z 376 stránek
Titulus
I
II
Praefatio
III
IV
V
VI
VII
VIII
IX
X
XI
XII
XIII
XIV
XV
XVI
XVII
XVIII
XIX
XX
XXI
XXII
XXIII
XXIV
XXV
XXVI
XXVII
XXVIII
XXIX
Proemium
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
Liber primus
19
20
21
22
23
24
25
26
27
28
29
30
31
32
33
34
35
36
37
38
39
40
41
42
43
44
45
46
47
48
49
50
51
52
53
54
55
56
57
58
59
60
61
62
63
64
65
66
67
68
69
70
71
72
73
74
75
76
77
78
79
80
81
82
83
84
85
86
87
88
89
90
91
92
93
94
95
96
97
98
99
100
101
102
103
104
105
106
107
108
109
110
111
112
113
114
115
116
117
118
119
120
121
122
123
124
125
126
127
128
129
130
131
132
133
134
135
136
137
138
139
140
141
142
143
144
145
146
147
148
149
150
151
152
153
154
155
156
157
158
159
160
161
162
163
164
165
Liber secundus
166
167
168
169
170
171
172
173
174
175
176
177
178
179
180
181
182
183
184
185
186
187
188
189
190
191
192
193
194
195
196
197
198
199
200
201
202
203
204
205
206
207
208
209
210
211
212
213
214
215
216
217
218
219
220
221
222
223
224
225
226
227
228
229
230
231
232
233
234
235
236
237
238
239
240
241
242
243
244
245
246
247
248
249
250
251
252
253
254
255
256
257
258
259
260
261
262
263
264
265
266
267
268
269
270
271
272
273
274
275
276
277
278
279
280
281
282
283
284
285
286
287
288
289
290
291
292
293
294
295
296
297
298
299
300
301
302
303
304
305
306
307
308
309
310
311
Index locorum
312
313
314
315
316
Index nominum
317
318
Index rerum
319
320
321
322
323
324
325
326
327
328
329
330
331
332
333
334
335
336
337
338
339
340
341
342
343
344
345
346
347
- s. 2: ...a iuventute sacras literas scire cu- raverunt, itaque neques) a spiritu Jhesu Christi, quem non ha- bent, neque a meditacione in lege domini...
- s. 178: ...ab aliquo, nisi ab hiis, qui aguntur et illuminantur a spiritu Jhesu Christi. Et tale est vicium ypocrisis, quiab) solum vel maxime ex...
- s. 258: ...est de se, semper sunt inutiles, quia sunti vacui a spiritu Jhesu Christi vel a sciencia dei; modok) dicit scriptura3): „Vanus est omnis...
Název:
Matthiae de Janov dicti Magistri Parisiensis Regulae veteris et novi testamenti. Vol. I
Autor:
Kybal, Vlastimil
Rok vydání:
1908
Místo vydání:
Oeniponte
Počet stran celkem:
376
Počet stran předmluvy plus obsahu:
XXIX+347
Obsah:
- I: Titulus
- III: Praefatio
- 1: Proemium
- 19: Liber primus
- 166: Liber secundus
- 312: Index locorum
- 317: Index nominum
- 319: Index rerum
upravit
Strana I
MATTHIAE DE JANOV DICTI MAGISTER PARISIENSIS REGULAE VETERIS ET NOVI TESTAMENTI. PRIMUM IN LUCEM EDIDIT VLASTIMIL KYBAL. VOLUMEN I. SUBSIDIO ACADEMIAE SCIENTIARUM, ARTIUM ET LITTERARUM BOHEMICAE PRAGENSIS. OENIPONTE. SUMPTIBUS LIBRARIAE UNIVERSITATIS WAGNERIANAE. 1908.
MATTHIAE DE JANOV DICTI MAGISTER PARISIENSIS REGULAE VETERIS ET NOVI TESTAMENTI. PRIMUM IN LUCEM EDIDIT VLASTIMIL KYBAL. VOLUMEN I. SUBSIDIO ACADEMIAE SCIENTIARUM, ARTIUM ET LITTERARUM BOHEMICAE PRAGENSIS. OENIPONTE. SUMPTIBUS LIBRARIAE UNIVERSITATIS WAGNERIANAE. 1908.
Strana II
Admonitio librariae atque editoris. „Regulae Veteris et Novi Testamenti“ Mag. Matthiae de Janov pro- deunt in duabus editionibus: altera est tota latina, altera titulum atque prae- fationem in lingua bohemica continet. Volumen secundum typis excudetur initio a. 1909. Volumina sequentia, scilicet vol. III, IV, V et VI, postea annis continuis, quantum fieri poterit, in lucem prodibunt.
Admonitio librariae atque editoris. „Regulae Veteris et Novi Testamenti“ Mag. Matthiae de Janov pro- deunt in duabus editionibus: altera est tota latina, altera titulum atque prae- fationem in lingua bohemica continet. Volumen secundum typis excudetur initio a. 1909. Volumina sequentia, scilicet vol. III, IV, V et VI, postea annis continuis, quantum fieri poterit, in lucem prodibunt.
Strana III
Praefatio. Matthias de Janow, dictus Magister Parisiensis (* ante a. 1355, 7 a. 1393)1), cum scriptis suis tum sententiis in iis ex- positis inter maxime insignes auctores illorum studiorum et consiliorum est numerandus, quae in Bohemia saeculo XIV. et XV. ad reformandam religionem catholicam pertinebant, quatenus quidem studia haec ex illorum temporum ratione de religione et moribus cogitandi nascebantur. Natura autem ipsa perinde ac voluntate et iudicio ad opus illud Johannis Mi- licii († 1374) continuandum ductus, ea elementa, ex quibus saeculo XIV. exeunte studia illa bohemica crescebant, scrip- tis suis comprehendit et ad summum adduxit, ut ea perfecta assectatoribus suis discipulisque porro curanda traderet, impri- mis Magistro Jacobello de Misa († 1429), qui post mor- tem Magistri Johannis Hus clarissimum fuit columen dogma- ticae husiticae. Scripta Matthiae de Janow, quantum viri docti adhuc per- vestigaverunt, haec nostris quoque temporibus exstant: 1) Trac- 1) Vide ampliorem librum bohemicum editoris, qui inscribitur: M. Matěj z Janova. Jeho život, spisy a učení (Ex libris praemio saeculari a Regia Societate Scientiarum Bohemica donatis num. XVII). Pragae, 1905, gr. 8°, pp. XXI † 330. — Nomen „Magister Parisiensis“ ortum est ex studiis Matthiae in universitate Parisiensi, in qua tres annos artibus et sex annos theologiae studuit (intra a. 1373—1381). a
Praefatio. Matthias de Janow, dictus Magister Parisiensis (* ante a. 1355, 7 a. 1393)1), cum scriptis suis tum sententiis in iis ex- positis inter maxime insignes auctores illorum studiorum et consiliorum est numerandus, quae in Bohemia saeculo XIV. et XV. ad reformandam religionem catholicam pertinebant, quatenus quidem studia haec ex illorum temporum ratione de religione et moribus cogitandi nascebantur. Natura autem ipsa perinde ac voluntate et iudicio ad opus illud Johannis Mi- licii († 1374) continuandum ductus, ea elementa, ex quibus saeculo XIV. exeunte studia illa bohemica crescebant, scrip- tis suis comprehendit et ad summum adduxit, ut ea perfecta assectatoribus suis discipulisque porro curanda traderet, impri- mis Magistro Jacobello de Misa († 1429), qui post mor- tem Magistri Johannis Hus clarissimum fuit columen dogma- ticae husiticae. Scripta Matthiae de Janow, quantum viri docti adhuc per- vestigaverunt, haec nostris quoque temporibus exstant: 1) Trac- 1) Vide ampliorem librum bohemicum editoris, qui inscribitur: M. Matěj z Janova. Jeho život, spisy a učení (Ex libris praemio saeculari a Regia Societate Scientiarum Bohemica donatis num. XVII). Pragae, 1905, gr. 8°, pp. XXI † 330. — Nomen „Magister Parisiensis“ ortum est ex studiis Matthiae in universitate Parisiensi, in qua tres annos artibus et sex annos theologiae studuit (intra a. 1373—1381). a
Strana IV
IV Praefatio. tatus „Super passione Christi“, quem a. 1378, cum adhuc in universitate Parisiensi studiorum causa versabatur, scripsit. 2) Tractatus „De decem praeceptis“, qui post a. 1381 com- positus esse videtur. 3) Sermones, quorum tempora non con- stant (fortasse post a. 1389 sunt scripti), et ex quibus tantum novem fragmenta servata sunt. 4) Opus potissimum atque am- plissimum, quod „Regulae Veteris et Novi Testamenti“ inscribitur. „Regulae Veteris et Novi Testamenti“ principale opus Magistri Parisiensis iure dici possunt, nam gravissima iudicia eius summasque sententias, quae ad theologiam et doc- trinam moralem pertinent, complectuntur. Quas certis de causis et ad certum finem et secundum certas formas vel regulas esse conscriptas iam carum argumentum atque divisio, quae in Prooemio ab auctore intexta sunt, luculenter demonstrant. Con- stat autem totum hoc Regularum corpus ex quinque libris, quorum quisque aliquot tractatus vel distinctiones continet. Sin- guli libri secundum tredecim regulas scripturae sa- crae dispositi sunt. Primus quattuor praccepta exponit ex Vetere Testamento sumpta et ad „discretionem variorum spiri- tuum in prophetis“ (tractatus 1.) atque ad communionem vene- rabilis sacramenti Eucharistiae pertinentes (tractatus 2.). Alter octo regulas Novi Testamenti complectitur, quarum quattuor falsos christianos, praecipue clericos (tractatus 1), quattuor veros praedicatores ei doctores (tractatus 2., deperditus) iudicare et cognoscere docent. In libro tertio una tantum regula ex vita ac doctrina Jhesu Christi sumpta inest (tractatus I.), eaque ad testes veritatis (tractatus 2.), ad communionem sacramenti Eucharistiae (tractatus 3.), ad unitatem et communitatem ec- clesiae (tractatus 4.), ad Antichristum (tractatus 5.), ad abo- minationem stantem in loco sancto (tractatus 6.) applicatur. Liber quartus regulam tertiam decimam ad raram et fre- quentem laicorum communionem sacramenti Eucharistiae re-
IV Praefatio. tatus „Super passione Christi“, quem a. 1378, cum adhuc in universitate Parisiensi studiorum causa versabatur, scripsit. 2) Tractatus „De decem praeceptis“, qui post a. 1381 com- positus esse videtur. 3) Sermones, quorum tempora non con- stant (fortasse post a. 1389 sunt scripti), et ex quibus tantum novem fragmenta servata sunt. 4) Opus potissimum atque am- plissimum, quod „Regulae Veteris et Novi Testamenti“ inscribitur. „Regulae Veteris et Novi Testamenti“ principale opus Magistri Parisiensis iure dici possunt, nam gravissima iudicia eius summasque sententias, quae ad theologiam et doc- trinam moralem pertinent, complectuntur. Quas certis de causis et ad certum finem et secundum certas formas vel regulas esse conscriptas iam carum argumentum atque divisio, quae in Prooemio ab auctore intexta sunt, luculenter demonstrant. Con- stat autem totum hoc Regularum corpus ex quinque libris, quorum quisque aliquot tractatus vel distinctiones continet. Sin- guli libri secundum tredecim regulas scripturae sa- crae dispositi sunt. Primus quattuor praccepta exponit ex Vetere Testamento sumpta et ad „discretionem variorum spiri- tuum in prophetis“ (tractatus 1.) atque ad communionem vene- rabilis sacramenti Eucharistiae pertinentes (tractatus 2.). Alter octo regulas Novi Testamenti complectitur, quarum quattuor falsos christianos, praecipue clericos (tractatus 1), quattuor veros praedicatores ei doctores (tractatus 2., deperditus) iudicare et cognoscere docent. In libro tertio una tantum regula ex vita ac doctrina Jhesu Christi sumpta inest (tractatus I.), eaque ad testes veritatis (tractatus 2.), ad communionem sacramenti Eucharistiae (tractatus 3.), ad unitatem et communitatem ec- clesiae (tractatus 4.), ad Antichristum (tractatus 5.), ad abo- minationem stantem in loco sancto (tractatus 6.) applicatur. Liber quartus regulam tertiam decimam ad raram et fre- quentem laicorum communionem sacramenti Eucharistiae re-
Strana V
Praefatio. V vocat, idemque liber quintus facit, quantum ad ministros sa- cramenti Eucharistiae attinet. Ex illa summa Regularum hoc primo volumine in lucem editur praefatio vel prooemium, tractatus 1. et 2. libri primi, tractatus 2. libri alteri (tractatus secundus huius libri deperiit). Ut lectores benevoli de his Regularum partibus aliquantum in- struantur, accuratae notae bibliographicae, quae sequuntur, additae sunt. Prooemium. (Editionis nostrae p. 1—18). I. Prooemium, cum ad omnes Regularum partes pertineat, in earum initio est collocatum. Ab auctore in eo cum causae et consilia totius operis exponuntur (cuius declarationis fundamentum sunt verba sacrae scripturae I. Thess. II. 4, quae simul tamquam signum Regularum sunt), tum etiam tenor at- que distinctio totius operis subicitur. Cum hac prooemit materia etiam divisio eius in duas partes concordat, quarum alteram capitulum primum, alteram capitulum secundum con- tinet, in quo praeterea etiam protestatio auctoris inest. 2. Prooemium et ideo totum quoque opus his verbis in- cipit: „Ecce ex deo et coram deo loquimur, non quasi homi- nibus placentes, sed deo, qui probat corda nostra". I. Thess. 2°. Ista verba erant in illo tempore beati Pauli dicta“ &. Ex- plicit autem prooemium verbis his: „in execucione patebunt perlegenti usque finem. 3. Quo tempore prooemium scriptum sit, neque ex con- textu ipso, neque aliunde satis accurate colligi potest. Sed dubium esse nequit, quin ea forma iisque verbis ac litteris, quibus pro- oemium in codice primario Musei Rogni Bohemiae (cod. A) scrip- tum legimus, ante reliquos Regularum libros sit compositum. Quintum autem librum Regularum a. 1389 scriptum esse con-
Praefatio. V vocat, idemque liber quintus facit, quantum ad ministros sa- cramenti Eucharistiae attinet. Ex illa summa Regularum hoc primo volumine in lucem editur praefatio vel prooemium, tractatus 1. et 2. libri primi, tractatus 2. libri alteri (tractatus secundus huius libri deperiit). Ut lectores benevoli de his Regularum partibus aliquantum in- struantur, accuratae notae bibliographicae, quae sequuntur, additae sunt. Prooemium. (Editionis nostrae p. 1—18). I. Prooemium, cum ad omnes Regularum partes pertineat, in earum initio est collocatum. Ab auctore in eo cum causae et consilia totius operis exponuntur (cuius declarationis fundamentum sunt verba sacrae scripturae I. Thess. II. 4, quae simul tamquam signum Regularum sunt), tum etiam tenor at- que distinctio totius operis subicitur. Cum hac prooemit materia etiam divisio eius in duas partes concordat, quarum alteram capitulum primum, alteram capitulum secundum con- tinet, in quo praeterea etiam protestatio auctoris inest. 2. Prooemium et ideo totum quoque opus his verbis in- cipit: „Ecce ex deo et coram deo loquimur, non quasi homi- nibus placentes, sed deo, qui probat corda nostra". I. Thess. 2°. Ista verba erant in illo tempore beati Pauli dicta“ &. Ex- plicit autem prooemium verbis his: „in execucione patebunt perlegenti usque finem. 3. Quo tempore prooemium scriptum sit, neque ex con- textu ipso, neque aliunde satis accurate colligi potest. Sed dubium esse nequit, quin ea forma iisque verbis ac litteris, quibus pro- oemium in codice primario Musei Rogni Bohemiae (cod. A) scrip- tum legimus, ante reliquos Regularum libros sit compositum. Quintum autem librum Regularum a. 1389 scriptum esse con-
Strana VI
VI Praefatio. stat, quin etiam certissimum est ante 19. Octobrem 1388 id factum esse, cum eo die synodus Pragensis habita esset, cuius de- cretis auctor propria manu in secundo tractatu libri primi con- trariam sententiam suam postmodo opponit. (Cf. infra p. 76 77 et scripturae specimen ad volumen hoc adligatum). 4. Prooemium exstat in his libris manu scriptis: A) Codex Musei Regni Bohemiae, sign. XIII. E. 13. (antea signatus N. 289 et II, C, 12), f. 1a—6b (secundum ulti- mam totius codicis paginarum notationem); in hac editione lit- tera A est insignitus (litteris AP intellegendum est apogra- phon, quod dicitur, quattuor foliorum ex codice A evulsorum (f. 1, 2, 5, 6), quae Franciscus Palacký supplendi codicis causa propria manu exscripsit). Codex est chartaceus, simpliciter qui- dem, sed solide ligatus, tegitur enim tabellis ligneis, quarum pars tertia perinde ac dorsum voluminis obductum est corio coloris fusci, ornamentis impressis. Scriptus autem est saeculo XIV. exeunte, continet 369 folia (secundum recentem computationem), modorum ratio est 20'5 X 14 5cm. Caracteres scripturae osten- dunt tenues ductus gothicarum litterarum cursivarum, quae commoda magnitudine maximam partem accurate, sed nimium conferte et spisse, neque semper aequabiliter pictae sunt. Codex Regulas integras excepto libri secundi tractatu secundo et libro quinto continens, sub oculis auctoris confectus est, qui ipse eum ad finem perductum correxisse ac supplevisse videtur. Cum fundamentum reliquorum codicum sit, editio haec subtiliter eum reddit, ex varietate lectionum reliquorum codicum tantum ea, quae necessario opus sunt, reficiens. Cf. de hoc codice Pa- lacký, Die Vorläufer des Husitenthums in Böhmen, 1846, p. 51—52, et Kybal, M. Matěj z Janova, 1905, p. 49—50. B) Codex bibliothecae aulicae Vindobonensis N. 4747 (Theol. 563, olim 207), chartaceus, invenusta ligatura lignea tectus; in superiore parte frontis eius titulus est agglu- tinatus, cuius inscriptio in eodem tempore ponenda est, quo codex ipse exstitit. Verba inscriptionis sunt: „Diversi tractatus
VI Praefatio. stat, quin etiam certissimum est ante 19. Octobrem 1388 id factum esse, cum eo die synodus Pragensis habita esset, cuius de- cretis auctor propria manu in secundo tractatu libri primi con- trariam sententiam suam postmodo opponit. (Cf. infra p. 76 77 et scripturae specimen ad volumen hoc adligatum). 4. Prooemium exstat in his libris manu scriptis: A) Codex Musei Regni Bohemiae, sign. XIII. E. 13. (antea signatus N. 289 et II, C, 12), f. 1a—6b (secundum ulti- mam totius codicis paginarum notationem); in hac editione lit- tera A est insignitus (litteris AP intellegendum est apogra- phon, quod dicitur, quattuor foliorum ex codice A evulsorum (f. 1, 2, 5, 6), quae Franciscus Palacký supplendi codicis causa propria manu exscripsit). Codex est chartaceus, simpliciter qui- dem, sed solide ligatus, tegitur enim tabellis ligneis, quarum pars tertia perinde ac dorsum voluminis obductum est corio coloris fusci, ornamentis impressis. Scriptus autem est saeculo XIV. exeunte, continet 369 folia (secundum recentem computationem), modorum ratio est 20'5 X 14 5cm. Caracteres scripturae osten- dunt tenues ductus gothicarum litterarum cursivarum, quae commoda magnitudine maximam partem accurate, sed nimium conferte et spisse, neque semper aequabiliter pictae sunt. Codex Regulas integras excepto libri secundi tractatu secundo et libro quinto continens, sub oculis auctoris confectus est, qui ipse eum ad finem perductum correxisse ac supplevisse videtur. Cum fundamentum reliquorum codicum sit, editio haec subtiliter eum reddit, ex varietate lectionum reliquorum codicum tantum ea, quae necessario opus sunt, reficiens. Cf. de hoc codice Pa- lacký, Die Vorläufer des Husitenthums in Böhmen, 1846, p. 51—52, et Kybal, M. Matěj z Janova, 1905, p. 49—50. B) Codex bibliothecae aulicae Vindobonensis N. 4747 (Theol. 563, olim 207), chartaceus, invenusta ligatura lignea tectus; in superiore parte frontis eius titulus est agglu- tinatus, cuius inscriptio in eodem tempore ponenda est, quo codex ipse exstitit. Verba inscriptionis sunt: „Diversi tractatus
Strana VII
Praefatio. VII Magistri Mathei (sic) Parisiensis." Constat secundum antiquam foliorum computationem ex 221 foliis, quorum magnitudo est 16'5 X 11 cm. Scriptus est saeculo XIV. exeunte vel potius XV. ineunte; ex plurimis exemplis in editione ipsa allatis mani- festum est eum ex codice A esse transcriptum, priusquam com- plures loci in A correcti erant. Continet autem codex hic in foliis 1a—219b prooemium, librum primum integrum (ad quem folia 7a—10a etiam accuratum indicem praebent a voce „Ab- stinentes" usque ad vocem „Xristus“), ex libro altero tracta- tum 1., ex libro tertio tractatus 1., 2., 3., 4. (sed ex tractatu quarto distinctionis quintae capitula 29—29 [sic] desunt). Cf. de codice hoc Denis, Catal. I. DLII, Tabulae cod., III., p. 373; Palacký, Vorläufer des Husitenthums in Böhmen, p. 52, Kybal, I. c., p. 50. In editione nostra significat eum littera B. C) Codex Capituli Pragensis, sign. O 11. est char- taceus, magnitudo eius 215 X 15 50m. facit, scriptus est sae- culo XV. Legitur in eo in foliis 1—154 liber I. integer et trac- tatus 1., 2., 4. libri tertii, admodum mendose transcripti. Cf. Palacký, l. c., p. 52, Kybal, l. c., p. 51 et Patera-Podlaha, Catal. cod. ms. capituli metropolitani Pragensis, sub sign. O II. In editione hac designatur littera C. D I.) Codex Capituli Pragensis, sign. D 55. con- tinet in foliis 1a—187b, quorum magnitudo est 22 Y 145 cm, tantum excerpta cum prooemii (f. 1a—Ib) tum reliquarum par- tium Regularum, quae diligenter ex codice A confecta sunt brevi, postquam A conscriptus est. Cf. Kybal, l. c., p. 52 et Patera-Podlaha, l. c., sub sign. D 55. In editione hac no- tatur littera D I. D) 2.) Codex Gersdorfensis (Budissinus), sign. 8°, n. 7 (antiqua sign. O0 36), constans e 362 foliis char- taceis et ex parte membranacaeis, ad cuius ligaturam tabellae ligneae adhibitae sunt, quae integrae corio obductae sunt. Ma- gnitudo eius est 10'5 X 7 m. Confectus est saeculo XV., sed ex verhis scriptoris minorem partem comprehendit quam codex D I,
Praefatio. VII Magistri Mathei (sic) Parisiensis." Constat secundum antiquam foliorum computationem ex 221 foliis, quorum magnitudo est 16'5 X 11 cm. Scriptus est saeculo XIV. exeunte vel potius XV. ineunte; ex plurimis exemplis in editione ipsa allatis mani- festum est eum ex codice A esse transcriptum, priusquam com- plures loci in A correcti erant. Continet autem codex hic in foliis 1a—219b prooemium, librum primum integrum (ad quem folia 7a—10a etiam accuratum indicem praebent a voce „Ab- stinentes" usque ad vocem „Xristus“), ex libro altero tracta- tum 1., ex libro tertio tractatus 1., 2., 3., 4. (sed ex tractatu quarto distinctionis quintae capitula 29—29 [sic] desunt). Cf. de codice hoc Denis, Catal. I. DLII, Tabulae cod., III., p. 373; Palacký, Vorläufer des Husitenthums in Böhmen, p. 52, Kybal, I. c., p. 50. In editione nostra significat eum littera B. C) Codex Capituli Pragensis, sign. O 11. est char- taceus, magnitudo eius 215 X 15 50m. facit, scriptus est sae- culo XV. Legitur in eo in foliis 1—154 liber I. integer et trac- tatus 1., 2., 4. libri tertii, admodum mendose transcripti. Cf. Palacký, l. c., p. 52, Kybal, l. c., p. 51 et Patera-Podlaha, Catal. cod. ms. capituli metropolitani Pragensis, sub sign. O II. In editione hac designatur littera C. D I.) Codex Capituli Pragensis, sign. D 55. con- tinet in foliis 1a—187b, quorum magnitudo est 22 Y 145 cm, tantum excerpta cum prooemii (f. 1a—Ib) tum reliquarum par- tium Regularum, quae diligenter ex codice A confecta sunt brevi, postquam A conscriptus est. Cf. Kybal, l. c., p. 52 et Patera-Podlaha, l. c., sub sign. D 55. In editione hac no- tatur littera D I. D) 2.) Codex Gersdorfensis (Budissinus), sign. 8°, n. 7 (antiqua sign. O0 36), constans e 362 foliis char- taceis et ex parte membranacaeis, ad cuius ligaturam tabellae ligneae adhibitae sunt, quae integrae corio obductae sunt. Ma- gnitudo eius est 10'5 X 7 m. Confectus est saeculo XV., sed ex verhis scriptoris minorem partem comprehendit quam codex D I,
Strana VIII
VIII Praefatio. ex quo absque dubio est transcriptus, nam in foliis 246a — 362b praebet tantum excerpta ex prooemio, ex 2. tractatu libri I., ex 1. tractatu libri III, ex libris III. et IV. Excerpta ad finem non sunt perducta. Cf. Kybal, l. c., p. 52. In editione hac significatur littera D 2. Quo cognationis vinculo codices commemorati sint con- iuncti, sequens tabula indicat, quam haud longe a vero ab- horrere variae lectiones in editione adnotatae satis confirmant. A ante corr. auctoris (ante a. 1388, Oct.) .... ............ A corr. (1388-95) D I (post a. 1394) B C D2 Liber primus. Tractatus primus. (Editionis huius p. 19—50). 1. Verba tituli totius libri primi in codicibus A, B, C haec sunt: „Incipit liber primus de discrecione spiri- tuum et prophetarum secundum regulas traditas ad hoc in Veteri Testamento.“ (Cf. infra p. 19). Titulum primi tractatus indicant verba prooemii, quae tractatum hunc „de regulis in se“ (cf. infra p. 17) agere dicunt. 2. Summam libri auctor ipse in prooemio adfert, cum totius operis ratione habita dicit: „Nam in primo (sc. libro) agitur de quatuor regulis sumptis de Veteri Testamento, a do- mino deo traditis solempniter suo populo pro discrecione spiri-
VIII Praefatio. ex quo absque dubio est transcriptus, nam in foliis 246a — 362b praebet tantum excerpta ex prooemio, ex 2. tractatu libri I., ex 1. tractatu libri III, ex libris III. et IV. Excerpta ad finem non sunt perducta. Cf. Kybal, l. c., p. 52. In editione hac significatur littera D 2. Quo cognationis vinculo codices commemorati sint con- iuncti, sequens tabula indicat, quam haud longe a vero ab- horrere variae lectiones in editione adnotatae satis confirmant. A ante corr. auctoris (ante a. 1388, Oct.) .... ............ A corr. (1388-95) D I (post a. 1394) B C D2 Liber primus. Tractatus primus. (Editionis huius p. 19—50). 1. Verba tituli totius libri primi in codicibus A, B, C haec sunt: „Incipit liber primus de discrecione spiri- tuum et prophetarum secundum regulas traditas ad hoc in Veteri Testamento.“ (Cf. infra p. 19). Titulum primi tractatus indicant verba prooemii, quae tractatum hunc „de regulis in se“ (cf. infra p. 17) agere dicunt. 2. Summam libri auctor ipse in prooemio adfert, cum totius operis ratione habita dicit: „Nam in primo (sc. libro) agitur de quatuor regulis sumptis de Veteri Testamento, a do- mino deo traditis solempniter suo populo pro discrecione spiri-
Strana IX
Praefatio. IX tuum variorum in prophetis. Et secundum hoc primus liber continet duos tractatus et octo distincciones, scilicet 4or distinc- ciones de regulis in se et 4or de venerabili sacramento.“ (Cf. infra p. 16—17). 3. Divisio huius tractatus talis est, ut, praemissa brevi praefatione de origine atque natura prophetarum verorum et pseudoprophetarum (c. 1.), primum quattuor regulae falsos pro- phetas concernentes eorumque signa exponantur (c. 2—-7), tum deinceps eaedem regulae in „doctores veritatis" convertantur (I. reg. c. 8, II. reg. c. 9, III. reg. c. 10, IV. reg. c. 11). Cf. etiam conspectum argumenti. 4. Tractatus his verbis incipit: „Karissimi, nolite omni spiritui credere". Explicit autem ita: „vel a Christi Jhesu servicio tapescere. Hec de regulis antiquorum iurium seu Veteris Tèstamenti, quantum dominus Jhesus crucifixus con- cessit, recolegi, humiliter me submittens iudicio et informacioni patrum meorum et doctorum.“ (Cf. infra p. 50). 5. Tempus, quo tractatus hic compositus sit, ex textu qui dicitur, non apparet, sed si rationem, quae inter eum et inter prooemium et sequentem tractatum intercedit, reputamus, ante 19. Octobrem a. 1388 scriptus esse videtur. (Cf. supra p. VI). 6. Codices non sunt alii atque ii, qui prooemium con- tinent (exceptis D I. 2.) 1); quare eos describere et eorum cogna- tionis vincula denuo explicare supersedemus, et satis habemus folia, in quibus tractatus hic legitur, enumerare: a) Cod. A, f. 7a—122. b) Cod. B, f. 10b—20b. c) Cod. C, f. 8a—20b. 7. Tractatus hic, quod sciamus, nec adhuc typis expressus nec in aliam linguam translatus est. 8. Scriptum huc pertinens est Kybal, l. c., p. 53—54. 1) Codices D 1. 2. ex primo tractatu libri primi nihil nisi quattuor enuntiata afferunt, quae excerptis tractatus secundi libri primi inserta sunt. (Cf. Addenda et corrigenda).
Praefatio. IX tuum variorum in prophetis. Et secundum hoc primus liber continet duos tractatus et octo distincciones, scilicet 4or distinc- ciones de regulis in se et 4or de venerabili sacramento.“ (Cf. infra p. 16—17). 3. Divisio huius tractatus talis est, ut, praemissa brevi praefatione de origine atque natura prophetarum verorum et pseudoprophetarum (c. 1.), primum quattuor regulae falsos pro- phetas concernentes eorumque signa exponantur (c. 2—-7), tum deinceps eaedem regulae in „doctores veritatis" convertantur (I. reg. c. 8, II. reg. c. 9, III. reg. c. 10, IV. reg. c. 11). Cf. etiam conspectum argumenti. 4. Tractatus his verbis incipit: „Karissimi, nolite omni spiritui credere". Explicit autem ita: „vel a Christi Jhesu servicio tapescere. Hec de regulis antiquorum iurium seu Veteris Tèstamenti, quantum dominus Jhesus crucifixus con- cessit, recolegi, humiliter me submittens iudicio et informacioni patrum meorum et doctorum.“ (Cf. infra p. 50). 5. Tempus, quo tractatus hic compositus sit, ex textu qui dicitur, non apparet, sed si rationem, quae inter eum et inter prooemium et sequentem tractatum intercedit, reputamus, ante 19. Octobrem a. 1388 scriptus esse videtur. (Cf. supra p. VI). 6. Codices non sunt alii atque ii, qui prooemium con- tinent (exceptis D I. 2.) 1); quare eos describere et eorum cogna- tionis vincula denuo explicare supersedemus, et satis habemus folia, in quibus tractatus hic legitur, enumerare: a) Cod. A, f. 7a—122. b) Cod. B, f. 10b—20b. c) Cod. C, f. 8a—20b. 7. Tractatus hic, quod sciamus, nec adhuc typis expressus nec in aliam linguam translatus est. 8. Scriptum huc pertinens est Kybal, l. c., p. 53—54. 1) Codices D 1. 2. ex primo tractatu libri primi nihil nisi quattuor enuntiata afferunt, quae excerptis tractatus secundi libri primi inserta sunt. (Cf. Addenda et corrigenda).
Strana X
X Praefatio. Tvactatus secundus. (Editionis huius p. 51—165). I. Tituli verba incerta sunt. In provemio tractatum hunc auctor et breviter tangit verbis: „de venerabili sacramento" (cf. infra p. 17) et fusius de eo dicit: „de communicacione in del ecclesia corporis et sanguinis domini nostri Jhesu Christi in sacramento" (cf. infra p. 16). Nos in editione hac tracta- tum „De communione corporis Christi“ inscribimus, titulum secuti, qui in codice A saeculo XVI. adscriptus est (of. infra p. 51 n. b). 2. Causa, quae Matthiam ad componendum hun« pri- mum tractatum de communione sacramenti Eucharistiae im- pulit, ab auctore ipso non sine vi quadam in „protestatione eius exponitur. „Protestor vero coram deo et Christo“, auctor dicit, „quod hoc opus colligere michi videor solum ex caritate Christi et compassione plebis christiane, que, exsors diucius a manducacione panis celestis, fame in via deficit ac per hoc pas- sim datur in manus inimici funesti..." „Miseratus sum insuper" auctor continuat, „quorumdam, simul et eorum incurie indi- gnatus, qui racione sui officii deberent vocare plebeios et se- dule invitare et hortari ad cenam magnam sui domini nec non compellere, si oporteat et expediat, negligentes, ipsi autem sunt primi, qui abstrahunt panem ab ore parvulorum“ (p. 52—53). Tractatus hic, ut argumentum eius adumbremus, quat- tuor regulas Veteris Tèstamenti ad quaestionem de frequenti communione sacramenti Eucharistiae per laicos applicat et aperte operam dat, ut argumentis ex Vetere Testamento et ex ratione humana haustis nevessitatem et utilitatem frequentis communionis laicorum comprobet et argumenta adversariorum ut vana atque inania refutet. 3. Congruenter argumento divisio tractatus haec est: C. 1—2 causa, quae auctorem ad conscribendum hunc tracta- tum commovit, et protestatio cius; c. 3—14 argumenta ex Ve-
X Praefatio. Tvactatus secundus. (Editionis huius p. 51—165). I. Tituli verba incerta sunt. In provemio tractatum hunc auctor et breviter tangit verbis: „de venerabili sacramento" (cf. infra p. 17) et fusius de eo dicit: „de communicacione in del ecclesia corporis et sanguinis domini nostri Jhesu Christi in sacramento" (cf. infra p. 16). Nos in editione hac tracta- tum „De communione corporis Christi“ inscribimus, titulum secuti, qui in codice A saeculo XVI. adscriptus est (of. infra p. 51 n. b). 2. Causa, quae Matthiam ad componendum hun« pri- mum tractatum de communione sacramenti Eucharistiae im- pulit, ab auctore ipso non sine vi quadam in „protestatione eius exponitur. „Protestor vero coram deo et Christo“, auctor dicit, „quod hoc opus colligere michi videor solum ex caritate Christi et compassione plebis christiane, que, exsors diucius a manducacione panis celestis, fame in via deficit ac per hoc pas- sim datur in manus inimici funesti..." „Miseratus sum insuper" auctor continuat, „quorumdam, simul et eorum incurie indi- gnatus, qui racione sui officii deberent vocare plebeios et se- dule invitare et hortari ad cenam magnam sui domini nec non compellere, si oporteat et expediat, negligentes, ipsi autem sunt primi, qui abstrahunt panem ab ore parvulorum“ (p. 52—53). Tractatus hic, ut argumentum eius adumbremus, quat- tuor regulas Veteris Tèstamenti ad quaestionem de frequenti communione sacramenti Eucharistiae per laicos applicat et aperte operam dat, ut argumentis ex Vetere Testamento et ex ratione humana haustis nevessitatem et utilitatem frequentis communionis laicorum comprobet et argumenta adversariorum ut vana atque inania refutet. 3. Congruenter argumento divisio tractatus haec est: C. 1—2 causa, quae auctorem ad conscribendum hunc tracta- tum commovit, et protestatio cius; c. 3—14 argumenta ex Ve-
Strana XI
Praefatio. XI tere Testamento et ex ratiocinatione petita, quibus necessitas et utilitas frequentis communionis confirmatur. Sequitur refutatio opinionum adversarum, quibus frequens communio impugnatur, ita ut applicentur ad reg. I. (c. 15), II. (c. 1—2), III. (c. I), IV. (c. 1—18). Cf. etiam argumenti conspectum. 4. Tractatus incipit his verbis: „Nunc igitur ad propo- situm principale dictas regulas huius tractatus licebit coaptare (cf. infra p. 51), et explicit his: „quemadmodum supra per plurima est deductum, et Jhesu duce inferius in dicendis de- ducetur" (of. infra p. 165). 5. Tempus, quo tractatus hic ita, ut in codice A exstat, litteris mandatus sit, accurate definiri nequit, sed ex „prote- statione", quam adversus decreta synodi Pragensis die 19. Oc- tobris 1388 habitae auctor ipse in folio 17a in margine huius tractatus adscripsit ( f. infra p. 76, n. k et scripturae specimen ad praesens volumen adligatum), eum ante diem 19. Octobris 1388 scriptum esse iudicari potest. 6. Codices, in quibus legitur hic tractatus, sunt: a) Cod. A, f. 12a—34b. b) Cod. B, f. 20b—64a. c) Cod. C, f. 20b—63b. d) Cod. D I, f. 1b—15b (excerpta). e) Cod. D 2, f. 246a —262b (excerpta). 7. Tractatus necdum typis expressus est neque in alias lin- guas translatus. Copiosum argumentum eius vide ap. Kybal, l. c., Pars III. B) a) § 1. Cf. ibidem, p. 54—55. Liber secundus. Tractatus primus. (Editionis huius p. 166—311). I. Titulus totius libri secundi ab auctore in prooemio his verbis indicatur: „De iudicio et noticia falsorum et vero-
Praefatio. XI tere Testamento et ex ratiocinatione petita, quibus necessitas et utilitas frequentis communionis confirmatur. Sequitur refutatio opinionum adversarum, quibus frequens communio impugnatur, ita ut applicentur ad reg. I. (c. 15), II. (c. 1—2), III. (c. I), IV. (c. 1—18). Cf. etiam argumenti conspectum. 4. Tractatus incipit his verbis: „Nunc igitur ad propo- situm principale dictas regulas huius tractatus licebit coaptare (cf. infra p. 51), et explicit his: „quemadmodum supra per plurima est deductum, et Jhesu duce inferius in dicendis de- ducetur" (of. infra p. 165). 5. Tempus, quo tractatus hic ita, ut in codice A exstat, litteris mandatus sit, accurate definiri nequit, sed ex „prote- statione", quam adversus decreta synodi Pragensis die 19. Oc- tobris 1388 habitae auctor ipse in folio 17a in margine huius tractatus adscripsit ( f. infra p. 76, n. k et scripturae specimen ad praesens volumen adligatum), eum ante diem 19. Octobris 1388 scriptum esse iudicari potest. 6. Codices, in quibus legitur hic tractatus, sunt: a) Cod. A, f. 12a—34b. b) Cod. B, f. 20b—64a. c) Cod. C, f. 20b—63b. d) Cod. D I, f. 1b—15b (excerpta). e) Cod. D 2, f. 246a —262b (excerpta). 7. Tractatus necdum typis expressus est neque in alias lin- guas translatus. Copiosum argumentum eius vide ap. Kybal, l. c., Pars III. B) a) § 1. Cf. ibidem, p. 54—55. Liber secundus. Tractatus primus. (Editionis huius p. 166—311). I. Titulus totius libri secundi ab auctore in prooemio his verbis indicatur: „De iudicio et noticia falsorum et vero-
Strana XII
XII Praefatio. rum christianorum, et primum prophetarum et doctorum" (of. infra p. 16). Titulus tractatus primi ibidem est vel „de hy- pocris!" vel „de falsa specie sanctitatis" (p. 17). 2. Causa, quae auctorem ad tractatum de hypocrisi scri- bendum commovit, fuerunt pericula ecclesiae ab hypocritis et ab hypocrisi minantia, et quod cognovit, quam ecclesia ea non respiceret nec eis satis adversaretur: „Quamvis vero", inquit, „competenter vigilatur contra hereticos et vigilatum est dudum copiose per doctores, tamen contra nocentissimos ypocritas et luciformes non puto esse satis attentos usque modo christos dei ,neque satis vigilare" (f. 35b, p. 169). Quamobrem Matthias de Janow, cui Jhesus piissimus per suavem communicationem lucem intellectus infudit, Scripturae eum commendans, et cul in Scripturis oculos aperuit, maxime quoad praesentia saecula et futura (p. 173—4), ex Scriptura aliquas saltem notabi- liores regulas in compendiosiorem et clariorem summam col- legit ad cognoscendum veritatem christianam et verítatem hy- pocritarum (p. 168). His verbis etiam luculenter est expressum, ad quem finem tractatus „de hypocrisi“ compositus sit. Auctor hane rem imprimis hisce verbis designat: „Faciam illud ... ad edi- ficacionem stabilem mei ipsius et aliorum Christi simplicium et humilium, qui cupiunt contra ypocritas vigilare atque sibi- met attendere, ne a fermento vpocrisis perniciose corrumpantur. Secundo, ut tempus michi redimerem, quod post studia mea et cottidianos ad vulgus sermones vacans restabat ... Tercio, qua- tenus illud lumen intellectus, quod piissimus Jhesus michi sua- viter communicans, infundebat, scripture commendans, diucius ipso perfruerer et communicarem aliis, si qui forte dignentur se gubernare" (v. infra p. 173). 3. Argumenti descriptionem auctor ipse praebet p. 174. Ac primum vox „hypocrisis" et notio eius definitur (c. 1), de- inde quattuor regulae adferuntur, secundum quas, quis hypo- crita sit, cognoscitur (c. 2); tum in universum quattuor
XII Praefatio. rum christianorum, et primum prophetarum et doctorum" (of. infra p. 16). Titulus tractatus primi ibidem est vel „de hy- pocris!" vel „de falsa specie sanctitatis" (p. 17). 2. Causa, quae auctorem ad tractatum de hypocrisi scri- bendum commovit, fuerunt pericula ecclesiae ab hypocritis et ab hypocrisi minantia, et quod cognovit, quam ecclesia ea non respiceret nec eis satis adversaretur: „Quamvis vero", inquit, „competenter vigilatur contra hereticos et vigilatum est dudum copiose per doctores, tamen contra nocentissimos ypocritas et luciformes non puto esse satis attentos usque modo christos dei ,neque satis vigilare" (f. 35b, p. 169). Quamobrem Matthias de Janow, cui Jhesus piissimus per suavem communicationem lucem intellectus infudit, Scripturae eum commendans, et cul in Scripturis oculos aperuit, maxime quoad praesentia saecula et futura (p. 173—4), ex Scriptura aliquas saltem notabi- liores regulas in compendiosiorem et clariorem summam col- legit ad cognoscendum veritatem christianam et verítatem hy- pocritarum (p. 168). His verbis etiam luculenter est expressum, ad quem finem tractatus „de hypocrisi“ compositus sit. Auctor hane rem imprimis hisce verbis designat: „Faciam illud ... ad edi- ficacionem stabilem mei ipsius et aliorum Christi simplicium et humilium, qui cupiunt contra ypocritas vigilare atque sibi- met attendere, ne a fermento vpocrisis perniciose corrumpantur. Secundo, ut tempus michi redimerem, quod post studia mea et cottidianos ad vulgus sermones vacans restabat ... Tercio, qua- tenus illud lumen intellectus, quod piissimus Jhesus michi sua- viter communicans, infundebat, scripture commendans, diucius ipso perfruerer et communicarem aliis, si qui forte dignentur se gubernare" (v. infra p. 173). 3. Argumenti descriptionem auctor ipse praebet p. 174. Ac primum vox „hypocrisis" et notio eius definitur (c. 1), de- inde quattuor regulae adferuntur, secundum quas, quis hypo- crita sit, cognoscitur (c. 2); tum in universum quattuor
Strana XIII
Praefatio. XIII regulae prolatae explicantur (c. 2—7), denique una quaeque re- gula singillatim pertractatur (reg. I. c. 8—15, reg. II. c. 1—4, reg. III. c. 5—6, reg. IV. c. 7—I1; of. Addenda et Indicem rerum sub „Hypocritae“). Cum hac descriptione argumenti etiam divisio capitulorum totius tractatus concordat. — Disputationem ipsam duae praefationes praecedunt, ex qui- bus altera in c. I explicationem quandam ex historia petitam originis regularum adversus hypocritas continet, revocans eas ad perpetuum certamen, quo inter Sathanam et Jhesum dimi- catur ; insuper praebet iudicium auctoris de tractatu magistro- rum Parisiensium contra hypocrisim a. 1255 publicato et per papam Alexandrum IV. a. 1256 condemnato; denique proprium auctoris contra hypocrisim scriptum argumentis confirmat (p. 166—171); in capitulo secundo protestationem Matthiae inveni- mus (p. 171—173). Praefatione altera finis et argumentum trac- tatus evolvitur (p. 173—174). — 4. Tractatus ita incipit: „Nunc restat inquirendum ali- quas regulas de Novo Testamento pro discrecione spirituum in prophetis, et maxime in vpocrisi modernorum christianorum falsorum denudanda et vitanda". Explicit autem verbis his: „Et iterum Gal. VI°: „Michi autem absit gloriari.“ 5. Tempus, quo tractatus conscriptus est, si fine ann 1389 vel anno 1390 terminaverimus, a vero haud abhorrebimus, nam in prologo c. 2, p. 173 inest declaratio auctoris, qua asse- verat devotum animum ecclesiae et papae Bonifacio IX., qui 2. Novembr. 1389 suscepit ecclesiae gubernacula. 6. Tractatus exstat in his libris manu scriptis: a) Codices, qui totum opus Regularum complectuntur: 1. Cod. A, f. 35a—66b (cf. p. 299, n. o). 2. Cod. B, f. 65a—116a. 3. Cod. D 1, ƒ. 15b—21a (excerpta). 4. Cod. D 2, ƒ. 262b—268b (excerpta). b) Codices, qui singulas tantum partes Regularum habent:
Praefatio. XIII regulae prolatae explicantur (c. 2—7), denique una quaeque re- gula singillatim pertractatur (reg. I. c. 8—15, reg. II. c. 1—4, reg. III. c. 5—6, reg. IV. c. 7—I1; of. Addenda et Indicem rerum sub „Hypocritae“). Cum hac descriptione argumenti etiam divisio capitulorum totius tractatus concordat. — Disputationem ipsam duae praefationes praecedunt, ex qui- bus altera in c. I explicationem quandam ex historia petitam originis regularum adversus hypocritas continet, revocans eas ad perpetuum certamen, quo inter Sathanam et Jhesum dimi- catur ; insuper praebet iudicium auctoris de tractatu magistro- rum Parisiensium contra hypocrisim a. 1255 publicato et per papam Alexandrum IV. a. 1256 condemnato; denique proprium auctoris contra hypocrisim scriptum argumentis confirmat (p. 166—171); in capitulo secundo protestationem Matthiae inveni- mus (p. 171—173). Praefatione altera finis et argumentum trac- tatus evolvitur (p. 173—174). — 4. Tractatus ita incipit: „Nunc restat inquirendum ali- quas regulas de Novo Testamento pro discrecione spirituum in prophetis, et maxime in vpocrisi modernorum christianorum falsorum denudanda et vitanda". Explicit autem verbis his: „Et iterum Gal. VI°: „Michi autem absit gloriari.“ 5. Tempus, quo tractatus conscriptus est, si fine ann 1389 vel anno 1390 terminaverimus, a vero haud abhorrebimus, nam in prologo c. 2, p. 173 inest declaratio auctoris, qua asse- verat devotum animum ecclesiae et papae Bonifacio IX., qui 2. Novembr. 1389 suscepit ecclesiae gubernacula. 6. Tractatus exstat in his libris manu scriptis: a) Codices, qui totum opus Regularum complectuntur: 1. Cod. A, f. 35a—66b (cf. p. 299, n. o). 2. Cod. B, f. 65a—116a. 3. Cod. D 1, ƒ. 15b—21a (excerpta). 4. Cod. D 2, ƒ. 262b—268b (excerpta). b) Codices, qui singulas tantum partes Regularum habent:
Strana XIV
XIV Praefatio. 5. Cod. Univ. Prag. X. D. 1, f. 35a —68a. (Cf. Truhlář, Catal. cod. latin. n. 1880; scriptus est a. 1427). In edi- tione nostra littera E insignitur. 6. Cod. Univ. Prag. V. F. 7, f. 1a—62b. (Cf. Truhlář, n. 929; scriptus est cca. a. 1414). Cod. F. 7. Cod. Univ. Prag. V. F. 22, f. 62a—128b. (Cf. Truhlář, n. 944). Cod. G. 8. Cod. capit. Prag. C 115, f. 11a—50a. (Cf. Patera- Podlaha, l. c., sub sign. C 115). Cod. H. 9. Cod. capit. Prag. D 50, f. 182a—229b. (Cf. Patera- Podlaha, l. c., sub sign. D 50). Cod. I (de a. 1417). Si, quemadmodum hi novem codices ex se pendeant et qua cognatione inter se contineantur, respexerimus, in duas clas- ses vel familias eos dividere non cunctabimur, quas litteris a) et b) designare possumus. Classis a) derivanda est ex codice prototypo A; ad eam numerandi sunt codices A, B, D I. 2, qui omnes vel saeculo XIV. exeunte (A et D I) vel utique saeculo XV. ineunte (cod. B et D 2.) exstiterunt. Mutuam rationem codicum huius classis a) superius p. VIII assignavimus. Classis b) reliquos codices compleclitur, scilicet cod. E, F, G, H,I, qui omnes ab ignoto codice Bx originem traxe- runt. Quem codicem Bx secundum codicem B, qui ex codice A sed ante correcturam eius derivatus est, confectum esse admo- dum verisimile est. Omnes codices classis b) saeculo XV. orti sunt et quidem illis temporibus saeculi eius, quibus motus Hu- sitici Bohemiam turbabant, quin etiam affirmare possumus scriptores eorum ab Husitarum partibus stetisse; singula qui- dem exempla aperte opinionem hanc comprobant: p. 210, Iin. 30 cod. A et B vocem „turlpinus“ ponunt, sed cod. EFGHI „wicle- fista“ habent; eandem vocem „wiclefistas" pro „turlpinos" cod. E habet p. 199, lin. 25; p. 172, lin. 12 sq. auctor dicit in cod. A et B: „diligo omnem gradum, ordinem, religionem et conven- tum clericorum, sacerdotum, monachorum et religiosorum sanc-
XIV Praefatio. 5. Cod. Univ. Prag. X. D. 1, f. 35a —68a. (Cf. Truhlář, Catal. cod. latin. n. 1880; scriptus est a. 1427). In edi- tione nostra littera E insignitur. 6. Cod. Univ. Prag. V. F. 7, f. 1a—62b. (Cf. Truhlář, n. 929; scriptus est cca. a. 1414). Cod. F. 7. Cod. Univ. Prag. V. F. 22, f. 62a—128b. (Cf. Truhlář, n. 944). Cod. G. 8. Cod. capit. Prag. C 115, f. 11a—50a. (Cf. Patera- Podlaha, l. c., sub sign. C 115). Cod. H. 9. Cod. capit. Prag. D 50, f. 182a—229b. (Cf. Patera- Podlaha, l. c., sub sign. D 50). Cod. I (de a. 1417). Si, quemadmodum hi novem codices ex se pendeant et qua cognatione inter se contineantur, respexerimus, in duas clas- ses vel familias eos dividere non cunctabimur, quas litteris a) et b) designare possumus. Classis a) derivanda est ex codice prototypo A; ad eam numerandi sunt codices A, B, D I. 2, qui omnes vel saeculo XIV. exeunte (A et D I) vel utique saeculo XV. ineunte (cod. B et D 2.) exstiterunt. Mutuam rationem codicum huius classis a) superius p. VIII assignavimus. Classis b) reliquos codices compleclitur, scilicet cod. E, F, G, H,I, qui omnes ab ignoto codice Bx originem traxe- runt. Quem codicem Bx secundum codicem B, qui ex codice A sed ante correcturam eius derivatus est, confectum esse admo- dum verisimile est. Omnes codices classis b) saeculo XV. orti sunt et quidem illis temporibus saeculi eius, quibus motus Hu- sitici Bohemiam turbabant, quin etiam affirmare possumus scriptores eorum ab Husitarum partibus stetisse; singula qui- dem exempla aperte opinionem hanc comprobant: p. 210, Iin. 30 cod. A et B vocem „turlpinus“ ponunt, sed cod. EFGHI „wicle- fista“ habent; eandem vocem „wiclefistas" pro „turlpinos" cod. E habet p. 199, lin. 25; p. 172, lin. 12 sq. auctor dicit in cod. A et B: „diligo omnem gradum, ordinem, religionem et conven- tum clericorum, sacerdotum, monachorum et religiosorum sanc-
Strana XV
Praefatio. XV torum, et quia diligo, teneo et profiteor omnia, que sanctissima mater mea, ecclesia catholica Romana, id est dominus papa cum suis cardinalibus et ceteris coepiscopis et sanctis patribus usque ad papam Bonifacium 9., decrevit, ordinavit et statuit et consecravit“, sed cod. EFGHI omiserunt vocem „monachorum“ omiserunt etiam totam phrasím „Romana & Bonifacium 9“ at- que vocem „consecravit"; p. 286, lin. 15 et 16 auctor dicit, quod sanctae scripturae „persuadent populos suis prepositis esse grate obediendum, eciam discolis", sed cod. husitici addunt: „in bono obediendum, sed non in eorum discoliis." Quod autem mutuam rationem, quae inter codices clas- sis b) intercedit, attinet, codex univ. E minime ex exemplart suo pendere videtur, nam scribae, qui codicem hunc anno 1427 confecit, non deerat animus, quin multis locis exemplar suum mutaret, modo singula verba omittens, modo alia addens íta, ut nonnumquam ab auctoris sententia non quidem longe, sed ta- men aliquantulum discederet. Quae cum ita sint, codici huic separatum et proprium in classe b) locum assignemus, necesse est. Ex reliquis codicibus classis b), scilicet ex cod. FGHI, etiam codex capituli H locum separatum tenere videtur ita, ut eum directe ex codice Bx derivare possimus, licet multo antiquior codice E esse videatur et multo artius cum exemplari suo quam codex E cohaereat. Contra codices FGI, qui ex classe b) restant, quam artissime coniuncti sunt et alius ex alio pendent. Quam coniunctionem primum inter codices F et G et iterum inter codices G et I intercedere videmus. Codex univ. F circa a. 1414 scriptus est et verisimile est eum inter codices veteris collegii reginae Hedvicae numerandum esse, quae opinio priore eius signatura D, 19 confirmatur (cf. Truhlář, Catal. n. 929 et Praefat. VII, et eiusdem Dva staré katalogy knih kollejí Pražských, V. C. Ak. XIII. 98 sq.). Etiam codex univ. G inter veteres codices collegiorum fuisse videtur, ut ex priore eins signatura B, 20 iudicare possumus. Consen- taneum est codicem G ex codice F esse descriptum vel potius
Praefatio. XV torum, et quia diligo, teneo et profiteor omnia, que sanctissima mater mea, ecclesia catholica Romana, id est dominus papa cum suis cardinalibus et ceteris coepiscopis et sanctis patribus usque ad papam Bonifacium 9., decrevit, ordinavit et statuit et consecravit“, sed cod. EFGHI omiserunt vocem „monachorum“ omiserunt etiam totam phrasím „Romana & Bonifacium 9“ at- que vocem „consecravit"; p. 286, lin. 15 et 16 auctor dicit, quod sanctae scripturae „persuadent populos suis prepositis esse grate obediendum, eciam discolis", sed cod. husitici addunt: „in bono obediendum, sed non in eorum discoliis." Quod autem mutuam rationem, quae inter codices clas- sis b) intercedit, attinet, codex univ. E minime ex exemplart suo pendere videtur, nam scribae, qui codicem hunc anno 1427 confecit, non deerat animus, quin multis locis exemplar suum mutaret, modo singula verba omittens, modo alia addens íta, ut nonnumquam ab auctoris sententia non quidem longe, sed ta- men aliquantulum discederet. Quae cum ita sint, codici huic separatum et proprium in classe b) locum assignemus, necesse est. Ex reliquis codicibus classis b), scilicet ex cod. FGHI, etiam codex capituli H locum separatum tenere videtur ita, ut eum directe ex codice Bx derivare possimus, licet multo antiquior codice E esse videatur et multo artius cum exemplari suo quam codex E cohaereat. Contra codices FGI, qui ex classe b) restant, quam artissime coniuncti sunt et alius ex alio pendent. Quam coniunctionem primum inter codices F et G et iterum inter codices G et I intercedere videmus. Codex univ. F circa a. 1414 scriptus est et verisimile est eum inter codices veteris collegii reginae Hedvicae numerandum esse, quae opinio priore eius signatura D, 19 confirmatur (cf. Truhlář, Catal. n. 929 et Praefat. VII, et eiusdem Dva staré katalogy knih kollejí Pražských, V. C. Ak. XIII. 98 sq.). Etiam codex univ. G inter veteres codices collegiorum fuisse videtur, ut ex priore eins signatura B, 20 iudicare possumus. Consen- taneum est codicem G ex codice F esse descriptum vel potius
Strana XVI
XVI Praefatio. utrumque codicem ex communi exemplari y esse descriptum, quod ex codice Bx fluxit. Codices G et I (codex capit. I anno 1417 confectus est) multo etiam artius inter se coniuncti sunt, nam plurimae variae lectiones in editione allatae demonstrant, codicem I directe ex codice G esse descriptum. Nonnulla exempla etiam nexum quendam codicum capit. H et I praebere videntur, sed quomodo alter ex altero pendeat, acccuratius dici nequit. Mutuam rationem omnium novem codicum, in quibus tractatus „de hypocrisi“ Magistri Matthiae exstat, hac expli- catione praemissa, hoc schemate scribere possumus: A ante corr. auctoris (ante a. 1388, Oct.) A corr. (1388—1393) DI B Bx D2 F (eca.1414) G H 1 (1417) E (1427) 7. Tractatus „de hypocrisi" adhuc neque typis excusus ne- que in aliam linguam translatus est. Scriptum huc pertinens est tantum Kybal, l, c., p. 55—57 et passim. Tractatus secundus „de distincta veritate" deperiit (cf. Kybal, l. c., p. 57).
XVI Praefatio. utrumque codicem ex communi exemplari y esse descriptum, quod ex codice Bx fluxit. Codices G et I (codex capit. I anno 1417 confectus est) multo etiam artius inter se coniuncti sunt, nam plurimae variae lectiones in editione allatae demonstrant, codicem I directe ex codice G esse descriptum. Nonnulla exempla etiam nexum quendam codicum capit. H et I praebere videntur, sed quomodo alter ex altero pendeat, acccuratius dici nequit. Mutuam rationem omnium novem codicum, in quibus tractatus „de hypocrisi“ Magistri Matthiae exstat, hac expli- catione praemissa, hoc schemate scribere possumus: A ante corr. auctoris (ante a. 1388, Oct.) A corr. (1388—1393) DI B Bx D2 F (eca.1414) G H 1 (1417) E (1427) 7. Tractatus „de hypocrisi" adhuc neque typis excusus ne- que in aliam linguam translatus est. Scriptum huc pertinens est tantum Kybal, l, c., p. 55—57 et passim. Tractatus secundus „de distincta veritate" deperiit (cf. Kybal, l. c., p. 57).
Strana XVII
Praefatio. XVII Ut lectores benevoli regulas, quas in hac editione comparanda constanter secuti sumus, cognoscant, paucis verbis eas explicare nobis liceat. Prima regula et finis laboris nostri erat, uti verba auctoris ita constituamus, ut ipse ea scripsit vel scribere in animo habuit. Ut supra iam docui- mus, M. Matthias ipse codicem A, postquam confectus est, cor- rexit et supplevit (of. hanc editionem passim compluribus locis, ubi hae correcturae auctoris eiusque supplementa annotata sunt). Licet ergo codex A non sit liber ipsius auctoris manu scriptus, tamen in eo habemus exemplar contemporaneum et sub oculis ipsius auctoris confectum, postquam ille animum induxit, ut totum corpus tractatuum sub communi titulo „De regulis Ve- teris et Novi Testamenti“ componeret (of. libri nostri de Ma- gistro Matthia p. 41—42 et 50). Itaque operam dabamus, ut hoc exemplar una cum correcturis et supplementis auctoris in- tegrum accurate restitueremus. Cum vero textus, qui dicitur, codicis A ab omnibus vitiis non esset liber, immo interdum mani- festos errores vel ctiam menda librarii ostenderet, quae auctor, librum recognoscens, corrigere omisit, intente elaboravimus, ut etiam his correcturis ipsi librum manu scriptum emendare- mus, partim reliquos codices secuti, partim ad propriam con- iecturam confugientes. Sed haec nostra codicis A recensio intra eos fines se continebat, ut tantum errores in factis vel gravissima menda contra grammaticae regulas tolleret, contra numquam eo usque processit, ut scriptoris dicendi rationem limaret vel eum ad grammaticae normas putide conformaret. Quare non solum ipsius auctoris punctualem orthographiam retinuimus, sed nonnumquam etiam varios „lapsus" elocutionis et „peccata" contra grammaticam retinuimus, quae quidem incorrupta latini sermonis integritas perhorrescit, sed quae la- tinitas medii nevi et imprimis latinitas theologorum et praedi- catorum aequo animo patitur. Sic exempli gratia p. 172, lin. 22 „corrumperunt“ servavimus pro „corruperunt“, vel p. 91, lin. 17 „loculenter" pro „luculenter", p. 52, lin. 30 „negligensques b
Praefatio. XVII Ut lectores benevoli regulas, quas in hac editione comparanda constanter secuti sumus, cognoscant, paucis verbis eas explicare nobis liceat. Prima regula et finis laboris nostri erat, uti verba auctoris ita constituamus, ut ipse ea scripsit vel scribere in animo habuit. Ut supra iam docui- mus, M. Matthias ipse codicem A, postquam confectus est, cor- rexit et supplevit (of. hanc editionem passim compluribus locis, ubi hae correcturae auctoris eiusque supplementa annotata sunt). Licet ergo codex A non sit liber ipsius auctoris manu scriptus, tamen in eo habemus exemplar contemporaneum et sub oculis ipsius auctoris confectum, postquam ille animum induxit, ut totum corpus tractatuum sub communi titulo „De regulis Ve- teris et Novi Testamenti“ componeret (of. libri nostri de Ma- gistro Matthia p. 41—42 et 50). Itaque operam dabamus, ut hoc exemplar una cum correcturis et supplementis auctoris in- tegrum accurate restitueremus. Cum vero textus, qui dicitur, codicis A ab omnibus vitiis non esset liber, immo interdum mani- festos errores vel ctiam menda librarii ostenderet, quae auctor, librum recognoscens, corrigere omisit, intente elaboravimus, ut etiam his correcturis ipsi librum manu scriptum emendare- mus, partim reliquos codices secuti, partim ad propriam con- iecturam confugientes. Sed haec nostra codicis A recensio intra eos fines se continebat, ut tantum errores in factis vel gravissima menda contra grammaticae regulas tolleret, contra numquam eo usque processit, ut scriptoris dicendi rationem limaret vel eum ad grammaticae normas putide conformaret. Quare non solum ipsius auctoris punctualem orthographiam retinuimus, sed nonnumquam etiam varios „lapsus" elocutionis et „peccata" contra grammaticam retinuimus, quae quidem incorrupta latini sermonis integritas perhorrescit, sed quae la- tinitas medii nevi et imprimis latinitas theologorum et praedi- catorum aequo animo patitur. Sic exempli gratia p. 172, lin. 22 „corrumperunt“ servavimus pro „corruperunt“, vel p. 91, lin. 17 „loculenter" pro „luculenter", p. 52, lin. 30 „negligensques b
Strana XVIII
XVIII Praefatio. pro „negligentesque“, p. 298, lin. 17 „homomet“, etc.; contra ca correximus ex. g. p. 70, lin. 19 pro falso „actus rectam vocem „tactus", p. 82, lin. 27 pro „facta“: „facte", p. 91, lin. 18 pro „plebis": „plebi“, p. 135, lin. 12 pro „ſugien- dum': „senciendum“, p. 164, lin. 9 pro „conversacionem": „con- versacionis“, ete. Quas omnes correcturas, sive ex aliis codici- bus receptae sunt sive ex conicctura nostra fluxerunt, in ap- paratu critico commemoravimus. Numeros paginarum tantum secundum primarium co- dicem A in textum receptarum uncis rectis clausimus. Varias lectiones ex codicibus collatis adferre operae pre- tium duximus, si, uti modo diximus, vel alium sensum effi- ciebant, quam locus in codice primario admittit, vel vocem a codice primario discrepantem, interdum etiam si varia lectione codex primarius corrigebatur et supplebatur. At omnes varias lectiones, quae tantum ad ordinem verborum vel ad orthogra- phiam (admodum paucis locis exceptis) pertinebant, excludendas putavimus, quamquam libenter concedimus plures ex receptis variis lectionibus, quae suo iure superfluae esse videbuntur, ex- cludi potuisse, ut ex. c. lectiones haud dubie pravas, quibus vo- cabula „false" vel „sic" adiungimus et quibus tantum singu- lorum codicum fidem dilucide illustrare studuimus. Postquam, quantum in nobis erat, genuind auctoris verba restituimus, ad textum in aptas partes secundum argumentum dividendum accessimus. Quam quidem divisionem auctor ipse indicavit, cum singulos tractatus vel distinctiones in capitula dispertivit, quorum singula idoncis inscriptionibus instruxit el ornavit. Itaque divisionem hane accurate secundum libros maní scriptos servavimus, tantum in l. II, tr. I. falsum numerum capituli 2 pro c. 3 (p. 182), c. 4 pro č. 3 (p. 1861, c. 5 pro c. 4 (p. 190), c. 4 pro c. 6 (p. 196) ct c. 5 pro c. 7 (p. 201) in co- dice A correximus, et practerea ipsi capitulum X. libri I., trac- tatus 2., regulae 1. in duo capitula 10. ct 11. ( f. p. 80 n. a) divisimus, quia auctor id omiserat.
XVIII Praefatio. pro „negligentesque“, p. 298, lin. 17 „homomet“, etc.; contra ca correximus ex. g. p. 70, lin. 19 pro falso „actus rectam vocem „tactus", p. 82, lin. 27 pro „facta“: „facte", p. 91, lin. 18 pro „plebis": „plebi“, p. 135, lin. 12 pro „ſugien- dum': „senciendum“, p. 164, lin. 9 pro „conversacionem": „con- versacionis“, ete. Quas omnes correcturas, sive ex aliis codici- bus receptae sunt sive ex conicctura nostra fluxerunt, in ap- paratu critico commemoravimus. Numeros paginarum tantum secundum primarium co- dicem A in textum receptarum uncis rectis clausimus. Varias lectiones ex codicibus collatis adferre operae pre- tium duximus, si, uti modo diximus, vel alium sensum effi- ciebant, quam locus in codice primario admittit, vel vocem a codice primario discrepantem, interdum etiam si varia lectione codex primarius corrigebatur et supplebatur. At omnes varias lectiones, quae tantum ad ordinem verborum vel ad orthogra- phiam (admodum paucis locis exceptis) pertinebant, excludendas putavimus, quamquam libenter concedimus plures ex receptis variis lectionibus, quae suo iure superfluae esse videbuntur, ex- cludi potuisse, ut ex. c. lectiones haud dubie pravas, quibus vo- cabula „false" vel „sic" adiungimus et quibus tantum singu- lorum codicum fidem dilucide illustrare studuimus. Postquam, quantum in nobis erat, genuind auctoris verba restituimus, ad textum in aptas partes secundum argumentum dividendum accessimus. Quam quidem divisionem auctor ipse indicavit, cum singulos tractatus vel distinctiones in capitula dispertivit, quorum singula idoncis inscriptionibus instruxit el ornavit. Itaque divisionem hane accurate secundum libros maní scriptos servavimus, tantum in l. II, tr. I. falsum numerum capituli 2 pro c. 3 (p. 182), c. 4 pro č. 3 (p. 1861, c. 5 pro c. 4 (p. 190), c. 4 pro c. 6 (p. 196) ct c. 5 pro c. 7 (p. 201) in co- dice A correximus, et practerea ipsi capitulum X. libri I., trac- tatus 2., regulae 1. in duo capitula 10. ct 11. ( f. p. 80 n. a) divisimus, quia auctor id omiserat.
Strana XIX
Praefatio. XIX Contra divisio textus singulorum capitulorum in minores particulas sententiae aequabilitate ciroumscriptas fere tota no- stra est: in qua re exequenda id potissimum secuti sumus, ut servato sententiarum ordine iungenda ita connecteremus, ut summa disputationis significanter eluceret. Et quo apertius gravissimae sententiae, quae reliquas tamquam ducunt, sub oculos caderent, typis latioribus eas exprimendas curavimus. Etiam personarum nomina eiusmodi typís sunt exsoripta. Argumentum duarum paginarum, si librum aperueris, inscriptione in superiore parte marginis paginae dextrae col- locata est designatum, contra in superiore margine paginae sinistrae compendiose capitulum, tractatus et liber totius operis indicatur (ex. gr. Regulae V. et N. T., l. I, tr. II, reg. IV, c. 3. = Regulae Veteris et Novi Testamenti, liber I., tractatus II., re- gula IV., capitulum 3). Inscriptiones commodum dictae aut ab editore positae sunt aut ex notis margini adscriptis, quae in codicibus reperiuntur, sunt receptae. Quae omnes notae mar- ginales a nobis non in margine paginarum sed infra sub linea collocatae sunt additis numeris indicantibus lineam, ad quam quaeque nota pertinet. Hae notae marginales (inanes annotatiunculos in cod. A a possessore eius saeculo XVI. factas omisimus) primam seriem commentariorum editionis nostrae efficiunt et numeris arabicis maiusculis insigniuntur. Altera series notarum litteris minus- culis abecadarii signata constat ex variis lectionibus, quas su- pra commemoravimus. Tertia denique series numeris arabicis minusculis denotata vel locos ex scriptura sacra et ex sanctis patribus aliisque scriptoribus adductos indicat, vel varias ex- plicationes ad rem ipsam spectantes continet. Loci ex biblia prolati, quorum numerus est infinitus, hausti sunt ex vulgata editione scripturae sacrae Sixti V., quae Viennae a. 1718 in lucem prodiit; notavimus autem non solum locos, quos auctor ex scriptura sacra aperte laudat, sed etiam eiusmodi locos, ubi ad proprias sententias vel iudicia sud exprimenda persaepe totis b*
Praefatio. XIX Contra divisio textus singulorum capitulorum in minores particulas sententiae aequabilitate ciroumscriptas fere tota no- stra est: in qua re exequenda id potissimum secuti sumus, ut servato sententiarum ordine iungenda ita connecteremus, ut summa disputationis significanter eluceret. Et quo apertius gravissimae sententiae, quae reliquas tamquam ducunt, sub oculos caderent, typis latioribus eas exprimendas curavimus. Etiam personarum nomina eiusmodi typís sunt exsoripta. Argumentum duarum paginarum, si librum aperueris, inscriptione in superiore parte marginis paginae dextrae col- locata est designatum, contra in superiore margine paginae sinistrae compendiose capitulum, tractatus et liber totius operis indicatur (ex. gr. Regulae V. et N. T., l. I, tr. II, reg. IV, c. 3. = Regulae Veteris et Novi Testamenti, liber I., tractatus II., re- gula IV., capitulum 3). Inscriptiones commodum dictae aut ab editore positae sunt aut ex notis margini adscriptis, quae in codicibus reperiuntur, sunt receptae. Quae omnes notae mar- ginales a nobis non in margine paginarum sed infra sub linea collocatae sunt additis numeris indicantibus lineam, ad quam quaeque nota pertinet. Hae notae marginales (inanes annotatiunculos in cod. A a possessore eius saeculo XVI. factas omisimus) primam seriem commentariorum editionis nostrae efficiunt et numeris arabicis maiusculis insigniuntur. Altera series notarum litteris minus- culis abecadarii signata constat ex variis lectionibus, quas su- pra commemoravimus. Tertia denique series numeris arabicis minusculis denotata vel locos ex scriptura sacra et ex sanctis patribus aliisque scriptoribus adductos indicat, vel varias ex- plicationes ad rem ipsam spectantes continet. Loci ex biblia prolati, quorum numerus est infinitus, hausti sunt ex vulgata editione scripturae sacrae Sixti V., quae Viennae a. 1718 in lucem prodiit; notavimus autem non solum locos, quos auctor ex scriptura sacra aperte laudat, sed etiam eiusmodi locos, ubi ad proprias sententias vel iudicia sud exprimenda persaepe totis b*
Strana XX
XX Praefatio. enuntiatis vel etiam singulis vocabulis ex scriptura sacra utitur. Maximus autem eiusmodi locorum numerus clarissime docet, cur in nostro libro de magistro Matthia p. 47 „de elocutione notionibus et imaginibus biblicis saturata“ dixerimus. Loci ex sanctis patribus prolati quaerendi sunt maximam partem in vulgo nota editione P. Migne. Loci ex aliis scriptoribus, im- primis latinis et graecis, adducti secundum nostrae aetatis edi- tiones, quae nobis prae manibus erant, designavimus, cum auc- tor ipse eos plerumque ex summis theologicis medii aevi ex- scripsisset. Paucae omnino notae, quae ad res ipsas illustran- das pertinent, iis, quae opus sunt, breviter explicatis scripta adferunt, in quibus copiosius de eiusmodi rebus agitur. Textum praecedit conspectus argumenti secundum sin- gulos libros, tractatus, capitula cum suis inscriptionibus; quo- niam nonnulla capitula nullam inscriptionem in textu habent, nos ipsi eam uncis rectis inclusam adiunximus. Summarium hoc sequuntur Addenda et Corrigenda. Editionem tres indices concludunt: I. index locorum ex scriptura sacra, sanctis patribus aliisque scriptoribus lauda- torum, II. index nominum, III. index rerum. Index rerum ita est compositus, ut gravissimis notionibus ordine logico omnes auctoris sententiae subiciantur, ut docti huius rei investigatores hoc indice usi omnem cogitandi rationem et doctrinam Ma- gistri Parisiensis, quantum quidem eas volumen, quod edimus, continet, facile cognoscere possint. „Regulae Veteris et Novi Testamenti“ M. Matthiae de Ja- now in lucem prodeunt sumptibus librariae universitatis Aeni- pontensis Wagnerianae subsidio Academiae scientiarum, artium et litterarum Bohemicae Pragensis. Collegium virorum doctorum ab Academia hac proprie ad eum finem clectorum, ut monu- menta ad historiam reformationis religionis in Bohemia sae-
XX Praefatio. enuntiatis vel etiam singulis vocabulis ex scriptura sacra utitur. Maximus autem eiusmodi locorum numerus clarissime docet, cur in nostro libro de magistro Matthia p. 47 „de elocutione notionibus et imaginibus biblicis saturata“ dixerimus. Loci ex sanctis patribus prolati quaerendi sunt maximam partem in vulgo nota editione P. Migne. Loci ex aliis scriptoribus, im- primis latinis et graecis, adducti secundum nostrae aetatis edi- tiones, quae nobis prae manibus erant, designavimus, cum auc- tor ipse eos plerumque ex summis theologicis medii aevi ex- scripsisset. Paucae omnino notae, quae ad res ipsas illustran- das pertinent, iis, quae opus sunt, breviter explicatis scripta adferunt, in quibus copiosius de eiusmodi rebus agitur. Textum praecedit conspectus argumenti secundum sin- gulos libros, tractatus, capitula cum suis inscriptionibus; quo- niam nonnulla capitula nullam inscriptionem in textu habent, nos ipsi eam uncis rectis inclusam adiunximus. Summarium hoc sequuntur Addenda et Corrigenda. Editionem tres indices concludunt: I. index locorum ex scriptura sacra, sanctis patribus aliisque scriptoribus lauda- torum, II. index nominum, III. index rerum. Index rerum ita est compositus, ut gravissimis notionibus ordine logico omnes auctoris sententiae subiciantur, ut docti huius rei investigatores hoc indice usi omnem cogitandi rationem et doctrinam Ma- gistri Parisiensis, quantum quidem eas volumen, quod edimus, continet, facile cognoscere possint. „Regulae Veteris et Novi Testamenti“ M. Matthiae de Ja- now in lucem prodeunt sumptibus librariae universitatis Aeni- pontensis Wagnerianae subsidio Academiae scientiarum, artium et litterarum Bohemicae Pragensis. Collegium virorum doctorum ab Academia hac proprie ad eum finem clectorum, ut monu- menta ad historiam reformationis religionis in Bohemia sae-
Strana XXI
Praefatio. XXI culo XIV. et XV. spectantia edenda curarent, postquam in ses- sione d. I1. Decembris a. 1905 habita cognovit relationem editoris, (cui intered a Museo Regni Bohemiae, quod est in possessione pre- tiosissimi primarii codicis A, d. 14. Octobris 1905 huius codicís edendi potestas est concessa), Regulas Magistri Matthiae de Janow integras cura eiusdem in lucem edere decrevit, et ad hunc finem operam librariae Wagneriande Aenipontensis sibi postea com- paravit. Itaque duplici hoc subsidio Regulae M. Matthiae de Janow in sex voluminibus emittentur, quorum quodque volumen praefatione et indicibus instructum corpus liberum atque solu- tum erit, sub communi titulo aliquot inter se cohaerentes trac- tatus totius operis continens eo ordine, quo in libris manu- scriptis partes hae sunt servatae. In hunc modum emittentur: volumine I. praefatio, tractatus 1. et 2. libri I., tractatus 1. libri II., volumine II. tractatus 1., 2., 3., 4. libri III., III. 5. libri III., „ IV. „ 6. „ III., V. liber IV., V. VI. „ „ „ Hoc primum volumen in lucem edentes, imprimis grates debemus dd. praefectis, quibus cura bibliothecarum Musei Regni Bohemiae, Universitatis Pragensis, Capituli Pragensis, biblio- thecae Vindobonensis et bibliothecae Budissinensis commissa est et qui nobis libros manuscriptos ad editionem hanc necessarios benigne commodaverunt. Gratias quoque sincerissimas agimus viro doctissímo doctori VENCESLAO NOVOTNY, professori historiae Bohemicae in universitate Pragensi, qui consocius illius supradicti collegii Academiae Bohemicae totum manuscriptum nobiscum, antequam typographo est traditus, maxima cum cura revensuit et multis locis correxit. Gratiam praeterea per- solvimus domino praestantissímo HENRICO NEUDERT, pro- ſessori gymnasii realis Smichovensis, qui nos in textu consti-
Praefatio. XXI culo XIV. et XV. spectantia edenda curarent, postquam in ses- sione d. I1. Decembris a. 1905 habita cognovit relationem editoris, (cui intered a Museo Regni Bohemiae, quod est in possessione pre- tiosissimi primarii codicis A, d. 14. Octobris 1905 huius codicís edendi potestas est concessa), Regulas Magistri Matthiae de Janow integras cura eiusdem in lucem edere decrevit, et ad hunc finem operam librariae Wagneriande Aenipontensis sibi postea com- paravit. Itaque duplici hoc subsidio Regulae M. Matthiae de Janow in sex voluminibus emittentur, quorum quodque volumen praefatione et indicibus instructum corpus liberum atque solu- tum erit, sub communi titulo aliquot inter se cohaerentes trac- tatus totius operis continens eo ordine, quo in libris manu- scriptis partes hae sunt servatae. In hunc modum emittentur: volumine I. praefatio, tractatus 1. et 2. libri I., tractatus 1. libri II., volumine II. tractatus 1., 2., 3., 4. libri III., III. 5. libri III., „ IV. „ 6. „ III., V. liber IV., V. VI. „ „ „ Hoc primum volumen in lucem edentes, imprimis grates debemus dd. praefectis, quibus cura bibliothecarum Musei Regni Bohemiae, Universitatis Pragensis, Capituli Pragensis, biblio- thecae Vindobonensis et bibliothecae Budissinensis commissa est et qui nobis libros manuscriptos ad editionem hanc necessarios benigne commodaverunt. Gratias quoque sincerissimas agimus viro doctissímo doctori VENCESLAO NOVOTNY, professori historiae Bohemicae in universitate Pragensi, qui consocius illius supradicti collegii Academiae Bohemicae totum manuscriptum nobiscum, antequam typographo est traditus, maxima cum cura revensuit et multis locis correxit. Gratiam praeterea per- solvimus domino praestantissímo HENRICO NEUDERT, pro- ſessori gymnasii realis Smichovensis, qui nos in textu consti-
Strana XXII
XXII Praefatio. tuendo et a mendis typographicis corrigendo maximis cum studiis adiuvit. Denique gratias agimus librariae Wagnerianad Aenipontensi, quod hanc editionem summa cura typis descri- bendam et elegenti ornatu typographico instruendam curavit. Pragae, d. 20. Decembris 1907. Vlastimil Kybal.
XXII Praefatio. tuendo et a mendis typographicis corrigendo maximis cum studiis adiuvit. Denique gratias agimus librariae Wagnerianad Aenipontensi, quod hanc editionem summa cura typis descri- bendam et elegenti ornatu typographico instruendam curavit. Pragae, d. 20. Decembris 1907. Vlastimil Kybal.
Strana XXIII
CONSPECTUS ARGUMENTI. Pagina PROOEMIUM 1—18 Cap. I. [Modus loquendi praedicatorum ex deo et coram deo Cap. II. IQui praedicator habeat fidem, spem et caritatem. Auc- toris protestatio et retractatio. Tenor, titulus et di- visio libri] LIBER PRIMUS DE DISCRETIONE SPIRITUUM ET PROPHETARUM SECUN- DUM REGULAS TRADITAS AD HOC IN VETERI TESTA- MENTO 19—165 19—50 TRACTATUS PRIMUS: [DE REGULIS IN SE] Cap. I. — Quod ab inicio nunc et semper fuit valde necessarium homini attendere sibi a falsis prophetis et ab ope- racione spirituum malignorum Cap. II. - Designacio regularum de lege Moysy quatuor pro dis- crecione spirituum et prophetarum investiganda Cap. III. — De quatuor documentis tractis ex quatuor prefatis re- gulis pro discrecione spirituum diversorum Cap. IV. — Quod istis regulis quatuor et documentis pro discrecione spirituum prophetarum ad multa utebantur in Veteri Testamento Cap. V. — De sufficiencia et distinccione quatuor predictarum re- gularum [Regula I. et II.] Cap. VI. — [De sufficientia et distinctione III. et IV. regulae] Cap. VII. — De quinque signis pseudoprophetarum Cap. VIII. — De prima regula . Cap. IX. — De secunda regula . Cap. X. — De tercia regula Caр. XI. — De quarfa regula 19 25 29 31 32 34 37 40 42 45 49
CONSPECTUS ARGUMENTI. Pagina PROOEMIUM 1—18 Cap. I. [Modus loquendi praedicatorum ex deo et coram deo Cap. II. IQui praedicator habeat fidem, spem et caritatem. Auc- toris protestatio et retractatio. Tenor, titulus et di- visio libri] LIBER PRIMUS DE DISCRETIONE SPIRITUUM ET PROPHETARUM SECUN- DUM REGULAS TRADITAS AD HOC IN VETERI TESTA- MENTO 19—165 19—50 TRACTATUS PRIMUS: [DE REGULIS IN SE] Cap. I. — Quod ab inicio nunc et semper fuit valde necessarium homini attendere sibi a falsis prophetis et ab ope- racione spirituum malignorum Cap. II. - Designacio regularum de lege Moysy quatuor pro dis- crecione spirituum et prophetarum investiganda Cap. III. — De quatuor documentis tractis ex quatuor prefatis re- gulis pro discrecione spirituum diversorum Cap. IV. — Quod istis regulis quatuor et documentis pro discrecione spirituum prophetarum ad multa utebantur in Veteri Testamento Cap. V. — De sufficiencia et distinccione quatuor predictarum re- gularum [Regula I. et II.] Cap. VI. — [De sufficientia et distinctione III. et IV. regulae] Cap. VII. — De quinque signis pseudoprophetarum Cap. VIII. — De prima regula . Cap. IX. — De secunda regula . Cap. X. — De tercia regula Caр. XI. — De quarfa regula 19 25 29 31 32 34 37 40 42 45 49
Strana XXIV
XXIV Conspectus argumenti. Pagina TRACTATUS SECUNDUS: DE COMMUNIONE CORPORIS CHRISTI . 51 —165 Regula I. Cap. I. — [Partes altercantes de frequenti communione. Protestatio auctoris] Cap. II. — [Qui abstrabunt plebem a communione] Cap. III. — Cui sese doctor populi debeat conformare Cap.IV. — |Sacrificia Veteris Testamenti et singulariter iuge sacri- ficium designant frequentem communionem] . Cap. V. — De sacrificiis Veteris Testamenti, ad quid erant neces- saria Cap. VI. — [De delectatione s. spiritus, b. trinitatis, angelorum et hominum in sacramento altaris] [De delectatione animarum in celis et in purgatorio] Cap. VII. — [Delectatio in sacramento altaris qualis sit] . Cap. VIII.— Propositiones de frequenti communione] Cap. IX. — [De cessatione iugis sacrificii] Cap. X. — Cap. XI. — [Quod communio frequens non poterit impedirij. Cap. XII. — [Prophetia de abhominatione in desolationem quid si- gnificet] Cap. XIII. — (De frequenti communione corporis Christi velut cibi pauperum plebis et ovium Christil . Cap. XIV. — [Auctoritates de frequenti communione. Quid sit nobis deus in eukaristia. Prophetia de prosperatione fre- quentis communionis] Cap. XV. — Quomodo se possunt tueri adversarii . 51 52 55 59 60 65 67 69 Z Z 80 82 84 88 95 Regula II. Cap. I. — [Secunda regula ad illos applicatur, qui plebi dei dis- suadent sacramentum Christi quotidie aut frequenter manducare] . Cap. II. — [Secunda regula ad illos applicatur, qui inducunt po- pulum ad crebram sacramenti sumptionem] 97 99 Regula III. [Tertia regula ad dissuadentes atque ad inducentes ad frequentem communionem applicatur] Regula IV. Cap. I. — [Quarta regula ad dissuadentes applicatur. De commu- nione sacramentali et spirituali] Cap. II. — De manducacione solum fide vel participacione . Cap. III. — [Promotores frequentis communionis ad quartam regu- lam comportantur] Cap. IV. — [Quod plebei se ingerentes ad communionem excusati esse videntur et quod ministri, qui non gaudent de unione cum Christo populi christiani per crebram communionem, non aguntur dei spiritu] 101 102 106 1II 115
XXIV Conspectus argumenti. Pagina TRACTATUS SECUNDUS: DE COMMUNIONE CORPORIS CHRISTI . 51 —165 Regula I. Cap. I. — [Partes altercantes de frequenti communione. Protestatio auctoris] Cap. II. — [Qui abstrabunt plebem a communione] Cap. III. — Cui sese doctor populi debeat conformare Cap.IV. — |Sacrificia Veteris Testamenti et singulariter iuge sacri- ficium designant frequentem communionem] . Cap. V. — De sacrificiis Veteris Testamenti, ad quid erant neces- saria Cap. VI. — [De delectatione s. spiritus, b. trinitatis, angelorum et hominum in sacramento altaris] [De delectatione animarum in celis et in purgatorio] Cap. VII. — [Delectatio in sacramento altaris qualis sit] . Cap. VIII.— Propositiones de frequenti communione] Cap. IX. — [De cessatione iugis sacrificii] Cap. X. — Cap. XI. — [Quod communio frequens non poterit impedirij. Cap. XII. — [Prophetia de abhominatione in desolationem quid si- gnificet] Cap. XIII. — (De frequenti communione corporis Christi velut cibi pauperum plebis et ovium Christil . Cap. XIV. — [Auctoritates de frequenti communione. Quid sit nobis deus in eukaristia. Prophetia de prosperatione fre- quentis communionis] Cap. XV. — Quomodo se possunt tueri adversarii . 51 52 55 59 60 65 67 69 Z Z 80 82 84 88 95 Regula II. Cap. I. — [Secunda regula ad illos applicatur, qui plebi dei dis- suadent sacramentum Christi quotidie aut frequenter manducare] . Cap. II. — [Secunda regula ad illos applicatur, qui inducunt po- pulum ad crebram sacramenti sumptionem] 97 99 Regula III. [Tertia regula ad dissuadentes atque ad inducentes ad frequentem communionem applicatur] Regula IV. Cap. I. — [Quarta regula ad dissuadentes applicatur. De commu- nione sacramentali et spirituali] Cap. II. — De manducacione solum fide vel participacione . Cap. III. — [Promotores frequentis communionis ad quartam regu- lam comportantur] Cap. IV. — [Quod plebei se ingerentes ad communionem excusati esse videntur et quod ministri, qui non gaudent de unione cum Christo populi christiani per crebram communionem, non aguntur dei spiritu] 101 102 106 1II 115
Strana XXV
Conspectus argumenti. XXV Pagina Cap. V. — [Quinque obiecta contra frequentem communionem et responsio ad 1. et 2. obiectum] . Cap. VI. — [Responsio ad 3. obiectum contra frequentem com- munionem] Cap. VII. — [Responsio ad 5. obiectum contra frequentem com- munionem] Cap. VIII. — [Responsio ad 4. obiectum contra frequentem com- munionem] [De contemptu sacerdotum a vulgo) Cap. IX. — Cap. X. — [Quomodo digna communio quotidie et semel in anno fiat] . Cap. XI. — [De digna praeparatione ad frequentem commu- nionem] Cap. XII. — [Continuatur de digna praeparatione ad frequentem communionem] [De reverentia ac timore frequenter communicantium] Cap. XIII. — [De frequenti communione mulierum] Cap. XIV. — Cap. XV. — [De frequenti communione mulierum] Cap. XVI. — [De sacerdotum dignitate et abiectione [De frequenti communione mulierum) Cap. XVII. — Cap. XVIII. — [Conclusiones de frequenti communione] . 117 123 130 134 136 139 142 145 148 151 155 159 162 164 LIBER SECUNDUS DE DISCRETIONE SPIRITUUM IN PROPHETIS ET EVANGELIO. TRAICTATUS PRIMUS : [DE HYPOCRISI] . 166 —311 Prologus primus. Cap. I. — [Regulae Novi Testamenti pro discretione hypocritarum. Tractatus de periculis novissimorum temporum] Cap. II. — [Protestatio auctoris] 166 171 Prologus secundis. [Causa scribendi de hypocrisi et ordo dicendorum 173 Quattuor regulae pro hypocrisi. Cap. I. — Quid est ypocrisis et quot sunt species ypocrisis Cap. ll. — Enumerantur regule octo ad ypocrisim vel non ypo- crisim iudicandam Cap. III. — De illis, in quibus omnes ypocrite concordant et con- currunt Cap. IV. — Quomodo prefate regule pro ypocrisi dividuntur, et de sufficiencia ipsarum sumpta ex quatuor causis, puta ex bonis naturalibus, bonis fortuitis et bonis religionis et comodo vel pace temporali. Cap. V. — De divisione quatuor regularum et sufficiencia ipsarum sumpta ex alio, scilicet ex verbis prophete 175 180 182 186 190
Conspectus argumenti. XXV Pagina Cap. V. — [Quinque obiecta contra frequentem communionem et responsio ad 1. et 2. obiectum] . Cap. VI. — [Responsio ad 3. obiectum contra frequentem com- munionem] Cap. VII. — [Responsio ad 5. obiectum contra frequentem com- munionem] Cap. VIII. — [Responsio ad 4. obiectum contra frequentem com- munionem] [De contemptu sacerdotum a vulgo) Cap. IX. — Cap. X. — [Quomodo digna communio quotidie et semel in anno fiat] . Cap. XI. — [De digna praeparatione ad frequentem commu- nionem] Cap. XII. — [Continuatur de digna praeparatione ad frequentem communionem] [De reverentia ac timore frequenter communicantium] Cap. XIII. — [De frequenti communione mulierum] Cap. XIV. — Cap. XV. — [De frequenti communione mulierum] Cap. XVI. — [De sacerdotum dignitate et abiectione [De frequenti communione mulierum) Cap. XVII. — Cap. XVIII. — [Conclusiones de frequenti communione] . 117 123 130 134 136 139 142 145 148 151 155 159 162 164 LIBER SECUNDUS DE DISCRETIONE SPIRITUUM IN PROPHETIS ET EVANGELIO. TRAICTATUS PRIMUS : [DE HYPOCRISI] . 166 —311 Prologus primus. Cap. I. — [Regulae Novi Testamenti pro discretione hypocritarum. Tractatus de periculis novissimorum temporum] Cap. II. — [Protestatio auctoris] 166 171 Prologus secundis. [Causa scribendi de hypocrisi et ordo dicendorum 173 Quattuor regulae pro hypocrisi. Cap. I. — Quid est ypocrisis et quot sunt species ypocrisis Cap. ll. — Enumerantur regule octo ad ypocrisim vel non ypo- crisim iudicandam Cap. III. — De illis, in quibus omnes ypocrite concordant et con- currunt Cap. IV. — Quomodo prefate regule pro ypocrisi dividuntur, et de sufficiencia ipsarum sumpta ex quatuor causis, puta ex bonis naturalibus, bonis fortuitis et bonis religionis et comodo vel pace temporali. Cap. V. — De divisione quatuor regularum et sufficiencia ipsarum sumpta ex alio, scilicet ex verbis prophete 175 180 182 186 190
Strana XXVI
XXVI Conspectus argumenti. Pagina Cap. VI. — De sedula et apparente ypocritarum negociacione que- stuum et amicicie huius mundi Cap. VII. — Recapitulacio predictorum 196 201 Regula prima. Cap. VIII. — Declaracio et probacio prime regule ad iudicandum et ostendendum ypocrisym Cap. IX. — Ypocrite, quia amant seipsos, ideo diligunt regnum suum et gloriam magis quam regnum et gloriam Jhesu crucifixi Cap. X. — Quod ypocrite valde non congnoscunt seipsos, quia sunt dupplicibus tenebris intrinsecus excecati . Cap. XI. — Quod prima et principalis causa cecitatis ypocritarum amor sui est inordinatus et ipse est caracter bestie in fronte Cap. XII. — Quod ypocrisym vel ypocritas demonstrat maxime et probat veritas vite et doctrine Jhesu Christi, et qua- liter ypocrite in ecclesia domini sunt fures et la- trones . Cap. XIII. — De incidentali regula expressa per canticum angelorum Cap. XIV.— Demonstracio ypocrite in conparacione eorum, qui sunt sancti in veritate et gracia Jhesu Christi Cap. XV. — Quod ista duo eciam sunt ypocritis rigida quasi cor- nua, puta quod sunt cupidi honoris proprii et li- berales ac prodigi attribuere aliis honorem Jhesu Christi 209 213 221 227 231 236 205 240 Regula secunda. Prohemium. — Quod quatuor tacta per regulas expungnant qua tuor virtutes cardinales Cap. I. — De secunda regula et de avaricia clericorum et reli- giosorum et signis ypocritarum Cap. II. — Judicium seu discrecio ypocritarum in comparatione ad sanctos dei et electos, et de infructuositate ipsorum Cap. III. — Quod nulli peccatores sunt tam contrarii et graves . veritati Christi, sicut sunt ypocrite Cap. IV. — Quod ypocrite clamant oracionibus ad dominum tan- tum ex usu, sed non ex caritate et gravitate cordis . 244 245 255 258 263 Regula tertia. Cap. V. — Qui magis proprie possunt dici ypocrite et in summo gradu consistentes Cap. VI. — Quod ypocrite, cum multa et singula pro iustitia pro- pria fecerint, unum tamen obmittunt solum et summe oportunum 270 272
XXVI Conspectus argumenti. Pagina Cap. VI. — De sedula et apparente ypocritarum negociacione que- stuum et amicicie huius mundi Cap. VII. — Recapitulacio predictorum 196 201 Regula prima. Cap. VIII. — Declaracio et probacio prime regule ad iudicandum et ostendendum ypocrisym Cap. IX. — Ypocrite, quia amant seipsos, ideo diligunt regnum suum et gloriam magis quam regnum et gloriam Jhesu crucifixi Cap. X. — Quod ypocrite valde non congnoscunt seipsos, quia sunt dupplicibus tenebris intrinsecus excecati . Cap. XI. — Quod prima et principalis causa cecitatis ypocritarum amor sui est inordinatus et ipse est caracter bestie in fronte Cap. XII. — Quod ypocrisym vel ypocritas demonstrat maxime et probat veritas vite et doctrine Jhesu Christi, et qua- liter ypocrite in ecclesia domini sunt fures et la- trones . Cap. XIII. — De incidentali regula expressa per canticum angelorum Cap. XIV.— Demonstracio ypocrite in conparacione eorum, qui sunt sancti in veritate et gracia Jhesu Christi Cap. XV. — Quod ista duo eciam sunt ypocritis rigida quasi cor- nua, puta quod sunt cupidi honoris proprii et li- berales ac prodigi attribuere aliis honorem Jhesu Christi 209 213 221 227 231 236 205 240 Regula secunda. Prohemium. — Quod quatuor tacta per regulas expungnant qua tuor virtutes cardinales Cap. I. — De secunda regula et de avaricia clericorum et reli- giosorum et signis ypocritarum Cap. II. — Judicium seu discrecio ypocritarum in comparatione ad sanctos dei et electos, et de infructuositate ipsorum Cap. III. — Quod nulli peccatores sunt tam contrarii et graves . veritati Christi, sicut sunt ypocrite Cap. IV. — Quod ypocrite clamant oracionibus ad dominum tan- tum ex usu, sed non ex caritate et gravitate cordis . 244 245 255 258 263 Regula tertia. Cap. V. — Qui magis proprie possunt dici ypocrite et in summo gradu consistentes Cap. VI. — Quod ypocrite, cum multa et singula pro iustitia pro- pria fecerint, unum tamen obmittunt solum et summe oportunum 270 272
Strana XXVII
Conspectus argumenti. XXVII Pagina Regula quarta. Cap. VII. — Incipit regula tercia (sic) et ipsius auctoritates et raciones Cap. VIII. — Quod vicia ypocritarum possunt utiliter in publico re prehendi modeste et in communi Cap. IX. — Quod ypocrite non valent in privato redargui vel con- vinci in singulari neque cognosci, nisi a spiritualibus viris et sanctis, et quod ypocrite seipsos ypocritas esse non congnoscunt Cap. X. — Quod ypocrite sunt, qui faciunt illam tribulacionem periculosissimam et maximam ecclesie sanctorum Cap. XI. — De fermento ypocrisis et distinctione eius ac proprie- tatibus 275 281 287 292 296 TRACTATUS SECUNDUS „DE DISTINCTA VERITATE“ DEPERIIT (cf. Praefationis p. XVI et libri „M. Matěj z Janova" p. 57).
Conspectus argumenti. XXVII Pagina Regula quarta. Cap. VII. — Incipit regula tercia (sic) et ipsius auctoritates et raciones Cap. VIII. — Quod vicia ypocritarum possunt utiliter in publico re prehendi modeste et in communi Cap. IX. — Quod ypocrite non valent in privato redargui vel con- vinci in singulari neque cognosci, nisi a spiritualibus viris et sanctis, et quod ypocrite seipsos ypocritas esse non congnoscunt Cap. X. — Quod ypocrite sunt, qui faciunt illam tribulacionem periculosissimam et maximam ecclesie sanctorum Cap. XI. — De fermento ypocrisis et distinctione eius ac proprie- tatibus 275 281 287 292 296 TRACTATUS SECUNDUS „DE DISTINCTA VERITATE“ DEPERIIT (cf. Praefationis p. XVI et libri „M. Matěj z Janova" p. 57).
Strana XXVIII
ADDENDA ET CORRIGENDA. P. 4, lin. 13 lege utuntur pro utantur. P. 6, lin. 16 lege loquimur, non pro loquimur non. P. 7, lin. 23 lege quod, si quis pro quo quisque fcorr. ab ed.]. P. 21, lin. 3 lege pater eius pro patereius. P. 36, lin. 33 lege Est ergo pro Er t ergo. P. 43, lin. 26 adde ad verbum omnis notam, quod hae voce excerpta sua D I. 2 continuant in „cap. VI.“ P. 44, lin. 37 lege Habacuc pro Abac. P. 47, lin. 6 adde ad vocabulum voces notam, quod hac voce D I. 2. contin. usque ad vocem murmurante. Post quam vocem D 1. 2. contin. p. 49, lin. 1: Ad divinum et tremendum sacramentum — adhiberi. Post vocem adhiberi D 1. 2. contin. p. 101, lin. 18: Omnis, qui wlt ex deo vivere vel digne ambulare, habet necesse hoc sacramentum manducare. Re- mocio oc. usque ad vocem ministravit p. 102, lin. 23. Post quam vocem D 1. 2. contin. p. 104 lin. 7: Unde queso — accipiendo. Ego semper — radicatum in hac vita. Cuilibet etenim profecto oc., v. p. 129, lin. I — suam inde dampnacionem. Nullus status oc., ibid. lin. 28. P. 47, lin. 8 lege dulcorate (prout etiam in D I. 2. legitur) pro dulcorati. P. 47, lin. 11 adde ad vocem multitudinem notam, quod D I. 2. habent multi plicacionem. P. 49, lin. 2 pro prius D 1. 2. rectius habent primus. P. 76, lin. 40 lege ceterae pro caeterae. P. 104, lin. 9 pro inhercia D 1. 2 habent inercia. P. 120, lin. 13 pro inparatus"; (1) tum quia lege inparatus“: (1) tum quia. P. 123, lin. 16 lege thezaurizet; non tamen... P. 128, lin. 2 pro resurrectionem lege resurreccionem. P. 134, lin. 14 lege ex officio, et ideo... P. 140, lin. 10 lege ad manducandum, cottidie... P. 141, lin. 3 lege rependamus pro repundamus. lin. 26 lege nos ipsos pro nosipos. P. 144, lin. 17 lege hominum: „Num ...ieiunare?“, Mt. P. 146, P. 146, lin. 30 pro assumpserunt dominum Jhesum D 1. habet assumpserint dominum Jhesum Christum.
ADDENDA ET CORRIGENDA. P. 4, lin. 13 lege utuntur pro utantur. P. 6, lin. 16 lege loquimur, non pro loquimur non. P. 7, lin. 23 lege quod, si quis pro quo quisque fcorr. ab ed.]. P. 21, lin. 3 lege pater eius pro patereius. P. 36, lin. 33 lege Est ergo pro Er t ergo. P. 43, lin. 26 adde ad verbum omnis notam, quod hae voce excerpta sua D I. 2 continuant in „cap. VI.“ P. 44, lin. 37 lege Habacuc pro Abac. P. 47, lin. 6 adde ad vocabulum voces notam, quod hac voce D I. 2. contin. usque ad vocem murmurante. Post quam vocem D 1. 2. contin. p. 49, lin. 1: Ad divinum et tremendum sacramentum — adhiberi. Post vocem adhiberi D 1. 2. contin. p. 101, lin. 18: Omnis, qui wlt ex deo vivere vel digne ambulare, habet necesse hoc sacramentum manducare. Re- mocio oc. usque ad vocem ministravit p. 102, lin. 23. Post quam vocem D 1. 2. contin. p. 104 lin. 7: Unde queso — accipiendo. Ego semper — radicatum in hac vita. Cuilibet etenim profecto oc., v. p. 129, lin. I — suam inde dampnacionem. Nullus status oc., ibid. lin. 28. P. 47, lin. 8 lege dulcorate (prout etiam in D I. 2. legitur) pro dulcorati. P. 47, lin. 11 adde ad vocem multitudinem notam, quod D I. 2. habent multi plicacionem. P. 49, lin. 2 pro prius D 1. 2. rectius habent primus. P. 76, lin. 40 lege ceterae pro caeterae. P. 104, lin. 9 pro inhercia D 1. 2 habent inercia. P. 120, lin. 13 pro inparatus"; (1) tum quia lege inparatus“: (1) tum quia. P. 123, lin. 16 lege thezaurizet; non tamen... P. 128, lin. 2 pro resurrectionem lege resurreccionem. P. 134, lin. 14 lege ex officio, et ideo... P. 140, lin. 10 lege ad manducandum, cottidie... P. 141, lin. 3 lege rependamus pro repundamus. lin. 26 lege nos ipsos pro nosipos. P. 144, lin. 17 lege hominum: „Num ...ieiunare?“, Mt. P. 146, P. 146, lin. 30 pro assumpserunt dominum Jhesum D 1. habet assumpserint dominum Jhesum Christum.
Strana XXIX
Addenda et Corrigenda. XXIX P. 148, lin. 33 lege tractatu ultimo, distinccione . . . P. 149, lin. 18 lege neque possunt, exsortes . .. P. 150, lin. 7 lege dignus sit, et... P. 152, lin. 28 pro moribus ecclesia lege moribus ecclesie. P. 152, 30—31 lege manducabant, et... modo numquam ... P. 154/, lin. 13 pro equippar ar]entur lege equipparentur. P. 155, lin. 26 pro quinymmo lege quin ymmo. P. 159, lin. 4 pro debito et officio lege debito ex officio. P. 160, lin. 14—16 rectius legendum est: vel... non venerantur, sed etiam propter (seu: ob) quandam displicenciam oc. P. 165, lin. 37 adde ad v. etiam supra: scilicet p. 150, lin. 40. P. 166, lin. 19 pro E, H et I rubr. lege F, H et I rubr. P. 172, lin. 12 lege mater mea, ecclesia catholica Romana. P. 175, lin. 13 lege in apparenti bono in religione. P. 176, lin. 29 lege recenciaque, magis... P. 179, lin. 24 lege bella ... paganorum, infinita prelia et exicialia intestina. P. 181, lin. 4 lege bona huius mundi, eciam per ea . . . P. 182, lin. 22 et 23 lege istud complexum: „facta christiana professione“ per quod . . . P. 225, lin. 31 lege EFGHI pro FFGHI. P. 228, lin. 31 lege EGHI pro EEGHI. P. 270, capitulo 5 incipit regula tertia de hypocrisi (reprobitas), quae usque ad c. 7, p. 275 prosequitur. Capitulo 7, p. 275 re vera regula IV. de car- nalitate hypovritarum incipit (usque ad finem p. 311), non regula III., prout auctor false indicat; secundum quod ctiam inscriptiones in su- perioribus partibus pag. 275—288 corrigendae sunt. Cf. etiam Conspec- tum argumenti et Indicem rerum sub „Hypocritae."
