiritu suo sancto, qui veluti col- lum corpori, ita dirigit et suggerit membris ecclesie omnia, que- cumque dicit Christus dominus. Itaque Jhesus et spiritus eius, quamvis omnes articulos prefatos brachiorum distinguit, format, vivificat et inspirat, tamen in se et ex se faciunt unum articulum, primum omnium etf) principalem, qui est unus et communis omnibus aliis, continens alios omnes, vivificans et gubernans, quemadmodum capiti totum corpus suum subiectum; 25 et iste est tredecimus in numero, non ex equo cum aliis con- distinctus, sed communis aliis omnibus et omnium aliorum contentivus, prebens aliis omnibus esse et vivere et de sua plenitudine omne participium in mensura legittima et regulata, cuilibet suam propriam virtutem et influxionems). Et est hic notandum, [quod] sicuth) in Veteri Testamento totus Judaicus populus, in duodecim tribus existens distinctus, uni deo erat perfecte copulatus et adiunctus, ita in Novo Testamento totus populus christianus, in istos prefatos articulos duo- decim, pulcherrimos gratissimosque ordines et choros existens 35 dinumeratus et divisus, adheret nimis apte et ornate unico suo capiti et tredecimo articulo, Jhesu Christo, per spiritum Jhesu suavissimum eidem copulatus b) om. BC. c) ordinariarum C. d) Jhesu h) om. BC. 1) om. C. g) inflexionem C. a) sacerdotes BC. e) om. BC. Christi C.
Strana 213
Jhesus Christus eiusque spiritus et articuli corporis mystici ecclesiae. 213 et adiunctus, quod plane pius dominusa) significare visus est, cum in primordio ecclesie sue et in fundamentis ipsius vo- luit duodenarium numerum suorum discipulorum primum col- ligere, quos voluit vocari apostolos, qui sibi, tredecimo in nu- mero et unico, omnes pariter et ex equo adheserunt. Nam eciam predicti brachiorum ecclesie articuli vel iuncture, quamvis sibi invicem subordinati existant, tamen omnes inmediate Christo Jhesu adherent et ab ipso solo et maxime suarum operacionum virtutem et influenciam indefesse sorciuntur ad ipsumque primum et inmediate debent habere respectum et 10 omnem attribucionem. Et ista est differencia iam dicta inter in- fluxumb) in corpore humano et ipsius articulos et inter istos articulos misticos, quos notamuse), nisi quis velit vim capitis aliis membris influxivamd) dicere et ponere ipsam esse animam, que, similiter ut dominus Jhesus ecclesie, ita ipsa corpori suo 15 est coniuncta, sic videlicet, quod quelibet membra et articuli corporis accipiunt influxum suume) et omnem vitam et vir- tutem inmediate ab ipsa anima toti corpori et cuilibet1) eius parti inmediate assistente et intrinsece informante; quod si quis similes) quid h) ymaginetur et dicat de Jhesu crucifixo et de 20 eius corpore mistico membrisque ipsius, poterit hoc bene et in veritate sustinere. Nam ipse Christus Jhesus piissimusque est solus, qui cum patre ini) sancto spiritu toti ecclesie sue et cui- libet parti eius, eciam minutissime, semper assistens, totam et quamlibet ipsius partem inmediate atque intrinsece continet, 25 sustentat, vivificat, conservat, dat incrementum toti et cuilibet, eciam minime parti eius, ipse solus de sua plenitudine divina inmediate dat et influit omnibus prefatis duodecim articulis sui corporis mistici et cuilibet supposito ipsorum singulari omnem virtutem et sapienciam, omne donum perfectum et graciam, 30 omnem potestatem et auctoritatem atque ipsorum efficaciam, nullusque alius [eam habet]k), nisi qui est et manet in ipso, ab ipso et per ipsum. Quapropter ipse est spiritus et vita sue ecclesie et sui corporis mistici, presens semper et ubique toti et cuilibet minucie. Nam ipse stipes vel 35 5 a) Jhesus B. b) fluxum BC. c) notavimus C. d) influxiva BC. e) suum superflue repetit A. f) cuiuslibet BC. g) ille BC. h) qui- k) add. ab ed. dem B. i) et C.
Jhesus Christus eiusque spiritus et articuli corporis mystici ecclesiae. 213 et adiunctus, quod plane pius dominusa) significare visus est, cum in primordio ecclesie sue et in fundamentis ipsius vo- luit duodenarium numerum suorum discipulorum primum col- ligere, quos voluit vocari apostolos, qui sibi, tredecimo in nu- mero et unico, omnes pariter et ex equo adheserunt. Nam eciam predicti brachiorum ecclesie articuli vel iuncture, quamvis sibi invicem subordinati existant, tamen omnes inmediate Christo Jhesu adherent et ab ipso solo et maxime suarum operacionum virtutem et influenciam indefesse sorciuntur ad ipsumque primum et inmediate debent habere respectum et 10 omnem attribucionem. Et ista est differencia iam dicta inter in- fluxumb) in corpore humano et ipsius articulos et inter istos articulos misticos, quos notamuse), nisi quis velit vim capitis aliis membris influxivamd) dicere et ponere ipsam esse animam, que, similiter ut dominus Jhesus ecclesie, ita ipsa corpori suo 15 est coniuncta, sic videlicet, quod quelibet membra et articuli corporis accipiunt influxum suume) et omnem vitam et vir- tutem inmediate ab ipsa anima toti corpori et cuilibet1) eius parti inmediate assistente et intrinsece informante; quod si quis similes) quid h) ymaginetur et dicat de Jhesu crucifixo et de 20 eius corpore mistico membrisque ipsius, poterit hoc bene et in veritate sustinere. Nam ipse Christus Jhesus piissimusque est solus, qui cum patre ini) sancto spiritu toti ecclesie sue et cui- libet parti eius, eciam minutissime, semper assistens, totam et quamlibet ipsius partem inmediate atque intrinsece continet, 25 sustentat, vivificat, conservat, dat incrementum toti et cuilibet, eciam minime parti eius, ipse solus de sua plenitudine divina inmediate dat et influit omnibus prefatis duodecim articulis sui corporis mistici et cuilibet supposito ipsorum singulari omnem virtutem et sapienciam, omne donum perfectum et graciam, 30 omnem potestatem et auctoritatem atque ipsorum efficaciam, nullusque alius [eam habet]k), nisi qui est et manet in ipso, ab ipso et per ipsum. Quapropter ipse est spiritus et vita sue ecclesie et sui corporis mistici, presens semper et ubique toti et cuilibet minucie. Nam ipse stipes vel 35 5 a) Jhesus B. b) fluxum BC. c) notavimus C. d) influxiva BC. e) suum superflue repetit A. f) cuiuslibet BC. g) ille BC. h) qui- k) add. ab ed. dem B. i) et C.
Strana 214
214 Matthiae de Janov Regulae, 1. III, tr. 4, dist. 4, c. 20. pes candelabri, cuia) hinc et inde sex calami ex toto innituntur 1) ipse Jhesus crucifixus est vitis vel arbor, ex quo et in quob) omnes rami et frondes prodeuntes, ad ipsum solum habent et debent habere totaliter suum respectum 2), neque fundamentum potest ponere quis, preter id, quod positum [f. 109b] est, quod est Christus Jhesus3). Quare articuli duodecim predicti et persone multe per ecclesiam ex eisdem, ex ipsorum auctoritate et potestate, ex ipsorum virtutibus, graciis et sapiencia atque sciencia, que om- 10 nia habent a Jhesu crucifixo et in Jhesu crucifixo simpliciter et ex toto et ostentant ipsa atque exercent in ecclesia, nullam omnino debent sibi ipsis attribuere complacenciam, nullam glo- riam, nullum sibi ipsis fructum querere vel operari, sed omnia simpliciter et ex toto domino Jhesu crucifixo, in eo gaudentes et de eo, quod ipsis datur a Christo Jhesu esse in corpore suo et participare ab eo omnium sanctorum commu- nionem. Gaudere inquam de eo, quod datum est ipsis, coope- ratores esse et instrumenta dei in regimine et salute electorum, et quod in eo et per hoc, quod sunt articuli corporis vel prin- 20 cipalia membra eius, datum est ipsis pre participibus c) esse con- formesd) ymagini unigeniti filii dei. Et quidquid est minus istorum, que dicuntur in eisdem, ve, ve, ve ipsis in malum, quoniam predones divine glorie iudicabuntur, non auctores, non instructores iusticie, sed cor- ruptores, non quidem corpus ecclesie salvantes, sed occidentes et discerpentes, non Christi, sed proprie Antychristi, tales in- quam iudicabuntur omnes, qui opus domini dei ipsorum faciunt fraudulenter, cum dicetur ad eos a verbo iudicii inflexibilise) et veritatis 4): „Ego dixi: Dii estis et filii excelsi omnes. Vos autem sicut homines moriemini et sicut unus de principibus cadetis.“ „Durissimum etenim iudicium cum hiis, qui presunt, fiet et potentes potenter tormenta pacientur“5). Illi vero, qui ex istis recensitis articulis principalibus Christi ecclesie exi- stentes bene presunt atque digne et recto ordine tenent 35 in corpore locum suum, non pro se, sed pro utilitate et 15 25 30 a) hinc cui corr. cui hinc A. b) quos BC. c) prepatriarchis (sic) B. d) confortes corr. conformes A. e) inflexibiles C. 1) Cf. Exod. XXXVII. 17—19. 2) Cf. Joann. XV. 5. 3) Cf. I. 5) Cf. Sap. VI. 6 ct 7. Cor. III. II. 4) Psalm. LXXXI. 6—7.
214 Matthiae de Janov Regulae, 1. III, tr. 4, dist. 4, c. 20. pes candelabri, cuia) hinc et inde sex calami ex toto innituntur 1) ipse Jhesus crucifixus est vitis vel arbor, ex quo et in quob) omnes rami et frondes prodeuntes, ad ipsum solum habent et debent habere totaliter suum respectum 2), neque fundamentum potest ponere quis, preter id, quod positum [f. 109b] est, quod est Christus Jhesus3). Quare articuli duodecim predicti et persone multe per ecclesiam ex eisdem, ex ipsorum auctoritate et potestate, ex ipsorum virtutibus, graciis et sapiencia atque sciencia, que om- 10 nia habent a Jhesu crucifixo et in Jhesu crucifixo simpliciter et ex toto et ostentant ipsa atque exercent in ecclesia, nullam omnino debent sibi ipsis attribuere complacenciam, nullam glo- riam, nullum sibi ipsis fructum querere vel operari, sed omnia simpliciter et ex toto domino Jhesu crucifixo, in eo gaudentes et de eo, quod ipsis datur a Christo Jhesu esse in corpore suo et participare ab eo omnium sanctorum commu- nionem. Gaudere inquam de eo, quod datum est ipsis, coope- ratores esse et instrumenta dei in regimine et salute electorum, et quod in eo et per hoc, quod sunt articuli corporis vel prin- 20 cipalia membra eius, datum est ipsis pre participibus c) esse con- formesd) ymagini unigeniti filii dei. Et quidquid est minus istorum, que dicuntur in eisdem, ve, ve, ve ipsis in malum, quoniam predones divine glorie iudicabuntur, non auctores, non instructores iusticie, sed cor- ruptores, non quidem corpus ecclesie salvantes, sed occidentes et discerpentes, non Christi, sed proprie Antychristi, tales in- quam iudicabuntur omnes, qui opus domini dei ipsorum faciunt fraudulenter, cum dicetur ad eos a verbo iudicii inflexibilise) et veritatis 4): „Ego dixi: Dii estis et filii excelsi omnes. Vos autem sicut homines moriemini et sicut unus de principibus cadetis.“ „Durissimum etenim iudicium cum hiis, qui presunt, fiet et potentes potenter tormenta pacientur“5). Illi vero, qui ex istis recensitis articulis principalibus Christi ecclesie exi- stentes bene presunt atque digne et recto ordine tenent 35 in corpore locum suum, non pro se, sed pro utilitate et 15 25 30 a) hinc cui corr. cui hinc A. b) quos BC. c) prepatriarchis (sic) B. d) confortes corr. conformes A. e) inflexibiles C. 1) Cf. Exod. XXXVII. 17—19. 2) Cf. Joann. XV. 5. 3) Cf. I. 5) Cf. Sap. VI. 6 ct 7. Cor. III. II. 4) Psalm. LXXXI. 6—7.
Strana 215
Distinctio duodecim articulorum in corpore mystico Jhesu Christi. 215 salute tocius corporis servientes et suum proprium officium ad- ministrantes, beati sunt servi, quos cum venerit dominus eorum, inveniet eos sic facientes 1): „Amen dico vobis, super omnia sua bona constituet euma).“ Nam ipsi tales sancti iudicabunt na- ciones eciamb) in die iudicii extremi, et dominabuntur populis et sancti erunt domino deo suo, cum dicetur cuilibet ipsorum 2): „Euge, serve bone et fidelis, quia in pauca fuisti fidelis, supra multa te constituam, intra in gaudium domini dei tui.“ Et ecce, hince) potest colligi distinccio propria et adequata duodecim sedium, de quibus veritas dicit in 10 ewangelio 3): „Amen dico vobis, quod vos, qui secuti estis me, sedebitis super sedes duodecim, iudicantes duodecim tribus Israel,“ quoniam isti duodecim articuli enumerati in misticis brachiis ecclesie sancte alias sedes duodecim iudiciaried) in dei ecclesia propriissime sunt iudicande et dicende, in quibus et per 15 quas duodecim tribus, id est omnis ecclesia iudicatur et debet novissimee) iudicari et quodlibet suppositum ipsorum. Verbi gracia in sacerdocio vel potestate et iurisdiccionef) sacerdo- tali sex sedes, qui et sex articuli supra sunt numerati, puta sedes apostolica vel papalis, sedes archiepiscopalis, sedes epi- 20 scopalis, sedes archidyaconorum, sedes decanorum, sedes pleba- norum; similiter iuxta predicta in regali potestate vel ins) in- periali iurisdiccioneh) alie sex sedes, que et articuli supra nu- merantur, videlicet sedes inperialis, sedes regum aut magis pro- prie regulorum, sedes ducum seui) centurionum, sedes baronum 25 regni vel consulum et virorum seu magnatumk) terre, sedes]) iudicum vel publicorum iusticiariorum, sedes patrumfamilias domorum, plebeiorum et infimorum: iste sunt decoratissime distincciones sedium duodecim in duodecim tribubus Israel, id est in populo christiano. Isti sunt duodecim boves, 30 qui eneum mare supportant in templo Salomonis 4). Isti sunt duodecim leonesm) super gradus positi a Salomone vero in ascensu domus dei5). Isti sunt porte duodecim civitatis a) eos B. c) hic C. d) iudiciare B; iudicare C. b) et BC. c) novissimo A; novissime BC. f) iuridicione A; iurisdicione BC. g) om. B. 35 h) iuridicione corr. iurisdicione A. k) magnatorum i) sedes BC. 1) seu sedes C. m) legiones C. corr. magnatum A; magnatorum BC. 1) Matth. XXIV. 47. 2) Matth. XXV. 21. 3) Matth. XIX. 28. 4) Cf. II. Paral. IV. 4. 5) Cf. II. Paral. IV. 4.
Distinctio duodecim articulorum in corpore mystico Jhesu Christi. 215 salute tocius corporis servientes et suum proprium officium ad- ministrantes, beati sunt servi, quos cum venerit dominus eorum, inveniet eos sic facientes 1): „Amen dico vobis, super omnia sua bona constituet euma).“ Nam ipsi tales sancti iudicabunt na- ciones eciamb) in die iudicii extremi, et dominabuntur populis et sancti erunt domino deo suo, cum dicetur cuilibet ipsorum 2): „Euge, serve bone et fidelis, quia in pauca fuisti fidelis, supra multa te constituam, intra in gaudium domini dei tui.“ Et ecce, hince) potest colligi distinccio propria et adequata duodecim sedium, de quibus veritas dicit in 10 ewangelio 3): „Amen dico vobis, quod vos, qui secuti estis me, sedebitis super sedes duodecim, iudicantes duodecim tribus Israel,“ quoniam isti duodecim articuli enumerati in misticis brachiis ecclesie sancte alias sedes duodecim iudiciaried) in dei ecclesia propriissime sunt iudicande et dicende, in quibus et per 15 quas duodecim tribus, id est omnis ecclesia iudicatur et debet novissimee) iudicari et quodlibet suppositum ipsorum. Verbi gracia in sacerdocio vel potestate et iurisdiccionef) sacerdo- tali sex sedes, qui et sex articuli supra sunt numerati, puta sedes apostolica vel papalis, sedes archiepiscopalis, sedes epi- 20 scopalis, sedes archidyaconorum, sedes decanorum, sedes pleba- norum; similiter iuxta predicta in regali potestate vel ins) in- periali iurisdiccioneh) alie sex sedes, que et articuli supra nu- merantur, videlicet sedes inperialis, sedes regum aut magis pro- prie regulorum, sedes ducum seui) centurionum, sedes baronum 25 regni vel consulum et virorum seu magnatumk) terre, sedes]) iudicum vel publicorum iusticiariorum, sedes patrumfamilias domorum, plebeiorum et infimorum: iste sunt decoratissime distincciones sedium duodecim in duodecim tribubus Israel, id est in populo christiano. Isti sunt duodecim boves, 30 qui eneum mare supportant in templo Salomonis 4). Isti sunt duodecim leonesm) super gradus positi a Salomone vero in ascensu domus dei5). Isti sunt porte duodecim civitatis a) eos B. c) hic C. d) iudiciare B; iudicare C. b) et BC. c) novissimo A; novissime BC. f) iuridicione A; iurisdicione BC. g) om. B. 35 h) iuridicione corr. iurisdicione A. k) magnatorum i) sedes BC. 1) seu sedes C. m) legiones C. corr. magnatum A; magnatorum BC. 1) Matth. XXIV. 47. 2) Matth. XXV. 21. 3) Matth. XIX. 28. 4) Cf. II. Paral. IV. 4. 5) Cf. II. Paral. IV. 4.
Strana 216
216 Matthiae de Janov Regulae, 1. III, tr. 4, dist. 4, c. 20 et 21. Jerusalem 1), per quas omnes et3) singulos intrare Jerusalem necesse est et exire et in quibus portis omne fieri iudicium oportet et omnem causam populi terminare; de quibus por- tis dictum est a domino ad prophetam2): „Vade et sta in porta domus domini.“ De quibus portis multa interpretabilis est scriptura et copiosa ad dicendum. Pro istis sunt in domo domini continue duodecim panes preparati et singulis renovati sabbatis 3), quos non licebat comedere nisi solis sacer- dotibus primum, dehinc et ipsi David mundo et pueris eius, 10 mundis a mulieribus, sunt eciam per sacerdotes traditib) ad edendum. Capitulum vigesimum primum°). Quomodo inpii de sedibus predictis duodecim successive pro- icientur foras et sancti pro eis successive assumentur, et quo- modo sancti et iusti iniquosd) in die iudicii iudicabunt9). Iste sunt duodecim iuncture vel duodecim articuli [manuum], spiritualis videlicet et secularis, sancte ecclesie, virginis et nupte agni, brachiorum venustissimorum ac fortissimorum1), quas ma- nus vel que brachia „mittit ad forcia“4) ipsius Sathans), scilicet 20 ad h) caput [f. 110a] conterendum 1) tam fortis et tam potentis inimici, ut non sit potestas super terram, quek) comparetur ei 5) et qui est rex super omnes filios superbie, id est moderni pes- simi Antychristi. Jam iamque instat tempus, in quo for- tis ista virago, nupta agni, habet conterere caput Antychristi, adulteri inpudentissimi, quamvis iuxta prophecias veteres et sanctorum adhuc brachia eius remanebunt ad temporum inplecionem, donec filii ecclesie dulcissime fidelissimeque matris sue recordati, a qua et per quam regnum et potestatem acceperant et tradiderant eadem coccinee et blasphemose bestie et crudeli)) 30 et monstruose, potati de poculo aureo et pleno abhominacionum 15 25 a) om. C. b) tradidi corr. traditi A. c) ita AB rubr., om. C. d) om. B. e) ita A in m. (addens Ca.m 21) et B rubr.; om. C. f) ita A; sanctorum, forciorum ac venustissimorum B; forciorum ac venustissimorum C. g) add. A in marg. h) caput ad ABC. i) A post ras. k) qui corr. 35 que A; qui C. 1) crudelis ABC. 1) Cf. I. Paral. IX. 22. 2) Jerem. VII. 2. 3) Cf. Levit. XXIV. 5. 4) Prov. XXXI. 19. 5) Job XLI. 24.
216 Matthiae de Janov Regulae, 1. III, tr. 4, dist. 4, c. 20 et 21. Jerusalem 1), per quas omnes et3) singulos intrare Jerusalem necesse est et exire et in quibus portis omne fieri iudicium oportet et omnem causam populi terminare; de quibus por- tis dictum est a domino ad prophetam2): „Vade et sta in porta domus domini.“ De quibus portis multa interpretabilis est scriptura et copiosa ad dicendum. Pro istis sunt in domo domini continue duodecim panes preparati et singulis renovati sabbatis 3), quos non licebat comedere nisi solis sacer- dotibus primum, dehinc et ipsi David mundo et pueris eius, 10 mundis a mulieribus, sunt eciam per sacerdotes traditib) ad edendum. Capitulum vigesimum primum°). Quomodo inpii de sedibus predictis duodecim successive pro- icientur foras et sancti pro eis successive assumentur, et quo- modo sancti et iusti iniquosd) in die iudicii iudicabunt9). Iste sunt duodecim iuncture vel duodecim articuli [manuum], spiritualis videlicet et secularis, sancte ecclesie, virginis et nupte agni, brachiorum venustissimorum ac fortissimorum1), quas ma- nus vel que brachia „mittit ad forcia“4) ipsius Sathans), scilicet 20 ad h) caput [f. 110a] conterendum 1) tam fortis et tam potentis inimici, ut non sit potestas super terram, quek) comparetur ei 5) et qui est rex super omnes filios superbie, id est moderni pes- simi Antychristi. Jam iamque instat tempus, in quo for- tis ista virago, nupta agni, habet conterere caput Antychristi, adulteri inpudentissimi, quamvis iuxta prophecias veteres et sanctorum adhuc brachia eius remanebunt ad temporum inplecionem, donec filii ecclesie dulcissime fidelissimeque matris sue recordati, a qua et per quam regnum et potestatem acceperant et tradiderant eadem coccinee et blasphemose bestie et crudeli)) 30 et monstruose, potati de poculo aureo et pleno abhominacionum 15 25 a) om. C. b) tradidi corr. traditi A. c) ita AB rubr., om. C. d) om. B. e) ita A in m. (addens Ca.m 21) et B rubr.; om. C. f) ita A; sanctorum, forciorum ac venustissimorum B; forciorum ac venustissimorum C. g) add. A in marg. h) caput ad ABC. i) A post ras. k) qui corr. 35 que A; qui C. 1) crudelis ABC. 1) Cf. I. Paral. IX. 22. 2) Jerem. VII. 2. 3) Cf. Levit. XXIV. 5. 4) Prov. XXXI. 19. 5) Job XLI. 24.
Strana 217
Antichristi caput et brachia successive occidentur. 217 et fornicacionum terre, quod poculum ipsis regibus meretrix et magna fornicaria de manu sua propinavit, cum qua iam dudum sunt fornicati, et tunc iam retrahent suam potestatem a bestia cruenta et odient fornicariam illam magnam, que quiescens sedet super bestiam, inimicama) emulamque dulcissime et fidelis ma- tris sue, virginisb) et nupte agni, „et desolatam facient eam et nudam et carnes eius“ pre ira contra eam et pre compassione matris proprie „manducabunte) et ipsam igne concremabunt. Deus enim dedit in corda eorum, ut faciant, quod illi placitum est, ut dentd) regnum suum bestie, donec consumentur verba 10 dei“. Et mulier illa, que hic este) vocata magna fornicaria, civitas magna est1), id est multitudo yppocritarum nimia et christiano- rum carnalium sine spiritu Jhesu, qui sunt repleti spiritu huius mundi, quos deus huius mundi excecavit, ita ut videntes non videant et audientes non intelligant 2), qui sunt amici huius 15 mundi et diligunt omnia, que sunt in mundo, scilicet delicias, divicias et gloriam et honores, et cum hoc Jhesum crucifixum confitentur et tenent supradictas sedes duodecim, quasi amici sint et veri Christi, alias tamen propriissime Antychristi existen- tes, contrarii deo, et inimici Jhesu Christi, quia amici huius seculi 20 et inimici virtutis et veritatisf) sapiencie divine, et operum dei destructores et potentes debellatores. Et qui talis est, ut ipsi, et eodem spiritus) mundi afflatus et amator seculi huius existens, caput ipsorum et super summam sedem locatus tali forma, ut ipsi, id est in nomine suo seipsum promoveri ad cathedram 25 procurans in ecclesia, ipse est summus propriissime nuncupatus et a scripturis vocatus Antychristus. Isti itaque omnes simul et singuli spiritum Jhesu non ha- bentes sunt illa magna meretrix et „civitas magna, que habet regnum super reges terre“3). Et illi, qui ex talibus amicis huius 30 mundi et insecutoribus carnalish) huius vite sunt in cathedris predictis duodecim populum christianum tenentes et ambien- tes propter seipsos et suum lucrum, sunt brachia Antychristi superius notata ex prophetisi), que, — licet iam capitek) occiso per spiritum oris Jhesu et revelato filio iniquitatis denudataquel) 35 a) et inimicam BC. b) om. B. c) mandabunt B. d) det B. c) om. B. 1) veritatis et virtutis BC. 8) corr. ab ed.; eiusdem spiritus omnes cod. h) carnalibus C. i) A post corr. k) a capite B; quelibet 1) denudatque corr. denudataque A. iam a c. C. 1) Cf. Apoc. XVII. 16—18. 2) Cf. Luc. VIII. 10. 3) Apoc. XVII. I8.
Antichristi caput et brachia successive occidentur. 217 et fornicacionum terre, quod poculum ipsis regibus meretrix et magna fornicaria de manu sua propinavit, cum qua iam dudum sunt fornicati, et tunc iam retrahent suam potestatem a bestia cruenta et odient fornicariam illam magnam, que quiescens sedet super bestiam, inimicama) emulamque dulcissime et fidelis ma- tris sue, virginisb) et nupte agni, „et desolatam facient eam et nudam et carnes eius“ pre ira contra eam et pre compassione matris proprie „manducabunte) et ipsam igne concremabunt. Deus enim dedit in corda eorum, ut faciant, quod illi placitum est, ut dentd) regnum suum bestie, donec consumentur verba 10 dei“. Et mulier illa, que hic este) vocata magna fornicaria, civitas magna est1), id est multitudo yppocritarum nimia et christiano- rum carnalium sine spiritu Jhesu, qui sunt repleti spiritu huius mundi, quos deus huius mundi excecavit, ita ut videntes non videant et audientes non intelligant 2), qui sunt amici huius 15 mundi et diligunt omnia, que sunt in mundo, scilicet delicias, divicias et gloriam et honores, et cum hoc Jhesum crucifixum confitentur et tenent supradictas sedes duodecim, quasi amici sint et veri Christi, alias tamen propriissime Antychristi existen- tes, contrarii deo, et inimici Jhesu Christi, quia amici huius seculi 20 et inimici virtutis et veritatisf) sapiencie divine, et operum dei destructores et potentes debellatores. Et qui talis est, ut ipsi, et eodem spiritus) mundi afflatus et amator seculi huius existens, caput ipsorum et super summam sedem locatus tali forma, ut ipsi, id est in nomine suo seipsum promoveri ad cathedram 25 procurans in ecclesia, ipse est summus propriissime nuncupatus et a scripturis vocatus Antychristus. Isti itaque omnes simul et singuli spiritum Jhesu non ha- bentes sunt illa magna meretrix et „civitas magna, que habet regnum super reges terre“3). Et illi, qui ex talibus amicis huius 30 mundi et insecutoribus carnalish) huius vite sunt in cathedris predictis duodecim populum christianum tenentes et ambien- tes propter seipsos et suum lucrum, sunt brachia Antychristi superius notata ex prophetisi), que, — licet iam capitek) occiso per spiritum oris Jhesu et revelato filio iniquitatis denudataquel) 35 a) et inimicam BC. b) om. B. c) mandabunt B. d) det B. c) om. B. 1) veritatis et virtutis BC. 8) corr. ab ed.; eiusdem spiritus omnes cod. h) carnalibus C. i) A post corr. k) a capite B; quelibet 1) denudatque corr. denudataque A. iam a c. C. 1) Cf. Apoc. XVII. 16—18. 2) Cf. Luc. VIII. 10. 3) Apoc. XVII. I8.
Strana 218
218 Matthiae de Janov Regulae, 1. III, tr. 4, dist. 4, c. 21. meretrice, — tamen brachia ex eo diu post hec stare et re- manere prophetantur, a quibus polluitur sanctuarium fortitu- dinis, et ab ipsis aufertur iuge sacrificium, id est inpeditur et prohibetura) communio cottidiana vel frequens Christi Jhesu corporis in sacramento altaris a plebeis et a plebibus in com- munitate christiana, quamvis isti tales amici carnis sue pascant sine timore cottidie semet ipsos. Et isti sunt, qui dant abhomi- nacionem in desolacionem, homines inpii et carnales, in testa- mentum simulantes fraudulenter 1). Isti itaque Antychristi, id est homines carnales et amici mundi, rectores populorum, prefatas sedes duodecim inpie et superbe pro seipsis vendicantes et occupantes, dicti sunt stare post occisionem capitis ipsorum, idest summi Anty- christi, pro eo, quia licet illi, qui summas sedes in ecclesia dei ex malo et cum malo spiritu occupant, sunt conversi vel alias quocumque modo sublati de medio et in locum ipsorum veri Christi ac fidelia membra Jhesu crucifixi constituti, tamen adhuc magna multitudo pseudochristorum depost obtinet et ob- tinebit sedes prefatas ecclesie, et diutive et cum magnis adversi- 20 tatibus et laboribus successive eciam ipsib) vincentur per agnum, id est pium Jhesum crucifixum, in suis membris multiplicatis. Sunt ecclesie „in senecta uberi“, qui erunt „bene pacientes, ut anunccient“2) et in multa paciencia concertent le- gittime contra huiusmodi°) iniquos yppocritas, donec saltem maiori 25 ex parte eciamd) ipsi de medio sint occisi et aufferentur, proi- cienture) super universam faciem terre, sicut stercus et super om- nes montes Israel 3). Tuncf) Gog et Magog cum ipsorum gen- tibus occidentur et fiet5) tunc magna redempcio sanctorum, id est cum universa multitudo, vel magna sui ex parte, ama- 30 torum huius vite christianorum eth) yppocritarum, qui seipsos ingesseranti) ad cathedras, ducti spirituk) huius mundi, id est avaricia et ambicione carnis, interibit1) modo vario et succes- sive. Etm) ad sedes ipsorum sancti et humiles simi- 10 15 a) impedietur et prohibebitur BC. b) ipsi eciam BC. e) et proicientur C in m. f) ltem AC. 35 mundi C. d) et BC. h) om. BC. D 1. 2. k) spiritus BC. i) ingesserunt BC. m) Et — successive om. B. bunt BC. c) huius g) cont. 1) introi- 1) Cf. Dan. XI. 31 et 32. 2) Psalm. XCI. 15—16. 3) Cf. Jerem. IX. 22.
218 Matthiae de Janov Regulae, 1. III, tr. 4, dist. 4, c. 21. meretrice, — tamen brachia ex eo diu post hec stare et re- manere prophetantur, a quibus polluitur sanctuarium fortitu- dinis, et ab ipsis aufertur iuge sacrificium, id est inpeditur et prohibetura) communio cottidiana vel frequens Christi Jhesu corporis in sacramento altaris a plebeis et a plebibus in com- munitate christiana, quamvis isti tales amici carnis sue pascant sine timore cottidie semet ipsos. Et isti sunt, qui dant abhomi- nacionem in desolacionem, homines inpii et carnales, in testa- mentum simulantes fraudulenter 1). Isti itaque Antychristi, id est homines carnales et amici mundi, rectores populorum, prefatas sedes duodecim inpie et superbe pro seipsis vendicantes et occupantes, dicti sunt stare post occisionem capitis ipsorum, idest summi Anty- christi, pro eo, quia licet illi, qui summas sedes in ecclesia dei ex malo et cum malo spiritu occupant, sunt conversi vel alias quocumque modo sublati de medio et in locum ipsorum veri Christi ac fidelia membra Jhesu crucifixi constituti, tamen adhuc magna multitudo pseudochristorum depost obtinet et ob- tinebit sedes prefatas ecclesie, et diutive et cum magnis adversi- 20 tatibus et laboribus successive eciam ipsib) vincentur per agnum, id est pium Jhesum crucifixum, in suis membris multiplicatis. Sunt ecclesie „in senecta uberi“, qui erunt „bene pacientes, ut anunccient“2) et in multa paciencia concertent le- gittime contra huiusmodi°) iniquos yppocritas, donec saltem maiori 25 ex parte eciamd) ipsi de medio sint occisi et aufferentur, proi- cienture) super universam faciem terre, sicut stercus et super om- nes montes Israel 3). Tuncf) Gog et Magog cum ipsorum gen- tibus occidentur et fiet5) tunc magna redempcio sanctorum, id est cum universa multitudo, vel magna sui ex parte, ama- 30 torum huius vite christianorum eth) yppocritarum, qui seipsos ingesseranti) ad cathedras, ducti spirituk) huius mundi, id est avaricia et ambicione carnis, interibit1) modo vario et succes- sive. Etm) ad sedes ipsorum sancti et humiles simi- 10 15 a) impedietur et prohibebitur BC. b) ipsi eciam BC. e) et proicientur C in m. f) ltem AC. 35 mundi C. d) et BC. h) om. BC. D 1. 2. k) spiritus BC. i) ingesserunt BC. m) Et — successive om. B. bunt BC. c) huius g) cont. 1) introi- 1) Cf. Dan. XI. 31 et 32. 2) Psalm. XCI. 15—16. 3) Cf. Jerem. IX. 22.
Strana 219
Sancti successive pro impiis assumentur et impios condemnabunt. 219 liter [f. 110b] successive locabuntur, et ita, cum falsi Christi tollentur de medio, veri Christi accipient regimen ecclesie. Et tunc eciam brachia conterentur Anty- christi et tunc Sathan, victis regibus suis et anullatis, eciam ipse sub pedibus fortis mulieris conteretur 1) et experietur ser- pens antiqus et tam superbus, quia) seipsum deo summo equip- parare volebat, suam debilitatem esse nimiam, et maximam su- pramodum fortitudinem mulieris, et maxime in suis duobus prefatis brachiis cum eorum duodecim articulis supradictis, qui, ut sepe dictum est, duodecim sedes dicte sunt ex alia racione. In istis itaque sedibus illi, qui sunt similes Christo, id est non sibimet vendicantes honorem, sed ob humilitatem et vir- tutesb) vocati in id, sicut Christus, bene presunt, et tantum, que sunt Christi, querentes, et omnia, que sua sunt [et] mundi huius, sibi detrimentum esse et tamquam stercora arbitrantes2), illi 15 sunt proprie Christi et servi fideles domino suo unico, quem dominum, quia omnia relinquentes, que sua sunt, secuti, iuste et sancte sedebunt super sedes duodecim in die iudicii, cum Christo iudicantes duodecim tribus Israel, et notabiliter illos condempnabunt, qui indigne sedes 20 in presenti duodecim occupaverunt, id est eos, qui non vocati ad honorem, sicut Aaron, seipsos ad sedes promoverunt, et existentes in sedibus, male prefuerunt cathedris etc), que sua sunt, inquisierunt, delicias diei, divicias et honores pensantes etd) pro lucro suo arbitrantes, Jhesu crucifixo posito post car- 25 nem suam vel facto quasi mortuo a corde et a consciencia. Itaque digni et sancti pape vel appostolicie) sedentes in sua sede papali iudicabunt et condempnabuntf) indignos et malos apostolicos vel papas. Sic iusti et ydonei archiepiscopi vel archipresbiteri condempnabunt iniustos et indignos archiepisco- 30 pos, episcopi quoque sanctis) sedentes super suas sedes abiudi- cabunt iniquos 1) episcopos, et archidyaconi boni malos archi- dyaconos. Decani probi decanos reprobos, plebani vel curati sacerdotes fideles et prudentes existentes in eorum sedei) et dignitate infideles et stultos pastores probabunt. Conformiter 35 5 10 a) quod BC. c) alia b) virtutem BC. c) atque B. d) om. B. f) iudicabant et contempnabant false B. manu add. A in m. g) add. C in m. h) indignos BC. i) fide BC. 1) Cf. Gen. III. 15. 2) Philipp. III. 8.
Sancti successive pro impiis assumentur et impios condemnabunt. 219 liter [f. 110b] successive locabuntur, et ita, cum falsi Christi tollentur de medio, veri Christi accipient regimen ecclesie. Et tunc eciam brachia conterentur Anty- christi et tunc Sathan, victis regibus suis et anullatis, eciam ipse sub pedibus fortis mulieris conteretur 1) et experietur ser- pens antiqus et tam superbus, quia) seipsum deo summo equip- parare volebat, suam debilitatem esse nimiam, et maximam su- pramodum fortitudinem mulieris, et maxime in suis duobus prefatis brachiis cum eorum duodecim articulis supradictis, qui, ut sepe dictum est, duodecim sedes dicte sunt ex alia racione. In istis itaque sedibus illi, qui sunt similes Christo, id est non sibimet vendicantes honorem, sed ob humilitatem et vir- tutesb) vocati in id, sicut Christus, bene presunt, et tantum, que sunt Christi, querentes, et omnia, que sua sunt [et] mundi huius, sibi detrimentum esse et tamquam stercora arbitrantes2), illi 15 sunt proprie Christi et servi fideles domino suo unico, quem dominum, quia omnia relinquentes, que sua sunt, secuti, iuste et sancte sedebunt super sedes duodecim in die iudicii, cum Christo iudicantes duodecim tribus Israel, et notabiliter illos condempnabunt, qui indigne sedes 20 in presenti duodecim occupaverunt, id est eos, qui non vocati ad honorem, sicut Aaron, seipsos ad sedes promoverunt, et existentes in sedibus, male prefuerunt cathedris etc), que sua sunt, inquisierunt, delicias diei, divicias et honores pensantes etd) pro lucro suo arbitrantes, Jhesu crucifixo posito post car- 25 nem suam vel facto quasi mortuo a corde et a consciencia. Itaque digni et sancti pape vel appostolicie) sedentes in sua sede papali iudicabunt et condempnabuntf) indignos et malos apostolicos vel papas. Sic iusti et ydonei archiepiscopi vel archipresbiteri condempnabunt iniustos et indignos archiepisco- 30 pos, episcopi quoque sanctis) sedentes super suas sedes abiudi- cabunt iniquos 1) episcopos, et archidyaconi boni malos archi- dyaconos. Decani probi decanos reprobos, plebani vel curati sacerdotes fideles et prudentes existentes in eorum sedei) et dignitate infideles et stultos pastores probabunt. Conformiter 35 5 10 a) quod BC. c) alia b) virtutem BC. c) atque B. d) om. B. f) iudicabant et contempnabant false B. manu add. A in m. g) add. C in m. h) indignos BC. i) fide BC. 1) Cf. Gen. III. 15. 2) Philipp. III. 8.
Strana 220
220 Matthiae de Janov Regulae, l. III, tr. 4, dist. 4, c. 21 et 22. imperatores christiani et devoti in ipsorum honore et sede constantes inpios inperatores iudicabunt, boni reges vel reguli malos regulos, sancti duces inpios duces, pii barones impios barones, iusti iudices plebium iniustos iusticiariosa), sancti 5 patresfamilias domorum iniquos hospites abiudicabuntb). Condempnabunt vero veri Christie) falsos christianos, sancti et fideles prophete pseudoprophetas, et ita de aliis auctoritative una cum Christo et approbative sentencie Christi et comparative, sicut regina Austri et Ninivite Judeos [condempnaverunt] con- 10 temporaneosd) Jhesu Christi 1). Et ita omnes alii appendicii vel annexi istis duodecim se- dibus, qui sunt quasi corpuse) earumdem sedium vel carnes brachiorum ossibus suis adherentes et ab ipso fortificati et su- stentati et defensati, modis eisdem iudicabuntur a1) se invicem 15 mutuo et iudicabunt, puta boni malos, iusti iniustos, sancti ini- quos, qui fuerunt in eodem statu, gradu vel condicione, et ita usque ad novissimam ancillam, que molit in pistrino. Capitulum vigesimum secundum5). 20 Discrecio1) quarta de proporcionei) debita membrorum virginis nupte Christi, id est parcium ecclesie dei. De proporcione equali et debitak) ad se invicem parcium Christi Jhesu familie1). Ecce nunc de misticam) equalitate et de equali et debita proporcione corporis Christi mistici et singulorum membrorum 25 ipsius articulorumque predictorum eius instat inquirendum, in quo maxime et primum consistit pulcritudo et decor ecclesie Christi universe. Ubi est advertendum, quod venustas et pulchritudo virginis sponse non est aliud, quam equalis et debita men- 30 sura universorum membrorum et singulorum articulorum seu om- 23) De ordinacione A alia manu. a) iudiciarios BC. b) adiudicabunt C. c) christiani BC. d) con- temptores B. e) corpus B; corporis AC. f) ad BC. g) ita AB rubr., om. C. h) Sequitur distinccio B. i) de vita (sic) add. B. k) de vita (sic) B. 35 1) ita A in m. (add. Capitulum 22) et B rubr.; om. C. m) domestica (sic) BC. 1) Cf. Matth. XII. 41—42.
220 Matthiae de Janov Regulae, l. III, tr. 4, dist. 4, c. 21 et 22. imperatores christiani et devoti in ipsorum honore et sede constantes inpios inperatores iudicabunt, boni reges vel reguli malos regulos, sancti duces inpios duces, pii barones impios barones, iusti iudices plebium iniustos iusticiariosa), sancti 5 patresfamilias domorum iniquos hospites abiudicabuntb). Condempnabunt vero veri Christie) falsos christianos, sancti et fideles prophete pseudoprophetas, et ita de aliis auctoritative una cum Christo et approbative sentencie Christi et comparative, sicut regina Austri et Ninivite Judeos [condempnaverunt] con- 10 temporaneosd) Jhesu Christi 1). Et ita omnes alii appendicii vel annexi istis duodecim se- dibus, qui sunt quasi corpuse) earumdem sedium vel carnes brachiorum ossibus suis adherentes et ab ipso fortificati et su- stentati et defensati, modis eisdem iudicabuntur a1) se invicem 15 mutuo et iudicabunt, puta boni malos, iusti iniustos, sancti ini- quos, qui fuerunt in eodem statu, gradu vel condicione, et ita usque ad novissimam ancillam, que molit in pistrino. Capitulum vigesimum secundum5). 20 Discrecio1) quarta de proporcionei) debita membrorum virginis nupte Christi, id est parcium ecclesie dei. De proporcione equali et debitak) ad se invicem parcium Christi Jhesu familie1). Ecce nunc de misticam) equalitate et de equali et debita proporcione corporis Christi mistici et singulorum membrorum 25 ipsius articulorumque predictorum eius instat inquirendum, in quo maxime et primum consistit pulcritudo et decor ecclesie Christi universe. Ubi est advertendum, quod venustas et pulchritudo virginis sponse non est aliud, quam equalis et debita men- 30 sura universorum membrorum et singulorum articulorum seu om- 23) De ordinacione A alia manu. a) iudiciarios BC. b) adiudicabunt C. c) christiani BC. d) con- temptores B. e) corpus B; corporis AC. f) ad BC. g) ita AB rubr., om. C. h) Sequitur distinccio B. i) de vita (sic) add. B. k) de vita (sic) B. 35 1) ita A in m. (add. Capitulum 22) et B rubr.; om. C. m) domestica (sic) BC. 1) Cf. Matth. XII. 41—42.
Strana 221
De pulchritudine corporis mystici Jhesu Christi. 221 nium organorum, et ipsorum ad invicem debita proporcio vel commensuracio alludens legittime tocius corporis magnitudini et integritati, et cum quodlibet organum et membrum manet in suo statu honeste compositum, exercens sibi debitum officium in suis vicibus ordinate. Et ita eciam e converso turpitudo corporis in virgine vel deformitas in eo maxime exhi- betur, cum partes et membra sint corporisa) inequalia, vel cum sunt ad invicem non proporcionata vel cum non tenentur com- posita in suis gradibus et non exercent sua officia propria in locis et vicibus opportunis. Et similiter si quis vult contem- plari in omnibus rebus, idemb) inveniet, puta quod pulchritudo 10 et formositas uniuscuiusquee) rei consistit in iusta equalitate par- cium ipsius et debita ipsarum ad invicem proporcione, ut relucet in pictura et scriptura atque in cantu, que omnia op- time stant et pulcherrime, cum in ipsis equalitas et debita pro- porcio observatur. Ita conformiter omnino est [f. 111a] in mistico Christi corpore et ipsius decore et pulchritudine spirituali et morali, cum videlicet supradicta membra et articuli ecclesie sunt in seipsis integra et bene formata, secundo cum observant inter se equalitatem debitam et suam mensuram, tercio cum custo- 20 diunt ad alia superiora et inferiora iusticie proporcionem, quarto cum quodlibet membrum manens in suo gradu, dumd) et quando oportet, exercet suum officium proprium in ordine ad totum corpus ecclesie. Et sic cum omnia in congregacione ecclesie or- dinate fiunte), tunc relucet ecclesia Christi tota pulchra 25 et decora ab extra, preter ea, que intrinsecus latent, id est decorem et pulchritudinem in mente et in spiritu sancto. Propter quod scriptum est de familia Christi, alias sponsa Christi 1): „Pulchritudo et decor indumentum eius." Et quando ista1) in membris et articulis misticis s) deficiunt, 30 id est in personis h) ecclesiasticis graduatis, tunc destructa est ipsius pulchritudo. Et de quanto ista in personis ec- clesie deficiunt vel sunt destructa in paucis veli) in multis, in 15 a) corporis in virgine vel deformitas in eo maxime add. A, sed postea maxime del. b) id est C. c) uniuscumque C. d) om. BC. e) ita AB; 35 h) sup. lin. ordinate sint C. f) om. BC. g) eius ista B; eius C in m. corr. A. i) et BC. 1) Prov. XXXI. 25.
De pulchritudine corporis mystici Jhesu Christi. 221 nium organorum, et ipsorum ad invicem debita proporcio vel commensuracio alludens legittime tocius corporis magnitudini et integritati, et cum quodlibet organum et membrum manet in suo statu honeste compositum, exercens sibi debitum officium in suis vicibus ordinate. Et ita eciam e converso turpitudo corporis in virgine vel deformitas in eo maxime exhi- betur, cum partes et membra sint corporisa) inequalia, vel cum sunt ad invicem non proporcionata vel cum non tenentur com- posita in suis gradibus et non exercent sua officia propria in locis et vicibus opportunis. Et similiter si quis vult contem- plari in omnibus rebus, idemb) inveniet, puta quod pulchritudo 10 et formositas uniuscuiusquee) rei consistit in iusta equalitate par- cium ipsius et debita ipsarum ad invicem proporcione, ut relucet in pictura et scriptura atque in cantu, que omnia op- time stant et pulcherrime, cum in ipsis equalitas et debita pro- porcio observatur. Ita conformiter omnino est [f. 111a] in mistico Christi corpore et ipsius decore et pulchritudine spirituali et morali, cum videlicet supradicta membra et articuli ecclesie sunt in seipsis integra et bene formata, secundo cum observant inter se equalitatem debitam et suam mensuram, tercio cum custo- 20 diunt ad alia superiora et inferiora iusticie proporcionem, quarto cum quodlibet membrum manens in suo gradu, dumd) et quando oportet, exercet suum officium proprium in ordine ad totum corpus ecclesie. Et sic cum omnia in congregacione ecclesie or- dinate fiunte), tunc relucet ecclesia Christi tota pulchra 25 et decora ab extra, preter ea, que intrinsecus latent, id est decorem et pulchritudinem in mente et in spiritu sancto. Propter quod scriptum est de familia Christi, alias sponsa Christi 1): „Pulchritudo et decor indumentum eius." Et quando ista1) in membris et articulis misticis s) deficiunt, 30 id est in personis h) ecclesiasticis graduatis, tunc destructa est ipsius pulchritudo. Et de quanto ista in personis ec- clesie deficiunt vel sunt destructa in paucis veli) in multis, in 15 a) corporis in virgine vel deformitas in eo maxime add. A, sed postea maxime del. b) id est C. c) uniuscumque C. d) om. BC. e) ita AB; 35 h) sup. lin. ordinate sint C. f) om. BC. g) eius ista B; eius C in m. corr. A. i) et BC. 1) Prov. XXXI. 25.
Strana 222
222 Matthiae de Janov Regulae, 1. III, tr. 4, dist. 4, c. 22. 15 35 magno vel in parvo, de tanto decor et pulchritudo sancte ec- clesie est destructa seu de tanto a vestibus sue glorie et digni- tatis est spoliata et induta vestibus turpitudinis sue et con- fusionis, aut verius de tanto est denudata et turpitudo ipsius 5 revelata. Tunc autem membra et articuli ecclesie sunt bene formata in seipsis, cum apostolici, episcopia) et curati anima- rum et omnes persone, primum sacerdotes et clerici, et quilibet christiani digne vocacione sua, qua vocati sunt, ambulant vel 10 conversantur, id est sobrie, iuste et pie vivunt, quilibet stans b) in suo gradue). Tunc vero observant equalitatem etd) mensu- ram proprie glorie, quando unus alium non supergreditur in negocio vel cum unus non elevatur super alium, sicut scriptum est1): „Non dominantes in clero, sed forma gregis facti ex animo.“ Enimvero iusticie proporcio ad inferiora et superiora tunc servatur et custoditur, cum quilibet et ministrorum per- sonarum ecclesie mensura sue potestatis et auctoritatis sibi di- stribute existens contentus et mensura proprii honoris, non vendicat suorum superiorum vel iurisdicciones vel operaciones, 20 neque usurpate) pro se inferiorum suorum officia, neque adimit suorum eorundem inferiorum libertates ad dilatandum1) suam propriam iurisdiccionem et potestatem, neque insuper ea, que sunt communia omnibus, suam potestatem ambiciose quis ex- tendens, contrahit in sua propria; vel legittima proporcio ec- 25 clesie inter articulos singulos tunc servatur, cum quilibet se- quens et amans iusticiam, unicuique reddit, quod suum est, se- cundum apostolum 2): „Cui debitum, debitums), cuih) honorem, honoremi), cui vectigal, vectigalk)“, etc.1). Sed tunc quodlibet membrum vel articulus manens in suo gradu legittime exequi- 30 tur suum officium, quando quilibet iuxta debitum sue voca- cionis facit fideliter et prudenter opera domini sui, inquirens non eam), que sua sunt, sed que Jhesu Christi, cui se destinavit ad militandumn), secundum quod scriptum est 3): „Unusquis- que, prout accepit graciam, in alterutrum illam administrantes." a) et episcopi BC. b) sanctus (sic) BC. c) statu vel gradu BC. d) add. A sup. lin. e) usurpet BC. t) dilatandam C. g) add. A in m. h) cum corr. cui A in m. i) honore corr, hono- alia manu; om. BC. 1) om. BC. m) eam corr. ea A. n) militavit rem A. k) om. BC. ad destinandum BC. 1) I. Petri V. 3. 40 2) Rom. XIII. 7. I. Petri IV. I0.
222 Matthiae de Janov Regulae, 1. III, tr. 4, dist. 4, c. 22. 15 35 magno vel in parvo, de tanto decor et pulchritudo sancte ec- clesie est destructa seu de tanto a vestibus sue glorie et digni- tatis est spoliata et induta vestibus turpitudinis sue et con- fusionis, aut verius de tanto est denudata et turpitudo ipsius 5 revelata. Tunc autem membra et articuli ecclesie sunt bene formata in seipsis, cum apostolici, episcopia) et curati anima- rum et omnes persone, primum sacerdotes et clerici, et quilibet christiani digne vocacione sua, qua vocati sunt, ambulant vel 10 conversantur, id est sobrie, iuste et pie vivunt, quilibet stans b) in suo gradue). Tunc vero observant equalitatem etd) mensu- ram proprie glorie, quando unus alium non supergreditur in negocio vel cum unus non elevatur super alium, sicut scriptum est1): „Non dominantes in clero, sed forma gregis facti ex animo.“ Enimvero iusticie proporcio ad inferiora et superiora tunc servatur et custoditur, cum quilibet et ministrorum per- sonarum ecclesie mensura sue potestatis et auctoritatis sibi di- stribute existens contentus et mensura proprii honoris, non vendicat suorum superiorum vel iurisdicciones vel operaciones, 20 neque usurpate) pro se inferiorum suorum officia, neque adimit suorum eorundem inferiorum libertates ad dilatandum1) suam propriam iurisdiccionem et potestatem, neque insuper ea, que sunt communia omnibus, suam potestatem ambiciose quis ex- tendens, contrahit in sua propria; vel legittima proporcio ec- 25 clesie inter articulos singulos tunc servatur, cum quilibet se- quens et amans iusticiam, unicuique reddit, quod suum est, se- cundum apostolum 2): „Cui debitum, debitums), cuih) honorem, honoremi), cui vectigal, vectigalk)“, etc.1). Sed tunc quodlibet membrum vel articulus manens in suo gradu legittime exequi- 30 tur suum officium, quando quilibet iuxta debitum sue voca- cionis facit fideliter et prudenter opera domini sui, inquirens non eam), que sua sunt, sed que Jhesu Christi, cui se destinavit ad militandumn), secundum quod scriptum est 3): „Unusquis- que, prout accepit graciam, in alterutrum illam administrantes." a) et episcopi BC. b) sanctus (sic) BC. c) statu vel gradu BC. d) add. A sup. lin. e) usurpet BC. t) dilatandam C. g) add. A in m. h) cum corr. cui A in m. i) honore corr, hono- alia manu; om. BC. 1) om. BC. m) eam corr. ea A. n) militavit rem A. k) om. BC. ad destinandum BC. 1) I. Petri V. 3. 40 2) Rom. XIII. 7. I. Petri IV. I0.
Strana 223
Quando membra eccl. sint bene formata. Sacerdotum peccata et eccl. 223 Ex quibus colligitur, quod omnisa) peccans, primum sacerdos vel alias clericusb), non tantum seipsum dampnat, sed eciam facit maculam et deformitatem toti corpori ecclesie, sicud quodlibet membrum despectum et turpe, existens in corpore virginis, facit deformitatem et con- temptum toti corpori virginis; et ita eciam est e converso de or- natu. Unde omne peccatum christiani, licet sit in se deformitas nocentissima eidem singulariterc), tamen cum hoc omne idem peccatum estd) lesio et deturpacio tocius corporis ecclesie; verump- tamen maximed) et primum peccatum sacerdotum et Levitarume)1) 1o deturpat sanctam ecclesiamf) et facit sibi iniuriam, quemad- modum turpitudo vel macula in facie virginis magis est ap- parens et reddit ipsam magis despectam, quam in membris ce- teris eius vice. Et sicut dolor cordis est super omnem dolorem secundum proverbium Salomonis 2), ita peccatum in dei ecclesia 15 clericorum et sacerdotum est summa destruccio et offensa cor- poris tocius mistici Jhesu Christi. Sequitur ulterius ex predictis, quod indignissima est confusio et deordinacio in ecclesias), cum quedam persone, que secundum primam suam institucionem et voca- 20 cionem sint de loco et gradu inferiori et quasi de loco pe- ditarum, tamen seipsos ferunt in h) sublime in corpore ecclesie rumpentesque equalitatem gratissimam et essencialem atque or- dinem cassantesi), nec non contencionem et invidiam in familia Christi ingerentes, locant seipsos in capite et in l0c0 25 oculorum esse gloriantur. Plane si quis vellet advertere diligenter, videbit, quod ista in ecclesia contigit maxima deor- dinacio et turpitudo et est admissa ex torpore et sompnolenciak) vigilum in ecclesia [f. 111b] et custodum. Que etenim esset de- speccior turpitudo et deformitas, quam si pedes1) vel manus 30 pro oculis se locent et gerantm) in corpore et extrudant oculos 1) Sacerdotes deturpant ecclesiam per peccata sua plurimum D 2. Nota A. a) contin. D 1. 2. b) vel alias clericus om. D 1. 2. c) ita D I; eandem singulari AC; eiusdem singulariter B; ei singulariter D 2. d) om. C. 35 e) et L. om. D 1. 2. 1) post hanc vocem D 1. 2. contin.: Primus honor et maior oc., v. infra p. 227, lin. 25. 8) Jhesu add. B. h) ferant et BC. i) cessantes corr. cassantes A. k) corr. A. 1) pes BC. m) gerunt BC. 1) Cf. I. Paral. XXVIII. 21. 2) Cf. Eccli. XXV. 17 (discrepat).
Quando membra eccl. sint bene formata. Sacerdotum peccata et eccl. 223 Ex quibus colligitur, quod omnisa) peccans, primum sacerdos vel alias clericusb), non tantum seipsum dampnat, sed eciam facit maculam et deformitatem toti corpori ecclesie, sicud quodlibet membrum despectum et turpe, existens in corpore virginis, facit deformitatem et con- temptum toti corpori virginis; et ita eciam est e converso de or- natu. Unde omne peccatum christiani, licet sit in se deformitas nocentissima eidem singulariterc), tamen cum hoc omne idem peccatum estd) lesio et deturpacio tocius corporis ecclesie; verump- tamen maximed) et primum peccatum sacerdotum et Levitarume)1) 1o deturpat sanctam ecclesiamf) et facit sibi iniuriam, quemad- modum turpitudo vel macula in facie virginis magis est ap- parens et reddit ipsam magis despectam, quam in membris ce- teris eius vice. Et sicut dolor cordis est super omnem dolorem secundum proverbium Salomonis 2), ita peccatum in dei ecclesia 15 clericorum et sacerdotum est summa destruccio et offensa cor- poris tocius mistici Jhesu Christi. Sequitur ulterius ex predictis, quod indignissima est confusio et deordinacio in ecclesias), cum quedam persone, que secundum primam suam institucionem et voca- 20 cionem sint de loco et gradu inferiori et quasi de loco pe- ditarum, tamen seipsos ferunt in h) sublime in corpore ecclesie rumpentesque equalitatem gratissimam et essencialem atque or- dinem cassantesi), nec non contencionem et invidiam in familia Christi ingerentes, locant seipsos in capite et in l0c0 25 oculorum esse gloriantur. Plane si quis vellet advertere diligenter, videbit, quod ista in ecclesia contigit maxima deor- dinacio et turpitudo et est admissa ex torpore et sompnolenciak) vigilum in ecclesia [f. 111b] et custodum. Que etenim esset de- speccior turpitudo et deformitas, quam si pedes1) vel manus 30 pro oculis se locent et gerantm) in corpore et extrudant oculos 1) Sacerdotes deturpant ecclesiam per peccata sua plurimum D 2. Nota A. a) contin. D 1. 2. b) vel alias clericus om. D 1. 2. c) ita D I; eandem singulari AC; eiusdem singulariter B; ei singulariter D 2. d) om. C. 35 e) et L. om. D 1. 2. 1) post hanc vocem D 1. 2. contin.: Primus honor et maior oc., v. infra p. 227, lin. 25. 8) Jhesu add. B. h) ferant et BC. i) cessantes corr. cassantes A. k) corr. A. 1) pes BC. m) gerunt BC. 1) Cf. I. Paral. XXVIII. 21. 2) Cf. Eccli. XXV. 17 (discrepat).
Strana 224
224 Matthiae de Janov Regulae, 1. III, tr. 4, dist. 4, c. 22. a suis sedibus vel eciam dea) ipsorum officio se inportune in- tromittant? A iuncturis eciam in scriptura sponsa Christi est commendata, quoniam iuncture legittime et proporcionate mem- brorum nec non articulorum in corpore virginis ad invicem multum valde faciunt ad decorem corporis universi. Verbi gra- cia, si caput in debita mensura sit coniunctum scapulis, debita proceritate colli in medio observata, et scapule brachiis utris- queb) sint in equali libramine copulate, brachia quoque iuncta ordinate ipsis cubitis, cum faciunt usque ad digitos debitam pro- 1o tensionem, et similiter commensurati debite digiti ad invicem, cubitis pulchre in debita proporcione cum adiunguntur, consti- tuunt decorem corporis universi; et ita de singulis partibus corporis et ipsarum") iusta ad invicem coniunccione. Ita acciped ad propositum de corpore mistico Jhesu Christi. Et idcirco magna est facta deformitas Christi Jhesu familie et distinccio turpissima in iuncturis articulorum supra sepe expressorum, et perinde dampnabiliter evenit de populo credencium, cuius in primordio erat cor unum et anima una1) factus est populus dilaceratus et divulsus. Etenim, ut in pluri- 20 bus, papa, qui primum et ante omnia deberet esse iunctus episcopis singulis, et esse una manus cum ipsis et solum ma- xime episcopis bene ordinandis superintendere et maxime ipsis familiaris effici et ipsorum congnicionie): ecce, ipse coniunctus est magis regibus terre et principibus, et aliis magis intendit 25 existens familiaris opitulacionibus et personis sibi ad votum suum adiunctis, supra suos coepiscopos ultra normam elevatur Insuper rupto de medio ordine connexionis primarief) adiunxit sibi universorum beneficiorum et personatuum col- lacionem, que ad episcopos respiciebant secundum legittimam 30 coniunccionem et inmediatam. Per quod proporcio est cassata et iuncture proprie et decore obediencie et subieccionis in cor- pore Christi mistico sunt laxate et corrupte. Similiter episcopi non iuste, non pulchre plebanis, heu, modo sunt adiuncti, sed exhibent seipsos plebanis nimis ele- 35 vatos et dominantes in clero, ita ut curati maneant ab episcopis, 5 15 a) in m. add. A. b) utriusque C. c) ipsa BC. e) coniunccioni corr. congnicioni A; congnicionem BC. d) accipe BC. f) corr. A. 1) Cf. Act. IV. 32.
224 Matthiae de Janov Regulae, 1. III, tr. 4, dist. 4, c. 22. a suis sedibus vel eciam dea) ipsorum officio se inportune in- tromittant? A iuncturis eciam in scriptura sponsa Christi est commendata, quoniam iuncture legittime et proporcionate mem- brorum nec non articulorum in corpore virginis ad invicem multum valde faciunt ad decorem corporis universi. Verbi gra- cia, si caput in debita mensura sit coniunctum scapulis, debita proceritate colli in medio observata, et scapule brachiis utris- queb) sint in equali libramine copulate, brachia quoque iuncta ordinate ipsis cubitis, cum faciunt usque ad digitos debitam pro- 1o tensionem, et similiter commensurati debite digiti ad invicem, cubitis pulchre in debita proporcione cum adiunguntur, consti- tuunt decorem corporis universi; et ita de singulis partibus corporis et ipsarum") iusta ad invicem coniunccione. Ita acciped ad propositum de corpore mistico Jhesu Christi. Et idcirco magna est facta deformitas Christi Jhesu familie et distinccio turpissima in iuncturis articulorum supra sepe expressorum, et perinde dampnabiliter evenit de populo credencium, cuius in primordio erat cor unum et anima una1) factus est populus dilaceratus et divulsus. Etenim, ut in pluri- 20 bus, papa, qui primum et ante omnia deberet esse iunctus episcopis singulis, et esse una manus cum ipsis et solum ma- xime episcopis bene ordinandis superintendere et maxime ipsis familiaris effici et ipsorum congnicionie): ecce, ipse coniunctus est magis regibus terre et principibus, et aliis magis intendit 25 existens familiaris opitulacionibus et personis sibi ad votum suum adiunctis, supra suos coepiscopos ultra normam elevatur Insuper rupto de medio ordine connexionis primarief) adiunxit sibi universorum beneficiorum et personatuum col- lacionem, que ad episcopos respiciebant secundum legittimam 30 coniunccionem et inmediatam. Per quod proporcio est cassata et iuncture proprie et decore obediencie et subieccionis in cor- pore Christi mistico sunt laxate et corrupte. Similiter episcopi non iuste, non pulchre plebanis, heu, modo sunt adiuncti, sed exhibent seipsos plebanis nimis ele- 35 vatos et dominantes in clero, ita ut curati maneant ab episcopis, 5 15 a) in m. add. A. b) utriusque C. c) ipsa BC. e) coniunccioni corr. congnicioni A; congnicionem BC. d) accipe BC. f) corr. A. 1) Cf. Act. IV. 32.
Strana 225
Qualiter papa, episcopi et sac. curati deforment Christi familiam. 225 plus quam iustum et utile est ecclesie, elongati, extraneia) et ignoti, et ipsi episcopi baronibus terre et principibus, similiter et suis magnis canonicis et divitibus huius seculi familiariter multum adiunguntur. Non enim iam episcopi habent sollicitu- dinem dignam deb) bona et utili ordinacione curatorum, sicut habent cor suum ad facta negociaque dominorum et alia tem- poralia et civilia pertractanda. Et alii episcopi1) habent suum cor ad suam pro- priam devocionem privatam exquirendam, eoc) minus cor suum ad suos filios, id est curatos, coniunctum et manci- patum habentes, per quod multa iactura admittitur ind) com- 10 muni salute animarum; et ipsorum talis privata devocio ine) dampnum et preiudicium reipublice, quoad hoc, exercitataf) a domino minime est acceptata, iuxta scripturam, que dicit in pro- pheta ad eosdem 2): „Et hoc sursum fecistis, operiebatis lacrimis altare, domini, fletu et gemitu, ita ut non respiciam ultra ad sa- 15 crificium vestrum nec accipiam placabile quid de manu vestra. Et dixistis: Quam ob causam? Quia dominus testificatus est inter te et uxorem pubertatis tue, quam tu despexisti et hec particeps tua et uxor federiss) tui. Nonne unus fecit et residuum spiritus est? Et quid unus querit, nisi semen dei? Custodite 20 ergo spiritum vestrum et uxoremh) adolescencie tue noli de- spicere. Cum odio habueris eam, dimitte, dicit dominus deus Israel.“ Attende hanc scripturam prophete et intellige, si vales, qui habens communem familiam Christi gubernarei) et pro- videre sollicite, tamenk) odio habes occupacionem cum ea et 25 ingemiscis, cum incumbit tibi laborare1), illectus et allectus tua pace et privata tua psalmodia longa et devocione, licet quan- doque delicata et lacrimosa. Et pensa hic, quam sint talia do- mino Jhesu inaccepta, qui dixit Petro3): „Symon Johannis, di- ligis me plus hiis? Pasce oves meas“, et non dixit: „Fruere 30 pace in privata tua mansione." 5 7) Nota. Rector ecclesie vacans proprie devocioni A alia manu. a) extranee A; extranei BC. b) et de C. c) eos corr. eo A. d) et BC. e) et B. f) exercita (sic) A. g) sudoris BC. h) uxore eius 1) labore BC. false C. i) gubernacione C. k) cum BC. 1) auctor Regularum procul dubio in „privatam devotionem“ Johannis de Jenstein, archiepiscopi Pragensis et sui superioris, verbis sequentibus allusionem facit. Cf. etiam Tomek, Dějepis města Prahy, III2, p. 361, n. 39. 2) Malach. II. 13—16. 3) Joann. XXI. 15. KYBAL: M. de Janov Regulae, II. 35 15
Qualiter papa, episcopi et sac. curati deforment Christi familiam. 225 plus quam iustum et utile est ecclesie, elongati, extraneia) et ignoti, et ipsi episcopi baronibus terre et principibus, similiter et suis magnis canonicis et divitibus huius seculi familiariter multum adiunguntur. Non enim iam episcopi habent sollicitu- dinem dignam deb) bona et utili ordinacione curatorum, sicut habent cor suum ad facta negociaque dominorum et alia tem- poralia et civilia pertractanda. Et alii episcopi1) habent suum cor ad suam pro- priam devocionem privatam exquirendam, eoc) minus cor suum ad suos filios, id est curatos, coniunctum et manci- patum habentes, per quod multa iactura admittitur ind) com- 10 muni salute animarum; et ipsorum talis privata devocio ine) dampnum et preiudicium reipublice, quoad hoc, exercitataf) a domino minime est acceptata, iuxta scripturam, que dicit in pro- pheta ad eosdem 2): „Et hoc sursum fecistis, operiebatis lacrimis altare, domini, fletu et gemitu, ita ut non respiciam ultra ad sa- 15 crificium vestrum nec accipiam placabile quid de manu vestra. Et dixistis: Quam ob causam? Quia dominus testificatus est inter te et uxorem pubertatis tue, quam tu despexisti et hec particeps tua et uxor federiss) tui. Nonne unus fecit et residuum spiritus est? Et quid unus querit, nisi semen dei? Custodite 20 ergo spiritum vestrum et uxoremh) adolescencie tue noli de- spicere. Cum odio habueris eam, dimitte, dicit dominus deus Israel.“ Attende hanc scripturam prophete et intellige, si vales, qui habens communem familiam Christi gubernarei) et pro- videre sollicite, tamenk) odio habes occupacionem cum ea et 25 ingemiscis, cum incumbit tibi laborare1), illectus et allectus tua pace et privata tua psalmodia longa et devocione, licet quan- doque delicata et lacrimosa. Et pensa hic, quam sint talia do- mino Jhesu inaccepta, qui dixit Petro3): „Symon Johannis, di- ligis me plus hiis? Pasce oves meas“, et non dixit: „Fruere 30 pace in privata tua mansione." 5 7) Nota. Rector ecclesie vacans proprie devocioni A alia manu. a) extranee A; extranei BC. b) et de C. c) eos corr. eo A. d) et BC. e) et B. f) exercita (sic) A. g) sudoris BC. h) uxore eius 1) labore BC. false C. i) gubernacione C. k) cum BC. 1) auctor Regularum procul dubio in „privatam devotionem“ Johannis de Jenstein, archiepiscopi Pragensis et sui superioris, verbis sequentibus allusionem facit. Cf. etiam Tomek, Dějepis města Prahy, III2, p. 361, n. 39. 2) Malach. II. 13—16. 3) Joann. XXI. 15. KYBAL: M. de Janov Regulae, II. 35 15
Strana 226
226 Matthiae de Janov Regulae, 1. III, tr. 4, dist. 4, c. 22 et 23. Ita eciam corda curatorum sacerdotum non sunt coniuncta fideli nexu cum ipsorum plebibus, sed aversa et di- stracta per varias vanitates huius mundi; et maxime abierunt post divicias et [f. 112a] honores et cetera propriaa) sua comoda sui corporis vel huius vite. Sunt enim plebani similiter nimis elati suis plebeis et extranei, acceptores supra modum per- sonarum 1). Propter hec igitur et talia iuncture gratissime sancte ecclesie sunt destructe et funiculi eius sunt disso- 10 luti vehementer et laxati. Nam dominus papa hodie laxe et non usquequaque solicite et digne providet de archi- presbiteris vel archiepiscopis sancte ecclesie, neque insistit con- gregacioni episcoporum et ipsorum monicioni, neque enim potest, existens voluntarie supra modum et ultra omnes suas vires ag- 15 gravatus dispensacione officiorum et beneficiorum latissime ec- clesie per orbem universe. Ita archiepiscopi curant episco- pos indigne et negligenter, et ita eciam e converso pari forma episcopi quoque suos archydiaconos debita animadvertencia non attendunt, et archidyaconi similiter e converso episco- 20 pos non respiciunt digno modo, habentesque suam a papa pro- mocionem superbiunt contra suos prelatos, soli pape volentes esse subiecti inmediate. Conformiter archidyaconi, aliis intenti, suos decanos non attendunt et non satagunt ipsos sepius con- gregare, monere et visitare. Similiter decani non advertentes suos prelatos condigne ipsos curatos sacerdotes varie negligunt et suum debitum officium aput eos remisse exequuntur. Pari modo sacerdotes inmediati plebium iam non opus Christi Jhesu faciunt in plebeis vel inquirunt, id est salutem animarum, sed lucra sua vel divicias et dulcem vitam sueb) carnic), et 30 perinde tota hec manus ecclesie dextra mistica est valde infir- mata et laxate eius iuncture non valent pacem, unitatem et disciplinam tocius corporis continere, efficere vel gubernare. 25 a) om. C. b) suam BC. c) carnis corr. carni A. 1) Cf. Act. X. 34.
226 Matthiae de Janov Regulae, 1. III, tr. 4, dist. 4, c. 22 et 23. Ita eciam corda curatorum sacerdotum non sunt coniuncta fideli nexu cum ipsorum plebibus, sed aversa et di- stracta per varias vanitates huius mundi; et maxime abierunt post divicias et [f. 112a] honores et cetera propriaa) sua comoda sui corporis vel huius vite. Sunt enim plebani similiter nimis elati suis plebeis et extranei, acceptores supra modum per- sonarum 1). Propter hec igitur et talia iuncture gratissime sancte ecclesie sunt destructe et funiculi eius sunt disso- 10 luti vehementer et laxati. Nam dominus papa hodie laxe et non usquequaque solicite et digne providet de archi- presbiteris vel archiepiscopis sancte ecclesie, neque insistit con- gregacioni episcoporum et ipsorum monicioni, neque enim potest, existens voluntarie supra modum et ultra omnes suas vires ag- 15 gravatus dispensacione officiorum et beneficiorum latissime ec- clesie per orbem universe. Ita archiepiscopi curant episco- pos indigne et negligenter, et ita eciam e converso pari forma episcopi quoque suos archydiaconos debita animadvertencia non attendunt, et archidyaconi similiter e converso episco- 20 pos non respiciunt digno modo, habentesque suam a papa pro- mocionem superbiunt contra suos prelatos, soli pape volentes esse subiecti inmediate. Conformiter archidyaconi, aliis intenti, suos decanos non attendunt et non satagunt ipsos sepius con- gregare, monere et visitare. Similiter decani non advertentes suos prelatos condigne ipsos curatos sacerdotes varie negligunt et suum debitum officium aput eos remisse exequuntur. Pari modo sacerdotes inmediati plebium iam non opus Christi Jhesu faciunt in plebeis vel inquirunt, id est salutem animarum, sed lucra sua vel divicias et dulcem vitam sueb) carnic), et 30 perinde tota hec manus ecclesie dextra mistica est valde infir- mata et laxate eius iuncture non valent pacem, unitatem et disciplinam tocius corporis continere, efficere vel gubernare. 25 a) om. C. b) suam BC. c) carnis corr. carni A. 1) Cf. Act. X. 34.
Strana 227
Dissolutio s. ecclesiae. — Sacerdocium principalius principibus saec. 227 Capitulum vigesimum terciuma). Quodb) in corpore Christi mistico principalius est manus dextra quam sinistra, et primum principaliussquel est regimen sacer- dotum quam regum terre in populo christiano, et quomodoc) iam fit istius abususd). Sunt tamen nichilominus adhuc et alie cause, cur ista ma- nus ecclesie et eius articuli sit infirmata et facta invalida se- culo in presenti et quo modo proporcio debita commensura- cioque pulcra et legittima membrorum mistici Christi corporis et articulorum ac iuncturarum eius site) multipliciter destructa, dilacerata et cassata. Pro quo est hic advertendum diligenter, quod duo prefata brachia mistica ecclesie et forcia sunt, a quibus et propter que Christus dictus est David, id est manu fortis, quibus totum cor- pus ecclesie ambitur, munitur et gubernatur et portatur, quem- 15 admodum scriptum est 1): „Leva eius sub capite meo et dextera ipsius amplexabitur me.“ Sicut igitur in corpore humano ambe manus corpus totum ambiunt et fulciunt, non tamen ex equo vel1) de pari, sed semper et ubique manus dextra est prima et principalis, et manus sinistra est ipsam insectans et adiu- 20 vando cooperans: ita in proposito manus dextra, id est sacer- docium, primum et principalius possidet populum totum christianum, ambit, munit et gubernat et de- bet gubernare, quam manus sinistra, id est manus regia vel brachium seculare. Et primuss) honor et maior 25 prompciorque obediencia a plebibus et a vulgo debet inpendi sacerdotibus quam iudicibus et principibus secularibus semper et ubique per ecclesiam. Racio illius primo, quia christianus populus est primo et principalis populus spiritualis vel in maiori sui parte, et non 30 carnalis, nisi depost et in minori sui parte. Ergo primo et princi- paliter debeth) obedienciam et honorem gubernacioni spirituali, id est iurisdiccionii) suorum sacerdotum. 10 a) ita A rubr., om. BC. b) Sequitur add. B. c) et quando add. B. d) ita A in m. et B rubr., om. C. e) sint A (prout etiam supra); sunt 35 h) debet A, debetur obediencia B, BC. 1) et BC. g) contin. D I. 2. dicitur C. i) iuridiccioni A. 1) Cant. II. 6. 15
Dissolutio s. ecclesiae. — Sacerdocium principalius principibus saec. 227 Capitulum vigesimum terciuma). Quodb) in corpore Christi mistico principalius est manus dextra quam sinistra, et primum principaliussquel est regimen sacer- dotum quam regum terre in populo christiano, et quomodoc) iam fit istius abususd). Sunt tamen nichilominus adhuc et alie cause, cur ista ma- nus ecclesie et eius articuli sit infirmata et facta invalida se- culo in presenti et quo modo proporcio debita commensura- cioque pulcra et legittima membrorum mistici Christi corporis et articulorum ac iuncturarum eius site) multipliciter destructa, dilacerata et cassata. Pro quo est hic advertendum diligenter, quod duo prefata brachia mistica ecclesie et forcia sunt, a quibus et propter que Christus dictus est David, id est manu fortis, quibus totum cor- pus ecclesie ambitur, munitur et gubernatur et portatur, quem- 15 admodum scriptum est 1): „Leva eius sub capite meo et dextera ipsius amplexabitur me.“ Sicut igitur in corpore humano ambe manus corpus totum ambiunt et fulciunt, non tamen ex equo vel1) de pari, sed semper et ubique manus dextra est prima et principalis, et manus sinistra est ipsam insectans et adiu- 20 vando cooperans: ita in proposito manus dextra, id est sacer- docium, primum et principalius possidet populum totum christianum, ambit, munit et gubernat et de- bet gubernare, quam manus sinistra, id est manus regia vel brachium seculare. Et primuss) honor et maior 25 prompciorque obediencia a plebibus et a vulgo debet inpendi sacerdotibus quam iudicibus et principibus secularibus semper et ubique per ecclesiam. Racio illius primo, quia christianus populus est primo et principalis populus spiritualis vel in maiori sui parte, et non 30 carnalis, nisi depost et in minori sui parte. Ergo primo et princi- paliter debeth) obedienciam et honorem gubernacioni spirituali, id est iurisdiccionii) suorum sacerdotum. 10 a) ita A rubr., om. BC. b) Sequitur add. B. c) et quando add. B. d) ita A in m. et B rubr., om. C. e) sint A (prout etiam supra); sunt 35 h) debet A, debetur obediencia B, BC. 1) et BC. g) contin. D I. 2. dicitur C. i) iuridiccioni A. 1) Cant. II. 6. 15
Strana 228
228 Matthiae de Janov Regulae, 1. III, tr. 4, dist. 4, c. 23. 5 20 25 Secundo in populo christiano priora sunt ea, que sunt spiritualia et ad salutem anime, quam temporalia et que sunt ad salutem corporis; sed gubernacio sacerdotum est in spiri- tualibus et ad salutem anime, gubernacio autem regum et iu- dicum terrenorum est in temporalibus et in illis, que sunt ad salutem carnis. Ergo christianus populus maxime et primum debet sacerdotibus obedire et subesse. Tercioa) gubernacio sacerdotum spiritualis est similior gubernacioni inmediate dei et propinquior ad ipsam, quam gu- 10 bernacio regum terre. Ergob) christianus populus debet ei pri- mum et magis subesse et obedire. Quartoe) ordo et gubernacio spiritualis populi est indita et formata primum in ecclesia et principaliter atque inmediate a Christo Jhesu, sed non ita gubernacio regum et principum 15 terred). Ergo primum debet eidem subesse populus christianus. Quintoe), quia potestas et auctoritas sacerdotalis est po- testas divina notorie et inmediate, ut dimittere peccata et con- ficeref) sacramenta et cetera huiusmodis), non autem sic po- testas regum. Igitur, etc.h). Sextoi) leges et regimen regum terre est prorsus simile factum regimini gencium et paganorum. Nam et legibus ipso- rum utuntur et consuetudinibus ac moribus, in quibus reges gencium dominantur, eorum et qui potestatem habent, beneficik) vocantur [f. 112b]. Regimen vero et ordinacio sacerdotum in Christi ecclesia1) est propinqua et similis Christi doctrine et ewangelio. Ergo primumm) et magis debet ipsi a vulgo chri- stiano obediri. Septimon) vindicta [sacerdotum] maior et censura gravior est super malefactores, quia abscisio a communitate ecclesie et 30 a gracia dei in celo et in terra venit ex potestate sacerdotali, quam ex censura et potestate regali, quia nisi occisio corporis Christi, ergoo), etc. Octavop), quia reges et principes terre in christiano po- pulo suscipiunt benediccionem, unccionem et auctoritatem status a) Tercio — obedire om. D 1. 2. b) om. BC. c) Tercio D 1. 2. d) terre — christianus om. D 1. 2. e) Quarto D 1. 2. f) corr. con- ferre A. g) et c. h. om. D 1. 2. h) Igitur, etc. om. D 1. 2, continuantes: i) Septimo false A. Quinto, quia reges et principes terre oc. k) ita m) primo BC. omnes cod. 1) iuxta ecclesiam (sic) BC. n) Octavo °) Christi, ergo om. BC. p) 10° false A; cont. D 1. 2. 40 false BC. 35
228 Matthiae de Janov Regulae, 1. III, tr. 4, dist. 4, c. 23. 5 20 25 Secundo in populo christiano priora sunt ea, que sunt spiritualia et ad salutem anime, quam temporalia et que sunt ad salutem corporis; sed gubernacio sacerdotum est in spiri- tualibus et ad salutem anime, gubernacio autem regum et iu- dicum terrenorum est in temporalibus et in illis, que sunt ad salutem carnis. Ergo christianus populus maxime et primum debet sacerdotibus obedire et subesse. Tercioa) gubernacio sacerdotum spiritualis est similior gubernacioni inmediate dei et propinquior ad ipsam, quam gu- 10 bernacio regum terre. Ergob) christianus populus debet ei pri- mum et magis subesse et obedire. Quartoe) ordo et gubernacio spiritualis populi est indita et formata primum in ecclesia et principaliter atque inmediate a Christo Jhesu, sed non ita gubernacio regum et principum 15 terred). Ergo primum debet eidem subesse populus christianus. Quintoe), quia potestas et auctoritas sacerdotalis est po- testas divina notorie et inmediate, ut dimittere peccata et con- ficeref) sacramenta et cetera huiusmodis), non autem sic po- testas regum. Igitur, etc.h). Sextoi) leges et regimen regum terre est prorsus simile factum regimini gencium et paganorum. Nam et legibus ipso- rum utuntur et consuetudinibus ac moribus, in quibus reges gencium dominantur, eorum et qui potestatem habent, beneficik) vocantur [f. 112b]. Regimen vero et ordinacio sacerdotum in Christi ecclesia1) est propinqua et similis Christi doctrine et ewangelio. Ergo primumm) et magis debet ipsi a vulgo chri- stiano obediri. Septimon) vindicta [sacerdotum] maior et censura gravior est super malefactores, quia abscisio a communitate ecclesie et 30 a gracia dei in celo et in terra venit ex potestate sacerdotali, quam ex censura et potestate regali, quia nisi occisio corporis Christi, ergoo), etc. Octavop), quia reges et principes terre in christiano po- pulo suscipiunt benediccionem, unccionem et auctoritatem status a) Tercio — obedire om. D 1. 2. b) om. BC. c) Tercio D 1. 2. d) terre — christianus om. D 1. 2. e) Quarto D 1. 2. f) corr. con- ferre A. g) et c. h. om. D 1. 2. h) Igitur, etc. om. D 1. 2, continuantes: i) Septimo false A. Quinto, quia reges et principes terre oc. k) ita m) primo BC. omnes cod. 1) iuxta ecclesiam (sic) BC. n) Octavo °) Christi, ergo om. BC. p) 10° false A; cont. D 1. 2. 40 false BC. 35
Strana 229
Quibus de causis regimen sac. principalius sit regimine principum. 229 christiani atque gubernacionis populorum necnon ingressum ad ecclesiam per sacerdotes et aa) sacerdotibusb), secundum apo- stolum autem maior est, qui benedicit, quam is, qui benedicitur1). Et) ad hoc faciunt hystorie veteres sanctorum imperatorum atque regum, utpoted) Theodosii et aliorum. Ergo, et cetera. Quod autem modoe) manifeste videtur oppositum in dei ecclesia, id est quod communiter totum wlgus tremit coram dominis suis et principibus secularibus et promptissime ipsis obedit, sacerdotes autem contempnit et obedienciam ipsorum conculcat et parvipendit, illud est desti- 10 tucio et vindicta a deo atque antychristeitas super popu- lum christianum carnalem et indignum ingratumque domino Jhesu, deo suof). Que distinccio siquidem et abusio abhominabilis et damp- nosa nimium in christiano populo venit et facta est (1) primos) 15 propter et ex parte wlgi carnalis, ut dictum est, quod puta cum maioreh) timore et reverencia atque promptitudine obeditur a populo brachio seculari vel regibus et principibus terre, quam dei altissimi sacerdotibus. Nam per christianos po- pulos ritus omnes gencium et mores et cupiditates atque pec- 20 cata gentilia obtinuerunt et omnis pompa et ambicio huius mundi, et idcirco communiter eciami) dominacio et crudelitas tyrannorum ipsis talibus optata advenit ex parte regum et prin- cipum terrenorum. Et per omnia simile nunc christianis su- perbis evenit, quod aliquando Judeis in tempore Samuelis, cum 25 populus inobediens deo suo et superbusk), abiecto pio et man- sueto regimine Samuelis, sacerdotis in loco domini dei ipsorum collocati, pecierunt sibi regem ad modum omnium aliarum cir- cumquaque gencium, et datus fuit eis rex, et dictum est de ipsis a domino ad sacerdotem 2): „Non te proiecerunt, sed me. 30 Propterea da ipsis regem. Verumptamen dicito eis: Vis regem," et cetera multa ibidem require. — Ex dei itaque ordinacione1) venit, quod crudelis et mundialis populus puniaturm) dure et a) om. C. b) et a s. om. D 1. 2. c) Et — et cetera om. D I. 2. d) ut B. e) Quodam modo D 2. f) post hanc vocem D 1. 2. contin. 35 h) maiori Ex dei itaque ordinacione oc., v. infra lin. 32. g) om. C. 1) Ex dei i) idcirco eciam consequenter C. k) superbiens B. BC. ordinacione oc. contin. D 1. 2. m) prematur BC D 1. 2. 1) Cf. I. Cor. XIV. 5. 2) Cf. I. Reg. X. 19 (libere allatum).
Quibus de causis regimen sac. principalius sit regimine principum. 229 christiani atque gubernacionis populorum necnon ingressum ad ecclesiam per sacerdotes et aa) sacerdotibusb), secundum apo- stolum autem maior est, qui benedicit, quam is, qui benedicitur1). Et) ad hoc faciunt hystorie veteres sanctorum imperatorum atque regum, utpoted) Theodosii et aliorum. Ergo, et cetera. Quod autem modoe) manifeste videtur oppositum in dei ecclesia, id est quod communiter totum wlgus tremit coram dominis suis et principibus secularibus et promptissime ipsis obedit, sacerdotes autem contempnit et obedienciam ipsorum conculcat et parvipendit, illud est desti- 10 tucio et vindicta a deo atque antychristeitas super popu- lum christianum carnalem et indignum ingratumque domino Jhesu, deo suof). Que distinccio siquidem et abusio abhominabilis et damp- nosa nimium in christiano populo venit et facta est (1) primos) 15 propter et ex parte wlgi carnalis, ut dictum est, quod puta cum maioreh) timore et reverencia atque promptitudine obeditur a populo brachio seculari vel regibus et principibus terre, quam dei altissimi sacerdotibus. Nam per christianos po- pulos ritus omnes gencium et mores et cupiditates atque pec- 20 cata gentilia obtinuerunt et omnis pompa et ambicio huius mundi, et idcirco communiter eciami) dominacio et crudelitas tyrannorum ipsis talibus optata advenit ex parte regum et prin- cipum terrenorum. Et per omnia simile nunc christianis su- perbis evenit, quod aliquando Judeis in tempore Samuelis, cum 25 populus inobediens deo suo et superbusk), abiecto pio et man- sueto regimine Samuelis, sacerdotis in loco domini dei ipsorum collocati, pecierunt sibi regem ad modum omnium aliarum cir- cumquaque gencium, et datus fuit eis rex, et dictum est de ipsis a domino ad sacerdotem 2): „Non te proiecerunt, sed me. 30 Propterea da ipsis regem. Verumptamen dicito eis: Vis regem," et cetera multa ibidem require. — Ex dei itaque ordinacione1) venit, quod crudelis et mundialis populus puniaturm) dure et a) om. C. b) et a s. om. D 1. 2. c) Et — et cetera om. D I. 2. d) ut B. e) Quodam modo D 2. f) post hanc vocem D 1. 2. contin. 35 h) maiori Ex dei itaque ordinacione oc., v. infra lin. 32. g) om. C. 1) Ex dei i) idcirco eciam consequenter C. k) superbiens B. BC. ordinacione oc. contin. D 1. 2. m) prematur BC D 1. 2. 1) Cf. I. Cor. XIV. 5. 2) Cf. I. Reg. X. 19 (libere allatum).
Strana 230
230 Matthiae de Janov Regulae, l. III, tr. 4, dist. 4, c. 23. gemat subditus iugo ferreo tyrannorum, quoniam propter pec- cata populi deus permittit regnare yppocritama), et secundum apostolum omnis potestas a domino deo est1). Illud eciam, quod populus christianus nunc magis subiec- tus est in omnibus brachio sinistro, id est potestati seculari, quodb) et magis prompte obedit, quam regimini sacerdotum suorum propriorum, venit (2) ex parte christianorum principum et dominorum, pro eo videlicet, quiac) ipsi, as- sumptad) superbia et omni fastu huius mundi, Christi Jhesu populum suo dominio tyrannice et superbe subdiderunt et, de 10 dominacione super christianos populos nimium gaudentes et gloriantes, obliti sunt domini Jhesu crucifixi et crucis ipsius et humilitatis ine) hoc mundo et noluerunt intelligere, quod ipse solus factus est dominus et sibi soli data est potestas in celo et in terra, eo quod ipse fuit fidelis deo suo et obediens usque 15 ad mortem, mortem autem crucis 2), et contempserunt hoc scire firmiter, quod potissime christianus populus est unici solius Jhesu Christi, eo quod ipse emit eum sanguine suo et morte sua. Et per hoc captivati a pompa et ambicione huius mundi, contempta humilitate et paciencia Christi Jhesu, constituerunt 20 regnare super populum christianum per potenciam et per fa- stum et omnem tyrannidem ad modum regum gencium et ty- rannorum, dicentes 3): „Hereditate possideamus sanctuarium dei," nichil aliud estimantes, [quam] quod populus christianus esset proprie ipsorum et ipsi eorum domini, ut solent dicere ,domini 25 naturales'. Et perinde excusso regno Christi et declinato mansueto et quod est per virtutem et humilitatem, constituerunt regnum huius mundi de populo christiano, quod est per superbiam, ambicionem, et per hoc facti sunt regnum Antychristi, in- spirati a spiritu et a deo huius mundi. Et post hoc discer- pseruntf) dilaceraveruntque populum dei et diventilaverunt suis cornibus, diviseruntque sibi terram sanctorum gratuito 4), id est 5 30 16) Nota de populo christiano A. a) post hanc vocem D 1. 2. contin. In domo autem oc., v. infra p. 231, c) quod C. d) assumpti BC. 35 lin. 30. b) ita BC; quam A ante corr. e) om. C. f) descripserunt (sic) B. 1) Cf. Rom. XIII. I. 2) Cf. Philipp. II. 8. 3) Psalm. LXXXII. 13. 1) Cf. Dan. XI. 39.
230 Matthiae de Janov Regulae, l. III, tr. 4, dist. 4, c. 23. gemat subditus iugo ferreo tyrannorum, quoniam propter pec- cata populi deus permittit regnare yppocritama), et secundum apostolum omnis potestas a domino deo est1). Illud eciam, quod populus christianus nunc magis subiec- tus est in omnibus brachio sinistro, id est potestati seculari, quodb) et magis prompte obedit, quam regimini sacerdotum suorum propriorum, venit (2) ex parte christianorum principum et dominorum, pro eo videlicet, quiac) ipsi, as- sumptad) superbia et omni fastu huius mundi, Christi Jhesu populum suo dominio tyrannice et superbe subdiderunt et, de 10 dominacione super christianos populos nimium gaudentes et gloriantes, obliti sunt domini Jhesu crucifixi et crucis ipsius et humilitatis ine) hoc mundo et noluerunt intelligere, quod ipse solus factus est dominus et sibi soli data est potestas in celo et in terra, eo quod ipse fuit fidelis deo suo et obediens usque 15 ad mortem, mortem autem crucis 2), et contempserunt hoc scire firmiter, quod potissime christianus populus est unici solius Jhesu Christi, eo quod ipse emit eum sanguine suo et morte sua. Et per hoc captivati a pompa et ambicione huius mundi, contempta humilitate et paciencia Christi Jhesu, constituerunt 20 regnare super populum christianum per potenciam et per fa- stum et omnem tyrannidem ad modum regum gencium et ty- rannorum, dicentes 3): „Hereditate possideamus sanctuarium dei," nichil aliud estimantes, [quam] quod populus christianus esset proprie ipsorum et ipsi eorum domini, ut solent dicere ,domini 25 naturales'. Et perinde excusso regno Christi et declinato mansueto et quod est per virtutem et humilitatem, constituerunt regnum huius mundi de populo christiano, quod est per superbiam, ambicionem, et per hoc facti sunt regnum Antychristi, in- spirati a spiritu et a deo huius mundi. Et post hoc discer- pseruntf) dilaceraveruntque populum dei et diventilaverunt suis cornibus, diviseruntque sibi terram sanctorum gratuito 4), id est 5 30 16) Nota de populo christiano A. a) post hanc vocem D 1. 2. contin. In domo autem oc., v. infra p. 231, c) quod C. d) assumpti BC. 35 lin. 30. b) ita BC; quam A ante corr. e) om. C. f) descripserunt (sic) B. 1) Cf. Rom. XIII. I. 2) Cf. Philipp. II. 8. 3) Psalm. LXXXII. 13. 1) Cf. Dan. XI. 39.
Strana 231
Destitutio manus dextrae 1° ex parte vulgi, 2° ex parte principum. 231 pro libito ipsorum, quasi suam propriam hereditatem, nec iam paciuntur aliuda) sibi persuaderi, nisi puta quod populus chri- stianorum est valde ipsorum proprium, et ipsi unici domini et hereditarii eorumdem; et dehinc dilatati et inpinguati, et populis christianis similibus sibi, id est similiter desolatis a spiritu Jhesu propter amorem terrenorum, adunatis sibi et compactis quasi squamis sese comprimentibus et sibi invicem adherentibus et quasi scutis fusilibus ad invicem induratis 1), reges et principes huiusmodi divisi sunt ab invicem in septem capita et cornua decem 2) discerpencia et dilacerancia populum christianum, am- 10 biciose et superbe volentes dominari per seipsos et super al- terutrum et hereditarie ipsi dominia possidere populorum se- cundum omne, secundum quod inspirantur [f. 113a] a spiritu Antychristi, id est dei huius seculi. Sicque facti sunt omnes pariter huiusmodi reges et principes atque domini in populo 15 christiano in nomine suo adb) regna vel hereditarie venientes una bestia ascendens per superbiam, per incrementa, et suc- cessive veniens de mari3), id est de mundo hoc, puta amatori- bus huius mundi christianis, qui de aquis dulcibus facti sunt aque false et amare 4), et in tantum sunt multiplicati etc) per 20 orbem dilatati, quod in magnum mare redundaverunt valde nimis fluctivagum et amarum. Exinde et de talibus venit bestia ista magna coccinea, id est cruenta et carnalis, habens septem capita et cornua decem, vorans plebem domini Jhesu, sicut escam panis 5), et cornibus decem dilacerans et suis pedibus 25 ursinis conculcans, existens similis pardo in rapacitate avaricie, et pedes eius ut pedes ursi ex habundanciad) deliciarum carnis et luxurie9), et os eius sicut os leonis propter faciem crudeli- tatis eorum et superbie, plena nominibus blasphemie 6), id est nominibus superbie et derisionis Jhesu crucifixo, quoniam in 1) 30 domo et familia Christi Jhesu et sui populi christiani est unicus rex et dominus; ets) ergo omnis, qui venit in nomine suo ob suam superbiam et non vocatus, sed ambicione dominandi ip- sum inpellente, ille plenus est blasphemia contra Jhesum crucifixum et hunc humilitatum et mansuetum. Eth) quicumque 35 a) aliquid C. b) et B. c) sup. lin. A. d) habundancia B; abun- 8) om. D 1. 2. h) Et — dancie A. e) luxuria B. f) contin. D 1. 2. populum christianum om. D 1. 2. 1) Cf. Job XLI. 6. 2) Cf. Apoc. XVII. 3. 4) Cf. Apoc. VIII. II. 5) Cf. Psalm. XIII. 4. 3) Cf. Apoc. XIII. I. 6) Cf. Apoc. XIII. passim. 40
Destitutio manus dextrae 1° ex parte vulgi, 2° ex parte principum. 231 pro libito ipsorum, quasi suam propriam hereditatem, nec iam paciuntur aliuda) sibi persuaderi, nisi puta quod populus chri- stianorum est valde ipsorum proprium, et ipsi unici domini et hereditarii eorumdem; et dehinc dilatati et inpinguati, et populis christianis similibus sibi, id est similiter desolatis a spiritu Jhesu propter amorem terrenorum, adunatis sibi et compactis quasi squamis sese comprimentibus et sibi invicem adherentibus et quasi scutis fusilibus ad invicem induratis 1), reges et principes huiusmodi divisi sunt ab invicem in septem capita et cornua decem 2) discerpencia et dilacerancia populum christianum, am- 10 biciose et superbe volentes dominari per seipsos et super al- terutrum et hereditarie ipsi dominia possidere populorum se- cundum omne, secundum quod inspirantur [f. 113a] a spiritu Antychristi, id est dei huius seculi. Sicque facti sunt omnes pariter huiusmodi reges et principes atque domini in populo 15 christiano in nomine suo adb) regna vel hereditarie venientes una bestia ascendens per superbiam, per incrementa, et suc- cessive veniens de mari3), id est de mundo hoc, puta amatori- bus huius mundi christianis, qui de aquis dulcibus facti sunt aque false et amare 4), et in tantum sunt multiplicati etc) per 20 orbem dilatati, quod in magnum mare redundaverunt valde nimis fluctivagum et amarum. Exinde et de talibus venit bestia ista magna coccinea, id est cruenta et carnalis, habens septem capita et cornua decem, vorans plebem domini Jhesu, sicut escam panis 5), et cornibus decem dilacerans et suis pedibus 25 ursinis conculcans, existens similis pardo in rapacitate avaricie, et pedes eius ut pedes ursi ex habundanciad) deliciarum carnis et luxurie9), et os eius sicut os leonis propter faciem crudeli- tatis eorum et superbie, plena nominibus blasphemie 6), id est nominibus superbie et derisionis Jhesu crucifixo, quoniam in 1) 30 domo et familia Christi Jhesu et sui populi christiani est unicus rex et dominus; ets) ergo omnis, qui venit in nomine suo ob suam superbiam et non vocatus, sed ambicione dominandi ip- sum inpellente, ille plenus est blasphemia contra Jhesum crucifixum et hunc humilitatum et mansuetum. Eth) quicumque 35 a) aliquid C. b) et B. c) sup. lin. A. d) habundancia B; abun- 8) om. D 1. 2. h) Et — dancie A. e) luxuria B. f) contin. D 1. 2. populum christianum om. D 1. 2. 1) Cf. Job XLI. 6. 2) Cf. Apoc. XVII. 3. 4) Cf. Apoc. VIII. II. 5) Cf. Psalm. XIII. 4. 3) Cf. Apoc. XIII. I. 6) Cf. Apoc. XIII. passim. 40
Strana 232
232 Matthiae de Janov Regulae, 1. III, tr. 4, dist. 4, c. 23 et 24. 5 10 15 20 30 ex talibus christianis cupidis et superbis assumpsit sibi nomen et apropriat cuiuscumque magnificencie, dominacionis et honoris, ille nomen plenum blasphemia Christi crucifixi sibi vendicavit et se eodem insignivit et habet inpressuma) caracterem bestie in fronte suab) et habet nomen eius in manu sua, et quociens- cumque nomine illoc) gaudet, eo famatus a christianis, tociens blasphemat Christum crucifixum. Inficiari enim non potest, quin omnis, qui in domo patrisfamilias alterius existens, nomen sibi patrisfamiliasd) vel domini domus vendicat in domo et in familia, non vocatus a patrefamilias, sed ex superbia seipsum intrudens, iste blasphemat ita in regno et in dominacione Jhesu crucifixi super familiam et populum christianum. Quid enim aliud est blasphemia nisi fama derisionis et singulariter domi- nacionis dei vel divine magiestatise)? Isti ergo et huiusmodi domini, principes et reges terre in populo dominacionem et tyrannidem exercentes super populum christianum, solum in nomine suo venientes, gloriosi facti in populo, effecerunt, ut vulgus christianum tremiscat coram ipsis et obediat ipsis nimis prompcius et reverencius, quam mandatis dei vel iurisdiccioni1) sacerdotum. Ad hoc facit eciam, quod idem domini, principes et reges temporales, ipsi contempnunt et inpediunt iurisdiccionems), liber- tatem et potestatem sacerdotum et non permittunt libere sacerdotes manuducere oves Christi secundum ewangelium vel 25 iura ecclesie. Et ipsi populum faciunt verbo et exemplo suo rebellem et inobedientem suis sacerdotibus propriis et pro sa- lute eorum ordinatis. Et per hoc mirabilish) res et nimium monstruosa evenit, ut manus sinistra in eodem corpore in i) aminiculum manui dextre prestita, et que perinde in omnibus manui principali in corpore assistere adiuvareque ipsam de- buerat et confortare, et ecce, ipsa eadem altera manus facta est manui principali ad inpedimentum etk) aggravamen sue liber- tatis, eandem1) depredans sua iurisdiccionem), gloria et honore. 13) Blasphemia. Nota A. a) in spiritu (sic) B. b) suo AC. d) patrifamilias c) om. BC. corr. patrisfamilias A. e) magiestatis A, magestatis BC, maiestatis D 1. 2; post hanc vocem D I. 2. contin. Sed ita facit oc., v. infra p. 233, lin. 1. 1) iuridiccionem A. g) iuridiccionem AB. h) mirabiles corr. mirabilis A. i) om. BC. m) iuridic- 1) om. B. k) ad add. A, sed postea del. 40 cione AB. 35
232 Matthiae de Janov Regulae, 1. III, tr. 4, dist. 4, c. 23 et 24. 5 10 15 20 30 ex talibus christianis cupidis et superbis assumpsit sibi nomen et apropriat cuiuscumque magnificencie, dominacionis et honoris, ille nomen plenum blasphemia Christi crucifixi sibi vendicavit et se eodem insignivit et habet inpressuma) caracterem bestie in fronte suab) et habet nomen eius in manu sua, et quociens- cumque nomine illoc) gaudet, eo famatus a christianis, tociens blasphemat Christum crucifixum. Inficiari enim non potest, quin omnis, qui in domo patrisfamilias alterius existens, nomen sibi patrisfamiliasd) vel domini domus vendicat in domo et in familia, non vocatus a patrefamilias, sed ex superbia seipsum intrudens, iste blasphemat ita in regno et in dominacione Jhesu crucifixi super familiam et populum christianum. Quid enim aliud est blasphemia nisi fama derisionis et singulariter domi- nacionis dei vel divine magiestatise)? Isti ergo et huiusmodi domini, principes et reges terre in populo dominacionem et tyrannidem exercentes super populum christianum, solum in nomine suo venientes, gloriosi facti in populo, effecerunt, ut vulgus christianum tremiscat coram ipsis et obediat ipsis nimis prompcius et reverencius, quam mandatis dei vel iurisdiccioni1) sacerdotum. Ad hoc facit eciam, quod idem domini, principes et reges temporales, ipsi contempnunt et inpediunt iurisdiccionems), liber- tatem et potestatem sacerdotum et non permittunt libere sacerdotes manuducere oves Christi secundum ewangelium vel 25 iura ecclesie. Et ipsi populum faciunt verbo et exemplo suo rebellem et inobedientem suis sacerdotibus propriis et pro sa- lute eorum ordinatis. Et per hoc mirabilish) res et nimium monstruosa evenit, ut manus sinistra in eodem corpore in i) aminiculum manui dextre prestita, et que perinde in omnibus manui principali in corpore assistere adiuvareque ipsam de- buerat et confortare, et ecce, ipsa eadem altera manus facta est manui principali ad inpedimentum etk) aggravamen sue liber- tatis, eandem1) depredans sua iurisdiccionem), gloria et honore. 13) Blasphemia. Nota A. a) in spiritu (sic) B. b) suo AC. d) patrifamilias c) om. BC. corr. patrisfamilias A. e) magiestatis A, magestatis BC, maiestatis D 1. 2; post hanc vocem D I. 2. contin. Sed ita facit oc., v. infra p. 233, lin. 1. 1) iuridiccionem A. g) iuridiccionem AB. h) mirabiles corr. mirabilis A. i) om. BC. m) iuridic- 1) om. B. k) ad add. A, sed postea del. 40 cione AB. 35
Strana 233
Destitutio manus dextrae 3° ex parte sacerdotum. 233 Itaa) iam facit brachium seculareb) in Christi Jhesu ecclesia brachio spirituali in tantume), ut populus christianus avulsus et divisus ab obediencia sacerdotum et subieccione, quibus d) debebat primo et principaliter adherere et ipsos insequi toto nisu ad salutem et mandata dei adinplenda, ecce sequitur in toto et primo principaliterque suos reges et presides ad regnum huius mundi, ad divicias, delicias et honores, magna voluntate et dulciter ipsis adherens, obediens ipsis et innitens, magis osten- dens seipsum per hoce) de regno bestie etf) Antychristi quam de regno mansueti et mitis regis regum, Jhesu crucifixis). 5 10 Capitulum vigesimum quartum"). Quodi) vicio manus dextre factum est, quod sinistra manus amplius quam ipsa in corpore Christi mistico regit et princi- paliterk). Verumptamen hec destitucio debite proporcionis parcium 15 in corpore ecclesie Christi, id est ordinate subieccionis, et quod manus sinistra magis regit et forcius magisque principaliter in populo christiano, facta est et admissa non tantum ex parte wlgi, ut dicebatur, carnalis, nec eciam tantum ex parte princi- pum et regum christianorum, amicorum huius seculi, sed eciam 20 et maxime1) (3) ex parte effeminatorum et carnalium sacerdotum. Primo exm) eo, quod nos, o sacerdotes, ad amorem huius seculi defluentes et per concupiscenciam carnis spoliati a vir- tute, qua eramus induti ex alto, tamquam Sampson") a septem 25 crinibus per Daly[ljam°) meretricem1), facti sumus inbecilles et infatuati?), similiter ut nostri populi et principes et nostri reges, et per hoc facti contemptibiles a populo et ab q) hominibus con- a) Sed ita oc. cont. D 1. 2. b) seculare — spirituali om. B; in — spirituali om. C. c) om. D 1. 2. d) de quibus D 2. e) et per hoc D 2. 30 1) ita C D 1. 2; a AB. g) post hanc vocem D 1. 2. contin.: Verumtamen ex eo, quod nos oc., v. infra lin. 23. h) ita AB rubr., om. C. i) Se- k) ita A in m. (addens Ca.m 24) et B rubr.; quitur, quod manus oc. B. om. C. 1) maxime et BC. m) cont. D 1. 2. n) Samson B. o) Dalyam A ; q) in corr. 35 Dalidam BC D 1. 2. P) infatuati — ab hominibus om. BC. ab A in m. 1) Cf. Judic. XVI. 13.
Destitutio manus dextrae 3° ex parte sacerdotum. 233 Itaa) iam facit brachium seculareb) in Christi Jhesu ecclesia brachio spirituali in tantume), ut populus christianus avulsus et divisus ab obediencia sacerdotum et subieccione, quibus d) debebat primo et principaliter adherere et ipsos insequi toto nisu ad salutem et mandata dei adinplenda, ecce sequitur in toto et primo principaliterque suos reges et presides ad regnum huius mundi, ad divicias, delicias et honores, magna voluntate et dulciter ipsis adherens, obediens ipsis et innitens, magis osten- dens seipsum per hoce) de regno bestie etf) Antychristi quam de regno mansueti et mitis regis regum, Jhesu crucifixis). 5 10 Capitulum vigesimum quartum"). Quodi) vicio manus dextre factum est, quod sinistra manus amplius quam ipsa in corpore Christi mistico regit et princi- paliterk). Verumptamen hec destitucio debite proporcionis parcium 15 in corpore ecclesie Christi, id est ordinate subieccionis, et quod manus sinistra magis regit et forcius magisque principaliter in populo christiano, facta est et admissa non tantum ex parte wlgi, ut dicebatur, carnalis, nec eciam tantum ex parte princi- pum et regum christianorum, amicorum huius seculi, sed eciam 20 et maxime1) (3) ex parte effeminatorum et carnalium sacerdotum. Primo exm) eo, quod nos, o sacerdotes, ad amorem huius seculi defluentes et per concupiscenciam carnis spoliati a vir- tute, qua eramus induti ex alto, tamquam Sampson") a septem 25 crinibus per Daly[ljam°) meretricem1), facti sumus inbecilles et infatuati?), similiter ut nostri populi et principes et nostri reges, et per hoc facti contemptibiles a populo et ab q) hominibus con- a) Sed ita oc. cont. D 1. 2. b) seculare — spirituali om. B; in — spirituali om. C. c) om. D 1. 2. d) de quibus D 2. e) et per hoc D 2. 30 1) ita C D 1. 2; a AB. g) post hanc vocem D 1. 2. contin.: Verumtamen ex eo, quod nos oc., v. infra lin. 23. h) ita AB rubr., om. C. i) Se- k) ita A in m. (addens Ca.m 24) et B rubr.; quitur, quod manus oc. B. om. C. 1) maxime et BC. m) cont. D 1. 2. n) Samson B. o) Dalyam A ; q) in corr. 35 Dalidam BC D 1. 2. P) infatuati — ab hominibus om. BC. ab A in m. 1) Cf. Judic. XVI. 13.
Strana 234
234 Matthiae de Janov Regulae, l. 111, tr. 4, dist. 4, c. 24. culcati, ita ut timor populorum et reverencia perinde sunt (sic) ad nos extincta et anullata, ut iam displicencia sit in vulgo nobis subici vela) obedire in tantum, quod non nisi, in quibus oportet, vix nobis [f. 113b] cum tedio obediunt nostre ovesb). Secundo quia, quode) sumus carnales et molles effecti, perinde facti sumus pusillanimes et muliebres, nostram iuris- diccionemd) tepide exequentes et ob timorem cedentes expu- gnatoribus et inpeditoribus nostra iura et nostrarume) libertates, et ita paulatim et successive est demolita et anullata nostra potestas et gravitas auctoritatis, et populi iam ab ipsa reces- serunt. Tercio pro eo, quod placet nobis societas amatorum huius vite et participacio omnium, que ipsi diligunt, cum eisdem, ut- pote pacis et amicicie carnalis, deliciarum, diviciarum et hono- 5 rum"), et eadem diligimus, que ipsi diligunt, et talia sequimur que reges principales huius seculi insecuntur; per quod sumus regnos) Antychristi similiter incorporati vel regno huius mundi et potestatem nostram et auctoritatem gravem et celestem sio dedimus in manus bestie, et principaliter vel quasi ad mandatum 20 eorum ipsam exequimur et exercemus, et quando volunt, tund possunt nos inpedire vel ad hoc promovere. Quarto ex eo, quod meritob) hec patimur a subditis vel ai) dominatoribus Egypti, puta inobedienciam et malam famam, quia peccavimus in fratrem nostrum, Christum Jhesum, ipsum 25 ponentes in cisternam veterem nostri hominis veteris et terre- stris, ubi piissimus Jhesus tenetur captivatusk), et dehinc sumus vendentes ipsum pro nostra avaricia in Egyptum 1). Et quia nos deo nostro non obedivimus, iuste nobis minime a subditis obe- ditur, et quia obliti sumus Jhesu crucifixi, nostra magna auc- 30 toritas et potestas a populis est oblita, et quia crucem domini Jhesu et eius ignoranciam proiecimus, que erat nostra maxima gloria, facti sumus pro eo inglorii a nostris conchristianis. Et quia gloriam et honorem huius vite sequimur et festinamus in- dui, que est abhominacio magna in1) desolacione m) coram Jhesu 10 35 a) nobis BC. b) Merito autem hec patimur oc., contin. D 1. 2., v. infra lin. 22. c) om B. d) iuridiccionem AB. e) ita omnes cod. f) bonorum C. g) om. C. h) contin. D 1. 2. i) om. D 2. k) et c. C. 1) et D 1. 2. m) desolacionem corr. A desolacione. 1) Cf. Gen. XLII. 21 et XXXVII. 24.
234 Matthiae de Janov Regulae, l. 111, tr. 4, dist. 4, c. 24. culcati, ita ut timor populorum et reverencia perinde sunt (sic) ad nos extincta et anullata, ut iam displicencia sit in vulgo nobis subici vela) obedire in tantum, quod non nisi, in quibus oportet, vix nobis [f. 113b] cum tedio obediunt nostre ovesb). Secundo quia, quode) sumus carnales et molles effecti, perinde facti sumus pusillanimes et muliebres, nostram iuris- diccionemd) tepide exequentes et ob timorem cedentes expu- gnatoribus et inpeditoribus nostra iura et nostrarume) libertates, et ita paulatim et successive est demolita et anullata nostra potestas et gravitas auctoritatis, et populi iam ab ipsa reces- serunt. Tercio pro eo, quod placet nobis societas amatorum huius vite et participacio omnium, que ipsi diligunt, cum eisdem, ut- pote pacis et amicicie carnalis, deliciarum, diviciarum et hono- 5 rum"), et eadem diligimus, que ipsi diligunt, et talia sequimur que reges principales huius seculi insecuntur; per quod sumus regnos) Antychristi similiter incorporati vel regno huius mundi et potestatem nostram et auctoritatem gravem et celestem sio dedimus in manus bestie, et principaliter vel quasi ad mandatum 20 eorum ipsam exequimur et exercemus, et quando volunt, tund possunt nos inpedire vel ad hoc promovere. Quarto ex eo, quod meritob) hec patimur a subditis vel ai) dominatoribus Egypti, puta inobedienciam et malam famam, quia peccavimus in fratrem nostrum, Christum Jhesum, ipsum 25 ponentes in cisternam veterem nostri hominis veteris et terre- stris, ubi piissimus Jhesus tenetur captivatusk), et dehinc sumus vendentes ipsum pro nostra avaricia in Egyptum 1). Et quia nos deo nostro non obedivimus, iuste nobis minime a subditis obe- ditur, et quia obliti sumus Jhesu crucifixi, nostra magna auc- 30 toritas et potestas a populis est oblita, et quia crucem domini Jhesu et eius ignoranciam proiecimus, que erat nostra maxima gloria, facti sumus pro eo inglorii a nostris conchristianis. Et quia gloriam et honorem huius vite sequimur et festinamus in- dui, que est abhominacio magna in1) desolacione m) coram Jhesu 10 35 a) nobis BC. b) Merito autem hec patimur oc., contin. D 1. 2., v. infra lin. 22. c) om B. d) iuridiccionem AB. e) ita omnes cod. f) bonorum C. g) om. C. h) contin. D 1. 2. i) om. D 2. k) et c. C. 1) et D 1. 2. m) desolacionem corr. A desolacione. 1) Cf. Gen. XLII. 21 et XXXVII. 24.
Strana 235
Destitutio manus dextrae ecclesiae Christi ex parte sacerdotum (a). 235 crucifixo eta) fideli ecclesia christianorum, propterea facti sumus ignobiles abhominabilesque coram Christo Jhesu et sanctis eius et ipsius ecclesia militante sacrosanctab). Quinto ex eo, quod manus ecclesie sinistra, id est bra- chium seculare, est nimis inpinguata et dilatata in suis carnibus, id est in suis suppositis carnalibus et amicis huius mundi, in diviciis, gloria et potestate temporalibus, que sunt robur et vir- tus dominii et regni huius mundi. Manus vero dextra, id est auctoritas et iurisdiccio spiritualis, est valde extenuata et infirmata, et hoc idem, a) quia manus dextra sancte ec- 10 clesie, que debet esse repleta diviciis spiritualibusc) et circad) ea occupata, repleri se elegit magis diviciis, deliciis et honoribus huius mundi, sicut et manus sinistra, ut paulo ante est deductum, et que debebat esse extenta et por- recta ade) spiritualia maxime et eterna et contracta ad tempo- 15 ralia, et ecce per oppositum ad eterna et spiritualia manet con- tracta et abbreviata, ad temporalia vero bona est nimium ex- tenta et aperta, et per hoc destituta a suis propriis viribus et degenerans a sua ipsius dignitate et potestate, est facta infirma1) et debilis. Quod quidem necessarium et consequens erat sic evenire, postquam cupiditati et ambicioni rerum tem- poralium sacerdocium ecclesie dedit manus, quod ad res spirituales reperiatur invalida et infirma, quoniam nequaquam suppetit ad utrumque, et alias est prorsus indignum hoc rerum in se posicioni et proprietatis), videlicet occupari circa sar- 25 cinulas vilissimas et ipsis pollui manibus illis, que ad res ma- ximas et divinas sunth) consecrate. Nam hoc satis scriptura ex- pressit prophetarum. Nam dicit Ysaias1): „In die illa erit do- minus exercicium corona glorie et sertum exultacionis residuo populi sui et spiritus iudicii sedenti super tronum et fortitudo 30 revertentibus de bello ad portam. Verum hii quoque pre vino nescierunt et pre ebrietate erraverunt. Sacerdos et propheta pre ebrietate, absorpti sunt a vinoi), erraverunt, nescierunt videntem, ignoraverunt iudicium. Omnes mense eorum replete sunt vo- 5 20 a) et — Jhesu om. BC. b) post hanc vocem D 1. 2. contin. Jam emana- 35 verunt oc., v. infra p. 241, lin. 32. c) secularibus corr. spiritualibus A. d) tunc BC. e) et corr. ad A. f) infirmis C. g) posicioni et pro- prietati omnes cod. h) et corr. sunt A in m. i) ita C et biblia; animo false cet. cod. 1) Isaiae XXVIII. 5—8.
Destitutio manus dextrae ecclesiae Christi ex parte sacerdotum (a). 235 crucifixo eta) fideli ecclesia christianorum, propterea facti sumus ignobiles abhominabilesque coram Christo Jhesu et sanctis eius et ipsius ecclesia militante sacrosanctab). Quinto ex eo, quod manus ecclesie sinistra, id est bra- chium seculare, est nimis inpinguata et dilatata in suis carnibus, id est in suis suppositis carnalibus et amicis huius mundi, in diviciis, gloria et potestate temporalibus, que sunt robur et vir- tus dominii et regni huius mundi. Manus vero dextra, id est auctoritas et iurisdiccio spiritualis, est valde extenuata et infirmata, et hoc idem, a) quia manus dextra sancte ec- 10 clesie, que debet esse repleta diviciis spiritualibusc) et circad) ea occupata, repleri se elegit magis diviciis, deliciis et honoribus huius mundi, sicut et manus sinistra, ut paulo ante est deductum, et que debebat esse extenta et por- recta ade) spiritualia maxime et eterna et contracta ad tempo- 15 ralia, et ecce per oppositum ad eterna et spiritualia manet con- tracta et abbreviata, ad temporalia vero bona est nimium ex- tenta et aperta, et per hoc destituta a suis propriis viribus et degenerans a sua ipsius dignitate et potestate, est facta infirma1) et debilis. Quod quidem necessarium et consequens erat sic evenire, postquam cupiditati et ambicioni rerum tem- poralium sacerdocium ecclesie dedit manus, quod ad res spirituales reperiatur invalida et infirma, quoniam nequaquam suppetit ad utrumque, et alias est prorsus indignum hoc rerum in se posicioni et proprietatis), videlicet occupari circa sar- 25 cinulas vilissimas et ipsis pollui manibus illis, que ad res ma- ximas et divinas sunth) consecrate. Nam hoc satis scriptura ex- pressit prophetarum. Nam dicit Ysaias1): „In die illa erit do- minus exercicium corona glorie et sertum exultacionis residuo populi sui et spiritus iudicii sedenti super tronum et fortitudo 30 revertentibus de bello ad portam. Verum hii quoque pre vino nescierunt et pre ebrietate erraverunt. Sacerdos et propheta pre ebrietate, absorpti sunt a vinoi), erraverunt, nescierunt videntem, ignoraverunt iudicium. Omnes mense eorum replete sunt vo- 5 20 a) et — Jhesu om. BC. b) post hanc vocem D 1. 2. contin. Jam emana- 35 verunt oc., v. infra p. 241, lin. 32. c) secularibus corr. spiritualibus A. d) tunc BC. e) et corr. ad A. f) infirmis C. g) posicioni et pro- prietati omnes cod. h) et corr. sunt A in m. i) ita C et biblia; animo false cet. cod. 1) Isaiae XXVIII. 5—8.
Strana 236
236 Matthiae de Janov Regulae, l. III, tr. 4, dist. 4, c. 24. 10 15 20 25 30 mitu sordiumque, ita ut non sit locus iuxta.“ Et paulo post ibidem ad propositum 1): „Coangustatum enim stratum, ita ut " aliter decidat, et pallium breve utrumque operire non potest. Et ad idem a) dominus Jhesus crucifixus 2): „Nemo potest duobus dominis servire,“ et infrab) 3): „Non potestis, inquit, deo servire et mamone.“ Et alibi 4): „Nemo mittens manum suam ad ara- trum et respiciens retro aptus est regno dei.“ Et apostolus 5) „Nemo militans deo inplicat«) se secularibus negociis,“ et iterum dicit 6): „Non potestis calicem domini bibere et calicem de- moniorům.“ Ex. quibus colligitur, quod si manus ecclesie sinistra est occupata et inmersa in rebus istis mundialibus et circa hoc facta fortis, piguisd) et dilatata, minus quidem peccatum est, sed dum manus ecclesie dextra circa talia sit inpedita, occu- pata et illis repleta, fortis facta et dilatata, illa ma- xima est iniquitas et destitucio ecclesie. Verbi gracia: Si layci sunt avari et dediti ad divicias seculie) acquirendasf et possidendas, iniquitas quidem est magna [f. 114a] hoc facere christianos, qui ex toto faciunt contra Christi ewangelium et religionem suam celestis et perfecte libertatis. Sed si id s) faciunt sacerdotes, illud non tantum est iniquitas magna, sed habun- dancia iniquitatis nocentissima ecclesie Jhesu Christi. Nam illud non tantum est ex toto facere contra ewangelium, sed est ini- quissime expugnare ewangelium domini Jhesu crucifixi. Igitur cum in h) sacerdotibus ecclesie, amicis huius vite, a minore us- que ad maximum omnes student avaricie, et sacerdos et pro- pheta cuncti faciunt dolum"), qui sunt manus dextra esse Christi mistici corporis diffinita, merito ob eam causam facta est in- potens et invalida in suis operacionibus, sua auctoritate et po- testate. Non enimi) sine causa dictum est apostolis et predi- catoribus post acceptam de celis virtutem et potestatem 8): „Ni- chil, inquit, tuleritis in via, neque sacculum neque peram neque duas tunicas habeatis“, etc.k). Et Petrus, sacerdos precipuus, 35 17) Avaricia sacerdotum A. a) ibidem B. b) om. BC. c) applicat BC. d) piguis AC; pin- gwis B. e) huius seculi C. f) acquirandas BC. s) illud C. 1) ita AC. i) om. C. k) om. BC. 1) Isaiae XXVIII. 20. 2) Matth. VI. 24. 3) Matth. VI. 24. 4) Lu- 7) Cf. Jerem. VI. 13. cae IX. 62. 5) II. Tim. II. 4. 6) I. Cor. X. 20. 8) Lucae X. 4.
236 Matthiae de Janov Regulae, l. III, tr. 4, dist. 4, c. 24. 10 15 20 25 30 mitu sordiumque, ita ut non sit locus iuxta.“ Et paulo post ibidem ad propositum 1): „Coangustatum enim stratum, ita ut " aliter decidat, et pallium breve utrumque operire non potest. Et ad idem a) dominus Jhesus crucifixus 2): „Nemo potest duobus dominis servire,“ et infrab) 3): „Non potestis, inquit, deo servire et mamone.“ Et alibi 4): „Nemo mittens manum suam ad ara- trum et respiciens retro aptus est regno dei.“ Et apostolus 5) „Nemo militans deo inplicat«) se secularibus negociis,“ et iterum dicit 6): „Non potestis calicem domini bibere et calicem de- moniorům.“ Ex. quibus colligitur, quod si manus ecclesie sinistra est occupata et inmersa in rebus istis mundialibus et circa hoc facta fortis, piguisd) et dilatata, minus quidem peccatum est, sed dum manus ecclesie dextra circa talia sit inpedita, occu- pata et illis repleta, fortis facta et dilatata, illa ma- xima est iniquitas et destitucio ecclesie. Verbi gracia: Si layci sunt avari et dediti ad divicias seculie) acquirendasf et possidendas, iniquitas quidem est magna [f. 114a] hoc facere christianos, qui ex toto faciunt contra Christi ewangelium et religionem suam celestis et perfecte libertatis. Sed si id s) faciunt sacerdotes, illud non tantum est iniquitas magna, sed habun- dancia iniquitatis nocentissima ecclesie Jhesu Christi. Nam illud non tantum est ex toto facere contra ewangelium, sed est ini- quissime expugnare ewangelium domini Jhesu crucifixi. Igitur cum in h) sacerdotibus ecclesie, amicis huius vite, a minore us- que ad maximum omnes student avaricie, et sacerdos et pro- pheta cuncti faciunt dolum"), qui sunt manus dextra esse Christi mistici corporis diffinita, merito ob eam causam facta est in- potens et invalida in suis operacionibus, sua auctoritate et po- testate. Non enimi) sine causa dictum est apostolis et predi- catoribus post acceptam de celis virtutem et potestatem 8): „Ni- chil, inquit, tuleritis in via, neque sacculum neque peram neque duas tunicas habeatis“, etc.k). Et Petrus, sacerdos precipuus, 35 17) Avaricia sacerdotum A. a) ibidem B. b) om. BC. c) applicat BC. d) piguis AC; pin- gwis B. e) huius seculi C. f) acquirandas BC. s) illud C. 1) ita AC. i) om. C. k) om. BC. 1) Isaiae XXVIII. 20. 2) Matth. VI. 24. 3) Matth. VI. 24. 4) Lu- 7) Cf. Jerem. VI. 13. cae IX. 62. 5) II. Tim. II. 4. 6) I. Cor. X. 20. 8) Lucae X. 4.
Strana 237
Destitutio manus dextrae ecclesiae Christi ex parte sacerdotum (a). 237 volens ostendere potestatem manus dextre istius, premisit, di- cens1): „Argentum et aurum non est michi, tunc sequitur: „Quod autem habeo, hoc tibi do a): Surge et ambula“, etc. Unde apte et maxime ad propositum dominus Jhesus crucifixus lo- quitur per Malachiam ad huiusmodi presentis seculi sacerdotes, dicens 2): „Et nunc ad vos mandatum hoc, o sacerdotes. Sib) nolueritis audire [et] ponere super cor, ut detis gloriam nomini meo, ait dominus exercituum: Mittam in vobisc) egestatem et maledicam benediccionibus vestris et maledicam illis, quoniam non posuistis super cor.“ Et tunc multum ad propositum: „Ecce 1c ego proiciam vobis brachium et dispergam super wltum ve- strum stercus solempnitatum vestrarum, et assumet vos secum. Et scietis, quia misi ad vos mandatum istud, ut esset pactum meum cum Levi, dicit dominus exercituum. Pactum meum fuit cum eo vite et pacis, et dedi ei timorem, et timuit me et a facie 15 nominis mei pavebat. Lex veritatis fuit in ore eius et iniqui- tas non est inventa in labiis eius: in pace et in equitate am- bulavit mecum et multos avertit ab iniquitate. Labia enim sa- cerdotis custodiunt scienciam et legem requirunt de ore eius, quia angelus domini exercituum est. Vos autem recessistis de 20 via et scandalizastisd) plurimos in lege: irritum fecistis pactum Levi, dicit dominus exercituum. Propter quod et ego dedi vos contemptibiles et humiles omnibus populis, sicut non servastis vias meas et accepistis faciem in lege. Numquid non pater unus est omnium nostrum? Numquid non deus unus creavit 25 nos? Quare ergo despicit unusquisque nostrum fratrem suum, violans pactum patrum nostrorum? Transgressus est Juda, et abhominacio facta est in Israel et in Jerusalem, quia contami- navit Judas sanctificacionem domini, quam dilexit, et habuerunte) filiam dei alieni. Disperdat1) dominus virum, qui fecits) hec, magistrum et discipulum de thabernaculoh) Jacob et offerentem munus domino exercituum. Et hoc rursum fecistis, operiebatis lacrimis altare domini, fletu et gemitu i), ita ut non respiciam ultra ad sacrificium, nec accipiam placabile quid de manu vestra. Et 5 30 a) om. B. b) et si A, et addens sup. lin.; et etiam ponunt BC, sed 35 om. biblia. c) in vos biblia. d) scandalizatis B. e) ita omnes cod.; ha- 11) tabernaculis biblia. buit biblia. 1) Disperdet biblia. s) fecerit biblia. i) mugitu biblia. 1) Act. III. 6. 2) Malach. II. 1—17.
Destitutio manus dextrae ecclesiae Christi ex parte sacerdotum (a). 237 volens ostendere potestatem manus dextre istius, premisit, di- cens1): „Argentum et aurum non est michi, tunc sequitur: „Quod autem habeo, hoc tibi do a): Surge et ambula“, etc. Unde apte et maxime ad propositum dominus Jhesus crucifixus lo- quitur per Malachiam ad huiusmodi presentis seculi sacerdotes, dicens 2): „Et nunc ad vos mandatum hoc, o sacerdotes. Sib) nolueritis audire [et] ponere super cor, ut detis gloriam nomini meo, ait dominus exercituum: Mittam in vobisc) egestatem et maledicam benediccionibus vestris et maledicam illis, quoniam non posuistis super cor.“ Et tunc multum ad propositum: „Ecce 1c ego proiciam vobis brachium et dispergam super wltum ve- strum stercus solempnitatum vestrarum, et assumet vos secum. Et scietis, quia misi ad vos mandatum istud, ut esset pactum meum cum Levi, dicit dominus exercituum. Pactum meum fuit cum eo vite et pacis, et dedi ei timorem, et timuit me et a facie 15 nominis mei pavebat. Lex veritatis fuit in ore eius et iniqui- tas non est inventa in labiis eius: in pace et in equitate am- bulavit mecum et multos avertit ab iniquitate. Labia enim sa- cerdotis custodiunt scienciam et legem requirunt de ore eius, quia angelus domini exercituum est. Vos autem recessistis de 20 via et scandalizastisd) plurimos in lege: irritum fecistis pactum Levi, dicit dominus exercituum. Propter quod et ego dedi vos contemptibiles et humiles omnibus populis, sicut non servastis vias meas et accepistis faciem in lege. Numquid non pater unus est omnium nostrum? Numquid non deus unus creavit 25 nos? Quare ergo despicit unusquisque nostrum fratrem suum, violans pactum patrum nostrorum? Transgressus est Juda, et abhominacio facta est in Israel et in Jerusalem, quia contami- navit Judas sanctificacionem domini, quam dilexit, et habuerunte) filiam dei alieni. Disperdat1) dominus virum, qui fecits) hec, magistrum et discipulum de thabernaculoh) Jacob et offerentem munus domino exercituum. Et hoc rursum fecistis, operiebatis lacrimis altare domini, fletu et gemitu i), ita ut non respiciam ultra ad sacrificium, nec accipiam placabile quid de manu vestra. Et 5 30 a) om. B. b) et si A, et addens sup. lin.; et etiam ponunt BC, sed 35 om. biblia. c) in vos biblia. d) scandalizatis B. e) ita omnes cod.; ha- 11) tabernaculis biblia. buit biblia. 1) Disperdet biblia. s) fecerit biblia. i) mugitu biblia. 1) Act. III. 6. 2) Malach. II. 1—17.
Strana 238
Matthiae de Janov Regulae, 1. III, tr. 4, dist. 4, c. 24 et 25. 238 dixistis: Quam ob causam? quia dominus testificatus est inter te et uxorem pubertatis tue, quam tu despexisti: et hec parti- ceps tua et uxor federis tui. Nonne unus fecit et residuum spi- ritus eius est? Et quid unus querit, nisi semen dei? Custodite ergo spiritum vestrum et uxorem adolescencie tue noli despicere. Cum odio habueris eam, dimitte, dicit dominus deus Israela). Operuitb) autem iniquitas vestimentum eius, dicit dominus exer- cituum. Custodite spiritum vestrum et nolite despicere. Laborare fecistis dominum in sermonibus vestris et dixistis: In quo feci- 10 muse) eum laborare? In eo, quod dicitis: Omnis, qui facit ma- lum, bonus est in conspectu domini et tales ei placent, aut certe ubi est deus iudicii? b) Ex hoc textu scripture alia colligitur causa, quare in tantum hodie manus dextra ecclesie sit infirmata 15 et facta inbecillis, et est, quia, postquam convertit se ad temporalia bona tenenda, inquirenda et multiplicanda et [est] circa ea occupata, reliquitd) operarie) opus suum proprium et sibi a domino deo ardue commendatum, puta dili- gentem salutem et curam animarum in tantum, ut, dum 20 decem opera perficit in temporalibus et pro lucro et comodo temporali et per prius, tunc post vix unum interim et inbecil- liter facit opus suum proprium et sue fidelitati commendatum, scilicet pro salute communi animarum; quinymmo et illud, quod facit inbecilliter pro salute animarum, illud facit eadem 25 manus dextra conducta pro mercede et comodo tempo- rali. Nam1) nisi lucrum et comodum habere proinde tempo- rale se speraret, nec opera pro salute animarum vellet operari ista infidelis manus dextra. Itaque quia manus hec reliquit opus sibi commendatum, reliquit eam ille, qui robur et potestatem 30 sibi fontaliter influebat, et quia noluit uti potencia et virtute in operacionibus sibi propriis, sed accepit graciam dei datam pro- toto [f. 114b] corpore et pro salute tocius suppositi solum pro- seipsa vel ad alium finem8) et contrarium dei gracie eam ordi- nando, utpote ad lucrum et comodum temporale"), et minam 35 sibi traditam fodit in terram inutiliter et abscondit, ideoque non 5 a) dominus exercituum biblia. b) operiet biblia. d) corr. A; reliqui BC. c) operarii C. f) Non C. h) temporales corr. temporale A. finem A. c) fecistis B. g) verbum corr.
Matthiae de Janov Regulae, 1. III, tr. 4, dist. 4, c. 24 et 25. 238 dixistis: Quam ob causam? quia dominus testificatus est inter te et uxorem pubertatis tue, quam tu despexisti: et hec parti- ceps tua et uxor federis tui. Nonne unus fecit et residuum spi- ritus eius est? Et quid unus querit, nisi semen dei? Custodite ergo spiritum vestrum et uxorem adolescencie tue noli despicere. Cum odio habueris eam, dimitte, dicit dominus deus Israela). Operuitb) autem iniquitas vestimentum eius, dicit dominus exer- cituum. Custodite spiritum vestrum et nolite despicere. Laborare fecistis dominum in sermonibus vestris et dixistis: In quo feci- 10 muse) eum laborare? In eo, quod dicitis: Omnis, qui facit ma- lum, bonus est in conspectu domini et tales ei placent, aut certe ubi est deus iudicii? b) Ex hoc textu scripture alia colligitur causa, quare in tantum hodie manus dextra ecclesie sit infirmata 15 et facta inbecillis, et est, quia, postquam convertit se ad temporalia bona tenenda, inquirenda et multiplicanda et [est] circa ea occupata, reliquitd) operarie) opus suum proprium et sibi a domino deo ardue commendatum, puta dili- gentem salutem et curam animarum in tantum, ut, dum 20 decem opera perficit in temporalibus et pro lucro et comodo temporali et per prius, tunc post vix unum interim et inbecil- liter facit opus suum proprium et sue fidelitati commendatum, scilicet pro salute communi animarum; quinymmo et illud, quod facit inbecilliter pro salute animarum, illud facit eadem 25 manus dextra conducta pro mercede et comodo tempo- rali. Nam1) nisi lucrum et comodum habere proinde tempo- rale se speraret, nec opera pro salute animarum vellet operari ista infidelis manus dextra. Itaque quia manus hec reliquit opus sibi commendatum, reliquit eam ille, qui robur et potestatem 30 sibi fontaliter influebat, et quia noluit uti potencia et virtute in operacionibus sibi propriis, sed accepit graciam dei datam pro- toto [f. 114b] corpore et pro salute tocius suppositi solum pro- seipsa vel ad alium finem8) et contrarium dei gracie eam ordi- nando, utpote ad lucrum et comodum temporale"), et minam 35 sibi traditam fodit in terram inutiliter et abscondit, ideoque non 5 a) dominus exercituum biblia. b) operiet biblia. d) corr. A; reliqui BC. c) operarii C. f) Non C. h) temporales corr. temporale A. finem A. c) fecistis B. g) verbum corr.
Strana 239
Destitutio manus dextrae ecclesiae Christi ex parte sacerdotum (b, c). 239 inpune, sed merito potencia et virtus dei recessit a manu eadem dextra, et perinde facta est iam valde invalida et infirmata. Quia igitur sacerdotes ecclesie opus domini dei sui fecerunt negligenter averteruntque seipsos ab operacionibus et laboribus pro communi salute animarum, Christus Jhesus, dominus terri- bilis, eciam avertit se ab oblacionibus et obsequiis ipsorum et maledicit benediccionibus nostris pro nostra avaricia exercenda adinventis, secundum quod dicebatur in propheta 1). Ymmo nec lacrimas nostras, quas effundimus super altaria, aspicere digna- tur piissimus dominus, quia easdem effundimus et facimus solum et maxime pro nostra propriaa) devocione et nostro solacio et complacencia, dignam curam et sollecitudinem ac labores ar- duos pro peccatoribus et communi salute proximorum non fa- cientes, neque ad hoc digne anhelantes vel nos ipsos attingen- tes etb) preparantes, cum tamen non sumus nisi persone com- 15 munes in populo et pro communi bono vocati et electi et po- siti in corpore sancte ecclesie, et pro toto corpore et eius sa- lutec) accepimus a domino Jhesu omnemd) virtutem et omnem potestatem, et non accepimus pro nostra salute tantum et de- vocione tantum, neque pro comodo et lucro temporali nobis 20 vel nostris proximis procurando, sed pro salute animarum ope- randa et vita eterna in animabus dilatanda et fructificandae). 10 Capitulum vigesimum quintum 1). Quod violacio proporcionis inter articulos manus dextre est causa, quod eadem manus, id est sacerdocium, est infirmata8). 25 c) Est adhuc et alia causa tercia, quare dextra mistica ec- clesie Christi est extenuata et infirmata: quia brachia et prima et grossiora ossa eius et articuli contraxerunt avide virtutem et robur ad seipsa, gaudentes in se dilatari et ingrossari et in- pinguari, destitutis mensura et pondere ac numero ipsis a deo 30 ipsorum constitutis ruptaque proporcione legittima et debita, singulis membris et articulis commensurata, a) proprie d. et pro C. b) vel C. c) omnes salutem BC. d) om- 1) ita AB rubr., nem veritatem, omnem v. oc. add. C. e) etc. add. BC. om. C. g) ita AB rubr., om. C. 35 1) Malachias, l. c.
Destitutio manus dextrae ecclesiae Christi ex parte sacerdotum (b, c). 239 inpune, sed merito potencia et virtus dei recessit a manu eadem dextra, et perinde facta est iam valde invalida et infirmata. Quia igitur sacerdotes ecclesie opus domini dei sui fecerunt negligenter averteruntque seipsos ab operacionibus et laboribus pro communi salute animarum, Christus Jhesus, dominus terri- bilis, eciam avertit se ab oblacionibus et obsequiis ipsorum et maledicit benediccionibus nostris pro nostra avaricia exercenda adinventis, secundum quod dicebatur in propheta 1). Ymmo nec lacrimas nostras, quas effundimus super altaria, aspicere digna- tur piissimus dominus, quia easdem effundimus et facimus solum et maxime pro nostra propriaa) devocione et nostro solacio et complacencia, dignam curam et sollecitudinem ac labores ar- duos pro peccatoribus et communi salute proximorum non fa- cientes, neque ad hoc digne anhelantes vel nos ipsos attingen- tes etb) preparantes, cum tamen non sumus nisi persone com- 15 munes in populo et pro communi bono vocati et electi et po- siti in corpore sancte ecclesie, et pro toto corpore et eius sa- lutec) accepimus a domino Jhesu omnemd) virtutem et omnem potestatem, et non accepimus pro nostra salute tantum et de- vocione tantum, neque pro comodo et lucro temporali nobis 20 vel nostris proximis procurando, sed pro salute animarum ope- randa et vita eterna in animabus dilatanda et fructificandae). 10 Capitulum vigesimum quintum 1). Quod violacio proporcionis inter articulos manus dextre est causa, quod eadem manus, id est sacerdocium, est infirmata8). 25 c) Est adhuc et alia causa tercia, quare dextra mistica ec- clesie Christi est extenuata et infirmata: quia brachia et prima et grossiora ossa eius et articuli contraxerunt avide virtutem et robur ad seipsa, gaudentes in se dilatari et ingrossari et in- pinguari, destitutis mensura et pondere ac numero ipsis a deo 30 ipsorum constitutis ruptaque proporcione legittima et debita, singulis membris et articulis commensurata, a) proprie d. et pro C. b) vel C. c) omnes salutem BC. d) om- 1) ita AB rubr., nem veritatem, omnem v. oc. add. C. e) etc. add. BC. om. C. g) ita AB rubr., om. C. 35 1) Malachias, l. c.
Strana 240
240 Matthiae de Janov Regulae, 1. III, tr. 4, dist. 4, c. 25. 5 10 15 20 25 30 secundum quod spiritus Jhesu diviserat unicuique virtutem et po- testatem ; per quod facta est magna deordinacio officiorum et operacionuma) in corpore et confusio, et perinde inceperunt arti- culi prefatib) in manu et membra ab alterutroč) gravari et in- gemiscere contra alterutrum et infeliciter dividi a se invicem vinculumque pacis et unionis in toto corpore dissolvere atque unitatem spiritus dissipare. Et ut planius illud edicatur: Sacerdotes superiores in ecclesia et clerici, gloriosis titulis sue humilitatis inme- mores, existentes in gradibus supremis, inceperunt tolli in altum et apparere gloriosi, suas fimbrias dilatantes et filateria sua magnificantes 1), ultra debitum potestatemque suam et auctori- tatem ponderantes, super subditos inceperunt dominari in clero et suam auctoritatem potestatemque dilatare, valde magnificare et tremendam facere, et potesta- tem auctoritatemque suorum consacerdotum, quam- vis inferiorum, contrahere et artare ipsorum iurisdiccio- nem et libertates, et sue ipsius dominacioni et potestati ascri- bere ea, que alias ex sua prima donacione et institucione sunt vel possunt esse autd) verius deberent esse communia eciam inferioribus clericis et sacerdotibus aut eisdem apropriata; ista tamen maiores, ut dictum est, et forciores in manu articuli sibi talia addiderunt et apropriaverunt, quatenus per hoc et in hoc magis redderentur tremendi, venerandi a populis, et ut eisdem subieccio et obediencia augeretur et per consequens honor et gloria, de qua summe gaudent, et ut per hoc magis in populo redderentur insignes et in gloria singulares, et ut populorum frequencia continue ipsos eosdem visitaret, ipsos inquirerete), et coram eis tremeret et miraretur ipsorum maiestatem. Nichil etenim in vita potest esse acceptabilius et compla- cencius hominibus, qui seipsos amant et Jhesu crucifixi humili- tatis sunt obliti, quam perfrui divinis honoribus in ple- bibus et singulariter apparere in populis illustrem in gloria et magestate et sine comparacione admirabilis a multis conspectari. Pro eo namque philosophi gentiles viri maximi facti sunt 35 a) comparacionem G. b) prefatis corr. prefati A. c) corr. ab ed.; e) visitarent .. inqui- alterutrum omnes cod. d) aut — esse om. BC. rerent C. 1) Cf. Matth. XXIII. 5.
240 Matthiae de Janov Regulae, 1. III, tr. 4, dist. 4, c. 25. 5 10 15 20 25 30 secundum quod spiritus Jhesu diviserat unicuique virtutem et po- testatem ; per quod facta est magna deordinacio officiorum et operacionuma) in corpore et confusio, et perinde inceperunt arti- culi prefatib) in manu et membra ab alterutroč) gravari et in- gemiscere contra alterutrum et infeliciter dividi a se invicem vinculumque pacis et unionis in toto corpore dissolvere atque unitatem spiritus dissipare. Et ut planius illud edicatur: Sacerdotes superiores in ecclesia et clerici, gloriosis titulis sue humilitatis inme- mores, existentes in gradibus supremis, inceperunt tolli in altum et apparere gloriosi, suas fimbrias dilatantes et filateria sua magnificantes 1), ultra debitum potestatemque suam et auctori- tatem ponderantes, super subditos inceperunt dominari in clero et suam auctoritatem potestatemque dilatare, valde magnificare et tremendam facere, et potesta- tem auctoritatemque suorum consacerdotum, quam- vis inferiorum, contrahere et artare ipsorum iurisdiccio- nem et libertates, et sue ipsius dominacioni et potestati ascri- bere ea, que alias ex sua prima donacione et institucione sunt vel possunt esse autd) verius deberent esse communia eciam inferioribus clericis et sacerdotibus aut eisdem apropriata; ista tamen maiores, ut dictum est, et forciores in manu articuli sibi talia addiderunt et apropriaverunt, quatenus per hoc et in hoc magis redderentur tremendi, venerandi a populis, et ut eisdem subieccio et obediencia augeretur et per consequens honor et gloria, de qua summe gaudent, et ut per hoc magis in populo redderentur insignes et in gloria singulares, et ut populorum frequencia continue ipsos eosdem visitaret, ipsos inquirerete), et coram eis tremeret et miraretur ipsorum maiestatem. Nichil etenim in vita potest esse acceptabilius et compla- cencius hominibus, qui seipsos amant et Jhesu crucifixi humili- tatis sunt obliti, quam perfrui divinis honoribus in ple- bibus et singulariter apparere in populis illustrem in gloria et magestate et sine comparacione admirabilis a multis conspectari. Pro eo namque philosophi gentiles viri maximi facti sunt 35 a) comparacionem G. b) prefatis corr. prefati A. c) corr. ab ed.; e) visitarent .. inqui- alterutrum omnes cod. d) aut — esse om. BC. rerent C. 1) Cf. Matth. XXIII. 5.
Strana 241
Destitutio ecclesiae ex parte sacerdotum (c). 241 in sapiencia mundi et virtute, et delicias omnes corporis et divicias in comparacione istius glorie quasia) nichil proiecerunt. Et istud tenuit maxime reges et principes seculi a principio, utpote Romanos et Cesaresb) antiquos, in magna sa- piencia et virtute, etc) similiter ipsi omnia blandimenta carnis et copiam diviciarum pro eo tamquam nichilum proiecerunt et maxima opera et insignia in bonitate morali et virtutibus per- fecerunt solum et maxime, ut in populis singulariter insignes et admirandi in virtute et gloria apparerent, et ut divinis ho- noribus ab hominibus coequalibus alias per naturam fruerentur. 10 Tale igitur quid simile visitavit et arripuit magnates et prin- cipes christianos, per quod redacti sunt in corpus etc) re- gnum [f. 115 a] bestie et Antychristi secundum superius demonstrata. Quod tamend) maxime viciosum et detestabile apparet in senioribus et principibus sacerdotum, si gaudent seipsos esse super alios singulariter elevatos et honoratos in tantum, quod eciam illud, quod ex primaria donacione spiritus Jhesu est commune aliis suis consacerdotibus, hoc sibi ipsis contrahant et aproprient, ut dilatent suas fimbrias et potestatem et ut eciam in eo ipso sint a populis tremendi et gloriosi, men- 20 sura, prout erat a populis, sue glorie non contenti. Ex hoc enim videtur evenire, secundum quod superius est ostensum, quod dominus apostolicus ad se contraxit collacionem universorum beneficiorum per ecclesiam, offi- ciorum, personatuum, prebendarum et dignitatum, quod alias 25 nequaquam ordinacione ecclesie sancte primaria est institutum vel sanxitum. Ex isto exempciones multarum et infinitarum personarum a iurisdiccione ordinariorum propriorum factee) sunt et multiplicate super numerum, nec non eciam exempciones conventuum multorum religiosorumf) et alias multorum popu- 30 lorum in defectum et diminucionem potestatis et iuris prela- torum inferiorum. Ex isto similiter emanaverunts) alie multe reservacionesh) casuum, ut wlgo dicitur, et absolucionumi) vel collacionum auctoritatis et potestatis vel exerciciik) opera- 15 33) De casibus [et) variorum statuum observanciis D 2. in parte fol. super. 35 a) qua BC. b) Cessares A, Cezares B, Cesares C. c) sup. lin. add. A. d) enim BC. e) corr. ad ed.; facti omnes cod. f) religioso- rum BC; religionum minus apte A. g) Jam emanaverunt multe oc. contin. i) abhominacionum false D 2. D 1. 2. h) observaciones false D 2. k) exercitu false B. KYBAL: M. de Janov Regulae, II. 16 40
Destitutio ecclesiae ex parte sacerdotum (c). 241 in sapiencia mundi et virtute, et delicias omnes corporis et divicias in comparacione istius glorie quasia) nichil proiecerunt. Et istud tenuit maxime reges et principes seculi a principio, utpote Romanos et Cesaresb) antiquos, in magna sa- piencia et virtute, etc) similiter ipsi omnia blandimenta carnis et copiam diviciarum pro eo tamquam nichilum proiecerunt et maxima opera et insignia in bonitate morali et virtutibus per- fecerunt solum et maxime, ut in populis singulariter insignes et admirandi in virtute et gloria apparerent, et ut divinis ho- noribus ab hominibus coequalibus alias per naturam fruerentur. 10 Tale igitur quid simile visitavit et arripuit magnates et prin- cipes christianos, per quod redacti sunt in corpus etc) re- gnum [f. 115 a] bestie et Antychristi secundum superius demonstrata. Quod tamend) maxime viciosum et detestabile apparet in senioribus et principibus sacerdotum, si gaudent seipsos esse super alios singulariter elevatos et honoratos in tantum, quod eciam illud, quod ex primaria donacione spiritus Jhesu est commune aliis suis consacerdotibus, hoc sibi ipsis contrahant et aproprient, ut dilatent suas fimbrias et potestatem et ut eciam in eo ipso sint a populis tremendi et gloriosi, men- 20 sura, prout erat a populis, sue glorie non contenti. Ex hoc enim videtur evenire, secundum quod superius est ostensum, quod dominus apostolicus ad se contraxit collacionem universorum beneficiorum per ecclesiam, offi- ciorum, personatuum, prebendarum et dignitatum, quod alias 25 nequaquam ordinacione ecclesie sancte primaria est institutum vel sanxitum. Ex isto exempciones multarum et infinitarum personarum a iurisdiccione ordinariorum propriorum factee) sunt et multiplicate super numerum, nec non eciam exempciones conventuum multorum religiosorumf) et alias multorum popu- 30 lorum in defectum et diminucionem potestatis et iuris prela- torum inferiorum. Ex isto similiter emanaverunts) alie multe reservacionesh) casuum, ut wlgo dicitur, et absolucionumi) vel collacionum auctoritatis et potestatis vel exerciciik) opera- 15 33) De casibus [et) variorum statuum observanciis D 2. in parte fol. super. 35 a) qua BC. b) Cessares A, Cezares B, Cesares C. c) sup. lin. add. A. d) enim BC. e) corr. ad ed.; facti omnes cod. f) religioso- rum BC; religionum minus apte A. g) Jam emanaverunt multe oc. contin. i) abhominacionum false D 2. D 1. 2. h) observaciones false D 2. k) exercitu false B. KYBAL: M. de Janov Regulae, II. 16 40
Strana 242
242 Matthiae de Janov Regulae, l. III, tr. 4, dist. 4, c. 25 et 26. cionum earum, que sunt communes omnium sacerdotum aliasa) autb) talia, que racione ordinis et primitive potestatis possunt fieri ab inferioribus et communibus sacerdotibus et licite pro salute populorum ab eisdem exerceri. Pro quibus oportet adire sedes prelatorum et tremebunde coram ipsis pro talibus sup- plicare et inpetrarec) difficulter, non sine inpensis magnis et expensis saltem scriptoribus ipsorumd) pro literis super inpe- trato confectis et formatise). Et per ista factum est, quod in multa magnaque parte 10 auctoritas et iurisdiccio sacerdotum curatorum est abbreviata et contracta etf) in ipsorum subiectos, et per consequens multa operacio salutis animarum inpedita et sublata, que alias esset exercita, si non interveniret predicta prohibicio vel reservacio potestatis, per quod curati sacerdotes plebium 15 sunt vel possunt esse gravati et plurimum ad ingemiscendum et murmurandum vel invidendum suis prelatis et citati5) et com- pulsi. Per ista eciam multa inobediencia est intromissah) in ple- bes et irreverencia ad suos sacerdotes proprios propter ex- tenuacionem et infirmacionem ipsorum potestatis, et per con- 20 sequens hinc venit magna destruccio morum et discipline in plebibus et dissipacio christiane religionis. 5 Capitulum vigesimum sextum1). Quod manus dextra ideo est infirmata, quod palma eius et novissimik) digiti et iuncture ipsorum sunt a primis et a gros- 25 sioribus articulis extenuata et contracta, id est inferiores sacer- dotes a superioribus1). Unde hic est advertendum, quod omnis manus, quantum- cumque sit fortis et robusta in brachiis suis, tenere tamen non multa potest vel comprehendere, nisi per sumitates manus vel 30 per fortes et integros digitos et in palma. Et idcirco, si forent digiti manus infirmati velm) mutilati et maxime in pollice, ma- nus eadem, quamvis fortis, tamen redderetur inutilis, et non a) om. D 1. 2. b) ut BC. c) improperare BC. d) eorum D 2. e) post hanc vocem D 1. 2. cont.: Ego aput me decrevi oc. v. infra p. 248, h) intermissa BC. i) ita A rubr., g) concitati C. 35 lin. 23. f) ut BC. k) novissimum B. m) et BC. 1) ita AB rubr., om. C. om. BC.
242 Matthiae de Janov Regulae, l. III, tr. 4, dist. 4, c. 25 et 26. cionum earum, que sunt communes omnium sacerdotum aliasa) autb) talia, que racione ordinis et primitive potestatis possunt fieri ab inferioribus et communibus sacerdotibus et licite pro salute populorum ab eisdem exerceri. Pro quibus oportet adire sedes prelatorum et tremebunde coram ipsis pro talibus sup- plicare et inpetrarec) difficulter, non sine inpensis magnis et expensis saltem scriptoribus ipsorumd) pro literis super inpe- trato confectis et formatise). Et per ista factum est, quod in multa magnaque parte 10 auctoritas et iurisdiccio sacerdotum curatorum est abbreviata et contracta etf) in ipsorum subiectos, et per consequens multa operacio salutis animarum inpedita et sublata, que alias esset exercita, si non interveniret predicta prohibicio vel reservacio potestatis, per quod curati sacerdotes plebium 15 sunt vel possunt esse gravati et plurimum ad ingemiscendum et murmurandum vel invidendum suis prelatis et citati5) et com- pulsi. Per ista eciam multa inobediencia est intromissah) in ple- bes et irreverencia ad suos sacerdotes proprios propter ex- tenuacionem et infirmacionem ipsorum potestatis, et per con- 20 sequens hinc venit magna destruccio morum et discipline in plebibus et dissipacio christiane religionis. 5 Capitulum vigesimum sextum1). Quod manus dextra ideo est infirmata, quod palma eius et novissimik) digiti et iuncture ipsorum sunt a primis et a gros- 25 sioribus articulis extenuata et contracta, id est inferiores sacer- dotes a superioribus1). Unde hic est advertendum, quod omnis manus, quantum- cumque sit fortis et robusta in brachiis suis, tenere tamen non multa potest vel comprehendere, nisi per sumitates manus vel 30 per fortes et integros digitos et in palma. Et idcirco, si forent digiti manus infirmati velm) mutilati et maxime in pollice, ma- nus eadem, quamvis fortis, tamen redderetur inutilis, et non a) om. D 1. 2. b) ut BC. c) improperare BC. d) eorum D 2. e) post hanc vocem D 1. 2. cont.: Ego aput me decrevi oc. v. infra p. 248, h) intermissa BC. i) ita A rubr., g) concitati C. 35 lin. 23. f) ut BC. k) novissimum B. m) et BC. 1) ita AB rubr., om. C. om. BC.
Strana 243
Destitutio ecclesiae ex parte sacerdotum (c). 243 capax sive ad arma in pugna seua) ad multa bona tenendum et comprehendendum. Et in figura illius I° Reg. V.°1) habetur, quod due palme manuum Dagonb) abscise erant super limen, divina providencia id operante ad designandum, quod idem deus Phylistinorum sic totus et totaliter factus sit inutilis et inpotens. Et e converso si digiti essent sani et fortes mane- rent, alias tamen manu lesa in brachiisc) et vulnerata, adhuc tota manus esset capax et contentiva armorum vel bonorum plurimorum. Et ideo eciam est a natura provisum, quod puta manus quelibet in extremitate sua, scilicet in palma et digitis, 10 multiplicata sit amplius et ingrossata, et contineat multitudinem inflexionum, articulorum et iuncturarum. Ita accipe de manu spirituali et dextra ecclesie, de qua sermo. Nam cumd) dominus papa et episcopi sint eius brachia manus mistice ecclesie, [prout e) sunt superius diffiniti1), sacer- 15 dotes tunc plebani cum ipsorum consacerdotibuss) et parochianis sunt merito per palmam dilatatamh) et per digitos intellecti, ita quod sacerdos principalis curatus obtineat vicem pollicis et reliqui observenti) formam digitorum et singulorum articulorum et iuncturarum. Et ita fit, quod, sicut manus corporis, quidquid tenet vel apprehendit vel defendit, nutrit vel gubernat, totum hoc per suam palmam et digitos operatur, ita eciam quidquid papa, episcopus Romanusk), et ceteri eius1) coepiscopi in dei populo vel Christi ecclesia spiri- tualium operantur vel conantur operari in et pro salute ani- 25 marum, primum et maxime eos oportet hoc per multitudinem curatorum sacerdotum ydoneorum, ad hoc vocatorum et elec- torum exequi et operari, etm) hoc secundum debitum et rem questam ordinarie ipsorum potestatis et influencie celestis et gerarchicin) ordinis sacrosancti. Istos igitur, puta plebanos sa- 30 cerdotes, debent domini episcopi omnes, pariter et papa, sanos et integros eligere et iuxta exigenciam multitudinis populorum multiplicare [f. 115b] et omni sua auctoritate et potestate plena 5 20 14) Рара А. a) sive BC. b) Dagan BC. c) brachii (sic) BC. d) Cum nam- 35 que BC. e) add. ab ed. f) diffinite BC. — Cf. supra c. 18. g) sacer- dotibus B. 1) dilatata C. i) observant BC. k) Romanus om. BC. 1) omnes B. m) et — ordinarie om. BC. n) gerarchie B. 1) I. Reg. V. 4. 16*
Destitutio ecclesiae ex parte sacerdotum (c). 243 capax sive ad arma in pugna seua) ad multa bona tenendum et comprehendendum. Et in figura illius I° Reg. V.°1) habetur, quod due palme manuum Dagonb) abscise erant super limen, divina providencia id operante ad designandum, quod idem deus Phylistinorum sic totus et totaliter factus sit inutilis et inpotens. Et e converso si digiti essent sani et fortes mane- rent, alias tamen manu lesa in brachiisc) et vulnerata, adhuc tota manus esset capax et contentiva armorum vel bonorum plurimorum. Et ideo eciam est a natura provisum, quod puta manus quelibet in extremitate sua, scilicet in palma et digitis, 10 multiplicata sit amplius et ingrossata, et contineat multitudinem inflexionum, articulorum et iuncturarum. Ita accipe de manu spirituali et dextra ecclesie, de qua sermo. Nam cumd) dominus papa et episcopi sint eius brachia manus mistice ecclesie, [prout e) sunt superius diffiniti1), sacer- 15 dotes tunc plebani cum ipsorum consacerdotibuss) et parochianis sunt merito per palmam dilatatamh) et per digitos intellecti, ita quod sacerdos principalis curatus obtineat vicem pollicis et reliqui observenti) formam digitorum et singulorum articulorum et iuncturarum. Et ita fit, quod, sicut manus corporis, quidquid tenet vel apprehendit vel defendit, nutrit vel gubernat, totum hoc per suam palmam et digitos operatur, ita eciam quidquid papa, episcopus Romanusk), et ceteri eius1) coepiscopi in dei populo vel Christi ecclesia spiri- tualium operantur vel conantur operari in et pro salute ani- 25 marum, primum et maxime eos oportet hoc per multitudinem curatorum sacerdotum ydoneorum, ad hoc vocatorum et elec- torum exequi et operari, etm) hoc secundum debitum et rem questam ordinarie ipsorum potestatis et influencie celestis et gerarchicin) ordinis sacrosancti. Istos igitur, puta plebanos sa- 30 cerdotes, debent domini episcopi omnes, pariter et papa, sanos et integros eligere et iuxta exigenciam multitudinis populorum multiplicare [f. 115b] et omni sua auctoritate et potestate plena 5 20 14) Рара А. a) sive BC. b) Dagan BC. c) brachii (sic) BC. d) Cum nam- 35 que BC. e) add. ab ed. f) diffinite BC. — Cf. supra c. 18. g) sacer- dotibus B. 1) dilatata C. i) observant BC. k) Romanus om. BC. 1) omnes B. m) et — ordinarie om. BC. n) gerarchie B. 1) I. Reg. V. 4. 16*
Strana 244
244 Matthiae de Janov Regulae, l. III, tr. 4, dist. 4, c. 26. iuxta debitum gradum eosdem ditare, dotare et firmare et super populos constituere et ad opera strennue applicare. Nam, ut paulo ante in exemplo manus dictum est, quomodocumque brachia huius manus mistice, id est papa et episcopi, sint in dei ecclesia gloriosi et honorabiles in suis gradibus et fortes atque in diviciis et auctoritate potestateque sua firmati et dila- tati, tamen si interim isti digiti et pollices manus extremi, id est curati sacerdotes, deficiant vel sint debilitati, vulnerati et con- tracti, tunc utique multitudo populorum male continebitur et negligenter gubernabitur neque defendetura) ab inimicis et a potestate tenebrarum neque eciam nutrietur, sed omnia mane- bunt dissipata et neglecta. Quapropter dico iterum: isti tales sacerdotes ple- bium, proprii et inmediati et applicati ad opus, de- 15 berent ab episcopis et a papa summis studiis ex- quiri, ydonei et gnari et iusti et cum precipuab) at- tencione plebibus prefici et cum gracia foveri et duplici honore et auctoritate digni predicaric) et ha- beri, quoniam dato casu, ut plurimum fieri assolet, quod iam brachium, id est episcopus Romanus vel alii episcopi invenian- tur negligentes, debiles vel quovis modo wlnerati, tamen si hec multitudo sanctorum sacerdotum in populis et applicata inme- diataque plebibus integra et fortis manserit, tunc greges Christi Jhesud) adhuc non negligentur neque dispergentur neque ex- 25 pungnabuntur ab inimicis, quoniam dominus Jhesus ipsis assistit eque bene et eque proprie et inmediate cum suis cooperatori- bus et servis fidelibus et condignis cum omnie) plenitudine gra- ciarum, virtutef) cuius solius ets) potestate isti sacerdotes fruc- tum afferunt et salutem animarum perficiunt et operantur. Ideo virtutem et potestatem talium communem vel propriam contrahi et digitos manus, cum quibus ne- cesse est totam multitudinem comprehendi, teneri et gubernari a superioribus articulis non est ex ordine, neque est utile extenuari et infirmari, neque explicacio est plebium a peccatis, 35 sed inplicacio in multas perplexitates dyaboli, quas potest per hoc facciose operari, — non enim sine magna causa dictum est 5 10 20 30 a) defenditur B. b) precipue BC. c) predicare BC. Christi a Jhesu BC. e) enim BC. f) et virtute false BC. d) greges g) om. BC.
244 Matthiae de Janov Regulae, l. III, tr. 4, dist. 4, c. 26. iuxta debitum gradum eosdem ditare, dotare et firmare et super populos constituere et ad opera strennue applicare. Nam, ut paulo ante in exemplo manus dictum est, quomodocumque brachia huius manus mistice, id est papa et episcopi, sint in dei ecclesia gloriosi et honorabiles in suis gradibus et fortes atque in diviciis et auctoritate potestateque sua firmati et dila- tati, tamen si interim isti digiti et pollices manus extremi, id est curati sacerdotes, deficiant vel sint debilitati, vulnerati et con- tracti, tunc utique multitudo populorum male continebitur et negligenter gubernabitur neque defendetura) ab inimicis et a potestate tenebrarum neque eciam nutrietur, sed omnia mane- bunt dissipata et neglecta. Quapropter dico iterum: isti tales sacerdotes ple- bium, proprii et inmediati et applicati ad opus, de- 15 berent ab episcopis et a papa summis studiis ex- quiri, ydonei et gnari et iusti et cum precipuab) at- tencione plebibus prefici et cum gracia foveri et duplici honore et auctoritate digni predicaric) et ha- beri, quoniam dato casu, ut plurimum fieri assolet, quod iam brachium, id est episcopus Romanus vel alii episcopi invenian- tur negligentes, debiles vel quovis modo wlnerati, tamen si hec multitudo sanctorum sacerdotum in populis et applicata inme- diataque plebibus integra et fortis manserit, tunc greges Christi Jhesud) adhuc non negligentur neque dispergentur neque ex- 25 pungnabuntur ab inimicis, quoniam dominus Jhesus ipsis assistit eque bene et eque proprie et inmediate cum suis cooperatori- bus et servis fidelibus et condignis cum omnie) plenitudine gra- ciarum, virtutef) cuius solius ets) potestate isti sacerdotes fruc- tum afferunt et salutem animarum perficiunt et operantur. Ideo virtutem et potestatem talium communem vel propriam contrahi et digitos manus, cum quibus ne- cesse est totam multitudinem comprehendi, teneri et gubernari a superioribus articulis non est ex ordine, neque est utile extenuari et infirmari, neque explicacio est plebium a peccatis, 35 sed inplicacio in multas perplexitates dyaboli, quas potest per hoc facciose operari, — non enim sine magna causa dictum est 5 10 20 30 a) defenditur B. b) precipue BC. c) predicare BC. Christi a Jhesu BC. e) enim BC. f) et virtute false BC. d) greges g) om. BC.
Strana 245
Destitutio ecclesiae ex parte sacerdotum (c). 245 in apostolo 1): „Cui autem donastis, et ego. Nam eta) ego, quod donavi, si quid donavi, propter vos in persona Christi, ut non circumveniamur a Sathana. Non enim, inquit, ignoramus cogi- taciones eius“, — quoniam tales huiuscemodi reservaciones et communium contracciones ad propria et inhibiciones, doctrine hominum et mandata, que fiunt a superioribus in ordine ad inferiores ipsorum, prebent multam occasionem et amminiculum astutissimo Sathane circumveniendi homines et consciencias ip- sorum ireciendib). Verbi gracia cum sacerdotes inferiores multa contingit6) facere in populis, que a sacerdotibus superioribus ip- 10 sorum sunt prohibita, et potestas ipsis contracta talia ad facien- dum, aut multa obmittunt facere, que iam sunt a superioribus secundumd) ipsorum doctrinas et mandata instituta ad facien- dum, et precipue cum talia mandata et doctrine per superiores sacerdotes ad suos inferiores in tantum sunt multiplicata diversi- 15 ficataque et rigide inperata et multos et magnos libros et valde magnarum expensarum pro seipsis requirant et magna tempora ad studendum, antequam homo ea sciat vel compe- tenter possit intelligere. Quo modo enim singuli clerici et sa- cerdotes inferiores possunt ade) hoc pervenire, ut quilibet ha- 20 beat et Decretum et Decretales, Sextum et Clemen- tinas, qui sunt libri sumptuosif) et partems) scriptorum sic confecti et inplicati ac difficultati, ut vix in tribus annis boneh) indolis vir sciat in ipsis perfecte legere. Quo modo i) inquam quilibet curatus, occupatus cum operibus salutis in plebek) com- 25 missal), potest ipsos ita per longa et diligentissima studia in- corporare et ipsos familiares sibi ita reddere, ut quelibet puncta in eis contenta semper et ubique ad manum habeat et in promptu, — quod tamen iam utique totum est reputatum esse necessarium et est de facto necessarium cuilibet ecclesiastico 30 rectorim) et curato, si non vult a Sathana in multis circum- veniri et novissimen) transgressor iudicari? Et ita manum hanc misticam ecclesie contigit invalidari et infirmari ex eo, quod superiores retrahunt et coartant vires a) om. C. b) reiciendi BC. c) contingit C; contigit AB. d) et 35 in (sic) B. e) per BC. f) presumptuosi BC. g) partem scr. sic confecti h) bene BC. et om. BC. i) quando BC. k) ita omnes cod. 1) com- n) novissime BC; novissimo A. m) om. B. missas BC. 1) II. Cor. II. 10—11.
Destitutio ecclesiae ex parte sacerdotum (c). 245 in apostolo 1): „Cui autem donastis, et ego. Nam eta) ego, quod donavi, si quid donavi, propter vos in persona Christi, ut non circumveniamur a Sathana. Non enim, inquit, ignoramus cogi- taciones eius“, — quoniam tales huiuscemodi reservaciones et communium contracciones ad propria et inhibiciones, doctrine hominum et mandata, que fiunt a superioribus in ordine ad inferiores ipsorum, prebent multam occasionem et amminiculum astutissimo Sathane circumveniendi homines et consciencias ip- sorum ireciendib). Verbi gracia cum sacerdotes inferiores multa contingit6) facere in populis, que a sacerdotibus superioribus ip- 10 sorum sunt prohibita, et potestas ipsis contracta talia ad facien- dum, aut multa obmittunt facere, que iam sunt a superioribus secundumd) ipsorum doctrinas et mandata instituta ad facien- dum, et precipue cum talia mandata et doctrine per superiores sacerdotes ad suos inferiores in tantum sunt multiplicata diversi- 15 ficataque et rigide inperata et multos et magnos libros et valde magnarum expensarum pro seipsis requirant et magna tempora ad studendum, antequam homo ea sciat vel compe- tenter possit intelligere. Quo modo enim singuli clerici et sa- cerdotes inferiores possunt ade) hoc pervenire, ut quilibet ha- 20 beat et Decretum et Decretales, Sextum et Clemen- tinas, qui sunt libri sumptuosif) et partems) scriptorum sic confecti et inplicati ac difficultati, ut vix in tribus annis boneh) indolis vir sciat in ipsis perfecte legere. Quo modo i) inquam quilibet curatus, occupatus cum operibus salutis in plebek) com- 25 missal), potest ipsos ita per longa et diligentissima studia in- corporare et ipsos familiares sibi ita reddere, ut quelibet puncta in eis contenta semper et ubique ad manum habeat et in promptu, — quod tamen iam utique totum est reputatum esse necessarium et est de facto necessarium cuilibet ecclesiastico 30 rectorim) et curato, si non vult a Sathana in multis circum- veniri et novissimen) transgressor iudicari? Et ita manum hanc misticam ecclesie contigit invalidari et infirmari ex eo, quod superiores retrahunt et coartant vires a) om. C. b) reiciendi BC. c) contingit C; contigit AB. d) et 35 in (sic) B. e) per BC. f) presumptuosi BC. g) partem scr. sic confecti h) bene BC. et om. BC. i) quando BC. k) ita omnes cod. 1) com- n) novissime BC; novissimo A. m) om. B. missas BC. 1) II. Cor. II. 10—11.
Strana 246
246 Matthiae de Janov Regulae, l. III, tr. 4, dist. 4, c. 26. et potestatem ad seipsos a suis inferioribus et extenuant eos- dem in ipsorum iurisdiccione et infirmant, dominantesque in clero exercent suam potestatem, et iurisdiccionem amplian- tes transmittunt ad inferiores suos mandata plurima sua et doc- trinas, adinvenciones et statuta. Sicque contingit, quod pre- latia) necessariam et communem ipsorum auctoritatem atque utilemb) pro operacionibus et exercicio in communi salute popu- lorum ab inferioribus ad se retrahunt ad dilatandum sua phy- lateria, potestatem quoque suam propriam exequentes, plurima mandata, adinvenciones et doctrinas in eosdem suos subditos derivant et divulgant [f. 116a] ipsos obbligando et agravando, similiter per omnia, sicud contingit in manu naturali destituta ac) sanitate, in qua cor et brachia membraque in corpore po- ciora retractis naturalibus viribus et spiritibus vitalibus intrin- 15 secis a summitate manuum sive pedum transmittunt ad easdem d) summas palmas et digitos humores superfluos, non naturales nec digestos, conferrentes officio et operacionibus manuume) sed inpedientes, non promoventes, sed aggravantes; ex quibus humoribus apostemata, vesice tergentes et pustule varie in pal- mis et digitis generantur, manentibus brachiis et cruribus in suo vigore et sanitate: Ita assimili hic in manu mistica multa per- plexitas et corrupcio in conscienciis peccataque transgressionis fiunt et oriuntur in subditis et inferioribus ex multitudine adinvencionum, doctrinarum et preceptorum, quibus 25 et ad que sunt ab eorum prelatis obligati. Ex quibus Satha- nas et peccatum in carne accipit magnam potestatem et vir- tutem coram iudicio dei eterni accusandi et dampnandi. De quibus multa habes supra in primo libro huius vel tractatu et in libro hunc sequenti inmediate 1). Ecce enim, ut superius sepe dictum est, Romanus epi- scopus, multam habens gloriam in dei ecclesia, de plenitudine potestatis abstulit aliis coepiscopis multam libertatem in eorum dyocesibus et in multis, et cum hoc ad seipsum contrahendo collacionemf) officiorum et beneficiorum eximendoque multos 35 a iurisdiccione ipsorum eos, quis) alias erant sub obediencia episcoporum positi et fundati. 5 10 20 30 a) et add. BC. b) corr. ab ed.; utiles omnes cod. c) om. BC. d) eandem corr. easdem A. c) manum (sic) A. f) collocacionum BC. g) qui qui superfluc A. 40 1) vide libri I. tract. 2 in vol. I et libri III. tr. 5.
246 Matthiae de Janov Regulae, l. III, tr. 4, dist. 4, c. 26. et potestatem ad seipsos a suis inferioribus et extenuant eos- dem in ipsorum iurisdiccione et infirmant, dominantesque in clero exercent suam potestatem, et iurisdiccionem amplian- tes transmittunt ad inferiores suos mandata plurima sua et doc- trinas, adinvenciones et statuta. Sicque contingit, quod pre- latia) necessariam et communem ipsorum auctoritatem atque utilemb) pro operacionibus et exercicio in communi salute popu- lorum ab inferioribus ad se retrahunt ad dilatandum sua phy- lateria, potestatem quoque suam propriam exequentes, plurima mandata, adinvenciones et doctrinas in eosdem suos subditos derivant et divulgant [f. 116a] ipsos obbligando et agravando, similiter per omnia, sicud contingit in manu naturali destituta ac) sanitate, in qua cor et brachia membraque in corpore po- ciora retractis naturalibus viribus et spiritibus vitalibus intrin- 15 secis a summitate manuum sive pedum transmittunt ad easdem d) summas palmas et digitos humores superfluos, non naturales nec digestos, conferrentes officio et operacionibus manuume) sed inpedientes, non promoventes, sed aggravantes; ex quibus humoribus apostemata, vesice tergentes et pustule varie in pal- mis et digitis generantur, manentibus brachiis et cruribus in suo vigore et sanitate: Ita assimili hic in manu mistica multa per- plexitas et corrupcio in conscienciis peccataque transgressionis fiunt et oriuntur in subditis et inferioribus ex multitudine adinvencionum, doctrinarum et preceptorum, quibus 25 et ad que sunt ab eorum prelatis obligati. Ex quibus Satha- nas et peccatum in carne accipit magnam potestatem et vir- tutem coram iudicio dei eterni accusandi et dampnandi. De quibus multa habes supra in primo libro huius vel tractatu et in libro hunc sequenti inmediate 1). Ecce enim, ut superius sepe dictum est, Romanus epi- scopus, multam habens gloriam in dei ecclesia, de plenitudine potestatis abstulit aliis coepiscopis multam libertatem in eorum dyocesibus et in multis, et cum hoc ad seipsum contrahendo collacionemf) officiorum et beneficiorum eximendoque multos 35 a iurisdiccione ipsorum eos, quis) alias erant sub obediencia episcoporum positi et fundati. 5 10 20 30 a) et add. BC. b) corr. ab ed.; utiles omnes cod. c) om. BC. d) eandem corr. easdem A. c) manum (sic) A. f) collocacionum BC. g) qui qui superfluc A. 40 1) vide libri I. tract. 2 in vol. I et libri III. tr. 5.
Strana 247
Destitutio ecclesiae ex parte sacerdotum (c). 247 Et similiter episcopi faciunt et fecerunt sacerdotibus cu- ratis, qui sunt eis suppositi, ut paulo ante dictum est, in multis ipsos coartando a) et inpediendo ipsorum communem potestatem et sua propria postposita in ipsis confirmando in tantum, quod eciam predicatores et vicarios curatorum episcopi volunt locare in plebibus ipsorum, et de manu sua, non autem de manu ple- banorum auctoritatem conferre et curam animarum. Ita eciam curati plebium aggravant laycos sibi su- biectos patresque familias domorum in plebe suis exaccionibus et adinvencionibus questuosis et auferunt ipsis multas liber- 10 tates in hiis, que sunt deo ad serviendum, in tantum, quod sa- cerdotes quasi nichil concedunt fieri bene a laycis vel posse bene fieri quoad salutem, neque aliquid commendant, nisi id, quod ipsi sua auctoritate statuunt fiendum et approbaverintb) faciendum. Et perinde dominus episcopus Romanus nimis dominatur in clero episcoporum. Episcopi nimis sunt elati in clero ple- banorum. Plebani sunt nimis inflati et elati supra populum lay- corum. Et sic e converso contingit, quod puta layci videntur sibi esse gravati a iusticia et iurisdiccione suorum sacerdotum 20 et murmurant contra eos in multis et superbiunt et contemp- nunt; sic curati presbyteri conqueruntur se gravatos per episcopos ipsorum et superbiunt contra eos transgrediunturque multa ipsorum preceptac) et non curant et incidunt forcius eo in laqueum et obligacionem Sathane; similiter episcopi fa- 25 ciunt domino apostolico, os suum adimplentes murmure et in- crepacione, in quo similiter circumveniuntur Sathana ab iniquo. Nam ecce, hodie iam papa vel episcopus Romanus fecit alios episcopos suos tributarios annuales, episcopi vero sacerdotes curatos per hoc et exinde iam in multis quasi homines suos 30 censuales sibi effecerunt. Enimvero curati presbyteri faciunt in laycis et super laycos sibi subiectos multas valde exacciones usque ad sacramentorum et sepulture vendicionemd). 5 a) cohartando B. d) Pomoz boze add. C. b) approbaverunt BC. c) postquam false BC. 35
Destitutio ecclesiae ex parte sacerdotum (c). 247 Et similiter episcopi faciunt et fecerunt sacerdotibus cu- ratis, qui sunt eis suppositi, ut paulo ante dictum est, in multis ipsos coartando a) et inpediendo ipsorum communem potestatem et sua propria postposita in ipsis confirmando in tantum, quod eciam predicatores et vicarios curatorum episcopi volunt locare in plebibus ipsorum, et de manu sua, non autem de manu ple- banorum auctoritatem conferre et curam animarum. Ita eciam curati plebium aggravant laycos sibi su- biectos patresque familias domorum in plebe suis exaccionibus et adinvencionibus questuosis et auferunt ipsis multas liber- 10 tates in hiis, que sunt deo ad serviendum, in tantum, quod sa- cerdotes quasi nichil concedunt fieri bene a laycis vel posse bene fieri quoad salutem, neque aliquid commendant, nisi id, quod ipsi sua auctoritate statuunt fiendum et approbaverintb) faciendum. Et perinde dominus episcopus Romanus nimis dominatur in clero episcoporum. Episcopi nimis sunt elati in clero ple- banorum. Plebani sunt nimis inflati et elati supra populum lay- corum. Et sic e converso contingit, quod puta layci videntur sibi esse gravati a iusticia et iurisdiccione suorum sacerdotum 20 et murmurant contra eos in multis et superbiunt et contemp- nunt; sic curati presbyteri conqueruntur se gravatos per episcopos ipsorum et superbiunt contra eos transgrediunturque multa ipsorum preceptac) et non curant et incidunt forcius eo in laqueum et obligacionem Sathane; similiter episcopi fa- 25 ciunt domino apostolico, os suum adimplentes murmure et in- crepacione, in quo similiter circumveniuntur Sathana ab iniquo. Nam ecce, hodie iam papa vel episcopus Romanus fecit alios episcopos suos tributarios annuales, episcopi vero sacerdotes curatos per hoc et exinde iam in multis quasi homines suos 30 censuales sibi effecerunt. Enimvero curati presbyteri faciunt in laycis et super laycos sibi subiectos multas valde exacciones usque ad sacramentorum et sepulture vendicionemd). 5 a) cohartando B. d) Pomoz boze add. C. b) approbaverunt BC. c) postquam false BC. 35
Strana 248
248 Matthiae de Janov Regulae, l. III, tr. 4, dist. 4, c. 27. Capitulum vigesimum septimuma). 10 15 Quod manus quedam tercia et inpertinens adiuncta in corpore ecclesie fecit manum dextram infirmatam et contemptam, id est potestas fratrum religiosorum potestatem ordinariorum sacerdotum b). d) Est adhuce) et alia causa non mediocris, quare sacri sacerdocii eminens auctoritas et iurisdiccio sit inminutad) sic hodie et contempta in vulgo christiano, vel iuxta assumptam parabolam, quare palme et digiti mistice manus Christi dextre fiunt vel esse videntur infirmati et proiecti brachiis manentibus in eorum integra potestate. Et hece) est auctoritas et iuris- diccio, quam pro se religiosi et monachi multiplicati forti- ficatique nimis super suum statum proprium per orbem uni- versum, elevati super populos, vendicant et usurpant1), varie ad seipsos populos distrahentes et sese coram populis com- mendantes. Quorum potestas et virtus talis et tanta facta est in ecclesia, ut facti sints) tales, quod fere neminem timeant, neque ulli episcopi vel plebani possint ipsis obviare, quin ipsi suam exerceant auctoritatem sibi vendicatam, quamvis in plebes alienas, 20 et potestatem: sive namque acceptanth) ab episcopis et curatis sive non, ipsi utique id, quod suum est, in populis comparant i), que sua sunt, conquirentes. Unde egok) aput me decrevi ipsoruml) in ecclesia potestatem non aliter michi esse ad propositum, 25 nisi sicut quintam rotamm) inn) quadriga°) aut veluti terciam manum in corpore humano"). Que manus uti- que si in corpore hominis poneretur, non esset nisi res mon- struosa, [f. 116b] non promovens duas manus alias essenciales, sed inpediens, non conferens ad concordiam membrorum ad in- 30 vicem, sed ingerens scissionem, non confortans, sed dissolvens in operacione et officiis manuum propriarum, non observans 23) De religionibus A in parte sup. fol. a) ita AB rubr., om. C. b) ita AB rubr., om. C. c) et adhuc corr. e) hoc BC. f) usurpant BC; usurparunt A. adhuc A. d) inmunita BC. 11) acceptantur corr. acceptant A. i) comparantur corr. com- 35 g) sunt BC. parant A. k) ergo C; contin. D 1.2. 1) religiosorum D 1. 2. m) om. C. n) est corr. in A. o) quadrigam BC. p) post hanc vocem D 1. 2. contin.: Non enim usque modo didici oc. v. infra p. 257, lin. 17.
248 Matthiae de Janov Regulae, l. III, tr. 4, dist. 4, c. 27. Capitulum vigesimum septimuma). 10 15 Quod manus quedam tercia et inpertinens adiuncta in corpore ecclesie fecit manum dextram infirmatam et contemptam, id est potestas fratrum religiosorum potestatem ordinariorum sacerdotum b). d) Est adhuce) et alia causa non mediocris, quare sacri sacerdocii eminens auctoritas et iurisdiccio sit inminutad) sic hodie et contempta in vulgo christiano, vel iuxta assumptam parabolam, quare palme et digiti mistice manus Christi dextre fiunt vel esse videntur infirmati et proiecti brachiis manentibus in eorum integra potestate. Et hece) est auctoritas et iuris- diccio, quam pro se religiosi et monachi multiplicati forti- ficatique nimis super suum statum proprium per orbem uni- versum, elevati super populos, vendicant et usurpant1), varie ad seipsos populos distrahentes et sese coram populis com- mendantes. Quorum potestas et virtus talis et tanta facta est in ecclesia, ut facti sints) tales, quod fere neminem timeant, neque ulli episcopi vel plebani possint ipsis obviare, quin ipsi suam exerceant auctoritatem sibi vendicatam, quamvis in plebes alienas, 20 et potestatem: sive namque acceptanth) ab episcopis et curatis sive non, ipsi utique id, quod suum est, in populis comparant i), que sua sunt, conquirentes. Unde egok) aput me decrevi ipsoruml) in ecclesia potestatem non aliter michi esse ad propositum, 25 nisi sicut quintam rotamm) inn) quadriga°) aut veluti terciam manum in corpore humano"). Que manus uti- que si in corpore hominis poneretur, non esset nisi res mon- struosa, [f. 116b] non promovens duas manus alias essenciales, sed inpediens, non conferens ad concordiam membrorum ad in- 30 vicem, sed ingerens scissionem, non confortans, sed dissolvens in operacione et officiis manuum propriarum, non observans 23) De religionibus A in parte sup. fol. a) ita AB rubr., om. C. b) ita AB rubr., om. C. c) et adhuc corr. e) hoc BC. f) usurpant BC; usurparunt A. adhuc A. d) inmunita BC. 11) acceptantur corr. acceptant A. i) comparantur corr. com- 35 g) sunt BC. parant A. k) ergo C; contin. D 1.2. 1) religiosorum D 1. 2. m) om. C. n) est corr. in A. o) quadrigam BC. p) post hanc vocem D 1. 2. contin.: Non enim usque modo didici oc. v. infra p. 257, lin. 17.
Strana 249
Destitutio ecclesiae ex parte sacerdotum (d: religiosi). 249 equalitatem, sed destruens et infirmans debitam proporcionem. Quid namque manus tercia faceret cum duabus manibus in cor- pore, nisi monstrum et inpedimentum? Quin pocius multo foret congruencius et melius, toto robore manus et valore quantita- teque eius acceptis sibi et ablatis, dividi [a] manibus a) duabus et propriis, que apropriate et ydonee sufficiunt ex deo totum cor- pus per se fulciendum, nutriendum et gubernandum. Ita multo utilius foret pro corpore toto ecclesie, si religiosi et monachi illi, qui iam sunt inmixti plebibus, ad seipsos populos contraxerunt, non sine impedimento et sine in- 10 vidia magna plebanorum, et omnia, que sunt ipsorum, si sa- cerdotibus plebium adiungerentur et incorporaren- tur in unitate solida et ordinata, sublatis omnibus de medio hinc et inde et cassatis, que ullam inter sacerdotes et religiosos vel monachosb) ponunt dissimilitudinem aut scis- 15 sionem, utpotec) habituum, professionum et regularum priva- tarum sive adinvencionum et doctrinarum, ita ut ipsorum esset una manus, una potestas, una conversacio et omnis conformitas et in omnibus similitudo, sic quod sicutd) unus est populuse), unum esset et sacerdocium ipsorum, et veluti una plebs, ita et unicus 20 eius magistratus, et quemadmodum unus deus et dominus, ita unus ordo ministrorum et una familia atque uniformis cleri- corum et sacerdotum. Cogita enim, obsecro, quo modo humiliati1) nunc sunt curati sacerdotes et contempti in civitatibus et in rures), 25 simul et templa ipsorum exilia in comparacione claustrorum et domorum, que et quas edificaverunt sibi et dilataverunt fra- tres religiosi et monachi burgenses in mediumh) ple- bium et civitatum, et quam sunt religiosi et monachi itidem multiplicati per universam ecclesiam, roborati, glorificati et 30 magnificati coram plebibus similiter in comparacione curatorum sacerdotum, et tunci) imaginari poteris, quo modo res mon- struosa in corpore mistico Christi contigerit, videlicet quod quedam tercia manus, dubito tamen, si a capite erumpens, adventicia et accidentalis, paulatim longo- que membrorum tractu augmentata et dilatata, sumptis sibi 35 a) in quibus false BC. b) monachos BC; monachorum A. c) ut- pute C. d) om. A. e) om. C. f) corr. ab ed.; humilitati omnes cod. h) in medio C. i) nunc C. g) iure (sic) B.
Destitutio ecclesiae ex parte sacerdotum (d: religiosi). 249 equalitatem, sed destruens et infirmans debitam proporcionem. Quid namque manus tercia faceret cum duabus manibus in cor- pore, nisi monstrum et inpedimentum? Quin pocius multo foret congruencius et melius, toto robore manus et valore quantita- teque eius acceptis sibi et ablatis, dividi [a] manibus a) duabus et propriis, que apropriate et ydonee sufficiunt ex deo totum cor- pus per se fulciendum, nutriendum et gubernandum. Ita multo utilius foret pro corpore toto ecclesie, si religiosi et monachi illi, qui iam sunt inmixti plebibus, ad seipsos populos contraxerunt, non sine impedimento et sine in- 10 vidia magna plebanorum, et omnia, que sunt ipsorum, si sa- cerdotibus plebium adiungerentur et incorporaren- tur in unitate solida et ordinata, sublatis omnibus de medio hinc et inde et cassatis, que ullam inter sacerdotes et religiosos vel monachosb) ponunt dissimilitudinem aut scis- 15 sionem, utpotec) habituum, professionum et regularum priva- tarum sive adinvencionum et doctrinarum, ita ut ipsorum esset una manus, una potestas, una conversacio et omnis conformitas et in omnibus similitudo, sic quod sicutd) unus est populuse), unum esset et sacerdocium ipsorum, et veluti una plebs, ita et unicus 20 eius magistratus, et quemadmodum unus deus et dominus, ita unus ordo ministrorum et una familia atque uniformis cleri- corum et sacerdotum. Cogita enim, obsecro, quo modo humiliati1) nunc sunt curati sacerdotes et contempti in civitatibus et in rures), 25 simul et templa ipsorum exilia in comparacione claustrorum et domorum, que et quas edificaverunt sibi et dilataverunt fra- tres religiosi et monachi burgenses in mediumh) ple- bium et civitatum, et quam sunt religiosi et monachi itidem multiplicati per universam ecclesiam, roborati, glorificati et 30 magnificati coram plebibus similiter in comparacione curatorum sacerdotum, et tunci) imaginari poteris, quo modo res mon- struosa in corpore mistico Christi contigerit, videlicet quod quedam tercia manus, dubito tamen, si a capite erumpens, adventicia et accidentalis, paulatim longo- que membrorum tractu augmentata et dilatata, sumptis sibi 35 a) in quibus false BC. b) monachos BC; monachorum A. c) ut- pute C. d) om. A. e) om. C. f) corr. ab ed.; humilitati omnes cod. h) in medio C. i) nunc C. g) iure (sic) B.