Addenda et Corrigenda. XXIX P. 148, lin. 33 lege tractatu ultimo, distinccione . . . P. 149, lin. 18 lege neque possunt, exsortes . .. P. 150, lin. 7 lege dignus sit, et... P. 152, lin. 28 pro moribus ecclesia lege moribus ecclesie. P. 152, 30—31 lege manducabant, et... modo numquam ... P. 154/, lin. 13 pro equippar ar]entur lege equipparentur. P. 155, lin. 26 pro quinymmo lege quin ymmo. P. 159, lin. 4 pro debito et officio lege debito ex officio. P. 160, lin. 14—16 rectius legendum est: vel... non venerantur, sed etiam propter (seu: ob) quandam displicenciam oc. P. 165, lin. 37 adde ad v. etiam supra: scilicet p. 150, lin. 40. P. 166, lin. 19 pro E, H et I rubr. lege F, H et I rubr. P. 172, lin. 12 lege mater mea, ecclesia catholica Romana. P. 175, lin. 13 lege in apparenti bono in religione. P. 176, lin. 29 lege recenciaque, magis... P. 179, lin. 24 lege bella ... paganorum, infinita prelia et exicialia intestina. P. 181, lin. 4 lege bona huius mundi, eciam per ea . . . P. 182, lin. 22 et 23 lege istud complexum: „facta christiana professione“ per quod . . . P. 225, lin. 31 lege EFGHI pro FFGHI. P. 228, lin. 31 lege EGHI pro EEGHI. P. 270, capitulo 5 incipit regula tertia de hypocrisi (reprobitas), quae usque ad c. 7, p. 275 prosequitur. Capitulo 7, p. 275 re vera regula IV. de car- nalitate hypovritarum incipit (usque ad finem p. 311), non regula III., prout auctor false indicat; secundum quod ctiam inscriptiones in su- perioribus partibus pag. 275—288 corrigendae sunt. Cf. etiam Conspec- tum argumenti et Indicem rerum sub „Hypocritae."
Strana 1
PROEMIUM2). Capitulum primumb). [Cod. A fol. 1a] „Eccec), ex deo et coram deo loquimur, non quasi hominibus placentes, sed deo, qui probat corda nostra." I. Thessal. 2°1). Ista verba erant in illo tempore beati Pauli dicta, caritate urgente eum domini Jhesu, ex corde puro et consciencia bona acd) fide non ficta2), ex qua alias dixit 3): „An experimentum queritis eius, qui in me loquitur, Christus?“ Et quia beatus Paulus non dicit hic „loquor“, tantum in persona sua, sed dicit pluraliter „loquimur“, in persona multorum, in quo notatur, quod talis causa et modus loquendi et scribendi fuit omnium aposto- lorum et discipulorum piissimi Jhesu, et eadem causa modus loquendi est et debet esse omnium predicatorum et doctorum missorum a spiritu sancto ad domum et familiam Jhesu Christi, id est quod habeant certum testimonium dei in se, dum docere nituntur, quod possint in veritate, id est ex corde puro et con- 10 15 a) om. B et C; C hanc inscriptionem habet: Tractatus Johannis Wikleff heretici. Ideo caute legas, ne incidas in laqueum mortis. Qua inscriptione deleta alia manu posteriore est addita: Iste tractatus est Magistri Mathie Pari- 20 siensis. Ideo caute legas in eo, ne incidas in errorem. b) add. ab editore. c) aliquot foliis codicis A evulsis, prooemium hoc, praeter duo folia inferius indicata, suppletum est in ipso codice A (cuius tantum folia in editione nostra assignantur) manu Fr. Palacký (= AP), qui hic secutus est codicem C. d) et B. 1) I. Thessal. II. 4. Locum scripturae auctor non ipsis verbis eius adfert ; 25 quae sunt: „Sed sicut probati sumus a Deo, ut crederetur nobis evangelium, ita loquimur, non quasi hominibus placentes, sed deo, qui probat corda nostra." 2) Cf. I. Tim. I. 5. 3) II. Cor. XIII. 3. KYBAL: M. de Janow Regulac, I.
PROEMIUM2). Capitulum primumb). [Cod. A fol. 1a] „Eccec), ex deo et coram deo loquimur, non quasi hominibus placentes, sed deo, qui probat corda nostra." I. Thessal. 2°1). Ista verba erant in illo tempore beati Pauli dicta, caritate urgente eum domini Jhesu, ex corde puro et consciencia bona acd) fide non ficta2), ex qua alias dixit 3): „An experimentum queritis eius, qui in me loquitur, Christus?“ Et quia beatus Paulus non dicit hic „loquor“, tantum in persona sua, sed dicit pluraliter „loquimur“, in persona multorum, in quo notatur, quod talis causa et modus loquendi et scribendi fuit omnium aposto- lorum et discipulorum piissimi Jhesu, et eadem causa modus loquendi est et debet esse omnium predicatorum et doctorum missorum a spiritu sancto ad domum et familiam Jhesu Christi, id est quod habeant certum testimonium dei in se, dum docere nituntur, quod possint in veritate, id est ex corde puro et con- 10 15 a) om. B et C; C hanc inscriptionem habet: Tractatus Johannis Wikleff heretici. Ideo caute legas, ne incidas in laqueum mortis. Qua inscriptione deleta alia manu posteriore est addita: Iste tractatus est Magistri Mathie Pari- 20 siensis. Ideo caute legas in eo, ne incidas in errorem. b) add. ab editore. c) aliquot foliis codicis A evulsis, prooemium hoc, praeter duo folia inferius indicata, suppletum est in ipso codice A (cuius tantum folia in editione nostra assignantur) manu Fr. Palacký (= AP), qui hic secutus est codicem C. d) et B. 1) I. Thessal. II. 4. Locum scripturae auctor non ipsis verbis eius adfert ; 25 quae sunt: „Sed sicut probati sumus a Deo, ut crederetur nobis evangelium, ita loquimur, non quasi hominibus placentes, sed deo, qui probat corda nostra." 2) Cf. I. Tim. I. 5. 3) II. Cor. XIII. 3. KYBAL: M. de Janow Regulac, I.
Strana 2
2 M. de Janow, Regulae V. et N. T., Prooem. c. 1. sciencia bona et fide non ficta verba assumpta dicere: „Ecce, coram deo et ex deo loquimur, non quasi hominibus placentes, sed deo, qui probat corda nostra“ 1). Non enim expedit, nec est salubre homini aliquid loqui coram deo vel de deo, aut nuncciare populo dei quasi a deoa), nisi sit illud ex deo, vel nisi sit acceptum aliquo modo a deo, cum mandato dei implicito vel expresso loquendi vel scribendi ad plebes Christi. Et idcirco de sanctis et veris doctoribus dicit scriptura2) „Annuncciaverunt opera dei et facta eius intellexerunt.“ Et iterum dicitur 3): „Ego dabo vobis os et sapienciam.“ Et idcirco addit 4): „Non enim vos estis, qui loquimini, sed spiritus patris vestri, qui loquitur in vobis.“ Quapropter ait 5): „Qui vos audit, me audit.“ Ad illos [f. 1b] autem temerarios et audaces, qui presu- munt coram deo, id est deo spectante et audiente, loqui ad po- pulos non ea, que sunt ex deo, sed ea, que sunt a se, et opera hominum gloriantur, dicit verbum dei 6): „Peccatori autem dixit deus: ,Quare tu enarras iusticias meas et assumis testimoniumb) per os tuum'?“ Et in alio propheta dicitur 7): „Non mittebam prophetas, et ipsi currebant. Non loquebar ad eos, et ipsi pro- phetabant. Propterea ecce, egoc) ad prophetas, dicit dominus deus, qui furantur verba, unusquisque a proximo suo." Et hoc dictum accipe quoad illos, qui nesciunt quidquam 25 de spiritu Jhesu crucifixi: ideo non continent testimonium dei in se, neque in lege domini voluntas eorum, necd) in legee meditantur die ac no tes), sacerdotes carnales, et qui ascendunt aliunde, ut essent in ecclesia dei, doctores etf) amici vite pre- sentis, sed tota die, que sua sunt, querunt, de mundo sunt et de mundo loquuntur, et mundus, id est christiani huius mundi, eos libenter audiunt9). Et isti tales, quia nequaquam studiis sacre scripture sunt dediti, neque a iuventute sacras literas scire cu- raverunt, itaque neques) a spiritu Jhesu Christi, quem non ha- bent, neque a meditacione in lege domini sedula vel studio a) ita B; deo AP et C. b) testimonium meum B et C; recte: testa- mentum meum. c) ita B et C; ego mitto AP. d) ita AP et C; neque B. e) in lege dei B. f) om. B. g) nec corr. neque C. 1) I. Thessal. II. 4. 2) Psalm. LXIII. 10. 3) Luc. XXI. 15. 4) Matth. X. 20. 5) Luc. X. 16. 6) Psalm. XLIX. 16. 7) Jerem. XXIII. 40 21 et 30. 8) Cf. Psalm. I. 2. 9) Cf. Philipp. II. 21. et I. Joan. IV. 5. 5 10 15 20 30 35
2 M. de Janow, Regulae V. et N. T., Prooem. c. 1. sciencia bona et fide non ficta verba assumpta dicere: „Ecce, coram deo et ex deo loquimur, non quasi hominibus placentes, sed deo, qui probat corda nostra“ 1). Non enim expedit, nec est salubre homini aliquid loqui coram deo vel de deo, aut nuncciare populo dei quasi a deoa), nisi sit illud ex deo, vel nisi sit acceptum aliquo modo a deo, cum mandato dei implicito vel expresso loquendi vel scribendi ad plebes Christi. Et idcirco de sanctis et veris doctoribus dicit scriptura2) „Annuncciaverunt opera dei et facta eius intellexerunt.“ Et iterum dicitur 3): „Ego dabo vobis os et sapienciam.“ Et idcirco addit 4): „Non enim vos estis, qui loquimini, sed spiritus patris vestri, qui loquitur in vobis.“ Quapropter ait 5): „Qui vos audit, me audit.“ Ad illos [f. 1b] autem temerarios et audaces, qui presu- munt coram deo, id est deo spectante et audiente, loqui ad po- pulos non ea, que sunt ex deo, sed ea, que sunt a se, et opera hominum gloriantur, dicit verbum dei 6): „Peccatori autem dixit deus: ,Quare tu enarras iusticias meas et assumis testimoniumb) per os tuum'?“ Et in alio propheta dicitur 7): „Non mittebam prophetas, et ipsi currebant. Non loquebar ad eos, et ipsi pro- phetabant. Propterea ecce, egoc) ad prophetas, dicit dominus deus, qui furantur verba, unusquisque a proximo suo." Et hoc dictum accipe quoad illos, qui nesciunt quidquam 25 de spiritu Jhesu crucifixi: ideo non continent testimonium dei in se, neque in lege domini voluntas eorum, necd) in legee meditantur die ac no tes), sacerdotes carnales, et qui ascendunt aliunde, ut essent in ecclesia dei, doctores etf) amici vite pre- sentis, sed tota die, que sua sunt, querunt, de mundo sunt et de mundo loquuntur, et mundus, id est christiani huius mundi, eos libenter audiunt9). Et isti tales, quia nequaquam studiis sacre scripture sunt dediti, neque a iuventute sacras literas scire cu- raverunt, itaque neques) a spiritu Jhesu Christi, quem non ha- bent, neque a meditacione in lege domini sedula vel studio a) ita B; deo AP et C. b) testimonium meum B et C; recte: testa- mentum meum. c) ita B et C; ego mitto AP. d) ita AP et C; neque B. e) in lege dei B. f) om. B. g) nec corr. neque C. 1) I. Thessal. II. 4. 2) Psalm. LXIII. 10. 3) Luc. XXI. 15. 4) Matth. X. 20. 5) Luc. X. 16. 6) Psalm. XLIX. 16. 7) Jerem. XXIII. 40 21 et 30. 8) Cf. Psalm. I. 2. 9) Cf. Philipp. II. 21. et I. Joan. IV. 5. 5 10 15 20 30 35
Strana 3
Modus loquendi praedicatorum ex deo et coram deo. scripturarum divinarum habent docendi facultatem. Audacter tamen et hodie communiter ascendunt locum docencium et assumunt supercilium doctorum et sacerdotum, eo quod sunt impudici in loquendo et promptuli forte lingua volubilia) et ingenio ipsis suffragante in id ipsum. Et comparant sibi ali- quas formulas sermonum, ut wlgo dicitur, postillas evan- liorum per circulum anni, et ita sine ampliori studio et in- quisicioneb) sacrorum librorum legis christiane illos sermo- nes usitatos sibi docent et non sine fastu predicant; qui non norunt prorsus, quid est biblia vel textus eius canonici, et, ut dictum est, studium sanctorum doctorum vel sacre scripture eis est omnino alienum et non solum longinquum, sed eciam ipsis contrarium, eo quod existentes alias clerici et sacerdotes curati et prelati in ecclesia, sunt immersi tota die negociis secu- laribus ete), ut habent de more dicere, hospi [f. 2a talitati et cotti- 15 diano convictui hominum et maxime suorum complicium com- essacionibus vel diviciis cumulandis. Hii itaque tales sacer- dotes vel religiosi, amici sue carnis, non ex devocione quidem, neque ex delectacione et amore verbi dei et celestis sapiencie, neque ex zelo edificandi in virtute et veritate populos, sed quia 20 loqui ipsis ex officio incumbit, vel quia volunt ostendere suam linguam politam et eruditam ad loquendum, vel quia cupiunt per hoc placere populis et in favore et honore delectantur, ideo currunt ad suos libellos usitatosd), concedunt se studio pusil- lum, assumunt pulcra verba et formulas de suis Pipere vel Pere- 25 grino1) vel similibus collectis per industriam et labores aliorum, exercent loquacitatem suam in illis et adornant ipsa fabulis et magnis indulgenciis et promissis, hoc solum et maxime cogi- tantes, ut hominibus placeant et laudabiliter suum officium exe- quantur. Ad tales ergo sermo dei loquitur allegatus, dicens 2): „Ecce, egoe) ad prophetas, dicit dominus, qui furantur verba mea, unus- quisque a proximo suo.“ Omnia siquidem verba sancta et fidelia in se sunt verba deif), quia omne verum, a quocumque dicatur, 10 30 17) Contra peccatores C. a) vocabuli B. b) ita B; inacquisicione AP et C. d) usitantes C. e) ita recte B; ego mitto AP et C. vera B. c) om. AP et C. 1) verba dei AP, 35 1) Piper vel Peregrinus libros postillarum vulgo usitatos significant. 2) Jerem. XXIII. 30. 40
Modus loquendi praedicatorum ex deo et coram deo. scripturarum divinarum habent docendi facultatem. Audacter tamen et hodie communiter ascendunt locum docencium et assumunt supercilium doctorum et sacerdotum, eo quod sunt impudici in loquendo et promptuli forte lingua volubilia) et ingenio ipsis suffragante in id ipsum. Et comparant sibi ali- quas formulas sermonum, ut wlgo dicitur, postillas evan- liorum per circulum anni, et ita sine ampliori studio et in- quisicioneb) sacrorum librorum legis christiane illos sermo- nes usitatos sibi docent et non sine fastu predicant; qui non norunt prorsus, quid est biblia vel textus eius canonici, et, ut dictum est, studium sanctorum doctorum vel sacre scripture eis est omnino alienum et non solum longinquum, sed eciam ipsis contrarium, eo quod existentes alias clerici et sacerdotes curati et prelati in ecclesia, sunt immersi tota die negociis secu- laribus ete), ut habent de more dicere, hospi [f. 2a talitati et cotti- 15 diano convictui hominum et maxime suorum complicium com- essacionibus vel diviciis cumulandis. Hii itaque tales sacer- dotes vel religiosi, amici sue carnis, non ex devocione quidem, neque ex delectacione et amore verbi dei et celestis sapiencie, neque ex zelo edificandi in virtute et veritate populos, sed quia 20 loqui ipsis ex officio incumbit, vel quia volunt ostendere suam linguam politam et eruditam ad loquendum, vel quia cupiunt per hoc placere populis et in favore et honore delectantur, ideo currunt ad suos libellos usitatosd), concedunt se studio pusil- lum, assumunt pulcra verba et formulas de suis Pipere vel Pere- 25 grino1) vel similibus collectis per industriam et labores aliorum, exercent loquacitatem suam in illis et adornant ipsa fabulis et magnis indulgenciis et promissis, hoc solum et maxime cogi- tantes, ut hominibus placeant et laudabiliter suum officium exe- quantur. Ad tales ergo sermo dei loquitur allegatus, dicens 2): „Ecce, egoe) ad prophetas, dicit dominus, qui furantur verba mea, unus- quisque a proximo suo.“ Omnia siquidem verba sancta et fidelia in se sunt verba deif), quia omne verum, a quocumque dicatur, 10 30 17) Contra peccatores C. a) vocabuli B. b) ita B; inacquisicione AP et C. d) usitantes C. e) ita recte B; ego mitto AP et C. vera B. c) om. AP et C. 1) verba dei AP, 35 1) Piper vel Peregrinus libros postillarum vulgo usitatos significant. 2) Jerem. XXIII. 30. 40
Strana 4
4 M. de Janow, Regulae V. et N. Testamenti, Prooem. c. 1. a spiritu sancto est secundum sanctum Ambrosium1). Sed isti predicti amici huius mundi, doctores, non receperunta) ea a deo, quia non ex deo loquuntur neque, ut deo soli placeant, loquun- tur, sed ut placeant huic mundo, quem amant, et ut blandian- 5 tur sibi ipsis. „Hii furantur verba dei, unusquisque a proximo suo“: primo, quia illa pulcra dei verba non habent ex proprio labore, sed ex laboreb) aliorum; alii namque laboraverunt, et illis) sine labore accipiunt, existentes alieni et indigni, eo quod facti sunt reprobi 10 circa fidem; quibus nequaquam per sanctos laboratum est vel thezaurizatum, sed tantum electis dei atque dignis, prout dicit apostolus 2): „Omnia propter electos. Unde sequitur secundum, quod attrectant vel utantur re aliena, invito eius domino, et illud est furtum a lege diffinitum. Nam si sancti patres vel sancti docto[f. 2b res venerabilesd), quo- rum verba et formulas sermonum nos moderni, tales carnales et indigni, assumimus et contractamuse) solum propterea1), ut scioli videamur in populis, et ipsimet ea pedibus nostris, id est carnali et indignas) vita nostra conculcamus et maculamus, si, 20 inquam, viverent in presenti et essent presentes nostris usibush) et sermonibus, factisi) ex verbis ipsorum, conscriptisk) a nobisl), procul dubio ferrent indignem) et extraherent libros suos et for- mulas de manibus nostris, dicentes idem, quod ait dominus pec- catori3): „Quare tu enarras iusticias meas et assumis testamen- 25 tum meum per os tuum? Tu vero odisti disciplinam, proiecisti sermones meos retrorsum.“ Et sequitur 4): „Existimasti inique, quod eron) tui similis. Secundo hii tales dicti sunt furari verba dei a proximis, quia utuntur ipsis tamquam propriis, ad suam gloriam et que- stum ipsa retorquent et non dant gloriam illis, a quibus acci- piunt, nec sunt grati pro eo domino deo suo, cum tamen scrip- tum sit Ecclesiastici 5): „Danti michi sapienciam dabo gloriam." 15 30 35 6) Qui nunc sciolli furantur verba dei, per totum C. 14) Quid sit furtum C.. a) acceperunt B. b) exalabore C. e) ipsi B. d) sancti doctores vel illi patres venerabiles B. e) contrectamus B. f) per ea B. s) in- k) conscriptas false B et C. digni C. h) visibus B. i) sanctis false B. 1) om. B et C. m) indigne a nobis B et C. n) essem B. 1) S. Ambrosii Comm. in ep. ad Cor. I., ap. Migne, PL, t. 17, p. 245. 4) Psalm. XLIX. 21. 3) Psalm. XLIX. 16. 17. 40 2) II. Tim. II. 10. 5) Ecclesiastici LI. 23.
4 M. de Janow, Regulae V. et N. Testamenti, Prooem. c. 1. a spiritu sancto est secundum sanctum Ambrosium1). Sed isti predicti amici huius mundi, doctores, non receperunta) ea a deo, quia non ex deo loquuntur neque, ut deo soli placeant, loquun- tur, sed ut placeant huic mundo, quem amant, et ut blandian- 5 tur sibi ipsis. „Hii furantur verba dei, unusquisque a proximo suo“: primo, quia illa pulcra dei verba non habent ex proprio labore, sed ex laboreb) aliorum; alii namque laboraverunt, et illis) sine labore accipiunt, existentes alieni et indigni, eo quod facti sunt reprobi 10 circa fidem; quibus nequaquam per sanctos laboratum est vel thezaurizatum, sed tantum electis dei atque dignis, prout dicit apostolus 2): „Omnia propter electos. Unde sequitur secundum, quod attrectant vel utantur re aliena, invito eius domino, et illud est furtum a lege diffinitum. Nam si sancti patres vel sancti docto[f. 2b res venerabilesd), quo- rum verba et formulas sermonum nos moderni, tales carnales et indigni, assumimus et contractamuse) solum propterea1), ut scioli videamur in populis, et ipsimet ea pedibus nostris, id est carnali et indignas) vita nostra conculcamus et maculamus, si, 20 inquam, viverent in presenti et essent presentes nostris usibush) et sermonibus, factisi) ex verbis ipsorum, conscriptisk) a nobisl), procul dubio ferrent indignem) et extraherent libros suos et for- mulas de manibus nostris, dicentes idem, quod ait dominus pec- catori3): „Quare tu enarras iusticias meas et assumis testamen- 25 tum meum per os tuum? Tu vero odisti disciplinam, proiecisti sermones meos retrorsum.“ Et sequitur 4): „Existimasti inique, quod eron) tui similis. Secundo hii tales dicti sunt furari verba dei a proximis, quia utuntur ipsis tamquam propriis, ad suam gloriam et que- stum ipsa retorquent et non dant gloriam illis, a quibus acci- piunt, nec sunt grati pro eo domino deo suo, cum tamen scrip- tum sit Ecclesiastici 5): „Danti michi sapienciam dabo gloriam." 15 30 35 6) Qui nunc sciolli furantur verba dei, per totum C. 14) Quid sit furtum C.. a) acceperunt B. b) exalabore C. e) ipsi B. d) sancti doctores vel illi patres venerabiles B. e) contrectamus B. f) per ea B. s) in- k) conscriptas false B et C. digni C. h) visibus B. i) sanctis false B. 1) om. B et C. m) indigne a nobis B et C. n) essem B. 1) S. Ambrosii Comm. in ep. ad Cor. I., ap. Migne, PL, t. 17, p. 245. 4) Psalm. XLIX. 21. 3) Psalm. XLIX. 16. 17. 40 2) II. Tim. II. 10. 5) Ecclesiastici LI. 23.
Strana 5
Praedicatores furantes verba dei. Sunt tamen alii adhuc magis audaces, qui sensu suo quam- vis carnali habundant; hii ex tumorea) sui spiritus multa docent et predicant, in kathedra Moysi sedentes atque sacerdocio per- fungentes. Ad quos consequenter dominus loquitur in propheta dicens 1): „Ecce, ego ad prophetas, ait dominus, qui assumunt linguas suas et aiunt: dicit dominus.“ Et paulo ante 2): „Qui volunt facere, ut obliviscatur populus meus nominis mei propter sompnia eorum, que narrant, unusquisque ad proximum suum, sicut obliti sunt patres eorum nominis mei“, subaudi Jhesu cru- cifixi, „propter Balim“, id est propter amorem huius seculi, de- licias ventris, divicias et gloriam huius mundi. Sequitur in propheta3): „Qui habet sompnium, loquatur sompnium. Qui habet sermonem meum, loquatur sermonem meum vere. Quid paleis ad triticum? dicit dominus. Numquid non verba mea sunt quasi ignis ardens? dicit dominus, et quasi malleus con- 15 terens petram?“ Sunt quoque tercii, qui studentes ad hoc, ut gloriosi in populo dei appareant, facta insignia et dicta aliorum accomo- dant sibi, assumunt et multa incerta et fabulosa exportant in populo, que concursum populorum comparant et commovent 20 ad sequendum se et predicandum. De quibus scriptura mani- feste dicit [f. 3a] 4): „Novib) recentesquec) venerunt, quos non coluerunt patres nostri." Verbi gracia huiusmodi impetrantd) et extorquent sibi quasdam novas gracias et singulares, et illas usque quaque ex- 25 tollunt et solempnisant. Iterum quedam miracula, etsi non per seipsos, tamen per statuas et ymagines sanctorum aput eos factas aut alia miracula, aliase) incerta et non probata per ec- clesiam, longe lateque ac celebriter preconisant. Aut multas magnas promissiones salutis animarum simplicibus faciunt, con- 30 firmant et divulgantf) aput se et fraternitates suas vels) locis sanctis sibi apropriatis posse pro modico haberi et adipisci gra- 10 5) Contra malos sacerdotes C. 10) Quod Balim est amor seculi C. a) timore corr. tumore B et C. b) hic incipiunt in codice A prooemii 35 duo folia originalia supradicta (p. 1, n. c). c) qui corr. que A. d) im- petrans corr. impetretant C. e) alias corr. alia B. f) faciunt et diwlgant et confirmant C. s) om. C. 1) Jerem. XXIII. 31. 2) Jerem. XXIII. 27. „Propheta, qui habet somnium, narret somnium.“ 3) Jerem. XXIII. 28: 4) Deuteron. XXXII. 17. 40
Praedicatores furantes verba dei. Sunt tamen alii adhuc magis audaces, qui sensu suo quam- vis carnali habundant; hii ex tumorea) sui spiritus multa docent et predicant, in kathedra Moysi sedentes atque sacerdocio per- fungentes. Ad quos consequenter dominus loquitur in propheta dicens 1): „Ecce, ego ad prophetas, ait dominus, qui assumunt linguas suas et aiunt: dicit dominus.“ Et paulo ante 2): „Qui volunt facere, ut obliviscatur populus meus nominis mei propter sompnia eorum, que narrant, unusquisque ad proximum suum, sicut obliti sunt patres eorum nominis mei“, subaudi Jhesu cru- cifixi, „propter Balim“, id est propter amorem huius seculi, de- licias ventris, divicias et gloriam huius mundi. Sequitur in propheta3): „Qui habet sompnium, loquatur sompnium. Qui habet sermonem meum, loquatur sermonem meum vere. Quid paleis ad triticum? dicit dominus. Numquid non verba mea sunt quasi ignis ardens? dicit dominus, et quasi malleus con- 15 terens petram?“ Sunt quoque tercii, qui studentes ad hoc, ut gloriosi in populo dei appareant, facta insignia et dicta aliorum accomo- dant sibi, assumunt et multa incerta et fabulosa exportant in populo, que concursum populorum comparant et commovent 20 ad sequendum se et predicandum. De quibus scriptura mani- feste dicit [f. 3a] 4): „Novib) recentesquec) venerunt, quos non coluerunt patres nostri." Verbi gracia huiusmodi impetrantd) et extorquent sibi quasdam novas gracias et singulares, et illas usque quaque ex- 25 tollunt et solempnisant. Iterum quedam miracula, etsi non per seipsos, tamen per statuas et ymagines sanctorum aput eos factas aut alia miracula, aliase) incerta et non probata per ec- clesiam, longe lateque ac celebriter preconisant. Aut multas magnas promissiones salutis animarum simplicibus faciunt, con- 30 firmant et divulgantf) aput se et fraternitates suas vels) locis sanctis sibi apropriatis posse pro modico haberi et adipisci gra- 10 5) Contra malos sacerdotes C. 10) Quod Balim est amor seculi C. a) timore corr. tumore B et C. b) hic incipiunt in codice A prooemii 35 duo folia originalia supradicta (p. 1, n. c). c) qui corr. que A. d) im- petrans corr. impetretant C. e) alias corr. alia B. f) faciunt et diwlgant et confirmant C. s) om. C. 1) Jerem. XXIII. 31. 2) Jerem. XXIII. 27. „Propheta, qui habet somnium, narret somnium.“ 3) Jerem. XXIII. 28: 4) Deuteron. XXXII. 17. 40
Strana 6
6 M. de Janow, Regulae V. et N. T., Prooem. c. 1. ciam dei et plenam remissionem peccatorum. Ad quos iterum, ubi supra, dicit sermo divinus1): „Ecce, ego ad prophetas, dicit dominus, sompniantes mendacium, qui narraverunt ea et sedu- xerunt populum meum in mendacio suo et in mirabilibus suis, 5 cum ego non misissem eos nec mandassem eis, qui nichil pro- fuerunt populo huic, dicit dominus." Et est hic advertendum, quod, sicut infra2) lacius deducetur, quanto populus christianus magis expertus et exercitatus ascendit in ecclesiam, tanto sathan subtiliores laqueos excogitat, et magis 10 eos abscondit sub speciebus virtutum et similitudine sanctitatis, et subtiliores suos angelos vel pseudulosa) multiplicat et pro- ducit in medium veste ovili superinducta, quanto potest pro- pinquius veris prophetis et angelis lucis et sanctitati veritatis. Ad differenciam igiturb) illorum talium sathane in posterum 15 assumpsit beatus Paulus illud verbum, quod erat a principio propositum, dicens 3): „Ecce, ex deo vel coram deo loquimur non quasi hominibus placentes, sed deo, qui probat corda nostra." Pro quibus verbis est notandum, quod quidam sunt, qui loquuntur ex deo, id est ea, que sunt ex deo, licete) non coram deo, ut illi, qui loquuntur veritatem in se utilem vel qui lo- quuntur sacram scripturam, non tamen propter deum, nec ut soli deo placeant, sed propter lucrum temporale et ut homini- bus placeant. De quibus Matth. VII° 4): „Domine, nonne in no- mine tuo prophetavimus et in nomine tuo virtutes fecimus? 25 Et sequitur 5): „Discedite a me, operariid) iniquitatis, non novi vos." Alii sunt, qui loquuntur neque ex deo neque coram deo De quibus supra6): „Qui loquuntur ex suoe) capite fabulas et " promittunt populis falsa, ut hominibus placeant." 20 8) De quanto quis plus proficit, de tanto sathan contra eum plus 30 procedit C. 18) Quidam loquuntur ex deo, sed non deo A. ex deo loquuntur A. 26) Quidam nec coram deo a) pseudolos corr. pseudulos A; pseudolos B; pseudulos C. b) enim B. e) suo c) id est — licet add. C in marg. d) omnes operarii C. proprio C. 35 1) Jerem. XXIII. 32. 2) Cf. l. III, tr. 6, c. 35. 3) I. Thessal. II. 4. 4) Matth. VII. 22. 5) Matth. VII. 23, cf. Luc. XIII. 27. 6) v. supra pag. 5, lin. 17 sq.
6 M. de Janow, Regulae V. et N. T., Prooem. c. 1. ciam dei et plenam remissionem peccatorum. Ad quos iterum, ubi supra, dicit sermo divinus1): „Ecce, ego ad prophetas, dicit dominus, sompniantes mendacium, qui narraverunt ea et sedu- xerunt populum meum in mendacio suo et in mirabilibus suis, 5 cum ego non misissem eos nec mandassem eis, qui nichil pro- fuerunt populo huic, dicit dominus." Et est hic advertendum, quod, sicut infra2) lacius deducetur, quanto populus christianus magis expertus et exercitatus ascendit in ecclesiam, tanto sathan subtiliores laqueos excogitat, et magis 10 eos abscondit sub speciebus virtutum et similitudine sanctitatis, et subtiliores suos angelos vel pseudulosa) multiplicat et pro- ducit in medium veste ovili superinducta, quanto potest pro- pinquius veris prophetis et angelis lucis et sanctitati veritatis. Ad differenciam igiturb) illorum talium sathane in posterum 15 assumpsit beatus Paulus illud verbum, quod erat a principio propositum, dicens 3): „Ecce, ex deo vel coram deo loquimur non quasi hominibus placentes, sed deo, qui probat corda nostra." Pro quibus verbis est notandum, quod quidam sunt, qui loquuntur ex deo, id est ea, que sunt ex deo, licete) non coram deo, ut illi, qui loquuntur veritatem in se utilem vel qui lo- quuntur sacram scripturam, non tamen propter deum, nec ut soli deo placeant, sed propter lucrum temporale et ut homini- bus placeant. De quibus Matth. VII° 4): „Domine, nonne in no- mine tuo prophetavimus et in nomine tuo virtutes fecimus? 25 Et sequitur 5): „Discedite a me, operariid) iniquitatis, non novi vos." Alii sunt, qui loquuntur neque ex deo neque coram deo De quibus supra6): „Qui loquuntur ex suoe) capite fabulas et " promittunt populis falsa, ut hominibus placeant." 20 8) De quanto quis plus proficit, de tanto sathan contra eum plus 30 procedit C. 18) Quidam loquuntur ex deo, sed non deo A. ex deo loquuntur A. 26) Quidam nec coram deo a) pseudolos corr. pseudulos A; pseudolos B; pseudulos C. b) enim B. e) suo c) id est — licet add. C in marg. d) omnes operarii C. proprio C. 35 1) Jerem. XXIII. 32. 2) Cf. l. III, tr. 6, c. 35. 3) I. Thessal. II. 4. 4) Matth. VII. 22. 5) Matth. VII. 23, cf. Luc. XIII. 27. 6) v. supra pag. 5, lin. 17 sq.
Strana 7
Praedicatores, qui loquuntur (aut non loquuntur) ex deo et (nec) coram deo. 7 Sunt quoque tercii, qui ex deo et coram deo loquuntur, ut illi, qui, a deo inspirati et missi atque a dei ecclesia, docent ex scripturis sacris et ex fide, que per dileccionem operatur, ex puro corde et consciencia non ficta, id est, qui loquuntur ex fide recta, Christi Jhesu spea), caritate, et pro eo, ut fidem et spem atque caritatem edificent in illis, ad quos sermo. Et illi tales, quociens loquuntur et quecumque loquuntur, quia ex ha- bundancia fidei, spei caritatisque in corde locunturb), vel scrip- turas sanctas loquuntur vel ea, que tota sacra scriptura docere intendit ac comprehendit. Et ista est sentencia beati Gregorii Super Ezechielem et beati Augustini primo De doctrina christiana in fine. Dicit namque beatus Gregorius super illo verbo1): „Filii hominis, vade ad domum Israel et loquerise) ad eos verba mea“, omelia Super Ezechielem 2): „In eo quidem, quod dominus prophete dicit: ,Loquerisd) verba mea ad eos', quid aliud quam frenum moderaminis ori eius inponit, ne, que prius intus non audierit, foris dicere presumat. Nam prophete falsi sua et non domini verba loquebantur. De quibus scriptum est3): „Nolite audire verba prophetarum, qui prophetant vobis et decipiunt 20 vos. Visionem cordis sui loquuntur, non de ore domini.“ Et " rursum 4): „Non loquebar ad eos, et ipsi prophetabant. Qua ex re hoc quoque colligendum est, quoe) quisque ex- positor in explanacione sacri elloquii, ut fortasse [f. 3b] audito- ribus placeatf), menciendo aliquid exponit, sua et non domini 25 verba loquitur, si tantum placendi vel seducendi studio men- ciatur. Nam sis) in verbis dominicis virtutes ipse aliter quam is, per quem prolata, senserith), eciam si sub intellectu alio edi- ficacionem caritatis requirati), domini sunt verba, que narratk), quia ad hoc solum nobis deus per totam sacram scripturam lo- 30 quitur, ut nos ad suum et proximi amorem trahat 1). 10 15 ex deo 1) Quidam loquuntur coram deo A. 18) Prophete falsi quid loquuntur A. a) spe et caritate B. b) et caritatisque in corde suo loquuntur C. 35 c) loquere B. d) loquaris B et C. e) qua (sic) A, B et C. f) pla- h) post corr. A; sen- ceatis corr placeat A; placeatis B et C. g) etsi C. i) requirant C. k) post corr. A; narratis C. 1) post corr. A. seritis C. 1) Ezech. III. 4. 2) S. Gregorii Magni Homil. in Ezech., l. I, hom. X, 4) Jerem. XXIII. 21. 40 ap. Migne, PL, t. 76, p. 891. 3) Jerem. XXIII. I6.
Praedicatores, qui loquuntur (aut non loquuntur) ex deo et (nec) coram deo. 7 Sunt quoque tercii, qui ex deo et coram deo loquuntur, ut illi, qui, a deo inspirati et missi atque a dei ecclesia, docent ex scripturis sacris et ex fide, que per dileccionem operatur, ex puro corde et consciencia non ficta, id est, qui loquuntur ex fide recta, Christi Jhesu spea), caritate, et pro eo, ut fidem et spem atque caritatem edificent in illis, ad quos sermo. Et illi tales, quociens loquuntur et quecumque loquuntur, quia ex ha- bundancia fidei, spei caritatisque in corde locunturb), vel scrip- turas sanctas loquuntur vel ea, que tota sacra scriptura docere intendit ac comprehendit. Et ista est sentencia beati Gregorii Super Ezechielem et beati Augustini primo De doctrina christiana in fine. Dicit namque beatus Gregorius super illo verbo1): „Filii hominis, vade ad domum Israel et loquerise) ad eos verba mea“, omelia Super Ezechielem 2): „In eo quidem, quod dominus prophete dicit: ,Loquerisd) verba mea ad eos', quid aliud quam frenum moderaminis ori eius inponit, ne, que prius intus non audierit, foris dicere presumat. Nam prophete falsi sua et non domini verba loquebantur. De quibus scriptum est3): „Nolite audire verba prophetarum, qui prophetant vobis et decipiunt 20 vos. Visionem cordis sui loquuntur, non de ore domini.“ Et " rursum 4): „Non loquebar ad eos, et ipsi prophetabant. Qua ex re hoc quoque colligendum est, quoe) quisque ex- positor in explanacione sacri elloquii, ut fortasse [f. 3b] audito- ribus placeatf), menciendo aliquid exponit, sua et non domini 25 verba loquitur, si tantum placendi vel seducendi studio men- ciatur. Nam sis) in verbis dominicis virtutes ipse aliter quam is, per quem prolata, senserith), eciam si sub intellectu alio edi- ficacionem caritatis requirati), domini sunt verba, que narratk), quia ad hoc solum nobis deus per totam sacram scripturam lo- 30 quitur, ut nos ad suum et proximi amorem trahat 1). 10 15 ex deo 1) Quidam loquuntur coram deo A. 18) Prophete falsi quid loquuntur A. a) spe et caritate B. b) et caritatisque in corde suo loquuntur C. 35 c) loquere B. d) loquaris B et C. e) qua (sic) A, B et C. f) pla- h) post corr. A; sen- ceatis corr placeat A; placeatis B et C. g) etsi C. i) requirant C. k) post corr. A; narratis C. 1) post corr. A. seritis C. 1) Ezech. III. 4. 2) S. Gregorii Magni Homil. in Ezech., l. I, hom. X, 4) Jerem. XXIII. 21. 40 ap. Migne, PL, t. 76, p. 891. 3) Jerem. XXIII. I6.
Strana 8
8 M. de Janow, Regulae V. et N. T., Prooem. c. 1 et 2. 10 Item beatus Augustinus, ubi supra, ad idem dicit 1): „Om- nium ergo, que dicta sunt, ex quo de rebus tractavimus, summa est, ut intelligatur legis et omnium divinarum scripturarum pleni- tudo et finis esse dileccio rei, qua fruenduma) est“, id est dei et domini Jhesu Christi, est [sic] „et rei, que nobiscum ea re frui potest“, id est dileccio nostri proximi, „quiab), ut se quisque diligat, precepto non est opus. Hoc ergo, ut nossemus atque possemus, facta est tota pro nostra salute per divinam provi- denciame) dispensacio temporalis, qua debemus uti, non quasi mansura quadam dileccione et delectacione, sed transitoria po- cius tamquam via et tamquam vehiculo vel aliquo quorumlibet instrumentorum, aut, si quidd) congruencius dici potest, ut ea, quibus feruntur, propter id, ad quide) feruntur, diligamus." Tunc dicit beatus Augustinus ad propositum 2): „Quis- 15 quisf) ergo scripturas divinas vel quarumlibet earum partem intellexisse sibi videtur ita, ut eo intellectu non edificet, istam genuinam caritatem dei et proximi nondum intellexit. Quisquis non talem inde sentenciam duxerit, ut huic edificande caritati sit utilis, nec tamen hoc dixerit, quod ille, quem legerit, eo loce 20 sensisse probatur, non perniciose fallitur nec omninos) men- titur.“ Et paulo post3): „Sed tamen, ut dicere ceperam, si ea sentencia fallitur, qua edificet caritatem, que finis precepti est ita fallitur, ac si quisquam, errore deserens viam, eo per agrum pergat, quo eciam via illa perducit.“ Et infra idem et ad idem 4) 25 „Itaque tria hec sunt, quibus ut omnis sciencia et prophecia militat, fides, spes et caritas.“ Et paulo post 5): „Ideo multi per hec tria et in solitudine sine codicibus vivunt.“ Et post iterum 6) „Quapropter cum quisque cognoverit finem precepti esse cari- tatem „de corde puro et consciencia bona et fide non ficta“7 30 omnem intellectum divinarum scripturarum ad ista tria relaturus, 35 3) Plenitudo legis dileccio A. 25) Que et quot sunt, quibus omnis sciencia et prophecia militat A. a) fruendus B. b) om. B. c) clemenciam C. d) quam corr. e) propter quod B; propter illud, ad quod C. quid A; quam B et C. 1) quamvis quis B. s) omnis C. 1) Augustinus, de doctrina christiana, l. I, c. XXXV, ap. Migne, PL, 2) Augustinus, l. c., c. XXXVI, apud Migne, PL, t. 34, p. 34. t. 34, p. 34. 3) Augustinus, l. c., apud Migne, l. c. 4) Augustinus, l. c., apud Migne, l. c., c. XXXVII, p. 35. 5) Augustinus, l. c., apud Migne, l. c., c. XXXIX, p. 36. 6) Augustinus, l. c., apud Migne, l. c., c. XL, p. 36. 7) I. Tim. I. 5. 40
8 M. de Janow, Regulae V. et N. T., Prooem. c. 1 et 2. 10 Item beatus Augustinus, ubi supra, ad idem dicit 1): „Om- nium ergo, que dicta sunt, ex quo de rebus tractavimus, summa est, ut intelligatur legis et omnium divinarum scripturarum pleni- tudo et finis esse dileccio rei, qua fruenduma) est“, id est dei et domini Jhesu Christi, est [sic] „et rei, que nobiscum ea re frui potest“, id est dileccio nostri proximi, „quiab), ut se quisque diligat, precepto non est opus. Hoc ergo, ut nossemus atque possemus, facta est tota pro nostra salute per divinam provi- denciame) dispensacio temporalis, qua debemus uti, non quasi mansura quadam dileccione et delectacione, sed transitoria po- cius tamquam via et tamquam vehiculo vel aliquo quorumlibet instrumentorum, aut, si quidd) congruencius dici potest, ut ea, quibus feruntur, propter id, ad quide) feruntur, diligamus." Tunc dicit beatus Augustinus ad propositum 2): „Quis- 15 quisf) ergo scripturas divinas vel quarumlibet earum partem intellexisse sibi videtur ita, ut eo intellectu non edificet, istam genuinam caritatem dei et proximi nondum intellexit. Quisquis non talem inde sentenciam duxerit, ut huic edificande caritati sit utilis, nec tamen hoc dixerit, quod ille, quem legerit, eo loce 20 sensisse probatur, non perniciose fallitur nec omninos) men- titur.“ Et paulo post3): „Sed tamen, ut dicere ceperam, si ea sentencia fallitur, qua edificet caritatem, que finis precepti est ita fallitur, ac si quisquam, errore deserens viam, eo per agrum pergat, quo eciam via illa perducit.“ Et infra idem et ad idem 4) 25 „Itaque tria hec sunt, quibus ut omnis sciencia et prophecia militat, fides, spes et caritas.“ Et paulo post 5): „Ideo multi per hec tria et in solitudine sine codicibus vivunt.“ Et post iterum 6) „Quapropter cum quisque cognoverit finem precepti esse cari- tatem „de corde puro et consciencia bona et fide non ficta“7 30 omnem intellectum divinarum scripturarum ad ista tria relaturus, 35 3) Plenitudo legis dileccio A. 25) Que et quot sunt, quibus omnis sciencia et prophecia militat A. a) fruendus B. b) om. B. c) clemenciam C. d) quam corr. e) propter quod B; propter illud, ad quod C. quid A; quam B et C. 1) quamvis quis B. s) omnis C. 1) Augustinus, de doctrina christiana, l. I, c. XXXV, ap. Migne, PL, 2) Augustinus, l. c., c. XXXVI, apud Migne, PL, t. 34, p. 34. t. 34, p. 34. 3) Augustinus, l. c., apud Migne, l. c. 4) Augustinus, l. c., apud Migne, l. c., c. XXXVII, p. 35. 5) Augustinus, l. c., apud Migne, l. c., c. XXXIX, p. 36. 6) Augustinus, l. c., apud Migne, l. c., c. XL, p. 36. 7) I. Tim. I. 5. 40
Strana 9
Sententia b. Gregorii et Augustini. — Qui habet fidem, spem et caritatem. 9 ad tractacionem divinorum librorum securus accedit. Cum enim diceret apostolus „caritas“, addit "de corde puro“, ut nichil aliud quam id, quid diligendum2) est, diligatur. „Conscienciam“ vero „bonam" subiunxit propter spem. Ille enim se ad id, quidb) credit et diligit, perventurum esse desperat, cui mali consciencie scrupuluse) inest. Tercio „et fide“d) inquite) „non ficta“. Si enim fides nostra mendacio caruerit, tunc et non diligimusf), quidg) non est diligendum, et recte vivendo id speramus, quod nullo modo spes nostra fallitur.“ Capitulum secundum“). 10 Ex istis igitur manifeste sequi videtur, quod omnis, qui est sibi conscius, quod habet fidem, spem et caritatem in Christum Jhesum et ad suos proximos in Christo dileccionem, potest et ipse cum beato Paulo dicere 1): „Ecce, ex deo et coram deo loquimur“, etc, quoniam omnia, que loquituri), sunt sacra scrip- 15 tura vel idem, quod notat tota sacra scriptura. Potest autem quilibet talis esse conscius sancte fidei, qui conscius est sibi ipsi, quod credit in filium dei, Jhesum cruci- fixum, et exhibet se fidelem in domo eius, in ecclesia sancta, et pro eo libenter abnegat semet ipsum, id est omnem volun- 20 tatem propriam [f. 4a], et eligit piissimum Jhesum pro unico bono summo et necessario, eligit quoque vitam eius in hoc mundo, id est advenam esse in presenti vita et peregrinum et expositum tribulacionibus et persecucionibus universis. Spem vero beatam in deum potest confiteri se habere tunc, 25 cum in omnibusk) hiis non querit aliud adipisci preterquam dominum Jhesum Christum, graciam ipsius1) in presenti et so- cietatem in eternum, ita ut possit ex consciencia dicere illud 17) Fides A. Conscius de fide C. 25) Spes A, C. 30 a) diligendus false C. d) in fide c) scrupula C. b) quod C. add. B. e) Tercio inquit C. f) diligamus B. g) quod C. h) ita A colore rubro; om. B et C, qui tantum habent: Sequitur: Ex istis, etc. i) lo- quimur B et C. k) hominibus false C. 1) eius B et C. 1) I. Thess. II. 4. 35
Sententia b. Gregorii et Augustini. — Qui habet fidem, spem et caritatem. 9 ad tractacionem divinorum librorum securus accedit. Cum enim diceret apostolus „caritas“, addit "de corde puro“, ut nichil aliud quam id, quid diligendum2) est, diligatur. „Conscienciam“ vero „bonam" subiunxit propter spem. Ille enim se ad id, quidb) credit et diligit, perventurum esse desperat, cui mali consciencie scrupuluse) inest. Tercio „et fide“d) inquite) „non ficta“. Si enim fides nostra mendacio caruerit, tunc et non diligimusf), quidg) non est diligendum, et recte vivendo id speramus, quod nullo modo spes nostra fallitur.“ Capitulum secundum“). 10 Ex istis igitur manifeste sequi videtur, quod omnis, qui est sibi conscius, quod habet fidem, spem et caritatem in Christum Jhesum et ad suos proximos in Christo dileccionem, potest et ipse cum beato Paulo dicere 1): „Ecce, ex deo et coram deo loquimur“, etc, quoniam omnia, que loquituri), sunt sacra scrip- 15 tura vel idem, quod notat tota sacra scriptura. Potest autem quilibet talis esse conscius sancte fidei, qui conscius est sibi ipsi, quod credit in filium dei, Jhesum cruci- fixum, et exhibet se fidelem in domo eius, in ecclesia sancta, et pro eo libenter abnegat semet ipsum, id est omnem volun- 20 tatem propriam [f. 4a], et eligit piissimum Jhesum pro unico bono summo et necessario, eligit quoque vitam eius in hoc mundo, id est advenam esse in presenti vita et peregrinum et expositum tribulacionibus et persecucionibus universis. Spem vero beatam in deum potest confiteri se habere tunc, 25 cum in omnibusk) hiis non querit aliud adipisci preterquam dominum Jhesum Christum, graciam ipsius1) in presenti et so- cietatem in eternum, ita ut possit ex consciencia dicere illud 17) Fides A. Conscius de fide C. 25) Spes A, C. 30 a) diligendus false C. d) in fide c) scrupula C. b) quod C. add. B. e) Tercio inquit C. f) diligamus B. g) quod C. h) ita A colore rubro; om. B et C, qui tantum habent: Sequitur: Ex istis, etc. i) lo- quimur B et C. k) hominibus false C. 1) eius B et C. 1) I. Thess. II. 4. 35
Strana 10
M. de Janow, Regulae V. et N. T., Prooem. c. 2. 5 10 10 psalmiste1): „Quid enim michi est in celo et a te, quid volui super terram?“ „Tibi dixit cor meum: Exquisivi te“, etc. Caritatem autem tunc potest arbitrari se habere, dum homo afficitur amore ad Christum Jhesuma), et omnia, que Christi Jhesu vel de Christo Jhesu, specialiter illa sunt ei amabilia et accepta, utpote verba dei et precepta; et dum omnia, que facit, principaliter propter amorem domini Jhesu operatur; et sib) propter Christum Jhesum diligit suos proximos cum effectu“), eciam suos adversarios vel inimicos, aut compatitur eisdem et supportat. Et pro istis scriptum est2): „Si quis diligit me, ser- mones meos servabit“, etc. Ego ergo coram Christo piissimo crucifixo, quia ista ut- cumque imitor et ea in me transformavi secundum mensuram, 15 qua mensus est michi deus, ut aliquo modo possim assequi cum omnibus sanctis graciam et veritatem in Christo Jhesu, et in veritate dicere in unitate sante ecclesie verba premissa apostoli, que iam, in domino confortatus et fiduciam habens in caritate eius, assumpsi in principio pro omnibus per med) in futurum 20 scribendis et dicendis, dicens 3): „Ecce, ex deo et coram deo lo- quimur, non quasi hominibus placentes, sed deo, qui probat corda nostra“: propter quod hunc librum de regulis Veteris et Novi Testamenti, quem, ut pie credo, ex deo et coram deo, non ut hominibus placeam, ut patebit facile in processu ipsius, sede Christo Jhesu, deo meo crucifixo, collegi et ordinavi pro dis- crecione sanctitatis in veritate, de qua dulcis Jhesus Jo. XVII4) „Pater, sanctifica eos in veritate“, a speciebusf) simulate sanc- titatis ypocritarum et primum clericorum pseudolorums) et sa- cerdotum carnalium ac doctorum modernorum, de quibus do- 30 minus in Mt. XXIIII5): „Videte, ne quis vos seducat. Multi enim venient in nomine meo, dicentes, quia ego sum Christus, et multos seducent“, subaudi a caritate ad amorem huius mundi 25 35 3) Karitas A, C. Quis habet caritatem B. 22) Titulus libri A. a) amore ad ipsum Jhesum B; amore ad Jhesum Christum C. c) affectu B. d) per que false B. false C. e) sed in C. false B. g) pseudulorum B et C. 1) Psalm. LXXII. 25 et XXVI. 8; recte, ut in codice C legitur: exquisivit 3) I. Thessal. II. 4. 2) Joann. XIV. 23. 4) Joann. te, sc. facies mea. 5) Matth. XXIV. 4. 5. 40 XVII. 17. b) se f) om.
M. de Janow, Regulae V. et N. T., Prooem. c. 2. 5 10 10 psalmiste1): „Quid enim michi est in celo et a te, quid volui super terram?“ „Tibi dixit cor meum: Exquisivi te“, etc. Caritatem autem tunc potest arbitrari se habere, dum homo afficitur amore ad Christum Jhesuma), et omnia, que Christi Jhesu vel de Christo Jhesu, specialiter illa sunt ei amabilia et accepta, utpote verba dei et precepta; et dum omnia, que facit, principaliter propter amorem domini Jhesu operatur; et sib) propter Christum Jhesum diligit suos proximos cum effectu“), eciam suos adversarios vel inimicos, aut compatitur eisdem et supportat. Et pro istis scriptum est2): „Si quis diligit me, ser- mones meos servabit“, etc. Ego ergo coram Christo piissimo crucifixo, quia ista ut- cumque imitor et ea in me transformavi secundum mensuram, 15 qua mensus est michi deus, ut aliquo modo possim assequi cum omnibus sanctis graciam et veritatem in Christo Jhesu, et in veritate dicere in unitate sante ecclesie verba premissa apostoli, que iam, in domino confortatus et fiduciam habens in caritate eius, assumpsi in principio pro omnibus per med) in futurum 20 scribendis et dicendis, dicens 3): „Ecce, ex deo et coram deo lo- quimur, non quasi hominibus placentes, sed deo, qui probat corda nostra“: propter quod hunc librum de regulis Veteris et Novi Testamenti, quem, ut pie credo, ex deo et coram deo, non ut hominibus placeam, ut patebit facile in processu ipsius, sede Christo Jhesu, deo meo crucifixo, collegi et ordinavi pro dis- crecione sanctitatis in veritate, de qua dulcis Jhesus Jo. XVII4) „Pater, sanctifica eos in veritate“, a speciebusf) simulate sanc- titatis ypocritarum et primum clericorum pseudolorums) et sa- cerdotum carnalium ac doctorum modernorum, de quibus do- 30 minus in Mt. XXIIII5): „Videte, ne quis vos seducat. Multi enim venient in nomine meo, dicentes, quia ego sum Christus, et multos seducent“, subaudi a caritate ad amorem huius mundi 25 35 3) Karitas A, C. Quis habet caritatem B. 22) Titulus libri A. a) amore ad ipsum Jhesum B; amore ad Jhesum Christum C. c) affectu B. d) per que false B. false C. e) sed in C. false B. g) pseudulorum B et C. 1) Psalm. LXXII. 25 et XXVI. 8; recte, ut in codice C legitur: exquisivit 3) I. Thessal. II. 4. 2) Joann. XIV. 23. 4) Joann. te, sc. facies mea. 5) Matth. XXIV. 4. 5. 40 XVII. 17. b) se f) om.
Strana 11
Titulus libri et protestatio auctoris. 1I seu ab imitacione Christi Jhesu in paupertate et passionibus ad sequelam huius seculi in molliciis, diviciis et honoribus et pace carnis in hac vita. Unde ad idem apostolus 1): „Erunt homines seipsos amantes, elati, cupidi, inflati“, etc. Rogo ergo et hortor in Christo piissimo, Jhesu crucifixo, quemlibet pium lectorem, ut in fide, spe et caritate domini nostri Jhesu Christi suscipiat omnia, que in eo legerit, in tan- tum et pro eo ipsa recipiat, pro quo et in quantum edificant communem fidem et spem Christi Jhesu ecclesie, que fides omnia per dileccionem et ad dileccionem operatur. Nam protestor iterum et coram deoa) atque ex deo ello- quor, quodb) solum pro eo et ad id in hoc libro laboravic), ut saltem in modico habundanciam iniquitatis morderemd) et, re- frigerium caritatis multorum in aliquo per verba legis Christi et apostolorum refricando, excitarem forte quosdam viros ad 15 sanctum zelum pro domo dei. Conscripsi vero eciam hos libros ex amore et devocione ad beatificum et superceleste sacramentum corporis et sanguinis Christie), si forte possem in aliquo promovere honorem eius et gloriam atque amorem modernorum [f. 4b] et desiderium fidele ad ipsum venerandum amplius et ipso digne perfruendum tali modo et ad illum finem, quali et ad quemf) est ipsum prepa- ratum a Christo Jhesu et ecclesie dilecte sanctorum dei distri- butum et donatum. Nolui eciam sub modio segniciei et incurie mee abscondere, que, a iuventute divinarum scripturarum se- 25 dulus perscrutator, ex Christo Jhesu et cum Christo Jhesu col- legi ex libris et accepi exs) illuminacione eiusdem fidelissimi 5 10 20 11) Protestacio (laboris in hoc opere) A. Protestacio C. a) ita A. B. C; cod. D 1. et D 2., qui hic incipiunt, habent: Ego coram Christo piissimo crucifixo protestor. Cod. D 1. hanc notam ad auctorem spec- 30 tantem in marg. inferiore continet: „Anno domini MOCCCXCIIII (sic) in die sancti Andree obiit venerabilis vir Magister Mathias Parisiensis de Janow, verbi domini Jhesu crucifixi sollicitus predicator, et est in ecclesia Pragensi sepultus. De cuius tractatibus sunt hec excerpta et quedam de dictis pro- pria manu scriptis" (rubr.). Cf. V. Kybal, M. Matěj z Janova, p. 21 (ubi legen- 35 dum est 1393 pro 1394, ut false nota commodum citata mortem M. Matthiae in- dicat) et p. 39 n. 6). Cod. D 2. hanc inser. rubr. habet: Excerpta de tractatibus Magistri Mathie Parisiensis. b) quem false B. c) elaboravi D 1. 2. d) ita A. C. D I. 2; moderem B. e) Jhesu Christi C et D 1. 2. f) ad quid B. g) et ex B. 40 1) II. Tim. III. 2.
Titulus libri et protestatio auctoris. 1I seu ab imitacione Christi Jhesu in paupertate et passionibus ad sequelam huius seculi in molliciis, diviciis et honoribus et pace carnis in hac vita. Unde ad idem apostolus 1): „Erunt homines seipsos amantes, elati, cupidi, inflati“, etc. Rogo ergo et hortor in Christo piissimo, Jhesu crucifixo, quemlibet pium lectorem, ut in fide, spe et caritate domini nostri Jhesu Christi suscipiat omnia, que in eo legerit, in tan- tum et pro eo ipsa recipiat, pro quo et in quantum edificant communem fidem et spem Christi Jhesu ecclesie, que fides omnia per dileccionem et ad dileccionem operatur. Nam protestor iterum et coram deoa) atque ex deo ello- quor, quodb) solum pro eo et ad id in hoc libro laboravic), ut saltem in modico habundanciam iniquitatis morderemd) et, re- frigerium caritatis multorum in aliquo per verba legis Christi et apostolorum refricando, excitarem forte quosdam viros ad 15 sanctum zelum pro domo dei. Conscripsi vero eciam hos libros ex amore et devocione ad beatificum et superceleste sacramentum corporis et sanguinis Christie), si forte possem in aliquo promovere honorem eius et gloriam atque amorem modernorum [f. 4b] et desiderium fidele ad ipsum venerandum amplius et ipso digne perfruendum tali modo et ad illum finem, quali et ad quemf) est ipsum prepa- ratum a Christo Jhesu et ecclesie dilecte sanctorum dei distri- butum et donatum. Nolui eciam sub modio segniciei et incurie mee abscondere, que, a iuventute divinarum scripturarum se- 25 dulus perscrutator, ex Christo Jhesu et cum Christo Jhesu col- legi ex libris et accepi exs) illuminacione eiusdem fidelissimi 5 10 20 11) Protestacio (laboris in hoc opere) A. Protestacio C. a) ita A. B. C; cod. D 1. et D 2., qui hic incipiunt, habent: Ego coram Christo piissimo crucifixo protestor. Cod. D 1. hanc notam ad auctorem spec- 30 tantem in marg. inferiore continet: „Anno domini MOCCCXCIIII (sic) in die sancti Andree obiit venerabilis vir Magister Mathias Parisiensis de Janow, verbi domini Jhesu crucifixi sollicitus predicator, et est in ecclesia Pragensi sepultus. De cuius tractatibus sunt hec excerpta et quedam de dictis pro- pria manu scriptis" (rubr.). Cf. V. Kybal, M. Matěj z Janova, p. 21 (ubi legen- 35 dum est 1393 pro 1394, ut false nota commodum citata mortem M. Matthiae in- dicat) et p. 39 n. 6). Cod. D 2. hanc inser. rubr. habet: Excerpta de tractatibus Magistri Mathie Parisiensis. b) quem false B. c) elaboravi D 1. 2. d) ita A. C. D I. 2; moderem B. e) Jhesu Christi C et D 1. 2. f) ad quid B. g) et ex B. 40 1) II. Tim. III. 2.
Strana 12
12 M. de Janow, Regulae V. et N. T., Prooem. c. 2. Jhesu crucifixi, quia) suaviter illuminat omnem hominem veni- entem in hunc mundum. Quapropter in hiis scriptis meis per totum usus sum ma- xime byblia et ipsis cyrographis et modicum de dictis docto- rumb), tum quia biblia semper ad omnem consideracionem et materiam scribendam semper michi prompte et copiose occurrit, tum quia ex ipsa et per eius divinissimas veritatese), que sunt lucide et per se manifeste, solidius omnes sentencie confirman- tur, fundantur stabiliusd) et utilius ruminantur, tum quia ipsa est, quam a iuventute mea adamavi, et vocavi ipsam amicam et sponsam meam, ymmo matrem pulchre dileccionis et agni- cionis et timoris et sancte speie). Et quam cito legi beatum Au- gustinum in libro De doctrina christiana 1) et Jeronimum2) dicentes, quod studium textuum sacratissime biblie est in prin- cipio et in fine super omnia necessarium et utile cuilibet per- tingeref) cupienti ad agnicionem theoloyce veritatis, et ipsa est primum et fundamentale et debet esse cuilibet literato chri- stiano, mox aglutinata anima mea biblie in amore perpetuo; ubi fateor, quod a iuventute mea non recessit a me usque ad 20 senectam et senium neque in via neque in domo, neque dum occupabar, nec cums) ociabar. Et in omni mea ambiguitate, inhy omni questione semper in byblya et per eam sufficientem et lu- cidam expedicionem reperi et consolacionem anime mee et in omni turbacione mea, persecucione et tristiciai) ubique confugi ad 25 bybliam, que, ut dixi, semper mecum ambulat, mea karissima: et ipsa semper obviavit michi, quasi mater honorificata, et quasi mulier a virginitate suscepit me3), et secundum multitudinem do- lorum in corde meo consolaciones sue letificaverunt animam me- am4). O, quam tunc dulciter pro modulo meo et mensura cibavit 30 mek) ubique pane vite et intellectusl), et discussis tenebris, in qui- bus fluctuabam, quam utiliter potavitm) aqua sapiencie salutaris5)! 10 15 3) Biblia (commendatur) A. Nota de biblia C. a) Jhesu Christi crucifixi, qui D 2; quia false B. b) sanctorum D 1. 2. e) hac voce desinunt c) om. D 1. 2. d) om. D I; et stabilius D 2. 35 codicum D 1. 2. excerpta, continuantia vocibus tum quia verba et doctrine do- ctorum, cf. infra p. 13 lin. 32. 1) om. B. et C; B pro cupienti ponit false i) et iusticia false B. g) dum C. h) et in C. cupientes. k) mee false C. 1) intellectu false C. m) potabat C. 1) Cf. locos superius citatos. 2) Cf. S. Hieronymi Epistola CVIII. 26, 4) Cf. Psalm. XCIII. 19. 3) Cf. Ecali. XV. 2. 40 ap. Migne, PL, t. 22, p. 902. 5) Cf. Eccli. XV. 3.
12 M. de Janow, Regulae V. et N. T., Prooem. c. 2. Jhesu crucifixi, quia) suaviter illuminat omnem hominem veni- entem in hunc mundum. Quapropter in hiis scriptis meis per totum usus sum ma- xime byblia et ipsis cyrographis et modicum de dictis docto- rumb), tum quia biblia semper ad omnem consideracionem et materiam scribendam semper michi prompte et copiose occurrit, tum quia ex ipsa et per eius divinissimas veritatese), que sunt lucide et per se manifeste, solidius omnes sentencie confirman- tur, fundantur stabiliusd) et utilius ruminantur, tum quia ipsa est, quam a iuventute mea adamavi, et vocavi ipsam amicam et sponsam meam, ymmo matrem pulchre dileccionis et agni- cionis et timoris et sancte speie). Et quam cito legi beatum Au- gustinum in libro De doctrina christiana 1) et Jeronimum2) dicentes, quod studium textuum sacratissime biblie est in prin- cipio et in fine super omnia necessarium et utile cuilibet per- tingeref) cupienti ad agnicionem theoloyce veritatis, et ipsa est primum et fundamentale et debet esse cuilibet literato chri- stiano, mox aglutinata anima mea biblie in amore perpetuo; ubi fateor, quod a iuventute mea non recessit a me usque ad 20 senectam et senium neque in via neque in domo, neque dum occupabar, nec cums) ociabar. Et in omni mea ambiguitate, inhy omni questione semper in byblya et per eam sufficientem et lu- cidam expedicionem reperi et consolacionem anime mee et in omni turbacione mea, persecucione et tristiciai) ubique confugi ad 25 bybliam, que, ut dixi, semper mecum ambulat, mea karissima: et ipsa semper obviavit michi, quasi mater honorificata, et quasi mulier a virginitate suscepit me3), et secundum multitudinem do- lorum in corde meo consolaciones sue letificaverunt animam me- am4). O, quam tunc dulciter pro modulo meo et mensura cibavit 30 mek) ubique pane vite et intellectusl), et discussis tenebris, in qui- bus fluctuabam, quam utiliter potavitm) aqua sapiencie salutaris5)! 10 15 3) Biblia (commendatur) A. Nota de biblia C. a) Jhesu Christi crucifixi, qui D 2; quia false B. b) sanctorum D 1. 2. e) hac voce desinunt c) om. D 1. 2. d) om. D I; et stabilius D 2. 35 codicum D 1. 2. excerpta, continuantia vocibus tum quia verba et doctrine do- ctorum, cf. infra p. 13 lin. 32. 1) om. B. et C; B pro cupienti ponit false i) et iusticia false B. g) dum C. h) et in C. cupientes. k) mee false C. 1) intellectu false C. m) potabat C. 1) Cf. locos superius citatos. 2) Cf. S. Hieronymi Epistola CVIII. 26, 4) Cf. Psalm. XCIII. 19. 3) Cf. Ecali. XV. 2. 40 ap. Migne, PL, t. 22, p. 902. 5) Cf. Eccli. XV. 3.
Strana 13
Auctoris protestatio de biblia. 13 Unde, cum vidi quam plurimos portare sempera) et ubi- que secum reliquias et ossa diversorum sanctorum pro defen- sione sua quilibet et sua singulari devocione, ego elegi michi bibliam, meam electam, sociam meeb) peregrinacioni, gestarec) semper mecum et ubique ad latus meum in promptu pro mea defensione et consolacione continuatad), eciam in adversis. Uti- lius etenim ratus sum habere mecum semper verba et doctrinas sanctorum prophetarume) et Cbristi atque apostolorum et evan- gelistarum, saluberrime ad omnia commonentes et mecum sua- vissimef) colloquentes, quam ossa eorundem vel cetera huius- 10 modi sine vita, promotus ad hoc a beatissimis nostris patribus, qui in priscis temporibus similiter faciebant, ut patet in hystoriis sanctorum valde de multis, nec finis esset ipsorum multitudi- nem numerares), quih) ewangelia Christi et textus sacre biblie ubique secum baiulabant. Quod quidem et biblie multe valde per ecclesiam, parvule et compendiosei) nimis atque cum ma- ximo studio comparatek), attestantur manifeste, hoc puta, quod viri devotissimi, quocumque pergebant, ubique volebant in ha- bundancia verbi divini habitare, ubique secum bibliam com- pendiosam et delectabilem baiulantes, quatenus sic intus in1) 20 [f. 5a] pectore et foris in libro ubique gladio spiritus, quod est verbum dei, essentm) ita communiti, ut ingressi cor et memo- riam et egressi ad librum et ad bibliam, ubique pascua Christi Jhesu invenirent semper, ipsorum promtuariisn) felicibus eruc- tuantibus ex hoc in illud1), thesauros novos, qui in corde manant 25 fontaliter, et veteres, qui in libris conditi sunt salubriter, sa- piencie et sciencie dei, ubique ad ipsorum consolacionem, pacienciam et doctrinam. In istis ergo scriptis") meis non sum usus propriis verbis doctorum, sed tantum verbis sacratissime biblie. Et licet sen- 30 tencias et veritates doctorum plurimump) interposuerim, tamen non institi eorum allegacioni expresse in hoc libro, tumq) quia 15 2) Hic loquitur ypocritice C manu posteriore. a) om B et ponit minus apte: secum et ubique. b) me false B. c) gestari (?) B. d) continua C. e) sanctorum et prophetarum C. f) sanissime B. g) enumerare B et C. h) que false B et C. i) com- pendioso false B. . k) conparare false B. 1) om. B. Hic quoque desinunt duo folia originalia cod. A. et incipiunt duo folia scripta manu Fr. Palacký m) erant B. n) protutuariis false C. (= AP). 0) ita B et C; scriptu- ris AP. P) ita B et C; plurimorum AP. q) hic inc. codicum D 1. 2. ex- 40 1) Cf. Psalm. CXLIII. 13. cerpta; f. supra pag. 12, not. c. 35
Auctoris protestatio de biblia. 13 Unde, cum vidi quam plurimos portare sempera) et ubi- que secum reliquias et ossa diversorum sanctorum pro defen- sione sua quilibet et sua singulari devocione, ego elegi michi bibliam, meam electam, sociam meeb) peregrinacioni, gestarec) semper mecum et ubique ad latus meum in promptu pro mea defensione et consolacione continuatad), eciam in adversis. Uti- lius etenim ratus sum habere mecum semper verba et doctrinas sanctorum prophetarume) et Cbristi atque apostolorum et evan- gelistarum, saluberrime ad omnia commonentes et mecum sua- vissimef) colloquentes, quam ossa eorundem vel cetera huius- 10 modi sine vita, promotus ad hoc a beatissimis nostris patribus, qui in priscis temporibus similiter faciebant, ut patet in hystoriis sanctorum valde de multis, nec finis esset ipsorum multitudi- nem numerares), quih) ewangelia Christi et textus sacre biblie ubique secum baiulabant. Quod quidem et biblie multe valde per ecclesiam, parvule et compendiosei) nimis atque cum ma- ximo studio comparatek), attestantur manifeste, hoc puta, quod viri devotissimi, quocumque pergebant, ubique volebant in ha- bundancia verbi divini habitare, ubique secum bibliam com- pendiosam et delectabilem baiulantes, quatenus sic intus in1) 20 [f. 5a] pectore et foris in libro ubique gladio spiritus, quod est verbum dei, essentm) ita communiti, ut ingressi cor et memo- riam et egressi ad librum et ad bibliam, ubique pascua Christi Jhesu invenirent semper, ipsorum promtuariisn) felicibus eruc- tuantibus ex hoc in illud1), thesauros novos, qui in corde manant 25 fontaliter, et veteres, qui in libris conditi sunt salubriter, sa- piencie et sciencie dei, ubique ad ipsorum consolacionem, pacienciam et doctrinam. In istis ergo scriptis") meis non sum usus propriis verbis doctorum, sed tantum verbis sacratissime biblie. Et licet sen- 30 tencias et veritates doctorum plurimump) interposuerim, tamen non institi eorum allegacioni expresse in hoc libro, tumq) quia 15 2) Hic loquitur ypocritice C manu posteriore. a) om B et ponit minus apte: secum et ubique. b) me false B. c) gestari (?) B. d) continua C. e) sanctorum et prophetarum C. f) sanissime B. g) enumerare B et C. h) que false B et C. i) com- pendioso false B. . k) conparare false B. 1) om. B. Hic quoque desinunt duo folia originalia cod. A. et incipiunt duo folia scripta manu Fr. Palacký m) erant B. n) protutuariis false C. (= AP). 0) ita B et C; scriptu- ris AP. P) ita B et C; plurimorum AP. q) hic inc. codicum D 1. 2. ex- 40 1) Cf. Psalm. CXLIII. 13. cerpta; f. supra pag. 12, not. c. 35
Strana 14
14 M. de Janow, Regulae V. et N. T., Prooem. c. 2. verba et doctrine doctorum habent loca sua, id est libros plu- rimos, et quia) wlt ipsos legere, per se potest invenire, tum quia iamb) tanta est multitudo doctorum et presertim librorum ipsorum in dei ecclesia, ut facile a quolibet possit videri, totum mundum non posse comprehendere eos, qui conscripti sunt, libros. Brevis vero vita seculi nostri presentis et plena miserise) occupacionibus et penitencia vix pauca admittit lectitare, et spe- cialiter pauperes philosophantes, quibus nec mora nec facultas neque libri sunt ad legendum, de quibus me unum esse pau- perem confiteor et in laboribus a iuventute mea. Ea vero, que hic conscribam vel conscripsid), maxime in oracione et per ora- cionem accepi et intellexi ex leccione biblie atque didici ex con- sideracione vigili et sedula eorum, que in seculo moderno geruntur, et ex comparacione temporum antiquorume). Rogo autem instanter et coram Christo Jhesu, qui est heri et hodie idem ipse et in secula, quemlibet lectorem huius vo- luminis, ut non credat me omnia, que hic scribo, temeref) per- tinaciterque, quod sint a spiritu sancto, affirmare. Verum pocius sciat quilibet huiusmodi, quod ista scripta et omnia mea pro- pono et expono correccioni pie cuiuslibet viri catholici, qui fide vivit filii dei, speque viva et caritate domini Jhesu gubernatur; et singulariter ac notabiliters) me et ista scripta et omnia mea humiliter et devote subicio matri mee piissime, Romane ecclesie et ipsius doctoribus venerabilibus atque sanctis, obsecrans co- 25 ram pio Jhesu, ut probent me, et dicta factaque mea omnia et singula temptent usque finem. Et ego paratum me exhibeo sequi et obedire, quoniam scio, quod illa via est regia, certissima et secura, qua ambulans, non confundar in eternum, id est humilem et subiectum Christo [f. 5b] Jhesu in communi fide, spe et caritate sancte catholice ecclesie. Et scio eciam, quod prophete et viri sancti et appro- bati, qui in dictis suish) et factis securi eti) certi non fuerunt, 10 15 20 30 35 11) O, vide (cetera erasa sunt) C. 23) Hic attende (rasura) C. 31) Quod viri sancti approbati non fuerunt certi de suis dictis et factis C. a) que (q) Bet et om.; qui solum B et D 1. 2. b) vel false C. c) miseriis D 1. 2. d) conscribam D 1. e) post has voces codicum D 1. 2. excerpta continuant pag. 16, lin. 12: Tenor autem, etc. f) tenere pertinaciter 1) om. C. 40 B et C. h) ita AP. et B; sunt C. 8) notaliter C.
14 M. de Janow, Regulae V. et N. T., Prooem. c. 2. verba et doctrine doctorum habent loca sua, id est libros plu- rimos, et quia) wlt ipsos legere, per se potest invenire, tum quia iamb) tanta est multitudo doctorum et presertim librorum ipsorum in dei ecclesia, ut facile a quolibet possit videri, totum mundum non posse comprehendere eos, qui conscripti sunt, libros. Brevis vero vita seculi nostri presentis et plena miserise) occupacionibus et penitencia vix pauca admittit lectitare, et spe- cialiter pauperes philosophantes, quibus nec mora nec facultas neque libri sunt ad legendum, de quibus me unum esse pau- perem confiteor et in laboribus a iuventute mea. Ea vero, que hic conscribam vel conscripsid), maxime in oracione et per ora- cionem accepi et intellexi ex leccione biblie atque didici ex con- sideracione vigili et sedula eorum, que in seculo moderno geruntur, et ex comparacione temporum antiquorume). Rogo autem instanter et coram Christo Jhesu, qui est heri et hodie idem ipse et in secula, quemlibet lectorem huius vo- luminis, ut non credat me omnia, que hic scribo, temeref) per- tinaciterque, quod sint a spiritu sancto, affirmare. Verum pocius sciat quilibet huiusmodi, quod ista scripta et omnia mea pro- pono et expono correccioni pie cuiuslibet viri catholici, qui fide vivit filii dei, speque viva et caritate domini Jhesu gubernatur; et singulariter ac notabiliters) me et ista scripta et omnia mea humiliter et devote subicio matri mee piissime, Romane ecclesie et ipsius doctoribus venerabilibus atque sanctis, obsecrans co- 25 ram pio Jhesu, ut probent me, et dicta factaque mea omnia et singula temptent usque finem. Et ego paratum me exhibeo sequi et obedire, quoniam scio, quod illa via est regia, certissima et secura, qua ambulans, non confundar in eternum, id est humilem et subiectum Christo [f. 5b] Jhesu in communi fide, spe et caritate sancte catholice ecclesie. Et scio eciam, quod prophete et viri sancti et appro- bati, qui in dictis suish) et factis securi eti) certi non fuerunt, 10 15 20 30 35 11) O, vide (cetera erasa sunt) C. 23) Hic attende (rasura) C. 31) Quod viri sancti approbati non fuerunt certi de suis dictis et factis C. a) que (q) Bet et om.; qui solum B et D 1. 2. b) vel false C. c) miseriis D 1. 2. d) conscribam D 1. e) post has voces codicum D 1. 2. excerpta continuant pag. 16, lin. 12: Tenor autem, etc. f) tenere pertinaciter 1) om. C. 40 B et C. h) ita AP. et B; sunt C. 8) notaliter C.
Strana 15
Auctoris protestatio et retractatio. 15 et ea, que ex animo affirmaveranta) uno tempore, alio tempore, melius persuasi, retractaruntb), ut patet de propheta Nathan su- per David et edificacione templum domini, et de Ysaiac) super morte règis Ezechie, de beato Petro in correpcione a Paulo super communicacione cum conversis ex gentibus, et de beato Paulo in pluribus, et de beatissimo Augustino in multis, qui dicta sua plurima retractavit et exposuit aliter et melius de- claravit." Et beatus est, qui spiritu pauper cum Christo Jhesu in corde miti et humili querit sibi requiem, in omnibus dictis et factis suis recogitans, quod nichil omnino potest facere nec eciam cogitare sine domino Jhesu Christo, memor semper et in omnibus proprie infirmitatis, creberrimos suos casus et multi- plices recensendo, secundum quod scriptum est in prophetis 1): „Scito Israel, quia ex te est ruina tua et tantum ex me salus 15 tua, dicit dominus." Et idcirco rogo obnixe universos fratres meos et patres, ad quos opus presens pervenerit, quatenus omnes defectus meos, qui in hoc opere relucent, pie et misericorditer interpretentur et supportent propter amorem domini nostri Jhesu Christi, at- 20 tendentes illud, quod confessus sum superius, quod in veritate et coram Jhesu nostro crucifixo dulcissimo non intendo per ista, nisi communem fidem, spem et caritatem edificare in ali- quo ecclesie sacrosancte. Sive ergo lapsus sum vel fuerim in verbo et in glossad) forsitan, sive in allegacionibus scriptura- 25 rum, sive in sentenciis verborum et superfluitate, sive in au- dacia loquendi de diversis facultatibuse), sive quod in aliquibus materiis descendendo forte nimis reprehensive ad speciem sta- tuum quorumdam hominum et condiciones, non tamenf) per- sonarum, sive de aliquibus verbis satyricis et ad increpandum 30 compositis usque ad commocionem vel offensam forte piarum aurium, sive des) zelo meo, qui est in aliquibus et forsitan in pluribus locis non secundum scienciam, sive de inepta et in- completa locucioneh) aliquarum veritatum: de omnibus inquam talibus peto iterum atque [f. 6a] iterum et semperi) veniam et 35 5 10 a) affirmaverunt AP et C. b) retractaverunt AP et C. c) Isaie so- e) ita AP et C ; diffi- lum AP et C. d) ita AP; grammatica B et C (gca). ) expressione B. g) om. B. cultatibus B. f) ita AP; tantum C et C. i) semper peto veniam B. 1) Cf. Isaiae XLV. 17 (locus discrepans). 40
Auctoris protestatio et retractatio. 15 et ea, que ex animo affirmaveranta) uno tempore, alio tempore, melius persuasi, retractaruntb), ut patet de propheta Nathan su- per David et edificacione templum domini, et de Ysaiac) super morte règis Ezechie, de beato Petro in correpcione a Paulo super communicacione cum conversis ex gentibus, et de beato Paulo in pluribus, et de beatissimo Augustino in multis, qui dicta sua plurima retractavit et exposuit aliter et melius de- claravit." Et beatus est, qui spiritu pauper cum Christo Jhesu in corde miti et humili querit sibi requiem, in omnibus dictis et factis suis recogitans, quod nichil omnino potest facere nec eciam cogitare sine domino Jhesu Christo, memor semper et in omnibus proprie infirmitatis, creberrimos suos casus et multi- plices recensendo, secundum quod scriptum est in prophetis 1): „Scito Israel, quia ex te est ruina tua et tantum ex me salus 15 tua, dicit dominus." Et idcirco rogo obnixe universos fratres meos et patres, ad quos opus presens pervenerit, quatenus omnes defectus meos, qui in hoc opere relucent, pie et misericorditer interpretentur et supportent propter amorem domini nostri Jhesu Christi, at- 20 tendentes illud, quod confessus sum superius, quod in veritate et coram Jhesu nostro crucifixo dulcissimo non intendo per ista, nisi communem fidem, spem et caritatem edificare in ali- quo ecclesie sacrosancte. Sive ergo lapsus sum vel fuerim in verbo et in glossad) forsitan, sive in allegacionibus scriptura- 25 rum, sive in sentenciis verborum et superfluitate, sive in au- dacia loquendi de diversis facultatibuse), sive quod in aliquibus materiis descendendo forte nimis reprehensive ad speciem sta- tuum quorumdam hominum et condiciones, non tamenf) per- sonarum, sive de aliquibus verbis satyricis et ad increpandum 30 compositis usque ad commocionem vel offensam forte piarum aurium, sive des) zelo meo, qui est in aliquibus et forsitan in pluribus locis non secundum scienciam, sive de inepta et in- completa locucioneh) aliquarum veritatum: de omnibus inquam talibus peto iterum atque [f. 6a] iterum et semperi) veniam et 35 5 10 a) affirmaverunt AP et C. b) retractaverunt AP et C. c) Isaie so- e) ita AP et C ; diffi- lum AP et C. d) ita AP; grammatica B et C (gca). ) expressione B. g) om. B. cultatibus B. f) ita AP; tantum C et C. i) semper peto veniam B. 1) Cf. Isaiae XLV. 17 (locus discrepans). 40
Strana 16
16 M. de Janow, Regulae V. et N. T., Prooem. c. 2. compassionem et, si necesse est in aliquibus, piam correccionem, modo et forma in dei ecclesia hactenus observata, universam fraternitatem clericorum, sacerdotum, magistrorum et doctorum, monachorum et religiosorum, ad quos scribitur principaliter et primum atque mittitur hoc volumen. Si quid autem in hiis sentenciis fuerit conveniens et utile, sit in eo laus et gloria deo patri et filio eius piissimo et gratissimo, domino crucifixo, et spiritui sancto, ex quo omnia, in quo omnia eta) per quem et propter quem omnia, qui vivit et regnat deus in secula secu- 10 lorum. 5 15 20 25 Tenorb) autem et distinccio huius libri erit talis. Nam continet quinque libros parciales, quorum primus principaliter est de communicacione in dei ecclesia corporis et sangwinis domini nostri Jhesu Christi in sacramento, simul et dee) di- stinccioned) spirituum, principaliter in doctoribus ete) prophetisf). Illums) enim principaliter, id esth) solum illum primum inten- debam sub brevitate scripsisse. Dehinc pius Jhesus michi dila- tavit et, aperiens ostiumi), me implevitk) suis copiis, ut duos libros post, puta secundum et tercium, scripserim, de iudicio et discrecione verorum et falsorum christianorum, et primum pseudoprophetarum et doctorum1). Dehinom) alios duos libros scilicet quartum et quintum, solum et simpliciter de communi- cacione in Christin) Jhesu ecclesia deifici et supertremendi veri corporis et sanguinis Jhesu Christi. Et intitulavi istum librum REGULAS aut DE REGU- LIS VETERIS ET NOVI TESTAMENTI, quoniam per eas et pro eis est ordinatus°). Nam in primo agitur de quatuor re- 12) Tenor libri C. Divisio libri in partes D 1. 2. rubr. 26) Titulus primi (?) libri C. Titulus D 1. 2. rubr. a) om. B. b) his vocibus D 1. 2. excerpta sua continuant. c) om. C. d) discrecione D 1. 2. e) et in B et C. f) D 1. 2. continuant: 2us et 3us de iudicio et discrecione etc., cf. infra lin. 20. g) illic false B. b) et B. i) hostium B et C. k) replevit B. 1) D I. 2 continuant post hanc vocem: m) et dehinc B. n) Christo false B. 35 4tus et 5tus solum et simpliciter, etc. o) D 1. 2. expl.: Hec Magister Mathias Parisiensis in prohemio predicto- rum librorum. Et sequitur ibidem: Causa scribendi hunc librum (rubr.). Pro- testor coram deo, etc., cf. inferius l. I, tr. 2, c. 2. D 2. hanc notam marg. manu recentiore scriptam continet: Post 4 regulas et ad eas responsiones ponit 40 hoc principale propositum de frequenti communione libri primi tractatus 2i, quod inde est excerptum. 30
16 M. de Janow, Regulae V. et N. T., Prooem. c. 2. compassionem et, si necesse est in aliquibus, piam correccionem, modo et forma in dei ecclesia hactenus observata, universam fraternitatem clericorum, sacerdotum, magistrorum et doctorum, monachorum et religiosorum, ad quos scribitur principaliter et primum atque mittitur hoc volumen. Si quid autem in hiis sentenciis fuerit conveniens et utile, sit in eo laus et gloria deo patri et filio eius piissimo et gratissimo, domino crucifixo, et spiritui sancto, ex quo omnia, in quo omnia eta) per quem et propter quem omnia, qui vivit et regnat deus in secula secu- 10 lorum. 5 15 20 25 Tenorb) autem et distinccio huius libri erit talis. Nam continet quinque libros parciales, quorum primus principaliter est de communicacione in dei ecclesia corporis et sangwinis domini nostri Jhesu Christi in sacramento, simul et dee) di- stinccioned) spirituum, principaliter in doctoribus ete) prophetisf). Illums) enim principaliter, id esth) solum illum primum inten- debam sub brevitate scripsisse. Dehinc pius Jhesus michi dila- tavit et, aperiens ostiumi), me implevitk) suis copiis, ut duos libros post, puta secundum et tercium, scripserim, de iudicio et discrecione verorum et falsorum christianorum, et primum pseudoprophetarum et doctorum1). Dehinom) alios duos libros scilicet quartum et quintum, solum et simpliciter de communi- cacione in Christin) Jhesu ecclesia deifici et supertremendi veri corporis et sanguinis Jhesu Christi. Et intitulavi istum librum REGULAS aut DE REGU- LIS VETERIS ET NOVI TESTAMENTI, quoniam per eas et pro eis est ordinatus°). Nam in primo agitur de quatuor re- 12) Tenor libri C. Divisio libri in partes D 1. 2. rubr. 26) Titulus primi (?) libri C. Titulus D 1. 2. rubr. a) om. B. b) his vocibus D 1. 2. excerpta sua continuant. c) om. C. d) discrecione D 1. 2. e) et in B et C. f) D 1. 2. continuant: 2us et 3us de iudicio et discrecione etc., cf. infra lin. 20. g) illic false B. b) et B. i) hostium B et C. k) replevit B. 1) D I. 2 continuant post hanc vocem: m) et dehinc B. n) Christo false B. 35 4tus et 5tus solum et simpliciter, etc. o) D 1. 2. expl.: Hec Magister Mathias Parisiensis in prohemio predicto- rum librorum. Et sequitur ibidem: Causa scribendi hunc librum (rubr.). Pro- testor coram deo, etc., cf. inferius l. I, tr. 2, c. 2. D 2. hanc notam marg. manu recentiore scriptam continet: Post 4 regulas et ad eas responsiones ponit 40 hoc principale propositum de frequenti communione libri primi tractatus 2i, quod inde est excerptum. 30
Strana 17
Tenor, titulus et divisio libri. 17 gulis sumptis de Veteri Testamento, a domino deo traditis so- lempniter suo populo pro discrecione spirituum variorum in prophetis. Et secundum hoc primus liber continet duos trac- tatus et octo distincciones, scilicet 4r distincciones de regulis in se et 4or de venerabili sacramento. Secundus liber continet octo regulas collectas de canone Novi Testamenti, 4°r pro iudicio et noticia [f. 6b] falsorum chri- stianorum et maximea) falsorum prophetarum, et 4or alias pro iudicio et noticia sanctorum in veritate et singulariter verorum predicatorum et doctorum. Et secundum hoc liber continet duos tractatus et octo distincciones, 4or de falsa specie sancti- tatis et 4°r sequentes distincte veritatisb). Tercius liber includit unicam celeberrimam regulam, que omnium aliarum mater est, et omnibus aliis precedentibus duo- decim, scilicet 4or ex libro primo et 8° ex libro secundo, com- 15 munis est et perfectissima, que habet se conformiter ad alias XII velud lex ad XII tribus Ysrael in Veteri Testamento et sicut piissimus Jhesus, dominus deus spirituum universe carnis, ad XII apostolos in Novo Testamento. Et continet iste liber tercius sex tractatus, et quilibet tractatus continet plures distinc- 20 ciones. Nam in primo tractatu disputatur de regula in se, in secundo applicatur ad apostolos et prophetas, in tercio ap- plicatur eadem ad communicacionem in ecclesia sanctorum divini sacramenti corporis Christic); in quarto tractatu ade- quatur ad universitatem pulcerrimam et distinccionem catho- 25 lice ecclesie; in quinto tractatu venatur seu scrutatur per sepe dictam regulam Antichristus, et revelatur corpus eius et tempus; in sexto tractatu per eandem regulam publicam et communem ostenditur abhominacio desolacionis stare, ubi non debet, et denudantur fornicaciones et pudenda meretricisd) magne, 30 que sedet super aquas multas. Et hec omnia in libro tercio, et ibidem applicacioe) modernorum ecclesie ad ecclesiam sancto- rum primitivamt). In quarto libro ista predicta regula tredecima et generalis applicatur singulariter ad communicacionem raram et crebram 35 in plebe christiana altaris sacramenti. Et quia ille liber est factus 10 a) precipue B et C. b) ita AP et C; de sanctitate veritatis B. c) Jhesu Christi B et C. d) meretrices false B. e) applicacionem false B. 1) primitivorum C. KYBAL: M. de Janow Regulae, I.
Tenor, titulus et divisio libri. 17 gulis sumptis de Veteri Testamento, a domino deo traditis so- lempniter suo populo pro discrecione spirituum variorum in prophetis. Et secundum hoc primus liber continet duos trac- tatus et octo distincciones, scilicet 4r distincciones de regulis in se et 4or de venerabili sacramento. Secundus liber continet octo regulas collectas de canone Novi Testamenti, 4°r pro iudicio et noticia [f. 6b] falsorum chri- stianorum et maximea) falsorum prophetarum, et 4or alias pro iudicio et noticia sanctorum in veritate et singulariter verorum predicatorum et doctorum. Et secundum hoc liber continet duos tractatus et octo distincciones, 4or de falsa specie sancti- tatis et 4°r sequentes distincte veritatisb). Tercius liber includit unicam celeberrimam regulam, que omnium aliarum mater est, et omnibus aliis precedentibus duo- decim, scilicet 4or ex libro primo et 8° ex libro secundo, com- 15 munis est et perfectissima, que habet se conformiter ad alias XII velud lex ad XII tribus Ysrael in Veteri Testamento et sicut piissimus Jhesus, dominus deus spirituum universe carnis, ad XII apostolos in Novo Testamento. Et continet iste liber tercius sex tractatus, et quilibet tractatus continet plures distinc- 20 ciones. Nam in primo tractatu disputatur de regula in se, in secundo applicatur ad apostolos et prophetas, in tercio ap- plicatur eadem ad communicacionem in ecclesia sanctorum divini sacramenti corporis Christic); in quarto tractatu ade- quatur ad universitatem pulcerrimam et distinccionem catho- 25 lice ecclesie; in quinto tractatu venatur seu scrutatur per sepe dictam regulam Antichristus, et revelatur corpus eius et tempus; in sexto tractatu per eandem regulam publicam et communem ostenditur abhominacio desolacionis stare, ubi non debet, et denudantur fornicaciones et pudenda meretricisd) magne, 30 que sedet super aquas multas. Et hec omnia in libro tercio, et ibidem applicacioe) modernorum ecclesie ad ecclesiam sancto- rum primitivamt). In quarto libro ista predicta regula tredecima et generalis applicatur singulariter ad communicacionem raram et crebram 35 in plebe christiana altaris sacramenti. Et quia ille liber est factus 10 a) precipue B et C. b) ita AP et C; de sanctitate veritatis B. c) Jhesu Christi B et C. d) meretrices false B. e) applicacionem false B. 1) primitivorum C. KYBAL: M. de Janow Regulae, I.
Strana 18
18 M. de Janow, Regulae V. et N. T., Prooem. c. 2. L. I, c. 1. ada) modum questionis, ideo continet octo articulos, qui in pro- cessu patere poterint perlegenti. In quinto libro applicatur eadem sepe dicta magna re- gula principaliter ad dispensatores et ministros in ecclesia cor- poris et sangwinis Christi. Et dividitur iste liber quintus in XII distincciones, que eciam in registro libri in principio cum suis materiis numerantur et in execucione patebunt perlegenti usque finemb). Sequitur tractatus previuse). 10 a) per B. b) etc. B. Ibidem f. 7a— 10a sequitur index rerum, qui ad omne argumentum huius codicis spectat. c) ita AP et C.
18 M. de Janow, Regulae V. et N. T., Prooem. c. 2. L. I, c. 1. ada) modum questionis, ideo continet octo articulos, qui in pro- cessu patere poterint perlegenti. In quinto libro applicatur eadem sepe dicta magna re- gula principaliter ad dispensatores et ministros in ecclesia cor- poris et sangwinis Christi. Et dividitur iste liber quintus in XII distincciones, que eciam in registro libri in principio cum suis materiis numerantur et in execucione patebunt perlegenti usque finemb). Sequitur tractatus previuse). 10 a) per B. b) etc. B. Ibidem f. 7a— 10a sequitur index rerum, qui ad omne argumentum huius codicis spectat. c) ita AP et C.
Strana 19
(f.731 INCIPIT LIBER PRIMUS DE DISCRECIONE SPIRITUUM ET PROPHETARUM SECUNDUM RE- GULAS TRADITAS AD HOC IN VETERI TESTAMENTO2). Capitulum primumb). Quod ab inicio nunc et semper fuit valde necessarium homini attendere sibi a falsis prophetis et ab operacione spirituum malignorum. „Karissimi, nolite omni spiritui credere, sed probate spiri- tus, an ex deo sint, quoniam multi pseudoprophete exierunt 10 in mundum.“ Ia Joh. IIII. 1) Ab exordio creature erant in genere humanoe), qui filii dei dicerentur, et alii filii hominum, sicut scriptum est Ge- nes. VI.° 2): „Cumque cepissent homines multiplicari super terram et filios procreassent, videntes filii dei filias hominum, quod 15 essent pulcre, acceperunt sibi uxores ex omnibus, quas ele- gerant.“ Sed cum hii et illi unius Adam sint filiid), und , rogoe) hii filii dei et illif) filii hominum dividantur? Ets) licet filii dei 6) Rubrica A. 13) De differencia filiorum dei et filiorum hominum B et C. a) ita A B C. b) ita A et C; om. B, qui sequentem titutum capituli primi confundit cum inscriptione totius libri. c) add. A in marg. d) filii dei C. e) add. A in marg. f) hii B. 8) Et — discernantur add. A in mar- 1) I. Joann. IV. 1. 2) Genes VI. I. 2, ubi rectius legitur: Cumque ...filias procreassent... 20 25 2
(f.731 INCIPIT LIBER PRIMUS DE DISCRECIONE SPIRITUUM ET PROPHETARUM SECUNDUM RE- GULAS TRADITAS AD HOC IN VETERI TESTAMENTO2). Capitulum primumb). Quod ab inicio nunc et semper fuit valde necessarium homini attendere sibi a falsis prophetis et ab operacione spirituum malignorum. „Karissimi, nolite omni spiritui credere, sed probate spiri- tus, an ex deo sint, quoniam multi pseudoprophete exierunt 10 in mundum.“ Ia Joh. IIII. 1) Ab exordio creature erant in genere humanoe), qui filii dei dicerentur, et alii filii hominum, sicut scriptum est Ge- nes. VI.° 2): „Cumque cepissent homines multiplicari super terram et filios procreassent, videntes filii dei filias hominum, quod 15 essent pulcre, acceperunt sibi uxores ex omnibus, quas ele- gerant.“ Sed cum hii et illi unius Adam sint filiid), und , rogoe) hii filii dei et illif) filii hominum dividantur? Ets) licet filii dei 6) Rubrica A. 13) De differencia filiorum dei et filiorum hominum B et C. a) ita A B C. b) ita A et C; om. B, qui sequentem titutum capituli primi confundit cum inscriptione totius libri. c) add. A in marg. d) filii dei C. e) add. A in marg. f) hii B. 8) Et — discernantur add. A in mar- 1) I. Joann. IV. 1. 2) Genes VI. I. 2, ubi rectius legitur: Cumque ...filias procreassent... 20 25 2
Strana 20
20 M. de Janow, Regulae V. et N. T., 1. I, c. 1. 5 10 15 20 25 filii Seth et filii Cayn filii hominum per quosdam discernantur, puto tamen, quod istiusa) non invenies racionem pocioremb), nisi quod aliquos spiritus dei etc) veritatis inspirabat, et hii filii dei dicebantur. In argumentum huius est apostolus inquiens 1): „Qui spiritu dei aguntur, hii filii dei sunt.“ Alios quoque spiritus carnis et mendaciid) occupabat, et illi filii hominum merito iam tunc sunt nunccupati, quia spiritus mendax, ab inicio occupans hominem, honorem suum fecit ipsum non intelligere, puta quod erat unigenito dei filio similis et ad ymaginem eius creatus, et per hoc filiie) dei per ymaginis participium, utpote angeli dei, dicebantur, quia ob id vocati sunt angeli dei filiif), prout scrip- tura innuit, que dicit Job XXXVIII° 2): „Ubi eras, quando pone- bam fundamenta terre?“ Et paulo post3): „Cum me laudarent simul astra matutina et iubilarent omnes filii dei?“ Spiritus ergo mendax inde hominem deiectum in simili- tudinem iumentorum, que sunt sine intellectu, et filios humi constituit. Juxta quod dictum est homini 4): „Terra est et in ter- ram ibis.“ Sed quia dicit veritas serpenti5): „Terram comedes“ homo autem est terra, sequitur evidenter filios hominum, equi- dems) illos, qui degenerih) sunt in similitudinem iumentorum humi, id est terreni hominesi), cibum esse serpentum antiquo- rum, id est spirituumk) mendacii. Et1) ista eciam est sentencia manifeste beati Augustini super illum locum psalterii: „Dante te illis colligent6).“ Sicque consequens erit, quod spiritus mendacii, filios ho- minum devorans, in filios mendacii eos commutabit. Et inde est illud7): „Omnis homo mendax“, et alibi8): „Mendaces filii 7) De spiritu mendacii C. 15) De spiritu mendaci B. A spiritu mendacii dicti sunt homines filii 30 humi et hominum, ideo omnis homo mendax C. 19) A spiritu mendaci dicti sunt filii hominum B. gine, sed, prout omnes fere notae marginales codicis huius, ligatoris incuria valde b) A in marg. c) A sup. lin. add. mutilatum est. a) A sup. lin. add. d) spiritus mendacii C; carnis et A sup. lin. add. e) filius B et C; filius 5) esse equidem C. 35 corr. filii A in marg. f) ob id — filii add. A in marg. h) de genere C. i) equidem-homines A in marg.; sunt et B et C. k) spiritum C. 1) Et ista — colligent A in marg. 3) Job XXXVIII. 7. 1) Rom. VIII. 14. 2) Job XXXVIII. 4. 4) Cf. Genes. III. 19. „Pulvis es et in pulverem reverteris.“ 5) Genes. III. 14. 6) Cf. S. Augustini Enarr. in ps. CIII. 28, ap. Migne, PL, t. 37, p. 1386. 7) Psalm. CXV. II. s) Psalm. LXI. 10. 40
20 M. de Janow, Regulae V. et N. T., 1. I, c. 1. 5 10 15 20 25 filii Seth et filii Cayn filii hominum per quosdam discernantur, puto tamen, quod istiusa) non invenies racionem pocioremb), nisi quod aliquos spiritus dei etc) veritatis inspirabat, et hii filii dei dicebantur. In argumentum huius est apostolus inquiens 1): „Qui spiritu dei aguntur, hii filii dei sunt.“ Alios quoque spiritus carnis et mendaciid) occupabat, et illi filii hominum merito iam tunc sunt nunccupati, quia spiritus mendax, ab inicio occupans hominem, honorem suum fecit ipsum non intelligere, puta quod erat unigenito dei filio similis et ad ymaginem eius creatus, et per hoc filiie) dei per ymaginis participium, utpote angeli dei, dicebantur, quia ob id vocati sunt angeli dei filiif), prout scrip- tura innuit, que dicit Job XXXVIII° 2): „Ubi eras, quando pone- bam fundamenta terre?“ Et paulo post3): „Cum me laudarent simul astra matutina et iubilarent omnes filii dei?“ Spiritus ergo mendax inde hominem deiectum in simili- tudinem iumentorum, que sunt sine intellectu, et filios humi constituit. Juxta quod dictum est homini 4): „Terra est et in ter- ram ibis.“ Sed quia dicit veritas serpenti5): „Terram comedes“ homo autem est terra, sequitur evidenter filios hominum, equi- dems) illos, qui degenerih) sunt in similitudinem iumentorum humi, id est terreni hominesi), cibum esse serpentum antiquo- rum, id est spirituumk) mendacii. Et1) ista eciam est sentencia manifeste beati Augustini super illum locum psalterii: „Dante te illis colligent6).“ Sicque consequens erit, quod spiritus mendacii, filios ho- minum devorans, in filios mendacii eos commutabit. Et inde est illud7): „Omnis homo mendax“, et alibi8): „Mendaces filii 7) De spiritu mendacii C. 15) De spiritu mendaci B. A spiritu mendacii dicti sunt homines filii 30 humi et hominum, ideo omnis homo mendax C. 19) A spiritu mendaci dicti sunt filii hominum B. gine, sed, prout omnes fere notae marginales codicis huius, ligatoris incuria valde b) A in marg. c) A sup. lin. add. mutilatum est. a) A sup. lin. add. d) spiritus mendacii C; carnis et A sup. lin. add. e) filius B et C; filius 5) esse equidem C. 35 corr. filii A in marg. f) ob id — filii add. A in marg. h) de genere C. i) equidem-homines A in marg.; sunt et B et C. k) spiritum C. 1) Et ista — colligent A in marg. 3) Job XXXVIII. 7. 1) Rom. VIII. 14. 2) Job XXXVIII. 4. 4) Cf. Genes. III. 19. „Pulvis es et in pulverem reverteris.“ 5) Genes. III. 14. 6) Cf. S. Augustini Enarr. in ps. CIII. 28, ap. Migne, PL, t. 37, p. 1386. 7) Psalm. CXV. II. s) Psalm. LXI. 10. 40
Strana 21
Filii dei et filii hominum. Operatio spiritus veritatis et spiritus mendacii. 21 hominum.“ Et iterum 1): „Vos ex patre dyabolo estis et desi- deria patris vestri wltis facere.“ Et infra 2): „Cum loquitur men- dacium, ex propriis loquitur, quia mendax est et patereius." Et ex hiis manifeste sequitur, quod spiritus Jhesu et spiri- tus Belial, spiritus veritatis et spiritus mendacii ab inicio creature mox inceperunt operari, et quilibet iuxta sibi propria circa genus humanum negociari, et filios sue proprie nature, nisi sunt ex hominibus sibi consanguineis, procreare, et sic] transformans unus filios dei, filios veritatis, alius filios ho- minum, filiosa) mendacii et universe vanitatis vivosb), sagaciter, continue et potenter operando in hominibusc), unus salutem, alter perdicionemd) animarum, unus conversionem ad deum per penitenciam, alter aversionem a deo per peccatum. Ete) ex hoc contigit, quod multi pseudoprophete exi- erunt in mundumf), similiter et prophete veraces, licet pau- 15 ciores, quias) spiritus mendacii magis apertamh) habuit materiam ad suum opus et sue impressioni magis inclinatam in genere humano iam corrupto in sua origine et radice peri) iniquitatem et mendacium, — ex quo dictum est 3): „Prona est omnis etas in malum ab adolescencia sua“ —, quam spiritus veritatis, qui 20 de celo prospiciens super filios hominum, ut videretk), si est homo quisquam intelligens aut requirens deum, et ecce, omnes declinaverunt, simul1) inutiles sibi facti sunt4). Quapropter spiri- tus domini admodum columbe ipsius Noe tempore diluvii fer- tur et ferebatur super aquas multas, id est populos, querens 25 pedem suum ponere et requiescere ac manere alicubi in homi- num natura; sed heu, minime invenit vel vix raro, quia dilu- vium peccatorum et habundancia iniquitatis nimis inundaverunt 4) De duobus spiritibus contrariis, qui ab inicio inceperunt B et C. 14) Quod a spiritu mendacii exierunt spiritus mendaces B et C. 25) Aqua est populus B et C. 28) Quod diluvium peccatorum et habundancia iniquitatis nimis inun- daverunt C. 5 10 30 a) et filios C. b) in (sic) C. c) et filios — in hominibus A in marg. d) predacionem B; unus ad salutem, alter ad perdicionem C. e) Et ex 35 hoc — vigilareque in omnibus super seipsum add. A in marg. f) in mundum mendaces C. g) quam C. h) aptum C. i) ex corr. per A. k) videat corr. videret A. 1) simul et C. 1) Joann. VIII. 44. 2) Joann. VIII. 44. 3) Genes. VIII. 21. „... sensus enim et cogitatio humani cordis in malum prona sunt ab adolescen- 40 4) Cf . Psalm. XIII. 2. 3. tia sua.“
Filii dei et filii hominum. Operatio spiritus veritatis et spiritus mendacii. 21 hominum.“ Et iterum 1): „Vos ex patre dyabolo estis et desi- deria patris vestri wltis facere.“ Et infra 2): „Cum loquitur men- dacium, ex propriis loquitur, quia mendax est et patereius." Et ex hiis manifeste sequitur, quod spiritus Jhesu et spiri- tus Belial, spiritus veritatis et spiritus mendacii ab inicio creature mox inceperunt operari, et quilibet iuxta sibi propria circa genus humanum negociari, et filios sue proprie nature, nisi sunt ex hominibus sibi consanguineis, procreare, et sic] transformans unus filios dei, filios veritatis, alius filios ho- minum, filiosa) mendacii et universe vanitatis vivosb), sagaciter, continue et potenter operando in hominibusc), unus salutem, alter perdicionemd) animarum, unus conversionem ad deum per penitenciam, alter aversionem a deo per peccatum. Ete) ex hoc contigit, quod multi pseudoprophete exi- erunt in mundumf), similiter et prophete veraces, licet pau- 15 ciores, quias) spiritus mendacii magis apertamh) habuit materiam ad suum opus et sue impressioni magis inclinatam in genere humano iam corrupto in sua origine et radice peri) iniquitatem et mendacium, — ex quo dictum est 3): „Prona est omnis etas in malum ab adolescencia sua“ —, quam spiritus veritatis, qui 20 de celo prospiciens super filios hominum, ut videretk), si est homo quisquam intelligens aut requirens deum, et ecce, omnes declinaverunt, simul1) inutiles sibi facti sunt4). Quapropter spiri- tus domini admodum columbe ipsius Noe tempore diluvii fer- tur et ferebatur super aquas multas, id est populos, querens 25 pedem suum ponere et requiescere ac manere alicubi in homi- num natura; sed heu, minime invenit vel vix raro, quia dilu- vium peccatorum et habundancia iniquitatis nimis inundaverunt 4) De duobus spiritibus contrariis, qui ab inicio inceperunt B et C. 14) Quod a spiritu mendacii exierunt spiritus mendaces B et C. 25) Aqua est populus B et C. 28) Quod diluvium peccatorum et habundancia iniquitatis nimis inun- daverunt C. 5 10 30 a) et filios C. b) in (sic) C. c) et filios — in hominibus A in marg. d) predacionem B; unus ad salutem, alter ad perdicionem C. e) Et ex 35 hoc — vigilareque in omnibus super seipsum add. A in marg. f) in mundum mendaces C. g) quam C. h) aptum C. i) ex corr. per A. k) videat corr. videret A. 1) simul et C. 1) Joann. VIII. 44. 2) Joann. VIII. 44. 3) Genes. VIII. 21. „... sensus enim et cogitatio humani cordis in malum prona sunt ab adolescen- 40 4) Cf . Psalm. XIII. 2. 3. tia sua.“
Strana 22
22 M. de Janow, Regulae V. et N. T., 1. I, c. 1. 2. 5 10 20 et sanguis sangwinem tetigit, sicud scriptum est 1): „Omnis qui- dem caro corruperat viam suam." Ideoque, prochdolor, latissimam viam habet in genere hu- mano spiritus mendacii et nimis facilem et expeditam ad intro- ducendum suum opus et ad suam suorumque perdicionem operanduma). Propter quod multum profecit et proficit, et sa- turatus est filiis, et multiplicati sunt sibi super numerum. Spiri- tui autem dei bono, spiritui veritatis, vix arta via relinquitur et cum maxima et continua pungna et indomabili adversitate Nam domestici cuiuslibet hominis sunt inimici eius; unde faci- lius totum mundum moveret spiritus dei et ad viam sue veri- tatis perduceret, quam unicum hominem, cuius est voluntas libera et de natura vult esse semperb) libera, et cuius caro corrupta semper est contrariae) et semper adversumd) spiri- 15 tum concupiscit. Et ideo semper ab inicio pauci fuerunt, quos spiritus veritatis inspirabat in hac vita, et per consequens pauci inventi sunt prophete veritatis et predicatores fideles, et usque hodie semper multi pseudoprophete exierunt in hunc mundum. Propter hoc sempere) ab inicio mundi, nunc et semper neces- saria fuit valde electis dei discrecio spirituum et maxime attendere sibi ipsis a falsis prophetis vigilareque in omnibus super seipsumf). Verum quia veritati semper est cognata simplicitas, et qui amat veritatem, venit ad lucem, ideoque spiritus veritatis una 25 via et simplici et manifesta salutems) in medio terre, non in angulis, non in occulto semperh) est operatus. Sed spiritus men- dacii duplici via semperi) maliciam perficit, scilicet nudek), puta in manifesta mala hominem precipitando, et hoc quoad filios 35 3) Quod mendaci spiritui longa via et lata, sed spiritui veritatis vix 30 arta relinquitur C. 23) De centrarietate spirituum continua in homine C. 26) Quod spiritus mendacii duplici via procedit: manifesta, sicut in publicanis, et occulta, sicut in yppocritis, sub specie boni malum inducendo C. a) operandam C. b) om. C. c) semper spiritui est contraria C. d) adversus C. f) Et ex hoc contigit — super seipsum A e) om. B et C. in marg. In codice C post seipsum haec sequuntur: cum tam affirmate inimicicie atque contrarie inpressiones spirituum semper in homine agitantur. Et ex hoc contingit, quod multi pseudoprophete (sic). Verum quia, etc. g) ad sa- h) add. A in marg., om. B ct C. lutem add. B. i) add. A super lineam. k) nuda B. 40 1) Gen. VI. I2.