Strana 250
250 Matthiae de Janov Regulae, 1. III, tr. 4, dist. 4, c. 27. viribus a supremo brachio et comparatis formatisque seorsum sibi articulis, inflexionibus et iuncturis, et ordinatisa) omni- bus venuste nimis et ornate et ampliori splendore et omni ap- parencia, quam manus principalis dextrab), habundans per ista et ex istis, facta est nimis fortis manus et valida et contraxit ad seipsam dignitatem, valorem et ornatum, vires quoque et me- dullas manus primarie dextre in corpore et essencialis. Per quod manus principalis eadem et dextra facta est inminuta in corpore et quasi inbecillis et quasi denudata et deturpata, et 1o propter despoliacionem a suis bonis et splendoribus propriis, et propter conparacioneme) sue paupertatis ad divicias et glo- riam splendidam manus adventicie et accidentalis. Per quod compellitur invidere et non iniusted) murmurare et expungnare manum inpertinentem et adiunctam accessoriamque inportune 15 sibi ad corpus ipsius. Et perinde est, quod numquam esse poterit pax et firmata amicicia inter monachos et religiosos, quic) sua in plebibus alienis ostentantes et querentes, ingerunt seipsos ad parochias, et inter sacerdotes curatos et po- 20 pulares, nisi prius, ut dictum est, omnis dissimilitudo vel difformitas inter eosdem tollatur de medio, que est per homines adinventa et accidentaliterf) intro- ducta, et quod reformetur inter ipsos unitas et po- natur subordinacio, sic puta, quod religiosi et monachi in plebibus existentes efficiantur similes sacerdotibus et clericis, in hiis dumtaxat, que non obviant communi religioni christiane, et sint, prout est conveniens, ordinarie subiecti curatis sacer- dotibus et obedientes, nulla seorsum in plebe et publices) of- ficia vel administraciones suas exercentes, nisi communiter cum 30 sacerdotibus plebium et coram plebe, utpote in uno et eodem tempore et uno communi templo et in una domo et una con- versacione adh) et secundum ordinacionem curatorum sacer- dotum. 25 Et cogita hic, si hoc fieret et si omnis decor, 35 valor et fortitudo et potestas istius manus tercie adderetur manui dextre ecclesie in unam et sim- plicem unitatem, manus dextra quam esset tunc va- 40 a) ordinatibus BC; ordinatis A. b) et dextra BC. c) conparacio- 1) accidentalis BC. nem ABC. d) iniusto BC. e) que qui omnes cod. h) om. C. g) publico BC.
250 Matthiae de Janov Regulae, 1. III, tr. 4, dist. 4, c. 27. viribus a supremo brachio et comparatis formatisque seorsum sibi articulis, inflexionibus et iuncturis, et ordinatisa) omni- bus venuste nimis et ornate et ampliori splendore et omni ap- parencia, quam manus principalis dextrab), habundans per ista et ex istis, facta est nimis fortis manus et valida et contraxit ad seipsam dignitatem, valorem et ornatum, vires quoque et me- dullas manus primarie dextre in corpore et essencialis. Per quod manus principalis eadem et dextra facta est inminuta in corpore et quasi inbecillis et quasi denudata et deturpata, et 1o propter despoliacionem a suis bonis et splendoribus propriis, et propter conparacioneme) sue paupertatis ad divicias et glo- riam splendidam manus adventicie et accidentalis. Per quod compellitur invidere et non iniusted) murmurare et expungnare manum inpertinentem et adiunctam accessoriamque inportune 15 sibi ad corpus ipsius. Et perinde est, quod numquam esse poterit pax et firmata amicicia inter monachos et religiosos, quic) sua in plebibus alienis ostentantes et querentes, ingerunt seipsos ad parochias, et inter sacerdotes curatos et po- 20 pulares, nisi prius, ut dictum est, omnis dissimilitudo vel difformitas inter eosdem tollatur de medio, que est per homines adinventa et accidentaliterf) intro- ducta, et quod reformetur inter ipsos unitas et po- natur subordinacio, sic puta, quod religiosi et monachi in plebibus existentes efficiantur similes sacerdotibus et clericis, in hiis dumtaxat, que non obviant communi religioni christiane, et sint, prout est conveniens, ordinarie subiecti curatis sacer- dotibus et obedientes, nulla seorsum in plebe et publices) of- ficia vel administraciones suas exercentes, nisi communiter cum 30 sacerdotibus plebium et coram plebe, utpote in uno et eodem tempore et uno communi templo et in una domo et una con- versacione adh) et secundum ordinacionem curatorum sacer- dotum. 25 Et cogita hic, si hoc fieret et si omnis decor, 35 valor et fortitudo et potestas istius manus tercie adderetur manui dextre ecclesie in unam et sim- plicem unitatem, manus dextra quam esset tunc va- 40 a) ordinatibus BC; ordinatis A. b) et dextra BC. c) conparacio- 1) accidentalis BC. nem ABC. d) iniusto BC. e) que qui omnes cod. h) om. C. g) publico BC.
Strana 251
Destitutio ecclesiae ex parte sacerdotum (d: religiosi). 251 lida et decora! Verbi gracia, si omnis multitudo sacerdotum et ministrorum atque administracionum et omnis decor suppel- lectilium, vasorum et domoruma) et officiorum, quibus habun- dant modo et resplendent monachi et religiosi in communita- tibus ecclesie, adderentur plebanis et unirentur legittimeb), et ordinate incorporarentur curatis sacerdotibus omnes libri et f. 117a] librarie et omnia templa et omnes domus et habitaciones et omnis doctrina et sapiencia, doctores et sapientes, illa in- quam omnia si essent aput curatos sacerdotes et ipsorum pro- pria et hereditaria, sic quod nullibi alibi in plebibus fierent et coram plebe nisi a curatis presbyteris c) et clericis, qui in com- muni salutem plebium debent ordinarie in Christo Jhesu et per Christum inquirere et operari, statu et figura modernorum reli- giosorum seu variarum etd) dissimilium religionum sublata de medio et restaurata in omnibus primeva similitudine et unione: o, quantus putas essete) decor et honestas sacerdotum quanta- que ipsorum potestas et auctoritas tremenda, multis insignis, solempnisata et illustrata! Et quam dignus fieret respectus et integer plebium ad suos plebanos laycorumque reverencia ad suos sacerdotes atque quam fidelis fieret obediencia omnium 20 suis pastoribus et indistracta! Et si interim utique quibusdamf) vita sollitaria et monastica placeret, tunc fieret de ipsis congrue, sicut et a principio fiebat, videlicet quod in solitudinibus locarentur tales et facerent sibi iuxta regulam beati Benedicti et Au- gustini in desertis habitaciones humiles in statu humilimo et plebeo ac rusticano, semper et ubique cum subieccione et sub obediencia dominorum sacerdotum curato- rum, sub quorum dispensacione et vicinitate ipsos contingeret demorari, et quod omnes huiusmodi et quilibet ipsorum, qui 30 sic in plebibus, in ruribus aut in solitudinibus agendo peniten- ciam et devocionem sanctam eligerent demorari in statu et ha- bitu monachi, acquirerent sibi tytulum et nomen non alterius alicuius quam proprii sacerdotis curati vel proximi loco eorum, et sub illo nomine et tytulo atque subieccione tuti et directi, cum communitate plebis et vulgi christiani comportantes et congredientes operarentur salutems) ipsorum in vita tali soli- 5 10 15 25 35 a) om. C. b) et u. 1. om. BC. c) sacerdotibus C. d) om. C. c) est BC. f) in quibusdam B. g) add. A in m.
Destitutio ecclesiae ex parte sacerdotum (d: religiosi). 251 lida et decora! Verbi gracia, si omnis multitudo sacerdotum et ministrorum atque administracionum et omnis decor suppel- lectilium, vasorum et domoruma) et officiorum, quibus habun- dant modo et resplendent monachi et religiosi in communita- tibus ecclesie, adderentur plebanis et unirentur legittimeb), et ordinate incorporarentur curatis sacerdotibus omnes libri et f. 117a] librarie et omnia templa et omnes domus et habitaciones et omnis doctrina et sapiencia, doctores et sapientes, illa in- quam omnia si essent aput curatos sacerdotes et ipsorum pro- pria et hereditaria, sic quod nullibi alibi in plebibus fierent et coram plebe nisi a curatis presbyteris c) et clericis, qui in com- muni salutem plebium debent ordinarie in Christo Jhesu et per Christum inquirere et operari, statu et figura modernorum reli- giosorum seu variarum etd) dissimilium religionum sublata de medio et restaurata in omnibus primeva similitudine et unione: o, quantus putas essete) decor et honestas sacerdotum quanta- que ipsorum potestas et auctoritas tremenda, multis insignis, solempnisata et illustrata! Et quam dignus fieret respectus et integer plebium ad suos plebanos laycorumque reverencia ad suos sacerdotes atque quam fidelis fieret obediencia omnium 20 suis pastoribus et indistracta! Et si interim utique quibusdamf) vita sollitaria et monastica placeret, tunc fieret de ipsis congrue, sicut et a principio fiebat, videlicet quod in solitudinibus locarentur tales et facerent sibi iuxta regulam beati Benedicti et Au- gustini in desertis habitaciones humiles in statu humilimo et plebeo ac rusticano, semper et ubique cum subieccione et sub obediencia dominorum sacerdotum curato- rum, sub quorum dispensacione et vicinitate ipsos contingeret demorari, et quod omnes huiusmodi et quilibet ipsorum, qui 30 sic in plebibus, in ruribus aut in solitudinibus agendo peniten- ciam et devocionem sanctam eligerent demorari in statu et ha- bitu monachi, acquirerent sibi tytulum et nomen non alterius alicuius quam proprii sacerdotis curati vel proximi loco eorum, et sub illo nomine et tytulo atque subieccione tuti et directi, cum communitate plebis et vulgi christiani comportantes et congredientes operarentur salutems) ipsorum in vita tali soli- 5 10 15 25 35 a) om. C. b) et u. 1. om. BC. c) sacerdotibus C. d) om. C. c) est BC. f) in quibusdam B. g) add. A in m.
Strana 252
252 Matthiae de Janov Regulae, l. IIl, tr. 4, dist. 4, c. 27 et 28. taria, in timore domini et humilitate, ita inserti ordini gerar- chicoa) ad locum suum proprium et obtinentes legittimos arti- culos genealogieb) et congnacionis spiritualis in tribubus Israel, id est gloriosi et spiritualis populi christiani, ut si fieret inqui- sicio et dum fieret de ipsis atque supputacio de quolibetc) ip- sorum, invenirentur esse non vagi, non erronei, non Manserd) sed ex patribus et sub patribus filiorum Israel et de genere alicuius certe tribus. Quia non est dubium, sicut supra dictum est, quod sicut in populo Judaico de singulis fiebat inquisicio 10 usque ad novissimos, de qua tribu vel de quibus patribus quis- que esset repertus, in eodem loco maneret ordinatus, quod si quis non inveniebatur esse de filiis Israel, facta tali de ipso racione, tunc eiciebatur aut quasi advena et peregrinus habe- batur, ita deberet fieri in populo christiano ete) multo magis 15 de quolibet inquisicio et supputacio1), de quo genere vel de qua tribu esset populi christiani, de quibus vel sub quibus pa- tribus, et secundum eius confessionem et tytulum ipsum pro tali christiano habere et in ordine ecclesie collocare. Verbi gracia, ut dicendo: Ego sum vel iste est filius aut parochianus 20 Andree curati presbyteri, qui est Bartholomei decani, qui est Phylippi archidyaconi, qui est Johannis episcopi, et sic conse- quenter iuxta exigenciam negocii et secundum modum, [quem] ad literam Judei observabants) de sua congnacione naturali. Non autem, ut modo est videre in monachis et religiosis, com- parando sibi ipsis seorsum sacerdocium ac contu- bernium splendidum in medio plebium aliorumh) seu in prospectu i) et ostentacione sue glorie populorum et civitatum, in quibus curati sacerdotes sunt ordinarie electi et locati, ut ipsimet sacerdocio ibi fungantur in nomine Jhesu Christi et in 30 loco ipsius legittime et sedule salutem populorum inquirant et operentur tam veri et electi cooperatores Jhesu Christi digni- que sponsi suarum plebium, qui uxorem fratris eorum defuncti in cruce, domini Jhesu Christi, iure et legittime acceperunt, ut non sibi ipsis, sed suo fratri defuncto filios ex uxore eadem procrearent. Quapropter monachos et religiosos sibi ipsis glo- 35 riosa sacerdocia et ministeria splendencia edificare in medio 5 25 a) yerarchico BC. b) genelogie B, geneloye C. c) quorum false C. d) Manaser B. e) om. BC. f) supportacio (sic) A. g) observa- bunt C. i) corr. ab ed.; profectu omnes cod. h) om. BC.
252 Matthiae de Janov Regulae, l. IIl, tr. 4, dist. 4, c. 27 et 28. taria, in timore domini et humilitate, ita inserti ordini gerar- chicoa) ad locum suum proprium et obtinentes legittimos arti- culos genealogieb) et congnacionis spiritualis in tribubus Israel, id est gloriosi et spiritualis populi christiani, ut si fieret inqui- sicio et dum fieret de ipsis atque supputacio de quolibetc) ip- sorum, invenirentur esse non vagi, non erronei, non Manserd) sed ex patribus et sub patribus filiorum Israel et de genere alicuius certe tribus. Quia non est dubium, sicut supra dictum est, quod sicut in populo Judaico de singulis fiebat inquisicio 10 usque ad novissimos, de qua tribu vel de quibus patribus quis- que esset repertus, in eodem loco maneret ordinatus, quod si quis non inveniebatur esse de filiis Israel, facta tali de ipso racione, tunc eiciebatur aut quasi advena et peregrinus habe- batur, ita deberet fieri in populo christiano ete) multo magis 15 de quolibet inquisicio et supputacio1), de quo genere vel de qua tribu esset populi christiani, de quibus vel sub quibus pa- tribus, et secundum eius confessionem et tytulum ipsum pro tali christiano habere et in ordine ecclesie collocare. Verbi gracia, ut dicendo: Ego sum vel iste est filius aut parochianus 20 Andree curati presbyteri, qui est Bartholomei decani, qui est Phylippi archidyaconi, qui est Johannis episcopi, et sic conse- quenter iuxta exigenciam negocii et secundum modum, [quem] ad literam Judei observabants) de sua congnacione naturali. Non autem, ut modo est videre in monachis et religiosis, com- parando sibi ipsis seorsum sacerdocium ac contu- bernium splendidum in medio plebium aliorumh) seu in prospectu i) et ostentacione sue glorie populorum et civitatum, in quibus curati sacerdotes sunt ordinarie electi et locati, ut ipsimet sacerdocio ibi fungantur in nomine Jhesu Christi et in 30 loco ipsius legittime et sedule salutem populorum inquirant et operentur tam veri et electi cooperatores Jhesu Christi digni- que sponsi suarum plebium, qui uxorem fratris eorum defuncti in cruce, domini Jhesu Christi, iure et legittime acceperunt, ut non sibi ipsis, sed suo fratri defuncto filios ex uxore eadem procrearent. Quapropter monachos et religiosos sibi ipsis glo- 35 riosa sacerdocia et ministeria splendencia edificare in medio 5 25 a) yerarchico BC. b) genelogie B, geneloye C. c) quorum false C. d) Manaser B. e) om. BC. f) supportacio (sic) A. g) observa- bunt C. i) corr. ab ed.; profectu omnes cod. h) om. BC.
Strana 253
Destitutio ecclesiae ex parte sacèrdotum (d: religiosi). 253 plebium et in prospectua) populorum eorum, qui sic volunt, que sua sunt, querere et hominibus placere, non videtur esse aliud, quam si adulteri et procantes uxorem alicuius proprii virib) et legittimi sponsi advenientesque in domum seipsos de- corose), fortes et ind) omnibus magis gloriosos coram eadem uxore alterius ostentarent et exhiberent, magis inquam quam vir eius proprius est vel potest esse pulcher et gloriosus, ut per hoc facerent maritum legittimum vilescere in estimacione sue uxoris, visa et suscepta eorum gloria et specie splendida ac pregratae), etf) dehinc attractos) mulieris assensu ad seipsos 10 cum ipsa delectari et varie fornicari. Capitulum vigesimum octavumb). De singulari iniuria, quam faciti) manui dextre et essenciali manus illa tercia et inpertinens in corpore ecclesie Jhesu Christik). Unum adhuc putavi hic notandum de ista manu ad- 15 venticia et inparel), quam nec levam nequem) [f. 117b] dex- tram scio nuncupare, sed inparemn) et inpertinentem, scilicet religiosorum et monachorum potestatem sibi super ecclesiam vel in ecclesia acquisitam et vendicatam et super alienos sub- ditos exercendam. Hoc igitur notabile atque detestabile in ipsa 20 est communiter videre, quod scilicet, quamvis sit a manu ecclesie dextra progressa et in palma locoque digitorum sit admissa adiunctaque in aminiculum digitorum, quam ob rem debereto) ubique digitis in adiutorium occurrere et per omnia cum ipsis concordare, tamen ipsa a policibus se avertens contempnensque 25 cum ipsis digitis paritatem atque mirabili ambitu suasionum et apparenciarum se tollens in altum a statu humiliato suo pri- mordeno?), ad hoc pervenit, ut solum curat adherere brachiis et applaudere dominacioni ipsorum; et ac- quisita sibi in favorem et promocionem suam manu sinistra 30 atque mistica, id est brachio seculari vel regibus et principibus 16) De religionibus A in parte sup. fol. a) improfectu B. b) viri B; v'i AC. c) corr. sup. lin. A. d) om. BC. o) pergrata B. f) om. BC. h) ita AB rubr., g) attracta false A. 1) ita omnes cod. om. C. i) fecit B. k) ita AB rubr., om. C. m) nec C. °) debent false BC. P) ita omnes cod. n) et inparem B. 35
Destitutio ecclesiae ex parte sacèrdotum (d: religiosi). 253 plebium et in prospectua) populorum eorum, qui sic volunt, que sua sunt, querere et hominibus placere, non videtur esse aliud, quam si adulteri et procantes uxorem alicuius proprii virib) et legittimi sponsi advenientesque in domum seipsos de- corose), fortes et ind) omnibus magis gloriosos coram eadem uxore alterius ostentarent et exhiberent, magis inquam quam vir eius proprius est vel potest esse pulcher et gloriosus, ut per hoc facerent maritum legittimum vilescere in estimacione sue uxoris, visa et suscepta eorum gloria et specie splendida ac pregratae), etf) dehinc attractos) mulieris assensu ad seipsos 10 cum ipsa delectari et varie fornicari. Capitulum vigesimum octavumb). De singulari iniuria, quam faciti) manui dextre et essenciali manus illa tercia et inpertinens in corpore ecclesie Jhesu Christik). Unum adhuc putavi hic notandum de ista manu ad- 15 venticia et inparel), quam nec levam nequem) [f. 117b] dex- tram scio nuncupare, sed inparemn) et inpertinentem, scilicet religiosorum et monachorum potestatem sibi super ecclesiam vel in ecclesia acquisitam et vendicatam et super alienos sub- ditos exercendam. Hoc igitur notabile atque detestabile in ipsa 20 est communiter videre, quod scilicet, quamvis sit a manu ecclesie dextra progressa et in palma locoque digitorum sit admissa adiunctaque in aminiculum digitorum, quam ob rem debereto) ubique digitis in adiutorium occurrere et per omnia cum ipsis concordare, tamen ipsa a policibus se avertens contempnensque 25 cum ipsis digitis paritatem atque mirabili ambitu suasionum et apparenciarum se tollens in altum a statu humiliato suo pri- mordeno?), ad hoc pervenit, ut solum curat adherere brachiis et applaudere dominacioni ipsorum; et ac- quisita sibi in favorem et promocionem suam manu sinistra 30 atque mistica, id est brachio seculari vel regibus et principibus 16) De religionibus A in parte sup. fol. a) improfectu B. b) viri B; v'i AC. c) corr. sup. lin. A. d) om. BC. o) pergrata B. f) om. BC. h) ita AB rubr., g) attracta false A. 1) ita omnes cod. om. C. i) fecit B. k) ita AB rubr., om. C. m) nec C. °) debent false BC. P) ita omnes cod. n) et inparem B. 35
Strana 254
Matthiae de Janoy Regulae, 1. III, tr. 4, dist. 4, c. 28. 254 huius mundi ceterisque divitibus et magnatibus, facta est perinde in mundo dives, potens et gloriosa, omnibus splendoribus et speciebus pietatis adornata, omni armatura forcium communita, plusa) quam esse possunt milia sepulchro- rum dealbata, ut ipsam manum de parvissima magnam factam, de humiliata quondam et lugubri ita effectam tam gloriosam brachiosamque vel frondosam et dilatatam in singulis, quis modo contemplans et per singula eius discurrens talia in ipsa, non miretur aut in stuporem non rapiatur, advertens quoque et 10 illud in eadem, quod digitis essencialibus et ordinariis de manu dextra adversetur et contra ipsos superbiat atque humiles de plebe, sanctos et devotos ipsa primab) invadat et cruciet, predicans ipsos beghardos et beginas et multa similia opprobriac) aspumando, videns insuper eam ha- 15 bere de more suo communi et firmato, quod doctores et predicatores zelantes pro veritate et disciplina, que veniatd) ex sacerdotibus plebium et accipiunture) a christianis et cum accursu vulgi audiuntur plus quam indices, et incliti, ipsius, illos inquam tales deturpare coram populis et detrac- 20 cionibus lacessire festinat et artificiose potenterque assolet ipsos expungnare. Hec inquam omnia in ea quispiam contemplatus, forte cogetur memorari de parvulo cornu in suo ortu descripto in Danyele et post hec surgere in altum et effici cornu maximum, 25 de quo ibidem prophetatum sic habetur 1): „Bestia autem quarta erat dissimilis ceteris bestiis, quas videram anteaf), et habebat cornua decem. Considerabam, inquit, cornua, et ecce, cornu aliud parvulum ortum est de medio eorum, et tria de cornibus primis evulsa sunt a facie eius. Et ecce oculi quasi oculi ho- 30 minis erant in cornu isto et os loquens ingencia.“ Et infra de eodem Dany.8) VII.2): „Post hec volui diligenter discere de be- stia quarta, que erat dissimilis valde ab omnibus et terribilis nimis: dentes et ungwes eius ferrei, comedebat et comminuebat, et reliqua pedibus conculcabat. Et de cornibus decem, que ha- 35 bebat in capite, et de alio, quod ortum fuerat, ante quod 1) 5 a) om. C. b) primo C. c) obprobria BC; et add. C. d) ita omnes cod.; rectius esset: qui veniunt. e) accipiunt B. 1) antea AB, h) quam C. ante ea C, ante eam biblia. g) Daniel B, Danielis C. 1) Dan. VII. 7—8. 2) Dan. VII. 19—22.
Matthiae de Janoy Regulae, 1. III, tr. 4, dist. 4, c. 28. 254 huius mundi ceterisque divitibus et magnatibus, facta est perinde in mundo dives, potens et gloriosa, omnibus splendoribus et speciebus pietatis adornata, omni armatura forcium communita, plusa) quam esse possunt milia sepulchro- rum dealbata, ut ipsam manum de parvissima magnam factam, de humiliata quondam et lugubri ita effectam tam gloriosam brachiosamque vel frondosam et dilatatam in singulis, quis modo contemplans et per singula eius discurrens talia in ipsa, non miretur aut in stuporem non rapiatur, advertens quoque et 10 illud in eadem, quod digitis essencialibus et ordinariis de manu dextra adversetur et contra ipsos superbiat atque humiles de plebe, sanctos et devotos ipsa primab) invadat et cruciet, predicans ipsos beghardos et beginas et multa similia opprobriac) aspumando, videns insuper eam ha- 15 bere de more suo communi et firmato, quod doctores et predicatores zelantes pro veritate et disciplina, que veniatd) ex sacerdotibus plebium et accipiunture) a christianis et cum accursu vulgi audiuntur plus quam indices, et incliti, ipsius, illos inquam tales deturpare coram populis et detrac- 20 cionibus lacessire festinat et artificiose potenterque assolet ipsos expungnare. Hec inquam omnia in ea quispiam contemplatus, forte cogetur memorari de parvulo cornu in suo ortu descripto in Danyele et post hec surgere in altum et effici cornu maximum, 25 de quo ibidem prophetatum sic habetur 1): „Bestia autem quarta erat dissimilis ceteris bestiis, quas videram anteaf), et habebat cornua decem. Considerabam, inquit, cornua, et ecce, cornu aliud parvulum ortum est de medio eorum, et tria de cornibus primis evulsa sunt a facie eius. Et ecce oculi quasi oculi ho- 30 minis erant in cornu isto et os loquens ingencia.“ Et infra de eodem Dany.8) VII.2): „Post hec volui diligenter discere de be- stia quarta, que erat dissimilis valde ab omnibus et terribilis nimis: dentes et ungwes eius ferrei, comedebat et comminuebat, et reliqua pedibus conculcabat. Et de cornibus decem, que ha- 35 bebat in capite, et de alio, quod ortum fuerat, ante quod 1) 5 a) om. C. b) primo C. c) obprobria BC; et add. C. d) ita omnes cod.; rectius esset: qui veniunt. e) accipiunt B. 1) antea AB, h) quam C. ante ea C, ante eam biblia. g) Daniel B, Danielis C. 1) Dan. VII. 7—8. 2) Dan. VII. 19—22.
Strana 255
Destitutio ecclesiae ex parte sacerdotum (d: religiosi). 255 ceciderant a) tria cornua; [et] de cornu illo, quod habebat ocu- los et os loquens grandia, et maius erat ceteris. Aspiciebam, et ecce, cornu illudb) faciebat bellum adversus sanctos e) et pre- valebat eos, donec venit antiquus dierum et iudicium dedit sanc- tis excelsi et tempus advenit et regnum obtinuerunt sancti.“ Videns igitur ista omnia et singula, que hic dicuntur de hoc cornu parvulo in principio sui, multum esse congrue ap- plicata isti inpari manui, de qua sermo, et que emula est digi- torum et pollicum in manu dextra, timeo, ne forte suspicetur ipsam eandem per illud cornu parvulum designari mistice et 10 moraliter secundum modum scripturarum. Quis equidem cer- nens presencia secula manum forciorem in hac vita reperire poterit, quam est hecd) manus inpar et adventicia, va- lida et maxima effecta de humilibus suis principiis et in- firmis, ut facta sit in id, ut neminem timeat, cui regnum sa- 15 cerdotum deservit, regnum quoque plebeiorum seu vulgarium nutrimentume) et omne, quod necessarium estf), in suppelectili splendida affert et contribuit. „Huic montes herbas ferunt, omnes bestie agri ludunt ibi. Sub umbra dormit in secreto calami [et] in locis humentibus. Protegunt umbre um- 20 bram eius, circumdant eum salices torrentis“ 1). Regnum no- bilium et regum defendit ipsam et confortat. Et cum omnia regna cetera sint conquassata tribulacionibus et s) stragibus ma- ximis et pugnis et concussa, et infirmate sunt manus ipsorum, ista manus ita communita undiquaque in tantum scit et potest 25 talia omnia evadereh) cum pace, quod ipsa sola a servitute regis Egipti et Babilonis liberata, alicubi in propheta congrue pergente Amon et per Moab intellecta2), quemadmodum eciam a) ceciderant C et biblia; ceciderat cet. cod. b) illud B et biblia; id A et C. c) spiritus s. corr. sanctos A. d) hic B. e) intermentum B. 30 f) esset BC. g) in BC. h) hac voce folium 117b codicis A finem habet nota „defectus“ ad calcem fol. infer. apposita. Et re vera in cod. A de- ficiunt dicta, quae postea sequuntur a vocibus cum pace — usque ad finem huius capituli; quem finem ex cod. B (f. 215 a—b) et C afferri necesse erat. Notandum est, quod quidem primaria foliorum numeratio in cod. A nullam lacunam de- signat, sed quod folia 118, 119 et 120 ipsius codicis scripta sunt alia manu ac folia antecedencia: litterae in eis maiores et latiores ductusque earum acriores sunt. 35 1) Job XL. 15—17. 2) Cf. Dan. XI. 41 (Edom et Moab).
Destitutio ecclesiae ex parte sacerdotum (d: religiosi). 255 ceciderant a) tria cornua; [et] de cornu illo, quod habebat ocu- los et os loquens grandia, et maius erat ceteris. Aspiciebam, et ecce, cornu illudb) faciebat bellum adversus sanctos e) et pre- valebat eos, donec venit antiquus dierum et iudicium dedit sanc- tis excelsi et tempus advenit et regnum obtinuerunt sancti.“ Videns igitur ista omnia et singula, que hic dicuntur de hoc cornu parvulo in principio sui, multum esse congrue ap- plicata isti inpari manui, de qua sermo, et que emula est digi- torum et pollicum in manu dextra, timeo, ne forte suspicetur ipsam eandem per illud cornu parvulum designari mistice et 10 moraliter secundum modum scripturarum. Quis equidem cer- nens presencia secula manum forciorem in hac vita reperire poterit, quam est hecd) manus inpar et adventicia, va- lida et maxima effecta de humilibus suis principiis et in- firmis, ut facta sit in id, ut neminem timeat, cui regnum sa- 15 cerdotum deservit, regnum quoque plebeiorum seu vulgarium nutrimentume) et omne, quod necessarium estf), in suppelectili splendida affert et contribuit. „Huic montes herbas ferunt, omnes bestie agri ludunt ibi. Sub umbra dormit in secreto calami [et] in locis humentibus. Protegunt umbre um- 20 bram eius, circumdant eum salices torrentis“ 1). Regnum no- bilium et regum defendit ipsam et confortat. Et cum omnia regna cetera sint conquassata tribulacionibus et s) stragibus ma- ximis et pugnis et concussa, et infirmate sunt manus ipsorum, ista manus ita communita undiquaque in tantum scit et potest 25 talia omnia evadereh) cum pace, quod ipsa sola a servitute regis Egipti et Babilonis liberata, alicubi in propheta congrue pergente Amon et per Moab intellecta2), quemadmodum eciam a) ceciderant C et biblia; ceciderat cet. cod. b) illud B et biblia; id A et C. c) spiritus s. corr. sanctos A. d) hic B. e) intermentum B. 30 f) esset BC. g) in BC. h) hac voce folium 117b codicis A finem habet nota „defectus“ ad calcem fol. infer. apposita. Et re vera in cod. A de- ficiunt dicta, quae postea sequuntur a vocibus cum pace — usque ad finem huius capituli; quem finem ex cod. B (f. 215 a—b) et C afferri necesse erat. Notandum est, quod quidem primaria foliorum numeratio in cod. A nullam lacunam de- signat, sed quod folia 118, 119 et 120 ipsius codicis scripta sunt alia manu ac folia antecedencia: litterae in eis maiores et latiores ductusque earum acriores sunt. 35 1) Job XL. 15—17. 2) Cf. Dan. XI. 41 (Edom et Moab).
Strana 256
256 Matthiae de Janov Regulae, l. III, tr. 4, dist. 4, c. 28 et 29. 5 10 20 postea declaratur, quando de hiis, que pro universitate ecclesie expediunt, disseretur 1). Fortem autem et validam ipsam dixerim et co- munitama) non potestate seculari et armis militaribus, quam- vis eciam talia sint sibi in promptu aput divites huius seculi, fautores suos, quando velit, et magnates, sed, ut superius tac- tum est, fortem et comunitam per omnem speciem iu- sticie et sanctitatis ac virtutis apparentis atque omnis sapiencie et doctrine et multitudine personarum splendidarum et ad bella sua vel sibi propria doctissimarum, omnium exercicio et arte compositarum ad ordinem aciei et exercitus in bello spirituali invadendum et defendendum seipsos ab omni, qui se vellet inpugnare. Verumtamen hoc continet singulare ista manus, quod 15 puta non ex equo dividit populos et sibi allicit cum digitis manus dextre. Nam, ut plurimum, relictis pau- peribus plebis in manu plebanorum, quemadmodum paulo ante dicebatur, facitb) sibi divites et magnates ex plebibus adherere, varie gracia et favore principum et bar- ronum sibi comparatis: quod precipue ex quatuor, si bene collegi, relucet, scilicet ex visitacione ipsorum et firma ipsis adhesione, ex splendore sumptuosorum templorum, ex ipsorum continua edificacione scutorumque suspensione, ex commendacione sui et suarum fraternitatum [et] maximi meriti suscepcione, et quarto 25 ex splendidis monumentis magnatorum aput ipsos et sepulture eleccione. [f. 118a] Capitulum vigesimum nonum"). 30 Cum ergo lex et regula unica et talis christiano po- pulo sit ita tradita ab unico solo optimo et perfecto magistro legislatore, regula inquam tam sufficientissima et perfectissima semper et ubique et ad omnia conveniens proprie et adequate omnibus hominibus simuld) et cuilibet si[n gillatim, omni com- munitati hominum et cuilibet homini seorsum, quid conferunt a) conminutam C. b) corr. ab ed.; ffat (?) A, fac B. c) add. ab 35 ed. ; om. omnes cod. Etiam inscriptio deest in omnihus codicibus: aptissime hace nova paragraphus inscribi posset: De adinventionibus. d) om. B. 1) v. inferius huins libri dist. V.
256 Matthiae de Janov Regulae, l. III, tr. 4, dist. 4, c. 28 et 29. 5 10 20 postea declaratur, quando de hiis, que pro universitate ecclesie expediunt, disseretur 1). Fortem autem et validam ipsam dixerim et co- munitama) non potestate seculari et armis militaribus, quam- vis eciam talia sint sibi in promptu aput divites huius seculi, fautores suos, quando velit, et magnates, sed, ut superius tac- tum est, fortem et comunitam per omnem speciem iu- sticie et sanctitatis ac virtutis apparentis atque omnis sapiencie et doctrine et multitudine personarum splendidarum et ad bella sua vel sibi propria doctissimarum, omnium exercicio et arte compositarum ad ordinem aciei et exercitus in bello spirituali invadendum et defendendum seipsos ab omni, qui se vellet inpugnare. Verumtamen hoc continet singulare ista manus, quod 15 puta non ex equo dividit populos et sibi allicit cum digitis manus dextre. Nam, ut plurimum, relictis pau- peribus plebis in manu plebanorum, quemadmodum paulo ante dicebatur, facitb) sibi divites et magnates ex plebibus adherere, varie gracia et favore principum et bar- ronum sibi comparatis: quod precipue ex quatuor, si bene collegi, relucet, scilicet ex visitacione ipsorum et firma ipsis adhesione, ex splendore sumptuosorum templorum, ex ipsorum continua edificacione scutorumque suspensione, ex commendacione sui et suarum fraternitatum [et] maximi meriti suscepcione, et quarto 25 ex splendidis monumentis magnatorum aput ipsos et sepulture eleccione. [f. 118a] Capitulum vigesimum nonum"). 30 Cum ergo lex et regula unica et talis christiano po- pulo sit ita tradita ab unico solo optimo et perfecto magistro legislatore, regula inquam tam sufficientissima et perfectissima semper et ubique et ad omnia conveniens proprie et adequate omnibus hominibus simuld) et cuilibet si[n gillatim, omni com- munitati hominum et cuilibet homini seorsum, quid conferunt a) conminutam C. b) corr. ab ed.; ffat (?) A, fac B. c) add. ab 35 ed. ; om. omnes cod. Etiam inscriptio deest in omnihus codicibus: aptissime hace nova paragraphus inscribi posset: De adinventionibus. d) om. B. 1) v. inferius huins libri dist. V.
Strana 257
De adinventionibus. 257 in populo eodem christiano multiplicitas nimia eta) varia atque multa varietas regularum parcialium et nimietas man- datorum hominum et doctrinarum nec non adinvencionum ho- minum, quorum tanta est multiplicitas et multitudo, quod in- mensi libri et precii maximi sint de ipsis conditi et repleti, quos homo christianus non tantum non potest facile sibi per studium incorporare, sed neque eciam facile comparare aut perlegere? Numb) ergo posset eosdem in promptu habere semper et ubique, aut singula talia mandata infinita et doctrinasc) per execucionem operis adimplere (secundum quod superius hoc etd) est osten- 10 sum), et potissimum talia, que facta sunt celeberrima et maxime auctoritatis in ecclesia Jhesu crucifixi, ita ut iam communitas plebis tremiscat coram talibus, et amplius satagit ea et com- pellitur observare, quam ea, que sunt graviora legis, videlicet communem misericordiam et communem iusticiam, et amplius talia vocet et veneratur quam mandata dei? Non igiture) usque modo didici, in quo proficiunt com- munitatif) ecclesie itidem varie regule vivendi et pre- cepta, nimium multiplicata et cum auctoritate obligacionis ad mortalem culpam promulgata, eciam6) diffamata, si fuerint trans- 20 gressa, nisi forte ad subversionem conscienciarum et laborem et divisionem familie unice Jhesu Christi ab invicem et dilaceracionem offensionemque unice eius legis perfecte libertatis et regule apropriate per spiritum Jhesu cuilibet hominum et in omni loco et tempore 25 in quolibet adequateb), etati quoque et condicioni cuilibet com- petentii). Nam cuilibet notum potest esse, quod illifs], qui ha- bundant lege hac ewangelii Jhesu Christi et spiritu Jhesu du- cuntur, sufficit eis valde eadem lex ewangelica, utilis et com- pendiosa, et ea, que sunt tradita ab ewangelistis et beatis apo- 30 stolis virisque ceteris apostolicis cum gracia et unccione intima, que docet eos de omnibus; et talis nimia multiplicitas doctri- narum, adinvencionum et mandatorum est eisdem nimis hone- rosak) et offensiva, redigens ipsos ad servitutem inportabilem et laborem conscienciarum inexplicabilem, multiplicans 1) insuper 35 a) atque C. b) ita omnes cod.; quomodo rectius esset. c) et add. BC. d) eciam BC. e) Non enim contin. D 1. 2. 1) unitati D 2. g) et B DI. 2. h) adequati C. i) post hanc vocem D 1. 2. contin. Propter quod et apostoli oc., v. infra p. 261, lin. 18. k) honerosa A, onerosa BC. 1) multiplicitas C. 15 40 KYBAL: M. de Janov Regulae, II. 17
De adinventionibus. 257 in populo eodem christiano multiplicitas nimia eta) varia atque multa varietas regularum parcialium et nimietas man- datorum hominum et doctrinarum nec non adinvencionum ho- minum, quorum tanta est multiplicitas et multitudo, quod in- mensi libri et precii maximi sint de ipsis conditi et repleti, quos homo christianus non tantum non potest facile sibi per studium incorporare, sed neque eciam facile comparare aut perlegere? Numb) ergo posset eosdem in promptu habere semper et ubique, aut singula talia mandata infinita et doctrinasc) per execucionem operis adimplere (secundum quod superius hoc etd) est osten- 10 sum), et potissimum talia, que facta sunt celeberrima et maxime auctoritatis in ecclesia Jhesu crucifixi, ita ut iam communitas plebis tremiscat coram talibus, et amplius satagit ea et com- pellitur observare, quam ea, que sunt graviora legis, videlicet communem misericordiam et communem iusticiam, et amplius talia vocet et veneratur quam mandata dei? Non igiture) usque modo didici, in quo proficiunt com- munitatif) ecclesie itidem varie regule vivendi et pre- cepta, nimium multiplicata et cum auctoritate obligacionis ad mortalem culpam promulgata, eciam6) diffamata, si fuerint trans- 20 gressa, nisi forte ad subversionem conscienciarum et laborem et divisionem familie unice Jhesu Christi ab invicem et dilaceracionem offensionemque unice eius legis perfecte libertatis et regule apropriate per spiritum Jhesu cuilibet hominum et in omni loco et tempore 25 in quolibet adequateb), etati quoque et condicioni cuilibet com- petentii). Nam cuilibet notum potest esse, quod illifs], qui ha- bundant lege hac ewangelii Jhesu Christi et spiritu Jhesu du- cuntur, sufficit eis valde eadem lex ewangelica, utilis et com- pendiosa, et ea, que sunt tradita ab ewangelistis et beatis apo- 30 stolis virisque ceteris apostolicis cum gracia et unccione intima, que docet eos de omnibus; et talis nimia multiplicitas doctri- narum, adinvencionum et mandatorum est eisdem nimis hone- rosak) et offensiva, redigens ipsos ad servitutem inportabilem et laborem conscienciarum inexplicabilem, multiplicans 1) insuper 35 a) atque C. b) ita omnes cod.; quomodo rectius esset. c) et add. BC. d) eciam BC. e) Non enim contin. D 1. 2. 1) unitati D 2. g) et B DI. 2. h) adequati C. i) post hanc vocem D 1. 2. contin. Propter quod et apostoli oc., v. infra p. 261, lin. 18. k) honerosa A, onerosa BC. 1) multiplicitas C. 15 40 KYBAL: M. de Janov Regulae, II. 17
Strana 258
258 Matthiae de Janov Regulae, l. III, tr. 4, dist. 4, c. 29 et 30. in eis circumvenciones et obvoluciones Sathane aut prebens ad ea dyabolo multam occasionem et amminicula ad temptandum. Et ex hoc dixi, quod non video, quid prodest illa multiplicitas regularum nimia, mandatorum et doctrinarum hominum sanc- 5 tis christianis, stante in suo vigore prefata unica regula, id est [regula] spiritus sancti inmediata, usquequaque eisdem sufficiente et perfecta. Illi autem, qui sunt indigni christiani et transgressores ex animo perfecte legis ewangelice carentesque spiritu Jhesu Christi, existentes carnales et facti reprobi circa fidem, tales in nullo utuntur sibi ad bonum illa multiplicitate doctrinarum et mandatorum hominuma), sed magis sunt ipsis ad subver- sionem ampliorem et dampnacionem ciciorem, quo- niam ex eisdem et per Jeadem] Sathan, astutissimus spiritus, magis ipsos tales irretit et forcius obligat et amplius reos constituit penis iehenneb) obnoxios, quia in talibus reprobis circa fidem, quanto plura sunt precepta, tanto plures sunt transgressiones et invo- lucrac) inimici. Non itaque proficit eciam talibus reprobis eadem multiplicitas nimia statutorum, regularum et mandatorum ho- minum, sed magis officit et superfluit omnino, stanted) sepe dicta lege ewangelii unica et regula vite omnino perfecta spiri- tus sancti in populo christiano, quoniam illa unica regulae). propria, communis et inmediata cuilibet f. 118b] hominum et in promptu semper et ubique existens, continet in se omnem regulam et omnia gubernacula parcialia applicabilia proprie et adequate omni statui, omni condicioni hominum omnique cogi- tacioni et proposito, omni actui et virtuti, que possunt dividere semper et discernere ubique sufficienter bonum a malo, equum ab iniquo, sanctum a non sancto, prout hoc est superius 1) per multa ostensum et in tredecim regulis distinctis et parcialibus declaratum, que regule omnes sunt unum et ex uno ad unum, non autem per se celebrate et auctorisate in dei ecclesia vel diffamatef) seorsum, sed incluse indivisibiliter in una eadem, scilicet lege et regula communi christiana, a Christo Jhesu tra- 35 dita, per spiritum sanctum in cordibus fidelium descripta, per 10 15 20 25 30 a) om. BC. b) gehenne B, yehenne C. c) volucra B. d) stantem e) regula est communis et propria BC. corr. stante A; statum BC. f) diffamata corr. diffamate A. 1) vide supra l. III, tract. 1.
258 Matthiae de Janov Regulae, l. III, tr. 4, dist. 4, c. 29 et 30. in eis circumvenciones et obvoluciones Sathane aut prebens ad ea dyabolo multam occasionem et amminicula ad temptandum. Et ex hoc dixi, quod non video, quid prodest illa multiplicitas regularum nimia, mandatorum et doctrinarum hominum sanc- 5 tis christianis, stante in suo vigore prefata unica regula, id est [regula] spiritus sancti inmediata, usquequaque eisdem sufficiente et perfecta. Illi autem, qui sunt indigni christiani et transgressores ex animo perfecte legis ewangelice carentesque spiritu Jhesu Christi, existentes carnales et facti reprobi circa fidem, tales in nullo utuntur sibi ad bonum illa multiplicitate doctrinarum et mandatorum hominuma), sed magis sunt ipsis ad subver- sionem ampliorem et dampnacionem ciciorem, quo- niam ex eisdem et per Jeadem] Sathan, astutissimus spiritus, magis ipsos tales irretit et forcius obligat et amplius reos constituit penis iehenneb) obnoxios, quia in talibus reprobis circa fidem, quanto plura sunt precepta, tanto plures sunt transgressiones et invo- lucrac) inimici. Non itaque proficit eciam talibus reprobis eadem multiplicitas nimia statutorum, regularum et mandatorum ho- minum, sed magis officit et superfluit omnino, stanted) sepe dicta lege ewangelii unica et regula vite omnino perfecta spiri- tus sancti in populo christiano, quoniam illa unica regulae). propria, communis et inmediata cuilibet f. 118b] hominum et in promptu semper et ubique existens, continet in se omnem regulam et omnia gubernacula parcialia applicabilia proprie et adequate omni statui, omni condicioni hominum omnique cogi- tacioni et proposito, omni actui et virtuti, que possunt dividere semper et discernere ubique sufficienter bonum a malo, equum ab iniquo, sanctum a non sancto, prout hoc est superius 1) per multa ostensum et in tredecim regulis distinctis et parcialibus declaratum, que regule omnes sunt unum et ex uno ad unum, non autem per se celebrate et auctorisate in dei ecclesia vel diffamatef) seorsum, sed incluse indivisibiliter in una eadem, scilicet lege et regula communi christiana, a Christo Jhesu tra- 35 dita, per spiritum sanctum in cordibus fidelium descripta, per 10 15 20 25 30 a) om. BC. b) gehenne B, yehenne C. c) volucra B. d) stantem e) regula est communis et propria BC. corr. stante A; statum BC. f) diffamata corr. diffamate A. 1) vide supra l. III, tract. 1.
Strana 259
De adinventionibus et mandatis hominum superfluis. 259 beatos apostolos divulgata, colligens valde in unum multas gentes et diversos populos, faciens omnes unius moris habi- tare in domo domini Jhesu crucifixi. Capitulum tricesimuma). Quod sicut unicum preceptum Christi Jhesu ct unicum eius sacrificium constitutum in ecclesia facit valde et promovet uni- tatem, ita multa et varia precepta et doctrine hominum gravant et disturbant unitatem ecclesie Jhesu Christib). Dico autem hic et ubique notanter: nimia multiplicitas talium regularum, mandatorum hominum vel doctrinarum etc) 10 adinvencionum, quia ego per ista non inpungno neces- sariam et moderatam expressionem posicionemque statutorum per ordinarios gubernatores ecclesie solum ad edificacionem et profectum mandatorum dei et unice legis christiane, qued) nichil de novo 15 addunt, sed solum exprimunt magis in speciali et notabilius populis e) sanctis tenenda, que alias in communi regula sunt ad plenum posita et intellecta, prout spiritus sanctus eos illuminat et inducit. Non itaque per hec intendo destruere mandata superiorum 20 utilia, sed nitor superflua expungnare et talia, per que et per quorum rigorosam obligacionem et precepcionem magis familia Jhesu recta et simplex gravatur in malum et dilaceratur, et per consequens, que sunt nociva universitati dulcissime unitatique ecclesie sacrosancte, cuius unitatem solidam et inconcussam do- 25 minus Jhesus cum summa diligencia componere et colligaref) voluit et in unitate eandem firmari valde et conservare. Inde est illud 1): „Ubi duo vel tres consenserint in unum, pro qua- cumque re pecierint, fiet eis“, et iterum 2): „Qui non colligit mecum; dispergit.“ „Et qui non audierit ecclesiam, sit tibi quasi 30 ethnicus et publicanus“3). „Amen dico vobis: Quidcumques) ligaveritis super terram, erit ligatum et in celis“4), etc. Nam a) ita A, om. B et C. b) ita A, B rubr.; om. C. c) om. BC. d) corr. ab ed.; per que omnes cod. e) om. C. f) ita A; colligere BC. g) Quodcumque C et biblia. 1) Matth. XVIII. I9. 4) Cf. Matth. XVI. 19. 2) Lucae XI. 23. 3) Matth. XVIII. 17. 35 17
De adinventionibus et mandatis hominum superfluis. 259 beatos apostolos divulgata, colligens valde in unum multas gentes et diversos populos, faciens omnes unius moris habi- tare in domo domini Jhesu crucifixi. Capitulum tricesimuma). Quod sicut unicum preceptum Christi Jhesu ct unicum eius sacrificium constitutum in ecclesia facit valde et promovet uni- tatem, ita multa et varia precepta et doctrine hominum gravant et disturbant unitatem ecclesie Jhesu Christib). Dico autem hic et ubique notanter: nimia multiplicitas talium regularum, mandatorum hominum vel doctrinarum etc) 10 adinvencionum, quia ego per ista non inpungno neces- sariam et moderatam expressionem posicionemque statutorum per ordinarios gubernatores ecclesie solum ad edificacionem et profectum mandatorum dei et unice legis christiane, qued) nichil de novo 15 addunt, sed solum exprimunt magis in speciali et notabilius populis e) sanctis tenenda, que alias in communi regula sunt ad plenum posita et intellecta, prout spiritus sanctus eos illuminat et inducit. Non itaque per hec intendo destruere mandata superiorum 20 utilia, sed nitor superflua expungnare et talia, per que et per quorum rigorosam obligacionem et precepcionem magis familia Jhesu recta et simplex gravatur in malum et dilaceratur, et per consequens, que sunt nociva universitati dulcissime unitatique ecclesie sacrosancte, cuius unitatem solidam et inconcussam do- 25 minus Jhesus cum summa diligencia componere et colligaref) voluit et in unitate eandem firmari valde et conservare. Inde est illud 1): „Ubi duo vel tres consenserint in unum, pro qua- cumque re pecierint, fiet eis“, et iterum 2): „Qui non colligit mecum; dispergit.“ „Et qui non audierit ecclesiam, sit tibi quasi 30 ethnicus et publicanus“3). „Amen dico vobis: Quidcumques) ligaveritis super terram, erit ligatum et in celis“4), etc. Nam a) ita A, om. B et C. b) ita A, B rubr.; om. C. c) om. BC. d) corr. ab ed.; per que omnes cod. e) om. C. f) ita A; colligere BC. g) Quodcumque C et biblia. 1) Matth. XVIII. I9. 4) Cf. Matth. XVI. 19. 2) Lucae XI. 23. 3) Matth. XVIII. 17. 35 17
Strana 260
260 Matthiae de Janov Regulae, 1. III, tr. 4, dist. 4, c. 30. et pro eo dominus mortuus est secundum Johannis ewange- lium 1), ut filios dei congregaret in unum et faceret sibi ex eis unam ecclesiam indivisam. Unde et rogat pro eo patrem in precipua sua oracione vicibus iteratis, dicens 2): „Non pro eis tantum rogo, sed et pro eis, qui credituri sunt per verbum eorum in me, ut omnes unum sint, sicut tu pater in me et ego in te, [ut] et ipsi in nobis unum sint, ut a) mundus credat, quia tu me misisti; et ego claritatem, quam tu dedisti michi, dedi eis, ut sint unum, sicut et nos unum sumus. Ego in eis et tu to in me, ut sint consumati in unum, ut congnoscat mundus, quia tu me misisti et dilexisti eos, sicut et me dilexisti." Ecce, quam summe dominus Jhesus crucifixus dilexit per- petuam et solidam unionem suorum sueque familie, propter quod omnem varietatemb) multiplicitatemquec) diversam, dero- 15 gantem d) universitati, voluit extirparee) a sua ecclesia. Unde variis cerimoniis veterifbuls et iudicialibus abscisis simul omnibus reliquit solum decem precepta dei moralia et illa eciam tantum [f. 119a] in unicum preceptum coartavit, dicens3): „Hoc est preceptum meum, ut diligatis invicem“ iterumf) post pauca1) 20 „Hoc mando vobis, ut diligatis invicem.“ Sed insuper et multas) multiphariaque sacrificia legis Moysy pius Jhesus tollens de medio, pro eis constituit solum unicum sacrificium super- substanciale et superceleste, id est suum corpus et sangwinem preciosum ymolandum, et illud tale, quod primo et principaliter 25 habet efficere et potest in dei ecclesia unitatem et conservare universitatemh) sacrosanctam. Et in hoc impletus est sermo prophete, quem dixit 5): „Verbum abreviatum faciet dominus super terram." Sed et apostoli Christi postea nulla statuta inposuerunt 30 populis vel valde pauca nullaque alia precepta tradiderunt pre- teri) illud unicum dominicum, scilicet de dileccione dei et pro- ximi, quod unum tantum firmare in populis et dilatare com- mendareque maxime sunt conati. Quod si qua pauca expres- 5 35 18) De mandatis hominum et libertate ewangelii A ad cale. fol. sup. a) corr. A. b) veritatem corr. varietatem A. c) multiplicemque BC. d) derogatam BC. e) exstirpare BC. f) Et iterum BC. 8) multi A, om. BC. h) unitatem BC. i) propter (sic) BC. 1) Cf. Joann. XI. 51—52. 2) Joann. XVII. 20—26. 3) Joann. XV. 12. 4) Joann. XV. 17. 5) Rom. IX. 28.
260 Matthiae de Janov Regulae, 1. III, tr. 4, dist. 4, c. 30. et pro eo dominus mortuus est secundum Johannis ewange- lium 1), ut filios dei congregaret in unum et faceret sibi ex eis unam ecclesiam indivisam. Unde et rogat pro eo patrem in precipua sua oracione vicibus iteratis, dicens 2): „Non pro eis tantum rogo, sed et pro eis, qui credituri sunt per verbum eorum in me, ut omnes unum sint, sicut tu pater in me et ego in te, [ut] et ipsi in nobis unum sint, ut a) mundus credat, quia tu me misisti; et ego claritatem, quam tu dedisti michi, dedi eis, ut sint unum, sicut et nos unum sumus. Ego in eis et tu to in me, ut sint consumati in unum, ut congnoscat mundus, quia tu me misisti et dilexisti eos, sicut et me dilexisti." Ecce, quam summe dominus Jhesus crucifixus dilexit per- petuam et solidam unionem suorum sueque familie, propter quod omnem varietatemb) multiplicitatemquec) diversam, dero- 15 gantem d) universitati, voluit extirparee) a sua ecclesia. Unde variis cerimoniis veterifbuls et iudicialibus abscisis simul omnibus reliquit solum decem precepta dei moralia et illa eciam tantum [f. 119a] in unicum preceptum coartavit, dicens3): „Hoc est preceptum meum, ut diligatis invicem“ iterumf) post pauca1) 20 „Hoc mando vobis, ut diligatis invicem.“ Sed insuper et multas) multiphariaque sacrificia legis Moysy pius Jhesus tollens de medio, pro eis constituit solum unicum sacrificium super- substanciale et superceleste, id est suum corpus et sangwinem preciosum ymolandum, et illud tale, quod primo et principaliter 25 habet efficere et potest in dei ecclesia unitatem et conservare universitatemh) sacrosanctam. Et in hoc impletus est sermo prophete, quem dixit 5): „Verbum abreviatum faciet dominus super terram." Sed et apostoli Christi postea nulla statuta inposuerunt 30 populis vel valde pauca nullaque alia precepta tradiderunt pre- teri) illud unicum dominicum, scilicet de dileccione dei et pro- ximi, quod unum tantum firmare in populis et dilatare com- mendareque maxime sunt conati. Quod si qua pauca expres- 5 35 18) De mandatis hominum et libertate ewangelii A ad cale. fol. sup. a) corr. A. b) veritatem corr. varietatem A. c) multiplicemque BC. d) derogatam BC. e) exstirpare BC. f) Et iterum BC. 8) multi A, om. BC. h) unitatem BC. i) propter (sic) BC. 1) Cf. Joann. XI. 51—52. 2) Joann. XVII. 20—26. 3) Joann. XV. 12. 4) Joann. XV. 17. 5) Rom. IX. 28.
Strana 261
De unico praecepto et sacrificio Jhesu Christi et apostolorum. 261 serunt, illa fecerunt succincte et in brevibus, parcentes in hoc gregi fratrum simplicium et infirmorum, et agentes caute contra dyabolum, accusatorem fratrum 1) sollicitum valde et indefessum, gerentesque viscera misericordie2) in familiam Jhesu, imitando a) in hoc suum magistrum et legislatorem unicum fidelem et uni- cum prudentem et scientem necessitatem hominum et infirmi- tatem, qui, ut dictum est, suosb) asseclas per multiplicitatem preceptorum et doctrinarum gravare omnino non voluit, sed hoc facientes manifeste confutavit, dicens 3): „Alligant enim onerae) inportabilia in humeros hominum, digito autem suo 10 nolunt ea movere“, etc. multa ad idem, que secuntur. Unde dominus Jhesus non dedit ullam legem scriptam suis posteris, cum tamen potuisset hoc effecisse in vita sua multis modis, sed solum dedit spiritum suum bonum et spiritum patris in corda credencium pro omni lege viva et perfecta et pro omni regula vite cuiuslibet sufficienti secundum declarata superius 4) et secundum scripturas et prophetas. Propterd) quod et apostoli ipsiuse), nolentes gravare po- pulos credentes in Jhesum variis doctrinis et adinvencionibus et preceptis, pauca scripserunt, pauciora mandaverunt, paucis- 20 sima statutis firmaverunt, inconcusse scientes, quod lex spiritus sancti est sufficiens, que docet omnem veritatem 5) intime, in- mediate, semper et ubiquef) atque ad omnia omnem hominem credentem non ficte Christum Jhesum, et scientes, quod unccio illa vel scriptura in corde docet de omnibus necessariis 6). Patet 25 autem hoc in XV Actuum apostolorum, quando dulcissimi pa- tres et apostoli Christi suos conchristianos esse multum liberos et non obligatos ad multa precepta manereg) voluerunt. Nam cum quidam conversi ex Israel inponere quedam veteris testi- monii precepta super christianos voluissent et iterum multipli- 30 citatem evacuatam per Christum revocare, gravando liberrimum populum christianum, mox beatus Petrus in concilio aposto- lorum omnium et1) ex consensu omnium fidelium iussu spiri- 15 18) De mandatis A. a) irritando false BC. b) suas BC. c) onerabilia corr. onera A. 35 d) contin. D 1. 2. e) Christi D 1. 2. f) post hanc vocem D 1. 2. contin. h) om. BC. Unde crudeliter oc., v. infra p. 262, lin. 32. g) movere BC. 1) Cf. Apoc. XII. 10. 2) sacpius in biblia occurrit; cf. Col. II. 12. 3) Matth. XXIII. 4. 4) Cf. supra l. III, tr. 1, c. 9. 5) Cf. Joann. XVI. 13. 6) Cf. I. Joann. II. 27.
De unico praecepto et sacrificio Jhesu Christi et apostolorum. 261 serunt, illa fecerunt succincte et in brevibus, parcentes in hoc gregi fratrum simplicium et infirmorum, et agentes caute contra dyabolum, accusatorem fratrum 1) sollicitum valde et indefessum, gerentesque viscera misericordie2) in familiam Jhesu, imitando a) in hoc suum magistrum et legislatorem unicum fidelem et uni- cum prudentem et scientem necessitatem hominum et infirmi- tatem, qui, ut dictum est, suosb) asseclas per multiplicitatem preceptorum et doctrinarum gravare omnino non voluit, sed hoc facientes manifeste confutavit, dicens 3): „Alligant enim onerae) inportabilia in humeros hominum, digito autem suo 10 nolunt ea movere“, etc. multa ad idem, que secuntur. Unde dominus Jhesus non dedit ullam legem scriptam suis posteris, cum tamen potuisset hoc effecisse in vita sua multis modis, sed solum dedit spiritum suum bonum et spiritum patris in corda credencium pro omni lege viva et perfecta et pro omni regula vite cuiuslibet sufficienti secundum declarata superius 4) et secundum scripturas et prophetas. Propterd) quod et apostoli ipsiuse), nolentes gravare po- pulos credentes in Jhesum variis doctrinis et adinvencionibus et preceptis, pauca scripserunt, pauciora mandaverunt, paucis- 20 sima statutis firmaverunt, inconcusse scientes, quod lex spiritus sancti est sufficiens, que docet omnem veritatem 5) intime, in- mediate, semper et ubiquef) atque ad omnia omnem hominem credentem non ficte Christum Jhesum, et scientes, quod unccio illa vel scriptura in corde docet de omnibus necessariis 6). Patet 25 autem hoc in XV Actuum apostolorum, quando dulcissimi pa- tres et apostoli Christi suos conchristianos esse multum liberos et non obligatos ad multa precepta manereg) voluerunt. Nam cum quidam conversi ex Israel inponere quedam veteris testi- monii precepta super christianos voluissent et iterum multipli- 30 citatem evacuatam per Christum revocare, gravando liberrimum populum christianum, mox beatus Petrus in concilio aposto- lorum omnium et1) ex consensu omnium fidelium iussu spiri- 15 18) De mandatis A. a) irritando false BC. b) suas BC. c) onerabilia corr. onera A. 35 d) contin. D 1. 2. e) Christi D 1. 2. f) post hanc vocem D 1. 2. contin. h) om. BC. Unde crudeliter oc., v. infra p. 262, lin. 32. g) movere BC. 1) Cf. Apoc. XII. 10. 2) sacpius in biblia occurrit; cf. Col. II. 12. 3) Matth. XXIII. 4. 4) Cf. supra l. III, tr. 1, c. 9. 5) Cf. Joann. XVI. 13. 6) Cf. I. Joann. II. 27.
Strana 262
262 Matthiae de Janov Regulae, l. III, tr. 4, dist. 4, c. 30. 5 IC 20 25 tus sancti surrexit, dicens 1): „Viri patres, vos scitis, quoniam ab antiquis diebus in nobis ellegit deus, per os meum audire gentes ewangelium et credere. Nunc ergo, quid temptatis deum inponere iugum super cervicem discipulorum, quod neque nos neque patres nostri portare potuimus? Sed per graciam domini nostri Jhesu Christi credimus salvari, quemadmodum et illi.“ Tacuit autem omnis multitudo et audiebant Barnabam et Pau- lum enarrantes, quanta deus fecisset signa et prodigia per eos in gentibus. Et postquam tacuerunt, respondit Jacobus, dicens! „Viri fratres, audite me. Symon [f. 119b] narravit, quemadmodum primum deus visitavit sumere ex gentibus populum nomini suo." Et paulo post 2): „Propter quod ego iudico non inquietari, qui ex gentibus convertuntur ad deum, sed scribere ad eos, ut ab- stineant se a contaminacionibus simulacrorum et fornicacione 15 et suffocatis eta) sanguine.“ Et infra3): „Visum est enim spiritui sancto et nobis, nichil ultra inponere vobis oneris, quam hec necessaria, ut abstineatis vos ab ymolatis simulachrorum et sanguine [et] suffocato et fornicacione, a quibus custodientes vos, bene agetis. Valete." Ecce quomodo magni apostolib) et dulcissimi no- luerunt excogitare multiplicitatem preceptorum et statutorum cerimoniarumque [nec]e) inponere suis filiis liberis, nec ausi fuerunt multa addere ad legem spiritus sancti scriptam in cor- dibus fidelium, sed ista paucula, que hic exprimuntur, voluerunt divulgare, condescendentes infirmitati fratrum noviciorum ex Judaysmo conversorum et per hoc compescentes aliqualiter ip- sorum murmura, et eciam propter reverenciam eciamd) legis Veteris, ne tam cito refutata prorsus videretur, sed synagoga quasi mater antiquatae) iam mortua cum reverencia deduce- 30 retur ad sepulchrum. Et hec iuxta modum loquendi doctorum beatorum. Et undef) crudeliter et infrunite posteriores multi vi- dentur egisse et ageres) usque modo, qui suas adinven- ciones multas et doctrinas varias ac mandata rigida in dei et 35 domini Jhesu familiah) induxerunt et auctoritative firmaverunt, 35) Jura nostra (?) extirpanda D 2. ad calc. fol. super. a) in BC. b) populi omnes cod. c) add. ab ed. d) om. BC. e) antiqua BC. f) contin. D 1. 2. 8) egere BC. 1) familiam B. 1) Act. XV. 7. 10—14. 2) Act. XV. I9—20. 3) Act. XV. 28—29.
262 Matthiae de Janov Regulae, l. III, tr. 4, dist. 4, c. 30. 5 IC 20 25 tus sancti surrexit, dicens 1): „Viri patres, vos scitis, quoniam ab antiquis diebus in nobis ellegit deus, per os meum audire gentes ewangelium et credere. Nunc ergo, quid temptatis deum inponere iugum super cervicem discipulorum, quod neque nos neque patres nostri portare potuimus? Sed per graciam domini nostri Jhesu Christi credimus salvari, quemadmodum et illi.“ Tacuit autem omnis multitudo et audiebant Barnabam et Pau- lum enarrantes, quanta deus fecisset signa et prodigia per eos in gentibus. Et postquam tacuerunt, respondit Jacobus, dicens! „Viri fratres, audite me. Symon [f. 119b] narravit, quemadmodum primum deus visitavit sumere ex gentibus populum nomini suo." Et paulo post 2): „Propter quod ego iudico non inquietari, qui ex gentibus convertuntur ad deum, sed scribere ad eos, ut ab- stineant se a contaminacionibus simulacrorum et fornicacione 15 et suffocatis eta) sanguine.“ Et infra3): „Visum est enim spiritui sancto et nobis, nichil ultra inponere vobis oneris, quam hec necessaria, ut abstineatis vos ab ymolatis simulachrorum et sanguine [et] suffocato et fornicacione, a quibus custodientes vos, bene agetis. Valete." Ecce quomodo magni apostolib) et dulcissimi no- luerunt excogitare multiplicitatem preceptorum et statutorum cerimoniarumque [nec]e) inponere suis filiis liberis, nec ausi fuerunt multa addere ad legem spiritus sancti scriptam in cor- dibus fidelium, sed ista paucula, que hic exprimuntur, voluerunt divulgare, condescendentes infirmitati fratrum noviciorum ex Judaysmo conversorum et per hoc compescentes aliqualiter ip- sorum murmura, et eciam propter reverenciam eciamd) legis Veteris, ne tam cito refutata prorsus videretur, sed synagoga quasi mater antiquatae) iam mortua cum reverencia deduce- 30 retur ad sepulchrum. Et hec iuxta modum loquendi doctorum beatorum. Et undef) crudeliter et infrunite posteriores multi vi- dentur egisse et ageres) usque modo, qui suas adinven- ciones multas et doctrinas varias ac mandata rigida in dei et 35 domini Jhesu familiah) induxerunt et auctoritative firmaverunt, 35) Jura nostra (?) extirpanda D 2. ad calc. fol. super. a) in BC. b) populi omnes cod. c) add. ab ed. d) om. BC. e) antiqua BC. f) contin. D 1. 2. 8) egere BC. 1) familiam B. 1) Act. XV. 7. 10—14. 2) Act. XV. I9—20. 3) Act. XV. 28—29.
Strana 263
Quae expediant ad reformandam pacem et unionem eccles. 263 subditos nimis obligantes et gravantes, ut et doctrinarum ta- lium eta) adinvencionum et mandatorum hominum sit tanta multiplicitas et infinita multitudo, quod, utb) paulo ante dictum est, innumerabiles libros repleverunt et valde magnos et sump- tuosos, quos fere nullus hominum, nisi dives, comparare et per 5 totam vitam ipsis deditus possit ea satis legere et utiliter incor- porare, et tamen ad ea omnia, que ibidem continentur, voluerunt obligarie) populum christianum, que omnia, ut dictum est, non tantum facere non sufficiunt, sed eciam nec scired) vel ad ple- num memorari. Quapropter aput me decretum habeo, quod ade) reformandumf) pacem et unionem in universitate christiana expedit omnem plantacionem illam era- dicare et abreviare iterum verbum super terram1) et reduceres) Christi Jhesu ecclesiam ad sua pri- 15 mordia salubria et conpendiosa, quanto pauciori- bus et apostolicis mandatis reservatish), quoniam ego puto coram domino meo Jhesu crucifixo, quod lex spiritus sancti et ewangelium expressum et di- vulgatum et patres ordinarii plebium, utpote papa, 20 episcopi et plebani, et opitulaciones eorum, om- ninoi) ista sufficiunt ad direccionemk) legittimam omnem communitatem populorum et quemlibet ho- minem singulariter de communitate, sufficiunt in- quam ista prenotata ad omnem questionem dissol- 25 vendam et ad omnem causam in foro consciencie et in foro iudicii discuciendam, addita supradictis scriptura Veteris et Novi Testamenti. 10 3) De statibus, casibus, appellacionibus D 2. ad calc. fol. super. a) om. C. b) ut — dictum est om. D 1. 2. c) obligare corr. obli 30 gari A; obligare BC. d) vestire D 2; nescire cet. cod. e) ita D I. 2; om. ABC. 1) reformandam BC D 2. g) et add. A, sed eras.; ad add. BC. h) mandatis reservatis om. D 2; post hanc vocem D 1. 2. cont. Consue- i) omnia C. k) dura- tudines tamen bone oc. v. infra p. 261/2, lin. 13. cionem (sic) ABC. 35 1) Cf. Matth. XV. 13 et Rom. IX. 28.
Quae expediant ad reformandam pacem et unionem eccles. 263 subditos nimis obligantes et gravantes, ut et doctrinarum ta- lium eta) adinvencionum et mandatorum hominum sit tanta multiplicitas et infinita multitudo, quod, utb) paulo ante dictum est, innumerabiles libros repleverunt et valde magnos et sump- tuosos, quos fere nullus hominum, nisi dives, comparare et per 5 totam vitam ipsis deditus possit ea satis legere et utiliter incor- porare, et tamen ad ea omnia, que ibidem continentur, voluerunt obligarie) populum christianum, que omnia, ut dictum est, non tantum facere non sufficiunt, sed eciam nec scired) vel ad ple- num memorari. Quapropter aput me decretum habeo, quod ade) reformandumf) pacem et unionem in universitate christiana expedit omnem plantacionem illam era- dicare et abreviare iterum verbum super terram1) et reduceres) Christi Jhesu ecclesiam ad sua pri- 15 mordia salubria et conpendiosa, quanto pauciori- bus et apostolicis mandatis reservatish), quoniam ego puto coram domino meo Jhesu crucifixo, quod lex spiritus sancti et ewangelium expressum et di- vulgatum et patres ordinarii plebium, utpote papa, 20 episcopi et plebani, et opitulaciones eorum, om- ninoi) ista sufficiunt ad direccionemk) legittimam omnem communitatem populorum et quemlibet ho- minem singulariter de communitate, sufficiunt in- quam ista prenotata ad omnem questionem dissol- 25 vendam et ad omnem causam in foro consciencie et in foro iudicii discuciendam, addita supradictis scriptura Veteris et Novi Testamenti. 10 3) De statibus, casibus, appellacionibus D 2. ad calc. fol. super. a) om. C. b) ut — dictum est om. D 1. 2. c) obligare corr. obli 30 gari A; obligare BC. d) vestire D 2; nescire cet. cod. e) ita D I. 2; om. ABC. 1) reformandam BC D 2. g) et add. A, sed eras.; ad add. BC. h) mandatis reservatis om. D 2; post hanc vocem D 1. 2. cont. Consue- i) omnia C. k) dura- tudines tamen bone oc. v. infra p. 261/2, lin. 13. cionem (sic) ABC. 35 1) Cf. Matth. XV. 13 et Rom. IX. 28.
Strana 264
264 Matthiae de Janov Regulae, 1. III, tr. 4 c. 4, dist. 31. Capitulum tricesimum primuma). Quodb) sicut una consuctudo facit multum ad unitatem ecclesie, ita diverse consuetudines voluntarie admisse in populo destruunt universitatem familie Jhesu Christic). Consuetudo eciam una et eadem et secundum hoc uni- formis conversacio atque actus uniformes in societate, in familia, in populis, in quantum possunt esse et introduci, multum valent seu cooperantur ad unionem [f. 120a] populi et universitatis firmitatem. Quapropter sancti patres et sancta ecclesia multum 10 favent consuetudinibus honestis et antiquatis et vo- lunt ad eas quasi ad legem obligarid) populos, illose) verof), qui publice obviant consuetudinibus aprobatis, graviter [eccle- sia]s) redarguit atque punit. Unde consuetudines h) bone con- grue possunt muri unitatis populorum et concordie 15 appellari et pacis vincula, quoniam multum favorabiliter tenent populos in unitate, eo quod semper et naturaliter similia simi- libus congaudent, et varie consuetudines variant homines et in- ducunt turbaciones et scissuras. Est tamen hic advertendum, quod consuetudines, que 20 ordinarie ab ecclesia secundum suam originem prodierunt, ut- pote consuetudines preceptorum ecclesie et multarum obser- vanciarum, ille debent esse per totam ecclesiam generales, et ille sunt, que multum conferunt ad esse in populo chri- stiano unitatem. Duo etenim illinci) concurrunt faciencia firmi- 25 tatem, scilicet preceptum ecclesie et introducta consuetudo. Sed consuetudines, que in regionibus diversis fiunt di- verse, que non ab universitatek) ecclesie emanant neque ex patribus, sed ex diversa patriarum1) et populorum qualitate, ille, quamvis multe sunt in dei ecclesia, tamen non i1) scindunt 30 13) Consuetudines bone D 2. in m. generales 22) Consuetudines parciales (?) D 2. 25) Consuetudines D 2.— 26) Consuetudines in diversis regionibus D 2. 35 a) ita A rubr.; Cap. XXX (sic) B rubr.; om. C. b) Sequitur, quod B. c) ita AB rubr., om. C. d) obligare C. e) hos illos A anta corr. ct BC. 1) add. ab ed. g) add. A sup. lin., om. BC. h) Consuetudines tamen k) unitate D 1. 2. 1) patrum BC. cont. D 1. 2. i) illinc A ; illic cet. cod. m) om. BC.
264 Matthiae de Janov Regulae, 1. III, tr. 4 c. 4, dist. 31. Capitulum tricesimum primuma). Quodb) sicut una consuctudo facit multum ad unitatem ecclesie, ita diverse consuetudines voluntarie admisse in populo destruunt universitatem familie Jhesu Christic). Consuetudo eciam una et eadem et secundum hoc uni- formis conversacio atque actus uniformes in societate, in familia, in populis, in quantum possunt esse et introduci, multum valent seu cooperantur ad unionem [f. 120a] populi et universitatis firmitatem. Quapropter sancti patres et sancta ecclesia multum 10 favent consuetudinibus honestis et antiquatis et vo- lunt ad eas quasi ad legem obligarid) populos, illose) verof), qui publice obviant consuetudinibus aprobatis, graviter [eccle- sia]s) redarguit atque punit. Unde consuetudines h) bone con- grue possunt muri unitatis populorum et concordie 15 appellari et pacis vincula, quoniam multum favorabiliter tenent populos in unitate, eo quod semper et naturaliter similia simi- libus congaudent, et varie consuetudines variant homines et in- ducunt turbaciones et scissuras. Est tamen hic advertendum, quod consuetudines, que 20 ordinarie ab ecclesia secundum suam originem prodierunt, ut- pote consuetudines preceptorum ecclesie et multarum obser- vanciarum, ille debent esse per totam ecclesiam generales, et ille sunt, que multum conferunt ad esse in populo chri- stiano unitatem. Duo etenim illinci) concurrunt faciencia firmi- 25 tatem, scilicet preceptum ecclesie et introducta consuetudo. Sed consuetudines, que in regionibus diversis fiunt di- verse, que non ab universitatek) ecclesie emanant neque ex patribus, sed ex diversa patriarum1) et populorum qualitate, ille, quamvis multe sunt in dei ecclesia, tamen non i1) scindunt 30 13) Consuetudines bone D 2. in m. generales 22) Consuetudines parciales (?) D 2. 25) Consuetudines D 2.— 26) Consuetudines in diversis regionibus D 2. 35 a) ita A rubr.; Cap. XXX (sic) B rubr.; om. C. b) Sequitur, quod B. c) ita AB rubr., om. C. d) obligare C. e) hos illos A anta corr. ct BC. 1) add. ab ed. g) add. A sup. lin., om. BC. h) Consuetudines tamen k) unitate D 1. 2. 1) patrum BC. cont. D 1. 2. i) illinc A ; illic cet. cod. m) om. BC.
Strana 265
De consuetudinibus utilibus atque nocivis. 265 populos a) neque officiuntb) christianorum unioni; expedit tamen homini pro concordiac) observanda, ut quocumque divertit vel ubicumque in loco demoratur, semper cum illis, cum quibus agit suam vitam, teneat consuetudinem ipsorum dudum affir- matam d) et non discrepet ab ea ullo modo, secundum doctrinam sanctorum et patrum sanxionem, nisi quis possit et velit in ali- quibus consuetudinem introducere meliorem vel sanctam con- suetudinem antiquam, iam autem abolitam et abductam reducere in populo et reformare, veluti quondam fuite) sancta et di- gnissima consuetudo communi populo communicare 10 cottidie vel alias multum frequenter, autf) quicumque astantes sacris missis communicares) voluissent, ipsis sine tarditate a presbiteris donabatur. At post usque modo, cum refriguit cari- tas multorum et superhabundavit iniquitas, cessavit illa salu- berrima consuetudo, ita videlicet ut christiani iam preceptis com- 15 pulsi, vix semel in anno communiter accedunt ad altare su- mendo corpus Christi. Et ita de multis aliis bonis et sanctis consuetudinibus per incuriam et male in dei ecclesia abolitis, quas nunc recuperare iterum in populo quocumque modo est utique sanctum et 1) utile in plebibus christianisi). Verumtamen pro summa intencionis in hoc capitulo est inferendum, quod sicut consuetudines ille, que ex varietate po- pulorum veniunt in ecclesiam, unitatem in ecclesia non destru- unt, ita consuetudines multe et varie, que venerunt ex doctrinis et adinvencionibus hominum, ab ecclesia 25 admisse et confirmate, per quas ex omni gente et ex omni po- pulo fratres et societates seorsum et iterum collecti et segregati et illi se invicem amant muttuo et illi se invicem seorsum sibi adherent, suntque seipsos private amantes, per quod introducte sunt secte varie et nimium multiplicate, nimium confortate et 30 dilatate et valde colorate et sub specie religionis et pietatis scindentes ecclesie sancte unionem caritatemque communitatisk) christiane exterminantes atque [f. 120b] universitatem gratissi- 5 20 2) Consuetudo observanda secundum modum, cum quibus vivitur D 2. a) populorum BC. b) efficiunt BC. c) precordia B. d) affir- 35 mata BC. e) sint false A. f) aut — corpus Christi om. D 1. 2. g) corr. i) hac voce expliciunt ab ed.; communiter omnes. cod. h) eciam D 2. k) com- excerpta codd. D 1. 2 nota sequenti addita: Hec de unitate ecclesie. munionis BC.
De consuetudinibus utilibus atque nocivis. 265 populos a) neque officiuntb) christianorum unioni; expedit tamen homini pro concordiac) observanda, ut quocumque divertit vel ubicumque in loco demoratur, semper cum illis, cum quibus agit suam vitam, teneat consuetudinem ipsorum dudum affir- matam d) et non discrepet ab ea ullo modo, secundum doctrinam sanctorum et patrum sanxionem, nisi quis possit et velit in ali- quibus consuetudinem introducere meliorem vel sanctam con- suetudinem antiquam, iam autem abolitam et abductam reducere in populo et reformare, veluti quondam fuite) sancta et di- gnissima consuetudo communi populo communicare 10 cottidie vel alias multum frequenter, autf) quicumque astantes sacris missis communicares) voluissent, ipsis sine tarditate a presbiteris donabatur. At post usque modo, cum refriguit cari- tas multorum et superhabundavit iniquitas, cessavit illa salu- berrima consuetudo, ita videlicet ut christiani iam preceptis com- 15 pulsi, vix semel in anno communiter accedunt ad altare su- mendo corpus Christi. Et ita de multis aliis bonis et sanctis consuetudinibus per incuriam et male in dei ecclesia abolitis, quas nunc recuperare iterum in populo quocumque modo est utique sanctum et 1) utile in plebibus christianisi). Verumtamen pro summa intencionis in hoc capitulo est inferendum, quod sicut consuetudines ille, que ex varietate po- pulorum veniunt in ecclesiam, unitatem in ecclesia non destru- unt, ita consuetudines multe et varie, que venerunt ex doctrinis et adinvencionibus hominum, ab ecclesia 25 admisse et confirmate, per quas ex omni gente et ex omni po- pulo fratres et societates seorsum et iterum collecti et segregati et illi se invicem amant muttuo et illi se invicem seorsum sibi adherent, suntque seipsos private amantes, per quod introducte sunt secte varie et nimium multiplicate, nimium confortate et 30 dilatate et valde colorate et sub specie religionis et pietatis scindentes ecclesie sancte unionem caritatemque communitatisk) christiane exterminantes atque [f. 120b] universitatem gratissi- 5 20 2) Consuetudo observanda secundum modum, cum quibus vivitur D 2. a) populorum BC. b) efficiunt BC. c) precordia B. d) affir- 35 mata BC. e) sint false A. f) aut — corpus Christi om. D 1. 2. g) corr. i) hac voce expliciunt ab ed.; communiter omnes. cod. h) eciam D 2. k) com- excerpta codd. D 1. 2 nota sequenti addita: Hec de unitate ecclesie. munionis BC.
Strana 266
266 Matthiae de Janov Regulae, 1. III, tr. 4, dist. 4, c. 31 et 32. mam violantes, — ille inquam diverse consuetudines sic voluntarie in ecclesiam admisse et adinvente sunt valde nocive, et per consequens, quantum porsibile est, excludende ab aula et ex- tirpandea). 10 15 Capitulum tricesimum secundumb). Quod diversitas conversacionis et actuum in familiis et fra ri- bus est contraria unitati ecclesie et spiriluic) Jhesu Christid). Diversitas autem conversacionis et varietas ac- tuum concernit hic indifferentes personas in familiis et in ple- bibus, que similiter introducunt diversitatem et divisionem non modicam inter fratres. Et idcirco merito ab apostolis et a pa- tribus talis divaricacio et dissimilitudo in moribus inter proxi- mos multipliciter vituperatur, per multa abiudicatur, quoniam ut plurimum talis dissencioe) in conversacione et actibus atque singularitas venit ex eo, quod homines singulariter amant seip- sos. Venit eciam ex superbia et complacencia ad seipsum ver- gitque ad conturbacionem aliorum et divisionem molestam pro- ximorum. Et ideo talia sunt valde extirpanda ubique et sem- per ac detestanda. Huius autem moleste divisionis, putaf) con- 20 versacionis et actuum singularium in familiis, in societate, in via et in domo sunt principia necessaria et mater omnia illa, que superius sunt posita [et] discussa, puta varia religio, varia regula vivendi, varietas consuetudinis introducta voluntarie in christianum populum et celebrata ac confirmata, multiplicitas- 25 que mandatorum, doctrinarum, cerimoniarum et multarum ad- invencionum hominum et hiis similia, omnia inquam ista fa- ciunt fratres christianos diversos a se in conversacione et mo- ribus et contrarios in singularibus actibus ac contenciosos5) et sibi mutuo alienos. Propter quod ista sunt, que non modice 30 disturbant unitatem spiritus et prohibent habitare fratres in unum dulciter et iocunde violantque effectum caritatis et im- pediunt opus spiritus sancti, videlicet habitare unius moris in domo 1), et per consequens multum obviant prime et princi- 35 a) exstirpande B. b) ita A rubr.; Cap. XXXI (sic) B rubr.; om. C. c) spiritu (sic) AB. d) ita AB (rubr.) ; om. C. e) ita AC; dissensio B. f) puto C. g) contenciosas (sic) BC. 1) Psalm. LXVII. 7.
266 Matthiae de Janov Regulae, 1. III, tr. 4, dist. 4, c. 31 et 32. mam violantes, — ille inquam diverse consuetudines sic voluntarie in ecclesiam admisse et adinvente sunt valde nocive, et per consequens, quantum porsibile est, excludende ab aula et ex- tirpandea). 10 15 Capitulum tricesimum secundumb). Quod diversitas conversacionis et actuum in familiis et fra ri- bus est contraria unitati ecclesie et spiriluic) Jhesu Christid). Diversitas autem conversacionis et varietas ac- tuum concernit hic indifferentes personas in familiis et in ple- bibus, que similiter introducunt diversitatem et divisionem non modicam inter fratres. Et idcirco merito ab apostolis et a pa- tribus talis divaricacio et dissimilitudo in moribus inter proxi- mos multipliciter vituperatur, per multa abiudicatur, quoniam ut plurimum talis dissencioe) in conversacione et actibus atque singularitas venit ex eo, quod homines singulariter amant seip- sos. Venit eciam ex superbia et complacencia ad seipsum ver- gitque ad conturbacionem aliorum et divisionem molestam pro- ximorum. Et ideo talia sunt valde extirpanda ubique et sem- per ac detestanda. Huius autem moleste divisionis, putaf) con- 20 versacionis et actuum singularium in familiis, in societate, in via et in domo sunt principia necessaria et mater omnia illa, que superius sunt posita [et] discussa, puta varia religio, varia regula vivendi, varietas consuetudinis introducta voluntarie in christianum populum et celebrata ac confirmata, multiplicitas- 25 que mandatorum, doctrinarum, cerimoniarum et multarum ad- invencionum hominum et hiis similia, omnia inquam ista fa- ciunt fratres christianos diversos a se in conversacione et mo- ribus et contrarios in singularibus actibus ac contenciosos5) et sibi mutuo alienos. Propter quod ista sunt, que non modice 30 disturbant unitatem spiritus et prohibent habitare fratres in unum dulciter et iocunde violantque effectum caritatis et im- pediunt opus spiritus sancti, videlicet habitare unius moris in domo 1), et per consequens multum obviant prime et princi- 35 a) exstirpande B. b) ita A rubr.; Cap. XXXI (sic) B rubr.; om. C. c) spiritu (sic) AB. d) ita AB (rubr.) ; om. C. e) ita AC; dissensio B. f) puto C. g) contenciosas (sic) BC. 1) Psalm. LXVII. 7.
Strana 267
De novica diversitate conversationis et actuum in familiis et fratribus. 267 pali intencioni et peticioni Jhesu Christi, pro qua descendit de celis, pro qua et mortuus est] et resurrexit et misit spiri um sanctum suum, scilicet ut filios dei, qui erant dispersi, in unum cor et animam unam congregaret et ut ecclesia sua esset unum, sicut ipse et pater est unum a). a) etc. add. B; etc. etc. etc. Sequitur. Pane boze add. C. Hac voce ex- pliciunt opera Mag. Matthiae de Janov in cod. B, in fine cuius, ff. 220a221b expositio quaedam (Mag. Matthiae?) orationis dominicae legitur. Quae exposítio inc. Pater noster. Sciendum, quod hec dominica oracio dicitur, quia dominus noster Jhesus Christus proprio suo ore benedicto composuit oc. (1a, 2a, 3a, 10 4a peticio). Expl. Octava beatitudo ... Hoc igne purgantur pauperes, mites, misericordes, etc. Sequuntur diagrammata, quae dicuntur, orationis dominicae, ex. g.. Pater noster Qui est in celis excelsus creacione suavis — in - amore dives hereditate. speculum eternitatis corona jocunditatis thesaurus felicitatis. 15
De novica diversitate conversationis et actuum in familiis et fratribus. 267 pali intencioni et peticioni Jhesu Christi, pro qua descendit de celis, pro qua et mortuus est] et resurrexit et misit spiri um sanctum suum, scilicet ut filios dei, qui erant dispersi, in unum cor et animam unam congregaret et ut ecclesia sua esset unum, sicut ipse et pater est unum a). a) etc. add. B; etc. etc. etc. Sequitur. Pane boze add. C. Hac voce ex- pliciunt opera Mag. Matthiae de Janov in cod. B, in fine cuius, ff. 220a221b expositio quaedam (Mag. Matthiae?) orationis dominicae legitur. Quae exposítio inc. Pater noster. Sciendum, quod hec dominica oracio dicitur, quia dominus noster Jhesus Christus proprio suo ore benedicto composuit oc. (1a, 2a, 3a, 10 4a peticio). Expl. Octava beatitudo ... Hoc igne purgantur pauperes, mites, misericordes, etc. Sequuntur diagrammata, quae dicuntur, orationis dominicae, ex. g.. Pater noster Qui est in celis excelsus creacione suavis — in - amore dives hereditate. speculum eternitatis corona jocunditatis thesaurus felicitatis. 15
Strana 268
268 Matthiae de Janov Regulae, l. III, tr. 4, dist. 5, c. 29. DISTINCCIO QUINTA2. DE UNIVERSITATE ECCLESIE JHESU CHRISTI ET MEM- BRORUM EIUSb). Capitulum vigesimum nonum°). Nunc prosequendum est Christo Jhesu duce de quarto principali superius assumpto, videlicet quomodo in corpore Christi mistico et ind) membris ipsius et articulis est graciosis- sima universitas et decora. Et notandum est, quod universitas hic accepta et je- 10 rarchiae) per beatum Dyonisium determinata in libro suo et diffinita1) sunt prorsus eadem, nisi quod voces sunt distincte. Est namque universitas!) sancta unio vel unitas racionabilium personarum, continens earumdem personarum venustam varie- tatem, utiliter et necesse distinctam per gradus et officia, per 15 scienciam et auctoritatem ac operacionem pro salute tocius mul- titudinis et bono communi oportuna et competencia, ad domini Jhesu, verbig) caro facti, conformitatem, prout possibile est, assi- milata et per illuminaciones sibi divinitus infusas iuxta capa- citatem ad dei imitacionem sursum actab). 20 9) Diffinicio 1) Distinccio universitatis ecclesie vel declaracio A. universitatis A ct C. 12) Dominica 17a super epistola de unitate D I alia manu. — De unitate Ecclesię D 2. (rubr.) et alia manu: Universitas sancta. 25 a) ita A addens Incipit rubrica. — In B haec distinctio deest (cf. supra p. 267, lin. 6—7. — Recte inscribi deberet: Distinctio quarta. Cf. Praefat. b) ita AC; eius om. C. c) ita AC. d) om. C. e) in cod. C utique scri- bitur yerarchia seu jerarchia. 1) cont. D 1. 2. g) corr. ab ed.; domini h) post hanc vocem D 1. 2. cont. Omnis christianus Jhesum verbum A et C. oc. v. infrd p. 270, lin. 3. 1) Cf. Dionysius Aracopagita, de cccles. hierarchid c. 1, et de coclesti 30 hierarchid c. 3, ap. Migne PG, t. III.
268 Matthiae de Janov Regulae, l. III, tr. 4, dist. 5, c. 29. DISTINCCIO QUINTA2. DE UNIVERSITATE ECCLESIE JHESU CHRISTI ET MEM- BRORUM EIUSb). Capitulum vigesimum nonum°). Nunc prosequendum est Christo Jhesu duce de quarto principali superius assumpto, videlicet quomodo in corpore Christi mistico et ind) membris ipsius et articulis est graciosis- sima universitas et decora. Et notandum est, quod universitas hic accepta et je- 10 rarchiae) per beatum Dyonisium determinata in libro suo et diffinita1) sunt prorsus eadem, nisi quod voces sunt distincte. Est namque universitas!) sancta unio vel unitas racionabilium personarum, continens earumdem personarum venustam varie- tatem, utiliter et necesse distinctam per gradus et officia, per 15 scienciam et auctoritatem ac operacionem pro salute tocius mul- titudinis et bono communi oportuna et competencia, ad domini Jhesu, verbig) caro facti, conformitatem, prout possibile est, assi- milata et per illuminaciones sibi divinitus infusas iuxta capa- citatem ad dei imitacionem sursum actab). 20 9) Diffinicio 1) Distinccio universitatis ecclesie vel declaracio A. universitatis A ct C. 12) Dominica 17a super epistola de unitate D I alia manu. — De unitate Ecclesię D 2. (rubr.) et alia manu: Universitas sancta. 25 a) ita A addens Incipit rubrica. — In B haec distinctio deest (cf. supra p. 267, lin. 6—7. — Recte inscribi deberet: Distinctio quarta. Cf. Praefat. b) ita AC; eius om. C. c) ita AC. d) om. C. e) in cod. C utique scri- bitur yerarchia seu jerarchia. 1) cont. D 1. 2. g) corr. ab ed.; domini h) post hanc vocem D 1. 2. cont. Omnis christianus Jhesum verbum A et C. oc. v. infrd p. 270, lin. 3. 1) Cf. Dionysius Aracopagita, de cccles. hierarchid c. 1, et de coclesti 30 hierarchid c. 3, ap. Migne PG, t. III.
Strana 269
Diffinitio universitatis ecclesiae Jhesu Christi. 269 Ista diffinicio universitatis iam superius est declarata quoad singulas eius partes. Nam de unitate ecclesie pulchra et iocunda est pridem tractatum per multa, similiter de varietate ipsius venusta vel de formitate formosa iam superius est disputatum 1). Ita eciam de distinccione utili per gradus et officia est premis- sum, conformiter ad distinccionem membrorum et articulorum in corpore virginis nupte et decore2). Ista igitur universitas fa- milie Jhesu crucifixi, filii dei vivi, virtutis dei et dei sapiencie, universitas sancte ecclesie ita est ordinata tota et composita per graciam et veritatem, per Jhesum Christum factam, ita est tota 10 pulchra et delectabilis et tota desiderabilis, quod merito per beatum Dyonisium celesti curie est comparata et celesti ierarchie proporcionata, prout supra est deductum 3), et per beatum Johannem thabernaculo dei cum homini- bus atque virginia) sponse est adequata4); per beatum 15 quoque Paulum, ut superius est ostensum, universitas ec- clesie universitati membrorum corporis humani et armonie organice ipsorum esse similis per plurima est expressa 5), quoniam, ut supra est deductum, pulchritudo sancte ecclesie et eius uniformis ordinacio et ordinata conformitas tota 20 delectabilis et decora totaque utilis et compendiosa, ita quod prorsus nichil in ea superfluit, neque eciam aliquid deficit ab eo, quod est universitati necessariumb) et expediens, ubi ma- xima est unitas, perfectissima communicacio, omnium pulcher- rima distinccio, completissima singulorum ordinacio, in firmis- 25 sima communitate atque sancta nulli alteri rei in mundo valet magis proprie comparari vel equari quam corpori virginis decore, iam nubilis seu nupte, composicionique decore et commensurate membrorum eius, in qua omnia ex uno, in uno sunt et ad unum venustistissime, commensuratissime atque de- 30 lectabilissime ordinata. Ita in ecclesia domini Jhesu Christi, in qua est communio sanctorum in gratuitis et omnia communia in fortuitis et tocius multitudinis credencium cor unum et anima una 6), et, prout dicit apostolus, ubi supra?): „Unum corpus, unus spiritus, sicud vocati estis in una spe vocacionis vestre. Unus 35 a) corr. ab ed.; virginum omnes cod. b) corr. ab ed.; necessariam AC. 1) vide supra dist. I, ut dici debet, pag. 140—195. 2) vide supra dist. II et III, p. 195 sq. et p. 220 sq. 3) v. supra dist. IV, recte dist. II, c. 17. 4) Apoc. XXI. 2 et 3. 5) v. supra dist. IV, recte dist. II, c. 17. 8) Cf. 7) Ephes. IV. 4—6. Act. IV. 32. 40
Diffinitio universitatis ecclesiae Jhesu Christi. 269 Ista diffinicio universitatis iam superius est declarata quoad singulas eius partes. Nam de unitate ecclesie pulchra et iocunda est pridem tractatum per multa, similiter de varietate ipsius venusta vel de formitate formosa iam superius est disputatum 1). Ita eciam de distinccione utili per gradus et officia est premis- sum, conformiter ad distinccionem membrorum et articulorum in corpore virginis nupte et decore2). Ista igitur universitas fa- milie Jhesu crucifixi, filii dei vivi, virtutis dei et dei sapiencie, universitas sancte ecclesie ita est ordinata tota et composita per graciam et veritatem, per Jhesum Christum factam, ita est tota 10 pulchra et delectabilis et tota desiderabilis, quod merito per beatum Dyonisium celesti curie est comparata et celesti ierarchie proporcionata, prout supra est deductum 3), et per beatum Johannem thabernaculo dei cum homini- bus atque virginia) sponse est adequata4); per beatum 15 quoque Paulum, ut superius est ostensum, universitas ec- clesie universitati membrorum corporis humani et armonie organice ipsorum esse similis per plurima est expressa 5), quoniam, ut supra est deductum, pulchritudo sancte ecclesie et eius uniformis ordinacio et ordinata conformitas tota 20 delectabilis et decora totaque utilis et compendiosa, ita quod prorsus nichil in ea superfluit, neque eciam aliquid deficit ab eo, quod est universitati necessariumb) et expediens, ubi ma- xima est unitas, perfectissima communicacio, omnium pulcher- rima distinccio, completissima singulorum ordinacio, in firmis- 25 sima communitate atque sancta nulli alteri rei in mundo valet magis proprie comparari vel equari quam corpori virginis decore, iam nubilis seu nupte, composicionique decore et commensurate membrorum eius, in qua omnia ex uno, in uno sunt et ad unum venustistissime, commensuratissime atque de- 30 lectabilissime ordinata. Ita in ecclesia domini Jhesu Christi, in qua est communio sanctorum in gratuitis et omnia communia in fortuitis et tocius multitudinis credencium cor unum et anima una 6), et, prout dicit apostolus, ubi supra?): „Unum corpus, unus spiritus, sicud vocati estis in una spe vocacionis vestre. Unus 35 a) corr. ab ed.; virginum omnes cod. b) corr. ab ed.; necessariam AC. 1) vide supra dist. I, ut dici debet, pag. 140—195. 2) vide supra dist. II et III, p. 195 sq. et p. 220 sq. 3) v. supra dist. IV, recte dist. II, c. 17. 4) Apoc. XXI. 2 et 3. 5) v. supra dist. IV, recte dist. II, c. 17. 8) Cf. 7) Ephes. IV. 4—6. Act. IV. 32. 40
Strana 270
270 Matthiae de Janov Regulae, l. III, tr. 4, dist. 5, c. 29 et 30. 10 dominus, una fides, unum baptisma. Unus panis, unus deus et pa- ter omnium, qui super omnes et per omnia et in omnibus nobis." Unde sequitur, quod omnisa) christianus, de quanto magis vel minus sapit istam unitatemb), sequitur et emu- latur in christiano populo, de tanto magis vel minus participat spiritum Jhesu Christi, et de quanto gradu diligit hanc com- municacionem et exercet etc) operatur in familia Jhesu Christi vel in conchristianos, in tanto gradu habundat gracia et veritate per Christum factis. Et ita e converso quilibet christianus, de quanto amat seipsum et querit, que sua sunt, de tanto est exsors d) de spiritu Jhesu Christi, et de quanto facit suam vitam seorsum et in privacionem, de tanto est divisus ab unitate ecclesie. Ex quibus limpide sequitur, quod cum venerunt in eccle- 15 siam homines seipsos amantes, nimium multiplicati et con- densati et compacti ad invicem, seorsum facientes sua con- vivia separata per multiplicacionem conventuum et9) fraterni- tatum conventiculorumque de saguinibus, tunc manifeste in- cepit ecclesia scindi per partes, et de cetero necesse fuit 20 sequi tocius ecclesie divisionem et rupturam funiculorum, qui unitatem spiritus in vinculo pacis conservant. Ex istis sequitur ulterius, quod ecclesie sancte iocundissima unitas et communiof) catholica reformaris) non poterit ad plenum, nisi prius itidem homines seipsos amantes tollantur 25 de medio vel minorentur et in locum ipsorum multiplicentur homines et ponantur1) emulantes et componentes prefatam ec- clesie unionemi) et, quanto magis est possibile, omnium com- municacionemk), non que sua sunt, inquirentes, sed ea, que Jhesu Christi1). 3) Unde scisma ecclesie profluxit. Diverse regule: religios(i), con- ventus D 2 ad calc. fol. sup. a) cont. D 1. 2. b) ecclesie add. D 1. 2. c) exercet et om. D 2. d) exsors C D 1. 2.; exors A. c) om. D 2. f) communis D 2. g) A post corr. h) et ponantur om. D 2. i) unitatem corr. unionem DI. 35 k) communicacionum D 1. 2. 1) post hanc vocem D I. 2. Unde perniciosa oc. v. infra p. 276, lin. 4. 30
270 Matthiae de Janov Regulae, l. III, tr. 4, dist. 5, c. 29 et 30. 10 dominus, una fides, unum baptisma. Unus panis, unus deus et pa- ter omnium, qui super omnes et per omnia et in omnibus nobis." Unde sequitur, quod omnisa) christianus, de quanto magis vel minus sapit istam unitatemb), sequitur et emu- latur in christiano populo, de tanto magis vel minus participat spiritum Jhesu Christi, et de quanto gradu diligit hanc com- municacionem et exercet etc) operatur in familia Jhesu Christi vel in conchristianos, in tanto gradu habundat gracia et veritate per Christum factis. Et ita e converso quilibet christianus, de quanto amat seipsum et querit, que sua sunt, de tanto est exsors d) de spiritu Jhesu Christi, et de quanto facit suam vitam seorsum et in privacionem, de tanto est divisus ab unitate ecclesie. Ex quibus limpide sequitur, quod cum venerunt in eccle- 15 siam homines seipsos amantes, nimium multiplicati et con- densati et compacti ad invicem, seorsum facientes sua con- vivia separata per multiplicacionem conventuum et9) fraterni- tatum conventiculorumque de saguinibus, tunc manifeste in- cepit ecclesia scindi per partes, et de cetero necesse fuit 20 sequi tocius ecclesie divisionem et rupturam funiculorum, qui unitatem spiritus in vinculo pacis conservant. Ex istis sequitur ulterius, quod ecclesie sancte iocundissima unitas et communiof) catholica reformaris) non poterit ad plenum, nisi prius itidem homines seipsos amantes tollantur 25 de medio vel minorentur et in locum ipsorum multiplicentur homines et ponantur1) emulantes et componentes prefatam ec- clesie unionemi) et, quanto magis est possibile, omnium com- municacionemk), non que sua sunt, inquirentes, sed ea, que Jhesu Christi1). 3) Unde scisma ecclesie profluxit. Diverse regule: religios(i), con- ventus D 2 ad calc. fol. sup. a) cont. D 1. 2. b) ecclesie add. D 1. 2. c) exercet et om. D 2. d) exsors C D 1. 2.; exors A. c) om. D 2. f) communis D 2. g) A post corr. h) et ponantur om. D 2. i) unitatem corr. unionem DI. 35 k) communicacionum D 1. 2. 1) post hanc vocem D I. 2. Unde perniciosa oc. v. infra p. 276, lin. 4. 30
Strana 271
Schisma et reform. univers. eccles. 1. De monachis et univers. eccles. 271 Capitulum tricesimuma). I. De hiis, qui novent universitati ecclesie sanctorum et distra- hunt eandem, et primo de modo, quob) quidam apropriant sibi ipsis ea, que sua sunt, quam tocius universitatisc). Verumtamen ego salvo iudicio meliori illos puto hic magis seipsos amantes et, que sua sunt, inquirentes private, qui non tantum in rebus corporalibus et secundariis solum curantd), que sua sunt, non que proximorum vel communitatis Christi fidelium, sed eciam in rebus spiritualibus et pri- mariis tantum sua comoda inquirunt, exsortes ab amore com- 10 munis fraternitatis christiane, que compositae) est ex perfectis et inperfectis, ex iustis et infirmis1), ex iustis et peccatoribus, — illos dico, qui incipiunt horrere et contempnere conversacionem communem suorum conchristianorum et crudeliter ipsos in om- nibus iudicare et seipsos segregare, ac seorsum incipiunt seipsos 15 amare private et commendare, comparantes suas singulares com- munitates, societates et privatas fraternitates, pro hoc procul dubio detrahentes universitatem ecclesie katholice, diminuentes ac debilitantes vincula pacis et nexus unitatis; per quod non modice nocent prefate iocundissime et pulcherrime universitati, 20 et tanto magis nocent, quanto magis incipiunt prepollere in sua privata iusticia et religione inventicia et sanctitate, quoniam tales pro sua devocione et propria salute evidenter seipsos divi- dunt a communitate hominum wlgari et, suam iusticiam sta- tuentes per privatas regulas et adinvenciones hominum et doc- 25 trinas confirmantes et adornantes, incipiunt alta sapere de seip- sis et super commune wlgus elevare seipsos viros spirituales et in statu apostolorum, et ceterorum wlgus christianum mun- dum Babylonemque recensentes et in communi vocitantes, om- nemque perfeccionem ewangelicam et consilia eius in se tan- 30 tum relucere et compleri et dicta ewangelii sibi apropriari et ad se retorqueri celeberrime conclamantes, confitentesque po- pulum plebium christianum ad talia vel similia nequaquam at- 5 1) Nota totum diligenter A et C ad calc. fol. super. a) ita A rubr. ct C. b) corr. ab ed.; qui A et C. c) ita A in marg. 35 valde mutilato (add. Cap. 30) ct C. d) curent C. e) posita corr. com- f) iniustis, firmis C. posita A sup. lin.
Schisma et reform. univers. eccles. 1. De monachis et univers. eccles. 271 Capitulum tricesimuma). I. De hiis, qui novent universitati ecclesie sanctorum et distra- hunt eandem, et primo de modo, quob) quidam apropriant sibi ipsis ea, que sua sunt, quam tocius universitatisc). Verumtamen ego salvo iudicio meliori illos puto hic magis seipsos amantes et, que sua sunt, inquirentes private, qui non tantum in rebus corporalibus et secundariis solum curantd), que sua sunt, non que proximorum vel communitatis Christi fidelium, sed eciam in rebus spiritualibus et pri- mariis tantum sua comoda inquirunt, exsortes ab amore com- 10 munis fraternitatis christiane, que compositae) est ex perfectis et inperfectis, ex iustis et infirmis1), ex iustis et peccatoribus, — illos dico, qui incipiunt horrere et contempnere conversacionem communem suorum conchristianorum et crudeliter ipsos in om- nibus iudicare et seipsos segregare, ac seorsum incipiunt seipsos 15 amare private et commendare, comparantes suas singulares com- munitates, societates et privatas fraternitates, pro hoc procul dubio detrahentes universitatem ecclesie katholice, diminuentes ac debilitantes vincula pacis et nexus unitatis; per quod non modice nocent prefate iocundissime et pulcherrime universitati, 20 et tanto magis nocent, quanto magis incipiunt prepollere in sua privata iusticia et religione inventicia et sanctitate, quoniam tales pro sua devocione et propria salute evidenter seipsos divi- dunt a communitate hominum wlgari et, suam iusticiam sta- tuentes per privatas regulas et adinvenciones hominum et doc- 25 trinas confirmantes et adornantes, incipiunt alta sapere de seip- sis et super commune wlgus elevare seipsos viros spirituales et in statu apostolorum, et ceterorum wlgus christianum mun- dum Babylonemque recensentes et in communi vocitantes, om- nemque perfeccionem ewangelicam et consilia eius in se tan- 30 tum relucere et compleri et dicta ewangelii sibi apropriari et ad se retorqueri celeberrime conclamantes, confitentesque po- pulum plebium christianum ad talia vel similia nequaquam at- 5 1) Nota totum diligenter A et C ad calc. fol. super. a) ita A rubr. ct C. b) corr. ab ed.; qui A et C. c) ita A in marg. 35 valde mutilato (add. Cap. 30) ct C. d) curent C. e) posita corr. com- f) iniustis, firmis C. posita A sup. lin.
Strana 272
272 Matthiae de Janov Regulae, 1. HI, tr. 4, dist. 5, c. 30. tingere posse neque debere neque [esse] de necessitate salutis, sed tantum seipsos obligari, ubi tamen precepta ewangelii et doc- trine Christi non ad ipsos tales solum facta sunt, sed ad omnes simul salvaria) cupientes, sicud scriptum est 1): „Quid uni dico, 5 omnibus dico." Per hoc vero, quod siccine dicta et documenta Christi ewangelii tantum pro seipsis allegant et magis proprie sibi ipsis applicant et wlgus excipiunt a talibus, ponunt seipsos in summa reverencia in ecclesia et honore; et eciam plebeyo populo fponunt] magnam carnis libertatem et relaxacionem tocius christiane discipline et maximam sim- plicium decepcionem defendencium se et dicencium: „Nos su- mus homines, homines seculares et carnales, nobis licentb) bene talia vel talia operarie), sed bene monachis et religiosis talia 15 huiusmodi non licent“; et iterum: „Nos ad talia vel taliad) ewan- gelii documenta non astringimure) de necessitate salutis, sed monachi et religiosi. Et quare talia a nobis secularibus requi- runtur? Non sumus nos monachi“, etc.f). Et si qui in plebibus christianis sints), qui strennue agentes in Christo pro modulo 20 suo et secundum mensuram sue fidei conantur assequi in vita sua ewangelicam perfeccionem, utpote paupertatem, castitatem, obedienciam arduam suis ordinariis, id est curatis et patribus in Christo, hos tales mox ceteri conchristiani wlgares perse- cuntur, et principaliter huiusmodi religiosi et monachi ipsos in- pugnant, inplacabiliter terminantes eosdem et expellentes, et Beghardos vel Beginas publice vocitantes, dicentesque com- muniter ad ipsos: „Si vis talem vitam ducere vel huiusmodi penitenciam agere, sis monachus, vade ad religionem. Quid facis hic in mundo? Quid habes commune cum secularibus?“ 30 — reputantes tantum monachis esse apropriatam christianam sanctitatem et iusticiam, et cetera omnia esse desertata et mun- dialia et Babilonem. Et ita fit per talem modum, quod omnes, quotquoth) in plebibus Christi sunt religiose persone, religione christiana com- 35 muni prepollentes, et omnes viros et virgines ac viduas 10 25 a) salvare corr. salvari A. b) non licent C. c) operari — vel talia add. A in m. d) ad talia C. e) astringantur corr. astringimur A; astrin- guntur C. f) om. C. g) sicud (sic) C. h) quotquo (sic) A. 1) dictum hoc in s. scripturis reperire non potuimus.
272 Matthiae de Janov Regulae, 1. HI, tr. 4, dist. 5, c. 30. tingere posse neque debere neque [esse] de necessitate salutis, sed tantum seipsos obligari, ubi tamen precepta ewangelii et doc- trine Christi non ad ipsos tales solum facta sunt, sed ad omnes simul salvaria) cupientes, sicud scriptum est 1): „Quid uni dico, 5 omnibus dico." Per hoc vero, quod siccine dicta et documenta Christi ewangelii tantum pro seipsis allegant et magis proprie sibi ipsis applicant et wlgus excipiunt a talibus, ponunt seipsos in summa reverencia in ecclesia et honore; et eciam plebeyo populo fponunt] magnam carnis libertatem et relaxacionem tocius christiane discipline et maximam sim- plicium decepcionem defendencium se et dicencium: „Nos su- mus homines, homines seculares et carnales, nobis licentb) bene talia vel talia operarie), sed bene monachis et religiosis talia 15 huiusmodi non licent“; et iterum: „Nos ad talia vel taliad) ewan- gelii documenta non astringimure) de necessitate salutis, sed monachi et religiosi. Et quare talia a nobis secularibus requi- runtur? Non sumus nos monachi“, etc.f). Et si qui in plebibus christianis sints), qui strennue agentes in Christo pro modulo 20 suo et secundum mensuram sue fidei conantur assequi in vita sua ewangelicam perfeccionem, utpote paupertatem, castitatem, obedienciam arduam suis ordinariis, id est curatis et patribus in Christo, hos tales mox ceteri conchristiani wlgares perse- cuntur, et principaliter huiusmodi religiosi et monachi ipsos in- pugnant, inplacabiliter terminantes eosdem et expellentes, et Beghardos vel Beginas publice vocitantes, dicentesque com- muniter ad ipsos: „Si vis talem vitam ducere vel huiusmodi penitenciam agere, sis monachus, vade ad religionem. Quid facis hic in mundo? Quid habes commune cum secularibus?“ 30 — reputantes tantum monachis esse apropriatam christianam sanctitatem et iusticiam, et cetera omnia esse desertata et mun- dialia et Babilonem. Et ita fit per talem modum, quod omnes, quotquoth) in plebibus Christi sunt religiose persone, religione christiana com- 35 muni prepollentes, et omnes viros et virgines ac viduas 10 25 a) salvare corr. salvari A. b) non licent C. c) operari — vel talia add. A in m. d) ad talia C. e) astringantur corr. astringimur A; astrin- guntur C. f) om. C. g) sicud (sic) C. h) quotquo (sic) A. 1) dictum hoc in s. scripturis reperire non potuimus.
Strana 273
Primus modus nocendi universitati ecclesiae. 273 virtuosas conversantes in wlgo reddunt suspectos et viles ac contemptos, qui tamen alias huiusmodi sancti in communitate sunt efficacissimum2) suffragium, per verbum et exemplum et multos modos, infirmis conchristianis et pec- catoribus ad ipsorum emendacionem et corroboracionem et con- versionem, per id, quod sunt tales sancti wlgo infirmo propin- qui, pares in vita, commixti in contubernio, similes in condi- cionibus et per consequens mutabiles faciliter in omnibus, que nequaquam sunt vel possunt esse in monachis et religiosis, qui extant nimis longinqui in vita sua et professione a plebibus et wlgo inbecilli. Hoc tamen potentissimum sustentamentum b) predictum et adiutorium ad bonum pro inbecillibus et infirmis in communitatec) wlgi hodie est anullatum et vilificatum, non sine magno dispendio salutis populorum, per hoc videlicet, quod tali modo sancti et devoti in plebe ac fideliter penitentes contempnuntur, terminantur, et virtutes bonaque facta ipsorum pavida et suspecta omnibus plebeis redduntur et per conse- quens obnubilata et non mutabilia, quin magis fragibilia. Et per ista, ut supra tactum est, homines carnales et amatores huius mundi fiunt sibi ipsis placentes in 20 conversacione sua dissoluta et magis liberi et de- cepti, credentes se bene stare in fide christiana et in spe firma salutis cum sua conversacione tepida et seculari, videntes, quod omnes, qui sobrie, iuste et pie vivunt in wlgo christiano vel nituntur veraciter penitere [f. 122a] et seculum hocd) relinquere, ita vilipenduntur et terminantur a religiosis viris et monachis et a populo communi in comparacione et assercione reli- gio[sor]ume) et monachorum; audientes insuper et videntes ex- cusari suam vitam secularem et multis modis blan- diri suis moribus communibus et carnali sue vite, utpote 30 [fit] per religiosos sibi commixtos et similes in omnibus, excepto solo habitu, per sacerdotes quoque plebeios per mores ipsorum similiter communes et dissolutos ac gentiles. Et per verba illo- rum et istorum blanditur quoque ipsis laycis talibus in indigna vita ipsorum per scripturas male allegatas. Blanditur eciam 35 eisdem per carnem, per malignos et astutos spiritus, per multi- tudinem peccancium, per communitatem mundum hunc aman- 5 10 15 25 a) vorr. ab ed.; efficacissimi AC. b) post corr. A. c) corr. ab ed. ; communitati AC. d) hunc false C. e) corr. ab ed., religionum A et C. KYBAL: M. de Janov Regulae, II. 18
Primus modus nocendi universitati ecclesiae. 273 virtuosas conversantes in wlgo reddunt suspectos et viles ac contemptos, qui tamen alias huiusmodi sancti in communitate sunt efficacissimum2) suffragium, per verbum et exemplum et multos modos, infirmis conchristianis et pec- catoribus ad ipsorum emendacionem et corroboracionem et con- versionem, per id, quod sunt tales sancti wlgo infirmo propin- qui, pares in vita, commixti in contubernio, similes in condi- cionibus et per consequens mutabiles faciliter in omnibus, que nequaquam sunt vel possunt esse in monachis et religiosis, qui extant nimis longinqui in vita sua et professione a plebibus et wlgo inbecilli. Hoc tamen potentissimum sustentamentum b) predictum et adiutorium ad bonum pro inbecillibus et infirmis in communitatec) wlgi hodie est anullatum et vilificatum, non sine magno dispendio salutis populorum, per hoc videlicet, quod tali modo sancti et devoti in plebe ac fideliter penitentes contempnuntur, terminantur, et virtutes bonaque facta ipsorum pavida et suspecta omnibus plebeis redduntur et per conse- quens obnubilata et non mutabilia, quin magis fragibilia. Et per ista, ut supra tactum est, homines carnales et amatores huius mundi fiunt sibi ipsis placentes in 20 conversacione sua dissoluta et magis liberi et de- cepti, credentes se bene stare in fide christiana et in spe firma salutis cum sua conversacione tepida et seculari, videntes, quod omnes, qui sobrie, iuste et pie vivunt in wlgo christiano vel nituntur veraciter penitere [f. 122a] et seculum hocd) relinquere, ita vilipenduntur et terminantur a religiosis viris et monachis et a populo communi in comparacione et assercione reli- gio[sor]ume) et monachorum; audientes insuper et videntes ex- cusari suam vitam secularem et multis modis blan- diri suis moribus communibus et carnali sue vite, utpote 30 [fit] per religiosos sibi commixtos et similes in omnibus, excepto solo habitu, per sacerdotes quoque plebeios per mores ipsorum similiter communes et dissolutos ac gentiles. Et per verba illo- rum et istorum blanditur quoque ipsis laycis talibus in indigna vita ipsorum per scripturas male allegatas. Blanditur eciam 35 eisdem per carnem, per malignos et astutos spiritus, per multi- tudinem peccancium, per communitatem mundum hunc aman- 5 10 15 25 a) vorr. ab ed.; efficacissimi AC. b) post corr. A. c) corr. ab ed. ; communitati AC. d) hunc false C. e) corr. ab ed., religionum A et C. KYBAL: M. de Janov Regulae, II. 18
Strana 274
274 Matthiae de Janov Regulae, 1. III, tr. 4, dist. 5, c. 30 et 31. 10 15 25 cium et per multa similia, propter que laudant et amant suam talem conversacionem et excusant carnales huiusmodi et tepidi christiani. Et in vita sanctorum et in morte penitencium du- cenciumque vitam ewangelicam in medio ipsorum male iudi- cant et vituperant, et detrahunt illis, per quos debebant emen- dari, et quos studiis summis oportebat imitari, illos ipsi pro- nichilo ducunt et quasi erroneos reputant. Unde solent dicere huiusmodi: „Non est melius christiano, nisi habere vitam me- diocrem, id est tepidam nec valde devotam nec nimium dispa- ratam, quoniam non sunt peyores homines quam tales, qui vo- lunt esse nimis a) devoti et nimis sancti.“ Nam modo omnes christiani, qui in plebe devociores esse incipiunt et facere dignos fructus penitencie, mox Beghardi et Begine vel turlpini a multitudine wlgi contemptibiliterb) et passim nuncupantur. Propter quod multi in christiano populo habentes optima desideria iniciaquec) sancte vite christiane in- cipere non audent eandem prosequi sicque exponi ludibrio et contemptui ab omnibus, pavescentes ob suam adhuc propriam infirmitatem, timentes eciam ita in wlgo pessundari et 20 pro hereticis reputari. Quod si qui sunt, qui utique sanc- tam vitam christianam diligunt et opera christiana, tunc solum faciunt ea in occultis, timentes, ne per ea infamenturd), sicud illi, qui vitam ducunt gentilem et carnalem, publice et audacter opera sua perficiunt et omnem eius habitum ostendunt in po- pulis, scientes, quod per hoc contemptum et vilitatem a wlgo totaliter evitabunt, ymmo amorem et commendacionem asse- quenture). Quod si cuipiam christiano bonum ardue perswadeas et vitam sancciorem, in promptu habet respondere, dicens: „Ego nolo adhuc esse Beghardus vel Begina. Ego volo vivere cum 30 communitate christiana. Si enim illa vel talia vellem facere, irem ad claustra et essem monachus vel religiosus.“ Enimvero communitatem christianam passim modo appellant abusive, non ecclesiam sanctorum, sed synagogam peccancium et corpus Anti- christi. Illos autem, qui se de ecclesia sanctorum exhibent et 35 merito et in vero verbo et de facto, mox conclamant ipsos esse Beghardos et ypocritas et antichristos, et ita conpletur a) nimium C. b) corr. A. c) corr. A sup. lin. d) a. famentur corr. infamentur A sup. lin. 6) corr. ab ed.; assequuntur A et C.
274 Matthiae de Janov Regulae, 1. III, tr. 4, dist. 5, c. 30 et 31. 10 15 25 cium et per multa similia, propter que laudant et amant suam talem conversacionem et excusant carnales huiusmodi et tepidi christiani. Et in vita sanctorum et in morte penitencium du- cenciumque vitam ewangelicam in medio ipsorum male iudi- cant et vituperant, et detrahunt illis, per quos debebant emen- dari, et quos studiis summis oportebat imitari, illos ipsi pro- nichilo ducunt et quasi erroneos reputant. Unde solent dicere huiusmodi: „Non est melius christiano, nisi habere vitam me- diocrem, id est tepidam nec valde devotam nec nimium dispa- ratam, quoniam non sunt peyores homines quam tales, qui vo- lunt esse nimis a) devoti et nimis sancti.“ Nam modo omnes christiani, qui in plebe devociores esse incipiunt et facere dignos fructus penitencie, mox Beghardi et Begine vel turlpini a multitudine wlgi contemptibiliterb) et passim nuncupantur. Propter quod multi in christiano populo habentes optima desideria iniciaquec) sancte vite christiane in- cipere non audent eandem prosequi sicque exponi ludibrio et contemptui ab omnibus, pavescentes ob suam adhuc propriam infirmitatem, timentes eciam ita in wlgo pessundari et 20 pro hereticis reputari. Quod si qui sunt, qui utique sanc- tam vitam christianam diligunt et opera christiana, tunc solum faciunt ea in occultis, timentes, ne per ea infamenturd), sicud illi, qui vitam ducunt gentilem et carnalem, publice et audacter opera sua perficiunt et omnem eius habitum ostendunt in po- pulis, scientes, quod per hoc contemptum et vilitatem a wlgo totaliter evitabunt, ymmo amorem et commendacionem asse- quenture). Quod si cuipiam christiano bonum ardue perswadeas et vitam sancciorem, in promptu habet respondere, dicens: „Ego nolo adhuc esse Beghardus vel Begina. Ego volo vivere cum 30 communitate christiana. Si enim illa vel talia vellem facere, irem ad claustra et essem monachus vel religiosus.“ Enimvero communitatem christianam passim modo appellant abusive, non ecclesiam sanctorum, sed synagogam peccancium et corpus Anti- christi. Illos autem, qui se de ecclesia sanctorum exhibent et 35 merito et in vero verbo et de facto, mox conclamant ipsos esse Beghardos et ypocritas et antichristos, et ita conpletur a) nimium C. b) corr. A. c) corr. A sup. lin. d) a. famentur corr. infamentur A sup. lin. 6) corr. ab ed.; assequuntur A et C.
Strana 275
Secundus modus nocendi universitati ecclesiae. 275 sermo, qui de Behemotha) scriptusb) est 1): „Sub ipso erunt radii solis et sternet sibi aurum, id est lutum“c). Capitulum tricesimum primum“). II. De alio modo, quo universitas ecclesie deterioratur et dis- trahitur, per quem persone sanctee) et utiles universitati rece- 5 dunt de medio plebium et fratrum infirmorumf). Ex quibus ista opinio pertransit totum pene wlgus in ecclesia, quod sanctam et castam vitam ducere et relinquere mundum atque abnegare semet ipsum propter deum, quod so- lum vel maxime sit hoc necessarium in religionibus et apud monachos et religiosos et nullibi allibi. Ex quo aliud malum universitati sancte ecclesie egreditur preter illud, quod nuper ante dictum est, scilicet quod carnales christiani, amantes hunc mundum, sibi ipsis blandiuntur per hoc et assecurantur et deci- piuntur. Et hoc est malum, puta quod omnes fere christiani, magni et parvi, femine et viri, bone indolis et bone devocionis, qui visitantur plus aliis fervore devocionis vel desiderio sue salutis, mox fugiunt de plebibus christianis et de medio wlgi, crudeliter sencientes de ipsis, et in- trant ad claustra et assumunt professionem religionum et 20 recludunt seipsos in penetralibus, quoniam ibidem alliciuntur ab ornatissimas) facie illius vite private secundum deum et homi- nem, consilia et vota, quoniam talibus illa, que ipsi inquirunt et desiderant, tantum que sua sunt, inquirendo, alludunt omnia ipsorum votis, et inveniunt ibi commodum sue carni simul 25 [f. 122b] et spiritui, ubi omnia foris eth) intus, et in victu et amictu, in edificiis et in i) choro, ink) corporalibus et spirituali- bus singulis sunt rata, grata et ordinata, decora prospectu et munda, delectabilia anime et corpori, alludencia discipline et devocioni, ut vix sit aliquis homo illorum, qui talia omnia prima 30 facie diligencius intuens dimittere hanc plebeiam conversacionem 10 15 a) Vehemoth C. b) scriptum corr. scriptus A. c) etc. add. C. e) iste C. f) ita A in m. (addens Cap. 31) et C. d) ita A rubr. ct C. h) add. A sup. lin. g) hornatissima C. i) add. A sup. lin. k) add. A sup. lin. 35 1) Job XLI. 21. 18
Secundus modus nocendi universitati ecclesiae. 275 sermo, qui de Behemotha) scriptusb) est 1): „Sub ipso erunt radii solis et sternet sibi aurum, id est lutum“c). Capitulum tricesimum primum“). II. De alio modo, quo universitas ecclesie deterioratur et dis- trahitur, per quem persone sanctee) et utiles universitati rece- 5 dunt de medio plebium et fratrum infirmorumf). Ex quibus ista opinio pertransit totum pene wlgus in ecclesia, quod sanctam et castam vitam ducere et relinquere mundum atque abnegare semet ipsum propter deum, quod so- lum vel maxime sit hoc necessarium in religionibus et apud monachos et religiosos et nullibi allibi. Ex quo aliud malum universitati sancte ecclesie egreditur preter illud, quod nuper ante dictum est, scilicet quod carnales christiani, amantes hunc mundum, sibi ipsis blandiuntur per hoc et assecurantur et deci- piuntur. Et hoc est malum, puta quod omnes fere christiani, magni et parvi, femine et viri, bone indolis et bone devocionis, qui visitantur plus aliis fervore devocionis vel desiderio sue salutis, mox fugiunt de plebibus christianis et de medio wlgi, crudeliter sencientes de ipsis, et in- trant ad claustra et assumunt professionem religionum et 20 recludunt seipsos in penetralibus, quoniam ibidem alliciuntur ab ornatissimas) facie illius vite private secundum deum et homi- nem, consilia et vota, quoniam talibus illa, que ipsi inquirunt et desiderant, tantum que sua sunt, inquirendo, alludunt omnia ipsorum votis, et inveniunt ibi commodum sue carni simul 25 [f. 122b] et spiritui, ubi omnia foris eth) intus, et in victu et amictu, in edificiis et in i) choro, ink) corporalibus et spirituali- bus singulis sunt rata, grata et ordinata, decora prospectu et munda, delectabilia anime et corpori, alludencia discipline et devocioni, ut vix sit aliquis homo illorum, qui talia omnia prima 30 facie diligencius intuens dimittere hanc plebeiam conversacionem 10 15 a) Vehemoth C. b) scriptum corr. scriptus A. c) etc. add. C. e) iste C. f) ita A in m. (addens Cap. 31) et C. d) ita A rubr. ct C. h) add. A sup. lin. g) hornatissima C. i) add. A sup. lin. k) add. A sup. lin. 35 1) Job XLI. 21. 18
Strana 276
Matthiae de Janov Regulae, 1. III, tr. 4, dist. 5, c. 31. 15 25 30 276 et festinare intrare ad claustra non eligat et, cuma) in talibus delectetur, primo occursu, et wlgarem christianorum vitam nonb) horrescat in conparacione conventuum talium religionum. Undec) perniciosa ecclesie divisio, cribraciod 5 quedam contingit, puta quod firmiores christiani fugiunt de medio infirmorum, alias ydonei et apti infir- mos in multis sustentare, et spirituales christiani, pro suis fra- tribus primicias spiritus accipientes, exeunt de societate car- nalium adhuc fidelium et seipsos seorsum constituunte) in con- 10 ventibus suis, sua privata commoda inquirentes, dimittunt1) ita carnales et pauperes plebeios simul eciam seorsum conglobari et condensari in sagwinibus et per consequens nimium tene- brari in dispendium communis salutis per Christum comparate et in dampnacionem infinitarum animarum suarum. Nam cum fere omnes devociores querunt esse in claustris et tantum in- devoti simul manent in ruribus et opidis, quis verbo et exemplo christianos populos ad devocionem fidei hortabiturg)? Quis l) ad sanctos mores eosdem erigeti) et animabit? Et si claustrak) penetralia infinitorum modo conven- 20 tuum sancciores et meliores perfeccioresque christianos in se congregabunt et continebunt ibidem conditos et absorptos, et tantum amatores mundi et carnales in communitate plebium remanebunt: quis edificabit plebes christianas, aut quis digne docebit indoctos, aut quis propugnabit inbecilles et infirmos? Nam si1) carnes seorsum in corpore ponantur et ossa eius seor- sum, per que et in quibus carnes in sua fortitudine et agilitate sustentantur et a quibus ossa e converso, et perm) que inpin- gwantur et florent et augentur : quomodo [pars] vel totum corpus habebit vitam et direccionem? Quin pocius utrumque erit inutile et ibit in nichilum, id est seorsum carnes in se erunt marcide et inmobiles et ossa seorsum exsiccabuntur et divellentur et super latitudinem campi dispergentur. Iterum"), si sal terre, per quod salliendi sunt homines, ponatur°) seorsum simul conpac- 15) Claustrales D 2. a) qum A; quando C. b) a minimo (?) C. c) cont. D 1. 2. d) et cri bracio D 1. 2. e) ita D 1. 2.; constituant A; conficient C. f) dimittunt animarum suarum om. D 1. 2. g) hortabatur corr. hortabitur A. 11) Quis k) claustri D I. 2. D 1. 2. Quid AC. i) eriget D 1. 2; erigat AC. o) corr. ab n) Item C. 1) om. D 1. m) propter AC; et per D 1. 2. 40 ed.; ponantur omnes cod. 35
Matthiae de Janov Regulae, 1. III, tr. 4, dist. 5, c. 31. 15 25 30 276 et festinare intrare ad claustra non eligat et, cuma) in talibus delectetur, primo occursu, et wlgarem christianorum vitam nonb) horrescat in conparacione conventuum talium religionum. Undec) perniciosa ecclesie divisio, cribraciod 5 quedam contingit, puta quod firmiores christiani fugiunt de medio infirmorum, alias ydonei et apti infir- mos in multis sustentare, et spirituales christiani, pro suis fra- tribus primicias spiritus accipientes, exeunt de societate car- nalium adhuc fidelium et seipsos seorsum constituunte) in con- 10 ventibus suis, sua privata commoda inquirentes, dimittunt1) ita carnales et pauperes plebeios simul eciam seorsum conglobari et condensari in sagwinibus et per consequens nimium tene- brari in dispendium communis salutis per Christum comparate et in dampnacionem infinitarum animarum suarum. Nam cum fere omnes devociores querunt esse in claustris et tantum in- devoti simul manent in ruribus et opidis, quis verbo et exemplo christianos populos ad devocionem fidei hortabiturg)? Quis l) ad sanctos mores eosdem erigeti) et animabit? Et si claustrak) penetralia infinitorum modo conven- 20 tuum sancciores et meliores perfeccioresque christianos in se congregabunt et continebunt ibidem conditos et absorptos, et tantum amatores mundi et carnales in communitate plebium remanebunt: quis edificabit plebes christianas, aut quis digne docebit indoctos, aut quis propugnabit inbecilles et infirmos? Nam si1) carnes seorsum in corpore ponantur et ossa eius seor- sum, per que et in quibus carnes in sua fortitudine et agilitate sustentantur et a quibus ossa e converso, et perm) que inpin- gwantur et florent et augentur : quomodo [pars] vel totum corpus habebit vitam et direccionem? Quin pocius utrumque erit inutile et ibit in nichilum, id est seorsum carnes in se erunt marcide et inmobiles et ossa seorsum exsiccabuntur et divellentur et super latitudinem campi dispergentur. Iterum"), si sal terre, per quod salliendi sunt homines, ponatur°) seorsum simul conpac- 15) Claustrales D 2. a) qum A; quando C. b) a minimo (?) C. c) cont. D 1. 2. d) et cri bracio D 1. 2. e) ita D 1. 2.; constituant A; conficient C. f) dimittunt animarum suarum om. D 1. 2. g) hortabatur corr. hortabitur A. 11) Quis k) claustri D I. 2. D 1. 2. Quid AC. i) eriget D 1. 2; erigat AC. o) corr. ab n) Item C. 1) om. D 1. m) propter AC; et per D 1. 2. 40 ed.; ponantur omnes cod. 35
Strana 277
Secundus modus nocendi universitati ecclesiae. 277 tum et inconmixtum, et cibi condiendi a sale seorsum, quid obsecro utilitatis sal affert terre vel cibariis, aut quomodo po- terunt ea condiri, que in se ipsis sunt insulsa tali segregacione in universo permanente. Aut iterum, si semen collectum in promptuariis se solo sic maneat et terra apta, nata fructus con- cipere a semine sibi commixto et iniecto, desolata maneata) seorsum, rogo, quando terra esse uber poterit aut fecundab)? Sic postquam deventum est in universitate ecclesie, quod devoti indocti et alias sapientes atque bone indolis clerici et sacerdotes et layci quam cito propter Christum seipsos abne- 1c gant et contempnunt hunc mundum cum suis vanitatibus, illico omnes tales fere et communiter iam fugiunt de communitate wlgi christiani, relinquunt plebes Christi et congregant se in conventibus seorsum et in claustris, tunc christianus popu- lus, existens depauperatus a convictu et fulcimento atque a consolacione virorum spiritualium, fidelium operatorum et propugnancium se a spiritualibus nequicie in celestibus, factus est inbecillis et contenebratus nimis et coangula- tus in terrenis. Quod sic) nichillominus cum hoc multi clerici nimis 20 et sacerdotes manent hodie tamen et in plebibus conmixti populis christianis, illi, ut in pluribus, sunt, qui mundum hunc amantd) et secuntur vanitates eius, et idcirco amant esse cum populis et super plebes prefici, ut sic suavi vita et honorabili in hoc mundo perfruantur. Contemplaree) igitur hic, obsecro, carissime1), tu, qui di- ligis fideliter universitatemf) clarissimamg) et unicam bonam et supersanctam et superpulcherrimam ecclesie Jhesu crucifixi, et cogita, quanta est penuria virorum nunc in ecclesia et maxime in plebibus christianis seu in filiabus ecclesie, eorum dico, qui 30 essent servi Christi fideles et prudentes, qui excussa omni ava- riciah) et] calumpnia, amarent solum ea inquirere, que sunt Jhesu 15 25 b) post hanc vocem D 1. 2. contin. Quemadmodum a) manet D 2. diversitas deorum oc., v. infra p. 288, lin. 3. c) pro quia (sic) add. AC. d) corr. ab ed.; ament A et C. e) Complace corr. Contemplare A. Com- 8) carissimam corr. clarissimam sup. placere C. f) claritatem add. C. lin. A. h) malicia corr. avaricia A. 35 1) his vocibus auctor Regularum probabiliter appellationem ad aliquam certam personam, scil. ad archirpiscopum Pragensem, Johannem de Jenstein, facit. 40
Secundus modus nocendi universitati ecclesiae. 277 tum et inconmixtum, et cibi condiendi a sale seorsum, quid obsecro utilitatis sal affert terre vel cibariis, aut quomodo po- terunt ea condiri, que in se ipsis sunt insulsa tali segregacione in universo permanente. Aut iterum, si semen collectum in promptuariis se solo sic maneat et terra apta, nata fructus con- cipere a semine sibi commixto et iniecto, desolata maneata) seorsum, rogo, quando terra esse uber poterit aut fecundab)? Sic postquam deventum est in universitate ecclesie, quod devoti indocti et alias sapientes atque bone indolis clerici et sacerdotes et layci quam cito propter Christum seipsos abne- 1c gant et contempnunt hunc mundum cum suis vanitatibus, illico omnes tales fere et communiter iam fugiunt de communitate wlgi christiani, relinquunt plebes Christi et congregant se in conventibus seorsum et in claustris, tunc christianus popu- lus, existens depauperatus a convictu et fulcimento atque a consolacione virorum spiritualium, fidelium operatorum et propugnancium se a spiritualibus nequicie in celestibus, factus est inbecillis et contenebratus nimis et coangula- tus in terrenis. Quod sic) nichillominus cum hoc multi clerici nimis 20 et sacerdotes manent hodie tamen et in plebibus conmixti populis christianis, illi, ut in pluribus, sunt, qui mundum hunc amantd) et secuntur vanitates eius, et idcirco amant esse cum populis et super plebes prefici, ut sic suavi vita et honorabili in hoc mundo perfruantur. Contemplaree) igitur hic, obsecro, carissime1), tu, qui di- ligis fideliter universitatemf) clarissimamg) et unicam bonam et supersanctam et superpulcherrimam ecclesie Jhesu crucifixi, et cogita, quanta est penuria virorum nunc in ecclesia et maxime in plebibus christianis seu in filiabus ecclesie, eorum dico, qui 30 essent servi Christi fideles et prudentes, qui excussa omni ava- riciah) et] calumpnia, amarent solum ea inquirere, que sunt Jhesu 15 25 b) post hanc vocem D 1. 2. contin. Quemadmodum a) manet D 2. diversitas deorum oc., v. infra p. 288, lin. 3. c) pro quia (sic) add. AC. d) corr. ab ed.; ament A et C. e) Complace corr. Contemplare A. Com- 8) carissimam corr. clarissimam sup. placere C. f) claritatem add. C. lin. A. h) malicia corr. avaricia A. 35 1) his vocibus auctor Regularum probabiliter appellationem ad aliquam certam personam, scil. ad archirpiscopum Pragensem, Johannem de Jenstein, facit. 40
Strana 278
278 Matthiae de Janov Regulae, 1. III, tr. 4, dist. 5, c. 31. crucifixi, id est animas. Et recordare interim, quot et quanti viri devoti, casti, docti et humiles, prudentes ydoneique ad omne bonuma) opus in edificacionem corporis Christi plebiumque ec- clesie sunt reclusi f. 123a] in b) domibus et in claustris fratrum 5 Carthusiensium, quam illustres et bone indolis iuvenes et senes sunt in conventibus ordinise) sancti Benedicti, quot et quanti silent inclusid) in domibus et cellis fratrum Cisterciensium°), quot in penetralibus fratrum Regularium manent absconditi, et ita in omnibus aliis ordinibus et claustris per universitatem sancte ecclesie, multiplicatis iam nimium et dilatatis et confortatis. Propter quod wlgus sanctum ecclesie et greges ovium Christi manent desolati a viris spiritualibus utilibus sibi et depauperati. Produc autem istos omnes viros latitantes sic in penetralibus foras et conquire ipsos cum summa dili- 15 gencia ex omnibus partibus mundi, et ubicumque reperire po- terint huiusmodi mundum hunc et eius vanitatem fugientes, sive in clericis, sive in religiosis fuerint, sive in rusticitate lay- corum, sive sint in campis, agris, sive in civitatibus vel in here- mis, sollitudinibus aut in cavernis terre, sive sint docti, sive indocti secundum doctrinam et sapienciam huius mundi et car- nis, dummodo spiritum Jhesu habeant et in ore suo verbum eius — „testimonium enim Jhesu est spiritus et prophecie“ 1) et fuga huius mundi ob devocionem in christiano, — omnes in- quam istos huiusmodi collige et extrahe eos, eciam ipsis in- 25 vitis, — et quanto magis eis invitis hoc facies, tanto melius et nobilius opus facies, — et divide eos per plebes Christi Jhesu simplicium christianorum, et prefice ipsos super opera et studia suorum1) fratrum in wlgo christiano, dispergeques) totam multitudinem ipso- 30 rum per universitatem ecclesie, carnalibus clericis et sa- cerdotibus, qui cupide et frontose seipsos prefici in populis procurarunt, magis ad dominacionem in clero et honoremh in populis festinantes, quam predicti virii) ydoney et devoti ad claustra festinaverunt, quantok) possibile est, eiectis et proiectis 35 foras, quasi sal infatuatum, quod ad nichilum valet ultra, nisi 10 20 a) om. C. b) scilicet in C. c) in ordinis superflue AC. d) sunt add. superflue A et C. e) Cisterniensium A ct C. 1) corr. AC. g) debet k) quanto magis C. i) add. A. h) corr. A. dispergereque (sic) C. 1) Apoc. XIX. I0.
278 Matthiae de Janov Regulae, 1. III, tr. 4, dist. 5, c. 31. crucifixi, id est animas. Et recordare interim, quot et quanti viri devoti, casti, docti et humiles, prudentes ydoneique ad omne bonuma) opus in edificacionem corporis Christi plebiumque ec- clesie sunt reclusi f. 123a] in b) domibus et in claustris fratrum 5 Carthusiensium, quam illustres et bone indolis iuvenes et senes sunt in conventibus ordinise) sancti Benedicti, quot et quanti silent inclusid) in domibus et cellis fratrum Cisterciensium°), quot in penetralibus fratrum Regularium manent absconditi, et ita in omnibus aliis ordinibus et claustris per universitatem sancte ecclesie, multiplicatis iam nimium et dilatatis et confortatis. Propter quod wlgus sanctum ecclesie et greges ovium Christi manent desolati a viris spiritualibus utilibus sibi et depauperati. Produc autem istos omnes viros latitantes sic in penetralibus foras et conquire ipsos cum summa dili- 15 gencia ex omnibus partibus mundi, et ubicumque reperire po- terint huiusmodi mundum hunc et eius vanitatem fugientes, sive in clericis, sive in religiosis fuerint, sive in rusticitate lay- corum, sive sint in campis, agris, sive in civitatibus vel in here- mis, sollitudinibus aut in cavernis terre, sive sint docti, sive indocti secundum doctrinam et sapienciam huius mundi et car- nis, dummodo spiritum Jhesu habeant et in ore suo verbum eius — „testimonium enim Jhesu est spiritus et prophecie“ 1) et fuga huius mundi ob devocionem in christiano, — omnes in- quam istos huiusmodi collige et extrahe eos, eciam ipsis in- 25 vitis, — et quanto magis eis invitis hoc facies, tanto melius et nobilius opus facies, — et divide eos per plebes Christi Jhesu simplicium christianorum, et prefice ipsos super opera et studia suorum1) fratrum in wlgo christiano, dispergeques) totam multitudinem ipso- 30 rum per universitatem ecclesie, carnalibus clericis et sa- cerdotibus, qui cupide et frontose seipsos prefici in populis procurarunt, magis ad dominacionem in clero et honoremh in populis festinantes, quam predicti virii) ydoney et devoti ad claustra festinaverunt, quantok) possibile est, eiectis et proiectis 35 foras, quasi sal infatuatum, quod ad nichilum valet ultra, nisi 10 20 a) om. C. b) scilicet in C. c) in ordinis superflue AC. d) sunt add. superflue A et C. e) Cisterniensium A ct C. 1) corr. AC. g) debet k) quanto magis C. i) add. A. h) corr. A. dispergereque (sic) C. 1) Apoc. XIX. I0.
Strana 279
Secundus modus nocendi universitati ecclesiae. 279 ut in sterquilinio mittatur et conculcetur ab hominibus 1): Tunc videbis, quantam utilitatem conferes sancte unitati Christi fa- milie, quam magnam edificacionem populorum credencium in Jhesum crucifixum, quam communem illuminacionem rudium et simplicium rusticorum! Et tunc fiet sermo, qui scriptus est 2): „Mittet filius hominis angelos suos, et colli- gent de regno eius omnia scandala.“ Et intelligetur scriptura 3), que dicit de magna meretrice, que sedet super aquas multas, id est populos multos. „Et dixit michi: Aque multe, quas vi- disti, ubi meretrix sedet, populi sunt et gentes et ligwe. Et decem cornua, que vidisti in bestia, hii odient fornicariam et desolatam facient illam et nudam, et carnes eius manducabunt et ipsam igne concremabunt. Deus enim dedit in corda ipso- rum, ut faciant, quod illi placitum est, ut dent regnum suum bestie, donec consumentur verba dei." Protestor tamen hic, quemadmodum eta) superius 4), quod ita scribens et senciens, non intendo laborare ad destruccionem, sed ad instruccionem universita- tis sanctissime ecclesie Christi et edificacionem- Nec vergit meus iste stilus, ut evellam et distruam ea, que apo- 20 stoli plantaverunt et sancti martires et doctores rigaverunt, et quibus deus dedit incrementum 5), sed universitatem gratissimam sancte ecclesie emulor, eaqueb), que eidem ullo modo derogant vel officiunte), pro posse expungnod), inplorans auxilium michi veniree) de celis a Christo Jhesu, quatenus cicius omnis plan- 25 tacio, quam non plantavit deus et pater Jhesu crucifixi, era- dicetur 6) et duces cum cecis viciosis, qui videntes non vident, et audientes non intelligunt1), cicius ad foveam suam deducan- tur 7, quamvis, heu dolor, adhuc magis ex hiis scandalizati, que dicuntur, et magis sordescentes. Ats) utinam illi, qui extenuant 30 et conturbant universitatem dilectissimam, iam excidantur, et utinam iam dampnacio magne fornicarie consumatur et osten- datur ipsius nuditas et turpitudo christianis universis! 10 a) om. C. b) ea C. c) officientur C. d) inpungno (sic) C. e) devenire corr. venire A; devenire C. 1) intelligentes C. g) Ac C. 35 1) Cf. Matth. V. 13. 2) Matth. XIII. 41. 3) Apoc. XVII. 1. 15.-17. 4) Cf. supra p. 146. 5) Cf. I. Cor. III. 6. 6) Cf. Matth. XV. I3. 7) Cf. Matth. XV. 14 et Lucae VIII. I0.
Secundus modus nocendi universitati ecclesiae. 279 ut in sterquilinio mittatur et conculcetur ab hominibus 1): Tunc videbis, quantam utilitatem conferes sancte unitati Christi fa- milie, quam magnam edificacionem populorum credencium in Jhesum crucifixum, quam communem illuminacionem rudium et simplicium rusticorum! Et tunc fiet sermo, qui scriptus est 2): „Mittet filius hominis angelos suos, et colli- gent de regno eius omnia scandala.“ Et intelligetur scriptura 3), que dicit de magna meretrice, que sedet super aquas multas, id est populos multos. „Et dixit michi: Aque multe, quas vi- disti, ubi meretrix sedet, populi sunt et gentes et ligwe. Et decem cornua, que vidisti in bestia, hii odient fornicariam et desolatam facient illam et nudam, et carnes eius manducabunt et ipsam igne concremabunt. Deus enim dedit in corda ipso- rum, ut faciant, quod illi placitum est, ut dent regnum suum bestie, donec consumentur verba dei." Protestor tamen hic, quemadmodum eta) superius 4), quod ita scribens et senciens, non intendo laborare ad destruccionem, sed ad instruccionem universita- tis sanctissime ecclesie Christi et edificacionem- Nec vergit meus iste stilus, ut evellam et distruam ea, que apo- 20 stoli plantaverunt et sancti martires et doctores rigaverunt, et quibus deus dedit incrementum 5), sed universitatem gratissimam sancte ecclesie emulor, eaqueb), que eidem ullo modo derogant vel officiunte), pro posse expungnod), inplorans auxilium michi veniree) de celis a Christo Jhesu, quatenus cicius omnis plan- 25 tacio, quam non plantavit deus et pater Jhesu crucifixi, era- dicetur 6) et duces cum cecis viciosis, qui videntes non vident, et audientes non intelligunt1), cicius ad foveam suam deducan- tur 7, quamvis, heu dolor, adhuc magis ex hiis scandalizati, que dicuntur, et magis sordescentes. Ats) utinam illi, qui extenuant 30 et conturbant universitatem dilectissimam, iam excidantur, et utinam iam dampnacio magne fornicarie consumatur et osten- datur ipsius nuditas et turpitudo christianis universis! 10 a) om. C. b) ea C. c) officientur C. d) inpungno (sic) C. e) devenire corr. venire A; devenire C. 1) intelligentes C. g) Ac C. 35 1) Cf. Matth. V. 13. 2) Matth. XIII. 41. 3) Apoc. XVII. 1. 15.-17. 4) Cf. supra p. 146. 5) Cf. I. Cor. III. 6. 6) Cf. Matth. XV. I3. 7) Cf. Matth. XV. 14 et Lucae VIII. I0.
Strana 280
280 Matthiae de Janov Regulae, 1. 111, tr. 4, dist. 5, c. 32. Capitulum tricesimum secundum“). III. De tercio modo magis subtili, quo quidam conturbant uni- versitatem ecclesie, recedentesb) a sua vocacione, qua vocati sunte). Illi autem, qui conturbant universitatem ecclesie 5 preclaram non iam manifeste, ut heretici aliquando vel tiranni, pro nunc videlicet carnalis multitudo numerosa solo nomine chri- stianorum, sed modo subtilissimo id faciunt et apparentissimo seu coloratissimo, ita quod de facili a nullo possit videri vel re- prehendi, modo inquam, quem Sathan secundum altitudinem om- 10 nis sue astucie potuit a multis centenis annorum excogitare et fa- bricare et ind) ecclesiam sanctorum inducere per homines, que sua sunt, querentes, eciame) in divinis et in spiritualibus, — per homi- nes multiplicatos nimis, qui seipsos amant et segregant ab ecclesie universitate, non autem a fide, non a professione eius, non a 15 sacramentis, non a religione christiana [f. 123b], sed ad sua se- parata communia, ad suam separatam dileccionem et ad suas seorsum fraternitates, quas preferunt et ostentant in wlgo, ad suas separatas universitates varias, sibimet inpares et dissimiles universitati christiane communi1) et a principio institute in una 20 dileccione et ins) pulcherrimo ordineh) omnibus congruo et communi, et ad suos ordines, adinvenciones, doctrinas, reli- giones, regulas, omnia singularia exceptai) atque remota et sic in communi universitate seu in publico glorificata magnificata et approbata. Ex quibus et propter que communis fraternitas, chri- stianitatis est ex parte infirmata et vilificata, com- munis universitas neglecta et obnubilata, universalis ordo de- ordinatus et contemptus, universalis religio facta est quasi in- utilis vel insufficiens, universalis regula et ewangelica atque 30 precepta dei et universalia facta sunt perindek) posteriora et inveterata et quasi minus necessaria apud wlgus christianum et plebeios, et sacerdocium1) sanctum et principale atque pri- mordenumm) et omnino necessarium universali ecclesie factum") 25 a) ita A rubr. et C. b) et recedentes C. c) ita A in m. (addens 35 Cap.m 32) et C. d) sup. lin. add. A. e) et C. 1) universitatem chr. commune false C. g) om. C. h) in m. add. A. i) et excepta add. su- n) et m) post corr. A. k) proinde C. perflue A. 1) sacrificium C. factum C.
280 Matthiae de Janov Regulae, 1. 111, tr. 4, dist. 5, c. 32. Capitulum tricesimum secundum“). III. De tercio modo magis subtili, quo quidam conturbant uni- versitatem ecclesie, recedentesb) a sua vocacione, qua vocati sunte). Illi autem, qui conturbant universitatem ecclesie 5 preclaram non iam manifeste, ut heretici aliquando vel tiranni, pro nunc videlicet carnalis multitudo numerosa solo nomine chri- stianorum, sed modo subtilissimo id faciunt et apparentissimo seu coloratissimo, ita quod de facili a nullo possit videri vel re- prehendi, modo inquam, quem Sathan secundum altitudinem om- 10 nis sue astucie potuit a multis centenis annorum excogitare et fa- bricare et ind) ecclesiam sanctorum inducere per homines, que sua sunt, querentes, eciame) in divinis et in spiritualibus, — per homi- nes multiplicatos nimis, qui seipsos amant et segregant ab ecclesie universitate, non autem a fide, non a professione eius, non a 15 sacramentis, non a religione christiana [f. 123b], sed ad sua se- parata communia, ad suam separatam dileccionem et ad suas seorsum fraternitates, quas preferunt et ostentant in wlgo, ad suas separatas universitates varias, sibimet inpares et dissimiles universitati christiane communi1) et a principio institute in una 20 dileccione et ins) pulcherrimo ordineh) omnibus congruo et communi, et ad suos ordines, adinvenciones, doctrinas, reli- giones, regulas, omnia singularia exceptai) atque remota et sic in communi universitate seu in publico glorificata magnificata et approbata. Ex quibus et propter que communis fraternitas, chri- stianitatis est ex parte infirmata et vilificata, com- munis universitas neglecta et obnubilata, universalis ordo de- ordinatus et contemptus, universalis religio facta est quasi in- utilis vel insufficiens, universalis regula et ewangelica atque 30 precepta dei et universalia facta sunt perindek) posteriora et inveterata et quasi minus necessaria apud wlgus christianum et plebeios, et sacerdocium1) sanctum et principale atque pri- mordenumm) et omnino necessarium universali ecclesie factum") 25 a) ita A rubr. et C. b) et recedentes C. c) ita A in m. (addens 35 Cap.m 32) et C. d) sup. lin. add. A. e) et C. 1) universitatem chr. commune false C. g) om. C. h) in m. add. A. i) et excepta add. su- n) et m) post corr. A. k) proinde C. perflue A. 1) sacrificium C. factum C.
Strana 281
Tertius modus nocendi universitati ecclesiae. 281 est contemptum et quasi minus utile et non necessarium repu- tatum apud populos plebeios; qui populi respiciunt maxime rerum splendorem et multum moventur apparenciis extrinsecis, solum secundum faciem hominum iudicantes, qui, postquam novi recentesque dii atque ficticii adveniunt, quos non coluerunt patres eorum, mox deos suos, [qui eos] genuerunta), derelin- quunt 1) et sequuntur deos alienos et novos, allecti et illecti eorum splendore et decore, et maxime parvuli et vecordes in suo itinere et per vias sui cordis gradientes, qui obediunt fa- ciliter swasionibus clamoseb) et ficticie mulieris, que clamat 1c et dicit2): „Aque furtive dulciores sunt et panis absconditus suavior." Nulli autem amplius videntur conturbare universitatem, quam illi, quic) existentes intus in universitate in locis suis et quilibet in suo gradu collocati legittime, qui non continent seipsos in suis propriis locis neque sanctificant suum gradum sine causa, sed commutant suas primordenas locacio- nes et suos gradus renuuntque alciora petendo, eo quod seipsos sunt homines amantes. Verbi gracia, cum sacerdotes et clerici, indigne suis 20 gradibus vel sua vocacione ambulantes, ambicione fermentati alcius etd) alcius continue in dei ecclesia ascendere, elaborant; vel cum monachi secundum principia ipsorum existentes in solitudinibus fundati, ine) vacacione et quiete, occuparunt iam civitates, et ad turbas et strepitus wlgi se ingerentes, facti sunt 25 in conspectu plebium alienarum gloriosi super sacerdotes et patres proprios ordinarios, apud populos acceptati et commen- dati; et qui secundum ordinem gerarchicum et sancte universi- tatis ecclesie erant locati, tantum plebeis subiecti patribus ordi- nariis, id est suis plebanis seu sacerdotibus curatis, facti sunt 30 super eosdem suos patres in medio civitatum, in omni gloria et honore, in omni apparencia et splendore et in omni liber- tate et in diviciis amplius habundantes, non tantum non sub- iecti plebanis vel sacerdotibus ordinariis, sed eciam eisdem nimis facti fortes et obedienciam aliorum plebeiorumf) ex- 35 15 23) Monachi in civitatibus nocivi A. a) corr. ab ed.; of. Num. XXXII. 18: Deum, qui te genuit, dereliquisti. b) clamorose C. c) add. A sup. lin. d) ad C. e) et C. f) corr. A. 1) Numer. XXXII. 17—18. 2) Prov. IX. 17.
Tertius modus nocendi universitati ecclesiae. 281 est contemptum et quasi minus utile et non necessarium repu- tatum apud populos plebeios; qui populi respiciunt maxime rerum splendorem et multum moventur apparenciis extrinsecis, solum secundum faciem hominum iudicantes, qui, postquam novi recentesque dii atque ficticii adveniunt, quos non coluerunt patres eorum, mox deos suos, [qui eos] genuerunta), derelin- quunt 1) et sequuntur deos alienos et novos, allecti et illecti eorum splendore et decore, et maxime parvuli et vecordes in suo itinere et per vias sui cordis gradientes, qui obediunt fa- ciliter swasionibus clamoseb) et ficticie mulieris, que clamat 1c et dicit2): „Aque furtive dulciores sunt et panis absconditus suavior." Nulli autem amplius videntur conturbare universitatem, quam illi, quic) existentes intus in universitate in locis suis et quilibet in suo gradu collocati legittime, qui non continent seipsos in suis propriis locis neque sanctificant suum gradum sine causa, sed commutant suas primordenas locacio- nes et suos gradus renuuntque alciora petendo, eo quod seipsos sunt homines amantes. Verbi gracia, cum sacerdotes et clerici, indigne suis 20 gradibus vel sua vocacione ambulantes, ambicione fermentati alcius etd) alcius continue in dei ecclesia ascendere, elaborant; vel cum monachi secundum principia ipsorum existentes in solitudinibus fundati, ine) vacacione et quiete, occuparunt iam civitates, et ad turbas et strepitus wlgi se ingerentes, facti sunt 25 in conspectu plebium alienarum gloriosi super sacerdotes et patres proprios ordinarios, apud populos acceptati et commen- dati; et qui secundum ordinem gerarchicum et sancte universi- tatis ecclesie erant locati, tantum plebeis subiecti patribus ordi- nariis, id est suis plebanis seu sacerdotibus curatis, facti sunt 30 super eosdem suos patres in medio civitatum, in omni gloria et honore, in omni apparencia et splendore et in omni liber- tate et in diviciis amplius habundantes, non tantum non sub- iecti plebanis vel sacerdotibus ordinariis, sed eciam eisdem nimis facti fortes et obedienciam aliorum plebeiorumf) ex- 35 15 23) Monachi in civitatibus nocivi A. a) corr. ab ed.; of. Num. XXXII. 18: Deum, qui te genuit, dereliquisti. b) clamorose C. c) add. A sup. lin. d) ad C. e) et C. f) corr. A. 1) Numer. XXXII. 17—18. 2) Prov. IX. 17.
Strana 282
282 Matthiae de Janov Regulae, 1. III, tr. 4, dist. 5, c. 32 et 33. tenuantesa) et evacuantes et distrahentes instructis suis se- paratis et splendidissimis conviviis et gloriosis suis privatis patri- cibus b) seorsum sibi comparatis, dedignantes esse subiecti sacer- dotibus suis ordinariis vel in ulloc) ipsis obedire, nescio quid magnum de sed) sompniantes et sue prime vocacionis in uni- versitate ecclesie obliti, que erat in summa humilitate et obe- diencia et abieccione. Verumptamen dicunt quidam ex ipsis, quod in principio monachorum, cum non erant tot et tanti sacerdotes in conven- 10 tibus monachorum, sed layci magis erant et patres simplices, et idcirco merito erant a principio suis sacerdotibus inmediatis et plebanis monachi subiecti et obedientese) secundum beati Dyo- nisii locacionem, ubi ordinem ierarchicum universitatis ecclesie enarrat et dimetitur, ast nunc, quia iam magnum sacerdociumf) 15 est in statu monachorum et gloriosum, ideo non est mirum, si sunt exempti a plebanis et episcopis et ab eorum subieccione. Ista responsio ipsos eosdem magis commaculat et con- fondits), cum tota sapiat superbiam et nichil contineat in se racionis, cum sit nullum inconveniensh) sacerdotes in plebe et 20 de plebei) subici ordinario suo sacerdoti, et sanak) racio hoc requirat, ut quilibet permanens in sua vocacione, qua vocatus est, observet ordinem universitatis sanctissimum, utilissimum et communem, neque instituat ordinem alium recentem in deor- dinacionem et preiudicium ordinis sui patris et matris, virtusque 25 maxima in eo reluceat, ut quanto quisque est in se maior, tanto magis se humiliet in omnibus et non de sua vocacione elevetur. [f. 124]1) Conturbant insuper illi universitatem non modice, qui distincta officia et operaciones legittimas in ecclesia confundunt et variant, aliena curiose pro se vendican- 30 tes et, que sunt propria, non curantes vel eo minus advertentes. Verbi gracia, cum sacerdotes et clerici derelinquentes verbum 5 35 a) exterminantes C, quod eciam in A legi potest. b) pribus A. c) nullo C. d) ras. seq. in A. e) sic obedientes C. 1) sacrificium C. s) confodit AC. h) in9us A. i) et de plebe om. C. k) corr. A. 1) in hoc folio (licet nihil deficiat) incipit scriptura alia: acrior, crassior, clarior latiorque quam in foliis antecedentibus. Hac autem scriptura tota iam reliqua pars tractatus de ecclesia est confecta. Scriptura tractatus 5ti, f. 131 sq. eadem iterum est, quae usque ad f. 123b. Illa scripturae forma iam in fol. 35a—52a erat. 40 1) Cf. in vol. I pag. 166, not. d).
282 Matthiae de Janov Regulae, 1. III, tr. 4, dist. 5, c. 32 et 33. tenuantesa) et evacuantes et distrahentes instructis suis se- paratis et splendidissimis conviviis et gloriosis suis privatis patri- cibus b) seorsum sibi comparatis, dedignantes esse subiecti sacer- dotibus suis ordinariis vel in ulloc) ipsis obedire, nescio quid magnum de sed) sompniantes et sue prime vocacionis in uni- versitate ecclesie obliti, que erat in summa humilitate et obe- diencia et abieccione. Verumptamen dicunt quidam ex ipsis, quod in principio monachorum, cum non erant tot et tanti sacerdotes in conven- 10 tibus monachorum, sed layci magis erant et patres simplices, et idcirco merito erant a principio suis sacerdotibus inmediatis et plebanis monachi subiecti et obedientese) secundum beati Dyo- nisii locacionem, ubi ordinem ierarchicum universitatis ecclesie enarrat et dimetitur, ast nunc, quia iam magnum sacerdociumf) 15 est in statu monachorum et gloriosum, ideo non est mirum, si sunt exempti a plebanis et episcopis et ab eorum subieccione. Ista responsio ipsos eosdem magis commaculat et con- fondits), cum tota sapiat superbiam et nichil contineat in se racionis, cum sit nullum inconveniensh) sacerdotes in plebe et 20 de plebei) subici ordinario suo sacerdoti, et sanak) racio hoc requirat, ut quilibet permanens in sua vocacione, qua vocatus est, observet ordinem universitatis sanctissimum, utilissimum et communem, neque instituat ordinem alium recentem in deor- dinacionem et preiudicium ordinis sui patris et matris, virtusque 25 maxima in eo reluceat, ut quanto quisque est in se maior, tanto magis se humiliet in omnibus et non de sua vocacione elevetur. [f. 124]1) Conturbant insuper illi universitatem non modice, qui distincta officia et operaciones legittimas in ecclesia confundunt et variant, aliena curiose pro se vendican- 30 tes et, que sunt propria, non curantes vel eo minus advertentes. Verbi gracia, cum sacerdotes et clerici derelinquentes verbum 5 35 a) exterminantes C, quod eciam in A legi potest. b) pribus A. c) nullo C. d) ras. seq. in A. e) sic obedientes C. 1) sacrificium C. s) confodit AC. h) in9us A. i) et de plebe om. C. k) corr. A. 1) in hoc folio (licet nihil deficiat) incipit scriptura alia: acrior, crassior, clarior latiorque quam in foliis antecedentibus. Hac autem scriptura tota iam reliqua pars tractatus de ecclesia est confecta. Scriptura tractatus 5ti, f. 131 sq. eadem iterum est, quae usque ad f. 123b. Illa scripturae forma iam in fol. 35a—52a erat. 40 1) Cf. in vol. I pag. 166, not. d).
Strana 283
Tercius modus nocendi universitati ecclesiac. Ethymologia univ. 283 dei et opus ipsis iniunctum, inplicant seipsos varie secu- laribus negociis, vel dum derelinquunt servicium et statum ydoneum ac specialem sacerdotum et secuntur curias divitum huius seculi et magnatorum, aut obmittentes curam sibi iniunc- tam animarum, gerunt strennue curam pecudum et pecorum et congregandarum diviciarum, vel postponentes sanctam devo- cionem et humilitatem, dant se ad iudicia et lites multas exer- cendas, vel iterum cum ypocrite monachi et religiosi, solum oracioni et contemplacioni penitencieque fletibus mancipati, se- cundum ordinem universitatis sancte, ipsi non vocati irrumpunt 10 ad civitates et intromittunt se de plebibus inportune et infeste, propriis sacerdotibus contemptis vel pro modico reputatis, su- specti de vana gloria vel de questu avaricie magis quam de instinctu caritatis, que diligit ordinem ecclesie primitive, et ipsa est in omnibus ordinata. Hec per disgressionem dicta sunt de hiis, que videntur universitati officere sacrosancte; nunc ad loquendum propin- quius de universitate gratissima ecclesie redeamus. 5 Capitulum tricesimum terciuma). De cthimologia universitatis et de tribus modis necessariis in 20 universitate sive tribus respectibus oportunisb). Advertendum est ergo, quod universitas secundum ethymologiam dicta est quasi ab uno versibilitas in et ad multa vel ad unum multorum conversibilitas vel unitatis di- versitasc). 25 Ex quibus sequitur, quod tres sunt respectus vel re- laciones principales in omnibus suppositis univer- sitatis. Primus respectus ad unum; unde principium. Secundus respectus ad ordinem universitatis vel ad communitatemd) quasi 30 ad medium; per quod fit egressio ab uno et regressio ad unum. Tercius et ultimus respectus ad seipsum et ad ea, que sua sunt. 7) Nota C. a) ita AC rubr. b) ita A ct C. c) om. C; universitatis d. corr. unitatis d. A. d) communitatis corr. ad c. A. 35
Tercius modus nocendi universitati ecclesiac. Ethymologia univ. 283 dei et opus ipsis iniunctum, inplicant seipsos varie secu- laribus negociis, vel dum derelinquunt servicium et statum ydoneum ac specialem sacerdotum et secuntur curias divitum huius seculi et magnatorum, aut obmittentes curam sibi iniunc- tam animarum, gerunt strennue curam pecudum et pecorum et congregandarum diviciarum, vel postponentes sanctam devo- cionem et humilitatem, dant se ad iudicia et lites multas exer- cendas, vel iterum cum ypocrite monachi et religiosi, solum oracioni et contemplacioni penitencieque fletibus mancipati, se- cundum ordinem universitatis sancte, ipsi non vocati irrumpunt 10 ad civitates et intromittunt se de plebibus inportune et infeste, propriis sacerdotibus contemptis vel pro modico reputatis, su- specti de vana gloria vel de questu avaricie magis quam de instinctu caritatis, que diligit ordinem ecclesie primitive, et ipsa est in omnibus ordinata. Hec per disgressionem dicta sunt de hiis, que videntur universitati officere sacrosancte; nunc ad loquendum propin- quius de universitate gratissima ecclesie redeamus. 5 Capitulum tricesimum terciuma). De cthimologia universitatis et de tribus modis necessariis in 20 universitate sive tribus respectibus oportunisb). Advertendum est ergo, quod universitas secundum ethymologiam dicta est quasi ab uno versibilitas in et ad multa vel ad unum multorum conversibilitas vel unitatis di- versitasc). 25 Ex quibus sequitur, quod tres sunt respectus vel re- laciones principales in omnibus suppositis univer- sitatis. Primus respectus ad unum; unde principium. Secundus respectus ad ordinem universitatis vel ad communitatemd) quasi 30 ad medium; per quod fit egressio ab uno et regressio ad unum. Tercius et ultimus respectus ad seipsum et ad ea, que sua sunt. 7) Nota C. a) ita AC rubr. b) ita A ct C. c) om. C; universitatis d. corr. unitatis d. A. d) communitatis corr. ad c. A. 35
Strana 284
284 Matthiae de Janov Regulae, 1. III, tr. 4, dist. 5, c. 33. Primus facit primam et summam obedienciam deo et cari- tatem. Secundus facit debitam obedienciam suis superioribus et ordinacionem iustam de suis inferioribus. Tercius facit hominem tenere suum gradum et in sua vocacione permanere. Et in omnibus istis et in singulis ipsorum semper debent concurrerea) predicti principales tres respectus modo mirabili et unitivo. Nam quicumque in veritate respicit et diligit unum, id est dominum Christum Jhesum, respicit eius univer- sitatem, que est ex ipso abb) uno et ad ipsum unum et per unum; respicit eciam et diligit seipsum, qui similiter est ex eo- dem unoc), per unum et ad unum. Sic eciam quicumque re- spicit universitatem et diligit, ille diligitd) unum simili racione, unde et a quo universitas, respicit et diligit seipsum, quia est de universitate, et gaudet esse per idem unum membrum eius et pars eius. Ita conformiter, qui respicit seipsum et amat in veritate, necesse habet respicere et diligere unum, unde et ex quo et per quem est ipse unus, et respicere universitatem ac diligere, cuius est pars et per cuius ordinacionem est in gradu suo in universitate collocatus, conservatus et honoratus. Et ita eciam in universitate membrorum invenies in hu- mano corpore, puta eosdem in omnibus tres respectus. Verbi gracia: Omne, quod facit oculus in corpore hominis vel pes vel manus, illud facit propter vitam, propter integritatem tocius corporis, et propter seipsam. Et quidquid boni habet vita ho- 25 minis vel anima, habet illud manus ete) oculus et tota multi- tudo membrorum. Sic eciam quidquid!) nocet manui vel oculo, itlud nocet vite et toti integritati membrorum. Unde sequitur [f. 124b], quods) omnis christianus, qui habets) spiritum Jhesu, habundat hiis respectibus vel relacionibus in omni- 30 bus suis actibus et studiis, et ipse est de universitate eccle- sie proprie et de communitate sanctorum. Et omnis christianus, qui deficit ab hiis tribus gradibus, deficit a spiritu Jhesu Christi, et, pro et de quanto deficit vel habundat in istis 1) tri- bus relacionibus, de tanto est vel non est de communione sanc- 35 torum et de universitate sancte ecclesie, et sic per gradus me- dios secundum maius ascendendo usque ad summum gradum, vel secundum minus descendendo usque ad non gradum in 10 15 20 a) continere C. b) corr. A. c) et ad u. et per u. C. f) quicquid C. g) om. C. c) vel corr. et A. ligit om. C. d) ille di- h) hiis C.
284 Matthiae de Janov Regulae, 1. III, tr. 4, dist. 5, c. 33. Primus facit primam et summam obedienciam deo et cari- tatem. Secundus facit debitam obedienciam suis superioribus et ordinacionem iustam de suis inferioribus. Tercius facit hominem tenere suum gradum et in sua vocacione permanere. Et in omnibus istis et in singulis ipsorum semper debent concurrerea) predicti principales tres respectus modo mirabili et unitivo. Nam quicumque in veritate respicit et diligit unum, id est dominum Christum Jhesum, respicit eius univer- sitatem, que est ex ipso abb) uno et ad ipsum unum et per unum; respicit eciam et diligit seipsum, qui similiter est ex eo- dem unoc), per unum et ad unum. Sic eciam quicumque re- spicit universitatem et diligit, ille diligitd) unum simili racione, unde et a quo universitas, respicit et diligit seipsum, quia est de universitate, et gaudet esse per idem unum membrum eius et pars eius. Ita conformiter, qui respicit seipsum et amat in veritate, necesse habet respicere et diligere unum, unde et ex quo et per quem est ipse unus, et respicere universitatem ac diligere, cuius est pars et per cuius ordinacionem est in gradu suo in universitate collocatus, conservatus et honoratus. Et ita eciam in universitate membrorum invenies in hu- mano corpore, puta eosdem in omnibus tres respectus. Verbi gracia: Omne, quod facit oculus in corpore hominis vel pes vel manus, illud facit propter vitam, propter integritatem tocius corporis, et propter seipsam. Et quidquid boni habet vita ho- 25 minis vel anima, habet illud manus ete) oculus et tota multi- tudo membrorum. Sic eciam quidquid!) nocet manui vel oculo, itlud nocet vite et toti integritati membrorum. Unde sequitur [f. 124b], quods) omnis christianus, qui habets) spiritum Jhesu, habundat hiis respectibus vel relacionibus in omni- 30 bus suis actibus et studiis, et ipse est de universitate eccle- sie proprie et de communitate sanctorum. Et omnis christianus, qui deficit ab hiis tribus gradibus, deficit a spiritu Jhesu Christi, et, pro et de quanto deficit vel habundat in istis 1) tri- bus relacionibus, de tanto est vel non est de communione sanc- 35 torum et de universitate sancte ecclesie, et sic per gradus me- dios secundum maius ascendendo usque ad summum gradum, vel secundum minus descendendo usque ad non gradum in 10 15 20 a) continere C. b) corr. A. c) et ad u. et per u. C. f) quicquid C. g) om. C. c) vel corr. et A. ligit om. C. d) ille di- h) hiis C.
Strana 285
De tribus respectibus in universitate ecclesiae. 285 multitudine christiana. Unde omnis, quanto quisa) habundat hiis tribus respectibus, tanto est similior sanctissime et divine trinitati et appropinquavit ad ymaginem et similitudinem dei et domini Jhesu Christi; et e converso, quanto quis minus habet in istis relacionibus, tanto est remocior a similitudine domini nostri Jhesu Christi. Ex quibus eciam sequitur evidenter, quod omnis, qui amat Christum Jhesum per spiritum sanctum, amat sanctam universitatem ecclesie, amat ordinate et bene seipsum, et omnis, qui amat ecclesiam, amat Christum et seipsum, et 10 omnis, qui amat per spiritum Jhesu seipsum, amat Christum amat et ecclesiam, et sic de similibus omnibus circa talia for- mabilibus proposicionibus; quemadmodum omnis, qui inquirit bonum sancte ecclesie, inquirit bonum Christo Jhesu, inquirit bonum et sibi ipsi, et omnis, qui querit bonum suum per spiri- 15 tum Jhesu, inquirit bonumb) ecclesie Christi. — Sic omnis, qui nocet ecclesie vel alicui membro eius, nocet et offendit Christum, nocet et offendite) eciam seipsum, et omnis, qui nocet sibi ipsi et offendit se, nocet et offendit Christum et ecclesiam ipsius, et ita de omnibus similibus. — Ita omnis, qui non 20 afficitur circa bona ecclesie vel mala eius, seu qui non congaudet valde bonis, que fiunt sancte ecclesie vel cui- libet membro eius, et non condolet et non gemit de malis, que patitur universitas ecclesie vel quecumque membra ipsius vel eius proximi, primum hoc signum habet, quod non habet spi- 25 ritum Jhesu Christi; secundo consequenter, quod non est par- ticeps communionis sanctorum; tercio signum habet, quod non est merito de universitate ecclesie Christi ab Abel, primo iusto, inchoato, sed de varietate bestie Antichristi et ecclesie malignan- cium, que ex Cayn homicida sumpsit principium, qui dixit 1): 30 „Numquid custos fratris mei sum ego?“; quarto consequenter, quod non est Christi Jhesu, quoniam secundum apostolum qui spiritum Christi non habet, hic non est eius 2); quinto, quod omnia illa, que talis facit vel quecumque eligit, sive sit in spi- ritualibus, sive in temporalibus, sive ea, que sunt ad ipsius de- 35 vocionem et religionem, sive que eligit ad comodum huius vite, omnia facit pro seipso et in omnibus inquirit precise, que sua 5 a) quis magis C. b) et bonum superflue add. A. c) deffendit (sic) C. 1) Gen. IV. 9. 2) Rom. VIII. 9.
De tribus respectibus in universitate ecclesiae. 285 multitudine christiana. Unde omnis, quanto quisa) habundat hiis tribus respectibus, tanto est similior sanctissime et divine trinitati et appropinquavit ad ymaginem et similitudinem dei et domini Jhesu Christi; et e converso, quanto quis minus habet in istis relacionibus, tanto est remocior a similitudine domini nostri Jhesu Christi. Ex quibus eciam sequitur evidenter, quod omnis, qui amat Christum Jhesum per spiritum sanctum, amat sanctam universitatem ecclesie, amat ordinate et bene seipsum, et omnis, qui amat ecclesiam, amat Christum et seipsum, et 10 omnis, qui amat per spiritum Jhesu seipsum, amat Christum amat et ecclesiam, et sic de similibus omnibus circa talia for- mabilibus proposicionibus; quemadmodum omnis, qui inquirit bonum sancte ecclesie, inquirit bonum Christo Jhesu, inquirit bonum et sibi ipsi, et omnis, qui querit bonum suum per spiri- 15 tum Jhesu, inquirit bonumb) ecclesie Christi. — Sic omnis, qui nocet ecclesie vel alicui membro eius, nocet et offendit Christum, nocet et offendite) eciam seipsum, et omnis, qui nocet sibi ipsi et offendit se, nocet et offendit Christum et ecclesiam ipsius, et ita de omnibus similibus. — Ita omnis, qui non 20 afficitur circa bona ecclesie vel mala eius, seu qui non congaudet valde bonis, que fiunt sancte ecclesie vel cui- libet membro eius, et non condolet et non gemit de malis, que patitur universitas ecclesie vel quecumque membra ipsius vel eius proximi, primum hoc signum habet, quod non habet spi- 25 ritum Jhesu Christi; secundo consequenter, quod non est par- ticeps communionis sanctorum; tercio signum habet, quod non est merito de universitate ecclesie Christi ab Abel, primo iusto, inchoato, sed de varietate bestie Antichristi et ecclesie malignan- cium, que ex Cayn homicida sumpsit principium, qui dixit 1): 30 „Numquid custos fratris mei sum ego?“; quarto consequenter, quod non est Christi Jhesu, quoniam secundum apostolum qui spiritum Christi non habet, hic non est eius 2); quinto, quod omnia illa, que talis facit vel quecumque eligit, sive sit in spi- ritualibus, sive in temporalibus, sive ea, que sunt ad ipsius de- 35 vocionem et religionem, sive que eligit ad comodum huius vite, omnia facit pro seipso et in omnibus inquirit precise, que sua 5 a) quis magis C. b) et bonum superflue add. A. c) deffendit (sic) C. 1) Gen. IV. 9. 2) Rom. VIII. 9.
Strana 286
286 Matthiae de Janov Regulae, 1. IlI, tr. 4, dist. 5, c. 33 et 34. 5 10 20 25 30 sunt, non que Jhesu Christi, et per consequens in omnibus est reprobus circa universitatem ecclesiea). Et omnis habens sic respectum ad seipsum precise et ad suum expediens et non habens pium et compassivum respectum ad universitatem ec- clesie et ad suos conchristianos, in quantum sunt christiani, si dicit, quod habeat respectum ad deum vel quod diligat Chri- stum Jhesum, decipitur et mentitur. Nam scriptum est 1) „Si quis dixerit, quia diligo deum, fratrem autem suum oderit, mendax est. Qui enim, inquit Jo[hannes], non diligit fratrem suum, quem videt, deum, quem non videt, quomodob) potest diligere? Et hoc mandatum habemus a deo, ut qui diligit deum, diligat et fratrem suum." Ex quibus sequitur, quod omnes illi sunt homines seipsos amantes, qui non ad profectum, non ad comodum 15 et non ob respectum universitatis dulcissime Christi ecclesie, sed magis ad detrimentum vel in derogacionem communitatis wlgi christiani et ad extenuacionem et debilitacionem ordinis communis et ad obnubilacionem communis christiane religionis, prout supra est deductum2), faciunt sibimet et pro semet con- vivia [f. 125a] separata et conventus publice in universitate ec- clesie et suas fraternitates splendidas et aliquos) fulcimento sin- gulari roboratas et firmatas. In hoc tamen decipiuntur singu- lariter huiusmodi homines seipsos amantes, quod, — cum ament singulariter sue secte fratres et omnes illos, qui sunt de ipsorum contuberniis et ipsis utiles et seipsos e converso redamantesd), et in quantum sunt tales, et non amoris [causa]; inquame) cum [ha- beant amorem ad] fratres ex sua privata professione vel privata secta, non autem ad commune wlgus christianum, — credunt firmi- ter, quod amor ipsorum carnalis sit caritas diffusa a spiritu sancto3) opinantur et predicant, quod exerceant opera perfecte caritatis, cum ea faciant ex amore humano ad se et ad suos, non habentes omnino pium et compassivum respectum ad ecclesiam dei et ad suos universos communiter conchristianosf), in quantum sunt fideles Jhesu Christi. Ita namque ethnici et publicani ha- 35 bent amorem ad fraternitatem suam et ad eoss), qui se reda- a) lacuna sequitur in A. b) sup. lin. add. A. c) aliqua (sic) A et C. d) reamantes C. e) in quantum (?) A; uncis inclusa add. ab ed., quia phrasis alioquin difficulter comprehendi possit. f) christianos C. g) suos C. 1) I. Joann. IV. 20—21. 2) Cf. Rom. V. 5. 3) Cf. supra pag. 280—281.
286 Matthiae de Janov Regulae, 1. IlI, tr. 4, dist. 5, c. 33 et 34. 5 10 20 25 30 sunt, non que Jhesu Christi, et per consequens in omnibus est reprobus circa universitatem ecclesiea). Et omnis habens sic respectum ad seipsum precise et ad suum expediens et non habens pium et compassivum respectum ad universitatem ec- clesie et ad suos conchristianos, in quantum sunt christiani, si dicit, quod habeat respectum ad deum vel quod diligat Chri- stum Jhesum, decipitur et mentitur. Nam scriptum est 1) „Si quis dixerit, quia diligo deum, fratrem autem suum oderit, mendax est. Qui enim, inquit Jo[hannes], non diligit fratrem suum, quem videt, deum, quem non videt, quomodob) potest diligere? Et hoc mandatum habemus a deo, ut qui diligit deum, diligat et fratrem suum." Ex quibus sequitur, quod omnes illi sunt homines seipsos amantes, qui non ad profectum, non ad comodum 15 et non ob respectum universitatis dulcissime Christi ecclesie, sed magis ad detrimentum vel in derogacionem communitatis wlgi christiani et ad extenuacionem et debilitacionem ordinis communis et ad obnubilacionem communis christiane religionis, prout supra est deductum2), faciunt sibimet et pro semet con- vivia [f. 125a] separata et conventus publice in universitate ec- clesie et suas fraternitates splendidas et aliquos) fulcimento sin- gulari roboratas et firmatas. In hoc tamen decipiuntur singu- lariter huiusmodi homines seipsos amantes, quod, — cum ament singulariter sue secte fratres et omnes illos, qui sunt de ipsorum contuberniis et ipsis utiles et seipsos e converso redamantesd), et in quantum sunt tales, et non amoris [causa]; inquame) cum [ha- beant amorem ad] fratres ex sua privata professione vel privata secta, non autem ad commune wlgus christianum, — credunt firmi- ter, quod amor ipsorum carnalis sit caritas diffusa a spiritu sancto3) opinantur et predicant, quod exerceant opera perfecte caritatis, cum ea faciant ex amore humano ad se et ad suos, non habentes omnino pium et compassivum respectum ad ecclesiam dei et ad suos universos communiter conchristianosf), in quantum sunt fideles Jhesu Christi. Ita namque ethnici et publicani ha- 35 bent amorem ad fraternitatem suam et ad eoss), qui se reda- a) lacuna sequitur in A. b) sup. lin. add. A. c) aliqua (sic) A et C. d) reamantes C. e) in quantum (?) A; uncis inclusa add. ab ed., quia phrasis alioquin difficulter comprehendi possit. f) christianos C. g) suos C. 1) I. Joann. IV. 20—21. 2) Cf. Rom. V. 5. 3) Cf. supra pag. 280—281.
Strana 287
De tribus respectibus in universitate eccl. Nomen „universitas.“ 287 manta) et habent omnia communia cum suis notis et necessariis et amicis intrinsecis, veluti superius lacius est deductum 1). Advertendum eciam hic, quod quanto in universitate ista sanctissima cottidie quis gradum obtinet alciorem et in ordine eius secundum sub et supra continet plura subiecta, tanto magis debet hiis tribus respectibus caritatis et vigilancie habundare, et tanto est membrum maius et principalius huius universitatis. Verbi gracia: Magis sacerdos quam laycus vel monachus, magis curatus quam simplex sacer- dos, magis episcopus quam curatus sacerdos, et ita de aliis sin- 10 gulis, et a summis gradibus et eis, que sericiob) et purpura in- duuntur, usque ad novissimum in universitate servum vel an- cillam. Capitulum tricesimum quartum°). De determinacione huius nominis „universitas" et de illis, que 15 faciunt et conferunt ad esse universitatis, et de differencia deorumc). Universitas itaque dicitur ab uno aliquo, ad quod om- nia supposita universitatis habent ordinemd) et attribucionem; et nisi sit tale unum principale, a quo reliqua omnia et tale 20 quid, quod possit formare de multis universitatem, continere et conservare, non unitas neque universitas, sed dispersa diversi- tase) esset. Omnis multitudo est congregacio hominum. Illud vero tale unum faciens unitatem ecclesie est [I] unus deus, [II] unus dominus, unus pater, unus magister, [III] una 25 religio, [IV] una lex, unum preceptum commune et uniforme, [V] una consuetudo, uniformis conversacio, uniformes actus. Quanto magis autem et firmius habundat universitas ec- clesie et colligitur ac firmatur in istis unitatibus, tanto magis et firmius stat in seipsa ordinata et inconturbata et unita. Et 30 quanto magis deficit ab istis unitatibus, id est est plurificata, tanto magis universitas est in seipsa destructa et disturbata, ve- luti ex supradictis patere potuit in pluribus locis evidenter et a) readamant C. e) universi d. C. b) in sericio C. c) ita AC. d) ordinacionem C. 35 1) C. superius pag. 180—182.
De tribus respectibus in universitate eccl. Nomen „universitas.“ 287 manta) et habent omnia communia cum suis notis et necessariis et amicis intrinsecis, veluti superius lacius est deductum 1). Advertendum eciam hic, quod quanto in universitate ista sanctissima cottidie quis gradum obtinet alciorem et in ordine eius secundum sub et supra continet plura subiecta, tanto magis debet hiis tribus respectibus caritatis et vigilancie habundare, et tanto est membrum maius et principalius huius universitatis. Verbi gracia: Magis sacerdos quam laycus vel monachus, magis curatus quam simplex sacer- dos, magis episcopus quam curatus sacerdos, et ita de aliis sin- 10 gulis, et a summis gradibus et eis, que sericiob) et purpura in- duuntur, usque ad novissimum in universitate servum vel an- cillam. Capitulum tricesimum quartum°). De determinacione huius nominis „universitas" et de illis, que 15 faciunt et conferunt ad esse universitatis, et de differencia deorumc). Universitas itaque dicitur ab uno aliquo, ad quod om- nia supposita universitatis habent ordinemd) et attribucionem; et nisi sit tale unum principale, a quo reliqua omnia et tale 20 quid, quod possit formare de multis universitatem, continere et conservare, non unitas neque universitas, sed dispersa diversi- tase) esset. Omnis multitudo est congregacio hominum. Illud vero tale unum faciens unitatem ecclesie est [I] unus deus, [II] unus dominus, unus pater, unus magister, [III] una 25 religio, [IV] una lex, unum preceptum commune et uniforme, [V] una consuetudo, uniformis conversacio, uniformes actus. Quanto magis autem et firmius habundat universitas ec- clesie et colligitur ac firmatur in istis unitatibus, tanto magis et firmius stat in seipsa ordinata et inconturbata et unita. Et 30 quanto magis deficit ab istis unitatibus, id est est plurificata, tanto magis universitas est in seipsa destructa et disturbata, ve- luti ex supradictis patere potuit in pluribus locis evidenter et a) readamant C. e) universi d. C. b) in sericio C. c) ita AC. d) ordinacionem C. 35 1) C. superius pag. 180—182.
Strana 288
288 Matthiae de Janov Regulae, 1. III, tr. 4, dist. 5, c. 34. 20 25 prout eciam Philosophus in Polliticis per plurima hoc dispu- tavit et deduxit. [I] Quemadmoduma) igiturb) diversitas deorum valde diversi- ficat populos in mundo, ita unitas dei in populo facit ip- sum populum valde unum. Et propterea et reges gen- cium, prout et Nabuchodonozor et Antiochus et alii, volentes valde unire suum populum et suum regnum per ide) confir- mare, plurimum ad hoc sathagebant, quod in regno ipsorum facerent unum deum et unam legem in omnibus populisd). Et 10 apostolus exhortans ad unitatem spiritus et persuadens ad uni- tatem populi christiani per latitudinem mundi dispersi hortatur et dicit 1): „Unus deus, unus dominus omnium." Primum igitur et principale, quod facit intrinsece et essen- cialiter ad unitatem populi, vel quod constituit et conservat 15 universitatem, est unitas dei vivi et veri, sicud scriptum est 2): „Deus, qui facit f. 125b] unius moris habitare in domo.“ Et idcirco populus christianus, quamdiu adhesit uni deo et domino nostro Jhesu Christo fide recta, spe viva et caritate non ficta, tam diu fuit maxima unitas et concordancia in po- pulo. Sed cum recessite) ab adhesione dei et domini Jhesu cru- cifixi, tunc recessit ab unitate ecclesie, et tunc completa est illa discessiof), preambula Antichristi preparansques) viam eius, de qua apostolus h) Colloss. i) 3): „Nisi venerit discessio primumk) et revelatus fuerit homo peccati, filius perdicionis, qui adver- satur et extollitur super omne, quod dicitur deus aut quod col- litur, ita ut in templo dei sedeat, ostendens se tamquam ipse sit deus.“ Tunc namque deus verus, id est spiritus Jhesu Christi longe recessit a domo sua propter abhominacionem positam et admissam in loco, ubi non debet, et relicta est deserta et vacua. 30 Et1) deus huius seculi, id est spiritus huius mundi, assumptis 20) Per quid scisma est. Discessio a fide Christi exorta est D 2. a) contin. D 1. 2. b) om. D I. 2. c) illud D 2. d) Et idcirco c) recessisset D 2. 1) dis- populus christianus oc. cont. D 1. 2., cet. om. sensio et C. g) preparans D 1. 2. b) dicit apostolus D 1. 2. i) ad Coll. 35 C., om. D 1. 2. k) etc. add. D 1. 2., cct. om.; contin. Nulla igitur oc. v. in- fra p. 299, lin. 25. 1) Est corr. Et A. 1) Cf. I. Cor. VIII. 6. 2) Psalm. LXVII. 7. 3) recte II. Thess. II. 3—4.
288 Matthiae de Janov Regulae, 1. III, tr. 4, dist. 5, c. 34. 20 25 prout eciam Philosophus in Polliticis per plurima hoc dispu- tavit et deduxit. [I] Quemadmoduma) igiturb) diversitas deorum valde diversi- ficat populos in mundo, ita unitas dei in populo facit ip- sum populum valde unum. Et propterea et reges gen- cium, prout et Nabuchodonozor et Antiochus et alii, volentes valde unire suum populum et suum regnum per ide) confir- mare, plurimum ad hoc sathagebant, quod in regno ipsorum facerent unum deum et unam legem in omnibus populisd). Et 10 apostolus exhortans ad unitatem spiritus et persuadens ad uni- tatem populi christiani per latitudinem mundi dispersi hortatur et dicit 1): „Unus deus, unus dominus omnium." Primum igitur et principale, quod facit intrinsece et essen- cialiter ad unitatem populi, vel quod constituit et conservat 15 universitatem, est unitas dei vivi et veri, sicud scriptum est 2): „Deus, qui facit f. 125b] unius moris habitare in domo.“ Et idcirco populus christianus, quamdiu adhesit uni deo et domino nostro Jhesu Christo fide recta, spe viva et caritate non ficta, tam diu fuit maxima unitas et concordancia in po- pulo. Sed cum recessite) ab adhesione dei et domini Jhesu cru- cifixi, tunc recessit ab unitate ecclesie, et tunc completa est illa discessiof), preambula Antichristi preparansques) viam eius, de qua apostolus h) Colloss. i) 3): „Nisi venerit discessio primumk) et revelatus fuerit homo peccati, filius perdicionis, qui adver- satur et extollitur super omne, quod dicitur deus aut quod col- litur, ita ut in templo dei sedeat, ostendens se tamquam ipse sit deus.“ Tunc namque deus verus, id est spiritus Jhesu Christi longe recessit a domo sua propter abhominacionem positam et admissam in loco, ubi non debet, et relicta est deserta et vacua. 30 Et1) deus huius seculi, id est spiritus huius mundi, assumptis 20) Per quid scisma est. Discessio a fide Christi exorta est D 2. a) contin. D 1. 2. b) om. D I. 2. c) illud D 2. d) Et idcirco c) recessisset D 2. 1) dis- populus christianus oc. cont. D 1. 2., cet. om. sensio et C. g) preparans D 1. 2. b) dicit apostolus D 1. 2. i) ad Coll. 35 C., om. D 1. 2. k) etc. add. D 1. 2., cct. om.; contin. Nulla igitur oc. v. in- fra p. 299, lin. 25. 1) Est corr. Et A. 1) Cf. I. Cor. VIII. 6. 2) Psalm. LXVII. 7. 3) recte II. Thess. II. 3—4.