22 M. de Janow, Regulae V. et N. T., 1. I, c. 1. 2. 5 10 20 et sanguis sangwinem tetigit, sicud scriptum est 1): „Omnis qui- dem caro corruperat viam suam." Ideoque, prochdolor, latissimam viam habet in genere hu- mano spiritus mendacii et nimis facilem et expeditam ad intro- ducendum suum opus et ad suam suorumque perdicionem operanduma). Propter quod multum profecit et proficit, et sa- turatus est filiis, et multiplicati sunt sibi super numerum. Spiri- tui autem dei bono, spiritui veritatis, vix arta via relinquitur et cum maxima et continua pungna et indomabili adversitate Nam domestici cuiuslibet hominis sunt inimici eius; unde faci- lius totum mundum moveret spiritus dei et ad viam sue veri- tatis perduceret, quam unicum hominem, cuius est voluntas libera et de natura vult esse semperb) libera, et cuius caro corrupta semper est contrariae) et semper adversumd) spiri- 15 tum concupiscit. Et ideo semper ab inicio pauci fuerunt, quos spiritus veritatis inspirabat in hac vita, et per consequens pauci inventi sunt prophete veritatis et predicatores fideles, et usque hodie semper multi pseudoprophete exierunt in hunc mundum. Propter hoc sempere) ab inicio mundi, nunc et semper neces- saria fuit valde electis dei discrecio spirituum et maxime attendere sibi ipsis a falsis prophetis vigilareque in omnibus super seipsumf). Verum quia veritati semper est cognata simplicitas, et qui amat veritatem, venit ad lucem, ideoque spiritus veritatis una 25 via et simplici et manifesta salutems) in medio terre, non in angulis, non in occulto semperh) est operatus. Sed spiritus men- dacii duplici via semperi) maliciam perficit, scilicet nudek), puta in manifesta mala hominem precipitando, et hoc quoad filios 35 3) Quod mendaci spiritui longa via et lata, sed spiritui veritatis vix 30 arta relinquitur C. 23) De centrarietate spirituum continua in homine C. 26) Quod spiritus mendacii duplici via procedit: manifesta, sicut in publicanis, et occulta, sicut in yppocritis, sub specie boni malum inducendo C. a) operandam C. b) om. C. c) semper spiritui est contraria C. d) adversus C. f) Et ex hoc contigit — super seipsum A e) om. B et C. in marg. In codice C post seipsum haec sequuntur: cum tam affirmate inimicicie atque contrarie inpressiones spirituum semper in homine agitantur. Et ex hoc contingit, quod multi pseudoprophete (sic). Verum quia, etc. g) ad sa- h) add. A in marg., om. B ct C. lutem add. B. i) add. A super lineam. k) nuda B. 40 1) Gen. VI. I2.
Strana 23
Discretio spirituum veritatis et mendacii. 23 hominum, qui dilexerunt tenebras plus quam lucem; et via aliaa) oculta sub specie boni in malum inducendo, et hoc quoad filios dei, qui satagunt venire ad lucem. Et ad ista habet mille artes et circuit cum modis infinitis. Et hinc evidens argumentum elicitur aput vigilantem super se hominemb) pro discrecione spiritus veritatis, quoniam prophetec) hii, qui spiritud) dei aguntur, via plana et simplici gradiuntur, et ita docent veritatem simplicem et testanture). Unde proverbium est 1): „Qui simpliciter ambulat, bene ambulat.“ Et iterum2): „In simplicitate cordis querite illum.“ Et ewangelium 3): „Estote ut columbe simplices.“ Via, inquam, regia et publicaf), non singulari et occulta, veri predi- catores ambulantes, docent libere veritatem et sine hesitacione constanter confirmant verba, que locuntur, ut magis apparet inferiuss). Unde psalmusb)4): „Loquebar de testimoniis tuis in conspectu regumi), et non confundebar.“ Quia „sapiencia foris predicat, in plateis dat vocem suamk) 5)“, etc. Juxta quod veritas divina est protestata, dicens 6): „Ego palam locutus sum mundo et in oculto locutus sum nichil“; ad suos ait discipulos 7): "Quod1) in tenèbris vidistis, in lumine dicite, et quod in aure audistis, predicate super tectam).“ Similiter spiritus mendax ex suis propriis congnosci poteritn) ab homine vigilante. Nam filii hominum, quorum in- tellectum malicia inmutavit°) et ficcio decepit, in simulacione ambulant et duplicitatem non horrescunt, pietatem verbo promittentes, virtutem autem eius abnegantes. Et ob id dictum est 8): „Sic enim peccator in duplicip) via dinosciturq).“ Nec in suis verbis sunt libere professionis, sed „sermo talium 5 10 15 20 25 7) Quod signum spiritus veritatis est via simplex et plana C. 12) Quod predicatores libere predicant veritatem urgente spiritu dei C. 30 22) Spiritus mendax quomodo congnoscitur A. c) add. A a) add. A in marg. b) aput — hominem A add. in marg. f) strata in marg. d) a spiritu C. e) et ita — testantur add. A in marg. h) psal- corr. publica A. g) veri predicatores — inferius add. A in marg. mista C. i) regum, etc. Quia... C. 1) Quid C. k) om. B et C. n) poterat B. m) ad suos — tecta add. A in marg. 0) mutavit corr. inmutavit A. P) duplicita (sic) C. q) cognoscitur B et C. 1) Proverb. X. 9. 2) Sapient. I. 1. 3) Matth. X. 16. 4) Psalm. 6) Joann. XVIII. 20. CXVIII. 46. 5) Prov. I. 20. 7) Matth. X. 27. 8) Cf. Eccli. V. I1. 35 40
Discretio spirituum veritatis et mendacii. 23 hominum, qui dilexerunt tenebras plus quam lucem; et via aliaa) oculta sub specie boni in malum inducendo, et hoc quoad filios dei, qui satagunt venire ad lucem. Et ad ista habet mille artes et circuit cum modis infinitis. Et hinc evidens argumentum elicitur aput vigilantem super se hominemb) pro discrecione spiritus veritatis, quoniam prophetec) hii, qui spiritud) dei aguntur, via plana et simplici gradiuntur, et ita docent veritatem simplicem et testanture). Unde proverbium est 1): „Qui simpliciter ambulat, bene ambulat.“ Et iterum2): „In simplicitate cordis querite illum.“ Et ewangelium 3): „Estote ut columbe simplices.“ Via, inquam, regia et publicaf), non singulari et occulta, veri predi- catores ambulantes, docent libere veritatem et sine hesitacione constanter confirmant verba, que locuntur, ut magis apparet inferiuss). Unde psalmusb)4): „Loquebar de testimoniis tuis in conspectu regumi), et non confundebar.“ Quia „sapiencia foris predicat, in plateis dat vocem suamk) 5)“, etc. Juxta quod veritas divina est protestata, dicens 6): „Ego palam locutus sum mundo et in oculto locutus sum nichil“; ad suos ait discipulos 7): "Quod1) in tenèbris vidistis, in lumine dicite, et quod in aure audistis, predicate super tectam).“ Similiter spiritus mendax ex suis propriis congnosci poteritn) ab homine vigilante. Nam filii hominum, quorum in- tellectum malicia inmutavit°) et ficcio decepit, in simulacione ambulant et duplicitatem non horrescunt, pietatem verbo promittentes, virtutem autem eius abnegantes. Et ob id dictum est 8): „Sic enim peccator in duplicip) via dinosciturq).“ Nec in suis verbis sunt libere professionis, sed „sermo talium 5 10 15 20 25 7) Quod signum spiritus veritatis est via simplex et plana C. 12) Quod predicatores libere predicant veritatem urgente spiritu dei C. 30 22) Spiritus mendax quomodo congnoscitur A. c) add. A a) add. A in marg. b) aput — hominem A add. in marg. f) strata in marg. d) a spiritu C. e) et ita — testantur add. A in marg. h) psal- corr. publica A. g) veri predicatores — inferius add. A in marg. mista C. i) regum, etc. Quia... C. 1) Quid C. k) om. B et C. n) poterat B. m) ad suos — tecta add. A in marg. 0) mutavit corr. inmutavit A. P) duplicita (sic) C. q) cognoscitur B et C. 1) Proverb. X. 9. 2) Sapient. I. 1. 3) Matth. X. 16. 4) Psalm. 6) Joann. XVIII. 20. CXVIII. 46. 5) Prov. I. 20. 7) Matth. X. 27. 8) Cf. Eccli. V. I1. 35 40
Strana 24
24 M. de Janow, Regulae V. et N. T., 1. I, c. 1. 2. 10 20 ut cancer serpit 1).“ Neque sunt stabiles, quia est sermo eorum: „Est et non', et non continuatur aput eos ,Est, est‘ vel ,Non, non', neque eciam in factis bonis sunt constantes, quia oportet tales semper ad utramque partem claudicare. Propter quod dicit Jacobus 2): „Vir duplex animoa), inconstans est in omni- bus viis suis. Et inde est, quod ab inicio huiusmodib) fuerunt rebelles lumini veritatis et contrarii simplicitati virtutum, rectoribus ha- rum tenebrarum eorum consentaneos perurgentibuse) in id ip- sum. Et ob hanc causam simplicitas a duplicibus, veritas a men- dacibus, virtus ab iniustis semper a principio suntd) calumpniam perpessae). Et huius gracia scriptum est Apok.3): „Agnus, qui occisus est ab origine mundi.“ Huic autem doctrine etf) veritat multum profecto conformiter Salomon in suis proverbiis loqui- 15 tur 4), quoniam, dum, sapienciam sibi domum [f. 7b] edificasse ibidem describens, columpnas in domo excidisse, victimas ym- molasse, vinum, panes et mensam adaptasse, ancillas quoque [ad vocandum parvulos ad arcem misisse est exorsus. Illico dehince) de muliere stulta et clamosa prosequitur 5): „Que inquit: Ad instar sapiencie sedet in foribus domus sue super sellam in ex- celso urbis loco, ut eciam ipsah) vocaret transeuntes per viam et pergentes in itinere suo." Ita igitur a principio, quemadmodum spiritus domini bonus sanctos dei homines inspirabat, quatenus forent precones vir- 25 tutum ac utilis veritatisi), similiter eciam spiritus decepcionisk a facie divine iusticie egressus est, ut spiritus mendax fieret in ore multorum prophetarum, ut preconibus veritatis adver- sentur. Qua de rel) ab inicio semper et ubique necessaria electis dei extitit discrecio spirituum diversorum, ne spiritum 30 erroris pro spiritu sancto discipline acceptarent. Propter quod facta est fitque continue ad electos dei in hac vita monicio 23) Sicut spiritus bonus — sic spiritus mendax C. a) ita B et C; animi A. b) huius mundi B et C. c) perurgentes C. d) ita A ; fuit C. e) perpessa est C. f) doctrine et add. A in marg. 35 g) debuit false B. h) om. C. i) in codice C post vocem veritatis textus sta- tim verbis: adversentur. Qua de re prosequitur; cetera in marg. infer. addita 1) quare de re B. sunt. k) decepcionibus C. 1) II. Tim. II. 17. 2) Jac. I. 8. 5) Prov. IX. 13—15. IX. 1—4. s) Apoc. XIII. 8. 4) Prov.
24 M. de Janow, Regulae V. et N. T., 1. I, c. 1. 2. 10 20 ut cancer serpit 1).“ Neque sunt stabiles, quia est sermo eorum: „Est et non', et non continuatur aput eos ,Est, est‘ vel ,Non, non', neque eciam in factis bonis sunt constantes, quia oportet tales semper ad utramque partem claudicare. Propter quod dicit Jacobus 2): „Vir duplex animoa), inconstans est in omni- bus viis suis. Et inde est, quod ab inicio huiusmodib) fuerunt rebelles lumini veritatis et contrarii simplicitati virtutum, rectoribus ha- rum tenebrarum eorum consentaneos perurgentibuse) in id ip- sum. Et ob hanc causam simplicitas a duplicibus, veritas a men- dacibus, virtus ab iniustis semper a principio suntd) calumpniam perpessae). Et huius gracia scriptum est Apok.3): „Agnus, qui occisus est ab origine mundi.“ Huic autem doctrine etf) veritat multum profecto conformiter Salomon in suis proverbiis loqui- 15 tur 4), quoniam, dum, sapienciam sibi domum [f. 7b] edificasse ibidem describens, columpnas in domo excidisse, victimas ym- molasse, vinum, panes et mensam adaptasse, ancillas quoque [ad vocandum parvulos ad arcem misisse est exorsus. Illico dehince) de muliere stulta et clamosa prosequitur 5): „Que inquit: Ad instar sapiencie sedet in foribus domus sue super sellam in ex- celso urbis loco, ut eciam ipsah) vocaret transeuntes per viam et pergentes in itinere suo." Ita igitur a principio, quemadmodum spiritus domini bonus sanctos dei homines inspirabat, quatenus forent precones vir- 25 tutum ac utilis veritatisi), similiter eciam spiritus decepcionisk a facie divine iusticie egressus est, ut spiritus mendax fieret in ore multorum prophetarum, ut preconibus veritatis adver- sentur. Qua de rel) ab inicio semper et ubique necessaria electis dei extitit discrecio spirituum diversorum, ne spiritum 30 erroris pro spiritu sancto discipline acceptarent. Propter quod facta est fitque continue ad electos dei in hac vita monicio 23) Sicut spiritus bonus — sic spiritus mendax C. a) ita B et C; animi A. b) huius mundi B et C. c) perurgentes C. d) ita A ; fuit C. e) perpessa est C. f) doctrine et add. A in marg. 35 g) debuit false B. h) om. C. i) in codice C post vocem veritatis textus sta- tim verbis: adversentur. Qua de re prosequitur; cetera in marg. infer. addita 1) quare de re B. sunt. k) decepcionibus C. 1) II. Tim. II. 17. 2) Jac. I. 8. 5) Prov. IX. 13—15. IX. 1—4. s) Apoc. XIII. 8. 4) Prov.
Strana 25
Discretio spirituum secundum carnem et spiritum. 25 utilis et necessaria, dicens verbum assumptum in principio1): „Fratres, nolite omni spiritui credere, sed probate spiritus, an ex deo sint“, etc.a). Capitulum secundum. Designacio regularum de lege Moysy quatuorb) pro discrecione 5 spirituum et prophetarum investigandac). Et licet discrecio spirituum secundum carnem iudicio non subiaceat, quoniam animalis homo non percipit ea, que sunt spiritus dei, sed datur solum a dei spiritu quibusdam, — sicud 10 etenim nemo novit, quid est in homine, nisi spiritus hominis, qui in ipso est, sic nemo novit, que sunt dei, nisi spiritus dei, qui in ipso est, secundum apostolum 1a ad Cor. II.o capitulo 2) et modo eodem et de aliis spiritibus est censendum, — et idcirco apostolus Ia ad Cor. XII. c. discrecionem spirituum inter dona 15 dei specialia enumerat, ita dicens3): „Alii datur discrecio spiri- tuum“, quod videlicet quilibet homo debeat eciamd) seipsum sol- licite et animam suam a spiritibus pessimis custodire, et non igno- rare cogitaciones sathane et ipsius nequissima contra se studia: Et ideo solum spiritualis homo seu qui habundat spiritu Jhesu, 20 potest diiudicare omnia secundum mensuram sibi concessam, prout dicit apostolus Ia Cor. II° 4); et solum is, qui singulariter habet discrecionem spirituum, potest spiritus diiudicare et pro- bare, alius vero nullus. Nam homo neque cor suum, quod pra- vum est et inscrutabile, potest congnoscere usque finem, sed 25 solus dominus, qui est spirituum ponderator 5). Quam ob rem homo non potest seipsum custodire sine spiritu Jhesu a spiritibus mendacibus et malignis: nimis etenim vigent omni astucia et subtilitate super omnem facultatem ho- 5) Liber primus. De quatuor regulis famosioribus ex lege veteri sump- 30 tis, datis hominibus a deo pro discrecione spirituum et ad regulandos omnes actus humanos debite secundum deum et ad evitandas omnes machinaciones spirituum mendacii A in marg. sup. a) Propter quod — ex deo sint, etc. add. A in marg. b) Designacio de lege Moysy regularum quatuor B. c) ita add. A, B et C. d) om. C. 35 1) I. Joann. IV. 1. 2) I. Cor. II. 1I. 14. 3) I. Cor. XII. 10. 4) Cf. 5) Cf. Jerem. XVII. 9 et Prov. XVI. 2. I. Cor. II. II sq.
Discretio spirituum secundum carnem et spiritum. 25 utilis et necessaria, dicens verbum assumptum in principio1): „Fratres, nolite omni spiritui credere, sed probate spiritus, an ex deo sint“, etc.a). Capitulum secundum. Designacio regularum de lege Moysy quatuorb) pro discrecione 5 spirituum et prophetarum investigandac). Et licet discrecio spirituum secundum carnem iudicio non subiaceat, quoniam animalis homo non percipit ea, que sunt spiritus dei, sed datur solum a dei spiritu quibusdam, — sicud 10 etenim nemo novit, quid est in homine, nisi spiritus hominis, qui in ipso est, sic nemo novit, que sunt dei, nisi spiritus dei, qui in ipso est, secundum apostolum 1a ad Cor. II.o capitulo 2) et modo eodem et de aliis spiritibus est censendum, — et idcirco apostolus Ia ad Cor. XII. c. discrecionem spirituum inter dona 15 dei specialia enumerat, ita dicens3): „Alii datur discrecio spiri- tuum“, quod videlicet quilibet homo debeat eciamd) seipsum sol- licite et animam suam a spiritibus pessimis custodire, et non igno- rare cogitaciones sathane et ipsius nequissima contra se studia: Et ideo solum spiritualis homo seu qui habundat spiritu Jhesu, 20 potest diiudicare omnia secundum mensuram sibi concessam, prout dicit apostolus Ia Cor. II° 4); et solum is, qui singulariter habet discrecionem spirituum, potest spiritus diiudicare et pro- bare, alius vero nullus. Nam homo neque cor suum, quod pra- vum est et inscrutabile, potest congnoscere usque finem, sed 25 solus dominus, qui est spirituum ponderator 5). Quam ob rem homo non potest seipsum custodire sine spiritu Jhesu a spiritibus mendacibus et malignis: nimis etenim vigent omni astucia et subtilitate super omnem facultatem ho- 5) Liber primus. De quatuor regulis famosioribus ex lege veteri sump- 30 tis, datis hominibus a deo pro discrecione spirituum et ad regulandos omnes actus humanos debite secundum deum et ad evitandas omnes machinaciones spirituum mendacii A in marg. sup. a) Propter quod — ex deo sint, etc. add. A in marg. b) Designacio de lege Moysy regularum quatuor B. c) ita add. A, B et C. d) om. C. 35 1) I. Joann. IV. 1. 2) I. Cor. II. 1I. 14. 3) I. Cor. XII. 10. 4) Cf. 5) Cf. Jerem. XVII. 9 et Prov. XVI. 2. I. Cor. II. II sq.
Strana 26
26 M. de Janow, Regulae V. et N. T., 1. I, c. 2. 15 25 minum et supramodum sunt potentes ad inmutandum carnem eta) animam mille modis secundum se et sua propria adb) deci- piendum. Unde dictum est 1): „Non est potestas super terram, que comparetur ei." Unde christiano communiterc) volenti vigilare contra in- sultus et temptamenta demonum communiter nichil magis ex- pedit, quam gerere se in omnibus valde humilem et subiectum divine ordinacioni et voluntati atque incessanter habere desi- derium actuale et erectum in oracione ad dominum deum suum, 10 continue obsecrando, ut ipse solus custodiat et protegat a spiri- tibus vehementer nimis instantibus ad decipiendum continued et perdendum, et maxime sanctos et electos dei. Contra tales nempe nimium fervet demonum strenuitase) et malicia, et illi sunt sibi cibus electus. Et inde scriptum est 2): „Nisi tu, do- mine, servabis nos, in vanumf) vig ilamus] o[mnes] n'os]. Et nisi dominus custodierit civitatem, frustras) vigilat, qui custo- dit eam." Et quamvis solius dei est bellumb) contra Amalechitas, id est contra spiritus malos lambentes sanguinem hominum, id est 20 peccata, et quamvis solumi) deus habet moderare demonum potestatem, temperat suis, eciamk) electis, ipsorum temptamental), secundum quod dicit beatus Gregorius, tamen vult hocm) ni- chilominus et ordinavit, ut sui dilectin) non sengnes omnem vigilanciam omnemque suiipsius custodiam contra nequam et deceptorios°) spiritus haberent et tenerent, et quantum in eis est, instanter et strennue in seipsis?) et in aliis demonia debel- larent; et hoc fieri mandavit, ut patet ex scripturis dei valde multis. Et pro eo munivit deus hominem sua plurima et suf- ficienti armatura in omnibus sibi asistendoq). Et propterea cum hiis bener) stat, quod dominus spiri- 30 35 5) Regula hic datur christiano (?) contra insultus demonum C. a) in corr. et B; in C. b) et false C. c) om. C. d) cottidie 1) in vanum, etc. C; cetera om. corr. continue B. e) strenuat false B. h) bellare C. g) frustra, etc. C; cetera om. i) solus C. k) eciam 1) testamenta false B. m) hodie (hoe) B et C. n) electi B suis C. et C. 0) deceptores B et C. p) in se seipsis B. 1) quod videlicet qui- libet homo — assistendo add. A in marg. r) unde false C. 1) Job. XLI. 24. 2) Psalm. CXXVI. 1—2, ubi versus primus sic legitur: 40 „Nisi dominus aedificaverit domum, in vanum laboraverunt, qui aedificant eam."
26 M. de Janow, Regulae V. et N. T., 1. I, c. 2. 15 25 minum et supramodum sunt potentes ad inmutandum carnem eta) animam mille modis secundum se et sua propria adb) deci- piendum. Unde dictum est 1): „Non est potestas super terram, que comparetur ei." Unde christiano communiterc) volenti vigilare contra in- sultus et temptamenta demonum communiter nichil magis ex- pedit, quam gerere se in omnibus valde humilem et subiectum divine ordinacioni et voluntati atque incessanter habere desi- derium actuale et erectum in oracione ad dominum deum suum, 10 continue obsecrando, ut ipse solus custodiat et protegat a spiri- tibus vehementer nimis instantibus ad decipiendum continued et perdendum, et maxime sanctos et electos dei. Contra tales nempe nimium fervet demonum strenuitase) et malicia, et illi sunt sibi cibus electus. Et inde scriptum est 2): „Nisi tu, do- mine, servabis nos, in vanumf) vig ilamus] o[mnes] n'os]. Et nisi dominus custodierit civitatem, frustras) vigilat, qui custo- dit eam." Et quamvis solius dei est bellumb) contra Amalechitas, id est contra spiritus malos lambentes sanguinem hominum, id est 20 peccata, et quamvis solumi) deus habet moderare demonum potestatem, temperat suis, eciamk) electis, ipsorum temptamental), secundum quod dicit beatus Gregorius, tamen vult hocm) ni- chilominus et ordinavit, ut sui dilectin) non sengnes omnem vigilanciam omnemque suiipsius custodiam contra nequam et deceptorios°) spiritus haberent et tenerent, et quantum in eis est, instanter et strennue in seipsis?) et in aliis demonia debel- larent; et hoc fieri mandavit, ut patet ex scripturis dei valde multis. Et pro eo munivit deus hominem sua plurima et suf- ficienti armatura in omnibus sibi asistendoq). Et propterea cum hiis bener) stat, quod dominus spiri- 30 35 5) Regula hic datur christiano (?) contra insultus demonum C. a) in corr. et B; in C. b) et false C. c) om. C. d) cottidie 1) in vanum, etc. C; cetera om. corr. continue B. e) strenuat false B. h) bellare C. g) frustra, etc. C; cetera om. i) solus C. k) eciam 1) testamenta false B. m) hodie (hoe) B et C. n) electi B suis C. et C. 0) deceptores B et C. p) in se seipsis B. 1) quod videlicet qui- libet homo — assistendo add. A in marg. r) unde false C. 1) Job. XLI. 24. 2) Psalm. CXXVI. 1—2, ubi versus primus sic legitur: 40 „Nisi dominus aedificaverit domum, in vanum laboraverunt, qui aedificant eam."
Strana 27
Lex rationis naturalis, lex gratiae et lex scripta. 27 tuum omnis carnis, quia) non dormitabit neque dormiet, qui custodit Israel1), id est suos electos, et presertim communitatem fidelium, quam supreme diligit, juxta illud Sapiencie 2): „Diligis enim omnia, que sunt, et nichil horum odisti, que fecisti“, mox a principio non neglexit, quin precaveatb) filiis suis in futurum, nec) iterum temptet et vincatd) eos dyabolus, sicut Ewam, et seducate). Fidelis enim est deus et fuit semper ab iniciof), qui non permittit suos temptari ultra id, quod possunt, sed cum temp- tacione secundum apostolum3) et proventum solet dare. Et ita, ne nesciants) sui, quid sinth) facturi, et ne in temptacionem ita facile inducanturi) ac ne occasionem ullek) querele contra deum habeant, iuste et misericorditer providit deus a principiol) suo populo suisque electis de aliquibus gubernaculis et di- rectivis, per que seipsos gubernando possent omnium men- 15 daciorum evitare; et aliqua eorum indidit a natura, ut legem racionis naturalem, aliquibus instillavitm) ex speciali gracia, quemadmodum1) factum est patribus sanctis ante legem scrip- tam; dehinc secundum dispensacionem temporum, multiplicato dei populo et facto sibi magis peculiari et annexo, postquam 20 divisit eundem in filiis hominum et generacione maledicta, pro- vidit sibi°) de una regula solempni et famosa, remota ab omni mendacio et obliquitate iniquitatis, quam voluit?) esse wlgarem ac manifestam omni homini intelligenti et deum suum requirenti, legem scriptam videlicet eis constituens, quam 25 publice et 1) in magna claritate in monte Synai Judeis tradidit, eis loquendo de celo, non sine magnis prodigiis et portentis, clarissimaque precepta et famosa filiis suis per manum Moysi, testis fidelis, promulgando, quatenus sic domini populus com- munitus, in scriptis legis dei sui ambulans scutoque veritatis 30 5 10 22) Prima regula lex dei A. De regula solempni B. Quod regula Mo- saica est sine obliquitate C. a) oris carnis. Ecce false B. b) predicaverat false C. c) ut B. d) et vincat add. A in marg. f) ab c) A post corr.; seducat B et C. inicio mundi C. g) ne sciant false B. h) sunt C. i) iudicantur corr. 35 1) deus a principio add. A in marg. k) ullam C. inducantur A. m) instillabit B. n) ita C; haec vox abscisa est in cod. A; (lacuna) iudicium °) suisque electis — providit sibi add. A in marg., sed valde mu- habet B. q) publice et om. B. tilatum. P) volunt false B. 2) Sapientiae XI. 25. 3) I. Cor. X. 13. Cf. Psalm. CXX. 4. 40
Lex rationis naturalis, lex gratiae et lex scripta. 27 tuum omnis carnis, quia) non dormitabit neque dormiet, qui custodit Israel1), id est suos electos, et presertim communitatem fidelium, quam supreme diligit, juxta illud Sapiencie 2): „Diligis enim omnia, que sunt, et nichil horum odisti, que fecisti“, mox a principio non neglexit, quin precaveatb) filiis suis in futurum, nec) iterum temptet et vincatd) eos dyabolus, sicut Ewam, et seducate). Fidelis enim est deus et fuit semper ab iniciof), qui non permittit suos temptari ultra id, quod possunt, sed cum temp- tacione secundum apostolum3) et proventum solet dare. Et ita, ne nesciants) sui, quid sinth) facturi, et ne in temptacionem ita facile inducanturi) ac ne occasionem ullek) querele contra deum habeant, iuste et misericorditer providit deus a principiol) suo populo suisque electis de aliquibus gubernaculis et di- rectivis, per que seipsos gubernando possent omnium men- 15 daciorum evitare; et aliqua eorum indidit a natura, ut legem racionis naturalem, aliquibus instillavitm) ex speciali gracia, quemadmodum1) factum est patribus sanctis ante legem scrip- tam; dehinc secundum dispensacionem temporum, multiplicato dei populo et facto sibi magis peculiari et annexo, postquam 20 divisit eundem in filiis hominum et generacione maledicta, pro- vidit sibi°) de una regula solempni et famosa, remota ab omni mendacio et obliquitate iniquitatis, quam voluit?) esse wlgarem ac manifestam omni homini intelligenti et deum suum requirenti, legem scriptam videlicet eis constituens, quam 25 publice et 1) in magna claritate in monte Synai Judeis tradidit, eis loquendo de celo, non sine magnis prodigiis et portentis, clarissimaque precepta et famosa filiis suis per manum Moysi, testis fidelis, promulgando, quatenus sic domini populus com- munitus, in scriptis legis dei sui ambulans scutoque veritatis 30 5 10 22) Prima regula lex dei A. De regula solempni B. Quod regula Mo- saica est sine obliquitate C. a) oris carnis. Ecce false B. b) predicaverat false C. c) ut B. d) et vincat add. A in marg. f) ab c) A post corr.; seducat B et C. inicio mundi C. g) ne sciant false B. h) sunt C. i) iudicantur corr. 35 1) deus a principio add. A in marg. k) ullam C. inducantur A. m) instillabit B. n) ita C; haec vox abscisa est in cod. A; (lacuna) iudicium °) suisque electis — providit sibi add. A in marg., sed valde mu- habet B. q) publice et om. B. tilatum. P) volunt false B. 2) Sapientiae XI. 25. 3) I. Cor. X. 13. Cf. Psalm. CXX. 4. 40
Strana 28
M. de Janow, Regulae V. et N. T., 1. I, c. 2 et 3. 10 28 eius circumdatus, non timeret a timore nocturno, a sagittaa) volante in die, a negocio perambulante in tenebris, abb) incursu et demonio meridiano1), ut per hoc intelligeret vias suas tam- quam populus sapiens, sicut scriptum est Deuteron. IIII°2) „Scitis, quod docuerim vos precepta atque iusticias, sicud man- davit michi dominus deus meus; sic facietis in terra ea, quam possessuri estis. Et observabitis et implebitis opere. Hec est enim vestra sapiencia et intellectus coram populis, ut audientes universi precepta hec dicant: ,En, populus sapiens et intelli- gens'". Et infra3): „Que est alia gens sic inclita, ut habeat cerimonias iustaque iudicia et universam legem, quam ego pro- ponam ante oculos vestros. Custodi igitur temetipsum sollicite et ne obliviscaris verborum, que viderunt oculi tui et ne exci- dant dec) corde tuo cunctis diebus vite tue. Docebis ea filios 15 ac nepotes tuos." Hec itaque verba legis amator animarum, deus, suo po- pulo prebuit tam palam, tam solempniter, cum tam probatis testibus, magnis signis, ut dictum est, prodigiis et portentis, quatenus per ea et in eis custodientes sollicite semetipsos, filii 20 sui machinaciones spirituum mendacii evitarent. Addidit insuper quasdam regulas speciales, per quas pseudoprophete a prophetis veritatis discernantur. Quarum una estd) Deuteronomii XIII° c. 4), ubi dicitur: „Si surrexerint in medio tui prophetantes, aut quis sompnium 25 vidisse se dicat, et predixerit signum atquee) portentum, et evenerit, quod locutus est, et dixerit tibi: ,Eamus et sequamur deos alienos, quos ignoras, et serviamus eis', non audies verba prophete illius aut sompniatoris, quia temptat vos dominus deus vester, ut palam sciat, [f. 8a] utrum diligitis eum, an non, in toto 30 corde et in tota anima vestra. Dominum deum vestrum sequi- 35 7) Quod seniores scientes legem debent docere minores C. 16) Contra spiritus mendacii C. 21) Regule speciales 38 A. 23) De sompnio regule A. 23) Prima regula A. Regula pro discrecione spirituum de Veteri Te- stamento C. a) ita B et C; sigitta A. b) et ab C. c) a C. d) om. C. e) ac C. 1) Cf. Psalm. XC. 6. 2) Deuter. IV. 5—6. 4) Deuter. XIII. 1—5. 3) Deuter. IV. 8—9. 40
M. de Janow, Regulae V. et N. T., 1. I, c. 2 et 3. 10 28 eius circumdatus, non timeret a timore nocturno, a sagittaa) volante in die, a negocio perambulante in tenebris, abb) incursu et demonio meridiano1), ut per hoc intelligeret vias suas tam- quam populus sapiens, sicut scriptum est Deuteron. IIII°2) „Scitis, quod docuerim vos precepta atque iusticias, sicud man- davit michi dominus deus meus; sic facietis in terra ea, quam possessuri estis. Et observabitis et implebitis opere. Hec est enim vestra sapiencia et intellectus coram populis, ut audientes universi precepta hec dicant: ,En, populus sapiens et intelli- gens'". Et infra3): „Que est alia gens sic inclita, ut habeat cerimonias iustaque iudicia et universam legem, quam ego pro- ponam ante oculos vestros. Custodi igitur temetipsum sollicite et ne obliviscaris verborum, que viderunt oculi tui et ne exci- dant dec) corde tuo cunctis diebus vite tue. Docebis ea filios 15 ac nepotes tuos." Hec itaque verba legis amator animarum, deus, suo po- pulo prebuit tam palam, tam solempniter, cum tam probatis testibus, magnis signis, ut dictum est, prodigiis et portentis, quatenus per ea et in eis custodientes sollicite semetipsos, filii 20 sui machinaciones spirituum mendacii evitarent. Addidit insuper quasdam regulas speciales, per quas pseudoprophete a prophetis veritatis discernantur. Quarum una estd) Deuteronomii XIII° c. 4), ubi dicitur: „Si surrexerint in medio tui prophetantes, aut quis sompnium 25 vidisse se dicat, et predixerit signum atquee) portentum, et evenerit, quod locutus est, et dixerit tibi: ,Eamus et sequamur deos alienos, quos ignoras, et serviamus eis', non audies verba prophete illius aut sompniatoris, quia temptat vos dominus deus vester, ut palam sciat, [f. 8a] utrum diligitis eum, an non, in toto 30 corde et in tota anima vestra. Dominum deum vestrum sequi- 35 7) Quod seniores scientes legem debent docere minores C. 16) Contra spiritus mendacii C. 21) Regule speciales 38 A. 23) De sompnio regule A. 23) Prima regula A. Regula pro discrecione spirituum de Veteri Te- stamento C. a) ita B et C; sigitta A. b) et ab C. c) a C. d) om. C. e) ac C. 1) Cf. Psalm. XC. 6. 2) Deuter. IV. 5—6. 4) Deuter. XIII. 1—5. 3) Deuter. IV. 8—9. 40
Strana 29
Regulae speciales tres. — Quatuor regulae V. T. 29 mini et ipsum timete, mandata illius custodite et audite vocem eius. Ipsi soli servietis et ipsi adherebitis, propheta autem ille aut fictora) sompniorum interficietur, quia locutus est, ut vos averteret a domino deo vestro." Et post pauca sequitur alia regula ibidem, que est talis 1) : „Si tibi voluerit perswadere frater tuus, filius matris tue, aut filius tuus vel filia tua sive uxor, que est in synu tuo, aut ami- cus, quem diligis, ut animam tuam, clam dicens: ,Eamus et ser- viamus diis alienis, quos ignoras tu et patres tui cunctarum in circuitu gencium, que iuxta vel procul sunt ab inicio usque ad finem terre', non acquiescas ei nec audias, neque parcat ei ocu- lus tuus, ut miserearis et ocultes eum, sed statim interficies eum." Enimvero apposuit et aliam regulam pro spiritu [s] mendacii prophetarum cognicione Deutero. XVIII. d. 2): „Quod si tacita cogitacione responderis, quomodo possum intelligere verbum, quod non est locutus dominus? Hoc habebis signum, quod in nomine domini propheta ille predixerit, et non eveneritb). Hec dominus non est locutus, sed per tumorem animi sui propheta confixit, et idcirco non timebise) eum." 5 10 Capitulum tercium. 20 De quatuor documentis tractis ex quatuor prefatis regulis pro discrecione spirituum diversorumd). Ex istis quadruplex doctrina regulativa sive re- gula evidens potest colligi et approbata in stilo planiori et magis accomodo huic inquisicioni, quam tractandam domino 25 Jhesu crucifixo propicio inchoavi. Per quam regulam possunt spiritus mendacii ac veritatis in prophetis aliquo modoe) discerni, ymmo eciam per eam poterit homo quilibet cum adiutoriof) 5) 2a regula specialis A. 13) 3a regula specialis A. 14) De discrecione spiritus Deuter. XVIII. C. 21) De quatuor regulis congnoscendi spiritus ad examinandum vitam 30 suam C. 26) Nota pro te congnoscendo (?) A. a) factor C. b) invenerit B. c) amabis corr. A in marg. 1) per adiutorium C. 1, B et C add. e) add. A in marg. 1) Deuter. XIII. 6—9. 2) Deuter. XVIII. 21—22. d) ita 35
Regulae speciales tres. — Quatuor regulae V. T. 29 mini et ipsum timete, mandata illius custodite et audite vocem eius. Ipsi soli servietis et ipsi adherebitis, propheta autem ille aut fictora) sompniorum interficietur, quia locutus est, ut vos averteret a domino deo vestro." Et post pauca sequitur alia regula ibidem, que est talis 1) : „Si tibi voluerit perswadere frater tuus, filius matris tue, aut filius tuus vel filia tua sive uxor, que est in synu tuo, aut ami- cus, quem diligis, ut animam tuam, clam dicens: ,Eamus et ser- viamus diis alienis, quos ignoras tu et patres tui cunctarum in circuitu gencium, que iuxta vel procul sunt ab inicio usque ad finem terre', non acquiescas ei nec audias, neque parcat ei ocu- lus tuus, ut miserearis et ocultes eum, sed statim interficies eum." Enimvero apposuit et aliam regulam pro spiritu [s] mendacii prophetarum cognicione Deutero. XVIII. d. 2): „Quod si tacita cogitacione responderis, quomodo possum intelligere verbum, quod non est locutus dominus? Hoc habebis signum, quod in nomine domini propheta ille predixerit, et non eveneritb). Hec dominus non est locutus, sed per tumorem animi sui propheta confixit, et idcirco non timebise) eum." 5 10 Capitulum tercium. 20 De quatuor documentis tractis ex quatuor prefatis regulis pro discrecione spirituum diversorumd). Ex istis quadruplex doctrina regulativa sive re- gula evidens potest colligi et approbata in stilo planiori et magis accomodo huic inquisicioni, quam tractandam domino 25 Jhesu crucifixo propicio inchoavi. Per quam regulam possunt spiritus mendacii ac veritatis in prophetis aliquo modoe) discerni, ymmo eciam per eam poterit homo quilibet cum adiutoriof) 5) 2a regula specialis A. 13) 3a regula specialis A. 14) De discrecione spiritus Deuter. XVIII. C. 21) De quatuor regulis congnoscendi spiritus ad examinandum vitam 30 suam C. 26) Nota pro te congnoscendo (?) A. a) factor C. b) invenerit B. c) amabis corr. A in marg. 1) per adiutorium C. 1, B et C add. e) add. A in marg. 1) Deuter. XIII. 6—9. 2) Deuter. XVIII. 21—22. d) ita 35
Strana 30
30 M. de Janow, Regulae V. et N. T., 1. 1, c. 3 et 4. 5 20 25 Jhesu Christia) spiritum proprium, unde veniat aut quo vadat, scire et dimetiri, aut quali spiritu, utrum bono malove, homo sit visitatusb), et hoc quoad sompnia suas), verba, consilia, co- gitatus et universas acciones, quantum admittit possibilitas sta- tus huius vite, si non negligat sagaciter perscrutari ea, que aput se seu intus vel extra peraguntur. Prima regula est tracta a solempni et wlgari regula prelibata, videlicet ut vigilanter et assidué videatur, utrum dei legi et eius preceptis sunt actus hominis aut cogitatus aut con- to silia conformia et ad ea directivi [sic]. Secundum documentum est ex secunda regula, ut sa- gaciter videatur, si actus, cogitatus, consilia et alia hominis suntd) a deo et ab eius sacramentis abductiva. Tercium documentum est ex tercia prefata regula, ut 15 diligenter videatur, si actus, cogitatus et consilia non inducant ad amorem carnalem et dileccionem huius mundi. Quartum est ex quarta, ut examinetur, si illa, que bene sunt et ex fide inchoata, ad bonum finem dirigant et salutarem et in eo terminentur. Similiter potest dici de discrecione spirituum aliorum, puta consiliariorum suorume), doctorum et prophetarum: primo, ut mente vigili discuciatur, si conformiter locun- tur legi divine communif) et wlgate solempniter in dei ecclesia, et ea, que sunt expresse dei precepta et sacramenta, constanter et manifestes) et non in ocultis mandant, docent, prophetant, et in nullo scripture sancte adversando, quin ymmo contra- dicentibus viriliter resistendo, proinde eciam mortis periculis obicientes semetipsos; secundo, ut spiritu intellectus iudicetur, si ea, que docent, 30 prophetant et mandant, ad fidem, spem et caritatem Christi Jhesu conducant et dirigant atque edificent ad eius sacramenta et precepta; 35 7) Prima regula A. 1a regula de discrecione spirituum C. 11) 2a regula C. 14) 3a regula C. 22) 1a regula de discrecione spirituum aliorum C. b) fit visitatus A; a) cum adiutorio Jhesu Christi add. A in marg. d) non sunt corr. sunt A; non c) A lineae superpos. usitatus B. 1) et communi C. sunt B et C. e) suorum prelatorum, doctorum C. 40 2) manifesta C.
30 M. de Janow, Regulae V. et N. T., 1. 1, c. 3 et 4. 5 20 25 Jhesu Christia) spiritum proprium, unde veniat aut quo vadat, scire et dimetiri, aut quali spiritu, utrum bono malove, homo sit visitatusb), et hoc quoad sompnia suas), verba, consilia, co- gitatus et universas acciones, quantum admittit possibilitas sta- tus huius vite, si non negligat sagaciter perscrutari ea, que aput se seu intus vel extra peraguntur. Prima regula est tracta a solempni et wlgari regula prelibata, videlicet ut vigilanter et assidué videatur, utrum dei legi et eius preceptis sunt actus hominis aut cogitatus aut con- to silia conformia et ad ea directivi [sic]. Secundum documentum est ex secunda regula, ut sa- gaciter videatur, si actus, cogitatus, consilia et alia hominis suntd) a deo et ab eius sacramentis abductiva. Tercium documentum est ex tercia prefata regula, ut 15 diligenter videatur, si actus, cogitatus et consilia non inducant ad amorem carnalem et dileccionem huius mundi. Quartum est ex quarta, ut examinetur, si illa, que bene sunt et ex fide inchoata, ad bonum finem dirigant et salutarem et in eo terminentur. Similiter potest dici de discrecione spirituum aliorum, puta consiliariorum suorume), doctorum et prophetarum: primo, ut mente vigili discuciatur, si conformiter locun- tur legi divine communif) et wlgate solempniter in dei ecclesia, et ea, que sunt expresse dei precepta et sacramenta, constanter et manifestes) et non in ocultis mandant, docent, prophetant, et in nullo scripture sancte adversando, quin ymmo contra- dicentibus viriliter resistendo, proinde eciam mortis periculis obicientes semetipsos; secundo, ut spiritu intellectus iudicetur, si ea, que docent, 30 prophetant et mandant, ad fidem, spem et caritatem Christi Jhesu conducant et dirigant atque edificent ad eius sacramenta et precepta; 35 7) Prima regula A. 1a regula de discrecione spirituum C. 11) 2a regula C. 14) 3a regula C. 22) 1a regula de discrecione spirituum aliorum C. b) fit visitatus A; a) cum adiutorio Jhesu Christi add. A in marg. d) non sunt corr. sunt A; non c) A lineae superpos. usitatus B. 1) et communi C. sunt B et C. e) suorum prelatorum, doctorum C. 40 2) manifesta C.
Strana 31
Quatuor regulae V. T. — Exempla: Jeremias Gamaliel. 31 tercio, si ea, que docent, prophetant et mandant, non declinant ad blandimenta carnis et pompam et avariciam huius vite secularis; quarto, si ea, que docent, prophetant et mandant, ad finem sedule verbis confirment et facto prosequantur. Verump- tamen ista regula ultima superius ex Deuteronomio assignataa) valet pociusb) ad visiones et sompnia prophetarum coaptari, puta si ea, que viderunt huiusmodi aut se asserant vidisse, per veritatem compleantur et ad laudem dei et profectum miseri- cordie eius et iusticie terminenture). 10 Capitulum quartum. Quod istis regulis 4or et documentis pro discrecione spirituumd) prophetarum ad multa utebantur in Veteri Testamentoe). Per has namque predictas regulas omnia facta, revelacio- nesf) et doctrine prophetarum, an ex deo fuerints) vel non, in 15 Veteri Testamento probabanturh), velutii) patet Jeremie XXVIII°. c. 1), ubi Jeremias, propheta domini, contendens cum Anania pseudopropheta, ad prefatas regulas se referebatk), di- cens: „Verumptamen audi [f. 8a] verbum hoc, quod ego loquor in auribus tuis et in auribus universi populi, prophete, qui 20 fuerunt ante te et ante me ab inicio, prophetaverunt super ter- ras multas et super regna multa de prelio et del) affliccione et fame. Propheta, qui vaticinatus est pacem, cum venerit ver- bum eius, scietur propheta, quem miserit dominus in veritate. Unde ibidem consequenter habetur, quod Ananias, propheta 25 falsigrafus, licet Jeremie, prophete domini, animose dicto facto- que obstitisset, tamen suas asserciones, quas ex deo fore men- ciebatur, non usque ad finem confirmavit et perduxit, sed cap- tus suo mendacio, evanuit, iustam in eodem anno perferens 17) Quod Jeremias contendit cum Anania A. a) superius — assignata add. A in marg. b) apcius B et C. c) et e) ita A, B et C ad laudem — terminentur add. A. d) spirituum et B. add. f) et revelaciones C. g) fuerunt C. h) in cod. A sequebatur: Pone- i) ve- bantque discrecionem istam spirituum prophetarum, sed deletum est. 1) om. C. lut C. k) preferrebat C. 30 35 1) Jerem. XXVIII. 7—9.
Quatuor regulae V. T. — Exempla: Jeremias Gamaliel. 31 tercio, si ea, que docent, prophetant et mandant, non declinant ad blandimenta carnis et pompam et avariciam huius vite secularis; quarto, si ea, que docent, prophetant et mandant, ad finem sedule verbis confirment et facto prosequantur. Verump- tamen ista regula ultima superius ex Deuteronomio assignataa) valet pociusb) ad visiones et sompnia prophetarum coaptari, puta si ea, que viderunt huiusmodi aut se asserant vidisse, per veritatem compleantur et ad laudem dei et profectum miseri- cordie eius et iusticie terminenture). 10 Capitulum quartum. Quod istis regulis 4or et documentis pro discrecione spirituumd) prophetarum ad multa utebantur in Veteri Testamentoe). Per has namque predictas regulas omnia facta, revelacio- nesf) et doctrine prophetarum, an ex deo fuerints) vel non, in 15 Veteri Testamento probabanturh), velutii) patet Jeremie XXVIII°. c. 1), ubi Jeremias, propheta domini, contendens cum Anania pseudopropheta, ad prefatas regulas se referebatk), di- cens: „Verumptamen audi [f. 8a] verbum hoc, quod ego loquor in auribus tuis et in auribus universi populi, prophete, qui 20 fuerunt ante te et ante me ab inicio, prophetaverunt super ter- ras multas et super regna multa de prelio et del) affliccione et fame. Propheta, qui vaticinatus est pacem, cum venerit ver- bum eius, scietur propheta, quem miserit dominus in veritate. Unde ibidem consequenter habetur, quod Ananias, propheta 25 falsigrafus, licet Jeremie, prophete domini, animose dicto facto- que obstitisset, tamen suas asserciones, quas ex deo fore men- ciebatur, non usque ad finem confirmavit et perduxit, sed cap- tus suo mendacio, evanuit, iustam in eodem anno perferens 17) Quod Jeremias contendit cum Anania A. a) superius — assignata add. A in marg. b) apcius B et C. c) et e) ita A, B et C ad laudem — terminentur add. A. d) spirituum et B. add. f) et revelaciones C. g) fuerunt C. h) in cod. A sequebatur: Pone- i) ve- bantque discrecionem istam spirituum prophetarum, sed deletum est. 1) om. C. lut C. k) preferrebat C. 30 35 1) Jerem. XXVIII. 7—9.
Strana 32
32 M. de Janow, Regulae V. et N. T., 1. I, c. 4 et 5. mortis sue ulcionem; Jeremias autem, propheta domini, usque ad finem perstitit, viarum domini fidelis assertor, maxime per multam pacienciam suam veritatem comprobando, juxta illud proverbium: „Doctrina viri per pacienciam congnoscitur.“ Pro- 5 verb. 191). Sed et Gamaliel, tamquam doctus scriba in lege Moysy, transmisita) consilium Judeorum esitanciumb), quid sint facturi de apostolis domini, ad predictas regulas, ut probarent aposto- los Jhesu, quo spiritu agerentur, prout narrat Actuum aposto- 10 lorum hystoria, ubi dixit2): „Viri Israelite, attendite vobis super hominibus istis, quid acturi sitis.“ Et paulo post 3): „Et nunc itaque dico vobis: Discedite ab hominibus istis et sinite illos, quoniam si est ex hominibus consilium hoc aut opus, dissol- vetur. Si vero ex deo est, non poteritis illud dissolvere, ne forte 15 et deo videamini repugnare." Et ita secundum hec pauca diligens indagator scriptura- rum multa alia inveniet in lege veteri et prophetis, que fuerunt ad istas predictas regulas adducta et secundum eas probata, an ex deo sint vel nonc). 20 Capitulum quintum. De sufficiencia et distinccione quatuor predictarum regularumd). Hec sunt quatuor regule et saltem famosiores et magis ad propositum, quas ego colligere potui ad discrecionem spirituum dee) Veteri Testamento, date hominibus per deum solempniter 25 in exordiof) legis et prophetarum. Quarum 4org) regularum sufficiencia sic potest con- grue assignari: Quoniam omnis docens, mandans et prophetans exh) sui cordis habundancia loquitur, prout Veritas dicit4): „Ex habundancia cordis os loquitur"i): vel igitur loquitur a dei spi- ritu repletus vel a spiritu mendacii occupatus. Si loquitur a spiritu dei, hoc dupliciter: vel loquitur tantum legem dei, 30 c) om. B et C; non pro- a) transivit B et C. b) hesitancium C. e) ex C. d) ita A BC add. bata (sic) A. Et ita — probata add. A. f) exhordio B. g) add. A super lineam. — i) prout h) non ex C. 35 loquitur add. A in marg. 1) Prov. XIX. 11. 2) Act. V. 35. 3) Act. V. 38—39. 4) Matth. XII. 34.
32 M. de Janow, Regulae V. et N. T., 1. I, c. 4 et 5. mortis sue ulcionem; Jeremias autem, propheta domini, usque ad finem perstitit, viarum domini fidelis assertor, maxime per multam pacienciam suam veritatem comprobando, juxta illud proverbium: „Doctrina viri per pacienciam congnoscitur.“ Pro- 5 verb. 191). Sed et Gamaliel, tamquam doctus scriba in lege Moysy, transmisita) consilium Judeorum esitanciumb), quid sint facturi de apostolis domini, ad predictas regulas, ut probarent aposto- los Jhesu, quo spiritu agerentur, prout narrat Actuum aposto- 10 lorum hystoria, ubi dixit2): „Viri Israelite, attendite vobis super hominibus istis, quid acturi sitis.“ Et paulo post 3): „Et nunc itaque dico vobis: Discedite ab hominibus istis et sinite illos, quoniam si est ex hominibus consilium hoc aut opus, dissol- vetur. Si vero ex deo est, non poteritis illud dissolvere, ne forte 15 et deo videamini repugnare." Et ita secundum hec pauca diligens indagator scriptura- rum multa alia inveniet in lege veteri et prophetis, que fuerunt ad istas predictas regulas adducta et secundum eas probata, an ex deo sint vel nonc). 20 Capitulum quintum. De sufficiencia et distinccione quatuor predictarum regularumd). Hec sunt quatuor regule et saltem famosiores et magis ad propositum, quas ego colligere potui ad discrecionem spirituum dee) Veteri Testamento, date hominibus per deum solempniter 25 in exordiof) legis et prophetarum. Quarum 4org) regularum sufficiencia sic potest con- grue assignari: Quoniam omnis docens, mandans et prophetans exh) sui cordis habundancia loquitur, prout Veritas dicit4): „Ex habundancia cordis os loquitur"i): vel igitur loquitur a dei spi- ritu repletus vel a spiritu mendacii occupatus. Si loquitur a spiritu dei, hoc dupliciter: vel loquitur tantum legem dei, 30 c) om. B et C; non pro- a) transivit B et C. b) hesitancium C. e) ex C. d) ita A BC add. bata (sic) A. Et ita — probata add. A. f) exhordio B. g) add. A super lineam. — i) prout h) non ex C. 35 loquitur add. A in marg. 1) Prov. XIX. 11. 2) Act. V. 35. 3) Act. V. 38—39. 4) Matth. XII. 34.
Strana 33
De sufficientia et distinctione reg. I. et II. (doctores veritatis). 33 vel ex lege dei, manifeste, ex scripturis, quidquid loquitur, con- firmansa) se statutis ecclesie publicis, et zelat pro dei lege et preceptis eius adimplendis: et tuncb) sequitur regulam pri- mam iam superius assignatame). Et istius habet homo signum evidens, cum „in lege do- mini est voluntas eius et in lege domini meditabiturd) die ac nocte“ 1), et tota die colloquitur et illa solum precipit et con- sulit, que conferunt ad dei precepta adimplenda. Et illud sig- num manifeste in capite libri scriptum est, ubi dicitur 2): „Bea- tus vir, qui non abiit in consilio inpiorum, sed in lege domini fuit voluntas eius“, etc. Sequitur 3): „Non sic inpii, non sice).“ Ecce, propheta David per hanc regulam ponit et docet piorum et inpiorum discrecionem. Vel loquitur huiusmodi propheta aut doctor a spiritu sancto inmediate visitatusf), de quo scriptum est 4): „Non enim estis voss), qui loquimini, sed spiritus patris vestrih), qui loquitur in vobis.“ Et Petrus in canonica secunda primo ca°5): „Non enim voluntate humana allata est aliquando prophecia, sed spiritu sancto inspirati, locuti sunt sancti dei homines." Et ita sequitur secundam regulam prenotatam, et sig- 20 num illius erit evidens, si ea, que loquitur, manifeste edificent in populo fidem, spem et caritatem, et si talia, que loquitur, magis ac magis invalescunt et precipue a resistencia eis occur- rente, utpote evidenter relucet in Moyse et Aron prophetis cum magis Pharaonis, et in Jeremia propheta, qui dixit de se ipso: 25 „Non recordabor domini neque loquar ultra in nomine eius, et factus est1) sermo domini in corde meo quasi ignis estuans, clau- susque in ossibus meis, et defeci, ferre non sustinens.“ Jerem. XX. d.6) Similiter patet hoc idemk) de Jona, eiusdem IIII° a.7), in Tharsum fugiente, et de apostolis Jhesu Christi Act. Vo e.s), ubi apostoli ad concilium Judeorum dixerunt: „Obedire oportet deo magis, quam hominibus.“ Sed et omnibus veracibus con- fessoribus catholice veritatis, qui omnes testimonio fidei in hoc 5 10 15 30 25) Quo modo Jeremias probat spiritum, si ex deo est C. a) ita A et B; conformans C. b) add. A in marg. c) signatam 35 corr. assignatam A; sequitur regula prima.. assignata C. d) meditatur C. c) sic, etc. C. f) usitatus B. g) vos estis magis C. h) vestris false B. i) A sup. lin. add. k) om. B. 1) Psalm. I. 2. 2) Psalm I. 1. 2. 3) Psalm. I. 4. 4) Matth. X. 20. 5) II. Petri I. 21. 8) Act. V. 29. 40 7) Jonae IV. 2. 6) Jerem. XX. 9. KYBAL: M. de Janow Regulac. I. 3
De sufficientia et distinctione reg. I. et II. (doctores veritatis). 33 vel ex lege dei, manifeste, ex scripturis, quidquid loquitur, con- firmansa) se statutis ecclesie publicis, et zelat pro dei lege et preceptis eius adimplendis: et tuncb) sequitur regulam pri- mam iam superius assignatame). Et istius habet homo signum evidens, cum „in lege do- mini est voluntas eius et in lege domini meditabiturd) die ac nocte“ 1), et tota die colloquitur et illa solum precipit et con- sulit, que conferunt ad dei precepta adimplenda. Et illud sig- num manifeste in capite libri scriptum est, ubi dicitur 2): „Bea- tus vir, qui non abiit in consilio inpiorum, sed in lege domini fuit voluntas eius“, etc. Sequitur 3): „Non sic inpii, non sice).“ Ecce, propheta David per hanc regulam ponit et docet piorum et inpiorum discrecionem. Vel loquitur huiusmodi propheta aut doctor a spiritu sancto inmediate visitatusf), de quo scriptum est 4): „Non enim estis voss), qui loquimini, sed spiritus patris vestrih), qui loquitur in vobis.“ Et Petrus in canonica secunda primo ca°5): „Non enim voluntate humana allata est aliquando prophecia, sed spiritu sancto inspirati, locuti sunt sancti dei homines." Et ita sequitur secundam regulam prenotatam, et sig- 20 num illius erit evidens, si ea, que loquitur, manifeste edificent in populo fidem, spem et caritatem, et si talia, que loquitur, magis ac magis invalescunt et precipue a resistencia eis occur- rente, utpote evidenter relucet in Moyse et Aron prophetis cum magis Pharaonis, et in Jeremia propheta, qui dixit de se ipso: 25 „Non recordabor domini neque loquar ultra in nomine eius, et factus est1) sermo domini in corde meo quasi ignis estuans, clau- susque in ossibus meis, et defeci, ferre non sustinens.“ Jerem. XX. d.6) Similiter patet hoc idemk) de Jona, eiusdem IIII° a.7), in Tharsum fugiente, et de apostolis Jhesu Christi Act. Vo e.s), ubi apostoli ad concilium Judeorum dixerunt: „Obedire oportet deo magis, quam hominibus.“ Sed et omnibus veracibus con- fessoribus catholice veritatis, qui omnes testimonio fidei in hoc 5 10 15 30 25) Quo modo Jeremias probat spiritum, si ex deo est C. a) ita A et B; conformans C. b) add. A in marg. c) signatam 35 corr. assignatam A; sequitur regula prima.. assignata C. d) meditatur C. c) sic, etc. C. f) usitatus B. g) vos estis magis C. h) vestris false B. i) A sup. lin. add. k) om. B. 1) Psalm. I. 2. 2) Psalm I. 1. 2. 3) Psalm. I. 4. 4) Matth. X. 20. 5) II. Petri I. 21. 8) Act. V. 29. 40 7) Jonae IV. 2. 6) Jerem. XX. 9. KYBAL: M. de Janow Regulac. I. 3
Strana 34
34 M. de Janow, Regulae V. et N. T., 1. 1, c. 6. 10 sunt probati, quod quanto magis eos reges et presidesa) et falsi prophete propter verbum, quod locuti sunt, terrebant minis et tormentis, volentes ab eo, quod affirmabant, impedire, ipsi tanto magis ea, que affirmabant, expediebant et ad suum comple- 5 mentum irrefragabiliter procedebant. Harum regularum duarum differenciam apostolus innuit Ia Cor. VII.°1), dicens: „Hiis, qui iuncti sunt matrimonio, preci- pio non ego, sed dominus.“ Et hoc dicit quoad primam re- gulam. Et paulo post 2): „Ceteris autem dico, ego, non dominus. Et infra ad propositum3): „Puto autem, quod et ego spiritum dei habeam.“ Et hoc dicit quoad secundam regulam. Ad has eciam regulas dominus Jhesus Pylatum de se te- stantem remisit, dicens 4): „A te ipso hoc dicis, an alius dixit tibi?“ 15 Et sic habetur sufficiencia duarum primarum regularum. Capitulum sextum.b) 20 25 Vel loquitur propheta et quicumque doctor spiritu men- dacii occupatus, et hoc similitere) dupliciter: vel a spiritu ma- ligno vel a spiritu suo proprio. Si a spiritu Sathane, et tunc tercia regula ex pre- dictis notat et demonstrat eos et omnesd) similese). Cuius si g- num est, si cum amaro zelo et crudeli animo loquatur, quod maxime per sui ipsius elacionem et superbiam congnoscetur tunc, dum talem contigerit corripi vel pati iniuriam aut doceri. Pro eo scriptum est 5): „Quod si zelum amarum habetis et con- tenciones sunt in cordibus vestris, nolite gloriari et mendaces esse adversus veritatem. Non est enim ista sapiencia desursum descendens, sed terrena, animalis, dyabolicaf). Ubi enim zelus et contencio, ibis) inconstancia et omne opus prawm.“ Et pro- 30 verbium Salomonis superius allegatum6), videlicet: „Doctrina viri per pacienciam cognoscitur“, utpote apparuit lucide in Pha- 21) Im signum A ct C. a) quod — presides add. A in marg. b) inscriptio deest et in cod. A e) notat d) omnino B et C. et in cod. B et C. c) add. A super lineam. f) et dyabolica C. g) om. C. 35 — similes add. A in marg. 1) I. Corinth. VII. 10. 2) I. Corinth. VII. 12. 3) I. Corinth. VII. 30. *) Prov. XIX. II. 4) Joan. XVIII. 34. 5) Jac. III. 14—17.
34 M. de Janow, Regulae V. et N. T., 1. 1, c. 6. 10 sunt probati, quod quanto magis eos reges et presidesa) et falsi prophete propter verbum, quod locuti sunt, terrebant minis et tormentis, volentes ab eo, quod affirmabant, impedire, ipsi tanto magis ea, que affirmabant, expediebant et ad suum comple- 5 mentum irrefragabiliter procedebant. Harum regularum duarum differenciam apostolus innuit Ia Cor. VII.°1), dicens: „Hiis, qui iuncti sunt matrimonio, preci- pio non ego, sed dominus.“ Et hoc dicit quoad primam re- gulam. Et paulo post 2): „Ceteris autem dico, ego, non dominus. Et infra ad propositum3): „Puto autem, quod et ego spiritum dei habeam.“ Et hoc dicit quoad secundam regulam. Ad has eciam regulas dominus Jhesus Pylatum de se te- stantem remisit, dicens 4): „A te ipso hoc dicis, an alius dixit tibi?“ 15 Et sic habetur sufficiencia duarum primarum regularum. Capitulum sextum.b) 20 25 Vel loquitur propheta et quicumque doctor spiritu men- dacii occupatus, et hoc similitere) dupliciter: vel a spiritu ma- ligno vel a spiritu suo proprio. Si a spiritu Sathane, et tunc tercia regula ex pre- dictis notat et demonstrat eos et omnesd) similese). Cuius si g- num est, si cum amaro zelo et crudeli animo loquatur, quod maxime per sui ipsius elacionem et superbiam congnoscetur tunc, dum talem contigerit corripi vel pati iniuriam aut doceri. Pro eo scriptum est 5): „Quod si zelum amarum habetis et con- tenciones sunt in cordibus vestris, nolite gloriari et mendaces esse adversus veritatem. Non est enim ista sapiencia desursum descendens, sed terrena, animalis, dyabolicaf). Ubi enim zelus et contencio, ibis) inconstancia et omne opus prawm.“ Et pro- 30 verbium Salomonis superius allegatum6), videlicet: „Doctrina viri per pacienciam cognoscitur“, utpote apparuit lucide in Pha- 21) Im signum A ct C. a) quod — presides add. A in marg. b) inscriptio deest et in cod. A e) notat d) omnino B et C. et in cod. B et C. c) add. A super lineam. f) et dyabolica C. g) om. C. 35 — similes add. A in marg. 1) I. Corinth. VII. 10. 2) I. Corinth. VII. 12. 3) I. Corinth. VII. 30. *) Prov. XIX. II. 4) Joan. XVIII. 34. 5) Jac. III. 14—17.
Strana 35
Regulae III. signum 1. et 2. de pseudoprophetis. 35 riseis et Judeis et in Jhesu eos docente et corrigente et ceco nato cum Phariseis de Jhesu2) colloquente. Infallibilis namque semper fuit et est illa regula, quod viri ortodoxi et cordati pro veritate et sapientes semper corri- pientesb) se diligunt et iniuriantese) sibi sine zelo amaro equa- nimiter sufferunt et dantibus eis scienciam gloriam retribuunt, sicut scriptum est Ecclesiastici LI° f. 1): „Danti michi scienciam dabo gloriam“, manifeste autem adulantibus sibi indignantur sancti, prout dicit psalmus2): „Corripiet me iustus in miseri- cordia et increpabitd) me, oleum autem peccatoris non inpiguet caput meum“; solummodo vero contra dei disciplinam resisten- tes et eius veritatem obpugnantes ex animo irascuntur et eos persecuntur, quia dicit Jeronymus: „Non irasci, in quibus oportet, insipientis este). Item Crisostomus: „Itaque qui cum causa irascitur, non peccat. Paciencia enim irracionabilis et vicia seminat et virtutes exstirpat.“ Homines autem simulati correp- tores suos ex animo odiunt, blanditores suos et adulatores dili- gunt, iniuriantes sue proprie persone crudeliter persecuntur, obsistentes veritati et discipline dei contemptores dissimulant, equo animo perferentes. Secundum signum est ad hanc terciam regulamf), si ea, que locuntur huiusmodi prophete pseudolis), perypaticeh) loquantur, subtiles et quasi super commune ingenium hominum persuasiones apparentes et placentes mundi huius amatoribus et sermones illos, qui potenteri) relaxant auditorum custodiam 25 et remittunt conversacionis secundum legem ewangelii disci- plinam, et precipue, cum per sermones suos armatos sic et fortes et per eorum promissiones confirmatas varie ponunt ho- mines in quadam securitate salutis, alias viventes carnaliter in hac vitak), prout illi prophete, de quibus Ezech. XIII.3) dicitur: 30 „Propterea hec dicit dominus deus: quia locuti fuistis vana et 5 10 15 20 3) gratus est (sic) A. 13) Ira A et C. 21) 2m signum C. a) de Jhesu om. B. b) corrigentes C. c) iniurantes A. d) post 35 ras. A. e) esse C. f) omnia, quae post hanc vocem sequuntur in cod. A usque ad voces: eos, qui dissensiones (v. inferius p. 38 l. 13), desunt in cod. B, toto uno folio evulso. g) pseuduoli C. i) huiusmodi h) peryppalagice C. — potenter add. A in marg. k) et precipue — in hac vita add. A in marg. 2) Psalm. CXL. 5. 3) Ezech. XIII. 8—10. 40 1) Ecclesiastici LI. 23. 3
Regulae III. signum 1. et 2. de pseudoprophetis. 35 riseis et Judeis et in Jhesu eos docente et corrigente et ceco nato cum Phariseis de Jhesu2) colloquente. Infallibilis namque semper fuit et est illa regula, quod viri ortodoxi et cordati pro veritate et sapientes semper corri- pientesb) se diligunt et iniuriantese) sibi sine zelo amaro equa- nimiter sufferunt et dantibus eis scienciam gloriam retribuunt, sicut scriptum est Ecclesiastici LI° f. 1): „Danti michi scienciam dabo gloriam“, manifeste autem adulantibus sibi indignantur sancti, prout dicit psalmus2): „Corripiet me iustus in miseri- cordia et increpabitd) me, oleum autem peccatoris non inpiguet caput meum“; solummodo vero contra dei disciplinam resisten- tes et eius veritatem obpugnantes ex animo irascuntur et eos persecuntur, quia dicit Jeronymus: „Non irasci, in quibus oportet, insipientis este). Item Crisostomus: „Itaque qui cum causa irascitur, non peccat. Paciencia enim irracionabilis et vicia seminat et virtutes exstirpat.“ Homines autem simulati correp- tores suos ex animo odiunt, blanditores suos et adulatores dili- gunt, iniuriantes sue proprie persone crudeliter persecuntur, obsistentes veritati et discipline dei contemptores dissimulant, equo animo perferentes. Secundum signum est ad hanc terciam regulamf), si ea, que locuntur huiusmodi prophete pseudolis), perypaticeh) loquantur, subtiles et quasi super commune ingenium hominum persuasiones apparentes et placentes mundi huius amatoribus et sermones illos, qui potenteri) relaxant auditorum custodiam 25 et remittunt conversacionis secundum legem ewangelii disci- plinam, et precipue, cum per sermones suos armatos sic et fortes et per eorum promissiones confirmatas varie ponunt ho- mines in quadam securitate salutis, alias viventes carnaliter in hac vitak), prout illi prophete, de quibus Ezech. XIII.3) dicitur: 30 „Propterea hec dicit dominus deus: quia locuti fuistis vana et 5 10 15 20 3) gratus est (sic) A. 13) Ira A et C. 21) 2m signum C. a) de Jhesu om. B. b) corrigentes C. c) iniurantes A. d) post 35 ras. A. e) esse C. f) omnia, quae post hanc vocem sequuntur in cod. A usque ad voces: eos, qui dissensiones (v. inferius p. 38 l. 13), desunt in cod. B, toto uno folio evulso. g) pseuduoli C. i) huiusmodi h) peryppalagice C. — potenter add. A in marg. k) et precipue — in hac vita add. A in marg. 2) Psalm. CXL. 5. 3) Ezech. XIII. 8—10. 40 1) Ecclesiastici LI. 23. 3
Strana 36
36 M. de Janow, Regulae V. et N. T., 1. I, c. 6 et 7. 10 20 25 30 dicitis mendacium, et erit manus mea super prophetas eo, quod deceperunt populum meum, dicentes: Pax, pax, et non est pax. Et ipsi edificabant parietem, illi autem liniebant eum luto abs- que palleis. Tercium signum est, si huiusmodi alleviant in animis auditorum precepta divina horrendaque dei iudicia, sicut illi, de quibus Ezechiel, ubi supra1): „Ve, qui consuunt pulvinos sub omni cubitoa) manus et faciunt cervicalia sub capiteb) uni- verse etatis ad capiendas animas; ut caperent animas populi mei, vivificabant animas eorum, et violabant me ad populum meum propter pugillum ordei et fragmen panis, ut interficerent animas, que non moriuntur, et vivific arsent animas, que non vivunt, mencientes populo meo credenti mendaciis.“ Sic enim et serpens Ewam seduxit, deducens in dubium preceptum divinum 15 seu allevians et dicens 2): „Nequaquam moriemini." Quartum signum est huius regule, si verba eorum ab- ducant homines a divinis sive ecclesie dei sacramentis per suam negligenciam aut forte ignoranciam vel alios swasus quoslibet sive eciam per insectacionem avaricie, sicuti filii Hely sacerdotis, de quibus dicitur 1° Reg. II. c.3): „Porro filii Hely, filii Belial, ne- scientes dominum neque officium sacerdotum ad populum, sed quicumque ymmolasset victimam, veniebat puer sacerdotis, dum coquerentur carnes, et habebat] fuscinulam tridentem in manu sua et mittebat eam in lebetem vel in caldariam aut in ollam sive in cacabum; et omne, quod levabat [fuscinula], tollebat sacer- dos sibi. Sic faciebant universo Israeli veniencium in Silo. Eciam antequam adolerent adipem, veniebat puer sacerdotis et dicebat ymmolanti: �Da michi carnem, ut coquam sacerdoti. Non enim accipiam a te carnem coctam, sed crudam.“ Dicebatque illis ymmolans: ,Incendatur primum iuxta morem hodie adeps et tolle tibi ,quantumcumquee) desiderat anima tua.' Qui respon- dens aiebat ei: ,Nequaquam. Nunc enim dabis, alioquin tollam vi.' Er t ergo peccatum puerorum grande nimis coram domino." 5) 3m nota de deceptoribus A; 3m signum de deceptoribus populi C. 16) 4m signum falsorum predicatorum C. 20) nota, sácerdos 1. a) post corr. A. b) sub capitate C. corr. in marg. 1) Ezech. XIII. 18—19, ubi legitur: Ve, quae consuunt pulvillos ...: et 40 cum caperent, etc. 3) I. Reg. II. 12—17. 2) Gen. III. 4. c) quantumcumque C post 35
36 M. de Janow, Regulae V. et N. T., 1. I, c. 6 et 7. 10 20 25 30 dicitis mendacium, et erit manus mea super prophetas eo, quod deceperunt populum meum, dicentes: Pax, pax, et non est pax. Et ipsi edificabant parietem, illi autem liniebant eum luto abs- que palleis. Tercium signum est, si huiusmodi alleviant in animis auditorum precepta divina horrendaque dei iudicia, sicut illi, de quibus Ezechiel, ubi supra1): „Ve, qui consuunt pulvinos sub omni cubitoa) manus et faciunt cervicalia sub capiteb) uni- verse etatis ad capiendas animas; ut caperent animas populi mei, vivificabant animas eorum, et violabant me ad populum meum propter pugillum ordei et fragmen panis, ut interficerent animas, que non moriuntur, et vivific arsent animas, que non vivunt, mencientes populo meo credenti mendaciis.“ Sic enim et serpens Ewam seduxit, deducens in dubium preceptum divinum 15 seu allevians et dicens 2): „Nequaquam moriemini." Quartum signum est huius regule, si verba eorum ab- ducant homines a divinis sive ecclesie dei sacramentis per suam negligenciam aut forte ignoranciam vel alios swasus quoslibet sive eciam per insectacionem avaricie, sicuti filii Hely sacerdotis, de quibus dicitur 1° Reg. II. c.3): „Porro filii Hely, filii Belial, ne- scientes dominum neque officium sacerdotum ad populum, sed quicumque ymmolasset victimam, veniebat puer sacerdotis, dum coquerentur carnes, et habebat] fuscinulam tridentem in manu sua et mittebat eam in lebetem vel in caldariam aut in ollam sive in cacabum; et omne, quod levabat [fuscinula], tollebat sacer- dos sibi. Sic faciebant universo Israeli veniencium in Silo. Eciam antequam adolerent adipem, veniebat puer sacerdotis et dicebat ymmolanti: �Da michi carnem, ut coquam sacerdoti. Non enim accipiam a te carnem coctam, sed crudam.“ Dicebatque illis ymmolans: ,Incendatur primum iuxta morem hodie adeps et tolle tibi ,quantumcumquee) desiderat anima tua.' Qui respon- dens aiebat ei: ,Nequaquam. Nunc enim dabis, alioquin tollam vi.' Er t ergo peccatum puerorum grande nimis coram domino." 5) 3m nota de deceptoribus A; 3m signum de deceptoribus populi C. 16) 4m signum falsorum predicatorum C. 20) nota, sácerdos 1. a) post corr. A. b) sub capitate C. corr. in marg. 1) Ezech. XIII. 18—19, ubi legitur: Ve, quae consuunt pulvillos ...: et 40 cum caperent, etc. 3) I. Reg. II. 12—17. 2) Gen. III. 4. c) quantumcumque C post 35
Strana 37
Regulae III. signum 3. et 4. — Regulae IV. signum 1. 37 Et sequitur ad propositum: „quia [f. 9b] detrahebant homines a servicio dei. Que omnia et singula ad ungwem usque faciunt et adin- plent, proch dolor, moderni infausti seculi quam plurimi clerici et sacerdotes, signum hoc in frontibus suis perferentes, cum nichil velint dei populo ministrare, nisi intuitu mercedis tem- poralis, sed et palam et per violenciam exigunt questum de sacramentisa). De quibus lucide Apok. XIII° scriptum est 1): „Et facietb) omnes pusillos et magnos et divites et pauperes, liberos et servos habere caracterem in manu sua dextra aut in fronti- 10 bus suis. Et ne quis posset emere et vendere, nisi qui habeat caracterem bestie aut numerum nominis eius.“ Per istos etenim tales manifeste sacramenta dei ecclesie tamquam venaliac) du- cuntur contemptui et homines publice a sacramentis ecclesie trahuntur. 5 Capitulum septimum. De 5 signis pseudoprophetarumd) Vel propheta et doctor inflatus sensu carnis sue, qui sensus carnis eciame) spiritus mendacii congrue penes dicta in principio poterit in presentif) appellare, tum quia vanus est et 20 vanitatem insequitur, quoniam vanus est omnis homo, in quo non est spiritus deis), tum quia filius mendacis est, scilicet primi hominis vel dyaboli, qui mendax est et pater eius; ex quo scriptura continet, dicens 2): „Omnis homo mendax." Et sic erit regula quarta prenotata. Cuius signum est, 25 si predicator insudet illi precipue, ut delectet auditores et pre- sertim per fabulas ineptas, de quibus 1a Thimo. IIII° 3): „Spiritus autem manifeste dicit, quia in novissimis temporibus quidam discedent a fide, attendentes spiritibus erroris et doctrinis de- moniorum, in yppocrisi loquencium mendacium, et cauteriatam 30 habenciumh) conscienciam, prohibencium nubere, abstinere a cibis, quos deus creavit ad percipiendumi) cum graciarum ac- 25) 1m signum A ct C. a) sacramento C. b) facies corr. faciet A. f) in principio (sic) C. C ; om. A. e) et C. h) habentes false A et C. i) recipiendum C. 1) Apoc. XIII. 16—17. 2) Psalm. CXV. II. c) venialia A. d) ita g) domini dei C. 3) I. Tim. IV. 1—7. 35
Regulae III. signum 3. et 4. — Regulae IV. signum 1. 37 Et sequitur ad propositum: „quia [f. 9b] detrahebant homines a servicio dei. Que omnia et singula ad ungwem usque faciunt et adin- plent, proch dolor, moderni infausti seculi quam plurimi clerici et sacerdotes, signum hoc in frontibus suis perferentes, cum nichil velint dei populo ministrare, nisi intuitu mercedis tem- poralis, sed et palam et per violenciam exigunt questum de sacramentisa). De quibus lucide Apok. XIII° scriptum est 1): „Et facietb) omnes pusillos et magnos et divites et pauperes, liberos et servos habere caracterem in manu sua dextra aut in fronti- 10 bus suis. Et ne quis posset emere et vendere, nisi qui habeat caracterem bestie aut numerum nominis eius.“ Per istos etenim tales manifeste sacramenta dei ecclesie tamquam venaliac) du- cuntur contemptui et homines publice a sacramentis ecclesie trahuntur. 5 Capitulum septimum. De 5 signis pseudoprophetarumd) Vel propheta et doctor inflatus sensu carnis sue, qui sensus carnis eciame) spiritus mendacii congrue penes dicta in principio poterit in presentif) appellare, tum quia vanus est et 20 vanitatem insequitur, quoniam vanus est omnis homo, in quo non est spiritus deis), tum quia filius mendacis est, scilicet primi hominis vel dyaboli, qui mendax est et pater eius; ex quo scriptura continet, dicens 2): „Omnis homo mendax." Et sic erit regula quarta prenotata. Cuius signum est, 25 si predicator insudet illi precipue, ut delectet auditores et pre- sertim per fabulas ineptas, de quibus 1a Thimo. IIII° 3): „Spiritus autem manifeste dicit, quia in novissimis temporibus quidam discedent a fide, attendentes spiritibus erroris et doctrinis de- moniorum, in yppocrisi loquencium mendacium, et cauteriatam 30 habenciumh) conscienciam, prohibencium nubere, abstinere a cibis, quos deus creavit ad percipiendumi) cum graciarum ac- 25) 1m signum A ct C. a) sacramento C. b) facies corr. faciet A. f) in principio (sic) C. C ; om. A. e) et C. h) habentes false A et C. i) recipiendum C. 1) Apoc. XIII. 16—17. 2) Psalm. CXV. II. c) venialia A. d) ita g) domini dei C. 3) I. Tim. IV. 1—7. 35
Strana 38
38 M. de Janow, Regulae V. et N. T., l. I, c. 7. cione fidelibus et hiis, qui congnoverunt veritatem, quia omnis creatura dei bona, et nichil reiciendum, quod cuma) graciarum accione percipitur. Sanctificatur enim per verbum dei et ora- cionem. Hec proponens fratribus, bonus eris minister Jhesu, 5 enutritus verbis fidei et bone doctrine, quam assecutus es; in- eptas autem et anilesb) fabulas devitac).“ Et ad idem Ad Ty- tum primo1): „Sunt enim multi inobedientes, vaniloqui et seduc- tores, maxime, qui de circumcisione sunt; quos oportet redargui, qui universas domos subvertunt, docentes, que non oportet, 10 turpis lucri gracia." Secundum signum est sermones dulces et compositi, ut hominibus placeaturd). De quibus Rom. XVI°. e.2): „Rogo au- tem vos, fratres, ut observetis eose), qui dissensiones et offen- dicula preterf) doctrinam, quam vos didicistis, faciunt. Et decli- 15 nate ab hiiss); huiusmodi enim Christo non serviunt, sed ventri suo, et per dulces sermones et benedicciones seducunt1) corda innocencium. Tercium signum est promissiones blande et faciles asse- cucionis vite eterne et pollicitaciones magnarum ac multarum 20 indulgenciarum non existenciumi) et excellencia seu magni- ficacio quarumdam adinvencionum hominum, mandatorum ack doctrinarum, ut est quarundam litterarum et participium frater- nitatum quarumcunque, presertim peccatoribus, qui in illis tali- busl) spem salutis sibimet ponunt sine emendacionè sue vite. 25 Et de istis talibus habetur supra Ezechielis XIII° ca°.3) et Ec- clesiastici XXIX°4): „Bona verba repromissionis sibi ascribit peccator et ingratus sensu derelinquit liberantem se. Virm) re- promittit de proximo suo, et cum perdiderit reverenciam, dere- linquetur ab eo. Repromissio nequissima multos perdidit dili- gentes et commovet illos quasi fluctus maris; viros potentes girans migrare fecitn), et vagati sunt in gentibus alienis. Pecca 30 11) 2m signum C. 18) 3m signum C. 19) Pollicitacio facilis vite eterne A. a) tamen false C. b) inanes C. c) evita C. d) placeat C. e) hic incipit post unum folium evulsum textus cod. B. f) propter corr. preter l, i) add. A in marg. 1) seducent C. propter B; preter C. g) om. B. k) atque C. 1) om. C. m) post ras. A. n) fecerit C. 1) Tit. I. 10—11. 3) Ezech. XIII. 18. 2) Rom. XVI. 17—18. 40 4) Eccles. XXIX. 20—24. 35
38 M. de Janow, Regulae V. et N. T., l. I, c. 7. cione fidelibus et hiis, qui congnoverunt veritatem, quia omnis creatura dei bona, et nichil reiciendum, quod cuma) graciarum accione percipitur. Sanctificatur enim per verbum dei et ora- cionem. Hec proponens fratribus, bonus eris minister Jhesu, 5 enutritus verbis fidei et bone doctrine, quam assecutus es; in- eptas autem et anilesb) fabulas devitac).“ Et ad idem Ad Ty- tum primo1): „Sunt enim multi inobedientes, vaniloqui et seduc- tores, maxime, qui de circumcisione sunt; quos oportet redargui, qui universas domos subvertunt, docentes, que non oportet, 10 turpis lucri gracia." Secundum signum est sermones dulces et compositi, ut hominibus placeaturd). De quibus Rom. XVI°. e.2): „Rogo au- tem vos, fratres, ut observetis eose), qui dissensiones et offen- dicula preterf) doctrinam, quam vos didicistis, faciunt. Et decli- 15 nate ab hiiss); huiusmodi enim Christo non serviunt, sed ventri suo, et per dulces sermones et benedicciones seducunt1) corda innocencium. Tercium signum est promissiones blande et faciles asse- cucionis vite eterne et pollicitaciones magnarum ac multarum 20 indulgenciarum non existenciumi) et excellencia seu magni- ficacio quarumdam adinvencionum hominum, mandatorum ack doctrinarum, ut est quarundam litterarum et participium frater- nitatum quarumcunque, presertim peccatoribus, qui in illis tali- busl) spem salutis sibimet ponunt sine emendacionè sue vite. 25 Et de istis talibus habetur supra Ezechielis XIII° ca°.3) et Ec- clesiastici XXIX°4): „Bona verba repromissionis sibi ascribit peccator et ingratus sensu derelinquit liberantem se. Virm) re- promittit de proximo suo, et cum perdiderit reverenciam, dere- linquetur ab eo. Repromissio nequissima multos perdidit dili- gentes et commovet illos quasi fluctus maris; viros potentes girans migrare fecitn), et vagati sunt in gentibus alienis. Pecca 30 11) 2m signum C. 18) 3m signum C. 19) Pollicitacio facilis vite eterne A. a) tamen false C. b) inanes C. c) evita C. d) placeat C. e) hic incipit post unum folium evulsum textus cod. B. f) propter corr. preter l, i) add. A in marg. 1) seducent C. propter B; preter C. g) om. B. k) atque C. 1) om. C. m) post ras. A. n) fecerit C. 1) Tit. I. 10—11. 3) Ezech. XIII. 18. 2) Rom. XVI. 17—18. 40 4) Eccles. XXIX. 20—24. 35
Strana 39
Regulae IV. signum 2. 3. 4. et 5. de pseudoprophetis. 39 tor, transgrediens mandatum domini, incidet in promissionem nequam, et qui conatur malaa) agere, incidet in iudicium." Quartum signum ex hac regula est, si omnes peccatores et precipue muliercule onerate peccatis predicatores tales dili- gant et commendent ac sequantur, sed sine emendacione sue vite, alios autem fideles doctores contempnant et infament, qui eorum vicia districcius reprehendunt; veluti visum est de pseu- doapostolis, qui beatum apostolum sequentes, eundem ad suos auditores deturpabant, inquientes IIa Cor. X. e.1): „Quoniamb) quidem epistole, inquiunt, graves sunt et fortes: presencia au- 10 tem corporis infirma et sermo contemptibilis“; de quibus IIa Thymo. III°. a.2): „Hoc autem scito, quia in novissimis diebus instabunt tempora periculosa, et erunt homines se ipsos aman- tes, cupidi, elati, superbi, blasphemi, parentibus non obedientes, ingrati, scelesti, sine affeccione, sine pace, criminatores, incon- 15 tinentes, inmites, sine benignitate, proditores, protervi, tumidie), ceci, [f. 10a] voluptatum amatores magis quam dei, habentes speciem quidem pietatis, virtutem autem eius abnegantes. Et hos devita.“ Sequitur ad propositum3): „Ex hiis enim sunt, qui penetrant domosd) et captivas ducunt mulierculas oneratas pec- 20 catis, que ducuntur variis desideriis, semper discentes, et num- quam ad scienciame) veritatis pervenientes. Quintum signum ex ista regula est, si huiusmodi doc- tores huic mundo placeant et ipsi mundum diligant; quod in eo apparebit, si pacem huius mundi queritent et habeant, curias 25 magnatum frequentent, splendidas vestes, fastuosos libros et omnem superbam suppellectilem suam magis pro ostentacione pulchrasque curtosias diligant, apprecient et sequantur. „Hec enim omnia gentes inquirunt“, Math. VI°. f.4), non spiritusf) Jhesu, qui non sine gemitibus inenarrabilibuss) exulat in hoc 30 mundo, qui festinat cottidie extra castra et tabernacula pecca- torum, abieccionem et obprobrium crucis Jhesu amplectendo. De talibus doctoribus dicitur Phylipp. III. f. 5): „Imitatores mei 3) 4m signum de non reformantibus vitam A; 4m signum C. 23) 5m signum C. a) malum corr. mala C. c) ti- b) quomodo vel quando (qño) C. midi corr. tumidi A. d) domos viduarum B et C. e) viam B. f) spiritu B et C. g) enarrabilibus corr. inenarrabilibus A in m.; illud enarrabilius B. 1) II. Cor. X. 10. 2) II. Tim. III. 1—5. 3) II. Tim. III. 6. 7. 4) Matth. VI. 32. 5) Philipp. III. 17—20. 35 40
Regulae IV. signum 2. 3. 4. et 5. de pseudoprophetis. 39 tor, transgrediens mandatum domini, incidet in promissionem nequam, et qui conatur malaa) agere, incidet in iudicium." Quartum signum ex hac regula est, si omnes peccatores et precipue muliercule onerate peccatis predicatores tales dili- gant et commendent ac sequantur, sed sine emendacione sue vite, alios autem fideles doctores contempnant et infament, qui eorum vicia districcius reprehendunt; veluti visum est de pseu- doapostolis, qui beatum apostolum sequentes, eundem ad suos auditores deturpabant, inquientes IIa Cor. X. e.1): „Quoniamb) quidem epistole, inquiunt, graves sunt et fortes: presencia au- 10 tem corporis infirma et sermo contemptibilis“; de quibus IIa Thymo. III°. a.2): „Hoc autem scito, quia in novissimis diebus instabunt tempora periculosa, et erunt homines se ipsos aman- tes, cupidi, elati, superbi, blasphemi, parentibus non obedientes, ingrati, scelesti, sine affeccione, sine pace, criminatores, incon- 15 tinentes, inmites, sine benignitate, proditores, protervi, tumidie), ceci, [f. 10a] voluptatum amatores magis quam dei, habentes speciem quidem pietatis, virtutem autem eius abnegantes. Et hos devita.“ Sequitur ad propositum3): „Ex hiis enim sunt, qui penetrant domosd) et captivas ducunt mulierculas oneratas pec- 20 catis, que ducuntur variis desideriis, semper discentes, et num- quam ad scienciame) veritatis pervenientes. Quintum signum ex ista regula est, si huiusmodi doc- tores huic mundo placeant et ipsi mundum diligant; quod in eo apparebit, si pacem huius mundi queritent et habeant, curias 25 magnatum frequentent, splendidas vestes, fastuosos libros et omnem superbam suppellectilem suam magis pro ostentacione pulchrasque curtosias diligant, apprecient et sequantur. „Hec enim omnia gentes inquirunt“, Math. VI°. f.4), non spiritusf) Jhesu, qui non sine gemitibus inenarrabilibuss) exulat in hoc 30 mundo, qui festinat cottidie extra castra et tabernacula pecca- torum, abieccionem et obprobrium crucis Jhesu amplectendo. De talibus doctoribus dicitur Phylipp. III. f. 5): „Imitatores mei 3) 4m signum de non reformantibus vitam A; 4m signum C. 23) 5m signum C. a) malum corr. mala C. c) ti- b) quomodo vel quando (qño) C. midi corr. tumidi A. d) domos viduarum B et C. e) viam B. f) spiritu B et C. g) enarrabilibus corr. inenarrabilibus A in m.; illud enarrabilius B. 1) II. Cor. X. 10. 2) II. Tim. III. 1—5. 3) II. Tim. III. 6. 7. 4) Matth. VI. 32. 5) Philipp. III. 17—20. 35 40
Strana 40
40 M. de Janow, Regulae V. et N. T., 1. I, c. 8. 5 estote, fratres, et observate eos, qui ita ambulant, sicut habetis formam nostram.“ Et tunc ad propositum: „Multi enim am- bulant, quos sepe dixi vobis, nunc autem et flens dico, inimicos crucis Christi, quorum finis interitus, quorum deus venter est et gloria in confusione ipsorum, qui terrena sapiunt.“ Sequitur argumentum pro participibusa) spiritus sancti: „nostra autem conversacio in celis est.“ Et Ad Galath. V°. f.1): „Qui Christi sunt, carnem suam crucifixerunt cum viciis et concupiscenciis." 10 Capitulum octavum. De prima regulab). 15 20 25 Ad primam regulam predictarum secuntur hec indicia doctoris veritatis. Primum est, quod, quamvis a caritate ad predicandum urgeatur, tamen non nisi missus predicat, ordinem katholice ecclesie humiliter venerando, attendens illud Rom. X. e.2): „Quo- modo predicabunt, nisi mittantur?“, sicut scriptum est Hebr. V. b.3): „Nec quisquam sumit sibi honorem, sed qui vocatur a deo, tamquame) Aaron. Sic et Christus non semet ipsum clari- ficavit, ut pontifex fieret, sed qui locutus est ad eum: ,Filius meus es tu, ego hodie genui te.' Quemadmodum et in alio loco dicit: �Tu es sacerdos in eternum secundum ordinem Melchi- sedech.““ Secundum, scilicet indiciumd) est: quamvis semper et ubi- que paratus sit docere et reddere racionem de ea, que in eo est, fide, tamen precipuee) palam et solempniter suam doctri- nam omnibus sine invidia communicat et sine timore, minime erubescendo, sicut scriptum est Jo. III°. e. 4): „Qui autem facit veritatem, veniet ad lucem, ut manifestentur eius opera, quia in deo sunt facta.“ Et psalmus 5): „Loquebarf) de testimoniis 30 35 10) De prima regula C. 23) Secundum signum boni predicatoris B. Secundum indicium C. 26) Quod sine timore est predicandum C. a) pro particibus B. b) ita A (colore rubro); B et C habent: De au- c) quasi B et C. daci libertate predicandi Christi Jhesu zelatorum. d) add. A in marg. e) add. A in marg. 1) Et loquebar C. 3) Hebr. V. 4—6. 1) Galath. V. 24. 2) Rom. X. 15. III. 21. 5) Psalm. CXVIII. 46. 4) Joan.
40 M. de Janow, Regulae V. et N. T., 1. I, c. 8. 5 estote, fratres, et observate eos, qui ita ambulant, sicut habetis formam nostram.“ Et tunc ad propositum: „Multi enim am- bulant, quos sepe dixi vobis, nunc autem et flens dico, inimicos crucis Christi, quorum finis interitus, quorum deus venter est et gloria in confusione ipsorum, qui terrena sapiunt.“ Sequitur argumentum pro participibusa) spiritus sancti: „nostra autem conversacio in celis est.“ Et Ad Galath. V°. f.1): „Qui Christi sunt, carnem suam crucifixerunt cum viciis et concupiscenciis." 10 Capitulum octavum. De prima regulab). 15 20 25 Ad primam regulam predictarum secuntur hec indicia doctoris veritatis. Primum est, quod, quamvis a caritate ad predicandum urgeatur, tamen non nisi missus predicat, ordinem katholice ecclesie humiliter venerando, attendens illud Rom. X. e.2): „Quo- modo predicabunt, nisi mittantur?“, sicut scriptum est Hebr. V. b.3): „Nec quisquam sumit sibi honorem, sed qui vocatur a deo, tamquame) Aaron. Sic et Christus non semet ipsum clari- ficavit, ut pontifex fieret, sed qui locutus est ad eum: ,Filius meus es tu, ego hodie genui te.' Quemadmodum et in alio loco dicit: �Tu es sacerdos in eternum secundum ordinem Melchi- sedech.““ Secundum, scilicet indiciumd) est: quamvis semper et ubi- que paratus sit docere et reddere racionem de ea, que in eo est, fide, tamen precipuee) palam et solempniter suam doctri- nam omnibus sine invidia communicat et sine timore, minime erubescendo, sicut scriptum est Jo. III°. e. 4): „Qui autem facit veritatem, veniet ad lucem, ut manifestentur eius opera, quia in deo sunt facta.“ Et psalmus 5): „Loquebarf) de testimoniis 30 35 10) De prima regula C. 23) Secundum signum boni predicatoris B. Secundum indicium C. 26) Quod sine timore est predicandum C. a) pro particibus B. b) ita A (colore rubro); B et C habent: De au- c) quasi B et C. daci libertate predicandi Christi Jhesu zelatorum. d) add. A in marg. e) add. A in marg. 1) Et loquebar C. 3) Hebr. V. 4—6. 1) Galath. V. 24. 2) Rom. X. 15. III. 21. 5) Psalm. CXVIII. 46. 4) Joan.
Strana 41
Regula I. Indicia doctoris veritatis. 41 tuis in conspectu regum, et non confundebar.“ Et dominus Jhe- sus Jo. XVIII. d. 1): „Ego palam locutus sum mundo, ego semper docui in synagoga et in temploa), quo omnes Judei convene- runt, et in oculto sum locutus nichil.“ Et similiter suos disci- pulos docuit publice predicandum Math. X. e.2), dicens: „Ne timueritis eos; nichil enim opertum, quod non reveletur, et ocultumb), quod non sciatur. Quod dico vobis in tenebris, di- cite in lumine, et quod in aure auditis, predicate super tecta. Et nolite timere eos, qui occidunt corpus, animam au- tem non possunt occidere, sed pocius timete eum, qui potest 10 corpus et animam perdere in gehennam.“ Ideo apostolus dicit 1a Thesal. II° 3) : „Scitis in Philippis, quia fiduciam habuimus in domino nostro loqui ad vos ewangelium dei in multa sollici- tudine. Exortacio enim nostrac) non de errore neque de in- mundicia neque in dolo, sed sicut probati sumus a deo, ut cre- deretur nobis ewangelium, ita loquimur, non quasi hominibus placentes, sed deo, qui probat corda nostra. Neque enim ali- quando fuimus in sermone adulacionis, sicut scitis, neque in occasione avaricie: deus testis est, nec querentes ab hominibus gloriam." Tercium indiciumd) est: quamvis pudicee) et pacifice ac modeste predicator veritatis loquitur et doceat secundum na- turam sapiencie superne, de qua Jacobi III°. g.4): „Que autem desursum est sapiencia, primum quidem pudica est, deindef) pacifica, modesta, swadibilis, bonis consenciens, plena miseri- 25 cordia et fructibus bonis, [non] iudicanse), sine simulacione. Fructus autem iusticie in pace seminatur facientibus pacem“; tamen idem predicator zelanter, cordate ac cum certitudine af- firmat veritatem et defendit suis eam operibus comprobando. Quam ob rem apostolus de se ipso loquitur IIa Cor. X. a.5), 0 dicens: „Ipse autem ego Paulus obsecro vos per mansuetudi- nem [f. 10b] et modestiam Christi, qui in facie Christi humilis sum inter vos, absens autem confido in vobis. Rogo autem 5 15 20 21) 3m indicium hominis predicatoris C. a) templis B. b) opertum (sic) B. c) vestra om. C. d) add. A 35 1) et deinde B. g) iudicans A, B et C; recte e) publice B. in marg. biblia habet: non iudicans. 1) Joan. XVIII. 20. 2) Matth. X. 26—28. . 3) I. Thess. II. 2—6. 4) Jac. III. 17—18. 5) II. Cor. X. 1—11.