Strana 289
De illis, quae conferunt ad esse univ. I. Unitas dei. Differentia deorum. 289 secum septem nequioribus spiritibus, ascendit et subintravit ad domum desolatam et obtinuit omnes pene eius municiones 1). Pro quorum intellectu esta) notandum, quod scriptura sacra vario modo accipit hoc nomen deus. Est enim deus summus siquidem unus essencia et in veritate, quamvis sint dicti multi dii mancipativib) velc) dii hominum putativi. Dicunt autem aliid)1): Dii sunt partici- pacione. Sunt dii eleccione. Sunt dii falsa estimacione. Sunt dii imitacione. Sunt dii voluntaria subieccione. Deus vere et in veritate ipse est, qui est verus deus 10 et ipse deus unus omnium, ex quo omnia, in quo omnia et proptere) quem omnia. Et hic est Christus Jhesus, filius dei eternus et filius Marie virginis, de quo scriptura 2): „Dominum deum tuum adorabis et illi soli servies“, et iterum3) : „Audi, Israel, deus tuus unus est.“ Et iste est, qui proprie et intrinsece facit 15 ecclesie unitatem maximam, in tantum, quod sit unum corpus, unus spiritus et una anima et cor unum, quod nullus alius po- test facere vel umquam potuit aut poterit. Deus participacione est omnis homo in hoc mundo super homines alios a deo constitutus ad iudicandum et alios 20 actus jerarchicos in plebibus operandum. De quo scriptura dicit ad Moysen 4): „Hodie constitui te deum Pharaonis.“ Et iterum 5): „Ego dixi: Dii estis et filii excelsi omnes.“ Et ita omnes viri prelati sunt dii facti participacione domini verif) vicariatus et potestatis. Super istos igitur tales deos super terram homo peccati, id est Antichristus, extollitur et est elevatus, non autem super deum, qui est in celis ets) super celos, deus unus verus et in- conprehensibilis. Ideoque notanter apostolus de eo expressit, dicens 6): „Super quod omne, quod dicitur deus aut quod 30 collitur." Deus eleccione est omne illud homini, quod sibi ma- xime eligit pro summo suoh) bono, quod colit et cui servit suo 5 25 3) Deus multipliciter dicitur A et C. a) om. C. b) corr. A; mancipative C. c) ut C. et in C. e) per C. f) corr. ab ed.; vere A et C. h) sibsuo (sic) A. id est C. 1) Voces singulae biblicae sunt, sed dictum in biblia non reperitur; simi- 2) Matth. IV. 10. 3) Deuter. VI. 4. liter etiam aliis locis occurritur. 4) Exodi VII. 1. 5) Psalm. LXXXI. 6. 6) II. Thess. II. 4. KYBAL: M. de Janov Regulae, II. d) lacuna sequitur in A 35 g) in celis et A; talis, 19 40
De illis, quae conferunt ad esse univ. I. Unitas dei. Differentia deorum. 289 secum septem nequioribus spiritibus, ascendit et subintravit ad domum desolatam et obtinuit omnes pene eius municiones 1). Pro quorum intellectu esta) notandum, quod scriptura sacra vario modo accipit hoc nomen deus. Est enim deus summus siquidem unus essencia et in veritate, quamvis sint dicti multi dii mancipativib) velc) dii hominum putativi. Dicunt autem aliid)1): Dii sunt partici- pacione. Sunt dii eleccione. Sunt dii falsa estimacione. Sunt dii imitacione. Sunt dii voluntaria subieccione. Deus vere et in veritate ipse est, qui est verus deus 10 et ipse deus unus omnium, ex quo omnia, in quo omnia et proptere) quem omnia. Et hic est Christus Jhesus, filius dei eternus et filius Marie virginis, de quo scriptura 2): „Dominum deum tuum adorabis et illi soli servies“, et iterum3) : „Audi, Israel, deus tuus unus est.“ Et iste est, qui proprie et intrinsece facit 15 ecclesie unitatem maximam, in tantum, quod sit unum corpus, unus spiritus et una anima et cor unum, quod nullus alius po- test facere vel umquam potuit aut poterit. Deus participacione est omnis homo in hoc mundo super homines alios a deo constitutus ad iudicandum et alios 20 actus jerarchicos in plebibus operandum. De quo scriptura dicit ad Moysen 4): „Hodie constitui te deum Pharaonis.“ Et iterum 5): „Ego dixi: Dii estis et filii excelsi omnes.“ Et ita omnes viri prelati sunt dii facti participacione domini verif) vicariatus et potestatis. Super istos igitur tales deos super terram homo peccati, id est Antichristus, extollitur et est elevatus, non autem super deum, qui est in celis ets) super celos, deus unus verus et in- conprehensibilis. Ideoque notanter apostolus de eo expressit, dicens 6): „Super quod omne, quod dicitur deus aut quod 30 collitur." Deus eleccione est omne illud homini, quod sibi ma- xime eligit pro summo suoh) bono, quod colit et cui servit suo 5 25 3) Deus multipliciter dicitur A et C. a) om. C. b) corr. A; mancipative C. c) ut C. et in C. e) per C. f) corr. ab ed.; vere A et C. h) sibsuo (sic) A. id est C. 1) Voces singulae biblicae sunt, sed dictum in biblia non reperitur; simi- 2) Matth. IV. 10. 3) Deuter. VI. 4. liter etiam aliis locis occurritur. 4) Exodi VII. 1. 5) Psalm. LXXXI. 6. 6) II. Thess. II. 4. KYBAL: M. de Janov Regulae, II. d) lacuna sequitur in A 35 g) in celis et A; talis, 19 40
Strana 290
290 Matthiae de Janov Regulae, 1. III, tr. 4, dist. 5, c. 34 et 35. principali conatu et summis studiis, sive sit id a) deus verus et creator sive aliqua alia creatura, cui magis inservit magisque ipsam diligit et se subicit quam deo vero suo et fideli creatori, de quo III. Reg. XVIII.1): „Accedensque Helyas ad omnem populum Israel ait: Usquequo claudicatis in duas partes? Si dominus est deus, sequimini eum“; et apostolus 2): „Eorum, quorum deus venter est et gloriab) in confusione." Deus fictus vel deus falsa estimacione sunt omnes dii gencium vel ydola eorum. Deus voluntaria subieccione est dyabolus, deus huius seculi, de quo apostolus 3): „Deus huius mundi exce- cavit eos." Deus imitacione est deus idem, qui subieccione, et est bonis omnibus, qui emulantur sapienciam et virtutes Christi 15 Jhesu, dominus Jhesus ipse; et aliis omnibus, qui operantur ini- quitatem, deus 9) eorum ipse est spiritus mendax et pater eius, qui fuit iniqus et homicida a principio, de quo apostolus 4): „Imitantur autem eum, qui sunt ex parte eius." [f. 126a] Omnes igitur christiani, qui habent spiritum Jhesu 20 crucifixi, et aguntur eodem spiritu, et soli illi non recesserunt a deo suo, et ipsi sunt unica ecclesia, scilicet Christi, et sponsa eius formosa et corpus eius. Et ipsi non sunt de hoc mundo, sicut et Christus non est exd) hoc mundo, et istos mundus ideo odit, quia et Christum, id est veritatem 25 et virtuteme) dei, odit 5). Sunt quoque inde thabernaculum dei et templum spiritus sancti. Et alii omnes desertatif) a spiritu Jhesu recesserunt post varios deos prescriptos, putativos, et hoc mistice et spiritualiter; et ita recesserunt ab unitate ecclesie sacrosancte. Et isti sunt omnes christiani, amatores huius mundi 30 et eorum, que in mundo sunt, et itidem sunt Antichristi, et corpus Antichristi et meretrix fornicaria eius. Et isti sunt, qui in novissimis temporibus multiplicati nimis in eccle- sia quasi locuste, ex quibus venit Antichristus6), et per eos est in domo dei, id est in ecclesia et super ecclesiam sanctorum 35 collocatus, factus rex super omnes filios superbie similes sibis), 10 a) illud (?) A. b) gloriam corr. gloria 1. c) et deus C. d) de C. e) om. C. 1) deserti C. g) om. C. 1) III. Reg. XVIII. 21. 2) Philipp. III. I9. 3) Cf. II. Cor. IV. 4. 1) Sap. II. 25. 5) Cf. Joann. XV. 19. 3) Cf. Apoc. IX. 3.
290 Matthiae de Janov Regulae, 1. III, tr. 4, dist. 5, c. 34 et 35. principali conatu et summis studiis, sive sit id a) deus verus et creator sive aliqua alia creatura, cui magis inservit magisque ipsam diligit et se subicit quam deo vero suo et fideli creatori, de quo III. Reg. XVIII.1): „Accedensque Helyas ad omnem populum Israel ait: Usquequo claudicatis in duas partes? Si dominus est deus, sequimini eum“; et apostolus 2): „Eorum, quorum deus venter est et gloriab) in confusione." Deus fictus vel deus falsa estimacione sunt omnes dii gencium vel ydola eorum. Deus voluntaria subieccione est dyabolus, deus huius seculi, de quo apostolus 3): „Deus huius mundi exce- cavit eos." Deus imitacione est deus idem, qui subieccione, et est bonis omnibus, qui emulantur sapienciam et virtutes Christi 15 Jhesu, dominus Jhesus ipse; et aliis omnibus, qui operantur ini- quitatem, deus 9) eorum ipse est spiritus mendax et pater eius, qui fuit iniqus et homicida a principio, de quo apostolus 4): „Imitantur autem eum, qui sunt ex parte eius." [f. 126a] Omnes igitur christiani, qui habent spiritum Jhesu 20 crucifixi, et aguntur eodem spiritu, et soli illi non recesserunt a deo suo, et ipsi sunt unica ecclesia, scilicet Christi, et sponsa eius formosa et corpus eius. Et ipsi non sunt de hoc mundo, sicut et Christus non est exd) hoc mundo, et istos mundus ideo odit, quia et Christum, id est veritatem 25 et virtuteme) dei, odit 5). Sunt quoque inde thabernaculum dei et templum spiritus sancti. Et alii omnes desertatif) a spiritu Jhesu recesserunt post varios deos prescriptos, putativos, et hoc mistice et spiritualiter; et ita recesserunt ab unitate ecclesie sacrosancte. Et isti sunt omnes christiani, amatores huius mundi 30 et eorum, que in mundo sunt, et itidem sunt Antichristi, et corpus Antichristi et meretrix fornicaria eius. Et isti sunt, qui in novissimis temporibus multiplicati nimis in eccle- sia quasi locuste, ex quibus venit Antichristus6), et per eos est in domo dei, id est in ecclesia et super ecclesiam sanctorum 35 collocatus, factus rex super omnes filios superbie similes sibis), 10 a) illud (?) A. b) gloriam corr. gloria 1. c) et deus C. d) de C. e) om. C. 1) deserti C. g) om. C. 1) III. Reg. XVIII. 21. 2) Philipp. III. I9. 3) Cf. II. Cor. IV. 4. 1) Sap. II. 25. 5) Cf. Joann. XV. 19. 3) Cf. Apoc. IX. 3.
Strana 291
De differentia deorum. De ecclesia Christi et Antichristi. 291 extollensa) se super omne, quod secundum predictam distinc- cionem dicitur deus aut quod colitur 1), elevans omnem chri- stianum, qui similiter est superbus et amator diviciarum et glorie huius mundi, et deprimens omnem virum, qui illorum est de- testator et contemptor, approbans omne sublime et gloriosum atque splendidum altumque secundum iudicium huius mundi, et nichili ducens omne humile et simplex vel pauper et de- spectum ab hoc mundo. Facit autem hec omnia supremo genere astucie et subtilitatis, non hominum, sed septem nequiorum spirituum, quia ipsius Antichristi adventus est secundum ope- 10 racionemb) subtilissimam Sathane in omnibus virtutibus, por- tentis, signis mendacibus spirituum malignorum, ex quibus con- flata est supra modum magna et amarissima tribulacio ecclesie, scilicet sanctis dei per ecclesiam, ut eciam inducantur in er[r]o- rem, si fieri potest, et electi 2). 5 15 Capitulum tricesimum quintume). De modo et causa subtili, quibus universitas ecclesie est infir- mata et destructas). Tali itaque modo exquisito et colorato Sathan statim in- cipiens suum misterium operari in principio ecclesie, dehinc 20 paulatim et successive invalescens, offendicula queque ponens in via christiano populo, videlicet splendores et blandimenta huius mundi, quasi facies comptarum meretricum, suasionibus- que apparentibus et secundum sapienciam carnis et doctrinas hominum racionem boni et iusticie habentibus, deduxitd) eum 25 ad concupiscenciam et amorem eorum, que sunt in mundo, et ita corrupit sensus multorum pari forma, sicut serpens Evam seduxit; et sic infatuavit eciam spisse sapientes, et spirituales eciam viros detraxit ad terrena inquirenda, atque in felicitate et blandiciis eorumdem quietavit et soporavit quasi Sampsonem 30 in synoe) Dalidef) meretricis 3). Per quod traditi Philisteis sunt decalvati et excecati itidem viriles et fortes in ecclesia aliquando. Et ita factum est, quod draco ille antiquus cauda sua detraxit a) et extollens C. b) corr. A, om. C. c) ita AC. d) et deduxit C. e) sinu C. f) corr. A manu poster. 35 1) Cf. II. Thess. II. 4. 2) Cf. Matth. XXIV. 24. 3) Cf. Judic. XVI. 19. 19
De differentia deorum. De ecclesia Christi et Antichristi. 291 extollensa) se super omne, quod secundum predictam distinc- cionem dicitur deus aut quod colitur 1), elevans omnem chri- stianum, qui similiter est superbus et amator diviciarum et glorie huius mundi, et deprimens omnem virum, qui illorum est de- testator et contemptor, approbans omne sublime et gloriosum atque splendidum altumque secundum iudicium huius mundi, et nichili ducens omne humile et simplex vel pauper et de- spectum ab hoc mundo. Facit autem hec omnia supremo genere astucie et subtilitatis, non hominum, sed septem nequiorum spirituum, quia ipsius Antichristi adventus est secundum ope- 10 racionemb) subtilissimam Sathane in omnibus virtutibus, por- tentis, signis mendacibus spirituum malignorum, ex quibus con- flata est supra modum magna et amarissima tribulacio ecclesie, scilicet sanctis dei per ecclesiam, ut eciam inducantur in er[r]o- rem, si fieri potest, et electi 2). 5 15 Capitulum tricesimum quintume). De modo et causa subtili, quibus universitas ecclesie est infir- mata et destructas). Tali itaque modo exquisito et colorato Sathan statim in- cipiens suum misterium operari in principio ecclesie, dehinc 20 paulatim et successive invalescens, offendicula queque ponens in via christiano populo, videlicet splendores et blandimenta huius mundi, quasi facies comptarum meretricum, suasionibus- que apparentibus et secundum sapienciam carnis et doctrinas hominum racionem boni et iusticie habentibus, deduxitd) eum 25 ad concupiscenciam et amorem eorum, que sunt in mundo, et ita corrupit sensus multorum pari forma, sicut serpens Evam seduxit; et sic infatuavit eciam spisse sapientes, et spirituales eciam viros detraxit ad terrena inquirenda, atque in felicitate et blandiciis eorumdem quietavit et soporavit quasi Sampsonem 30 in synoe) Dalidef) meretricis 3). Per quod traditi Philisteis sunt decalvati et excecati itidem viriles et fortes in ecclesia aliquando. Et ita factum est, quod draco ille antiquus cauda sua detraxit a) et extollens C. b) corr. A, om. C. c) ita AC. d) et deduxit C. e) sinu C. f) corr. A manu poster. 35 1) Cf. II. Thess. II. 4. 2) Cf. Matth. XXIV. 24. 3) Cf. Judic. XVI. 19. 19
Strana 292
292 Matthiae de Janov Regulae, 1. III, tr. 4, dist. 5, c. 35 et 36. stellas de celo1) pera) fumum et locustas infinitas, productas de fumo putei abissi, obtexit solem tenebris lunamque ipsam totam convertit in saguinem 2). Et ita densissimas tenebras et noctem profundam procuravit fieri per universum spiritual im Egiptum et Babilonem, et tunc fecit pertransire in ipsa omnes bestias silve et singulariter aprum ferum produxit3) et locavit ipsum in domo in summo loco sanctorum, corpore suo fortis- simo iam prius collecto et conglobato compactoque, ut scuta fusilia sibimet adherencia 4), dudum prius producto et preparato, 10 fere ubique per sanctam ecclesiam cathedras et regimina iam obtinentibus Antichristis, id est hominibus amatoribus huius mundi, puta deliciarum, diviciarum et honorum, hominibus in- quamb) seipsos amantibuse) et qui f. 126b| in nomine suo ad gradus summos ecclesie et dignitates pervenerunt, quia non vocati a spiritu Jhesu, sed ipsi sese cupide ingesserunt. Et isti sunt locuste habentes coronas similes auro, etc., prout infra late dicetur de ipsis in tractfatu] sequenti de Antichristo 5). Et ita factum est modo sathanico et nimis astuto et sub- tili, quod scilicet christiani a Christo vero ad Anti- 20 christum colorate et suasibile nimis sunt deducti, iam in tenebris palpitantes prefate spisse noctis et dum homines omnes pariter dormirent et dormitarent, seducti inquamd) sunt a deo vero et celesti ad deum vel ad deos huius seculi et prin- cipem huius mundi, a quo et per quem a spiritu huius mundi 25 sunt repleti, et ipsum a deo huius mundi acceperunt, spirituque illo inspirantur et aguntur ad omnia, que operantur. Nemo siquidem ambigit, quod sicut deus essencialis et verus est caritas, et qui manet in caritate, in deo manet et deus in eo 6), ita amor huius mundi et concupiscencia est mamon, 30 deus huius seculi in christiano spontanea eleccione et subiec- cione, et qui manet in amore et cupiditate huius carnis, in deo huius mundi manet, et deus, id est spiritus huius mundi, in eo. Propter quod christiani, qui spiritu huius mundi aguntur, ipsum dominum mamonam, deum ipsorume), omnibus preciosis ecclesie 5 15 a) et per C. b) in quantum corr. A inquam (?) c) corr. ab ed. ; 35 hominum ... amancium omnes cod. d) in quantum corr. inquam A. c) lacuna sequitur in A. 1) Cf. Apoc. XII. 4. 2) Cf. Apoc. IX. passim. 3) Cf. Psalm. CIII. 5) v. tract. 5. de Antichristo. 20 et LXXIX. 14. 4) Job XLI. 6. 6) Cf. I. Joann. IV. I6.
292 Matthiae de Janov Regulae, 1. III, tr. 4, dist. 5, c. 35 et 36. stellas de celo1) pera) fumum et locustas infinitas, productas de fumo putei abissi, obtexit solem tenebris lunamque ipsam totam convertit in saguinem 2). Et ita densissimas tenebras et noctem profundam procuravit fieri per universum spiritual im Egiptum et Babilonem, et tunc fecit pertransire in ipsa omnes bestias silve et singulariter aprum ferum produxit3) et locavit ipsum in domo in summo loco sanctorum, corpore suo fortis- simo iam prius collecto et conglobato compactoque, ut scuta fusilia sibimet adherencia 4), dudum prius producto et preparato, 10 fere ubique per sanctam ecclesiam cathedras et regimina iam obtinentibus Antichristis, id est hominibus amatoribus huius mundi, puta deliciarum, diviciarum et honorum, hominibus in- quamb) seipsos amantibuse) et qui f. 126b| in nomine suo ad gradus summos ecclesie et dignitates pervenerunt, quia non vocati a spiritu Jhesu, sed ipsi sese cupide ingesserunt. Et isti sunt locuste habentes coronas similes auro, etc., prout infra late dicetur de ipsis in tractfatu] sequenti de Antichristo 5). Et ita factum est modo sathanico et nimis astuto et sub- tili, quod scilicet christiani a Christo vero ad Anti- 20 christum colorate et suasibile nimis sunt deducti, iam in tenebris palpitantes prefate spisse noctis et dum homines omnes pariter dormirent et dormitarent, seducti inquamd) sunt a deo vero et celesti ad deum vel ad deos huius seculi et prin- cipem huius mundi, a quo et per quem a spiritu huius mundi 25 sunt repleti, et ipsum a deo huius mundi acceperunt, spirituque illo inspirantur et aguntur ad omnia, que operantur. Nemo siquidem ambigit, quod sicut deus essencialis et verus est caritas, et qui manet in caritate, in deo manet et deus in eo 6), ita amor huius mundi et concupiscencia est mamon, 30 deus huius seculi in christiano spontanea eleccione et subiec- cione, et qui manet in amore et cupiditate huius carnis, in deo huius mundi manet, et deus, id est spiritus huius mundi, in eo. Propter quod christiani, qui spiritu huius mundi aguntur, ipsum dominum mamonam, deum ipsorume), omnibus preciosis ecclesie 5 15 a) et per C. b) in quantum corr. A inquam (?) c) corr. ab ed. ; 35 hominum ... amancium omnes cod. d) in quantum corr. inquam A. c) lacuna sequitur in A. 1) Cf. Apoc. XII. 4. 2) Cf. Apoc. IX. passim. 3) Cf. Psalm. CIII. 5) v. tract. 5. de Antichristo. 20 et LXXIX. 14. 4) Job XLI. 6. 6) Cf. I. Joann. IV. I6.
Strana 293
De modo sathanico deducendi a deo vero. 293 splendoribus et diviciis atque omni gloria investierunt et orna- verunt cultoremque suum, id est amatorem huius mundi et vite huius seculi, et in nomine suo venientem, id est seipsum ob cupiditatem ad summos gradus ecclesie ingerente[m], obducti cecitate et tenebris profunde noctis sue proprie, in loco sanc- torum summo et domo dei locaverunt. Propter quod ydolum zeli 1) spiritus Jhesu re- cessit de domo sua longe, ut paulo ante dicebatur, reli- quitque a spiritu Jhesu desolatos christianos, et facta est sola civitas plena populo, facta inquam est vidua domina gencium, princeps provinciarum, facta est tota sub tributo, et ita omnia, que secuntur in Trenis Jeremie2) hic proprie poteris ecclesie christianorum applicare et amare deflere mala, que fiunt modo in Jerusalem mistica et preclara quondam ac celesti. Recedente autem spiritu dei, qui solus facit unius moris 15 habitare in domo 3), recessit eciam unitas et communi- cacio a populo christiano, quasi recedente spiritu et vita a corpore hominis, illico omnia membra et conpages ipsorum atque societas ab invicem resoluntur. Divorcium itaque a deo vero et conversio ad deum huius mundi, id est ad amorem 20 huius mundi in populo christiano, corrupit unitatem et contur- bavit universitatem ecclesie sacrosancte, et introduxit scismata et errexit Antichristum et subiecit eidem populos infinitos. 10 Capitulum tricesimum sextum3). De modis et causa discessionis in presenti a deo vero et domino 25 Jhesu Christo, per quod universitas sanctorum est dirruptaa). Ubi est advertendum, quod sicut in seculis huius mundi primitivis, quando omnes erant natura filii ire, et cum longe adhuc erat deus a genere humano atque cum adhuc nox profunda spisse ignorancie veri dei cooperuerat omnem 30 carnem, agens cursum suum per medium iter secundum altissi- mam dei providenciam et temporum dispensacionem, tunc in- quam eligere deos in terra et fabricare sibi recentes, secundum doctrinas et adinvenciones hominum falsas et mendacia ficta varie per operacionem spirituum inmundorum, erat peccatum 35 a) ita AC. 1) Cf. Ezech. VIII. 5. 2) Cf. Thren. I. 1 sq. 3) Cf. Psalm. LXVII. 7.
De modo sathanico deducendi a deo vero. 293 splendoribus et diviciis atque omni gloria investierunt et orna- verunt cultoremque suum, id est amatorem huius mundi et vite huius seculi, et in nomine suo venientem, id est seipsum ob cupiditatem ad summos gradus ecclesie ingerente[m], obducti cecitate et tenebris profunde noctis sue proprie, in loco sanc- torum summo et domo dei locaverunt. Propter quod ydolum zeli 1) spiritus Jhesu re- cessit de domo sua longe, ut paulo ante dicebatur, reli- quitque a spiritu Jhesu desolatos christianos, et facta est sola civitas plena populo, facta inquam est vidua domina gencium, princeps provinciarum, facta est tota sub tributo, et ita omnia, que secuntur in Trenis Jeremie2) hic proprie poteris ecclesie christianorum applicare et amare deflere mala, que fiunt modo in Jerusalem mistica et preclara quondam ac celesti. Recedente autem spiritu dei, qui solus facit unius moris 15 habitare in domo 3), recessit eciam unitas et communi- cacio a populo christiano, quasi recedente spiritu et vita a corpore hominis, illico omnia membra et conpages ipsorum atque societas ab invicem resoluntur. Divorcium itaque a deo vero et conversio ad deum huius mundi, id est ad amorem 20 huius mundi in populo christiano, corrupit unitatem et contur- bavit universitatem ecclesie sacrosancte, et introduxit scismata et errexit Antichristum et subiecit eidem populos infinitos. 10 Capitulum tricesimum sextum3). De modis et causa discessionis in presenti a deo vero et domino 25 Jhesu Christo, per quod universitas sanctorum est dirruptaa). Ubi est advertendum, quod sicut in seculis huius mundi primitivis, quando omnes erant natura filii ire, et cum longe adhuc erat deus a genere humano atque cum adhuc nox profunda spisse ignorancie veri dei cooperuerat omnem 30 carnem, agens cursum suum per medium iter secundum altissi- mam dei providenciam et temporum dispensacionem, tunc in- quam eligere deos in terra et fabricare sibi recentes, secundum doctrinas et adinvenciones hominum falsas et mendacia ficta varie per operacionem spirituum inmundorum, erat peccatum 35 a) ita AC. 1) Cf. Ezech. VIII. 5. 2) Cf. Thren. I. 1 sq. 3) Cf. Psalm. LXVII. 7.
Strana 294
Matthiae de Janov Regulae, 1. III, tr. 4, dist. 5, c. 36. 294 hominum grande nimis et apostatare a deo vero, qui est in celis, et erat simpliciter discessio a fidelitate ad infideli- tatem et ad iniuriam domini dei altissimi, omnium conditoris, prout contigit plurimum gentibus per orbem terrarum dispersis; contigit eciam idem et3) Judeis iniquis, qui faciles semper ad ydolatriam deos gencium fictos sequebantur, dimisso deo suo, [f. 127a] unico, summo et vero. Et ita homines unius dei veri per errorem et cecitatem fecerunt sibi multos deos et diversos per totum to orbem, et per hoc sunt valde inter sea) diversificati et nimis a seipsis recesserunt, factique sunt sibimet contrarii et alienati et inimici, propter sequelam talem deorum infinitorum et va- riorum. Nam maxime diversitasb) dei et alienitasc) facit ad diversitatem populorum et alienacionem eorum ad d 15 invicem, quemadmodum e contrario unitas dei in populis supra modum facit ad unitatem populorum. Idem nuper ante est ostensum, quod puta hoc eciam intellexerunt reges gencium et Romani, qui populos et provincias sibi subiectas ad cultum unius dei alicuiuse), quem volebant, summis studiis compelle- 20 bant, Geroboamf) cupiens decem tribus ex Israel esse divisas a regno David et Jesusalem, mox excogitavit diversionem a deo uno Israel, quem Jerosolimis excolebant, et sic statuit ydola aureorum vitulorum a populis subiectis adoranda 1). Sicut igitur tunc adorare ydola et habere deos fictos cor- 25 poraliter erat simpliciter recessio a deo vero et crimen pessi- mum infidelitatis et iniurie dei, ita nunc in tempore Jhesu Christi, in populo christiano et in diebus gracie et veritatis, non tantum eligere sibi deum ficticiums) et recentem et facere sibi ydolum, modo illo grosso et corporali, ut quondam prius in tenebris adhuc densissimis gentilitatis et maxime longinqui- tatis a deo veroh) commorantibus, esset iam christiano populo recedere a deo iam suo vero, sed facere iam sibi ydolum ini) spiritu et mente, et locare in templo spiritus sancti, id est amare hoc seculum et ea, que sunt in mundo, est recessio a deo et 35 ydolatria christiana. Propter quod dictum est 2): „Fugite 5 30 a) om. C. b) corr. ab ed.; diversitatem AB. c) alietas (sic) A. d) ab C. e) alicuius C; alienius A. f) Gorobam C. g) fictum C. h) om. C. i) et false C. 1) Cf. III. Reg. XII. 28. 2) Coloss. III. 5 (simulacrorum servitus).
Matthiae de Janov Regulae, 1. III, tr. 4, dist. 5, c. 36. 294 hominum grande nimis et apostatare a deo vero, qui est in celis, et erat simpliciter discessio a fidelitate ad infideli- tatem et ad iniuriam domini dei altissimi, omnium conditoris, prout contigit plurimum gentibus per orbem terrarum dispersis; contigit eciam idem et3) Judeis iniquis, qui faciles semper ad ydolatriam deos gencium fictos sequebantur, dimisso deo suo, [f. 127a] unico, summo et vero. Et ita homines unius dei veri per errorem et cecitatem fecerunt sibi multos deos et diversos per totum to orbem, et per hoc sunt valde inter sea) diversificati et nimis a seipsis recesserunt, factique sunt sibimet contrarii et alienati et inimici, propter sequelam talem deorum infinitorum et va- riorum. Nam maxime diversitasb) dei et alienitasc) facit ad diversitatem populorum et alienacionem eorum ad d 15 invicem, quemadmodum e contrario unitas dei in populis supra modum facit ad unitatem populorum. Idem nuper ante est ostensum, quod puta hoc eciam intellexerunt reges gencium et Romani, qui populos et provincias sibi subiectas ad cultum unius dei alicuiuse), quem volebant, summis studiis compelle- 20 bant, Geroboamf) cupiens decem tribus ex Israel esse divisas a regno David et Jesusalem, mox excogitavit diversionem a deo uno Israel, quem Jerosolimis excolebant, et sic statuit ydola aureorum vitulorum a populis subiectis adoranda 1). Sicut igitur tunc adorare ydola et habere deos fictos cor- 25 poraliter erat simpliciter recessio a deo vero et crimen pessi- mum infidelitatis et iniurie dei, ita nunc in tempore Jhesu Christi, in populo christiano et in diebus gracie et veritatis, non tantum eligere sibi deum ficticiums) et recentem et facere sibi ydolum, modo illo grosso et corporali, ut quondam prius in tenebris adhuc densissimis gentilitatis et maxime longinqui- tatis a deo veroh) commorantibus, esset iam christiano populo recedere a deo iam suo vero, sed facere iam sibi ydolum ini) spiritu et mente, et locare in templo spiritus sancti, id est amare hoc seculum et ea, que sunt in mundo, est recessio a deo et 35 ydolatria christiana. Propter quod dictum est 2): „Fugite 5 30 a) om. C. b) corr. ab ed.; diversitatem AB. c) alietas (sic) A. d) ab C. e) alicuius C; alienius A. f) Gorobam C. g) fictum C. h) om. C. i) et false C. 1) Cf. III. Reg. XII. 28. 2) Coloss. III. 5 (simulacrorum servitus).
Strana 295
De modis et causa discessionis a deo vero in praesenti. 295 avariciam, que est ydolorum servitus.“ In cuiuslibeta) vero deib) possessione, sicut cupiditas, ita avaricia se ingerit et admiscetc) Abire igitur retrorsumd) post hoc seculum christiano nunc iam est ydolatria. Nunc inquam, quando iam est dies lucis et veri- tatis et cognicio meridiana veri dei et propinquitas summi dei ad homines in Christo Jhesu, ymo unio maxima dei ad homines et hominum cum deo, quiae) iam factus est nonf) deus de lon- ginquo, sed deus de prope, ymo deus iam intime inhabitans animas dignas se (sic) communiter omnium christianorum, cum iam deus in terris visus est et cum hominibus ambulavit, et cum iam verbum caro factum est et habitat in nobis, ymmo iam affecti christiani circa aliquid huius mundi amore et imitacione amplius quam ad Christum, deum verum, vel habitare animog) in mundo [et] mente magis quam in domino deo suo, vel adherere amore huic mundo magis quam Christo Jhesu, vel magis re- 1s spicere carnem suam quam Christum Jhesum, quod est ponere deum suum post carnem suam, id est primo et principalius in- quirere, que sunt carnis et mundi, quam ea, que sunt dei, et h) illud iam est simpliciter apostatare a deo vero et eligere sibi magis ydola in spiritu mentis sue. Est inquam recedere sim- 20 pliciter a deo vero et sequi deos huius mundi varios. Esti) eici a corpore Christi, veri dei, et trayci in corpus Antichristi, deik) huius mundi, id est amatorum huius mundi. Et ista est disces- sio, que primum venit, scilicet abl) amore Christi Jhesu, veri et unici dei christianorum atque intimi, ad amorem huius mundi 25 et diversorum deorum, id est ymaginum rerum afficiencium nostram mentem in hoc mundo. Et ista diversitas deorum mistica, quos sibi christiani sic fabricaverunt et elegerunt et ad templum sancti spiritus locaverunt, est unica causa effi- ciens et efficax desolacionis a spiritu Jhesu, recessionis chri- 30 stianorum populorum ab invicem et [f. 127b] alienacionis eorum a Christo Jhesu et alienacionis ipsorum in et a se invicem, et ita convenienter ista causa est divisionis et corrupcionis uni- versitatis gratissime in ecclesia sacrosancta. Exhinc namque venit superhabudancia iniquitatis, 35 10 23) Discessio A alia manu. a) A corr. b) rei C. c) admiscit C. d) corr. A. c) rasura sequitur in A. 1) corr. A. g) a mo A. h) om. C. i) Et est C. k) om. C. 1) sub C.
De modis et causa discessionis a deo vero in praesenti. 295 avariciam, que est ydolorum servitus.“ In cuiuslibeta) vero deib) possessione, sicut cupiditas, ita avaricia se ingerit et admiscetc) Abire igitur retrorsumd) post hoc seculum christiano nunc iam est ydolatria. Nunc inquam, quando iam est dies lucis et veri- tatis et cognicio meridiana veri dei et propinquitas summi dei ad homines in Christo Jhesu, ymo unio maxima dei ad homines et hominum cum deo, quiae) iam factus est nonf) deus de lon- ginquo, sed deus de prope, ymo deus iam intime inhabitans animas dignas se (sic) communiter omnium christianorum, cum iam deus in terris visus est et cum hominibus ambulavit, et cum iam verbum caro factum est et habitat in nobis, ymmo iam affecti christiani circa aliquid huius mundi amore et imitacione amplius quam ad Christum, deum verum, vel habitare animog) in mundo [et] mente magis quam in domino deo suo, vel adherere amore huic mundo magis quam Christo Jhesu, vel magis re- 1s spicere carnem suam quam Christum Jhesum, quod est ponere deum suum post carnem suam, id est primo et principalius in- quirere, que sunt carnis et mundi, quam ea, que sunt dei, et h) illud iam est simpliciter apostatare a deo vero et eligere sibi magis ydola in spiritu mentis sue. Est inquam recedere sim- 20 pliciter a deo vero et sequi deos huius mundi varios. Esti) eici a corpore Christi, veri dei, et trayci in corpus Antichristi, deik) huius mundi, id est amatorum huius mundi. Et ista est disces- sio, que primum venit, scilicet abl) amore Christi Jhesu, veri et unici dei christianorum atque intimi, ad amorem huius mundi 25 et diversorum deorum, id est ymaginum rerum afficiencium nostram mentem in hoc mundo. Et ista diversitas deorum mistica, quos sibi christiani sic fabricaverunt et elegerunt et ad templum sancti spiritus locaverunt, est unica causa effi- ciens et efficax desolacionis a spiritu Jhesu, recessionis chri- 30 stianorum populorum ab invicem et [f. 127b] alienacionis eorum a Christo Jhesu et alienacionis ipsorum in et a se invicem, et ita convenienter ista causa est divisionis et corrupcionis uni- versitatis gratissime in ecclesia sacrosancta. Exhinc namque venit superhabudancia iniquitatis, 35 10 23) Discessio A alia manu. a) A corr. b) rei C. c) admiscit C. d) corr. A. c) rasura sequitur in A. 1) corr. A. g) a mo A. h) om. C. i) Et est C. k) om. C. 1) sub C.
Strana 296
296 Matthiae de Janov Regulae, 1. 1ll, tr. 4, dist. 5, c. 36 et 37. id est avaricie, et refrigerium caritatis multorum. Ubicumque vero habundancia avaricie et ambicionis, ibi est superhabundancia divisionis fratrum et contencionis atque disces- sionis, primum a deo suo, dehinc a se invicem, quoniam exinde venit multitudo diversa et multa diversitas congre- gacionum, societatum, fraternitatum per totam chri- stianitatem de paribus studiis et simili affeccione compactarum et sibi ipsis veluti squame in Behemotha) 1) adherencium per amorem suorum misticorum ydolorum, sicud est prophetatum2): 10 „Eruntb) homines seipsos amantes." Inde eciam emanavit diversitas regum et dominorum sibi invicem omnino [non] subordinatorum et non obediencium, ad seipsos varie attrahencium populos et distrahencium, hinc inde dominorum [multitudo]e) alienorum a se invicem in nullo- 15 que conportancium ad invicem secundum universitatem ecclesie, sed magis concertancium et belligerancium exicialiter mutuo et quasi cornibus decem discerpencium et diventilancium universi- tatem sanctam ecclesie atque per orbem populos christianos secundum descripcionem in Appokalypsi coccinee bestie plene- 20 qued) nominibus blasphemie, habentis septem capita et cornua decem3), prout iam est superius per plura memoratum 4) et in- fra multa de eodem proponentur 5). Inde similiter multe secte et contubernia hominum se invicem emulancium. Indeque multitudo religionum 25 novarum et particularium atque doctrinarum variarum et ad- invencionum hominum. Inde eciam multa figmenta per templa varia splendida et recencia, utpote sanctarum, ut vulgo famant, statuarum, ymaginum, que faciunt signa in populis et portenta, et multitudo reliquiarum et gracia- 30 rum singularium, variis locis et templis acquisitarum labo- riose et excogitatarum, per que seipsos huiusmodi homines varie ad populos commendant et ad se frequenciam populorum com- parant, atque perinde sibi acquirunt divicias, gloriame) et honores. Omnis hec inquam varietas in familia unici verif) dei5), a) Vehemot C. b) lacuna sequitur in A. c) add. ab ed.; lacuna in A. d) plenaque (sic) A. c) om. C. 1) verique C. 8) add. A sup. lin. 35 1) Cf. Job XLI. 6. 2) II. Tim. III. 2. 3) Cf. Apoc. XVII. passim. 4) v. supra dist. IV, c. 15. 5) v. libri III. tr. 6 de abominatione in 40 loco sancto.
296 Matthiae de Janov Regulae, 1. 1ll, tr. 4, dist. 5, c. 36 et 37. id est avaricie, et refrigerium caritatis multorum. Ubicumque vero habundancia avaricie et ambicionis, ibi est superhabundancia divisionis fratrum et contencionis atque disces- sionis, primum a deo suo, dehinc a se invicem, quoniam exinde venit multitudo diversa et multa diversitas congre- gacionum, societatum, fraternitatum per totam chri- stianitatem de paribus studiis et simili affeccione compactarum et sibi ipsis veluti squame in Behemotha) 1) adherencium per amorem suorum misticorum ydolorum, sicud est prophetatum2): 10 „Eruntb) homines seipsos amantes." Inde eciam emanavit diversitas regum et dominorum sibi invicem omnino [non] subordinatorum et non obediencium, ad seipsos varie attrahencium populos et distrahencium, hinc inde dominorum [multitudo]e) alienorum a se invicem in nullo- 15 que conportancium ad invicem secundum universitatem ecclesie, sed magis concertancium et belligerancium exicialiter mutuo et quasi cornibus decem discerpencium et diventilancium universi- tatem sanctam ecclesie atque per orbem populos christianos secundum descripcionem in Appokalypsi coccinee bestie plene- 20 qued) nominibus blasphemie, habentis septem capita et cornua decem3), prout iam est superius per plura memoratum 4) et in- fra multa de eodem proponentur 5). Inde similiter multe secte et contubernia hominum se invicem emulancium. Indeque multitudo religionum 25 novarum et particularium atque doctrinarum variarum et ad- invencionum hominum. Inde eciam multa figmenta per templa varia splendida et recencia, utpote sanctarum, ut vulgo famant, statuarum, ymaginum, que faciunt signa in populis et portenta, et multitudo reliquiarum et gracia- 30 rum singularium, variis locis et templis acquisitarum labo- riose et excogitatarum, per que seipsos huiusmodi homines varie ad populos commendant et ad se frequenciam populorum com- parant, atque perinde sibi acquirunt divicias, gloriame) et honores. Omnis hec inquam varietas in familia unici verif) dei5), a) Vehemot C. b) lacuna sequitur in A. c) add. ab ed.; lacuna in A. d) plenaque (sic) A. c) om. C. 1) verique C. 8) add. A sup. lin. 35 1) Cf. Job XLI. 6. 2) II. Tim. III. 2. 3) Cf. Apoc. XVII. passim. 4) v. supra dist. IV, c. 15. 5) v. libri III. tr. 6 de abominatione in 40 loco sancto.
Strana 297
II. De unitate et pluralitate patrum in universitate ecclesiae. 297 Jhesu Christi, et in populo christiano valde quondam unito, at- que omnis ista alienacio et diversificacio venit primum a causa iam superius assignata, puta a discessione ad mundum et car- nem propriam, id est ad amorem et affeccionem eorum, relicto et amisso spiritu domini Jhesu crucifixi. Capitulum tricesimum septimuma). Quod sicud unitas patrum proficit et instruitb), ita pluralitas nimia patrum, magistrorum ac dominorum non subordina- torum in coclesia Christi destruxit universitatemc). [II] Et quemadmodum unitas dei facit valde, ut dictum est, 10 ad esse universitatis solide et ordinate, ita unitas patris, uni- tas domini vel regis unitasque doctoris et magistri et similium valde nimis conferunt et necessaria sunt ad esse universitatis et ad eius conservari; et diver- sitas multaque et varia pluralitas istorum, non subordinata et 15 non consentanea in eodem populo, valde nimis universitatem deordinat et destruit prepotenter. Quapropter Christus universitatem suam instituens ecclesie sue dilecte, precepit suis et expressit, dicens 1): „Vos autem nolite vocari Rabi: unus est enim magister vester, Christus. 20 Omnes autem vos fratres estis. Et patrem nolite vobis vocare super terram: unus est enim vester pater, qui in celis est. Nec vocemini magistri, quia magister vester unus est Christus.“ Ita eciam apostolus, ubi hortatus est ad servandum unitatem spiri- tus sollicite, mox addit 2): „Unus [f. 128a] dominus, unus deus, 25 unus pater“, etc.; et alibi 3): „Nam si, inquitd), sunt, qui dicantur dii, sive in celo, sive in terra, (siquidem sunt [dii] multi, et domini multi): nobis tamen unus deus pater, ex quo omnia et nos in illo; et unus dominus Jhesus Christus, [per quem omnia et nos per illum“, quia nisi sit unus deus et unus dominus et 30 unus pater ac magister in populo, universitas nequaquam ordi- nata°) institui poterit neque eciam conservari. Et similiter ad 18) Magistri, doctores etc., si prosunt universitati fidelium A. a) ita AC. b) instituit C. c) ita AC. d) inquid A. e) corr. ab ed.; ordinante (?) A. 35 1) Matth. XXIII. 8—10. 2) Cf. Eph. IV. 5. 6. 3) I. Cor. VIII. 5.
II. De unitate et pluralitate patrum in universitate ecclesiae. 297 Jhesu Christi, et in populo christiano valde quondam unito, at- que omnis ista alienacio et diversificacio venit primum a causa iam superius assignata, puta a discessione ad mundum et car- nem propriam, id est ad amorem et affeccionem eorum, relicto et amisso spiritu domini Jhesu crucifixi. Capitulum tricesimum septimuma). Quod sicud unitas patrum proficit et instruitb), ita pluralitas nimia patrum, magistrorum ac dominorum non subordina- torum in coclesia Christi destruxit universitatemc). [II] Et quemadmodum unitas dei facit valde, ut dictum est, 10 ad esse universitatis solide et ordinate, ita unitas patris, uni- tas domini vel regis unitasque doctoris et magistri et similium valde nimis conferunt et necessaria sunt ad esse universitatis et ad eius conservari; et diver- sitas multaque et varia pluralitas istorum, non subordinata et 15 non consentanea in eodem populo, valde nimis universitatem deordinat et destruit prepotenter. Quapropter Christus universitatem suam instituens ecclesie sue dilecte, precepit suis et expressit, dicens 1): „Vos autem nolite vocari Rabi: unus est enim magister vester, Christus. 20 Omnes autem vos fratres estis. Et patrem nolite vobis vocare super terram: unus est enim vester pater, qui in celis est. Nec vocemini magistri, quia magister vester unus est Christus.“ Ita eciam apostolus, ubi hortatus est ad servandum unitatem spiri- tus sollicite, mox addit 2): „Unus [f. 128a] dominus, unus deus, 25 unus pater“, etc.; et alibi 3): „Nam si, inquitd), sunt, qui dicantur dii, sive in celo, sive in terra, (siquidem sunt [dii] multi, et domini multi): nobis tamen unus deus pater, ex quo omnia et nos in illo; et unus dominus Jhesus Christus, [per quem omnia et nos per illum“, quia nisi sit unus deus et unus dominus et 30 unus pater ac magister in populo, universitas nequaquam ordi- nata°) institui poterit neque eciam conservari. Et similiter ad 18) Magistri, doctores etc., si prosunt universitati fidelium A. a) ita AC. b) instituit C. c) ita AC. d) inquid A. e) corr. ab ed.; ordinante (?) A. 35 1) Matth. XXIII. 8—10. 2) Cf. Eph. IV. 5. 6. 3) I. Cor. VIII. 5.
Strana 298
298 Matthiae de Janov Regulae, 1. III, tr. 4, dist. 5, c. 37. 10 20 25 30 idem Jacobus 1): „Fratres, inquit, nolite plures magistri effici, scientes, quod gravius iudicium accipietis." Unde hic est advertendum, quod licet pluralitas patrum et dominorum vel regum aut magistrorum vel huiusmodi sibi- 5 met inpertinencium et non subordinatorum neque connexorum vel dependencium ab se invicem in populo et super populos valde nimis universitatem sanctam disturbet et destruat ac de- roget unitati spiritus sollicitea), et istam talem prohibuit fieri Christus et sancti eius in ecclesia dei, tamen pluralitas deorum et dominorum, pluralitas patrum et magi- strorum et similium omnium ab unico deo et domino descen- dens et participium perinde ac denominacionem accipiens iuxta scripturam, que dicit2): „Pater misericordiarum, a quo omnis paternitas in celo et in terra dominatur“, et ut supra apostolus inquit3): „Unus dominus, unus Christus, et nos per illum“, nequaquam officit universitati vel ei ullomodo dero- gatb), sed magis est eidem valde necessaria et utilis, quo- niam quotquot sinte) tales dii, domini, patres nobis magistri in universitate, omnes suntd) ex uno et comportant ad unum et sunt invicem subordinati legittime, consentanei et condepen- dentes a primo usque ad novissimum, et ideo plurimum con- fert decori et utilitati familie Christi Jhesu huiusmodi persona- rum et patrum varia pluralitas, et pro eo ad commendacionem pulchritudinis ecclesie dictum est 4): „Circumamicta varietatibus“, quemadmodum multa membra cum suis officiis in eodem cor- pore virginis, prout per plura superius est deductum 5). Propter quod omnes illi digne, quamvis participative, a Christo, unico essenciali domino et magistro, habentur et vo- cantur patres domini et magistri in populis et a populis christianis, qui sunt ordinarii in ecclesia, ut sunt papa et episcopi et sacerdotes curati et illi omnes, qui non seip- sos ad gradus huiusmodi cupide ingesserunt, sed a Christo Jhesu et spiritu eius seu ab ecclesia Christi vocati, tamquam existentes de essencia et necessitate universitatis sancte ec- 35 clesie. a) spiritus sollicite om. C. d) om. C. b) om. C. c) sunt corr. sint A. 1) Jacobi III. 1. 2) Eph. III. 15. XLIV. 15. 5) Cf. supra c. 7 et 17. 3) Cf. Eph. IV. 6. 4) Psalm.
298 Matthiae de Janov Regulae, 1. III, tr. 4, dist. 5, c. 37. 10 20 25 30 idem Jacobus 1): „Fratres, inquit, nolite plures magistri effici, scientes, quod gravius iudicium accipietis." Unde hic est advertendum, quod licet pluralitas patrum et dominorum vel regum aut magistrorum vel huiusmodi sibi- 5 met inpertinencium et non subordinatorum neque connexorum vel dependencium ab se invicem in populo et super populos valde nimis universitatem sanctam disturbet et destruat ac de- roget unitati spiritus sollicitea), et istam talem prohibuit fieri Christus et sancti eius in ecclesia dei, tamen pluralitas deorum et dominorum, pluralitas patrum et magi- strorum et similium omnium ab unico deo et domino descen- dens et participium perinde ac denominacionem accipiens iuxta scripturam, que dicit2): „Pater misericordiarum, a quo omnis paternitas in celo et in terra dominatur“, et ut supra apostolus inquit3): „Unus dominus, unus Christus, et nos per illum“, nequaquam officit universitati vel ei ullomodo dero- gatb), sed magis est eidem valde necessaria et utilis, quo- niam quotquot sinte) tales dii, domini, patres nobis magistri in universitate, omnes suntd) ex uno et comportant ad unum et sunt invicem subordinati legittime, consentanei et condepen- dentes a primo usque ad novissimum, et ideo plurimum con- fert decori et utilitati familie Christi Jhesu huiusmodi persona- rum et patrum varia pluralitas, et pro eo ad commendacionem pulchritudinis ecclesie dictum est 4): „Circumamicta varietatibus“, quemadmodum multa membra cum suis officiis in eodem cor- pore virginis, prout per plura superius est deductum 5). Propter quod omnes illi digne, quamvis participative, a Christo, unico essenciali domino et magistro, habentur et vo- cantur patres domini et magistri in populis et a populis christianis, qui sunt ordinarii in ecclesia, ut sunt papa et episcopi et sacerdotes curati et illi omnes, qui non seip- sos ad gradus huiusmodi cupide ingesserunt, sed a Christo Jhesu et spiritu eius seu ab ecclesia Christi vocati, tamquam existentes de essencia et necessitate universitatis sancte ec- 35 clesie. a) spiritus sollicite om. C. d) om. C. b) om. C. c) sunt corr. sint A. 1) Jacobi III. 1. 2) Eph. III. 15. XLIV. 15. 5) Cf. supra c. 7 et 17. 3) Cf. Eph. IV. 6. 4) Psalm.
Strana 299
II. De unitate et pluralitate patrum in universitate eccl. 299 Alii vero omnes, qui non sunt huiusmodi et tales, id est qui sunt adventicii et novi recentesque, undecumque a latere venientes in medium et in publicum, multo splendore et speciebus pietatis et virtutum seipsos coram populis com- mendantes segregantesquea) seipsos ac dedignantes communi forma et approbata subici et obedire curatis patribus plebium, sed seorsum vocantur vel vocant seipsos patres magistros et dominos in populis et a plebibus christianis, non existentes or- dinarii neque subiecti ordinariis secundum superius notatam regulam1) et domini Jhesu et eius apostolorum primariam ordi- 10 nacionem et sanxionem: illi sunt inquam et omnes tales, qui nos conturbant, id est universitatem sancte ecclesie et talium patrum dominorum et magistrorum, qui sic in nomine suo in ecclesiam veniunt et ascendunt. Multa et varia pluralitas per orbem ecclesie dilatata et corroborata valde nimis nocuit et 15 nocet universitati eidem, quia unitatem eius [f. 128b] multum lesit et debilitavit et confudit ac contempsit dominacionemb) ac paternitatem primam et magistratum templi primarium et verum sanctum et necessarium, et splendoribus suis et commen- dacione sui ad plebes suppressit et vilificavit sacerdocium sa- 20 crosanctum. Dehinc adhuc amplius multiplicati super numerum illi novie) patres et recentes magistri per universam ecclesiam, ad curias regum et principum ecclesie irruperunt et ipsis ad- heserunt et patres ordinarios propriosque sacerdotes coram ipsis varie contempserunt et post se abduxerunt. Etenim nullad) via 25 pocior, nullus modus expedicior potuit excogitari vel practicari a spiritibus astutissimis et malignis secundum communeme) alti- tudinem et operacionem Sathane ad disturbacionem ecclesie distraccionemque solide eius universitatis, quam sic per multos pseudopatres et pseudomagistros, ita nimie varios et novos, 3c adornatos omni cultu religionis omnique specie iusticie et pie- tatis, et expeditos in omni sapiencia et sciencia et dilatatos ac roboratos choris fratrum1) conglebatis atque adherentibus sibi invicem et instructis quasi acies castrorum, quando cum omni 26) Quis modus competentissimus inventus est ad disturbacionem ec- 35 clesie Christi D 2. a) corr. A. b) om. C. c) sancti (sic) C. d) Nulla igitur cont. D I. 2. e) omnem D 1. 2. f) post hanc vocem D 1. 2. contin. Oportet namque oc. v. infra p. 307, lin. 9. 1) Cf. supra c. 18.
II. De unitate et pluralitate patrum in universitate eccl. 299 Alii vero omnes, qui non sunt huiusmodi et tales, id est qui sunt adventicii et novi recentesque, undecumque a latere venientes in medium et in publicum, multo splendore et speciebus pietatis et virtutum seipsos coram populis com- mendantes segregantesquea) seipsos ac dedignantes communi forma et approbata subici et obedire curatis patribus plebium, sed seorsum vocantur vel vocant seipsos patres magistros et dominos in populis et a plebibus christianis, non existentes or- dinarii neque subiecti ordinariis secundum superius notatam regulam1) et domini Jhesu et eius apostolorum primariam ordi- 10 nacionem et sanxionem: illi sunt inquam et omnes tales, qui nos conturbant, id est universitatem sancte ecclesie et talium patrum dominorum et magistrorum, qui sic in nomine suo in ecclesiam veniunt et ascendunt. Multa et varia pluralitas per orbem ecclesie dilatata et corroborata valde nimis nocuit et 15 nocet universitati eidem, quia unitatem eius [f. 128b] multum lesit et debilitavit et confudit ac contempsit dominacionemb) ac paternitatem primam et magistratum templi primarium et verum sanctum et necessarium, et splendoribus suis et commen- dacione sui ad plebes suppressit et vilificavit sacerdocium sa- 20 crosanctum. Dehinc adhuc amplius multiplicati super numerum illi novie) patres et recentes magistri per universam ecclesiam, ad curias regum et principum ecclesie irruperunt et ipsis ad- heserunt et patres ordinarios propriosque sacerdotes coram ipsis varie contempserunt et post se abduxerunt. Etenim nullad) via 25 pocior, nullus modus expedicior potuit excogitari vel practicari a spiritibus astutissimis et malignis secundum communeme) alti- tudinem et operacionem Sathane ad disturbacionem ecclesie distraccionemque solide eius universitatis, quam sic per multos pseudopatres et pseudomagistros, ita nimie varios et novos, 3c adornatos omni cultu religionis omnique specie iusticie et pie- tatis, et expeditos in omni sapiencia et sciencia et dilatatos ac roboratos choris fratrum1) conglebatis atque adherentibus sibi invicem et instructis quasi acies castrorum, quando cum omni 26) Quis modus competentissimus inventus est ad disturbacionem ec- 35 clesie Christi D 2. a) corr. A. b) om. C. c) sancti (sic) C. d) Nulla igitur cont. D I. 2. e) omnem D 1. 2. f) post hanc vocem D 1. 2. contin. Oportet namque oc. v. infra p. 307, lin. 9. 1) Cf. supra c. 18.
Strana 300
300 Matthiae de Janov Regulae, 1. III, tr. 4, dist. 5, c. 37. sollicitudine et serie ad congressum belli instruuntur. Et istos patres et huiusmodi magistros pseudolosa) vocavit omnis scrip- tura superius allegata, que dicit 1): „Vos autem nolite vocari Rabi. Unus est enim magister vester Christus. Et patrem nolite vobis vocari super terram“, etc. Et iterum2): „Fratres, nolite plures magistri fieri“, etc. Ymmo omnis huiusmodi, qui in populo christiano et in familia Christi Jhesu, sic reclamante scriptura et reluctaute veri- tate, in nomine suo venit ad esse dominum patrem vel magi- strum, id est ingessit seipsum ad dignitates et gradus honori- ficencie, cupiditate propria urgente quocumque modo, dummodo vocatus, quasi Aaron, vel a spiritu Jhesu crucifixi et ipsius ec- clesia vel alias legittime non fueritb), omnis inquam talis assu- mens sibi talec) nomen et gaudens de ipso in familia Jhesu crucifixi, ipse est fur et latto, est quoque blasphemus contra Christum Jhesum, unicum deum, dominum, patrem et unicum magistrum. Et multitudo talium componunt illam bestiam, quam dicit Jo[hannes] in Apokalipsi, plenam nomini- bus blasphemie, habentem d) capita septem et cornua decem 3). 20 Nomina etenim blasphemie, quibus bestia plena esse describi- tur, sunt omnia nomina honorificencie et glorie illorum regum principum, dominorum, patrum, magistrorum et singulariume) qui non sunt ordinarii in universitate ecclesie et qui acqui- sierunt sibi ipsis illa nomina ex ambicione undecumque, non 25 a Christo Jhesu et ipsius commissione et participio neque in- duccione spiritus ipsius, sed proprio errore et ambicione in- pellente. Nullus enim ambigit, quodsi quispiam in dominiumf alicuius inpertinens sibi seipsum ingereret ambiciose et a sua familia sibi inpertinente procuraret seipsum vocari dominum 30 vel patrem familias, gaudens de nomine illo pro se vendicatos) sibi reputaret verus et proprius dominus, fieri iniuriam et sin- gularem blasphemiam, dum hoc fieret proprio herede invito et neque vocante talem ambiciosum vel ita seipsum ingerentem at- que venientem!). Ita si quisquam in filiis cuiusquam alterius patris 35 veri et proprii procuraret seipsum vocari patrem, aut sii) inter a) pseudulos C. b) non fuerit om. C. c) om. C. d) corr. ab ed. ; habens omnes cod. c) corr. A; singulorum C. f) corr. ab ed.; dominio A et C. g) lacuna sequitur in A. h) ita emend. ab ed.; que (q3) auniete ponunt A et C. i) om. C. 1) Matth. XXIII. 8—9. 5 10 15 40 2) Jacobi III. 1. 3) Cf. Afoc. XVII.
300 Matthiae de Janov Regulae, 1. III, tr. 4, dist. 5, c. 37. sollicitudine et serie ad congressum belli instruuntur. Et istos patres et huiusmodi magistros pseudolosa) vocavit omnis scrip- tura superius allegata, que dicit 1): „Vos autem nolite vocari Rabi. Unus est enim magister vester Christus. Et patrem nolite vobis vocari super terram“, etc. Et iterum2): „Fratres, nolite plures magistri fieri“, etc. Ymmo omnis huiusmodi, qui in populo christiano et in familia Christi Jhesu, sic reclamante scriptura et reluctaute veri- tate, in nomine suo venit ad esse dominum patrem vel magi- strum, id est ingessit seipsum ad dignitates et gradus honori- ficencie, cupiditate propria urgente quocumque modo, dummodo vocatus, quasi Aaron, vel a spiritu Jhesu crucifixi et ipsius ec- clesia vel alias legittime non fueritb), omnis inquam talis assu- mens sibi talec) nomen et gaudens de ipso in familia Jhesu crucifixi, ipse est fur et latto, est quoque blasphemus contra Christum Jhesum, unicum deum, dominum, patrem et unicum magistrum. Et multitudo talium componunt illam bestiam, quam dicit Jo[hannes] in Apokalipsi, plenam nomini- bus blasphemie, habentem d) capita septem et cornua decem 3). 20 Nomina etenim blasphemie, quibus bestia plena esse describi- tur, sunt omnia nomina honorificencie et glorie illorum regum principum, dominorum, patrum, magistrorum et singulariume) qui non sunt ordinarii in universitate ecclesie et qui acqui- sierunt sibi ipsis illa nomina ex ambicione undecumque, non 25 a Christo Jhesu et ipsius commissione et participio neque in- duccione spiritus ipsius, sed proprio errore et ambicione in- pellente. Nullus enim ambigit, quodsi quispiam in dominiumf alicuius inpertinens sibi seipsum ingereret ambiciose et a sua familia sibi inpertinente procuraret seipsum vocari dominum 30 vel patrem familias, gaudens de nomine illo pro se vendicatos) sibi reputaret verus et proprius dominus, fieri iniuriam et sin- gularem blasphemiam, dum hoc fieret proprio herede invito et neque vocante talem ambiciosum vel ita seipsum ingerentem at- que venientem!). Ita si quisquam in filiis cuiusquam alterius patris 35 veri et proprii procuraret seipsum vocari patrem, aut sii) inter a) pseudulos C. b) non fuerit om. C. c) om. C. d) corr. ab ed. ; habens omnes cod. c) corr. A; singulorum C. f) corr. ab ed.; dominio A et C. g) lacuna sequitur in A. h) ita emend. ab ed.; que (q3) auniete ponunt A et C. i) om. C. 1) Matth. XXIII. 8—9. 5 10 15 40 2) Jacobi III. 1. 3) Cf. Afoc. XVII.
Strana 301
De nociva pluralitate pseudopatrum in universitate ecclesiae. 301 discipulos alienos gauderet se magistrum principalem vocari, nonne is contra patrem proprium blasphemaret vel adversuma) magistrum unicum et verum nomen blasphemie reportaret, [f. 129a] nisi id fieret, id est talis nominis, reverencie publice et honoris acquisicio et assumpcio, ordinarie et iuste, id est per participacionem etb) vocacionem ad id ab unico patre et vero magistro. Similiter accipe de familia Jhesu crucifixi, id est uni- versa christianitate, et de illis, qui seipsos ingerunt, non vocati a Christo ad esse dominos vel patres et magistros 10 in populo christiano. Sunt nempe omnes blasphemi et ipsorum universa nomina sunt nomina blasphemie in Christum Jhesum, unicum dominum, unicum magistrum et patrem verum populi christiani. Unde quibusdam in ecclesia huiusmodi seipsos se- gregantibus simile contigite), sicut filiabus Loth, que educte 15 cum patre de Sodomis, ne a peccatis Sodomorum et Gomor- reorum inquinarentur et cum communitate ipsorum absorberen- tur, existentes iam solitarie in monte cum patre, errore seducte, patrem suum inebriaverunt et incestum cum suo patre nepharie admiserunt. Opinabantur namque, quod ipse sole cum patre 20 unico fuissent salvefacte super terram universam et quod genus hominum tantum per ipsarum incestum cum patre conservari in specie sua potuisset. Unde cum ambe de patre ebrio con- cepissent, per hoc due gentes valde magne et fortes sunt pro- create, que gentes postea fuerunt filiis Israel semper offense in 25 via eorum et nimis inpeditive ipsorum venire ad terram pro- missionis 1). Ita quedamd) in Christi Jhesu ecclesia filie, id est effeminate anime infirme et pusillanimes, videntes vel alias secundum fa- ciem iudicantes multitudinem vulgi christianorum plebium peri- 30 turam9) ob multitudinem iniquitatum et publicorum peccatorum, veluti1) Sodomam spiritualem et Gomorram, cum abba suo optato aut alias patre suo comparato de communitate populi christiani in montem ardue iusticie et perfeccionis confugerunt, tamquam de medio Sodome et Babilonis, ibidemque seorsum 35 15) Nota C. a) adversus C. b) om. C. c) contingit C. dam A et C. e) corr. ab ed.; perituras omnes cod. 1) Cf. Gen. XIX. d) corr. ab ed.; qui- 1) cum veluti A et C.
De nociva pluralitate pseudopatrum in universitate ecclesiae. 301 discipulos alienos gauderet se magistrum principalem vocari, nonne is contra patrem proprium blasphemaret vel adversuma) magistrum unicum et verum nomen blasphemie reportaret, [f. 129a] nisi id fieret, id est talis nominis, reverencie publice et honoris acquisicio et assumpcio, ordinarie et iuste, id est per participacionem etb) vocacionem ad id ab unico patre et vero magistro. Similiter accipe de familia Jhesu crucifixi, id est uni- versa christianitate, et de illis, qui seipsos ingerunt, non vocati a Christo ad esse dominos vel patres et magistros 10 in populo christiano. Sunt nempe omnes blasphemi et ipsorum universa nomina sunt nomina blasphemie in Christum Jhesum, unicum dominum, unicum magistrum et patrem verum populi christiani. Unde quibusdam in ecclesia huiusmodi seipsos se- gregantibus simile contigite), sicut filiabus Loth, que educte 15 cum patre de Sodomis, ne a peccatis Sodomorum et Gomor- reorum inquinarentur et cum communitate ipsorum absorberen- tur, existentes iam solitarie in monte cum patre, errore seducte, patrem suum inebriaverunt et incestum cum suo patre nepharie admiserunt. Opinabantur namque, quod ipse sole cum patre 20 unico fuissent salvefacte super terram universam et quod genus hominum tantum per ipsarum incestum cum patre conservari in specie sua potuisset. Unde cum ambe de patre ebrio con- cepissent, per hoc due gentes valde magne et fortes sunt pro- create, que gentes postea fuerunt filiis Israel semper offense in 25 via eorum et nimis inpeditive ipsorum venire ad terram pro- missionis 1). Ita quedamd) in Christi Jhesu ecclesia filie, id est effeminate anime infirme et pusillanimes, videntes vel alias secundum fa- ciem iudicantes multitudinem vulgi christianorum plebium peri- 30 turam9) ob multitudinem iniquitatum et publicorum peccatorum, veluti1) Sodomam spiritualem et Gomorram, cum abba suo optato aut alias patre suo comparato de communitate populi christiani in montem ardue iusticie et perfeccionis confugerunt, tamquam de medio Sodome et Babilonis, ibidemque seorsum 35 15) Nota C. a) adversus C. b) om. C. c) contingit C. dam A et C. e) corr. ab ed.; perituras omnes cod. 1) Cf. Gen. XIX. d) corr. ab ed.; qui- 1) cum veluti A et C.
Strana 302
302 Matthiae de Janov Regulae, 1. III, tr. 4, dist. 5 c. 37 et 38. sibi convivium facientes, facti sunt homines amantes semetipsos segregantesque semetipsos et ex hoc filie itidem complacentes nimium in homine suo patre, inebriaverunt libidinose suum patrem, amore et delectacione ad seipsas, id est affeccione 5. quadam, que non ex spiritu Jhesu, sed ex carne emanavit, quia perinde soporatus sompnioa) excecacionis et ignorancie, suis filiabus accubuit et ex eisdem vivos populos generavit, qui vivi populi, videlicet Moab et Amon mistici, se in via filiorum Is- rahel et ex adverso locaverunt, facti nimium inpedimento sanctis dei ad terram promissionis veniendi, meretrices comptas simi- liter misticas et clamorosas, nichil prorsus scientes in via et prospectu collocantesb), dicentesque ad parvulos et vecordes per viam gradientes 1): „Aque furtive dulciores sunt et panis absconditus suavior.“ Quos concernit iste sermo parabolicus 2): „Qui legit, inteligat. Hoc tamen ex consciencia et opinione mea puto dicen- dum, quod verba et textum litere prophetarumc) ad presencia secula reflectendo et interpretando singula, prout magis proprie valent ad statum presentem ecclesie applicari, tunc omnia et 20 singula, que de Amon et Moab in prophetis dicuntur, notare de plano videntur illorum virorum multitudines, qui communi- tatem vulgi christiani fugientes segregantesque seipsos, ut paulo ante dictum est 3), inceperunt essed) homines seipsos amantes private et in seipsis ete) in statu suo complacentes. Ex quibus puto esse manifeste inferendum, quod pro uni- versitatef) familie Christi Jhesu seu sancte ecclesie stabilienda, confirmanda et reformanda expediens [f. 129b] foret et valde necessarium pluralitatem ta- lem variam et extraordinariam patrum et domino- 30 rum et pseudochristorum magistrorum et pseudo- prophetarum tollendam esse de medio et summo studio exstirpandam iuxta prophetam, qui dicit 4): „Eo, quod populus iste appropinquat ore suo et labiis suis glori- ficat me, cor autem eius longe est a me, et timuerunt me man- 10 15 25 35 16) In nomine domini nostri Jhesu C. a) sompno C. b) et add. A ante corr. et C. et litere in textu C. d) add. A in m. e) om. C. 1) Prov. IX. 17. 2) Matth. XXIV. 15. 4) Isaiae XIX. 13—15. c) verba prophetarum 1) per universitatem C. 3) v. supra c. 30.
302 Matthiae de Janov Regulae, 1. III, tr. 4, dist. 5 c. 37 et 38. sibi convivium facientes, facti sunt homines amantes semetipsos segregantesque semetipsos et ex hoc filie itidem complacentes nimium in homine suo patre, inebriaverunt libidinose suum patrem, amore et delectacione ad seipsas, id est affeccione 5. quadam, que non ex spiritu Jhesu, sed ex carne emanavit, quia perinde soporatus sompnioa) excecacionis et ignorancie, suis filiabus accubuit et ex eisdem vivos populos generavit, qui vivi populi, videlicet Moab et Amon mistici, se in via filiorum Is- rahel et ex adverso locaverunt, facti nimium inpedimento sanctis dei ad terram promissionis veniendi, meretrices comptas simi- liter misticas et clamorosas, nichil prorsus scientes in via et prospectu collocantesb), dicentesque ad parvulos et vecordes per viam gradientes 1): „Aque furtive dulciores sunt et panis absconditus suavior.“ Quos concernit iste sermo parabolicus 2): „Qui legit, inteligat. Hoc tamen ex consciencia et opinione mea puto dicen- dum, quod verba et textum litere prophetarumc) ad presencia secula reflectendo et interpretando singula, prout magis proprie valent ad statum presentem ecclesie applicari, tunc omnia et 20 singula, que de Amon et Moab in prophetis dicuntur, notare de plano videntur illorum virorum multitudines, qui communi- tatem vulgi christiani fugientes segregantesque seipsos, ut paulo ante dictum est 3), inceperunt essed) homines seipsos amantes private et in seipsis ete) in statu suo complacentes. Ex quibus puto esse manifeste inferendum, quod pro uni- versitatef) familie Christi Jhesu seu sancte ecclesie stabilienda, confirmanda et reformanda expediens [f. 129b] foret et valde necessarium pluralitatem ta- lem variam et extraordinariam patrum et domino- 30 rum et pseudochristorum magistrorum et pseudo- prophetarum tollendam esse de medio et summo studio exstirpandam iuxta prophetam, qui dicit 4): „Eo, quod populus iste appropinquat ore suo et labiis suis glori- ficat me, cor autem eius longe est a me, et timuerunt me man- 10 15 25 35 16) In nomine domini nostri Jhesu C. a) sompno C. b) et add. A ante corr. et C. et litere in textu C. d) add. A in m. e) om. C. 1) Prov. IX. 17. 2) Matth. XXIV. 15. 4) Isaiae XIX. 13—15. c) verba prophetarum 1) per universitatem C. 3) v. supra c. 30.
Strana 303
De tollenda pluralitate pseudopatrum de medio univers. ecci. 303 dato hominum et doctrinis: ideo ecce, ego addam vel admira- cionem a) faciam populo huic miraculo grandi et stupendo. Per- ibit enim sapiencia a sapientibus eius et intellectus prudencium eius abscondetur. Ve, qui profundi estis corde, ut a domino abscondatis consilium, quorum sunt in tenebris opera.“ Hii sunt ceci et duces cecorum, de quibus veritas dicit 1): „Omnis plan- tacio, quam non plantavit pater meus, eradicabitur. Sinite eos, quia ceci sunt et duces cecorum.“ De hiisdem iterum veritas ait2): „Quod si sal infatuatum fuerit, ad nichilum valet ultra, nisi ut mittatur foras et conculcetur ab hominibus.“ Et illud est, quod optat talibus apostolus, dicens 3): „Utinam abscindan- tur, qui vos conturbant. Necesse itaque esset et utile pro unione ecclesie, illam talem multitudinem variam et inpertinentem pseudopatrum et magistrorum seipsos ingerencium et glorificancium diminui et excidi aliquo bono modo aut poni ipsam in ordinem debitum atque jerarchicum primitivumque ecclesie sacrosancte, id est subordinare tales patres, magistros etb) dominos et coartare ad subieccionem veris, propriis et inme- diatis ordinariis, utpote curatis sacerdotibus et episcopis 20 secundum modum et formam superius descriptam 4), ita quod quilibet ipsorum talium visitatus et requisitus, unde vel cuius est, posset de seipso iuste respondere, dicens: Sum talis curati sacerdotis aut a tali curato sacerdote, qui est talis decani, qui est istius archidiaconi, qui est istius modi episcopic), qui est 25 talis archiepiscopi, qui est pape, etc., ut supra 5). 5 10 15 Capitulum tricesimum octavum“). Quod sicud unitas religionis in populo instruit unionem, ita multitudo diversarum parcialium religionum derogate) unice communi ecclesie universitati f). 30 [III] Dictum est dehinc superius, quod unitas religionis, uni- tas legis et precepti valde faciunt ad unitatem populi vel ad a) miracionem corr. admiracionem A sup. lin. b) om. C. c) epis- copus corr. episcopi A. d) ita AC. e) deroget (sic) A. 1) ita AC; universitate A, universitatem C. 1) Matth. XV. 13—14. 2) Matth. V. 13. 3) Galat. V. 12. 4) v. supra c. 27. 5) v. supra c. 19. 35
De tollenda pluralitate pseudopatrum de medio univers. ecci. 303 dato hominum et doctrinis: ideo ecce, ego addam vel admira- cionem a) faciam populo huic miraculo grandi et stupendo. Per- ibit enim sapiencia a sapientibus eius et intellectus prudencium eius abscondetur. Ve, qui profundi estis corde, ut a domino abscondatis consilium, quorum sunt in tenebris opera.“ Hii sunt ceci et duces cecorum, de quibus veritas dicit 1): „Omnis plan- tacio, quam non plantavit pater meus, eradicabitur. Sinite eos, quia ceci sunt et duces cecorum.“ De hiisdem iterum veritas ait2): „Quod si sal infatuatum fuerit, ad nichilum valet ultra, nisi ut mittatur foras et conculcetur ab hominibus.“ Et illud est, quod optat talibus apostolus, dicens 3): „Utinam abscindan- tur, qui vos conturbant. Necesse itaque esset et utile pro unione ecclesie, illam talem multitudinem variam et inpertinentem pseudopatrum et magistrorum seipsos ingerencium et glorificancium diminui et excidi aliquo bono modo aut poni ipsam in ordinem debitum atque jerarchicum primitivumque ecclesie sacrosancte, id est subordinare tales patres, magistros etb) dominos et coartare ad subieccionem veris, propriis et inme- diatis ordinariis, utpote curatis sacerdotibus et episcopis 20 secundum modum et formam superius descriptam 4), ita quod quilibet ipsorum talium visitatus et requisitus, unde vel cuius est, posset de seipso iuste respondere, dicens: Sum talis curati sacerdotis aut a tali curato sacerdote, qui est talis decani, qui est istius archidiaconi, qui est istius modi episcopic), qui est 25 talis archiepiscopi, qui est pape, etc., ut supra 5). 5 10 15 Capitulum tricesimum octavum“). Quod sicud unitas religionis in populo instruit unionem, ita multitudo diversarum parcialium religionum derogate) unice communi ecclesie universitati f). 30 [III] Dictum est dehinc superius, quod unitas religionis, uni- tas legis et precepti valde faciunt ad unitatem populi vel ad a) miracionem corr. admiracionem A sup. lin. b) om. C. c) epis- copus corr. episcopi A. d) ita AC. e) deroget (sic) A. 1) ita AC; universitate A, universitatem C. 1) Matth. XV. 13—14. 2) Matth. V. 13. 3) Galat. V. 12. 4) v. supra c. 27. 5) v. supra c. 19. 35
Strana 304
304 Matthiae de Janov Regulae, l. III, tr. 4, dist. 5, c. 38. hoc, quod sit populus unus et in solida unitate perseveret. Quod quidem potest patere ex eo, quod religio est cultus dei unius; modo in precedentibus 1) dictum est, quod unitas est dei et domini, que maxime facit esse populum unum et ec- clesiam unam, et hoc primum propter cultum unius dei et domini. Ideoque unius dei necesse est unum esse cultum et unam religionem, colligentema) varios populos et naciones ad eundem unum dominum et ad solidam invicem unitatem. Nam et varietas religionum, quamvis circa unum deum et eundem col- 10 lencium, supra modum varias facit habitudines populorum ad se invicem et introducit alienitatem segregacionemque chri- stianorum ab invicem. Perb) quod disturbatur universitas dul- cissima et destruitur unitas aut extenuatur obnubilaturque re- ligio communis christiana. Cum nempe sit unica religio 15 christianas) itad) proprie et iuste appellata, nulla alia secta vel societas aut congregacio privata et parcialis seipsam aut suum vivendi ordinem apropriatum potest appellare religio- nem simpliciter sine distraccione et iniuria communis religionis christiane. Non possunt inquam ullo modo plures religiones 20 fieri vel nuncupari in eodem populo et eadem communi reli- gione sine divisione aliquali ipsarum a se invicem et a sua communi religione. Verbi gracia: veluti partes alicuius tocius [f. 130a], quam- diu manent in suo toto indivise, nequaquam sibi nomen tocius 25 possunt vendicare, nisi cum a suo toto et a se invicem sint divise et perfecte separate, tunc et ipse partes saltem quantitative cir- cumscripte iam ete) posite seorsum incipiunt habere nomen tocius per se et separatim; utpote dum una est familia unius domini, nulla societas vel congregacio fratrum manens in eadem 30 familia communi potest censeri vel dici familia, nisi prius seip- sos segregent aliquo modo et assumant sibi aliquem patrem et dominum absolutum; neque aliquis vicus communis civitatis in veritate potest dici vel esse civitas, nisi prius a civitate com- muni sit divisus et per se constituat absolutam civitatem. Ista 35 enim omnia, de quibus est unum principium, religio, sunt ethro- 14) Nota bene A. — Nota C. a) corr. ab ed.; colligens A et C. b) Propter C. c) communis et christiana add. A, sed postea communis et del. d) et ita C. e) eciam C. 1) v. supra c. 34.
304 Matthiae de Janov Regulae, l. III, tr. 4, dist. 5, c. 38. hoc, quod sit populus unus et in solida unitate perseveret. Quod quidem potest patere ex eo, quod religio est cultus dei unius; modo in precedentibus 1) dictum est, quod unitas est dei et domini, que maxime facit esse populum unum et ec- clesiam unam, et hoc primum propter cultum unius dei et domini. Ideoque unius dei necesse est unum esse cultum et unam religionem, colligentema) varios populos et naciones ad eundem unum dominum et ad solidam invicem unitatem. Nam et varietas religionum, quamvis circa unum deum et eundem col- 10 lencium, supra modum varias facit habitudines populorum ad se invicem et introducit alienitatem segregacionemque chri- stianorum ab invicem. Perb) quod disturbatur universitas dul- cissima et destruitur unitas aut extenuatur obnubilaturque re- ligio communis christiana. Cum nempe sit unica religio 15 christianas) itad) proprie et iuste appellata, nulla alia secta vel societas aut congregacio privata et parcialis seipsam aut suum vivendi ordinem apropriatum potest appellare religio- nem simpliciter sine distraccione et iniuria communis religionis christiane. Non possunt inquam ullo modo plures religiones 20 fieri vel nuncupari in eodem populo et eadem communi reli- gione sine divisione aliquali ipsarum a se invicem et a sua communi religione. Verbi gracia: veluti partes alicuius tocius [f. 130a], quam- diu manent in suo toto indivise, nequaquam sibi nomen tocius 25 possunt vendicare, nisi cum a suo toto et a se invicem sint divise et perfecte separate, tunc et ipse partes saltem quantitative cir- cumscripte iam ete) posite seorsum incipiunt habere nomen tocius per se et separatim; utpote dum una est familia unius domini, nulla societas vel congregacio fratrum manens in eadem 30 familia communi potest censeri vel dici familia, nisi prius seip- sos segregent aliquo modo et assumant sibi aliquem patrem et dominum absolutum; neque aliquis vicus communis civitatis in veritate potest dici vel esse civitas, nisi prius a civitate com- muni sit divisus et per se constituat absolutam civitatem. Ista 35 enim omnia, de quibus est unum principium, religio, sunt ethro- 14) Nota bene A. — Nota C. a) corr. ab ed.; colligens A et C. b) Propter C. c) communis et christiana add. A, sed postea communis et del. d) et ita C. e) eciam C. 1) v. supra c. 34.
Strana 305
III. De unitate christ. religionis et de multitud. partialium religionum. 305 gena, in quibus secundum Philosophum partes denomina- cionem sui tocius non debent neque possunt in veritate pro se usurpare. Quod autem diversitas religionum in populo christiano in- troducit quandam alie niltatem a) hominum ad seipsos et unitas religionis faciat et conservet notabiliter in populo unitatem, hoc valde relucet per experienciam in multitudine clau- stralium et, ut vulgo dicitur, religionum, puta, quo- modo nunc est iam videre, quod fratres unius et eiusdem reli- gionis vel ordinisb) semper invicem adherent et inter se manent 10 uniti et conformes, assimilati sibi invicem facti, assimiles omni- bus aliis in habitu et in studiis, in animis et in rebus; et quo- modo rursum est videre in ipsis, quod diverse religionese) vel religiosi secundum usum vulgi christiani sunt ad in- vicem alieni, sic se exhibent mutuo alienos et remotos et 15 longe dissimiles, quamvis sint singuli de eadem communi reli- gione christiana. Unde liquet, qualiter varia multitudo talium in domini Jhesu ecclesia extenuat unitatem christianorum et disponit ad scissuram, maxime per hoc, quod iam sunt nimis hii tales multiplicati, dilatati et confortati factique in ecclesia 20 celebres et gloriosi. Quod vero talis multiplicitas parcialium reli- gionum deroget communichristiane religioni et ob- nubilet aput vulgus, maxime seculis in modernis, hoc iam su- perius est discussum, ubi dictum est, quod iam ad hoc est de- 25 ventum in populo christiano, quod communes et plebei chri- stiani sine omni penitencia et confessione dicti sunt homines seculares et homines huius mundi, et per consequens dicti sunt Babilon et Egiptus in comparacione multitudinis talium religionum, alias tamen existentes de communi religione et 30 sancta christiana, et proinde existentes omnes religiosi atque sancti 1). Quinymmo inde venit, quod vulgares et plebei christiani assumunt sibimet magnam audaciam et libertatem vivere mundialiter et conformari huic seculo et nullo modo se ob- ligari credunt ad vivendum religiose secundum regulam ewan- gelii et communis christiane religionis, sed estimant, quod qui 5 35 a) corr. ab ed.; alietatem A et C. b) religionis C. c) post corr. A. 1) v. supra c. 30. KYBAL: M. de Janov Regulae, II. 20
III. De unitate christ. religionis et de multitud. partialium religionum. 305 gena, in quibus secundum Philosophum partes denomina- cionem sui tocius non debent neque possunt in veritate pro se usurpare. Quod autem diversitas religionum in populo christiano in- troducit quandam alie niltatem a) hominum ad seipsos et unitas religionis faciat et conservet notabiliter in populo unitatem, hoc valde relucet per experienciam in multitudine clau- stralium et, ut vulgo dicitur, religionum, puta, quo- modo nunc est iam videre, quod fratres unius et eiusdem reli- gionis vel ordinisb) semper invicem adherent et inter se manent 10 uniti et conformes, assimilati sibi invicem facti, assimiles omni- bus aliis in habitu et in studiis, in animis et in rebus; et quo- modo rursum est videre in ipsis, quod diverse religionese) vel religiosi secundum usum vulgi christiani sunt ad in- vicem alieni, sic se exhibent mutuo alienos et remotos et 15 longe dissimiles, quamvis sint singuli de eadem communi reli- gione christiana. Unde liquet, qualiter varia multitudo talium in domini Jhesu ecclesia extenuat unitatem christianorum et disponit ad scissuram, maxime per hoc, quod iam sunt nimis hii tales multiplicati, dilatati et confortati factique in ecclesia 20 celebres et gloriosi. Quod vero talis multiplicitas parcialium reli- gionum deroget communichristiane religioni et ob- nubilet aput vulgus, maxime seculis in modernis, hoc iam su- perius est discussum, ubi dictum est, quod iam ad hoc est de- 25 ventum in populo christiano, quod communes et plebei chri- stiani sine omni penitencia et confessione dicti sunt homines seculares et homines huius mundi, et per consequens dicti sunt Babilon et Egiptus in comparacione multitudinis talium religionum, alias tamen existentes de communi religione et 30 sancta christiana, et proinde existentes omnes religiosi atque sancti 1). Quinymmo inde venit, quod vulgares et plebei christiani assumunt sibimet magnam audaciam et libertatem vivere mundialiter et conformari huic seculo et nullo modo se ob- ligari credunt ad vivendum religiose secundum regulam ewan- gelii et communis christiane religionis, sed estimant, quod qui 5 35 a) corr. ab ed.; alietatem A et C. b) religionis C. c) post corr. A. 1) v. supra c. 30. KYBAL: M. de Janov Regulae, II. 20
Strana 306
306 Matthiae de Janov Regulae, 1. III, tr. 4, dist. 5, c. 38 et 39. ita vellenta) vivere, solum deberent intrare claustra et esse monachi vel religiosi. Verum eciam illos persecuntur et se- culares christiani et religiosi, qui conantur in medio plebium vivere religiose, id est devote, caste et honeste, et expellunt de medio sui, dicentes ipsos esse Beghardos et erroneos ho- mines. Unde iam habent: „Redireb) ad Christi devotoss) huius- modi si cupis et ita sancte et religiose vivere, vade ad claustrum et assume religionem.“ Ita dicunt, ac si iam religio christiana nequaquam esset vel mereatur dici religio, sed tantum predicte 10 parciales religiones. Capitulum tricesimum nonum"). Quod sicud unitas legis et regule vite hominum colligat et promovet populi unitatem, ita multitudo regularum et prevep- torum secundum adinvenciones hominum gravat ct distrahit ecclesie universitatemd). [f. 130b] [IV] Similiter una lex facit maxime ad esse unum populum, ymmo unus populus maxime ex eo efficitur et ap- pellatur, cum habet unam legem. Nam et inde „lex“ congrue potest derivari, puta a „lego legis“e), quia legit lex, id est con- grégat, multos in unum morem, vel quia ligat diversos populos in unitatem, et populi utentes legibus diversis varii esse po- puli et divisi necesse est, ut dicantur. Propter quod populus christianus principaliter per hoc est unus effectus et nuncu- patus, quia habet unicum legislatorem et unam legem. 25 que est „mos vivendi" per psalmistam appellatus, ubi dixit 1): „Deus, qui facit unius moris habitare in domo.“ Etenim nullus alius ad hoc prevaluit, ut videlicet per latitudinem orbis et per diversitatem ligwarum, nacionum et patriarum induceret unum morem et unam legem, unum uniformemque populum ex multis 30 facientem, preterquam solus deus et spiritus eius, proutf) dic- tum est superius 2). Multi equidem ante fuerunt reges et cesares illud 15 20 16) Nota de lege A ct C. 1) Nota diligenter I alia manu. a) vellet C. b) venit corr. redire 1. c) homines add. A, sel po- 35 stea del. d) ita AC. e) lego, gis C. f) prout supra A anle corr. et C. 1) Psalm. LVVII. 7. 2) v. supra c. 1. p. L/o.- 1/2.
306 Matthiae de Janov Regulae, 1. III, tr. 4, dist. 5, c. 38 et 39. ita vellenta) vivere, solum deberent intrare claustra et esse monachi vel religiosi. Verum eciam illos persecuntur et se- culares christiani et religiosi, qui conantur in medio plebium vivere religiose, id est devote, caste et honeste, et expellunt de medio sui, dicentes ipsos esse Beghardos et erroneos ho- mines. Unde iam habent: „Redireb) ad Christi devotoss) huius- modi si cupis et ita sancte et religiose vivere, vade ad claustrum et assume religionem.“ Ita dicunt, ac si iam religio christiana nequaquam esset vel mereatur dici religio, sed tantum predicte 10 parciales religiones. Capitulum tricesimum nonum"). Quod sicud unitas legis et regule vite hominum colligat et promovet populi unitatem, ita multitudo regularum et prevep- torum secundum adinvenciones hominum gravat ct distrahit ecclesie universitatemd). [f. 130b] [IV] Similiter una lex facit maxime ad esse unum populum, ymmo unus populus maxime ex eo efficitur et ap- pellatur, cum habet unam legem. Nam et inde „lex“ congrue potest derivari, puta a „lego legis“e), quia legit lex, id est con- grégat, multos in unum morem, vel quia ligat diversos populos in unitatem, et populi utentes legibus diversis varii esse po- puli et divisi necesse est, ut dicantur. Propter quod populus christianus principaliter per hoc est unus effectus et nuncu- patus, quia habet unicum legislatorem et unam legem. 25 que est „mos vivendi" per psalmistam appellatus, ubi dixit 1): „Deus, qui facit unius moris habitare in domo.“ Etenim nullus alius ad hoc prevaluit, ut videlicet per latitudinem orbis et per diversitatem ligwarum, nacionum et patriarum induceret unum morem et unam legem, unum uniformemque populum ex multis 30 facientem, preterquam solus deus et spiritus eius, proutf) dic- tum est superius 2). Multi equidem ante fuerunt reges et cesares illud 15 20 16) Nota de lege A ct C. 1) Nota diligenter I alia manu. a) vellet C. b) venit corr. redire 1. c) homines add. A, sel po- 35 stea del. d) ita AC. e) lego, gis C. f) prout supra A anle corr. et C. 1) Psalm. LVVII. 7. 2) v. supra c. 1. p. L/o.- 1/2.
Strana 307
IV. De unitate legis christianae in universitate ecclesiae. 307 attemptantes totis viribus, et tamen efficere nequiverunt, quam- vis per tyrannidem et armorum terrorem multos sibi populos et provincias pro latitudine mundi subiecissent. Veruma) et populus Judaycus, licet habens fidem dei unius et legem eius et in se modicus solum in Palestina, tamen, quamdiu non accepit spiritum Jhesu crucifixi, ab eadem lege dei recedebat frequenter et nequaquam universus unum morem dignabatur observare. Oportetb) namque dignissimam naturam homi- num non violenter et timore pene trahi et legi subici cui- 10 libet, utpote iumenta et irracionalia animalia iugo et loris per- trahuntur, sed necesse est hominem nobilissimum atque liberis- simec) voluntatis in intimis commoveri et in affectu et ind) ra- cione digna persuaderi, et ita spontanee induci ad legem unam et ad moreme) unum, quod1) proprie proprium est hominum. 15 Illud autem nemo potest facere in latissimas) multitudine ho- minum per mundum universum, nisi tantum spiritus Jhesu Christih), qui est dominus deus spirituum omnisi) carnis, et ipse solus potest legem nature communem omnium hominumk) re- formare et illustrare et commovere in intimo affectum1) atque 20 inducere ad legem gracie supernaturalem et perfecte libertatis et eterne veritatis. Habetquem) auctoritatem et potestatem dare legem omnibus hominibus et scribere ipsam in cordibus ipsorum. Ipsequen) solus novit omnes simul et quemlibet hominem sin- gulariter, per quod scit et potest dare optimam legem omnibus 25 communem et congruentissimam et cuilibet singulariter legem apropriatam°) in omni loco et in omni tempore et ad omnia, et circa singularia adequate et ad plenum et indeficienter com- petentem. Et talem legem unicam et ab uno accepit et habet om- 30 nis populus christianus, non quidem scriptam in tabulis lapideis, ut fuit lex Moysy, neque scriptam in cartis opere ho- minum, ut leges gencium varie, sed scriptam in tabulis cordis et in mente operacione spiritus dei et super- a) Verumptamen A, sed del. b) cont. D 1. 2. c) ita omnes cod. d) om. C. e) amorem D 2. f) quod D 1.2; quia AC. g) altissima D 2. 1) crucifixi D I. 2. i) universe D I. 2. k) omni homini D 1. 2. 1) af- n) Ipse quoque D 2, solus om. fectu D 1. 2. M) Habet quoque D 2. o) et add. D I. 35 20*
IV. De unitate legis christianae in universitate ecclesiae. 307 attemptantes totis viribus, et tamen efficere nequiverunt, quam- vis per tyrannidem et armorum terrorem multos sibi populos et provincias pro latitudine mundi subiecissent. Veruma) et populus Judaycus, licet habens fidem dei unius et legem eius et in se modicus solum in Palestina, tamen, quamdiu non accepit spiritum Jhesu crucifixi, ab eadem lege dei recedebat frequenter et nequaquam universus unum morem dignabatur observare. Oportetb) namque dignissimam naturam homi- num non violenter et timore pene trahi et legi subici cui- 10 libet, utpote iumenta et irracionalia animalia iugo et loris per- trahuntur, sed necesse est hominem nobilissimum atque liberis- simec) voluntatis in intimis commoveri et in affectu et ind) ra- cione digna persuaderi, et ita spontanee induci ad legem unam et ad moreme) unum, quod1) proprie proprium est hominum. 15 Illud autem nemo potest facere in latissimas) multitudine ho- minum per mundum universum, nisi tantum spiritus Jhesu Christih), qui est dominus deus spirituum omnisi) carnis, et ipse solus potest legem nature communem omnium hominumk) re- formare et illustrare et commovere in intimo affectum1) atque 20 inducere ad legem gracie supernaturalem et perfecte libertatis et eterne veritatis. Habetquem) auctoritatem et potestatem dare legem omnibus hominibus et scribere ipsam in cordibus ipsorum. Ipsequen) solus novit omnes simul et quemlibet hominem sin- gulariter, per quod scit et potest dare optimam legem omnibus 25 communem et congruentissimam et cuilibet singulariter legem apropriatam°) in omni loco et in omni tempore et ad omnia, et circa singularia adequate et ad plenum et indeficienter com- petentem. Et talem legem unicam et ab uno accepit et habet om- 30 nis populus christianus, non quidem scriptam in tabulis lapideis, ut fuit lex Moysy, neque scriptam in cartis opere ho- minum, ut leges gencium varie, sed scriptam in tabulis cordis et in mente operacione spiritus dei et super- a) Verumptamen A, sed del. b) cont. D 1. 2. c) ita omnes cod. d) om. C. e) amorem D 2. f) quod D 1.2; quia AC. g) altissima D 2. 1) crucifixi D I. 2. i) universe D I. 2. k) omni homini D 1. 2. 1) af- n) Ipse quoque D 2, solus om. fectu D 1. 2. M) Habet quoque D 2. o) et add. D I. 35 20*
Strana 308
308 Matthiae de Janov Regulae, 1. III, tr. 4, dist. 5, c. 39. 5 10 15 naturalia) in spiritu humano et veritate. Propter quod lege ista vivifica et potente habundat populus christianus, pro quo dicit apostolus 1): „Gracias ago deo meo semper pro vobis in gracia, que data est vobis in Christo Jhesu, quia in omnibus divites facti estis in illo, in omni verbo et inb) omni sciencia, sicud testimonium Christi confirmatum est in vobis, ita ut nichil vobis desit in ulla gracia.“ Que lex dicta est magis gracia et veritas, quia spiritus Jhesu suavis habundanter in ecclesia ma- gis c) proprie eam facit et adimplet, quamd) dat vel inscribit. Et inde ewangelista dicit2): „Lex per Moysen data est, gracia et veritas per Jhesum Christum facta est.“ Dicitur eciam eadem lex mentis, dicitur eciam spiritus, dicitur eciam unccio, que semper et ubique et in omnibus docet intime et inclinat in af- fectue) et confortat ad operacionem vires anime. Et ipsa est re- gula perfecta vite hominum et omnis veritatis et discipline, de qua regula in superioribus per multa est disputatumf) 3). 20 a) Hoc verbum finem facit excerptorum codic. D 1. 2. ex libri III. tr. IV. Tantum adiungitur in cod. D 1: Hec de universitate ecclesie et in cod. D 2: b) om. C. e) magna C. d) vel C. Hec Magister de universitate ecclesie. e) affectum C. f) etc. add. C. 1) I. Cor. I. 4—7. 2) Joann. I. 18. 3) v. supra libri III. tract. 1. et 2. — Auctor hic tractatus sui de coclesia finem facit, de „multitudine regularum et praeceptorum secundum adinventiones hominum“, quomodo distrahat ceclesiae 25 universitatem (cf. titulum huius capituli XXXLV), prout el de ,una consuctudine, uniformi conversatione et uniformibus actibus“ («f. supra pag. 287) disputare omittens.
308 Matthiae de Janov Regulae, 1. III, tr. 4, dist. 5, c. 39. 5 10 15 naturalia) in spiritu humano et veritate. Propter quod lege ista vivifica et potente habundat populus christianus, pro quo dicit apostolus 1): „Gracias ago deo meo semper pro vobis in gracia, que data est vobis in Christo Jhesu, quia in omnibus divites facti estis in illo, in omni verbo et inb) omni sciencia, sicud testimonium Christi confirmatum est in vobis, ita ut nichil vobis desit in ulla gracia.“ Que lex dicta est magis gracia et veritas, quia spiritus Jhesu suavis habundanter in ecclesia ma- gis c) proprie eam facit et adimplet, quamd) dat vel inscribit. Et inde ewangelista dicit2): „Lex per Moysen data est, gracia et veritas per Jhesum Christum facta est.“ Dicitur eciam eadem lex mentis, dicitur eciam spiritus, dicitur eciam unccio, que semper et ubique et in omnibus docet intime et inclinat in af- fectue) et confortat ad operacionem vires anime. Et ipsa est re- gula perfecta vite hominum et omnis veritatis et discipline, de qua regula in superioribus per multa est disputatumf) 3). 20 a) Hoc verbum finem facit excerptorum codic. D 1. 2. ex libri III. tr. IV. Tantum adiungitur in cod. D 1: Hec de universitate ecclesie et in cod. D 2: b) om. C. e) magna C. d) vel C. Hec Magister de universitate ecclesie. e) affectum C. f) etc. add. C. 1) I. Cor. I. 4—7. 2) Joann. I. 18. 3) v. supra libri III. tract. 1. et 2. — Auctor hic tractatus sui de coclesia finem facit, de „multitudine regularum et praeceptorum secundum adinventiones hominum“, quomodo distrahat ceclesiae 25 universitatem (cf. titulum huius capituli XXXLV), prout el de ,una consuctudine, uniformi conversatione et uniformibus actibus“ («f. supra pag. 287) disputare omittens.