Regula I. Indicia doctoris veritatis. 41 tuis in conspectu regum, et non confundebar.“ Et dominus Jhe- sus Jo. XVIII. d. 1): „Ego palam locutus sum mundo, ego semper docui in synagoga et in temploa), quo omnes Judei convene- runt, et in oculto sum locutus nichil.“ Et similiter suos disci- pulos docuit publice predicandum Math. X. e.2), dicens: „Ne timueritis eos; nichil enim opertum, quod non reveletur, et ocultumb), quod non sciatur. Quod dico vobis in tenebris, di- cite in lumine, et quod in aure auditis, predicate super tecta. Et nolite timere eos, qui occidunt corpus, animam au- tem non possunt occidere, sed pocius timete eum, qui potest 10 corpus et animam perdere in gehennam.“ Ideo apostolus dicit 1a Thesal. II° 3) : „Scitis in Philippis, quia fiduciam habuimus in domino nostro loqui ad vos ewangelium dei in multa sollici- tudine. Exortacio enim nostrac) non de errore neque de in- mundicia neque in dolo, sed sicut probati sumus a deo, ut cre- deretur nobis ewangelium, ita loquimur, non quasi hominibus placentes, sed deo, qui probat corda nostra. Neque enim ali- quando fuimus in sermone adulacionis, sicut scitis, neque in occasione avaricie: deus testis est, nec querentes ab hominibus gloriam." Tercium indiciumd) est: quamvis pudicee) et pacifice ac modeste predicator veritatis loquitur et doceat secundum na- turam sapiencie superne, de qua Jacobi III°. g.4): „Que autem desursum est sapiencia, primum quidem pudica est, deindef) pacifica, modesta, swadibilis, bonis consenciens, plena miseri- 25 cordia et fructibus bonis, [non] iudicanse), sine simulacione. Fructus autem iusticie in pace seminatur facientibus pacem“; tamen idem predicator zelanter, cordate ac cum certitudine af- firmat veritatem et defendit suis eam operibus comprobando. Quam ob rem apostolus de se ipso loquitur IIa Cor. X. a.5), 0 dicens: „Ipse autem ego Paulus obsecro vos per mansuetudi- nem [f. 10b] et modestiam Christi, qui in facie Christi humilis sum inter vos, absens autem confido in vobis. Rogo autem 5 15 20 21) 3m indicium hominis predicatoris C. a) templis B. b) opertum (sic) B. c) vestra om. C. d) add. A 35 1) et deinde B. g) iudicans A, B et C; recte e) publice B. in marg. biblia habet: non iudicans. 1) Joan. XVIII. 20. 2) Matth. X. 26—28. . 3) I. Thess. II. 2—6. 4) Jac. III. 17—18. 5) II. Cor. X. 1—11.
Strana 42
M. de Janow, Regulae V. et N. T., 1. 1, c. 8 et 9. 10 42 vos, ne presens audeam, per eam confidenciam, in qua existimor audere, in quosdam, qui arbitrantur nos, tamquam secundum carnem ambulemus. In carne enim ambulantes, non secundum carnem militamus. Nam arma milicie nostre non sunt 5 carnalia, sed potencia deo ad destruccionem municionum, con- silia destruentes, et omnem altitudinem extollentem se adver- sus scienciam dei, et in captivitatem redigentes omnem intel- lectum in obsequium Christi, in promptu habentes ulcisci om- nem inobedienciam, cum impleta fuerit nostra obediencia. Que secundum faciem sunt, videte. Si quis confidit sibi Christi se esse, heca) cogitet iterum aput se, quia sicut ipse Christi est, ita et nos. Nam, etsi amplius aliquid gloriatus fuero de potestate nos- tra, quam nobis dedit dominus in edificacionem et non inb destruccionem vestram, non erubescam, quia, quales fuimuse) 15 verbo per epistolasd), tales presentes et in facto." De quibus habes, quod predicator verax Christie), [quamvis in sua persona sit pacificus et pudicus, tamen audacter loquitur et cordate veritatem, et quamvisf) in facie sit humilis et paciens, ta- men magnum virum et zelantem se exhibet pro defensione veri- 20 tatis, et quamvis cum timore aliis consulat et ducat in vitam eorum, tamen, que sua sunts), facit stabiliter, et in certo edi- ficat suam vitam. Et illud est tercium indicium ex regula su- pra dictumb). In isto autem tercio signo ex regula sequente pseudoapostoli prorsus deficiunt, utpote magi Pharaonis in sua 25 simulacione defecerunt, cum sancto Moyse altricantes. Capitulum nonum. De secunda regulai). Ad regulam secundam hec secuntur. Primo, quod doctor katholicus, quidquidk) oculte in aure 30 sibi instinctum revelatumque accepitl), mox illud cum lege di- 29) im, quod quidquid oculte in mente hominum revelatum fuerit, cum lege dei et preceptis est comportandum C. a) hoc C et biblia. b) om. A et B. c) ita A BC;sumus biblia. d) ita A B et C; epistolas absentes biblia recte habet. e) ita A C; scilicet 35 false B. f) quam false B. g) om. C. h) De quibus — supradictum add. i) ita A (colore rubro) et C in marg.; om. B, qui capitulum A in marg. k) quid B. subsequens intitulat: De condicionibus veri predicatoris; ita et C. 1) acceperit C.
M. de Janow, Regulae V. et N. T., 1. 1, c. 8 et 9. 10 42 vos, ne presens audeam, per eam confidenciam, in qua existimor audere, in quosdam, qui arbitrantur nos, tamquam secundum carnem ambulemus. In carne enim ambulantes, non secundum carnem militamus. Nam arma milicie nostre non sunt 5 carnalia, sed potencia deo ad destruccionem municionum, con- silia destruentes, et omnem altitudinem extollentem se adver- sus scienciam dei, et in captivitatem redigentes omnem intel- lectum in obsequium Christi, in promptu habentes ulcisci om- nem inobedienciam, cum impleta fuerit nostra obediencia. Que secundum faciem sunt, videte. Si quis confidit sibi Christi se esse, heca) cogitet iterum aput se, quia sicut ipse Christi est, ita et nos. Nam, etsi amplius aliquid gloriatus fuero de potestate nos- tra, quam nobis dedit dominus in edificacionem et non inb destruccionem vestram, non erubescam, quia, quales fuimuse) 15 verbo per epistolasd), tales presentes et in facto." De quibus habes, quod predicator verax Christie), [quamvis in sua persona sit pacificus et pudicus, tamen audacter loquitur et cordate veritatem, et quamvisf) in facie sit humilis et paciens, ta- men magnum virum et zelantem se exhibet pro defensione veri- 20 tatis, et quamvis cum timore aliis consulat et ducat in vitam eorum, tamen, que sua sunts), facit stabiliter, et in certo edi- ficat suam vitam. Et illud est tercium indicium ex regula su- pra dictumb). In isto autem tercio signo ex regula sequente pseudoapostoli prorsus deficiunt, utpote magi Pharaonis in sua 25 simulacione defecerunt, cum sancto Moyse altricantes. Capitulum nonum. De secunda regulai). Ad regulam secundam hec secuntur. Primo, quod doctor katholicus, quidquidk) oculte in aure 30 sibi instinctum revelatumque accepitl), mox illud cum lege di- 29) im, quod quidquid oculte in mente hominum revelatum fuerit, cum lege dei et preceptis est comportandum C. a) hoc C et biblia. b) om. A et B. c) ita A BC;sumus biblia. d) ita A B et C; epistolas absentes biblia recte habet. e) ita A C; scilicet 35 false B. f) quam false B. g) om. C. h) De quibus — supradictum add. i) ita A (colore rubro) et C in marg.; om. B, qui capitulum A in marg. k) quid B. subsequens intitulat: De condicionibus veri predicatoris; ita et C. 1) acceperit C.
Strana 43
Regula II. Indicia doctoris veritatis. 43 vina et dei preceptis comportat, quia illa est regula infallibilis et prima secundum dicta superius solempniter, patentera) ac publice per deum et eius probatissimos nunccios tradita et wlgata. Et ideo apostoli et ewangeliste dicta sua etb) facta ex scripturis Veteris Testamenti comprobabant, prout dicitur IIa Petri 2°1): „Non enim indoctas fabulas secuti, notam facimus vobis domini nostri Jhesu Christi virtutem et presenciam, sed speculatores facti illius magnitudinis.“ Et paulo post 2): „Et habemus fir- miorem propheticum sermonem, cui bene facitis attendentes, quasi lucerne lucenti in caliginoso loco, donec diese) illucescat 10 et lucifer oriatur in cordibus vestris. Hoc primum intelligentes, quod omnis prophecia scripture propria interpretacione non fit. Non enim voluntate humana allata est aliquando prophecia, sed spiritu sancto inspirati, locuti sunt sancti dei homines." Et secundum hanc regulam Jhesus mittebat Judeos ad 15 legem et prophetas, dicens Jo. V. e.3): „Scrutamini scripturas, in quibus putatis vitam eternam habere, et ille sunt, que testi- monium perhibent de me.“ Et infra4): „Si enim crederetis “ Moysi, crederetis forsitan et michi: de me enim ille scripsit. Et per idem Paulus, quamvis ewangelium non ab homine ne- 20 que per hominem didicerit, sed a deo, raptus in tercium celum, tamen verba sua et predicacionem suam comportavitd) cum lege et prophetis, et post quatuordecim annos ascendit in Jerusalem ad Petrum, Jacobum et alios apostolos, conferens suum ewan- gelium cum ipsis, ne forte in vacuum laborasset, ut dicitur 25 Gall. II°5). Et ita omnis doctor veritatis, cum revelatum sibi quippiam divinitus accipit, quia remotus est a verbis precipi- tacionis, ideo non statim profert illud in publicum, sed per ma- tura consilia prius probat spiritum, si ex deo est, an non. Secundum est, quod sequitur ex regula prima, quod 30 idem doctor veritatis, quidquid revelatum sibi accipit, et dona- tum ad loquendum, cum timore et tremore suscipite), sicut scrip- tum est Ysa. LXVI° b.6): „Ad quem respiciam, nisi ad pauper- culum etf) contritum spiritus) et trementem sermones meos?“ 30) 2a condicio veri predicatoris C. a) potenter A. b) om. C. c) eis B. scepit C. f) om. B. g) spiritum C. 1) II. Petri I. 16, ubi doctas fabulas legitur. 2) II. Petri I. 19—21. 3) Joan. V. 39. 5) Cf. Galat. I. 1. sq. et II. 1. sq. 4) Joan. V. 46. *) Isaiac LXVI. 2. d) coaptavit B. e) su- 35 40
Regula II. Indicia doctoris veritatis. 43 vina et dei preceptis comportat, quia illa est regula infallibilis et prima secundum dicta superius solempniter, patentera) ac publice per deum et eius probatissimos nunccios tradita et wlgata. Et ideo apostoli et ewangeliste dicta sua etb) facta ex scripturis Veteris Testamenti comprobabant, prout dicitur IIa Petri 2°1): „Non enim indoctas fabulas secuti, notam facimus vobis domini nostri Jhesu Christi virtutem et presenciam, sed speculatores facti illius magnitudinis.“ Et paulo post 2): „Et habemus fir- miorem propheticum sermonem, cui bene facitis attendentes, quasi lucerne lucenti in caliginoso loco, donec diese) illucescat 10 et lucifer oriatur in cordibus vestris. Hoc primum intelligentes, quod omnis prophecia scripture propria interpretacione non fit. Non enim voluntate humana allata est aliquando prophecia, sed spiritu sancto inspirati, locuti sunt sancti dei homines." Et secundum hanc regulam Jhesus mittebat Judeos ad 15 legem et prophetas, dicens Jo. V. e.3): „Scrutamini scripturas, in quibus putatis vitam eternam habere, et ille sunt, que testi- monium perhibent de me.“ Et infra4): „Si enim crederetis “ Moysi, crederetis forsitan et michi: de me enim ille scripsit. Et per idem Paulus, quamvis ewangelium non ab homine ne- 20 que per hominem didicerit, sed a deo, raptus in tercium celum, tamen verba sua et predicacionem suam comportavitd) cum lege et prophetis, et post quatuordecim annos ascendit in Jerusalem ad Petrum, Jacobum et alios apostolos, conferens suum ewan- gelium cum ipsis, ne forte in vacuum laborasset, ut dicitur 25 Gall. II°5). Et ita omnis doctor veritatis, cum revelatum sibi quippiam divinitus accipit, quia remotus est a verbis precipi- tacionis, ideo non statim profert illud in publicum, sed per ma- tura consilia prius probat spiritum, si ex deo est, an non. Secundum est, quod sequitur ex regula prima, quod 30 idem doctor veritatis, quidquid revelatum sibi accipit, et dona- tum ad loquendum, cum timore et tremore suscipite), sicut scrip- tum est Ysa. LXVI° b.6): „Ad quem respiciam, nisi ad pauper- culum etf) contritum spiritus) et trementem sermones meos?“ 30) 2a condicio veri predicatoris C. a) potenter A. b) om. C. c) eis B. scepit C. f) om. B. g) spiritum C. 1) II. Petri I. 16, ubi doctas fabulas legitur. 2) II. Petri I. 19—21. 3) Joan. V. 39. 5) Cf. Galat. I. 1. sq. et II. 1. sq. 4) Joan. V. 46. *) Isaiac LXVI. 2. d) coaptavit B. e) su- 35 40
Strana 44
44 M. de Janow, Regulae V. et N. T., 1. I, c. 9 et 10. Et Abacuk III° 1): „Domine, audivi auditum tuum et timui.“ Et istud visum est in Ysaia, Jeremia et precipue Ezechiele et aliis prophetis singulis, qui omnes cum timore et tremore verbum dei susceperunt. Item loquitur verbum sine esitacionea), auctoritative et cum certitudine, sicut scriptum est de Jhesu 2): „Et erat sermo eius potestatem habens, non sicut Phariseorum et scribarum. Et psalmus3): „Audient verba mea, quoniam potuerunt.“ Lo- quitur inquam cum certitudine, quia loquitur, habens intime 10 et inmediate sapienciam, in qua est spiritusb) „certus, suavis, amans bonum actum, qui nichil vetat bene facere, humanus, benignus, stabilis, securus“, Sapiencie VII° f. 4), et quia scit talis doctor, Christum Jhesum indutus, unde veniat aut quo vadat, sicut scriptum est Joh. VIII° c.5): „Respondit et dixit eis: Et si ego testimonium perhibeo de me ipso, verum est testimonium meum, quia scio, unde venio aut quo vado“; quapropter de se dicit apostolus: „Scio, cui credidi et certus sum“, IIa Thimo. 1.6); et iterum IIa Cor. 1° 7): „Fidelis autem deuse), quia sermo noster, qui fuit aput vos, non est in illo Est et Non. Sed Est in illo [fuit]. Est est. Dei enim filius Jhesus Chri- stus, qui in vobis per nos predicatus est, per me et Silvanum et Timoteum, non fuit in illo Est et Non. Sed Est in illo fuit. Et idcirco omne, quod loquitur predicator spiritu dei af- flatus, stabiliter et cum magna [f. 11a] auctoritate loquitur sine 25 esitacioned). Unde apostolus Gall. 1°8): „Sunt aliqui, qui vos conturbant et volunt convertere ewangelium Christi. Sed licet nos aut angelus dei ewangelizaret vobis, preterquam ewangeli- savimus vobis, anathema sit.“ Et paulo post9): „Notum enim vobis facio ewangelium, quod ewangelisatum est a me, quia 30 non est secundum hominem, neque enim ego ab homine accepi illud neque didici, sed per revelacionem Jhesu Christi." Tercium est, quod doctor deoe) inspiratus, quanto magis graciarum et revelacionis a deo et familiaritatis cum deo per 15 20 35 32) 3m signum predicatoris C. a) ita A; hesitacione B et C. b) spiritus sanctus C. d) ita A; hesitacione B et C. e) om. C. 1) Abac. III. 1. 2) Cf. Marc. I. 22. 3) Psalm. CXL. 6. 4) Sap. VII. 22—23. 5) Joan. VIII. 14. 6) II. Tim. I. 12. 7) II. Cor. I. 18—19. 8) Galat. I. 7—8. 9) Galat. I. 11—12. c) dominus C.
44 M. de Janow, Regulae V. et N. T., 1. I, c. 9 et 10. Et Abacuk III° 1): „Domine, audivi auditum tuum et timui.“ Et istud visum est in Ysaia, Jeremia et precipue Ezechiele et aliis prophetis singulis, qui omnes cum timore et tremore verbum dei susceperunt. Item loquitur verbum sine esitacionea), auctoritative et cum certitudine, sicut scriptum est de Jhesu 2): „Et erat sermo eius potestatem habens, non sicut Phariseorum et scribarum. Et psalmus3): „Audient verba mea, quoniam potuerunt.“ Lo- quitur inquam cum certitudine, quia loquitur, habens intime 10 et inmediate sapienciam, in qua est spiritusb) „certus, suavis, amans bonum actum, qui nichil vetat bene facere, humanus, benignus, stabilis, securus“, Sapiencie VII° f. 4), et quia scit talis doctor, Christum Jhesum indutus, unde veniat aut quo vadat, sicut scriptum est Joh. VIII° c.5): „Respondit et dixit eis: Et si ego testimonium perhibeo de me ipso, verum est testimonium meum, quia scio, unde venio aut quo vado“; quapropter de se dicit apostolus: „Scio, cui credidi et certus sum“, IIa Thimo. 1.6); et iterum IIa Cor. 1° 7): „Fidelis autem deuse), quia sermo noster, qui fuit aput vos, non est in illo Est et Non. Sed Est in illo [fuit]. Est est. Dei enim filius Jhesus Chri- stus, qui in vobis per nos predicatus est, per me et Silvanum et Timoteum, non fuit in illo Est et Non. Sed Est in illo fuit. Et idcirco omne, quod loquitur predicator spiritu dei af- flatus, stabiliter et cum magna [f. 11a] auctoritate loquitur sine 25 esitacioned). Unde apostolus Gall. 1°8): „Sunt aliqui, qui vos conturbant et volunt convertere ewangelium Christi. Sed licet nos aut angelus dei ewangelizaret vobis, preterquam ewangeli- savimus vobis, anathema sit.“ Et paulo post9): „Notum enim vobis facio ewangelium, quod ewangelisatum est a me, quia 30 non est secundum hominem, neque enim ego ab homine accepi illud neque didici, sed per revelacionem Jhesu Christi." Tercium est, quod doctor deoe) inspiratus, quanto magis graciarum et revelacionis a deo et familiaritatis cum deo per 15 20 35 32) 3m signum predicatoris C. a) ita A; hesitacione B et C. b) spiritus sanctus C. d) ita A; hesitacione B et C. e) om. C. 1) Abac. III. 1. 2) Cf. Marc. I. 22. 3) Psalm. CXL. 6. 4) Sap. VII. 22—23. 5) Joan. VIII. 14. 6) II. Tim. I. 12. 7) II. Cor. I. 18—19. 8) Galat. I. 7—8. 9) Galat. I. 11—12. c) dominus C.
Strana 45
Reg. II. Indicia doctoris. — Reg. III. Multitudo traditionum. 45 spiritum sanctum accepit pre aliis hominibus, tanto magis ac magis exinde humiliatur quam alii homines, semper et ubique se verbo et facto minimum exhibendo, ut relucet in illo verbo Pauli, ubi dicit1): „Ego sum minimus apostolorum, et non sum dignus vocari apostolus." Capitulum decimum. De tercia regulaa). Ad terciam regulam hec secuntur. Primum est, quod excessiva multitudo tradicionum et doctrinarum atque mandatorum hominum carnalium non ex- 10 pediantb), ymmo quandoque officite), tum quia nimia pluralitas eorum occupat animos humanos in tantum, quod minus sintd) solliciti ad precepta divina et sacramenta; inde illud, quod se- quitur: „Pluribus intentus minor est ad singula sensus“, tum quia quanto plures adinvenciones tales in populo cumu- lantur, tanto plures occasiones transgressionis adaugentur, — tum quia maior occasio datur dyabolo et via ad temptandum ho- mines simplices et infirmose). Et pro eo dicit apostolus IIa Cor. II° 2) : „Ideo scripsi vobis, ut congnoscam experimentum vestrum, 20 an in omnibus obedientes sitis. Cui autem donastis, et ego. Nam et ego quidem donavi, sed quid donavi, propter vos in persona Christi.“ Sequitur illud valde ad propositum notabile: „ut non circumveniamur a Satana. Non enim ignoramus cogi- taciones eius“; subaudis, qui diligit et nititur multiplicare offen- 25 dicula in Israel, iuxta illud ad Rom. V. g.3): „Lex subintravit, ut habundaret delictum.“ Et ideo Actuum XV. c.4): „Nunc igi- tur quid temptatis deumf) inponere iugum super cervices disci- 15 9) Multitudo humanarum tradicionum quam sit nociva in ecclesia dei A in marg. sup. De nimia occupacione tradicionum humanarum C. a) ita A (colore rubro) et C; B om. et hanc incriptionem add., que a cod. A in marg. assumpta est: Nota de multitudine tradicionum, que utilitas inde venerit. b) expediunt corr. expediant A; expediunt B et C. c) officiebat d) sunt C. populo Judeorum corr. officit A; officit B; officiunt C. e) add. A in marg. 1) dominum A ct C. 1) I. Cor. XV. 9. 2) II. Cor. I. 9—11. 3) II. Cor. II. I1. 4) Rom. V. 20. 5) Act. XV. 10. 30 35
Reg. II. Indicia doctoris. — Reg. III. Multitudo traditionum. 45 spiritum sanctum accepit pre aliis hominibus, tanto magis ac magis exinde humiliatur quam alii homines, semper et ubique se verbo et facto minimum exhibendo, ut relucet in illo verbo Pauli, ubi dicit1): „Ego sum minimus apostolorum, et non sum dignus vocari apostolus." Capitulum decimum. De tercia regulaa). Ad terciam regulam hec secuntur. Primum est, quod excessiva multitudo tradicionum et doctrinarum atque mandatorum hominum carnalium non ex- 10 pediantb), ymmo quandoque officite), tum quia nimia pluralitas eorum occupat animos humanos in tantum, quod minus sintd) solliciti ad precepta divina et sacramenta; inde illud, quod se- quitur: „Pluribus intentus minor est ad singula sensus“, tum quia quanto plures adinvenciones tales in populo cumu- lantur, tanto plures occasiones transgressionis adaugentur, — tum quia maior occasio datur dyabolo et via ad temptandum ho- mines simplices et infirmose). Et pro eo dicit apostolus IIa Cor. II° 2) : „Ideo scripsi vobis, ut congnoscam experimentum vestrum, 20 an in omnibus obedientes sitis. Cui autem donastis, et ego. Nam et ego quidem donavi, sed quid donavi, propter vos in persona Christi.“ Sequitur illud valde ad propositum notabile: „ut non circumveniamur a Satana. Non enim ignoramus cogi- taciones eius“; subaudis, qui diligit et nititur multiplicare offen- 25 dicula in Israel, iuxta illud ad Rom. V. g.3): „Lex subintravit, ut habundaret delictum.“ Et ideo Actuum XV. c.4): „Nunc igi- tur quid temptatis deumf) inponere iugum super cervices disci- 15 9) Multitudo humanarum tradicionum quam sit nociva in ecclesia dei A in marg. sup. De nimia occupacione tradicionum humanarum C. a) ita A (colore rubro) et C; B om. et hanc incriptionem add., que a cod. A in marg. assumpta est: Nota de multitudine tradicionum, que utilitas inde venerit. b) expediunt corr. expediant A; expediunt B et C. c) officiebat d) sunt C. populo Judeorum corr. officit A; officit B; officiunt C. e) add. A in marg. 1) dominum A ct C. 1) I. Cor. XV. 9. 2) II. Cor. I. 9—11. 3) II. Cor. II. I1. 4) Rom. V. 20. 5) Act. XV. 10. 30 35
Strana 46
46 M. de Janow, Regulae V. et N. T., 1. I, c. 10. 10 25 pulorum, quod neque nos neque patres nostri portare potui- mus“, — tum quia novis doctrinis venientibus aca) recentibus huiusmodi tradicionibus in populo forcius ac notabilius com- movent talia et inmutant animos plebeiorum in tantum, ut gra- viora precepta legis divine, scilicet misericordia et iudicium, tamquam antiquata et nimis communia plurimum obmittantur et negligantur, sicut scriptum est Deutero. XXXII° c.1): „Novi recentesque venerunt, quos non coluerunt patres b) eorum. Deum, qui te genuit, dereliquisti, et oblitus es domini creatoris tui. Et ad idem Matth. XXIII. d. 2): „Ve, vobis, scribe et Pharisei yppocrite: qui decimatis mentam et anetum et ciminum, et re- liquistis, que graviora sunt legis, iudicium et misericordiam et fidem. Hec oportuit facere et illa non obmittere. Duces ceci, excolantes culicem, camelum vero glucientesc)“ — tum quia 15 in exerciciis talium adinvencionum, quamvis corporalium, pec- catores iustificaciones suas constituerunt et ad dei iusticiam et misericordiam, videlicet ad crucem domini nostri Jhesu Christi minime festinare satagunt vel in sola crucis ignominia gloriari, et sic suam volentes iusticiam constituere, iusticie dei non sunt 20 subiecti, Rom. X.3), quia sunt exortesd) a Christi Jhesu caritate, sine qua tales huiusmodi iusticiam quandam sibi promittunt et gloriantur, obstructi oculos per talem exercitacionem corporalem, que solae) secundum apostolum 4) utilis est ad modicum. Et propterf) quod dicit apostolus I. Cor. XIII. a.3): „Si linguis ho- minum loquar et angelorum, caritatem autem non habeam, factus sum velud es sonans et cymbalum tiniens. Et si habuero propheciam“, etc. per totum consequenter. Et de unica gloria in cruces) dicit iterum idem apostolus 6): „Michi autem absit gloriari, nisi in cruce domini nostri Jhesu Christi." Item exquisita verba et composita ad laudandum et delec- tandum audientes in sermone, que abducunt a delectacione inhy salubri, divina et simplici veritate. 30 2) (Nota bene). Contra tradiciones hominum et superfluas oraciones sacerdotum infinitas B (C). 4a racio C. 35 a) atque B. b) om. Aet B. c) deglucientes B et C. d) exsortes B; consortes C. e) se sola corr. se A; se sola B et C. f) om. C. g) ita h) om. C. A et B; in cruce domini nostri Jhesu Christi C. 1) Deuter. XXXII. 17—18. 2) Matth. XXIII. 23—24. 3) Rom. X. 3. 4) I. Tim. IV. 8. 6) Galat. VI. 14. 5) I. Cor. XIII. 1. 2. sq.
46 M. de Janow, Regulae V. et N. T., 1. I, c. 10. 10 25 pulorum, quod neque nos neque patres nostri portare potui- mus“, — tum quia novis doctrinis venientibus aca) recentibus huiusmodi tradicionibus in populo forcius ac notabilius com- movent talia et inmutant animos plebeiorum in tantum, ut gra- viora precepta legis divine, scilicet misericordia et iudicium, tamquam antiquata et nimis communia plurimum obmittantur et negligantur, sicut scriptum est Deutero. XXXII° c.1): „Novi recentesque venerunt, quos non coluerunt patres b) eorum. Deum, qui te genuit, dereliquisti, et oblitus es domini creatoris tui. Et ad idem Matth. XXIII. d. 2): „Ve, vobis, scribe et Pharisei yppocrite: qui decimatis mentam et anetum et ciminum, et re- liquistis, que graviora sunt legis, iudicium et misericordiam et fidem. Hec oportuit facere et illa non obmittere. Duces ceci, excolantes culicem, camelum vero glucientesc)“ — tum quia 15 in exerciciis talium adinvencionum, quamvis corporalium, pec- catores iustificaciones suas constituerunt et ad dei iusticiam et misericordiam, videlicet ad crucem domini nostri Jhesu Christi minime festinare satagunt vel in sola crucis ignominia gloriari, et sic suam volentes iusticiam constituere, iusticie dei non sunt 20 subiecti, Rom. X.3), quia sunt exortesd) a Christi Jhesu caritate, sine qua tales huiusmodi iusticiam quandam sibi promittunt et gloriantur, obstructi oculos per talem exercitacionem corporalem, que solae) secundum apostolum 4) utilis est ad modicum. Et propterf) quod dicit apostolus I. Cor. XIII. a.3): „Si linguis ho- minum loquar et angelorum, caritatem autem non habeam, factus sum velud es sonans et cymbalum tiniens. Et si habuero propheciam“, etc. per totum consequenter. Et de unica gloria in cruces) dicit iterum idem apostolus 6): „Michi autem absit gloriari, nisi in cruce domini nostri Jhesu Christi." Item exquisita verba et composita ad laudandum et delec- tandum audientes in sermone, que abducunt a delectacione inhy salubri, divina et simplici veritate. 30 2) (Nota bene). Contra tradiciones hominum et superfluas oraciones sacerdotum infinitas B (C). 4a racio C. 35 a) atque B. b) om. Aet B. c) deglucientes B et C. d) exsortes B; consortes C. e) se sola corr. se A; se sola B et C. f) om. C. g) ita h) om. C. A et B; in cruce domini nostri Jhesu Christi C. 1) Deuter. XXXII. 17—18. 2) Matth. XXIII. 23—24. 3) Rom. X. 3. 4) I. Tim. IV. 8. 6) Galat. VI. 14. 5) I. Cor. XIII. 1. 2. sq.
Strana 47
Reg. III. Tradit., sermones, sapientia hum., cantus fracti, ps., serv. corp. 47 Item multa et continuata sapiencia philosophorum huius mundi, que abducit simplicitatem crucis domini nostri Jhesu Christi, maxime tunc, cum fit in predicacione ad ostentacionem vel ad aures pruriendum. Propter quod dicit apostolus 1): „Non in sapiencia verbi, ut non evacuetur crux Christia).“ Item voces lascive carnalium in dei ecclesia, per studiumb) hominum et per virtutem musice artis propter questum vel laudem humanam dulcorati, que valde rapiunt vi sua corda simplicium ad extra et abducunt a delectacione in domino ab intra, et spiritualium hominum extingwunt spiritum devocionis. Item occupacio fastidiosa circa nimiam multitudinem psal- morum omni die explendam et multiloquium in orando, ex pro- pria voluntate veniens, dum hec fiunt sine attencione et cum pena superbiente vel murmurante, quia per talia huiusmodi nec satisfaccio potest digna esse pro peccatis, sed labor eorum et explecio exterior corporalis in tantum hominem prepedit, quan- doque et abducit, et conatus eius terminat, quod hiis occupatus, deo suo vacare in intimis in [f. 11b] peditur et negligit; sed ne- que discit neque curat amplius, ut sciat umquam in spiritu et veritate deume) patrem adorare. Quod tamen deus requirit in oracione principaliter et demandat. Propter quodd) dicitur Matt. XV.2): „Irritum fecistis mandatum dei propter tradiciones vestras“, etc, et infra3): „Yppocrite, bene prophetavit de vobis Ysaias propheta, dicens: Populus hic labiis me honorat, cor autem eorum longe est a me.' Sine causa autem colunt me, 25 docentes doctrinas et mandata hominum.“ „Omnis plantacio, quam non plantavit pater meuse), eradicabitur 4).“ Propter quod scriptum est 5): „Cum oraveritisf), nolite multum loqui.“ Item occupacio circa servicia corporalia propter deum et non utilia neque racionabilia, que tantum ex corde hominum 30 inperitorum prodeunt, aut ab astucias) sathane per suos yppo- critas in angelos lucis transformatos, ad negligendum et ad im- pediendum utiliora exercicia salutis, que sunt plantata per Chri- 10 15 20 6) Cantus fracti A. 11) Hore canonice A. Contra longas horas canonicas C. a) crux Christi adl. A in marg. b) studia C post corr. etiam Cepost corr. d) om. A et C. e) pater meus celestis C. tis C. g) ab abstinencia corr. in marg. ab astucia A. 1) I. Cor. I. 17. 2) Matth. XV. 6—9. 13. 3) Marci VII. 6—7. 4) Matth. NV. 13. 5) Matth. Vl. 7. c) deum f) ora- 35 40
Reg. III. Tradit., sermones, sapientia hum., cantus fracti, ps., serv. corp. 47 Item multa et continuata sapiencia philosophorum huius mundi, que abducit simplicitatem crucis domini nostri Jhesu Christi, maxime tunc, cum fit in predicacione ad ostentacionem vel ad aures pruriendum. Propter quod dicit apostolus 1): „Non in sapiencia verbi, ut non evacuetur crux Christia).“ Item voces lascive carnalium in dei ecclesia, per studiumb) hominum et per virtutem musice artis propter questum vel laudem humanam dulcorati, que valde rapiunt vi sua corda simplicium ad extra et abducunt a delectacione in domino ab intra, et spiritualium hominum extingwunt spiritum devocionis. Item occupacio fastidiosa circa nimiam multitudinem psal- morum omni die explendam et multiloquium in orando, ex pro- pria voluntate veniens, dum hec fiunt sine attencione et cum pena superbiente vel murmurante, quia per talia huiusmodi nec satisfaccio potest digna esse pro peccatis, sed labor eorum et explecio exterior corporalis in tantum hominem prepedit, quan- doque et abducit, et conatus eius terminat, quod hiis occupatus, deo suo vacare in intimis in [f. 11b] peditur et negligit; sed ne- que discit neque curat amplius, ut sciat umquam in spiritu et veritate deume) patrem adorare. Quod tamen deus requirit in oracione principaliter et demandat. Propter quodd) dicitur Matt. XV.2): „Irritum fecistis mandatum dei propter tradiciones vestras“, etc, et infra3): „Yppocrite, bene prophetavit de vobis Ysaias propheta, dicens: Populus hic labiis me honorat, cor autem eorum longe est a me.' Sine causa autem colunt me, 25 docentes doctrinas et mandata hominum.“ „Omnis plantacio, quam non plantavit pater meuse), eradicabitur 4).“ Propter quod scriptum est 5): „Cum oraveritisf), nolite multum loqui.“ Item occupacio circa servicia corporalia propter deum et non utilia neque racionabilia, que tantum ex corde hominum 30 inperitorum prodeunt, aut ab astucias) sathane per suos yppo- critas in angelos lucis transformatos, ad negligendum et ad im- pediendum utiliora exercicia salutis, que sunt plantata per Chri- 10 15 20 6) Cantus fracti A. 11) Hore canonice A. Contra longas horas canonicas C. a) crux Christi adl. A in marg. b) studia C post corr. etiam Cepost corr. d) om. A et C. e) pater meus celestis C. tis C. g) ab abstinencia corr. in marg. ab astucia A. 1) I. Cor. I. 17. 2) Matth. XV. 6—9. 13. 3) Marci VII. 6—7. 4) Matth. NV. 13. 5) Matth. Vl. 7. c) deum f) ora- 35 40
Strana 48
48 M. de Janow, Regulae V. et N. T., 1. 1, c. 10. stum Jhesum et roborata per scripturas; et circa stultas victi- mas, vel circa quedam ieiunia supersticiose adinventa et circa observaciones kalendarum et dierum ac horarum preter statuta a sancta ecclesia catholica, sed erroribus admixta et perversa 5 credulitatea), que sunt valde multa in medio christiani populi per quosdam supersticiosos homines introducta; de quibus apo- stolusb)1): „Nemo vos seducat, volens in humilitate et religione angelorum, que non vidit, ambulans, frustra inflatus sensu car- nis sue, et non tenens caput, ex quo totum corpus, per nexus 10 et coniuncciones subministratum et constructum, crescit in aug- mentum dei. Si autem mortui estis cum Christo ab elementis huius mundi: quid adhuc tamquam viventes mundo decernitis? Ne tetigeritis neque gustaveritis neque contractaveritis, que sunt omnia in interitume) ipso usu secundum precepta et doctrinas 15 hominum; que sunt quidem racionem habencia sapiencie et [sic] in supersticione et humilitate et non ad parcendum cor- pori, non in honore aliquo ad saturitatem carnis. Hec igitur talia sunt, que suod) dispendio, et quia sunt multa, et quia blandiuntur sibi peccatores, per talia distrahunt et abducunt Christi Jhesu animas a sacramentorum frequen- tacione, que principaliter dei populo ad exercicium saluberri- mum sunt donata, veluti est sepe confiteri et sepe corpus do- mini manducare. Item predicacio recencium reliquiarum sanctorum incerta 25 et conficta vel solempnitas earundem in dei populo supra mo- dum et plus, quam oportet, celebrata et racione vane glorie vel avaricie diffamata, quia subtiliter alliciunt carnalem popu- lum, quie) leviter ponit in talibus suam gloriam et iustificacio- nem, neglecta vita sancta et sacramentis Jhesu Christi et pre- 30 ceptis, in quibus solum vita eorum consistit; sicque eciam oc- cupantur et dividuntur per multa et non digne respiciunt ad Christum Jhesum crucifixum, unicam salutem populi christiani, totaliter et omnino, neque reverentur in tantum corpus et san- guinem ipsius ibidem presens, habentes multa talia pre oculis 35 in templo dei, que propter celebritatem et famam ipsorum equi- parant in honoracione et adoracione divino et tremendo sacra- 20 a) crudelitate C. d) sua C. e) que C. b) apostolus Collo. II° C. c) interiori C. 1) Coloss. II. 18—23.
48 M. de Janow, Regulae V. et N. T., 1. 1, c. 10. stum Jhesum et roborata per scripturas; et circa stultas victi- mas, vel circa quedam ieiunia supersticiose adinventa et circa observaciones kalendarum et dierum ac horarum preter statuta a sancta ecclesia catholica, sed erroribus admixta et perversa 5 credulitatea), que sunt valde multa in medio christiani populi per quosdam supersticiosos homines introducta; de quibus apo- stolusb)1): „Nemo vos seducat, volens in humilitate et religione angelorum, que non vidit, ambulans, frustra inflatus sensu car- nis sue, et non tenens caput, ex quo totum corpus, per nexus 10 et coniuncciones subministratum et constructum, crescit in aug- mentum dei. Si autem mortui estis cum Christo ab elementis huius mundi: quid adhuc tamquam viventes mundo decernitis? Ne tetigeritis neque gustaveritis neque contractaveritis, que sunt omnia in interitume) ipso usu secundum precepta et doctrinas 15 hominum; que sunt quidem racionem habencia sapiencie et [sic] in supersticione et humilitate et non ad parcendum cor- pori, non in honore aliquo ad saturitatem carnis. Hec igitur talia sunt, que suod) dispendio, et quia sunt multa, et quia blandiuntur sibi peccatores, per talia distrahunt et abducunt Christi Jhesu animas a sacramentorum frequen- tacione, que principaliter dei populo ad exercicium saluberri- mum sunt donata, veluti est sepe confiteri et sepe corpus do- mini manducare. Item predicacio recencium reliquiarum sanctorum incerta 25 et conficta vel solempnitas earundem in dei populo supra mo- dum et plus, quam oportet, celebrata et racione vane glorie vel avaricie diffamata, quia subtiliter alliciunt carnalem popu- lum, quie) leviter ponit in talibus suam gloriam et iustificacio- nem, neglecta vita sancta et sacramentis Jhesu Christi et pre- 30 ceptis, in quibus solum vita eorum consistit; sicque eciam oc- cupantur et dividuntur per multa et non digne respiciunt ad Christum Jhesum crucifixum, unicam salutem populi christiani, totaliter et omnino, neque reverentur in tantum corpus et san- guinem ipsius ibidem presens, habentes multa talia pre oculis 35 in templo dei, que propter celebritatem et famam ipsorum equi- parant in honoracione et adoracione divino et tremendo sacra- 20 a) crudelitate C. d) sua C. e) que C. b) apostolus Collo. II° C. c) interiori C. 1) Coloss. II. 18—23.
Strana 49
Reg. III. Reliquiae et imag. — Reg. IV. signum 1. et 2. 49 mento, in quo tamen est omnis plenitudo divinitatis corpora- liter eta) ad quod prius et precipuus respectus cultus christiano- rum debet adhiberi, sicut scriptum est 1): „Gloriam meam alteri non dabo.“ Et de hoc multa in quinto tractatu et ultimo huius libri 2). Item statue seu ymagines in templis, quibus per errorem seu per incertam conficcionem vel forte delusionem aliquam maior reverencia vel honor a wlgaribus exhibetur, quam ce- teris, vel que ymagines aut alia huiusmodi signa et prodigia facere fabulantur aut racione eorum fieri predicantur nulla pre- 10 habita, si verum est, quod dicitur, probacione; quia proni sunt populi rudes ad talia sequenda corporalia et recencia, que mul- tum magnificant et mirantur, per que subtiliter subtrahunturb' a veritate, minusque per hoc sunt grati Jhesu Christo, unico et fideli suo salvatori, sicud scriptum est IIa Thymo. IIII.3): „Ad 15 sua desideria sibi coacervabunt magistros, prurientes auribus, et a veritate quidem auditum avertent, ad fabulas autem con- vertenture)". Et de hiis ampliusd) in Vo tractatu videbis 4). Capitulum undecimum. De quarta regulae). 20 Ad quartam regulam hec comitantur. Primum est christianum multitudini carnali se confor- mare sequive multitudinem ad peccandum, et inde peccatum non esse credere aut pro minori peccato ducere, quia eo [f. 12a communitas est occupata, ut sunt fornicari, inebriari vel ociose 25 tabernas circuire. Secundum est ob carnis et sanguinis, id est cognacionis et amicicie affeccionem, vel ob vituperium ab eisdem bona do- mini Jhesu obmittere vel ea minus facere aut mala aliqua per- petrare et se subicere ad peccandum, ut est nolle cottidie vel 30 6) Contra ymagines A. 22) Im signum C. 27) 2m C. a) om. C. c) ita B et C ; b) subtrahuntur B et C; subtrahimur A. convertunt A post ras. d) omnibus C. e) ita colore rubro A; om. B. 35 2) v. V. librum Regularum. 3) II. Tim. IV. 3—4. 1) Isaiae XLII. 8. 4) v. libri V. dist. VI. KYBAL: M. de Janow Regulac, I.
Reg. III. Reliquiae et imag. — Reg. IV. signum 1. et 2. 49 mento, in quo tamen est omnis plenitudo divinitatis corpora- liter eta) ad quod prius et precipuus respectus cultus christiano- rum debet adhiberi, sicut scriptum est 1): „Gloriam meam alteri non dabo.“ Et de hoc multa in quinto tractatu et ultimo huius libri 2). Item statue seu ymagines in templis, quibus per errorem seu per incertam conficcionem vel forte delusionem aliquam maior reverencia vel honor a wlgaribus exhibetur, quam ce- teris, vel que ymagines aut alia huiusmodi signa et prodigia facere fabulantur aut racione eorum fieri predicantur nulla pre- 10 habita, si verum est, quod dicitur, probacione; quia proni sunt populi rudes ad talia sequenda corporalia et recencia, que mul- tum magnificant et mirantur, per que subtiliter subtrahunturb' a veritate, minusque per hoc sunt grati Jhesu Christo, unico et fideli suo salvatori, sicud scriptum est IIa Thymo. IIII.3): „Ad 15 sua desideria sibi coacervabunt magistros, prurientes auribus, et a veritate quidem auditum avertent, ad fabulas autem con- vertenture)". Et de hiis ampliusd) in Vo tractatu videbis 4). Capitulum undecimum. De quarta regulae). 20 Ad quartam regulam hec comitantur. Primum est christianum multitudini carnali se confor- mare sequive multitudinem ad peccandum, et inde peccatum non esse credere aut pro minori peccato ducere, quia eo [f. 12a communitas est occupata, ut sunt fornicari, inebriari vel ociose 25 tabernas circuire. Secundum est ob carnis et sanguinis, id est cognacionis et amicicie affeccionem, vel ob vituperium ab eisdem bona do- mini Jhesu obmittere vel ea minus facere aut mala aliqua per- petrare et se subicere ad peccandum, ut est nolle cottidie vel 30 6) Contra ymagines A. 22) Im signum C. 27) 2m C. a) om. C. c) ita B et C ; b) subtrahuntur B et C; subtrahimur A. convertunt A post ras. d) omnibus C. e) ita colore rubro A; om. B. 35 2) v. V. librum Regularum. 3) II. Tim. IV. 3—4. 1) Isaiae XLII. 8. 4) v. libri V. dist. VI. KYBAL: M. de Janow Regulac, I.
Strana 50
50 M. de Janow, Regulae V. et N. T., 1. I. c. 11; tr. II, c. 1. frequenter sacramentum dominicum sumere ob ruborem wlgi, ac vestes lascivas aut superbas nolle mutare vel deponere, ne homo a suis sodalibus contempnatur. Tercium esta) inb) supersticionibus et doctrinis et inad- vencionibus vanis in religione christianac) et in diversis studiis et exerciciis propriarum suarum iustificacionum sequi opinionem carnalium hominum, quorum conversacio videtur manifeste di- ligere ea, que sunt in mundo, puta delectacionem corporis, ava- riciam mundi et gloriam huius vite, et dimittere consilium do- 10 mini Jhesu fidelium sacerdotum aut aliorum, qui videntur ex animo mundi vanitatem spernere et in crucis Jhesu ignominia gloriari; sicutid) visum est exemplum huius in Roboam, filioe) Salomonis, qui relicto consilio senum consilium iuvenum est secutus 1). Quartum est, quod sequitur, appreciari congnacionem carnis et sanguinis et in ea gloriari et mirari personas causa questus, timentes autem dominum Jhesum nichili1) ducere, pau- peres in salute negligere et divitum amicicias comparare, in patribus suis et in suis religionibus et in fraternitatibus suis 20 superbe gloriari et in religione, vel meritis sue fraternitatis ho- minibus inpiis promittere consistere salutem certam et remis- sionem peccatorum. Quintum est, desinente gloria huius mundi et questu aut adversitate et infortuino insurgente, in verbo Jhesu relaxari 25 et a predicando obliquari vel a Christi Jhesu servicio tepescere. Hec de regulis antiquorum iuriums) seu Veteris Testa- menti, quantum dominus Jhesus cruxifixus concessit, recolegi, humiliter me submittens iudicio et informacioni patrum meorum et doctorum. 5 15 4) 3m C. 15) 4m C. 23) 5m C. a) lineae superpos. A. b) om. B; et C. c) et inadvencionibus d) Sicut C. e) filium (sic) B; exemplum huius christiana add. A in marg. f) post ras. A. 5) in tantum (sic) B; virorum C. 35 A post rus. 1) Cf. II. Par. X. 8. 30
50 M. de Janow, Regulae V. et N. T., 1. I. c. 11; tr. II, c. 1. frequenter sacramentum dominicum sumere ob ruborem wlgi, ac vestes lascivas aut superbas nolle mutare vel deponere, ne homo a suis sodalibus contempnatur. Tercium esta) inb) supersticionibus et doctrinis et inad- vencionibus vanis in religione christianac) et in diversis studiis et exerciciis propriarum suarum iustificacionum sequi opinionem carnalium hominum, quorum conversacio videtur manifeste di- ligere ea, que sunt in mundo, puta delectacionem corporis, ava- riciam mundi et gloriam huius vite, et dimittere consilium do- 10 mini Jhesu fidelium sacerdotum aut aliorum, qui videntur ex animo mundi vanitatem spernere et in crucis Jhesu ignominia gloriari; sicutid) visum est exemplum huius in Roboam, filioe) Salomonis, qui relicto consilio senum consilium iuvenum est secutus 1). Quartum est, quod sequitur, appreciari congnacionem carnis et sanguinis et in ea gloriari et mirari personas causa questus, timentes autem dominum Jhesum nichili1) ducere, pau- peres in salute negligere et divitum amicicias comparare, in patribus suis et in suis religionibus et in fraternitatibus suis 20 superbe gloriari et in religione, vel meritis sue fraternitatis ho- minibus inpiis promittere consistere salutem certam et remis- sionem peccatorum. Quintum est, desinente gloria huius mundi et questu aut adversitate et infortuino insurgente, in verbo Jhesu relaxari 25 et a predicando obliquari vel a Christi Jhesu servicio tepescere. Hec de regulis antiquorum iuriums) seu Veteris Testa- menti, quantum dominus Jhesus cruxifixus concessit, recolegi, humiliter me submittens iudicio et informacioni patrum meorum et doctorum. 5 15 4) 3m C. 15) 4m C. 23) 5m C. a) lineae superpos. A. b) om. B; et C. c) et inadvencionibus d) Sicut C. e) filium (sic) B; exemplum huius christiana add. A in marg. f) post ras. A. 5) in tantum (sic) B; virorum C. 35 A post rus. 1) Cf. II. Par. X. 8. 30
Strana 51
Reg. IV. signum 3. 4. et 5. — Partes altercantes de frequenti communione. 51 SECUNDUS TRACTATUS2). DE COMMUNIONE CORPORIS CHRISTI). Capitulum primum°). [fol. 12a]. Nunc igitur ad propositum principale dictas re- gulas huius tractatus licebit coaptare. Sunt enim quidam in hiis diebus de frequenti communioned) corporis et san- guinis Christi Jhesu a populo plebeio christiano altercantese), quibus se et predicatores seu doctores altrin- secus coniunxerunt, suas secum swasiones racionibus et scrip- turis suffultas pro et contra afferentes, quas omnes infra in pro- 10 cessu huius tractatus spiritu Jhesu duce curavi pertractare. Di- cunt namque quidam, quod nequaquam expediat dei populo hoc tantum et tremendum sacramentum, et quod est summum bonum christianorum in hac vita, cottidie aut alias frequenter iterare, sed vix sanctis perfectis hoc liceat semel in mense vel 15 in anno accipere. Et hoc variis suis dictis nituntur defensare. Alii vero sunt, qui consulunt plebi Christi et ortanturf) sepe sumere hoc dulcissimum et plenum miseracionum domini sa- cramentum; et quods) precipue est salus in hac frequentacione cuilibet christiano. Quod et ipsi in promptu habent astruere 20 multis racionibus et scripturis. Et non tantum istorum hinc 5 1) Incipit de corpore Christi A. a) ita A rubr. b) in cod. A titulus hic manu posteriore additus est; B habet: Secundus tractatus de corpore Christi. Capitulum primum. c) ita A rubr. d) communicacione B. e) ita B; altricantes A. A; hortantur B. s) hoc B. f) ita 25
Reg. IV. signum 3. 4. et 5. — Partes altercantes de frequenti communione. 51 SECUNDUS TRACTATUS2). DE COMMUNIONE CORPORIS CHRISTI). Capitulum primum°). [fol. 12a]. Nunc igitur ad propositum principale dictas re- gulas huius tractatus licebit coaptare. Sunt enim quidam in hiis diebus de frequenti communioned) corporis et san- guinis Christi Jhesu a populo plebeio christiano altercantese), quibus se et predicatores seu doctores altrin- secus coniunxerunt, suas secum swasiones racionibus et scrip- turis suffultas pro et contra afferentes, quas omnes infra in pro- 10 cessu huius tractatus spiritu Jhesu duce curavi pertractare. Di- cunt namque quidam, quod nequaquam expediat dei populo hoc tantum et tremendum sacramentum, et quod est summum bonum christianorum in hac vita, cottidie aut alias frequenter iterare, sed vix sanctis perfectis hoc liceat semel in mense vel 15 in anno accipere. Et hoc variis suis dictis nituntur defensare. Alii vero sunt, qui consulunt plebi Christi et ortanturf) sepe sumere hoc dulcissimum et plenum miseracionum domini sa- cramentum; et quods) precipue est salus in hac frequentacione cuilibet christiano. Quod et ipsi in promptu habent astruere 20 multis racionibus et scripturis. Et non tantum istorum hinc 5 1) Incipit de corpore Christi A. a) ita A rubr. b) in cod. A titulus hic manu posteriore additus est; B habet: Secundus tractatus de corpore Christi. Capitulum primum. c) ita A rubr. d) communicacione B. e) ita B; altricantes A. A; hortantur B. s) hoc B. f) ita 25
Strana 52
52 M. de Janow, Regulae V. et N. T., 1. I, tr. II, reg. I, c. 1. et 2. inde vacilancium opiniones se collidunt, sed et homo eciam quilibet, plerumque in se ipso, patitur huius ambiguitatis distrac- cionem, puta si sepe aut raro se debeat vel sibi expediat cor- pori et sanguini Jhesu crucifixi in hoc sacramento adunarea). Rogo autem et humiliter et pie quemlibet legentem, ut non festinet hec collecta citob) condempnare. Sed quecumque sibi displicencia hic invenerit, inutilia, dispendiosa vel inepta, instanter obsecro, ut in hoc mee fragilitati, infirmitati et aliis defectibus condescendat et compaciatur insuper mee inbecillitati et ignorancie, que in me magna sunt, quatenus dominus Jhesus crucifixus peccata sua sic] supportet et condonet, qui legem nobis talem dedit, ut nostra onera invicem supportemus, docens nos et dicens Luce VI. e.1): „Estote misericordes, sicut pater vester celestis misericors est. Nolite iudicare, ut non iudiceminic). No- 15 lite condempnare et non condempnabimini. Dimittite et dimit- tetur vobis. Precor insuper quemlibet legentem, ut omne, quod sonare hic contra communem cursum viderit vel sapere falsum aut errorem esse crediderit, non statim dure aut ad partem sini- 20 stram moveatur. Sed antequam interpretetur hos sermones, f. 12b] prius causas dicendi fideliter videat, reminiscens doctrine beati Hylarii in quarto libro de trinitate inquientis 2): „Intelli- gencia dictorum ex causis est assumenda dicendi, quia non ser- moni res, sed rei est sermo subiectus. 10 Capitulum secundumd). Protestore) verof) coram deo et Christo cius, quod hoc opus colligere michi videor solum ex caritate Christi etg) com- passione plebis christiane, que, exsors diucius a manduca- cione panis celestis, fame in via deficith) ac per hoc passim datur 30 in manus inimici funesti, negligensquei) panem suum subcineri- cium manducare, qui castra Madian visus est potenter con- teruisse. Pro quo psallit ecclesia domino dicens 3): „Parasti in conspectu meo mensam adversus eos, qui tribulant me. a) copulari corr. adunare A. b) lin. superpos. A. c) iudicabimini corr. iudicemini A. d) ita A; 2m B. e) hac voce cod. D 1. 2. excerpta f) om. D 1. 2. g) caritate Christi et continuant, v. supra pag. 16 l. 38. i) ita omnes cod. add. A in marg. h) deficiat D 2. 1) Lucae VI. 36—37. 2) S. Hilarii Pictav. De trinitate liber IV, p. 14, ap. Migne, PL, t. 10, p. 107. 3) Psalm. XXII. 5. 35 25
52 M. de Janow, Regulae V. et N. T., 1. I, tr. II, reg. I, c. 1. et 2. inde vacilancium opiniones se collidunt, sed et homo eciam quilibet, plerumque in se ipso, patitur huius ambiguitatis distrac- cionem, puta si sepe aut raro se debeat vel sibi expediat cor- pori et sanguini Jhesu crucifixi in hoc sacramento adunarea). Rogo autem et humiliter et pie quemlibet legentem, ut non festinet hec collecta citob) condempnare. Sed quecumque sibi displicencia hic invenerit, inutilia, dispendiosa vel inepta, instanter obsecro, ut in hoc mee fragilitati, infirmitati et aliis defectibus condescendat et compaciatur insuper mee inbecillitati et ignorancie, que in me magna sunt, quatenus dominus Jhesus crucifixus peccata sua sic] supportet et condonet, qui legem nobis talem dedit, ut nostra onera invicem supportemus, docens nos et dicens Luce VI. e.1): „Estote misericordes, sicut pater vester celestis misericors est. Nolite iudicare, ut non iudiceminic). No- 15 lite condempnare et non condempnabimini. Dimittite et dimit- tetur vobis. Precor insuper quemlibet legentem, ut omne, quod sonare hic contra communem cursum viderit vel sapere falsum aut errorem esse crediderit, non statim dure aut ad partem sini- 20 stram moveatur. Sed antequam interpretetur hos sermones, f. 12b] prius causas dicendi fideliter videat, reminiscens doctrine beati Hylarii in quarto libro de trinitate inquientis 2): „Intelli- gencia dictorum ex causis est assumenda dicendi, quia non ser- moni res, sed rei est sermo subiectus. 10 Capitulum secundumd). Protestore) verof) coram deo et Christo cius, quod hoc opus colligere michi videor solum ex caritate Christi etg) com- passione plebis christiane, que, exsors diucius a manduca- cione panis celestis, fame in via deficith) ac per hoc passim datur 30 in manus inimici funesti, negligensquei) panem suum subcineri- cium manducare, qui castra Madian visus est potenter con- teruisse. Pro quo psallit ecclesia domino dicens 3): „Parasti in conspectu meo mensam adversus eos, qui tribulant me. a) copulari corr. adunare A. b) lin. superpos. A. c) iudicabimini corr. iudicemini A. d) ita A; 2m B. e) hac voce cod. D 1. 2. excerpta f) om. D 1. 2. g) caritate Christi et continuant, v. supra pag. 16 l. 38. i) ita omnes cod. add. A in marg. h) deficiat D 2. 1) Lucae VI. 36—37. 2) S. Hilarii Pictav. De trinitate liber IV, p. 14, ap. Migne, PL, t. 10, p. 107. 3) Psalm. XXII. 5. 35 25
Strana 53
Protestatio auctoris. Qui abstrahunt plebem a communione. 53 Miseratus sum insuper quorumdam, simul et eorum incurie indignatus, qui racione sui officii deberent vocare plebeios et sedule invitare et hortari ad cenam magnama) sui domini nec non conpellere, si opporteat et expediatb), negligentes: ipsi autem sunt primi, qui abstrahunt panem ab ore parvulorum, non intelligentes hoc, quod proinde quam plurimos recidivare contingit in pristina peccata, deficere continue in penitencia et in virtutibus et subcumbere dyabolice potestatic). Ipsi tamen non bene ad singula prospicientesd), ex racione quadam, sed egra et non ex divina scriptura fundata, bene sibi facere viden- tur, dum prohibent, retrahunt et dissuadent plebeios venire ad eorum panem cottidianum ete) celestem, nimis male in hoc con- sulti, cum plurimumf) eis contingat, quod per hoc fortes) rei con- stituentur occisionis parvulorum Christi Jhesu sanguine redemp- torum, iudicium quoque gravius portabunt, utpote servi nequam 15 et pigri et qui misericordiam sui domini in sudario absconden- tes, nolunt ponere supra mensam domini preparatam supra- dictam, nescio quid durum et crudele de domino Jhesu piissimo et dulcissimo sompniantes, dum ac si quadam morte et damp- nacione hominum in Christi Jhesu sacramento reposita deter- 20 rent sanctos fideles a participio et communione crebra vite, veritatis et gracie Jhesu Christi, tamquam dispensatores sui do- minih) inprudentes et negligentesi). De quibus psalmista 1): „Ipsi vero non congnoverunt vias meas, quibus iuravi in ira mea“, etc.k) Item alter propheta 2): „Quial) tu scienciam repu- 25 listi, et ego te repellam, ne sacerdocio fungaris michi.“ Et iterumm) 3): „Populus meus captivus ductus est, quia non habuit scienciam.“ Et ad propositum: „Nobiles eius interierunt fame et multitudo eius exaruit siti." Talesn) enim servi Christi predicti minus bene advertunt 30 5 10 5) Qui abstrahunt plebem a communione A. a) ita A et B; magni D 1.; magnifici D 2. b) si opporteat et expediat add. A in m. c) D I. 2. contin.: Tales minus bene advertunt, v. inferius l. 30. d) post corr. A. e) add. A super lineam. f) prelium (sic) B. g) add. h) post corr. A. 1) inprudentes, ignorantes et negligentes ac A sup. lin. infideles sui domini corr. prudentes (sic) et negligentes A. k) in codice A sequitur haet phrasis deleta: Item noluit intelligere, ut bene ageret, comparatus est n) Tales m) add. A in marg. iumento, etc. 1) A lineae superpositum. minus bene contin. D 1. 2. 1) Psalm. XCIV. I1. 35 2) Oseae IV. 6. 3) Isaiae V. 13. 40
Protestatio auctoris. Qui abstrahunt plebem a communione. 53 Miseratus sum insuper quorumdam, simul et eorum incurie indignatus, qui racione sui officii deberent vocare plebeios et sedule invitare et hortari ad cenam magnama) sui domini nec non conpellere, si opporteat et expediatb), negligentes: ipsi autem sunt primi, qui abstrahunt panem ab ore parvulorum, non intelligentes hoc, quod proinde quam plurimos recidivare contingit in pristina peccata, deficere continue in penitencia et in virtutibus et subcumbere dyabolice potestatic). Ipsi tamen non bene ad singula prospicientesd), ex racione quadam, sed egra et non ex divina scriptura fundata, bene sibi facere viden- tur, dum prohibent, retrahunt et dissuadent plebeios venire ad eorum panem cottidianum ete) celestem, nimis male in hoc con- sulti, cum plurimumf) eis contingat, quod per hoc fortes) rei con- stituentur occisionis parvulorum Christi Jhesu sanguine redemp- torum, iudicium quoque gravius portabunt, utpote servi nequam 15 et pigri et qui misericordiam sui domini in sudario absconden- tes, nolunt ponere supra mensam domini preparatam supra- dictam, nescio quid durum et crudele de domino Jhesu piissimo et dulcissimo sompniantes, dum ac si quadam morte et damp- nacione hominum in Christi Jhesu sacramento reposita deter- 20 rent sanctos fideles a participio et communione crebra vite, veritatis et gracie Jhesu Christi, tamquam dispensatores sui do- minih) inprudentes et negligentesi). De quibus psalmista 1): „Ipsi vero non congnoverunt vias meas, quibus iuravi in ira mea“, etc.k) Item alter propheta 2): „Quial) tu scienciam repu- 25 listi, et ego te repellam, ne sacerdocio fungaris michi.“ Et iterumm) 3): „Populus meus captivus ductus est, quia non habuit scienciam.“ Et ad propositum: „Nobiles eius interierunt fame et multitudo eius exaruit siti." Talesn) enim servi Christi predicti minus bene advertunt 30 5 10 5) Qui abstrahunt plebem a communione A. a) ita A et B; magni D 1.; magnifici D 2. b) si opporteat et expediat add. A in m. c) D I. 2. contin.: Tales minus bene advertunt, v. inferius l. 30. d) post corr. A. e) add. A super lineam. f) prelium (sic) B. g) add. h) post corr. A. 1) inprudentes, ignorantes et negligentes ac A sup. lin. infideles sui domini corr. prudentes (sic) et negligentes A. k) in codice A sequitur haet phrasis deleta: Item noluit intelligere, ut bene ageret, comparatus est n) Tales m) add. A in marg. iumento, etc. 1) A lineae superpositum. minus bene contin. D 1. 2. 1) Psalm. XCIV. I1. 35 2) Oseae IV. 6. 3) Isaiae V. 13. 40
Strana 54
54 M. de Janow, Regulae V. et N. T., 1. I, tr. II, reg. I, c. 2 et 3. 5 10 dicta et decretaa) sanctorum patrum, que per multa et late in- ferius colligentur. De quibus hic unum placuit ponere, vide- licet dictumb) Innocencii pape tercii sic inquientisc) in ser- mone de nativitate Christi „Verbum caro factum est, etc.“ Ubi sic misticat circa finem1): „Carnem autemd) assumptam non solum dedit pro nobis in precium, ut redimeret nos a morte, verum eciam dedit nobis in cibum, ut aleret nos ad vitam, se- cundum quod ipsemete) pollicetur 2): Panis, quem ego dabo, caro mea est pro mundi vita', ut sicut per cibum mors in- travit in orbem, ita per cibum vita rediret ad orbem. Sicut enim corporalis vita sine corporali cibo non potest subsi- stere, ita spiritualis vita sine spirituali cibo non potest nu- triri. „Nisi manducaveritis, inquid3), carnem filii hominis et bi- beritis eius sanguinem, non habebitis vitam in vobis." Ver- 15 bum itaque caro factum est, ut, qui est cibus angelorum secun- dum divinitatem, fieret cibus hominum secundum humanitatem, ut panem angelorum manducaret homo, omne delectamentum in se habentem et omnem saporis suavitatem.“ Hec illef). Enimveros) isti, qui nituntur [prohibere] communioni crebre 4) Verbum caro factum est. Innocencius 3us A. a) et decreta om. D 1. 2. b) patrum — dictum add. A in marg. et om. D I; A habuit originaliter: decreta sanctorum, veluti est illud Innocencii oc. D 1. 2. ponunt: Nam Innocencius [3us] sic inquit de navitate Christi oc. c) solemp- niter dicentis corr. sic inquientis A. d) om. D 1.2. e) ipse D 1.2. f) D 1. 2. 25 contin.: Potest vero patere oc., cf. inferius pag. 56 lin. 5. 8) hic locus, voce Enimvero incipiens et usque ad vocem suffragatur prosecutus, add. A in marg. textus loco, qui ante deletionem hacc verba praebebat: Unde tales negligentes di- spensatores ex predicta auctoritate deberent elicere et notare, quomodo primum preceptum dei de ciborum fuit abstinencia, et hoc in paradyso, sic ultimum de 30 istius cibi sacratissimi [sumpcione] fuit Christi preceptum, et hoc in mundo. Ibi deus inobedienti homini in unico ligno perniciem apposuit, si de ipso homo con- tra preceptum gustaret, prout dicitur [Genes. II. 16—17]: „De omni ligno, quo est in paradiso, comedas. De ligno autem sciencie boni et mali ne comedas. Quandocumque, homo, comederis, morte morieris.“ Hic Christus in unico cibo suo, quod est lignum vite, salutem expressit, dicens [Joann. VI. 54:]: „Nisi manducaveritis carnem filii hominis, non habebitis vitam in vobis.“ Ibi, proch dolor, homo plus imitatus est consilium dyaboli quam dei altissimi, hic secun- dum et nunccii Christi, qui ad hunc cibum fideles [f. 13a] in veritate de- berent [invitare] et eundem ipsis ministrare, proch pudor, solliciti sunt ab eo- 40 dem retrahere et denegare. Unde timendum, ne forte sic aditum ipsius para- 35 20 1) Innocentii III. pape Sermones de sanctis, ap. Migne, PL, t. 217, p. 456. 2) Joann. VI. 52. 3) Joann. VI. 54.
54 M. de Janow, Regulae V. et N. T., 1. I, tr. II, reg. I, c. 2 et 3. 5 10 dicta et decretaa) sanctorum patrum, que per multa et late in- ferius colligentur. De quibus hic unum placuit ponere, vide- licet dictumb) Innocencii pape tercii sic inquientisc) in ser- mone de nativitate Christi „Verbum caro factum est, etc.“ Ubi sic misticat circa finem1): „Carnem autemd) assumptam non solum dedit pro nobis in precium, ut redimeret nos a morte, verum eciam dedit nobis in cibum, ut aleret nos ad vitam, se- cundum quod ipsemete) pollicetur 2): Panis, quem ego dabo, caro mea est pro mundi vita', ut sicut per cibum mors in- travit in orbem, ita per cibum vita rediret ad orbem. Sicut enim corporalis vita sine corporali cibo non potest subsi- stere, ita spiritualis vita sine spirituali cibo non potest nu- triri. „Nisi manducaveritis, inquid3), carnem filii hominis et bi- beritis eius sanguinem, non habebitis vitam in vobis." Ver- 15 bum itaque caro factum est, ut, qui est cibus angelorum secun- dum divinitatem, fieret cibus hominum secundum humanitatem, ut panem angelorum manducaret homo, omne delectamentum in se habentem et omnem saporis suavitatem.“ Hec illef). Enimveros) isti, qui nituntur [prohibere] communioni crebre 4) Verbum caro factum est. Innocencius 3us A. a) et decreta om. D 1. 2. b) patrum — dictum add. A in marg. et om. D I; A habuit originaliter: decreta sanctorum, veluti est illud Innocencii oc. D 1. 2. ponunt: Nam Innocencius [3us] sic inquit de navitate Christi oc. c) solemp- niter dicentis corr. sic inquientis A. d) om. D 1.2. e) ipse D 1.2. f) D 1. 2. 25 contin.: Potest vero patere oc., cf. inferius pag. 56 lin. 5. 8) hic locus, voce Enimvero incipiens et usque ad vocem suffragatur prosecutus, add. A in marg. textus loco, qui ante deletionem hacc verba praebebat: Unde tales negligentes di- spensatores ex predicta auctoritate deberent elicere et notare, quomodo primum preceptum dei de ciborum fuit abstinencia, et hoc in paradyso, sic ultimum de 30 istius cibi sacratissimi [sumpcione] fuit Christi preceptum, et hoc in mundo. Ibi deus inobedienti homini in unico ligno perniciem apposuit, si de ipso homo con- tra preceptum gustaret, prout dicitur [Genes. II. 16—17]: „De omni ligno, quo est in paradiso, comedas. De ligno autem sciencie boni et mali ne comedas. Quandocumque, homo, comederis, morte morieris.“ Hic Christus in unico cibo suo, quod est lignum vite, salutem expressit, dicens [Joann. VI. 54:]: „Nisi manducaveritis carnem filii hominis, non habebitis vitam in vobis.“ Ibi, proch dolor, homo plus imitatus est consilium dyaboli quam dei altissimi, hic secun- dum et nunccii Christi, qui ad hunc cibum fideles [f. 13a] in veritate de- berent [invitare] et eundem ipsis ministrare, proch pudor, solliciti sunt ab eo- 40 dem retrahere et denegare. Unde timendum, ne forte sic aditum ipsius para- 35 20 1) Innocentii III. pape Sermones de sanctis, ap. Migne, PL, t. 217, p. 456. 2) Joann. VI. 52. 3) Joann. VI. 54.
Strana 55
Dictum Innocentii III. et ap. Pauli de communione. 55 sanctorum plebeiorum, non videntur habere [ aliud] propositum ex canonicis scripturis, quam illud dictum apostoli la Cor. XI° 1) per quod idem apostolus voluit innuere sumpcionem divini sa- cramenti omni christiano promoveri, prout manifeste ex textu apparet intuenti. Et idcirco istis in modice] suffragatur, ut lucu- lenter in infra dicendis apparebit, eo quod ipsia) contempnunt dare Christi familie tritici mensuram in tempore suo, quoniam in apostolo notanter dicitur 2): „Probet autem seipsum homo", qui secundum Senecam 3), que sua sunt, optime novit, et non aliquis alius, puta ita proprie et adequateb). Prout dicit apo- 10 stolus Ia Cor. II° 4): „Quis enim scit hominum, que sunt ho- minis, nisi spiritus hominis, qui in ipso est?“ Homini igitur cui- libet seipsum probare precipitur et seipsum iudicare, maxime in hiis, que solius hominis et spiritus sancti in ipso operacioni subsistunt et nocioni, ex quibus unum est appetere sacra- menta et profectus ex sacramentis. Hiis igitur talibus prefatis deo propicioc) succurendum et con- sulendum per hec scripta existimavi, si tantum se dociles dignen- tur exhibere et non abicere frustra labores gratis impensos1), sed neque iudicare secundum faciem, sed iustum iudicium iudicare. 15 20 Capitulum tertiume). Cui sese doctor populi debet conformaref). Si igitur sollicite hee partes alterutrum adverse ad an- notatas regulas fideliter adequentur, puto, quod satis lucu- lenter patebit, que magis earum contineat veritatem. Prima 25 etenim erat regula, doctorem se conformare in dictis et factis legi dei et prophetis et pro eo zelari et non in occulto, sed solempniter et publice predicare. Liquet autem, quod illi, qui suadent populo cottidie aut sepe sacramentums) corporis et san- guinis Jhesu Christi communicandum, conformant se dictis et 30 disi precludere videantur, se preceptis ipsius Christi salutaribus eatenus op- ponendo, quibus nullo dictum beati apostoli Ia Cor. XI° suffragatur oc., vide superius in textu. 22) Cui se doctor debet conformare A. a) lin. superpos. A. b) puta — adequate A in m. c) prefatis deo 35 propicio A in m. d) impensos et graciam Jhesu Christi corr. impensos A. e) ita A colore rubro; om. B. f) ita A colore rubro; om. B. g) sa- cramento (sic) A. 1) I. Corinth. XI. 24 sq. 2) I. Corinth. XI. 28. 3) Cf. L. Annaei 1) I. Corinth II. II. 40 Senecae Ep. 20 et 41, ap. Haase, III (1853), p. 44 et 86.
Dictum Innocentii III. et ap. Pauli de communione. 55 sanctorum plebeiorum, non videntur habere [ aliud] propositum ex canonicis scripturis, quam illud dictum apostoli la Cor. XI° 1) per quod idem apostolus voluit innuere sumpcionem divini sa- cramenti omni christiano promoveri, prout manifeste ex textu apparet intuenti. Et idcirco istis in modice] suffragatur, ut lucu- lenter in infra dicendis apparebit, eo quod ipsia) contempnunt dare Christi familie tritici mensuram in tempore suo, quoniam in apostolo notanter dicitur 2): „Probet autem seipsum homo", qui secundum Senecam 3), que sua sunt, optime novit, et non aliquis alius, puta ita proprie et adequateb). Prout dicit apo- 10 stolus Ia Cor. II° 4): „Quis enim scit hominum, que sunt ho- minis, nisi spiritus hominis, qui in ipso est?“ Homini igitur cui- libet seipsum probare precipitur et seipsum iudicare, maxime in hiis, que solius hominis et spiritus sancti in ipso operacioni subsistunt et nocioni, ex quibus unum est appetere sacra- menta et profectus ex sacramentis. Hiis igitur talibus prefatis deo propicioc) succurendum et con- sulendum per hec scripta existimavi, si tantum se dociles dignen- tur exhibere et non abicere frustra labores gratis impensos1), sed neque iudicare secundum faciem, sed iustum iudicium iudicare. 15 20 Capitulum tertiume). Cui sese doctor populi debet conformaref). Si igitur sollicite hee partes alterutrum adverse ad an- notatas regulas fideliter adequentur, puto, quod satis lucu- lenter patebit, que magis earum contineat veritatem. Prima 25 etenim erat regula, doctorem se conformare in dictis et factis legi dei et prophetis et pro eo zelari et non in occulto, sed solempniter et publice predicare. Liquet autem, quod illi, qui suadent populo cottidie aut sepe sacramentums) corporis et san- guinis Jhesu Christi communicandum, conformant se dictis et 30 disi precludere videantur, se preceptis ipsius Christi salutaribus eatenus op- ponendo, quibus nullo dictum beati apostoli Ia Cor. XI° suffragatur oc., vide superius in textu. 22) Cui se doctor debet conformare A. a) lin. superpos. A. b) puta — adequate A in m. c) prefatis deo 35 propicio A in m. d) impensos et graciam Jhesu Christi corr. impensos A. e) ita A colore rubro; om. B. f) ita A colore rubro; om. B. g) sa- cramento (sic) A. 1) I. Corinth. XI. 24 sq. 2) I. Corinth. XI. 28. 3) Cf. L. Annaei 1) I. Corinth II. II. 40 Senecae Ep. 20 et 41, ap. Haase, III (1853), p. 44 et 86.
Strana 56
56 M. de Janow, Regulae V. et N. T., 1. I, tr. II, reg. I, c. 3. factis legi et prophetis Veteris et Novi Testamenti, prout paulo in- ferius apparebit. Et nunc est dicendum de Veteri Testamento. et postea de Novo dicetur, quando infra agetura) de regulis ex nova lege conquisitis. Potestb) vero patere per multa, quod videlicet lex vetus et prophete innuunt et swadent — quamvis in figura — sacramentum hoc a populo christiano cottidie vel sepe frequen- tandum, et hoc per sacrificia, per prophecias etc) per docu- mentad). Ordo tamene) scripture sacre postulat primo de Mel- chisedech precurrendum, de quo Gen. XIIII. f. 1) dicitur, quod „Melchisedech, rex Salem, protulit panem et vinum ipsi Abrahe (erat enim sacerdos dei altissimi) et benedixit ei, dicens: Bene- dictus Abraham deo excelso, qui creavit celum et terram. Et dedit ei Abraham decimas de omnibus.“ Quod quidem sine 15 contradiccione figura est et documentum illius, quod nunc sa- cerdotes dei populo hoc sacramentum conferunt et ei bene- dicunt post victoriam quinque sensuum cum eorum viciis et concupiscenciis, sicut scriptum est2): „Vincenti dabo manna absconditum et nomen novum“, et populus dei sacerdotibus 20 dat decimas. Quid autem misterii aliud in hoc potuit presi- gnatum attendi, quod panem et vinum obtulit Melchisedech Abrahe, nisi frequens vel cottidiana frequentacio huius divinif) sacramenti a populo christiano, quoniam non ests) communior cibus nisi panis, nec tam frequenter aliud in potibus sumitur 25 sicut vinum, que cottidie a wlgo usitantur. Probavit similiter hoc rei veritas, cum dominus Jhesus, sacerdos secundum ordinem Melchisedech, in speciebus panis et vini prebuit suum deificum corpus et sanguinem omnibus et singulis manducandum et bibendum, dicens 3): „Sumite ex hod 30 omnes“, et adiecit: "Quocienscumque feceritis, in meam com- memoracionem facietis“, frequentacionem huius sacramenti per- suadendo. Nec hoc dixit Jhesus solis apostolis et per conse- 10 35 40 5) Continue communicandum aliter (?) oc. probat D 1. Cottidie com 10) Melchisedech A. municandum vel sepe D 2. rubr. 32) Corpus et sanguis omnibus communicantur, non tantum sacer- dotibus A rubr. a) agitur B. c) om. B. d) post hanc vocem b) contin. D 1. 2. D 1. 2. continuant: Plebs namque Judeorum oc., v. infra pag. 57 lin. 26. e) enim B. 1) dominici B. g) om. B. 1) Genes. XIV. 18—20. textus Vulgatae discrepat. 3) Cf. I. Cor. XI. 24—25; 2) Apoc. II. 7.
56 M. de Janow, Regulae V. et N. T., 1. I, tr. II, reg. I, c. 3. factis legi et prophetis Veteris et Novi Testamenti, prout paulo in- ferius apparebit. Et nunc est dicendum de Veteri Testamento. et postea de Novo dicetur, quando infra agetura) de regulis ex nova lege conquisitis. Potestb) vero patere per multa, quod videlicet lex vetus et prophete innuunt et swadent — quamvis in figura — sacramentum hoc a populo christiano cottidie vel sepe frequen- tandum, et hoc per sacrificia, per prophecias etc) per docu- mentad). Ordo tamene) scripture sacre postulat primo de Mel- chisedech precurrendum, de quo Gen. XIIII. f. 1) dicitur, quod „Melchisedech, rex Salem, protulit panem et vinum ipsi Abrahe (erat enim sacerdos dei altissimi) et benedixit ei, dicens: Bene- dictus Abraham deo excelso, qui creavit celum et terram. Et dedit ei Abraham decimas de omnibus.“ Quod quidem sine 15 contradiccione figura est et documentum illius, quod nunc sa- cerdotes dei populo hoc sacramentum conferunt et ei bene- dicunt post victoriam quinque sensuum cum eorum viciis et concupiscenciis, sicut scriptum est2): „Vincenti dabo manna absconditum et nomen novum“, et populus dei sacerdotibus 20 dat decimas. Quid autem misterii aliud in hoc potuit presi- gnatum attendi, quod panem et vinum obtulit Melchisedech Abrahe, nisi frequens vel cottidiana frequentacio huius divinif) sacramenti a populo christiano, quoniam non ests) communior cibus nisi panis, nec tam frequenter aliud in potibus sumitur 25 sicut vinum, que cottidie a wlgo usitantur. Probavit similiter hoc rei veritas, cum dominus Jhesus, sacerdos secundum ordinem Melchisedech, in speciebus panis et vini prebuit suum deificum corpus et sanguinem omnibus et singulis manducandum et bibendum, dicens 3): „Sumite ex hod 30 omnes“, et adiecit: "Quocienscumque feceritis, in meam com- memoracionem facietis“, frequentacionem huius sacramenti per- suadendo. Nec hoc dixit Jhesus solis apostolis et per conse- 10 35 40 5) Continue communicandum aliter (?) oc. probat D 1. Cottidie com 10) Melchisedech A. municandum vel sepe D 2. rubr. 32) Corpus et sanguis omnibus communicantur, non tantum sacer- dotibus A rubr. a) agitur B. c) om. B. d) post hanc vocem b) contin. D 1. 2. D 1. 2. continuant: Plebs namque Judeorum oc., v. infra pag. 57 lin. 26. e) enim B. 1) dominici B. g) om. B. 1) Genes. XIV. 18—20. textus Vulgatae discrepat. 3) Cf. I. Cor. XI. 24—25; 2) Apoc. II. 7.
Strana 57
Partes altercantes ad reg. I. adaequantur. Melchisedech. Manna. 57 quens solis eorum sequacibus, id est presbiteris, ut quidam aiunt, sed omni plebi christiane, subaudisa) quoad manduca- cionem, non quoad officium. Nam quoad sacrificium, hoc offe- rendum solis presbiteris congruit, ut conficiant, sumant et dent ceteris. Sed dico quoad manducacionem frequenter, hoc passim om- nibus intimavit secundum illud1): „Quod uni dico, omnibus dico." Proutb) iterume) rei veritas et execucio eiusdem postea con- probavit in ecclesia sanctorum primitivad), quoniam erant omnes cottidiee) in fraccione panis perdurantes unani- miter in templo. Actuum 1°. g.2) Et idem in oracione dominus expressit, dicens 3): „Panem nostrum cottidianum da nobis ho- dief)“, etc. Ecce, ad intelligendum cottidianam sacramentalem aut spiritualem huius panis divini sumpcionem a plebe christiana non solum dixit „cottidianum“, sed addidit [f. 13b] : „da nobis hodie." Quod evidenter per figuram manne in deserto Judeorum est roboratum. Quod in tantum districte dominus precepit a plebe cottidie colligi et manducari, quod non licebat, nisi cum transgressione precepti, in crastinum reservaris). Et si a quoquam est servatum in crastinum, mox in vermes est conversum, ut habetur Exo. XVI°.4): „Ecce. ego pluam vobis panem de celo: egrediatur populus et colligat, que sufficiunt per singulos dies." Sed notanter dominus addidit, dicens 5): „Nullus relinquat ex eo usque mane“, ut evidenter significaret, quoniam cottidie oportet populum suum panem celestem colligere et manducare, manifeste insuper per hoc demonstrans cottidianam nostri panis 25 veraciter celestis manducacionem a sua plebe christiana. Plebsh) namque colligebat manna cottidie et manducabat, et non solum sacerdotes: Ita in Jhesu veritate non solum licet sacerdotes manducare cottidie corpus Christi in sacramento, sed eciam ple- bem omnem Jhesu Christi saltem sepe vel frequenteri). Et quemadmodum de manna Judeis est preceptum dili- 10 15 20 30 14) Panis cottidianus. Error A manu poster. 15) Manna A. a) subaudi B. b) Quod B. c) lin. superpos. A. d) in e. s. pr. e) om. B. f) da nobis hodie A in m. g) A in m. 35 A in m.; om. B. h) Plebs namque Judeorum D 1. 2. contin., cf. superius p. 56 lin. 9. i) post hanc vocem D I. 2. contin. sic: Quis enim animadvertens oc., cf. infra p. 59 lin. 27. 1) Cf. Marci XIII. 37. 2) recte Act. II. 46. 4) Exodi XVI. 4. 3) Exodi XVI. 19. 3) Lucae XI. 3. 40
Partes altercantes ad reg. I. adaequantur. Melchisedech. Manna. 57 quens solis eorum sequacibus, id est presbiteris, ut quidam aiunt, sed omni plebi christiane, subaudisa) quoad manduca- cionem, non quoad officium. Nam quoad sacrificium, hoc offe- rendum solis presbiteris congruit, ut conficiant, sumant et dent ceteris. Sed dico quoad manducacionem frequenter, hoc passim om- nibus intimavit secundum illud1): „Quod uni dico, omnibus dico." Proutb) iterume) rei veritas et execucio eiusdem postea con- probavit in ecclesia sanctorum primitivad), quoniam erant omnes cottidiee) in fraccione panis perdurantes unani- miter in templo. Actuum 1°. g.2) Et idem in oracione dominus expressit, dicens 3): „Panem nostrum cottidianum da nobis ho- dief)“, etc. Ecce, ad intelligendum cottidianam sacramentalem aut spiritualem huius panis divini sumpcionem a plebe christiana non solum dixit „cottidianum“, sed addidit [f. 13b] : „da nobis hodie." Quod evidenter per figuram manne in deserto Judeorum est roboratum. Quod in tantum districte dominus precepit a plebe cottidie colligi et manducari, quod non licebat, nisi cum transgressione precepti, in crastinum reservaris). Et si a quoquam est servatum in crastinum, mox in vermes est conversum, ut habetur Exo. XVI°.4): „Ecce. ego pluam vobis panem de celo: egrediatur populus et colligat, que sufficiunt per singulos dies." Sed notanter dominus addidit, dicens 5): „Nullus relinquat ex eo usque mane“, ut evidenter significaret, quoniam cottidie oportet populum suum panem celestem colligere et manducare, manifeste insuper per hoc demonstrans cottidianam nostri panis 25 veraciter celestis manducacionem a sua plebe christiana. Plebsh) namque colligebat manna cottidie et manducabat, et non solum sacerdotes: Ita in Jhesu veritate non solum licet sacerdotes manducare cottidie corpus Christi in sacramento, sed eciam ple- bem omnem Jhesu Christi saltem sepe vel frequenteri). Et quemadmodum de manna Judeis est preceptum dili- 10 15 20 30 14) Panis cottidianus. Error A manu poster. 15) Manna A. a) subaudi B. b) Quod B. c) lin. superpos. A. d) in e. s. pr. e) om. B. f) da nobis hodie A in m. g) A in m. 35 A in m.; om. B. h) Plebs namque Judeorum D 1. 2. contin., cf. superius p. 56 lin. 9. i) post hanc vocem D I. 2. contin. sic: Quis enim animadvertens oc., cf. infra p. 59 lin. 27. 1) Cf. Marci XIII. 37. 2) recte Act. II. 46. 4) Exodi XVI. 4. 3) Exodi XVI. 19. 3) Lucae XI. 3. 40
Strana 58
58 M. de Janow, Regulae V. et N. T., 1. I, tr. II, reg. I, c. 3 et 4. 5 10 20 25 30 genter et expresse, ut videlicet ipsum cottidie colligerent et manducarent, ita similiter de hoc sacramento christiano populo est indultum et annutum, sicut patet per oracionem dominicam paulo ante annotatam. Sacerdotes enim racione caracteris con- ficiunt et ministrant, sed racione devocionis communicant atque sumunt. Nam si racione caracteris communicarent, tunc continue sine gracia et sine confessione divinum possent officium peragere. Racio, quia numquam caracterem perdunt nec eo privantur. quamdiu vivunt, sed hoc sine devocione et gracia fieri, est in- conveniens. Quare omnis vere penitens, communicans devo- cioni et gracie, potest communicare sacramento, prehabita satis- faccione competenti, communionem insuper eandem cottidie vel alias frequenter continuarea), premissis durantibus, scilicet gracia et devocione. Ideo dicit Augustinus super psalmo XXI° 1): 15 „Nolite prohibere pingwes terre de mensa domini manducare." Quod vero per illud manna cottidianum cottidianus hic panis vivus christiani populi fuerit presignatus, expresse habes declaratum Deutero. VIII°, ubi dicitur2): „Et dedit tibi cibum manna, quod ignorabas tu et patres tui, ut ostenderet tibi, quod non in solo pane vivit homo, sed in omni verbo deib), quod egreditur de ore domini.“ Quod procul dubio non potest equius alteri quam huic sacramento coaptari. Quod si forte hiis minus consentis, dicens: Licet manna sit figura huius nostri sacramenti, non tamen hoc signat, ut plebei saltem aliqui hunc panem deo plenum cottidie mandu- carent, — produc igitur tu causam aliam, si vales, aut aliam veri- tatem illius figure, que in spiritu et veritate est condita et in- stituta, videlicet quod in tantum diligenter illi populo et non solum presbiteris est preceptum et mandatum, ut cottidie manna colligerent et cottidie manducarent. Sed nequaquam aliam ra- cionem condignam et magis littere congruam invenire poteris, preter illam, que dicta est, nisi velis fortasse, utpote Judei, mecum litigare, dicens: Quomodo potest hic Jhesus dare omni die tanto populo et tociens carnem suam ad manducandum? 8) Alius hec ſhoc B] interposuit, non actor (sic) libri l manu poster. et B. 16) Manna fuit figura polpula]rissima corporis Christi A. 25) In quantum (?) panis deo plenum A rubr. a) om. B. b) om. B. 1) Cf. S. Augustini Enarr. in ps. XXI., ap. Migne, PL, t. 36, p. 178. 40 2) Deuter. VIII. 3. 35
58 M. de Janow, Regulae V. et N. T., 1. I, tr. II, reg. I, c. 3 et 4. 5 10 20 25 30 genter et expresse, ut videlicet ipsum cottidie colligerent et manducarent, ita similiter de hoc sacramento christiano populo est indultum et annutum, sicut patet per oracionem dominicam paulo ante annotatam. Sacerdotes enim racione caracteris con- ficiunt et ministrant, sed racione devocionis communicant atque sumunt. Nam si racione caracteris communicarent, tunc continue sine gracia et sine confessione divinum possent officium peragere. Racio, quia numquam caracterem perdunt nec eo privantur. quamdiu vivunt, sed hoc sine devocione et gracia fieri, est in- conveniens. Quare omnis vere penitens, communicans devo- cioni et gracie, potest communicare sacramento, prehabita satis- faccione competenti, communionem insuper eandem cottidie vel alias frequenter continuarea), premissis durantibus, scilicet gracia et devocione. Ideo dicit Augustinus super psalmo XXI° 1): 15 „Nolite prohibere pingwes terre de mensa domini manducare." Quod vero per illud manna cottidianum cottidianus hic panis vivus christiani populi fuerit presignatus, expresse habes declaratum Deutero. VIII°, ubi dicitur2): „Et dedit tibi cibum manna, quod ignorabas tu et patres tui, ut ostenderet tibi, quod non in solo pane vivit homo, sed in omni verbo deib), quod egreditur de ore domini.“ Quod procul dubio non potest equius alteri quam huic sacramento coaptari. Quod si forte hiis minus consentis, dicens: Licet manna sit figura huius nostri sacramenti, non tamen hoc signat, ut plebei saltem aliqui hunc panem deo plenum cottidie mandu- carent, — produc igitur tu causam aliam, si vales, aut aliam veri- tatem illius figure, que in spiritu et veritate est condita et in- stituta, videlicet quod in tantum diligenter illi populo et non solum presbiteris est preceptum et mandatum, ut cottidie manna colligerent et cottidie manducarent. Sed nequaquam aliam ra- cionem condignam et magis littere congruam invenire poteris, preter illam, que dicta est, nisi velis fortasse, utpote Judei, mecum litigare, dicens: Quomodo potest hic Jhesus dare omni die tanto populo et tociens carnem suam ad manducandum? 8) Alius hec ſhoc B] interposuit, non actor (sic) libri l manu poster. et B. 16) Manna fuit figura polpula]rissima corporis Christi A. 25) In quantum (?) panis deo plenum A rubr. a) om. B. b) om. B. 1) Cf. S. Augustini Enarr. in ps. XXI., ap. Migne, PL, t. 36, p. 178. 40 2) Deuter. VIII. 3. 35
Strana 59
Manna figura corporis Christi. Sacrificia V. T.: inge sacrificium. 59 Et idcirco forte christianus male fidei aut mortue fidei hoc fieri exhorrescit. Capitulum quartum2). Nunc autem sacrificia veteris legis et alia si per- curras, satis plene invenies per ea designari cottidianam vel alias frequentem et liberam dominici sacramenti a plebeis sump- cionem. Quod hinc poteris iudicare, quoniamb), licet ter in anno statutum erat Judeis se in loco, quem dominus elegisset, non sine muneribus presentari, secundum°) quod dicitur Exo. XXIII°.1), sacrificia tamen offerre et de sacrificatis edere fuit semper li- 10 berum, quocienscumque voluissent plebei Judeorum. Et idcirco cum sacrificiis plebis erant continue sacerdotes occupati, prout liber Levitici per totum hoc demonstrat. Que omnia lucide innuunt libertatem plebi christiane, istud veritatis sacrificium, quocienscumque vellent, manducare ritu ac statutis sancte ec- clesie observatis. Et singulariter iuge sacrificium veteris legis hoc idemd) ostentat, de quo Exod. XXIII°. f.e) 2), ubi dici- tur: „Hoc est, quod facietis in altari: angnos anniculos inma- culatos duos cottidie in holocaustum sempiternum. Quanto magis sacrificium istud nove legis amplius et la- 20 cius est clarificatum et donatum quam sacrificia legis antique, quoniam illud umbra, istud veritas, illud per Moysemf) homi- nem, istud per Jhesum, dei filium naturalem, illud solum in uno loco, quem elegisset dominus, ut in Jerusalem, est mi- nistratum, quia alibi non licebat, istud pers) universum or- 25 bem tanto habundancius et liberalius ac [f. 14a] frequencius dei plebi [licet] ministrari. Quis h) enim animadvertens studiose, non videati), quam habunde et liberaliter deus voluerit hoc sacri- 15 5 4) Sacrificia veteris legis A rubr. 16) Juge sacrificium A rubr. 22) Sacrificium nove legis supra veteris (?) A rubr. 28) Error A manu poster. a) ita A colore rubro; om. B. b) hac voce contin. D I. 2. post vocem potiretur, qua inferius capitulum hoc quartum finitur, of. p. 60 lin. 20. c) secundum quod dicitur Exo. XXIII. om. D 1. d) lin. superpos. A. e) post 35 hanc vocem D 1. 2. contin. In illis tamen sacrificiis, cf. infra p. 60 lin. 23. 1) Moysen B. g) om. B. h) hac voce contin. D 1. 2., v. supra p. 57 lin. 30. i) videt B. 30 1) Exodi XXIII. 17—�19. 2) recte Exodi XNIX. 38.
Manna figura corporis Christi. Sacrificia V. T.: inge sacrificium. 59 Et idcirco forte christianus male fidei aut mortue fidei hoc fieri exhorrescit. Capitulum quartum2). Nunc autem sacrificia veteris legis et alia si per- curras, satis plene invenies per ea designari cottidianam vel alias frequentem et liberam dominici sacramenti a plebeis sump- cionem. Quod hinc poteris iudicare, quoniamb), licet ter in anno statutum erat Judeis se in loco, quem dominus elegisset, non sine muneribus presentari, secundum°) quod dicitur Exo. XXIII°.1), sacrificia tamen offerre et de sacrificatis edere fuit semper li- 10 berum, quocienscumque voluissent plebei Judeorum. Et idcirco cum sacrificiis plebis erant continue sacerdotes occupati, prout liber Levitici per totum hoc demonstrat. Que omnia lucide innuunt libertatem plebi christiane, istud veritatis sacrificium, quocienscumque vellent, manducare ritu ac statutis sancte ec- clesie observatis. Et singulariter iuge sacrificium veteris legis hoc idemd) ostentat, de quo Exod. XXIII°. f.e) 2), ubi dici- tur: „Hoc est, quod facietis in altari: angnos anniculos inma- culatos duos cottidie in holocaustum sempiternum. Quanto magis sacrificium istud nove legis amplius et la- 20 cius est clarificatum et donatum quam sacrificia legis antique, quoniam illud umbra, istud veritas, illud per Moysemf) homi- nem, istud per Jhesum, dei filium naturalem, illud solum in uno loco, quem elegisset dominus, ut in Jerusalem, est mi- nistratum, quia alibi non licebat, istud pers) universum or- 25 bem tanto habundancius et liberalius ac [f. 14a] frequencius dei plebi [licet] ministrari. Quis h) enim animadvertens studiose, non videati), quam habunde et liberaliter deus voluerit hoc sacri- 15 5 4) Sacrificia veteris legis A rubr. 16) Juge sacrificium A rubr. 22) Sacrificium nove legis supra veteris (?) A rubr. 28) Error A manu poster. a) ita A colore rubro; om. B. b) hac voce contin. D I. 2. post vocem potiretur, qua inferius capitulum hoc quartum finitur, of. p. 60 lin. 20. c) secundum quod dicitur Exo. XXIII. om. D 1. d) lin. superpos. A. e) post 35 hanc vocem D 1. 2. contin. In illis tamen sacrificiis, cf. infra p. 60 lin. 23. 1) Moysen B. g) om. B. h) hac voce contin. D 1. 2., v. supra p. 57 lin. 30. i) videt B. 30 1) Exodi XXIII. 17—�19. 2) recte Exodi XNIX. 38.
Strana 60
60 M. de Janow, Regulae V. et N. T., 1. I, tr. I, reg. 1, c. 4 et 5. ficium a fidelibus ymmolari et manducari, cum, ubicumque domini Jhesu fideles ad Christum sunt conversi, mox ibi al- tare domino licuit erigere, et hoc sacrificium deificans omni- bus propositum est bibere et manducare. Et inde tot templa. tot capelle et tam densea) altaria in dei ecclesia per totum or- bem sunt constructa, et preceptum in commune ab ecclesia est firmatum, quatenus in quolibet templo et capella hoc sacri- ficium foret preparatum in copia et in promptu, sicque utpote mensa domini inmense liberalis fideles Christi ubique preparata 1o expectaret, — sicud scriptum est 1): „Sapiencia edificavit sibi do- mum, excidit columpnas septem, ymmolavit victimas suas, mis- cuit vinum et proposuit mensam suam, misit ancillas suas“, etc. Item in psalmo 2): „Parasti in conspectu meo mensam“, etc., — ut quicumque Christi fidelium veniens a ministris ecclesie postu- 15 laret, illico sine ulla contradiccione eidem donaretur, nisi forte sacerdos causam racionabilem denegandi inveniret. Quod si est infirmus et nequit ad templa Christi properare, tunc ecclesie ministris est mandatum, ut panem hunc ad domum infirmi et ad eius lectum deportarent, quatenus sic sacramento infirmus 20 potireturb). 5 Capitulum quintum°). De sacrificiis Veteris Testamenti, ad quid erant necessariad). Quoniam ine) illis sacrificiis non est deus tantumdem de- lectatus, prout dicitur per psalmistamf) 3): „Numquid mandu- 25 cabo carnes thaurorum aut sanguinem hyrcorum potabo“; et iterum 4): „Quoniam si voluisses sacrificium, dedissem utique, holocaustis non delectaberis“; et alibi 5): „Sacrificium et obla- 30 3) Sacrificium deificans A rubr. 16) Communio infirmorum D 1. 2. rubr. 18) Infirmorum domus cum corpore Christi visitandi A rubr. 23) Nota, ad quid erant sacrificia veteris legis A. — In sacrificio altaris deus 1) colitur et adoratur in spiritu et veritate, 2) delectatur A ad calc. fol. infer. a) densa B, D 1.2. b) D 1. 2. contin. vocibus: Quoniam licet ter in anno oc., quae iam praecesserunt, v. p. 59 lin. 7. c) ita A rubr.; om. B. d) ita A 35 rubr.; om. B. e) In illis tamen sacrificiis oc., sic D 1. 2. contin., ut superius f) prout dicit psalmista B et A ante corr. pag. 59 n. e) est annotatum. 2) Psalm. XXII. 5. 3) Psalm. XLIX. 13. 1) Proverb. IX. 1—3. 4) Psalm. L. 18. 5) Psalm. XXXIX. 7.
60 M. de Janow, Regulae V. et N. T., 1. I, tr. I, reg. 1, c. 4 et 5. ficium a fidelibus ymmolari et manducari, cum, ubicumque domini Jhesu fideles ad Christum sunt conversi, mox ibi al- tare domino licuit erigere, et hoc sacrificium deificans omni- bus propositum est bibere et manducare. Et inde tot templa. tot capelle et tam densea) altaria in dei ecclesia per totum or- bem sunt constructa, et preceptum in commune ab ecclesia est firmatum, quatenus in quolibet templo et capella hoc sacri- ficium foret preparatum in copia et in promptu, sicque utpote mensa domini inmense liberalis fideles Christi ubique preparata 1o expectaret, — sicud scriptum est 1): „Sapiencia edificavit sibi do- mum, excidit columpnas septem, ymmolavit victimas suas, mis- cuit vinum et proposuit mensam suam, misit ancillas suas“, etc. Item in psalmo 2): „Parasti in conspectu meo mensam“, etc., — ut quicumque Christi fidelium veniens a ministris ecclesie postu- 15 laret, illico sine ulla contradiccione eidem donaretur, nisi forte sacerdos causam racionabilem denegandi inveniret. Quod si est infirmus et nequit ad templa Christi properare, tunc ecclesie ministris est mandatum, ut panem hunc ad domum infirmi et ad eius lectum deportarent, quatenus sic sacramento infirmus 20 potireturb). 5 Capitulum quintum°). De sacrificiis Veteris Testamenti, ad quid erant necessariad). Quoniam ine) illis sacrificiis non est deus tantumdem de- lectatus, prout dicitur per psalmistamf) 3): „Numquid mandu- 25 cabo carnes thaurorum aut sanguinem hyrcorum potabo“; et iterum 4): „Quoniam si voluisses sacrificium, dedissem utique, holocaustis non delectaberis“; et alibi 5): „Sacrificium et obla- 30 3) Sacrificium deificans A rubr. 16) Communio infirmorum D 1. 2. rubr. 18) Infirmorum domus cum corpore Christi visitandi A rubr. 23) Nota, ad quid erant sacrificia veteris legis A. — In sacrificio altaris deus 1) colitur et adoratur in spiritu et veritate, 2) delectatur A ad calc. fol. infer. a) densa B, D 1.2. b) D 1. 2. contin. vocibus: Quoniam licet ter in anno oc., quae iam praecesserunt, v. p. 59 lin. 7. c) ita A rubr.; om. B. d) ita A 35 rubr.; om. B. e) In illis tamen sacrificiis oc., sic D 1. 2. contin., ut superius f) prout dicit psalmista B et A ante corr. pag. 59 n. e) est annotatum. 2) Psalm. XXII. 5. 3) Psalm. XLIX. 13. 1) Proverb. IX. 1—3. 4) Psalm. L. 18. 5) Psalm. XXXIX. 7.
Strana 61
Delectatio dei in sacrificio V. T. et in sacrificio ecclesiae. 61 cionem noluisti“; et per prophetam 1): „Ut quid michi multi- tudo victimarum vestrarum“, nisi in quantum dominum Jhesum nec non hoc nostrum sacrificium spiritus et veritatis figurabant et ad ipsum disponebant: et ideo fuit in paucis, ut dictum est, et solum in uno loco tantum pro signo veri sacrificii et docu- mento et umbra futurorum institutum et observatum. In hoc autem nostro sacramento deus valde delectatur, quemadmodum pater in filio et filius dei in filiis hominum, sicut scriptum est 2): „Delicie mee esse cum filiis hominuma)“, quoniam in isto nostro sacrificio gracia et veritas sunt adimpleta, sicut scriptum est Johannis I°3): „Lex per Moysen data est, gracia et veritas per Jhesum Christum facta est“, et dominus de hoc sacrificio ad discipulos Johannis VI° 4): „Verba, inquit, que locutus sum vobis, spiritus et vita sunt.“ Spiritus igitur et veritas sunt in hoc sacrificio. Spiritus autem est deus, et ideo in spiritu et veritate adoratur pater. Et tales deus pater querit adoratores, prout habetur Johannis III° 5). Item istudb) sacrificium ecclesie est et fuit odor ille sua- vissimus deo et domino Israel, de quo odore plerumque dic- tum est a spiritu sancto in Veteri Testamento 6): „Odoratus est dominus odorem suavitatis“, etc) iterum 7): „Obtulit Moyses vel Abraham, Ysaac aut huiusmodi holocaustum domino in odorem suavitatis.“ Non enim credendum est, quod ad literam dominus in fumo vel in odore carnium aut adipe arietum etd) thauro- rum sit delectatus, sed, ut dictum este), magis in eo, quod illa designabant. Et idcirco cum signaculum et umbra suum tem- pus transegerunt, spiritus et veritas, veluti est eis proprium, inmutabiliter omnem locum et omne tempus sua efficacia et vita per hoc sacrificium impleverunt secundum modum et ha- bitudinem ipsi sacrificio divino congruentem et ad bonum in- 30 tellectum. Et lumen vite inmensum, postquam sub modio et mensura secundum dispensacionem divinam per tempora latuit, 5 10 15 20 25 6) Delectabilius nostrum sacramentum quam oblaciones veteris legis D 1. 2. rubr. a) D 1. 2. continuant: Istud enim sacrificium oc., cf. infra lin. 18. b) Istud enim sacrificium ac., contin. D 1. 2. c) et — suavitatis om. D 1. 2. d) aut D 1. 2. e) ut dictum est om. D 1. 2. 1) Isaiae I. 11. 2) Proverb. VIII. 3I. 3) Joann. I. 17. 4) Joann. 6) Genes. VIII. 21. VI. 64. 5) recte Joann. IV. 23. 7) Cf. e. g. Gen. XXII. 13, Exod. XXIV. 5 oc. 35 40
Delectatio dei in sacrificio V. T. et in sacrificio ecclesiae. 61 cionem noluisti“; et per prophetam 1): „Ut quid michi multi- tudo victimarum vestrarum“, nisi in quantum dominum Jhesum nec non hoc nostrum sacrificium spiritus et veritatis figurabant et ad ipsum disponebant: et ideo fuit in paucis, ut dictum est, et solum in uno loco tantum pro signo veri sacrificii et docu- mento et umbra futurorum institutum et observatum. In hoc autem nostro sacramento deus valde delectatur, quemadmodum pater in filio et filius dei in filiis hominum, sicut scriptum est 2): „Delicie mee esse cum filiis hominuma)“, quoniam in isto nostro sacrificio gracia et veritas sunt adimpleta, sicut scriptum est Johannis I°3): „Lex per Moysen data est, gracia et veritas per Jhesum Christum facta est“, et dominus de hoc sacrificio ad discipulos Johannis VI° 4): „Verba, inquit, que locutus sum vobis, spiritus et vita sunt.“ Spiritus igitur et veritas sunt in hoc sacrificio. Spiritus autem est deus, et ideo in spiritu et veritate adoratur pater. Et tales deus pater querit adoratores, prout habetur Johannis III° 5). Item istudb) sacrificium ecclesie est et fuit odor ille sua- vissimus deo et domino Israel, de quo odore plerumque dic- tum est a spiritu sancto in Veteri Testamento 6): „Odoratus est dominus odorem suavitatis“, etc) iterum 7): „Obtulit Moyses vel Abraham, Ysaac aut huiusmodi holocaustum domino in odorem suavitatis.“ Non enim credendum est, quod ad literam dominus in fumo vel in odore carnium aut adipe arietum etd) thauro- rum sit delectatus, sed, ut dictum este), magis in eo, quod illa designabant. Et idcirco cum signaculum et umbra suum tem- pus transegerunt, spiritus et veritas, veluti est eis proprium, inmutabiliter omnem locum et omne tempus sua efficacia et vita per hoc sacrificium impleverunt secundum modum et ha- bitudinem ipsi sacrificio divino congruentem et ad bonum in- 30 tellectum. Et lumen vite inmensum, postquam sub modio et mensura secundum dispensacionem divinam per tempora latuit, 5 10 15 20 25 6) Delectabilius nostrum sacramentum quam oblaciones veteris legis D 1. 2. rubr. a) D 1. 2. continuant: Istud enim sacrificium oc., cf. infra lin. 18. b) Istud enim sacrificium ac., contin. D 1. 2. c) et — suavitatis om. D 1. 2. d) aut D 1. 2. e) ut dictum est om. D 1. 2. 1) Isaiae I. 11. 2) Proverb. VIII. 3I. 3) Joann. I. 17. 4) Joann. 6) Genes. VIII. 21. VI. 64. 5) recte Joann. IV. 23. 7) Cf. e. g. Gen. XXII. 13, Exod. XXIV. 5 oc. 35 40
Strana 62
62 M. de Janow, Regulae V. et N. T., 1. I, tr. II, reg. I, c. 5. 5 10 15 20 25 veniente plenitudine temporis super candelabrum iam presen- tatum et expansum per latitudinem mundi est diffusum, ut iam neque solum Jerosolimis neque in monte hoc Samarie, sed in omni loco dominacionis Jhesu Christi hoc nostrum sacrificium spiritus et veritatis copiose ymmoletura). Cuius gracia in multis locis valde et amplissime est institutum, offerendum acb) cele- brandum per orbem universume). In hoc igitur salutifero sacramento deus pater summe delectatur, quia pater summe filium diligit, qui sibi sacrificatur et reoffertur in hoc mirifico sacrificio. Delectatur eciam valde in offerented) sibi tale et tantum sacrificium in odorem eterne suavitatis, in quantum offerens est ab eo acceptatus, quia simi- liter ipsum diligit, sicut scriptum est 1): „Diligis enim omnia, que sunt, et nichil horum odisti, que fecisti.“ Et alibi 2): „Ego diligentes me diligo.“ Si autem offerens hoc sacrificium indigni- ficavit semet ipsum, nichilominus deus delectatur in sacrificio sui filii, quod nullo modo per manus [f. 14b] inmundas offerentis est polluibile, et per hoc inmense amat filium, qui scit et poteste) ex patre et per patrem eciam ab indignis inpollutus contrectari et ab inmundis mundus offerri et manducari, et quod tam bonus est deus filius et paciens, qui eciam malis tribuit et permittit se bibi et manducari. Delectaturf) inquam pater in illa delectacione inmensa, quam habet ex hoc sacrificio. Que delectacio est spiritus suus suavis in nobis, sicut scriptum est Sap. 12 3): „O, quam suavis est spiritus tuus, domine, in nobis." Delectatur nichilominus deus pater in semetipso et sic in se suum reflectit amorem, quia sic bonus et summe delectabilis filius, qui sibi in hoc sacrificio offertur, est in ipso. Et illa summa delectacio est ab ipso deo patre et in ipso, quoniam 35 4) Locus dominicacionis Christi ecclesia A rubr. 8) In sacrificio eukaristie delectatur pater D 1. rubr. 11) Offerens D I. rubr. 12) Sacerdos indignus illius (i9) offerens A rubr. 15) Indignus offerens D 1. rubr. 22) De delectacione in sacramento divinissimo. D 1. rubr. a) ymmoleretur corr. ymmoletur A. b) om. D 1. 2. c) per orbem universum et ubique corr. per orbem universum A. d) in offerentes B. e) scit, potest et wlt corr. scit et potest A. f) Delectatur — in nobis om. D 1. 2. 1) Sap. XI. 25. 2) Proverb. VIII. 17. 3) Sapient. XII. I: „O, quam 40 bonus et suavis est, Domine, spiritus tuus in omnibus". 30
62 M. de Janow, Regulae V. et N. T., 1. I, tr. II, reg. I, c. 5. 5 10 15 20 25 veniente plenitudine temporis super candelabrum iam presen- tatum et expansum per latitudinem mundi est diffusum, ut iam neque solum Jerosolimis neque in monte hoc Samarie, sed in omni loco dominacionis Jhesu Christi hoc nostrum sacrificium spiritus et veritatis copiose ymmoletura). Cuius gracia in multis locis valde et amplissime est institutum, offerendum acb) cele- brandum per orbem universume). In hoc igitur salutifero sacramento deus pater summe delectatur, quia pater summe filium diligit, qui sibi sacrificatur et reoffertur in hoc mirifico sacrificio. Delectatur eciam valde in offerented) sibi tale et tantum sacrificium in odorem eterne suavitatis, in quantum offerens est ab eo acceptatus, quia simi- liter ipsum diligit, sicut scriptum est 1): „Diligis enim omnia, que sunt, et nichil horum odisti, que fecisti.“ Et alibi 2): „Ego diligentes me diligo.“ Si autem offerens hoc sacrificium indigni- ficavit semet ipsum, nichilominus deus delectatur in sacrificio sui filii, quod nullo modo per manus [f. 14b] inmundas offerentis est polluibile, et per hoc inmense amat filium, qui scit et poteste) ex patre et per patrem eciam ab indignis inpollutus contrectari et ab inmundis mundus offerri et manducari, et quod tam bonus est deus filius et paciens, qui eciam malis tribuit et permittit se bibi et manducari. Delectaturf) inquam pater in illa delectacione inmensa, quam habet ex hoc sacrificio. Que delectacio est spiritus suus suavis in nobis, sicut scriptum est Sap. 12 3): „O, quam suavis est spiritus tuus, domine, in nobis." Delectatur nichilominus deus pater in semetipso et sic in se suum reflectit amorem, quia sic bonus et summe delectabilis filius, qui sibi in hoc sacrificio offertur, est in ipso. Et illa summa delectacio est ab ipso deo patre et in ipso, quoniam 35 4) Locus dominicacionis Christi ecclesia A rubr. 8) In sacrificio eukaristie delectatur pater D 1. rubr. 11) Offerens D I. rubr. 12) Sacerdos indignus illius (i9) offerens A rubr. 15) Indignus offerens D 1. rubr. 22) De delectacione in sacramento divinissimo. D 1. rubr. a) ymmoleretur corr. ymmoletur A. b) om. D 1. 2. c) per orbem universum et ubique corr. per orbem universum A. d) in offerentes B. e) scit, potest et wlt corr. scit et potest A. f) Delectatur — in nobis om. D 1. 2. 1) Sap. XI. 25. 2) Proverb. VIII. 17. 3) Sapient. XII. I: „O, quam 40 bonus et suavis est, Domine, spiritus tuus in omnibus". 30
Strana 63
Delectatio dei patris et filii in sacramento altaris. 63 filius est a patre et in patre et spiritus sanctus est ab utroque et in utroque. Similiter filius summe delectatur in isto sacrificio, quia filiusa) suo patri offertur, quemb) summe diligit. Delectatur quoque in hoc sacrificio, quia per ipsum sui dilectores et sui dilecti in unitate mutua in ipso manent et cum ipso unum faciunt, veluti ipse filius cum patre suo facit unum. Quam unionem, puta hominum ad se invicem, et omnia eius ipse filius multum diligit et proc) ea patrem suum exoravit, di- cens 1): „Et d) non pro hiis rogo tantum, sed pro eis, qui 10 credituri sunt per verbum eorum in me, ut omnes unum sint, sicut tu, pater, in me et ego in te, ut ipsi in nobis unum sint, ut9) mundus credat, quia tu me misisti. Et ego claritatem, quam dedisti michi, dedi eis, ut sint unum, sicut et nos unum sumus, egof) in eis et tu in me, ut sint consummati in unum.“ Hec autem unio proprie ac optime per hoc sacrificium per- ficitur, nam et inde communio vel secundum Dyonisium2 congregacio nunccupatur. Delectatur eciam in homine, quia hominem valde diligit, sicut ipse dicit 3): „Delicie mee esse cum filiis hominum.“ Qui a 20 patre liberaliter in hoc sacrificio offertur in tantum, ut in ho- mine manducante se maneat et manducans, suus dilectus frater, in eo vitam eternam habeat. Ets) ideo volens hoc sacrificium prebere suis discipulis, iterum atque iterum deo patri agit gra- cias sedule et elevatis ad deum notabiliter oculis, ostendens, 25 quam patri suo gratus existat, quod eum sic liberaliter suis di- lectis hominibus donavit ad habendum. Delectatur insuper et in nostra delectacione bona, quam de manducacione et inhabi- tacione sue persone habemus, quia nos, ut sepeh) dictum est, fideliter diligit et in nostro bono delectatur. Et quia illa de- 30 lectacio est suus spiritus suavis in nobis, quem ab eoi) ipsum osculando in hoc sacrificio bibimus et haurimus conformiter, 15 3) Filius D 1. 2. rubr. 19) Sacrificio corporis Christi unio perficitur A rubr. a) filius — in hoc sacrificio, quia om. D 1. 2. b) quod B. c) post 35 e) ut mundus — ut sint unum om. D 1. d) Et — ego in te om. D 1. 2. D 1. 2. f) ego — nunccupatur om. D 1. 2. g) Et ideo — ore ad os ap- h) nos sepe, ut B. i) ab co A; habco false B. plicatis om. D 1. 2. 1) Joann. XVII. 20—23. 2) Cf. S. Dionysii Areopagitae De eccles. hierarchia, c. III, p. 1, ap. Migne, PG. t. III, p. 423. 3) Proverb. VIII. 31. 40
Delectatio dei patris et filii in sacramento altaris. 63 filius est a patre et in patre et spiritus sanctus est ab utroque et in utroque. Similiter filius summe delectatur in isto sacrificio, quia filiusa) suo patri offertur, quemb) summe diligit. Delectatur quoque in hoc sacrificio, quia per ipsum sui dilectores et sui dilecti in unitate mutua in ipso manent et cum ipso unum faciunt, veluti ipse filius cum patre suo facit unum. Quam unionem, puta hominum ad se invicem, et omnia eius ipse filius multum diligit et proc) ea patrem suum exoravit, di- cens 1): „Et d) non pro hiis rogo tantum, sed pro eis, qui 10 credituri sunt per verbum eorum in me, ut omnes unum sint, sicut tu, pater, in me et ego in te, ut ipsi in nobis unum sint, ut9) mundus credat, quia tu me misisti. Et ego claritatem, quam dedisti michi, dedi eis, ut sint unum, sicut et nos unum sumus, egof) in eis et tu in me, ut sint consummati in unum.“ Hec autem unio proprie ac optime per hoc sacrificium per- ficitur, nam et inde communio vel secundum Dyonisium2 congregacio nunccupatur. Delectatur eciam in homine, quia hominem valde diligit, sicut ipse dicit 3): „Delicie mee esse cum filiis hominum.“ Qui a 20 patre liberaliter in hoc sacrificio offertur in tantum, ut in ho- mine manducante se maneat et manducans, suus dilectus frater, in eo vitam eternam habeat. Ets) ideo volens hoc sacrificium prebere suis discipulis, iterum atque iterum deo patri agit gra- cias sedule et elevatis ad deum notabiliter oculis, ostendens, 25 quam patri suo gratus existat, quod eum sic liberaliter suis di- lectis hominibus donavit ad habendum. Delectatur insuper et in nostra delectacione bona, quam de manducacione et inhabi- tacione sue persone habemus, quia nos, ut sepeh) dictum est, fideliter diligit et in nostro bono delectatur. Et quia illa de- 30 lectacio est suus spiritus suavis in nobis, quem ab eoi) ipsum osculando in hoc sacrificio bibimus et haurimus conformiter, 15 3) Filius D 1. 2. rubr. 19) Sacrificio corporis Christi unio perficitur A rubr. a) filius — in hoc sacrificio, quia om. D 1. 2. b) quod B. c) post 35 e) ut mundus — ut sint unum om. D 1. d) Et — ego in te om. D 1. 2. D 1. 2. f) ego — nunccupatur om. D 1. 2. g) Et ideo — ore ad os ap- h) nos sepe, ut B. i) ab co A; habco false B. plicatis om. D 1. 2. 1) Joann. XVII. 20—23. 2) Cf. S. Dionysii Areopagitae De eccles. hierarchia, c. III, p. 1, ap. Migne, PG. t. III, p. 423. 3) Proverb. VIII. 31. 40
Strana 64
64 M. de Janow, Regulae V. et N. T., 1. I, tr. II, reg. 1, c. 5 et 6. 15 20 25 veluti cum duo amici dilectissimi osculando se invicem inspirant et inbibunt alterutrum mutuo suos spiritus ore ad os ap- plicatis. Delectatur insuper summe in semetipso, quia hoc tantum 5 et tale nostrum bonum est in ipso et ab ipso. Delectatura) pre- terea deus filius per hoc sacrificium in deo patre, quia a patre habet et illud sacrificium, quod est a patre, et illos homines, in quibus delectatur. Sicut loquitur dicens Jo. XVI°.1): „Pater, venit hora, clarifica filium tuum, ut filius tuus clarificet te, sicut 10 dedisti ei potestatem omnis carnis, ut omne, quodb) dedisti ei, det eis vitam eternam. Hec est autem vita eterna, ut congnos- cant te solum, verum deum, et quem misisti, Jhesum Christum." Et inde fit, quod Jhesus crucifixus, existens in gloria dei patris, delectaturc) in manducacione huius sacrificii ab hominibus, quo- niam per hoc est in hominibus, cum quibus esse sunt eius de- licie 2). Et existens in hominibus et ibi delectatus, delectatur eciam et in deo suo et in seipso residente ad dexteram dei patris. Et ita delectatur Jhesus in deo suo, scilicet capite su- premo, quia caput Christi deus. Delectatur in suo corpore in- fimo, scilicet in sua sponsa, sanctorum ecclesia, quia sacrificium hoc magnum est, ego autem dico Christi et ecclesie. Supra de- lectatur in spiritu sancto et in patre, infra delectatur in suis fratribus et sororibus, heredibus quidem dei, coheredibus autem sui ipsius vite eterne; supra delectatur, quia verbum [est] eternali- ter apatre et in patre; infra delectatur, quia verbum caro factum est et habitabit in nobis per huius sacrificii communionem; su- pra delectatur, quia pater et spiritus sanctus summe in filio de- lecta[n tur; infra delectatur, quia facit nos et considerat in seipso, in deo patre et in sancto spiritu summe delectari. Et sic tor- 30 rens voluptatis ab eo, sedente ad dexteram patris, descendens, qui est spiritus Jhesu, letificat civitatem dei hominum degen- cium in terris, in ecclesia militante, et flumen voluptatis deri- vatumd) a Jhesu in nobis manente, rapiens secum corda ho- minum, ascendit et letificat civitatem dei, scilicet hominum et [f. 15a] angelorum nec non divinarum personarum in ecclesia triumphante. Et ita ipse est alpha et omega, principium et finis. 35 a) Delectatur usque ad finem huius capituli om. D I. 2. b) omnes, quos B. c) post rasuram A. d) post corr. A. 1) recte Joann. XVII. I—3. 2) Cf. Proverb. VIII. 31.
64 M. de Janow, Regulae V. et N. T., 1. I, tr. II, reg. 1, c. 5 et 6. 15 20 25 veluti cum duo amici dilectissimi osculando se invicem inspirant et inbibunt alterutrum mutuo suos spiritus ore ad os ap- plicatis. Delectatur insuper summe in semetipso, quia hoc tantum 5 et tale nostrum bonum est in ipso et ab ipso. Delectatura) pre- terea deus filius per hoc sacrificium in deo patre, quia a patre habet et illud sacrificium, quod est a patre, et illos homines, in quibus delectatur. Sicut loquitur dicens Jo. XVI°.1): „Pater, venit hora, clarifica filium tuum, ut filius tuus clarificet te, sicut 10 dedisti ei potestatem omnis carnis, ut omne, quodb) dedisti ei, det eis vitam eternam. Hec est autem vita eterna, ut congnos- cant te solum, verum deum, et quem misisti, Jhesum Christum." Et inde fit, quod Jhesus crucifixus, existens in gloria dei patris, delectaturc) in manducacione huius sacrificii ab hominibus, quo- niam per hoc est in hominibus, cum quibus esse sunt eius de- licie 2). Et existens in hominibus et ibi delectatus, delectatur eciam et in deo suo et in seipso residente ad dexteram dei patris. Et ita delectatur Jhesus in deo suo, scilicet capite su- premo, quia caput Christi deus. Delectatur in suo corpore in- fimo, scilicet in sua sponsa, sanctorum ecclesia, quia sacrificium hoc magnum est, ego autem dico Christi et ecclesie. Supra de- lectatur in spiritu sancto et in patre, infra delectatur in suis fratribus et sororibus, heredibus quidem dei, coheredibus autem sui ipsius vite eterne; supra delectatur, quia verbum [est] eternali- ter apatre et in patre; infra delectatur, quia verbum caro factum est et habitabit in nobis per huius sacrificii communionem; su- pra delectatur, quia pater et spiritus sanctus summe in filio de- lecta[n tur; infra delectatur, quia facit nos et considerat in seipso, in deo patre et in sancto spiritu summe delectari. Et sic tor- 30 rens voluptatis ab eo, sedente ad dexteram patris, descendens, qui est spiritus Jhesu, letificat civitatem dei hominum degen- cium in terris, in ecclesia militante, et flumen voluptatis deri- vatumd) a Jhesu in nobis manente, rapiens secum corda ho- minum, ascendit et letificat civitatem dei, scilicet hominum et [f. 15a] angelorum nec non divinarum personarum in ecclesia triumphante. Et ita ipse est alpha et omega, principium et finis. 35 a) Delectatur usque ad finem huius capituli om. D I. 2. b) omnes, quos B. c) post rasuram A. d) post corr. A. 1) recte Joann. XVII. I—3. 2) Cf. Proverb. VIII. 31.
Strana 65
Delectatio filii, spiritus s., b. trinitatis et angelorum. 65 Et hoc est, quod vidit Johannes Apokalypsi ultimo, ubi dici- tur 1): „Et ostendit michi flumen aque vive, splendidum tam- quam cristallum procedentem de sede dei vivi et agni, in medio plathee eius et ex utraque parte fluminis lignum vite.“ Et istius declaracionem visionis et applicacionis ad propositum require in tractatu ultimo 2). 5 Capitulum sextum.a) Delectaturb) insuper in hoc sacrificio et spiritus sanc- tus, quia est summe bonus et summe favorabilis homini. Ideo delectatur in eo, quod sumus eius participes et quod operatur 10 in nobis illam delectacionem. Delectatur c) eciam in seipso, quia ipsemetd) efficit illam delectacionem, per quam in deo delecta- mur. Delectatur insuper in filio, quia seipsum nobis tribuit sic habunde. Delectatur in patre, qui a filium suum et seipsum in tantum liberaliter transmisit, ut esset cibus cottidianus hominum 15 in hoc sacrificio, idem videlicet, qui est a principio cibus an- gelorum. Delectature) et tota beata trinitas in isto sacrificio, quod est in eo liberalis hominibus et fecunda, in tantum et ta- liter inmense liberaliter se communicans hominibus sine ulla 20 sui diminucione, passim bonisf) et malis, sine omni sacrificii pollucione, et quod uno eodemque actu per hoc sacrificium exercet suam misericordiam dulcissimam et inmensam in hiis, qui deum diligunt, et iudicium et iusticiam in hiis, qui deum contempnunt, quod fit in eo, cum boni sacrificium hoc come- 25 dunt ad vitam et mali ad mortem suam sempiternam. Beati quoque angeli condelectantur hominibus et deo suo in hoc sacrificio ymmolato. Deo quidem condelectantur, quod scilicet tam est munificus tamque fecunde communicati- 8) Spiritus sanctus D 1. 2. rubr. — In sacrificio altaris delectantur: 1° 30 spiritus sanctus A. 18) 2° tota trinitas A. 27) 3° angeli A; Angeli D 1. 2. rubr., et ibidem ad calcem super. Delec- tacio in sacramento divinissimo. a) om. B. b) hac voce D I. 2. contin. c) Delectatur — cibus an- gelorum om. D 1. 2. d) ipse est, qui B. e) Et sic delectatur tota beata 1) ita A et D I. 2; passionibus false B. trinitas oc. D 1. 2. contin. 1) Apoc. XXII. 1—2. 2) Cf. l. V, dist. VII, c. 6. KYBAL: M. de Janow Regulae, I. 35
Delectatio filii, spiritus s., b. trinitatis et angelorum. 65 Et hoc est, quod vidit Johannes Apokalypsi ultimo, ubi dici- tur 1): „Et ostendit michi flumen aque vive, splendidum tam- quam cristallum procedentem de sede dei vivi et agni, in medio plathee eius et ex utraque parte fluminis lignum vite.“ Et istius declaracionem visionis et applicacionis ad propositum require in tractatu ultimo 2). 5 Capitulum sextum.a) Delectaturb) insuper in hoc sacrificio et spiritus sanc- tus, quia est summe bonus et summe favorabilis homini. Ideo delectatur in eo, quod sumus eius participes et quod operatur 10 in nobis illam delectacionem. Delectatur c) eciam in seipso, quia ipsemetd) efficit illam delectacionem, per quam in deo delecta- mur. Delectatur insuper in filio, quia seipsum nobis tribuit sic habunde. Delectatur in patre, qui a filium suum et seipsum in tantum liberaliter transmisit, ut esset cibus cottidianus hominum 15 in hoc sacrificio, idem videlicet, qui est a principio cibus an- gelorum. Delectature) et tota beata trinitas in isto sacrificio, quod est in eo liberalis hominibus et fecunda, in tantum et ta- liter inmense liberaliter se communicans hominibus sine ulla 20 sui diminucione, passim bonisf) et malis, sine omni sacrificii pollucione, et quod uno eodemque actu per hoc sacrificium exercet suam misericordiam dulcissimam et inmensam in hiis, qui deum diligunt, et iudicium et iusticiam in hiis, qui deum contempnunt, quod fit in eo, cum boni sacrificium hoc come- 25 dunt ad vitam et mali ad mortem suam sempiternam. Beati quoque angeli condelectantur hominibus et deo suo in hoc sacrificio ymmolato. Deo quidem condelectantur, quod scilicet tam est munificus tamque fecunde communicati- 8) Spiritus sanctus D 1. 2. rubr. — In sacrificio altaris delectantur: 1° 30 spiritus sanctus A. 18) 2° tota trinitas A. 27) 3° angeli A; Angeli D 1. 2. rubr., et ibidem ad calcem super. Delec- tacio in sacramento divinissimo. a) om. B. b) hac voce D I. 2. contin. c) Delectatur — cibus an- gelorum om. D 1. 2. d) ipse est, qui B. e) Et sic delectatur tota beata 1) ita A et D I. 2; passionibus false B. trinitas oc. D 1. 2. contin. 1) Apoc. XXII. 1—2. 2) Cf. l. V, dist. VII, c. 6. KYBAL: M. de Janow Regulae, I. 35
Strana 66
66 M. de Janow, Regulae V. et N. T., 1. I, tr. II, reg. I, c. 6 et 7. 5 10 20 vus hominibus suarum deliciarum inmensarum. Condelectantur hominibus, quod puta habent eosdem convivasa) et conpartici- pes mense celestis, quoniam sunt spiritus ab omni invidia ex- sortes summeque favorabiles hominibus et diligunt valde eorum redempcionem; etb) hoc est, quod dicit Ecclesiac) 1): „Pinguis est panis Christi, et prebebit delicias regibus“, scilicet angelis graciosis. Homines autem summe et inenarrabiliter in hoc sacri- ficio gaudent et cum deo delectantur. Etd) ex eo dicit aposto- “ lus 2a Cor. 9°e) 2): „Gracias ago super inenarrabilif) dono dei“ neque enim alteri potest magis congrue adaptari illud, quod dicit psalmuss) 3): „Ego veroh) delectabor in domino“, quam huic sacrificio, in quo propinquus est homo deo suo epulando ipsum gaudiose. Delectantur inquam homines et gaudent in tanta et 15 tam inmensa divina bonitate ad se in hoc sacrificio cumulata. Delectatur homo in eo, quod deus pater dat unicum filium suum eidem in sacrificium et tali modo, quod esset eius cibus vite et potus, et per consequens quod esset hominis intima et propriissima possessio, nichil pene differens a seipso; nichil et- enim magis proprie et intimius cedit in possessionem cuius- quam i) quam eius cibus et potus, que in corpus et sanguinem proprium transfigurantur. Delectatur insuper homo, quod deus pater sic sibimet dignificavit hominem, ut filium suum unigeni- tum posset sibi suaviter et in veritate omni die in hoc sacrificio 25 offerre et deum patrem per oblacionem sui filiik) sibi compla- cere; iuxta quod pater ad hominem de Jhesu loquitur, prebens eum hominil) et dicens 4): „Hic est filius, filiusm) meus dilectus, in quo michi bene complacui: ipsum audite." Delectatur eciam homo in dei filio, quod filius dedit seip- 30 sum in tantum et taliter hominibus. Delectatur et in eius mi- 8) 4° homines fideles A. Homines D 2. rubr. 14) Homines boni D I. rubr. a) connivos B. b) et — Ecclesia om. D 1. 2., cuius loco ponit: Unde dicitur. c) post hanc vozem lacuna pro numero indicando in omnibus cod. e) posterius suppl. A; la- 35 restat. d) Et ex eo — dono dei om. D I. 2. f) in posterius suppl. A super lineam. g) psalmus A et D cuna cod. B. 1.; psalmista B et D 2. h) om. D 1. 2. i) ita A; cuiquam B et D 1. 2. k) ita D 1. 2; sui sibi filii A. 1) hominem A ct B. m) om. B etD I. 2. 3) Psalm. CIII. 34. 1) Genes. XLIX. 20. 2) II. Cor. LX. I5. 40 4) Matth. XVII. 5.
66 M. de Janow, Regulae V. et N. T., 1. I, tr. II, reg. I, c. 6 et 7. 5 10 20 vus hominibus suarum deliciarum inmensarum. Condelectantur hominibus, quod puta habent eosdem convivasa) et conpartici- pes mense celestis, quoniam sunt spiritus ab omni invidia ex- sortes summeque favorabiles hominibus et diligunt valde eorum redempcionem; etb) hoc est, quod dicit Ecclesiac) 1): „Pinguis est panis Christi, et prebebit delicias regibus“, scilicet angelis graciosis. Homines autem summe et inenarrabiliter in hoc sacri- ficio gaudent et cum deo delectantur. Etd) ex eo dicit aposto- “ lus 2a Cor. 9°e) 2): „Gracias ago super inenarrabilif) dono dei“ neque enim alteri potest magis congrue adaptari illud, quod dicit psalmuss) 3): „Ego veroh) delectabor in domino“, quam huic sacrificio, in quo propinquus est homo deo suo epulando ipsum gaudiose. Delectantur inquam homines et gaudent in tanta et 15 tam inmensa divina bonitate ad se in hoc sacrificio cumulata. Delectatur homo in eo, quod deus pater dat unicum filium suum eidem in sacrificium et tali modo, quod esset eius cibus vite et potus, et per consequens quod esset hominis intima et propriissima possessio, nichil pene differens a seipso; nichil et- enim magis proprie et intimius cedit in possessionem cuius- quam i) quam eius cibus et potus, que in corpus et sanguinem proprium transfigurantur. Delectatur insuper homo, quod deus pater sic sibimet dignificavit hominem, ut filium suum unigeni- tum posset sibi suaviter et in veritate omni die in hoc sacrificio 25 offerre et deum patrem per oblacionem sui filiik) sibi compla- cere; iuxta quod pater ad hominem de Jhesu loquitur, prebens eum hominil) et dicens 4): „Hic est filius, filiusm) meus dilectus, in quo michi bene complacui: ipsum audite." Delectatur eciam homo in dei filio, quod filius dedit seip- 30 sum in tantum et taliter hominibus. Delectatur et in eius mi- 8) 4° homines fideles A. Homines D 2. rubr. 14) Homines boni D I. rubr. a) connivos B. b) et — Ecclesia om. D 1. 2., cuius loco ponit: Unde dicitur. c) post hanc vozem lacuna pro numero indicando in omnibus cod. e) posterius suppl. A; la- 35 restat. d) Et ex eo — dono dei om. D I. 2. f) in posterius suppl. A super lineam. g) psalmus A et D cuna cod. B. 1.; psalmista B et D 2. h) om. D 1. 2. i) ita A; cuiquam B et D 1. 2. k) ita D 1. 2; sui sibi filii A. 1) hominem A ct B. m) om. B etD I. 2. 3) Psalm. CIII. 34. 1) Genes. XLIX. 20. 2) II. Cor. LX. I5. 40 4) Matth. XVII. 5.
Strana 67
Delectatio hominum in sacramento altaris. 67 rabili hominum redempcione, quam suis laboribus, innumeris doloribus, passionibus sue carnis et sanguinis et morte ama- rissima2) perfecit et comparavit. Insuper et illam carnem et il- lum sanguinem, quem doloribus et erumpniisb) repletam [sic] patri in ara crucis pro homine obtulit, dedit et dat omni die homini a deo patre iterum pro seipso offerendum, et manducare et bibere offerendo et offerre manducando et bibendo. Et ex eo dictum est ab ipsoc) instituente hoc deificum sacrificium 1): „Ac- cipite et comedite, hoc est corpus meum, quod pro vobis tra- detur.“ Et d) similiter super calicem: „Bibite, inquite), ex eo om- 10 nes, hic est calix, etc. Quocienscunque manducabitis panem et calicem bibetis, mortem domini anunciabitis, donec veniat." Delectatur eciam homo in carismatibus, quibus redundat hoc sacrificium, principaliter in illo suavissimo spiritu devo- cionis, quem trahit et bibit in hoc sacramento, sicut scriptum est 2): "Ut suggeret mel de petra oleumque de saxo durissimo." Et iterum3): „Parasti in dulcedine tua pauperi, deus." Condelectantur insuper homines ad invicem in pastu huius sacrificii gloriosi, cantantes et psallentes in cordibus suis 4): „Ecce, quam bonum et quam iocundum habitare, fratres, in unum.“ Et se invicem adhortantur, dicendo 5): „Pascha nostrum ymmolatus est Christus. Itaque epulemur“, etc. [f. 15b] Hec igitur recordatus sum et effudi in me animam meam. Unde valde videtur mirandum, quo spiritu illi homines ducantur, qui non gaudent de multitudine convivarum huius letabundi et gloriosissimi sacramenti, cum scriptum sit Apok. ultimo 6): „Sponsus et sponsa dicunt: Veni. Et qui sitit, veniat, et qui wlt, accipiat aquam vite gratis." 15 20 25 Capitulum septimum1). Delectatur eciam deus et homo et anime in tam grata 30 composicione, splendore et ordine atque mundicia huius sacri- ficii, quia est compositum in tam purissimis et saporosissimis a) turpissima corr. amarissima 1. b) erumpnis D 1. 2. c) ab eo B. d) Et similiter — donec veniat om. D 1. 2. e) add. A in marg. f) ita A rubr.; om. B. 1) I. Cor. XI. 25—26. 2) Deuter. XXXII. 13. 3) Psalm. LXVII. II. 4) Psalm. CXXXII. I. 6) Apoc. XXII. 17. 5) I. Cor. V. 7. 8. 35
Delectatio hominum in sacramento altaris. 67 rabili hominum redempcione, quam suis laboribus, innumeris doloribus, passionibus sue carnis et sanguinis et morte ama- rissima2) perfecit et comparavit. Insuper et illam carnem et il- lum sanguinem, quem doloribus et erumpniisb) repletam [sic] patri in ara crucis pro homine obtulit, dedit et dat omni die homini a deo patre iterum pro seipso offerendum, et manducare et bibere offerendo et offerre manducando et bibendo. Et ex eo dictum est ab ipsoc) instituente hoc deificum sacrificium 1): „Ac- cipite et comedite, hoc est corpus meum, quod pro vobis tra- detur.“ Et d) similiter super calicem: „Bibite, inquite), ex eo om- 10 nes, hic est calix, etc. Quocienscunque manducabitis panem et calicem bibetis, mortem domini anunciabitis, donec veniat." Delectatur eciam homo in carismatibus, quibus redundat hoc sacrificium, principaliter in illo suavissimo spiritu devo- cionis, quem trahit et bibit in hoc sacramento, sicut scriptum est 2): "Ut suggeret mel de petra oleumque de saxo durissimo." Et iterum3): „Parasti in dulcedine tua pauperi, deus." Condelectantur insuper homines ad invicem in pastu huius sacrificii gloriosi, cantantes et psallentes in cordibus suis 4): „Ecce, quam bonum et quam iocundum habitare, fratres, in unum.“ Et se invicem adhortantur, dicendo 5): „Pascha nostrum ymmolatus est Christus. Itaque epulemur“, etc. [f. 15b] Hec igitur recordatus sum et effudi in me animam meam. Unde valde videtur mirandum, quo spiritu illi homines ducantur, qui non gaudent de multitudine convivarum huius letabundi et gloriosissimi sacramenti, cum scriptum sit Apok. ultimo 6): „Sponsus et sponsa dicunt: Veni. Et qui sitit, veniat, et qui wlt, accipiat aquam vite gratis." 15 20 25 Capitulum septimum1). Delectatur eciam deus et homo et anime in tam grata 30 composicione, splendore et ordine atque mundicia huius sacri- ficii, quia est compositum in tam purissimis et saporosissimis a) turpissima corr. amarissima 1. b) erumpnis D 1. 2. c) ab eo B. d) Et similiter — donec veniat om. D 1. 2. e) add. A in marg. f) ita A rubr.; om. B. 1) I. Cor. XI. 25—26. 2) Deuter. XXXII. 13. 3) Psalm. LXVII. II. 4) Psalm. CXXXII. I. 6) Apoc. XXII. 17. 5) I. Cor. V. 7. 8. 35
Strana 68
68 M. de Janow, Regulae V. et N. T., 1. I, tr. II, reg. I, c. 7 et 8. speciebus, videlicet panis et vini mundissimi, que per excellen- ciam habent eciam deum et homines letificare et delectare, sicut ex libro Judicum 1) trahitur. Et psalmus 2): „Vinum letificat cor hominis.“ Et apostolus 3): „Itaque epulemur in azimis sinceritatis et veritatis.“ In hoc etenim sacrificio quidquid spec- tatur, sive intus sive foris, totumest in se valde de- lectabile, valde mirabile, valde pulchrum, sive id sit, quod ibi videtur, sive, quod ibi occultatur, sive id, quod significat, sive id, quod operatur, omne, inquam, exuberat divina dulce- dine et inenarrabili decore domus domini. Et hoc est, quod proprie et satis expresse ammiracio re- gine Sabe designavit, que venit de Austro videre sapienciam et ordinem Salomonis; de qua III° Reg. V° dicitur 4): „Videns a autem regina Saba omnem sapienciam Salomonis et domum, quam edificaverat, et cibos mense eius et habitacula servorum ministrancium.“ Et paulo post 5): „Non habebat ultra spiritum“ scilicet pre admiracione et stupore, et reliqua ad propositum ibidem. Ad idem quoque Zacharias exclamavit, dicens 6): "Quid bonum eius aut quid pulchrum eius nisi vinum electorum et 20 triticum germinans virgines." Delectantur et congaudent summe anime beatorum in celis per hoc sacrificium in deo tam bono et tam largifluo. Sed Christo Jhesu angeli condelectantur et summe congau- dent de multitudine hominum pariter cum eis communicancium 25 in isto mirabili sacramento. Gaudent et anime purgando- rum in purgatorio et summe gratulantur de esu huius sa- crificii cottidie per ecclesiam militantem, quia inde ad eos de- scendit copiosa redempcio, prout terna particio in missab) huius 5 10 15 30 35 5) Totum in sacramento delectabile intus et foris D 1. 21) De communicantibus: digne gaudent in celis. D 1. rubr. ad calcem folii super. 21—26) In sacrificio altaris delectantur anime beatorum in celis et anime in purgatorio A. — Anime et inferius Angeli D 1. rubr. — Gaudent angeli de communicantibus D 2. rubr. 25) Anime in purgatorio D 1. rubr. — Anime purgandorum gaudent D 2. rubr. a) Videns — ibidem om. D 1. 2. b) add. I in marg. 1) Cf. Judic. IX. 13. 2) Psalm. CIII. 15. 3) I. Cor. V. 8. 4) recte III. Reg. X. 4. 5) III. Reg. X. 5. 6) Zachar. IX. 17, ubi dicitur: frumentum 40 electorum et vinum germinans virgines.
68 M. de Janow, Regulae V. et N. T., 1. I, tr. II, reg. I, c. 7 et 8. speciebus, videlicet panis et vini mundissimi, que per excellen- ciam habent eciam deum et homines letificare et delectare, sicut ex libro Judicum 1) trahitur. Et psalmus 2): „Vinum letificat cor hominis.“ Et apostolus 3): „Itaque epulemur in azimis sinceritatis et veritatis.“ In hoc etenim sacrificio quidquid spec- tatur, sive intus sive foris, totumest in se valde de- lectabile, valde mirabile, valde pulchrum, sive id sit, quod ibi videtur, sive, quod ibi occultatur, sive id, quod significat, sive id, quod operatur, omne, inquam, exuberat divina dulce- dine et inenarrabili decore domus domini. Et hoc est, quod proprie et satis expresse ammiracio re- gine Sabe designavit, que venit de Austro videre sapienciam et ordinem Salomonis; de qua III° Reg. V° dicitur 4): „Videns a autem regina Saba omnem sapienciam Salomonis et domum, quam edificaverat, et cibos mense eius et habitacula servorum ministrancium.“ Et paulo post 5): „Non habebat ultra spiritum“ scilicet pre admiracione et stupore, et reliqua ad propositum ibidem. Ad idem quoque Zacharias exclamavit, dicens 6): "Quid bonum eius aut quid pulchrum eius nisi vinum electorum et 20 triticum germinans virgines." Delectantur et congaudent summe anime beatorum in celis per hoc sacrificium in deo tam bono et tam largifluo. Sed Christo Jhesu angeli condelectantur et summe congau- dent de multitudine hominum pariter cum eis communicancium 25 in isto mirabili sacramento. Gaudent et anime purgando- rum in purgatorio et summe gratulantur de esu huius sa- crificii cottidie per ecclesiam militantem, quia inde ad eos de- scendit copiosa redempcio, prout terna particio in missab) huius 5 10 15 30 35 5) Totum in sacramento delectabile intus et foris D 1. 21) De communicantibus: digne gaudent in celis. D 1. rubr. ad calcem folii super. 21—26) In sacrificio altaris delectantur anime beatorum in celis et anime in purgatorio A. — Anime et inferius Angeli D 1. rubr. — Gaudent angeli de communicantibus D 2. rubr. 25) Anime in purgatorio D 1. rubr. — Anime purgandorum gaudent D 2. rubr. a) Videns — ibidem om. D 1. 2. b) add. I in marg. 1) Cf. Judic. IX. 13. 2) Psalm. CIII. 15. 3) I. Cor. V. 8. 4) recte III. Reg. X. 4. 5) III. Reg. X. 5. 6) Zachar. IX. 17, ubi dicitur: frumentum 40 electorum et vinum germinans virgines.
Strana 69
Delectatio animarum in celis et in purgatorio. Species cibi et potus. 69 sacrificii prefigurat. Seda) et omnis canonis misse disposicio hoc designat, videlicet mutuam ad invicem redundanciam gau- diorum, prout scribitur 1): „Dies diei eructatb) verbum et nox nocti indicat scienciam. Non sunt loquele neque sermo, quorum non audiantur voces eorum.“ Et infra2): „Exultavit ut gigas ad currendam viam, a summo celo egressio eius: Et occursus eius usque ad summum eius: nec est, qui se abscondat a ca- lore eius." 5 Capitulum octavume). Exd) hiis singulise) predictis colligitur, quo modof) deus 10 et angeli et homo atque anime in purgatorio et in celis in hoc sacrificio delectentur, et quo modo illud omnem saporem con- tineat atque omnes) delectamentum suavitatis. Et idcirco de hiis delectacionibus hoc modo redundanter in isto sacramento conditis, quam h) proprie dicitur in David prophetai) 3): "Quam magna multitudo dulcedinis tue, domine, quam k) abscondisti timentibus te. Perfecisti eis, qui sperant in te, in conspectu filiorum hominum.“ Istam igitur delectacionem et dulcedinis sue magnitudinem, quia potuit et voluit deus sine ulla sui minucione communicare huic mundo, congruentissime et de- 20 centissime in speciebus cibi et potus preparavit, iuxta quod canitur in LXIIII° psalmo per prophetam1) 4): „Visitasti terram et inebriasti eam: multiplicasti locupletare eam. Flumen dei repletum est aquis, parasti cibum illorum: quoniam ista est preparacio eius. Rivos eius inebria, multiplica genimina eius: 25 in stillicidiis eius letabitur germinans. Benedices corone anni benignitatis tue, et campi tui replebuntur ubertate. Pingwescent speciosa deserti, et exultacione colles accingentur. Induti sunt arietes ovium et valles habundabunt frumento: clamabunt, et- " enimm) ympnum dicent.“ 15 30 a) Sed usque ad finem capituli om. D 1. 2. b) indicat false B. c) ita A rubr.; om. B. d) contin. D I. 2. e) Ex istis regulis B. f) om. D 1. g) om. B. h) om. D 1. 2. i) dicitur David D I.; dicit David D 2. k) omnia, quae post hanc vocem sequuntur, usque ad voces Ego igitur subi- ciens me intellectui saniori, etc., quae in cap. X. leguntur, om. D 1. 2. 1) per 35 prophetam om. B. m) et B. 1) Psalm. XVIII. 3—4. 2) Psalm. XVIII. 7. 3) Psalm. XXX. 20. 4) Psalm. LXIV. 10—14.
Delectatio animarum in celis et in purgatorio. Species cibi et potus. 69 sacrificii prefigurat. Seda) et omnis canonis misse disposicio hoc designat, videlicet mutuam ad invicem redundanciam gau- diorum, prout scribitur 1): „Dies diei eructatb) verbum et nox nocti indicat scienciam. Non sunt loquele neque sermo, quorum non audiantur voces eorum.“ Et infra2): „Exultavit ut gigas ad currendam viam, a summo celo egressio eius: Et occursus eius usque ad summum eius: nec est, qui se abscondat a ca- lore eius." 5 Capitulum octavume). Exd) hiis singulise) predictis colligitur, quo modof) deus 10 et angeli et homo atque anime in purgatorio et in celis in hoc sacrificio delectentur, et quo modo illud omnem saporem con- tineat atque omnes) delectamentum suavitatis. Et idcirco de hiis delectacionibus hoc modo redundanter in isto sacramento conditis, quam h) proprie dicitur in David prophetai) 3): "Quam magna multitudo dulcedinis tue, domine, quam k) abscondisti timentibus te. Perfecisti eis, qui sperant in te, in conspectu filiorum hominum.“ Istam igitur delectacionem et dulcedinis sue magnitudinem, quia potuit et voluit deus sine ulla sui minucione communicare huic mundo, congruentissime et de- 20 centissime in speciebus cibi et potus preparavit, iuxta quod canitur in LXIIII° psalmo per prophetam1) 4): „Visitasti terram et inebriasti eam: multiplicasti locupletare eam. Flumen dei repletum est aquis, parasti cibum illorum: quoniam ista est preparacio eius. Rivos eius inebria, multiplica genimina eius: 25 in stillicidiis eius letabitur germinans. Benedices corone anni benignitatis tue, et campi tui replebuntur ubertate. Pingwescent speciosa deserti, et exultacione colles accingentur. Induti sunt arietes ovium et valles habundabunt frumento: clamabunt, et- " enimm) ympnum dicent.“ 15 30 a) Sed usque ad finem capituli om. D 1. 2. b) indicat false B. c) ita A rubr.; om. B. d) contin. D I. 2. e) Ex istis regulis B. f) om. D 1. g) om. B. h) om. D 1. 2. i) dicitur David D I.; dicit David D 2. k) omnia, quae post hanc vocem sequuntur, usque ad voces Ego igitur subi- ciens me intellectui saniori, etc., quae in cap. X. leguntur, om. D 1. 2. 1) per 35 prophetam om. B. m) et B. 1) Psalm. XVIII. 3—4. 2) Psalm. XVIII. 7. 3) Psalm. XXX. 20. 4) Psalm. LXIV. 10—14.
Strana 70
70 M. de Janow, Regulae V. et N. T., 1. I, tr. II, reg. 1, c. 8. Nota hec singula, qui habes spiritum Jhesu Christi, et spe- cialiter illud, ubi dicitur: „Parasti cibum illorum, quoniam“, etc., ubi quamvis enigmatice propheta de hac delectacione fluminosa loquatur, tamen tangit modum eius, innuens manifeste, quod in cibo et potu erit preparata hominibus et communicata, sed non edisserit, qualiter, relinquens hominibus tantum credendum et posterius ruminandum. Quapropter diligenter est advertendum, quod delectacio- nem hanc, quam deus dives in omnes in tam magna multitu- 10 dine dulcedinis sue communicare hominibus voluit, congruen- tissime ac decentissime in cibo et potu fruendam [f. 16a] pre- paravit, quoniam, prout Aristoteles 1) et alii eciam magistri experiencia ostendunt, didicimus duas inesse delectaciones ani- malibus: unam secundum gustum, que est in cibo et potu convenientibus, aliam, que est in tactu, que est in venereis actibus. Prima fit in capite, secunda in carne. Que fit in capite, fit secundum omnes sensus, quoniam omnesa) sensus sunt in capite, et per consequens plena; que fit in carne, fit tantum secundum sensum tactusb). Que fit in capite, est libera 20 et facile consentanea racioni; quee) fit in carne, est illibera et repugnat racioni. Que fit in capite, est munda et principaliter mundo; que fit in corpore, est in carne et inmundo et inmunda. Que fit in ore per potum et cibum, est pro salute tocius in- dividui et conservande speciei; que fit in carne per tactum, fit 25 tantum pro conservacione speciei. Que fit in capite vel in ore, est omnium hominum iuvenum, castorum, mediocrium et anti- quorum; que fit in corpore, est solum vel precipue quorundam mediocrium et incontinencium et coniugatorum. Que fit per ci- bum et potum in ore, delectacio estd) necessaria, sine qua nul- 30 lus hominum potest vivere. In lumbis sic est delectacio, sine qua omnis homo potest vivere. In ore fit delectacio, quam homo quilibet cottidie oportet frequentare. In lumbis fit, quam quidem homo potest dimittere vel raro iterare. Voluit igitur deus delectacionem, qua in nobis et nos in 35 eo delectamur, in speciebus cibi et potus preparari, ut hic ostendat, quod delectacio nostri in domino est ange- 15 a) ostendens corr. A in marg. omnes. b) ita B; actus false A. c) que — racioni om. B. d) om. B. 1) Cf. Aristotelis Ethica Nicomachea, I. III, c. 10, ed. Parisiensis (Didot), 40 Op., II, 36.
70 M. de Janow, Regulae V. et N. T., 1. I, tr. II, reg. 1, c. 8. Nota hec singula, qui habes spiritum Jhesu Christi, et spe- cialiter illud, ubi dicitur: „Parasti cibum illorum, quoniam“, etc., ubi quamvis enigmatice propheta de hac delectacione fluminosa loquatur, tamen tangit modum eius, innuens manifeste, quod in cibo et potu erit preparata hominibus et communicata, sed non edisserit, qualiter, relinquens hominibus tantum credendum et posterius ruminandum. Quapropter diligenter est advertendum, quod delectacio- nem hanc, quam deus dives in omnes in tam magna multitu- 10 dine dulcedinis sue communicare hominibus voluit, congruen- tissime ac decentissime in cibo et potu fruendam [f. 16a] pre- paravit, quoniam, prout Aristoteles 1) et alii eciam magistri experiencia ostendunt, didicimus duas inesse delectaciones ani- malibus: unam secundum gustum, que est in cibo et potu convenientibus, aliam, que est in tactu, que est in venereis actibus. Prima fit in capite, secunda in carne. Que fit in capite, fit secundum omnes sensus, quoniam omnesa) sensus sunt in capite, et per consequens plena; que fit in carne, fit tantum secundum sensum tactusb). Que fit in capite, est libera 20 et facile consentanea racioni; quee) fit in carne, est illibera et repugnat racioni. Que fit in capite, est munda et principaliter mundo; que fit in corpore, est in carne et inmundo et inmunda. Que fit in ore per potum et cibum, est pro salute tocius in- dividui et conservande speciei; que fit in carne per tactum, fit 25 tantum pro conservacione speciei. Que fit in capite vel in ore, est omnium hominum iuvenum, castorum, mediocrium et anti- quorum; que fit in corpore, est solum vel precipue quorundam mediocrium et incontinencium et coniugatorum. Que fit per ci- bum et potum in ore, delectacio estd) necessaria, sine qua nul- 30 lus hominum potest vivere. In lumbis sic est delectacio, sine qua omnis homo potest vivere. In ore fit delectacio, quam homo quilibet cottidie oportet frequentare. In lumbis fit, quam quidem homo potest dimittere vel raro iterare. Voluit igitur deus delectacionem, qua in nobis et nos in 35 eo delectamur, in speciebus cibi et potus preparari, ut hic ostendat, quod delectacio nostri in domino est ange- 15 a) ostendens corr. A in marg. omnes. b) ita B; actus false A. c) que — racioni om. B. d) om. B. 1) Cf. Aristotelis Ethica Nicomachea, I. III, c. 10, ed. Parisiensis (Didot), 40 Op., II, 36.
Strana 71
Delectatio in sacramento qualis sit. 71 lica, plena, libera, racionalis, pura et salubris ipsi manducanti, prolificativa virtutum, communis om- nium, necessaria singulorum, continua et cottidiana. Angelica, quia solum et principaliter fit in Christo Jhesu, qui est caput et gaudium nostrum et angelorum, sicut scriptum est 1): „Panem angelorum manducavit homo“, et Jo. XV.2): „Ego veni, ut gaudium meum sit in vobis et gaudium vestrum impleatur. Plena, quia omnibus sensibus corporis et anime prebet oblectamenta. In isto etenim sacrificio homo ingreditur et egre- 10 ditur. Et ubique pascuntur sensus in suis obiectis oportunis, foris in speciebus et suavitate et mundicia panis et vini, intus in gracia et veritate. Nec est nec umquam fuit cibus alius pre- stitus homini, qui totum cibaret hominem, puta in spiritu et carne, preter hoc deo plenum sacramentum. Libera, quia voluntaria, id est solum consistens in ho- minis diligencia et voluntate. Non enim homo animalis hoc potest carnaliter appetere vel naturalibus legibus in eo delectari, sicut scriptum est3): „Animalis homo non percipit eaa), que sunt spiritus dei.“ Et inde est, quod multitudo carnalium non festinat, sed pocius obmurmurat contrab) alios sepe accedentes, videlicet ad hoc sacramentum. Hii sunt, de quibus Juda in sua canonica 4) „Qui illa quidem, quecumque ignorant, blasphemant; quecum- que autem naturaliter tamquam muta animalia norunt, in hiis corrumpuntur.“ Hii iterum sunt, de quibus apostolus Hebr. ul- 25 timo 5): „Habemus altare, de quo non habent potestatem edere hii, qui thabernaculo corporis deserviunt.“ Est eciam hec eadem delectacio racionalis, quia consistit in memoria et racione et ruminacione ac degestione mentali. Et ideo estc) solum hominum racionabilium, non canum vel 30 porcorum. Pura, quia est in rebus purissimis, puta de purissima simila farine et de purissimo vino, et purificat suos participes, sicut scriptum est Zacharie, ubi supra 6): „Quid bonum eius et 15 20 15) Deo plenum sacramentum A rubr. a) add. A sup. lin. b) que corr. contra A; qui B. c) om. B. 1) Psalm. LXXVII. 25. 2) Joann. XV. 11. 3) I. Cor. II. 14. 4) Judae 10. 5) Hebr. XIII. 10. 6) Zachar. IX. 17. 35
Delectatio in sacramento qualis sit. 71 lica, plena, libera, racionalis, pura et salubris ipsi manducanti, prolificativa virtutum, communis om- nium, necessaria singulorum, continua et cottidiana. Angelica, quia solum et principaliter fit in Christo Jhesu, qui est caput et gaudium nostrum et angelorum, sicut scriptum est 1): „Panem angelorum manducavit homo“, et Jo. XV.2): „Ego veni, ut gaudium meum sit in vobis et gaudium vestrum impleatur. Plena, quia omnibus sensibus corporis et anime prebet oblectamenta. In isto etenim sacrificio homo ingreditur et egre- 10 ditur. Et ubique pascuntur sensus in suis obiectis oportunis, foris in speciebus et suavitate et mundicia panis et vini, intus in gracia et veritate. Nec est nec umquam fuit cibus alius pre- stitus homini, qui totum cibaret hominem, puta in spiritu et carne, preter hoc deo plenum sacramentum. Libera, quia voluntaria, id est solum consistens in ho- minis diligencia et voluntate. Non enim homo animalis hoc potest carnaliter appetere vel naturalibus legibus in eo delectari, sicut scriptum est3): „Animalis homo non percipit eaa), que sunt spiritus dei.“ Et inde est, quod multitudo carnalium non festinat, sed pocius obmurmurat contrab) alios sepe accedentes, videlicet ad hoc sacramentum. Hii sunt, de quibus Juda in sua canonica 4) „Qui illa quidem, quecumque ignorant, blasphemant; quecum- que autem naturaliter tamquam muta animalia norunt, in hiis corrumpuntur.“ Hii iterum sunt, de quibus apostolus Hebr. ul- 25 timo 5): „Habemus altare, de quo non habent potestatem edere hii, qui thabernaculo corporis deserviunt.“ Est eciam hec eadem delectacio racionalis, quia consistit in memoria et racione et ruminacione ac degestione mentali. Et ideo estc) solum hominum racionabilium, non canum vel 30 porcorum. Pura, quia est in rebus purissimis, puta de purissima simila farine et de purissimo vino, et purificat suos participes, sicut scriptum est Zacharie, ubi supra 6): „Quid bonum eius et 15 20 15) Deo plenum sacramentum A rubr. a) add. A sup. lin. b) que corr. contra A; qui B. c) om. B. 1) Psalm. LXXVII. 25. 2) Joann. XV. 11. 3) I. Cor. II. 14. 4) Judae 10. 5) Hebr. XIII. 10. 6) Zachar. IX. 17. 35
Strana 72
72 M. de Janow, Regulae V. et N. T., 1. I, tr. Il, reg. I, c. 8 et 9. quid pulchrum eius, nisi vinum electorum et triticum germinans virgines. Salubris hominum, quia unicus eius effectus est et pro- prius, quantum est in se, salvare animas, non perdere, et me- deri corpus et animam, sicut scriptum est Apok. ultimo 1): „Et folia eius ad sanitatem gencium." Prolificativa, quia generat virtutes in manducantea) et augmentat dei ecclesiam, sicut scriptum est 2): „A fructu fru- menti, vini et olei sui multiplicati sunt.“ Et Apok. ultimo3): 10 „Et ex utraque parte fluminis lignum vite afferens XII fructus per singulos menses. Communisb) omniums), quia tocius dei populi, non tan- tum sacerdotum vel privatarum personarum, sicut scribit apo- stolusd) 4): „Unus panis, [f. 16b] unum baptizma“, etc. Necessarias) singulorum, quia omnis, qui wlt ex deo vivere vel digne ambulare, habet necesse hoc sacramentum manducare, sicut scriptum est 5): „Nisi manducaveritis carnem filii hominis, non habebitis vitam in vobis." Cottidiana, quia omnis christianus iam compos sue ra- 20 cionis, wlgaris et spiritualis, et qui voluerit in robore spiritus et virtutibus Christi Jhesu vegetari, et quod eum fermentum yppocrisis non corrumpat, est sibi nimis utile cottidie vel alias quanto sepius sacramentaliter vel spiritualiterf) hoc sacrificium sumere, digereres) et ruminare, sicut scriptum est 6): „Panem 25 enim supersubstancialemh) da nobis hodie." Et ad idem loquitur Gwilhelmus Altisiodorensis super IIIto libro Sentenciarum XXX. c., ita dicens: „Notan- dum, quod sicut in manducacione corporali IIIIer sunt: primum est masticacio, secundum delectacio; solum enim dulce et con- 30 veniens nutrit, aliter natura refugeret ipsum cibum; tercium asi- milacio, quartum incorporacio: ita in manducacione spirituali 5 15 28) Nota IIIIor in cibo A. a) ita A; manducacione B. c) add. A in marg. b) post corr. A. d) lacuna sequitur in cod. A pro numero implendo. e) add. A sup. lin. h) post 8) dirigere B. 35 f) sacramentaliter vel spiritualiter add. A in marg. corr. A. 1) Apоc. XXII. 2. 2) Psalm. IV. 8. 3) Apoc. XXII. 2. 4) Cf. I. Cor. X. 17: Quoniam unus panis, unum corpus multi sumus, omnes, qui 6) Matth. VI. II. 5) Joann. VI. 54. de uno pane participamus.
72 M. de Janow, Regulae V. et N. T., 1. I, tr. Il, reg. I, c. 8 et 9. quid pulchrum eius, nisi vinum electorum et triticum germinans virgines. Salubris hominum, quia unicus eius effectus est et pro- prius, quantum est in se, salvare animas, non perdere, et me- deri corpus et animam, sicut scriptum est Apok. ultimo 1): „Et folia eius ad sanitatem gencium." Prolificativa, quia generat virtutes in manducantea) et augmentat dei ecclesiam, sicut scriptum est 2): „A fructu fru- menti, vini et olei sui multiplicati sunt.“ Et Apok. ultimo3): 10 „Et ex utraque parte fluminis lignum vite afferens XII fructus per singulos menses. Communisb) omniums), quia tocius dei populi, non tan- tum sacerdotum vel privatarum personarum, sicut scribit apo- stolusd) 4): „Unus panis, [f. 16b] unum baptizma“, etc. Necessarias) singulorum, quia omnis, qui wlt ex deo vivere vel digne ambulare, habet necesse hoc sacramentum manducare, sicut scriptum est 5): „Nisi manducaveritis carnem filii hominis, non habebitis vitam in vobis." Cottidiana, quia omnis christianus iam compos sue ra- 20 cionis, wlgaris et spiritualis, et qui voluerit in robore spiritus et virtutibus Christi Jhesu vegetari, et quod eum fermentum yppocrisis non corrumpat, est sibi nimis utile cottidie vel alias quanto sepius sacramentaliter vel spiritualiterf) hoc sacrificium sumere, digereres) et ruminare, sicut scriptum est 6): „Panem 25 enim supersubstancialemh) da nobis hodie." Et ad idem loquitur Gwilhelmus Altisiodorensis super IIIto libro Sentenciarum XXX. c., ita dicens: „Notan- dum, quod sicut in manducacione corporali IIIIer sunt: primum est masticacio, secundum delectacio; solum enim dulce et con- 30 veniens nutrit, aliter natura refugeret ipsum cibum; tercium asi- milacio, quartum incorporacio: ita in manducacione spirituali 5 15 28) Nota IIIIor in cibo A. a) ita A; manducacione B. c) add. A in marg. b) post corr. A. d) lacuna sequitur in cod. A pro numero implendo. e) add. A sup. lin. h) post 8) dirigere B. 35 f) sacramentaliter vel spiritualiter add. A in marg. corr. A. 1) Apоc. XXII. 2. 2) Psalm. IV. 8. 3) Apoc. XXII. 2. 4) Cf. I. Cor. X. 17: Quoniam unus panis, unum corpus multi sumus, omnes, qui 6) Matth. VI. II. 5) Joann. VI. 54. de uno pane participamus.
Strana 73
Delectatio in sacr. qualis sit. Ia propositio de communione. 73 sunt quatuor: primum mastigacio spiritualis, que est diiudicacio corporis domini, de qua loquitur apostolus Ia Cor. XI., redar- guens eum, qui indigne accipita), dicens 1): „Non diiudicans cor- pus domini.“ Diudicare enim debemus, quale sit corpus Christi, quam nobile, quam vivificativum, quam necessarium nostre vite et huiusmodi. Secundum est delectacio, qua delectamur in Christo. Tercium est asimilacio spiritualis. Quartum est incor- poracio spiritualis. Singula autem istorum requirunt frequenciam et continuitatem in homine christiano ad inmutabilem statum ac perpetuum festinanti. Ex eo dictum est2): „Edent me et 10 adhuc esurient, bibent et adhuc sicient.“ Sed exercicium horum institutum est et donatum hominibus in isto cottidiano et do- minico altaris sacramento, de quo est sermo. Quapropter nota- biliter in oracione dominica formamur ad orandum et dicen- dum 3): „Panem nostrum cottidianum da nobis hodie." 15 Capitulum nonumb). Ex hiis luculenter infertur: primum, quod manducacio et potacio nostri huius sacrificii dulcissimi et pleni dei suavi spiritu debet esse communis et omnium, et per conse- quensc) plebeiorum et non tantum sacerdotum. Secundum, 20 quod debet esse continua, scilicet cottidiana vel frequens, et non tantum ter vel semel in anno. Tercium, quod maxi- mam iniuriam facit deo et Christo Jhesu, quicum- que seipsum vel alios impedit, disuadet et distrahit a manducacione et potacione crebra corporis et sanguinis Jhesu 25 Christi. Prima proposicio nota est ex eo, quia deus, summe communis et summe bonus, sine acceptacione personarum, in omnibus, qui eum suscipiunt, wlt delectari, prout dicitur Apok. III° 4): „Ego sto ad hostium et pulso. Si quis audierit vocem 30 meam et apperuerit michid) ianuam, introibo ad illum et cenabo cum illo et ipse mecum“; et wlt omnes, qui cupiunt, in seipso lineam. 1) I. Cor. XI. 29. 4) Apoc. III. 20. 1) Diiudicare corpus quid est A. 17) Nota totum A. a) recipit B. b) ita A rubr.; om. B. c) om. B. d) add. A super 35 2) Eccli. XXIV. 29. 3) Lucae XI. 3.
Delectatio in sacr. qualis sit. Ia propositio de communione. 73 sunt quatuor: primum mastigacio spiritualis, que est diiudicacio corporis domini, de qua loquitur apostolus Ia Cor. XI., redar- guens eum, qui indigne accipita), dicens 1): „Non diiudicans cor- pus domini.“ Diudicare enim debemus, quale sit corpus Christi, quam nobile, quam vivificativum, quam necessarium nostre vite et huiusmodi. Secundum est delectacio, qua delectamur in Christo. Tercium est asimilacio spiritualis. Quartum est incor- poracio spiritualis. Singula autem istorum requirunt frequenciam et continuitatem in homine christiano ad inmutabilem statum ac perpetuum festinanti. Ex eo dictum est2): „Edent me et 10 adhuc esurient, bibent et adhuc sicient.“ Sed exercicium horum institutum est et donatum hominibus in isto cottidiano et do- minico altaris sacramento, de quo est sermo. Quapropter nota- biliter in oracione dominica formamur ad orandum et dicen- dum 3): „Panem nostrum cottidianum da nobis hodie." 15 Capitulum nonumb). Ex hiis luculenter infertur: primum, quod manducacio et potacio nostri huius sacrificii dulcissimi et pleni dei suavi spiritu debet esse communis et omnium, et per conse- quensc) plebeiorum et non tantum sacerdotum. Secundum, 20 quod debet esse continua, scilicet cottidiana vel frequens, et non tantum ter vel semel in anno. Tercium, quod maxi- mam iniuriam facit deo et Christo Jhesu, quicum- que seipsum vel alios impedit, disuadet et distrahit a manducacione et potacione crebra corporis et sanguinis Jhesu 25 Christi. Prima proposicio nota est ex eo, quia deus, summe communis et summe bonus, sine acceptacione personarum, in omnibus, qui eum suscipiunt, wlt delectari, prout dicitur Apok. III° 4): „Ego sto ad hostium et pulso. Si quis audierit vocem 30 meam et apperuerit michid) ianuam, introibo ad illum et cenabo cum illo et ipse mecum“; et wlt omnes, qui cupiunt, in seipso lineam. 1) I. Cor. XI. 29. 4) Apoc. III. 20. 1) Diiudicare corpus quid est A. 17) Nota totum A. a) recipit B. b) ita A rubr.; om. B. c) om. B. d) add. A super 35 2) Eccli. XXIV. 29. 3) Lucae XI. 3.
Strana 74
74 M. de Janow, Regulae V. et N. T., 1. I, tr. Il, reg. I, c. 9 et 10. delectari, sicut scriptum est Ysaie LV°1): „Omnes sicientes venite ad aquas.“ Et infra2): „Audite audientes me et comedite bonum, et delectabitur in crassitudine anima vestra.“ Et in ewangelio Johannis VII°.3) : „Si quis sitit, veniat ad me et bibat, qui credit in me. Sicut dicit scriptura: Flumina de ventre eius fluent aque vivea)“, etc. Et iterum 4): „Ego veni, ut vitam ha- beant et habundancius habeant.“ Cuius gracia hec delectacio nostri in deo et dei in nobis per hoc sacrificium flumen re- pletum aquis et impetus fluminis et egrediens voluptas est a David 5) nuncupata propter sui fecunditatem et exuberanciam infinitam, prout supra est deductum 6). Secundum sequitur ex illo, quod ita est preparacio eius, scilicet in cibo et potu, que cottidie necesse est seu cre- berrime digeri et ruminari etb) in eo vitae) vegetari et robur 15 virium continuari et fructus spiritus d) multiplicare et afferre, secundum quod scriptum est Jo. XV.7): „Ego posui vos, ut eatis et fructum afferatis et fructus vester maneat.“ Et iterums) Qui manet in mee), et ego in eo, hic fert fructum multum." Sed clarum est, quod per manducacionem crebram huius sacra- 20 menti Christus in nobis et nos in Christo commanemus, sicuti sepe dictum est9): „Qui manducat carnem meam,“ etc. Tercium infertur ex eo, quod talis huiusmodi impeditor istius sacrificii adimitf) et minuit in se et in aliis delectacionem dei atque delicias Jhesu Christi in seipso et aliis christianis, et 25 per consequens delectacionem suam in deo et in pane angelo- rum suffocat in domo sui patris et fidelium plurimorum. Propter quod pater familias iratus esse perhibetur contra in- vitatos ad suam cenam, qui venire noluerunt, et apostolus 10): „Qui autem templum dei violaverit, destruet illum deus.“ Et Matth. XXIII. b. 11): „Ve vobis, scribe et pharisei, qui acce- pistis claves regni celorum et ipsi non intratis nec [f. 17a] alios intrare permittitis.“ Et Proverb. 1°12): „Vocavi et renuistis, ex- tendi manum meam et non fuit, qui aspiceret“, etc. Wit nimi- 5 10 30 35 a) fluent aque vive add. A in marg. b) et in eo — continuari om. B. c) vitam corr. vita A. d) corporis corr. spiritus A. e) meo B. f) adimt corr. adimit A in marg. 2) Isaiae LV. 2. 3) Joann. VII. 37—38. 1) Isaiae LV. I. 4) Joann. X. 10. 5) Cf. Psalm. XXXV. 9. 6) Cf. supra c. 5. 7) Joann. 10) I. Cor. III. 17. 9) Joann. VI. 57. XV. 16. 8) Joann. XV. 5. 12) Proverb. I. 24. 40 11) Matth. XXIII. 13, textus Vulgatae discrepat.
74 M. de Janow, Regulae V. et N. T., 1. I, tr. Il, reg. I, c. 9 et 10. delectari, sicut scriptum est Ysaie LV°1): „Omnes sicientes venite ad aquas.“ Et infra2): „Audite audientes me et comedite bonum, et delectabitur in crassitudine anima vestra.“ Et in ewangelio Johannis VII°.3) : „Si quis sitit, veniat ad me et bibat, qui credit in me. Sicut dicit scriptura: Flumina de ventre eius fluent aque vivea)“, etc. Et iterum 4): „Ego veni, ut vitam ha- beant et habundancius habeant.“ Cuius gracia hec delectacio nostri in deo et dei in nobis per hoc sacrificium flumen re- pletum aquis et impetus fluminis et egrediens voluptas est a David 5) nuncupata propter sui fecunditatem et exuberanciam infinitam, prout supra est deductum 6). Secundum sequitur ex illo, quod ita est preparacio eius, scilicet in cibo et potu, que cottidie necesse est seu cre- berrime digeri et ruminari etb) in eo vitae) vegetari et robur 15 virium continuari et fructus spiritus d) multiplicare et afferre, secundum quod scriptum est Jo. XV.7): „Ego posui vos, ut eatis et fructum afferatis et fructus vester maneat.“ Et iterums) Qui manet in mee), et ego in eo, hic fert fructum multum." Sed clarum est, quod per manducacionem crebram huius sacra- 20 menti Christus in nobis et nos in Christo commanemus, sicuti sepe dictum est9): „Qui manducat carnem meam,“ etc. Tercium infertur ex eo, quod talis huiusmodi impeditor istius sacrificii adimitf) et minuit in se et in aliis delectacionem dei atque delicias Jhesu Christi in seipso et aliis christianis, et 25 per consequens delectacionem suam in deo et in pane angelo- rum suffocat in domo sui patris et fidelium plurimorum. Propter quod pater familias iratus esse perhibetur contra in- vitatos ad suam cenam, qui venire noluerunt, et apostolus 10): „Qui autem templum dei violaverit, destruet illum deus.“ Et Matth. XXIII. b. 11): „Ve vobis, scribe et pharisei, qui acce- pistis claves regni celorum et ipsi non intratis nec [f. 17a] alios intrare permittitis.“ Et Proverb. 1°12): „Vocavi et renuistis, ex- tendi manum meam et non fuit, qui aspiceret“, etc. Wit nimi- 5 10 30 35 a) fluent aque vive add. A in marg. b) et in eo — continuari om. B. c) vitam corr. vita A. d) corporis corr. spiritus A. e) meo B. f) adimt corr. adimit A in marg. 2) Isaiae LV. 2. 3) Joann. VII. 37—38. 1) Isaiae LV. I. 4) Joann. X. 10. 5) Cf. Psalm. XXXV. 9. 6) Cf. supra c. 5. 7) Joann. 10) I. Cor. III. 17. 9) Joann. VI. 57. XV. 16. 8) Joann. XV. 5. 12) Proverb. I. 24. 40 11) Matth. XXIII. 13, textus Vulgatae discrepat.
Strana 75
IIa et IIIa propositio de communione. — Juge sacrificium. 75 rum deus et dominus Jhesus crucifixus, ut dictum est, continue et iugiter in hominibus et homines in seipso delectari. Secun- dum quod scriptum est 1): „Delectare in domino, et dabit tibi peticiones cordis tui.“ Et iterum 2): „Inquirite faciem eius sem- per.“ Et dominus in ewangelio Johannis XV. b. 3): „Sicut dilexit me pater, et ego dilexi vos. Manete in dileccione mea.“ Et apostolus Phil. IIII° 4): „Gaudete in domino semper, iterum dico: Gaudete.“ Hec autem mansio Christi in homine et hominis in Christo fit per dileccionem et per consequens delectacio maxime et principaliter fit in fruicione istius sacrificii et ruminacione verbi, quod est caro factum et habitat in nobis. Wlt igitur deus quemlibet christianum iugiter et sepe hunc panem angelorum suo modo manducare, et illud est, quod signi- ficavit figura illius famosi et iugis sacrificii in Veteri Testamento, de quo Exo. XXIX. dicitur 5): „Hoc est, quod facietis in altari: agnos agniculos duos offeretis cottidie in holocaustum sempiternum“, etc. 5 10 15 Capitulum decimuma). Quapropter libet hic paululum redire ad consideracionem iugis sacrificii et circa id ymmorari. Notum quidem est in ecclesia, quod per iuge sacrificium legis Moysi sitb) hoc sacri- 20 ficium dei, de quo est sermo, intellectum et propter sui cotti- dianam frequenciam et propter dualitatem in Christo Jhesu na- turarum et bine speciei, scilicet panis et vini, ex quibus hoc sacrificium integratur, et propter hoc, quod hoc sacrificium presto est in dei templo mane et vespere, id est continue cui- 25 libet poscenti christiano, quamvis solum infirmis hominibus, dum necessitas requirite), hoc estd) annutum, quod de vespere hoc sacramentum eis ministretur manducandum. Questio igitur circa hoc incidit, quid sibi wlt pro- phecia Danielis de iugi sacrificio, que asseverat ip- 30 sum in novissimis diebus cessare, ita dicens ibidem XI. e.6): „Et auferente) iuge sacrificium et dabunt abhomina- 18) Nota totum diligenter A. 29) Eukaristia iugi sacrificio significatur (?), de iugis sacrificii cessa- 35 cione A ad calc. fol. sup. a) ita A rubr.; om. B. b) post corr. A. c) dum necessitas requirit add. A in marg. d) om. B. e) aufferretur B. 1) Psalm. XXXVI. 4. 2) Psalm. CIV. 4. 3) Joann. XV. 9. 4) Philipp. IV. 4. 6) Daniel XI. 3I—32. 5) Exodi XXIX. 38—39. 40
IIa et IIIa propositio de communione. — Juge sacrificium. 75 rum deus et dominus Jhesus crucifixus, ut dictum est, continue et iugiter in hominibus et homines in seipso delectari. Secun- dum quod scriptum est 1): „Delectare in domino, et dabit tibi peticiones cordis tui.“ Et iterum 2): „Inquirite faciem eius sem- per.“ Et dominus in ewangelio Johannis XV. b. 3): „Sicut dilexit me pater, et ego dilexi vos. Manete in dileccione mea.“ Et apostolus Phil. IIII° 4): „Gaudete in domino semper, iterum dico: Gaudete.“ Hec autem mansio Christi in homine et hominis in Christo fit per dileccionem et per consequens delectacio maxime et principaliter fit in fruicione istius sacrificii et ruminacione verbi, quod est caro factum et habitat in nobis. Wlt igitur deus quemlibet christianum iugiter et sepe hunc panem angelorum suo modo manducare, et illud est, quod signi- ficavit figura illius famosi et iugis sacrificii in Veteri Testamento, de quo Exo. XXIX. dicitur 5): „Hoc est, quod facietis in altari: agnos agniculos duos offeretis cottidie in holocaustum sempiternum“, etc. 5 10 15 Capitulum decimuma). Quapropter libet hic paululum redire ad consideracionem iugis sacrificii et circa id ymmorari. Notum quidem est in ecclesia, quod per iuge sacrificium legis Moysi sitb) hoc sacri- 20 ficium dei, de quo est sermo, intellectum et propter sui cotti- dianam frequenciam et propter dualitatem in Christo Jhesu na- turarum et bine speciei, scilicet panis et vini, ex quibus hoc sacrificium integratur, et propter hoc, quod hoc sacrificium presto est in dei templo mane et vespere, id est continue cui- 25 libet poscenti christiano, quamvis solum infirmis hominibus, dum necessitas requirite), hoc estd) annutum, quod de vespere hoc sacramentum eis ministretur manducandum. Questio igitur circa hoc incidit, quid sibi wlt pro- phecia Danielis de iugi sacrificio, que asseverat ip- 30 sum in novissimis diebus cessare, ita dicens ibidem XI. e.6): „Et auferente) iuge sacrificium et dabunt abhomina- 18) Nota totum diligenter A. 29) Eukaristia iugi sacrificio significatur (?), de iugis sacrificii cessa- 35 cione A ad calc. fol. sup. a) ita A rubr.; om. B. b) post corr. A. c) dum necessitas requirit add. A in marg. d) om. B. e) aufferretur B. 1) Psalm. XXXVI. 4. 2) Psalm. CIV. 4. 3) Joann. XV. 9. 4) Philipp. IV. 4. 6) Daniel XI. 3I—32. 5) Exodi XXIX. 38—39. 40
Strana 76
76 M. de Janow, Regulae V. et N. T., 1. I, tr. Il, reg. I, c. 10. 10 15 cionem in desolacionea) et impii in testamentum simulabunt fraudulenter, populus autem, sciens deum suum, obtinebit et faciet.“ Egob) igitur subiciens me intellectui saniori et humiliter prestolans circa hoc informari, interim diu intellexi, quod iuge sacrificium tunc incepitc) cessare, cum plebs christiana seu communitas vulgid) secundum maiorem sui partem cessavit a iugi, id est cottidiana vel frequenti huius sacramenti comescione, et solum vel vix semel in anno accedit non ex devocione propria et spontaneae) aput multos, sed simulata et quasif) coacta usita- ciones). Et non solum illud contigit ei, ut scilicet iugiter non ymmo- leth), sed iam horreat et reputet abusivum, si sepe ad sacramen- tum accedatur i). Insuper consurrexerunt quidam in dei testamen- tum, qui diswadent et cecis conatibus retrahunt plebem Christi a iugi sacrificio, id est a cottidiana et frequenti eius communione. Tunck) autem videtur esse ideo iuge sacrificium ablatum, quando surrexerunt quidam in ecclesia non tantum iam publice et in ambone dissuaserunt et retraxerunt plebem Christi Jhesu a frequenti communione suis sermonibus propriis, quamvis ullo modo ex scripturis, sed eciam solempniter in synodis pro- 20 vincialibus publicel) voce preconia re]probaverunt plebem christianam communicari Christi corpori et sanguini in sacra- mento cottidie et frequenter, legem Christi hoc ex sua auctori- tate ordinaria statuentes, quod nullus plebeius seu laycus ad- mittatur ad sacramentum altaris, quomodo libet dignus, sepius 25 quam de mense ad mensem vel semel in quatuor septimanis. Insuper tunc videtur esse ablatum iuge sacrificium, cum ex decretis multorum doctorum et sacerdotum et ex consensu episcopi et prelatorum solempniter et publice in synodo cleri et in congregacione plebium facta est prohibicio, quod 30 puta plebei et layce persone de communitate christiana nullo modo debeant hortari ad frequentem communionem sacramenti vel cottidianam. Hec autem facta sunt et visa sunt notorie fieri 5) Juge sacrificium quando incepit cessare D 1. a) ita A et B; desolacionem biblia Vulgata habet. b) Ego subiciens d) add. A in marg. e) et spon- 35 me contin. D 1. 2. c) add. A in marg. tanea add. A in marg. f) add. A sup. lin. g) visitacione B. 1) ita D i) post hanc vocem D 1. 2. contin. sic: Sed tantum 1. 2.; A et B ymmolat. communicacio oc., v. infra p. 80 lin. 11. k) Tunc autem usque ad voces fide recta et caritate (v. infra p. 77 lin. 18) add. A manu posteriori (qua et 1) om. B. 40 omnes caeterde notae marg. additae sunt).
76 M. de Janow, Regulae V. et N. T., 1. I, tr. Il, reg. I, c. 10. 10 15 cionem in desolacionea) et impii in testamentum simulabunt fraudulenter, populus autem, sciens deum suum, obtinebit et faciet.“ Egob) igitur subiciens me intellectui saniori et humiliter prestolans circa hoc informari, interim diu intellexi, quod iuge sacrificium tunc incepitc) cessare, cum plebs christiana seu communitas vulgid) secundum maiorem sui partem cessavit a iugi, id est cottidiana vel frequenti huius sacramenti comescione, et solum vel vix semel in anno accedit non ex devocione propria et spontaneae) aput multos, sed simulata et quasif) coacta usita- ciones). Et non solum illud contigit ei, ut scilicet iugiter non ymmo- leth), sed iam horreat et reputet abusivum, si sepe ad sacramen- tum accedatur i). Insuper consurrexerunt quidam in dei testamen- tum, qui diswadent et cecis conatibus retrahunt plebem Christi a iugi sacrificio, id est a cottidiana et frequenti eius communione. Tunck) autem videtur esse ideo iuge sacrificium ablatum, quando surrexerunt quidam in ecclesia non tantum iam publice et in ambone dissuaserunt et retraxerunt plebem Christi Jhesu a frequenti communione suis sermonibus propriis, quamvis ullo modo ex scripturis, sed eciam solempniter in synodis pro- 20 vincialibus publicel) voce preconia re]probaverunt plebem christianam communicari Christi corpori et sanguini in sacra- mento cottidie et frequenter, legem Christi hoc ex sua auctori- tate ordinaria statuentes, quod nullus plebeius seu laycus ad- mittatur ad sacramentum altaris, quomodo libet dignus, sepius 25 quam de mense ad mensem vel semel in quatuor septimanis. Insuper tunc videtur esse ablatum iuge sacrificium, cum ex decretis multorum doctorum et sacerdotum et ex consensu episcopi et prelatorum solempniter et publice in synodo cleri et in congregacione plebium facta est prohibicio, quod 30 puta plebei et layce persone de communitate christiana nullo modo debeant hortari ad frequentem communionem sacramenti vel cottidianam. Hec autem facta sunt et visa sunt notorie fieri 5) Juge sacrificium quando incepit cessare D 1. a) ita A et B; desolacionem biblia Vulgata habet. b) Ego subiciens d) add. A in marg. e) et spon- 35 me contin. D 1. 2. c) add. A in marg. tanea add. A in marg. f) add. A sup. lin. g) visitacione B. 1) ita D i) post hanc vocem D 1. 2. contin. sic: Sed tantum 1. 2.; A et B ymmolat. communicacio oc., v. infra p. 80 lin. 11. k) Tunc autem usque ad voces fide recta et caritate (v. infra p. 77 lin. 18) add. A manu posteriori (qua et 1) om. B. 40 omnes caeterde notae marg. additae sunt).
Strana 77
Juge sacrificium quando inceperit cessare. 77 in anno domini M°CCC'LXXX VIIIo in mense Octo- bri in crastino sancti Luce ewangeliste 1). Unde sta- tima) atque post per totum predicatores et sacerdotes multa valde passi sunt publice et notorie non tantum a communibus, sed eciam ab ecclesia et prelatis illib), qui sanctis et devotis per- sonis laycis utriusque sexus sacramentum Christi corporis cot- tidiee) vel alias frequenter ministrabant, et solum ob id sunt passi et quod christianos sancte viventes ad crebram commu- nionemd) sacramenti invitabant atque hortabantur. Illi vero pre- dicatores et magistri populi, qui dehortabantur et retrahebant 10 prohibebantque Christi Jhesu plebes a crebra huiusmodi com- munione, sunt honorem consecutie) et facti sunt proinde iu- dices et ultores eorum, qui ad frequentem communionem do- minici sacramenti hortabantur et suadebant, et eorum laycorum, qui alias sancte viventes, prout sunt virgines et vidue, ad fre- 15 quentem communionem anhelabant semper cum sancto timore et reverencia debita ad sacramentum in omnibus supposita fide recta et caritatef). Quod autem hoc per Danielem sit designatum, poterit sic perswaderi: quoniam propheta, loquens in spiritu, vel per 20 hoc significavit cessacionem iugis sacrificii Veteris Testamenti Judeorum vel Novi Testamenti chri- stianorum, non Judeorum, ut notum est. Nam de cessacione sacrificii Judeorum ante ca." IX. f. g. sufficienter et expresse est locutus propheta, ita dicens 2): „Septuaginta ebdomade abreviate 25 sunt super populum tuum et super urbem sanctam tuam, ut consumeretur prevaricacio et finem accipiat peccatum et de- leatur iniquitas et adducatur iusticia sempiterna et inpleatur visio et prophecia et ungatur sanctus sanctorum.“ Et nota ibidem communiter omnia valde lucide exprimencia cessacionem iugis 30 sacrificii Judeorum. Nam infra dicitur3): „Et post ebdomadas LXXII. occidetur Christus et non erit eius populus, qui eum negaturus est.“ Et paulo post4): „Et deficiet hostia et sacri- a) tunc statim B. b) prelatis illis B. c) frequenter corr. cottidie A. d) communioris false A. e) secuti B. f) cf. superius p. 76 notam k). 35 1) de qua synodo Pragensi, a. 1388, 19. Oct. habita, nihil, proh dolor, praeter illud, quod auctor 1° loco super allato, 2° in l. III, tr. VI, c. 62 ct 3° in l. IV, art. V, c. 21 tantum per mentionem narrat, constat. Cf. etiam Palacký, 2) Daniel. IX. 24. Die Vorlänfer des Husitenthums in Böhmen, p. 57. 3) Daniel. IX. 26. 4) Daniel. IX. 27. 5 40
Juge sacrificium quando inceperit cessare. 77 in anno domini M°CCC'LXXX VIIIo in mense Octo- bri in crastino sancti Luce ewangeliste 1). Unde sta- tima) atque post per totum predicatores et sacerdotes multa valde passi sunt publice et notorie non tantum a communibus, sed eciam ab ecclesia et prelatis illib), qui sanctis et devotis per- sonis laycis utriusque sexus sacramentum Christi corporis cot- tidiee) vel alias frequenter ministrabant, et solum ob id sunt passi et quod christianos sancte viventes ad crebram commu- nionemd) sacramenti invitabant atque hortabantur. Illi vero pre- dicatores et magistri populi, qui dehortabantur et retrahebant 10 prohibebantque Christi Jhesu plebes a crebra huiusmodi com- munione, sunt honorem consecutie) et facti sunt proinde iu- dices et ultores eorum, qui ad frequentem communionem do- minici sacramenti hortabantur et suadebant, et eorum laycorum, qui alias sancte viventes, prout sunt virgines et vidue, ad fre- 15 quentem communionem anhelabant semper cum sancto timore et reverencia debita ad sacramentum in omnibus supposita fide recta et caritatef). Quod autem hoc per Danielem sit designatum, poterit sic perswaderi: quoniam propheta, loquens in spiritu, vel per 20 hoc significavit cessacionem iugis sacrificii Veteris Testamenti Judeorum vel Novi Testamenti chri- stianorum, non Judeorum, ut notum est. Nam de cessacione sacrificii Judeorum ante ca." IX. f. g. sufficienter et expresse est locutus propheta, ita dicens 2): „Septuaginta ebdomade abreviate 25 sunt super populum tuum et super urbem sanctam tuam, ut consumeretur prevaricacio et finem accipiat peccatum et de- leatur iniquitas et adducatur iusticia sempiterna et inpleatur visio et prophecia et ungatur sanctus sanctorum.“ Et nota ibidem communiter omnia valde lucide exprimencia cessacionem iugis 30 sacrificii Judeorum. Nam infra dicitur3): „Et post ebdomadas LXXII. occidetur Christus et non erit eius populus, qui eum negaturus est.“ Et paulo post4): „Et deficiet hostia et sacri- a) tunc statim B. b) prelatis illis B. c) frequenter corr. cottidie A. d) communioris false A. e) secuti B. f) cf. superius p. 76 notam k). 35 1) de qua synodo Pragensi, a. 1388, 19. Oct. habita, nihil, proh dolor, praeter illud, quod auctor 1° loco super allato, 2° in l. III, tr. VI, c. 62 ct 3° in l. IV, art. V, c. 21 tantum per mentionem narrat, constat. Cf. etiam Palacký, 2) Daniel. IX. 24. Die Vorlänfer des Husitenthums in Böhmen, p. 57. 3) Daniel. IX. 26. 4) Daniel. IX. 27. 5 40
Strana 78
78 M. de Janow, Regulae V. et N. T., 1. 1. tr. I, reg. I, c. 10. ficium, et erit in templo abhominacio desolacionis et usque ad consumacionem et finem perseverabit desolacio.“ Ecce, lege hanc scripturam et vide, quam clare loquatur de cessacione iugis sacrificii Judeorum, et quam differenter loquitur ab illo, quod postea prophetavit de ablacionea) sacrificii christianorum, secundum modum, qui infra declaratur. Nam hic loquitur ex- presse de occisione Jhesu Christi domini nostri, ibi, puta ca." XI°, manifeste loquitur de crudelitate et profectu contra sanctos dei ipsius Antychristi. Hic dicit, quod deficiet hostia et sacri- ficium vel cessabit, sed ibi ponit, quod auferetur a simulatori- bus et inpiis. Hic ponit, quod desolacio erit usque ad consu- macionem et finem, scilicet sine ulla restauracione, ibi dicit, quod post ablacionem iugis sacrificii et abhominacionem desolacionis et post simulacionem inpiorum in dei testamentum populus sciens deum obtinebit, et post dicit, quod postquam corruerintb), sublevabuntur, puta electi, auxilio parvulo, id est quod restaura- biturc) [f. 17b] ecclesia Christi quoad multa, que corruerant. Et istud multum et manifeste concordat cum scripturis aliis ewangelii et prophetarum 1), que exprimunt adhuc in fined) 20 seculorum ecclesiam Christi Jhesu reformari, et Sodomam redire in antiquam dignitatem, Helyamque venturum et omnia restau- rare, et adhuc multiplicandose) in senecta uberi, et bene pacien- tes esse, ut anunccient, angelosque adhuc mitti a filio hominis, ut colligant de regno eius omnia scandala. Licet igitur cessaverit Judeorum sacrificium, tamen non ipsum propheta expressit ibidem auferendum per iniquos, sed ait, quod deficiet hostia et sacrificium. Igitur christianorum iuge sacrificium, ubi supra, notanter prophetavit auferendum, quia et textus precedens et subsequens ibidem, ubif) loquitur de sacrificio Judeorum Danyel, non potest Christo et ipsius sacrificios) coaptari, ut patet intuenti, quoniam apostoli ex spiritu Jhesu Judeorum sacrificium synodaliter cessari indi- xerunt, veluti patet Act. XV.2). Si itaque propheta significavit auferri christi- 35 anorum iuge sacrificium in tempore Antychristi, c) restau- f) ubi — 5 10 15 25 30 a) oblacione false B. b) ita post corr. A; corruerunt B. rabatur false B. d) ad hunc finem B. e) multiplicatos B. g) ipsis corr. sacrificio A in marg. Danyel add. A in marg. 1) Cf. Matth. XVII. 1I. Psalm. XCI. 15 et Matth. XIII. 41. 40 XV. I sq. 2) Act.
78 M. de Janow, Regulae V. et N. T., 1. 1. tr. I, reg. I, c. 10. ficium, et erit in templo abhominacio desolacionis et usque ad consumacionem et finem perseverabit desolacio.“ Ecce, lege hanc scripturam et vide, quam clare loquatur de cessacione iugis sacrificii Judeorum, et quam differenter loquitur ab illo, quod postea prophetavit de ablacionea) sacrificii christianorum, secundum modum, qui infra declaratur. Nam hic loquitur ex- presse de occisione Jhesu Christi domini nostri, ibi, puta ca." XI°, manifeste loquitur de crudelitate et profectu contra sanctos dei ipsius Antychristi. Hic dicit, quod deficiet hostia et sacri- ficium vel cessabit, sed ibi ponit, quod auferetur a simulatori- bus et inpiis. Hic ponit, quod desolacio erit usque ad consu- macionem et finem, scilicet sine ulla restauracione, ibi dicit, quod post ablacionem iugis sacrificii et abhominacionem desolacionis et post simulacionem inpiorum in dei testamentum populus sciens deum obtinebit, et post dicit, quod postquam corruerintb), sublevabuntur, puta electi, auxilio parvulo, id est quod restaura- biturc) [f. 17b] ecclesia Christi quoad multa, que corruerant. Et istud multum et manifeste concordat cum scripturis aliis ewangelii et prophetarum 1), que exprimunt adhuc in fined) 20 seculorum ecclesiam Christi Jhesu reformari, et Sodomam redire in antiquam dignitatem, Helyamque venturum et omnia restau- rare, et adhuc multiplicandose) in senecta uberi, et bene pacien- tes esse, ut anunccient, angelosque adhuc mitti a filio hominis, ut colligant de regno eius omnia scandala. Licet igitur cessaverit Judeorum sacrificium, tamen non ipsum propheta expressit ibidem auferendum per iniquos, sed ait, quod deficiet hostia et sacrificium. Igitur christianorum iuge sacrificium, ubi supra, notanter prophetavit auferendum, quia et textus precedens et subsequens ibidem, ubif) loquitur de sacrificio Judeorum Danyel, non potest Christo et ipsius sacrificios) coaptari, ut patet intuenti, quoniam apostoli ex spiritu Jhesu Judeorum sacrificium synodaliter cessari indi- xerunt, veluti patet Act. XV.2). Si itaque propheta significavit auferri christi- 35 anorum iuge sacrificium in tempore Antychristi, c) restau- f) ubi — 5 10 15 25 30 a) oblacione false B. b) ita post corr. A; corruerunt B. rabatur false B. d) ad hunc finem B. e) multiplicatos B. g) ipsis corr. sacrificio A in marg. Danyel add. A in marg. 1) Cf. Matth. XVII. 1I. Psalm. XCI. 15 et Matth. XIII. 41. 40 XV. I sq. 2) Act.
Strana 79
Prophetia de cessatione iugis sacrificii quid significet. 79 vel significavit ex toto ipsum auferri, vel secundum par- tem, non ex toto, quia ewangelium est ad hoc, quod porte inferorum non prevalebunt adversus ecclesiam Jhesu Christi 1). Inde est illud, quod dicit Gregorius 2) : „Navicula Petri, id est ecclesia, turbari potest, concuti potest, sed submergi non potest." Illud autem videretur fieri, si sacrificium hoc iuge totaliter au- feretur. Igitur iuge nostrum sacrificium solum cessavit vel au- feretur ex parte secundum dictam propheciam, et non simpli- citer cessabit exercendum, sed secundum quid vel tantum se- cundum partem. Igitur vel secunduma) partem maiorem et magis principalem populi christiani auferetur, quoad eius exer- cicium proprium, vel secundum partem minus principalem et minorem, nonb) secundum partem minorem et minus princi- palem respectu tocius, quia a parte minori non fit denominacio. Nec ideo propheta, loquens in spiritu sancto, diceret aufferi iuge sacrificium in dei ecclesia, cume) tempore tyrannorum et here- ticorum fuitd) sic enime) secundum partem minorem pluries ablatum. Igitur secundum partem maiorem et magis princi- palem populi christiani. Pars autem maior et magis princi- palisf) est communitass) plebis christiane, quoniam non com- 20 munitas plebis propter ministros ecclesie, sed ministri ecclesie propter plebem, et ideo denominantur ministri esse ecclesie, non ecclesia ministrorum. Ex quibus colligitur illud, quod prius est assumptum, vi- delicet quia ecclesia Christi, id est maior pars Christi ecclesie, 25 puta communitas plebis christiane, cessavit hoc nos- trum iuge sacrificium ymmolare, scilicet cottidie vel frequenter manducando et bibendo corpus et sanguinem Jhesu crucifixi, propter incuriam suam propriam et forte propter ne- gligenciam, cecitatem vel crudelitatem quorundam ministrorum 30 seu pastorum ecclesie, qui pascunt semetipsos non parcentes gregi dominico, et propter hoc, quod nunccii patris familias post avariciam declinantes non invitant ad cenam sui domini, sed divitibus non venientibus blandiuntur, et mirantur personas causa questus, pauperes autem plebeios, claudos et debiles re- 35 trahunt, disuadent et repellunt. 10 15 a) om. B. b) non — tocius add. A in marg. c) add. super lineam A. d) fuit ablatum add. A in marg. e) om. B. f) add. A in marg. g) post rasuram A. 1) Cf. Matth. XVI. 18. 2) Cf. S. Gregorii Magni Moral. XVII, c. XXVI, ap. Migne, PL. t. 76, p. 28 (discrepat). 40
Prophetia de cessatione iugis sacrificii quid significet. 79 vel significavit ex toto ipsum auferri, vel secundum par- tem, non ex toto, quia ewangelium est ad hoc, quod porte inferorum non prevalebunt adversus ecclesiam Jhesu Christi 1). Inde est illud, quod dicit Gregorius 2) : „Navicula Petri, id est ecclesia, turbari potest, concuti potest, sed submergi non potest." Illud autem videretur fieri, si sacrificium hoc iuge totaliter au- feretur. Igitur iuge nostrum sacrificium solum cessavit vel au- feretur ex parte secundum dictam propheciam, et non simpli- citer cessabit exercendum, sed secundum quid vel tantum se- cundum partem. Igitur vel secunduma) partem maiorem et magis principalem populi christiani auferetur, quoad eius exer- cicium proprium, vel secundum partem minus principalem et minorem, nonb) secundum partem minorem et minus princi- palem respectu tocius, quia a parte minori non fit denominacio. Nec ideo propheta, loquens in spiritu sancto, diceret aufferi iuge sacrificium in dei ecclesia, cume) tempore tyrannorum et here- ticorum fuitd) sic enime) secundum partem minorem pluries ablatum. Igitur secundum partem maiorem et magis princi- palem populi christiani. Pars autem maior et magis princi- palisf) est communitass) plebis christiane, quoniam non com- 20 munitas plebis propter ministros ecclesie, sed ministri ecclesie propter plebem, et ideo denominantur ministri esse ecclesie, non ecclesia ministrorum. Ex quibus colligitur illud, quod prius est assumptum, vi- delicet quia ecclesia Christi, id est maior pars Christi ecclesie, 25 puta communitas plebis christiane, cessavit hoc nos- trum iuge sacrificium ymmolare, scilicet cottidie vel frequenter manducando et bibendo corpus et sanguinem Jhesu crucifixi, propter incuriam suam propriam et forte propter ne- gligenciam, cecitatem vel crudelitatem quorundam ministrorum 30 seu pastorum ecclesie, qui pascunt semetipsos non parcentes gregi dominico, et propter hoc, quod nunccii patris familias post avariciam declinantes non invitant ad cenam sui domini, sed divitibus non venientibus blandiuntur, et mirantur personas causa questus, pauperes autem plebeios, claudos et debiles re- 35 trahunt, disuadent et repellunt. 10 15 a) om. B. b) non — tocius add. A in marg. c) add. super lineam A. d) fuit ablatum add. A in marg. e) om. B. f) add. A in marg. g) post rasuram A. 1) Cf. Matth. XVI. 18. 2) Cf. S. Gregorii Magni Moral. XVII, c. XXVI, ap. Migne, PL. t. 76, p. 28 (discrepat). 40
Strana 80
80 M. de Janow, Regulae V. et N. T., 1. I, tr. H, reg. I. c. 10 et 11. Ex qua causa bene michi dixisse videar, salva semper infor- macione meliori, quod hiis temporibus illa prefata Danielis pro- phecia de oblacione iugis, id est cottidiani sacrificii est adimpleta. Verumptamen hii tales simulatores non proficient, nec diri- 5 getur eorum huiusmodi perswasio, quia mox subinfertur 1) „Populus autem sciens deum suum obtinebit et faciet, quia docti in populo docebunt plurimos et ruent in gladio et flamma, et in captivitatem et in rapinam dierum. Cumque corruerint, sub- levabuntur auxilio parvulo.“ Capitulum undecimum3). Ex quibus conclusum retineo, quod communicaciob) dei sacramenti cottidie vel frequenter nequaquam deincepsc) aut in finem poterit impediri in plebe christianad). Et nota hic, quod non dixit propheta „cessabit“ sed „auferetur“, per hoc limpide ostendens, quod tempore An- tychristi non tantum multitudo dictae) christianorum sua sponte negligenter agens non festinabit ad frequentem communionem beatifici sacrificii neque solum cessabit cottidie venire ad sacra- mentum, sed eciam coacta accedere renuet et alios impediet 20 veniendi frequenter, et quantum in se est, „auferet“f) aliis et non permittet ad cenam hanc introire. Quod hodie est videre manifeste, cum multitudo carnalis populi increpet quosdam, licet paucos, accedentes cottidie vel frequenter ad hoc summe bonum sacramentum retrahitque eos- dem, inportune murmurando, sed et sacerdotes, quod peius est, diswadent, abducunt et prohibent plebeios per precepta com- munia et privata. Et ita auferunt, ut s) paulo ante dictum est, hoc iuge sacrificium a plebe christiana quoad eius sacramen- talem et realem fruicionem crebrius iteratam. Unde potest elici instare iamh) illa tribulacio maxima et ultima, que [f. 18a] suam 25 10 30 35 15) Prophecia, quod communio frequens non poterit impediri D 1. a) capitulo undecimo in cod. A deficiente, divisio haec ab editore facta est, ut ordo atque numeratio capitulorum subsequentium, prout in cod. A prae- bentur, asservetur. b) Sed tantum communicacio oc., sic D 1. 2. continuant. c) deinceps aut in finem add. A in marg. d) post hans vocem D 1. 2. contin.: Est enim hoc venerabile sacramentum oc., cf. infra p. 87 lin. 28. 8) ut — dictum est add. A in marg. e) dicenda corr. dicta A. f) aufferre B. h) iam add. A sub linca. 1) Daniel. XI. 32—34.
80 M. de Janow, Regulae V. et N. T., 1. I, tr. H, reg. I. c. 10 et 11. Ex qua causa bene michi dixisse videar, salva semper infor- macione meliori, quod hiis temporibus illa prefata Danielis pro- phecia de oblacione iugis, id est cottidiani sacrificii est adimpleta. Verumptamen hii tales simulatores non proficient, nec diri- 5 getur eorum huiusmodi perswasio, quia mox subinfertur 1) „Populus autem sciens deum suum obtinebit et faciet, quia docti in populo docebunt plurimos et ruent in gladio et flamma, et in captivitatem et in rapinam dierum. Cumque corruerint, sub- levabuntur auxilio parvulo.“ Capitulum undecimum3). Ex quibus conclusum retineo, quod communicaciob) dei sacramenti cottidie vel frequenter nequaquam deincepsc) aut in finem poterit impediri in plebe christianad). Et nota hic, quod non dixit propheta „cessabit“ sed „auferetur“, per hoc limpide ostendens, quod tempore An- tychristi non tantum multitudo dictae) christianorum sua sponte negligenter agens non festinabit ad frequentem communionem beatifici sacrificii neque solum cessabit cottidie venire ad sacra- mentum, sed eciam coacta accedere renuet et alios impediet 20 veniendi frequenter, et quantum in se est, „auferet“f) aliis et non permittet ad cenam hanc introire. Quod hodie est videre manifeste, cum multitudo carnalis populi increpet quosdam, licet paucos, accedentes cottidie vel frequenter ad hoc summe bonum sacramentum retrahitque eos- dem, inportune murmurando, sed et sacerdotes, quod peius est, diswadent, abducunt et prohibent plebeios per precepta com- munia et privata. Et ita auferunt, ut s) paulo ante dictum est, hoc iuge sacrificium a plebe christiana quoad eius sacramen- talem et realem fruicionem crebrius iteratam. Unde potest elici instare iamh) illa tribulacio maxima et ultima, que [f. 18a] suam 25 10 30 35 15) Prophecia, quod communio frequens non poterit impediri D 1. a) capitulo undecimo in cod. A deficiente, divisio haec ab editore facta est, ut ordo atque numeratio capitulorum subsequentium, prout in cod. A prae- bentur, asservetur. b) Sed tantum communicacio oc., sic D 1. 2. continuant. c) deinceps aut in finem add. A in marg. d) post hans vocem D 1. 2. contin.: Est enim hoc venerabile sacramentum oc., cf. infra p. 87 lin. 28. 8) ut — dictum est add. A in marg. e) dicenda corr. dicta A. f) aufferre B. h) iam add. A sub linca. 1) Daniel. XI. 32—34.