Strana 309
Indices. I. Index locorum. a) Locl s. scripturae. (Numeri, quibus antecedit colon l:l, denotant paginas huius editionis; ex. gr. Gen. I. 1:18 - Genesis I. 1, quaere in pag. 18). Genesis l. 1: 18, 24. — I. 26: 4. II. 18: 164. — II. 24: 164. III. 15: 219. — IV. 9: 285. — XIX: 301. — XXX. 1: 55. — XXXVII. 24: 234. — XLII. 21: 234. Exodus VII. 1: 289. — XVI. 4: 35. — XX. 12: 58. — XXV. 40: 5. — XXVI. 34: 41. — XXXIII. 19: 33. 38. XXXVII. 17—19: 214. Numeri XIII: 41. XX. 17: 3, 57. — XXI. 22: 57. — XXXII. 17—18: 281. Deuteronomium IV. 6: 3. — IV. 6—9: 64. — VI. 4: 289. — VIII. 3: 28, 31, 33. — XXXII. 4: 5, 189. Judicum V. 31: 66. — XVI. 13: 233. — XVI. 19: 291. — L.evit. XXIV. 5: 216. 1. Regum V. 4: 243. — X. 19: 229. — XIV. 27: 34. — XVII. passim: 60. III. Regum XII. 28: 294. — XVIII. 21: 290. I. Paralipomenon IX. 22: 216. — XXVIII. 21: 223. II. Paralipomenon IV. 4: 215. Job XII. 7: 29. — XXVI. 13: 4. — XXXIV. 30: 188. — XL. 13: 204. XL. 15—17: 255. — XLI. 6: 231, 292, 296. — XLI. 6—8: 158. — XLI. 21: 275. — XLI. 24: 216. Psalmorum I. 3: 48. — IV. 7: 24. — IV. 8: 136. — X. 6: 20. — XI. 2: 9. XIII. 4: 231. XIV. 3: 9. — XVIII. 1—3: 26. — XXVI. 8: 66.— XXX. 20: 38. — XXX. 21: 161. — XXXI. 9: 14. — XXXII. 6: 4, 6, 158. — XXXVIII. 6: 67. — XLIV. 8: 46. — XLIV. 14: 187. — XLIV. 14—15: 158, 199. — XLIV. 15: 298. — XLVIII. 19: 47. — LI. 12: 24. — LIX. 6: 175. LXIV. 10: 28, 32. — LXVII. 7: 148, 169, 266, 288, 293, 306. - LXXII. 7: 194. LXXII. 25: 66. — LXXII. 28: 150. — LXXVII. 25: 33.
Indices. I. Index locorum. a) Locl s. scripturae. (Numeri, quibus antecedit colon l:l, denotant paginas huius editionis; ex. gr. Gen. I. 1:18 - Genesis I. 1, quaere in pag. 18). Genesis l. 1: 18, 24. — I. 26: 4. II. 18: 164. — II. 24: 164. III. 15: 219. — IV. 9: 285. — XIX: 301. — XXX. 1: 55. — XXXVII. 24: 234. — XLII. 21: 234. Exodus VII. 1: 289. — XVI. 4: 35. — XX. 12: 58. — XXV. 40: 5. — XXVI. 34: 41. — XXXIII. 19: 33. 38. XXXVII. 17—19: 214. Numeri XIII: 41. XX. 17: 3, 57. — XXI. 22: 57. — XXXII. 17—18: 281. Deuteronomium IV. 6: 3. — IV. 6—9: 64. — VI. 4: 289. — VIII. 3: 28, 31, 33. — XXXII. 4: 5, 189. Judicum V. 31: 66. — XVI. 13: 233. — XVI. 19: 291. — L.evit. XXIV. 5: 216. 1. Regum V. 4: 243. — X. 19: 229. — XIV. 27: 34. — XVII. passim: 60. III. Regum XII. 28: 294. — XVIII. 21: 290. I. Paralipomenon IX. 22: 216. — XXVIII. 21: 223. II. Paralipomenon IV. 4: 215. Job XII. 7: 29. — XXVI. 13: 4. — XXXIV. 30: 188. — XL. 13: 204. XL. 15—17: 255. — XLI. 6: 231, 292, 296. — XLI. 6—8: 158. — XLI. 21: 275. — XLI. 24: 216. Psalmorum I. 3: 48. — IV. 7: 24. — IV. 8: 136. — X. 6: 20. — XI. 2: 9. XIII. 4: 231. XIV. 3: 9. — XVIII. 1—3: 26. — XXVI. 8: 66.— XXX. 20: 38. — XXX. 21: 161. — XXXI. 9: 14. — XXXII. 6: 4, 6, 158. — XXXVIII. 6: 67. — XLIV. 8: 46. — XLIV. 14: 187. — XLIV. 14—15: 158, 199. — XLIV. 15: 298. — XLVIII. 19: 47. — LI. 12: 24. — LIX. 6: 175. LXIV. 10: 28, 32. — LXVII. 7: 148, 169, 266, 288, 293, 306. - LXXII. 7: 194. LXXII. 25: 66. — LXXII. 28: 150. — LXXVII. 25: 33.
Strana 310
310 Index locorum. LXXVII. 57: 42. — LXXIX. 14: 191, 292. — LXXXI. 6: 289. — LXXXI. 6—7: 214. — LXXXII. 13: 230. — XCI. 15—16: 218. — XCII. 5: 41. — XCVI. 10: 8. — CIII. 20: 161, 292. — CXXXII. 1: 143, 148, 187. — CXXXII. 2: 187. — CXXXIV. 6: 6. — CXXXIX. 11: 47. — CXL. 4. 6: 141. — CXLIV. 16: 28. — CXLVI. 9: 27. Proverbiorum I. 8: 58. — I. 20: 26. — I. 21: 23. — I. 33: 8. — II. 17—18: 193. — VI. 6: 26. — IX. 13—14: 166. — IX. 13—15: 61. — IX. 17: 281, 302. — XIX. 11: 47. — XXII. 20: 13.— XXII. 28: 58. — XXVII. 19: 12. — XXXI. 19: 216. — XXXI. 25: 221. Ecclesiastes XII. 12: 19. — XII. 13: 3. Canticorum I. 7: 66. — II. 6: 207, 227. - II. 10: 150. — III. 7. 8: 62. — IV. 4: 62. — IV. passim: 196. — V. 2: 141, 160. — V. 17: 66. — V. passim: 196. — VI. 9: 62, 66, 150, 158. Sapientiae II. 25: 290. — III. 5: 61. — VI. 6: 72. — VI. 6. 7: 214. — VI. 26: 57, 203. — VIII. 1: 2. Ecclesiasticus I. 5: 12, 54. — VII. 6: 207. — XV. 3: 34. XXIV. 24: 3.— XXV. 17: 223 (discr.). XXX. 6: 55. — XXXI. 18: 14. Isaias I.3: 29. — 1. 4: 188. — X. 23: 8. — XIX. 13—15: 302. — XXVIII. 5—8: 235. — XXVIII. 20: 236. — XXX. 20-21: 34, 37. XXXVIII. 3: 9. — XLVIII. 17: 18, 48. — L. 1I: 159. � LII. 7: 39. — LXI. 10: 196. Jeremias VI. 13: 236. — VII. 2: 216. — IX. 22: 218. XXIII. 15—16: 72. XXIII. 21: 72. — XXIII. 28—29: 49, 52. — XXIII. 30: 61. - XXX. 23: 72. Baruch (Threnorum) I. 1: 293. — IV. 1: 3. Ezechiel VIII. 3: 185. - VIII. 5: 293. XXXIV. 2: 26. — XXXIV. 15: 189. Daniel VII. 7—8: 254. — VII. 19—22: 254. — XI. 31. 32: 218. — XI. 39: 191, 230. — XI. 41: 255. Oseas X. 2: 149. Zacharias IX. 17: 38, 136. Malachias II. 1—17: 237, cf. 239. — II. 13—16: 225. — IV. 2: 65. I. Esdrae III. 1: 156; — libri Esdrae 209. Matthaei IV. 10: 289. — V. 13: 203, 279, 303. — V. 14: 2, 58. — V. 15: 55. — V. 19: 42. — VI. 9: 29. — VI. 10: 22. — VI. 11: 137. — Vl. 24: 236. — VII. 12: 14, 16, 25, 26. — VII. 15—-16: 43. — VII. 16: 44. — VII. 20: 50. — VIII. 20: 145. — XI. 29: 44, 59. — XI. 29. 30: 20. — XI. 39: 23. — XII. 4: 33. — XII. 39: 48. — XII. 41— 42: 220. — XII. 43—45: 191. — XIII. 41: 169, 279. — XV. 13: 142, 173, 263, 279. — XV. 13—14: 303. — XV. 14: 279. — XV. 24: 45. — XVI. 18: 203. — XVI. 19: 259. — XVII. 5: 23. — XVIII. 6: 72. — XVIII. 17: 259. — XVIII. 19: 259. — XVIII. 19, 20: 155. — XIX. 19: 14. — XIX. 28: 215. — XXI. 8—9: 41. — XXII. 40: 20. — XXIII: 46. — XXIII. 2: 59. — XXIII. 4: 261. — XXIII. 5: 240. - XXIII. 6—7: 49. — XXIII. 8: 72. — XXIII. 8—10: 297, 300. — XXIII. 9: 149. — XXIV. 15: 302. — XXIV. XXV. 21: 215. — 24: 291. — XXIV. 28: 161. — XXIV. 47: 215. XXVI. 26: 33. — XXVI. 27: 26. Marci XIII. 21: 144. — XIV. 22: 26. — XIV. 23: 137. Lucae I. 14: 15. — I. 53: 38. — II. 34: 56. — 1V. 32: 15. — VI. 36: 23. — VIII. 10: 185, 217, 279. — IX. 5: 56. — IX. 62: 236. — X. 4: 236. —
310 Index locorum. LXXVII. 57: 42. — LXXIX. 14: 191, 292. — LXXXI. 6: 289. — LXXXI. 6—7: 214. — LXXXII. 13: 230. — XCI. 15—16: 218. — XCII. 5: 41. — XCVI. 10: 8. — CIII. 20: 161, 292. — CXXXII. 1: 143, 148, 187. — CXXXII. 2: 187. — CXXXIV. 6: 6. — CXXXIX. 11: 47. — CXL. 4. 6: 141. — CXLIV. 16: 28. — CXLVI. 9: 27. Proverbiorum I. 8: 58. — I. 20: 26. — I. 21: 23. — I. 33: 8. — II. 17—18: 193. — VI. 6: 26. — IX. 13—14: 166. — IX. 13—15: 61. — IX. 17: 281, 302. — XIX. 11: 47. — XXII. 20: 13.— XXII. 28: 58. — XXVII. 19: 12. — XXXI. 19: 216. — XXXI. 25: 221. Ecclesiastes XII. 12: 19. — XII. 13: 3. Canticorum I. 7: 66. — II. 6: 207, 227. - II. 10: 150. — III. 7. 8: 62. — IV. 4: 62. — IV. passim: 196. — V. 2: 141, 160. — V. 17: 66. — V. passim: 196. — VI. 9: 62, 66, 150, 158. Sapientiae II. 25: 290. — III. 5: 61. — VI. 6: 72. — VI. 6. 7: 214. — VI. 26: 57, 203. — VIII. 1: 2. Ecclesiasticus I. 5: 12, 54. — VII. 6: 207. — XV. 3: 34. XXIV. 24: 3.— XXV. 17: 223 (discr.). XXX. 6: 55. — XXXI. 18: 14. Isaias I.3: 29. — 1. 4: 188. — X. 23: 8. — XIX. 13—15: 302. — XXVIII. 5—8: 235. — XXVIII. 20: 236. — XXX. 20-21: 34, 37. XXXVIII. 3: 9. — XLVIII. 17: 18, 48. — L. 1I: 159. � LII. 7: 39. — LXI. 10: 196. Jeremias VI. 13: 236. — VII. 2: 216. — IX. 22: 218. XXIII. 15—16: 72. XXIII. 21: 72. — XXIII. 28—29: 49, 52. — XXIII. 30: 61. - XXX. 23: 72. Baruch (Threnorum) I. 1: 293. — IV. 1: 3. Ezechiel VIII. 3: 185. - VIII. 5: 293. XXXIV. 2: 26. — XXXIV. 15: 189. Daniel VII. 7—8: 254. — VII. 19—22: 254. — XI. 31. 32: 218. — XI. 39: 191, 230. — XI. 41: 255. Oseas X. 2: 149. Zacharias IX. 17: 38, 136. Malachias II. 1—17: 237, cf. 239. — II. 13—16: 225. — IV. 2: 65. I. Esdrae III. 1: 156; — libri Esdrae 209. Matthaei IV. 10: 289. — V. 13: 203, 279, 303. — V. 14: 2, 58. — V. 15: 55. — V. 19: 42. — VI. 9: 29. — VI. 10: 22. — VI. 11: 137. — Vl. 24: 236. — VII. 12: 14, 16, 25, 26. — VII. 15—-16: 43. — VII. 16: 44. — VII. 20: 50. — VIII. 20: 145. — XI. 29: 44, 59. — XI. 29. 30: 20. — XI. 39: 23. — XII. 4: 33. — XII. 39: 48. — XII. 41— 42: 220. — XII. 43—45: 191. — XIII. 41: 169, 279. — XV. 13: 142, 173, 263, 279. — XV. 13—14: 303. — XV. 14: 279. — XV. 24: 45. — XVI. 18: 203. — XVI. 19: 259. — XVII. 5: 23. — XVIII. 6: 72. — XVIII. 17: 259. — XVIII. 19: 259. — XVIII. 19, 20: 155. — XIX. 19: 14. — XIX. 28: 215. — XXI. 8—9: 41. — XXII. 40: 20. — XXIII: 46. — XXIII. 2: 59. — XXIII. 4: 261. — XXIII. 5: 240. - XXIII. 6—7: 49. — XXIII. 8: 72. — XXIII. 8—10: 297, 300. — XXIII. 9: 149. — XXIV. 15: 302. — XXIV. XXV. 21: 215. — 24: 291. — XXIV. 28: 161. — XXIV. 47: 215. XXVI. 26: 33. — XXVI. 27: 26. Marci XIII. 21: 144. — XIV. 22: 26. — XIV. 23: 137. Lucae I. 14: 15. — I. 53: 38. — II. 34: 56. — 1V. 32: 15. — VI. 36: 23. — VIII. 10: 185, 217, 279. — IX. 5: 56. — IX. 62: 236. — X. 4: 236. —
Strana 311
Index locorum. 311 X. 12: 56. — X. 16: 54 — X. 27: 20. — X. 41—42: 8, 13. — XI. 17: 145, 149, 155. — XI. 23: 145, 259. — XI. 34. 36: 10. — XII. 29: 149. — XIV. 21: 39. — XIV. 27: 152. — XVI. 3: 61. — XXI. 12—13: 55. — XXII. 17—20: 137. — XXII. 19: 35, 137. — XXII. 38: 206. — XXIII. 8: 48. — XXIV. 19: 42. — XXIV. 49: 65. Johannis I. 3—4: 4. — 1. 9: 18. — 1. 11: 45. — I. 14: 36. — 1. 17: 36. — 1. 18: 308. Ill. 16—17: 50. — III. 21: 46. — V. 17: 4. — V. 21: 4. — V. 25: 30. — V. 43: 45. — VI. 45: 36. — VI. 54: 32. — VI. 56: 28, 34. — VI. 57: 37, 52. — VI. 64: 10, 15, 36. — VII. 16—18: 45. — VII. 18: 39. — VIII. 31—32: 8. — VIII. 40: 9, 46. — VIII. 44: 7, 8. — VIII. 46: 9. - X. 7—8: 141. — X. 9: 32. — X. 10: 32. — X. 27: 56. — XI. 51—52: 155, 260. — XII. 24—25: 52. — XII. 25: 49. — XIII. 1: 50.— XIII. 15: 59. — XIII. 34: 59. — XIII. 35: 44. — XIV. 6: 9, 12. — XIV. 9: 4. — XIV. 16: 36. — XIV. 16—17: 51.—- XV. 5: 13, 54, 214. — XV. 8: 54. — XV. 12: 19, 44, 260. — XV. 13: 50. — XV. 17: 19, 260. — XV. 19: 29. — XV. 22. 24: 56. — XVI. 3: 54. — XVI. 13: 261. — XVI. 33: 67. — XVII. 20—21. 23: 145. — XVII. 20—23: 155. — XVII. 20—26: 260. — XVII. 22—23: 141. — XVIII. 37: 45. — XXI. 15: 225. Actus apostolorum I. 1: 42. — II. 5: 143.- 1I. 46: 136. — 11I. 6: 237. — III. 23: 23. — IV. 32: 141, 143. 174, 185, 224, 269. — IV. 33: 42. — V. 1—10: 175. — V. 41: 47. — X. 34: 9, 226. — XIII. 48: 41. — XV. 7. 10—14: 262. — XV. 10: 22. — XV. 19—20: 262. — XV. 28—29: 262. Ad Romanos I. 18: 41, 42. — I. 18�23: 27. — 1. 21: 159. — 1. 21. 22. 28: 142. I. 21—28: 158. — I. 24. 28. 29—32: 159. — II. 14—15: 25. — HI. 17—24: 42. — III. 12: 60. — III. 13: 61. — V. 5: 286. — VII: 15. — VII. 7. 8: 15. — VII. 18 sq.: 30. — VIII. 9: 285. — VIII. 29: 4, 41, 44. — VIII. 30: 42. — VIII. 35: 151. — IX. 28: 260, 263. — IX. 29: 203. — XI. 36: 5, 18. — XII. 3—6: 196. — XII. 15: 144. — XIII. I: 230. — XIII. 7: 222. — XIII. 8. 10: 19. — XIII. 13—14: 65. I. ad Corinthios 1. 4—7: 308. — 1. 11—13: 142. — I. 12: 157. — I. 24: 65. II. 15: 12. — III. 3—4: 143. — III. 6: 279. — III. 11: 214. — IV. 16: 59. V. 7: 35, 36. — V. 7— 8: 134. — VI. 17: 52, 150, 153. — VIII. 5: 297. — VIII. 6: 288. — IX. 20. 22: 144. — X. 20: 236. — XI. 1: 2. XI. 25: 29, 137. — XII. 11—29: 197. — XIV. 5: 229. — XIV. 19: 61. II. ad Corinthios II. 10—11 : 245. — 11. 17: 61. — III. 4: 11. — III. 5: 11, 67. — III. 6: 16. — III. 18: 66. — IV. 4: 290. — IV. 7: 61. — V. 14: 55. — Vl. 1: 55. — VII. 2: 57. — X. 5: 11. — XII. 9. 10: 67. — XII. 15: 53. Ad Galatas I. 16: 47. - 1. 20: 154. — 1II. 3: 178. — IV. 6: 51. — 1V. 14: 54. — V. 12: 303. — V. 15: 149. — V. 22—23: 53. — V. 25: 23. Ad Ephesios II. 19—20: 64. — II. 20: 211. — III. 15: 298. — 11I. 17: 151. — III. 20: 67. — IV. 3: 141, 143, 171. — IV. 3—16: 198. — IV. 4—6: 269. —- IV. 5: 141. — IV. 5. 6: 297. — IV. 6: 298. — V. 1: 21, 23. — V. 23: 66. — V. 27: 158. — V. 28—32: 153. Ad Philippenses l1. 6: 3. — Il. 8: 230. — III. 8: 219. III. 17: 2, 57, 59. III. 19: 50, 290. — III. 20: 65. — IV. 13: 67.
Index locorum. 311 X. 12: 56. — X. 16: 54 — X. 27: 20. — X. 41—42: 8, 13. — XI. 17: 145, 149, 155. — XI. 23: 145, 259. — XI. 34. 36: 10. — XII. 29: 149. — XIV. 21: 39. — XIV. 27: 152. — XVI. 3: 61. — XXI. 12—13: 55. — XXII. 17—20: 137. — XXII. 19: 35, 137. — XXII. 38: 206. — XXIII. 8: 48. — XXIV. 19: 42. — XXIV. 49: 65. Johannis I. 3—4: 4. — 1. 9: 18. — 1. 11: 45. — I. 14: 36. — 1. 17: 36. — 1. 18: 308. Ill. 16—17: 50. — III. 21: 46. — V. 17: 4. — V. 21: 4. — V. 25: 30. — V. 43: 45. — VI. 45: 36. — VI. 54: 32. — VI. 56: 28, 34. — VI. 57: 37, 52. — VI. 64: 10, 15, 36. — VII. 16—18: 45. — VII. 18: 39. — VIII. 31—32: 8. — VIII. 40: 9, 46. — VIII. 44: 7, 8. — VIII. 46: 9. - X. 7—8: 141. — X. 9: 32. — X. 10: 32. — X. 27: 56. — XI. 51—52: 155, 260. — XII. 24—25: 52. — XII. 25: 49. — XIII. 1: 50.— XIII. 15: 59. — XIII. 34: 59. — XIII. 35: 44. — XIV. 6: 9, 12. — XIV. 9: 4. — XIV. 16: 36. — XIV. 16—17: 51.—- XV. 5: 13, 54, 214. — XV. 8: 54. — XV. 12: 19, 44, 260. — XV. 13: 50. — XV. 17: 19, 260. — XV. 19: 29. — XV. 22. 24: 56. — XVI. 3: 54. — XVI. 13: 261. — XVI. 33: 67. — XVII. 20—21. 23: 145. — XVII. 20—23: 155. — XVII. 20—26: 260. — XVII. 22—23: 141. — XVIII. 37: 45. — XXI. 15: 225. Actus apostolorum I. 1: 42. — II. 5: 143.- 1I. 46: 136. — 11I. 6: 237. — III. 23: 23. — IV. 32: 141, 143. 174, 185, 224, 269. — IV. 33: 42. — V. 1—10: 175. — V. 41: 47. — X. 34: 9, 226. — XIII. 48: 41. — XV. 7. 10—14: 262. — XV. 10: 22. — XV. 19—20: 262. — XV. 28—29: 262. Ad Romanos I. 18: 41, 42. — I. 18�23: 27. — 1. 21: 159. — 1. 21. 22. 28: 142. I. 21—28: 158. — I. 24. 28. 29—32: 159. — II. 14—15: 25. — HI. 17—24: 42. — III. 12: 60. — III. 13: 61. — V. 5: 286. — VII: 15. — VII. 7. 8: 15. — VII. 18 sq.: 30. — VIII. 9: 285. — VIII. 29: 4, 41, 44. — VIII. 30: 42. — VIII. 35: 151. — IX. 28: 260, 263. — IX. 29: 203. — XI. 36: 5, 18. — XII. 3—6: 196. — XII. 15: 144. — XIII. I: 230. — XIII. 7: 222. — XIII. 8. 10: 19. — XIII. 13—14: 65. I. ad Corinthios 1. 4—7: 308. — 1. 11—13: 142. — I. 12: 157. — I. 24: 65. II. 15: 12. — III. 3—4: 143. — III. 6: 279. — III. 11: 214. — IV. 16: 59. V. 7: 35, 36. — V. 7— 8: 134. — VI. 17: 52, 150, 153. — VIII. 5: 297. — VIII. 6: 288. — IX. 20. 22: 144. — X. 20: 236. — XI. 1: 2. XI. 25: 29, 137. — XII. 11—29: 197. — XIV. 5: 229. — XIV. 19: 61. II. ad Corinthios II. 10—11 : 245. — 11. 17: 61. — III. 4: 11. — III. 5: 11, 67. — III. 6: 16. — III. 18: 66. — IV. 4: 290. — IV. 7: 61. — V. 14: 55. — Vl. 1: 55. — VII. 2: 57. — X. 5: 11. — XII. 9. 10: 67. — XII. 15: 53. Ad Galatas I. 16: 47. - 1. 20: 154. — 1II. 3: 178. — IV. 6: 51. — 1V. 14: 54. — V. 12: 303. — V. 15: 149. — V. 22—23: 53. — V. 25: 23. Ad Ephesios II. 19—20: 64. — II. 20: 211. — III. 15: 298. — 11I. 17: 151. — III. 20: 67. — IV. 3: 141, 143, 171. — IV. 3—16: 198. — IV. 4—6: 269. —- IV. 5: 141. — IV. 5. 6: 297. — IV. 6: 298. — V. 1: 21, 23. — V. 23: 66. — V. 27: 158. — V. 28—32: 153. Ad Philippenses l1. 6: 3. — Il. 8: 230. — III. 8: 219. III. 17: 2, 57, 59. III. 19: 50, 290. — III. 20: 65. — IV. 13: 67.
Strana 312
312 Index locorum. Ad Colossenses II. 3: 23. — II. 12: 261. - II1. 1—2: 65. — III. 5: 294. — III. 8—10: 152. — III. 14: 141. — III. 20: 58. — II. Ad Thessalonicenses II. 3: 204. — II. 3—4: 288. — II. 3. 4. 9: 162. II. 4: 289, 291. — II. 8: 204. II. Ad Timotheum II. 4: 236. — III. 2: 144, 296. — Ill. 9: 46. — IV. 4: 13. Ad Hebraeos II. 11: 36 (discr.). -- II. 17: 18. — IV. 12: 154. — V. 4—6: 41. — XIII. 7: 57, 58. — XIII. 15—16: 134. Jacobi I. 18: 30. — I. 21: 19. — I. 25: 3. — I. 25—27: 63. III. 1: 72, 149, 298, 300. — III. 14. 15. 17: 73. — III. 17: 3. I. Petri J. 10: 23, 24. — II. 9: 150. — III. 13: 54. — IV. 10: 222. — V. 3 : 222. II. Petri I. 17: 23. — I. 21: 41. — II. 9: 64. — H. 15: 49. I. Johannis II. 26—27: 19. — II. 27: 19, 36, 261. — II. 29: 19. — III. 2: 4. III. 14: 20. — IV. 3: 155. — IV. 16: 292. — IV. 20—21: 286. — V. 3: 8. II. Johannis 1—4: 62. III. Johannis 8: 171. Judae 11: 26. — 11—12: 26. Apocalypsis I. 8: 13. 32. — I. passim: 205. — V. 1: 30. — VI. 8: 203. — VI. 12: 161. — VI. 12—13: 161. — VIII. 11: 231. — IX: 292. — IX. 3: 290. — XI. 6: 41. — XII. 1: 65, 66. — XII. 4: 292. — XII. 10: 261. — XII. 14: 161. — XIII. 1: 231. — XIII. passim: 187, 231. — XVII. 1. 15 —17: 279. — XVII. 3: 231. — XVII. 4: 61. — XVII. 16: 159, 205. XVII. 16—18: 217. — XVII. 18: 217. — XVII. passim: 191, 192. — XVII 296, 300. — XVIII. 7: 193. — XIX. 10: 278. — XX. 8: 160. — XXI. 2: 64. — XXI. 2—3: 269. — XXI. 9: 160. b) Loci auctorum. Actus apostolorum s. martyrum 47. Adalbertus Ranconis (de Ericinio) Mag., De communione laicorum 80—92. Alanus de Insulis, Glossa sup. Pater noster 117—118. Amandus M. v. Suso Henricus. Ambrosius Mediolanensis 74. — De sacr. l. V, c. 4: 131. Anacletus papa, Constit. 134, 136. Anselmus S., Oratio 120—124. Aquino, Thomas de, S. IV, d. XII, q. III, art. I, qu. Ill: 115—116. — art. I, qu. IV: 114. — art. II, qu. III: 39, 115. Areopagita Dionysius 195, 199, 282. — De cael. hier. c. 3: 268, 269. — De eccl. hier. c. 1: 268, 269; c. 5. 6: 199—200. Archidiaconus, Sup. Decr. 127. Aristoteles (Philosophus) 32, 55, 59, 142, 150, 305. — De animis II. 2: 6. Phys. 152; III. 1: 5. — Polit. 288. Augusta, Fr. David de, De septem processibus religiosi c. 43: 92 -96. Augustinus S. 21, 74, 139 n. — Ad Januar. I. 3: 128, 129-130. — De eccles. dogm. c. 23: 127—128. — Hom. 42: 129. — Sermo 84: 128. — Sermo quidam 130.
312 Index locorum. Ad Colossenses II. 3: 23. — II. 12: 261. - II1. 1—2: 65. — III. 5: 294. — III. 8—10: 152. — III. 14: 141. — III. 20: 58. — II. Ad Thessalonicenses II. 3: 204. — II. 3—4: 288. — II. 3. 4. 9: 162. II. 4: 289, 291. — II. 8: 204. II. Ad Timotheum II. 4: 236. — III. 2: 144, 296. — Ill. 9: 46. — IV. 4: 13. Ad Hebraeos II. 11: 36 (discr.). -- II. 17: 18. — IV. 12: 154. — V. 4—6: 41. — XIII. 7: 57, 58. — XIII. 15—16: 134. Jacobi I. 18: 30. — I. 21: 19. — I. 25: 3. — I. 25—27: 63. III. 1: 72, 149, 298, 300. — III. 14. 15. 17: 73. — III. 17: 3. I. Petri J. 10: 23, 24. — II. 9: 150. — III. 13: 54. — IV. 10: 222. — V. 3 : 222. II. Petri I. 17: 23. — I. 21: 41. — II. 9: 64. — H. 15: 49. I. Johannis II. 26—27: 19. — II. 27: 19, 36, 261. — II. 29: 19. — III. 2: 4. III. 14: 20. — IV. 3: 155. — IV. 16: 292. — IV. 20—21: 286. — V. 3: 8. II. Johannis 1—4: 62. III. Johannis 8: 171. Judae 11: 26. — 11—12: 26. Apocalypsis I. 8: 13. 32. — I. passim: 205. — V. 1: 30. — VI. 8: 203. — VI. 12: 161. — VI. 12—13: 161. — VIII. 11: 231. — IX: 292. — IX. 3: 290. — XI. 6: 41. — XII. 1: 65, 66. — XII. 4: 292. — XII. 10: 261. — XII. 14: 161. — XIII. 1: 231. — XIII. passim: 187, 231. — XVII. 1. 15 —17: 279. — XVII. 3: 231. — XVII. 4: 61. — XVII. 16: 159, 205. XVII. 16—18: 217. — XVII. 18: 217. — XVII. passim: 191, 192. — XVII 296, 300. — XVIII. 7: 193. — XIX. 10: 278. — XX. 8: 160. — XXI. 2: 64. — XXI. 2—3: 269. — XXI. 9: 160. b) Loci auctorum. Actus apostolorum s. martyrum 47. Adalbertus Ranconis (de Ericinio) Mag., De communione laicorum 80—92. Alanus de Insulis, Glossa sup. Pater noster 117—118. Amandus M. v. Suso Henricus. Ambrosius Mediolanensis 74. — De sacr. l. V, c. 4: 131. Anacletus papa, Constit. 134, 136. Anselmus S., Oratio 120—124. Aquino, Thomas de, S. IV, d. XII, q. III, art. I, qu. Ill: 115—116. — art. I, qu. IV: 114. — art. II, qu. III: 39, 115. Areopagita Dionysius 195, 199, 282. — De cael. hier. c. 3: 268, 269. — De eccl. hier. c. 1: 268, 269; c. 5. 6: 199—200. Archidiaconus, Sup. Decr. 127. Aristoteles (Philosophus) 32, 55, 59, 142, 150, 305. — De animis II. 2: 6. Phys. 152; III. 1: 5. — Polit. 288. Augusta, Fr. David de, De septem processibus religiosi c. 43: 92 -96. Augustinus S. 21, 74, 139 n. — Ad Januar. I. 3: 128, 129-130. — De eccles. dogm. c. 23: 127—128. — Hom. 42: 129. — Sermo 84: 128. — Sermo quidam 130.
Strana 313
Index auctorum. 313 Bernhardus Claraevallensis, Sup. canon. missae 116. — Sup. Panem no- strum 116. Boctius, De consol. philos. III. 6: 58; Ill. 9: 4. — De disc. schol. c. 2: 34. Bonaventura, In IV. SS. d. XII. q. 2. n.: 107—110. Caesarius, episcopus Arelatensis, Serm. 124—125. Cassia, Simon de, De sermone domini in monte c. 31: 103—104. — Sup. Luc. 104. Cassianus Johannes, Coll. XXIII. c. 21: 119—120. Chrysostomus Johannes S., 57, 74. — In epist. ad Hebr. c. 10, hom. XVII : 125—127. — Sup. Luc. 138. Cracovia, Matthaeus Mag. de, Dial. rationis et conscientiae 82 -86. Decret. III, De consecr. dist. 11, c. 10: 134 n. - c. 13: 127 n. — c. 56: 128 n. — c. 72: 129 n. — Decret. Pseudoisid., ed. Hinschius, 134. Doctor quidam 137. Eusebius 138. Fabianus papa, Constit. 134. Glossa ordinaria, sup. I. Cor. XI.: 113. — Glossa 23. Gorran, Nicolaus de, Postilla: 135—136. Gregorius Nazianzenus, Apol. c. 39: 72. Hieronymus S. 74. — Ep. XLVIII (ad Pammachium) 132—133. — Ep. LXXI: 132. — Ep. CXX: 133. — Sup. Marc. 132. Horleaan Johannes (= Johannes de Polonia?), Quaest. de frequenti com- munione laicorum 75.-78. Innocentius papa III, De s. alt. mysterio l. V, c. 42: 118—119. Magistrorum collegium quoddam, de communione eucharistiae 104—107. Malogranatum l. III, dist. I, c. 20: 96—98. Milicius, Postilla „Gratiae dei“ 98—102, 113 n., 127 n., 128 n. Paulus apostolus, specialiter adducitur: De sacr. alt. l. Cor. V. 7—8; Hebr. XIII, 15—16: 134. — De distinctione ecclesiae, Rom. XII. 3—6, I. Cor. XII. 11—29, Eph. IV. 3—16: 196—198. Philosophus 32, 55, 150, 152, 305, v. Aristoteles. Polonia, Johannes de v. Horleaan Johannes. Ranconis Adalbertus v. Adalbertus Ranconis. Sacramentis septem, tr. de, 102—103. Strabo Walafridus v. Glossa ordinaria. Suso Henricus, dictus Mag. Amandus, Horol. sap. 1. II, c. 4: 110—112. — Ef. p. 138 n. Symbolum apostolicum IX: 8. Victore S., Hugo de, De sacr. I, 6: 30. Vratislavia, Franciscus Mag. de, Dicta pro quottidiana laicorum commu- nione 79—80. Wendlar Nicolaus Mag. Determ. de frequenti laicorum communione 80—82.
Index auctorum. 313 Bernhardus Claraevallensis, Sup. canon. missae 116. — Sup. Panem no- strum 116. Boctius, De consol. philos. III. 6: 58; Ill. 9: 4. — De disc. schol. c. 2: 34. Bonaventura, In IV. SS. d. XII. q. 2. n.: 107—110. Caesarius, episcopus Arelatensis, Serm. 124—125. Cassia, Simon de, De sermone domini in monte c. 31: 103—104. — Sup. Luc. 104. Cassianus Johannes, Coll. XXIII. c. 21: 119—120. Chrysostomus Johannes S., 57, 74. — In epist. ad Hebr. c. 10, hom. XVII : 125—127. — Sup. Luc. 138. Cracovia, Matthaeus Mag. de, Dial. rationis et conscientiae 82 -86. Decret. III, De consecr. dist. 11, c. 10: 134 n. - c. 13: 127 n. — c. 56: 128 n. — c. 72: 129 n. — Decret. Pseudoisid., ed. Hinschius, 134. Doctor quidam 137. Eusebius 138. Fabianus papa, Constit. 134. Glossa ordinaria, sup. I. Cor. XI.: 113. — Glossa 23. Gorran, Nicolaus de, Postilla: 135—136. Gregorius Nazianzenus, Apol. c. 39: 72. Hieronymus S. 74. — Ep. XLVIII (ad Pammachium) 132—133. — Ep. LXXI: 132. — Ep. CXX: 133. — Sup. Marc. 132. Horleaan Johannes (= Johannes de Polonia?), Quaest. de frequenti com- munione laicorum 75.-78. Innocentius papa III, De s. alt. mysterio l. V, c. 42: 118—119. Magistrorum collegium quoddam, de communione eucharistiae 104—107. Malogranatum l. III, dist. I, c. 20: 96—98. Milicius, Postilla „Gratiae dei“ 98—102, 113 n., 127 n., 128 n. Paulus apostolus, specialiter adducitur: De sacr. alt. l. Cor. V. 7—8; Hebr. XIII, 15—16: 134. — De distinctione ecclesiae, Rom. XII. 3—6, I. Cor. XII. 11—29, Eph. IV. 3—16: 196—198. Philosophus 32, 55, 150, 152, 305, v. Aristoteles. Polonia, Johannes de v. Horleaan Johannes. Ranconis Adalbertus v. Adalbertus Ranconis. Sacramentis septem, tr. de, 102—103. Strabo Walafridus v. Glossa ordinaria. Suso Henricus, dictus Mag. Amandus, Horol. sap. 1. II, c. 4: 110—112. — Ef. p. 138 n. Symbolum apostolicum IX: 8. Victore S., Hugo de, De sacr. I, 6: 30. Vratislavia, Franciscus Mag. de, Dicta pro quottidiana laicorum commu- nione 79—80. Wendlar Nicolaus Mag. Determ. de frequenti laicorum communione 80—82.
Strana 314
314 Index nominum. II. Index nominum. a) Nomina personarum. Aaron 219, 300. Abel 285. Academicorum populus 142. Adam 104, 165. Amon (Edom) 255, 302. Ananias 175, 180. Anglici 192. Antiochus 288. Augustini S. regula (monachi) 25:1. Cf. Regulares fratres. 278. Austri regina 220. Balaan de Bosor 49. Barnabas 262. Behemoth 275, 290. Benedicti s. regula 183, 251, 278. Bernardi s. regula 18. Bohemi 192. Carthusienses fratres 180, 181, 278. Cayn 285. Cherubyn 41. Cistercienses fratres 278. Dalila 233, 291. David 48, 60, 62, 210, 227, 294. Donaustarum populus 142. Epicureorum populus 142. Esseorum populus 142. Eva 1064, 105. 291. Francigenae 192, 193. Geroboam 204. Gog et Magog 101, 218. Golias 60. Gomorrei 301. Helias 1060. Herodes 48. Hispani 192. Israhel 60, 252, 201, 294, 301, 302. Jacobus apostolus 262. Janov, M. Matthias de. [. [T. Nolae do vila. auctoris: p. 08 n. 0) manu libr.: ,,Mateas iste erat ca- nonicus in Pragensi castro ct su- premus eorum." — p. 242 (de im- petratione beneficiorum). Nofae de seriflis auctoris: a) Eo rum forma exterior (xf. Pracfat. passim): De pollutione dicit... 1309. -- Expliiit 139. — Expositio quaedam orationis do- minicae 207, n. a). — Revocationes a) in tractatus et libros Regula- rum praecedentes: in l |, tr. i: 1, 445 in d. 2: 1, 345 44, 70, 240; im I. 1: 45, 50, 140, 147: in IE 2: 1, 50. — b) in tractatus ct libros Regularum subsequentes: in IL i: +0, 08, 140, 201, 308; in Ill. 2: 08, 508: in Ill. 3: 69: in Ill. 4: 22, 09, 290, 298. 200, 302, 303, 304, 305. 306; in II. 5: 69, 144. 162, 163, 246, 250, 292; in Ilf. 6: G1. 69, 162, 164, 185, 186, 180, 191, 290: in IV: 28; in V: 34, 51. — De scriptura cod. A: 255, 282. b) Eorum forma interior (cf. Praefat. passim): Operis causae ct / finis 68 (summa inquisitionis), 69 (propositum principale), 68—69 (argumentum 1. IIl. eiusdemque argumenti fundamentum), 70 (ar- gum. pro fr. communione de V. T. I. 2 et N. T. Hl. 3), 74 (ordo deter- minationum), 170 (sermo meus con. tra difformitatem nocivam militat). -- Fontes auctoris: 74 (libri ss. Chrysostomi, Augustini. Hieronymi
314 Index nominum. II. Index nominum. a) Nomina personarum. Aaron 219, 300. Abel 285. Academicorum populus 142. Adam 104, 165. Amon (Edom) 255, 302. Ananias 175, 180. Anglici 192. Antiochus 288. Augustini S. regula (monachi) 25:1. Cf. Regulares fratres. 278. Austri regina 220. Balaan de Bosor 49. Barnabas 262. Behemoth 275, 290. Benedicti s. regula 183, 251, 278. Bernardi s. regula 18. Bohemi 192. Carthusienses fratres 180, 181, 278. Cayn 285. Cherubyn 41. Cistercienses fratres 278. Dalila 233, 291. David 48, 60, 62, 210, 227, 294. Donaustarum populus 142. Epicureorum populus 142. Esseorum populus 142. Eva 1064, 105. 291. Francigenae 192, 193. Geroboam 204. Gog et Magog 101, 218. Golias 60. Gomorrei 301. Helias 1060. Herodes 48. Hispani 192. Israhel 60, 252, 201, 294, 301, 302. Jacobus apostolus 262. Janov, M. Matthias de. [. [T. Nolae do vila. auctoris: p. 08 n. 0) manu libr.: ,,Mateas iste erat ca- nonicus in Pragensi castro ct su- premus eorum." — p. 242 (de im- petratione beneficiorum). Nofae de seriflis auctoris: a) Eo rum forma exterior (xf. Pracfat. passim): De pollutione dicit... 1309. -- Expliiit 139. — Expositio quaedam orationis do- minicae 207, n. a). — Revocationes a) in tractatus et libros Regula- rum praecedentes: in l |, tr. i: 1, 445 in d. 2: 1, 345 44, 70, 240; im I. 1: 45, 50, 140, 147: in IE 2: 1, 50. — b) in tractatus ct libros Regularum subsequentes: in IL i: +0, 08, 140, 201, 308; in Ill. 2: 08, 508: in Ill. 3: 69: in Ill. 4: 22, 09, 290, 298. 200, 302, 303, 304, 305. 306; in II. 5: 69, 144. 162, 163, 246, 250, 292; in Ilf. 6: G1. 69, 162, 164, 185, 186, 180, 191, 290: in IV: 28; in V: 34, 51. — De scriptura cod. A: 255, 282. b) Eorum forma interior (cf. Praefat. passim): Operis causae ct / finis 68 (summa inquisitionis), 69 (propositum principale), 68—69 (argumentum 1. IIl. eiusdemque argumenti fundamentum), 70 (ar- gum. pro fr. communione de V. T. I. 2 et N. T. Hl. 3), 74 (ordo deter- minationum), 170 (sermo meus con. tra difformitatem nocivam militat). -- Fontes auctoris: 74 (libri ss. Chrysostomi, Augustini. Hieronymi
Strana 315
Index nominum. 315 et Ambrosii). — Auctor et biblia Paulus apostolus 64, 74, 195, 196, 262, 269. sive Veritas: 71 (regula veritatis Perypateticorum populus 142. mihi fuit a principio principalis), Petrus apostolus 64, 202 (primus papa), 146 (cupio dicta esse, in quantum 236 (sacerdos praecipuus), 261. sunt conformia regulae primae veritatis), 164 et 302 (biblia et Phariseorum populus 142. Philistaei 291. tempora praesentia). — Auctor et Pilatus Pontius 45. ecclesia: 200 (auctoris delectatio Plato 59, 142. in consideratione distinctionis e-ae ipsiusque distinctio e-ae originalis). Poloni 192. 279 (auctor et aedificatio univer- sitatis e-ae), 277—279 (auctoris ap- pellatio ad archiep. Pragensem illuminationem populi concernens); auctoris protestatio atque sub- missio 146, 200, 208, 271, 279. — Auctoris fiducia 71 et humilitas 73. Jenstein, Johannes de, archiepiscopus Pragensis 277. Johannes apostolus 64, 269. Judaei 22, 48, 208, 220, 229, 307. Sabaoth 169. Saduceorum populus 142. Salomon 62, 66, 215, 223, 229. Sampson 233, 291. Saul 60. Sodomi 301. Stoicorum secta 142. Rachel 55. Romani: antiqui 241, 294; moderni 192, 193. Levitae 223. Lombardi 192. Loth 301. Manaser 252. Manicheorum populus 142. Moab 255, 302. Moyses 64, 289, 307. Theodosius imperator 229. Theutunici 192. Tomek W. W. 225. Truhlář Jos. 76. Ungari 192. Wetzer-Welte 82. Nabuchodonozor 288. Ninivitae 220. Novatianorum populus 142. Zaphira 175, 180. Zíbrt 86. b) Nomina locorum. Aegyptus (mystice) 234, 255, 305. Babylon (mystice) 255, 301, 305. Jerusalem 40, 60, 293, 294. Palaestina 307.
Index nominum. 315 et Ambrosii). — Auctor et biblia Paulus apostolus 64, 74, 195, 196, 262, 269. sive Veritas: 71 (regula veritatis Perypateticorum populus 142. mihi fuit a principio principalis), Petrus apostolus 64, 202 (primus papa), 146 (cupio dicta esse, in quantum 236 (sacerdos praecipuus), 261. sunt conformia regulae primae veritatis), 164 et 302 (biblia et Phariseorum populus 142. Philistaei 291. tempora praesentia). — Auctor et Pilatus Pontius 45. ecclesia: 200 (auctoris delectatio Plato 59, 142. in consideratione distinctionis e-ae ipsiusque distinctio e-ae originalis). Poloni 192. 279 (auctor et aedificatio univer- sitatis e-ae), 277—279 (auctoris ap- pellatio ad archiep. Pragensem illuminationem populi concernens); auctoris protestatio atque sub- missio 146, 200, 208, 271, 279. — Auctoris fiducia 71 et humilitas 73. Jenstein, Johannes de, archiepiscopus Pragensis 277. Johannes apostolus 64, 269. Judaei 22, 48, 208, 220, 229, 307. Sabaoth 169. Saduceorum populus 142. Salomon 62, 66, 215, 223, 229. Sampson 233, 291. Saul 60. Sodomi 301. Stoicorum secta 142. Rachel 55. Romani: antiqui 241, 294; moderni 192, 193. Levitae 223. Lombardi 192. Loth 301. Manaser 252. Manicheorum populus 142. Moab 255, 302. Moyses 64, 289, 307. Theodosius imperator 229. Theutunici 192. Tomek W. W. 225. Truhlář Jos. 76. Ungari 192. Wetzer-Welte 82. Nabuchodonozor 288. Ninivitae 220. Novatianorum populus 142. Zaphira 175, 180. Zíbrt 86. b) Nomina locorum. Aegyptus (mystice) 234, 255, 305. Babylon (mystice) 255, 301, 305. Jerusalem 40, 60, 293, 294. Palaestina 307.
Strana 316
316 Index rerum. III. Index rerum. ABOMINATIO (cf. Matth. XXIV. 15) est gloria et honor huius vitae 234; quando erecta est 185; per quae facta est 186. Cf. ECCLESIA, dist. I. ACCIDENS et subiectum 150—151, 153. ACOLITUS, quarta iunctura brachii spiritualis 207. ANIMA rationalis et dilectio boni cogniti 20. Cf. CHARITAS et VERITAS PRIMA. - A-ae sunt Jhesu crucifixi 278. ANTICHRISTUS : a) a. est illud vel ille, qui vel quod solvit Jhesum et est contra- rius vel contrarium Jhesu Christo 155—156; qui vel quod destruit et dimi- nuit unitatem dilectionis in ecclesia Christi ib.; a-i sunt omnes christiani de- sertati a spiritu Jhesu 290; sunt homines amatores huius mundi et seipsos amantes 291; Beghardi, hypocritae et a-i 274; antichristeitas, i. e. multi- tudo hypocritarum 204; quando christiani facti sunt filii A-i 185; — b) A. mysticus est filius iniquitatis, partus meretricis magnae 163: infernus, filius perditionis oc. 204; cf. 216—-217 (A., bestia, meretrix): A-i bestiae varietas 285; homo peccati 288; deus huius saeculi seu mundi 231, 295; caput hypocritarum 217; rex super omnes filios superbiae 216; adulter inpudentissimus 216; summum caput omnis corporis antichristeitatis 204: brachia A-i 217: — corpus A-i: carnales christiani 274; A i corporis car- tilago: carnales sacerdotes 204; regnum A-i: principes christiani 230, sa- cerdotes 234; — ingressus A-i in populum dei per Ananiam et Zaphiram 175; adventus eius secundum operationem Sathanae 291; A. est in ec- clesia sanctorum per christianos carnales 290; divorcium a deo vero et conversio ad deum huius mundi erexit A-um et subiecit eidem populos infinitos 293; quid faciat A. 291; A. divisit terram sanctorum gratuito (Dan. XI. 39) 191; A-i praeambula est schisma 288; tempus instare pes- simi A-i 194; modernus pessimus A. 216; corpus A-i divisum et debili- tatum per schisma 194. Cf. SCHISMA: iam iamque instat tempus, in quo fortis ista virago, nupta agni, habet conterere caput A-i 216, sed brachia A-i (hypocritae) diu post stare et remanere prophetantur 218. ANTIPHONA 136. APOSTOLI (cf. VERITATIS TESTES) : a-i duodecim quasi vestimentum Christi 66; dulcissimi patres et a-i Christi 261; magni a-i et dulcissimi 262; sunt forma vitae omni christiano 2; a-i, s. martyres, doctores et auctor 279: — a-i curati animarum 202; a-i Christi et praecepta dei 260—261; a-i Christi nulla statuta imposuerunt populis vel valde pauca nullaque alia praecepta tradiderunt praeter illud unicum dominicum, scil. de dilectione dei et proximi 260; succinte et in brevibus mandata fecerunt 261; pauca scrip- serunt, pauciora mandaverunt, paucissima statutis firmaverunt (cf. EC- CLESIA, dist. IV.); a-i non sibi, sed Christo populos ascripserunt 142; fuerunt ad hoc, ut unitas in populo dei servaretur 145: a-orum ecclesia 180, 182; — a-orum loci tenentes: episcopi ordinarii et curati 182; — Pau- lus inter alios orthographos 196; prout Christus Jhesus est caput et fun- damentum unicum omnium, lapis vivus angularis, ita duodecim a-i sunt vivi et primi lapides duodecim et principaliter fundati et innixi ipsi summo unico lapidi angulari 211.
316 Index rerum. III. Index rerum. ABOMINATIO (cf. Matth. XXIV. 15) est gloria et honor huius vitae 234; quando erecta est 185; per quae facta est 186. Cf. ECCLESIA, dist. I. ACCIDENS et subiectum 150—151, 153. ACOLITUS, quarta iunctura brachii spiritualis 207. ANIMA rationalis et dilectio boni cogniti 20. Cf. CHARITAS et VERITAS PRIMA. - A-ae sunt Jhesu crucifixi 278. ANTICHRISTUS : a) a. est illud vel ille, qui vel quod solvit Jhesum et est contra- rius vel contrarium Jhesu Christo 155—156; qui vel quod destruit et dimi- nuit unitatem dilectionis in ecclesia Christi ib.; a-i sunt omnes christiani de- sertati a spiritu Jhesu 290; sunt homines amatores huius mundi et seipsos amantes 291; Beghardi, hypocritae et a-i 274; antichristeitas, i. e. multi- tudo hypocritarum 204; quando christiani facti sunt filii A-i 185; — b) A. mysticus est filius iniquitatis, partus meretricis magnae 163: infernus, filius perditionis oc. 204; cf. 216—-217 (A., bestia, meretrix): A-i bestiae varietas 285; homo peccati 288; deus huius saeculi seu mundi 231, 295; caput hypocritarum 217; rex super omnes filios superbiae 216; adulter inpudentissimus 216; summum caput omnis corporis antichristeitatis 204: brachia A-i 217: — corpus A-i: carnales christiani 274; A i corporis car- tilago: carnales sacerdotes 204; regnum A-i: principes christiani 230, sa- cerdotes 234; — ingressus A-i in populum dei per Ananiam et Zaphiram 175; adventus eius secundum operationem Sathanae 291; A. est in ec- clesia sanctorum per christianos carnales 290; divorcium a deo vero et conversio ad deum huius mundi erexit A-um et subiecit eidem populos infinitos 293; quid faciat A. 291; A. divisit terram sanctorum gratuito (Dan. XI. 39) 191; A-i praeambula est schisma 288; tempus instare pes- simi A-i 194; modernus pessimus A. 216; corpus A-i divisum et debili- tatum per schisma 194. Cf. SCHISMA: iam iamque instat tempus, in quo fortis ista virago, nupta agni, habet conterere caput A-i 216, sed brachia A-i (hypocritae) diu post stare et remanere prophetantur 218. ANTIPHONA 136. APOSTOLI (cf. VERITATIS TESTES) : a-i duodecim quasi vestimentum Christi 66; dulcissimi patres et a-i Christi 261; magni a-i et dulcissimi 262; sunt forma vitae omni christiano 2; a-i, s. martyres, doctores et auctor 279: — a-i curati animarum 202; a-i Christi et praecepta dei 260—261; a-i Christi nulla statuta imposuerunt populis vel valde pauca nullaque alia praecepta tradiderunt praeter illud unicum dominicum, scil. de dilectione dei et proximi 260; succinte et in brevibus mandata fecerunt 261; pauca scrip- serunt, pauciora mandaverunt, paucissima statutis firmaverunt (cf. EC- CLESIA, dist. IV.); a-i non sibi, sed Christo populos ascripserunt 142; fuerunt ad hoc, ut unitas in populo dei servaretur 145: a-orum ecclesia 180, 182; — a-orum loci tenentes: episcopi ordinarii et curati 182; — Pau- lus inter alios orthographos 196; prout Christus Jhesus est caput et fun- damentum unicum omnium, lapis vivus angularis, ita duodecim a-i sunt vivi et primi lapides duodecim et principaliter fundati et innixi ipsi summo unico lapidi angulari 211.
Strana 317
Index rerum. 317 ARCHIDIACONI, ordo minus essencialis in ecclesia 202; episcopos non respi- ciunt digno modo et suos decanos non attendunt 226. Cf. ECCLESIA, dist. II. ARCHIEPISCOPI, ordo eccles. minus essencialis 202; curant episcopos indigne et negligenter 226. Cf. ECCLESIA, dist. II. AVARITIA laicorum et a. sacerdotum 236; superhabundantia iniquitatis, i. e. а�ае 296. BAAL, BELIAL (cf. Jerem. XXIII. 27): carnales christiani commiscent Chri- stum cum B. 186. BABYLON, Aegyptus et B. spiritualis 292. Cf. Ind. II. b). BALIVUS vel plebeius iusticiarius, sexta iunctura brachii saecularis 206. BARO, quarta iunctura brachii saecularis 206. BEGHARDI v. ANTICHRISTUS. BRACHIIUM sacculare et spirituale v. ECCLESIA, dist. II. CANONICI cathedrales, opitulationes episcoporum, v. ECCLESIA, dist. 11. CANTUS pulchritudo 221. CARDINALES, opitulationes papae (cf. ECCLESIA, dist. II.). Sunt electi et sapientes presbyteri et sicut cardines; si et dum sunt sapientes et digni in d. Jhesu Christo, tunc sunt sanitas orbis terrarum et merito possunt et debent dici cardines e-ae; alias sunt portae inferni 203 (cf. SCIIISMA). Sacrum collegium presbyterum c-ium non est de principalibus et essen- tialibus partibus vel membris e-ae, sed de appendiciis et pertinens ad opitulationes 204. CARNALES christiani v. POPULUS. CHARITAS, alias dilectio: ch-tis praeceptum unicum et regula generalis 19; a Christo positum in evangelio 19; praeceptum facillimum et suavissi- mum 20, cf. 260; - dilectio boni cogniti seu veritatis est sola vita et de- lectatio animae rationalis 20, est vita et lumen eius 21; ch. veritatis 194; ch. diligit ordinem ecclesiae primitivae 283; — charitas diftusa a spiritu sancto (Rom. V. 5), opp.: amor carnalis 286; deus essentialis et verus est ch. (opp.: mamon) 292. CHRISTIANUS, christiani : filii dei excelsi et heredes vitae aeternae 160; om- nium chr orum unicus est pater in caelis, primus et inmediatus, in quo omnes, a quo omnes et ex quo omnes chr-i sunt generati 208; facilis investigatio chr-orum per iuncturas corporis ecclesiae, ib. Chr-i, spiritus sanctus et ecclesia v. ECCLESIA, dist. IV. CIBUS et potus quid in homine operentur 34. — Cibus eucharistiae v. EU- CHARISTIA. CLEMENTINAE v. DECRETALES. COLLATIONES beneficiorum a papa v. PAPA et cf. ECCLESIA, dist. III. COMMUNIO eucharistiae v. EUCHARISTIA. CONFESSIO crebra salutaris 50. CONSUETUDO, consuetudines: a) e-ines generales, quae emanant ab univer- sitate ecclesiae et ex patribus, utpote c-ines praeceptorum ecclesiae et observantiarum; possunt muri unitatis populorum et concordiae appellari et pacis vincula 264: duo concurrunt facientia firmitatem, sc. praecep-
Index rerum. 317 ARCHIDIACONI, ordo minus essencialis in ecclesia 202; episcopos non respi- ciunt digno modo et suos decanos non attendunt 226. Cf. ECCLESIA, dist. II. ARCHIEPISCOPI, ordo eccles. minus essencialis 202; curant episcopos indigne et negligenter 226. Cf. ECCLESIA, dist. II. AVARITIA laicorum et a. sacerdotum 236; superhabundantia iniquitatis, i. e. а�ае 296. BAAL, BELIAL (cf. Jerem. XXIII. 27): carnales christiani commiscent Chri- stum cum B. 186. BABYLON, Aegyptus et B. spiritualis 292. Cf. Ind. II. b). BALIVUS vel plebeius iusticiarius, sexta iunctura brachii saecularis 206. BARO, quarta iunctura brachii saecularis 206. BEGHARDI v. ANTICHRISTUS. BRACHIIUM sacculare et spirituale v. ECCLESIA, dist. II. CANONICI cathedrales, opitulationes episcoporum, v. ECCLESIA, dist. 11. CANTUS pulchritudo 221. CARDINALES, opitulationes papae (cf. ECCLESIA, dist. II.). Sunt electi et sapientes presbyteri et sicut cardines; si et dum sunt sapientes et digni in d. Jhesu Christo, tunc sunt sanitas orbis terrarum et merito possunt et debent dici cardines e-ae; alias sunt portae inferni 203 (cf. SCIIISMA). Sacrum collegium presbyterum c-ium non est de principalibus et essen- tialibus partibus vel membris e-ae, sed de appendiciis et pertinens ad opitulationes 204. CARNALES christiani v. POPULUS. CHARITAS, alias dilectio: ch-tis praeceptum unicum et regula generalis 19; a Christo positum in evangelio 19; praeceptum facillimum et suavissi- mum 20, cf. 260; - dilectio boni cogniti seu veritatis est sola vita et de- lectatio animae rationalis 20, est vita et lumen eius 21; ch. veritatis 194; ch. diligit ordinem ecclesiae primitivae 283; — charitas diftusa a spiritu sancto (Rom. V. 5), opp.: amor carnalis 286; deus essentialis et verus est ch. (opp.: mamon) 292. CHRISTIANUS, christiani : filii dei excelsi et heredes vitae aeternae 160; om- nium chr orum unicus est pater in caelis, primus et inmediatus, in quo omnes, a quo omnes et ex quo omnes chr-i sunt generati 208; facilis investigatio chr-orum per iuncturas corporis ecclesiae, ib. Chr-i, spiritus sanctus et ecclesia v. ECCLESIA, dist. IV. CIBUS et potus quid in homine operentur 34. — Cibus eucharistiae v. EU- CHARISTIA. CLEMENTINAE v. DECRETALES. COLLATIONES beneficiorum a papa v. PAPA et cf. ECCLESIA, dist. III. COMMUNIO eucharistiae v. EUCHARISTIA. CONFESSIO crebra salutaris 50. CONSUETUDO, consuetudines: a) e-ines generales, quae emanant ab univer- sitate ecclesiae et ex patribus, utpote c-ines praeceptorum ecclesiae et observantiarum; possunt muri unitatis populorum et concordiae appellari et pacis vincula 264: duo concurrunt facientia firmitatem, sc. praecep-
Strana 318
318 Index rerum. tum ecclesiae et introducta c. 264; — b) e-ines partiales, quae emanant ex diversa patriarum et populorum qualitate, utpote c. frequentis com- munionis euch.; neque haec officiunt christianorum unioni et sunt re- formandae 264—265; — c) c-ines multac et variae, quae venerunt ex doctrinis et adinventionibus hominum; sunt valde nocivae et exstir- pandae 265—266. CONSULES aut seniores populi duodecim 207. CORPUS, caput, bracchia, manus, palma, digiti oc. v. ECCLESIA, dist. II. CRUX JHESU CHRISTI V. JHESUS CHRISTUS d). CURATI v. SACERDOTES. DECANI, ordo ecclesiae minus principalis 202 (cf. ECCLESIA, dist. II.); non advertentes suos praelatos condigne, ipsos curatos sacerdotes varie ne- gligunt 226. DECRETALES et Decretum, Sextus et Clementinae, libri sumptuosi ac dif- ficultati 245; cf. 54 (libri multi) et 257 (libri inmensi). DEUS: 1. deus verus, qui est deus unus omnium, ex quo omnia, in quo omnia et propter quem omnia; et hic est Christus Jhesus, filius dei aeternus et filius Mariae Virginis; iste est, qui proprie et intrinsece facit ecclesiae unitatem maximam 289. — Epitheta: deus summus, unus es- sentia et in veritate 289, deus unus verus et inconprehensibilis ib.; deus verus et caelestis (opp.: deus vel dei huius saeculi et princeps huius mundi) 292; deus essentialis et verus, charitas (opp.: deus huius saeculi, mamon) ib.; deus altissimus, omnium conditor 294; deus unicus, sum- mus et verus 294; Christus Jhesus, verus et unicus deus christianorum atque intimus 295; deus verus, id est spiritus Jhesu Christi (opp.: deus huius saeculi, i. e. spiritus huius mundi) 288. — D. infallibilis et omni- quaque sibi sufficiens: voluntas sua est lex sua et sapientia eius est re- gula eius; quae forma vel regula est ipse pater in divinis 3; pater, filius et spiritus sanctus ut regula 5 (trinitas); ibi est summa identitas, summa aequalitas, plena et adaequata similitudo 5. - Creatio mundi est opus proprie dei, salus mundi in ecclesia et per ecclesiam est proprie opus Jhesu crucifixi 200; tribuum exemplar in monte demonstratum et regi- men 2; ille altissimus, qui omnia potest et omnem habet scientiam et cuius sunt perfecta opera 196; deus sempiternus et immensus 148; deus gloriosus 63; miserator et misericors 30. — Discessio a deo vero de parte gentium et Judaeorum iniquorum (apostasis) 293—294; de parte chri- stianorum (idolatria) 295; est causa divisionis et corruptionis universitatis in ecclesia 295. Cf. ECCLESIA, dist. IV. 2. multi dii mancípativi vel dii hominum putativi: a) dii participatione, prout sunt omnes viri praelati, facti dii participatione vicariatus et potestatis domini veri 289; b) deus electione est omne illud homini, quod sibi maxime eligit pro summo suo bono, sive sit id deus verus sive aliqua creatura 289; c) deus fictus vel deus falsa aestimatione sunt omnes dii gentium vel idola eorum 290; d) deus voluntaria subiectione est diabo- lus, deus huius saeculi ib.; e) deus imitatione est bonis d. Jhesus ipse et iniquis spiritus mendax et pater eius ib. Cf. 281: novi recentesque dii atque fictitii (Num. XXXII. 17—18), dei alieni et novi.
318 Index rerum. tum ecclesiae et introducta c. 264; — b) e-ines partiales, quae emanant ex diversa patriarum et populorum qualitate, utpote c. frequentis com- munionis euch.; neque haec officiunt christianorum unioni et sunt re- formandae 264—265; — c) c-ines multac et variae, quae venerunt ex doctrinis et adinventionibus hominum; sunt valde nocivae et exstir- pandae 265—266. CONSULES aut seniores populi duodecim 207. CORPUS, caput, bracchia, manus, palma, digiti oc. v. ECCLESIA, dist. II. CRUX JHESU CHRISTI V. JHESUS CHRISTUS d). CURATI v. SACERDOTES. DECANI, ordo ecclesiae minus principalis 202 (cf. ECCLESIA, dist. II.); non advertentes suos praelatos condigne, ipsos curatos sacerdotes varie ne- gligunt 226. DECRETALES et Decretum, Sextus et Clementinae, libri sumptuosi ac dif- ficultati 245; cf. 54 (libri multi) et 257 (libri inmensi). DEUS: 1. deus verus, qui est deus unus omnium, ex quo omnia, in quo omnia et propter quem omnia; et hic est Christus Jhesus, filius dei aeternus et filius Mariae Virginis; iste est, qui proprie et intrinsece facit ecclesiae unitatem maximam 289. — Epitheta: deus summus, unus es- sentia et in veritate 289, deus unus verus et inconprehensibilis ib.; deus verus et caelestis (opp.: deus vel dei huius saeculi et princeps huius mundi) 292; deus essentialis et verus, charitas (opp.: deus huius saeculi, mamon) ib.; deus altissimus, omnium conditor 294; deus unicus, sum- mus et verus 294; Christus Jhesus, verus et unicus deus christianorum atque intimus 295; deus verus, id est spiritus Jhesu Christi (opp.: deus huius saeculi, i. e. spiritus huius mundi) 288. — D. infallibilis et omni- quaque sibi sufficiens: voluntas sua est lex sua et sapientia eius est re- gula eius; quae forma vel regula est ipse pater in divinis 3; pater, filius et spiritus sanctus ut regula 5 (trinitas); ibi est summa identitas, summa aequalitas, plena et adaequata similitudo 5. - Creatio mundi est opus proprie dei, salus mundi in ecclesia et per ecclesiam est proprie opus Jhesu crucifixi 200; tribuum exemplar in monte demonstratum et regi- men 2; ille altissimus, qui omnia potest et omnem habet scientiam et cuius sunt perfecta opera 196; deus sempiternus et immensus 148; deus gloriosus 63; miserator et misericors 30. — Discessio a deo vero de parte gentium et Judaeorum iniquorum (apostasis) 293—294; de parte chri- stianorum (idolatria) 295; est causa divisionis et corruptionis universitatis in ecclesia 295. Cf. ECCLESIA, dist. IV. 2. multi dii mancípativi vel dii hominum putativi: a) dii participatione, prout sunt omnes viri praelati, facti dii participatione vicariatus et potestatis domini veri 289; b) deus electione est omne illud homini, quod sibi maxime eligit pro summo suo bono, sive sit id deus verus sive aliqua creatura 289; c) deus fictus vel deus falsa aestimatione sunt omnes dii gentium vel idola eorum 290; d) deus voluntaria subiectione est diabo- lus, deus huius saeculi ib.; e) deus imitatione est bonis d. Jhesus ipse et iniquis spiritus mendax et pater eius ib. Cf. 281: novi recentesque dii atque fictitii (Num. XXXII. 17—18), dei alieni et novi.
Strana 319
Index rerum. 310 DIABOLUS, accusator fratrum (Apoc. XII. 10), sollicitus valde et indefessus 261; deus voluntaria subiectione 290; multae perplexitâtes d-i 244. Cf. SATHAN. DIACONUS, secunda iunctura brachii spiritualis 207. DISCIPULI Jhesu Christi, curati animarum 202; in loco LXXII d-orum Jhesus posuit plebanos vel curatos sacerdotes ib. DOCTORES v. VERITATIS TESTES. DUX vel magister militum, tertia iunctura brachii saecularis 206. ECCLESIA, cf. supposita huius notionis: DEUS, VERITAS PRIMA, LEX, RE- LIGIO CHRISTIANA et POPULUS CHRISTIANUS. A. ECCLESIA SANCTORUM. a) Pars generalis. Epitheta: e. apostolica et graece catholica 62; cf. 150: e. dei (Christi) 37, 60, 61, 144, 162, 164, 167, 168, 285, 297, 298, 305; familia Christi (dei) 149, 156, 162, 163, 164, 167—169, 171—178, 183, 184, 196, 200, 204, 206, 221, 223, 225, 259, 262, 264, 269, 298, 300, 301, 302: domus Christi (dei) 150, 184, 194. 190, 191 (d. sancta); vinea d. dei Sabaoth 169: Jerusalem 194, 293 (J. mystica et praeclara quondam ac caelestis); civitas plena populo 191; regnum J. Christi 190; corpus J. Christi 141 (c. pulcherrimum et formosum), 156, 158, 196 (c. omnipotentis et prorsus indivisibilis J. Chr.), 201 (c. venu- stissimum e-ae virginis et sponsae J. Chr.), 206 (ornatissimum c. gloriosae e-ae sanctorum, virginis nuptae agni regisque regum et domini domi- nantium, Jhesu crucifixi), 216 et 217 (virgo et nupta agni), 278 (c. Christi plebiumque e.), 159 (c. virginis); virgo et nupta (sponsa) J. Christi, cf. corpus J. Christi 201, 206, 216, 217, 221, 224; virgo et sponsa Chr. Jhesu, tota pulchra, non habens maculam neque rugam (Eph. V. 27), filia regis (Psalm. XLIV. 14—15), pulchra ut luna, electa ut sol, terribilis ut ca- strorum acies ordinata (Cant. VI. 9) 158; sponsa virgo e-a 161; e. dej tota pulchra et tota ut sponsa una uni deo adornata 162; — Christus Jhesus sponsus et e. eius nupta 165: mater 216 (dulcissima fidelissimaque), 217 (dulcissima et fidelis); fidelis e. christianorum 235: dei populus vel Christi ecclesia spiritualium 243: Christi e. salvandorum 204; e. dilec- tissima (opp.: meretrix clamosa (Ap. XVII. 16) 159; dilecta civitas, nupt agni, sponsa Jhesu crucifixi, una columba, unica formosa amica filii dei (Ap. XX. 8. XXI. 9. Cant. V. 2) 160; stipes vel pes candelabri (Exo. XXXVII. 17--19), vitis et arbor (Joan. XV. 5) 214; communitas vulgi christiani 286. Ad notionem: c. s., quae est in caelo, designata per mulierem Apoc., quia adhuc degens in carne, in caelis secundum mentem vel cor altum conversatur 65; c. s. est intus et foris impleta et amicta soliformi lapide veritatis,.. tamquam a domini spiritu transformata 66; in caelis iam animo stabilita, gaudens de solis plenitudine immutabili, conculcat omnem vanitatem 66. Christus est caput suae e-ae (Eph. V. 3) 66; haec e. s. est bene commendata a Salomone Cant. I. 7 (explicatur) 66. Jhesus Christus, discipuli, doctores atque totà e. s. 68. — Sancti et electi faciunt uni- tatem in Christo Jhesu et unam e-am 157. E. Christi hic accepta signat proprie congregationem sanctorum dei, qui vivunt et aguntur spiritu et vita Jhesu Christi 158. — Christus Jhesus, sancti eius et ipsius e. militans
Index rerum. 310 DIABOLUS, accusator fratrum (Apoc. XII. 10), sollicitus valde et indefessus 261; deus voluntaria subiectione 290; multae perplexitâtes d-i 244. Cf. SATHAN. DIACONUS, secunda iunctura brachii spiritualis 207. DISCIPULI Jhesu Christi, curati animarum 202; in loco LXXII d-orum Jhesus posuit plebanos vel curatos sacerdotes ib. DOCTORES v. VERITATIS TESTES. DUX vel magister militum, tertia iunctura brachii saecularis 206. ECCLESIA, cf. supposita huius notionis: DEUS, VERITAS PRIMA, LEX, RE- LIGIO CHRISTIANA et POPULUS CHRISTIANUS. A. ECCLESIA SANCTORUM. a) Pars generalis. Epitheta: e. apostolica et graece catholica 62; cf. 150: e. dei (Christi) 37, 60, 61, 144, 162, 164, 167, 168, 285, 297, 298, 305; familia Christi (dei) 149, 156, 162, 163, 164, 167—169, 171—178, 183, 184, 196, 200, 204, 206, 221, 223, 225, 259, 262, 264, 269, 298, 300, 301, 302: domus Christi (dei) 150, 184, 194. 190, 191 (d. sancta); vinea d. dei Sabaoth 169: Jerusalem 194, 293 (J. mystica et praeclara quondam ac caelestis); civitas plena populo 191; regnum J. Christi 190; corpus J. Christi 141 (c. pulcherrimum et formosum), 156, 158, 196 (c. omnipotentis et prorsus indivisibilis J. Chr.), 201 (c. venu- stissimum e-ae virginis et sponsae J. Chr.), 206 (ornatissimum c. gloriosae e-ae sanctorum, virginis nuptae agni regisque regum et domini domi- nantium, Jhesu crucifixi), 216 et 217 (virgo et nupta agni), 278 (c. Christi plebiumque e.), 159 (c. virginis); virgo et nupta (sponsa) J. Christi, cf. corpus J. Christi 201, 206, 216, 217, 221, 224; virgo et sponsa Chr. Jhesu, tota pulchra, non habens maculam neque rugam (Eph. V. 27), filia regis (Psalm. XLIV. 14—15), pulchra ut luna, electa ut sol, terribilis ut ca- strorum acies ordinata (Cant. VI. 9) 158; sponsa virgo e-a 161; e. dej tota pulchra et tota ut sponsa una uni deo adornata 162; — Christus Jhesus sponsus et e. eius nupta 165: mater 216 (dulcissima fidelissimaque), 217 (dulcissima et fidelis); fidelis e. christianorum 235: dei populus vel Christi ecclesia spiritualium 243: Christi e. salvandorum 204; e. dilec- tissima (opp.: meretrix clamosa (Ap. XVII. 16) 159; dilecta civitas, nupt agni, sponsa Jhesu crucifixi, una columba, unica formosa amica filii dei (Ap. XX. 8. XXI. 9. Cant. V. 2) 160; stipes vel pes candelabri (Exo. XXXVII. 17--19), vitis et arbor (Joan. XV. 5) 214; communitas vulgi christiani 286. Ad notionem: c. s., quae est in caelo, designata per mulierem Apoc., quia adhuc degens in carne, in caelis secundum mentem vel cor altum conversatur 65; c. s. est intus et foris impleta et amicta soliformi lapide veritatis,.. tamquam a domini spiritu transformata 66; in caelis iam animo stabilita, gaudens de solis plenitudine immutabili, conculcat omnem vanitatem 66. Christus est caput suae e-ae (Eph. V. 3) 66; haec e. s. est bene commendata a Salomone Cant. I. 7 (explicatur) 66. Jhesus Christus, discipuli, doctores atque totà e. s. 68. — Sancti et electi faciunt uni- tatem in Christo Jhesu et unam e-am 157. E. Christi hic accepta signat proprie congregationem sanctorum dei, qui vivunt et aguntur spiritu et vita Jhesu Christi 158. — Christus Jhesus, sancti eius et ipsius e. militans
Strana 320
320 ndex rerum (Ecclesia). sacrosancta 235. — In e-a Jhesu Christi est communio sanctorum in gratuitis et omnia communia in fortuitis et totius multitudinis credentium cor unum et anima una (Act. IV. 32) 269. — Fraternitas christiana com posita est ex perfectis et inperfectis, ex iustis et infirmis, ex iustis et pec catoribus 271. — Cf. dist. IV. de universitate e ae (ad notionem). - E-a Christi ab Abel, primo iusto, inchoata, opp.: varietas bestiae Antichristi — et e a malignantium, quae ex Cayn homicida sumpsit principium 285. Unica e-a Christi, v. dist. IV : Universitas et unitas dei. b) Partes speciales. DIST. I. — DE UNITATE ECCLESIAE. (l. III, tr. 4, dist. 1, p. 140—195). Fundamenta unitatis: summa veritas, regula communis, unus populus, una religio 140. Explicatur, quomodo solus populus chr. formaliter unitus et uniformiter gubernatus sit per veritatem, Jhesum crucifixum 141. Unitas est a) intrinscea, u. in corde et in anima, b) extrinseca, u. in ritibus, in convictu et in omni habitudine extrinseca 143. Explicatur, cur praecipue u. intrinseca in populo reformanda sit 143—144 (cf. 178: unitas extrinseca est effectus et quasi investitura unitatis intrinsecae). Dicitur, cur multiplicitas accidentalis et secundum traditiones et adinventiones hominum inanis et nociva sit 144 145, cf. 146 (quantum distrahat). Distin- guitur varietas essentialis e-ae, quam efficit gratiarum dei varietas et multiplicitas donorum s. spiritus 145, et quae utique est primitiva, et necessaria ad salutem 146. Illa est nociva et vitanda, ista est inse- quenda 149. Quinque modi unitionis: 1) per congregationem, 2) per inhaerentiam, 3) u. essentiarum, 4) u. naturarum, 5) unio suppositorum 147—148. Gra- dus in hiis modis, ita ut quinta unio sit maxima 148. E. et secundus modus unionis (adhaesionis): tota e. adhaeret Christo Jhesu quasi membra suo capiti, quasi accidens suo subiecto, quasi adia- cens suae substantiae 150; et non tantum est inhaesio e-ae ad Christum vel cuiuslibet animae, ex quo fit e. una, sed etiam est magna adhae- rentia partium e-ae ad invicem, quae fit vel per dilectionem mutuam ve per ordinationem et oboedientiam propter legem et iustitiam 151. Qui libet chr. primo et inmediate adhaeret Chr. J. in esse gratiae et dehinc et propter hoc adhaeret vicariis ex ordine e-ae 151. E. et lertius modus unionis (essentiae): unus spiritus Jhesu et unum corpus e-ae, i. e. omnino concors multitudo animarum ad eandem fidem collectarum, faciunt intrinsece unitatem e-ae, faciunt etiam unita- tem animae cum d. deo suo in Chr. Jesu 152. E. et quartus modus unionis: unio duarum naturarum, ut sunt natura divina et humana in Christo, multum etiam facit ad unitatem e-ae 152; et hoc 1) exemplariter, nam Chr. cum anima fideli unitus per gratiam facit valde unum in tantum, quod efficiatur cum sua e-a unus spiritus et una caro 153; 2) effective, nam primus effectus incarnationis filii dei est congregare sibi e am sanctorum ex hoc mundo in unum et salvare eam in vita aeterna per sui ipsius participium et unionem 154. Consequentiae praedictorum modorum unionis Christi cum ceclesia. Unitas e ae est 1) maxime possibilis, 2) perfetua, 3) inviolabilis, 4) pulcherrima,
320 ndex rerum (Ecclesia). sacrosancta 235. — In e-a Jhesu Christi est communio sanctorum in gratuitis et omnia communia in fortuitis et totius multitudinis credentium cor unum et anima una (Act. IV. 32) 269. — Fraternitas christiana com posita est ex perfectis et inperfectis, ex iustis et infirmis, ex iustis et pec catoribus 271. — Cf. dist. IV. de universitate e ae (ad notionem). - E-a Christi ab Abel, primo iusto, inchoata, opp.: varietas bestiae Antichristi — et e a malignantium, quae ex Cayn homicida sumpsit principium 285. Unica e-a Christi, v. dist. IV : Universitas et unitas dei. b) Partes speciales. DIST. I. — DE UNITATE ECCLESIAE. (l. III, tr. 4, dist. 1, p. 140—195). Fundamenta unitatis: summa veritas, regula communis, unus populus, una religio 140. Explicatur, quomodo solus populus chr. formaliter unitus et uniformiter gubernatus sit per veritatem, Jhesum crucifixum 141. Unitas est a) intrinscea, u. in corde et in anima, b) extrinseca, u. in ritibus, in convictu et in omni habitudine extrinseca 143. Explicatur, cur praecipue u. intrinseca in populo reformanda sit 143—144 (cf. 178: unitas extrinseca est effectus et quasi investitura unitatis intrinsecae). Dicitur, cur multiplicitas accidentalis et secundum traditiones et adinventiones hominum inanis et nociva sit 144 145, cf. 146 (quantum distrahat). Distin- guitur varietas essentialis e-ae, quam efficit gratiarum dei varietas et multiplicitas donorum s. spiritus 145, et quae utique est primitiva, et necessaria ad salutem 146. Illa est nociva et vitanda, ista est inse- quenda 149. Quinque modi unitionis: 1) per congregationem, 2) per inhaerentiam, 3) u. essentiarum, 4) u. naturarum, 5) unio suppositorum 147—148. Gra- dus in hiis modis, ita ut quinta unio sit maxima 148. E. et secundus modus unionis (adhaesionis): tota e. adhaeret Christo Jhesu quasi membra suo capiti, quasi accidens suo subiecto, quasi adia- cens suae substantiae 150; et non tantum est inhaesio e-ae ad Christum vel cuiuslibet animae, ex quo fit e. una, sed etiam est magna adhae- rentia partium e-ae ad invicem, quae fit vel per dilectionem mutuam ve per ordinationem et oboedientiam propter legem et iustitiam 151. Qui libet chr. primo et inmediate adhaeret Chr. J. in esse gratiae et dehinc et propter hoc adhaeret vicariis ex ordine e-ae 151. E. et lertius modus unionis (essentiae): unus spiritus Jhesu et unum corpus e-ae, i. e. omnino concors multitudo animarum ad eandem fidem collectarum, faciunt intrinsece unitatem e-ae, faciunt etiam unita- tem animae cum d. deo suo in Chr. Jesu 152. E. et quartus modus unionis: unio duarum naturarum, ut sunt natura divina et humana in Christo, multum etiam facit ad unitatem e-ae 152; et hoc 1) exemplariter, nam Chr. cum anima fideli unitus per gratiam facit valde unum in tantum, quod efficiatur cum sua e-a unus spiritus et una caro 153; 2) effective, nam primus effectus incarnationis filii dei est congregare sibi e am sanctorum ex hoc mundo in unum et salvare eam in vita aeterna per sui ipsius participium et unionem 154. Consequentiae praedictorum modorum unionis Christi cum ceclesia. Unitas e ae est 1) maxime possibilis, 2) perfetua, 3) inviolabilis, 4) pulcherrima,
Strana 321
Index rerum (Ecclesia). 321 5) delectabilis 156—158. Cf. superius Epitheta e-ae et SCISMA. In e-a est maxima unitas et cum hoc delectabilissima necessariaque varietas 159, proprie similis tabernaculo dei altissimi et compositioni corporis virginis desponsatae ib. Nequaquam divisa, v. SCHISMA. — E. Christi proprie dicta esse corpus unum virginis, in qua est iocundissima unitas et simili tudo; probatur 1) ex qualitatibus corporis virginis 164, 2) ex unione spi- ritus cum spiritu in veritate et virtute; necesse est quemlibet christianum formari ex Christo ad Christum et a Christo ad imaginem et similitu- dinem Jhesu Christi in tanta unitate, ut Christus Jhesus et christiani sint unus spiritus et una vita 165. Ex quo sequitur: a) quod omnes chri- stiani debent esse ad invicem conformes et simillimi secundum spiritum et veritatem et valde uniti, ib.; b) quod impossibile est christianos ab in- vicem dividi vel scindi, quamdiu manent uniti Jhesu Christo, sed necesse est utique semper prius christianos dividi a Jhesu, antequam a se in- vicem per schismata dividantur 165—166; c) quod per nullum schisma e. sanctorum est divisa 166. Cf. SCHSMA. Discernitur unio et divisio vel difformitas. Quae est I. essentialis et ne- cessaria, utpote sunt gradus varii in e a (v. infra distinctio II.) 167; II. devi- dentalis, secundum adinventiones hominum 167; haec est a) virtuosa vel bona, veluti sunt praecepta, consuetudines, habitus et mores 168; b) mala aut nociva, prout sunt omnia, quae ex praedictis sunt vel superflua vel nimia vel privata vel colorata, carnalia et vitiosa 168; quae deberent eici foras, destrui et minorari 169, per praedicatores ad restaurandam et pur gandam iocundam unionem sanctae familiae Jhesu crucifixi ib.; c) indif ferens, quae venit ex natura rerum et propter multam latitudinem e-ae, utpote est diversitas patriarum, linguarum etc. 170. Unitatem in e-a efficit deus et spiritus eius; homo est eius cooperaton 171; deus facit unitatem intrinsece in spiritu et veritate, homo extrin- sece in conversatione et moribus 171. Reformatio unitatis e-ac. Est tenendum, quod homines omne illud, quod fecerunt, ex deo et per deum et ad deum fecerunt. Est eradicandum et eiciendum omne illud, quod homines pro seipsis adinvenerunt 172. Ad reformandam unitatem e-ae necesse est omnia privata et inutilia et ad utilitatem iocundam e-ae superflua et nociva putare vel praecidere a vinea d. Jhesu et redigere ea ad minimum numerum, qui est solus necessarius et in nullo derogans e-ae iocundae unioni 173. Quomodo unitas e-ae debellatur ab extrinseca dissimilitudine morum et divisione rerum ad dextra. Pro quo deducitur, quod unitas e-ae intrin- seca sit tamquam radix et fons omnis similitudinis ad extra 173; omnium rerum communio incipit formari, ubicumque spiritus Jhesu est in homini- bus, operatione mutuae charitatis et electionis propriae christianorum 174. Unde sequitur, quod omnis divisio etiam rerum ad extra, quam sola iustitia non facit vel quae non est utilis iustitiae in vulgo christiano, non est ex spiritu Jhesu, sed ex carne 174—175; propterea in e-a primiti- vorum Ananias et Zaphira horrende fuerunt occisi et praecisi ab unitate Christi familiae 175. Quod divisio ab extra noceat unitati e ae, relucet ex eo, quod sacerdotes plebium et religiosi et fratres de una religione KYBAL: M. de Janov Regulac, II. 21
Index rerum (Ecclesia). 321 5) delectabilis 156—158. Cf. superius Epitheta e-ae et SCISMA. In e-a est maxima unitas et cum hoc delectabilissima necessariaque varietas 159, proprie similis tabernaculo dei altissimi et compositioni corporis virginis desponsatae ib. Nequaquam divisa, v. SCHISMA. — E. Christi proprie dicta esse corpus unum virginis, in qua est iocundissima unitas et simili tudo; probatur 1) ex qualitatibus corporis virginis 164, 2) ex unione spi- ritus cum spiritu in veritate et virtute; necesse est quemlibet christianum formari ex Christo ad Christum et a Christo ad imaginem et similitu- dinem Jhesu Christi in tanta unitate, ut Christus Jhesus et christiani sint unus spiritus et una vita 165. Ex quo sequitur: a) quod omnes chri- stiani debent esse ad invicem conformes et simillimi secundum spiritum et veritatem et valde uniti, ib.; b) quod impossibile est christianos ab in- vicem dividi vel scindi, quamdiu manent uniti Jhesu Christo, sed necesse est utique semper prius christianos dividi a Jhesu, antequam a se in- vicem per schismata dividantur 165—166; c) quod per nullum schisma e. sanctorum est divisa 166. Cf. SCHSMA. Discernitur unio et divisio vel difformitas. Quae est I. essentialis et ne- cessaria, utpote sunt gradus varii in e a (v. infra distinctio II.) 167; II. devi- dentalis, secundum adinventiones hominum 167; haec est a) virtuosa vel bona, veluti sunt praecepta, consuetudines, habitus et mores 168; b) mala aut nociva, prout sunt omnia, quae ex praedictis sunt vel superflua vel nimia vel privata vel colorata, carnalia et vitiosa 168; quae deberent eici foras, destrui et minorari 169, per praedicatores ad restaurandam et pur gandam iocundam unionem sanctae familiae Jhesu crucifixi ib.; c) indif ferens, quae venit ex natura rerum et propter multam latitudinem e-ae, utpote est diversitas patriarum, linguarum etc. 170. Unitatem in e-a efficit deus et spiritus eius; homo est eius cooperaton 171; deus facit unitatem intrinsece in spiritu et veritate, homo extrin- sece in conversatione et moribus 171. Reformatio unitatis e-ac. Est tenendum, quod homines omne illud, quod fecerunt, ex deo et per deum et ad deum fecerunt. Est eradicandum et eiciendum omne illud, quod homines pro seipsis adinvenerunt 172. Ad reformandam unitatem e-ae necesse est omnia privata et inutilia et ad utilitatem iocundam e-ae superflua et nociva putare vel praecidere a vinea d. Jhesu et redigere ea ad minimum numerum, qui est solus necessarius et in nullo derogans e-ae iocundae unioni 173. Quomodo unitas e-ae debellatur ab extrinseca dissimilitudine morum et divisione rerum ad dextra. Pro quo deducitur, quod unitas e-ae intrin- seca sit tamquam radix et fons omnis similitudinis ad extra 173; omnium rerum communio incipit formari, ubicumque spiritus Jhesu est in homini- bus, operatione mutuae charitatis et electionis propriae christianorum 174. Unde sequitur, quod omnis divisio etiam rerum ad extra, quam sola iustitia non facit vel quae non est utilis iustitiae in vulgo christiano, non est ex spiritu Jhesu, sed ex carne 174—175; propterea in e-a primiti- vorum Ananias et Zaphira horrende fuerunt occisi et praecisi ab unitate Christi familiae 175. Quod divisio ab extra noceat unitati e ae, relucet ex eo, quod sacerdotes plebium et religiosi et fratres de una religione KYBAL: M. de Janov Regulac, II. 21
Strana 322
322 Index rerum (Ecclesia). amant seipsos et alios putant extraneos 176—177; ex quo venerunt fatuae varietates multae 177. Quod principaliter et solum spiritus Jhesu Christi potest facere in hominibus omnia communia 178—179. Frustra locuti sunt de hoc philosophi 179. Declaratur, quod sancti fundatores reli- gionum non potuerunt sancire communionem fratrum 179: ulterius, quod mendacium est asserere, quod utique adhuc habeant in claustris omnia communia 180—182. Explicatur, quod paucissimi religiosi sint filii pa- trum suorum primitivorum et sanctorum 183 -184, et quod omnis fere similitudo in spiritu et veritate iam recesserit a modernis monachis 184 et christianis 185. Unde schisma evenit 186; v. MONACHI et SCHISMA. Epitheta evcleside sanctorum unitatis: maxime possibilis, perpetua, in- violabilis, pulcherrima, delectabilis 156—158, cf. infra. Unitas pulcher- rima et delectabilis; venusta, magna ordinataque unio et una pulcherrima ordinatio 164; unitas iocunda et pulcherrima 169; similitudo gratissima et uniformitas delectabilissima et pudicissima simplicitas in fide et dilec- tione 169; unitas iocunda et intrinseca vel similitudo praeclara et decora 170; pulchra similitudo et iocunda unio 172, 174, 175; decora similitudo et iocunda unitas 173; iocunda unio et grata similitudo 175; iocunda unitas et decora assimilatio 176; unitas intrinseca animorum et charitatis Jhesu Christi et similitudo dulcissima hominis interioris 176; unitas io- cunda familiae Jhesu Christi et ipsius similitudinis pro decore 177; unitas et sancta similitudo e-ae J. Christi 183; unitas iocunda et decora simili- tudo e-ae sanctorum 183; contubernium Christi familiae 183; intrinseca et ecclesiastica unio iocunda ad invicem et fraterna 184; unitas iocunda et similitudo decora 191: sancta unitas Christi familiae 279; unitas spiri- tus 298; e. sanctorum quanto magis est ad unum redacta in singulis, tanto magis est propinqua suae ultimatae perfectioni 145. DIST. II. DE DISTINCTIONE ECCLESIIE (1. III, tr. 4, d. 2, p. 195—220). Distinctio e-ae seu ordinatio partium e-ae essentialium, utpote graduum, officiorum, statuum et conditionum merito comparatur distinctioni pulcher- rimae membrorum sponsae seu nuptae 196; est tota fundata et com- posita a deo ib. 1. Distinctio scvundům Paulum apostolum Rom. XII. 3—6, I. Cor. XII. 11—29, Eph. IV. 3—16: 196—198. 2. Distinatio secundum Dionysium Areopagitam De eccl. hier. c. 5 et 6: 199—200. 3. Distinctio secundum auctorem ipsum Regularum: a) Distinctio quoad gradus seu ordines ceclesiasticos. Omnis distinctio e-ae est ad hoc facta et ex hoc, ut animae salvandorum procurentur et sal- ventur 201. Exinde possint sumi et numerari membra principalia et essentialia totius e-ae, puta ex illis personis, quae habent curam anima- rum. Sunt autem tres personae curatae aut tres ordines personarum cura- tarum: papa, episcopi, plebani. Iste ordo in principio per Jhesum Chri- stum est conceptus et confirmatus in e-a originali 201 (explicatur 202). Ossa corporis e-ae magna et fortia 204. Sed postea per spiritum s. et eius ecclesiam additi sunt quattuor ordines similiter curatarum personarum, sed a latere et minus essentiales: pa-
322 Index rerum (Ecclesia). amant seipsos et alios putant extraneos 176—177; ex quo venerunt fatuae varietates multae 177. Quod principaliter et solum spiritus Jhesu Christi potest facere in hominibus omnia communia 178—179. Frustra locuti sunt de hoc philosophi 179. Declaratur, quod sancti fundatores reli- gionum non potuerunt sancire communionem fratrum 179: ulterius, quod mendacium est asserere, quod utique adhuc habeant in claustris omnia communia 180—182. Explicatur, quod paucissimi religiosi sint filii pa- trum suorum primitivorum et sanctorum 183 -184, et quod omnis fere similitudo in spiritu et veritate iam recesserit a modernis monachis 184 et christianis 185. Unde schisma evenit 186; v. MONACHI et SCHISMA. Epitheta evcleside sanctorum unitatis: maxime possibilis, perpetua, in- violabilis, pulcherrima, delectabilis 156—158, cf. infra. Unitas pulcher- rima et delectabilis; venusta, magna ordinataque unio et una pulcherrima ordinatio 164; unitas iocunda et pulcherrima 169; similitudo gratissima et uniformitas delectabilissima et pudicissima simplicitas in fide et dilec- tione 169; unitas iocunda et intrinseca vel similitudo praeclara et decora 170; pulchra similitudo et iocunda unio 172, 174, 175; decora similitudo et iocunda unitas 173; iocunda unio et grata similitudo 175; iocunda unitas et decora assimilatio 176; unitas intrinseca animorum et charitatis Jhesu Christi et similitudo dulcissima hominis interioris 176; unitas io- cunda familiae Jhesu Christi et ipsius similitudinis pro decore 177; unitas et sancta similitudo e-ae J. Christi 183; unitas iocunda et decora simili- tudo e-ae sanctorum 183; contubernium Christi familiae 183; intrinseca et ecclesiastica unio iocunda ad invicem et fraterna 184; unitas iocunda et similitudo decora 191: sancta unitas Christi familiae 279; unitas spiri- tus 298; e. sanctorum quanto magis est ad unum redacta in singulis, tanto magis est propinqua suae ultimatae perfectioni 145. DIST. II. DE DISTINCTIONE ECCLESIIE (1. III, tr. 4, d. 2, p. 195—220). Distinctio e-ae seu ordinatio partium e-ae essentialium, utpote graduum, officiorum, statuum et conditionum merito comparatur distinctioni pulcher- rimae membrorum sponsae seu nuptae 196; est tota fundata et com- posita a deo ib. 1. Distinctio scvundům Paulum apostolum Rom. XII. 3—6, I. Cor. XII. 11—29, Eph. IV. 3—16: 196—198. 2. Distinatio secundum Dionysium Areopagitam De eccl. hier. c. 5 et 6: 199—200. 3. Distinctio secundum auctorem ipsum Regularum: a) Distinctio quoad gradus seu ordines ceclesiasticos. Omnis distinctio e-ae est ad hoc facta et ex hoc, ut animae salvandorum procurentur et sal- ventur 201. Exinde possint sumi et numerari membra principalia et essentialia totius e-ae, puta ex illis personis, quae habent curam anima- rum. Sunt autem tres personae curatae aut tres ordines personarum cura- tarum: papa, episcopi, plebani. Iste ordo in principio per Jhesum Chri- stum est conceptus et confirmatus in e-a originali 201 (explicatur 202). Ossa corporis e-ae magna et fortia 204. Sed postea per spiritum s. et eius ecclesiam additi sunt quattuor ordines similiter curatarum personarum, sed a latere et minus essentiales: pa-
Strana 323
Index rerum (Ecclesia). 323 triarchar (v. PATRIARCHAE), arhiepiscopi, archidiaconi et devani 202, quasi duae manus et duo crura, ib. Alii autem omnes clerici et sacerdotes in e-a sunt appendicii et dicun- tur opitulationes 202: pro papa cardinales 202—203 (v. CARDINALES), pro- episcopis canonici cathedrales et pro plebanis vicarii 204. Sunt quasi car- tilago e-ae corporis; populus plebeius sunt carnes cartilagini adhaerentes et ossibus sustentatae 204. Cf. 210: pater familias novissimus articulus corporis e-ae. Tali consideratione tota universalis e-a dei (e-a catholica) in septem partiales c-as dividitur (quasi in septem membra principalia): I. tres e ae magis principales (1. e-a papae collecta ex cardinalibus et suo proprio et inmediato episcopatu Romano; 2. e-a episcoporum et ipsorum dyo- coesum vel collegiorum ex canonicis et clericis ipsis adiacentibus; 3. c-a plebanorum cum ipsorum sacerdociis et parochiis); II. quattuor e-ae minus principales (4. patriarchae, 5. archipresbyteri vel archiepiscopi, 6. archi diaconi, 7. decani) 205. b) Distinctio quoad utrumque statum, sc. clericorum et laicorum (quae magis accedit ad vulgarem omnium opinionem; cf. 208: distinctio articulorum seu graduum in clericis videtur apcior quam d. iuncturarum). 1. brachium saeculare, 2. brachium spirituale, vel 1. gubernatio in ec- clesia potestatis regiae et imperialis et 2. gubernatio sacerdotalis 206. Ista sunt duo brachia in ecclesia vel duae manus corporis e-ae sacro- sanctae, quae e-am totam pulcherrime ambiunt, protegunt et gubernant; sunt designati per duos gladios 206. In istis brachiis venustissimis vir- ginis sunt septem iuncturae articulorum; I. in brachio sacculari: 1. im- perator, 2. rex, 3. magister militum vel dux, 4. baro, 5. miles, 5. balivus vel plebeius iusticiarius, 7. yconomus vel paterfamilias 206. Praeterea in extrema plebe (vel communitate) habentur duodecim consules aut se- niores populi, qui una cum communi iudice (iudex populi polex) in sua republica omnem iustitiam comprehendunt et exequuntur 207. II. in brachio spirituali: 1. sacerdos, 2. diaconus, 3. subdiaconus, 4. accolitus, 5. lector, 6. hostiarius, 7. exhorcista 207. c) Distinctio in tres status communes et notabiles: 1. coniugalium, 2. con- tinentium, 3. virginum 208. Conclusiones ex dictis de distinctione ecclesiae. a) Investigatio hominum per supradictos articulos et iuncturas 208, cf. 252. Ad videndum, quo- modo praesens Christi Jhesu e-a ad modum primitivae familiae Christi distinguitur, adducitur, quod brachium dextrum et spirituale e-ae con- tinet sex iuncturas legitimas vel articulos 210 et similiter brachium e-ae sinistrum (milites sunt opitulationes) 212; hii duodecim articuli concur- runt in unum articulum communem, Jhesum Christum ib.; itaqua Jhesus et spiritus eius (collum) in se et ex se faciunt articulum, qui est tre- decimus, communis aliis omnibus et omnium aliorum contentivus ib., et cui adhaeret totus populus in 12 articulos existens divisus nimis apte et ornate ib. Articuli e-ae, quamvis sibi invicem subordinati existant, tamen omnes inmediate Christo Jhesu adhaerent et ab ipso solo suarum operationum virtutem et influentiam indefesse sortiuntur 213 (exemplum 21
Index rerum (Ecclesia). 323 triarchar (v. PATRIARCHAE), arhiepiscopi, archidiaconi et devani 202, quasi duae manus et duo crura, ib. Alii autem omnes clerici et sacerdotes in e-a sunt appendicii et dicun- tur opitulationes 202: pro papa cardinales 202—203 (v. CARDINALES), pro- episcopis canonici cathedrales et pro plebanis vicarii 204. Sunt quasi car- tilago e-ae corporis; populus plebeius sunt carnes cartilagini adhaerentes et ossibus sustentatae 204. Cf. 210: pater familias novissimus articulus corporis e-ae. Tali consideratione tota universalis e-a dei (e-a catholica) in septem partiales c-as dividitur (quasi in septem membra principalia): I. tres e ae magis principales (1. e-a papae collecta ex cardinalibus et suo proprio et inmediato episcopatu Romano; 2. e-a episcoporum et ipsorum dyo- coesum vel collegiorum ex canonicis et clericis ipsis adiacentibus; 3. c-a plebanorum cum ipsorum sacerdociis et parochiis); II. quattuor e-ae minus principales (4. patriarchae, 5. archipresbyteri vel archiepiscopi, 6. archi diaconi, 7. decani) 205. b) Distinctio quoad utrumque statum, sc. clericorum et laicorum (quae magis accedit ad vulgarem omnium opinionem; cf. 208: distinctio articulorum seu graduum in clericis videtur apcior quam d. iuncturarum). 1. brachium saeculare, 2. brachium spirituale, vel 1. gubernatio in ec- clesia potestatis regiae et imperialis et 2. gubernatio sacerdotalis 206. Ista sunt duo brachia in ecclesia vel duae manus corporis e-ae sacro- sanctae, quae e-am totam pulcherrime ambiunt, protegunt et gubernant; sunt designati per duos gladios 206. In istis brachiis venustissimis vir- ginis sunt septem iuncturae articulorum; I. in brachio sacculari: 1. im- perator, 2. rex, 3. magister militum vel dux, 4. baro, 5. miles, 5. balivus vel plebeius iusticiarius, 7. yconomus vel paterfamilias 206. Praeterea in extrema plebe (vel communitate) habentur duodecim consules aut se- niores populi, qui una cum communi iudice (iudex populi polex) in sua republica omnem iustitiam comprehendunt et exequuntur 207. II. in brachio spirituali: 1. sacerdos, 2. diaconus, 3. subdiaconus, 4. accolitus, 5. lector, 6. hostiarius, 7. exhorcista 207. c) Distinctio in tres status communes et notabiles: 1. coniugalium, 2. con- tinentium, 3. virginum 208. Conclusiones ex dictis de distinctione ecclesiae. a) Investigatio hominum per supradictos articulos et iuncturas 208, cf. 252. Ad videndum, quo- modo praesens Christi Jhesu e-a ad modum primitivae familiae Christi distinguitur, adducitur, quod brachium dextrum et spirituale e-ae con- tinet sex iuncturas legitimas vel articulos 210 et similiter brachium e-ae sinistrum (milites sunt opitulationes) 212; hii duodecim articuli concur- runt in unum articulum communem, Jhesum Christum ib.; itaqua Jhesus et spiritus eius (collum) in se et ex se faciunt articulum, qui est tre- decimus, communis aliis omnibus et omnium aliorum contentivus ib., et cui adhaeret totus populus in 12 articulos existens divisus nimis apte et ornate ib. Articuli e-ae, quamvis sibi invicem subordinati existant, tamen omnes inmediate Christo Jhesu adhaerent et ab ipso solo suarum operationum virtutem et influentiam indefesse sortiuntur 213 (exemplum 21
Strana 324
324 Index rerum (Ecclesia). de corpore et anima seu capitis vi influxiva 213). Christus Jhesus est spiritus et vita suae e-ae et sui corporis mystici, praesens semper et ubi que toti et cuilibet minutiae 213. Articulis e-ae datum est cooperatores esse et instrumenta dei in regimine et salute electorum et esse confor- mes imagini unigeniti filii dei 214; alias sunt Antichristi ib. b) Judicatio articulorum ccclesiac. Declaratur distinctio propria et adaequata duodecim sedium (Matth. XXIV. 47), duodecim boum templi Salo- monis, duodecim leonum (II. Par. IV. 4), duodecim portarum Jeru- salem (I. Par. IX. 22), duodecim panum sabbatis (Levit. XXIV. 5) 215—216; et explicatur, quomodo impii de sedibus praedictis duodecim successive proicientur foras et sancti pro eis successive assumentur 210 —219 et quomodo sancti et iusti iniquos in die iudicii iudicabunt (papae papas, episcopi episcopos etc.) 219—220. Epitheta de distinctione ceclesiac: distinctio conformis 196; pulchra et regulata 166; pulcherrima 198. DIST. III. — DE PROPORTIONE DEBITI MEMBRORUM ECCLESIIE. Definitio. Decor et pulchritudo spiritualis et moralis in mystico Christi cor- pore ab extra est, 1) cum membra et articuli e-ae sunt in seipsis integra et bene formata, 2) cum observant inter se aequalitatem debitam et suam men- suram, 3) cum custodiunt ad alia superiora et inferiora iustitiae proportio- nem, 4) cum quodlibet membrum manens in suo gradu, dum et quando oportet, exercet suum officium in ordine ad totum corpus e ae 221. Quando ista deficiunt, tunc destructa est e-ae pulchritudo 221. Explicantur quat tuor casus praedicti pulchritudinis e-ae 222. Consequentiae de causis destitutionis e-ae: Omnis peccans, primum sa- cerdos vel alias clericus, non tantum seipsum damnat, sed etiam facit maculam et deformitatem toti corpori e ae 223; indignissima est confusio et deordinatio in e-a, cum quaedam personae de loco peditarum (= mo nachi) locant seipsos in capite et in loco oculorum esse gloriantur 223: ista in e-a contingit ex torpore et somnolentia vigilum et custodum ib., sc. papae, episcoporum, sacerdotum curatorum 224—226; v. PAPA, EPISCOPI SACERDOTES. Alia causa destitutionis e-ae est, quod manus sinistra (saecularis) magis regit in populo christiano quam manus dextra: quod evenit 1) ex parte vulgi carnalis 229—230; 2) ex parte christianorum principum 230—233; 3) ex parte carnalium sacerdotum 233. Ad 1): vulgus carnale cum maiore timore et reverentia atque promptitudine oboedit principibus terrae quam dei sacerdotibus 229; punitur dure et gemit subditum iugo ferreo tyrannorum, quoniam propter peccata populi deus permittit regnare hypo critam 230. — Ad 2) principes christiani, contempta humilitate et patientia Jhesu Christi, constituerunt regnare super populum christianum per potentiam et per fastum et omnem tyrannidem ad modum regum gentium et tyrannorum, quasi „domini naturales.“ Constituerunt regnum Antichristi 230, sicque facti sunt una bestia ascendens per superbiam et successive veniens de mari (Apo. XIII. 1); et pleni blasphemia contra Jhesum 231. Principes terrae contemnunt et impediunt iurisdictionem, libertatem et potestatem sacerdotum, et ipsi populum faciunt verbo et
324 Index rerum (Ecclesia). de corpore et anima seu capitis vi influxiva 213). Christus Jhesus est spiritus et vita suae e-ae et sui corporis mystici, praesens semper et ubi que toti et cuilibet minutiae 213. Articulis e-ae datum est cooperatores esse et instrumenta dei in regimine et salute electorum et esse confor- mes imagini unigeniti filii dei 214; alias sunt Antichristi ib. b) Judicatio articulorum ccclesiac. Declaratur distinctio propria et adaequata duodecim sedium (Matth. XXIV. 47), duodecim boum templi Salo- monis, duodecim leonum (II. Par. IV. 4), duodecim portarum Jeru- salem (I. Par. IX. 22), duodecim panum sabbatis (Levit. XXIV. 5) 215—216; et explicatur, quomodo impii de sedibus praedictis duodecim successive proicientur foras et sancti pro eis successive assumentur 210 —219 et quomodo sancti et iusti iniquos in die iudicii iudicabunt (papae papas, episcopi episcopos etc.) 219—220. Epitheta de distinctione ceclesiac: distinctio conformis 196; pulchra et regulata 166; pulcherrima 198. DIST. III. — DE PROPORTIONE DEBITI MEMBRORUM ECCLESIIE. Definitio. Decor et pulchritudo spiritualis et moralis in mystico Christi cor- pore ab extra est, 1) cum membra et articuli e-ae sunt in seipsis integra et bene formata, 2) cum observant inter se aequalitatem debitam et suam men- suram, 3) cum custodiunt ad alia superiora et inferiora iustitiae proportio- nem, 4) cum quodlibet membrum manens in suo gradu, dum et quando oportet, exercet suum officium in ordine ad totum corpus e ae 221. Quando ista deficiunt, tunc destructa est e-ae pulchritudo 221. Explicantur quat tuor casus praedicti pulchritudinis e-ae 222. Consequentiae de causis destitutionis e-ae: Omnis peccans, primum sa- cerdos vel alias clericus, non tantum seipsum damnat, sed etiam facit maculam et deformitatem toti corpori e ae 223; indignissima est confusio et deordinatio in e-a, cum quaedam personae de loco peditarum (= mo nachi) locant seipsos in capite et in loco oculorum esse gloriantur 223: ista in e-a contingit ex torpore et somnolentia vigilum et custodum ib., sc. papae, episcoporum, sacerdotum curatorum 224—226; v. PAPA, EPISCOPI SACERDOTES. Alia causa destitutionis e-ae est, quod manus sinistra (saecularis) magis regit in populo christiano quam manus dextra: quod evenit 1) ex parte vulgi carnalis 229—230; 2) ex parte christianorum principum 230—233; 3) ex parte carnalium sacerdotum 233. Ad 1): vulgus carnale cum maiore timore et reverentia atque promptitudine oboedit principibus terrae quam dei sacerdotibus 229; punitur dure et gemit subditum iugo ferreo tyrannorum, quoniam propter peccata populi deus permittit regnare hypo critam 230. — Ad 2) principes christiani, contempta humilitate et patientia Jhesu Christi, constituerunt regnare super populum christianum per potentiam et per fastum et omnem tyrannidem ad modum regum gentium et tyrannorum, quasi „domini naturales.“ Constituerunt regnum Antichristi 230, sicque facti sunt una bestia ascendens per superbiam et successive veniens de mari (Apo. XIII. 1); et pleni blasphemia contra Jhesum 231. Principes terrae contemnunt et impediunt iurisdictionem, libertatem et potestatem sacerdotum, et ipsi populum faciunt verbo et
Strana 325
Index rerum (Ecclesia). 325 exemplo suo rebellem et inoboedientem suis sacerdotibus propriis, ita ut manus sinistra in eodem corpore facta sit manui principali ad impedi- mentum et aggravamen suae libertatis 232. — Ad 3) destitutio e-ae facta est ex parte carnalium sacerdotum ex eo, quod sacerdotes facti sutn inbecilles et infatuati et per hoc contemptibiles a populo 233; quod sacerdotes sunt pusillanimes et muliebres 234; quod sacerdotibus placet societas amatorum huius vitae et participatio omnium, quae ipsi diligunt ib.; quod obliti Jhesu crucifixi, crucem d. Jhesu et eius igno- rantiam proiecerunt 234; quod manus e-ae sinistra est nimis impinguata, manus vero dextra valde est extenuata et infirmata, et hoc idem a) quia repleri se elegit magis divitiis, deliciis et honoribus huius mundi, sicut et manus sinistra (quod consequentia erat cupiditatis et ambitionis rerum temporalium 235, avaritiae 236—238); b) quia reliquit operari opus suum proprium, puta diligentem salutem et curam animarum seu operatur illud pro mercede et commodo temporali 238; c) quia violata est proportio inter articulos manus dextrae 239; sacerdotes superiores inceperunt do- minari in clero et suam potestatem dilatare et potestatem suorum con- sacerdotum, quamvis inferiorum, contrahere 240. Ex hoc evenit, quod papa ad se contraxit collationem universorum beneficiorum per e-am 241; ex quo exemptiones et reservationes casuum ib.; per ista auctoritas et iurisdictio sacerdotum curatorum est abbreviata et per hoc multa in- oboedientia et irreverentia ad suos sacerdotes est in plebes intromissa; hine venit magna destructio morum et disciplinae in plebibus et dissipatio christianae religionis 241, v. PAPA, EPISCOPI, SACERDOTES, POPULUS 242—247; d) quarta causa destitutionis e-ae sunt monachi 248—256, V. MONACHI. Alia causa destitutionis e ae sunt adinventiones hominum (variae regulae vivendi et praecepta) 257, v. INVENTIONES. Probatur, quod neque Jhe- sus neque apostoli dederunt multa praecepta suis posteris, sed solum unicum praeceptum charitatis et unicum sacrificium eucharistiae 259—262. Ad reformandam pacem et unionem e-ae expedit reducere e-am ad sua primordia salubria et compendiosa, quanto paucioribus et apostolicis mandatis reservatis, quoniam lex spiritus sancti, evangelium et patres ordinarii plebium (papa, episcopi, plebani et opitulationes eorum) omnino sufficiunt ad directionem legitimam populorum 263. — Quod consuetu- dines multae et variae, quae venerunt ex doctrinis et adinventionibus hominum, sint valde nocivae et exstirpandae 265—266, v. CONSUETU- DINES: similiter diversitas conversationis et actuum in familiis et fratri- bus est contraria unitati e-ae et spiritui Jhesu Christi 266-267, quia venit ex amore sui ipsius, ex superbia et conplacentia ad seipsum et vergit ad conturbationem aliorum et divisionem molestam proximorum 266. DIST. IV. — DE UNIVERSITATE ECCLESIAE. Epitheta: u. dulcissima unitas- que e ae sacrosanctae 259; e-ae sanctae iocundissima unitas et communio catholica 270; iocundissima et pulcherrima universitas 271; u. clarissima et unica bona et supersancta et superpulcherrima e-ae Jhesu crucifixi 277; univ. gratissima sanctae e ae 279; univ. dilectissima 279; univ. e-ae praeclara 280; sancta 281, 296, 298; univ. sacrosancta 283; gratissima ib.; univ.