Strana 81
Quod communio frequens non poterit impediri. 81 comparem non sortitur, iuxta determinacionem Jhesu Christi, quoniam qualis erat accessus ad cenam agni beatorum, talis est recessus vel erit ultimus populorum. Sed accesus primus ad cenam erata) talis, puta quod primum sunt invitati, dehinc per nunccios vocati ac post hoc swasione claudi, ceci et debiles in- troducti, passim ex vicis et plateis, demumb) omnes fo[ris]e) inter sepes et muros, bis inventi sunt, intrare compulsi, quatenus sic domus magna patris familias impleretur. Et hecd) seriatim ex ewangelio 1) colliguntur. Sic quoque a cena predicta per oppo- situm seu contrarie est declinatum, puta quod primum invitati 10 neglexerunt venire vel se alias retraxerunt, dehinc vocati ad cenam, ceperunt se per suam occupacionem et difficultatem ex- cusare, depost vero contemptu adaucto venire prorsus renuerunt, ultimo contra nunccios se vocantes nec non adversus suos so- dales ad cenam venientes indignari et murmurare presumpse- 15 runt ac eciam eosdem prohibere. Indeque summe pietati Christi Jhesu summa crudelitas ipsius ministrorum successit, summeque largitati patris familias obviavit summa tenacitas vel scarsitas dispensantis, summe sacietati summa fames, summe favorabili- tati summa invidia contradicit modo et forma iam expressis. Nam hii, qui missi fuerant ad vocandum invitatos, diswadent, et qui inducere ex officio debuerant, abducunt; postremo ad compellendum destinati festinant repellere a summo bono chri- stianis in hac vita concesso prohiberequee) illinc accedentes non formidant et, quod est deterius, gentem pauperum et debilium, 25 et qui pascua huius mundi propter hanc cenam Christi relin- querunt et dimissis ollis carnium in Egipto ad desertum horri- dum Christum Jhesum sunt secuti, hos per indirectum cogunt pre inedia mori et murmurare, ad Egyptum quoque, id est mundum, ad ipsorum desideria remeare, quod peccatum est f) 30 grande procul dubio ministrorum, eorums), qui carnaliter vivunt et avariciam sequitur cor eorum. Qui figurati sunt per filios Heli, veteris sacerdotis, de quibus scriptura dicit 2): „Porro filii Heli, filii Belial, nescientes dominum neque officium sacerdotum ad 20 a) erit B. b) demum — inventi sunt add. A in marg. c) fo (la- 35 cuna) A et B. d) hoc false B. e) prohibereque illinc accedentes add. A in marg. f) add. A super lin. g) eorum — a dei gratissimo sacrificio, in- evitabiliter add. A in marg. 1) Matth. XXII. 2—I0, Lucae XIV. 16—23. 2) I. Reg. II. 12—13. KYBAL: M. de Janow Regulac, I. 6
Quod communio frequens non poterit impediri. 81 comparem non sortitur, iuxta determinacionem Jhesu Christi, quoniam qualis erat accessus ad cenam agni beatorum, talis est recessus vel erit ultimus populorum. Sed accesus primus ad cenam erata) talis, puta quod primum sunt invitati, dehinc per nunccios vocati ac post hoc swasione claudi, ceci et debiles in- troducti, passim ex vicis et plateis, demumb) omnes fo[ris]e) inter sepes et muros, bis inventi sunt, intrare compulsi, quatenus sic domus magna patris familias impleretur. Et hecd) seriatim ex ewangelio 1) colliguntur. Sic quoque a cena predicta per oppo- situm seu contrarie est declinatum, puta quod primum invitati 10 neglexerunt venire vel se alias retraxerunt, dehinc vocati ad cenam, ceperunt se per suam occupacionem et difficultatem ex- cusare, depost vero contemptu adaucto venire prorsus renuerunt, ultimo contra nunccios se vocantes nec non adversus suos so- dales ad cenam venientes indignari et murmurare presumpse- 15 runt ac eciam eosdem prohibere. Indeque summe pietati Christi Jhesu summa crudelitas ipsius ministrorum successit, summeque largitati patris familias obviavit summa tenacitas vel scarsitas dispensantis, summe sacietati summa fames, summe favorabili- tati summa invidia contradicit modo et forma iam expressis. Nam hii, qui missi fuerant ad vocandum invitatos, diswadent, et qui inducere ex officio debuerant, abducunt; postremo ad compellendum destinati festinant repellere a summo bono chri- stianis in hac vita concesso prohiberequee) illinc accedentes non formidant et, quod est deterius, gentem pauperum et debilium, 25 et qui pascua huius mundi propter hanc cenam Christi relin- querunt et dimissis ollis carnium in Egipto ad desertum horri- dum Christum Jhesum sunt secuti, hos per indirectum cogunt pre inedia mori et murmurare, ad Egyptum quoque, id est mundum, ad ipsorum desideria remeare, quod peccatum est f) 30 grande procul dubio ministrorum, eorums), qui carnaliter vivunt et avariciam sequitur cor eorum. Qui figurati sunt per filios Heli, veteris sacerdotis, de quibus scriptura dicit 2): „Porro filii Heli, filii Belial, nescientes dominum neque officium sacerdotum ad 20 a) erit B. b) demum — inventi sunt add. A in marg. c) fo (la- 35 cuna) A et B. d) hoc false B. e) prohibereque illinc accedentes add. A in marg. f) add. A super lin. g) eorum — a dei gratissimo sacrificio, in- evitabiliter add. A in marg. 1) Matth. XXII. 2—I0, Lucae XIV. 16—23. 2) I. Reg. II. 12—13. KYBAL: M. de Janow Regulac, I. 6
Strana 82
82 M. de Janow, Regulae V. et N. T., 1. I, tr. II, reg. I, c. 11 et 12. populum.“ Et tunc infra ad propositum 1): „Erat ergo peccatum puerorum nimis grande coram domino, quia detrahebant popu- lum a sacrificio dei.“ Propter quod durissima ulcio divina ipsos comprehendit, ut habetur I. Regum IIII° 2). Ita istos, qui resol- vunt populum nunc a dei gratissimo sacrificio, inevitabiliter horrenda expectat ulcio. Sed a) et sanctis viris et qui alias sunt in se casti et devoti, puto inminere, qui negligenter agunt circa populum et non sunt usquequaque solliciti familie Christi, sibi commisse, cibum hunc in tempore suo ministrare, neque curant eos in idipsum faventque retrahentes abinde sanctas plebes, puta ab hoc nostro iugi sacrificio ymolando, quoniam et Moyses sanctus et Aaron aliqua ex parte propter similem incuriam et negligenciam aput populum Israel non ad terram promissionis introire a domino sunt permissi, quamvis cum in- stancia aput dominum illud optaverunt, pro eo videlicet, quod populum dei in deserto siti vexatum usque ad murmura contra deum inire permiserunt, minus attendentes infirmitatem populi et necessitatem. Non namque aliud peccatum Moysi et Aaron Numer. XXII.3) legitur, nisi quod populum domini neglexerunt 20 et propter incredulitatem suam sanctificare, id est ostendere sanctum dominum coram filiis Israel minime curaverunt. 5 10 15 Capitulum duodecimumb). Sequitur, ubi supra, in propheta 4): „Et dabunt abhomina- cionem in desolacionems) et impii in testamentum simulabunt 25 fraudulenter.“ Per hocd) innuitur expresse, quode) propter inherciamf et carnalem vitam christianorum aversio ets) desolacio factel) sunt devocionis a divinis sacramentis, indeque multiplicacio yppo- critarum infinita. Nam quid magis proprie per abhomina- 3o cionem valet hici) intelligi, quam tepiditas in religione chri- 35 b) om. B. c) in a) Sed — iugi sacrificio ymolando add. A in marg. desolacionem om. B. d) post ras. A. e) superpositum lincae A. f) iner- g) et desolacio facta sunt add. A ciam corr. inherciam A; inherciam B. in marg. h) corr. ab ed.; facta A et B. i) add. A super lin. 2) I. Reg. IV. 17. 3) recte Numer. XX 1) I. Reg. II. 17. 4) Daniel. XI. 31—32.
82 M. de Janow, Regulae V. et N. T., 1. I, tr. II, reg. I, c. 11 et 12. populum.“ Et tunc infra ad propositum 1): „Erat ergo peccatum puerorum nimis grande coram domino, quia detrahebant popu- lum a sacrificio dei.“ Propter quod durissima ulcio divina ipsos comprehendit, ut habetur I. Regum IIII° 2). Ita istos, qui resol- vunt populum nunc a dei gratissimo sacrificio, inevitabiliter horrenda expectat ulcio. Sed a) et sanctis viris et qui alias sunt in se casti et devoti, puto inminere, qui negligenter agunt circa populum et non sunt usquequaque solliciti familie Christi, sibi commisse, cibum hunc in tempore suo ministrare, neque curant eos in idipsum faventque retrahentes abinde sanctas plebes, puta ab hoc nostro iugi sacrificio ymolando, quoniam et Moyses sanctus et Aaron aliqua ex parte propter similem incuriam et negligenciam aput populum Israel non ad terram promissionis introire a domino sunt permissi, quamvis cum in- stancia aput dominum illud optaverunt, pro eo videlicet, quod populum dei in deserto siti vexatum usque ad murmura contra deum inire permiserunt, minus attendentes infirmitatem populi et necessitatem. Non namque aliud peccatum Moysi et Aaron Numer. XXII.3) legitur, nisi quod populum domini neglexerunt 20 et propter incredulitatem suam sanctificare, id est ostendere sanctum dominum coram filiis Israel minime curaverunt. 5 10 15 Capitulum duodecimumb). Sequitur, ubi supra, in propheta 4): „Et dabunt abhomina- cionem in desolacionems) et impii in testamentum simulabunt 25 fraudulenter.“ Per hocd) innuitur expresse, quode) propter inherciamf et carnalem vitam christianorum aversio ets) desolacio factel) sunt devocionis a divinis sacramentis, indeque multiplicacio yppo- critarum infinita. Nam quid magis proprie per abhomina- 3o cionem valet hici) intelligi, quam tepiditas in religione chri- 35 b) om. B. c) in a) Sed — iugi sacrificio ymolando add. A in marg. desolacionem om. B. d) post ras. A. e) superpositum lincae A. f) iner- g) et desolacio facta sunt add. A ciam corr. inherciam A; inherciam B. in marg. h) corr. ab ed.; facta A et B. i) add. A super lin. 2) I. Reg. IV. 17. 3) recte Numer. XX 1) I. Reg. II. 17. 4) Daniel. XI. 31—32.
Strana 83
Prophetia de abhominatione in desolationem quid significet. 83 stiana vel refrigerium caritatis, que utique est abhominacio insu- portabilis Jhesu Christo, sicud scriptum est Apok. III° 1): „Uti- nam esses calidus vel frigidus. Sed quia tepidus es, incipiam te evomere de ore meo. Quia dicis: quia dives sum et locu- pletatus sum et nullius egeo, et nescis tu, quia miser es et miserabilis et pauper et cecus et nudus,“ et cetera ibidem. Et hec abhominacio est quedam composicio ex inpossibilibus a) componi, scilicet Christi cum Belial, lucis cum tenebris, virtutis cum vicio, calicis Christi et calicis demoniorum ad idem etb) secundum idem vel in eodem subiecto, puta in tepida vita chri- stiani. Et quia ista contrariac) nimis, ymmo contradictoria ad invicem commisceri est prorsus inpossibile, quapropter merito huiusmodi christianus amans celum et mundum, sequens carnem suam et deum, sathagens utrumque possidere est chymera pro- priissime appellatus, quam compositum ex inpossibilibus com- 15 poni logici descripserunt; christianus igitur huiusmodi tepidus est congruentissime ista abhominacio intellecta. Quod autem additur „abhominacio in desolacionem“, fructus aut stipendium tepiditatis exprimitur, que sunt a veritate aversio ad fabulas, transgressio divinorum mandatorum vel par- 20 vipensio et insectacio adinvencionum hominum et doctrinarum, de parvis facere magnam conscienciam et in magnis et per gravia dominum Jhesum offendendo, quod est colare culicem et camelum deglutire2). Et principaliter abhominacio in desola- cionem existit, videlicet iustificaciones [f. 18b] reputare sibi et 25 querered) in quibusdam novis recentibusque observanciis et ad- invencionibus hominum et interim non reputare vel minus cu- rare saluberrima divina sacramenta et perinde non ad ea dignis desideriis anhelare, nec ea, prout oportet, iugiter visitare, se- cundume) ea, que paulo ante exprimuntur. Inpii autem hii, qui „simulant in testamentum fraudulenter“, est omnis fermentata atque amara yppocritarum multi- tudo, qui sub nomine Christi, que sua sunt, querunt, non que Jhesu Christi, qui questum reputant pietatem, qui habent spe- ciem quidem pietatis, factis autem Christumf) negant, et omnis 35 5 10 30 a) inpossibilibus corr. inconpossibilibus A. b) vel B. c) contraria nimis, ymmo contradictoria add. A in marg. e) secun- d) post corr. A. dum A; sed B. f) add. A super lineam. 2) Cf. Matth. XXIII. 24. 1) Apok. III. 15—17. 6"
Prophetia de abhominatione in desolationem quid significet. 83 stiana vel refrigerium caritatis, que utique est abhominacio insu- portabilis Jhesu Christo, sicud scriptum est Apok. III° 1): „Uti- nam esses calidus vel frigidus. Sed quia tepidus es, incipiam te evomere de ore meo. Quia dicis: quia dives sum et locu- pletatus sum et nullius egeo, et nescis tu, quia miser es et miserabilis et pauper et cecus et nudus,“ et cetera ibidem. Et hec abhominacio est quedam composicio ex inpossibilibus a) componi, scilicet Christi cum Belial, lucis cum tenebris, virtutis cum vicio, calicis Christi et calicis demoniorum ad idem etb) secundum idem vel in eodem subiecto, puta in tepida vita chri- stiani. Et quia ista contrariac) nimis, ymmo contradictoria ad invicem commisceri est prorsus inpossibile, quapropter merito huiusmodi christianus amans celum et mundum, sequens carnem suam et deum, sathagens utrumque possidere est chymera pro- priissime appellatus, quam compositum ex inpossibilibus com- 15 poni logici descripserunt; christianus igitur huiusmodi tepidus est congruentissime ista abhominacio intellecta. Quod autem additur „abhominacio in desolacionem“, fructus aut stipendium tepiditatis exprimitur, que sunt a veritate aversio ad fabulas, transgressio divinorum mandatorum vel par- 20 vipensio et insectacio adinvencionum hominum et doctrinarum, de parvis facere magnam conscienciam et in magnis et per gravia dominum Jhesum offendendo, quod est colare culicem et camelum deglutire2). Et principaliter abhominacio in desola- cionem existit, videlicet iustificaciones [f. 18b] reputare sibi et 25 querered) in quibusdam novis recentibusque observanciis et ad- invencionibus hominum et interim non reputare vel minus cu- rare saluberrima divina sacramenta et perinde non ad ea dignis desideriis anhelare, nec ea, prout oportet, iugiter visitare, se- cundume) ea, que paulo ante exprimuntur. Inpii autem hii, qui „simulant in testamentum fraudulenter“, est omnis fermentata atque amara yppocritarum multi- tudo, qui sub nomine Christi, que sua sunt, querunt, non que Jhesu Christi, qui questum reputant pietatem, qui habent spe- ciem quidem pietatis, factis autem Christumf) negant, et omnis 35 5 10 30 a) inpossibilibus corr. inconpossibilibus A. b) vel B. c) contraria nimis, ymmo contradictoria add. A in marg. e) secun- d) post corr. A. dum A; sed B. f) add. A super lineam. 2) Cf. Matth. XXIII. 24. 1) Apok. III. 15—17. 6"
Strana 84
84 M. de Janow, Regulae V. et N. T., 1. I, tr. II, reg. I, c. 12 et 13. 10 avarus, superbus vel clericus delicatus. De quibus Matt. VIIo dicitur 1): „Attendite vobis a falsis prophetis, qui veniunt ad vos in vestimentis ovium, intrinsecus autem sunta) lupi rapaces“, et cetera ibidem. Ex hiis sunt, qui ponunt in desolacionem domini Jhesu Christi sacramenta, tum quia ipsis non sunt lu- crosa, tum quia refugiunt cum plebibus laborare, ne sic vitam suam fatigent delicatam, tum quia gaudent se super plebeios elevatos equipararique sibi pauperes plebis in crebra iteracione sacramentorum dedignantur, tum quia sunt crudeles corde sine federe et sine pia ad populos affeccione. Et isti sunt, qui du- dum abstulerunt a communitate plebium iuge sacri- ficium et adhuc auferre non desistunt, cum plebeis esurientibus et sicientibus suum cibum et potum crudeliter de- 15 negant et aliis obsistunt, qui, de pastu pauperum gaudentes, divina promovent sacramenta. Ad quos, ut iam sepe dictum est, dominus Jhesus produxit communicacionem, dicens 2): „Ve vobis, scribe et pharisei yppocrite, qui tulistis claves regni ce- lorum, ipsi vero non intratis nec alios non sinite intrare." 20 Capitulum decimum terciumb). Jam ex prophetis et documentis veteris instrumenti poteris hoc idem persuaderi. Unde David, loquens et prophetans de isto sacramento in pluribus locis, vocat eum cibum pauperum; unde dicit3): „Edent pauperes et saturabuntur, et laudabunt do- 25 minum, qui requirunt eum: vivent corda eorum in seculum se- culi.“ Iterum 4): „Parasti in dulcedine tua pauperi, deus.“ Ubi est diligenter advertendum, quod pauperes in Veteri et in Novo Testamento plurimum sunt plebei nuncupati, et hoc pro noto derelinquo cuilibet sacrarume) scrutatori scripturarum. Qui alibi 30 et pueri et parvuli et oves gregis exprimuntur. Qua de re colligitur, quod hoc sacramentum est cibus maxime pauperum plebisd), igitur illis debet in copia ac- 24) Edent pauperes et saturabuntur A ad calcem folii super. a) om. A. b) om. B. c) sacramentum false B. d) plebibus 35 false B. 1) Matth. VII, 15. 2) Cf. Matth. XXIII. I3; locum scripturae auctor 3) Psalm. XXI. 27. libere adfert. 4) Psalm. LXVII. II.
84 M. de Janow, Regulae V. et N. T., 1. I, tr. II, reg. I, c. 12 et 13. 10 avarus, superbus vel clericus delicatus. De quibus Matt. VIIo dicitur 1): „Attendite vobis a falsis prophetis, qui veniunt ad vos in vestimentis ovium, intrinsecus autem sunta) lupi rapaces“, et cetera ibidem. Ex hiis sunt, qui ponunt in desolacionem domini Jhesu Christi sacramenta, tum quia ipsis non sunt lu- crosa, tum quia refugiunt cum plebibus laborare, ne sic vitam suam fatigent delicatam, tum quia gaudent se super plebeios elevatos equipararique sibi pauperes plebis in crebra iteracione sacramentorum dedignantur, tum quia sunt crudeles corde sine federe et sine pia ad populos affeccione. Et isti sunt, qui du- dum abstulerunt a communitate plebium iuge sacri- ficium et adhuc auferre non desistunt, cum plebeis esurientibus et sicientibus suum cibum et potum crudeliter de- 15 negant et aliis obsistunt, qui, de pastu pauperum gaudentes, divina promovent sacramenta. Ad quos, ut iam sepe dictum est, dominus Jhesus produxit communicacionem, dicens 2): „Ve vobis, scribe et pharisei yppocrite, qui tulistis claves regni ce- lorum, ipsi vero non intratis nec alios non sinite intrare." 20 Capitulum decimum terciumb). Jam ex prophetis et documentis veteris instrumenti poteris hoc idem persuaderi. Unde David, loquens et prophetans de isto sacramento in pluribus locis, vocat eum cibum pauperum; unde dicit3): „Edent pauperes et saturabuntur, et laudabunt do- 25 minum, qui requirunt eum: vivent corda eorum in seculum se- culi.“ Iterum 4): „Parasti in dulcedine tua pauperi, deus.“ Ubi est diligenter advertendum, quod pauperes in Veteri et in Novo Testamento plurimum sunt plebei nuncupati, et hoc pro noto derelinquo cuilibet sacrarume) scrutatori scripturarum. Qui alibi 30 et pueri et parvuli et oves gregis exprimuntur. Qua de re colligitur, quod hoc sacramentum est cibus maxime pauperum plebisd), igitur illis debet in copia ac- 24) Edent pauperes et saturabuntur A ad calcem folii super. a) om. A. b) om. B. c) sacramentum false B. d) plebibus 35 false B. 1) Matth. VII, 15. 2) Cf. Matth. XXIII. I3; locum scripturae auctor 3) Psalm. XXI. 27. libere adfert. 4) Psalm. LXVII. II.
Strana 85
Sacramentum eukaristiae est cibus maxime pauperum plebis. 85 cessus ad ipsum ministrari. Nam pauperes in hoc seculo sunt divites in fide, quia vitam in hoc seculo non habent, sed huic seculo sunt mortui; igitur hic panis misericorditer donatus est eis pro mundi vita, ut habetur Joh. VI° 1): „Hic est panis pro mundi vita“, quia regnum pauperum Christi non est de hoc mundo, sicut et ipsius Christi, prout ipse, coram Pylato stans, est protestatus, dicens Joh.a) 182): „Regnum meum non est de hoc mundo.“ Igitur pauperibus conditum est regnum celorum et eis donatum copiose in hoc dulcissimo [et omnium graciarum plenissimo dei sacramento. Et propter hoc plane dictum est 3): „Beati pauperes spiritu, quoniam ipsorum est regnum celorum." Neque videtur posse congruencius hic textus coaptari in eo, quod veritas dicit: est principaliterb) et non erit in futuro, asse- rens regnum celorum pauperum esse, nisi huic glorioso sacra- mento, quod vere est regnum celorum, quia est vita eterna et compendium seu viaticum ipsius. Et ipsum est nichilominus cibus pauperum, prout dictum est. Et hoc ipsum parabola do- mini Jhesu demonstrat, illa, que dicit 4): „Quod invitati divites venire ad cenam noluerunt, pater familias de numero pauperum suam cenam adimplevit“, et ergo alibi dicit 5): „Facilius est ca- 20 melum per foramen acus intrare quam divitem in regnum celo- rum.“ Quod et Virginis gloriose canticum ostendit, ubi dixit 6): „Deposuit potentes de sede et exaltavit humiles. Esurientes im- plevit bonis et divites dimisit inanes." Notum est eciam, quod puerorum status et condicio hoc ex- 25 poscit, ut per modicum et tenuiter suum cibum et potum, sed se- pissime accipiendo accipiant et sugendo sugant: ita enim competit eorum parvo ventri et ori. Sic eciam est censendum de electis in hac vita, si enim adhuc minimis) parvuli in comparacione eorum, qui in celesti vita, evacuatis hiis, que erant parvuli, in virum perfectum, in etatem plenitudinis Christi evaserunt [f. 19a]. Et idcirco adhuc electi fideles modo sugunt mel de petra, de qua dicitur 7): „Petra autem erat Christus", oleumque de saxo durissimo s), qui alibi di- 5 10 15 30 15) Sacramentum eukaristie dicitur regnum celorum A. a) Matth. corr. Joh. A. c) ita A et B minus dis- 35 b) ita A et B. tincte. 1) Joann. VI. 52: caro mea est pro mundi vita. 2) Joann. XVIII. 36. 3) Matth. V. 3. 4) Cf. Lucae XIV. 21; locum bibliae auctor libere ad- 7) I. Cor. X. 4. 8) Cf. 6) Lucae I. 52—53. fert. 5) Marci X. 25. Deuter. XXXII. 13.
Sacramentum eukaristiae est cibus maxime pauperum plebis. 85 cessus ad ipsum ministrari. Nam pauperes in hoc seculo sunt divites in fide, quia vitam in hoc seculo non habent, sed huic seculo sunt mortui; igitur hic panis misericorditer donatus est eis pro mundi vita, ut habetur Joh. VI° 1): „Hic est panis pro mundi vita“, quia regnum pauperum Christi non est de hoc mundo, sicut et ipsius Christi, prout ipse, coram Pylato stans, est protestatus, dicens Joh.a) 182): „Regnum meum non est de hoc mundo.“ Igitur pauperibus conditum est regnum celorum et eis donatum copiose in hoc dulcissimo [et omnium graciarum plenissimo dei sacramento. Et propter hoc plane dictum est 3): „Beati pauperes spiritu, quoniam ipsorum est regnum celorum." Neque videtur posse congruencius hic textus coaptari in eo, quod veritas dicit: est principaliterb) et non erit in futuro, asse- rens regnum celorum pauperum esse, nisi huic glorioso sacra- mento, quod vere est regnum celorum, quia est vita eterna et compendium seu viaticum ipsius. Et ipsum est nichilominus cibus pauperum, prout dictum est. Et hoc ipsum parabola do- mini Jhesu demonstrat, illa, que dicit 4): „Quod invitati divites venire ad cenam noluerunt, pater familias de numero pauperum suam cenam adimplevit“, et ergo alibi dicit 5): „Facilius est ca- 20 melum per foramen acus intrare quam divitem in regnum celo- rum.“ Quod et Virginis gloriose canticum ostendit, ubi dixit 6): „Deposuit potentes de sede et exaltavit humiles. Esurientes im- plevit bonis et divites dimisit inanes." Notum est eciam, quod puerorum status et condicio hoc ex- 25 poscit, ut per modicum et tenuiter suum cibum et potum, sed se- pissime accipiendo accipiant et sugendo sugant: ita enim competit eorum parvo ventri et ori. Sic eciam est censendum de electis in hac vita, si enim adhuc minimis) parvuli in comparacione eorum, qui in celesti vita, evacuatis hiis, que erant parvuli, in virum perfectum, in etatem plenitudinis Christi evaserunt [f. 19a]. Et idcirco adhuc electi fideles modo sugunt mel de petra, de qua dicitur 7): „Petra autem erat Christus", oleumque de saxo durissimo s), qui alibi di- 5 10 15 30 15) Sacramentum eukaristie dicitur regnum celorum A. a) Matth. corr. Joh. A. c) ita A et B minus dis- 35 b) ita A et B. tincte. 1) Joann. VI. 52: caro mea est pro mundi vita. 2) Joann. XVIII. 36. 3) Matth. V. 3. 4) Cf. Lucae XIV. 21; locum bibliae auctor libere ad- 7) I. Cor. X. 4. 8) Cf. 6) Lucae I. 52—53. fert. 5) Marci X. 25. Deuter. XXXII. 13.
Strana 86
M. de Janow, Regulae V. et N. T., 1. I, tr. Il, reg. I, c. 13. 86 citur lapis angularis 1). Quibus electis dicitur 2): „Nisi conversi fueritis et efficiamini prouta) parvulus iste, non intrabitis in regnum celorum.“ Item Petrus apostolus Ia II° 3): „Quasi modo geniti infantes, racionabilesb) sine dolo lac concupiscite, ut in eo crescatis.“ Creberrime igitur plebei christiani, licet moderate, sunt sacramento nutriendi. Item pauperum proprietas est, ut cottidie elaborent vel mendicent suum panem, ut in ultimo huius libri tractatu patebit 4). Non enim habent plenitudinem veluti divites diuturnam, prout ille dives ewangelicus, qui am- pliavit hor[r lea pluribus bonis congregatis, cui tandem dictum est: „Stulte, [h ac nocte animam tuam repetent a te; que autem pa- rasti, cuius erunt?“ Luce XIIc) 5). Plebei igitur christiani, qui pauperes spiritu et parvuli in Christo, ut plurimum, in hac vita iudicantur, debent cottidie 15 suum panem manducare et elaborare, et per consequens, quan- tum ipsis a dispensatoribus conceditur, degustare suum vivum panem, per hoc ad suam optimam plenitudinem incitati festi- nare, ubi est tota simul hereditas eorum et sacietas indefessa, prout psalmus innuit dicens 6): „Saciabor, cum apparuerit gloria tua.“ In vita enim presenti dominus dicitur adhuc „pars he- reditatis meed) et calicis nostri“7), non plenitudo: „Tu es, qui re- stituas e) hereditatem meam michi.“ Et alibi 8): „Gustate et videte, quoniam suavis est dominus.“ Sed nec inficiari poterit, quod ipse dominus, talem petendi formam suum panem designans 25 suis pauperibus plebeis, ait9) : „Sic igitur orabitis: Pater noster, qui es in celis', et deinceps: �Panem nostrum cottidianum da nobis hodie'.“ Liquet igitur, quod pauperes cottidie suum panem debent mendicare et quanto sepius manducare. Item ovium talis natura esse videtur, ut cottidie pascan- 30 tur et cottidie ruminent suumf) cibum. Quid ergo haberent ru- minare, si eis frequens cibus, ab ipsis requisitus, non daretur? Similiter debemus accipere de plebeis8) christianis, qui ad do- 10 20 29) Ovium Christi convenit semper ruminare cibum eukaristie A. a) sicut B. b) ita A et B; recte racionabile. e) suppl. manu re- 35 centiori A. d) me A. e) recte restitues, prout in biblia legitur. f) hunc B. g) plebis A. 1) Cf. Ephes. II. 20. 2) Matth. XVIII. 3. 3) I. Petri II. 2. 4) Cf. l. V, dist. I, c. 3. 5) Lucae XII. 20. 6) Psalm. XVI. 15. 7) Psalm. XV. 5. 8) Psalm. XXXIII. 9. 9) Matth. VI. 9. II.
M. de Janow, Regulae V. et N. T., 1. I, tr. Il, reg. I, c. 13. 86 citur lapis angularis 1). Quibus electis dicitur 2): „Nisi conversi fueritis et efficiamini prouta) parvulus iste, non intrabitis in regnum celorum.“ Item Petrus apostolus Ia II° 3): „Quasi modo geniti infantes, racionabilesb) sine dolo lac concupiscite, ut in eo crescatis.“ Creberrime igitur plebei christiani, licet moderate, sunt sacramento nutriendi. Item pauperum proprietas est, ut cottidie elaborent vel mendicent suum panem, ut in ultimo huius libri tractatu patebit 4). Non enim habent plenitudinem veluti divites diuturnam, prout ille dives ewangelicus, qui am- pliavit hor[r lea pluribus bonis congregatis, cui tandem dictum est: „Stulte, [h ac nocte animam tuam repetent a te; que autem pa- rasti, cuius erunt?“ Luce XIIc) 5). Plebei igitur christiani, qui pauperes spiritu et parvuli in Christo, ut plurimum, in hac vita iudicantur, debent cottidie 15 suum panem manducare et elaborare, et per consequens, quan- tum ipsis a dispensatoribus conceditur, degustare suum vivum panem, per hoc ad suam optimam plenitudinem incitati festi- nare, ubi est tota simul hereditas eorum et sacietas indefessa, prout psalmus innuit dicens 6): „Saciabor, cum apparuerit gloria tua.“ In vita enim presenti dominus dicitur adhuc „pars he- reditatis meed) et calicis nostri“7), non plenitudo: „Tu es, qui re- stituas e) hereditatem meam michi.“ Et alibi 8): „Gustate et videte, quoniam suavis est dominus.“ Sed nec inficiari poterit, quod ipse dominus, talem petendi formam suum panem designans 25 suis pauperibus plebeis, ait9) : „Sic igitur orabitis: Pater noster, qui es in celis', et deinceps: �Panem nostrum cottidianum da nobis hodie'.“ Liquet igitur, quod pauperes cottidie suum panem debent mendicare et quanto sepius manducare. Item ovium talis natura esse videtur, ut cottidie pascan- 30 tur et cottidie ruminent suumf) cibum. Quid ergo haberent ru- minare, si eis frequens cibus, ab ipsis requisitus, non daretur? Similiter debemus accipere de plebeis8) christianis, qui ad do- 10 20 29) Ovium Christi convenit semper ruminare cibum eukaristie A. a) sicut B. b) ita A et B; recte racionabile. e) suppl. manu re- 35 centiori A. d) me A. e) recte restitues, prout in biblia legitur. f) hunc B. g) plebis A. 1) Cf. Ephes. II. 20. 2) Matth. XVIII. 3. 3) I. Petri II. 2. 4) Cf. l. V, dist. I, c. 3. 5) Lucae XII. 20. 6) Psalm. XVI. 15. 7) Psalm. XV. 5. 8) Psalm. XXXIII. 9. 9) Matth. VI. 9. II.
Strana 87
Ovium Christi conv. semper rumin. cibum euk. Quare sacr. euk. sit inst. 87 minum Jhesum prolocuntur, taliter inquientes 1): „Ploremus co- ram domino, qui fecit nos, quia ipse est dominus deus noster, nos autem populus eius et oves pascue eius.“ Pascua itaque a) domini Jhesu Christi et ipsius ovium est hoc mirabile sacra- mentum, de quo scriptum est2): „Caro mea vere est cibus et sanguis meus vere est potus.“ Et hec ipsa pascua dicta sunt a prophetis uberrima seu plenissima, et dominus, exuberantis- simam execucionem eorum in conspectu filiorum hominum per- ficiens, dicit Jo. Xob) 3): „Ego veni, ut vitam habeant et habun- dancius habeant.“ Et ibidem X°4): „Per me si quis introierit, sal- 10 vabitur et ingredietur et egredietur et pascua inveniet.“ Habun- danter igitur, licet non in quantitate visibilium specierum, tamen in creberrima comescione hoc sacramentum est christianis po- pulis ministrandum ubique statutis ecclesie observatis. Insuper hoc, quod in ovibus est, videlicet cibum ruminare, 15 hoc in christiano populo est verbum dei mente revolvere et passionis Jhesu ac Salvatoris incessanter beneficia memorari, in hiis omnibus gratum seipsum et mundum, alias dignam deo hostiam exhibendo. Horum autem christianorum pro exercicio donatus est iste cibus, ut quemadmodum suic) cibi corporalis 20 necessarii et delectabilis frequenter memoratur. Et licet cetero- rum omnium hominem contingat ad tempus non modicum mi- nime recordari, cibi tamen et potus ipsius natura sinitd), nullo modo diutine oblivisci, sed sua necessitate ac dulcedine ipsum urgete) cibum iterum atque iterum in memoriam revenire (inde prodierunt illa verba Judeorum in heremo inquiencium 5): „In mentem nobis veniunt porri et allei“, etc.)—: Pari forma considera wlgi habitudinem ad hoc venerabile sacramentum. Estf) et- enim traditum populo christiano maxime ob id, ut inde vitam eternam assumens, domini dei sui continue memoretur, defec- 30 tusque continuus in se vite celestis dulcedoque spiritus, ex cibo celesti profluens, non permittat eum domini Jhesu oblivisci. Et hoc est, quod dicit dominus 6): „Nisi manducaveritis carnem filii 5 25 29—32) Quare hoc venerabile sacramentum est institutum D 1. 2. rubr. Sacramentum divinum datum fidelibus, ne obliviscantur domini sui D 1. 35 a) igitur B. .b) Joh. X° manu rec. suppl. A; om. B. c) isti B. d) sunt B. e) urgeret B. f) Est enim hoc venerabile sacramentum tra- ditum oc., contin. D 1. 2., cf. superius p. 80 lin. 14. 1) Psalm. XCIV. 6—7. 2) Joann. VI. 56. 3) Joann. X. 10. 4) Joann. X. 9. 5) Num. XXI. 5, ubi allia recte legitur. 6) Joann. VI. 54. 40
Ovium Christi conv. semper rumin. cibum euk. Quare sacr. euk. sit inst. 87 minum Jhesum prolocuntur, taliter inquientes 1): „Ploremus co- ram domino, qui fecit nos, quia ipse est dominus deus noster, nos autem populus eius et oves pascue eius.“ Pascua itaque a) domini Jhesu Christi et ipsius ovium est hoc mirabile sacra- mentum, de quo scriptum est2): „Caro mea vere est cibus et sanguis meus vere est potus.“ Et hec ipsa pascua dicta sunt a prophetis uberrima seu plenissima, et dominus, exuberantis- simam execucionem eorum in conspectu filiorum hominum per- ficiens, dicit Jo. Xob) 3): „Ego veni, ut vitam habeant et habun- dancius habeant.“ Et ibidem X°4): „Per me si quis introierit, sal- 10 vabitur et ingredietur et egredietur et pascua inveniet.“ Habun- danter igitur, licet non in quantitate visibilium specierum, tamen in creberrima comescione hoc sacramentum est christianis po- pulis ministrandum ubique statutis ecclesie observatis. Insuper hoc, quod in ovibus est, videlicet cibum ruminare, 15 hoc in christiano populo est verbum dei mente revolvere et passionis Jhesu ac Salvatoris incessanter beneficia memorari, in hiis omnibus gratum seipsum et mundum, alias dignam deo hostiam exhibendo. Horum autem christianorum pro exercicio donatus est iste cibus, ut quemadmodum suic) cibi corporalis 20 necessarii et delectabilis frequenter memoratur. Et licet cetero- rum omnium hominem contingat ad tempus non modicum mi- nime recordari, cibi tamen et potus ipsius natura sinitd), nullo modo diutine oblivisci, sed sua necessitate ac dulcedine ipsum urgete) cibum iterum atque iterum in memoriam revenire (inde prodierunt illa verba Judeorum in heremo inquiencium 5): „In mentem nobis veniunt porri et allei“, etc.)—: Pari forma considera wlgi habitudinem ad hoc venerabile sacramentum. Estf) et- enim traditum populo christiano maxime ob id, ut inde vitam eternam assumens, domini dei sui continue memoretur, defec- 30 tusque continuus in se vite celestis dulcedoque spiritus, ex cibo celesti profluens, non permittat eum domini Jhesu oblivisci. Et hoc est, quod dicit dominus 6): „Nisi manducaveritis carnem filii 5 25 29—32) Quare hoc venerabile sacramentum est institutum D 1. 2. rubr. Sacramentum divinum datum fidelibus, ne obliviscantur domini sui D 1. 35 a) igitur B. .b) Joh. X° manu rec. suppl. A; om. B. c) isti B. d) sunt B. e) urgeret B. f) Est enim hoc venerabile sacramentum tra- ditum oc., contin. D 1. 2., cf. superius p. 80 lin. 14. 1) Psalm. XCIV. 6—7. 2) Joann. VI. 56. 3) Joann. X. 10. 4) Joann. X. 9. 5) Num. XXI. 5, ubi allia recte legitur. 6) Joann. VI. 54. 40
Strana 88
88 M. de Janow, Regulae V. et N. T., 1. I, tr. II, reg. I, c. 13 et 14. hominis eta) biberitis eius sanguinem, non habebitis vitam in vobis.“ Et infra, prebens seipsum suis ad pascendum, inquit 1): „Quocienscumque hoc feceritis, in mei memoriam facietis.“ Et apostolus 2): „Quocienscumque manducabitis hunc panem et ca- 5 licem bibetis, mortem dominib) anuncciabitis, donec veniat.“ Subiectum igitur memorie Christi et ruminacionis verbi dei est hoc dulcissimum sacramentum, sicut scriptum est in psalmo3): „Memoriam fecit mirabilium suorum misericors et miserator dominus; escam dedit timentibus se.“ Quapropter 10 nequaquam poterit aut lente et difficulter poterit Christi Jhesu et eius passionum salubrium memorari aut verbum vite habun- danter in se continere et continuec) ruminare, nisid) cottidie f. 19b] vel sepe et digne cibetur hoc mellifluo et mirabili sacra- mento. Ideoe) pridem bene assumptum est de psalmo: „Edent 15 pauperes et saturabuntur“, etc. Edent, inquam, ex hoc ligno vite, quod continet omne verbum, quod procedit de ore dei, vitam dans et robur huic mundo. Capitulum decimum quartum1). Ad idem quoque facit, quod idem psalmus loquitur, di- 20 cens 4): „Parasti in conspectu meo mensam adversus5) eos, qui tribulant me.“ Vide, quam palam infertur continuacio comescio- nish) huius sacramenti in populo christiano in tali modo taliter subsumendo. Sed inimici continue tribulant quemlibet de po- pulo christiano, sicud scriptum est 5): „Inimici autem mei vivent 25 et confirmati sunt super me, eti) multiplicati sunt, qui oderunt me iniquek).“ Ergo hec mensa debet esse continue preparata in sustentamentum eorum, qui continue ac semper tribulantur 30 20) Parasti in conspectu meo mensam adversus eos, qui tribulant me A ad calcem fol. super. 26) Contra tribulaciones sacramentum venerabile est datum fidelibus D I. a) et biberitis — timentibus se om. D 1. 2. b) om. A. c) quot- tidie D I; continueque D 2. d) qui non D 1. 2. e) Ideo — dicens (in f) A rubr.; om. B. g) adversus — subsumendo cap. XIV) om. D I. 2. i) et — inique om. D 1. 2. k) gratis corr. ini- 1) om. B. 35 om. D I. que A. 1) Cf. I. Cor. XI. 25; locum hunc auctor libere adfert. 2) I. Cor. 5) Psalm. XXXVII. 20. 4) Psalm. XXII. 5. XI. 26. 3) Psalm. CX. 4.
88 M. de Janow, Regulae V. et N. T., 1. I, tr. II, reg. I, c. 13 et 14. hominis eta) biberitis eius sanguinem, non habebitis vitam in vobis.“ Et infra, prebens seipsum suis ad pascendum, inquit 1): „Quocienscumque hoc feceritis, in mei memoriam facietis.“ Et apostolus 2): „Quocienscumque manducabitis hunc panem et ca- 5 licem bibetis, mortem dominib) anuncciabitis, donec veniat.“ Subiectum igitur memorie Christi et ruminacionis verbi dei est hoc dulcissimum sacramentum, sicut scriptum est in psalmo3): „Memoriam fecit mirabilium suorum misericors et miserator dominus; escam dedit timentibus se.“ Quapropter 10 nequaquam poterit aut lente et difficulter poterit Christi Jhesu et eius passionum salubrium memorari aut verbum vite habun- danter in se continere et continuec) ruminare, nisid) cottidie f. 19b] vel sepe et digne cibetur hoc mellifluo et mirabili sacra- mento. Ideoe) pridem bene assumptum est de psalmo: „Edent 15 pauperes et saturabuntur“, etc. Edent, inquam, ex hoc ligno vite, quod continet omne verbum, quod procedit de ore dei, vitam dans et robur huic mundo. Capitulum decimum quartum1). Ad idem quoque facit, quod idem psalmus loquitur, di- 20 cens 4): „Parasti in conspectu meo mensam adversus5) eos, qui tribulant me.“ Vide, quam palam infertur continuacio comescio- nish) huius sacramenti in populo christiano in tali modo taliter subsumendo. Sed inimici continue tribulant quemlibet de po- pulo christiano, sicud scriptum est 5): „Inimici autem mei vivent 25 et confirmati sunt super me, eti) multiplicati sunt, qui oderunt me iniquek).“ Ergo hec mensa debet esse continue preparata in sustentamentum eorum, qui continue ac semper tribulantur 30 20) Parasti in conspectu meo mensam adversus eos, qui tribulant me A ad calcem fol. super. 26) Contra tribulaciones sacramentum venerabile est datum fidelibus D I. a) et biberitis — timentibus se om. D 1. 2. b) om. A. c) quot- tidie D I; continueque D 2. d) qui non D 1. 2. e) Ideo — dicens (in f) A rubr.; om. B. g) adversus — subsumendo cap. XIV) om. D I. 2. i) et — inique om. D 1. 2. k) gratis corr. ini- 1) om. B. 35 om. D I. que A. 1) Cf. I. Cor. XI. 25; locum hunc auctor libere adfert. 2) I. Cor. 5) Psalm. XXXVII. 20. 4) Psalm. XXII. 5. XI. 26. 3) Psalm. CX. 4.
Strana 89
Contra tribulationes sacr. euk. est datum fidelibus teste Aug, et Salom. 89 ac wlnerantur, prout innuit Augustinus in quodam sermone, qui incipit 1): „Circulo consecrato anno revoluto debitum ser- monem vobis electis ad fidem decrevimus: �Parastia) 2), inquit, in conspectu meo mensam.' Ista mensa agnoscitur altaris do- mini consecracio.“ Et paulo post: „Nam inde, quod dicitur Sa- piencie3): ,Sapiencia edificavit sibi domum, excidit columnas sep- tem. Paravitb) mensam suam, misit servos suos, convocans omnes et dicens: Venite et edite de meis panibus et bibite vinum, quod miscui vobis." Et quia istam mensam preparavit servis et an- cillis in conspectu eorum, ut cottidie in similitudinem corporis 10 et sanguinis Christi panem et vinum secundum ordinem Mel- chisedech ostenderet, ostendendo nos cibaret in sacramento: ideo dicit: ,Parasti in conspectu meo mensam adversus eos, qui tribulant [me!' Qui sunt isti, qui tribulant nos? Suggesciones inimice et agitaciones, cupiditates, delectaciones, seculi honores, 15 isti tribulant, quia huiusmodi, qui ita vivunt, tribulaciones car- nis habent. Sed veniunt ad mensam potentis, considerantes ea, que apponuntur eis accipere, cum timore et tremore, et tribu- laciones efficiuntur consolaciones. Auferunturc) ea, que sunt carnis, et infunduntur ea, que sunt spiritus, et ex mensa pre- 20 parata perficiuntd) contra eos, qui tribulant eos.“ Hec Augu- stinuse). Ecce, quam plane Augustinus exponit scripturas ac de- ducit ad presentis operis intencionem. Hoc idem, puta cotti- dianam vel crebram manducacionem Christi Jhesu corporis et 25 sanguinis a parvulis, id est a simplicibus plebeis christianis, quam ordinate et quam sensate Salomon adhuc prosequitur, dicens Prov. IX4): „Misit, inquit, ancillas suas, ut vocarent ad arcem et ad menia civitatis.“ Sequitur multum ad propositum 5) : „Si quis parvulus est, veniat ad me. Et insipientibus locuta est: 30 ,Venite, comedite panem meum et bibite vinum, quod miscui vobis'“ Exposicionem istius protensam vide, si libet, in ultimo tractatu ad presentis operis intencionem 6). a) Parasti — qui tribulant me om. D 1. 2. b) post ras. A. c) auf- ferrentur B. d) proficiunt D I; proficiuntur D 2. e) post hanc vocem D 35 1. 2. contin.: Dominus faciens oc., v. infra p. 94 lin. 17. 1) hunc sermonem in operibus S. Augustini reperire non potuimus. 2) Psalm. XXII. 5. 3) Proverb. IX. 1—5; auctor libere citat. 4) Proverb. 6) Cf. l. V, dist. VII, c. I3. 5) Proverb. IX. 4—5. IX. 3.
Contra tribulationes sacr. euk. est datum fidelibus teste Aug, et Salom. 89 ac wlnerantur, prout innuit Augustinus in quodam sermone, qui incipit 1): „Circulo consecrato anno revoluto debitum ser- monem vobis electis ad fidem decrevimus: �Parastia) 2), inquit, in conspectu meo mensam.' Ista mensa agnoscitur altaris do- mini consecracio.“ Et paulo post: „Nam inde, quod dicitur Sa- piencie3): ,Sapiencia edificavit sibi domum, excidit columnas sep- tem. Paravitb) mensam suam, misit servos suos, convocans omnes et dicens: Venite et edite de meis panibus et bibite vinum, quod miscui vobis." Et quia istam mensam preparavit servis et an- cillis in conspectu eorum, ut cottidie in similitudinem corporis 10 et sanguinis Christi panem et vinum secundum ordinem Mel- chisedech ostenderet, ostendendo nos cibaret in sacramento: ideo dicit: ,Parasti in conspectu meo mensam adversus eos, qui tribulant [me!' Qui sunt isti, qui tribulant nos? Suggesciones inimice et agitaciones, cupiditates, delectaciones, seculi honores, 15 isti tribulant, quia huiusmodi, qui ita vivunt, tribulaciones car- nis habent. Sed veniunt ad mensam potentis, considerantes ea, que apponuntur eis accipere, cum timore et tremore, et tribu- laciones efficiuntur consolaciones. Auferunturc) ea, que sunt carnis, et infunduntur ea, que sunt spiritus, et ex mensa pre- 20 parata perficiuntd) contra eos, qui tribulant eos.“ Hec Augu- stinuse). Ecce, quam plane Augustinus exponit scripturas ac de- ducit ad presentis operis intencionem. Hoc idem, puta cotti- dianam vel crebram manducacionem Christi Jhesu corporis et 25 sanguinis a parvulis, id est a simplicibus plebeis christianis, quam ordinate et quam sensate Salomon adhuc prosequitur, dicens Prov. IX4): „Misit, inquit, ancillas suas, ut vocarent ad arcem et ad menia civitatis.“ Sequitur multum ad propositum 5) : „Si quis parvulus est, veniat ad me. Et insipientibus locuta est: 30 ,Venite, comedite panem meum et bibite vinum, quod miscui vobis'“ Exposicionem istius protensam vide, si libet, in ultimo tractatu ad presentis operis intencionem 6). a) Parasti — qui tribulant me om. D 1. 2. b) post ras. A. c) auf- ferrentur B. d) proficiunt D I; proficiuntur D 2. e) post hanc vocem D 35 1. 2. contin.: Dominus faciens oc., v. infra p. 94 lin. 17. 1) hunc sermonem in operibus S. Augustini reperire non potuimus. 2) Psalm. XXII. 5. 3) Proverb. IX. 1—5; auctor libere citat. 4) Proverb. 6) Cf. l. V, dist. VII, c. I3. 5) Proverb. IX. 4—5. IX. 3.
Strana 90
90 M. de Janow, Regulae V. et N. T., l. I, tr. II, reg. I, c. 14. 5 10 15 20 25 30 Ad idem facit, quod loquitur Sapiencia Eccles. XXIIII., dicens 1): „Edent me et adhuc esurient, bibent et adhuc sicient." Quis autem, obsecro, nisi contenciose a) agens, diceret aliud, quam [quod] scilicet ista iterata reduplicacio et duplicata iteracio huius litere manifeste vetat continuitatem ac frequenciam esus et bi- bicionis nostri sacramenti. Neque enim congruencius valet adap- tari, quod puta verbum dei et divina sapiencia nullibi donet seipsam edendam et bibendam alias tam liberaliter et proprie, sicut in isto admirando sacramento, in quo ipse deus, verbum caro factum, dicit 2): „Caro mea vere est cibus et sanguis meus vere est potus.“ Et alibi 3): „Qui manducat meam carnem et bibit meum sanguinem, in me manet et ego in eo.“ Nam pro- eo et ad istum intellectum fortasse sapiens non in preterito nec in presenti, sed in futuro indicativi modi est locutus, dicens: „Edent me“, et iterum: „Bibent me“, etc., eo quod, licet ver- bum dei et sapiencia erat et tunc cum hominibus ab inicio, (sicut scriptum est Proverb. VIIl° 4): „Delicie mee esse cum filiis hominum“, et Sapiencie 7° b) 5): „In animas sanctas se transfert;“ sicque eadem sapiencia sui contubernii homines semper parti- cipes esse faciebat: verumptamen non in tali plenitudine neque in tantum tunc vel ante neque insuper tam proprie, ut bene conpeteret illisc) verbis pridem assumptis, ubi dictum est 6) „Edent me et adhuc esurient, bibent et adhuc sicient“, etc. Sed in tempore gracie et plenitudinis Jhesu crucifixi, quando divina sapiencia est incarnata et verbum caro factum est et ha bitat in nobis, iam iamque per cottidianam vel alias crebram a com- muni populo sacramenti nostri sumpcionem habundanter bibi- tur passimque ab hominibus manducatur, — cum iam eadem divina sapiencia, que quondam dixit in futuro et per suos me- diate: „Edent me“, etc., jam in presenti aperiens os suum, lo- quitur, dicens 7): „Accipite hoc et comedite;“ et iterum 3): „Bibite ex hoc omnes, hec quocienscumque feceritis, in meam com- memoracionem facietis.“ a) contencione B. b) manu recent. suppl. A; om. B. c) ita A ; 35 vel B. 1) Cf. Eccles. XXIV. 29. 2) Joann. VI. 56. 3) Joann. VI. 57. 4) Proverb. VIII. 31. 5) Sap. VII. 27. 6) Cf. Eccles. XXIV. 29. 7) Matt. 8) Cf. I. Cor. XI. 24—25; textus Vulgatae discrepat. XXVI. 26.
90 M. de Janow, Regulae V. et N. T., l. I, tr. II, reg. I, c. 14. 5 10 15 20 25 30 Ad idem facit, quod loquitur Sapiencia Eccles. XXIIII., dicens 1): „Edent me et adhuc esurient, bibent et adhuc sicient." Quis autem, obsecro, nisi contenciose a) agens, diceret aliud, quam [quod] scilicet ista iterata reduplicacio et duplicata iteracio huius litere manifeste vetat continuitatem ac frequenciam esus et bi- bicionis nostri sacramenti. Neque enim congruencius valet adap- tari, quod puta verbum dei et divina sapiencia nullibi donet seipsam edendam et bibendam alias tam liberaliter et proprie, sicut in isto admirando sacramento, in quo ipse deus, verbum caro factum, dicit 2): „Caro mea vere est cibus et sanguis meus vere est potus.“ Et alibi 3): „Qui manducat meam carnem et bibit meum sanguinem, in me manet et ego in eo.“ Nam pro- eo et ad istum intellectum fortasse sapiens non in preterito nec in presenti, sed in futuro indicativi modi est locutus, dicens: „Edent me“, et iterum: „Bibent me“, etc., eo quod, licet ver- bum dei et sapiencia erat et tunc cum hominibus ab inicio, (sicut scriptum est Proverb. VIIl° 4): „Delicie mee esse cum filiis hominum“, et Sapiencie 7° b) 5): „In animas sanctas se transfert;“ sicque eadem sapiencia sui contubernii homines semper parti- cipes esse faciebat: verumptamen non in tali plenitudine neque in tantum tunc vel ante neque insuper tam proprie, ut bene conpeteret illisc) verbis pridem assumptis, ubi dictum est 6) „Edent me et adhuc esurient, bibent et adhuc sicient“, etc. Sed in tempore gracie et plenitudinis Jhesu crucifixi, quando divina sapiencia est incarnata et verbum caro factum est et ha bitat in nobis, iam iamque per cottidianam vel alias crebram a com- muni populo sacramenti nostri sumpcionem habundanter bibi- tur passimque ab hominibus manducatur, — cum iam eadem divina sapiencia, que quondam dixit in futuro et per suos me- diate: „Edent me“, etc., jam in presenti aperiens os suum, lo- quitur, dicens 7): „Accipite hoc et comedite;“ et iterum 3): „Bibite ex hoc omnes, hec quocienscumque feceritis, in meam com- memoracionem facietis.“ a) contencione B. b) manu recent. suppl. A; om. B. c) ita A ; 35 vel B. 1) Cf. Eccles. XXIV. 29. 2) Joann. VI. 56. 3) Joann. VI. 57. 4) Proverb. VIII. 31. 5) Sap. VII. 27. 6) Cf. Eccles. XXIV. 29. 7) Matt. 8) Cf. I. Cor. XI. 24—25; textus Vulgatae discrepat. XXVI. 26.
Strana 91
Eccles. et Isaias de frequenti communione. 91 [f. 20a] Similiter hoc idem poterit perswaderi per alium prophetam Ysaie XXX. d., ubi dicitur 1): „Miserans miserebitur tui.“ Et subditur 2): „Et dabit tibi dominus panem artum et aquam brevem et non faciet ultra a te avolare doctorem tuum“, etc. Hic siquidem si fideliter istius prophete verba bene et sa- gaciter ponderabis et velis tu, qui spiritualis es, spiritualiter et prudenter investigare, sane reperies nichil aliud conveniencius per ea posse intelligi prophetatum, quam istam cottidianam vel crebram christianorum dominici sacramenti communionem, que et in moderata seu parwa quantitate specierum panis et vini 10 modeste plebibus ministratur, secundum quod iam est in dei ec- clesia usitatum; nec invenies, puto, facile causam tam congruam et propriam, quare artus panis et aqua brevis per prophetam dicuntur, nisi quia, ut dictum est, crebra et in modica quan- titate sumpcio sacramenti in dei ecclesia exercetur. Sed hec lo- 15 quens dominus per prophetam, manifestat, quod non solum sa- cerdotes, sed totam plebem denotat, ut apparet ex textu locu- lenter a). Igitur et plebib) prophetice prescripsit hoc nostrum sa- cramentum cottidie vel frequenter manducandum. Et rogo, si non piget, diligenter ausculta hic ministerium 20 tu, qui es devotus Jhesu Christi, quam evidenter propheta ex- plicat multitudinem graciarum ac miseracionum domini con- ditam in nostro dulcissimo sacramento, cum premittit, dicens 3): „Miserans miserebitur tui.“ Et mox addit proximitatem atque presenciam omnis plenitudinis divinitatis corporaliter in hoc sa- 25 cramento, dicens 4): „Ad vocem clamoris tui statim ut audierit, respondebit tibi.“ Deinde exprimit indilate modum miserendi et presencie vel proximitatis divine plenitudinis, dicens 5): „Et dabit tibi dominus panem artum et aquam brevem“, quod enu- cliacius alius eximius propheta protulit, dicens 6): „Memoriam 30 fecite) mirabilium suorum misericors et miserator dominus; es- cam dedit timentibus se.“ Et vide, queso, conbinacionem gra- tissimam verborum prophete tunc a seculis absconditam, minime vero in rediviva ac florida nostra etate ecclesie pene omnibus 3) Ysaie 30: „Dabit tibi dominus panem artum et aquam brevem,“ A ad calc. fol. super. 22) Multitudo graciarum in eukaristia A. a) ita A; luculenter recte B. b) plebis false A. c) facit B. 1) Isaiae XXX. 19. 2) Isaiae XXX. 20. 3) Isaiae XXX. I9. 3) Isaide XXX. 19. 5) Isaiae XXX. 20. 6) Psalm. CX. 4—5. 35 40
Eccles. et Isaias de frequenti communione. 91 [f. 20a] Similiter hoc idem poterit perswaderi per alium prophetam Ysaie XXX. d., ubi dicitur 1): „Miserans miserebitur tui.“ Et subditur 2): „Et dabit tibi dominus panem artum et aquam brevem et non faciet ultra a te avolare doctorem tuum“, etc. Hic siquidem si fideliter istius prophete verba bene et sa- gaciter ponderabis et velis tu, qui spiritualis es, spiritualiter et prudenter investigare, sane reperies nichil aliud conveniencius per ea posse intelligi prophetatum, quam istam cottidianam vel crebram christianorum dominici sacramenti communionem, que et in moderata seu parwa quantitate specierum panis et vini 10 modeste plebibus ministratur, secundum quod iam est in dei ec- clesia usitatum; nec invenies, puto, facile causam tam congruam et propriam, quare artus panis et aqua brevis per prophetam dicuntur, nisi quia, ut dictum est, crebra et in modica quan- titate sumpcio sacramenti in dei ecclesia exercetur. Sed hec lo- 15 quens dominus per prophetam, manifestat, quod non solum sa- cerdotes, sed totam plebem denotat, ut apparet ex textu locu- lenter a). Igitur et plebib) prophetice prescripsit hoc nostrum sa- cramentum cottidie vel frequenter manducandum. Et rogo, si non piget, diligenter ausculta hic ministerium 20 tu, qui es devotus Jhesu Christi, quam evidenter propheta ex- plicat multitudinem graciarum ac miseracionum domini con- ditam in nostro dulcissimo sacramento, cum premittit, dicens 3): „Miserans miserebitur tui.“ Et mox addit proximitatem atque presenciam omnis plenitudinis divinitatis corporaliter in hoc sa- 25 cramento, dicens 4): „Ad vocem clamoris tui statim ut audierit, respondebit tibi.“ Deinde exprimit indilate modum miserendi et presencie vel proximitatis divine plenitudinis, dicens 5): „Et dabit tibi dominus panem artum et aquam brevem“, quod enu- cliacius alius eximius propheta protulit, dicens 6): „Memoriam 30 fecite) mirabilium suorum misericors et miserator dominus; es- cam dedit timentibus se.“ Et vide, queso, conbinacionem gra- tissimam verborum prophete tunc a seculis absconditam, minime vero in rediviva ac florida nostra etate ecclesie pene omnibus 3) Ysaie 30: „Dabit tibi dominus panem artum et aquam brevem,“ A ad calc. fol. super. 22) Multitudo graciarum in eukaristia A. a) ita A; luculenter recte B. b) plebis false A. c) facit B. 1) Isaiae XXX. 19. 2) Isaiae XXX. 20. 3) Isaiae XXX. I9. 3) Isaide XXX. 19. 5) Isaiae XXX. 20. 6) Psalm. CX. 4—5. 35 40
Strana 92
92 M. de Janow, Regulae V. et N. T., 1. I, tr. II, reg. I, c. 14. 10 15 manifestam, pro qua etate dicimus 1): „Et introiboa) ad altare dei, ad eumb), qui renovat iuventutem meam." Contemplare igitur, quod, postquam propheta dixit: „Et dabit tibi dominus panem artum et aquam brevem“, illico an- 5 nectit, dicens 2): „Et non faciet a te avolare ultra doctorem tuum, et erunt oculi tui videntes preceptorem tuum, et aures tue audient verbum post tergum monentis. Hec via, ambulate in ea.“ Hec itaque propheta cum contexit, quid aut quomodo planius potuit exprimere, quam hoc nostrum celeberrimum sa- cramentum, quod et in quo est nobis omne bonum monstra- tum et donatum juxta scripturam, que dicit ad Moysen Exod. 33°3): „Ego ostendam tibi omne bonum et miserebor, cuic) miserebor, et clemens ero, in quem michi placuerit.“ Sic nam- que donat se nobis deus omnia in omnibus, quatenus inde et tali forma in deum vegetati, ad illud feliciter veniamus, puta cum deus erit omnia in omnibus, secundum quod apostoli sentencia diffinitd). Qui modus est, scilicet hominem in deum et de carne in spiritum, de vetere homine in nowum, de corrupcione in incorrupcionem, de vita presenti in vitam eternam transferendi, 20 sicud scriptum est 4): „De claritate in claritatem transformamur et tamquame) a domini spiritu“, est quam proprie per mini- sterium manne figuratus, quodf) in ore uniuscuiusque multi- farie, vel prout quisque erat dispositus aut veluti optabat, ho- imnibus sapiebat, habens omnem saporem et omne delecta- 25 mentum suavitatis. Iste quoque modus optime fruicioni cibi et potus concordat, prout habes infra tractatu ultimo distincciones) [VIIa], c°. [12° sq.] per multa declaratum. Ex quibus colligitur, quod deus noster et dominus Jhesus Christus, in quo sunt omnes thezauri sapiencie et sciencie dei 30 absconditi, donat se nobis in hoc mirabili sacramento omnia in omnibus, quatenus perinde perfecte et omni plenitudine sa- ciati, inh) ipso solo et unico nostro bono quietemuri), nichil 30) Ex natura corporis Christi in sacramento ...perinde ...A. a) adintroibo corr. A. Et introibo B. b) ad deum B. c) tui corr. d) ita A; diffinivit B. e) post corr. A 35 A cui; tui B; cui voluero biblia. in marg. f) quid corr. quod A; quod B. g) lacuna sequitur in A et B. h) et in B. i) post corr. A; quietemus B. 1) Psalm. XLII. 4. 4) II. Cor. III. 18. 2) Isaide XXX. 20—21. 3) Exodi XXXIII. 19.
92 M. de Janow, Regulae V. et N. T., 1. I, tr. II, reg. I, c. 14. 10 15 manifestam, pro qua etate dicimus 1): „Et introiboa) ad altare dei, ad eumb), qui renovat iuventutem meam." Contemplare igitur, quod, postquam propheta dixit: „Et dabit tibi dominus panem artum et aquam brevem“, illico an- 5 nectit, dicens 2): „Et non faciet a te avolare ultra doctorem tuum, et erunt oculi tui videntes preceptorem tuum, et aures tue audient verbum post tergum monentis. Hec via, ambulate in ea.“ Hec itaque propheta cum contexit, quid aut quomodo planius potuit exprimere, quam hoc nostrum celeberrimum sa- cramentum, quod et in quo est nobis omne bonum monstra- tum et donatum juxta scripturam, que dicit ad Moysen Exod. 33°3): „Ego ostendam tibi omne bonum et miserebor, cuic) miserebor, et clemens ero, in quem michi placuerit.“ Sic nam- que donat se nobis deus omnia in omnibus, quatenus inde et tali forma in deum vegetati, ad illud feliciter veniamus, puta cum deus erit omnia in omnibus, secundum quod apostoli sentencia diffinitd). Qui modus est, scilicet hominem in deum et de carne in spiritum, de vetere homine in nowum, de corrupcione in incorrupcionem, de vita presenti in vitam eternam transferendi, 20 sicud scriptum est 4): „De claritate in claritatem transformamur et tamquame) a domini spiritu“, est quam proprie per mini- sterium manne figuratus, quodf) in ore uniuscuiusque multi- farie, vel prout quisque erat dispositus aut veluti optabat, ho- imnibus sapiebat, habens omnem saporem et omne delecta- 25 mentum suavitatis. Iste quoque modus optime fruicioni cibi et potus concordat, prout habes infra tractatu ultimo distincciones) [VIIa], c°. [12° sq.] per multa declaratum. Ex quibus colligitur, quod deus noster et dominus Jhesus Christus, in quo sunt omnes thezauri sapiencie et sciencie dei 30 absconditi, donat se nobis in hoc mirabili sacramento omnia in omnibus, quatenus perinde perfecte et omni plenitudine sa- ciati, inh) ipso solo et unico nostro bono quietemuri), nichil 30) Ex natura corporis Christi in sacramento ...perinde ...A. a) adintroibo corr. A. Et introibo B. b) ad deum B. c) tui corr. d) ita A; diffinivit B. e) post corr. A 35 A cui; tui B; cui voluero biblia. in marg. f) quid corr. quod A; quod B. g) lacuna sequitur in A et B. h) et in B. i) post corr. A; quietemus B. 1) Psalm. XLII. 4. 4) II. Cor. III. 18. 2) Isaide XXX. 20—21. 3) Exodi XXXIII. 19.
Strana 93
Quid sit nobis deus in eukaristia. 93 amplius extrinsecus vel alibi requirendo, sicut scriptum est in psalmoa) 1): „Quid enim michi est in celo, et a te quid volui super terram. Deficit caro mea et cor meum: deus cordis meib) et pars mea deus in eternum.“ Et Johannis X°2): „Martha, Martha, inquit, sollicita es et turbaris erga plurima. Porro unum est necessarium." Est igitur nobis dominus Jhesus in hoc sacramento panis artus et aqua brevis secundum Ysaiam, quoniam inibi nobis est solum dominus pars hereditatis nostre et calicis nostri se- cundum psalmistam, ut siccine nunc pregustemus [f. 20b], quo- 10 niam suavis est dominus. Est insuper inibi nobis doctor, qui ultra non avolat a nobis, quoniam ibi, id est in hoc sacrificio, est sapiencia incarnata, que suam sedem in anima iusti quieta- vit, sicut optatum est a Sapiente 9 c) 3): „Mitte, inquit, michid) sapienciam de sede magnitudinis tue, ut mecum sit et mecum 15 laboret, ut sciam, quid acceptum site) coram te omni tempore." Et inde est, quod a domino Jhesu, qui est dei virtus et dei hec sapiencia, dictum est 4): „Qui manducat meam carnem et bibit meum sanguinem“, et ad propositum 5): „in me manet et ego in eo.“ Est quoque preceptor nobis piusf) Jhesus in isto nos- 20 tro cottidiano sacramento, quem oculis nostris secundum pro- phetam vidimus et auribus nostris audivimus, quoniam inibi est nobis verbum caro factum, de quo scriptum est Jo. primo in canonicas) 6): „Quod vidimus, quod audivimus eth) manus nostre contractaverunt i) de verbo vite, quod anuncciamus vo- 25 bis.“ Et ipsum est, quod nos incessanter monet post tergum, dicens 7): „Hec via, ambulate in ea.“ Nam hoc plenum gloria dei sacramentum est nobis memorialek) continuum et sempi- ternum omnium dei mirabilium et divinorum preceptorum, sicut 5 9) In eukaristia est dominus ut pars hereditatis nostre et calicis nostri 30 doctor, quia ultra non avolat sapiencia incarnata preceptor pius, etc. A ad calcem fol. super. a) posterius suppl. A. b) mea B. c) posterius suppl. A; om. B. d) om. B. e) coram te sit B. f) om. B. g) in canonica add. A in h) quod B. i) contrectaverunt B. marg.; Jo. (lacuna) B. k) memo- riam B. 1) Psalm. LXXII. 25—26. 2) recte Lucae X. 41-—42. 3) Sapient. 5) Joann. Vl. 57. IX. 10. 4) Joann. VI. 57. 6) I. Joann. I. 1—2; Vulg. 40 7) Isaiae XXX. 21. discrepat. 35
Quid sit nobis deus in eukaristia. 93 amplius extrinsecus vel alibi requirendo, sicut scriptum est in psalmoa) 1): „Quid enim michi est in celo, et a te quid volui super terram. Deficit caro mea et cor meum: deus cordis meib) et pars mea deus in eternum.“ Et Johannis X°2): „Martha, Martha, inquit, sollicita es et turbaris erga plurima. Porro unum est necessarium." Est igitur nobis dominus Jhesus in hoc sacramento panis artus et aqua brevis secundum Ysaiam, quoniam inibi nobis est solum dominus pars hereditatis nostre et calicis nostri se- cundum psalmistam, ut siccine nunc pregustemus [f. 20b], quo- 10 niam suavis est dominus. Est insuper inibi nobis doctor, qui ultra non avolat a nobis, quoniam ibi, id est in hoc sacrificio, est sapiencia incarnata, que suam sedem in anima iusti quieta- vit, sicut optatum est a Sapiente 9 c) 3): „Mitte, inquit, michid) sapienciam de sede magnitudinis tue, ut mecum sit et mecum 15 laboret, ut sciam, quid acceptum site) coram te omni tempore." Et inde est, quod a domino Jhesu, qui est dei virtus et dei hec sapiencia, dictum est 4): „Qui manducat meam carnem et bibit meum sanguinem“, et ad propositum 5): „in me manet et ego in eo.“ Est quoque preceptor nobis piusf) Jhesus in isto nos- 20 tro cottidiano sacramento, quem oculis nostris secundum pro- phetam vidimus et auribus nostris audivimus, quoniam inibi est nobis verbum caro factum, de quo scriptum est Jo. primo in canonicas) 6): „Quod vidimus, quod audivimus eth) manus nostre contractaverunt i) de verbo vite, quod anuncciamus vo- 25 bis.“ Et ipsum est, quod nos incessanter monet post tergum, dicens 7): „Hec via, ambulate in ea.“ Nam hoc plenum gloria dei sacramentum est nobis memorialek) continuum et sempi- ternum omnium dei mirabilium et divinorum preceptorum, sicut 5 9) In eukaristia est dominus ut pars hereditatis nostre et calicis nostri 30 doctor, quia ultra non avolat sapiencia incarnata preceptor pius, etc. A ad calcem fol. super. a) posterius suppl. A. b) mea B. c) posterius suppl. A; om. B. d) om. B. e) coram te sit B. f) om. B. g) in canonica add. A in h) quod B. i) contrectaverunt B. marg.; Jo. (lacuna) B. k) memo- riam B. 1) Psalm. LXXII. 25—26. 2) recte Lucae X. 41-—42. 3) Sapient. 5) Joann. Vl. 57. IX. 10. 4) Joann. VI. 57. 6) I. Joann. I. 1—2; Vulg. 40 7) Isaiae XXX. 21. discrepat. 35
Strana 94
94 M. de Janow, Regulae V. et N. T., 1. I, tr. II, reg. 1, c. 14 et 15. scriptum est 1): „Memoriam fecit mirabilium suorum, misericors et miserator dominus: Escam dedit timentibus se.“ Et iterum 2) „Confitemini memorie sanctificacionis eius.“ Et ipse solusmet 3): „Hec quocienscumque feceritis, in mei memoriam facietis." Quis igitur, nisi forte vesanus et excors vel asecla Anti- christi, hoc tale et tantum bonum hominibus, tam grate, tam superhabundanter tamque communiter omnibus et indeficienter a deo, patre misericordiarum et tocius consolacionis, hominibus ministratum, audebit diswadere, coartare vel ullo modo im- 10 pedire? Quod si quispiam, prout hodie multos est videre, po- nunt tenacitatem irracionabilem seu quandam scharsitatema) huius cibi et potus domini in plebeis christianis, sciant indu- bitanter a spiritu Jhesu se ad id non deduci, sed forte a spiritu Antichristi, de quo supra diffusius est pertractatum 4). Sciant ni- chilominus, quod nequaquam proficient amplius, sed velint no- lintve, ipsimet ad cenam magnam domini Jhesu crucifixi pro- perare, dominusb) utique faciens, faciet, quod disponit, et pro- sperabitur in cunctis, que cogitavite), et divitibus et prudentibus huius seculi manentibus vanis et circa suas inanes sarcinulasd) 20 occupatis. Idem Jhesus mellifluus, pater orphanorum et iudex viduarum, ex pauperibus, debilibus, infirmis, cecis et claudis in- plebite) domum suam et suam hospitalitatem inenarrabiliter munificam, veluti regem et dominum virtutum condecet, am- plians exercebit, et exercendo ampliabitf). Et, ni fallor, illud 25 est iam, quod idem propheta Ysaias capitulo penultimo est lo- cutus, dicens 5): „Propter hoc hec dicit dominus deus: Ecce, servi mei comedent et vos esurietis. Ecce, servi mei bibent, et vos sicietis. Ecce, servi mei letabunturs), et vos confundemini. Ecce, servi mei laudabunt pre exultacione cordis, et vos clama- 30 bitis pre dolore cordis et pre contricione spiritush) ullulabitis. 15 18) Prophecia, quod communio prosperabitur in pauperibus, non in divitibus D I. a) ita A ; starsitatem B. b) Dominus faciens oc., contin. D 1. 2., cf. superius p. 89 lin. 22. c) cogitat D 2. d) starcinulas A. e) inplebunt 35 D I. f) post hanc vocem D 1. 2. contin. Nam crebra a plebeis sacramenti h) cordis B. comescio oc., v. infra p. 100 lin. 5. g) locabuntur (sic) B. 1) Psalm. CX. 4—5. 2) Psalm. XCVI. 12. 3) Cf. I. Cor. XI. 25. 4) v. supra p. 53 ct 80—82. 5) Isaiae LXV. 13—14.
94 M. de Janow, Regulae V. et N. T., 1. I, tr. II, reg. 1, c. 14 et 15. scriptum est 1): „Memoriam fecit mirabilium suorum, misericors et miserator dominus: Escam dedit timentibus se.“ Et iterum 2) „Confitemini memorie sanctificacionis eius.“ Et ipse solusmet 3): „Hec quocienscumque feceritis, in mei memoriam facietis." Quis igitur, nisi forte vesanus et excors vel asecla Anti- christi, hoc tale et tantum bonum hominibus, tam grate, tam superhabundanter tamque communiter omnibus et indeficienter a deo, patre misericordiarum et tocius consolacionis, hominibus ministratum, audebit diswadere, coartare vel ullo modo im- 10 pedire? Quod si quispiam, prout hodie multos est videre, po- nunt tenacitatem irracionabilem seu quandam scharsitatema) huius cibi et potus domini in plebeis christianis, sciant indu- bitanter a spiritu Jhesu se ad id non deduci, sed forte a spiritu Antichristi, de quo supra diffusius est pertractatum 4). Sciant ni- chilominus, quod nequaquam proficient amplius, sed velint no- lintve, ipsimet ad cenam magnam domini Jhesu crucifixi pro- perare, dominusb) utique faciens, faciet, quod disponit, et pro- sperabitur in cunctis, que cogitavite), et divitibus et prudentibus huius seculi manentibus vanis et circa suas inanes sarcinulasd) 20 occupatis. Idem Jhesus mellifluus, pater orphanorum et iudex viduarum, ex pauperibus, debilibus, infirmis, cecis et claudis in- plebite) domum suam et suam hospitalitatem inenarrabiliter munificam, veluti regem et dominum virtutum condecet, am- plians exercebit, et exercendo ampliabitf). Et, ni fallor, illud 25 est iam, quod idem propheta Ysaias capitulo penultimo est lo- cutus, dicens 5): „Propter hoc hec dicit dominus deus: Ecce, servi mei comedent et vos esurietis. Ecce, servi mei bibent, et vos sicietis. Ecce, servi mei letabunturs), et vos confundemini. Ecce, servi mei laudabunt pre exultacione cordis, et vos clama- 30 bitis pre dolore cordis et pre contricione spiritush) ullulabitis. 15 18) Prophecia, quod communio prosperabitur in pauperibus, non in divitibus D I. a) ita A ; starsitatem B. b) Dominus faciens oc., contin. D 1. 2., cf. superius p. 89 lin. 22. c) cogitat D 2. d) starcinulas A. e) inplebunt 35 D I. f) post hanc vocem D 1. 2. contin. Nam crebra a plebeis sacramenti h) cordis B. comescio oc., v. infra p. 100 lin. 5. g) locabuntur (sic) B. 1) Psalm. CX. 4—5. 2) Psalm. XCVI. 12. 3) Cf. I. Cor. XI. 25. 4) v. supra p. 53 ct 80—82. 5) Isaiae LXV. 13—14.
Strana 95
Prophetia de prosperat. communionis. — Auctoritates partis adversae. 95 Quid hinc rogo gracius poteris intelligere, nisi copiosama) ha- bundanciam huius nostri suavissimi sacramenti cum magna mul- titudine graciarum in populo fideli christiano, sicut scriptum est 1): „In voce exultacionis et confessionis sonus epulantis“. refrigerium quoque caritatis et superhabundanciam iniquitatis multorum christianorum, qui replentur indigna amaritudine et furore, et inde spiritu avaricie, superbie ac invidie agitati, non cessant devotos Jhesu crucifixi persequi, contempnere et irridere, murmurareque tota die eo, quod ipsi sunt expertes, sicut scrip- tum est 2): „Sicut canes circuibunt civitatem, si vero non fuerintb) 10 saturati, murmurabunt“ contra sanctos plebeios cottidie aut sepe sacramentum dominici corporis et sanguinis frequentantes et se- dule exquirentes ). Ad idem est Zacharie IX. g., ubi dicitur 3) „Quid bonum aut pulchrum eius, nisi vinum electorum et tri- ticum germinans?“ Quid, obsecro, communius in cibis quam 15 panis, quid in potibus usitacius, quam vinum, prout superius 4) est expressum? Quare igitur dominus in hiis speciebus sacra- mentum istud construere voluerit, ipsum per hoc, quicumque vellent et quocienscumque omnibus passim, pauperibus et di- vitibus, ministrandum et perfruendum, demonstravit. 20 Capitulum decimum quintumd). Quomodo se possunt tueri adversariie) Jam restat inquirere, quibus se possent auctoritatibus et scripturis tueri hii, qui sunt ex parte adversa, qui plebeis defendunt et diswadent cottidianam vel crebram sacra- 25 menti sumpcionem, vel cui scripture canonice conformati pos- sint veraces esse aprobari. Et cum diligenter fuerit — scilicet ve- tus [f. 21a] scriptura — revoluta, invenire vel unum non poterit, quo firmare valerent suam extraneam assercionem, nisi forte velint proponere de agno paschali, quem solum semel in 30 23) Nota totum. — Quibus inimici impugnare tentant communionis frequentacionem et communionem wlgi A. b) fuerunt B. a) copiam (sic) B. c) requirentes corr. exquiren- tes A. d) A rubr.; om. B. e) ita A rubr.; om. B. 1) Psalm. XLI. 5. 2) Psalm. LVIII. 15—16. 3) Zachar. IX. 17; 35 4) Cf. l. I, tr. II, reg. I, c. 3, p. 56. auctor locum libere adfert.
Prophetia de prosperat. communionis. — Auctoritates partis adversae. 95 Quid hinc rogo gracius poteris intelligere, nisi copiosama) ha- bundanciam huius nostri suavissimi sacramenti cum magna mul- titudine graciarum in populo fideli christiano, sicut scriptum est 1): „In voce exultacionis et confessionis sonus epulantis“. refrigerium quoque caritatis et superhabundanciam iniquitatis multorum christianorum, qui replentur indigna amaritudine et furore, et inde spiritu avaricie, superbie ac invidie agitati, non cessant devotos Jhesu crucifixi persequi, contempnere et irridere, murmurareque tota die eo, quod ipsi sunt expertes, sicut scrip- tum est 2): „Sicut canes circuibunt civitatem, si vero non fuerintb) 10 saturati, murmurabunt“ contra sanctos plebeios cottidie aut sepe sacramentum dominici corporis et sanguinis frequentantes et se- dule exquirentes ). Ad idem est Zacharie IX. g., ubi dicitur 3) „Quid bonum aut pulchrum eius, nisi vinum electorum et tri- ticum germinans?“ Quid, obsecro, communius in cibis quam 15 panis, quid in potibus usitacius, quam vinum, prout superius 4) est expressum? Quare igitur dominus in hiis speciebus sacra- mentum istud construere voluerit, ipsum per hoc, quicumque vellent et quocienscumque omnibus passim, pauperibus et di- vitibus, ministrandum et perfruendum, demonstravit. 20 Capitulum decimum quintumd). Quomodo se possunt tueri adversariie) Jam restat inquirere, quibus se possent auctoritatibus et scripturis tueri hii, qui sunt ex parte adversa, qui plebeis defendunt et diswadent cottidianam vel crebram sacra- 25 menti sumpcionem, vel cui scripture canonice conformati pos- sint veraces esse aprobari. Et cum diligenter fuerit — scilicet ve- tus [f. 21a] scriptura — revoluta, invenire vel unum non poterit, quo firmare valerent suam extraneam assercionem, nisi forte velint proponere de agno paschali, quem solum semel in 30 23) Nota totum. — Quibus inimici impugnare tentant communionis frequentacionem et communionem wlgi A. b) fuerunt B. a) copiam (sic) B. c) requirentes corr. exquiren- tes A. d) A rubr.; om. B. e) ita A rubr.; om. B. 1) Psalm. XLI. 5. 2) Psalm. LVIII. 15—16. 3) Zachar. IX. 17; 35 4) Cf. l. I, tr. II, reg. I, c. 3, p. 56. auctor locum libere adfert.
Strana 96
96 M. de Janow, Regulae V. et N. T., 1. I, tr. II, reg. I, c. 15, reg. Il, c. 1. anno licebat communitati iudaice manducare. Sed hoc in nullo potest eorum sensum supportare, cum illa oblacio agni pascha- lis et ingressio summi sacerdotis semel in anno ad sancta sanc- torum singulariter et de plano significet domini Jhesu passio- nem, prout beatus Paulus ad Hebr. testatur, dicens capitulo IX1): „Introivit semel in sancta eterna redempcione inventa.“ Et beatus Thomas hoc exponit similiter de passione Jhesu Christi2) necnon et alii omnes doctores, que semel est tantum facta, prout dicit apostolus ad Rom. ca. VI° 3): „Christus semel est 10 mortuus pro peccatis nostris.“ Sed omni luce est clarius, quod in domini Jhesu ecclesia hoc non tenetur de sacramento, quod Judei tenuerunt de agno suo paschali, videlicet quod tantum semel in anno hoc sacrificium ymmolarent, cum cottidie per totam ecclesiam ymmoletur. Insuper et de pane proposicionis, 20 quem non licebat edere nisi solis sacerdotibus, et alia plurima similia, que conquiri possunt antiquis ex scripturis, omnia in- quam hec nequaquam talium false swasioni valent suffragari, cum a principio usque ad finem in Christi ecclesia commu- nionem huius sacrificii a plebeis et sacerdotibus frequenter exer- 15 ceri conspiciamus. Sed et quilibet christianus iam est Christus, id esta) unctus et sacerdos suo modo, sicut scriptum est 4): „Vos estis genus electum, regale sacerdocium.“ Et Apok.5): „Fecisti nos regnum et sacerdotes.“ Et Ysaie LXI. 6): „Vos autem filii sacerdotes vocabimini; ministri dei nostri, dicetur vobis: forti- 25 tudinem gencium comedetis.“ Idem Augustinus ?): „Omnis sanctus presbiter, sed non omnis presbiter sanctus.“ Cuius signum est manifestum, quoniam cuilibet est licitum edere de talibus sacrificiis, videlicet de isto sacramento, cuius figuram, scilicet sacrificia Judeorum tantum sacerdotibus licebat in lege 30 Moysi manducare. 25) Omnis sanctus presbyter A. a) et corr. id est A super lin. 1) Hebr. IX. 12. 2) S. Thomae Aquinatis Summa theol., 2, q. 102, 4 ad 10 et 5 ad 2, ed. Parm., t. 2, p. 389 et 390. 3) Roman. VI. 10: Quod enim 35 mortuus est peccato, mortuus est semel; quod autem vivit, vivit Deo. 4) I. Petri II. 9. 5) Apoc. V. 10. 6) Isaiae LXI. 6; ubi loco filii sacerdo- 7) Cf. S. Augustini Quaest. in Heptat., l. I, tes: sacerdotes domini legitur. quaest. 70, ap. Migne, PL, t. 34, p. 566: Proinde omnis senex etiam presbyter, non omnis presbyter etiam senex.
96 M. de Janow, Regulae V. et N. T., 1. I, tr. II, reg. I, c. 15, reg. Il, c. 1. anno licebat communitati iudaice manducare. Sed hoc in nullo potest eorum sensum supportare, cum illa oblacio agni pascha- lis et ingressio summi sacerdotis semel in anno ad sancta sanc- torum singulariter et de plano significet domini Jhesu passio- nem, prout beatus Paulus ad Hebr. testatur, dicens capitulo IX1): „Introivit semel in sancta eterna redempcione inventa.“ Et beatus Thomas hoc exponit similiter de passione Jhesu Christi2) necnon et alii omnes doctores, que semel est tantum facta, prout dicit apostolus ad Rom. ca. VI° 3): „Christus semel est 10 mortuus pro peccatis nostris.“ Sed omni luce est clarius, quod in domini Jhesu ecclesia hoc non tenetur de sacramento, quod Judei tenuerunt de agno suo paschali, videlicet quod tantum semel in anno hoc sacrificium ymmolarent, cum cottidie per totam ecclesiam ymmoletur. Insuper et de pane proposicionis, 20 quem non licebat edere nisi solis sacerdotibus, et alia plurima similia, que conquiri possunt antiquis ex scripturis, omnia in- quam hec nequaquam talium false swasioni valent suffragari, cum a principio usque ad finem in Christi ecclesia commu- nionem huius sacrificii a plebeis et sacerdotibus frequenter exer- 15 ceri conspiciamus. Sed et quilibet christianus iam est Christus, id esta) unctus et sacerdos suo modo, sicut scriptum est 4): „Vos estis genus electum, regale sacerdocium.“ Et Apok.5): „Fecisti nos regnum et sacerdotes.“ Et Ysaie LXI. 6): „Vos autem filii sacerdotes vocabimini; ministri dei nostri, dicetur vobis: forti- 25 tudinem gencium comedetis.“ Idem Augustinus ?): „Omnis sanctus presbiter, sed non omnis presbiter sanctus.“ Cuius signum est manifestum, quoniam cuilibet est licitum edere de talibus sacrificiis, videlicet de isto sacramento, cuius figuram, scilicet sacrificia Judeorum tantum sacerdotibus licebat in lege 30 Moysi manducare. 25) Omnis sanctus presbyter A. a) et corr. id est A super lin. 1) Hebr. IX. 12. 2) S. Thomae Aquinatis Summa theol., 2, q. 102, 4 ad 10 et 5 ad 2, ed. Parm., t. 2, p. 389 et 390. 3) Roman. VI. 10: Quod enim 35 mortuus est peccato, mortuus est semel; quod autem vivit, vivit Deo. 4) I. Petri II. 9. 5) Apoc. V. 10. 6) Isaiae LXI. 6; ubi loco filii sacerdo- 7) Cf. S. Augustini Quaest. in Heptat., l. I, tes: sacerdotes domini legitur. quaest. 70, ap. Migne, PL, t. 34, p. 566: Proinde omnis senex etiam presbyter, non omnis presbyter etiam senex.
Strana 97
De agno paschali et freq. communione. — Ila reg. et dissuadentes. 97 Capitulum primum secunde regule huius secundi tractatus 2). Sequitur regula secunda expressa Veteris Testamenti ad probacionem spirituum introducta et est ista: Si ea, que do- cent et prophetant doctores et predicatores, vel alias homines de facto incipiunt exercere, cedunt ad profectum fidei Christi et caritatis et magis ac magis invalescunt, et tunc magis con- fortantur, quando ab adversitate agitantur. Hec regula primum si ad illos applicetur, qui plebi dei diswadent sacramentum Christi cottidie aut frequenter man- 10 ducare, lucide tunc apparebit eosdem ab hac veritate obliquari etb) non agi in idipsum a spiritu veritatis. Primum, quia hii tales inducunt in plebem Jhesu crucifixi famem, non famem panis et vini materialis, sed famem panis vivifici, scilicet verbi caro facti, quod hominibus est donatum habundanter in isto sacramento, prout scriptum est Colosen. 3° c) 1): „Verbum Christi habundanter habitet in vobis.“ Abstracto autem hoc pane a populo Christi, aufertur firmamentum et omne incrementum fidei, spei et caritatis, et conteritur baculus subsistencie omnium fidelium infirmorum et omnium virtutum in interiore homine 20 fulcimentum, quoniam de hoc pane scriptum est 2): „Panis cor hominis confirmat“ et 3): „Verbo domini celi firmati sunt et spi- ritu oris eius omnis virtus eorum.“ Ex cuius siquidem sensu scriptum est 4): „Nisi manducaveritis carnem filii hominis et bi- beritis sanguinem eius, non habebitis vitam in vobis.“ Et psal- 25 mus 5) : „Edent pauperes et saturabuntur, et laudabunt dominum, qui requirunt eum: vivent corda eorum.“ Posita causa appo- nitur notanter et effectus illiusd) esus pauperum, quia sequitur6) „Vivent corda eorum in secula seculi.“ Enimvero que est vita interioris hominis secundum deum creati, de qua propheta hic 30 loquitur, nisi fides Jhesu crucifixi, que per dileccionem opera- tur, resultans in spem vivam, sicut scriptum est Hebr. Xoe) 7) 15 3) 2a regula A rubr. 18) Quantum malum venit per abstraccionem eukaristie a fidelibus A. a) ita A rubr.; om. B. b) om. B. c) add. A posterius; om. B. d) eius corr. illius A. e) numerus posterius suppl. A; om. B. 1) Coloss. III. I6. 3) Psalm. XXXII. 6. 2) Psalm. CIII. 15. 4) Joany. VI. 54. 5) Psalm. XXI. 27. 6) Psalm. XXI. 27. 1) Hebr. X. 38. KYBAL: M. de Janow Regulae. I. 35
De agno paschali et freq. communione. — Ila reg. et dissuadentes. 97 Capitulum primum secunde regule huius secundi tractatus 2). Sequitur regula secunda expressa Veteris Testamenti ad probacionem spirituum introducta et est ista: Si ea, que do- cent et prophetant doctores et predicatores, vel alias homines de facto incipiunt exercere, cedunt ad profectum fidei Christi et caritatis et magis ac magis invalescunt, et tunc magis con- fortantur, quando ab adversitate agitantur. Hec regula primum si ad illos applicetur, qui plebi dei diswadent sacramentum Christi cottidie aut frequenter man- 10 ducare, lucide tunc apparebit eosdem ab hac veritate obliquari etb) non agi in idipsum a spiritu veritatis. Primum, quia hii tales inducunt in plebem Jhesu crucifixi famem, non famem panis et vini materialis, sed famem panis vivifici, scilicet verbi caro facti, quod hominibus est donatum habundanter in isto sacramento, prout scriptum est Colosen. 3° c) 1): „Verbum Christi habundanter habitet in vobis.“ Abstracto autem hoc pane a populo Christi, aufertur firmamentum et omne incrementum fidei, spei et caritatis, et conteritur baculus subsistencie omnium fidelium infirmorum et omnium virtutum in interiore homine 20 fulcimentum, quoniam de hoc pane scriptum est 2): „Panis cor hominis confirmat“ et 3): „Verbo domini celi firmati sunt et spi- ritu oris eius omnis virtus eorum.“ Ex cuius siquidem sensu scriptum est 4): „Nisi manducaveritis carnem filii hominis et bi- beritis sanguinem eius, non habebitis vitam in vobis.“ Et psal- 25 mus 5) : „Edent pauperes et saturabuntur, et laudabunt dominum, qui requirunt eum: vivent corda eorum.“ Posita causa appo- nitur notanter et effectus illiusd) esus pauperum, quia sequitur6) „Vivent corda eorum in secula seculi.“ Enimvero que est vita interioris hominis secundum deum creati, de qua propheta hic 30 loquitur, nisi fides Jhesu crucifixi, que per dileccionem opera- tur, resultans in spem vivam, sicut scriptum est Hebr. Xoe) 7) 15 3) 2a regula A rubr. 18) Quantum malum venit per abstraccionem eukaristie a fidelibus A. a) ita A rubr.; om. B. b) om. B. c) add. A posterius; om. B. d) eius corr. illius A. e) numerus posterius suppl. A; om. B. 1) Coloss. III. I6. 3) Psalm. XXXII. 6. 2) Psalm. CIII. 15. 4) Joany. VI. 54. 5) Psalm. XXI. 27. 6) Psalm. XXI. 27. 1) Hebr. X. 38. KYBAL: M. de Janow Regulae. I. 35
Strana 98
98 M. de Janow, Regulae V. et N. T., 1. I, tr. II, reg. II, c. 1. et 2. 5 10 15 20 „Justus autem meus ex fide vivit.“ Quam ob rem fides, spes et caritas per continuacionem comescionis huius sacramenti nu- triuntur, augentur et roborantur in plebe christiana. Igitur om- nis distrahens et abducens plebeios ab hoc pane vergit in de- trimentum fidei, spei et caritatis populi christiani, et per conse- quens spiritu sancto non agitur, quia scriptum est 2a Cor. 10 a) 1): „In edificacionem posuit nos spiritus sanctus et non in destruc- cionem." Potest insuper cognicio huiuscemodi pseudoprophetarum comprobarib) hac secunda regula siccine contemplata. Nam ve- luti tenor canit regule, quod sicut opus a deo inspiratum sem- per habet ad ulteriora progressum nec valet ab homine in- pediri: ita illud, quod est a spiritu mendacii prophetarum in- missum, factum aut prophetatum, effectum suum, quem pro- mittit, non sortiture), et demum prophete stulticia erit omnibus manifesta. Quod valde impeditores iniustos dei sacramentorum a plebeis respicit, in quibus per experienciam inpleri visum est, cum pluries murmurare et facto nec non multo ad modum conatu restiteruntd), ne scilicet plebei corpus et sanguinem Jhesu Christi [f. 21b] cottidie et sepe frequentarente), ita, ut in parietibus ecclesiarum suas scriberent inepcias et in ambonibus suos conclamare rictus plerumque studuerunt, quinymmo et in sacro domini apostolici pallacio non sine magnis sumptibus cu- raverunt proponere cum querela, prout tempore Milicii, vene- 25 rabilis sacerdotis, actum erat 2). Sed planef) omnes evanuerunt in suis cogitacionibus, et obscuratums) est insipiens cor eorum3). Et quia telam ordierunt non ex spiritu domini 4) nec ex scrip- tura veritatis, ideo cito a lumine refracti, suis in tenebris modo palpitant et delitescunt, verbum autem caro factum verbumque 30 domini crescit et multiplicatur. Act. XII. g. 5). Consulcius igitur hii tales agerent, si ad consilium Ju- deorum intrarent in hoc facto et ibi audirent consilium vene- 1) Effectus communionis eucaristie A. 22) . . tus tus tru (?) i. e. (?) ferarum apercio A. 24) Milicius A eadem manu, qua eciam codex scriptus est. a) posterius suppl. A; om. B. b) post corr. A. c) fortiter B. d) restituerunt A. e) frequentaretur B. f) planum B. g) obstruatum A. 1) II. Cor. X. 8. 2) Cf. Palacký, Die Vorläufer des Husitenthums in 4) Cf. Isaiac XXX. 1. 3) Rom. I. 21. Böhmen, p. 26. 40 5) Act. XII. 24. 35
98 M. de Janow, Regulae V. et N. T., 1. I, tr. II, reg. II, c. 1. et 2. 5 10 15 20 „Justus autem meus ex fide vivit.“ Quam ob rem fides, spes et caritas per continuacionem comescionis huius sacramenti nu- triuntur, augentur et roborantur in plebe christiana. Igitur om- nis distrahens et abducens plebeios ab hoc pane vergit in de- trimentum fidei, spei et caritatis populi christiani, et per conse- quens spiritu sancto non agitur, quia scriptum est 2a Cor. 10 a) 1): „In edificacionem posuit nos spiritus sanctus et non in destruc- cionem." Potest insuper cognicio huiuscemodi pseudoprophetarum comprobarib) hac secunda regula siccine contemplata. Nam ve- luti tenor canit regule, quod sicut opus a deo inspiratum sem- per habet ad ulteriora progressum nec valet ab homine in- pediri: ita illud, quod est a spiritu mendacii prophetarum in- missum, factum aut prophetatum, effectum suum, quem pro- mittit, non sortiture), et demum prophete stulticia erit omnibus manifesta. Quod valde impeditores iniustos dei sacramentorum a plebeis respicit, in quibus per experienciam inpleri visum est, cum pluries murmurare et facto nec non multo ad modum conatu restiteruntd), ne scilicet plebei corpus et sanguinem Jhesu Christi [f. 21b] cottidie et sepe frequentarente), ita, ut in parietibus ecclesiarum suas scriberent inepcias et in ambonibus suos conclamare rictus plerumque studuerunt, quinymmo et in sacro domini apostolici pallacio non sine magnis sumptibus cu- raverunt proponere cum querela, prout tempore Milicii, vene- 25 rabilis sacerdotis, actum erat 2). Sed planef) omnes evanuerunt in suis cogitacionibus, et obscuratums) est insipiens cor eorum3). Et quia telam ordierunt non ex spiritu domini 4) nec ex scrip- tura veritatis, ideo cito a lumine refracti, suis in tenebris modo palpitant et delitescunt, verbum autem caro factum verbumque 30 domini crescit et multiplicatur. Act. XII. g. 5). Consulcius igitur hii tales agerent, si ad consilium Ju- deorum intrarent in hoc facto et ibi audirent consilium vene- 1) Effectus communionis eucaristie A. 22) . . tus tus tru (?) i. e. (?) ferarum apercio A. 24) Milicius A eadem manu, qua eciam codex scriptus est. a) posterius suppl. A; om. B. b) post corr. A. c) fortiter B. d) restituerunt A. e) frequentaretur B. f) planum B. g) obstruatum A. 1) II. Cor. X. 8. 2) Cf. Palacký, Die Vorläufer des Husitenthums in 4) Cf. Isaiac XXX. 1. 3) Rom. I. 21. Böhmen, p. 26. 40 5) Act. XII. 24. 35
Strana 99
Ia regula ad dissuadentes nec non inducentes applicatur. 99 rabilis Gamalielis, legis doctoris, superius 1) allegatum, ubi dici- tur 2): „Viri Israelite, attendite vobis super hominibus istis“, subaudis plebeis, quibus petentibus prohibetis et diswadetis cor- pus et sanguinem cottidie vel sepe bibere et manducare. Se- quitur: „Quid acturi sitis ante hos dies“, etc. Et paulo post: „Et nunc itaque dico vobis: Discedite ab hominibus istis et sinite illos, quoniam, si est ex hominibus consilium hoc aut opus, dissolvetur. Si vero ex deo est, non poteritis id dissol- vere, ne forte deo videamini repugnare. Consenserunt illi Ju- dei.“ Act. V. f. 3). 5 10 Capitulum secunduma). Hiis sic positis non est necesse hanc regulam parti ad- verse coequare, cum ex illis, que modo sunt dicta, reluceat, quod, quia assercioni primo loco inducte est difformis, sequitur necessario eam parti contradictorie conformari, juxta maximam, 15 que dicit: Oppositorum est eadem disciplina. Et sicut oppo- situm in opposito, sic propositum in proposito. Tamen adhuc ex superhabundanti est manifestum, quod predicatores et sacer- dotes, qui inducunt populum ad crebram sacramenti sump- cionemb), a caritate non ficta moventur in idipsum, tum quia 20 congaudent suorum fratrum stabilimento et conversioni, angelis dei in celo in eo ipso coequales, qui dixerunt 4): „Pascha nos- trum ymmolatus est Christus, itaque epulemur“, ymmo ipsi tales sponso et sponse simillimi, de quibus Apok. ultimo 5): „Spon- sus et sponsa dicunt: Veni, et qui audit, dicat: Veni, et qui 25 — tum quia labores gaudenter sufferunt sitit, veniat et bibat“, cum dei plebe, qui utique ex eo, quod prompte sacrificium plebibus ministrant, non mediocriter cumulantur et crescunt, similes in hoc Christo Jhesu, qui surrexit a cena et suis disci- pulis ministravit, et apostolo, qui dicit de seipso 6): „Cum liber 30 essem de omnibus, omnium me servum feci.“ Que omnia sunt 18) Sacerdotum cum populo in eukaristie ministerio [lab]orancium laus et utilitas A. a) ita A rubr.; om. B. b) communionem B. 1) v. l. I, tr. I, c. 4, p. 32. 2) Act. V. 35. 3) Act. V. 38—39. 4) 1. Cor. V. 7—8. 5) Apoc. XXII. 17; Apoc. XXII. 17. 6) I. Cor. IX. 19. 35
Ia regula ad dissuadentes nec non inducentes applicatur. 99 rabilis Gamalielis, legis doctoris, superius 1) allegatum, ubi dici- tur 2): „Viri Israelite, attendite vobis super hominibus istis“, subaudis plebeis, quibus petentibus prohibetis et diswadetis cor- pus et sanguinem cottidie vel sepe bibere et manducare. Se- quitur: „Quid acturi sitis ante hos dies“, etc. Et paulo post: „Et nunc itaque dico vobis: Discedite ab hominibus istis et sinite illos, quoniam, si est ex hominibus consilium hoc aut opus, dissolvetur. Si vero ex deo est, non poteritis id dissol- vere, ne forte deo videamini repugnare. Consenserunt illi Ju- dei.“ Act. V. f. 3). 5 10 Capitulum secunduma). Hiis sic positis non est necesse hanc regulam parti ad- verse coequare, cum ex illis, que modo sunt dicta, reluceat, quod, quia assercioni primo loco inducte est difformis, sequitur necessario eam parti contradictorie conformari, juxta maximam, 15 que dicit: Oppositorum est eadem disciplina. Et sicut oppo- situm in opposito, sic propositum in proposito. Tamen adhuc ex superhabundanti est manifestum, quod predicatores et sacer- dotes, qui inducunt populum ad crebram sacramenti sump- cionemb), a caritate non ficta moventur in idipsum, tum quia 20 congaudent suorum fratrum stabilimento et conversioni, angelis dei in celo in eo ipso coequales, qui dixerunt 4): „Pascha nos- trum ymmolatus est Christus, itaque epulemur“, ymmo ipsi tales sponso et sponse simillimi, de quibus Apok. ultimo 5): „Spon- sus et sponsa dicunt: Veni, et qui audit, dicat: Veni, et qui 25 — tum quia labores gaudenter sufferunt sitit, veniat et bibat“, cum dei plebe, qui utique ex eo, quod prompte sacrificium plebibus ministrant, non mediocriter cumulantur et crescunt, similes in hoc Christo Jhesu, qui surrexit a cena et suis disci- pulis ministravit, et apostolo, qui dicit de seipso 6): „Cum liber 30 essem de omnibus, omnium me servum feci.“ Que omnia sunt 18) Sacerdotum cum populo in eukaristie ministerio [lab]orancium laus et utilitas A. a) ita A rubr.; om. B. b) communionem B. 1) v. l. I, tr. I, c. 4, p. 32. 2) Act. V. 35. 3) Act. V. 38—39. 4) 1. Cor. V. 7—8. 5) Apoc. XXII. 17; Apoc. XXII. 17. 6) I. Cor. IX. 19. 35
Strana 100
100 M. de Janow, Regulae V. et N. T., 1. 1, tr. Il, reg. II, c. 2, et reg. III. manifesta indicia caritatis, sicut scriptum est 1): „Caritas paciens est, benigna est, non emulatur.“ Et sequitur 2): „Omnia sustinet, omnia suffert. Apparet hoc idem ex secundo, quia consilium eorum con- 5 tinue surgens ad sua incrementa in populo dilatatur. Nam a) crebra a plebeis sacramenti comescio magis ac magis invalescitb) Sed et necesse est eam ampliari, si fervor et devocio spiritus in plebe christiana amplienturc), quoniam sine omni dubio fre- quens et continuus appetitus et requisicio comescionis Christi corporis committatur. Illa namque causa et nulla alia eius pre- fuit, quod videlicet in primitivad) dei ecclesia populus cottidie hoc sacramentum iterabat, proute) satis probabitur in V° trac- tatu huius libri 3). Sed iam notorie videtur, quod spiritus devocionis et fervon 15 caritatis ad Christum crucifixum in plebeisf) revirescit et re- surgit verbo predicatorum et spiritu Jhesu in eis operante. Igi- tur eciam crebram communionem in populo iterum necesse est suscitari, sicud scribitur Mt. XXIIIIs) 4): „Ubicumque fuerit cor- pus, ibi congregabuntur et aquile.“ Et h) tunc Sodoma redibit 20 in antiquam dignitatem, omegaque revolabit ad alfa et Helias veniet et restaurabit omnia. Et tunc omnis Israhel salvus fieti) Illi eciam ortodoxi homines, qui [sunt] servitores plebis Christi et cottidiane communionis sacramenti, quia sunt et fuerunt in petra veritatis scripturarum stabiliti, in dictis suis usque modo 25 perseverant, quamvis ob id aliqui fuerint conviciati et afflicti. Sed neque eosdem edictum regis 5), ad contrarium per vicos et plateas minaciter resonans, deterruit aut concussit, neque super- sticiones quedam male digeste prelatorum ab eo repulerunt, vel dicta eorum valuerunt expugnare, quin magis eorum veritatem talia promoverunt et ipsi testes horum omnium fideles usque ad mortem perstiterunt, consilium suum et dicta post se relin- 10 30 22) Prohibicio communionis wlgi et eius repulsa per fideles A. 35 a) contin. D 1. 2., v. supra p. 94, lin. 24. b) iam invalescit D 1. 2. c) amplietur D 2. d) primitiva corr. primiterna A; primitiva B et D 1. 2. e) prout — libri om. D 1. 2. f) in plebeis om. D 2. g) hic numerus posterius suppl. A; om. B. h) Et — dignitatem om. B. i) post hanc vocem D 1. 2. contin.: quoniam sacramentum hoc oc., v. infra p. 103, lin. 6. 2) I. Cor. XIII. 7. 3) Cf. l. V, dist. IV. 5) quod edictum regis auctor hic tangat, non constat. 1) I. Cor. XIII. 4. 4) Matth. XXIV. 28.
100 M. de Janow, Regulae V. et N. T., 1. 1, tr. Il, reg. II, c. 2, et reg. III. manifesta indicia caritatis, sicut scriptum est 1): „Caritas paciens est, benigna est, non emulatur.“ Et sequitur 2): „Omnia sustinet, omnia suffert. Apparet hoc idem ex secundo, quia consilium eorum con- 5 tinue surgens ad sua incrementa in populo dilatatur. Nam a) crebra a plebeis sacramenti comescio magis ac magis invalescitb) Sed et necesse est eam ampliari, si fervor et devocio spiritus in plebe christiana amplienturc), quoniam sine omni dubio fre- quens et continuus appetitus et requisicio comescionis Christi corporis committatur. Illa namque causa et nulla alia eius pre- fuit, quod videlicet in primitivad) dei ecclesia populus cottidie hoc sacramentum iterabat, proute) satis probabitur in V° trac- tatu huius libri 3). Sed iam notorie videtur, quod spiritus devocionis et fervon 15 caritatis ad Christum crucifixum in plebeisf) revirescit et re- surgit verbo predicatorum et spiritu Jhesu in eis operante. Igi- tur eciam crebram communionem in populo iterum necesse est suscitari, sicud scribitur Mt. XXIIIIs) 4): „Ubicumque fuerit cor- pus, ibi congregabuntur et aquile.“ Et h) tunc Sodoma redibit 20 in antiquam dignitatem, omegaque revolabit ad alfa et Helias veniet et restaurabit omnia. Et tunc omnis Israhel salvus fieti) Illi eciam ortodoxi homines, qui [sunt] servitores plebis Christi et cottidiane communionis sacramenti, quia sunt et fuerunt in petra veritatis scripturarum stabiliti, in dictis suis usque modo 25 perseverant, quamvis ob id aliqui fuerint conviciati et afflicti. Sed neque eosdem edictum regis 5), ad contrarium per vicos et plateas minaciter resonans, deterruit aut concussit, neque super- sticiones quedam male digeste prelatorum ab eo repulerunt, vel dicta eorum valuerunt expugnare, quin magis eorum veritatem talia promoverunt et ipsi testes horum omnium fideles usque ad mortem perstiterunt, consilium suum et dicta post se relin- 10 30 22) Prohibicio communionis wlgi et eius repulsa per fideles A. 35 a) contin. D 1. 2., v. supra p. 94, lin. 24. b) iam invalescit D 1. 2. c) amplietur D 2. d) primitiva corr. primiterna A; primitiva B et D 1. 2. e) prout — libri om. D 1. 2. f) in plebeis om. D 2. g) hic numerus posterius suppl. A; om. B. h) Et — dignitatem om. B. i) post hanc vocem D 1. 2. contin.: quoniam sacramentum hoc oc., v. infra p. 103, lin. 6. 2) I. Cor. XIII. 7. 3) Cf. l. V, dist. IV. 5) quod edictum regis auctor hic tangat, non constat. 1) I. Cor. XIII. 4. 4) Matth. XXIV. 28.
Strana 101
Ia regula ad inducentes, IIIa reg. ad dissuadentes applicatur. 101 quentes, uti in Myliczio prefato patuit et in pluribus aliis, de quibus satis post disseretur 1). Tercia regulaa). Nunc ad terciam regulamb) famosam partes adverse predicte comparentur, ut earum opiniones limpidius wentillen- tur. Tercia autem regula fuit ista: Si actus vel cogitatus homi- nis vel doctrina [f. 22a], consilium vel mandatum doctoris a deo et ab eius preceptis et sacramentis homines non alienant vel abducunt. Hec regula facie patenti confutat illos, qui distra- 10 hunt et diswadent plebeyos a cottidiana vel fre- quenti communione sacramenti: Quia ita manifeste alie- nacio christiani ab hoc sacramento et aliis similibus est elon- gacio ipsius a domino Jhesu Christo, sicut manifeste apropin- quacio crebra ad hoc dei sacramentum est unio cum domino 15 Jhesu crucifixo, sicut scriptum est 2): „Qui manducat meam car- nem et bibit meum sanguinem, in me manet et ego in eo“; et iterum remocio crebra hominis a communione cum Christo per hoc sacramentum est desolacio anime, dissolucio discipline, re- laxacio custodie sensuum, exinanicio devocionis, extinccio cari- 20 tatis, mortificacio boni desiderii, obmissio bonorum operum, pro- clivitas ad peccata, valliditas temptacionum, incursio demonum, oblivio dei, obduracio cordis, obscuritas intellectus et omnis iniquitatis habundancia inconvicta. Que omnia infra planius discernentur 3). Et iam in hoc liquide patet ex eo, quia effi- 25 ciencia et continencia omnium bonorum christiano est reposita in Christi Jhesu corpore et sanguine, quoniam in Christo sunt omnes thezauri sapiencie et sciencie dei absconditi et in Christo habitat omnis plenitudo divinitatis corporaliter. Igitur proxi- mare Christi Jhesu corpori et sanguini in comescione crebra 30 huius sacramenti est proximare hominem ad omne suum bonum, 1) Milicius A rubr. 15) Effectus digne communionis et quantum malum fugfere] commu- nionem eukaristie A. a) ita A rubr.; om. B. b) add. A in marg. colore rubro. 1) Cf. I. III, tract. III „Determinationes de frequenti communione.“ 2) Joann. VI. 57. 3) Cf. l. V, dist. II, c. 15. 35
Ia regula ad inducentes, IIIa reg. ad dissuadentes applicatur. 101 quentes, uti in Myliczio prefato patuit et in pluribus aliis, de quibus satis post disseretur 1). Tercia regulaa). Nunc ad terciam regulamb) famosam partes adverse predicte comparentur, ut earum opiniones limpidius wentillen- tur. Tercia autem regula fuit ista: Si actus vel cogitatus homi- nis vel doctrina [f. 22a], consilium vel mandatum doctoris a deo et ab eius preceptis et sacramentis homines non alienant vel abducunt. Hec regula facie patenti confutat illos, qui distra- 10 hunt et diswadent plebeyos a cottidiana vel fre- quenti communione sacramenti: Quia ita manifeste alie- nacio christiani ab hoc sacramento et aliis similibus est elon- gacio ipsius a domino Jhesu Christo, sicut manifeste apropin- quacio crebra ad hoc dei sacramentum est unio cum domino 15 Jhesu crucifixo, sicut scriptum est 2): „Qui manducat meam car- nem et bibit meum sanguinem, in me manet et ego in eo“; et iterum remocio crebra hominis a communione cum Christo per hoc sacramentum est desolacio anime, dissolucio discipline, re- laxacio custodie sensuum, exinanicio devocionis, extinccio cari- 20 tatis, mortificacio boni desiderii, obmissio bonorum operum, pro- clivitas ad peccata, valliditas temptacionum, incursio demonum, oblivio dei, obduracio cordis, obscuritas intellectus et omnis iniquitatis habundancia inconvicta. Que omnia infra planius discernentur 3). Et iam in hoc liquide patet ex eo, quia effi- 25 ciencia et continencia omnium bonorum christiano est reposita in Christi Jhesu corpore et sanguine, quoniam in Christo sunt omnes thezauri sapiencie et sciencie dei absconditi et in Christo habitat omnis plenitudo divinitatis corporaliter. Igitur proxi- mare Christi Jhesu corpori et sanguini in comescione crebra 30 huius sacramenti est proximare hominem ad omne suum bonum, 1) Milicius A rubr. 15) Effectus digne communionis et quantum malum fugfere] commu- nionem eukaristie A. a) ita A rubr.; om. B. b) add. A in marg. colore rubro. 1) Cf. I. III, tract. III „Determinationes de frequenti communione.“ 2) Joann. VI. 57. 3) Cf. l. V, dist. II, c. 15. 35
Strana 102
102 M. de Janow, Regulae V. et N. T., 1. I, tr. Il, reg. III, et reg. IV, c. 1. sicud dictum est Moysi per dominum Exodi 33° a)1): „Ego ostendam tibi bonum.“ Et removere se christianum ab eo est removere seipsum ab omni suo bono et incidere hominem in suum malum, sicut scriptum est Jeremie 2°b) 2): „Scito, quod malum et amarum est te dereliquisse dominum“, et alibi Jeremie XVII°3): „Domine, omnes, qui tec) derelinquunt, confundentur, recedentes a ted), in terra scribentur." At regula hec tercia, si fautores crebre communio- nis sacramenti in plebe commensuret, nichil aliud, nisi eos fore precones veritatis, approbabite). Quod eciam ex precedenti deduccione clarum est hoc adiecto, quod hii tales fideles nunccii magni patris familias demonstrantur, qui missi dicere invitatis ad cenam, ut venirent, et alios ut hortentur, alios autem ut in- pellant, fideliter suam legacionem execuntur, hunc panem divi- num liberaliter plebibus dispensando, facilius def) diviciarum largitate ac operibus misericordie racionem deo reddituri quam de duricia et scarsitate sacramentorum divinorum. Non enim querunt, que sua sunt, huiusmodi homines, sed que Jhesu Christi, neque sunt pastores, qui solum pascunt semetipsos et non cu- rant eciam oves dominicas pabulo eisdem atributo cibare cre- brius, prout eis dominus Jhesus, princeps pastorum, preostendit, qui per se primum hoc sacramentum communicans, dehinc disci- pulis communicandum ministravit. Similiter et Paulus, asecla Jhesu crucifixi, qui dicit de seipso 1a Cor. XI. 4): „Ego enim 25 accepi a domino, quod et tradidi vobis." 5 10 15 20 Quarta regulas). Primum capitulum8). Nunc quarta regula predicta partibus predictis adversis proponatur, que est: Si cogitatus et actus hominis aut doctrina 30 et consilium vel mandatum doctorum et prophetarum non de- clinent vel conducant ad blandimenta carnis vel pompam huius seculi aut avariciam huius vite. 28) 4a regula A rubr. a) posterius suppl. A; om. B. b) add. A in marg.; om. B. c) add. 35 A super lin. d) a te et A et B. e) post corr. A. f) dei A. g) ita A rubr.; om. B. 1) Exodi XXXIII. 19. 4) I. Cor. XI. 23. 2) Jerem. II. 19. 3) Jerem. XVII. 13.
102 M. de Janow, Regulae V. et N. T., 1. I, tr. Il, reg. III, et reg. IV, c. 1. sicud dictum est Moysi per dominum Exodi 33° a)1): „Ego ostendam tibi bonum.“ Et removere se christianum ab eo est removere seipsum ab omni suo bono et incidere hominem in suum malum, sicut scriptum est Jeremie 2°b) 2): „Scito, quod malum et amarum est te dereliquisse dominum“, et alibi Jeremie XVII°3): „Domine, omnes, qui tec) derelinquunt, confundentur, recedentes a ted), in terra scribentur." At regula hec tercia, si fautores crebre communio- nis sacramenti in plebe commensuret, nichil aliud, nisi eos fore precones veritatis, approbabite). Quod eciam ex precedenti deduccione clarum est hoc adiecto, quod hii tales fideles nunccii magni patris familias demonstrantur, qui missi dicere invitatis ad cenam, ut venirent, et alios ut hortentur, alios autem ut in- pellant, fideliter suam legacionem execuntur, hunc panem divi- num liberaliter plebibus dispensando, facilius def) diviciarum largitate ac operibus misericordie racionem deo reddituri quam de duricia et scarsitate sacramentorum divinorum. Non enim querunt, que sua sunt, huiusmodi homines, sed que Jhesu Christi, neque sunt pastores, qui solum pascunt semetipsos et non cu- rant eciam oves dominicas pabulo eisdem atributo cibare cre- brius, prout eis dominus Jhesus, princeps pastorum, preostendit, qui per se primum hoc sacramentum communicans, dehinc disci- pulis communicandum ministravit. Similiter et Paulus, asecla Jhesu crucifixi, qui dicit de seipso 1a Cor. XI. 4): „Ego enim 25 accepi a domino, quod et tradidi vobis." 5 10 15 20 Quarta regulas). Primum capitulum8). Nunc quarta regula predicta partibus predictis adversis proponatur, que est: Si cogitatus et actus hominis aut doctrina 30 et consilium vel mandatum doctorum et prophetarum non de- clinent vel conducant ad blandimenta carnis vel pompam huius seculi aut avariciam huius vite. 28) 4a regula A rubr. a) posterius suppl. A; om. B. b) add. A in marg.; om. B. c) add. 35 A super lin. d) a te et A et B. e) post corr. A. f) dei A. g) ita A rubr.; om. B. 1) Exodi XXXIII. 19. 4) I. Cor. XI. 23. 2) Jerem. II. 19. 3) Jerem. XVII. 13.
Strana 103
IIIa regula ad inducentes, IVa reg. ad dissuadentes applicatur. 103 Hec iterum regula sine contradiccione declarat swasus et ausus partis illorum, qui distrahunt et diswadent ple- beios a cottidiana vel crebra communione sacramenti, a bono dei spiritu non prodire, sed magis a spiritu carnis vel huius mundi. Probant hoc dicta precedentis regule. Ex eo quoque potest istud esse manifestum, quoniama) sacramentum hoc da- tum est christianis pro mundi voluptate, quia pro eo huius mundi delicias reliquerunt, sicut scriptum estb) Jo. VI° 1): „Hic est panis pro mundi vita“, sicud Judeis in deserto manna do- minus prestitit pro cibis et carnibus, que in Egipto reliquerunt. Si igiturc) christianis et peccatoribus penitentibus, qui paulu- lumd) aufugiunt ab hoc mundo, subterfugiendo propter deume) vitam et oblectamenta inquinata, non ministratur cito et sepe hoc manna et panis, datus hominibus pro mundi vita, mox iterum ad mundum redire infallibiliter compelluntur et fortiter 15 retrahuntur, prout in Judeis evidenter est ostensum, quoniamf) oportunum est hominem semper in aliquo delectari, aliquo pasci et in aliquo ruminare. Si igitur venientes de seculo ad Christum et mundi deliciis obmissis non inveniunt reffocilla- cionem crebram sui animi et corporis in dei ecclesia, extimplo 20 tamquam a dura vita in Christo et horrida inedia heremi reli- duntur, et ex consequenti vel iterum ad pascua mundi redeunt vel, fame in animo fatigati et laxis genibus et manibus disso- lutis, deficiunt, laborantes in via, aut, inedia interioris hominis attenuati, omnibus incrementis a se profligatis, manent C anno- 25 rum puri maledicti vel [f. 22b], siti vel squalore solitudinis af- flicti, murmurants) et remurmurant, inquientesh): Quis potest salvari? Dura est vita in Christo Jhesu, non est, quis posset sic vivere; ut in ewangelio est descriptum de apostolis inquien- " tibus Mar. 10° i) 2): „Quis igiturk) poterit salvus esse? Peccant igitur et vehementer peccant sacerdotes et ministri 5 10 30 7) Sacramentum datum pro mundi voluptate D I. 17) Semper oportet hominem delectari in aliquo aut in bono aut in malo D 1. rubr. a) hac voce contin. D 1. 2., cf. superius p. 100, l. 21. b) scribitur D 2. 35 c) om. D 1. 2. d) pabulum D 2. e) deum ipsis corr. deum A, D 2. f) quoniam — ruminare om. D 1. g) murmurentur corr. murmurent A. h) inquirentes post corr. A et B; inquientes D 2. i) posterius suppl. A ; om. B et D I. 2. k) om. D I. 2. 1) Joann. VI. 52. 2) Marci X. 26.
IIIa regula ad inducentes, IVa reg. ad dissuadentes applicatur. 103 Hec iterum regula sine contradiccione declarat swasus et ausus partis illorum, qui distrahunt et diswadent ple- beios a cottidiana vel crebra communione sacramenti, a bono dei spiritu non prodire, sed magis a spiritu carnis vel huius mundi. Probant hoc dicta precedentis regule. Ex eo quoque potest istud esse manifestum, quoniama) sacramentum hoc da- tum est christianis pro mundi voluptate, quia pro eo huius mundi delicias reliquerunt, sicut scriptum estb) Jo. VI° 1): „Hic est panis pro mundi vita“, sicud Judeis in deserto manna do- minus prestitit pro cibis et carnibus, que in Egipto reliquerunt. Si igiturc) christianis et peccatoribus penitentibus, qui paulu- lumd) aufugiunt ab hoc mundo, subterfugiendo propter deume) vitam et oblectamenta inquinata, non ministratur cito et sepe hoc manna et panis, datus hominibus pro mundi vita, mox iterum ad mundum redire infallibiliter compelluntur et fortiter 15 retrahuntur, prout in Judeis evidenter est ostensum, quoniamf) oportunum est hominem semper in aliquo delectari, aliquo pasci et in aliquo ruminare. Si igitur venientes de seculo ad Christum et mundi deliciis obmissis non inveniunt reffocilla- cionem crebram sui animi et corporis in dei ecclesia, extimplo 20 tamquam a dura vita in Christo et horrida inedia heremi reli- duntur, et ex consequenti vel iterum ad pascua mundi redeunt vel, fame in animo fatigati et laxis genibus et manibus disso- lutis, deficiunt, laborantes in via, aut, inedia interioris hominis attenuati, omnibus incrementis a se profligatis, manent C anno- 25 rum puri maledicti vel [f. 22b], siti vel squalore solitudinis af- flicti, murmurants) et remurmurant, inquientesh): Quis potest salvari? Dura est vita in Christo Jhesu, non est, quis posset sic vivere; ut in ewangelio est descriptum de apostolis inquien- " tibus Mar. 10° i) 2): „Quis igiturk) poterit salvus esse? Peccant igitur et vehementer peccant sacerdotes et ministri 5 10 30 7) Sacramentum datum pro mundi voluptate D I. 17) Semper oportet hominem delectari in aliquo aut in bono aut in malo D 1. rubr. a) hac voce contin. D 1. 2., cf. superius p. 100, l. 21. b) scribitur D 2. 35 c) om. D 1. 2. d) pabulum D 2. e) deum ipsis corr. deum A, D 2. f) quoniam — ruminare om. D 1. g) murmurentur corr. murmurent A. h) inquirentes post corr. A et B; inquientes D 2. i) posterius suppl. A ; om. B et D I. 2. k) om. D I. 2. 1) Joann. VI. 52. 2) Marci X. 26.
Strana 104
104 M. de Janow, Regulae V. et N. T., 1. I, tr. II, reg. IV, c. 1. domini, qui hos, qui mundo huic nolunt amplius vivere, sed Christoa), non invitant eos ad frequenter cum domino Jhesu manducandum et bibendum, sibi servientes, nec dant familie do- mini cibum in tempore, quoniamb) non dant talibus sepe vel quociens oportune postulant huius sacramenti communionem. Contra quos scriptum est 1): „Parwli pecierunt panem, et non erat, qui frangeret eis.“ Unde queso tantum recidivume) et tam horrendum, sicut canum ad suum vomitum, contingit omni anno in multo populo christiano, aut unde tanta inhercia in 10 moribus aut refrigerium caritatis et omnis iniquitatis habun- dancia in plebe Jhesu Christi, nisi exinde, ut superius dictum est 2), quod tam raro, quod semel in anno populus christianus manducat hoc sacramentum, quod est ad robur et pro omni vir- tute ei a domino derelictum, vel quia indigne manducant istum 15 panem, graciam dei tantam in vacuum accipiendo. Etd) hoc est, quod dicit apostolus Ia Cor XIe, proute) est superius 3) alle- gatum 4): „Propter hoc inter vos inbecilles et infirmi multi dormiuntf) michi.“ Indigne autem corpus et sanguinem Jhesu g) sumere hiis contingit multoh) magis et valde crebrius, qui raro 20 et semel in anno accedunt, quam hiis, qui omni die vel fre- quenter, quia per totum annum postquam indignificant se et inquinant, quomodo putas brevi et festina purgacione previa eosdem posse iustificari et dignificari isto tam venerabili sacra- mento? Nulloi) modo, ut infra patebit per dicta Crisostomi 25 ad Ebr.k) 5) et alios doctores. Sed inquies: Nonne credunt, ergo manducant hoc sacra- mentum, saltem spiritualiter secundum Augustinum in 35 40 1) Non monentes ad communionem sacramenti peccant D 1. 2. rubr. 6) Parvuli pecierunt panem, et non erat, qui frangeret eis A ad calc. 30 fol. inf. 19) (Magis) indigne suscipiunt eukaristiam, (qui) semel in anno, quam qui sepe, etc. A. — Qui indigne, qui sepe vel qui raro communicant D 1. — Indignius communicat, qui raro, quam qui frequenter D 2. 27) Communio actualis D 1. 2. rubr. a) in Christo D 2. b) quem B. c) D 1. 2. habent: recidivum, etc. Vide infra. Et hoc est, quod dicit apostolus oc., v. infra lin. 15. d) contin. D 1. 2. f) et dormiunt e) prout — allegatum om. D 1. 2. D 1. 2. g) domini D 2. h) et multo D 2. i) utpote per Crisostomum super Ad Hebr. D 1. 2. k) post hanc vocem lacuna restat A et B. 1) Thren. IV. 4. 2) v. l. I, tr. II, reg. III, p. 101. 3) nondum erat superius allegatum. 4) I. Cor. XI. 30. 5) Cf. l. III, tr. III, c. 23.
104 M. de Janow, Regulae V. et N. T., 1. I, tr. II, reg. IV, c. 1. domini, qui hos, qui mundo huic nolunt amplius vivere, sed Christoa), non invitant eos ad frequenter cum domino Jhesu manducandum et bibendum, sibi servientes, nec dant familie do- mini cibum in tempore, quoniamb) non dant talibus sepe vel quociens oportune postulant huius sacramenti communionem. Contra quos scriptum est 1): „Parwli pecierunt panem, et non erat, qui frangeret eis.“ Unde queso tantum recidivume) et tam horrendum, sicut canum ad suum vomitum, contingit omni anno in multo populo christiano, aut unde tanta inhercia in 10 moribus aut refrigerium caritatis et omnis iniquitatis habun- dancia in plebe Jhesu Christi, nisi exinde, ut superius dictum est 2), quod tam raro, quod semel in anno populus christianus manducat hoc sacramentum, quod est ad robur et pro omni vir- tute ei a domino derelictum, vel quia indigne manducant istum 15 panem, graciam dei tantam in vacuum accipiendo. Etd) hoc est, quod dicit apostolus Ia Cor XIe, proute) est superius 3) alle- gatum 4): „Propter hoc inter vos inbecilles et infirmi multi dormiuntf) michi.“ Indigne autem corpus et sanguinem Jhesu g) sumere hiis contingit multoh) magis et valde crebrius, qui raro 20 et semel in anno accedunt, quam hiis, qui omni die vel fre- quenter, quia per totum annum postquam indignificant se et inquinant, quomodo putas brevi et festina purgacione previa eosdem posse iustificari et dignificari isto tam venerabili sacra- mento? Nulloi) modo, ut infra patebit per dicta Crisostomi 25 ad Ebr.k) 5) et alios doctores. Sed inquies: Nonne credunt, ergo manducant hoc sacra- mentum, saltem spiritualiter secundum Augustinum in 35 40 1) Non monentes ad communionem sacramenti peccant D 1. 2. rubr. 6) Parvuli pecierunt panem, et non erat, qui frangeret eis A ad calc. 30 fol. inf. 19) (Magis) indigne suscipiunt eukaristiam, (qui) semel in anno, quam qui sepe, etc. A. — Qui indigne, qui sepe vel qui raro communicant D 1. — Indignius communicat, qui raro, quam qui frequenter D 2. 27) Communio actualis D 1. 2. rubr. a) in Christo D 2. b) quem B. c) D 1. 2. habent: recidivum, etc. Vide infra. Et hoc est, quod dicit apostolus oc., v. infra lin. 15. d) contin. D 1. 2. f) et dormiunt e) prout — allegatum om. D 1. 2. D 1. 2. g) domini D 2. h) et multo D 2. i) utpote per Crisostomum super Ad Hebr. D 1. 2. k) post hanc vocem lacuna restat A et B. 1) Thren. IV. 4. 2) v. l. I, tr. II, reg. III, p. 101. 3) nondum erat superius allegatum. 4) I. Cor. XI. 30. 5) Cf. l. III, tr. III, c. 23.
Strana 105
De communione sacramentali et spirituali. 105 omelia dicentem: „Crede et manducasti.“ 1) Et iterum forte addes, dicens: Nonne missas in canone sacerdotum audiunt? Sacerdos autem pro omnibus hoc sacrificium ymmolat, ut tenor misse in canone continet. Igitur tantum erit layco missam audire, sicut per se manducare. Ada) ista habes satis responsum tractatu in- sequenti 2), ubi dicitur, quod bonum est credere, sed multo me- lius est credere et credulitatem in opere exercere. Bonum est credere et credendo in deum ire, sed multo melius est sub- stanciam credulitatis, in quo omnis plenitudo divinitatis cor- poraliter inhabitat, sibi incorporare suo modo. Bonum est cre- 10 dere, sed melius estb) illius corpus et sanguinem, cui credis, ruminare et gustare. Magnum bonum est spiritualiter per fidem manducare, sed multo maius bonum est spiritualiter simul et cor- poraliter vel sacramentaliter mastigare et eo in corpore et inb) anima vegetari. Bonum est odorem Christi bonum, qui est vite in 15 vitam, sapere et spiritutenus portare, sed multo meliorc) sub- stancia Christi per sacramentum unita, que facit fidelem Christi, bonum odorem, et ad alios redundare, sicudd) scriptum est 2a Cor. 2° e) 3): „Christi bonus odor sumus, aliis quidem vite in vitam.“ Magnum bonum est biberef) aquam vivam, sed maiuss) 20 bonum est fontem aque vive possidere, sicud scriptum est 4): „Fiet in eo fons aque vive salientis in vitam eternam.“ Et h) Proverb. 7° 5): „Aquas vivas in plateis divide: habeto eas solus". Magnum bonum est fructus arboris vite in spiritu degu- stare, de quibus scriptum est Gall. Voi) 6): „Fructus autemk) 25 spiritus est caritas, gaudium, pax1), paciencia, benignitas, boni- tas, longanimitas, mansuetudo, fides, modestia, continencia, cas- 5 1) Vide de illo dicto Augustini „Crede et manducasti“, quomodo bo num est manducare spiritualiter, melius sacramentaliter A ad calcem fol. infer. 5) Sacramentaliter et spiritualiter simul melius communicare quam 30 spiritualiter tantum, per totum D 1. 6) Sacramentalis manducacio soli spirituali prefertur manducacioni. Cur sacramentalis communio instituta D 2 in marg. sup. a) Ad — ubi dicitur om. D 1. 2., contin.: Dico, quod bonum oc. b) om. B. c) melior est D 2. d) sicud — in vitam om. D 1. 2. e) posterius suppl. A; om. B. f) vivere B. g) mag. B. h) Et — solus om. D I. 1) pax etc. Sed multo oc., i) posterius suppl. A. k) om. D 1. 2. D 1. 2. 1) S. Augustini In Joh. evang. tract. XXVI, c. 1, ap. Migne, PL, t. 35, 2) recte in l. IV, art. IV, VI, VII et VIII. 40 p. 1607: Qui credit, manducat. 8) II. Cor. II. 15—16. 4) Joann. IV. 14. 5) recte Proverb. V. I6—17, ubi s) Galat. V. 22—23. loco vivas: tuas legitur. 35
De communione sacramentali et spirituali. 105 omelia dicentem: „Crede et manducasti.“ 1) Et iterum forte addes, dicens: Nonne missas in canone sacerdotum audiunt? Sacerdos autem pro omnibus hoc sacrificium ymmolat, ut tenor misse in canone continet. Igitur tantum erit layco missam audire, sicut per se manducare. Ada) ista habes satis responsum tractatu in- sequenti 2), ubi dicitur, quod bonum est credere, sed multo me- lius est credere et credulitatem in opere exercere. Bonum est credere et credendo in deum ire, sed multo melius est sub- stanciam credulitatis, in quo omnis plenitudo divinitatis cor- poraliter inhabitat, sibi incorporare suo modo. Bonum est cre- 10 dere, sed melius estb) illius corpus et sanguinem, cui credis, ruminare et gustare. Magnum bonum est spiritualiter per fidem manducare, sed multo maius bonum est spiritualiter simul et cor- poraliter vel sacramentaliter mastigare et eo in corpore et inb) anima vegetari. Bonum est odorem Christi bonum, qui est vite in 15 vitam, sapere et spiritutenus portare, sed multo meliorc) sub- stancia Christi per sacramentum unita, que facit fidelem Christi, bonum odorem, et ad alios redundare, sicudd) scriptum est 2a Cor. 2° e) 3): „Christi bonus odor sumus, aliis quidem vite in vitam.“ Magnum bonum est biberef) aquam vivam, sed maiuss) 20 bonum est fontem aque vive possidere, sicud scriptum est 4): „Fiet in eo fons aque vive salientis in vitam eternam.“ Et h) Proverb. 7° 5): „Aquas vivas in plateis divide: habeto eas solus". Magnum bonum est fructus arboris vite in spiritu degu- stare, de quibus scriptum est Gall. Voi) 6): „Fructus autemk) 25 spiritus est caritas, gaudium, pax1), paciencia, benignitas, boni- tas, longanimitas, mansuetudo, fides, modestia, continencia, cas- 5 1) Vide de illo dicto Augustini „Crede et manducasti“, quomodo bo num est manducare spiritualiter, melius sacramentaliter A ad calcem fol. infer. 5) Sacramentaliter et spiritualiter simul melius communicare quam 30 spiritualiter tantum, per totum D 1. 6) Sacramentalis manducacio soli spirituali prefertur manducacioni. Cur sacramentalis communio instituta D 2 in marg. sup. a) Ad — ubi dicitur om. D 1. 2., contin.: Dico, quod bonum oc. b) om. B. c) melior est D 2. d) sicud — in vitam om. D 1. 2. e) posterius suppl. A; om. B. f) vivere B. g) mag. B. h) Et — solus om. D I. 1) pax etc. Sed multo oc., i) posterius suppl. A. k) om. D 1. 2. D 1. 2. 1) S. Augustini In Joh. evang. tract. XXVI, c. 1, ap. Migne, PL, t. 35, 2) recte in l. IV, art. IV, VI, VII et VIII. 40 p. 1607: Qui credit, manducat. 8) II. Cor. II. 15—16. 4) Joann. IV. 14. 5) recte Proverb. V. I6—17, ubi s) Galat. V. 22—23. loco vivas: tuas legitur. 35
Strana 106
106 M. de Janow, Regulae V. et N. T., 1. I, tr. I, reg. IV, c. 1 et 2. titas“, sed multo maius bonum est arborem vite habere intus et continerea) suos fructus continue afferentem. Bonum est pasci fructu arboris, quod cedit ad vitam spiritus, sed melius b) reficie) fructibus arboris simul et in foliis arboris delectari. Que folia sunt ad sanitatem hominum ex divina inmensa liberalitate in hoc sacramento habunde ministrata. Que inquam folia ego iudico stante informacione meliori esse speciesd) visibiles sacra- menti, puta proprietates omnis panis et vini. Melius itaque est iudicandum pasci hominem et exterius 10 sumendo et interius fide credendo hoc sacramentum, sicud scrip- tum est Jo. X. c. 1): „Per me si quis introierit, salvabitur, ingre- dieture) et egredietur et pascua inveniet“, quam solum pasci spiritum hominis interius fide sola et sacre misse assistencia. Bonum enim est participative cum sacerdote manducare, sed multo melius realiter in plenitudine saciari. Sufficeret forte an- gelo tantum pasci in spiritu vel anime beate extraf) corpus posite per solam fidem et misse presenciam, sed homini, qui est corpus simul et anima, pastus solum spiritualis non sufficit: alias verbum dei non habuisset necesse incarnari nec dominus [f. 23a] Jhesus sacramentum hoc siccine instituisset manducan- dum, sed neque, instituendo ipsum et ministrando discipulis, sic diligenter expressisset, dicens 2): „Sumite ex hoc omnes.“ Et iterum: „Bibite ex hoc omnes“, neque eciam in oracione sua tam notanter posuisset, docens omnes communiter atque di- cens 3): „Panem nostrum cottidianum da nobis hodie“, prouts) superius 4) est deductum. 15 20 25 Capitulum secundumb). De manducacione solum fide vel participacionei). Modicum igitur est homini solak) fide sacramentum 30 manducare vel solum participative in missa cum sacer- dote, homini inquam, cui facultas in promptu se exhibet per- a) continue suos fructus afferentem D 2. b) melius est B et D 1. 2. c) post ras. A. d) om. B; species visibiles, species sacramenti D 2. e) et ingredietur D 2. 1) contra corr. extra A in marg. g) prout — de- i) ita A rubr.; om. B. h) ita A rubr.; om. B. 35 ductum om. D 1. 2. k) om. B. 1) Joann. X. 9. 2) Cf. Matth. XXVI. 26—27. 3) Lucae XI. 3. 4) p. 57 et 73.
106 M. de Janow, Regulae V. et N. T., 1. I, tr. I, reg. IV, c. 1 et 2. titas“, sed multo maius bonum est arborem vite habere intus et continerea) suos fructus continue afferentem. Bonum est pasci fructu arboris, quod cedit ad vitam spiritus, sed melius b) reficie) fructibus arboris simul et in foliis arboris delectari. Que folia sunt ad sanitatem hominum ex divina inmensa liberalitate in hoc sacramento habunde ministrata. Que inquam folia ego iudico stante informacione meliori esse speciesd) visibiles sacra- menti, puta proprietates omnis panis et vini. Melius itaque est iudicandum pasci hominem et exterius 10 sumendo et interius fide credendo hoc sacramentum, sicud scrip- tum est Jo. X. c. 1): „Per me si quis introierit, salvabitur, ingre- dieture) et egredietur et pascua inveniet“, quam solum pasci spiritum hominis interius fide sola et sacre misse assistencia. Bonum enim est participative cum sacerdote manducare, sed multo melius realiter in plenitudine saciari. Sufficeret forte an- gelo tantum pasci in spiritu vel anime beate extraf) corpus posite per solam fidem et misse presenciam, sed homini, qui est corpus simul et anima, pastus solum spiritualis non sufficit: alias verbum dei non habuisset necesse incarnari nec dominus [f. 23a] Jhesus sacramentum hoc siccine instituisset manducan- dum, sed neque, instituendo ipsum et ministrando discipulis, sic diligenter expressisset, dicens 2): „Sumite ex hoc omnes.“ Et iterum: „Bibite ex hoc omnes“, neque eciam in oracione sua tam notanter posuisset, docens omnes communiter atque di- cens 3): „Panem nostrum cottidianum da nobis hodie“, prouts) superius 4) est deductum. 15 20 25 Capitulum secundumb). De manducacione solum fide vel participacionei). Modicum igitur est homini solak) fide sacramentum 30 manducare vel solum participative in missa cum sacer- dote, homini inquam, cui facultas in promptu se exhibet per- a) continue suos fructus afferentem D 2. b) melius est B et D 1. 2. c) post ras. A. d) om. B; species visibiles, species sacramenti D 2. e) et ingredietur D 2. 1) contra corr. extra A in marg. g) prout — de- i) ita A rubr.; om. B. h) ita A rubr.; om. B. 35 ductum om. D 1. 2. k) om. B. 1) Joann. X. 9. 2) Cf. Matth. XXVI. 26—27. 3) Lucae XI. 3. 4) p. 57 et 73.
Strana 107
De communione sacramentali et spirituali. — Raro communicantes. 107 sonaliter hunc panem manducare, quoniam tali christiano, qui po- tens est personaliter hoc sacramentum sumere et tamen sine causa negligit vel non curat, fortasse nec ei dabitur per fidem vel participative in missa prelibare. Notanter namque per pa- trem familias est expressum ad negligentes vela) non curantes christianos Luce XIIII1): „Amen dico vobis, quod nemo virorum illorum, quib) invitatie) noluerunt venire, gustabit cenam meam." Nam experimento docemur omni anno, quod illi, qui tan- tum semel in anno vel alias raro accedunt ad hoc sa- cramentum, ut in pluribus, non participantd) rem sacramenti, quod apparet notorie. Accedunt enim tantum quodam timore servili stupidi vel alias tamquam iumenta in suo stercore putre- facta solum compulsi, et in nullo tales gustant spirituale gau- dium vel aliquam dulcedinem spiritus Jhesu suavis, sed neque sciunt neque possunt siliquis porcorum et vomitu canum [esse saciatie). Cuius signum habes in eo manifestum, quod vix illam horam vel diem pertranseunt, quidem gravati a timore penali, neque ulterius tripudiant de illa die et hora ventura, in qua sunt sacramentum coram domino comesturi, sed magis coartati consuetudine ecclesief) et preceptis, consternanturs). Diebus 20 autem illis et hora transacta aliqualiter letantur ut plurimumh) ideo, quod i) iam transegerunt, nec amplius appetunt remeari illam diem cene dominik), sed neque eius reminiscuntur, pu- tantes se iam magis liberos ad vivendum suis voluptatibus et huic mundo et iam multo minus peccare se reputant1), eo quod 25 suntm) remoti a sacramenti sumpcione iterata, quod omnino fal- sum est, utn) videbitur infra tractatu insequenti 2). Tales vero sive invitentur et hortentur ad frequentem sacramenti sump- cionem sive non, nullo modo revertuntur, nisi tunc, quando conpelluntur et statuto°) ecclesie coartantur?). Pro talibus nam 30 que scriptum est Exodi 16q) 3): „Anima nostra nauseat super cibo isto levissimo." 10 15 a) erasum D I. b) lineae superpos. A. c) invitati noluerunt venire om. D 1. 2., recte ponentes: qui vocati sunt, gustabunt cenam meam. d) par- e) sarcinati corr. saciati A; sarcinati B; saciati D 1. 2. cipiant D 2. f) et elemosine (sic) B. g) ita post corr. A; construantur B; consternati i) quia D 1. h) plurimam corr. plurimum A. k) dei D 2. D I. 2. 1) putant D 1. 2. m) sive (sic) B. n) ut — insequenti om. D 1. 2. o) de statuto D 1. p) cohartantur B. q) suppl. posterius A; om. BetD I. 1) Lucae XIV. 24. 2) in l. IV, art. IV, c. 6—10. 3) recte Numer. XXI. 5. 40 35
De communione sacramentali et spirituali. — Raro communicantes. 107 sonaliter hunc panem manducare, quoniam tali christiano, qui po- tens est personaliter hoc sacramentum sumere et tamen sine causa negligit vel non curat, fortasse nec ei dabitur per fidem vel participative in missa prelibare. Notanter namque per pa- trem familias est expressum ad negligentes vela) non curantes christianos Luce XIIII1): „Amen dico vobis, quod nemo virorum illorum, quib) invitatie) noluerunt venire, gustabit cenam meam." Nam experimento docemur omni anno, quod illi, qui tan- tum semel in anno vel alias raro accedunt ad hoc sa- cramentum, ut in pluribus, non participantd) rem sacramenti, quod apparet notorie. Accedunt enim tantum quodam timore servili stupidi vel alias tamquam iumenta in suo stercore putre- facta solum compulsi, et in nullo tales gustant spirituale gau- dium vel aliquam dulcedinem spiritus Jhesu suavis, sed neque sciunt neque possunt siliquis porcorum et vomitu canum [esse saciatie). Cuius signum habes in eo manifestum, quod vix illam horam vel diem pertranseunt, quidem gravati a timore penali, neque ulterius tripudiant de illa die et hora ventura, in qua sunt sacramentum coram domino comesturi, sed magis coartati consuetudine ecclesief) et preceptis, consternanturs). Diebus 20 autem illis et hora transacta aliqualiter letantur ut plurimumh) ideo, quod i) iam transegerunt, nec amplius appetunt remeari illam diem cene dominik), sed neque eius reminiscuntur, pu- tantes se iam magis liberos ad vivendum suis voluptatibus et huic mundo et iam multo minus peccare se reputant1), eo quod 25 suntm) remoti a sacramenti sumpcione iterata, quod omnino fal- sum est, utn) videbitur infra tractatu insequenti 2). Tales vero sive invitentur et hortentur ad frequentem sacramenti sump- cionem sive non, nullo modo revertuntur, nisi tunc, quando conpelluntur et statuto°) ecclesie coartantur?). Pro talibus nam 30 que scriptum est Exodi 16q) 3): „Anima nostra nauseat super cibo isto levissimo." 10 15 a) erasum D I. b) lineae superpos. A. c) invitati noluerunt venire om. D 1. 2., recte ponentes: qui vocati sunt, gustabunt cenam meam. d) par- e) sarcinati corr. saciati A; sarcinati B; saciati D 1. 2. cipiant D 2. f) et elemosine (sic) B. g) ita post corr. A; construantur B; consternati i) quia D 1. h) plurimam corr. plurimum A. k) dei D 2. D I. 2. 1) putant D 1. 2. m) sive (sic) B. n) ut — insequenti om. D 1. 2. o) de statuto D 1. p) cohartantur B. q) suppl. posterius A; om. BetD I. 1) Lucae XIV. 24. 2) in l. IV, art. IV, c. 6—10. 3) recte Numer. XXI. 5. 40 35
Strana 108
108 M de Janow, Regulae V. et N. T., 1. I, tr. II, reg. IV, c. 2. 5 15 Iste autem cibus sinceritatis et veritatis non tantum est cibus levissimus carnalibus christianis, sed cum hoc est terribilis. Levissimus est cibus talibus, quia nichil delec- tacionis carnales in eo capiunta), quoniam animalis homo non percipit ea, que sunt spiritus. Terribilis autem est eisdem, quia credunt ibi esse plenitudinem divinitatis corporaliter et, si in- digne manducent et bibant, iudicium mortis sibi incurrunt. Et idcircob) carnales nullo swasu vel ausu curant festinare ad hoc sacramentum iterandum, quia hinc contempnunt et non curants) 10 — nam eis estd) cibus levissimus, — illince) terrentur et torquentur penali timore, quia terribilis. Hinc non cupiunt neque de eo gaudent, quia levissimus. Illinc fugiunt, quia terribilis et penalis est divinitatis presencia peccatorif). Quinymmo et me- moria eius carnalibus est penosa, quia condempnacio et mors se talibus exhibet Jhesus crucifixus in hoc sacramento in ani- mis reorum hominum. Ideo est eis gravis ad cogitandum, sicut scriptum est 1): „O mors, quam amara est memoria tua“, etc. Non habent igitur tales aliquam causam vel occasionem ad sa- cramentum sponte veniendi, ymmo habent causas fortiter mo- 20 ventes ad non propinquandum. Quapropter eciam sedule in- vitati non accedunt. Illig) autem, quibus datum est sugereh) suavem spiritum Jhesu et gusture in i) hoc sacramento, signum secum ferunt evi- dens in eo, quod cupiunt cito illam horam advenire, in qua eis 25 conceditur huic sacramento iterum copulari, et data eis occa- sione et doctrina, quod cottidie vel sepe possunt cenare cum domino Jhesu hock) sacramentum, mox lettabunde accurrunt, requirunt et se ingerunt omniaque huius mundi gaudia pro eo parvipendunt, quoniam in huiusmodi fruicione digna1) corporis 30 et sanguinis domini propriissime impletur illud ewangelium Matth. XIIIm) 2) : „Simile est regnum celorum thesauro abscon- 35 levissimus 1) Corpus Christi est cibus terribilis A. 6) Credendum in eukaristia esse plenitudinem [divinitatis] A rubr. a) accipiunt D 2. b) ideo D 2. c) curant eos, sed eos deletum A. d) non est levissimus false D 2. e) Illic D 1. 2. f) peccatoris (sic) i) de B. k) ad D 1. 2. g) Illis (sic) D 2. h) fugere corr. sugere A. m) posterius suppl. hoc sacramentum ... accurrunt D 2. 1) data D 2. A; om. B. 40 1) Eccli. XLI. I. 2) Matth. XIII. 44—45.
108 M de Janow, Regulae V. et N. T., 1. I, tr. II, reg. IV, c. 2. 5 15 Iste autem cibus sinceritatis et veritatis non tantum est cibus levissimus carnalibus christianis, sed cum hoc est terribilis. Levissimus est cibus talibus, quia nichil delec- tacionis carnales in eo capiunta), quoniam animalis homo non percipit ea, que sunt spiritus. Terribilis autem est eisdem, quia credunt ibi esse plenitudinem divinitatis corporaliter et, si in- digne manducent et bibant, iudicium mortis sibi incurrunt. Et idcircob) carnales nullo swasu vel ausu curant festinare ad hoc sacramentum iterandum, quia hinc contempnunt et non curants) 10 — nam eis estd) cibus levissimus, — illince) terrentur et torquentur penali timore, quia terribilis. Hinc non cupiunt neque de eo gaudent, quia levissimus. Illinc fugiunt, quia terribilis et penalis est divinitatis presencia peccatorif). Quinymmo et me- moria eius carnalibus est penosa, quia condempnacio et mors se talibus exhibet Jhesus crucifixus in hoc sacramento in ani- mis reorum hominum. Ideo est eis gravis ad cogitandum, sicut scriptum est 1): „O mors, quam amara est memoria tua“, etc. Non habent igitur tales aliquam causam vel occasionem ad sa- cramentum sponte veniendi, ymmo habent causas fortiter mo- 20 ventes ad non propinquandum. Quapropter eciam sedule in- vitati non accedunt. Illig) autem, quibus datum est sugereh) suavem spiritum Jhesu et gusture in i) hoc sacramento, signum secum ferunt evi- dens in eo, quod cupiunt cito illam horam advenire, in qua eis 25 conceditur huic sacramento iterum copulari, et data eis occa- sione et doctrina, quod cottidie vel sepe possunt cenare cum domino Jhesu hock) sacramentum, mox lettabunde accurrunt, requirunt et se ingerunt omniaque huius mundi gaudia pro eo parvipendunt, quoniam in huiusmodi fruicione digna1) corporis 30 et sanguinis domini propriissime impletur illud ewangelium Matth. XIIIm) 2) : „Simile est regnum celorum thesauro abscon- 35 levissimus 1) Corpus Christi est cibus terribilis A. 6) Credendum in eukaristia esse plenitudinem [divinitatis] A rubr. a) accipiunt D 2. b) ideo D 2. c) curant eos, sed eos deletum A. d) non est levissimus false D 2. e) Illic D 1. 2. f) peccatoris (sic) i) de B. k) ad D 1. 2. g) Illis (sic) D 2. h) fugere corr. sugere A. m) posterius suppl. hoc sacramentum ... accurrunt D 2. 1) data D 2. A; om. B. 40 1) Eccli. XLI. I. 2) Matth. XIII. 44—45.
Strana 109
Raro et saepe communicantes. Ministri infideles quomodo peccent. 109 dito in agro, quema) qui invenitb) homo, abscondit et pre gau- dio illius vadit et vendit universac), que habet, et emit agrum illum. Iterum simile est regnum celorum“, etc. Et hoc desi- derium signum est manifestum in eis presencie spiritus Jhesu crucifixi, qui et ipsemet ad cenam huius sacramenti properans, suum intensum exhibuit appetitum, dicens Luce XXIId) 1): „Desi- derio desideravi hoc pascha manducare vobiscum.“ Et Proverb. XXIIII2): „Edent me et adhuc esurient“, etc. Peccant igitur ministri et dispensatores inpruden- tes et infideles suo domino, qui [f. 23b] negligentes et pigros 10 plebeios non excitant nec hortantur venire ad hanc cenam in tempore suo et congruenti. Magis peccant, qui cupientes sepe venire retrahunt et diswadent. Maxime peccant, qui ex pro- posito inpediunt et contra volentes venire frequenter remur- murant, quoniam pro isto sensu scriptum est Matth. XXV e) 3): 15 „Quis, putas, est fidelis servus et prudensf), quem constituit do- minus suus super familiam suam, ut det illis cibum in tem- pore? Beatus servus illes), quem, cum venerit dominus eius, invenerith) sic facientem. Amen dico vobis, quoniam super omnia bona sua constituet eum. Si autem dixerit malus 20 ille servus in corde suo: ,Moram facit dominus meus venire', et ceperit percutere conservos suos, manducet autem et bibat cum ebriosis. Veniet dominus servi illius in die, qua non sperat“, etc. ibidem, — quoniam tales, de quibus sermo est, ple- rumque et communiter sunt negligentes et non habentes fidem, 25 amorem curamque ad plebes, quia si haberent, tunc solliciti 9) Contra ministros A. — Modicum est homini sola fide vel partici- pacione eukaristiam manducare, sed sacramentalis requiritur. A ad calcem fol. [valde,] plus, infer. — Peccant presbiteri qui popul. ad eukar. sacrament. 30 maxime, [non excitant nec hortantur] venire volentem retrahunt venire volentem impediunt et murmurant A ad calcem fol. super. Peccant sacerdotes non invitantes (ad communionem) D 1. 2. rubr. 35 a) quem — regnum celorum om. D 1. 2. b) invenerit B. c) om- nia B. d) posterius suppl. A; om. B et D I. 2. e) om. D I. 2. 1) post hanc vocem D 1. 2. contin.: Similiter in eo tales carnales oc., v. infra p. 110, lin. 21. g) om. B. h) inveniret B. 1) Lucae XXII. 15. XXIV. 45—50. 2) recte Eccli. XXIV. 29. 3) recte Matth. 40
Raro et saepe communicantes. Ministri infideles quomodo peccent. 109 dito in agro, quema) qui invenitb) homo, abscondit et pre gau- dio illius vadit et vendit universac), que habet, et emit agrum illum. Iterum simile est regnum celorum“, etc. Et hoc desi- derium signum est manifestum in eis presencie spiritus Jhesu crucifixi, qui et ipsemet ad cenam huius sacramenti properans, suum intensum exhibuit appetitum, dicens Luce XXIId) 1): „Desi- derio desideravi hoc pascha manducare vobiscum.“ Et Proverb. XXIIII2): „Edent me et adhuc esurient“, etc. Peccant igitur ministri et dispensatores inpruden- tes et infideles suo domino, qui [f. 23b] negligentes et pigros 10 plebeios non excitant nec hortantur venire ad hanc cenam in tempore suo et congruenti. Magis peccant, qui cupientes sepe venire retrahunt et diswadent. Maxime peccant, qui ex pro- posito inpediunt et contra volentes venire frequenter remur- murant, quoniam pro isto sensu scriptum est Matth. XXV e) 3): 15 „Quis, putas, est fidelis servus et prudensf), quem constituit do- minus suus super familiam suam, ut det illis cibum in tem- pore? Beatus servus illes), quem, cum venerit dominus eius, invenerith) sic facientem. Amen dico vobis, quoniam super omnia bona sua constituet eum. Si autem dixerit malus 20 ille servus in corde suo: ,Moram facit dominus meus venire', et ceperit percutere conservos suos, manducet autem et bibat cum ebriosis. Veniet dominus servi illius in die, qua non sperat“, etc. ibidem, — quoniam tales, de quibus sermo est, ple- rumque et communiter sunt negligentes et non habentes fidem, 25 amorem curamque ad plebes, quia si haberent, tunc solliciti 9) Contra ministros A. — Modicum est homini sola fide vel partici- pacione eukaristiam manducare, sed sacramentalis requiritur. A ad calcem fol. [valde,] plus, infer. — Peccant presbiteri qui popul. ad eukar. sacrament. 30 maxime, [non excitant nec hortantur] venire volentem retrahunt venire volentem impediunt et murmurant A ad calcem fol. super. Peccant sacerdotes non invitantes (ad communionem) D 1. 2. rubr. 35 a) quem — regnum celorum om. D 1. 2. b) invenerit B. c) om- nia B. d) posterius suppl. A; om. B et D I. 2. e) om. D I. 2. 1) post hanc vocem D 1. 2. contin.: Similiter in eo tales carnales oc., v. infra p. 110, lin. 21. g) om. B. h) inveniret B. 1) Lucae XXII. 15. XXIV. 45—50. 2) recte Eccli. XXIV. 29. 3) recte Matth. 40
Strana 110
110 M. de Janow, Regulae V. et N. T., 1. 1, tr. II, reg. IV, c. 2 et 3. essent de ovibus et invitarent ad earum pascua, non repellendo nec reclamando. Quod si adhuc ad regulam prescriptam isti impeditores comportentur, plane invenientur omnes aut plerique eorum 5 multum velut plurimum aliquid carnaliter sapere in isto deifico sacramento, veluti manifeste eorum derisiones verbales hoc ostendunt, cum dicunt, quod ex tali communi tractacione sacramenti a plebeis nimia eius familiaritas et contemptus pullularet. Hoc etenim est et esse solet solum in rebus cor- 10 poralibus et secundum iudicium carnis vel huius mundi. Ideo autem et in rebus divinis, prout est hoc sacramentum, nullum tale debet intelligi, ubi solum et principaliter spiritus domini iudicium operatur, prout satis demonstrabitur in infra scriptis a). Similiter cum compaciuntur in hoc quodam modo Christo Jhesu 15 et eius sacramento, si videlicet ipsum contingeret a communi populo passim manducari et sepe ab indignis pertractari, ac si indeb) iterum in semet ipsoc) Christus paciatur et offendatur, cum hec iam ab ipso valde sint remota, sicud scriptum est Ro. VId) 1): „Jam non moritur, mors illi ultra non domina- 20 bitur. Similiter in eo tales carnales se esse demonstrant, quod ea, que alias in se sunt sancta digna in Christi Jhesue) ecclesia, tamen, quia sunt illis questuosa seu lucrosa pecuniarum in dei domo, illaf) ipsi, ut plurimum, laudant et promovent coram 25 plebe, ut missas, officia pro mortuis, indulgencias, reliquias sanc- torum, oblaciones et multa similia, quatenus eo habundanciuss' suam avariciam sic exercerent h), sed illa, que sunt magis ac[clo- moda seu viciniora saluti, data populo pro exercicio salutari, et in quibus est vita eorum reposita, veluti est continuam peni- 30 tenciam agere, sepe confiteri et hoc sacramentum cottidie vel sepe a plebibus manducari, talia, heu, non promovent nec fa- ciunt plerumque ipsorum mencionemi), quia ad hec sequeretur eos cum plebe magnus labor et questus modicus autk) nullus 1). 35 26) De oblacionibus D 2 in marg. infer. manu recentiori. a) infra incriptis B. b) om. B. c) lineae superpos. A. d) posterius suppl. A; om. B. e) om. D 1. 2. f) illi D 2. g) habundanciam B. h) exercere corr. exercerent A; exerceant D 2. i) memoriam D. 2. k) vel D 2. 1) post hanc vocem D I. 2. contin. Quanto (igitur) magis plebei se humiliant oc. 40 1) Rom. VI. 9.
110 M. de Janow, Regulae V. et N. T., 1. 1, tr. II, reg. IV, c. 2 et 3. essent de ovibus et invitarent ad earum pascua, non repellendo nec reclamando. Quod si adhuc ad regulam prescriptam isti impeditores comportentur, plane invenientur omnes aut plerique eorum 5 multum velut plurimum aliquid carnaliter sapere in isto deifico sacramento, veluti manifeste eorum derisiones verbales hoc ostendunt, cum dicunt, quod ex tali communi tractacione sacramenti a plebeis nimia eius familiaritas et contemptus pullularet. Hoc etenim est et esse solet solum in rebus cor- 10 poralibus et secundum iudicium carnis vel huius mundi. Ideo autem et in rebus divinis, prout est hoc sacramentum, nullum tale debet intelligi, ubi solum et principaliter spiritus domini iudicium operatur, prout satis demonstrabitur in infra scriptis a). Similiter cum compaciuntur in hoc quodam modo Christo Jhesu 15 et eius sacramento, si videlicet ipsum contingeret a communi populo passim manducari et sepe ab indignis pertractari, ac si indeb) iterum in semet ipsoc) Christus paciatur et offendatur, cum hec iam ab ipso valde sint remota, sicud scriptum est Ro. VId) 1): „Jam non moritur, mors illi ultra non domina- 20 bitur. Similiter in eo tales carnales se esse demonstrant, quod ea, que alias in se sunt sancta digna in Christi Jhesue) ecclesia, tamen, quia sunt illis questuosa seu lucrosa pecuniarum in dei domo, illaf) ipsi, ut plurimum, laudant et promovent coram 25 plebe, ut missas, officia pro mortuis, indulgencias, reliquias sanc- torum, oblaciones et multa similia, quatenus eo habundanciuss' suam avariciam sic exercerent h), sed illa, que sunt magis ac[clo- moda seu viciniora saluti, data populo pro exercicio salutari, et in quibus est vita eorum reposita, veluti est continuam peni- 30 tenciam agere, sepe confiteri et hoc sacramentum cottidie vel sepe a plebibus manducari, talia, heu, non promovent nec fa- ciunt plerumque ipsorum mencionemi), quia ad hec sequeretur eos cum plebe magnus labor et questus modicus autk) nullus 1). 35 26) De oblacionibus D 2 in marg. infer. manu recentiori. a) infra incriptis B. b) om. B. c) lineae superpos. A. d) posterius suppl. A; om. B. e) om. D 1. 2. f) illi D 2. g) habundanciam B. h) exercere corr. exercerent A; exerceant D 2. i) memoriam D. 2. k) vel D 2. 1) post hanc vocem D I. 2. contin. Quanto (igitur) magis plebei se humiliant oc. 40 1) Rom. VI. 9.
Strana 111
Promotores nec non impeditores fr. c. ad IV. reg. comportantur. 111 Taceo super hoc de invidia et superbia talium, quibus vexantur, cum indignantur de communione frequenti a plebeis huius sacramenti, quia talibus ego fui obnoxius similiter et meipsum agitari pluries invidia recongnovi, cum similiter talem frequentem communionem sacramenti diswadebam plebeis chri- stianis, cum adhuc non eram singulari lumine super hoc de excelso visitatus; et cito post in sequentibus de hoc puncto, puta superbia ministrorum et invidia, disseretur1). Capitulum tercium2). Nunc ab) contrario sensu possunt hii, qui promovent 10 hoc sacrificium, per regulam quartam faciliter esse veraces iudicari, si ipsa regula superius expressa commemoretur et pen- setur, quia tales, eo quod hortantur christianos sepe ad hoc sacramentum, habent necesse suis hortamentis et consiliis eos a seculi vita abducere et inquinamenta carnis evitare ac vir- 15 tutes Jhesu perficere, et ob id festinant populis sacramentum Christi corporis et sanguinis largiflue ministrare, quatenus inde fortificati, muniti et suffulti, constanter mundi pompam con- culcarent. Et plurimum idem predicatores et promotores dei sacra- 20 mentorum fuerunt viri, qui oderunt avariciam et in seipsis ob- lectamenta mundi zelabanturquec) ut plurimum pro Christo magis quam illi partis adverse et suarum opinionum secutores. Nam semper inevitabiliter fuit et est atque erit consequens, quod videlicet quicumque salutem animarum diligit et fideliter 25 operatur, ille odit avariciam et omnem invidiam a se profli- gavit, veluti per contrarium, quicumque avariciam sequitur vel a ventris ingluvie et ab aliisd) oblectamantis carnis detinetur, ille salutem Christi plebium nequaquam diligit neque valet ip- sam fideliter et ex animo operari, nisi dumtaxat ea, que sunt 30 sibi questuaria et lucrosa. Propter quod scriptum est 2): „Nemo potest duobus dominis servire.“ Et infra3): „Non potestis deo servire et mamone.“ Et apostolus 4): „Que convencio Christi 3) Actum?] suum priorem commemorat A. a) ita A rubr. b) om. B. c) lacuna in cod. A sequitur. d) hiis B. 35 1) Cf. l. III, tr. I, c. 10. 2) Matt. VI. 24. 3) Matt. VI. 24. 4) II. Cor. VI. 14—15.
Promotores nec non impeditores fr. c. ad IV. reg. comportantur. 111 Taceo super hoc de invidia et superbia talium, quibus vexantur, cum indignantur de communione frequenti a plebeis huius sacramenti, quia talibus ego fui obnoxius similiter et meipsum agitari pluries invidia recongnovi, cum similiter talem frequentem communionem sacramenti diswadebam plebeis chri- stianis, cum adhuc non eram singulari lumine super hoc de excelso visitatus; et cito post in sequentibus de hoc puncto, puta superbia ministrorum et invidia, disseretur1). Capitulum tercium2). Nunc ab) contrario sensu possunt hii, qui promovent 10 hoc sacrificium, per regulam quartam faciliter esse veraces iudicari, si ipsa regula superius expressa commemoretur et pen- setur, quia tales, eo quod hortantur christianos sepe ad hoc sacramentum, habent necesse suis hortamentis et consiliis eos a seculi vita abducere et inquinamenta carnis evitare ac vir- 15 tutes Jhesu perficere, et ob id festinant populis sacramentum Christi corporis et sanguinis largiflue ministrare, quatenus inde fortificati, muniti et suffulti, constanter mundi pompam con- culcarent. Et plurimum idem predicatores et promotores dei sacra- 20 mentorum fuerunt viri, qui oderunt avariciam et in seipsis ob- lectamenta mundi zelabanturquec) ut plurimum pro Christo magis quam illi partis adverse et suarum opinionum secutores. Nam semper inevitabiliter fuit et est atque erit consequens, quod videlicet quicumque salutem animarum diligit et fideliter 25 operatur, ille odit avariciam et omnem invidiam a se profli- gavit, veluti per contrarium, quicumque avariciam sequitur vel a ventris ingluvie et ab aliisd) oblectamantis carnis detinetur, ille salutem Christi plebium nequaquam diligit neque valet ip- sam fideliter et ex animo operari, nisi dumtaxat ea, que sunt 30 sibi questuaria et lucrosa. Propter quod scriptum est 2): „Nemo potest duobus dominis servire.“ Et infra3): „Non potestis deo servire et mamone.“ Et apostolus 4): „Que convencio Christi 3) Actum?] suum priorem commemorat A. a) ita A rubr. b) om. B. c) lacuna in cod. A sequitur. d) hiis B. 35 1) Cf. l. III, tr. I, c. 10. 2) Matt. VI. 24. 3) Matt. VI. 24. 4) II. Cor. VI. 14—15.
Strana 112
112 M. de Janow, Regulae V. et N. T., l. I, tr. II, reg. IV, c. 3. ad Belial? Que participacio lucis ad tenebras?“ [f. 24a]. Illi si- quidem, qui fideliter curant salutem animarum et non querunt ea, que sua sunt, sed que Jhesu Christi, semper fuerunt mani- feste humiles dei populo et graciosi et amorem sollicitudinem- 5 que fidelem ad plebes Christi deferentes. Et hoc relucet in eo, quia swadent et hortantur populum ad cenam domini preparare et per hoc deo suo adherere ac per consequens ad eorum bea- titudinem festinare, prout scriptum est Apok. 19a) 1): „Beati, qui vocati sunt ad cenam agni.“ Et Luce XIIII 2): „Beatus, qui 10 manducabit panem in regno celorum." Novit namque talium dispensatorum fidelis sollicitudo, quod plebei a seipsis non venirent tam sepe, territi et reprersi a maiestate sacramenti, quod bene humilitati eorum et indigni- tati competit, quatenus se peccatores humilient sub potenti manu dei, sicut fecit Petrus dicens 3): „Exi a me, domine.“ Item centurio 4): „Domine, non sum dignus, ut intres sub tectum meum.“ Nec hoc pulcre staret et in laycis pauperibus, debilibus et infirmis, quod videlicet seipsos frontose et inpudice ingere- rent [ad]b) cenam tam magnificam et tam preclaram et ad ta- 20 lem cibum et potum et ad tanti ac talis domini, de quo scrip- tum est Malachie III°c) 5) : „Quis stabit ad videndum eum?“ Stat tamen pulcherrime cum eisdem, si prestolentur cum paciencia se vocari et hortari ad tale prandium solum pro sanctis et dignis preparatum. Et hoc est, quod docet apostolus Ia Cor. XI. di- cens 6): „Itaque, fratres mei, cum convenitis ad manducandum, invicem exspectate.“ Hoc stante, si sacerdotes, veluti fideles nunccii sui patrisfamilias suam legacionem exequentes, invitant, rogant et monent ac conpellunt tales pauperes plebeios venire ad illam cenam sic magnificam sicque preclaram, inde honesta legis Christi evenit execucio, que dicit 7): „Qui se humiliat, exal- tabitur. Et cum vocatus fueris ad nupcias, recumbe in novis- simo loco“, etc. Multo siquidem est honestius ire vocatum ad cenam quam semetipsum intrudere, atrahi per patrem familias quam seipsum ingerere, invitari quam excludi, compelli quam 35 repelli. 15 25 30 a) posterius suppl. A. b) corr. ab ed.; et A et B. c) posterius suppl. A; оm. В. 1) Apok. XIX. 9. VIII. 8, Lucae VII. 6. 40 XIV. 10—11. 2) Lucae XIV. 15. 3) Lucae V. 8. 5) Malach. III. 2. 6) I. Cor. XI. 33. 4) Matth. 7) Lucae
112 M. de Janow, Regulae V. et N. T., l. I, tr. II, reg. IV, c. 3. ad Belial? Que participacio lucis ad tenebras?“ [f. 24a]. Illi si- quidem, qui fideliter curant salutem animarum et non querunt ea, que sua sunt, sed que Jhesu Christi, semper fuerunt mani- feste humiles dei populo et graciosi et amorem sollicitudinem- 5 que fidelem ad plebes Christi deferentes. Et hoc relucet in eo, quia swadent et hortantur populum ad cenam domini preparare et per hoc deo suo adherere ac per consequens ad eorum bea- titudinem festinare, prout scriptum est Apok. 19a) 1): „Beati, qui vocati sunt ad cenam agni.“ Et Luce XIIII 2): „Beatus, qui 10 manducabit panem in regno celorum." Novit namque talium dispensatorum fidelis sollicitudo, quod plebei a seipsis non venirent tam sepe, territi et reprersi a maiestate sacramenti, quod bene humilitati eorum et indigni- tati competit, quatenus se peccatores humilient sub potenti manu dei, sicut fecit Petrus dicens 3): „Exi a me, domine.“ Item centurio 4): „Domine, non sum dignus, ut intres sub tectum meum.“ Nec hoc pulcre staret et in laycis pauperibus, debilibus et infirmis, quod videlicet seipsos frontose et inpudice ingere- rent [ad]b) cenam tam magnificam et tam preclaram et ad ta- 20 lem cibum et potum et ad tanti ac talis domini, de quo scrip- tum est Malachie III°c) 5) : „Quis stabit ad videndum eum?“ Stat tamen pulcherrime cum eisdem, si prestolentur cum paciencia se vocari et hortari ad tale prandium solum pro sanctis et dignis preparatum. Et hoc est, quod docet apostolus Ia Cor. XI. di- cens 6): „Itaque, fratres mei, cum convenitis ad manducandum, invicem exspectate.“ Hoc stante, si sacerdotes, veluti fideles nunccii sui patrisfamilias suam legacionem exequentes, invitant, rogant et monent ac conpellunt tales pauperes plebeios venire ad illam cenam sic magnificam sicque preclaram, inde honesta legis Christi evenit execucio, que dicit 7): „Qui se humiliat, exal- tabitur. Et cum vocatus fueris ad nupcias, recumbe in novis- simo loco“, etc. Multo siquidem est honestius ire vocatum ad cenam quam semetipsum intrudere, atrahi per patrem familias quam seipsum ingerere, invitari quam excludi, compelli quam 35 repelli. 15 25 30 a) posterius suppl. A. b) corr. ab ed.; et A et B. c) posterius suppl. A; оm. В. 1) Apok. XIX. 9. VIII. 8, Lucae VII. 6. 40 XIV. 10—11. 2) Lucae XIV. 15. 3) Lucae V. 8. 5) Malach. III. 2. 6) I. Cor. XI. 33. 4) Matth. 7) Lucae
Strana 113
Quanto populus humilior, tanto amplius monendus ad euc. 113 Quanto igitur magis plebei se humiliant ina) hoc, quod se clamant indignos ad communionem crebram divini sacra- menti, tanto magis debent exaltari et adduci per sacerdotes ad mensam magnam pro eis preparatamb), quia, quemadmodum paulo ante dicere ceperam, plebei ex humilitate vite sue pulcre se nituntur abstrahere ab ista mensa, nunccii vero pii sui cle- mentissimi domini e converso pulcherrime nituntur tales hu- miles plebeios ad cenam inducere; layci ob deieccionem sui status occupati se excusant decenter, accusantes se ferec) in- dignos tali cena et loco, presbiteri vero ex debito sui sancti officii decentissime eisdem swadent utique veniendum ad cenam sui patris benignissimi et cicius accedendum ad patrem com- munem omnium et precipue humilium ac dominum tocius con- solacionis1), qui wlt omnes homines salvos fieri et nond) wlt mortem peccatoris, sed ut magis convertatur et vivat, ideoque neminem wlt perire. Multum igitur inquame) peccatoribus plebeis con- gruit, ut sese iumenta, que in suis stercoribus putruerunt2) confiteantur et appellentur et porcos et canes, quibus sancta non sunt danda3), neque ydoneosf) ad panem filiorums) 4) man- 20 ducandum neque insuper digni filii amplius nuncuparil); sed ornatissime ministris dei et patribus plebium convenit, ut tales vocent filios dei et hereditatis perpetue5) et invitent sum- mopere ad cenam sui domini, ne forte absorbeantur a tristicia ampliori6). Veraciter namque i) seipsos humiliant, et ideok) digni sunt a domino exaltaril). Sic namque, ut prefatum est, omnis iusticia in Christi ecclesia adinpletur et decor domus domini et venustas ampliatur et exercetur sicque officii Jhesu crucifixi fit ex elcucio, qui ad hoc venit, ut potentes sede sua deponat et humiles exaltet, esurientes impleat bonis et divites dimittat 30 5 10 15 25 1) Quanto magis populus ex humilitate [se indignum] reputat, tanto amplius mosnendus] est ad eucaristiam A. a) om. D 2. b) post hanc vocem D r. 2. continuant: Multum enim c) fore corr. fere A. peccatoribus plebeis congruit oc., v. infra lin. 17. d) add. A in marg. e) post hanc vocem in cod. A orante sequitur, sed 35 h) nuncu- f) ydoneis corr. ydoneos A. g) angelorum D 2. del. est. pare A ct D 1. i) enim D 2. k) omnino D 2. 1) post hanc vocem D I. 2. contin.: Humilitas enim se abstrahit oc., v. infra p. 114 lin. 10. 3) Cf. Matth. VII. 6. 6) Cf. II. Cor. II. 7. 1) Cf. II. Cor. I. 3. 2) Cf. Joel I. 17. 4) Cf. Matth. XV. 26. 5) Cf. Hebr. IX. 15. KYBAL: M. de Janow Regulae, I. 40 8
Quanto populus humilior, tanto amplius monendus ad euc. 113 Quanto igitur magis plebei se humiliant ina) hoc, quod se clamant indignos ad communionem crebram divini sacra- menti, tanto magis debent exaltari et adduci per sacerdotes ad mensam magnam pro eis preparatamb), quia, quemadmodum paulo ante dicere ceperam, plebei ex humilitate vite sue pulcre se nituntur abstrahere ab ista mensa, nunccii vero pii sui cle- mentissimi domini e converso pulcherrime nituntur tales hu- miles plebeios ad cenam inducere; layci ob deieccionem sui status occupati se excusant decenter, accusantes se ferec) in- dignos tali cena et loco, presbiteri vero ex debito sui sancti officii decentissime eisdem swadent utique veniendum ad cenam sui patris benignissimi et cicius accedendum ad patrem com- munem omnium et precipue humilium ac dominum tocius con- solacionis1), qui wlt omnes homines salvos fieri et nond) wlt mortem peccatoris, sed ut magis convertatur et vivat, ideoque neminem wlt perire. Multum igitur inquame) peccatoribus plebeis con- gruit, ut sese iumenta, que in suis stercoribus putruerunt2) confiteantur et appellentur et porcos et canes, quibus sancta non sunt danda3), neque ydoneosf) ad panem filiorums) 4) man- 20 ducandum neque insuper digni filii amplius nuncuparil); sed ornatissime ministris dei et patribus plebium convenit, ut tales vocent filios dei et hereditatis perpetue5) et invitent sum- mopere ad cenam sui domini, ne forte absorbeantur a tristicia ampliori6). Veraciter namque i) seipsos humiliant, et ideok) digni sunt a domino exaltaril). Sic namque, ut prefatum est, omnis iusticia in Christi ecclesia adinpletur et decor domus domini et venustas ampliatur et exercetur sicque officii Jhesu crucifixi fit ex elcucio, qui ad hoc venit, ut potentes sede sua deponat et humiles exaltet, esurientes impleat bonis et divites dimittat 30 5 10 15 25 1) Quanto magis populus ex humilitate [se indignum] reputat, tanto amplius mosnendus] est ad eucaristiam A. a) om. D 2. b) post hanc vocem D r. 2. continuant: Multum enim c) fore corr. fere A. peccatoribus plebeis congruit oc., v. infra lin. 17. d) add. A in marg. e) post hanc vocem in cod. A orante sequitur, sed 35 h) nuncu- f) ydoneis corr. ydoneos A. g) angelorum D 2. del. est. pare A ct D 1. i) enim D 2. k) omnino D 2. 1) post hanc vocem D I. 2. contin.: Humilitas enim se abstrahit oc., v. infra p. 114 lin. 10. 3) Cf. Matth. VII. 6. 6) Cf. II. Cor. II. 7. 1) Cf. II. Cor. I. 3. 2) Cf. Joel I. 17. 4) Cf. Matth. XV. 26. 5) Cf. Hebr. IX. 15. KYBAL: M. de Janow Regulae, I. 40 8
Strana 114
114 M. de Janow, Regulae V. et N. T., 1. I, tr. II, reg. IV, c. 3 et 4. 10 15 20 25 inanes, sicut scriptum est Jo. XI. g. 1): „In iudicium ego veni in mundum hunc, ut qui non vident, videant, et qui vident, ceci fiant.“ Et hoc est eciam, quod ipse per parabolam de filio prodigo declaravit: qui siquidem filius iam penitens, quanto 5 magis se patri exinanivit, tanto magis pater filium exaltavit 2) Habes eciam istius exemplum conpetens infra tractatu ul- timo 3) de glorioso divite ac eius amico paupere et panoso, in- ter quos fit honesta et dulcis concertacio mutua, humili- tatis videlicet amici pauperis a facie divitis, et dileccionis divitis gloriosi ad suum amicum pauperem. Ubi humilitas se abstrahit, hica) caritas inpaciens ad se amicum atrahit; illa terret, ista lenitb); illa turbat hominem, ista consolatur; illa adducit infirmitatem et sua propria scelera et minatur homini squalido sordibus mortem perpetuam, nisi dimittat sacramentum, — ista inducit graciam domini Jhesus) inmensam et misericordiam in- finitam et spondet vitam, si assumatd), dicens: „Filius hominis non venit animas perdere, sed salvare“, Luce IX. f. 4), et apo- stolus Thymo.e) 1a 1°f)5): „Fidelis sermo et omni accepcione dignus, quia Christus venit in hunc mundum peccatores salvos facere“; et propter hoc donavit se homini peccatori sic [f. 24b' familiariter, ita dulciter, in tantum liberaliter. Illa diswadet for- titer, secum in promptu suos testes producens, iudicium mortis et mortem, — ista urget insuperabiliter et compellit, prout dicit apostolus 2a Cor. 2°g) 6): „Caritas dei urget nos“, adiuncta sibi confidencia in deum et speh) viva, testibus suis intimis et fide dignis, hiis pro sua parte spiritum Jhesu suavem, qui esuriem et sitim exaggerat in ardore, sempiternum spiritum hominis de- ducit, perhibens i) testimoniumk) Jhesu Christo et eius sacra- mento, testificans insuper intime et pro certo, quod vocemur et simusl) filii dei. In quo felici certamine et duello in plebe Christi iustum et sanctum est cedere caritati, tamquam omnium virtutum domine, supero cardine delapse rei, que sola est ma- 30 a) hic D 2; et cet. cod. b) venit corr. lenit A; venit B; lenit D I. 2. c) dei nostri loco domini Jhesu D 2. d) assumet D 2. e) Thymo. — 35 dignus, quia om. D 1. 2. f) posterius suppl. A; numerum om. B. g) po- sterius suppl. A; om. B et D I. 2. h) et spe om. B. . i) prohibens false AB ; perhibens D. 1. 2. k) om. D 2. 1) sumus false A et D 2. 1) Joann. IX. 39. 2) Cf. Lucae XV. I1—32. 3) v. in l. V, dist. X, c. 1, et in l. IV, art. V, c. 15, 16 et 17. 5) I. Tim. 4) Lucae IX. 56. 40 I. 15. 6) recte II. Cor. V. 14.
114 M. de Janow, Regulae V. et N. T., 1. I, tr. II, reg. IV, c. 3 et 4. 10 15 20 25 inanes, sicut scriptum est Jo. XI. g. 1): „In iudicium ego veni in mundum hunc, ut qui non vident, videant, et qui vident, ceci fiant.“ Et hoc est eciam, quod ipse per parabolam de filio prodigo declaravit: qui siquidem filius iam penitens, quanto 5 magis se patri exinanivit, tanto magis pater filium exaltavit 2) Habes eciam istius exemplum conpetens infra tractatu ul- timo 3) de glorioso divite ac eius amico paupere et panoso, in- ter quos fit honesta et dulcis concertacio mutua, humili- tatis videlicet amici pauperis a facie divitis, et dileccionis divitis gloriosi ad suum amicum pauperem. Ubi humilitas se abstrahit, hica) caritas inpaciens ad se amicum atrahit; illa terret, ista lenitb); illa turbat hominem, ista consolatur; illa adducit infirmitatem et sua propria scelera et minatur homini squalido sordibus mortem perpetuam, nisi dimittat sacramentum, — ista inducit graciam domini Jhesus) inmensam et misericordiam in- finitam et spondet vitam, si assumatd), dicens: „Filius hominis non venit animas perdere, sed salvare“, Luce IX. f. 4), et apo- stolus Thymo.e) 1a 1°f)5): „Fidelis sermo et omni accepcione dignus, quia Christus venit in hunc mundum peccatores salvos facere“; et propter hoc donavit se homini peccatori sic [f. 24b' familiariter, ita dulciter, in tantum liberaliter. Illa diswadet for- titer, secum in promptu suos testes producens, iudicium mortis et mortem, — ista urget insuperabiliter et compellit, prout dicit apostolus 2a Cor. 2°g) 6): „Caritas dei urget nos“, adiuncta sibi confidencia in deum et speh) viva, testibus suis intimis et fide dignis, hiis pro sua parte spiritum Jhesu suavem, qui esuriem et sitim exaggerat in ardore, sempiternum spiritum hominis de- ducit, perhibens i) testimoniumk) Jhesu Christo et eius sacra- mento, testificans insuper intime et pro certo, quod vocemur et simusl) filii dei. In quo felici certamine et duello in plebe Christi iustum et sanctum est cedere caritati, tamquam omnium virtutum domine, supero cardine delapse rei, que sola est ma- 30 a) hic D 2; et cet. cod. b) venit corr. lenit A; venit B; lenit D I. 2. c) dei nostri loco domini Jhesu D 2. d) assumet D 2. e) Thymo. — 35 dignus, quia om. D 1. 2. f) posterius suppl. A; numerum om. B. g) po- sterius suppl. A; om. B et D I. 2. h) et spe om. B. . i) prohibens false AB ; perhibens D. 1. 2. k) om. D 2. 1) sumus false A et D 2. 1) Joann. IX. 39. 2) Cf. Lucae XV. I1—32. 3) v. in l. V, dist. X, c. 1, et in l. IV, art. V, c. 15, 16 et 17. 5) I. Tim. 4) Lucae IX. 56. 40 I. 15. 6) recte II. Cor. V. 14.
Strana 115
Concertatio humilitatis et dilectionis. Plebei se ingerentes ad euc. 115 ter honorificata pulcre dileccionis et timoris et agnicionis et sancte speil), quoniam ipsam necesse est omnia a) vincere ex eo, quod fortis est ut mors dileccio, dura ut infernusb) emulacio, lampadese) eius, lampades ignis a facie dileccionis, aque multe non possunt extingwere caritatem2), et timorem istum diswaden- tem iustum est foras mittered), sicut scriptum est prima Jo. IIII°3): „Perfecta caritas foras mittit timorem.“ Capitulum quartume). Verumptamen quia in modernis et infaustis seculis secun- dum iam supradicta corda patrum a filiis sunt aversa, ita quod 10 sacerdotes et ministri altaris contempnunt et non curant plebeios ad cenam sui domini evocare neque satagunt cibum hunc cotti- dianum familie domini in tempore ministrare, nequaquam pu- tandum est fore molestum vel iniustum, si plebei se inpor- tune ingerant ad petendum et pociendum hoc pane pro eis condito et habundanter in vino et tritico stabilito. Valde siqui- dem excusati esse videntur hii, qui alias sunt invitati ad cenam a suo patrefamilias liberali et gracioso, si per servos vocari ne- glecti, solimet veniunt et per se instant monendum et peten- dum suamf) debitam liberacionem. Et si hii, qui alias com- 20 pelli debuerant, ab hostio per cecos et invidos nuncčios re- truduntur, talibus iam omni retromota verecundia licebit con- tendere per angustam portam ad cenam pro se paratam intrare, ymmo secundum ewangelium in locis pluribus bene videtur talium instancia pro dei sacramento et inportunitas esse pluri- 25 mum ad omnia commendata, utpote infra in tractatu ultimo declaratur 4). Qua igitur fronte vel quo ausu minister salutem populi dei impediet, qui constitutus est in id ipsum, ut promoveatg) 15 11) Sacerdotes invitare non curant ... iniustum laycos per se [sumere] 30 eucaristiam A. a) omnino D 2. b) inferius B. c) lampades — caritatem om. d) mittere, quia perferta caritas foras mittit timorem, neque D 1. 2. potest facile assignari via et modus oc. (cf. infra p. 116, lin. 24), D 1. 2. e) ita A rubr.; om. B. f) liberam del. et add. debitam A. g) om. B. 35 1) Cf. Eccli. XXIV. 24. 2) Cf. Cant. VIII. 6—7. 3) I. Joann. IV. 18. 4) v. l. V. dist. VII, c. 28—29, (f. etiam l. IV, art. V, c. 15—20. 8
Concertatio humilitatis et dilectionis. Plebei se ingerentes ad euc. 115 ter honorificata pulcre dileccionis et timoris et agnicionis et sancte speil), quoniam ipsam necesse est omnia a) vincere ex eo, quod fortis est ut mors dileccio, dura ut infernusb) emulacio, lampadese) eius, lampades ignis a facie dileccionis, aque multe non possunt extingwere caritatem2), et timorem istum diswaden- tem iustum est foras mittered), sicut scriptum est prima Jo. IIII°3): „Perfecta caritas foras mittit timorem.“ Capitulum quartume). Verumptamen quia in modernis et infaustis seculis secun- dum iam supradicta corda patrum a filiis sunt aversa, ita quod 10 sacerdotes et ministri altaris contempnunt et non curant plebeios ad cenam sui domini evocare neque satagunt cibum hunc cotti- dianum familie domini in tempore ministrare, nequaquam pu- tandum est fore molestum vel iniustum, si plebei se inpor- tune ingerant ad petendum et pociendum hoc pane pro eis condito et habundanter in vino et tritico stabilito. Valde siqui- dem excusati esse videntur hii, qui alias sunt invitati ad cenam a suo patrefamilias liberali et gracioso, si per servos vocari ne- glecti, solimet veniunt et per se instant monendum et peten- dum suamf) debitam liberacionem. Et si hii, qui alias com- 20 pelli debuerant, ab hostio per cecos et invidos nuncčios re- truduntur, talibus iam omni retromota verecundia licebit con- tendere per angustam portam ad cenam pro se paratam intrare, ymmo secundum ewangelium in locis pluribus bene videtur talium instancia pro dei sacramento et inportunitas esse pluri- 25 mum ad omnia commendata, utpote infra in tractatu ultimo declaratur 4). Qua igitur fronte vel quo ausu minister salutem populi dei impediet, qui constitutus est in id ipsum, ut promoveatg) 15 11) Sacerdotes invitare non curant ... iniustum laycos per se [sumere] 30 eucaristiam A. a) omnino D 2. b) inferius B. c) lampades — caritatem om. d) mittere, quia perferta caritas foras mittit timorem, neque D 1. 2. potest facile assignari via et modus oc. (cf. infra p. 116, lin. 24), D 1. 2. e) ita A rubr.; om. B. f) liberam del. et add. debitam A. g) om. B. 35 1) Cf. Eccli. XXIV. 24. 2) Cf. Cant. VIII. 6—7. 3) I. Joann. IV. 18. 4) v. l. V. dist. VII, c. 28—29, (f. etiam l. IV, art. V, c. 15—20. 8
Strana 116
116 M. de Janow, Regulae V. et N. T., 1. I, tr. II, reg. IV, c. 4 et 5. et procureta), et pro eo est sufficienter dotatus et ditatus, aut quare retrahere ab eorum cibo cottidiano domini Jhesu parvu- los conatur, qui missus est, utb) sedule invitaret, cum ipsemet dominus increpaverit suos discipulos impedientes parwlos ad se venire et alias tales et solum tales wlt regno celorum in- vestire et omnes ad se pervenire? Ad extremum hoc dicere pre- sumpsi tales, qui non gaudent de unione cum Christo populi christiani per crebram manducacionem sui corporis et sanguinis preciosi, neque gaudent de frequenti communione sacramenti 10 a plebeis penitencia salutari eosdem precedente ac eciam comi- tante, forte tales non agi dei spiritu, sed nec esse par- ticipes gracie et veritatis Jhesu Christi, quoniam ipse dominus1), ponens infallibilem discrecionem sui suavissimi spiri- tus et humani ac eorum, qui sunt ex contencione et parati sunt 15 ferrire omnes alios, dure iudicare sinistreque interpretari, dicit Mt. XII. e.2): „Qui non est mecum, adversum me est, et qui non colligit mecum, dispergit.“ Non autem est cum Jhesu om- nis, qui, alias ad hoc obligatus, negligit salutem animarum ope- rari illis viis, que viciniores ad salutem sunt invente hominibus 20 et concesse; adversum autem Christum Jhesum est omnis, qui non tantum negligit salutem proximorum, sed corrumpit et im- pedit atque salubri non congaudet veritati, prout esse tales vi- dentur omnes superius annotati. Insuper neque potest facile assignari via et modus, quo 25 plebs fidelis ad Christum et ad se invicem collecta uniatur, quam per hoc divinum et unitivum sacramentum, proute) satis infra3) erit declaratum. Per hoc namque familia sui domini ad mensam sepe vocata venit, se ad invicem dili- gere et in domo dei sui unius moris vinculo pacifico copulata 30 didicit, concorditer habitare, psallensd) et dicens 4): „Ecce, quam bonum et quam iocundum habitare fratres in unum“, sicut scriptum est 5): „In voce exultacionis et confessionis sonus epu- lantis"e) 5 35 a) procuretur B. b) om. B. c) prout — declaratum om. D 1. 2. d) psallens — habitare om. B (sic). e) post hanc vocem sequitur D 1. 2: Capitulum III (rubr.). Sed adhuc obstabis, dicens, quod nullomodo oc. 1) Cf. Rom. II. 8. 2) recte Lucae XI. 23. 3) v. l. IV, art. III, c. I sq., art. IV, c. 6, art. VII, c. 2, art. VIII, c. 1, 9. etc. (of. Kybal, M. Matěj 4) Psalm. CXXXII. 1. 5) Psalm. XLI. 5. 7 Janova, p. 93—94).
116 M. de Janow, Regulae V. et N. T., 1. I, tr. II, reg. IV, c. 4 et 5. et procureta), et pro eo est sufficienter dotatus et ditatus, aut quare retrahere ab eorum cibo cottidiano domini Jhesu parvu- los conatur, qui missus est, utb) sedule invitaret, cum ipsemet dominus increpaverit suos discipulos impedientes parwlos ad se venire et alias tales et solum tales wlt regno celorum in- vestire et omnes ad se pervenire? Ad extremum hoc dicere pre- sumpsi tales, qui non gaudent de unione cum Christo populi christiani per crebram manducacionem sui corporis et sanguinis preciosi, neque gaudent de frequenti communione sacramenti 10 a plebeis penitencia salutari eosdem precedente ac eciam comi- tante, forte tales non agi dei spiritu, sed nec esse par- ticipes gracie et veritatis Jhesu Christi, quoniam ipse dominus1), ponens infallibilem discrecionem sui suavissimi spiri- tus et humani ac eorum, qui sunt ex contencione et parati sunt 15 ferrire omnes alios, dure iudicare sinistreque interpretari, dicit Mt. XII. e.2): „Qui non est mecum, adversum me est, et qui non colligit mecum, dispergit.“ Non autem est cum Jhesu om- nis, qui, alias ad hoc obligatus, negligit salutem animarum ope- rari illis viis, que viciniores ad salutem sunt invente hominibus 20 et concesse; adversum autem Christum Jhesum est omnis, qui non tantum negligit salutem proximorum, sed corrumpit et im- pedit atque salubri non congaudet veritati, prout esse tales vi- dentur omnes superius annotati. Insuper neque potest facile assignari via et modus, quo 25 plebs fidelis ad Christum et ad se invicem collecta uniatur, quam per hoc divinum et unitivum sacramentum, proute) satis infra3) erit declaratum. Per hoc namque familia sui domini ad mensam sepe vocata venit, se ad invicem dili- gere et in domo dei sui unius moris vinculo pacifico copulata 30 didicit, concorditer habitare, psallensd) et dicens 4): „Ecce, quam bonum et quam iocundum habitare fratres in unum“, sicut scriptum est 5): „In voce exultacionis et confessionis sonus epu- lantis"e) 5 35 a) procuretur B. b) om. B. c) prout — declaratum om. D 1. 2. d) psallens — habitare om. B (sic). e) post hanc vocem sequitur D 1. 2: Capitulum III (rubr.). Sed adhuc obstabis, dicens, quod nullomodo oc. 1) Cf. Rom. II. 8. 2) recte Lucae XI. 23. 3) v. l. IV, art. III, c. I sq., art. IV, c. 6, art. VII, c. 2, art. VIII, c. 1, 9. etc. (of. Kybal, M. Matěj 4) Psalm. CXXXII. 1. 5) Psalm. XLI. 5. 7 Janova, p. 93—94).
Strana 117
Impeditores et modus uniendi per euc. Quinque obiecta contra fr. c. 117 Capitulum quintuma). Sed scio, quid adhuc mente palpitas niterisque hiis obstare, dicens, quod nullomodo hoc convenit, ut tantum et tale atque summum ecclesie sacramentum ita cottidie et communiter po- pulus christianus manducaret, quoniam necesse esset hecb) in- conveniencia ad illud consequi manifeste: Primum scilicet, quod sanctum dare [f. 25a] canibus eve- niret contra dominicum preceptum, ubi dicitur 1): „Nolite sanc- tum dare canibus." Secundum est, quod plurimosc) inde contingeret sibi 10 iudicium bibere et manducare secundumd) apostolum inquien- tem 2): „Qui autem manducat et bibit." Tercium est, quod veniret in contemptum et per con- sequens in magnam irreverenciam beneficium redempcionis Jhesu Christi, contrae) quod tunc apostolus Hebr.3): „Rursum cruci- 15 figentes in semetipsis Christum Jhesum et ostentui habentes." Quartum, quod tunc populus tantum ex consuetudine dei sacramentum prophanaret, scripturaf) reclamante, que dicit 4): „Vitula Effraym docta diligere trituram." Quintum, quod layci equiparati sacerdotibus exinde vi- 20 derenturs). Sed ad istas tuas instancias et tuum zelum non secundum scienciam, et qui non est ex scripturis, satis respondi in tractatu meo ultimo sepedicto huius libri 5). Verumptamen et nunc tibi occurens, dicere audeo, quod tuum consilium, qui sic swades h) sa- 25 cramentum hoc deii) non esse cottidie velk) frequenter per dei po- pulum manducandum, per omnia tale esse videtur ] iudicium, quale Judeorum, qui dominum Jhesum interficientes, inquiebant 6): „Si 1) Nota totum diligenter A. Obiecta contra frequentem communionem D 1. 2 (rubr.). 30 a) ita A rubr., om. B. b) om. D 1. 2. c) plurimum B. d) secun- e) contra quod — ostentui habentes om. D 1. 2. dum — bibit om. D 1. 2. f) scriptura — trituram om. D 1. 2. g) post hanc vocem sequitur D I. 2: Ad hec dicere audeo, quod volens evitare oc., v. infra p. 118, lin. 16. h) ita B; swadens false A. i) om. B. k) ut corr. vel A; ut B. 35 1) Matth. VII. 6. 2) I. Cor. XI. 29. 3) Hebr. VI. 6. 4) Oseae 5) af. librum V. passim. 6) Joann. XI. 48; auctor non integra X. II. verba loci adfert.
Impeditores et modus uniendi per euc. Quinque obiecta contra fr. c. 117 Capitulum quintuma). Sed scio, quid adhuc mente palpitas niterisque hiis obstare, dicens, quod nullomodo hoc convenit, ut tantum et tale atque summum ecclesie sacramentum ita cottidie et communiter po- pulus christianus manducaret, quoniam necesse esset hecb) in- conveniencia ad illud consequi manifeste: Primum scilicet, quod sanctum dare [f. 25a] canibus eve- niret contra dominicum preceptum, ubi dicitur 1): „Nolite sanc- tum dare canibus." Secundum est, quod plurimosc) inde contingeret sibi 10 iudicium bibere et manducare secundumd) apostolum inquien- tem 2): „Qui autem manducat et bibit." Tercium est, quod veniret in contemptum et per con- sequens in magnam irreverenciam beneficium redempcionis Jhesu Christi, contrae) quod tunc apostolus Hebr.3): „Rursum cruci- 15 figentes in semetipsis Christum Jhesum et ostentui habentes." Quartum, quod tunc populus tantum ex consuetudine dei sacramentum prophanaret, scripturaf) reclamante, que dicit 4): „Vitula Effraym docta diligere trituram." Quintum, quod layci equiparati sacerdotibus exinde vi- 20 derenturs). Sed ad istas tuas instancias et tuum zelum non secundum scienciam, et qui non est ex scripturis, satis respondi in tractatu meo ultimo sepedicto huius libri 5). Verumptamen et nunc tibi occurens, dicere audeo, quod tuum consilium, qui sic swades h) sa- 25 cramentum hoc deii) non esse cottidie velk) frequenter per dei po- pulum manducandum, per omnia tale esse videtur ] iudicium, quale Judeorum, qui dominum Jhesum interficientes, inquiebant 6): „Si 1) Nota totum diligenter A. Obiecta contra frequentem communionem D 1. 2 (rubr.). 30 a) ita A rubr., om. B. b) om. D 1. 2. c) plurimum B. d) secun- e) contra quod — ostentui habentes om. D 1. 2. dum — bibit om. D 1. 2. f) scriptura — trituram om. D 1. 2. g) post hanc vocem sequitur D I. 2: Ad hec dicere audeo, quod volens evitare oc., v. infra p. 118, lin. 16. h) ita B; swadens false A. i) om. B. k) ut corr. vel A; ut B. 35 1) Matth. VII. 6. 2) I. Cor. XI. 29. 3) Hebr. VI. 6. 4) Oseae 5) af. librum V. passim. 6) Joann. XI. 48; auctor non integra X. II. verba loci adfert.
Strana 118
118 M. de Janow, Regulae V. et N. T., 1. I, tr. Il, reg. IV, c. 5. 10 dimittimus eum sic, omnes credent in eum. Et videtura), quia nichil proficimus: ecce, totus mundus abiit post eum. Et ne forte veniant Romani et tollant gentem nostram et locum nostrum." Sed in consilium eorum non veniat anima mea, quoniam unum 5 inconveniens suis malignis et fatuis et contra scripturas evitare mollientes, in multa et maxima inconveniencia inciderunt, ut iam toti orbi est publicatum, quoniam deum suum et dominum contumeliis affectum occiderunt, et postremo illud incomodum, quod vehementer timebant, eis accidit, quia venerunt postea Romani et gente eorum trucidata et captivata et locum simul eorum abstulerunt. Ita eciam in consilium tuum non veniat anima meab). Nam incursasti in illud ve, quod tibi dominus minatur, dicens Math. XXIII. sepe iam allegatum 1): „Ve vobis, scribe et Pharisei ypocrite, qui clauditis regnum celorum ante 15 alios, vos enim non intratis nec volentes sinitis introire." Volens enim evitare, ne ad panem filiorum canes admit- tas, panem filiorum cottidianum eis abstrahens, filios permittis crudeliter sine pane interire. Sicque poscenti panem suum filio durum eidem lapidem contulisti2). Et illud, quod inconveniens 20 tu reputas et cupis evitare, maius incursasc), cum te utique oporteat saltemd) semel in anno omnibus passim, bonis et ma- lis, sacramentum ministrare, quie) procul omni dubio inmun- diores et peiores, quanto minus illud suum bonum unum et maximum per totum annum non curarunt. Quis enim potest 25 dubitare, quodf) in agro dominico triticum supers) seminata zyzania usque ad messem utraque concrescunth), boni pisces et mali in sagena adhuc ad littus trahuntur et canes inpudentissimi et sues adhuc in dei ecclesia tollerantur? Quo modo igitur tu vis unum pene inevitabile precavere, cum ipse dominus Jhesus 30 in se non esse usquequaque vitandum preostendit, si videlicet mali cum bonis manducent i) illud divini iudicii sacramentumk) quando ipsum inter beatos apostolos et inde traditori et dya- bolo ministravit? 16) An solum bonis sit id porrigendum sacramentum D 2. in marg. sup. 35 a) videtis B. b) tua corr. mea A. c) incurras D 1. d) om. D 2. e) qui — non curarunt om. D 1. 2. f) ita A, B et D 2; quin D I. k) sacri- i) manducarent D 2. 8) et super D 2. b) crescunt D 2. ficium B. 1) Matth. XXIII. 13. 2) Cf. Matth. VII. 9.
118 M. de Janow, Regulae V. et N. T., 1. I, tr. Il, reg. IV, c. 5. 10 dimittimus eum sic, omnes credent in eum. Et videtura), quia nichil proficimus: ecce, totus mundus abiit post eum. Et ne forte veniant Romani et tollant gentem nostram et locum nostrum." Sed in consilium eorum non veniat anima mea, quoniam unum 5 inconveniens suis malignis et fatuis et contra scripturas evitare mollientes, in multa et maxima inconveniencia inciderunt, ut iam toti orbi est publicatum, quoniam deum suum et dominum contumeliis affectum occiderunt, et postremo illud incomodum, quod vehementer timebant, eis accidit, quia venerunt postea Romani et gente eorum trucidata et captivata et locum simul eorum abstulerunt. Ita eciam in consilium tuum non veniat anima meab). Nam incursasti in illud ve, quod tibi dominus minatur, dicens Math. XXIII. sepe iam allegatum 1): „Ve vobis, scribe et Pharisei ypocrite, qui clauditis regnum celorum ante 15 alios, vos enim non intratis nec volentes sinitis introire." Volens enim evitare, ne ad panem filiorum canes admit- tas, panem filiorum cottidianum eis abstrahens, filios permittis crudeliter sine pane interire. Sicque poscenti panem suum filio durum eidem lapidem contulisti2). Et illud, quod inconveniens 20 tu reputas et cupis evitare, maius incursasc), cum te utique oporteat saltemd) semel in anno omnibus passim, bonis et ma- lis, sacramentum ministrare, quie) procul omni dubio inmun- diores et peiores, quanto minus illud suum bonum unum et maximum per totum annum non curarunt. Quis enim potest 25 dubitare, quodf) in agro dominico triticum supers) seminata zyzania usque ad messem utraque concrescunth), boni pisces et mali in sagena adhuc ad littus trahuntur et canes inpudentissimi et sues adhuc in dei ecclesia tollerantur? Quo modo igitur tu vis unum pene inevitabile precavere, cum ipse dominus Jhesus 30 in se non esse usquequaque vitandum preostendit, si videlicet mali cum bonis manducent i) illud divini iudicii sacramentumk) quando ipsum inter beatos apostolos et inde traditori et dya- bolo ministravit? 16) An solum bonis sit id porrigendum sacramentum D 2. in marg. sup. 35 a) videtis B. b) tua corr. mea A. c) incurras D 1. d) om. D 2. e) qui — non curarunt om. D 1. 2. f) ita A, B et D 2; quin D I. k) sacri- i) manducarent D 2. 8) et super D 2. b) crescunt D 2. ficium B. 1) Matth. XXIII. 13. 2) Cf. Matth. VII. 9.
Strana 119
Responsio ad 1. et 2. obiectum contra fr. c. 119 Sia) vero illudb) de canibus optas auctoritate pro te aductac) responderi, lege in tractatu ultimo 1) superius memorato, simi- liter ea, que paulo post lacius sunt dicenda, et quomodo iustum et sanctum eciam est iniquos hoc plenum iudiciis divinis sa- cramentum manducare, cum sit positum in ruinam ac resurrec- cionem multorum in Israel 2). Et ipsum est lapis offensionis et petra scandali omnibus, qui ore deum confitentur, operibus au- tem negant 3). Et d) per hoc, si tibi videbitur, satisfactum accipies illi pro- posicioni secunde, quam ponebas pro inconveniente, dicens, 10 quod quam plurimos contingeret sic suum bibere iudicium et manducare. Hoc inquame) sacramentum et panis divinus unica, singularis et maxima probacio et examen, ac veluti quoddam gympnasium est positum seu positus cuilibet christiano, ut in eo se exerceat et seipsum cottidie iudicet, si gratusf) existit deo 15 suo et domino Jhesu Christo et si s) eum timeat et diligat, qui eum redemit corpore et sanguine suo precioso. Quapropter valde admodum notanter et figurative in h) verbo dei de hoc sacramento dictum esti) in scriptura Exod. XVI. supra alle- gatak) 4): „Ecce, ego pluam vobis panem de celo: egrediatur 20 populus et colligat, que sufficiunt per singulos dies". Et sequi- tur multum ad propositum: „ut temptem1) eum, utrum ambulet in lege mea an non.“ Et ad hoc idemm) Salomonn) Proverb. XXIII. a.5): „Quando sederis, ut comedas cum principe, dili- genter attende, que sunt apposita°) ante faciem tuam, et statue 25 cultrum in gutture tuo, si?) tamen habes in potestate f. 25b animam tuam"), et non desideres de cibis eius, in quo est panis mendacii.“ Atque apostolus 6): „Probetr) autem seipsum homo et sic de pane illo edat et de calice bibat.“ Ecce, quomodo apostolus notanter dicit: „Probet se homo et sic edat.“ Et non 30 5 13) Probet seipsum homo et sic d ...Probacio maxima inevi[tabilis] A. a) Si — et quomodo om. D 1. 2, contin.: Justum enim oc. b) post e) enim corr. A ; illi B. c) om. D 1. d) Et — manducare om. D 1. 2. D 1. 2. f) signatus (sic) B. g) et sic B. h) post ras. A; in B, a D 1. 2. i) add. A in marg. k) supra allegata om. D 1. 2. 1) temptet B. m) Et ad hoc idem om. B. n) om. D 2. o) posita D 2. P) si — men- dacii om. D 1. 2. q) ita A post corr.; potestatem in animam tuam B, prout etiam A ante corr. r) Probet — apostolus, sed om. D 1. 2. 35 1) Cf. l. V, dist. VII, c. 28. 2) Cf. Lucae II. 34. 3) Cf. I. Petri 6) I. Cor. XI. 28. II. 8. 4) Exodi XVI. 4. 5) Proverb. XXIII. 1—3. 40
Responsio ad 1. et 2. obiectum contra fr. c. 119 Sia) vero illudb) de canibus optas auctoritate pro te aductac) responderi, lege in tractatu ultimo 1) superius memorato, simi- liter ea, que paulo post lacius sunt dicenda, et quomodo iustum et sanctum eciam est iniquos hoc plenum iudiciis divinis sa- cramentum manducare, cum sit positum in ruinam ac resurrec- cionem multorum in Israel 2). Et ipsum est lapis offensionis et petra scandali omnibus, qui ore deum confitentur, operibus au- tem negant 3). Et d) per hoc, si tibi videbitur, satisfactum accipies illi pro- posicioni secunde, quam ponebas pro inconveniente, dicens, 10 quod quam plurimos contingeret sic suum bibere iudicium et manducare. Hoc inquame) sacramentum et panis divinus unica, singularis et maxima probacio et examen, ac veluti quoddam gympnasium est positum seu positus cuilibet christiano, ut in eo se exerceat et seipsum cottidie iudicet, si gratusf) existit deo 15 suo et domino Jhesu Christo et si s) eum timeat et diligat, qui eum redemit corpore et sanguine suo precioso. Quapropter valde admodum notanter et figurative in h) verbo dei de hoc sacramento dictum esti) in scriptura Exod. XVI. supra alle- gatak) 4): „Ecce, ego pluam vobis panem de celo: egrediatur 20 populus et colligat, que sufficiunt per singulos dies". Et sequi- tur multum ad propositum: „ut temptem1) eum, utrum ambulet in lege mea an non.“ Et ad hoc idemm) Salomonn) Proverb. XXIII. a.5): „Quando sederis, ut comedas cum principe, dili- genter attende, que sunt apposita°) ante faciem tuam, et statue 25 cultrum in gutture tuo, si?) tamen habes in potestate f. 25b animam tuam"), et non desideres de cibis eius, in quo est panis mendacii.“ Atque apostolus 6): „Probetr) autem seipsum homo et sic de pane illo edat et de calice bibat.“ Ecce, quomodo apostolus notanter dicit: „Probet se homo et sic edat.“ Et non 30 5 13) Probet seipsum homo et sic d ...Probacio maxima inevi[tabilis] A. a) Si — et quomodo om. D 1. 2, contin.: Justum enim oc. b) post e) enim corr. A ; illi B. c) om. D 1. d) Et — manducare om. D 1. 2. D 1. 2. f) signatus (sic) B. g) et sic B. h) post ras. A; in B, a D 1. 2. i) add. A in marg. k) supra allegata om. D 1. 2. 1) temptet B. m) Et ad hoc idem om. B. n) om. D 2. o) posita D 2. P) si — men- dacii om. D 1. 2. q) ita A post corr.; potestatem in animam tuam B, prout etiam A ante corr. r) Probet — apostolus, sed om. D 1. 2. 35 1) Cf. l. V, dist. VII, c. 28. 2) Cf. Lucae II. 34. 3) Cf. I. Petri 6) I. Cor. XI. 28. II. 8. 4) Exodi XVI. 4. 5) Proverb. XXIII. 1—3. 40
Strana 120
120 M. de Janow, Regulae V. et N. T., 1. I, tr. Il, reg. IV, c. 5. dicit apostolus, ut moderni aversores populi ab hoc sacramento inquiunt, dicentes: „Probet se homo, et sic edat, si dignum se reperit, vel non edat, si indignum se adinvenerit.“ Non ita dicit apostolus, sed: „Probet sea) homo“, videlicetb) si dignus est, ut dignificetur adhuc. Et secundume) aliam scripturam 1): „Mundis manibus addat mundiciam.“ Et si indignus est, probetd) se in- dignume) etf) doleat, et deponat reatum se indignificantem et sic utique de panes) illo edath) et de calice bibat. Et hoc est manifeste doctrina beati Augustini De ecclesiasticis doctrinisi), 10 ut infra apparebit 2). Non igitur profecto bene videntur consulere dei plebik) prenotati suasores, cum dicunt: „Si es paratus, accedas, si non es, non accedas, quamdiu fueris inparatus“, (1) tum quia se pre- paratum nullus audet aut potest dicere, cum dicat Salomon Pro- verb. XX. c.3): „Quis potest dicere: mundum est cor meum, purus sum a peccato“; et dominus in ewangelio1) 4): „Sic vos, cum omnia feceritis, dicite: servi inutiles sumus“; et m) sic Johannes in canonica sua 1a Jo. 1° 5): „Si dixerimus, quia peccatum non habemus“, etc.; (2) tum quia nullus potest cogno- 20 scere, si dignus est vel indignus in hac vita, cum „nemo scit. an amore vel odio dignus sit, sed omnia in futurum reservan- tur incerta, eo quod universa eque evenientn) iusto et impio°), bono et malo, mundo et inmundo, ymmolanti victimas et sacri- ficia contempnenti“, Ecclesiastes IX. a.6), vel an habeat vel non 25 habeat caritatem, prout?) in tractatu ultimo ostenditur 7). Et vide hos aversores, quomodo „eorum sermo ut cancer serpit“s) valde enim in promptu est eis pro se allegare Augustinum, 15 2) Probet se ipsum homo et sic de pane illo edat, etc., ad quem sen- sum est accipiendum A ad calc. fol. sup. Nota bene A. Qui non volunt nisi 30 preparatos ad dominicam mensam admittere D 2. a) seipsum D 2. b) om. B. c) secundum aliam scripturam om. B et D 2. d) et probet D 2. e) post corr. A. f) om. D 2. g) post corr. A. h) edat, etc. D 1. 2. ceteris om. i) eras. A. k) plebi, qui suadentes 1) Luce 17 posterius suppl. A in marg.; om. Bet DI. 2. dicunt D 1. 2. 35 (Luce 17: Sic vos). m) Et 1a Joh. 1° D 1. 2. n) evenient A et B; eve- niant D 1. 2. 0) impio recte D 1. 2; pio A ct B. P) prout — ostenditur D 1. 2. om. 40 1) Job. XVII. 9: mundis manibus addet fortitudinem. 2) v. l. III, 5) I. Joan. I. 8. 3) Proverb. XX. 9. 4) Lucae XVII. 10. tr. III, c. 25. 8) II. Tim. II. 17. 6) Ecclesiastes LY, 1—2. 7) Cf. I. V, dist. X, c. 13.