Index rerum (Ecclesia). 325 exemplo suo rebellem et inoboedientem suis sacerdotibus propriis, ita ut manus sinistra in eodem corpore facta sit manui principali ad impedi- mentum et aggravamen suae libertatis 232. — Ad 3) destitutio e-ae facta est ex parte carnalium sacerdotum ex eo, quod sacerdotes facti sutn inbecilles et infatuati et per hoc contemptibiles a populo 233; quod sacerdotes sunt pusillanimes et muliebres 234; quod sacerdotibus placet societas amatorum huius vitae et participatio omnium, quae ipsi diligunt ib.; quod obliti Jhesu crucifixi, crucem d. Jhesu et eius igno- rantiam proiecerunt 234; quod manus e-ae sinistra est nimis impinguata, manus vero dextra valde est extenuata et infirmata, et hoc idem a) quia repleri se elegit magis divitiis, deliciis et honoribus huius mundi, sicut et manus sinistra (quod consequentia erat cupiditatis et ambitionis rerum temporalium 235, avaritiae 236—238); b) quia reliquit operari opus suum proprium, puta diligentem salutem et curam animarum seu operatur illud pro mercede et commodo temporali 238; c) quia violata est proportio inter articulos manus dextrae 239; sacerdotes superiores inceperunt do- minari in clero et suam potestatem dilatare et potestatem suorum con- sacerdotum, quamvis inferiorum, contrahere 240. Ex hoc evenit, quod papa ad se contraxit collationem universorum beneficiorum per e-am 241; ex quo exemptiones et reservationes casuum ib.; per ista auctoritas et iurisdictio sacerdotum curatorum est abbreviata et per hoc multa in- oboedientia et irreverentia ad suos sacerdotes est in plebes intromissa; hine venit magna destructio morum et disciplinae in plebibus et dissipatio christianae religionis 241, v. PAPA, EPISCOPI, SACERDOTES, POPULUS 242—247; d) quarta causa destitutionis e-ae sunt monachi 248—256, V. MONACHI. Alia causa destitutionis e ae sunt adinventiones hominum (variae regulae vivendi et praecepta) 257, v. INVENTIONES. Probatur, quod neque Jhe- sus neque apostoli dederunt multa praecepta suis posteris, sed solum unicum praeceptum charitatis et unicum sacrificium eucharistiae 259—262. Ad reformandam pacem et unionem e-ae expedit reducere e-am ad sua primordia salubria et compendiosa, quanto paucioribus et apostolicis mandatis reservatis, quoniam lex spiritus sancti, evangelium et patres ordinarii plebium (papa, episcopi, plebani et opitulationes eorum) omnino sufficiunt ad directionem legitimam populorum 263. — Quod consuetu- dines multae et variae, quae venerunt ex doctrinis et adinventionibus hominum, sint valde nocivae et exstirpandae 265—266, v. CONSUETU- DINES: similiter diversitas conversationis et actuum in familiis et fratri- bus est contraria unitati e-ae et spiritui Jhesu Christi 266-267, quia venit ex amore sui ipsius, ex superbia et conplacentia ad seipsum et vergit ad conturbationem aliorum et divisionem molestam proximorum 266. DIST. IV. — DE UNIVERSITATE ECCLESIAE. Epitheta: u. dulcissima unitas- que e ae sacrosanctae 259; e-ae sanctae iocundissima unitas et communio catholica 270; iocundissima et pulcherrima universitas 271; u. clarissima et unica bona et supersancta et superpulcherrima e-ae Jhesu crucifixi 277; univ. gratissima sanctae e ae 279; univ. dilectissima 279; univ. e-ae praeclara 280; sancta 281, 296, 298; univ. sacrosancta 283; gratissima ib.; univ.
Strana 326
326 Index rerum (Ecclesia). est ex Jhesu Christo ab uno et ad ipsum unum et per unuim 284; univ. dulcissimae Christi e ae 286; u. sanctissima 287; univ. sanctorum 293; u. gratissima in e-a sacrosancta 295; u. e-ae Christi dilectae 297; u. dul cissima 304. Ad notionem (1). Universitas hic accepta et gerarchia b. Dionysii sunt pror- sus eadem, nisi quod voces sunt distinctae 268; definitio universitatis ib.; pulchritudinis causa comparata est per b. Dionysium caelesti curiae, per b. Johannem ap. tabernaculo dei cum hominibus atque virgini sponsae, et per b. Paulum ap. universitati membrorum corporis humani et har- moniae organicae ipsorum 269; pulchritudo s. e-ae nulli rei in mundo (secundum auctorem) valet magis proprie comparari vel aequari quam corpori virginis decorae iam nubilis seu nuptae compositionique decorae et commensuratae membrorum eius ib. Couclusiones: omnis christianus, de quanto magis vel minus sapit uni- tatem e-ae, de tanto magis vel minus participat spiritum Jhesu Christi (et e converso) 270; cum autem venerunt in e am homines seipsos amantes, tunc manifeste incepit e-a scindi per partes ib. (cf. SCIIISMA): ex quo sequitur, quod e-ae unitas reformari non poterit ad plenum, nisi prius homines seipsos amantes tollantur de medio et in locum ipsorum ponantur aemulantes praefatam e-ae unionem 270. I. modus nocendi universitati ecclesiae. Universitati e-ae nocent seipsos aman- tes et, quae sua sunt, inquirentes non solum in rebus corporalibus, sed etiam in rebus spiritualibus (= monachi) 271; hii non modice nocent universitati, tanto magis, quanto magis incipiunt praepollere in sua privata iustitia et religione inventitia et sanctitate 272; qualiter monachi ponant seipsos in summa reverentia et honore in e-a et qualiter plebeio populo ponant magnam carnis libertatem et relaxationem totius christianae disciplinae 272; persecutio s. virorum laicorum 272 -274. Per ista laici carnales, videntes persecutionem laicorum sanctorum et insuper excusari suam vitam saecularem et multis modis blandiri suis moribus communibus, fiunt sibi ipsis placentes in conversatione sua dissoluta, credunt se bene stare in fide christiana et vituperant laicos sanctos 273—274; sancti laici timidi et occulti 274. II. modus nocendi universitati ccclesiae. Opinio vulgi christiani, quod sanc tam vitam ducere sit necessarium solum vel maxime in religionibus 275 propter quod sancti christiani fere omnes mox fugiunt de medio vulgi, crudeliter sentientes de ipso, et intrant ad claustra 275; claustrorum de- licia et plebeia conversatio ib. Unde perniciosa e-ae divisio, cribratio quaedam contingit, puta quod firmiores christiani fugiunt de medio in- firmorum et non est, qui verbo vel exemplo christianos populos ad devo tionem fidei exhortetur 276—277; similitudo de carnibus et ossibus, de sale terrae et cibo saliendo 276, de semine et terra 277; christ. populus, existens depauperatus a convictu et fulcimento virorum spiritualium, fac- tus est inbecillis et contenebratus nimis et coangulatus in terrenis ib. Ap- pellatio ad archiep. Joannem de Jenstein, ut producat sanctos viros ex claustris et dispergat totam multitudinem ipsorum per universitatem e-ae pro illuminandis rudibus et simplicibus rusticis 277279.
326 Index rerum (Ecclesia). est ex Jhesu Christo ab uno et ad ipsum unum et per unuim 284; univ. dulcissimae Christi e ae 286; u. sanctissima 287; univ. sanctorum 293; u. gratissima in e-a sacrosancta 295; u. e-ae Christi dilectae 297; u. dul cissima 304. Ad notionem (1). Universitas hic accepta et gerarchia b. Dionysii sunt pror- sus eadem, nisi quod voces sunt distinctae 268; definitio universitatis ib.; pulchritudinis causa comparata est per b. Dionysium caelesti curiae, per b. Johannem ap. tabernaculo dei cum hominibus atque virgini sponsae, et per b. Paulum ap. universitati membrorum corporis humani et har- moniae organicae ipsorum 269; pulchritudo s. e-ae nulli rei in mundo (secundum auctorem) valet magis proprie comparari vel aequari quam corpori virginis decorae iam nubilis seu nuptae compositionique decorae et commensuratae membrorum eius ib. Couclusiones: omnis christianus, de quanto magis vel minus sapit uni- tatem e-ae, de tanto magis vel minus participat spiritum Jhesu Christi (et e converso) 270; cum autem venerunt in e am homines seipsos amantes, tunc manifeste incepit e-a scindi per partes ib. (cf. SCIIISMA): ex quo sequitur, quod e-ae unitas reformari non poterit ad plenum, nisi prius homines seipsos amantes tollantur de medio et in locum ipsorum ponantur aemulantes praefatam e-ae unionem 270. I. modus nocendi universitati ecclesiae. Universitati e-ae nocent seipsos aman- tes et, quae sua sunt, inquirentes non solum in rebus corporalibus, sed etiam in rebus spiritualibus (= monachi) 271; hii non modice nocent universitati, tanto magis, quanto magis incipiunt praepollere in sua privata iustitia et religione inventitia et sanctitate 272; qualiter monachi ponant seipsos in summa reverentia et honore in e-a et qualiter plebeio populo ponant magnam carnis libertatem et relaxationem totius christianae disciplinae 272; persecutio s. virorum laicorum 272 -274. Per ista laici carnales, videntes persecutionem laicorum sanctorum et insuper excusari suam vitam saecularem et multis modis blandiri suis moribus communibus, fiunt sibi ipsis placentes in conversatione sua dissoluta, credunt se bene stare in fide christiana et vituperant laicos sanctos 273—274; sancti laici timidi et occulti 274. II. modus nocendi universitati ccclesiae. Opinio vulgi christiani, quod sanc tam vitam ducere sit necessarium solum vel maxime in religionibus 275 propter quod sancti christiani fere omnes mox fugiunt de medio vulgi, crudeliter sentientes de ipso, et intrant ad claustra 275; claustrorum de- licia et plebeia conversatio ib. Unde perniciosa e-ae divisio, cribratio quaedam contingit, puta quod firmiores christiani fugiunt de medio in- firmorum et non est, qui verbo vel exemplo christianos populos ad devo tionem fidei exhortetur 276—277; similitudo de carnibus et ossibus, de sale terrae et cibo saliendo 276, de semine et terra 277; christ. populus, existens depauperatus a convictu et fulcimento virorum spiritualium, fac- tus est inbecillis et contenebratus nimis et coangulatus in terrenis ib. Ap- pellatio ad archiep. Joannem de Jenstein, ut producat sanctos viros ex claustris et dispergat totam multitudinem ipsorum per universitatem e-ae pro illuminandis rudibus et simplicibus rusticis 277279.
Strana 327
Index rerum (Ecclesia). 327 III. modus nocendi universitati ecolesiae. Modus subtilissimus nocendi uni- versitati e-ae est, quod contra universitatem communem christianorum ponantur universitates variae monachorum (religiones variae contra reli- gionem universalem) 280—281. Conturbare universitatem videntur ma- xime 1° illi, qui commutant suas primordenas locationes et renuunt suos gradus, altiora petendo 281 (exempla), et 2° illi, qui distincta officia et operationes legitime in e-a confundunt et variant, aliena curiose pro se vendicantes et propria non curantes, ex. gr. cum sacerdotes implicent seipsos varie saecularibus negociis vel cum monachi irrumpant ad civi- tates et intromittant se de plebibus inportune et infeste 283. Ad notionem (2). Secundum ethymologiam universitas dicta est quasi ab uno versibilitas in et ad multa, vel ad unum multorum conversibilitas, vel unitatis diversitas 283. Ex quibus sequitur, quod tres sunt re- spectus vel relationes principales in omnibus suppositis universitatis: rus ad unum, 2us ad ordinem u-tis vel ad communitatem, 3us ad seipsum 283. Primus respectus facit oboedientiam deo, secundus oboedientiam suis superioribus et ordinationem iustam suis inferioribus, tertius facit hominem tenere suum gradum et in sua vocatione permanere 284 (ex- plicatur). Conclusiones: Omnis christianus, qui habet spiritum Jhesu, habundat hiis respectibus vel relationibus in omnibus suis actibus et studiis, et ipse est de u-te e-ae propriae et de communitate sanctorum. Et omnis chri- stianus, qui deficit ab hiis tribus gradibus, deficit a spiritu Jhesu Christi, et non est de communione sanctorum et de universitate sanctae e-ae 284. Omnis, quanto quis habundat hiis tribus respectibus, tanto est similior trinitati, et appropinquavit ad imaginem et similitudinem dei et d. Jhesu Christi 285. Conclusiones ulteriores de iis, qui amant Christum per spiri- tum sanctum et inquirunt bonum s. e-ae, et de iis, qui nocent e-ae et non afficiuntur circa bona vel mala e-ae (quattuor signa) 285—286, et particulariter de hominibus seipsos amantibus (= monachi prout ethnici et publicani) 286. Quanto quis in u-te gradum continet altiorem, tanto debet hiis tribus respectibus charitatis et vigilantiae habundare 287. Ad notionem (3). Determinatio nominis „universitas": u. dicitur ab uno aliquo, ad quod omnia supposita habent ordinem et attributionem 287. Illud unum faciens unitatem e-ae est I. unus deus, II. unus pater, 1lI. una religio, IV. una lex, V. una consuetudo, uniformis conversatio, uniformes actus ib. I. Universitas et unitas dei (cf. DEUS). Unitas dei in populo facit ipsum populum valde unum; ipsa est primum et principale, quod facit intrinsece et essentialiter ad unitatem populi 288. Et idcirco populus christianus, quamdiu adhaesit uni deo, tamdiu fuit maxima unitas et concordantia in eo; sed cum recessit ab adhaesione dei, tunc recessit ab unitate e-ae et tunc completa est discessio ib. (cf. SCHISMA). Omnes christiani, qui habent spiritum Jhesu crucifixi et aguntur eodem spiritu, sunt unica e-a, sc. Christi et sponsa eius formosa et corpus eius; et ipsi non sunt de hoc mundo et istos mundus odit. Sunt tabernaculum dei et templum spiritus sancti. Et alii omnes desertati a spiritu Jhesu sunt Antichristi et
Index rerum (Ecclesia). 327 III. modus nocendi universitati ecolesiae. Modus subtilissimus nocendi uni- versitati e-ae est, quod contra universitatem communem christianorum ponantur universitates variae monachorum (religiones variae contra reli- gionem universalem) 280—281. Conturbare universitatem videntur ma- xime 1° illi, qui commutant suas primordenas locationes et renuunt suos gradus, altiora petendo 281 (exempla), et 2° illi, qui distincta officia et operationes legitime in e-a confundunt et variant, aliena curiose pro se vendicantes et propria non curantes, ex. gr. cum sacerdotes implicent seipsos varie saecularibus negociis vel cum monachi irrumpant ad civi- tates et intromittant se de plebibus inportune et infeste 283. Ad notionem (2). Secundum ethymologiam universitas dicta est quasi ab uno versibilitas in et ad multa, vel ad unum multorum conversibilitas, vel unitatis diversitas 283. Ex quibus sequitur, quod tres sunt re- spectus vel relationes principales in omnibus suppositis universitatis: rus ad unum, 2us ad ordinem u-tis vel ad communitatem, 3us ad seipsum 283. Primus respectus facit oboedientiam deo, secundus oboedientiam suis superioribus et ordinationem iustam suis inferioribus, tertius facit hominem tenere suum gradum et in sua vocatione permanere 284 (ex- plicatur). Conclusiones: Omnis christianus, qui habet spiritum Jhesu, habundat hiis respectibus vel relationibus in omnibus suis actibus et studiis, et ipse est de u-te e-ae propriae et de communitate sanctorum. Et omnis chri- stianus, qui deficit ab hiis tribus gradibus, deficit a spiritu Jhesu Christi, et non est de communione sanctorum et de universitate sanctae e-ae 284. Omnis, quanto quis habundat hiis tribus respectibus, tanto est similior trinitati, et appropinquavit ad imaginem et similitudinem dei et d. Jhesu Christi 285. Conclusiones ulteriores de iis, qui amant Christum per spiri- tum sanctum et inquirunt bonum s. e-ae, et de iis, qui nocent e-ae et non afficiuntur circa bona vel mala e-ae (quattuor signa) 285—286, et particulariter de hominibus seipsos amantibus (= monachi prout ethnici et publicani) 286. Quanto quis in u-te gradum continet altiorem, tanto debet hiis tribus respectibus charitatis et vigilantiae habundare 287. Ad notionem (3). Determinatio nominis „universitas": u. dicitur ab uno aliquo, ad quod omnia supposita habent ordinem et attributionem 287. Illud unum faciens unitatem e-ae est I. unus deus, II. unus pater, 1lI. una religio, IV. una lex, V. una consuetudo, uniformis conversatio, uniformes actus ib. I. Universitas et unitas dei (cf. DEUS). Unitas dei in populo facit ipsum populum valde unum; ipsa est primum et principale, quod facit intrinsece et essentialiter ad unitatem populi 288. Et idcirco populus christianus, quamdiu adhaesit uni deo, tamdiu fuit maxima unitas et concordantia in eo; sed cum recessit ab adhaesione dei, tunc recessit ab unitate e-ae et tunc completa est discessio ib. (cf. SCHISMA). Omnes christiani, qui habent spiritum Jhesu crucifixi et aguntur eodem spiritu, sunt unica e-a, sc. Christi et sponsa eius formosa et corpus eius; et ipsi non sunt de hoc mundo et istos mundus odit. Sunt tabernaculum dei et templum spiritus sancti. Et alii omnes desertati a spiritu Jhesu sunt Antichristi et
Strana 328
328 Index rerum (Ecclesia). corpus A-i et meretrix fornicaria eius; ex quibus venit Antichristus et per eos est in e-a sanctorum (cf. ANTICHRISTUS) 290; tribulatio e-ae sanctis dei per e-am 291. Sathanae modus exquisitus operandi in e-a 291—292. Propter idolum zeli (Ez. VIII. 5), i. e. spiritum huius mundi re cessit spiritus Jhesu de domo sua longe; recedente autem spiritu dei re- cessit etiam unitas et communicatio a populo christiano 293; introducta sunt schismata et erectus est Antichristus ib. (cf. ANTICHRISTUS, DEUS). Discessio ab amore Jhesu Christi ad amorem huius mundi, ista diversitas deorum mystica est unica causa efficiens et efficax desolationis a spiritu Jhesu, recessionis populorum christianorum ab invicem et ita convenien- ter divisionis et corruptionis universitatis in e a 295. Exhinc venit super- habundantia iniquitatis, i. e. avaritiae et refrigerium charitatis, exinde venit multitudo congregationum, diversitas regum et dominorum, multae sectae et contubernia hominum se invicem aemulantium, multitudo religionum novarum atque doctrinarum variarum et adinventionum hominum, multa figmenta per templa varia splendida et recentia, utpote s. statuarum, imaginum, reliquiarum et gratiarum singularium 296. II. Universitas et unitas patris. Unitas patris (domini vel regis, doctoris, magi- stri etc.) valde nimis confert et necessaria est ad esse u-tis et ad eius con- servationem, et diversitas istorum valde nimis u-tem destruit 297. De necessaria et utili universitate patrum, qui vocantur patres, domini et magistri in populis christianis ordinarii (papa, episcopi, sacerdotes curati) 298; opp.: patres adventitii et novi recentesque 299; pseudopatres et pseudomagistri ib., magistri pseudoli, furones et latrones, blasphemi con- tra Christum, quorum multitudo componit bestiam Apoc. 300; com- parantur filiabus Loth 301—302 et mysticis Amon et Moab 302; caeci et duces caecorum 303. Conclusio: pro universitate e-ae reformanda ex pediens foret et valde necessarium pluralitatem variam et extraordinariam pseudopatrum tollendam esse de medio et summo studio exstirpandam 302; aut subordinare tales patres et coartare ad subiectionem veris pro priis et inmediatis propriis, utpote curatis sacerdotibus et episcopis 303. III. Universitas e-ae et unitas religionis. Religio est cultus dei unius (cf. RELIGIO). Necesse est unius dei esse unum cultum et unam religionem. Varietas religionum, quamvis circa unum deum, supramodum varias facit habitudines populorum ad se invicem et introducit alienationem segre- gationemque christianorum ab invicem; per quod disturbatur univer- sitas et destruitur unitas e-ae 304; nomen ,religiones" non convenit societatibus monachorum ib. (probatur). Deducitur, quod diversitas reli- gionum in populo christiano introducat alienitatem hominum ad seipsos et deroget communi christianae religioni 305—306. IV. Universitas e-ae et unitas legis atque regularum vitae hominum. Una lex facit maxime ad esse unum populum (lex ex „lego legis“); populus chri- stianus principaliter per hoc est unus effectus et nuncupatus, quia habet unicum legislatorem et unam legem, quae Ps. LXVII. 7 „mos vivendi' appellatur et quam solus deus et spiritus eius inducere potuerat 306; explicatur 307—308; v. LEN.
328 Index rerum (Ecclesia). corpus A-i et meretrix fornicaria eius; ex quibus venit Antichristus et per eos est in e-a sanctorum (cf. ANTICHRISTUS) 290; tribulatio e-ae sanctis dei per e-am 291. Sathanae modus exquisitus operandi in e-a 291—292. Propter idolum zeli (Ez. VIII. 5), i. e. spiritum huius mundi re cessit spiritus Jhesu de domo sua longe; recedente autem spiritu dei re- cessit etiam unitas et communicatio a populo christiano 293; introducta sunt schismata et erectus est Antichristus ib. (cf. ANTICHRISTUS, DEUS). Discessio ab amore Jhesu Christi ad amorem huius mundi, ista diversitas deorum mystica est unica causa efficiens et efficax desolationis a spiritu Jhesu, recessionis populorum christianorum ab invicem et ita convenien- ter divisionis et corruptionis universitatis in e a 295. Exhinc venit super- habundantia iniquitatis, i. e. avaritiae et refrigerium charitatis, exinde venit multitudo congregationum, diversitas regum et dominorum, multae sectae et contubernia hominum se invicem aemulantium, multitudo religionum novarum atque doctrinarum variarum et adinventionum hominum, multa figmenta per templa varia splendida et recentia, utpote s. statuarum, imaginum, reliquiarum et gratiarum singularium 296. II. Universitas et unitas patris. Unitas patris (domini vel regis, doctoris, magi- stri etc.) valde nimis confert et necessaria est ad esse u-tis et ad eius con- servationem, et diversitas istorum valde nimis u-tem destruit 297. De necessaria et utili universitate patrum, qui vocantur patres, domini et magistri in populis christianis ordinarii (papa, episcopi, sacerdotes curati) 298; opp.: patres adventitii et novi recentesque 299; pseudopatres et pseudomagistri ib., magistri pseudoli, furones et latrones, blasphemi con- tra Christum, quorum multitudo componit bestiam Apoc. 300; com- parantur filiabus Loth 301—302 et mysticis Amon et Moab 302; caeci et duces caecorum 303. Conclusio: pro universitate e-ae reformanda ex pediens foret et valde necessarium pluralitatem variam et extraordinariam pseudopatrum tollendam esse de medio et summo studio exstirpandam 302; aut subordinare tales patres et coartare ad subiectionem veris pro priis et inmediatis propriis, utpote curatis sacerdotibus et episcopis 303. III. Universitas e-ae et unitas religionis. Religio est cultus dei unius (cf. RELIGIO). Necesse est unius dei esse unum cultum et unam religionem. Varietas religionum, quamvis circa unum deum, supramodum varias facit habitudines populorum ad se invicem et introducit alienationem segre- gationemque christianorum ab invicem; per quod disturbatur univer- sitas et destruitur unitas e-ae 304; nomen ,religiones" non convenit societatibus monachorum ib. (probatur). Deducitur, quod diversitas reli- gionum in populo christiano introducat alienitatem hominum ad seipsos et deroget communi christianae religioni 305—306. IV. Universitas e-ae et unitas legis atque regularum vitae hominum. Una lex facit maxime ad esse unum populum (lex ex „lego legis“); populus chri- stianus principaliter per hoc est unus effectus et nuncupatus, quia habet unicum legislatorem et unam legem, quae Ps. LXVII. 7 „mos vivendi' appellatur et quam solus deus et spiritus eius inducere potuerat 306; explicatur 307—308; v. LEN.
Strana 329
Index rerum. 329 B) ECCLESIA HIERARCHICA v. Ecclesia sanctorum, passim (expositionem coniunctionis harum duarum notionum quaere in libro bohemico editoris de Mag. Matthia de Janov, p. 154—181). C) ECCLESIA MALIGNANTIUM sunt christiani et primum sacerdotes et clerici amatores huius mundi; schisma factum est in e. m. 157; multi- tudo hypocritarum vel carnalium christianorum et primum sacerdotum et clericorum 159; varietas bestiae Antichristi et e-ae m., quae ex Cayn homicida sumpsit principium (opp.: universitas e-ae Christi ab Abel, primo iusto, inchoata) 285; — appellatur: corpus Antichristi 158; meretrix clamosa spiritualis, sc. Babylon 159; fornicaria mystica in fide et religione christiana 160. D) ECCLESIA PRIMITIVA: e. primitivorum 174; e. primitiva 180; e. origi- nalis 201; sine multiplicitate accidentali e. Christi in apostolis et episcopis bene stabat 145; charitas, quae diligit ordinem e ae pr ae 283; christiani uniti secundum typum e-ae pr-ae 185; in e-a originali tres ordines per- sonarum curatarum 201; quod papa contraxit ad se collationem bene- ficiorum, nequaquam ordinatione e-ae sanctae primaria est institutum vel sanxitum 241; primitiva potestas 242; communitas bonorum apud monachos nequaquam est similis e-ae primitivorum christianorum et s. apostolorum 181; cf. A) Ecclesiam sanctorum, passim. E) ECCLESIAE STATUS PRAESENS v. A) ECCLESIA SANCTORUM et SCHISMA, MONACHI, POPULUS, PRAEDICATORES, PSEUDOPROPHETAE, SACERDOTES. ELECTI: e. dei 194, sancti dei 194, 195; tempus tribulationis e-orum 195. ELOQUENTIAE studium hypocritarum 60, cf. PSEUDOPROPHETAE. EPISCOPI, ordo principalis ecclesiae 201, cf. ECCIESIA dist. II; — e-i sunt causa deformitatis Christi Jhesu familiae: exhibent seipsos plebanis nimis elevatos et dominantes in clero 224; non habent sollicitudinem dignam de bona et utili ordinatione curatorum 225; alii e-i habent suum cor ad suam propriam devotionem privatam exquirendam ib., cf. 239; suos ar- chidiaconos debita animadvertentia non attendunt 226; — e-i sacerdotes curatos in multis coartant et impediunt ipsorum communem potestatem in tantum, quod etiam volunt de manu sua praedicatores et vicarios cura- torum locare 247; e-i effecerunt sibi sacerdotes curatos in multis quasi homines suos censuales ib. EUCHARISTIA: I. Epitheta specialia de sacramento e-ae atque eius sumptione (ordine al- phabetico): azima sinceritatis et veritatis 37; — bonum in populo chri- stiano 39; — cena patrisfamilias 134; c. sacratissima 134; — cibus ho- mini proprius 28, c. mirabilis 28, 33, etc.; — conspersio 36; — corpus et sanguis preciosus 137; — panis artus et aqua brevis (Jo. XXX. 20) 37; p. coelestis 138; p. plebeiorum appropriatus et coelestis 28; p. primus 29; p. propositionis (Mt. XII, 4) 33; p. noster quottidianus 52; p. vivus 32, 34; — pascha nostrum 71; p. immolatum pro nobis 135; — regula veritatis et gratiae 37; — sacrificium iuge 70, 218; s. unicum supersubstantiale et supercoeleste 260; — sacramentum: divinum 71, dulcissimum et tre- KYBAL: M. de Janov Regulae, II. 22
Index rerum. 329 B) ECCLESIA HIERARCHICA v. Ecclesia sanctorum, passim (expositionem coniunctionis harum duarum notionum quaere in libro bohemico editoris de Mag. Matthia de Janov, p. 154—181). C) ECCLESIA MALIGNANTIUM sunt christiani et primum sacerdotes et clerici amatores huius mundi; schisma factum est in e. m. 157; multi- tudo hypocritarum vel carnalium christianorum et primum sacerdotum et clericorum 159; varietas bestiae Antichristi et e-ae m., quae ex Cayn homicida sumpsit principium (opp.: universitas e-ae Christi ab Abel, primo iusto, inchoata) 285; — appellatur: corpus Antichristi 158; meretrix clamosa spiritualis, sc. Babylon 159; fornicaria mystica in fide et religione christiana 160. D) ECCLESIA PRIMITIVA: e. primitivorum 174; e. primitiva 180; e. origi- nalis 201; sine multiplicitate accidentali e. Christi in apostolis et episcopis bene stabat 145; charitas, quae diligit ordinem e ae pr ae 283; christiani uniti secundum typum e-ae pr-ae 185; in e-a originali tres ordines per- sonarum curatarum 201; quod papa contraxit ad se collationem bene- ficiorum, nequaquam ordinatione e-ae sanctae primaria est institutum vel sanxitum 241; primitiva potestas 242; communitas bonorum apud monachos nequaquam est similis e-ae primitivorum christianorum et s. apostolorum 181; cf. A) Ecclesiam sanctorum, passim. E) ECCLESIAE STATUS PRAESENS v. A) ECCLESIA SANCTORUM et SCHISMA, MONACHI, POPULUS, PRAEDICATORES, PSEUDOPROPHETAE, SACERDOTES. ELECTI: e. dei 194, sancti dei 194, 195; tempus tribulationis e-orum 195. ELOQUENTIAE studium hypocritarum 60, cf. PSEUDOPROPHETAE. EPISCOPI, ordo principalis ecclesiae 201, cf. ECCIESIA dist. II; — e-i sunt causa deformitatis Christi Jhesu familiae: exhibent seipsos plebanis nimis elevatos et dominantes in clero 224; non habent sollicitudinem dignam de bona et utili ordinatione curatorum 225; alii e-i habent suum cor ad suam propriam devotionem privatam exquirendam ib., cf. 239; suos ar- chidiaconos debita animadvertentia non attendunt 226; — e-i sacerdotes curatos in multis coartant et impediunt ipsorum communem potestatem in tantum, quod etiam volunt de manu sua praedicatores et vicarios cura- torum locare 247; e-i effecerunt sibi sacerdotes curatos in multis quasi homines suos censuales ib. EUCHARISTIA: I. Epitheta specialia de sacramento e-ae atque eius sumptione (ordine al- phabetico): azima sinceritatis et veritatis 37; — bonum in populo chri- stiano 39; — cena patrisfamilias 134; c. sacratissima 134; — cibus ho- mini proprius 28, c. mirabilis 28, 33, etc.; — conspersio 36; — corpus et sanguis preciosus 137; — panis artus et aqua brevis (Jo. XXX. 20) 37; p. coelestis 138; p. plebeiorum appropriatus et coelestis 28; p. primus 29; p. propositionis (Mt. XII, 4) 33; p. noster quottidianus 52; p. vivus 32, 34; — pascha nostrum 71; p. immolatum pro nobis 135; — regula veritatis et gratiae 37; — sacrificium iuge 70, 218; s. unicum supersubstantiale et supercoeleste 260; — sacramentum: divinum 71, dulcissimum et tre- KYBAL: M. de Janov Regulae, II. 22
Strana 330
330 Index rerum. mendum 28; nostrum mirabile 32, nostrum mirabile et tremendum 37, nostrum supersubstantiale 137, venerabile 38. II. Communio eucharistiae temporibus praeteritis: apostoli in primitiva ec- clesia valebant et de facto faciebant quottidianam communionem 136; — constitutio Anacleti et Fabiani 134, 136; - quamdiu in ecclesia Christi fuit fervor charitatis et habundantia virtutis, tamdiu communitas christiana quottidie et sepe istud nostrum veritatis azima iterabat; sed postquam multorum refriguit charitas et habundavit iniquitas, tum mox plebs chri- stiana cessavit a frequenti communione huius panis 37—38, cf. 265 (quando cessavit illa saluberrima consuetudo). III. Communionis eucharistiae status praesens: questio de manducatione quottidiana vel crebra a plebeis multum invaluit, saltem inter communes et simplices 70; promotores et impeditores ib. IV. Eucharistia quid sit ct quid in ea (cf. Epitheta specialia): vitae sustenta- mentum 28; liber mandatorum dei 32, volumen ib.; est proprie liber vitae scriptus intus et foris, traditus prophetae et evangelistae et per con- sequens omni christiano ad vorandum 36; doctor tuus et praeceptor 37; in isto sacramento est collectio omnium perfectionum optatarum et opta- bilium ad suum esse, vivere et intelligere cuilibet hominum capacium, veluti omnium sustentaculorum substantiae, omnium gubernaculorum vitae, omnium veritatum intelligentiae, et omne bonum 33. Ita iste panis communis omnium 1° est cibus et potus, 2° est regula et magister, 3° est sibi verbum et omnis sapientia et veritas ib.; est veritas, regula vitae generalis omnium hominum 35; una et generalis vitae christianae regula et lex ib.; est gratia et veritas atque sapientia incarnata 36; summa gra- tiae et veritatis christianae 38. Cf. infra sub VII. Effectus. V. Rationes frequentis communionis cucharistiae (cf. etiam sub IV et VI): quottidianam communionem esse licitam, utilem et necessariam omni populo fideli christiano Christus evidenter determinavit et expressit in constitutione suae orationis 137; Jhesus reliquit homini liberam volun- tatem quoad crebram vel tardiorem manducationem huius cibi, innuit tamen nihilominus fore necessarium ipsius sumptionem crebriorem 138. VI. Effectus frequentis communionis eucharistiae: totum cibat et instruit hominem 33; illuminat intellectum digne manducantis ad cognoscendam veritatem et regulam vitae utilem 34—35, cf. 38; illuminat et docet de omnibus 36; docet omnem veritatem ib.; docet intus et foris et illu- minat omnem hominem venientem in hunc mundum ib.; non tantum confortat, sed etiam docet omnem veritatem necessariam ad salutem 36; inde communicans assumit cognitionem veritatis suae vitae utilis, accipit inde confirmationem ad standum et ambulandum in veritate, et per fre- quentationem crebram ipsius continue istorum memoria vivaciter in ho- mine renovatur 35; — per hoc discernitur christianus amans legem evan- gelicam et regulam religionis christianae et is, qui minime suum sum- mum bonum intelligit 37; frequenter communicantes et communicare docentes iuste et sancte faciunt secunturque vestigia Christi Jhesu et eius testium 69; frequens communio saluti vicina 50; — unio cum Christo
330 Index rerum. mendum 28; nostrum mirabile 32, nostrum mirabile et tremendum 37, nostrum supersubstantiale 137, venerabile 38. II. Communio eucharistiae temporibus praeteritis: apostoli in primitiva ec- clesia valebant et de facto faciebant quottidianam communionem 136; — constitutio Anacleti et Fabiani 134, 136; - quamdiu in ecclesia Christi fuit fervor charitatis et habundantia virtutis, tamdiu communitas christiana quottidie et sepe istud nostrum veritatis azima iterabat; sed postquam multorum refriguit charitas et habundavit iniquitas, tum mox plebs chri- stiana cessavit a frequenti communione huius panis 37—38, cf. 265 (quando cessavit illa saluberrima consuetudo). III. Communionis eucharistiae status praesens: questio de manducatione quottidiana vel crebra a plebeis multum invaluit, saltem inter communes et simplices 70; promotores et impeditores ib. IV. Eucharistia quid sit ct quid in ea (cf. Epitheta specialia): vitae sustenta- mentum 28; liber mandatorum dei 32, volumen ib.; est proprie liber vitae scriptus intus et foris, traditus prophetae et evangelistae et per con- sequens omni christiano ad vorandum 36; doctor tuus et praeceptor 37; in isto sacramento est collectio omnium perfectionum optatarum et opta- bilium ad suum esse, vivere et intelligere cuilibet hominum capacium, veluti omnium sustentaculorum substantiae, omnium gubernaculorum vitae, omnium veritatum intelligentiae, et omne bonum 33. Ita iste panis communis omnium 1° est cibus et potus, 2° est regula et magister, 3° est sibi verbum et omnis sapientia et veritas ib.; est veritas, regula vitae generalis omnium hominum 35; una et generalis vitae christianae regula et lex ib.; est gratia et veritas atque sapientia incarnata 36; summa gra- tiae et veritatis christianae 38. Cf. infra sub VII. Effectus. V. Rationes frequentis communionis cucharistiae (cf. etiam sub IV et VI): quottidianam communionem esse licitam, utilem et necessariam omni populo fideli christiano Christus evidenter determinavit et expressit in constitutione suae orationis 137; Jhesus reliquit homini liberam volun- tatem quoad crebram vel tardiorem manducationem huius cibi, innuit tamen nihilominus fore necessarium ipsius sumptionem crebriorem 138. VI. Effectus frequentis communionis eucharistiae: totum cibat et instruit hominem 33; illuminat intellectum digne manducantis ad cognoscendam veritatem et regulam vitae utilem 34—35, cf. 38; illuminat et docet de omnibus 36; docet omnem veritatem ib.; docet intus et foris et illu- minat omnem hominem venientem in hunc mundum ib.; non tantum confortat, sed etiam docet omnem veritatem necessariam ad salutem 36; inde communicans assumit cognitionem veritatis suae vitae utilis, accipit inde confirmationem ad standum et ambulandum in veritate, et per fre- quentationem crebram ipsius continue istorum memoria vivaciter in ho- mine renovatur 35; — per hoc discernitur christianus amans legem evan- gelicam et regulam religionis christianae et is, qui minime suum sum- mum bonum intelligit 37; frequenter communicantes et communicare docentes iuste et sancte faciunt secunturque vestigia Christi Jhesu et eius testium 69; frequens communio saluti vicina 50; — unio cum Christo
Strana 331
Index rerum. 331 secundum interiorem et novum hominem 52; — sacrificium corporis Christi primo et principaliter habet efficere et potest in dei ecclesia uni- tatem et conservare universitatem sacrosanctam 260. VII. Impeditores frequentis communionis eucharistiac: pseudoli 27, pseudo- prophetae 38, iniqui et non fideles 39, brachia Antichristi 218; — corri- piuntur a lege naturali 25, cf. 26; ignorantia et crudelitas ipsorum 25; ignorantia et mendacium 25—26; superbia, invidia et impotentia ipsorum 26; caecitas et iniustitia eorum 27; stulti esse demonstrantur 28; non habere zelum ad legem evangelicam et gratiam et veritatem factam per Jhesum Christum 38. VIII. Quaestiones dogmaticar: a) Species communionis: species veri panis et vini, species communissimae et inter cibos et quoad usum animalium; inde nomen panis = xav et vinum = vis omnium, vis hominum 33; eucharistia praestita in communi cibo et potu sub speciebus communissimis, scil. panis et vini 35, frequen- tatio comestionis corporis et sanguinis Jhesu Christi 50. b) Sacerdotes: licet s. praecedant plebeios in ordine officii, non tamen in dignitate manducationis 26. c) Communio spiritualis et sacramentalis: probatur, quod non sufficiat com- munio tantum spiritualis: 1. in N. T. iam datum est homini, qui est com- positus ex carne et intellectu, verbum caro factum ad manducandum, 2. c. spir. non ita integre hominem reformat sicut c. sacr. 31—32. EXEMPTIONES infinitarum personarum nec non conventuum multorum a iurisdiccione ordinariorum propriorum 241. Cf. ECCLESIA, dist. III. EXHORCISTA, septima iunctura brachii spiritualis 207. FIDES : fidei christianae articuli sunt ab unica regula veritatis et ad eam diri- gunt cognoscendam in credendis 16; — huius mundi victoria, quae est fides in Jhesum Christum 67. GENUS generalissimum (alias subiectum attributionis) v. SCIENTIA. GLADII duo (censurae duae) acutissimi, fortes, magni et elimati = po- testas regia et potestas sacerdotalis 206. Cf. ECCLESIA, dist. II. HAERETICI vel tyranni aliquando 280. HOMO : h. qui sentit et cognoscit (opp.: insensibilia) 22; — in primitivis saeculis omnes erant filii irae 293—294; homo vetus et terrestris 234; h. defor- matus a veritate et per hoc irregularis effectus 22; — dignissima natura hominum, h. nobilissimus atque liberae voluntatis 307; actio spiritus sancti in h-bus ib.; h. habet rationem veluti suum summum bonum 21; qui- libet h. naturaliter habet inscriptam et inditam notitiam veritatis (lex na- turalis) 25; cf. VERITAS; — h. interior et novus, qui secundum deum creatus est 52; duo principalia intrinseca: voluntas h-is bona et gratia dei prima et gratis data, vel spiritus Jhesu Christi et anima rationalis et bumilis et oboediens deo suo 151. Et ista duo simul iuncta unitaque faciunt intrinsece vel generant novum hominem interiorem, qui secun- dum deum creatus est, i. e. conformem verbo dei incarnato 152. Ad generationem novi interioris h-is et coelestis necesse est semper con- 22 *
Index rerum. 331 secundum interiorem et novum hominem 52; — sacrificium corporis Christi primo et principaliter habet efficere et potest in dei ecclesia uni- tatem et conservare universitatem sacrosanctam 260. VII. Impeditores frequentis communionis eucharistiac: pseudoli 27, pseudo- prophetae 38, iniqui et non fideles 39, brachia Antichristi 218; — corri- piuntur a lege naturali 25, cf. 26; ignorantia et crudelitas ipsorum 25; ignorantia et mendacium 25—26; superbia, invidia et impotentia ipsorum 26; caecitas et iniustitia eorum 27; stulti esse demonstrantur 28; non habere zelum ad legem evangelicam et gratiam et veritatem factam per Jhesum Christum 38. VIII. Quaestiones dogmaticar: a) Species communionis: species veri panis et vini, species communissimae et inter cibos et quoad usum animalium; inde nomen panis = xav et vinum = vis omnium, vis hominum 33; eucharistia praestita in communi cibo et potu sub speciebus communissimis, scil. panis et vini 35, frequen- tatio comestionis corporis et sanguinis Jhesu Christi 50. b) Sacerdotes: licet s. praecedant plebeios in ordine officii, non tamen in dignitate manducationis 26. c) Communio spiritualis et sacramentalis: probatur, quod non sufficiat com- munio tantum spiritualis: 1. in N. T. iam datum est homini, qui est com- positus ex carne et intellectu, verbum caro factum ad manducandum, 2. c. spir. non ita integre hominem reformat sicut c. sacr. 31—32. EXEMPTIONES infinitarum personarum nec non conventuum multorum a iurisdiccione ordinariorum propriorum 241. Cf. ECCLESIA, dist. III. EXHORCISTA, septima iunctura brachii spiritualis 207. FIDES : fidei christianae articuli sunt ab unica regula veritatis et ad eam diri- gunt cognoscendam in credendis 16; — huius mundi victoria, quae est fides in Jhesum Christum 67. GENUS generalissimum (alias subiectum attributionis) v. SCIENTIA. GLADII duo (censurae duae) acutissimi, fortes, magni et elimati = po- testas regia et potestas sacerdotalis 206. Cf. ECCLESIA, dist. II. HAERETICI vel tyranni aliquando 280. HOMO : h. qui sentit et cognoscit (opp.: insensibilia) 22; — in primitivis saeculis omnes erant filii irae 293—294; homo vetus et terrestris 234; h. defor- matus a veritate et per hoc irregularis effectus 22; — dignissima natura hominum, h. nobilissimus atque liberae voluntatis 307; actio spiritus sancti in h-bus ib.; h. habet rationem veluti suum summum bonum 21; qui- libet h. naturaliter habet inscriptam et inditam notitiam veritatis (lex na- turalis) 25; cf. VERITAS; — h. interior et novus, qui secundum deum creatus est 52; duo principalia intrinseca: voluntas h-is bona et gratia dei prima et gratis data, vel spiritus Jhesu Christi et anima rationalis et bumilis et oboediens deo suo 151. Et ista duo simul iuncta unitaque faciunt intrinsece vel generant novum hominem interiorem, qui secun- dum deum creatus est, i. e. conformem verbo dei incarnato 152. Ad generationem novi interioris h-is et coelestis necesse est semper con- 22 *
Strana 332
332 Index rerum. currere gratiam et bonam heis voluntatem, i. c. voluntariam h-is depo- sitionem veteris h-is cum actibus suis 152. HOSTIARIUS, sexta iunctura brachii spiritualis 207. HYPOCRITAE v. PSEUDOPROPHETAE. ICONOMUS vel paterfamilias, septima iunctura brachii saecularis 207. JHESUS CHRISTUS : a) filius dei: est adaequata patris similitudo et imago 4, et secundum ipsam filius operatur ib.; est illa forma patris vel regula a patre, quia est verbum patris et in patre et id, quod pater, substantiali- ter: unde omnia per ipsum facta sunt et sine ipso factum est nihil. Est forma vel idea immutabilis et aeterna omni creaturae 4; filius dei vivi. omnia potens, omnia sciens et omnes homines volens salvos fieri et ad notitiam suam pervenire 189; filius dei vivus, virtus dei et sapientia 269. Cf. ECCLESIA, dist. I. et TRINITAS. b) legislator et salvator mundi (cf. REGULA et VERITAS): epitheta ad- iectivorum: bonus et fidelis unicus 189; dulcissimus 59, 161; misera- tor et misericors 21: pius 21, 155, 163, 171, 203, 213, 218; piissimus 234; suavissimus 21; — epitheta substantivorum: Adam 165; agnus hu- milis et mitis 190, 218; caput et fundamentum unicum omnium 211; curatus animarum 202; deus piissimus et fidelis 203; dominus dominan- tium et princeps regum terrae 212, cf. 164; dominus terribilis 259; do- minus piissimus ib.; frater noster 234; iustitiae sol, qui ortus est timenti- bus deum in hoc mundo 65; lapis vivus angularis ecclesiae 211; legis- lator 19; legislator evangelicus ac paterfamilias 136: legislator unicus fidelis et unicus prudens et sciens necessitatem hominum et infirmitatem 261; unicus solus et optimus et perfectus magister legislator 256; liber scriptus intus et foris, sed signatus 30; magister apostolorum 261; pater unicus 300; pater verus populi christiani 301; pontifex necnon concin- nator singularis 74; unica regula omnibus apostolis et hominibus, sola necessaria et sufficiens ad omnia, in omnibus et in omni loco et tem pore, non tantum hominum, sed et angelorum 2; lex vitae et regula omnis veritatis et disciplinae 30; unica regula manifesta et infallibilis 65; rex regum et dominus dominantium, unicus bonus et sapiens J. Chr. 164; summus sacerdos, qui omnia potest et omnia scit et valde vigilat super suum populum 189; salus mundi in ecclesia et per ecclesiam est proprie opus Jhesu crucifixi 200; sapientia et veritas 2; omnipotens sa- pientia divina 156; spiritus bonus 261; stipes vel pes candelabri (Exo. XXXVII. 17—19) 214; fidelis testis veritatis 50, 52; verbum caro factum 268; veritas 20, 22, 30, 32, 34, 35, 36, 65, 141, 215, 303; dei virtus et dei sapientia 65 et passim; vitis vel arbor (Joa. XV. 2) 214; volumen plenum gratia et veritate intus et foris 30. c) Jhesus et homo (cf. HOMO): homo sine Jhesu crucifixo nihil potest facere; pius Jhesus sine hominibus potest omnia, sed non facit aliquid in ho- minibus conferens ad salutem sine hominibus, sed vult facere omnia ex pacto suo statuto ad profectum et salutem hominum privatam cum ho- minibus, per homines et ex hominibus 171. d) Jhesus et homo christianus (crux), cf. REGULA et VERITAS: nihil ho- mini christiano pulchrum in hoc mundo, nihil sapiens, nihil delectabile
332 Index rerum. currere gratiam et bonam heis voluntatem, i. c. voluntariam h-is depo- sitionem veteris h-is cum actibus suis 152. HOSTIARIUS, sexta iunctura brachii spiritualis 207. HYPOCRITAE v. PSEUDOPROPHETAE. ICONOMUS vel paterfamilias, septima iunctura brachii saecularis 207. JHESUS CHRISTUS : a) filius dei: est adaequata patris similitudo et imago 4, et secundum ipsam filius operatur ib.; est illa forma patris vel regula a patre, quia est verbum patris et in patre et id, quod pater, substantiali- ter: unde omnia per ipsum facta sunt et sine ipso factum est nihil. Est forma vel idea immutabilis et aeterna omni creaturae 4; filius dei vivi. omnia potens, omnia sciens et omnes homines volens salvos fieri et ad notitiam suam pervenire 189; filius dei vivus, virtus dei et sapientia 269. Cf. ECCLESIA, dist. I. et TRINITAS. b) legislator et salvator mundi (cf. REGULA et VERITAS): epitheta ad- iectivorum: bonus et fidelis unicus 189; dulcissimus 59, 161; misera- tor et misericors 21: pius 21, 155, 163, 171, 203, 213, 218; piissimus 234; suavissimus 21; — epitheta substantivorum: Adam 165; agnus hu- milis et mitis 190, 218; caput et fundamentum unicum omnium 211; curatus animarum 202; deus piissimus et fidelis 203; dominus dominan- tium et princeps regum terrae 212, cf. 164; dominus terribilis 259; do- minus piissimus ib.; frater noster 234; iustitiae sol, qui ortus est timenti- bus deum in hoc mundo 65; lapis vivus angularis ecclesiae 211; legis- lator 19; legislator evangelicus ac paterfamilias 136: legislator unicus fidelis et unicus prudens et sciens necessitatem hominum et infirmitatem 261; unicus solus et optimus et perfectus magister legislator 256; liber scriptus intus et foris, sed signatus 30; magister apostolorum 261; pater unicus 300; pater verus populi christiani 301; pontifex necnon concin- nator singularis 74; unica regula omnibus apostolis et hominibus, sola necessaria et sufficiens ad omnia, in omnibus et in omni loco et tem pore, non tantum hominum, sed et angelorum 2; lex vitae et regula omnis veritatis et disciplinae 30; unica regula manifesta et infallibilis 65; rex regum et dominus dominantium, unicus bonus et sapiens J. Chr. 164; summus sacerdos, qui omnia potest et omnia scit et valde vigilat super suum populum 189; salus mundi in ecclesia et per ecclesiam est proprie opus Jhesu crucifixi 200; sapientia et veritas 2; omnipotens sa- pientia divina 156; spiritus bonus 261; stipes vel pes candelabri (Exo. XXXVII. 17—19) 214; fidelis testis veritatis 50, 52; verbum caro factum 268; veritas 20, 22, 30, 32, 34, 35, 36, 65, 141, 215, 303; dei virtus et dei sapientia 65 et passim; vitis vel arbor (Joa. XV. 2) 214; volumen plenum gratia et veritate intus et foris 30. c) Jhesus et homo (cf. HOMO): homo sine Jhesu crucifixo nihil potest facere; pius Jhesus sine hominibus potest omnia, sed non facit aliquid in ho- minibus conferens ad salutem sine hominibus, sed vult facere omnia ex pacto suo statuto ad profectum et salutem hominum privatam cum ho- minibus, per homines et ex hominibus 171. d) Jhesus et homo christianus (crux), cf. REGULA et VERITAS: nihil ho- mini christiano pulchrum in hoc mundo, nihil sapiens, nihil delectabile
Strana 333
Index rerum. 333 vel iocundum, nisi ille, quo induitur J. Chr., qui est factus dei virtus et dei sapientia, veritas, via et vita 66; crucis Jhesu evacuatio 50; simpli- citas Jhesu (opp.: curiosa et inutilia ad salutem) 50; populus christianus oblitus humilitatis et ignominiae crucis J. Chr. 190; crux domini Jhesu et eius ignorantia 234; Christus non est ex hoc mundo et mundus odit Christum, i. e. veritatem et virtutem dei (similiter et pii christiani) 290. e) Jhesus et ceclesia, cf. ECCLESIA: ecclesiae unitatem solidam et incon- cussam d. J. cum summa diligentia componere et colligare voluit et in unitate eandem firmare valde et conservare 259; nam et pro eo mortuus est 260; cf. 267: Christus descendit de coelis, mortuus est et resurrexit et misit spiritum sanctum suum, scilicet ut filios dei, qui erant dispersi, in unum cor et animam unam congregaret et ut ecclesia sua esset unum, sicut ipse et pater est unum 267; unicum praeceptum et unicum sacri- ficium reliquit ecclesiae 260; dedit solum spiritum suum bonum et spiri- tum patris in corda eredentium pro omni lege viva et perfecta et pro omni regula vitae cuiuslibet sufficienti 261; populi christiani caput uni- cum, proprium cuicuique commune et immediatum 190; caput aureum, fidele et dominicum, unicum semper et inconcussum ib. Cf. SCHISMA. IMAGINES: sacerdotes, qui magnificant quasdam fabulas, veluti i-es et alias res sine vita 27; qui alliciunt ad collendas i-es corruptibiles vel ossa vel aliqua fabulosa, quae nequaquam sunt in se certa neque continent in se vim salutarem 27; ex recessione a deo vero evenit multitudo s. statuarum, i-um, quae faciunt signa in populis et portenta, et multitudo reliquiarum et gratiarum singularium 296. IMPERATOR, prima iunctura brachii saecularis 206. INTELLECTUS supremus, contemplativus (synderesis) et veritas prima 11; in- tellectus creatus 148. INVENTIONES HOMINUM (alias : inadventiones, adinventiones); promiscue dicitur ab auctore: hominum actiones 169, actus 172, cerimoniae 22, con- suetudines 22 (cf. CONSUETUDINES); doctrinae 22, 49, 169, 172, 173, 257; fabulae 49, 50; habitus 169, 172; mandata 22, 169, 172, 257, 357; mores 169, 172; observantiae 172; regulae partiales 257; religiones 169, 173; statuta 22; traditiones 169; opp.: praecepta dei, misericordia et iu- dicium, dilectio et veritas 22; mandata dei seu graviora legis, vid. com- munis misericordia et communis iustitia 257. — Auctor impugnat varie- tatem 169, multiplicitatem 173, varietatem et nimietatem i-um 257, mandata infinita celeberrima et maximae auctoritatis 257, multiplicitatem et difformi- tatem accidentalem 145, 167, sed non impugnat necessariam et moderatam expressionem positionemque statutorum per ordinarios gubernatores ec- clesiae solum ad aedificationem et profectum mandatorum dei et unicae legis christianae 259. — I-es h. sunt onera inportabilia super humeros homi- num 21; faciunt ecclesiam sanctorum nimis obligatam et gravatam ib.; populum christianum liberum confecerunt valde servilem nimis ib.; vide- tur repugnare in christiano populo esse multas regulas et religiones 142; pluralitas i-num adventitia videtur esse superstitiosa et nociva commu- nitati ecclesiae, et ergo esse diminuenda aut extirpanda a dei populo, quantum est possibile, et unitas intus et foris et praecipue foris videtur
Index rerum. 333 vel iocundum, nisi ille, quo induitur J. Chr., qui est factus dei virtus et dei sapientia, veritas, via et vita 66; crucis Jhesu evacuatio 50; simpli- citas Jhesu (opp.: curiosa et inutilia ad salutem) 50; populus christianus oblitus humilitatis et ignominiae crucis J. Chr. 190; crux domini Jhesu et eius ignorantia 234; Christus non est ex hoc mundo et mundus odit Christum, i. e. veritatem et virtutem dei (similiter et pii christiani) 290. e) Jhesus et ceclesia, cf. ECCLESIA: ecclesiae unitatem solidam et incon- cussam d. J. cum summa diligentia componere et colligare voluit et in unitate eandem firmare valde et conservare 259; nam et pro eo mortuus est 260; cf. 267: Christus descendit de coelis, mortuus est et resurrexit et misit spiritum sanctum suum, scilicet ut filios dei, qui erant dispersi, in unum cor et animam unam congregaret et ut ecclesia sua esset unum, sicut ipse et pater est unum 267; unicum praeceptum et unicum sacri- ficium reliquit ecclesiae 260; dedit solum spiritum suum bonum et spiri- tum patris in corda eredentium pro omni lege viva et perfecta et pro omni regula vitae cuiuslibet sufficienti 261; populi christiani caput uni- cum, proprium cuicuique commune et immediatum 190; caput aureum, fidele et dominicum, unicum semper et inconcussum ib. Cf. SCHISMA. IMAGINES: sacerdotes, qui magnificant quasdam fabulas, veluti i-es et alias res sine vita 27; qui alliciunt ad collendas i-es corruptibiles vel ossa vel aliqua fabulosa, quae nequaquam sunt in se certa neque continent in se vim salutarem 27; ex recessione a deo vero evenit multitudo s. statuarum, i-um, quae faciunt signa in populis et portenta, et multitudo reliquiarum et gratiarum singularium 296. IMPERATOR, prima iunctura brachii saecularis 206. INTELLECTUS supremus, contemplativus (synderesis) et veritas prima 11; in- tellectus creatus 148. INVENTIONES HOMINUM (alias : inadventiones, adinventiones); promiscue dicitur ab auctore: hominum actiones 169, actus 172, cerimoniae 22, con- suetudines 22 (cf. CONSUETUDINES); doctrinae 22, 49, 169, 172, 173, 257; fabulae 49, 50; habitus 169, 172; mandata 22, 169, 172, 257, 357; mores 169, 172; observantiae 172; regulae partiales 257; religiones 169, 173; statuta 22; traditiones 169; opp.: praecepta dei, misericordia et iu- dicium, dilectio et veritas 22; mandata dei seu graviora legis, vid. com- munis misericordia et communis iustitia 257. — Auctor impugnat varie- tatem 169, multiplicitatem 173, varietatem et nimietatem i-um 257, mandata infinita celeberrima et maximae auctoritatis 257, multiplicitatem et difformi- tatem accidentalem 145, 167, sed non impugnat necessariam et moderatam expressionem positionemque statutorum per ordinarios gubernatores ec- clesiae solum ad aedificationem et profectum mandatorum dei et unicae legis christianae 259. — I-es h. sunt onera inportabilia super humeros homi- num 21; faciunt ecclesiam sanctorum nimis obligatam et gravatam ib.; populum christianum liberum confecerunt valde servilem nimis ib.; vide- tur repugnare in christiano populo esse multas regulas et religiones 142; pluralitas i-num adventitia videtur esse superstitiosa et nociva commu- nitati ecclesiae, et ergo esse diminuenda aut extirpanda a dei populo, quantum est possibile, et unitas intus et foris et praecipue foris videtur
Strana 334
334 Index rerum. esse summis studiis reformanda 143. Cf. ECCLESIA, dist. 1. — Multiplicitas accidentalis est prorsus inanis et nociva ac contraria unicae regulac at- que religioni christianae (tribus ex causis) 144; est superflua et nociva 145; sine qua prius ecclesia Christi in apostolis et episcopis bene stabat ib. Quaedam religiosae adinventiones et monachi 169. Praelati transmit- tunt ad suos inferiores mandata plurima sua et doctrinas, a-es et statuta, ipsos obligando et aggravando: ex quo multa perplexitas et corruptio in conscientiis peccataque transgressionis 246, cf. 262 et LIBRI; i-es quae- stuosae curatorum plebium 247. Variae regulae vivendi et praecepta sunt ad subversionem conscientiarum et laborem et divisionem familiae Jhesu Christi ab invicem et dilacerationem offensionemque unicae eius legis perfectae libertatis et regulae apropriatae per spiritum Jhesu cuilibet ho- minum 257; nimia multiplicitas doctrinarum, adin-um et mandatorum est eisdem (qui spiritu Jhesu ducuntur) nimis onerosa et offensiva, redigens ipsos ad servitutem inportabilem et laborem conscientiarum inexplica- bilem, multiplicans insuper in eis circumventiones et obvolutiones Sa- thanae ib.; indignis christianis autem magis sunt ad subversionem am- pliorem et damnationem citiorem 258. Multitudo i-um evenit ex reces- sione a deo vero 296. — Justificatio per i-es 50, 168. JUDEX POPULI 207. JUDICIUM NOVISSIMUM (extremum): qualiter iudicabuntur articuli ecclesiae mali et boni 214, 215. Cf. ECCLESIA, dist. II. LAICI v. POPULUS. LECTOR, quinta iunctura brachii spiritualis 207. LEX : nomen potest derivari a „lego, legis", quia lex legit, i. e. congregat mul- tos in unum morem, vel quia ligat diversos populos in unitatem 306.— 1. lex naturalis: ponit homini debitam habitudinem et iustitiam ad seip- sum et ad proximum nec non ad deum 25; expressa est in Matth. VII. 12 et Rom. HI. 14—15 (lex scripta primo in cordibus hominum) ib.; — 2. lex scripta seu Mosaica: lex Israelitica 63; lex Moysi scripta in tabulis lapideis et legés gentium variae, scriptae in cartis opere hominum 307; — 3. lex Christi seu lex gratiae 14, 15; lex scripta in cordibus nostris: unctio gratiae per spiritum sanctum 35; lex populi christiani seu „mos vivendi" (Psalm. LXVII. 7) 306; lex naturae communis omnium hominum inducta per spiritum Jhesu ad legem gratiae supernaturalem et per- fectae libertatis et aeternae veritatis 307; lex Jhesu Christi scripta in tabulis cordis et in mente operatione spiritus dei et supernaturali 307. Lex vivifica et potens christiana; dicta est gratia et veritas 308. Dicitur etiam lex mentis, spiritus, unctio. Et ipsa est regula perfecta vitae ho- minum et omnis veritatis et disciplinae 308. Cf. VERITAS. LIBRI MULTI (cf. INVENTIONES HOMINUM) 54; Decretales oc. 245; 1i in- mensi 257; innumerabiles 1-i praeceptorum et valde magni et sump- tuosi 263. LITERATURA ARDUA vel allegationes scripturarum aut compositio et splen- dor in verbis et multi libri pseudopraedicatorum 54.
334 Index rerum. esse summis studiis reformanda 143. Cf. ECCLESIA, dist. 1. — Multiplicitas accidentalis est prorsus inanis et nociva ac contraria unicae regulac at- que religioni christianae (tribus ex causis) 144; est superflua et nociva 145; sine qua prius ecclesia Christi in apostolis et episcopis bene stabat ib. Quaedam religiosae adinventiones et monachi 169. Praelati transmit- tunt ad suos inferiores mandata plurima sua et doctrinas, a-es et statuta, ipsos obligando et aggravando: ex quo multa perplexitas et corruptio in conscientiis peccataque transgressionis 246, cf. 262 et LIBRI; i-es quae- stuosae curatorum plebium 247. Variae regulae vivendi et praecepta sunt ad subversionem conscientiarum et laborem et divisionem familiae Jhesu Christi ab invicem et dilacerationem offensionemque unicae eius legis perfectae libertatis et regulae apropriatae per spiritum Jhesu cuilibet ho- minum 257; nimia multiplicitas doctrinarum, adin-um et mandatorum est eisdem (qui spiritu Jhesu ducuntur) nimis onerosa et offensiva, redigens ipsos ad servitutem inportabilem et laborem conscientiarum inexplica- bilem, multiplicans insuper in eis circumventiones et obvolutiones Sa- thanae ib.; indignis christianis autem magis sunt ad subversionem am- pliorem et damnationem citiorem 258. Multitudo i-um evenit ex reces- sione a deo vero 296. — Justificatio per i-es 50, 168. JUDEX POPULI 207. JUDICIUM NOVISSIMUM (extremum): qualiter iudicabuntur articuli ecclesiae mali et boni 214, 215. Cf. ECCLESIA, dist. II. LAICI v. POPULUS. LECTOR, quinta iunctura brachii spiritualis 207. LEX : nomen potest derivari a „lego, legis", quia lex legit, i. e. congregat mul- tos in unum morem, vel quia ligat diversos populos in unitatem 306.— 1. lex naturalis: ponit homini debitam habitudinem et iustitiam ad seip- sum et ad proximum nec non ad deum 25; expressa est in Matth. VII. 12 et Rom. HI. 14—15 (lex scripta primo in cordibus hominum) ib.; — 2. lex scripta seu Mosaica: lex Israelitica 63; lex Moysi scripta in tabulis lapideis et legés gentium variae, scriptae in cartis opere hominum 307; — 3. lex Christi seu lex gratiae 14, 15; lex scripta in cordibus nostris: unctio gratiae per spiritum sanctum 35; lex populi christiani seu „mos vivendi" (Psalm. LXVII. 7) 306; lex naturae communis omnium hominum inducta per spiritum Jhesu ad legem gratiae supernaturalem et per- fectae libertatis et aeternae veritatis 307; lex Jhesu Christi scripta in tabulis cordis et in mente operatione spiritus dei et supernaturali 307. Lex vivifica et potens christiana; dicta est gratia et veritas 308. Dicitur etiam lex mentis, spiritus, unctio. Et ipsa est regula perfecta vitae ho- minum et omnis veritatis et disciplinae 308. Cf. VERITAS. LIBRI MULTI (cf. INVENTIONES HOMINUM) 54; Decretales oc. 245; 1i in- mensi 257; innumerabiles 1-i praeceptorum et valde magni et sump- tuosi 263. LITERATURA ARDUA vel allegationes scripturarum aut compositio et splen- dor in verbis et multi libri pseudopraedicatorum 54.
Strana 335
Index rerum. 335 LOCUSTAE (cf. Apoc. IX. 3) sunt homines mundum et seipsos amantes et qui in nomine suo ad gradus summos ecclesiae et dignitates pervene runt 292. MARIA: magna M. atque mater dulcissima Jhesu Christi 38. Christus Jhesus, filius virginis Mariae gloriosae 212. MERETRIX purpurata (cf. Ap. XVII. 4) 61 ; illa meretrix magna et fornicaria, superba nimis et clamosa (cf. Prov. IX. 13—15 opp.: virgo venustissima et nupta agno, inclita et formosa, de caelo veniens) 195. MILES, quinta iunctura brachii saecularis 206; milites possunt praecidi ex ordine (qua ex causa) et sunt inter opitulationes sunt connumerandi 212. MONACHI seu religiosi. Ad notionem: ordines m-orum seu religiones „secun- dum usum vulgi christiani“ 305, cf. 177; nomen „religiones" non convenit societatibus m-orum (opp.: communis religio christiana) 305—306, cf. EC- CLESIA, dist. IV. Aliae denominationes, quae promiscue ab auctore inducun- tur: claustra, claustralia 275, 305 et passim; contubernia 286; conventus et claustra 277; convivia 286; fraternitates et societates, passim; penetralia 275, 276; privata professio vel privata secta 286; dissimilitudo habituum, professionum et regularum privatarum sive adinventionum et doctrina- rum 249. Ordo s. Benedicti 183, 251, 278; Ordo s. Bernhardi 183; Carthu- sienses 180, 181, 278; Cistercienses 278; fratres Minores 177; fratres Regulares 278. a) Monachorum locus in ecclesia: m-i non ponuntur ab auctore inter ordines ecclesiae, v. ECCLESIA, dist. II. Sunt de illis (secundum Dion. Areopa- gitam), qui tantum debent purgari, non autem purgare alios 200. Quae- dam personae, quae secundum primam suam institutionem et vocationem sunt de loco et gradu inferiori et quasi de loco peditarum 223. Secun- dum principia ipsorum existentes in solitudinibus fundati, in vacatione et quiete 281; ipsorum prima vocatio erat in summa humilitate, oboe- dientia et abiectione 282. M-i solum orationi et contemplationi peniten- tiaeque fletibus mancipati secundum ordinem universitatis sanctae 283. b) Monachi digni: sancti viri et religiosi, qui sunt in Christi Jhesu ecclesia 146; magni viri et sancti, quorum patres sunt canonisati tam gloriose ib.; m-i, qui promovent et tenent ecclesiae unitatem et cooperantur ad ipsam 147. c) Monachi indigni (cf. ECCLESIA): regulae variae m-orum nocivae eccle- siae 144 (cf. SCHISMA); homines seipsos amantes, suas privatas cerimonias et iustificationes inquirentes, seipsos ostentantes et commendantes eorum plebibus, quasi altioris sanctitatis professores seipsos a communitate vulgi christiani dividentes, homines rebelles, superbi et inflati suisque superiori- bus inoboedientes 168—169; homines, qui non contenti de communi or- dinatione ecclesiae, adinvenerunt suos ordines multos et varios et ad medium ecclesiae induxerunt; et post haec multiplicati nimis per uni- versam ecclesiam et confortati, confuderunt multum ordinationem com- munitatis ecclesiae 170; religiosi amant seipsos, saeculares sacerdotes coram populis confutantes quasi extraneos 177; diversitates inter mona- chos ipsos ib. Communio rerum in m-is formatur operatione hominum,
Index rerum. 335 LOCUSTAE (cf. Apoc. IX. 3) sunt homines mundum et seipsos amantes et qui in nomine suo ad gradus summos ecclesiae et dignitates pervene runt 292. MARIA: magna M. atque mater dulcissima Jhesu Christi 38. Christus Jhesus, filius virginis Mariae gloriosae 212. MERETRIX purpurata (cf. Ap. XVII. 4) 61 ; illa meretrix magna et fornicaria, superba nimis et clamosa (cf. Prov. IX. 13—15 opp.: virgo venustissima et nupta agno, inclita et formosa, de caelo veniens) 195. MILES, quinta iunctura brachii saecularis 206; milites possunt praecidi ex ordine (qua ex causa) et sunt inter opitulationes sunt connumerandi 212. MONACHI seu religiosi. Ad notionem: ordines m-orum seu religiones „secun- dum usum vulgi christiani“ 305, cf. 177; nomen „religiones" non convenit societatibus m-orum (opp.: communis religio christiana) 305—306, cf. EC- CLESIA, dist. IV. Aliae denominationes, quae promiscue ab auctore inducun- tur: claustra, claustralia 275, 305 et passim; contubernia 286; conventus et claustra 277; convivia 286; fraternitates et societates, passim; penetralia 275, 276; privata professio vel privata secta 286; dissimilitudo habituum, professionum et regularum privatarum sive adinventionum et doctrina- rum 249. Ordo s. Benedicti 183, 251, 278; Ordo s. Bernhardi 183; Carthu- sienses 180, 181, 278; Cistercienses 278; fratres Minores 177; fratres Regulares 278. a) Monachorum locus in ecclesia: m-i non ponuntur ab auctore inter ordines ecclesiae, v. ECCLESIA, dist. II. Sunt de illis (secundum Dion. Areopa- gitam), qui tantum debent purgari, non autem purgare alios 200. Quae- dam personae, quae secundum primam suam institutionem et vocationem sunt de loco et gradu inferiori et quasi de loco peditarum 223. Secun- dum principia ipsorum existentes in solitudinibus fundati, in vacatione et quiete 281; ipsorum prima vocatio erat in summa humilitate, oboe- dientia et abiectione 282. M-i solum orationi et contemplationi peniten- tiaeque fletibus mancipati secundum ordinem universitatis sanctae 283. b) Monachi digni: sancti viri et religiosi, qui sunt in Christi Jhesu ecclesia 146; magni viri et sancti, quorum patres sunt canonisati tam gloriose ib.; m-i, qui promovent et tenent ecclesiae unitatem et cooperantur ad ipsam 147. c) Monachi indigni (cf. ECCLESIA): regulae variae m-orum nocivae eccle- siae 144 (cf. SCHISMA); homines seipsos amantes, suas privatas cerimonias et iustificationes inquirentes, seipsos ostentantes et commendantes eorum plebibus, quasi altioris sanctitatis professores seipsos a communitate vulgi christiani dividentes, homines rebelles, superbi et inflati suisque superiori- bus inoboedientes 168—169; homines, qui non contenti de communi or- dinatione ecclesiae, adinvenerunt suos ordines multos et varios et ad medium ecclesiae induxerunt; et post haec multiplicati nimis per uni- versam ecclesiam et confortati, confuderunt multum ordinationem com- munitatis ecclesiae 170; religiosi amant seipsos, saeculares sacerdotes coram populis confutantes quasi extraneos 177; diversitates inter mona- chos ipsos ib. Communio rerum in m-is formatur operatione hominum,
Strana 336
336 Index rerum. i. e. voto, pacto et iuramento 174, cf. 175; probatur, quod affirmatio de communione rerum inter m-os mendacium sit 178—182. Hodie pau- cissimi sunt m-i, qui essent filii patrum suorum primitivorum et sanc- torum; et hii, qui sunt tales, latent absconditi et abiecti; paucissimi sunt nunc similes intrinsece sanctis eorum patribus; pauciores adhuc habun- dant illa intrinseca et ecclesiastica unione ad invicem, quam tantum spi- ritus Jhesu operatur et ex qua communicatio omnium bonorum gene ratur 184: facti sunt magis filii huius saeculi quam filii suorum patrum anti- quorum 185. — Monachi quarta causa destitutionis ecclesiae 248: quorum potestas tanta facta est in ecclesia, ut fere neminem timeant, neque ulli episcopi vel plebani possint ipsis obviare ib.; ipsorum in eccle- sia potestas sicut quinta rota in quadriga aut veluti tertia manus in corpore humano 248, cf. inferius de reformatione m-orum; comparatio curato- rum humiliatorum et monachorum glorificatorum in civitatibus et rure (burgenses) 249; res monstruosa in corpore mystico Christi, quod quae- dam tertia manus, dubitatur tamen, si a capite erumpens, adventitia et accidentalis facta est nimis fortis et valida et contraxit ad seipsam vires et medullas manus primariae dextrae 249—250; manus inpertinens et adiuncta accessoriaque importune ad corpus 250, manus tertia ib., manus adventitia et inpar et inpertinens 253; ad hoc pervenit, ut solum curet adhaerere brachiis et applaudere dominationi ipsorum ib.; facta est perinde in mundo dives, potens et gloriosa 254; humiles in plebe, sanc- tos et devotos, ipsa prima invadit et cruciat, praedicans ipsos beghardos et beginas 254; doctores et praedicantes zelantes pro veritate et disci- plina deturpat ib.; parvulum cornu Danielis (VII. 7—8, 19—22). ib.; haec manus inpar et adventitia 255, valida et maxima effecta, ut neminem timeat, cui deseruit regnum sacerdotum et plebeiorum et quam regnum nobilium et regum defendit et confortat ib.; est fortis et communita per omnem speciem iustitiae, sanctitatis, virtutis apparentis atque omnis sa- pientiae et doctrinae 256; relictis pauperibus plebis in manu plebanorum facit sibi divites et magnates ex plebibus adhaerere (quatuor modi) 256. — Monachi quomodo noceant universitati ecclesiae v. ECCLE- SIA, dist. IV, modus I. 271—274; vulgus christianum mundum Babylonem- que recensent 271, cf. 180; extant nimis longinqui in vita sua et professione a plebibus 273; occuparunt iam civitates et facti sunt super suos patres ordinarios in medio civitatum, non tantum non subiecti eisdem, sed etiam eisdem nimis fortes 281. Responsio ad obiectionem, quae dicitur, quod nunc, quando iam magnum et gloriosum sacerdocium est in statu m-o- rum, non sit mirum, si sint exempti a plebanis et episcopis: ista obiectio sapit superbiam et nihil continet in se rationis, cum sit nullum incon- veniens sacerdotes in plebe et de plebe subici ordinario suo sacerdoti, et sana ratio requirit, ut quilibet observet ordinem universitatis, virtusque maxima in eo relucet, ut quanto quis est in se maior, tanto magis se humiliet in omnibus et non de sua vocatione elevetur 282. — Multitudo religionum novarum et partialium evenit ex recessione a deo vero 296. Pseudomagistri, adventitii et novi recentesque, qui conturbant uni- versitatem s. ecclesiae; pluralitas eorum contempsit magistratum templi pri
336 Index rerum. i. e. voto, pacto et iuramento 174, cf. 175; probatur, quod affirmatio de communione rerum inter m-os mendacium sit 178—182. Hodie pau- cissimi sunt m-i, qui essent filii patrum suorum primitivorum et sanc- torum; et hii, qui sunt tales, latent absconditi et abiecti; paucissimi sunt nunc similes intrinsece sanctis eorum patribus; pauciores adhuc habun- dant illa intrinseca et ecclesiastica unione ad invicem, quam tantum spi- ritus Jhesu operatur et ex qua communicatio omnium bonorum gene ratur 184: facti sunt magis filii huius saeculi quam filii suorum patrum anti- quorum 185. — Monachi quarta causa destitutionis ecclesiae 248: quorum potestas tanta facta est in ecclesia, ut fere neminem timeant, neque ulli episcopi vel plebani possint ipsis obviare ib.; ipsorum in eccle- sia potestas sicut quinta rota in quadriga aut veluti tertia manus in corpore humano 248, cf. inferius de reformatione m-orum; comparatio curato- rum humiliatorum et monachorum glorificatorum in civitatibus et rure (burgenses) 249; res monstruosa in corpore mystico Christi, quod quae- dam tertia manus, dubitatur tamen, si a capite erumpens, adventitia et accidentalis facta est nimis fortis et valida et contraxit ad seipsam vires et medullas manus primariae dextrae 249—250; manus inpertinens et adiuncta accessoriaque importune ad corpus 250, manus tertia ib., manus adventitia et inpar et inpertinens 253; ad hoc pervenit, ut solum curet adhaerere brachiis et applaudere dominationi ipsorum ib.; facta est perinde in mundo dives, potens et gloriosa 254; humiles in plebe, sanc- tos et devotos, ipsa prima invadit et cruciat, praedicans ipsos beghardos et beginas 254; doctores et praedicantes zelantes pro veritate et disci- plina deturpat ib.; parvulum cornu Danielis (VII. 7—8, 19—22). ib.; haec manus inpar et adventitia 255, valida et maxima effecta, ut neminem timeat, cui deseruit regnum sacerdotum et plebeiorum et quam regnum nobilium et regum defendit et confortat ib.; est fortis et communita per omnem speciem iustitiae, sanctitatis, virtutis apparentis atque omnis sa- pientiae et doctrinae 256; relictis pauperibus plebis in manu plebanorum facit sibi divites et magnates ex plebibus adhaerere (quatuor modi) 256. — Monachi quomodo noceant universitati ecclesiae v. ECCLE- SIA, dist. IV, modus I. 271—274; vulgus christianum mundum Babylonem- que recensent 271, cf. 180; extant nimis longinqui in vita sua et professione a plebibus 273; occuparunt iam civitates et facti sunt super suos patres ordinarios in medio civitatum, non tantum non subiecti eisdem, sed etiam eisdem nimis fortes 281. Responsio ad obiectionem, quae dicitur, quod nunc, quando iam magnum et gloriosum sacerdocium est in statu m-o- rum, non sit mirum, si sint exempti a plebanis et episcopis: ista obiectio sapit superbiam et nihil continet in se rationis, cum sit nullum incon- veniens sacerdotes in plebe et de plebe subici ordinario suo sacerdoti, et sana ratio requirit, ut quilibet observet ordinem universitatis, virtusque maxima in eo relucet, ut quanto quis est in se maior, tanto magis se humiliet in omnibus et non de sua vocatione elevetur 282. — Multitudo religionum novarum et partialium evenit ex recessione a deo vero 296. Pseudomagistri, adventitii et novi recentesque, qui conturbant uni- versitatem s. ecclesiae; pluralitas eorum contempsit magistratum templi pri
Strana 337
Index rerum. 337 marium et splendoribus suis vilificavit sacerdocium sacrosanctum 299; adhaeserunt regibus et principibus ecclesiae ib. Nullus modus expeditior potuit excogitari ad disturbationem ecclesiae quam sic per multos pseu- dopatres et pseudomagistros (magistros pseudolos) 289; sunt fures et la- trones et blasphemi contra Christum Jhesum, et multitudo ipsorum com- ponit bestiam Apoc. 300; comparantur filiabus Loth 301—302, et my- stico Amon et Moab 302. d) Reformatio monachorum: Quod si religiosi forte velint utique aliquid perfectionis facere, tunc faciant hoc primum, quod sint subditi episcopis ordinariis et curatis de pari cum plebeis, dehinc habeant omnia in com- muni cum omnibus passim christianis 182. Multo utilius foret pro cor- pore toto ecclesiae, si m-i illi, qui iam sunt inmixti plebibus, et omnia, quae sunt ipsorum, sacerdotibus plebium adiungerentur et incorporaren- tur in unitate solida et ordinata 249. Numquam esse poterit pax et fir- mata amicitia inter monachos et religiosos et inter sacerdotes curatos et populares, nisi prius omnis dissimilitudo vel difformitas inter eosdem tol- latur de medio, quae est per homines adinventa et accidentaliter intro- ducta et nisi reformetur inter ipsos unitas et ponatur subordinatio 250 (explicatur et magni reformationis huius profectus pro ecclesia dedu- cuntur 250—251). Si quibusdam vita solitaria et monastica placeret, tunc fieret de ipsis congrue, sicut et a principio fiebat, vid. quod in solitu- dinibus locarentur tales et facerent sibi iuxta regulam b. Benedicti et Augustini in desertis habitationes humiles in statu humillimo et plebeio ac rusticano, semper et ubique cum subiectione et sub oboedientia sacerdotum curatorum 251. Quo facto investigatio ordinum in ecclesia facilis esset 252. MORES mali possunt destruere beatas virtutes magis quam sola verba in- struere 59, et quidquid mores instruunt, sola verba destruere facile ne- quaquam possunt 60. MUNDUS, alias saeculum (opp.: deus, 188), (cf. ANTICHRISTUS) : regnum huius m-i (opp.: regnum Jhesu Christi seu ecclesia) 190; divitiae, gloria et potestas temporalis, quae sunt robur et virtus dominii et regni huius mundi 235; amor huius mundi et concupiscentia est mamon, deus huius saeculi in christiano spontanea electione et subiectione, et qui manet in amore et cupiditate huius carnis, in deo huius mundi manet, et deus, i. e. spiritus huius mundi in eo. Propter quod christiani, qui spiritu huius mundi aguntur, ipsum dominum mamonam, deum ipsorum, omnibus preciosis ecclesiae splendoribus et divitiis atque omni gloria investi- verunt et ornaverunt 292. — Deus, princeps huius mundi v. DEUS 2. PANIS (et vinum) v. EUCHARISTIA VIII. a. PAPA: p., episcopi, plebani, tres ordines principales personarum curatarum 201 (cf. ECCLESIA, dist. II.); p. arbori comparatur 202; Petrus, primus p. 202, 203. — P. hypocrita, sedens in equo palido, et cardinales hypo- critae, qui nec sunt frigidi nec calidi, sed tepidi et palidi 203. Deformitas Christi Jhesu familiae facta est a papa, qui primum et ante omnia de- beret esse iunctus episcopis singulis et esse una manus cum ipsis et KYBAL: M. de Janov Regulae, II. 23
Index rerum. 337 marium et splendoribus suis vilificavit sacerdocium sacrosanctum 299; adhaeserunt regibus et principibus ecclesiae ib. Nullus modus expeditior potuit excogitari ad disturbationem ecclesiae quam sic per multos pseu- dopatres et pseudomagistros (magistros pseudolos) 289; sunt fures et la- trones et blasphemi contra Christum Jhesum, et multitudo ipsorum com- ponit bestiam Apoc. 300; comparantur filiabus Loth 301—302, et my- stico Amon et Moab 302. d) Reformatio monachorum: Quod si religiosi forte velint utique aliquid perfectionis facere, tunc faciant hoc primum, quod sint subditi episcopis ordinariis et curatis de pari cum plebeis, dehinc habeant omnia in com- muni cum omnibus passim christianis 182. Multo utilius foret pro cor- pore toto ecclesiae, si m-i illi, qui iam sunt inmixti plebibus, et omnia, quae sunt ipsorum, sacerdotibus plebium adiungerentur et incorporaren- tur in unitate solida et ordinata 249. Numquam esse poterit pax et fir- mata amicitia inter monachos et religiosos et inter sacerdotes curatos et populares, nisi prius omnis dissimilitudo vel difformitas inter eosdem tol- latur de medio, quae est per homines adinventa et accidentaliter intro- ducta et nisi reformetur inter ipsos unitas et ponatur subordinatio 250 (explicatur et magni reformationis huius profectus pro ecclesia dedu- cuntur 250—251). Si quibusdam vita solitaria et monastica placeret, tunc fieret de ipsis congrue, sicut et a principio fiebat, vid. quod in solitu- dinibus locarentur tales et facerent sibi iuxta regulam b. Benedicti et Augustini in desertis habitationes humiles in statu humillimo et plebeio ac rusticano, semper et ubique cum subiectione et sub oboedientia sacerdotum curatorum 251. Quo facto investigatio ordinum in ecclesia facilis esset 252. MORES mali possunt destruere beatas virtutes magis quam sola verba in- struere 59, et quidquid mores instruunt, sola verba destruere facile ne- quaquam possunt 60. MUNDUS, alias saeculum (opp.: deus, 188), (cf. ANTICHRISTUS) : regnum huius m-i (opp.: regnum Jhesu Christi seu ecclesia) 190; divitiae, gloria et potestas temporalis, quae sunt robur et virtus dominii et regni huius mundi 235; amor huius mundi et concupiscentia est mamon, deus huius saeculi in christiano spontanea electione et subiectione, et qui manet in amore et cupiditate huius carnis, in deo huius mundi manet, et deus, i. e. spiritus huius mundi in eo. Propter quod christiani, qui spiritu huius mundi aguntur, ipsum dominum mamonam, deum ipsorum, omnibus preciosis ecclesiae splendoribus et divitiis atque omni gloria investi- verunt et ornaverunt 292. — Deus, princeps huius mundi v. DEUS 2. PANIS (et vinum) v. EUCHARISTIA VIII. a. PAPA: p., episcopi, plebani, tres ordines principales personarum curatarum 201 (cf. ECCLESIA, dist. II.); p. arbori comparatur 202; Petrus, primus p. 202, 203. — P. hypocrita, sedens in equo palido, et cardinales hypo- critae, qui nec sunt frigidi nec calidi, sed tepidi et palidi 203. Deformitas Christi Jhesu familiae facta est a papa, qui primum et ante omnia de- beret esse iunctus episcopis singulis et esse una manus cum ipsis et KYBAL: M. de Janov Regulae, II. 23
Strana 338
338 Index rerum. solum maxime episcopis bene ordinandis superintendere, ipse coniunctus est magis regibus terrae, supra suos coepiscopos ultra normam elevatur; insuper rupto de medio ordine connexionis primariae adiunxit sibi uni- versorum beneficiorum et personatuum collationem, quae ad episcopos respiciebant 224, cf. 226; non providet de archiepiscopis, neque insistit congregationi episcoporum et ipsorum monitioni, neque enim potens, existens voluntarie supra modum aggravatus dispensatione officiorum et beneficiorum latissimae ecclesiae 226; d. apostolicus ad se contraxit col- lationem universorum beneficiorum per ecclesiam (ex superbia); ex isto exemptiones et reservationes casuum provenerunt 241; p., Romanus epi- scopus, de plenitudine potestatis abstulit aliis coepiscopis multam liber- tatem in eorum dioecesibus, contrahendo collationem officiorum et bene- ficiorum eximendoque multos a iurisdictione ipsorum 246; p. vel episcopus Romanus fecit alios episcopos suos tributarios annuales 247; p., episco- pus Romanus (et plebani) 243, 244 (negligens, debilis vel quovis modo vulneratus) 246, 247. PATERFAMILIAS v. ICONOMUS. PATRIARCHAE, ordo e-ae minus principalis (cf. ECCLESIA, dist. II.); p-ae non sunt membra principalia e-ae secundum praesentem ordinationem e-ae, sed annuuntur patresfamilias vel hospites plebei, qui inmediate sub- sunt sacerdotibus curatis 210. PECCATUM: Omne p. christiani, licet sit in se deformitas nocentissima eidem singulariter, tamen cum hoc omne idem p. est lesio et deturpatio totius corporis ecclesiae 223. PHILOSOPHI (Aristoteles, Plato oc.): dixerunt multa discipulis, sed non fece- runt, bene docuerunt, sed non bene vel non tam bene vixerunt 59; phi-i et sapientes gentium 63; ph-i et communio rerum 179; ph-i gentiles viri maximi facti sunt in sapientia mundi et virtute 240, et delicias omnes corporis et divitias quasi nihil proiecerunt solum pro eo, ut possent perfrui divinis honoribus in plebibus 241; similiter agebant Romani et Caesares ib. PHILOSOPHIA v. LIBRI, LITERATURA, PSEUDOPROPIIETAE. PICTURA: pulchritudo in p. et scriptura atque in cantu in quo consistit 221. PLAGAE generales (cf. SCHISMA): schismata et mortalitates, bella et fames et diversae aliae p-ae 162; p-ae generales: multae strages et fames at- que pestilentiae, per quae infinita milia christianorum ruebant omni die in mortem a suis conchristianis 163; inceperunt fieri ab annis iam LX vel citra ib. PLEBANI v. SACERDOTES. PLEBEI v. POPULUS. POPULUS CHRISTIANUS. Epitheta: communitas christiana 37, c. plebis christianae 182, c. plebis 257, c. vulgi christiani 286, 302; laici, pas- sim; plebs christiana 38; plebei simplices, sancti simplices 57; plebes christianae seu filiae ecclesiae 277; plebes Christi Jhesu simplicium chri- stianorum 278; populus liberrimus christianus (cf. inferius) 261; p. dei 145, 146, p. plebeius 204, gloriosus et spiritualis 252; vulgus sanctum ecclesiae et greges ovium Christi 278, commune vulgus christianum 286,
338 Index rerum. solum maxime episcopis bene ordinandis superintendere, ipse coniunctus est magis regibus terrae, supra suos coepiscopos ultra normam elevatur; insuper rupto de medio ordine connexionis primariae adiunxit sibi uni- versorum beneficiorum et personatuum collationem, quae ad episcopos respiciebant 224, cf. 226; non providet de archiepiscopis, neque insistit congregationi episcoporum et ipsorum monitioni, neque enim potens, existens voluntarie supra modum aggravatus dispensatione officiorum et beneficiorum latissimae ecclesiae 226; d. apostolicus ad se contraxit col- lationem universorum beneficiorum per ecclesiam (ex superbia); ex isto exemptiones et reservationes casuum provenerunt 241; p., Romanus epi- scopus, de plenitudine potestatis abstulit aliis coepiscopis multam liber- tatem in eorum dioecesibus, contrahendo collationem officiorum et bene- ficiorum eximendoque multos a iurisdictione ipsorum 246; p. vel episcopus Romanus fecit alios episcopos suos tributarios annuales 247; p., episco- pus Romanus (et plebani) 243, 244 (negligens, debilis vel quovis modo vulneratus) 246, 247. PATERFAMILIAS v. ICONOMUS. PATRIARCHAE, ordo e-ae minus principalis (cf. ECCLESIA, dist. II.); p-ae non sunt membra principalia e-ae secundum praesentem ordinationem e-ae, sed annuuntur patresfamilias vel hospites plebei, qui inmediate sub- sunt sacerdotibus curatis 210. PECCATUM: Omne p. christiani, licet sit in se deformitas nocentissima eidem singulariter, tamen cum hoc omne idem p. est lesio et deturpatio totius corporis ecclesiae 223. PHILOSOPHI (Aristoteles, Plato oc.): dixerunt multa discipulis, sed non fece- runt, bene docuerunt, sed non bene vel non tam bene vixerunt 59; phi-i et sapientes gentium 63; ph-i et communio rerum 179; ph-i gentiles viri maximi facti sunt in sapientia mundi et virtute 240, et delicias omnes corporis et divitias quasi nihil proiecerunt solum pro eo, ut possent perfrui divinis honoribus in plebibus 241; similiter agebant Romani et Caesares ib. PHILOSOPHIA v. LIBRI, LITERATURA, PSEUDOPROPIIETAE. PICTURA: pulchritudo in p. et scriptura atque in cantu in quo consistit 221. PLAGAE generales (cf. SCHISMA): schismata et mortalitates, bella et fames et diversae aliae p-ae 162; p-ae generales: multae strages et fames at- que pestilentiae, per quae infinita milia christianorum ruebant omni die in mortem a suis conchristianis 163; inceperunt fieri ab annis iam LX vel citra ib. PLEBANI v. SACERDOTES. PLEBEI v. POPULUS. POPULUS CHRISTIANUS. Epitheta: communitas christiana 37, c. plebis christianae 182, c. plebis 257, c. vulgi christiani 286, 302; laici, pas- sim; plebs christiana 38; plebei simplices, sancti simplices 57; plebes christianae seu filiae ecclesiae 277; plebes Christi Jhesu simplicium chri- stianorum 278; populus liberrimus christianus (cf. inferius) 261; p. dei 145, 146, p. plebeius 204, gloriosus et spiritualis 252; vulgus sanctum ecclesiae et greges ovium Christi 278, commune vulgus christianum 286,
Strana 339
Index rerum. 339 multitudo vulgi christianorum plebium 301, vulgares et plebei christiani 305. — Locus p-i chr-i in ecclesia: p. plebeius sunt carnes cartilagini ad- haerentes et ab ossibus sustentatae 204. — Dignitas p-i chr-i: valde liber 22, liberrimus 261; p. chr. totus et totaliter ac inmediate primae veritati et virtuti innixus et plene veritate regulatus et virtute gubernatus 63; dignitas et splendor p-i chr-i per veritatem regulati et ordinati: nullus eam valuit sufficienter extollere et laudare 64, testibus Pauli, Petri et Joannis ap. ib.; p. chr. est recte ligatus per legem veritatis 65; ille visus est a Joanne Apoc. in similitudine mulieris in coelo, quae erat sole amicta, duodecim stellas habens in capite, et luna sub pedibus eius (ex- plicatur) 65; quia in veritate et secundum veritatem ambulat a veritate regulatus, ideo dictus est pulcherrima mulierum, quae supersplendide rutilat sole amicta divinae veritatis 65--66; unus p., per unicam regulam regulatus et directus, sub unica religione collectus et colligatus, veritati summae subordinatus, sibi et ad invicem propter veritatem per omnia uniformis, tenens et imitans in omnibus unitatem 140; p. chr. est primo et principalius p. spiritualis vel in maiori sui parte, et non carnalis, nisi depost et in minori sui parte 227; p. chr. est potissime unici solius Jhesu Christi, eo quod ipse emit eum sanguine suo et morte sua 230; evan- gelica perfectio plebium: paupertas, castitas, oboedientia ardua suis ordi- nariis 272; s. laici (cf. VIRGINES) sunt efficacissimum suffragium per verbum et exemplum et multos modos, infirmis conchristianis et pecca- toribus ad ipsorum emendationem et corroborationem et conversionem 273. — Status pracsens sancti p-i chr-i: servilis factus per adinventiones et iam subiectus absque Jhesu multis dominis, non cessat murmurando cedere sub mandatis interminatis 22; ingemiscit suspicaturque legem Christi seu iugum esse grave ac difficile ad salvandum ib.; murmurant contra suos sacerdotes 247; s. laici contempti et persecuti 272, 273, dicti sunt saeculares, homines huius mundi, Babylon et Aegyptus in com- paratione multitudinis religiosorum 305; penuria s. virorum in plebe et aedificatio p-i chr-i per sacerdotes de claustris extractos 277—279, v. ECCLESIA, dist. IV. — Populus mundialis: p-i plebei respiciunt maxime splendorem et multum moventur apparenciis extrinsecis 281; p. crudelis et mundialis punitur 229; propter peccata p-i deus permittit regnare hy- pocritam 230. Cf. ECCLESIA et SCHISMA. — Populus et sacerdotes (cf. SACERDOTES): qualis est p., tales convenit esse et sacerdotes: carnalis p., carnales sacerdotes, scissus p. habebit scissos sacerdotes. Deus cui- libet corpori coaptat caput sibi proprium et congruum 189 (ex- plicatur). PRAECEPTA (cf. LEX CHRISTI et VERITAS PRIMA): pr. charitatis v. CHARI- TAS; — decem pr. et veritas prima 13; decem pr. quasi decem guberna- cula vitae hominis 14, magis legem naturae exprimunt et clarificant uni- cam veritatem 14; unicum pr. J. Christi 260, cf. ECCLESIA, dist. III. PRAEDICATIO: compositio et splendor in verbis 54; laboriosa et nequa- quam authentica pr. pseudoprophetarum v. PSEUDOPROPHETAE. PRAEDICATORES VERITATIS (alias: apostoli fideles, doctores et pr. Christi Jhesu 169, aquilae Jhesu 161, doctores et pr. zelantes pro veritate et 23*
Index rerum. 339 multitudo vulgi christianorum plebium 301, vulgares et plebei christiani 305. — Locus p-i chr-i in ecclesia: p. plebeius sunt carnes cartilagini ad- haerentes et ab ossibus sustentatae 204. — Dignitas p-i chr-i: valde liber 22, liberrimus 261; p. chr. totus et totaliter ac inmediate primae veritati et virtuti innixus et plene veritate regulatus et virtute gubernatus 63; dignitas et splendor p-i chr-i per veritatem regulati et ordinati: nullus eam valuit sufficienter extollere et laudare 64, testibus Pauli, Petri et Joannis ap. ib.; p. chr. est recte ligatus per legem veritatis 65; ille visus est a Joanne Apoc. in similitudine mulieris in coelo, quae erat sole amicta, duodecim stellas habens in capite, et luna sub pedibus eius (ex- plicatur) 65; quia in veritate et secundum veritatem ambulat a veritate regulatus, ideo dictus est pulcherrima mulierum, quae supersplendide rutilat sole amicta divinae veritatis 65--66; unus p., per unicam regulam regulatus et directus, sub unica religione collectus et colligatus, veritati summae subordinatus, sibi et ad invicem propter veritatem per omnia uniformis, tenens et imitans in omnibus unitatem 140; p. chr. est primo et principalius p. spiritualis vel in maiori sui parte, et non carnalis, nisi depost et in minori sui parte 227; p. chr. est potissime unici solius Jhesu Christi, eo quod ipse emit eum sanguine suo et morte sua 230; evan- gelica perfectio plebium: paupertas, castitas, oboedientia ardua suis ordi- nariis 272; s. laici (cf. VIRGINES) sunt efficacissimum suffragium per verbum et exemplum et multos modos, infirmis conchristianis et pecca- toribus ad ipsorum emendationem et corroborationem et conversionem 273. — Status pracsens sancti p-i chr-i: servilis factus per adinventiones et iam subiectus absque Jhesu multis dominis, non cessat murmurando cedere sub mandatis interminatis 22; ingemiscit suspicaturque legem Christi seu iugum esse grave ac difficile ad salvandum ib.; murmurant contra suos sacerdotes 247; s. laici contempti et persecuti 272, 273, dicti sunt saeculares, homines huius mundi, Babylon et Aegyptus in com- paratione multitudinis religiosorum 305; penuria s. virorum in plebe et aedificatio p-i chr-i per sacerdotes de claustris extractos 277—279, v. ECCLESIA, dist. IV. — Populus mundialis: p-i plebei respiciunt maxime splendorem et multum moventur apparenciis extrinsecis 281; p. crudelis et mundialis punitur 229; propter peccata p-i deus permittit regnare hy- pocritam 230. Cf. ECCLESIA et SCHISMA. — Populus et sacerdotes (cf. SACERDOTES): qualis est p., tales convenit esse et sacerdotes: carnalis p., carnales sacerdotes, scissus p. habebit scissos sacerdotes. Deus cui- libet corpori coaptat caput sibi proprium et congruum 189 (ex- plicatur). PRAECEPTA (cf. LEX CHRISTI et VERITAS PRIMA): pr. charitatis v. CHARI- TAS; — decem pr. et veritas prima 13; decem pr. quasi decem guberna- cula vitae hominis 14, magis legem naturae exprimunt et clarificant uni- cam veritatem 14; unicum pr. J. Christi 260, cf. ECCLESIA, dist. III. PRAEDICATIO: compositio et splendor in verbis 54; laboriosa et nequa- quam authentica pr. pseudoprophetarum v. PSEUDOPROPHETAE. PRAEDICATORES VERITATIS (alias: apostoli fideles, doctores et pr. Christi Jhesu 169, aquilae Jhesu 161, doctores et pr. zelantes pro veritate et 23*
Strana 340
340 Index rerum. disciplina 254, praecones sapientiae 73, cf. VERITATIS TESTES, opp.: hypocritae, pseudoprophetae): pr. et prophetae legati ad gentes, ut bo- num promoveant populo christiano et bona eidem nuntient 39; missi secundum Luc. XIV ad vocandum et quaerendum in vicis et plateis ex- tra civitatem et intus, et ad compellendum ad cenam magnam sui do- mini ib.; dignum est et populo exemplare, ut quilibet, qui plebem dei in viam pacis dirigit, novitates omnes evitans, studeat scientiam sanc- torum plebi eius dare vestigiaque s. patrum in omnibus comitetur, Ve- teris Testamenti scripturis et Novi dicta sua roborando, et de necessitate sibi incumbit, ut sufficienti approbatione et canonica missione praesup- posita se exhibeat in regno coelorum doctum scribam 71, et ut dicta doc- torum antiquorum, determinationes theologorum praesentis saeculi, pri- scorum et modernorum, sibi notas efficiat per frequentiam studiorum 72. Magnum et dampnosum periculum extat illa affirmare publico in ser- mone et de rebus divinis, quae nec ex revelatione quis intelligit, nec ex scripturis vel doctoribus est cum certitudine edoctus 73; patres et ma- gistri necesse habent suis posteris demonstrare et relinquere sanam doc- trinam et bonam conversationem, bonum verbum et bonum exemplum 58—59; multitudo sapientum, b. apostoli, prophetae et doctores, fideles testes veritatis et insignes, sed induti et repleti a veritate, ex propriis sapientiam loquentes, deo dante ipsis fontale incrementum, per pauca verba reportant multam victoriam cum fructu multo salutis animarum 61, solum intima bona sui domini et thesauros suos de vasis fictilibus cum novis et veteribus effundentes et dispensantes fideliter et prudenter 61; sane haec doctrina et vita antiquorum testium fidelium veritatis est electa ut sol, pulchra ut luna, terribilis ut castrorum acies ordinata 62 ; — per pr-es varietas accidentalis nociva est evellenda 169. PRAELATI sunt dii participatione, dii super terram 289, cf. DEUS. PRINCIPES TERRAE v. REGES. PROPHETAE V. VERITATIS TESTES. PROPOSITIONES UNIVERSALES V. UNIVERSALES PROPOSITIONES. PSEUDOPROPHETAE, alias nequam prophetae 46, pseuduli 45, pseudoli ma- gistri 47, pseudomagistri 299—303 (cf. ECCLESIA, dist. IV.), hypocritae moderni, cf. etiam SACERDOTES: simulatores veluti adultera agunt (ex- plicatur) 49, inimici crucis Jhesu Christi 50; ingerunt se ad docendum, sunt magistri solum pro medietate et pro parte exiliori, sunt doctores solum de dicere, sed non de facere, et per consequens, quantum in se, magis sunt destructores quam instructores 59; nostra (ps-arum) vita com- munis et exilis nos minime facit authenticos, ymmo scurilitas nostra et levitas disposuit nos (ps-as), ut vix nobis credatur, etiam tunc, cum scrip- turas solidas in doctrinis nostris pronuntiamus. Et haec est causa, quare nostra praedicatio est hodie laboriosa et nequaquam authentica 60 (ex- plicatur 60—61); ex quibus sapientia et praedicatio hypocritarum moder- norum, studium eloquentiae et copia scripturarum, facecia et ostentatio mansuetae faciei 61; — ps-ae sunt illa magna meretrix et civitas magna, quae habet regnum super reges terrae (Apoc. XVII. 18), brachia Anti- christi 217; prohibent communionem quottidianam corporis Christi 218.
340 Index rerum. disciplina 254, praecones sapientiae 73, cf. VERITATIS TESTES, opp.: hypocritae, pseudoprophetae): pr. et prophetae legati ad gentes, ut bo- num promoveant populo christiano et bona eidem nuntient 39; missi secundum Luc. XIV ad vocandum et quaerendum in vicis et plateis ex- tra civitatem et intus, et ad compellendum ad cenam magnam sui do- mini ib.; dignum est et populo exemplare, ut quilibet, qui plebem dei in viam pacis dirigit, novitates omnes evitans, studeat scientiam sanc- torum plebi eius dare vestigiaque s. patrum in omnibus comitetur, Ve- teris Testamenti scripturis et Novi dicta sua roborando, et de necessitate sibi incumbit, ut sufficienti approbatione et canonica missione praesup- posita se exhibeat in regno coelorum doctum scribam 71, et ut dicta doc- torum antiquorum, determinationes theologorum praesentis saeculi, pri- scorum et modernorum, sibi notas efficiat per frequentiam studiorum 72. Magnum et dampnosum periculum extat illa affirmare publico in ser- mone et de rebus divinis, quae nec ex revelatione quis intelligit, nec ex scripturis vel doctoribus est cum certitudine edoctus 73; patres et ma- gistri necesse habent suis posteris demonstrare et relinquere sanam doc- trinam et bonam conversationem, bonum verbum et bonum exemplum 58—59; multitudo sapientum, b. apostoli, prophetae et doctores, fideles testes veritatis et insignes, sed induti et repleti a veritate, ex propriis sapientiam loquentes, deo dante ipsis fontale incrementum, per pauca verba reportant multam victoriam cum fructu multo salutis animarum 61, solum intima bona sui domini et thesauros suos de vasis fictilibus cum novis et veteribus effundentes et dispensantes fideliter et prudenter 61; sane haec doctrina et vita antiquorum testium fidelium veritatis est electa ut sol, pulchra ut luna, terribilis ut castrorum acies ordinata 62 ; — per pr-es varietas accidentalis nociva est evellenda 169. PRAELATI sunt dii participatione, dii super terram 289, cf. DEUS. PRINCIPES TERRAE v. REGES. PROPHETAE V. VERITATIS TESTES. PROPOSITIONES UNIVERSALES V. UNIVERSALES PROPOSITIONES. PSEUDOPROPHETAE, alias nequam prophetae 46, pseuduli 45, pseudoli ma- gistri 47, pseudomagistri 299—303 (cf. ECCLESIA, dist. IV.), hypocritae moderni, cf. etiam SACERDOTES: simulatores veluti adultera agunt (ex- plicatur) 49, inimici crucis Jhesu Christi 50; ingerunt se ad docendum, sunt magistri solum pro medietate et pro parte exiliori, sunt doctores solum de dicere, sed non de facere, et per consequens, quantum in se, magis sunt destructores quam instructores 59; nostra (ps-arum) vita com- munis et exilis nos minime facit authenticos, ymmo scurilitas nostra et levitas disposuit nos (ps-as), ut vix nobis credatur, etiam tunc, cum scrip- turas solidas in doctrinis nostris pronuntiamus. Et haec est causa, quare nostra praedicatio est hodie laboriosa et nequaquam authentica 60 (ex- plicatur 60—61); ex quibus sapientia et praedicatio hypocritarum moder- norum, studium eloquentiae et copia scripturarum, facecia et ostentatio mansuetae faciei 61; — ps-ae sunt illa magna meretrix et civitas magna, quae habet regnum super reges terrae (Apoc. XVII. 18), brachia Anti- christi 217; prohibent communionem quottidianam corporis Christi 218.
Strana 341
Index rerum. 341 PULCHRITUDO et formositas uniuscuiusque rei consistit in iusta aequalitate partium ipsius et debita ipsarum ad invicem proportione, ut relucet in pictura et scriptura atque in cantu 221. Cf. 223: membrum despectum in corpore virginis, et 224: decor corporis. QUAESTIONES inexplicabiles et ambagae fabulae 48. RATIO : r-onis discursus et iudicium et universalia v. UNIVERSALIA. REGULA 1. regula generalis = prima veritas, v. VERITAS; 2. regulae partiales V. INVENTIONES HOMINUM. RELIGIO I. religio christiana (cf. CHRISTIANUS et POPULUS CHRISTIANUS): nomen r. interpretatur: regula vel regularis legio, i. e. populus per ali- quam regulam restrictus et per regulam gubernatus 63; r. est cultus dei unius 304; — solum una r. est vera: ecclesia catholica 62; omne, quod aliqua sana dictat ratio esse virtuosum et omne, quod umquam lex quae cumque adinvenit esse honestum, hoc totum collegit in se et tenet ac docet r. christiana (explicatur) 63; r. haec unica christiana 63; com- munis christiana r. 286; communis et sancta r. christiana 305; r. uni- versalis et ecclesia v. ECCLESIA, dist. IV. — II. religiones v. MONACHI. RELIGIOSI v. MONACHI. RELIQUIAE v. IMAGINES. RES: deus indidit rei motum et tendentiam vel inclinationem ad suum finem ultimatum. Hoc est sua perfectio et ordo et proinde perfectio universi. Natura vel lex naturalis seu forma naturalis rei sunt vires intrinsecae vel naturales motivae ad proprias operationes 5. — Duo principia rerum: 1° actus, forma, regula, 2° materia, corpus rectum 6. — Rerum multi- plicitas et summe unum v. SCIENTIA. RESERVATIONES CASUUM 241, cf. PAPA. REX, reges: a) reges gentium: multi r. et caesares attemptabant unum po- pulum ex multis facere, per tyrannidem et armorum terrorem 306—307, cf. 288; — b) reges christiani: manus sinistra corporis Christi mystici 206 (cf. ECCLESIA, dist. II.); secunda iunctura brachii saecularis 206; leges et regimen r-um terrae (opp.: regimen sacerdotum) est prorsus simile factum regimini gentium et paganorum (explicatur) 228; reges et principes terrae in christiano populo suscipiunt benedictionem, unctionem et auctoritatem status christiani atque gubernationis populorum nec non ingressum ad ecclesiam per sacerdotes et a sacerdotibus 228—229; — multi r. super populum carnalem christianum, in omni crudelitate et su- perbia reges gentium superantes 191, cf. SCHISMA; incliti r., gloriosi principes, qui se contra alterutrum efferebant et hostiliter concertabant de Jhesu crucifixo, facto veluti mortuo a corde ipsorum 198; r. causa destitutionis ecclesiae explicatur 227—233, cf. ANTICHRISTUS et EC- CLESIA, dist. III. RUSTICI V. POPULUS CHRISTIANUS. SACERDOTES, SACERDOCIUM. I. Dignitas sacerdocii et sacerdotum: sacerdotium sacrum 248, sacrosanc- tum 299, sanctum et principale atque primordenum et omnino necessa-
Index rerum. 341 PULCHRITUDO et formositas uniuscuiusque rei consistit in iusta aequalitate partium ipsius et debita ipsarum ad invicem proportione, ut relucet in pictura et scriptura atque in cantu 221. Cf. 223: membrum despectum in corpore virginis, et 224: decor corporis. QUAESTIONES inexplicabiles et ambagae fabulae 48. RATIO : r-onis discursus et iudicium et universalia v. UNIVERSALIA. REGULA 1. regula generalis = prima veritas, v. VERITAS; 2. regulae partiales V. INVENTIONES HOMINUM. RELIGIO I. religio christiana (cf. CHRISTIANUS et POPULUS CHRISTIANUS): nomen r. interpretatur: regula vel regularis legio, i. e. populus per ali- quam regulam restrictus et per regulam gubernatus 63; r. est cultus dei unius 304; — solum una r. est vera: ecclesia catholica 62; omne, quod aliqua sana dictat ratio esse virtuosum et omne, quod umquam lex quae cumque adinvenit esse honestum, hoc totum collegit in se et tenet ac docet r. christiana (explicatur) 63; r. haec unica christiana 63; com- munis christiana r. 286; communis et sancta r. christiana 305; r. uni- versalis et ecclesia v. ECCLESIA, dist. IV. — II. religiones v. MONACHI. RELIGIOSI v. MONACHI. RELIQUIAE v. IMAGINES. RES: deus indidit rei motum et tendentiam vel inclinationem ad suum finem ultimatum. Hoc est sua perfectio et ordo et proinde perfectio universi. Natura vel lex naturalis seu forma naturalis rei sunt vires intrinsecae vel naturales motivae ad proprias operationes 5. — Duo principia rerum: 1° actus, forma, regula, 2° materia, corpus rectum 6. — Rerum multi- plicitas et summe unum v. SCIENTIA. RESERVATIONES CASUUM 241, cf. PAPA. REX, reges: a) reges gentium: multi r. et caesares attemptabant unum po- pulum ex multis facere, per tyrannidem et armorum terrorem 306—307, cf. 288; — b) reges christiani: manus sinistra corporis Christi mystici 206 (cf. ECCLESIA, dist. II.); secunda iunctura brachii saecularis 206; leges et regimen r-um terrae (opp.: regimen sacerdotum) est prorsus simile factum regimini gentium et paganorum (explicatur) 228; reges et principes terrae in christiano populo suscipiunt benedictionem, unctionem et auctoritatem status christiani atque gubernationis populorum nec non ingressum ad ecclesiam per sacerdotes et a sacerdotibus 228—229; — multi r. super populum carnalem christianum, in omni crudelitate et su- perbia reges gentium superantes 191, cf. SCHISMA; incliti r., gloriosi principes, qui se contra alterutrum efferebant et hostiliter concertabant de Jhesu crucifixo, facto veluti mortuo a corde ipsorum 198; r. causa destitutionis ecclesiae explicatur 227—233, cf. ANTICHRISTUS et EC- CLESIA, dist. III. RUSTICI V. POPULUS CHRISTIANUS. SACERDOTES, SACERDOCIUM. I. Dignitas sacerdocii et sacerdotum: sacerdotium sacrum 248, sacrosanc- tum 299, sanctum et principale atque primordenum et omnino necessa-
Strana 342
342 Index rerum. rium universali ecclesiae 280; dominatio ac paternitas prima et magi- stratus templi primarius et verus, sanctus et necessarius 299; — sacer docium primum et principalius possidet populum totum christianum quan brachium saeculare, et primus honor et maior promptiorque oboedientia a plebibus et a vulgo debet inpendi sacerdotibus quam iudicibus et prin- cipibus saecularibus semper et ubique per ecclesiam 227; rationes I—VIII. de spirituali et divina potestate s-um 227—229; — s., prima iunctura brachii spiritualis 207; est prorsus indignum occupari circa sarcinulas vilissimas et ipsis pollui manibus illis, quae ad res maximas et divinas sunt consecratae 235. II. Sacerdotes fideles, maxime s-es plebani seu curati appellati (alias dicuntur s-es curati et populares 250, s-es plebium, proprii et inmediati et applicati ad opus 244, s-es saeculares 177): sunt in loco LXXII discipulorum Jhesu Christi 202; sunt tertius ordo principalis in ecclesia 201, cf. ECCLESIA dist. II.; s-es plebani cum ipsorum consacerdotibus et parochianis sunt merito per palmam dilatatam et per digitos intellecti, ita quod s. princi- palis curatus obtineat vicem pollicis et reliqui observent formam digi- torum et singulorum articulorum et iuncturarum 243; propterea quid- quid papa, episcopus Romanus, et ceteri eius coepiscopi operantur pro salute animarum, primum et maxime eos oportet hoc per multitudinem curatorum sacerdotum idoneorum operari; istos igitur debent episcopi omnes sanos et integros eligere, multiplicare, omni (duplici) sua auctori- tate et potestate ditare, super populos constituere et ad opera strenue applicare 243, quoniam dato casu, quod iam episcopus Romanus vel alii coepiscopi inveniantur debiles, tamen si multitudo s-um in populis in- tegra et fortis manserit, tunc greges Christi adhuc non negligentur; d. Jhesus ipsis assistit aeque bene et aeque proprie et inmediate cum suis cooperatoribus cum omni plenitudine gratiarum 244; deducitur, quomodo damnosum sit potestatem s-um curatorum contrahi per reservationes et adinventiones hominum et praeceptorum (multi libri) 244—245; in civi- tatibus curati s-es sunt ordinarie electi et locati, ut ipsimet sacerdocio ibi fungantur in nomine J. Christi et in loco ipsius legitime et sedule salutem populorum inquirant et operentur tam veri et electi cooperatores J. Christi dignique sponsi suarum plebium. — Sacerdotes et laici: non populus propter s-es, sed s-es propter populum 188; non sumus nisi per- sonae communes in populo et pro communi bono vocati et electi et po- siti in corpore s. ecclesiae, et pro toto corpore et eius salute accepimus a d. Jhesu omnem virtutem et potestatem 239. III. Sacerdotes carnales (cf. MONACHI, PSEUDOPROPHETAE): appellantur lo- custae, Gog et Magog, meretrix magna et partus eius — filius iniquitatis, An- tichristus mysticus 163; magna meretrix, i. e. multitudo carnalium clericorum, hypocritarum et s-um ac monachorum carnalium 192; civitas magna, i. e. multitudo hypocritarum nimia et christianorum carnalium sine spiritu Jhesu 217; amici huius saeculi et inimici virtutis et veritatis, sapientiae divinae et operum dei destructores et potentes debellatores 217; impe- ditores frequentis communionis eucharistiae v. EUCHARISTIA VII; curatorum s-um corda sunt aversa et distracta a plebibus per varias
342 Index rerum. rium universali ecclesiae 280; dominatio ac paternitas prima et magi- stratus templi primarius et verus, sanctus et necessarius 299; — sacer docium primum et principalius possidet populum totum christianum quan brachium saeculare, et primus honor et maior promptiorque oboedientia a plebibus et a vulgo debet inpendi sacerdotibus quam iudicibus et prin- cipibus saecularibus semper et ubique per ecclesiam 227; rationes I—VIII. de spirituali et divina potestate s-um 227—229; — s., prima iunctura brachii spiritualis 207; est prorsus indignum occupari circa sarcinulas vilissimas et ipsis pollui manibus illis, quae ad res maximas et divinas sunt consecratae 235. II. Sacerdotes fideles, maxime s-es plebani seu curati appellati (alias dicuntur s-es curati et populares 250, s-es plebium, proprii et inmediati et applicati ad opus 244, s-es saeculares 177): sunt in loco LXXII discipulorum Jhesu Christi 202; sunt tertius ordo principalis in ecclesia 201, cf. ECCLESIA dist. II.; s-es plebani cum ipsorum consacerdotibus et parochianis sunt merito per palmam dilatatam et per digitos intellecti, ita quod s. princi- palis curatus obtineat vicem pollicis et reliqui observent formam digi- torum et singulorum articulorum et iuncturarum 243; propterea quid- quid papa, episcopus Romanus, et ceteri eius coepiscopi operantur pro salute animarum, primum et maxime eos oportet hoc per multitudinem curatorum sacerdotum idoneorum operari; istos igitur debent episcopi omnes sanos et integros eligere, multiplicare, omni (duplici) sua auctori- tate et potestate ditare, super populos constituere et ad opera strenue applicare 243, quoniam dato casu, quod iam episcopus Romanus vel alii coepiscopi inveniantur debiles, tamen si multitudo s-um in populis in- tegra et fortis manserit, tunc greges Christi adhuc non negligentur; d. Jhesus ipsis assistit aeque bene et aeque proprie et inmediate cum suis cooperatoribus cum omni plenitudine gratiarum 244; deducitur, quomodo damnosum sit potestatem s-um curatorum contrahi per reservationes et adinventiones hominum et praeceptorum (multi libri) 244—245; in civi- tatibus curati s-es sunt ordinarie electi et locati, ut ipsimet sacerdocio ibi fungantur in nomine J. Christi et in loco ipsius legitime et sedule salutem populorum inquirant et operentur tam veri et electi cooperatores J. Christi dignique sponsi suarum plebium. — Sacerdotes et laici: non populus propter s-es, sed s-es propter populum 188; non sumus nisi per- sonae communes in populo et pro communi bono vocati et electi et po- siti in corpore s. ecclesiae, et pro toto corpore et eius salute accepimus a d. Jhesu omnem virtutem et potestatem 239. III. Sacerdotes carnales (cf. MONACHI, PSEUDOPROPHETAE): appellantur lo- custae, Gog et Magog, meretrix magna et partus eius — filius iniquitatis, An- tichristus mysticus 163; magna meretrix, i. e. multitudo carnalium clericorum, hypocritarum et s-um ac monachorum carnalium 192; civitas magna, i. e. multitudo hypocritarum nimia et christianorum carnalium sine spiritu Jhesu 217; amici huius saeculi et inimici virtutis et veritatis, sapientiae divinae et operum dei destructores et potentes debellatores 217; impe- ditores frequentis communionis eucharistiae v. EUCHARISTIA VII; curatorum s-um corda sunt aversa et distracta a plebibus per varias
Strana 343
Index rerum. 343 vanitates huius mundi (divitias, honores et propria commoda) 226; sunt insuper nimis elati suis plebeis et extranei ib.; propterea Jhesus avertit se ab ipsis 239; curati plebium aggravant laicos sibi subiectos patres- quefamilias domorum in plebe suis exactionibus et adinventionibus quae- stuosis et auferunt ipsis multas libertates; faciunt in laicis multas valde exactiones usque ad sacramentorum et sepulturae venditionem 247. SAECULUM v. MUNDUS. SALUS synon. vita 65; salutaria = exercitium continuum sacramentorum uti- lium et saluberrimorum, sc. frequentatio comescionis corporis et san- guinis J. Chr. et crebra confessio 50. SALVANDI: animae salvandorum 201. SAPIENTIA 1. Sapientia divina: a superno cardine delapsa magistra omnium virtutum (cf. Jac. III. 15) 73. — 2. Sapientia humana: s. mundi 49; doc- trina et s. huius mundi et carnis 278: s. carnis et doctrinae hominum 291 ; s. hypocritarum modernorum 60 (cf. PSEUDOPROPHETAE). SATHAN (cf. DIABOLUS): S-ae deceptores 57; S. contritus a sanctis 67, 219; operatio S-ae 189; operatio S-ae alta et nimis fraudulenta 203; fortis et potens inimicus 216; inimici et potestas tenebrarum 244; astutissimus S. 245; S. et peccatum in carne 246; laqueus et obligatio S-ae 247; circumventiones et obvolutiones, S. et diabolus 258; astutissimus spiritus, inimicus 258; S. excogitavit tertium modum nocendi universitati ecclesiae 280, cf. ECCLESIA, dist. IV.; operatio subtilissima S-ae 291; ipsius mo- dus exquisitus et coloratus operandi in ecclesia, ib.; suum misterium ib.; altitudo et operatio S-ae 299. SCIHISMA: causae schismatis: hypocritae 157, 161, 166, homines seipsos aman- tes et hunc mundum 157, multiplicatio hominum seipsos amantium et conventuum et fraternitatum 270; multa nimis varietas societatum et fraternitatum et adinventionum hominum et regularum multiformium at- que religionum partialium (schismata) 144; schismata introducta in ec- clesia per divorcium a deo vero et conversionem ad deum huius mundi 293; impossibile est christianos ab invicem dividi vel scindi, quamdiu manent uniti Jhesu Christo, sed necesse est utique semper prius chri- stianos dividi a Jhesu crucifixo, antequam a se invicem per schismata dividantur 165; corpus ecclesiae tunc vehementer incepit dividi et dissi- pari, cum multae et variae religiones, multae societates, fraternitates cum suis superstitionibus et doctrinis esse inceperunt et refriguerunt cari- tatem gregum ad invicem et cum iniquitas, i. e. avaritia habundavit in populo 186; primum in corpore fuisse multam et variam scissuram et corrosionem intestinam 187; quemadmodum operatio dei incepit unire populos primum ab intus, dehinc ab extra procedit, ita operatio homi- num incepit ad extra in rebus divisionem et processit ad intra, ad divi- sionem animorum et spirituum 187; propter amorem et propter zelum separatum sacerdotum evenit, quod papatus et sacerdocium est distur- batum et conscissum 188; prior scissio regnorum ad invicem et popu- lorum effecit etiam sacerdotum scissionem 188; propter peccata populi deus fecit confundere caput ipsius et infatuari, et propter scissuras po- puli praevias Christus permisit conscindi simul et capita populorum ib.;
Index rerum. 343 vanitates huius mundi (divitias, honores et propria commoda) 226; sunt insuper nimis elati suis plebeis et extranei ib.; propterea Jhesus avertit se ab ipsis 239; curati plebium aggravant laicos sibi subiectos patres- quefamilias domorum in plebe suis exactionibus et adinventionibus quae- stuosis et auferunt ipsis multas libertates; faciunt in laicis multas valde exactiones usque ad sacramentorum et sepulturae venditionem 247. SAECULUM v. MUNDUS. SALUS synon. vita 65; salutaria = exercitium continuum sacramentorum uti- lium et saluberrimorum, sc. frequentatio comescionis corporis et san- guinis J. Chr. et crebra confessio 50. SALVANDI: animae salvandorum 201. SAPIENTIA 1. Sapientia divina: a superno cardine delapsa magistra omnium virtutum (cf. Jac. III. 15) 73. — 2. Sapientia humana: s. mundi 49; doc- trina et s. huius mundi et carnis 278: s. carnis et doctrinae hominum 291 ; s. hypocritarum modernorum 60 (cf. PSEUDOPROPHETAE). SATHAN (cf. DIABOLUS): S-ae deceptores 57; S. contritus a sanctis 67, 219; operatio S-ae 189; operatio S-ae alta et nimis fraudulenta 203; fortis et potens inimicus 216; inimici et potestas tenebrarum 244; astutissimus S. 245; S. et peccatum in carne 246; laqueus et obligatio S-ae 247; circumventiones et obvolutiones, S. et diabolus 258; astutissimus spiritus, inimicus 258; S. excogitavit tertium modum nocendi universitati ecclesiae 280, cf. ECCLESIA, dist. IV.; operatio subtilissima S-ae 291; ipsius mo- dus exquisitus et coloratus operandi in ecclesia, ib.; suum misterium ib.; altitudo et operatio S-ae 299. SCIHISMA: causae schismatis: hypocritae 157, 161, 166, homines seipsos aman- tes et hunc mundum 157, multiplicatio hominum seipsos amantium et conventuum et fraternitatum 270; multa nimis varietas societatum et fraternitatum et adinventionum hominum et regularum multiformium at- que religionum partialium (schismata) 144; schismata introducta in ec- clesia per divorcium a deo vero et conversionem ad deum huius mundi 293; impossibile est christianos ab invicem dividi vel scindi, quamdiu manent uniti Jhesu Christo, sed necesse est utique semper prius chri- stianos dividi a Jhesu crucifixo, antequam a se invicem per schismata dividantur 165; corpus ecclesiae tunc vehementer incepit dividi et dissi- pari, cum multae et variae religiones, multae societates, fraternitates cum suis superstitionibus et doctrinis esse inceperunt et refriguerunt cari- tatem gregum ad invicem et cum iniquitas, i. e. avaritia habundavit in populo 186; primum in corpore fuisse multam et variam scissuram et corrosionem intestinam 187; quemadmodum operatio dei incepit unire populos primum ab intus, dehinc ab extra procedit, ita operatio homi- num incepit ad extra in rebus divisionem et processit ad intra, ad divi- sionem animorum et spirituum 187; propter amorem et propter zelum separatum sacerdotum evenit, quod papatus et sacerdocium est distur- batum et conscissum 188; prior scissio regnorum ad invicem et popu- lorum effecit etiam sacerdotum scissionem 188; propter peccata populi deus fecit confundere caput ipsius et infatuari, et propter scissuras po- puli praevias Christus permisit conscindi simul et capita populorum ib.;
Strana 344
344 Index rerum. non populus christianus est divisus propter sacerdotes divisos, sed magis propter divisionem inter se et divisionem a Christo divisi sunt etiam sacer- dotes ib.; si populus christianus esset Jhesu fidelis, ipse Jhesus neque daret tali populo dissimiles sacerdotes 189; etiam prudens et fidelis populus chri- stianus nullo modo ab invicem scinderetur ad scissionem suorum sacerdo- tum, sed refugeret ad suum caput unicum, proprium unicuique commune et inmediatum 190, donec caput vel capita, vicarium vel vicaria per Chri- stum Jh. essent unita et reformata, non valde agitati timore de instru- mentalibus capitibus atque iam carneis ib. Populus christianus, primum effectus carnalis et perinde captivatus, discessit a Christo Jhesu, et perinde meruit desolari a regno Christi Jhesu 190 (cf. 288: populus christianus quamdiu adhaesit uni deo, tam diu fuit maxima unitas et concordantia in populo; sed cum recessit ab adhaesione dei, tunc recessit ab unitate ecclesiae et tunc completa est discessio, praeambula Antichristi); propter quod spiritus Jhesu recessit de domo sua sancta 191; Antichristus divisit terram sanctorum, et perinde facti sunt multi domini et multi reges super populum carnalem christianum ib.; ita composita est et confecta una bestia ib.; carnalitati et mundo venumdatus populus christianus ib., gu- bernatus a septem capitibus bestiae coccineae, i. e. ab universis viciis 192. Unde Francigenae, Anglici, Hispani, Romani, Lombardi, Theutunici, Bo- hemi, Ungari, Poloni per reges suos et propter reges alterutrum divisi et dispersi ac divulsi alios conchristianos expugnabant 192; magna me- retrix ib.; postquam prius populus discedens a Christo est dilaceratus, oportuit scindi simul clericos et sacerdotes 193; causa s-tis praesentis: scissura praecedens regnorum et populorum, quoniam tunc Francigenae ex seipsis papam cupiebant habere, Romani quoque ex seipsis et pro seipsis papam similiter velle se habere acclamarunt 193. Effectus atque finis schismatis (cf. ECCLESIA): per hoc modernum s. non divisa est Christi ecclesia, sed nocentissimi hypocritae abscisi sunt ab ecclesia; s. factum est in ecclesia malignancium 157; nec auctor putat s. hoc esse in damnum et iacturam ecclesiae Jhesu Christi, sed magis utile esse videtur, ut per hoc velocius regnum antichristianitatis pertranseat et ipsa sit citius exonerata a multitudine hypocritarum infinita ib., et notificentur clarius carnales et ficti christiani 158. Corpus itaque Anti- christi per s. tale est divisum et conturbatum, non autem scissum est corpus J. Christi, i. e. ecclesia sanctorum 158; idem 159, 160, 166; ec- clesia sanctorum nequaquam est dilacerata aut violata aut divisa, quamvis ipsius membra sint elongata et abscondita paulisper 160; divisa tantum corporaliter et in carne et quasi rarefacta ac inminuta 161; ita necesse fuit evenire ex providentia et iustitia Jhesu (explicatur) ih., per tempora difinita 162; tunc s. incepit, quando plagae generales in dei ecclesia ince- perunt, ab annis iam LX vel citra, fitque executio istorum paulatim et successive et quasi cum praemissione antedispositionum, ut est signorum et prodigiorum ac portentorum secundum evangelium et prophetas 163; per nullum s. ecclesia sanctorum est divisa, sed multitudo hypocritarum prius divisa a Christo Jhesu, postea inter se, volente hoc et faciente Jhesu Christo (explicatur) 166; finis s-tis: ut ita et populus sit factus
344 Index rerum. non populus christianus est divisus propter sacerdotes divisos, sed magis propter divisionem inter se et divisionem a Christo divisi sunt etiam sacer- dotes ib.; si populus christianus esset Jhesu fidelis, ipse Jhesus neque daret tali populo dissimiles sacerdotes 189; etiam prudens et fidelis populus chri- stianus nullo modo ab invicem scinderetur ad scissionem suorum sacerdo- tum, sed refugeret ad suum caput unicum, proprium unicuique commune et inmediatum 190, donec caput vel capita, vicarium vel vicaria per Chri- stum Jh. essent unita et reformata, non valde agitati timore de instru- mentalibus capitibus atque iam carneis ib. Populus christianus, primum effectus carnalis et perinde captivatus, discessit a Christo Jhesu, et perinde meruit desolari a regno Christi Jhesu 190 (cf. 288: populus christianus quamdiu adhaesit uni deo, tam diu fuit maxima unitas et concordantia in populo; sed cum recessit ab adhaesione dei, tunc recessit ab unitate ecclesiae et tunc completa est discessio, praeambula Antichristi); propter quod spiritus Jhesu recessit de domo sua sancta 191; Antichristus divisit terram sanctorum, et perinde facti sunt multi domini et multi reges super populum carnalem christianum ib.; ita composita est et confecta una bestia ib.; carnalitati et mundo venumdatus populus christianus ib., gu- bernatus a septem capitibus bestiae coccineae, i. e. ab universis viciis 192. Unde Francigenae, Anglici, Hispani, Romani, Lombardi, Theutunici, Bo- hemi, Ungari, Poloni per reges suos et propter reges alterutrum divisi et dispersi ac divulsi alios conchristianos expugnabant 192; magna me- retrix ib.; postquam prius populus discedens a Christo est dilaceratus, oportuit scindi simul clericos et sacerdotes 193; causa s-tis praesentis: scissura praecedens regnorum et populorum, quoniam tunc Francigenae ex seipsis papam cupiebant habere, Romani quoque ex seipsis et pro seipsis papam similiter velle se habere acclamarunt 193. Effectus atque finis schismatis (cf. ECCLESIA): per hoc modernum s. non divisa est Christi ecclesia, sed nocentissimi hypocritae abscisi sunt ab ecclesia; s. factum est in ecclesia malignancium 157; nec auctor putat s. hoc esse in damnum et iacturam ecclesiae Jhesu Christi, sed magis utile esse videtur, ut per hoc velocius regnum antichristianitatis pertranseat et ipsa sit citius exonerata a multitudine hypocritarum infinita ib., et notificentur clarius carnales et ficti christiani 158. Corpus itaque Anti- christi per s. tale est divisum et conturbatum, non autem scissum est corpus J. Christi, i. e. ecclesia sanctorum 158; idem 159, 160, 166; ec- clesia sanctorum nequaquam est dilacerata aut violata aut divisa, quamvis ipsius membra sint elongata et abscondita paulisper 160; divisa tantum corporaliter et in carne et quasi rarefacta ac inminuta 161; ita necesse fuit evenire ex providentia et iustitia Jhesu (explicatur) ih., per tempora difinita 162; tunc s. incepit, quando plagae generales in dei ecclesia ince- perunt, ab annis iam LX vel citra, fitque executio istorum paulatim et successive et quasi cum praemissione antedispositionum, ut est signorum et prodigiorum ac portentorum secundum evangelium et prophetas 163; per nullum s. ecclesia sanctorum est divisa, sed multitudo hypocritarum prius divisa a Christo Jhesu, postea inter se, volente hoc et faciente Jhesu Christo (explicatur) 166; finis s-tis: ut ita et populus sit factus
Strana 345
Index rerum. 345 amator huius saeculi magis quam dei, et sacerdotes eius accipiant citius debitam ultionem 188; fuit ecclesiae sanctorum necessarium siccine scindi ecclesiam hypocritarum scissione notoria toti orbi (14 ex causis) 194— 195; causa 12a: ut praeparetur domino Jhesu via citius ad suam dilectam et unicam ecclesiam reformandam et renovandam 195; nisi Christus in principio istius s-tis, nunc currentis, suam ecclesiam adiuvisset, portae inferni (cardinales) utique adversus ecclesiam praevaluissent; sed pro- picio deo sol infatuatum (pseudopapa) repertum et a tota Christi eccle- sia salvandorum et proiectum foras, et infernus (Antichristus) non in- travit Christi Jhesu inditam ecclesiam, sed manet foris praecisus et eiec- tus, revelatus iam a Christo coram suis dilectis, dehinc a spiritu oris ipsius occidendus 204. SCIENCIA: sc. relativa et sc. universalis et abstracta. Sc. propositionum uni- versalium inmutabilis. Principium sc-ae unicum et commune appellatur subiectum attributionis vel genus generalissimum. Est incomplexum. Ab auctore appellatur regula una artis et scientiae 17, seu principium princi- pale et commune. Ab quo uno solo omnis multiplicitas rerum et scien- tiarum est derivata et ad idem omnia redeunt. Illud est summe unum, summe simplex ac principium, quae est unica regula totius conversationis et vitae cuiuslibet hominis: et hic est deus et Jhesus 18. SCRIPTURA: pulchritudo in s-a 221. SCRIPTURA SACRA (biblia), etiam scripturae, canon 73, praecepta evangelii et doctrinae Christi 272, dicta et documenta evangelii 272, s-ae legis et prophetarum 195; divinitus inspirata 12; quae est utilis ad docendum, ad urgendum, ad corrigendum, ad erudiendum in iustitia, ut perfectus homo dei ad omne opus bonum sit instructus 49: verba Jhesu, quae ad nos usque s. evangelistae transmiserunt, sunt compendiosa, simplicia et succincta 48. — S. et auctor v. JANOV. — V. etiam LEX et VERITAS. SECTAE 141—142 (evanuerunt). SEXTUS LIBER v. DECRETALES. SPIRITUS I. Spiritus sanctus, sp. dei, sp. Jhesu (opp.: spiritus inmundus genti- litatis 191) est rectitudo, pulchritudo, delectabilitas et bonitas formae vel regulae perpetuae in divinis; est ipsa forma vel regula in divinis 4; per ipsum et in ipso forma et imago in omnia creata derivatur 4; cf. VERI- TAS, JHESUS, ECCLESIA. — Sp. Jhesu Christi et lex hominum 307; suavis 308. II. Spiritus maligni: sp. m. et astuti 273, sp. astutissimi et maligni 299; sp. septem nequiores 259, 291 oc.; sp. maligni, ex quibus conflata est supra modum magna et amarissima tribulatio ecclesiae 291. Cf. DIABO- LUS et SATHAN. SOMNIA (cf. Jer. XXIII. 28): 48. STATUAE v. IMAGINES. STATUTA ECCLESIASTICA V. INVENTIONES HOMINUM. SUBDIACONUS, tertia iunctura brachii spiritualis 207. SUBIECTUM attributionis in scientia 17. Cf. SCIENTIA. SYNDERESIS v. INTELLECTUS.
Index rerum. 345 amator huius saeculi magis quam dei, et sacerdotes eius accipiant citius debitam ultionem 188; fuit ecclesiae sanctorum necessarium siccine scindi ecclesiam hypocritarum scissione notoria toti orbi (14 ex causis) 194— 195; causa 12a: ut praeparetur domino Jhesu via citius ad suam dilectam et unicam ecclesiam reformandam et renovandam 195; nisi Christus in principio istius s-tis, nunc currentis, suam ecclesiam adiuvisset, portae inferni (cardinales) utique adversus ecclesiam praevaluissent; sed pro- picio deo sol infatuatum (pseudopapa) repertum et a tota Christi eccle- sia salvandorum et proiectum foras, et infernus (Antichristus) non in- travit Christi Jhesu inditam ecclesiam, sed manet foris praecisus et eiec- tus, revelatus iam a Christo coram suis dilectis, dehinc a spiritu oris ipsius occidendus 204. SCIENCIA: sc. relativa et sc. universalis et abstracta. Sc. propositionum uni- versalium inmutabilis. Principium sc-ae unicum et commune appellatur subiectum attributionis vel genus generalissimum. Est incomplexum. Ab auctore appellatur regula una artis et scientiae 17, seu principium princi- pale et commune. Ab quo uno solo omnis multiplicitas rerum et scien- tiarum est derivata et ad idem omnia redeunt. Illud est summe unum, summe simplex ac principium, quae est unica regula totius conversationis et vitae cuiuslibet hominis: et hic est deus et Jhesus 18. SCRIPTURA: pulchritudo in s-a 221. SCRIPTURA SACRA (biblia), etiam scripturae, canon 73, praecepta evangelii et doctrinae Christi 272, dicta et documenta evangelii 272, s-ae legis et prophetarum 195; divinitus inspirata 12; quae est utilis ad docendum, ad urgendum, ad corrigendum, ad erudiendum in iustitia, ut perfectus homo dei ad omne opus bonum sit instructus 49: verba Jhesu, quae ad nos usque s. evangelistae transmiserunt, sunt compendiosa, simplicia et succincta 48. — S. et auctor v. JANOV. — V. etiam LEX et VERITAS. SECTAE 141—142 (evanuerunt). SEXTUS LIBER v. DECRETALES. SPIRITUS I. Spiritus sanctus, sp. dei, sp. Jhesu (opp.: spiritus inmundus genti- litatis 191) est rectitudo, pulchritudo, delectabilitas et bonitas formae vel regulae perpetuae in divinis; est ipsa forma vel regula in divinis 4; per ipsum et in ipso forma et imago in omnia creata derivatur 4; cf. VERI- TAS, JHESUS, ECCLESIA. — Sp. Jhesu Christi et lex hominum 307; suavis 308. II. Spiritus maligni: sp. m. et astuti 273, sp. astutissimi et maligni 299; sp. septem nequiores 259, 291 oc.; sp. maligni, ex quibus conflata est supra modum magna et amarissima tribulatio ecclesiae 291. Cf. DIABO- LUS et SATHAN. SOMNIA (cf. Jer. XXIII. 28): 48. STATUAE v. IMAGINES. STATUTA ECCLESIASTICA V. INVENTIONES HOMINUM. SUBDIACONUS, tertia iunctura brachii spiritualis 207. SUBIECTUM attributionis in scientia 17. Cf. SCIENTIA. SYNDERESIS v. INTELLECTUS.
Strana 346
346 Index rerum. TEMPLA: splendor sumptuosorum t-orum et ipsorum continua aedificatio scutorumque suspensio; splendida monumenta magnatum et sepulturae apud monachos 256; ex recessione a deo vero: multa figmenta per templa varia splendida et recentia, utpote sanctarum, ut vulgo famant, statuarum, imaginum, reliquiarum etc. 296. TEMPORA periculosa ista 203. TESTES VERITATIS v. VERITAS. THEOLOGI: praedicator necesse habet, ut dicta doctorum antiquorum non ignoret, determinationes insuper theologorum praesentis seculi, priscorum et modernorum sibi notas efficiat per frequentiam studiorum 72; cf. PRAEDICATORES. TRINITAS: unio in trinitate 148; Christus est similis trinitati quando 285, cf. ECCLESIA, dist. IV. TURLPINI v. BEGHARDI. UNIO: quinque modi unionis 147—148. Gradus in ipsis 148. V. ECCLESIA, dist. I. UNIVERSALE, universalia: Propositiones universales; non mutantur; ad qua- rum scientiam pervenimus per discursum rationis et multorum singula- rium in unum spirituale collectionem 17. V. SCIENTIA. VACUUM ubique exhorretur, similiter et in homine virtuoso 55. VERBUM DEI (cf. JHESUS, VERITAS) est unicum, est fons sapientiae in ex- celsis (Eccli. I. 5) 12. VERITAS PRIMA, REGULA GENERALIS. Ad notionem. Distinguitur regula, regula generalis, veritas et veritas prima. Deus, filius et spiritus sanctus sunt r. vel forma ipsa in divinis 3—5; creata seu res habent regulam in- tentam seu formam, quae vocatur forma naturalis rei seu natura et lex naturalis 5; nam duo sunt principia intrinseca rerum: actus et materia; actus est forma, quae hic vocatur regula, et materia praecise suscipiens illum actum intrinsece est corpus rectum 6. Regula stabilis omnium in- telligentiarum appellatur veritas prima 6; intellectuales creaturae cogno- scunt illam veritatem ib., veritas est exemplar ipsarum supremum et re- gula, ad quam et secundum quam debent moveri et operari penes ha- bitum inditae veritatis 7; quando intellectualis creatura est in veritate et quando declinat a veritate ib. (Regula una artis et scientiae v. SCIENTIA). Veritas prima dicitur regula generalis (quare) 1; quare in loco decimo tertio ponitur 1—2; est summa, unica atque singularis, et ipsius solius notitia est regimen efficax et sufficiens ad salutem 2: qui secundum eam vivit, potest esse et ipse regula idonea seu exemplar vitae omnium alio- rum ib.; lux ib.; ipsa est unica lex vitae, lex perfectae libertatis ib.; est aptissima ad cognitionem sui ipsius et aliorum 3. Est unica, communis, brevis, facilis, manifesta, infallibilis (explicatur) 8, cf. 62; idonea ad co- gnoscendum seipsum et ad discernendum falsos doctores a non falsis 8, cf. 44: regula generalis, infallibilis et manifesta ad iudicium testium veri- tatis; et 67: veritas vitac et doctrinae Jhesu Christi et dehinc eius sequentium (testium) est optima regula vivendi et seipsum cognoscendi cuilibet christiano nec non et hypocritas deprehendendi; qualiter deno-
346 Index rerum. TEMPLA: splendor sumptuosorum t-orum et ipsorum continua aedificatio scutorumque suspensio; splendida monumenta magnatum et sepulturae apud monachos 256; ex recessione a deo vero: multa figmenta per templa varia splendida et recentia, utpote sanctarum, ut vulgo famant, statuarum, imaginum, reliquiarum etc. 296. TEMPORA periculosa ista 203. TESTES VERITATIS v. VERITAS. THEOLOGI: praedicator necesse habet, ut dicta doctorum antiquorum non ignoret, determinationes insuper theologorum praesentis seculi, priscorum et modernorum sibi notas efficiat per frequentiam studiorum 72; cf. PRAEDICATORES. TRINITAS: unio in trinitate 148; Christus est similis trinitati quando 285, cf. ECCLESIA, dist. IV. TURLPINI v. BEGHARDI. UNIO: quinque modi unionis 147—148. Gradus in ipsis 148. V. ECCLESIA, dist. I. UNIVERSALE, universalia: Propositiones universales; non mutantur; ad qua- rum scientiam pervenimus per discursum rationis et multorum singula- rium in unum spirituale collectionem 17. V. SCIENTIA. VACUUM ubique exhorretur, similiter et in homine virtuoso 55. VERBUM DEI (cf. JHESUS, VERITAS) est unicum, est fons sapientiae in ex- celsis (Eccli. I. 5) 12. VERITAS PRIMA, REGULA GENERALIS. Ad notionem. Distinguitur regula, regula generalis, veritas et veritas prima. Deus, filius et spiritus sanctus sunt r. vel forma ipsa in divinis 3—5; creata seu res habent regulam in- tentam seu formam, quae vocatur forma naturalis rei seu natura et lex naturalis 5; nam duo sunt principia intrinseca rerum: actus et materia; actus est forma, quae hic vocatur regula, et materia praecise suscipiens illum actum intrinsece est corpus rectum 6. Regula stabilis omnium in- telligentiarum appellatur veritas prima 6; intellectuales creaturae cogno- scunt illam veritatem ib., veritas est exemplar ipsarum supremum et re- gula, ad quam et secundum quam debent moveri et operari penes ha- bitum inditae veritatis 7; quando intellectualis creatura est in veritate et quando declinat a veritate ib. (Regula una artis et scientiae v. SCIENTIA). Veritas prima dicitur regula generalis (quare) 1; quare in loco decimo tertio ponitur 1—2; est summa, unica atque singularis, et ipsius solius notitia est regimen efficax et sufficiens ad salutem 2: qui secundum eam vivit, potest esse et ipse regula idonea seu exemplar vitae omnium alio- rum ib.; lux ib.; ipsa est unica lex vitae, lex perfectae libertatis ib.; est aptissima ad cognitionem sui ipsius et aliorum 3. Est unica, communis, brevis, facilis, manifesta, infallibilis (explicatur) 8, cf. 62; idonea ad co- gnoscendum seipsum et ad discernendum falsos doctores a non falsis 8, cf. 44: regula generalis, infallibilis et manifesta ad iudicium testium veri- tatis; et 67: veritas vitac et doctrinae Jhesu Christi et dehinc eius sequentium (testium) est optima regula vivendi et seipsum cognoscendi cuilibet christiano nec non et hypocritas deprehendendi; qualiter deno-
Strana 347
Index rerum. 347 minetur in scripturis 9—10; est origo et regula prima omnium aliarum veritatum (qualiter) 10; v. pr., intellectus hominis, verba et actus ho- minis 10. V. pr. et intelligentiae coelestes 10. V. pr., apostatici spiritus et homines 10—11; quorum condigna satisfactio 11; veritas in suo su- premo intellectu (synderesis) quid est: regula cuilibet homini suae vitae ad nosse bonum suum et facere 11; quando et qualiter homo facile po- terit seipsum dimetiri et esse idoneus per eandem formam et alios iu- dicare 11—12; v-tem primam per spiritum Jhesu continue docemur in- tus et ab extra per consilia sanctorum et scripturas divinitus inspiratas 12. V. pr. dicitur unica regula; quibus ex causis: 1. quia unicum est verbum dei, 2. quia est principium et finis omnium veritatum creatarum, 3. quia est sola necessaria et utilis cuilibet homini ad salutem 12—13 est unica, alias metaphysica, transsumptiva, quamvis multae sint veri- tates vel propositiones et quamvis sint tres leges et decem praecepta 13: tripliciter est descripta ut una et communis regula; unde triplex lex sibi est subordinata 13. Definitio: veritas (prima) est regula inscripta cui- libet homini in intellectu naturaliter, secundum quam homo potest se sufficienter gubernare et cognoscere, ipse solus seipsum regulae in- scriptae comparatus, et dehinc secundum seipsum et alium iuste iudicare et metiri 13—14: et haec est lex prima et praeclarissima naturalis 14; lex scripta (famosa decem praecepta) 14; non rectificavit corruptos homines, sed magis fuit occasio amplioris deordinationis ib.; veritas tertio inscripta est ut lex gratiae, inscripta intus per unctionem sancti spiritus et foris in carne per ostensionem verbi caro facti 15; haec veri- tatis inscriptio collegit in se ambas praecedentes leges easque vivificavit et reformavit, vid. legem naturae intus per verbum caro factum et legem scriptam foris per spiritum sanctum 15; sola tertia inscriptio v-tis, ultima traditio legis, est homini perfectissima regula atque sufficientissima ad vivendum 16; continet solum unum praeceptum ad modum primae legis, vid. dilectionem, ut per hoc innuatur, quod ipsa est plena reformatio primae legis 16. Attributiones veritatis primae (cf. supra, aliunde vocatur: unica atque in- tima 14, unica et communis 18, 22, hominem perfecte regulans et do- cens 18, regula v-tis 20, regula universi 29): est brevis et facilis; brevis, quia collegit omnes leges in unam legem perfectam, quae continet uni- cam summam veritatem 18 et virtutem 19; docet et dirigit ad diligen- dum convenientis et boni 20; quapropter qui diligunt non suum bonum vel inordinate id diligunt, non sunt in regula veritatis et ergo diligunt mortem animae suae 20. Homo et veritas prima. V-tem suscipere et imitari est dulcissimum ra- tioni animae hominis 21; iustum est, ut homo credat summe primae et summae v-ti et ipsam conetur cognoscere secundum mensuram suae fidei et cognoscendo summe tenere et tenendo summe imitari imitan- doque se sibi conformari ib.; homo debet gubernari secundum v-tem 22—23; rationes: 1. quia omnia alia in coelo et in terra gaudent et fe- stinant huic regulae conformari, 2. quia homo ab hac v-tate totaliter recipit suum esse et vivere, 3. quia communiter habet ad id inditam
Index rerum. 347 minetur in scripturis 9—10; est origo et regula prima omnium aliarum veritatum (qualiter) 10; v. pr., intellectus hominis, verba et actus ho- minis 10. V. pr. et intelligentiae coelestes 10. V. pr., apostatici spiritus et homines 10—11; quorum condigna satisfactio 11; veritas in suo su- premo intellectu (synderesis) quid est: regula cuilibet homini suae vitae ad nosse bonum suum et facere 11; quando et qualiter homo facile po- terit seipsum dimetiri et esse idoneus per eandem formam et alios iu- dicare 11—12; v-tem primam per spiritum Jhesu continue docemur in- tus et ab extra per consilia sanctorum et scripturas divinitus inspiratas 12. V. pr. dicitur unica regula; quibus ex causis: 1. quia unicum est verbum dei, 2. quia est principium et finis omnium veritatum creatarum, 3. quia est sola necessaria et utilis cuilibet homini ad salutem 12—13 est unica, alias metaphysica, transsumptiva, quamvis multae sint veri- tates vel propositiones et quamvis sint tres leges et decem praecepta 13: tripliciter est descripta ut una et communis regula; unde triplex lex sibi est subordinata 13. Definitio: veritas (prima) est regula inscripta cui- libet homini in intellectu naturaliter, secundum quam homo potest se sufficienter gubernare et cognoscere, ipse solus seipsum regulae in- scriptae comparatus, et dehinc secundum seipsum et alium iuste iudicare et metiri 13—14: et haec est lex prima et praeclarissima naturalis 14; lex scripta (famosa decem praecepta) 14; non rectificavit corruptos homines, sed magis fuit occasio amplioris deordinationis ib.; veritas tertio inscripta est ut lex gratiae, inscripta intus per unctionem sancti spiritus et foris in carne per ostensionem verbi caro facti 15; haec veri- tatis inscriptio collegit in se ambas praecedentes leges easque vivificavit et reformavit, vid. legem naturae intus per verbum caro factum et legem scriptam foris per spiritum sanctum 15; sola tertia inscriptio v-tis, ultima traditio legis, est homini perfectissima regula atque sufficientissima ad vivendum 16; continet solum unum praeceptum ad modum primae legis, vid. dilectionem, ut per hoc innuatur, quod ipsa est plena reformatio primae legis 16. Attributiones veritatis primae (cf. supra, aliunde vocatur: unica atque in- tima 14, unica et communis 18, 22, hominem perfecte regulans et do- cens 18, regula v-tis 20, regula universi 29): est brevis et facilis; brevis, quia collegit omnes leges in unam legem perfectam, quae continet uni- cam summam veritatem 18 et virtutem 19; docet et dirigit ad diligen- dum convenientis et boni 20; quapropter qui diligunt non suum bonum vel inordinate id diligunt, non sunt in regula veritatis et ergo diligunt mortem animae suae 20. Homo et veritas prima. V-tem suscipere et imitari est dulcissimum ra- tioni animae hominis 21; iustum est, ut homo credat summe primae et summae v-ti et ipsam conetur cognoscere secundum mensuram suae fidei et cognoscendo summe tenere et tenendo summe imitari imitan- doque se sibi conformari ib.; homo debet gubernari secundum v-tem 22—23; rationes: 1. quia omnia alia in coelo et in terra gaudent et fe- stinant huic regulae conformari, 2. quia homo ab hac v-tate totaliter recipit suum esse et vivere, 3. quia communiter habet ad id inditam
Strana 348
348 Index rerum. rationem, ut sapientiam et scientiam imitans, ea vivat et dirigatur, et ipsa est omnis sapientia, scientia et virtus, quae illuminat omnem ho- minem venientem in hunc mundum intus et foris, in omni tempore et in omni loco totaliter; ergo ipsa est regula congruentissima omni ho- mini semper et ubique, intus et foris, et sufficientissima ad gubernandum et vivendum; 4. quia homo quilibet communiter habens liberam volun- tatem per eam semper in suum bonum et perfectibile ducitur vel incli- natur 23-24. Quia est communis forma omnibus et singulariter pro- posita (explicatur), deus voluit et obligavit omnia ad se et secundum seipsum per hanc v-tem vivere et gubernari et praecipue intellectuales creaturas 24. Ideoque inscripsit v-tem dupliciter: 1. per viam ori- ginalis iustitiae vel naturae 24, a) intus in intellectu cuiuslibet ho- minis 25, b) foris in omnibus creaturis, quae omnes indicant homini et prae- dicant veritatem 26; inde venit manuductio vel via homini in cognitionem divinae v-tis 26. Sed homo non perstitit in v-te, et idcirco v. homini est obnubilata intus et foris et homo in duo mala incidit, sc. caecitatis et infirmitatis, vel ignorantiae sui boni et inpotentiae dirigendi se ad suum bonum (explicatur) 29—30. Propterea deus inscripsit v-tem patulo 2. per viam gratiae etmisericordiae, intus et foris, per Jhesum Christum 30 et dedit illum non tantum ad videndum, sed ad comedendum et potan- dum 30, ita ut homo totus restauratus et sanatus esset 32; cf. EUCHARISTIA. V. pr. est sapientia omnium hominum, regula vitae generalis omnium hominum 35, christianitatis regula 35, sapientia et veritas 36; spiritus Jhesu est illa regula vel lex seu veritas scripta in cordibus fidelium 36; gratia et veritas per J. Christum facta est regula evangelica 36, lex evan- gelica et regula religionis christianae 37, summa legis christianae 37; est virtus vel fundamentum omnium virtutum 48. Veritas vitae et doctrinae J. Christi, eius apostolorum et prophetarum et omnium aliorum testium approbatorum et electorum v-tis est regula manifesta et infallibilis, idonea cuilibet homini, ut se et alios eidem commensurans, possit cognoscere, quo quis spiritu agitatur 56, cf. 201; principaliter valens plebeis simplicibus ad suos praedicatores 58. Haec v merito est via regia atque strata publica nuncupanda 57; ipsa dicta est sanitas hominum orbis 57, sal terrae, lux mundi et civitas supra montem posita, quae abscindi non valet 58. Manifesta est autem cuilibet homini 1. via naturae, 2. via rationis, 3. per scripturam 58. Veritas vitae et doctrinae secundum J. Christum designatur per solem 65; regula so- lemnis et deiformis 68, regula famosa et via regia, familiaris plebi chri- stianae atque favorabilis 71. Unica regula, ex qua unica christiana religio, ipsa est omnino et omnipharie sufficiens populum christianum gubernare per spiritum Jhesu inhabitantem, qui docet homines necessariam v-tem 144; lex et regula unica, sufficientissima et perfectissima semper et ubi- que et ad omnia conveniens proprie et adaequate omnibus hominibus simul et cuilibet singilatim 256; lex spiritus sancti est sufficiens, unctio illa vel scriptura in corde docet de omnibus necessariis (I. Joan. II. 27) 261; de sufficientia regulae spiritus sancti seu legis evangelicae v. 257, 258; illa unica regula, propria, communis et inmediata cuilibet hominum
348 Index rerum. rationem, ut sapientiam et scientiam imitans, ea vivat et dirigatur, et ipsa est omnis sapientia, scientia et virtus, quae illuminat omnem ho- minem venientem in hunc mundum intus et foris, in omni tempore et in omni loco totaliter; ergo ipsa est regula congruentissima omni ho- mini semper et ubique, intus et foris, et sufficientissima ad gubernandum et vivendum; 4. quia homo quilibet communiter habens liberam volun- tatem per eam semper in suum bonum et perfectibile ducitur vel incli- natur 23-24. Quia est communis forma omnibus et singulariter pro- posita (explicatur), deus voluit et obligavit omnia ad se et secundum seipsum per hanc v-tem vivere et gubernari et praecipue intellectuales creaturas 24. Ideoque inscripsit v-tem dupliciter: 1. per viam ori- ginalis iustitiae vel naturae 24, a) intus in intellectu cuiuslibet ho- minis 25, b) foris in omnibus creaturis, quae omnes indicant homini et prae- dicant veritatem 26; inde venit manuductio vel via homini in cognitionem divinae v-tis 26. Sed homo non perstitit in v-te, et idcirco v. homini est obnubilata intus et foris et homo in duo mala incidit, sc. caecitatis et infirmitatis, vel ignorantiae sui boni et inpotentiae dirigendi se ad suum bonum (explicatur) 29—30. Propterea deus inscripsit v-tem patulo 2. per viam gratiae etmisericordiae, intus et foris, per Jhesum Christum 30 et dedit illum non tantum ad videndum, sed ad comedendum et potan- dum 30, ita ut homo totus restauratus et sanatus esset 32; cf. EUCHARISTIA. V. pr. est sapientia omnium hominum, regula vitae generalis omnium hominum 35, christianitatis regula 35, sapientia et veritas 36; spiritus Jhesu est illa regula vel lex seu veritas scripta in cordibus fidelium 36; gratia et veritas per J. Christum facta est regula evangelica 36, lex evan- gelica et regula religionis christianae 37, summa legis christianae 37; est virtus vel fundamentum omnium virtutum 48. Veritas vitae et doctrinae J. Christi, eius apostolorum et prophetarum et omnium aliorum testium approbatorum et electorum v-tis est regula manifesta et infallibilis, idonea cuilibet homini, ut se et alios eidem commensurans, possit cognoscere, quo quis spiritu agitatur 56, cf. 201; principaliter valens plebeis simplicibus ad suos praedicatores 58. Haec v merito est via regia atque strata publica nuncupanda 57; ipsa dicta est sanitas hominum orbis 57, sal terrae, lux mundi et civitas supra montem posita, quae abscindi non valet 58. Manifesta est autem cuilibet homini 1. via naturae, 2. via rationis, 3. per scripturam 58. Veritas vitae et doctrinae secundum J. Christum designatur per solem 65; regula so- lemnis et deiformis 68, regula famosa et via regia, familiaris plebi chri- stianae atque favorabilis 71. Unica regula, ex qua unica christiana religio, ipsa est omnino et omnipharie sufficiens populum christianum gubernare per spiritum Jhesu inhabitantem, qui docet homines necessariam v-tem 144; lex et regula unica, sufficientissima et perfectissima semper et ubi- que et ad omnia conveniens proprie et adaequate omnibus hominibus simul et cuilibet singilatim 256; lex spiritus sancti est sufficiens, unctio illa vel scriptura in corde docet de omnibus necessariis (I. Joan. II. 27) 261; de sufficientia regulae spiritus sancti seu legis evangelicae v. 257, 258; illa unica regula, propria, communis et inmediata cuilibet hominum
Strana 349
Index rerum. 349 et in promptu semper et ubique existens, continet in se omnem regulam et omnia gubernacula partialia applicabilia proprie et adaequate omni statui, omni conditioni hominum omnique cogitationi et proposito, omni actui et virtuti 258. VERITAS PRIMA: Testes veritatis. Modo singulari manifestata est generaliter omnibus, primum et ab origine mundi per testes fideles, dehinc carne induta per seipsam, post hoc per suos alios nuntios, per apostolos vid. et martyres ac confessores et doctores 40. Ex quibus duo chori: 1. patrum Veteris Testamenti (prophetae), 2. patrum Novi Testamenti (apostoli) 40. Testes a veritate electi 41. Ipsorum idoneitas ad manifestandum regulam veritatis: quia sunt 1. praeordinati electi, 2. non a semet ipsis, sed vocati 41. Tales sunt testes v-tis, qui perfecte verbo et facto praetulerunt et praeferunt veritatem, non qui veritatem verbo testantur, sed factis iniquis eam offendunt et destruunt; non pusillanimes et effeminati, vel inertes, sed viri constantes magnae et probatae virtutis, qui possent cor- ripere insipientes 42. Certus est numerus et insignis testium veritatis, quos veritas sibi idoneos effecit ministros V. et N. T., armatura prae- clara iusticiae dei et notabili ex alto indutus, ad quae utique falsi testes non valent aspirare 43. Veritas suos testes per omnia secundum ipsam formavit, ut essent sibi omnino vel quanto propinquius similes 44, per- fecte intus et afforis conformes veritati ib. Veritas in carne et in medio assistens ostendit in Jhesu, quod ipse or- dinate, constanter, utiliter manifestavit mundo veritatem 45. 1. Ordinate, quia praedicavit missus et suis, ad quos missus, in nomine illius, a quoest missus, vel quaerens gloriam illius (patris), a quo missus est. Ita conformes huic testes veritatis et oppositi pseuduli 45. Item ordinate, quia veritatem in corde dilexit, ore confessus est, opere adinplevit 46. Similiter sunt formati fideles testes veritatis, vid. quia amant, loquuntur et faciunt veritatem, opp. nequam prophetae 46. 2. Constanter Jhesus praedicavit veritatem 46. Similiter instituti sunt confessores veritatis (v. prophetae, apostoli et martyres), cum dilexissent veritatem usque ad mortem, in nullo cesserunt minis vel terroribus, blandiciis vel favori, ut offenderent aut ut minus dicerent veritatem, immo ad modum Christi Jhesu, quanto magis inpediebantur loqui veritatem, tanto magis et zelo maiori ipsam declarabant 47; digni pati pro sua veritate 47; e contrario est simulata iustitia pseudolorum magistrorum, qui amplius amant seipsos et sua quam veritatem 47. 3. Utiliter Jhesus manifestavit veritatem 47; solum ea operabatur et est locutus, quae erant plena salute et valde utilia; verba ipsius compendiosa, simplicia et succincta, et facta ipsius omnia et miracula et alia non fuerunt nisi ea, quae et illis pro quibus fiebant, ad literam erant utilia et dehinc futuris et toti mundo plena salute, intus et foris, in corporibus et in suo intellectu 48. In hoc eciam con- formes sunt sibi testes veritatis, quoniam non in levitate animi nuntiant veritatem neque indifferenter ubicumque et cuicumque, sed utiliter atten- dentes ubi, quando, quibus, propter quid, quomodo, quibus auxiliis 48 Et iterum non ambages fabulas, non quaestiones inexplicabiles, non som- nia sua 48, non sapientiam mundi, sed sapientiam dei et scripturam di
Index rerum. 349 et in promptu semper et ubique existens, continet in se omnem regulam et omnia gubernacula partialia applicabilia proprie et adaequate omni statui, omni conditioni hominum omnique cogitationi et proposito, omni actui et virtuti 258. VERITAS PRIMA: Testes veritatis. Modo singulari manifestata est generaliter omnibus, primum et ab origine mundi per testes fideles, dehinc carne induta per seipsam, post hoc per suos alios nuntios, per apostolos vid. et martyres ac confessores et doctores 40. Ex quibus duo chori: 1. patrum Veteris Testamenti (prophetae), 2. patrum Novi Testamenti (apostoli) 40. Testes a veritate electi 41. Ipsorum idoneitas ad manifestandum regulam veritatis: quia sunt 1. praeordinati electi, 2. non a semet ipsis, sed vocati 41. Tales sunt testes v-tis, qui perfecte verbo et facto praetulerunt et praeferunt veritatem, non qui veritatem verbo testantur, sed factis iniquis eam offendunt et destruunt; non pusillanimes et effeminati, vel inertes, sed viri constantes magnae et probatae virtutis, qui possent cor- ripere insipientes 42. Certus est numerus et insignis testium veritatis, quos veritas sibi idoneos effecit ministros V. et N. T., armatura prae- clara iusticiae dei et notabili ex alto indutus, ad quae utique falsi testes non valent aspirare 43. Veritas suos testes per omnia secundum ipsam formavit, ut essent sibi omnino vel quanto propinquius similes 44, per- fecte intus et afforis conformes veritati ib. Veritas in carne et in medio assistens ostendit in Jhesu, quod ipse or- dinate, constanter, utiliter manifestavit mundo veritatem 45. 1. Ordinate, quia praedicavit missus et suis, ad quos missus, in nomine illius, a quoest missus, vel quaerens gloriam illius (patris), a quo missus est. Ita conformes huic testes veritatis et oppositi pseuduli 45. Item ordinate, quia veritatem in corde dilexit, ore confessus est, opere adinplevit 46. Similiter sunt formati fideles testes veritatis, vid. quia amant, loquuntur et faciunt veritatem, opp. nequam prophetae 46. 2. Constanter Jhesus praedicavit veritatem 46. Similiter instituti sunt confessores veritatis (v. prophetae, apostoli et martyres), cum dilexissent veritatem usque ad mortem, in nullo cesserunt minis vel terroribus, blandiciis vel favori, ut offenderent aut ut minus dicerent veritatem, immo ad modum Christi Jhesu, quanto magis inpediebantur loqui veritatem, tanto magis et zelo maiori ipsam declarabant 47; digni pati pro sua veritate 47; e contrario est simulata iustitia pseudolorum magistrorum, qui amplius amant seipsos et sua quam veritatem 47. 3. Utiliter Jhesus manifestavit veritatem 47; solum ea operabatur et est locutus, quae erant plena salute et valde utilia; verba ipsius compendiosa, simplicia et succincta, et facta ipsius omnia et miracula et alia non fuerunt nisi ea, quae et illis pro quibus fiebant, ad literam erant utilia et dehinc futuris et toti mundo plena salute, intus et foris, in corporibus et in suo intellectu 48. In hoc eciam con- formes sunt sibi testes veritatis, quoniam non in levitate animi nuntiant veritatem neque indifferenter ubicumque et cuicumque, sed utiliter atten- dentes ubi, quando, quibus, propter quid, quomodo, quibus auxiliis 48 Et iterum non ambages fabulas, non quaestiones inexplicabiles, non som- nia sua 48, non sapientiam mundi, sed sapientiam dei et scripturam di
Strana 350
350 Index rerum. vinitus inspiratam 40. Omnia ordinant, ut proficiant saluti proximorum 49. Ideo fructuosi ib. Jhesus Christus in hoc cognitus est utiliter praedicasse veritatem, quia fecit hoc propter utilitatem proximorum 50. Manifestavit veritatem mundo solum vel maxime, quia eum venit salvare et quia eum dilexit 50. Jhesus totus datus est deditque seipsum et exposuit et di- sposuit ad utilitatem et salutem huic mundo 51. Proprie agnus dictus est 51. Expendit pro nobis totam vitam et totam passionem et mortem, et demum suum corpus et sanguinem reliquit perpetue ad comedendum et bibendum. Et ut perfectius esset noster et intimus, eciam spiritum suum nobis misit et dedit, ut nobiscum maneat in aeternum, ut simus filii dei dilectissimi 51. Sicut totus se inpendit servicio veritatis et utiliter, sic veritas totum eum induit fecitque ipsum totum utilem et Jhesum sic perfectum misit et dedit illis et pro illis, qui eius testimonium veritatis susceperunt, ut ita esset superhabundanter utilis et fructuosus, veluti ipsa dei veritas est inmense fructuosa 52. Conformiter Jhesus suos testes formavit: primum fecit eos primum in se refertos in iusticia et fructibus bonis 53, dehinc misit eos utilem veritatem utiliter praedicare, ut inpenderent et super seipsos veritati 53. Habent igitur hoc proprie proprium fideles nuntii veri- tatis: 1. quod seipsos ex toto obtulerunt veritati et transformant se ad veritatem, 2. quod totaliter satagunt fructum afferre, non sibi, sed veritati 58. Et in tantum sunt utiles per spiritum Jhesu Christi, ut quid- quid agant, ubique aedificent virtutes et manifestent utiliter Jhesu veri- tatem neque habeant opus arduae literature 54 pro attestatione suae fixae veritatis (cur) 54; etiam quia honesta vita facit eos autenticos, au- ditores audiunt eos non sicut homines, sed quemadmodum angelos dei et ipsum d. Jhesum Christum. Cum etenim homines ipsorum fidelitatem contemplantur ad seipsos et pudicam simplicitatem ac virtutes stabiles, potenter inclinantur ad credendum et ad imitandum veritatem 54. Adver— sarios veritatis necesse est fieri, ut sic testimonium veritatis conpleatur et veritas perinde dilucidetur et divulgetur et dei iudicium conpleatur in illis, qui nolunt credere veritati 55. Testes veritatis idonei latere umquam non poterunt: 1. quia ex parte sui tacere veritatem nequeunt, 2. quia ex intimo appetunt generare et fructum afferre veritati, 3. ex parte agentis veritatis, quae vult suos testes sic illustrare: propter seipsam (a) et propter ipsos testes (b) et propter eos, quibus testimonium veritatis promulgatur (c) 55 (explicatur) ; — ad a) quia veritas divina de natura sui est fecundissime virtuosa et com municativa sui ipsius 55; ad b) propter testes, quia vult eos facere fruc- tuosos et per consequens suae gloriae participes; ad c) quia vult ex- ercere misericordiam in bonis et resurrectionem et iudicium in ingratis et ruinam 56. Perinde etiam fit, quod huiusmodi testes veritatis non in occulto, sed manifeste quaerunt nuntiare veritatem 56. — Chorus apo- stolorum et prophetarum et beatorum virorum in virtute probatorum 67; viri potentes virtute ib., memorantes, quia maior est deus in nobis quam in mundo ib.; omnes pariter ordinate et potenter Sathan sub suis pedi- bus contriverunt ib.
350 Index rerum. vinitus inspiratam 40. Omnia ordinant, ut proficiant saluti proximorum 49. Ideo fructuosi ib. Jhesus Christus in hoc cognitus est utiliter praedicasse veritatem, quia fecit hoc propter utilitatem proximorum 50. Manifestavit veritatem mundo solum vel maxime, quia eum venit salvare et quia eum dilexit 50. Jhesus totus datus est deditque seipsum et exposuit et di- sposuit ad utilitatem et salutem huic mundo 51. Proprie agnus dictus est 51. Expendit pro nobis totam vitam et totam passionem et mortem, et demum suum corpus et sanguinem reliquit perpetue ad comedendum et bibendum. Et ut perfectius esset noster et intimus, eciam spiritum suum nobis misit et dedit, ut nobiscum maneat in aeternum, ut simus filii dei dilectissimi 51. Sicut totus se inpendit servicio veritatis et utiliter, sic veritas totum eum induit fecitque ipsum totum utilem et Jhesum sic perfectum misit et dedit illis et pro illis, qui eius testimonium veritatis susceperunt, ut ita esset superhabundanter utilis et fructuosus, veluti ipsa dei veritas est inmense fructuosa 52. Conformiter Jhesus suos testes formavit: primum fecit eos primum in se refertos in iusticia et fructibus bonis 53, dehinc misit eos utilem veritatem utiliter praedicare, ut inpenderent et super seipsos veritati 53. Habent igitur hoc proprie proprium fideles nuntii veri- tatis: 1. quod seipsos ex toto obtulerunt veritati et transformant se ad veritatem, 2. quod totaliter satagunt fructum afferre, non sibi, sed veritati 58. Et in tantum sunt utiles per spiritum Jhesu Christi, ut quid- quid agant, ubique aedificent virtutes et manifestent utiliter Jhesu veri- tatem neque habeant opus arduae literature 54 pro attestatione suae fixae veritatis (cur) 54; etiam quia honesta vita facit eos autenticos, au- ditores audiunt eos non sicut homines, sed quemadmodum angelos dei et ipsum d. Jhesum Christum. Cum etenim homines ipsorum fidelitatem contemplantur ad seipsos et pudicam simplicitatem ac virtutes stabiles, potenter inclinantur ad credendum et ad imitandum veritatem 54. Adver— sarios veritatis necesse est fieri, ut sic testimonium veritatis conpleatur et veritas perinde dilucidetur et divulgetur et dei iudicium conpleatur in illis, qui nolunt credere veritati 55. Testes veritatis idonei latere umquam non poterunt: 1. quia ex parte sui tacere veritatem nequeunt, 2. quia ex intimo appetunt generare et fructum afferre veritati, 3. ex parte agentis veritatis, quae vult suos testes sic illustrare: propter seipsam (a) et propter ipsos testes (b) et propter eos, quibus testimonium veritatis promulgatur (c) 55 (explicatur) ; — ad a) quia veritas divina de natura sui est fecundissime virtuosa et com municativa sui ipsius 55; ad b) propter testes, quia vult eos facere fruc- tuosos et per consequens suae gloriae participes; ad c) quia vult ex- ercere misericordiam in bonis et resurrectionem et iudicium in ingratis et ruinam 56. Perinde etiam fit, quod huiusmodi testes veritatis non in occulto, sed manifeste quaerunt nuntiare veritatem 56. — Chorus apo- stolorum et prophetarum et beatorum virorum in virtute probatorum 67; viri potentes virtute ib., memorantes, quia maior est deus in nobis quam in mundo ib.; omnes pariter ordinate et potenter Sathan sub suis pedi- bus contriverunt ib.
Strana 351
Index rerum. 351 VICARII, opitulationes plebanorum 14, v. ECCLESIA, dist. II. VIRGO 1. v. sponsa, cf. ECCLESIA, dist. II: corpus v-nis, quale sit 164; iocun- dissima unitas et similitudo 164; distinctio ecclesiae et corpus v-nis 196; venustas et pulchritudo v nis sponsae 220—221; turpitudo corporis in v-ne vel deformitas 221; cf. 224: corporis decor et iuncturae. — 2. vir- gines virtuosae et viduae: monachi reddunt omnes viros et v-nes ac vi- duas virtuosas conversantes in vulgo suspectos et viles ac contemptos, qui tamen alias huiusmodi sancti in communitate sunt efficacissimum suffragium, per verbum et exemplum et multos modos, infirmis con- christianis et peccatoribus ad ipsorum emendationem et corroborationem et conversionem (explicatur) 273. VIRTUS: v. summa unicum praeceptum charitatis in regula generali con- tinetur 19. VULGUS v. POPULUS CHRISTIANUS.
Index rerum. 351 VICARII, opitulationes plebanorum 14, v. ECCLESIA, dist. II. VIRGO 1. v. sponsa, cf. ECCLESIA, dist. II: corpus v-nis, quale sit 164; iocun- dissima unitas et similitudo 164; distinctio ecclesiae et corpus v-nis 196; venustas et pulchritudo v nis sponsae 220—221; turpitudo corporis in v-ne vel deformitas 221; cf. 224: corporis decor et iuncturae. — 2. vir- gines virtuosae et viduae: monachi reddunt omnes viros et v-nes ac vi- duas virtuosas conversantes in vulgo suspectos et viles ac contemptos, qui tamen alias huiusmodi sancti in communitate sunt efficacissimum suffragium, per verbum et exemplum et multos modos, infirmis con- christianis et peccatoribus ad ipsorum emendationem et corroborationem et conversionem (explicatur) 273. VIRTUS: v. summa unicum praeceptum charitatis in regula generali con- tinetur 19. VULGUS v. POPULUS CHRISTIANUS.
- I: Array
- III: Array
- 1: Array
- 309: Array
- 314: Array
- 316: Array