120 M. de Janow, Regulae V. et N. T., 1. I, tr. Il, reg. IV, c. 5. dicit apostolus, ut moderni aversores populi ab hoc sacramento inquiunt, dicentes: „Probet se homo, et sic edat, si dignum se reperit, vel non edat, si indignum se adinvenerit.“ Non ita dicit apostolus, sed: „Probet sea) homo“, videlicetb) si dignus est, ut dignificetur adhuc. Et secundume) aliam scripturam 1): „Mundis manibus addat mundiciam.“ Et si indignus est, probetd) se in- dignume) etf) doleat, et deponat reatum se indignificantem et sic utique de panes) illo edath) et de calice bibat. Et hoc est manifeste doctrina beati Augustini De ecclesiasticis doctrinisi), 10 ut infra apparebit 2). Non igitur profecto bene videntur consulere dei plebik) prenotati suasores, cum dicunt: „Si es paratus, accedas, si non es, non accedas, quamdiu fueris inparatus“, (1) tum quia se pre- paratum nullus audet aut potest dicere, cum dicat Salomon Pro- verb. XX. c.3): „Quis potest dicere: mundum est cor meum, purus sum a peccato“; et dominus in ewangelio1) 4): „Sic vos, cum omnia feceritis, dicite: servi inutiles sumus“; et m) sic Johannes in canonica sua 1a Jo. 1° 5): „Si dixerimus, quia peccatum non habemus“, etc.; (2) tum quia nullus potest cogno- 20 scere, si dignus est vel indignus in hac vita, cum „nemo scit. an amore vel odio dignus sit, sed omnia in futurum reservan- tur incerta, eo quod universa eque evenientn) iusto et impio°), bono et malo, mundo et inmundo, ymmolanti victimas et sacri- ficia contempnenti“, Ecclesiastes IX. a.6), vel an habeat vel non 25 habeat caritatem, prout?) in tractatu ultimo ostenditur 7). Et vide hos aversores, quomodo „eorum sermo ut cancer serpit“s) valde enim in promptu est eis pro se allegare Augustinum, 15 2) Probet se ipsum homo et sic de pane illo edat, etc., ad quem sen- sum est accipiendum A ad calc. fol. sup. Nota bene A. Qui non volunt nisi 30 preparatos ad dominicam mensam admittere D 2. a) seipsum D 2. b) om. B. c) secundum aliam scripturam om. B et D 2. d) et probet D 2. e) post corr. A. f) om. D 2. g) post corr. A. h) edat, etc. D 1. 2. ceteris om. i) eras. A. k) plebi, qui suadentes 1) Luce 17 posterius suppl. A in marg.; om. Bet DI. 2. dicunt D 1. 2. 35 (Luce 17: Sic vos). m) Et 1a Joh. 1° D 1. 2. n) evenient A et B; eve- niant D 1. 2. 0) impio recte D 1. 2; pio A ct B. P) prout — ostenditur D 1. 2. om. 40 1) Job. XVII. 9: mundis manibus addet fortitudinem. 2) v. l. III, 5) I. Joan. I. 8. 3) Proverb. XX. 9. 4) Lucae XVII. 10. tr. III, c. 25. 8) II. Tim. II. 17. 6) Ecclesiastes LY, 1—2. 7) Cf. I. V, dist. X, c. 13.
Strana 121
Responsio ad 2. obiectum contra fr. c. 121 qui dicit 1): „Sacramentum hoc cottidie manducare nec laudo nec vitupero, omni autem die dominico perswadeo et exhor- tora).“ Et tamen hoc ipsib), quod Augustinus vituperare noluit aut verius") non presumpsit, isti simpliciter audent vitu- perare et detestari, scilicet quod populus dei sacramentum cot- tidie manducaret. Et quod Augustinus est hortatus, scilicet omni die dominico manducare, isti autem suas plebes non tan- tum ad id non hortantur, sed amplius diswadent et repellunt; (3) tum quia, si talis se probat indignum, id estd) aliqua affeccionee) peccandi detentum, ideo non manducat. Illef), sicuti infra in 10 tractatu predicto2) probatur, suum reatum duplicabit: primum ideo, quia graciam acceptam amisit et offendit, secundum, quia graciam sibi promptam et pro se et ad suum remedium magnis dei sui laboribus, doloribus et erumpniss) comparatam abiecit et contempsit, et hoc propter vile peccatum et dyaboli posses- 15 sionem. Item unum peccatum iam incurrit, per quod deum suum iam offendith), secundum et maius, quia amplius peccare intendit et dominum Jhesum in seipso amplius crucifigere et ostentui habere non formidat, et ideo non accedit, ad instar cuiuslibet malefici, qui iudice et domino offenso noni) wlt et 20 contempnit iudici propinquarek). Ita talis, aliquid mundanum de Christo Jhesu sompnians, quia non accedit ob peccatum ad sa- cramentum, credit se per hoc minus offendere dominum Jhesum per peccatum vel eidem eo minus propinquare1). Qui utique deus, ulcionum dominus, ubique plene et incommutabiliter as- sistit, cuiuslibet malicie velox testis3). Unde dictum est 4): „Quo ibo a spiritu tuo et quo a facie tua fugiam? Sim) ascendero in celum, tu illic es, si descendero ad infernum, ades. 5 25 1) [Sacramentum diel dominico communicandum secundum Augu- stinum A. 12) Duplicat reatum, qni non acc€edit] propter peccatum A. 30 a) swadeo et hortor D 2. b) hoc ipsi hoc A et B; hoc ipsi D I. 2. e) affliccione (sic) D 2. c) forte verius D 2. d) id est om. D 2. f) et sic suum reatum duplicavit D 1.2. g) erumpniis corr. erumpnis A; erumpniis B et D I ; erumpnis D 2. h) post corr. A; offendamus (sic) B. i) et non D 2. k) apropinquare D 2. 1) apropinquare D 2. m) Si ades om. D 1. 2. — 35 1) S. Augustini l. de eccles. dogmat. c. 53, ap. Migne, PL, t. 42, p. 1217. 2) v. l. V, dist. VII, c. 9. 4) Psalm. CXXXVIII. 3) Cf. Malach. III. 5. 7—8. 40
Responsio ad 2. obiectum contra fr. c. 121 qui dicit 1): „Sacramentum hoc cottidie manducare nec laudo nec vitupero, omni autem die dominico perswadeo et exhor- tora).“ Et tamen hoc ipsib), quod Augustinus vituperare noluit aut verius") non presumpsit, isti simpliciter audent vitu- perare et detestari, scilicet quod populus dei sacramentum cot- tidie manducaret. Et quod Augustinus est hortatus, scilicet omni die dominico manducare, isti autem suas plebes non tan- tum ad id non hortantur, sed amplius diswadent et repellunt; (3) tum quia, si talis se probat indignum, id estd) aliqua affeccionee) peccandi detentum, ideo non manducat. Illef), sicuti infra in 10 tractatu predicto2) probatur, suum reatum duplicabit: primum ideo, quia graciam acceptam amisit et offendit, secundum, quia graciam sibi promptam et pro se et ad suum remedium magnis dei sui laboribus, doloribus et erumpniss) comparatam abiecit et contempsit, et hoc propter vile peccatum et dyaboli posses- 15 sionem. Item unum peccatum iam incurrit, per quod deum suum iam offendith), secundum et maius, quia amplius peccare intendit et dominum Jhesum in seipso amplius crucifigere et ostentui habere non formidat, et ideo non accedit, ad instar cuiuslibet malefici, qui iudice et domino offenso noni) wlt et 20 contempnit iudici propinquarek). Ita talis, aliquid mundanum de Christo Jhesu sompnians, quia non accedit ob peccatum ad sa- cramentum, credit se per hoc minus offendere dominum Jhesum per peccatum vel eidem eo minus propinquare1). Qui utique deus, ulcionum dominus, ubique plene et incommutabiliter as- sistit, cuiuslibet malicie velox testis3). Unde dictum est 4): „Quo ibo a spiritu tuo et quo a facie tua fugiam? Sim) ascendero in celum, tu illic es, si descendero ad infernum, ades. 5 25 1) [Sacramentum diel dominico communicandum secundum Augu- stinum A. 12) Duplicat reatum, qni non acc€edit] propter peccatum A. 30 a) swadeo et hortor D 2. b) hoc ipsi hoc A et B; hoc ipsi D I. 2. e) affliccione (sic) D 2. c) forte verius D 2. d) id est om. D 2. f) et sic suum reatum duplicavit D 1.2. g) erumpniis corr. erumpnis A; erumpniis B et D I ; erumpnis D 2. h) post corr. A; offendamus (sic) B. i) et non D 2. k) apropinquare D 2. 1) apropinquare D 2. m) Si ades om. D 1. 2. — 35 1) S. Augustini l. de eccles. dogmat. c. 53, ap. Migne, PL, t. 42, p. 1217. 2) v. l. V, dist. VII, c. 9. 4) Psalm. CXXXVIII. 3) Cf. Malach. III. 5. 7—8. 40
Strana 122
122 M. de Janow, Regulae V. et N. T., 1. I, tr. II, reg. II, c. 5 et 6. 20 Consulcius igitura) cum Christi plebe agerent iam dicti consultores, si cum apostolo et beato Augustino ita pecca- toribus persuaderent, dicentes: Probet seb) homo, si dolet de suis peccatis et wlt cessare a dei sui offensa. Sin autem pro- bat se minus penitere vel non penitere et mentem habere pec- cati alicuius in affectu, cito doleat et pulset et clamet cito in fortitudine ad dominum, exhibeat se sacerdoti, ut oret pro ipso, et sic utique de pane illo edat et de calice bibat. Non accedat ullo modo cum proposito peccandi, quia sic iudicium sibi man- 10 ducaret et reus esset corporis et sanguinis domini, et nullo modo dimittat propter propositum peccandi, quia sic iehenname) sibi duplicaret et nimis constringeret vincula suorum peccato- rum, ab obstinacione in peccatis ipsum exinde committante. Sed quid igitur, peccator, facies, si in peccato dampnacio 15 est in promptu et non manducare propter peccatum duplex dampnacio tibi subito preparaturd)? Hoc facies, mi filie) dilec- tissime, quod fecit filius prodigus1), pastor porcorum in longin- qua regione: Redi, prevaricator, ad tuum cor dicendo: Quanti mercenarii in domo patris mei habundant panibus. Ego autem hic fame pereo. Et sic surge, qui dormis, [f. 26a] surge, dimitte peccatum propter Jhesum Christum. Noli ipsum amplius cruci- figere in teipso. Humiliare sub potenti manu dei, dic patri tuof) Pater, peccavi in celum et coram te, et iam non sums) dignus vocari filius tuus; fach) mei) sicut unum de mercenariis tuis, 25 etc. Et tunc experieris pietatem inmensam tui patris, cum eo vitulum saginatum manducando. Et sic accedes dignus utique ad hoc divinum sacramentumk). 1) [Quid] facere debent, qui in proposito sunt [manducjandi A. 3) Nota bene A. Probare seipsum D 1. Quid est probare seipsum 30 D 2 (rubr.). 35 a) ergo D 2. c) gehennam D 1. 2. d) post b) seipsum D 2. ras. A; preparetur D 1. 2. e) post ras. A; filii D 2. f) tu corr. tuo A. g) post corr. A. h) fac — tuis om. D 1. 2. i) add. A in marg. k) post hanc vocem D 1. contin. Cap. III (rubr.). Licet maximum malum sit oc.; D 2. autem habet: quia 21 Paralipom. [XXX. 18—19]: „Dominus bonus pro- piciabitur cunctis, qui in toto corde requirunt dominum deum patrum suo rum, et non imputabitur eis, quod minus sanctificati sunt.“ Cap. 4 (rubr.). Licet oc. 1) Cf. Lucae XV. II sq.
122 M. de Janow, Regulae V. et N. T., 1. I, tr. II, reg. II, c. 5 et 6. 20 Consulcius igitura) cum Christi plebe agerent iam dicti consultores, si cum apostolo et beato Augustino ita pecca- toribus persuaderent, dicentes: Probet seb) homo, si dolet de suis peccatis et wlt cessare a dei sui offensa. Sin autem pro- bat se minus penitere vel non penitere et mentem habere pec- cati alicuius in affectu, cito doleat et pulset et clamet cito in fortitudine ad dominum, exhibeat se sacerdoti, ut oret pro ipso, et sic utique de pane illo edat et de calice bibat. Non accedat ullo modo cum proposito peccandi, quia sic iudicium sibi man- 10 ducaret et reus esset corporis et sanguinis domini, et nullo modo dimittat propter propositum peccandi, quia sic iehenname) sibi duplicaret et nimis constringeret vincula suorum peccato- rum, ab obstinacione in peccatis ipsum exinde committante. Sed quid igitur, peccator, facies, si in peccato dampnacio 15 est in promptu et non manducare propter peccatum duplex dampnacio tibi subito preparaturd)? Hoc facies, mi filie) dilec- tissime, quod fecit filius prodigus1), pastor porcorum in longin- qua regione: Redi, prevaricator, ad tuum cor dicendo: Quanti mercenarii in domo patris mei habundant panibus. Ego autem hic fame pereo. Et sic surge, qui dormis, [f. 26a] surge, dimitte peccatum propter Jhesum Christum. Noli ipsum amplius cruci- figere in teipso. Humiliare sub potenti manu dei, dic patri tuof) Pater, peccavi in celum et coram te, et iam non sums) dignus vocari filius tuus; fach) mei) sicut unum de mercenariis tuis, 25 etc. Et tunc experieris pietatem inmensam tui patris, cum eo vitulum saginatum manducando. Et sic accedes dignus utique ad hoc divinum sacramentumk). 1) [Quid] facere debent, qui in proposito sunt [manducjandi A. 3) Nota bene A. Probare seipsum D 1. Quid est probare seipsum 30 D 2 (rubr.). 35 a) ergo D 2. c) gehennam D 1. 2. d) post b) seipsum D 2. ras. A; preparetur D 1. 2. e) post ras. A; filii D 2. f) tu corr. tuo A. g) post corr. A. h) fac — tuis om. D 1. 2. i) add. A in marg. k) post hanc vocem D 1. contin. Cap. III (rubr.). Licet maximum malum sit oc.; D 2. autem habet: quia 21 Paralipom. [XXX. 18—19]: „Dominus bonus pro- piciabitur cunctis, qui in toto corde requirunt dominum deum patrum suo rum, et non imputabitur eis, quod minus sanctificati sunt.“ Cap. 4 (rubr.). Licet oc. 1) Cf. Lucae XV. II sq.
Strana 123
Responsio ad 2. et 3. obiectum contra fr. c. 123 Capitulum sextum.a) Dehinc inconvenientib), quod in tercio loco et quarto tua opinione nubila posuisti, satis ex hiis, que dicta sunt et infra in ultimo tractatu 1) dicentur, colligere poteris, quod te non oporteat illa inconveniencia tam horrere, tum quia, licet maximum malum sit, tamen iam heu nullum nowum vel mi- rabile, si dominus deus in hoc sacramento a plerisque contemp- natur, cum semper et ubique per illos nequam christianos per habundanciam iniquitatis sit contemptus, cum omne peccatum sit contemptus6) Jhesu Christi; — tum d) quia contemptor qui- 10 libet Jhesu Christi iuste et sancte suum iudicium dudum agre- gatum et deie) contemptum in manducacione huius sacramenti perfecit et suam acceleratf) dampnacionem, quatenus sic impius iuste morte sua cicius acquisita atque manibus suis et ausibus atracta non offendat diucius oculos divine maiestatis nimisques) 15 iram dei in dieh) ire dei sibi thezaurizet i) 2), non tamen wlt deus mortem peccatoris, sed ut magis convertatur et vivat; attamen est testis velox3) hiis, qui eum oderunt in hoc sacramento, quik) mortem domini pridem sunt secuti, ut mors eos 1) cicius com- prehendat, et qui benediccionem et vitam noluerunt, cicius a 20 vita excidenturm), sicud scriptum est 4): „Tollatur impius, ne videat gloriamn) dei“; et maxime in christiano populo, cum iam securis ad radicem°) posita est, ut omnem palmitem in Christo fructum non ferentem excidat illum, ut minus locum in vite occuparet 5). Ego quidem iuste illud videor mihi sentire, quod modo et ante christiani carnales tamquam mare defluunt catervatim per pestes et strages et per fames et alia exicia perhorrenda, dei iustissimo iudicio eis hoc evenire, ut palmites arride et ossa in campi latitudine colligata et collecta cicius in ignem 30 5 25 28) Pestilencie, fames ex [non e] su eukaristie A. a) ita A rubr.; om. B. b) invenienti corr. inconvenienti A. c) cum — contemptus om. D 2. f) accele- d) et eciam D 1. 2. e) om. D 2. i) thezau- ravit D 2. g) minusque B; magisque D 2. h) post ras. A. k) qui — cicius om. B (sic). risat D 2. 1) eius corr. eos A. m) ita A 35 o) ad radicem arboris D 2. et B; excidantur D 1. 2. n) om. D 2. 1) Cf. l. V, dist. VII, c. 28 et 29. 2) Cf. Rom. II. 5. 3) Cf. Ma- lach. III. 5. 4) Cf. Isaiae XXVI. 10, sed locus accuratus non est. 5) Cf. Matth. III. I0.
Responsio ad 2. et 3. obiectum contra fr. c. 123 Capitulum sextum.a) Dehinc inconvenientib), quod in tercio loco et quarto tua opinione nubila posuisti, satis ex hiis, que dicta sunt et infra in ultimo tractatu 1) dicentur, colligere poteris, quod te non oporteat illa inconveniencia tam horrere, tum quia, licet maximum malum sit, tamen iam heu nullum nowum vel mi- rabile, si dominus deus in hoc sacramento a plerisque contemp- natur, cum semper et ubique per illos nequam christianos per habundanciam iniquitatis sit contemptus, cum omne peccatum sit contemptus6) Jhesu Christi; — tum d) quia contemptor qui- 10 libet Jhesu Christi iuste et sancte suum iudicium dudum agre- gatum et deie) contemptum in manducacione huius sacramenti perfecit et suam acceleratf) dampnacionem, quatenus sic impius iuste morte sua cicius acquisita atque manibus suis et ausibus atracta non offendat diucius oculos divine maiestatis nimisques) 15 iram dei in dieh) ire dei sibi thezaurizet i) 2), non tamen wlt deus mortem peccatoris, sed ut magis convertatur et vivat; attamen est testis velox3) hiis, qui eum oderunt in hoc sacramento, quik) mortem domini pridem sunt secuti, ut mors eos 1) cicius com- prehendat, et qui benediccionem et vitam noluerunt, cicius a 20 vita excidenturm), sicud scriptum est 4): „Tollatur impius, ne videat gloriamn) dei“; et maxime in christiano populo, cum iam securis ad radicem°) posita est, ut omnem palmitem in Christo fructum non ferentem excidat illum, ut minus locum in vite occuparet 5). Ego quidem iuste illud videor mihi sentire, quod modo et ante christiani carnales tamquam mare defluunt catervatim per pestes et strages et per fames et alia exicia perhorrenda, dei iustissimo iudicio eis hoc evenire, ut palmites arride et ossa in campi latitudine colligata et collecta cicius in ignem 30 5 25 28) Pestilencie, fames ex [non e] su eukaristie A. a) ita A rubr.; om. B. b) invenienti corr. inconvenienti A. c) cum — contemptus om. D 2. f) accele- d) et eciam D 1. 2. e) om. D 2. i) thezau- ravit D 2. g) minusque B; magisque D 2. h) post ras. A. k) qui — cicius om. B (sic). risat D 2. 1) eius corr. eos A. m) ita A 35 o) ad radicem arboris D 2. et B; excidantur D 1. 2. n) om. D 2. 1) Cf. l. V, dist. VII, c. 28 et 29. 2) Cf. Rom. II. 5. 3) Cf. Ma- lach. III. 5. 4) Cf. Isaiae XXVI. 10, sed locus accuratus non est. 5) Cf. Matth. III. I0.
Strana 124
124 M de Janow, Regulae V. et N. T., 1. I, tr. 11, reg. IV, c. 6. iaciantur, quia sanguinem dei vivi inpie suis pedibus concul- carunta), sicut scriptum est Ebreorum X. f.1): „Irritamb) quis faciens legem Moysi, sine ulla miseracione duobus vel tribus testibus moritur.“ Quanto magis putatis deteriora mereri sup- 5 plicia, qui filium dei conculcaverit et sanguinem testamenti po- lutum duxerit, in quo sanctificatus est, et spiritui gracie contu- meliam fecerit. Scimus enim, quod dixit2): „Michi vindicta, et ego retribuam.“ Et iterum3): „Judicabit dominus populum suum, horrendum est incidere in manus dei viventis.“ Et pro eo dicit 10 apostolus 1a Cor. XI. 4): „Qui autem manducat et bibit [indigne, iudicium sibi manducat et bibit], non diiudicans corpus domini." Sequitur notanter ad propositum 5): „ldeo inter vos multi in- firmi et inbecilles, et dormiunt multi“, subaudise) moriuntur. „Quodd) si nos ipsos iudicaremus, non utique iudicaremur. Cum 15 autem iudicamur, a domino corripimur." Hoc autem nullibi magis adimpletur neque homo deme- retur quam isto tremendo sacramento redempcionis Jhesu cru- cifixi inique abutendo. Abuti autem hoc sacramento ut pluri- mum et in pluribus contingit hiis, qui raro et vix vel semel in 20 anno illud manducant et bibunt, quod ex benigna et paternali voluntate dei est hominibus habundanter donatum ad quociens- cumque manducandum et bibendum. Hiise) autem, qui cotti- dianum panem cottidie cum amore et timore cum suo domino concenant, evenit, ut in paucioribus offenderent hunc vivum 25 panem. Et hoc signavit veritatis parabola 6), in qua habetur quod dominus cene multos ex illis condempnavit, qui invitati ad eius cenam venire neglexerunt. Ex hiis vero, quif) intro- ducti vel alias compulsi venerunt ad cenam, tantum unum vidit non habentem vestem nupcialem et eum condempnavits) 7). Et istorum causa facile potest assignari et est ista: Quia videlicet ut plurimum dei donis, que sunt solum ad vitam ho- 30 18) Abutuntur sacramento, qui raro vel semel in anno communicant A. a) post hanc vocem D 1. 2. contin.: Et ideo notanter dicit apostolus: Ideo inter vos oc. b) irritum corr. irritam A. c) id est D 2. d) Quod f) om. B. 35 — corripimur om. D 1. 2. e) Hiis — vivum panem om. D 1. 2. g) post hanc vocem D 1. 2. contin.: (Et) huius causa est manifesta. Quia illi oc., v. infra p. 125, lin. 11. 1) Hebr. X. 28. 2) Hebr. X. 30. 3) Hebr. X. 30--31. 4) I. Cor. 6) Cf. Matth. XXII. I sq. 7) Cf. Matth. XI. 29. 5) I. Cor. XI. 30—32. 40 XXII. 11—13.
124 M de Janow, Regulae V. et N. T., 1. I, tr. 11, reg. IV, c. 6. iaciantur, quia sanguinem dei vivi inpie suis pedibus concul- carunta), sicut scriptum est Ebreorum X. f.1): „Irritamb) quis faciens legem Moysi, sine ulla miseracione duobus vel tribus testibus moritur.“ Quanto magis putatis deteriora mereri sup- 5 plicia, qui filium dei conculcaverit et sanguinem testamenti po- lutum duxerit, in quo sanctificatus est, et spiritui gracie contu- meliam fecerit. Scimus enim, quod dixit2): „Michi vindicta, et ego retribuam.“ Et iterum3): „Judicabit dominus populum suum, horrendum est incidere in manus dei viventis.“ Et pro eo dicit 10 apostolus 1a Cor. XI. 4): „Qui autem manducat et bibit [indigne, iudicium sibi manducat et bibit], non diiudicans corpus domini." Sequitur notanter ad propositum 5): „ldeo inter vos multi in- firmi et inbecilles, et dormiunt multi“, subaudise) moriuntur. „Quodd) si nos ipsos iudicaremus, non utique iudicaremur. Cum 15 autem iudicamur, a domino corripimur." Hoc autem nullibi magis adimpletur neque homo deme- retur quam isto tremendo sacramento redempcionis Jhesu cru- cifixi inique abutendo. Abuti autem hoc sacramento ut pluri- mum et in pluribus contingit hiis, qui raro et vix vel semel in 20 anno illud manducant et bibunt, quod ex benigna et paternali voluntate dei est hominibus habundanter donatum ad quociens- cumque manducandum et bibendum. Hiise) autem, qui cotti- dianum panem cottidie cum amore et timore cum suo domino concenant, evenit, ut in paucioribus offenderent hunc vivum 25 panem. Et hoc signavit veritatis parabola 6), in qua habetur quod dominus cene multos ex illis condempnavit, qui invitati ad eius cenam venire neglexerunt. Ex hiis vero, quif) intro- ducti vel alias compulsi venerunt ad cenam, tantum unum vidit non habentem vestem nupcialem et eum condempnavits) 7). Et istorum causa facile potest assignari et est ista: Quia videlicet ut plurimum dei donis, que sunt solum ad vitam ho- 30 18) Abutuntur sacramento, qui raro vel semel in anno communicant A. a) post hanc vocem D 1. 2. contin.: Et ideo notanter dicit apostolus: Ideo inter vos oc. b) irritum corr. irritam A. c) id est D 2. d) Quod f) om. B. 35 — corripimur om. D 1. 2. e) Hiis — vivum panem om. D 1. 2. g) post hanc vocem D 1. 2. contin.: (Et) huius causa est manifesta. Quia illi oc., v. infra p. 125, lin. 11. 1) Hebr. X. 28. 2) Hebr. X. 30. 3) Hebr. X. 30--31. 4) I. Cor. 6) Cf. Matth. XXII. I sq. 7) Cf. Matth. XI. 29. 5) I. Cor. XI. 30—32. 40 XXII. 11—13.
Strana 125
Responsio ad 3. obiectum contra fr. c. 125 mini prestita, securius est et sanccius habundare quam deficere et magis ac sepius accipere quam rarius; ad quod significandum dominus Jhesus in parabola de talentis et de mnis illos, qui de- cem mnas et qui quinque talenta secundum Lucam 1), et illi, qui quinque mnas et qui duo talenta acceperunt secundum Mat- theum 2), posuit bene dissipasse et salvatos, illum autem, qui unam mnam in Luca et unum talentum in Mattheo accepit, po- suit dominus male dissipasse ac eo male usum fuisse et ob id fuisse condempnatum. Alia causa est illius, secundum quod supra dictum est, 10 eciam manifesta: Quia illi, qui ad cenam sacramenti huius ve- nire rennuunt, ut dum raro, utpote semel in anno, accedunt, mox per malam vitam ipsum inhonestant et conculcant, quia iam iterum non intendunt diu, videlicet nisi post annum, ad sacra- mentum venire, credentes se per hoc liberiores esse ad peccan- dum et vivendum huic mundoa), quibusdam sciolis et, ut sibi [f. 26b] videntur, devotis in idipsum consulentibus et dicentibus homini christiano: „Si velis illud vel illud facere, quemadmo- dum est mercari vel sequi miliciam vel inplicari rebus publicis, caucius est, ut dimittas frequentem Christi corporis commu- 20 nionem.“ Sed unde talis persuasio prodeat vel qua scriptura fulciatur canonica, qui novit, ille ad libitum suum garrulet et contendat. Ego hoc semper incautissimum et periculosissimum christiano hactenus iudicavi ab illo se abstinere et pro rebus frivolis se removère, quod pro summa cautela et pro summo 25 remedio et pro quodam azilo omnium bonorum redundante est hominibus christianis constitutum et traditum in hac vita. Super quo propheta in spiritu exultans, loquebatur, dicens: „Dominus exercituum proteget eos, et devorabunt et subicient lapidibus funde. Et bibentes, inebriabimur quasi vino et replebimur ut 30 fyale et quasi cornua altaris. Et salvabit eos dominus deus ip- sorum in die illa ut gregem populi, quia lapides sancti eleva- 15 24) Deterius est peccatori sese abstinere ab eucaristia, quam deo hu- militatum bono proposito amplius non peccandi accedere frequenter A ad calc. fol. inf. 35 a) post hanc vocem D 1. 2. contin.: Ego autem hoc semper incautissi- mum et periculosissimum, etc., ut infra. Quod si Jhesus est positus in rui- nam oc., v. infra p. 126, lin. 17. 1) Lucae XLX. 12 sq. 2) Matth. XXV. 22.
Responsio ad 3. obiectum contra fr. c. 125 mini prestita, securius est et sanccius habundare quam deficere et magis ac sepius accipere quam rarius; ad quod significandum dominus Jhesus in parabola de talentis et de mnis illos, qui de- cem mnas et qui quinque talenta secundum Lucam 1), et illi, qui quinque mnas et qui duo talenta acceperunt secundum Mat- theum 2), posuit bene dissipasse et salvatos, illum autem, qui unam mnam in Luca et unum talentum in Mattheo accepit, po- suit dominus male dissipasse ac eo male usum fuisse et ob id fuisse condempnatum. Alia causa est illius, secundum quod supra dictum est, 10 eciam manifesta: Quia illi, qui ad cenam sacramenti huius ve- nire rennuunt, ut dum raro, utpote semel in anno, accedunt, mox per malam vitam ipsum inhonestant et conculcant, quia iam iterum non intendunt diu, videlicet nisi post annum, ad sacra- mentum venire, credentes se per hoc liberiores esse ad peccan- dum et vivendum huic mundoa), quibusdam sciolis et, ut sibi [f. 26b] videntur, devotis in idipsum consulentibus et dicentibus homini christiano: „Si velis illud vel illud facere, quemadmo- dum est mercari vel sequi miliciam vel inplicari rebus publicis, caucius est, ut dimittas frequentem Christi corporis commu- 20 nionem.“ Sed unde talis persuasio prodeat vel qua scriptura fulciatur canonica, qui novit, ille ad libitum suum garrulet et contendat. Ego hoc semper incautissimum et periculosissimum christiano hactenus iudicavi ab illo se abstinere et pro rebus frivolis se removère, quod pro summa cautela et pro summo 25 remedio et pro quodam azilo omnium bonorum redundante est hominibus christianis constitutum et traditum in hac vita. Super quo propheta in spiritu exultans, loquebatur, dicens: „Dominus exercituum proteget eos, et devorabunt et subicient lapidibus funde. Et bibentes, inebriabimur quasi vino et replebimur ut 30 fyale et quasi cornua altaris. Et salvabit eos dominus deus ip- sorum in die illa ut gregem populi, quia lapides sancti eleva- 15 24) Deterius est peccatori sese abstinere ab eucaristia, quam deo hu- militatum bono proposito amplius non peccandi accedere frequenter A ad calc. fol. inf. 35 a) post hanc vocem D 1. 2. contin.: Ego autem hoc semper incautissi- mum et periculosissimum, etc., ut infra. Quod si Jhesus est positus in rui- nam oc., v. infra p. 126, lin. 17. 1) Lucae XLX. 12 sq. 2) Matth. XXV. 22.
Strana 126
126 M. de Janow, Reguale V.et N. T., 1. I, tr. II, reg. IV, c. 6. buntur super terram eius. Quid bonum eius et quid pulcrum eius, nisi frumentum electorum et vinum germinans virgines?“. Zacha. IX. g. 1). Ego loquens inquam coram domino Jhesu crucifixo, non 5 ut hominibus placeam, sed deo, qui probat corda nostraa) 2), hoc tale consilium ratus sum nequaquam esse ex deo, quod mani- feste ewangelio in locis pluribus videtur obviare, precipue illi verbo, ubi dominus per parabolam innuit ad cenam suam esse homines invitandum et compellendum3), et quod prebet homini- 10 bus ausum et occasionem a Christo suo Jhesu, id est sua salute, se elongandi, qui nichil prorsus iudicii hominum, nichil omnino mortis humane aut cuiusvis offense vel dampnacionis continet; qui missus est in mundum, non ut iudicet mundum, sed ut mundus salvetur per ipsum, Jo. III° 4). Et hoc est, quod dicit apostolus Ro. VIII° a.5): „Nichil est dampnacionis hiis, qui sunt in Christo Jhesu, qui non secundum carnem ambulant." Quod si Jhesus est positus in ruinam et petram scandali et in lapidem offensionis 6), ruina est et scandalum solum hiis, qui pereunt et secundum carnem ambulant. Non autem tantum 20 in hoc sacramento est talibus Jhesus in ruinam tunc, cum illudb comedunte), sed iam dudum in aliis omnibus suis bonis natu- ralibus, fortuitis, male eis abutendo, offendunturd), quamvis hic mensuram iniquitatis sue et suorum patrum iuste et necesse compleant et suam offensionem. Non autem ruina hec et of- 25 fensio venit ex sacramento, sed ex eorum dudum malae) et in- grata voluntate, unde et omne malum eorum est inchoatum, sicud scriptum est per prophetam7): „Ex me estf) salus tua, ex te tantum ruinas) tua.“ Propter quam voluntatem eciam omnia, quibus utuntur in hac vita et quibus conversantur, eis 30 cumulant dampnacionem, postquam semel est eorum voluntas depravata, sicut scriptum est8): „Non potest arbor mala fructus bonos facere“; ut quid igitur tales impii cenam occupant et tam 15 17) De abutentibus A. a) post corr. in marg. A. b) om. B. c) manducant D I. d) offen- 1) om. e) om. D 2. 35 dimur A et B; offenduntur D 1; offendunt D 2. D 1. 2. g) autem perdicio D 1. 2. 1) Zachar. LX. 15—17. 2) Cf. I. Thess. II. 4. 3) Cf. Matth. XXII. s) Cf. I. Petri II. 8. 5) Rom. VIII. I. I sq. 4) Joann. III. 17. 7) Cf. Isaiae LVI. I ; libere all. 8) Matth. VII. 18.
126 M. de Janow, Reguale V.et N. T., 1. I, tr. II, reg. IV, c. 6. buntur super terram eius. Quid bonum eius et quid pulcrum eius, nisi frumentum electorum et vinum germinans virgines?“. Zacha. IX. g. 1). Ego loquens inquam coram domino Jhesu crucifixo, non 5 ut hominibus placeam, sed deo, qui probat corda nostraa) 2), hoc tale consilium ratus sum nequaquam esse ex deo, quod mani- feste ewangelio in locis pluribus videtur obviare, precipue illi verbo, ubi dominus per parabolam innuit ad cenam suam esse homines invitandum et compellendum3), et quod prebet homini- 10 bus ausum et occasionem a Christo suo Jhesu, id est sua salute, se elongandi, qui nichil prorsus iudicii hominum, nichil omnino mortis humane aut cuiusvis offense vel dampnacionis continet; qui missus est in mundum, non ut iudicet mundum, sed ut mundus salvetur per ipsum, Jo. III° 4). Et hoc est, quod dicit apostolus Ro. VIII° a.5): „Nichil est dampnacionis hiis, qui sunt in Christo Jhesu, qui non secundum carnem ambulant." Quod si Jhesus est positus in ruinam et petram scandali et in lapidem offensionis 6), ruina est et scandalum solum hiis, qui pereunt et secundum carnem ambulant. Non autem tantum 20 in hoc sacramento est talibus Jhesus in ruinam tunc, cum illudb comedunte), sed iam dudum in aliis omnibus suis bonis natu- ralibus, fortuitis, male eis abutendo, offendunturd), quamvis hic mensuram iniquitatis sue et suorum patrum iuste et necesse compleant et suam offensionem. Non autem ruina hec et of- 25 fensio venit ex sacramento, sed ex eorum dudum malae) et in- grata voluntate, unde et omne malum eorum est inchoatum, sicud scriptum est per prophetam7): „Ex me estf) salus tua, ex te tantum ruinas) tua.“ Propter quam voluntatem eciam omnia, quibus utuntur in hac vita et quibus conversantur, eis 30 cumulant dampnacionem, postquam semel est eorum voluntas depravata, sicut scriptum est8): „Non potest arbor mala fructus bonos facere“; ut quid igitur tales impii cenam occupant et tam 15 17) De abutentibus A. a) post corr. in marg. A. b) om. B. c) manducant D I. d) offen- 1) om. e) om. D 2. 35 dimur A et B; offenduntur D 1; offendunt D 2. D 1. 2. g) autem perdicio D 1. 2. 1) Zachar. LX. 15—17. 2) Cf. I. Thess. II. 4. 3) Cf. Matth. XXII. s) Cf. I. Petri II. 8. 5) Rom. VIII. I. I sq. 4) Joann. III. 17. 7) Cf. Isaiae LVI. I ; libere all. 8) Matth. VII. 18.
Strana 127
Responsio ad 3. obiectum contra fr. c. 127 diu in seipsisa) dominum Jhesum crucifigunt. Ponendus erat eis „laqueus, quem ignorant“1) etc. Hoc enim deus wlt, iusticia exigit, racio swadet, natura deprecatur, res publica exsequitur, ut omnia malivola in hoc mundo irremediabiliter et nociva, quatenus minus noceant mi- nusque dehinc alii et ipsa eciam paciantur, eo cicius de terra vivencium evellantur, sicut scriptum est 2): „Utinam abscindan- tur, qui vos conturbant.“ Et ideo furibus, iniuribus, predonibus et lupis decipule ponuntur et loca capciosa, ut cicius hii, qui nocent, noceantur. Quare scriptum est Sapiencie 14b) 3): „Bene- 10 dictum lignum, per quod fit iusticia.“ Similiter benedicta crux Jhesu, in quam iniqui homines, dei sui inveterati offen- sores, ipsimet offenderenture), quatenus sic contemptores con- tempnantur et predones depredentur, sicut scriptum est Ysa. 33° d) 4): „Ve, qui predaris, nonne et ipse predaris?“ Benedictum eciam est hoc vite lignum, id est corporis et sanguinis Christi Jhesu sacramentum, quod est, semper fuit et erit, sicut bonis vita in vitam, ita malis et ingratis christianis morse) in mortem. Et quemadmodum hoc sacramentum est mirabile, bonum et pulchrum, quod sine sui mutacione et minucione semper et 20 ab omnibus in copia manducatum, semper est integrum; et cum semper generetur, semper persistit summe et perfecte genera- tum; et semper manens idem et antiquum, fit modo sibi pro- prio continue nowus panis celestis, qui dat vitam huic mundo et digne deo ambulanti: ita per omnia est mirabile, bonum et 25 pulcherrimum hoc terrificum sacramentum, quod exercet iudi- cium christianis ingratis et Madianitis inmittit sedicionem, ut qui Christum Jhesum diu iam [f. 27a] veluti canes et sanctos eius secum conviventes inpie momorderunt, non inmerito in se ipsis conversi, invicem mordeantur et ab invicem consumantur; et 30 qui dignos se vita hinc sibi prestita noluerunt exhibere, iuste mortem suam hic incurrant. Velint igitur nolintve predicti per- suasores et inpeditores in plebe christiana huius, pleni iudicio 15 19) Mirabile eukaristie sacramentum, quia a multis manducatum semper est integrum, etc. A ad calcem fol. infer. 35 a) post corr. A; in seipsos B. b) posterius suppl. A; om. B et D I. 2. c) offenduntur D 2. d) om. B. e) mortis corr. mors A. 1) Psalm. XXXIV. 8. 2) Galat. V. 12, ubi abscondantur legitur. 3) Sapient. XIV. 7. 4) Isaiae XXXIII. I. 40
Responsio ad 3. obiectum contra fr. c. 127 diu in seipsisa) dominum Jhesum crucifigunt. Ponendus erat eis „laqueus, quem ignorant“1) etc. Hoc enim deus wlt, iusticia exigit, racio swadet, natura deprecatur, res publica exsequitur, ut omnia malivola in hoc mundo irremediabiliter et nociva, quatenus minus noceant mi- nusque dehinc alii et ipsa eciam paciantur, eo cicius de terra vivencium evellantur, sicut scriptum est 2): „Utinam abscindan- tur, qui vos conturbant.“ Et ideo furibus, iniuribus, predonibus et lupis decipule ponuntur et loca capciosa, ut cicius hii, qui nocent, noceantur. Quare scriptum est Sapiencie 14b) 3): „Bene- 10 dictum lignum, per quod fit iusticia.“ Similiter benedicta crux Jhesu, in quam iniqui homines, dei sui inveterati offen- sores, ipsimet offenderenture), quatenus sic contemptores con- tempnantur et predones depredentur, sicut scriptum est Ysa. 33° d) 4): „Ve, qui predaris, nonne et ipse predaris?“ Benedictum eciam est hoc vite lignum, id est corporis et sanguinis Christi Jhesu sacramentum, quod est, semper fuit et erit, sicut bonis vita in vitam, ita malis et ingratis christianis morse) in mortem. Et quemadmodum hoc sacramentum est mirabile, bonum et pulchrum, quod sine sui mutacione et minucione semper et 20 ab omnibus in copia manducatum, semper est integrum; et cum semper generetur, semper persistit summe et perfecte genera- tum; et semper manens idem et antiquum, fit modo sibi pro- prio continue nowus panis celestis, qui dat vitam huic mundo et digne deo ambulanti: ita per omnia est mirabile, bonum et 25 pulcherrimum hoc terrificum sacramentum, quod exercet iudi- cium christianis ingratis et Madianitis inmittit sedicionem, ut qui Christum Jhesum diu iam [f. 27a] veluti canes et sanctos eius secum conviventes inpie momorderunt, non inmerito in se ipsis conversi, invicem mordeantur et ab invicem consumantur; et 30 qui dignos se vita hinc sibi prestita noluerunt exhibere, iuste mortem suam hic incurrant. Velint igitur nolintve predicti per- suasores et inpeditores in plebe christiana huius, pleni iudicio 15 19) Mirabile eukaristie sacramentum, quia a multis manducatum semper est integrum, etc. A ad calcem fol. infer. 35 a) post corr. A; in seipsos B. b) posterius suppl. A; om. B et D I. 2. c) offenduntur D 2. d) om. B. e) mortis corr. mors A. 1) Psalm. XXXIV. 8. 2) Galat. V. 12, ubi abscondantur legitur. 3) Sapient. XIV. 7. 4) Isaiae XXXIII. I. 40
Strana 128
128 M. de Janow, Regulae V. et N. T., 1. I, tr. II, reg. IV, c. 6. et iusticia, mirabilisa) sacramenti, Jhesus Christus erit b) et in resurrectionem iustorum et in vitam in hoc sacramento et in ruinam impiorum et ingratorum christianorum et in mortem, sive semel sumant in anno, sive semel in sua tota vita, quo- niam aput deum non est transmutacio nequec) vicissitudinis obumbracio1), neque cras neque heri, neque ista aput deum dif- ferunt, sed, prout dicit apostolus Hebr XIII. 2): „Jhesus Christus est heri et hodie: ipse et in secula“d). Lapis igitur iste, videlicet offensionis, et petra scandali est 10 Jhesus crucifixus in isto sacramento durissimo cuilibet carnali- ter iudicanti, sicut scriptum est Jo. VI. 3): „Durus est sermo hic quis potest eum audire?“, et petra fluens melle et lapis olei om- nibus suis electis, sicut scriptum est Deuteronomii 32 e) 4): „Ut sugerent mel de petra oleumque de saxo durissimo.“ Pari modo 15 est Jhesus crucifixus in isto sacramento lapis, quem reproba- verunt edificantes5), eciam illis, qui non misericorditer, non pa- terne dei plebem respiciunt, non invitant ad cenam sui domini. sed retrahunt et crudeliter repellunt. Et estf) inquam lapis fac- tus ipsis in caput anguli duorum altrinsecus concurrencium pa- rietum, scilicet vite et mortis, et bonorum et malorum, eorum, qui vitam diligunt, et eorum, qui mortem suam manibus suis attrahunt et eam amplectunturs), sicud scriptum est 6): „Posuit deus in manu consilii sui hominem, et ante eumb) bonum et malum, vita et mors, ignis et aqua, ut, ad quod voluerit, mittat 25 manum suam.“ „A domino vero factum est istud et est mirabile in oculis nostris." Quapropter a nullo hominum poterit inpediri, quin ple- beius populus, boni et mali, magnii) et parwi, quocienscumque voluerint, manducent hoc sacramentum, legibus ecclesie sancte 30 inconcussis et consilio sacerdotum, sicutk) scriptum est Ysaie 5 20 35 9) Christus in sacramento quibus est lapis offensionis et petra scandali et quibus A. 28) Communio parvulorum D 2. a) mirabilis Jhesus oc.; sacramenti om. B. b) om. B. c) nec D I. 2. d) post hanc vocem D 1. 2. contin.: Quapropter a nullo hominum oc., v. infra l. 27. e) posterius suppl. A; om. B. f) Est corr. Et est A. g) amplec- i) om. A ct B ; tantur corr. amplectuntur A; amplectantur B. h) om. B. add. supp. lin. D 2. k) sicut — poterit om. D I. 2. 1) Cf. Jacobi I. 17. 2) Hebr. XIII. 8. 3) Joann. VI. 61. 4) Deuteron. 6) Cf. Eccli. XV. 14—18 et Psalm. CNVII. 23. 5) I. Petri II. 7. 40 XXXII. 13.
128 M. de Janow, Regulae V. et N. T., 1. I, tr. II, reg. IV, c. 6. et iusticia, mirabilisa) sacramenti, Jhesus Christus erit b) et in resurrectionem iustorum et in vitam in hoc sacramento et in ruinam impiorum et ingratorum christianorum et in mortem, sive semel sumant in anno, sive semel in sua tota vita, quo- niam aput deum non est transmutacio nequec) vicissitudinis obumbracio1), neque cras neque heri, neque ista aput deum dif- ferunt, sed, prout dicit apostolus Hebr XIII. 2): „Jhesus Christus est heri et hodie: ipse et in secula“d). Lapis igitur iste, videlicet offensionis, et petra scandali est 10 Jhesus crucifixus in isto sacramento durissimo cuilibet carnali- ter iudicanti, sicut scriptum est Jo. VI. 3): „Durus est sermo hic quis potest eum audire?“, et petra fluens melle et lapis olei om- nibus suis electis, sicut scriptum est Deuteronomii 32 e) 4): „Ut sugerent mel de petra oleumque de saxo durissimo.“ Pari modo 15 est Jhesus crucifixus in isto sacramento lapis, quem reproba- verunt edificantes5), eciam illis, qui non misericorditer, non pa- terne dei plebem respiciunt, non invitant ad cenam sui domini. sed retrahunt et crudeliter repellunt. Et estf) inquam lapis fac- tus ipsis in caput anguli duorum altrinsecus concurrencium pa- rietum, scilicet vite et mortis, et bonorum et malorum, eorum, qui vitam diligunt, et eorum, qui mortem suam manibus suis attrahunt et eam amplectunturs), sicud scriptum est 6): „Posuit deus in manu consilii sui hominem, et ante eumb) bonum et malum, vita et mors, ignis et aqua, ut, ad quod voluerit, mittat 25 manum suam.“ „A domino vero factum est istud et est mirabile in oculis nostris." Quapropter a nullo hominum poterit inpediri, quin ple- beius populus, boni et mali, magnii) et parwi, quocienscumque voluerint, manducent hoc sacramentum, legibus ecclesie sancte 30 inconcussis et consilio sacerdotum, sicutk) scriptum est Ysaie 5 20 35 9) Christus in sacramento quibus est lapis offensionis et petra scandali et quibus A. 28) Communio parvulorum D 2. a) mirabilis Jhesus oc.; sacramenti om. B. b) om. B. c) nec D I. 2. d) post hanc vocem D 1. 2. contin.: Quapropter a nullo hominum oc., v. infra l. 27. e) posterius suppl. A; om. B. f) Est corr. Et est A. g) amplec- i) om. A ct B ; tantur corr. amplectuntur A; amplectantur B. h) om. B. add. supp. lin. D 2. k) sicut — poterit om. D I. 2. 1) Cf. Jacobi I. 17. 2) Hebr. XIII. 8. 3) Joann. VI. 61. 4) Deuteron. 6) Cf. Eccli. XV. 14—18 et Psalm. CNVII. 23. 5) I. Petri II. 7. 40 XXXII. 13.
Strana 129
Responsio ad 3. obiectum contra fr. c. 129 14 a) 1): „Dominus cogitabit et quis infirmare poterit b)". Cuilibet etenim profecto, qui fide stat Jhesu Christic), notumd) illud esse oportet, quod scilicet omnis salvandus christianus, manducans cottidie vel alias sepe hoc plenum deitate corporaliter sacra- mentum, mirabiliter crescit per ipsum ac accelerat sue salutis perfeccionem. Ita e contrario omnis christianus indignus et dampnandus, frequenter contractanse) hoc sacramentum, suas iniquitates cicius perficit et indurat acceleratque suam inde dampnacionemf). Quods) in Christo Jhesu fieri omnino est necessarium, prout omnes scripture antique et nowe decre- 10 verunt. Inde quoque et nomen habet inpositum per prophe- tamh), ubi dicitur2): „Voca nomen, accelera, festina predari." Et iterum3): „Prope fecii) iusticiam meam.“ Et iterum 4): „Ero testis velox maleficis.“ Et iterum 5): „Securis ad radicem posita est.“ Intelligebat et hoc, ut videtur, veritas, cum in cena insti- 15 tucionis huius sacramenti prebuit traditori panis buccellam vino intinctam, ad eundemque aiebat, dicens 6): „Quod facis, fac ci- cius.“ Quod mox est subsecutum, quia Judas sumpto hoc sa- cramento illico ad profundum desperacionis et dampnacionis properavitk), quia statim de contubernio beatorum exiit, tradi- 20 cionem sui magistri perfecit, et dehinc laqueo se suspendit. Et simile necesse est cuilibet evenire hoc sacramento abutenti; quod si quibusdam sacerdotibus, licet indignis, forte hoc non contingit, scilicet quod male viventes, tamen digne offerunt hoc sacramentum, inde eis forsitan parcitur, quia sunt ministri ec- 25 clesie et ideo ecclesie dei manducant, non sibi, et pro ecclesia dispensant, non pro se, hoc triticum germinans virgines. Nullus1) ergo status hominum, nulla condicio, nullus sexus, nulla etas discreta, nulla occupacio, nullus labor, nulla cetera 5 5) Efficacia crebre communionis dignorum et perdicio in[dignorum] A. 30 23) Indigni sacerdotes, qui [sunt] offerentes sacramentum B. 29) Communio parvulorum A. a) om. B. b) et quis infirmabit B. c) D 1. 2. sequitur: etc., ut infra. Post quas vores Cap. 5 (rubr.) in cod. D 1. 2. incipit his verbis: fre- quenter communicant, etc. v. infra p. 145, lin. 25. d) D 1. 2. inferius contin. 35 e) contrectans D 1. 2. f) temptacionem corr. dampnacionem A. 8) Quod — germinans virgines om. D 1. 2. h) prophetas B. i) fecisti B. k) properavit A in marg. 1) Nullus status oc., D 1. 2. contin. 1) Isaiae XIV. 27. 2) Isaiae VIII. 3. 3) Isaiae XLVI. 13. 4) Ma- 6) Joann. XIII. 27. lach. III. 5. 5) Matth. III. I0. KYBAL: M. de Janow Regulae, I. 9 40
Responsio ad 3. obiectum contra fr. c. 129 14 a) 1): „Dominus cogitabit et quis infirmare poterit b)". Cuilibet etenim profecto, qui fide stat Jhesu Christic), notumd) illud esse oportet, quod scilicet omnis salvandus christianus, manducans cottidie vel alias sepe hoc plenum deitate corporaliter sacra- mentum, mirabiliter crescit per ipsum ac accelerat sue salutis perfeccionem. Ita e contrario omnis christianus indignus et dampnandus, frequenter contractanse) hoc sacramentum, suas iniquitates cicius perficit et indurat acceleratque suam inde dampnacionemf). Quods) in Christo Jhesu fieri omnino est necessarium, prout omnes scripture antique et nowe decre- 10 verunt. Inde quoque et nomen habet inpositum per prophe- tamh), ubi dicitur2): „Voca nomen, accelera, festina predari." Et iterum3): „Prope fecii) iusticiam meam.“ Et iterum 4): „Ero testis velox maleficis.“ Et iterum 5): „Securis ad radicem posita est.“ Intelligebat et hoc, ut videtur, veritas, cum in cena insti- 15 tucionis huius sacramenti prebuit traditori panis buccellam vino intinctam, ad eundemque aiebat, dicens 6): „Quod facis, fac ci- cius.“ Quod mox est subsecutum, quia Judas sumpto hoc sa- cramento illico ad profundum desperacionis et dampnacionis properavitk), quia statim de contubernio beatorum exiit, tradi- 20 cionem sui magistri perfecit, et dehinc laqueo se suspendit. Et simile necesse est cuilibet evenire hoc sacramento abutenti; quod si quibusdam sacerdotibus, licet indignis, forte hoc non contingit, scilicet quod male viventes, tamen digne offerunt hoc sacramentum, inde eis forsitan parcitur, quia sunt ministri ec- 25 clesie et ideo ecclesie dei manducant, non sibi, et pro ecclesia dispensant, non pro se, hoc triticum germinans virgines. Nullus1) ergo status hominum, nulla condicio, nullus sexus, nulla etas discreta, nulla occupacio, nullus labor, nulla cetera 5 5) Efficacia crebre communionis dignorum et perdicio in[dignorum] A. 30 23) Indigni sacerdotes, qui [sunt] offerentes sacramentum B. 29) Communio parvulorum A. a) om. B. b) et quis infirmabit B. c) D 1. 2. sequitur: etc., ut infra. Post quas vores Cap. 5 (rubr.) in cod. D 1. 2. incipit his verbis: fre- quenter communicant, etc. v. infra p. 145, lin. 25. d) D 1. 2. inferius contin. 35 e) contrectans D 1. 2. f) temptacionem corr. dampnacionem A. 8) Quod — germinans virgines om. D 1. 2. h) prophetas B. i) fecisti B. k) properavit A in marg. 1) Nullus status oc., D 1. 2. contin. 1) Isaiae XIV. 27. 2) Isaiae VIII. 3. 3) Isaiae XLVI. 13. 4) Ma- 6) Joann. XIII. 27. lach. III. 5. 5) Matth. III. I0. KYBAL: M. de Janow Regulae, I. 9 40
Strana 130
130 M. de Janow, Regulae V. et N. T., 1. I, tr. II, reg. IV, c. 6 ct 7. huiusmodi, alias tamen licita et honesta, possunt vel debent plebi christiane obstare et eam inpedire sanguine Christi re- dempte et ablute ac per eum dignificatea), quin cottidie aut frequenter et communiter manducare et bibere valeant, si rite et iuste exoptent corpus et sanguinem Jhesu Christi, preter so- lum mala voluntas, alienata a deo, volens huic mundo vivere et secundum carnem suam peccatis suis captivatam ambulare. Solum, inquam, mens affeccione peccandi detenta et peccatum preteritum, de quo homo non cupit penitere, similiter et pre- 10 sens et futurum [f. 27b], quod adhuc proponit ex animo per- petrare, hecb) dividunt peccatorem primum a deo et dehinc etc) ab eiusd) sacramentis, sicute) scriptum est Ysaie 59f)1): „Peccata vestra diviserunt inter me et voss)“ Hoc nunc breviter perstrinxi, sed postea multo lacius per- 15 tractanda, quoniam istis punctis omnibus infra dicendis locum et ordinem reservavi 2). 5 Capitulum septimum1). At nunc volo te reminisci, quod in quartoi) loco pro inconvenienti posuisti, dicens: Si plebei passim et cottidie in 20 missis assistentes hoc sacramentum manducarent, sequeretur laycos et mulieres sacerdotibus et religiosis adequari fieretque sicut populus sic sacerdos. Hoc dicens, satis crudeliter vel ex zelo non secundum scienciam moveris, eo quod illud, quod deberes optare, si bono 25 dei spiritu ducereris, illud tu pro inconvenienti aduxisti. Nam ex spiritu bono dictum est Exod.k) 3): „Quid zelas pro me, quis michi det, ut totus populus prophetet.“ Ex superbo autem spi- 5) Nichil impedit communionem, nisi mala voluntas D 2 (rubr.). b) hoc corr. hec A ; a) dignificante A et B; dignificate D 1. 2. 30 hoc B. c) om. D 1. 2. d) eis (sic) D 2. e) sicut dicitur per Isaiam 8) post hanc vocem D 1. 2. contin.: D 1. 2. f) posterius add. A, om. B. Consuetudinem in manducacione huius vivi panis oc., v. infra p. 136, l. 13. 1) ita A rubr.; Capitulum 8 B rubr. i) recte quinto, cf. p. 117. k) lacuna in A et B sequitur, spatium ad numerum indicandum relinquens. 35 1) Isaiae LIX. 2. 2) v. l. IV. passim et l. V. dist. I. 3) recte Nu- mer. XI. 29, ubi legitur: Quid, inquit, aemularis pro me? Quis tribuat, ut omnis populus prophetet?
130 M. de Janow, Regulae V. et N. T., 1. I, tr. II, reg. IV, c. 6 ct 7. huiusmodi, alias tamen licita et honesta, possunt vel debent plebi christiane obstare et eam inpedire sanguine Christi re- dempte et ablute ac per eum dignificatea), quin cottidie aut frequenter et communiter manducare et bibere valeant, si rite et iuste exoptent corpus et sanguinem Jhesu Christi, preter so- lum mala voluntas, alienata a deo, volens huic mundo vivere et secundum carnem suam peccatis suis captivatam ambulare. Solum, inquam, mens affeccione peccandi detenta et peccatum preteritum, de quo homo non cupit penitere, similiter et pre- 10 sens et futurum [f. 27b], quod adhuc proponit ex animo per- petrare, hecb) dividunt peccatorem primum a deo et dehinc etc) ab eiusd) sacramentis, sicute) scriptum est Ysaie 59f)1): „Peccata vestra diviserunt inter me et voss)“ Hoc nunc breviter perstrinxi, sed postea multo lacius per- 15 tractanda, quoniam istis punctis omnibus infra dicendis locum et ordinem reservavi 2). 5 Capitulum septimum1). At nunc volo te reminisci, quod in quartoi) loco pro inconvenienti posuisti, dicens: Si plebei passim et cottidie in 20 missis assistentes hoc sacramentum manducarent, sequeretur laycos et mulieres sacerdotibus et religiosis adequari fieretque sicut populus sic sacerdos. Hoc dicens, satis crudeliter vel ex zelo non secundum scienciam moveris, eo quod illud, quod deberes optare, si bono 25 dei spiritu ducereris, illud tu pro inconvenienti aduxisti. Nam ex spiritu bono dictum est Exod.k) 3): „Quid zelas pro me, quis michi det, ut totus populus prophetet.“ Ex superbo autem spi- 5) Nichil impedit communionem, nisi mala voluntas D 2 (rubr.). b) hoc corr. hec A ; a) dignificante A et B; dignificate D 1. 2. 30 hoc B. c) om. D 1. 2. d) eis (sic) D 2. e) sicut dicitur per Isaiam 8) post hanc vocem D 1. 2. contin.: D 1. 2. f) posterius add. A, om. B. Consuetudinem in manducacione huius vivi panis oc., v. infra p. 136, l. 13. 1) ita A rubr.; Capitulum 8 B rubr. i) recte quinto, cf. p. 117. k) lacuna in A et B sequitur, spatium ad numerum indicandum relinquens. 35 1) Isaiae LIX. 2. 2) v. l. IV. passim et l. V. dist. I. 3) recte Nu- mer. XI. 29, ubi legitur: Quid, inquit, aemularis pro me? Quis tribuat, ut omnis populus prophetet?
Strana 131
Responsio ad 5. obiectum contra fr. c. 131 ritu et invidie dictum esse congnoscisa) Judeos pro imitacione populorum post Jhesum dicencium: „Videtis, quia nichil pro- ficimus; ecce totus mundus abiit post eum.“ Jo.e) 1). Et licet consequens, quod adducis, nullum esset inconveniens, puta quod aliqui de plebe in virtute et meritis et in sacramentorum com- munione presbiteris adequenturb), nam alias illud verum esse videmus, cum mulieres, publicani et meretrices precedant nos scribas et phariseos in regnum celorum, dignius quam nos in domino Jhesu ambulantes: tamen consequencia tua simpliciter falsa est, quia licet populus dei cottidie sacramentum ecclesie iteraret, tamen in nullo adhuc esset equiparatus sacerdoti. Nam adhuc semper populus esset populus et sacerdotes essent propter officium prelati populorum. Sed dices, quod minus utique reverencie populus exhiberet sacerdoti. Plane oppositum istius est verum, quoniam populus 15 tunc multo amplius diligeret et revereretur suos sacerdotes, tum quia maiora ab eis beneficia et sepius acciperet tamquam oves ad manus suorum pastorum pro suo cibo frequentando,— tum quia maiores labores habere cum suis plebibus sacerdotes oporteret in audiendo confessiones et sacramentum ministrando, 20 et ex consequenti in dei populo maior cresceret dileccio et ad presbiteros gratitudo, sicut scriptum est Eccles. e) 2): „Danti michi scienciam dabo gloriam;“ et apostolus e) 3): „Qui bene presunt presbiteri, duplici honore digni habeantur“, — tum quia pactum caritatis esset renovatum et dominus Jhesus esset in medio in 25 suo nomine collectorum, qui generat obedienciam in cordibus subditorum suis superioribus observandam, sicut scriptum est psalmoc) 4): „Qui subdis populum meum sub me“, — tum quia huius sacramenti primus et principalis est effectus ecclesiam Christo unire et membra ecclesie, que est Christi corpus, quod- 30 libet secundum suum ordinem adiuvare. Quorum typum pre- signant res ille, in quibus est hoc sacramentum commendatum, prout dicit beatus Augustinus in omelia satis nota 5): „Quo- 10 30) Sacramentum unionis est eukaristia A. a) congnoscitis A; cognoscis B. b) adequantur B. lacuna sequitur, spatium ad supplendum numerum relinquens. c) in A et B 35 3) I. Tim. V. 17. 1) Joann. XII. I9. 2) Ecclesiastici LI. 23. 4) Psalm. CXLIII. 2. 5) Cf. S. Augustini in Joann. evang., tr. XXVI, c. VI, ap. Migne, PL, t. 35, p. 1614. 9
Responsio ad 5. obiectum contra fr. c. 131 ritu et invidie dictum esse congnoscisa) Judeos pro imitacione populorum post Jhesum dicencium: „Videtis, quia nichil pro- ficimus; ecce totus mundus abiit post eum.“ Jo.e) 1). Et licet consequens, quod adducis, nullum esset inconveniens, puta quod aliqui de plebe in virtute et meritis et in sacramentorum com- munione presbiteris adequenturb), nam alias illud verum esse videmus, cum mulieres, publicani et meretrices precedant nos scribas et phariseos in regnum celorum, dignius quam nos in domino Jhesu ambulantes: tamen consequencia tua simpliciter falsa est, quia licet populus dei cottidie sacramentum ecclesie iteraret, tamen in nullo adhuc esset equiparatus sacerdoti. Nam adhuc semper populus esset populus et sacerdotes essent propter officium prelati populorum. Sed dices, quod minus utique reverencie populus exhiberet sacerdoti. Plane oppositum istius est verum, quoniam populus 15 tunc multo amplius diligeret et revereretur suos sacerdotes, tum quia maiora ab eis beneficia et sepius acciperet tamquam oves ad manus suorum pastorum pro suo cibo frequentando,— tum quia maiores labores habere cum suis plebibus sacerdotes oporteret in audiendo confessiones et sacramentum ministrando, 20 et ex consequenti in dei populo maior cresceret dileccio et ad presbiteros gratitudo, sicut scriptum est Eccles. e) 2): „Danti michi scienciam dabo gloriam;“ et apostolus e) 3): „Qui bene presunt presbiteri, duplici honore digni habeantur“, — tum quia pactum caritatis esset renovatum et dominus Jhesus esset in medio in 25 suo nomine collectorum, qui generat obedienciam in cordibus subditorum suis superioribus observandam, sicut scriptum est psalmoc) 4): „Qui subdis populum meum sub me“, — tum quia huius sacramenti primus et principalis est effectus ecclesiam Christo unire et membra ecclesie, que est Christi corpus, quod- 30 libet secundum suum ordinem adiuvare. Quorum typum pre- signant res ille, in quibus est hoc sacramentum commendatum, prout dicit beatus Augustinus in omelia satis nota 5): „Quo- 10 30) Sacramentum unionis est eukaristia A. a) congnoscitis A; cognoscis B. b) adequantur B. lacuna sequitur, spatium ad supplendum numerum relinquens. c) in A et B 35 3) I. Tim. V. 17. 1) Joann. XII. I9. 2) Ecclesiastici LI. 23. 4) Psalm. CXLIII. 2. 5) Cf. S. Augustini in Joann. evang., tr. XXVI, c. VI, ap. Migne, PL, t. 35, p. 1614. 9
Strana 132
132 M. de Janow, Regulae V. et N. T., 1. I, tr. II, reg. IV, c. 7. 10 15 20 25 niam panem unum multa grana faciunt et in unum vinum multe uve confluunt.“ Ita hoc sacramentum sua virtute divina multi- tudinem populi facit unum, sicut scriptum esta)1): „Qui facit unius moris habitare in domo." Quapropter ego non sine racione iam superius censui in hiis eciam periculosis diebus membra ecclesie valde nimis di- visa, prout infra2) dicetur, ideob), quia hunc panem divinum, suorum membrorum unitivum, plebs christiana, habundancia iniquitatis exigente, cessavit digne frequentare. Nam palam hoc sequitur ad predicta per topicam regulam: Cessante causa ne- cesse est cessare et effectum. Et rogo, tue) sacerdos, qui murmuras contra plebeios et forte invidens, quod absit, contendis pro eo, quod frequenter cernis sacramentum hoc a tuis iunioribus fratribus epulanter manducare vide, obsecro, quam ad pauca respicias, cum ita dicis, quod tunc nos, sacerdotes, contemptui duceremur, quia solum et vix nobis et religiosis est concessum, quibus et ex officio incumbit sepe missam celebrare. Nam si melius ad singula prospiceres, tibi dubium esse non posset, quod hoc dicens, iniuriam tue dis- pensacionis confirmas, quoniam, sicut dicitur Proverb. XIII. d. 3) „Qui alicui rei detrahit, ad illud se obligat in futurum.“ Tu igi- tur hoc affirmans, primum teipsum obligas, ut non accedas ad hoc deo plenum sacramentum cottidie vel sepius quam plebei, nisi vivas sanccius et perfeccius quam plebei hii, quos dure re- prehendis de cottidiana sacramenti sumpcione, quoniam eos in- crepans, tu teipsum crudeliter condempnas, qui cottidie vel sepe consuevisti tuam missam celebrare, nisi vivas multo perfeccius et iustius, sicque magis ieiunes, magis vigiles, magis peccata defleas, magis mundum tabernasque relinquas. Nam quemad- 30 modum et predicator, si ea, que detestatur, crimina, que detur- pant, [facit]d), suo ore seipsum abiudicat [f. 28a] et ex ore suo, ne- quam servus, convictus plagis, vapulabit4). Et idcirco tu quoque noli extolli, sed teipsum coercee), ne forte agraves tuam in hoc 12) Sacerdotes condempnant simplices B rubr. 26) Sacerdotum quolibet die conficiencium qualis esse debet vita A. a) in A et B lacuna sequitur, locum ad numerum supplendum relinquens. d) add. ab ed. b) corr. in marg. A. c) te corr. super linea tu A. e) coherce B. 1) Psalm. LXVII. 7. 2) Cf. l. IV, art. VIII, c. 9, et locis aliis. 4) Cf. Lucae XII. 47—48. 40 3) Proverb. XIII. 13. 35
132 M. de Janow, Regulae V. et N. T., 1. I, tr. II, reg. IV, c. 7. 10 15 20 25 niam panem unum multa grana faciunt et in unum vinum multe uve confluunt.“ Ita hoc sacramentum sua virtute divina multi- tudinem populi facit unum, sicut scriptum esta)1): „Qui facit unius moris habitare in domo." Quapropter ego non sine racione iam superius censui in hiis eciam periculosis diebus membra ecclesie valde nimis di- visa, prout infra2) dicetur, ideob), quia hunc panem divinum, suorum membrorum unitivum, plebs christiana, habundancia iniquitatis exigente, cessavit digne frequentare. Nam palam hoc sequitur ad predicta per topicam regulam: Cessante causa ne- cesse est cessare et effectum. Et rogo, tue) sacerdos, qui murmuras contra plebeios et forte invidens, quod absit, contendis pro eo, quod frequenter cernis sacramentum hoc a tuis iunioribus fratribus epulanter manducare vide, obsecro, quam ad pauca respicias, cum ita dicis, quod tunc nos, sacerdotes, contemptui duceremur, quia solum et vix nobis et religiosis est concessum, quibus et ex officio incumbit sepe missam celebrare. Nam si melius ad singula prospiceres, tibi dubium esse non posset, quod hoc dicens, iniuriam tue dis- pensacionis confirmas, quoniam, sicut dicitur Proverb. XIII. d. 3) „Qui alicui rei detrahit, ad illud se obligat in futurum.“ Tu igi- tur hoc affirmans, primum teipsum obligas, ut non accedas ad hoc deo plenum sacramentum cottidie vel sepius quam plebei, nisi vivas sanccius et perfeccius quam plebei hii, quos dure re- prehendis de cottidiana sacramenti sumpcione, quoniam eos in- crepans, tu teipsum crudeliter condempnas, qui cottidie vel sepe consuevisti tuam missam celebrare, nisi vivas multo perfeccius et iustius, sicque magis ieiunes, magis vigiles, magis peccata defleas, magis mundum tabernasque relinquas. Nam quemad- 30 modum et predicator, si ea, que detestatur, crimina, que detur- pant, [facit]d), suo ore seipsum abiudicat [f. 28a] et ex ore suo, ne- quam servus, convictus plagis, vapulabit4). Et idcirco tu quoque noli extolli, sed teipsum coercee), ne forte agraves tuam in hoc 12) Sacerdotes condempnant simplices B rubr. 26) Sacerdotum quolibet die conficiencium qualis esse debet vita A. a) in A et B lacuna sequitur, locum ad numerum supplendum relinquens. d) add. ab ed. b) corr. in marg. A. c) te corr. super linea tu A. e) coherce B. 1) Psalm. LXVII. 7. 2) Cf. l. IV, art. VIII, c. 9, et locis aliis. 4) Cf. Lucae XII. 47—48. 40 3) Proverb. XIII. 13. 35
Strana 133
Responsio ad 5. obiectum contra fr. c. 133 dampnacionem, sicud scriptum est Ro. II° a. 1): „Propter quod inexcusabilis es omnis, qui iudicas. In quo enim alterum iu- dicas, teipsum condempnas. Eadem enim agis, que iudicas“, etc. in biblia. Si autem dignius vivis et sanccius quam hii, quos de plebe cottidie velle sumere sacramentum causaris, adhuc noli altum saperea), sed pocius time2). Nam plebei cum vita com- muni hominum et minus sancta et perfecta possunt licite acce- dere, sicut tu, itab) sepe ad dei sacramentum, quia non ita, sicut tu, vitam arduam perfectamque et sanctam sunt professi in chri- stiana religione. Si igitur tu vivis sanccius et perfeccius mani- feste quam plebei, non est mirum: necessitas tibi incumbit et gloriam tibi acquires, quia sal es terre, lux mundi et civitas supra montem situata 3). Si autem vivis deterius quam plebei vel eque sicut plebei, ve tibi est, quia rupisti votum, confudisti professionem et es sal infatuatum, quod ad nichilum valet ultra, nisi ut mittatur foras et conculcetur ab hominibus et in ster- quilinium transmittatur 4). Sed instans adhuc contra hec: Sacerdotisc), inquies, ex officio interest sacrificium offerre populi pro peccatis, et ad quod plebeius non est obligatus. Hec dicens, verum dicis. Sed dic cum hoc, quod sacerdos non eo minus, sed multo magis peccat quam plebeius indigne manducans et bibens corpus et sangui- nem Jhesu Christi, quoniam persona, status et officium nimis aggravant sacerdotis indignam sumpcionem, sicut scriptum est Deutero. XXXII.° 5): „Constituit eum super excelsam terram, ut comederet fructus agrorum, ut sugeret mel de petra oleumque de saxo durissimo“, subaudisd) in isto dulcissimo sacramento. Et sequitur paulo post 6): „Incrassatus est dilectus, recalcitravit, incrassatus, inpinguatus, dilatatus dereliquit deum, factorem suum, et recessit a deo salutari suo.“ Et David 7): "Si inimicus meus maledixisset michi, sustinuissem utique. Et si is, qui oderat mee), super me magna locutus fuisset, abscondissem me forsitan ab eo. Tu vero unanimis, meus dux et notus meus, qui dulces 10 15 20 25 30 21) De sacerdotum vita et qui wlgares facil ... repellunt ab eukaristia A. a) sepe corr. sapere A. b) post corr. A. c) sacerdos corr. sacer- 35 dotis A. d) subaudi A. e) ita B; mee false A. 1) Rom. II. 1. 2) Cf. Rom. XI. 20. 3) Cf. Matt. V. 13. 14/. 4) Cf. Matth. V. 13. 5) Deuteron. XXXII. 13. 6) Deuteron. XXXII. 15. 7) Psalm. LIV. 13—15.
Responsio ad 5. obiectum contra fr. c. 133 dampnacionem, sicud scriptum est Ro. II° a. 1): „Propter quod inexcusabilis es omnis, qui iudicas. In quo enim alterum iu- dicas, teipsum condempnas. Eadem enim agis, que iudicas“, etc. in biblia. Si autem dignius vivis et sanccius quam hii, quos de plebe cottidie velle sumere sacramentum causaris, adhuc noli altum saperea), sed pocius time2). Nam plebei cum vita com- muni hominum et minus sancta et perfecta possunt licite acce- dere, sicut tu, itab) sepe ad dei sacramentum, quia non ita, sicut tu, vitam arduam perfectamque et sanctam sunt professi in chri- stiana religione. Si igitur tu vivis sanccius et perfeccius mani- feste quam plebei, non est mirum: necessitas tibi incumbit et gloriam tibi acquires, quia sal es terre, lux mundi et civitas supra montem situata 3). Si autem vivis deterius quam plebei vel eque sicut plebei, ve tibi est, quia rupisti votum, confudisti professionem et es sal infatuatum, quod ad nichilum valet ultra, nisi ut mittatur foras et conculcetur ab hominibus et in ster- quilinium transmittatur 4). Sed instans adhuc contra hec: Sacerdotisc), inquies, ex officio interest sacrificium offerre populi pro peccatis, et ad quod plebeius non est obligatus. Hec dicens, verum dicis. Sed dic cum hoc, quod sacerdos non eo minus, sed multo magis peccat quam plebeius indigne manducans et bibens corpus et sangui- nem Jhesu Christi, quoniam persona, status et officium nimis aggravant sacerdotis indignam sumpcionem, sicut scriptum est Deutero. XXXII.° 5): „Constituit eum super excelsam terram, ut comederet fructus agrorum, ut sugeret mel de petra oleumque de saxo durissimo“, subaudisd) in isto dulcissimo sacramento. Et sequitur paulo post 6): „Incrassatus est dilectus, recalcitravit, incrassatus, inpinguatus, dilatatus dereliquit deum, factorem suum, et recessit a deo salutari suo.“ Et David 7): "Si inimicus meus maledixisset michi, sustinuissem utique. Et si is, qui oderat mee), super me magna locutus fuisset, abscondissem me forsitan ab eo. Tu vero unanimis, meus dux et notus meus, qui dulces 10 15 20 25 30 21) De sacerdotum vita et qui wlgares facil ... repellunt ab eukaristia A. a) sepe corr. sapere A. b) post corr. A. c) sacerdos corr. sacer- 35 dotis A. d) subaudi A. e) ita B; mee false A. 1) Rom. II. 1. 2) Cf. Rom. XI. 20. 3) Cf. Matt. V. 13. 14/. 4) Cf. Matth. V. 13. 5) Deuteron. XXXII. 13. 6) Deuteron. XXXII. 15. 7) Psalm. LIV. 13—15.
Strana 134
134 M. de Janow, Regulae V. et N. T., 1. 1, tr. II, reg. IV, c. 7 et 8. simul cibos capiebas mecum, etc. In domo dei ambulamus cum consensu“. Verumtamen, heu, michi indigno sacerdoti, qui indigne vivo mea digna et magna supra fratres meos vocacione, quoniam video de communi populo mulieres necnon coniuga- tos castius, iustius et magis sobrie vivere et multo plura mi- sericordie opera tota die exercere, quam ego et mei similes sacerdotes et qui totaliter vitam huius mundi contempserunt. Quo igitur swasu et qua audacia talibus deum et dominum suum petentibus sacramentum potero denegare, cum alias mis- 10 sus sim a) a suo districto domino, ut tales non tantum repellam a cena mei magni domini, sed magis venire conpellam? Missus sum, inquam, ut non tantum non diswadeam, sed ut invitem et iterum atque iterum dicerem invitatis, ut venirent. Attendo cum hiis, quod ego obligatus et ex officio et ideo pluries et 15 inparate et indigne me ingero ad hoc divinum sacramentum, predicti autem plebei mera et libera accedunt voluntate. Me inpellit ut plurimum merces questuaria celebrare, illos sola de- vociob) ad unionem cum Christo conducit. Me respectus lucri cuiuslibet temporalis et vita dulcis et quieta adicit fungi sacer- docio, illos sola karitas perurget, cum victicent suo proprio de labore. Ut quid igitur adhuc iudicor, si ex bona consciencia et scripturis roborata dispenso plebeis petentibus istud traditum pro plebe deificum sacramentum? Sed penes dictum apostoli Ia Cor. IIII° 1): „Cum inter dispensatores queritur, ut fidelis quis 25 inveniatur, michi pro minimo debet esse, ut ab homine iudicet aut ab humano die; sed neque meipsum iudico; qui iudicat me, dominus est." 5 20 Capitulum octavum“). Quod si adhuc tuam racionem afferas, dicens, si commu- 30 nitas christiana hoc cottidie vel sepe sacramentum manducaret, istud iterum inconveniens ad precedencia frequencia, quod populus et iam ex sola consuetudine et non ex devocione dei sacramentum manducaret et per consequens magis propha- naret sacramentum, quam ipsum honoraret: 35 a) ita A; sum B. b) de vicio corr. devocio A. c) ita A rubr.; om. B. 1) I. Cor. IV. 2—4.
134 M. de Janow, Regulae V. et N. T., 1. 1, tr. II, reg. IV, c. 7 et 8. simul cibos capiebas mecum, etc. In domo dei ambulamus cum consensu“. Verumtamen, heu, michi indigno sacerdoti, qui indigne vivo mea digna et magna supra fratres meos vocacione, quoniam video de communi populo mulieres necnon coniuga- tos castius, iustius et magis sobrie vivere et multo plura mi- sericordie opera tota die exercere, quam ego et mei similes sacerdotes et qui totaliter vitam huius mundi contempserunt. Quo igitur swasu et qua audacia talibus deum et dominum suum petentibus sacramentum potero denegare, cum alias mis- 10 sus sim a) a suo districto domino, ut tales non tantum repellam a cena mei magni domini, sed magis venire conpellam? Missus sum, inquam, ut non tantum non diswadeam, sed ut invitem et iterum atque iterum dicerem invitatis, ut venirent. Attendo cum hiis, quod ego obligatus et ex officio et ideo pluries et 15 inparate et indigne me ingero ad hoc divinum sacramentum, predicti autem plebei mera et libera accedunt voluntate. Me inpellit ut plurimum merces questuaria celebrare, illos sola de- vociob) ad unionem cum Christo conducit. Me respectus lucri cuiuslibet temporalis et vita dulcis et quieta adicit fungi sacer- docio, illos sola karitas perurget, cum victicent suo proprio de labore. Ut quid igitur adhuc iudicor, si ex bona consciencia et scripturis roborata dispenso plebeis petentibus istud traditum pro plebe deificum sacramentum? Sed penes dictum apostoli Ia Cor. IIII° 1): „Cum inter dispensatores queritur, ut fidelis quis 25 inveniatur, michi pro minimo debet esse, ut ab homine iudicet aut ab humano die; sed neque meipsum iudico; qui iudicat me, dominus est." 5 20 Capitulum octavum“). Quod si adhuc tuam racionem afferas, dicens, si commu- 30 nitas christiana hoc cottidie vel sepe sacramentum manducaret, istud iterum inconveniens ad precedencia frequencia, quod populus et iam ex sola consuetudine et non ex devocione dei sacramentum manducaret et per consequens magis propha- naret sacramentum, quam ipsum honoraret: 35 a) ita A; sum B. b) de vicio corr. devocio A. c) ita A rubr.; om. B. 1) I. Cor. IV. 2—4.
Strana 135
Responsio ad 4. obiectum contra fr. c. 135 Ad hoc responsio est impromptu condigna, quia, si hoc inducis pro inconvenienti, tunc simile inconveniens evenit dei ecclesie omni anno, quoniam ex sola consuetudine et usu omni anno totus populus christianus manducat hoc sacramentum; adde hiis, quod coactus precepto et censura ecclesie et ex ru- bore de hiis, qui semela) in anno plurimum accedunt, sed non ex devocione et non sponte, ergo tanto indignius. Igitur per te, qui sic loqueris, habes perswasum, quod dei ecclesia omni anno prophanat hoc sacramentum et multo culpabilius, quam si sua libera voluntate, et quando vellent, hoc sacramentum po- 10 puli manducarent, quod tamen de sancta ecclesia [f. 28b] nequa- quam est senciendumb). Illud tamen, quod tu pro inconveniente adducis, puta con- suetudinem, sacramentume) a populo dei frequentandum, ego vir- tutem esse censerem et opus spiritus Jhesu Christi, tum quia consuetudo bona bene operandi est virtus moralis a doctoribus diffinita; sed hoc sacramentum manducared) homini, qui est in gracia, est bonum bene operari, — tum quia consuescere talia, scilicet orare, ieiunare, vigilare, elimosinas dare est semper et fuit laudabile in homine christiano; sed consuescere hoc sacra- 20 mentum frequenter sumere est hiis omnibus prestancius, quan- tum ipsum opus, quod digne fit, est prestancius, nisi forte, si tamquam homo illiteratus velis dicere et obstare, quod orando et ieiunando, vigilando et similia faciendo non incurrit homo iudicium, licet ea indigne operetur, quemadmodum qui sumit sacramentum indigne, reus erit corporis et sanguinis domini. Ideoque scire te non pigeat, quod omnia hec, que sunt ex- pressa, et alia singula de genere bonorum, quandocumquee) in- digne quis operatur, quantum est ex parte operantis (non dico quantum ad ipsum opus), iudicium sibi operatur et ei conver-30 titur in peccatum, utpote de oracione dictum est per psalmis- tam 1): „Et oracio eius fiat in peccatum“, et iterum 2): „Peccatori autem dixit deus: Quare tu enarras iusticias meas“f), quoniam inquinatis nichil est mundum secundum apostolum3): „Et arbor mala non potest nisi malos fructus facere“ secundum Jhesum 35 5 15 25 16) Nota A. Consuetudo bona B rubr. a) qui semel om. B (sic). b) corr. ab ed.; fugiendum A ct B. c) om. B (sic). d) post corr. in marg. A. e) post corr. A. f) lacuna se- quitur in A. 1) Psalm. CVIII. 7. 2) Psalm. XLIX. 16. 3) Cf. Matth. VII. 17. 40
Responsio ad 4. obiectum contra fr. c. 135 Ad hoc responsio est impromptu condigna, quia, si hoc inducis pro inconvenienti, tunc simile inconveniens evenit dei ecclesie omni anno, quoniam ex sola consuetudine et usu omni anno totus populus christianus manducat hoc sacramentum; adde hiis, quod coactus precepto et censura ecclesie et ex ru- bore de hiis, qui semela) in anno plurimum accedunt, sed non ex devocione et non sponte, ergo tanto indignius. Igitur per te, qui sic loqueris, habes perswasum, quod dei ecclesia omni anno prophanat hoc sacramentum et multo culpabilius, quam si sua libera voluntate, et quando vellent, hoc sacramentum po- 10 puli manducarent, quod tamen de sancta ecclesia [f. 28b] nequa- quam est senciendumb). Illud tamen, quod tu pro inconveniente adducis, puta con- suetudinem, sacramentume) a populo dei frequentandum, ego vir- tutem esse censerem et opus spiritus Jhesu Christi, tum quia consuetudo bona bene operandi est virtus moralis a doctoribus diffinita; sed hoc sacramentum manducared) homini, qui est in gracia, est bonum bene operari, — tum quia consuescere talia, scilicet orare, ieiunare, vigilare, elimosinas dare est semper et fuit laudabile in homine christiano; sed consuescere hoc sacra- 20 mentum frequenter sumere est hiis omnibus prestancius, quan- tum ipsum opus, quod digne fit, est prestancius, nisi forte, si tamquam homo illiteratus velis dicere et obstare, quod orando et ieiunando, vigilando et similia faciendo non incurrit homo iudicium, licet ea indigne operetur, quemadmodum qui sumit sacramentum indigne, reus erit corporis et sanguinis domini. Ideoque scire te non pigeat, quod omnia hec, que sunt ex- pressa, et alia singula de genere bonorum, quandocumquee) in- digne quis operatur, quantum est ex parte operantis (non dico quantum ad ipsum opus), iudicium sibi operatur et ei conver-30 titur in peccatum, utpote de oracione dictum est per psalmis- tam 1): „Et oracio eius fiat in peccatum“, et iterum 2): „Peccatori autem dixit deus: Quare tu enarras iusticias meas“f), quoniam inquinatis nichil est mundum secundum apostolum3): „Et arbor mala non potest nisi malos fructus facere“ secundum Jhesum 35 5 15 25 16) Nota A. Consuetudo bona B rubr. a) qui semel om. B (sic). b) corr. ab ed.; fugiendum A ct B. c) om. B (sic). d) post corr. in marg. A. e) post corr. A. f) lacuna se- quitur in A. 1) Psalm. CVIII. 7. 2) Psalm. XLIX. 16. 3) Cf. Matth. VII. 17. 40
Strana 136
136 M. de Janow, Regulae V. et N. T., 1. I, tr. II, reg. IV, c. 8 et 9. 10 15 Christum, et omne, quod non est de fide, peccatum est. Quod si aliqua retribucio temporalis sic indigne talia operantem con- sequitur, — quemadmodum quidam dicunt: Que sub mortali sunt bona, dant bona terre, vitam augmentant, minuunt tor- menta iehenne, etc., — illa fit non ex operantea) indigne, quia ille est mortuus et non nisi iudicium sibi acquirit, ut dictum est, sed ex opere operato, quia deus, iustus iudex, nullum bo- num opus sinit inpremiatum pertransire. Sicut igitur deum dili- gentibus omnia et sic eciam consuetudo manducandi sacramen- tum cooperantur in bonum, hiis, qui secundum propositum dei vocati sunt sancti secundum apostolum Ro. 1), ita indigne am- bulantibus et ingratis christianisb) omnia et per consequens ob- missio communionis in malum convertentur. Consuetudineme tamen in manducacione huius vivi panis non sinit vilescere per spiritum Jhesu innovacio appetitus in mente fidelis plebis chri- stiane, sicut consuetudinem panis corporalis cottidie manducand non permittit vilescere renovacio appetitus et esuriei per na- turam d). Capitulum nonum9) Convenio itaque tuam conscienciam, o sacerdos, per iudi- cem vivorum et mortuorum, ut penses, unde veniat illud in te, quod tam dedignaris tibi dei populum in frequentacione com- munionis coequari, ne forte illa displicencia atque murmuracio ex superbia, o sacerdotes, atque talis defensio emanaverit. Ad 25 quos dudum ante dictum est per verbum dei Exo.f) 2): „Mul- tum erigimini, filii Levi.“ Hodie tamen hec iniquitas supra mo- dum habundavit, scilicet quod nos sacerdotes, existentes mori- bus et vita laycis quibusdam multo heu inferiores, tamen de nostro statu plus, quam decet, gloriamurs), alias nichilominus 30 dignitatem sacerdocii miserabiliter pessundantes per conversa- 20 26) De sacerdotibus. Cur contemptui dantur a wigo A. a) post corr. A. b) om. B. c) Consuetudinem in manducacione oc., ita D 1. 2. contin. (cf. supra p. 130 n. g). d) post hanc vocem D 1. 2. contin.: c) ita A rubr. Capitulum X Preparacio digna oc., v. infra p. 145, lin. 1. 35 Brubr. f) lacuna restat, spatium ad supplendum numerum relinquens in A et B. g) ita A; gloriantur B. 1) Rom. VIII. 28. 2) recte Numer. XVI. 7.
136 M. de Janow, Regulae V. et N. T., 1. I, tr. II, reg. IV, c. 8 et 9. 10 15 Christum, et omne, quod non est de fide, peccatum est. Quod si aliqua retribucio temporalis sic indigne talia operantem con- sequitur, — quemadmodum quidam dicunt: Que sub mortali sunt bona, dant bona terre, vitam augmentant, minuunt tor- menta iehenne, etc., — illa fit non ex operantea) indigne, quia ille est mortuus et non nisi iudicium sibi acquirit, ut dictum est, sed ex opere operato, quia deus, iustus iudex, nullum bo- num opus sinit inpremiatum pertransire. Sicut igitur deum dili- gentibus omnia et sic eciam consuetudo manducandi sacramen- tum cooperantur in bonum, hiis, qui secundum propositum dei vocati sunt sancti secundum apostolum Ro. 1), ita indigne am- bulantibus et ingratis christianisb) omnia et per consequens ob- missio communionis in malum convertentur. Consuetudineme tamen in manducacione huius vivi panis non sinit vilescere per spiritum Jhesu innovacio appetitus in mente fidelis plebis chri- stiane, sicut consuetudinem panis corporalis cottidie manducand non permittit vilescere renovacio appetitus et esuriei per na- turam d). Capitulum nonum9) Convenio itaque tuam conscienciam, o sacerdos, per iudi- cem vivorum et mortuorum, ut penses, unde veniat illud in te, quod tam dedignaris tibi dei populum in frequentacione com- munionis coequari, ne forte illa displicencia atque murmuracio ex superbia, o sacerdotes, atque talis defensio emanaverit. Ad 25 quos dudum ante dictum est per verbum dei Exo.f) 2): „Mul- tum erigimini, filii Levi.“ Hodie tamen hec iniquitas supra mo- dum habundavit, scilicet quod nos sacerdotes, existentes mori- bus et vita laycis quibusdam multo heu inferiores, tamen de nostro statu plus, quam decet, gloriamurs), alias nichilominus 30 dignitatem sacerdocii miserabiliter pessundantes per conversa- 20 26) De sacerdotibus. Cur contemptui dantur a wigo A. a) post corr. A. b) om. B. c) Consuetudinem in manducacione oc., ita D 1. 2. contin. (cf. supra p. 130 n. g). d) post hanc vocem D 1. 2. contin.: c) ita A rubr. Capitulum X Preparacio digna oc., v. infra p. 145, lin. 1. 35 Brubr. f) lacuna restat, spatium ad supplendum numerum relinquens in A et B. g) ita A; gloriantur B. 1) Rom. VIII. 28. 2) recte Numer. XVI. 7.
Strana 137
De contemptu sacerdotum a vulgo. 137 cionem nostram inpudicam et elatam, dedignantes, si in nullo plebei nobis adequentur. Et quia contra domini Jhesu ewan- gelium elevamus nosmet ipsos, ubi dicitur 1): „Nolite vocari rabi“, etc., et Luce 2): „Nolite ferri in altum“, et Petrus 3): „Non dominantes in clero“, id est in populo, et „sorte Christi Jhesu“, subaudisa) populo christiano: ideo, inquam, secundum ewan- gelium merito nobis evenit vilipendi a populo nimis et con- tempni, quia in ewangelio dicitur et est lex indispensabilis in pallacio regis regum, Jhesu crucifixi: „Qui se humiliat, exalta- bitur, et qui se exaltat, humiliabitur“4). Sed nos, proch dolor, quia nimis populo dei superbimus, ut iam dictum est, ideo hodie, ut circuitur communiter et mo- leste, passim a laycis magnis et parvis contempnimur, minus- que, quam decet, in populo cum reverencia pertractantur sacer- dotes. Sed neque eis, ut deberet, obeditur, sed vilipendimur, concutimur et mactamur et bona nostra et ecclesiarum violenter auferuntur, ut iam palam layci locuntur et proverbium nullum dicunt, alter ad alterum inquientes: „Si iniuriose contigeris cle- ricum et sacerdotem, expedias te sine mora de ipso et occide, ne forte per eum vexeris in futurum“, addentes: „Sacerdos tunc 20 est sacerdos solum, dum ad altare pertractat sacramenta. Et tunc solum oportet eum revereri, alias vero minime, quoniam, quidquid mandant sacerdotes, predicant aut locuntur, totum pro pecunia faciunt et prob) lucro, ut habeant, unde tribuere suis pulcerrimis concubinis. Ecce, tales voces, plene blasphemie et vituperii domini Jhesu sacerdotum, ora wlgi fere tocius christiani repleverunt. Propter quod quid aliud sumus in hiis diebus, o domini Jhesu sacerdotes, nisi sal infatuatum, quod ab hominibus conculcatur, lapides sanctuarii [f. 29a] dispersi in capite omnium platearum5)? Et placet hic modicum considerare, quomodo sacerdotes domini sint dispersi et conculcati, prius quidem dispersi et post ab hominibus conculcati. Dispersi sunt igitur lapides sanctuarii, quia sacerdotes a populo dei et a suis plebibus corde sunt aversi, avaro spiritu et superbo hec in eis operante, et ideo 35 ab hominibus ob hanc causam sunt conculcati. Dispersi, in- 5 10 15 25 30 a) subaudi B. b) quod corr. pro A ; quod B. 1) Matth. XXIII. 8. 2) Cf. Lucae XII. 29. 3) I. Petri V. 3. 4) Cf. Lucae XIV. 11. 5) Cf. Matth. V. 13 et Thren. IV. 1.
De contemptu sacerdotum a vulgo. 137 cionem nostram inpudicam et elatam, dedignantes, si in nullo plebei nobis adequentur. Et quia contra domini Jhesu ewan- gelium elevamus nosmet ipsos, ubi dicitur 1): „Nolite vocari rabi“, etc., et Luce 2): „Nolite ferri in altum“, et Petrus 3): „Non dominantes in clero“, id est in populo, et „sorte Christi Jhesu“, subaudisa) populo christiano: ideo, inquam, secundum ewan- gelium merito nobis evenit vilipendi a populo nimis et con- tempni, quia in ewangelio dicitur et est lex indispensabilis in pallacio regis regum, Jhesu crucifixi: „Qui se humiliat, exalta- bitur, et qui se exaltat, humiliabitur“4). Sed nos, proch dolor, quia nimis populo dei superbimus, ut iam dictum est, ideo hodie, ut circuitur communiter et mo- leste, passim a laycis magnis et parvis contempnimur, minus- que, quam decet, in populo cum reverencia pertractantur sacer- dotes. Sed neque eis, ut deberet, obeditur, sed vilipendimur, concutimur et mactamur et bona nostra et ecclesiarum violenter auferuntur, ut iam palam layci locuntur et proverbium nullum dicunt, alter ad alterum inquientes: „Si iniuriose contigeris cle- ricum et sacerdotem, expedias te sine mora de ipso et occide, ne forte per eum vexeris in futurum“, addentes: „Sacerdos tunc 20 est sacerdos solum, dum ad altare pertractat sacramenta. Et tunc solum oportet eum revereri, alias vero minime, quoniam, quidquid mandant sacerdotes, predicant aut locuntur, totum pro pecunia faciunt et prob) lucro, ut habeant, unde tribuere suis pulcerrimis concubinis. Ecce, tales voces, plene blasphemie et vituperii domini Jhesu sacerdotum, ora wlgi fere tocius christiani repleverunt. Propter quod quid aliud sumus in hiis diebus, o domini Jhesu sacerdotes, nisi sal infatuatum, quod ab hominibus conculcatur, lapides sanctuarii [f. 29a] dispersi in capite omnium platearum5)? Et placet hic modicum considerare, quomodo sacerdotes domini sint dispersi et conculcati, prius quidem dispersi et post ab hominibus conculcati. Dispersi sunt igitur lapides sanctuarii, quia sacerdotes a populo dei et a suis plebibus corde sunt aversi, avaro spiritu et superbo hec in eis operante, et ideo 35 ab hominibus ob hanc causam sunt conculcati. Dispersi, in- 5 10 15 25 30 a) subaudi B. b) quod corr. pro A ; quod B. 1) Matth. XXIII. 8. 2) Cf. Lucae XII. 29. 3) I. Petri V. 3. 4) Cf. Lucae XIV. 11. 5) Cf. Matth. V. 13 et Thren. IV. 1.
Strana 138
138 M. de Janow, Regulae V. et N. T., 1. I, tr. II, reg. IV, c. 9 et 10. quam, sunt, quia ab invicem per inobedienciam a suis supe- rioribus recesserunt; conculcati ab hominibus, quia similiter eisdem a subditis obediencia non servatur. Itaque corda patrum a filiis sunt aversa, et filii parentibus inobedientes nimis sunt multiplicati, quia lapides sanctuarii a se invicem discesserunt, caritate multorum refrigescente; et presbiteri sunt conculcati a plebibus, iniquitate hincinde, id est in populo et in clero, ha- bundante, et quia superbi facti sunt plebeis sacerdotes in tan- tum, ut, si quis clericum offendat, mox anathemate coartatur, 10 si autem laycus offendatur, nichil horum offensor pacietur, et abhominacio est clericis de pari cum laycis iudicari. Et exinde advenit, quod layci clericis magis sunt offensi et clerici laycis sunt magis superbi et infesti. Et sic alterutrum se contempnunt, quando et prelati clericis nimis dure imperant, potestatem eorum eis adimunt et in se eam refundunt, unde inde magis veneren- tura). Et adhuc supremi aliis inferioribus potestatem eorum choartantb) et suum synum dilatant, se magis magisque ele- vando. Indeque iusto dei iudicio nos, quibus dictum est 1): „Dii estis et filii excelsi omnes, vos autem sicut homines moriemini“, 20 et sicut Lucifer cecidimus confusionis et contemptus in pro- fundum 2). Verumptamen, ut dicere ceperam, merito hec patimur, quia peccavimus in fratrem ac dominum nostrum Jhesum Christum, qui nos elegit ex omni carne et dedit nobis fungi sacerdocio 25 et habere laudem in nomine ipsius commendavitque divicias sapiencie et sciencie nobis miseris et fragilibus, ut non nobis sit honor et gloria, non nobis, sed suo nomini donaretur, sicut scriptum est IIa Cor. IIII° 3): „Habemus hunc thesaurum in vasis fictilibus, ut sublimitas sit virtutis dei et non ex nobis.“ Nos 30 autem inpudice de bonis suis et de suo honore ac gloria in altum ferimur, sicut scriptum este) 4): „Filios enutrivi et exal- tavi, ipsi autem spreverunt me.“ Posuit nos super gregem suum, pulcro et bono tritico adhibito, sicut scriptum est Gen. XXVII5): „Frumento et vino et oleo stabilivi eum“, ut demus cibum eius 35 familie in tempore suo. Nos autem solum sine timore pascentes 5 15 a) ita A: reverentur B. c) post hane vocem b) ita A; cohartant B. in A et B lacuna restat, spatium ad numerum supplendum relinquens. 1) Psalm. LXXXI 6—7. 2) Cf. Isaiae XIV. 12. 3) II. Cor. IV. 7. 4) Isaiae I. 2. 5) Genes. XXVII. 37.
138 M. de Janow, Regulae V. et N. T., 1. I, tr. II, reg. IV, c. 9 et 10. quam, sunt, quia ab invicem per inobedienciam a suis supe- rioribus recesserunt; conculcati ab hominibus, quia similiter eisdem a subditis obediencia non servatur. Itaque corda patrum a filiis sunt aversa, et filii parentibus inobedientes nimis sunt multiplicati, quia lapides sanctuarii a se invicem discesserunt, caritate multorum refrigescente; et presbiteri sunt conculcati a plebibus, iniquitate hincinde, id est in populo et in clero, ha- bundante, et quia superbi facti sunt plebeis sacerdotes in tan- tum, ut, si quis clericum offendat, mox anathemate coartatur, 10 si autem laycus offendatur, nichil horum offensor pacietur, et abhominacio est clericis de pari cum laycis iudicari. Et exinde advenit, quod layci clericis magis sunt offensi et clerici laycis sunt magis superbi et infesti. Et sic alterutrum se contempnunt, quando et prelati clericis nimis dure imperant, potestatem eorum eis adimunt et in se eam refundunt, unde inde magis veneren- tura). Et adhuc supremi aliis inferioribus potestatem eorum choartantb) et suum synum dilatant, se magis magisque ele- vando. Indeque iusto dei iudicio nos, quibus dictum est 1): „Dii estis et filii excelsi omnes, vos autem sicut homines moriemini“, 20 et sicut Lucifer cecidimus confusionis et contemptus in pro- fundum 2). Verumptamen, ut dicere ceperam, merito hec patimur, quia peccavimus in fratrem ac dominum nostrum Jhesum Christum, qui nos elegit ex omni carne et dedit nobis fungi sacerdocio 25 et habere laudem in nomine ipsius commendavitque divicias sapiencie et sciencie nobis miseris et fragilibus, ut non nobis sit honor et gloria, non nobis, sed suo nomini donaretur, sicut scriptum est IIa Cor. IIII° 3): „Habemus hunc thesaurum in vasis fictilibus, ut sublimitas sit virtutis dei et non ex nobis.“ Nos 30 autem inpudice de bonis suis et de suo honore ac gloria in altum ferimur, sicut scriptum este) 4): „Filios enutrivi et exal- tavi, ipsi autem spreverunt me.“ Posuit nos super gregem suum, pulcro et bono tritico adhibito, sicut scriptum est Gen. XXVII5): „Frumento et vino et oleo stabilivi eum“, ut demus cibum eius 35 familie in tempore suo. Nos autem solum sine timore pascentes 5 15 a) ita A: reverentur B. c) post hane vocem b) ita A; cohartant B. in A et B lacuna restat, spatium ad numerum supplendum relinquens. 1) Psalm. LXXXI 6—7. 2) Cf. Isaiae XIV. 12. 3) II. Cor. IV. 7. 4) Isaiae I. 2. 5) Genes. XXVII. 37.
Strana 139
De contemptu sacerdotum. De digna communione. 139 nosmetipsos, panem cottidianum ab ore abstrahimus parvulo- rum. Et pro eo scriptum est Ezech. XXXIII° a.1): „Ve pastori- bus Israel, qui pascebant semet ipsos. Nonne greges a pastori- bus pascuntur? Lac comedebatis et lanis operiebamini, et quod " crassum erat, occidebatis; gregem autem meum non pascebatis. Nota ibidem singula, que secuntur. Misit, inquam, nos vocare ad cenam magnam suos a) invitatos. Nos vero legacionem, qua pro Christo fungimur ad populum, fraudulenter exequimur. Et tamen scriptum estb) 2): „Maledictus vir, qui facit opus domini sui fraudulenter.“ Non enim vocamus ad cenam, sed contra 10 venientes reclamamus, non compellimus, sed repellimus venien- tes. Nos igitur infideles dispensatores et inpudentes et non dantes tritici huius mensuram familie nostri domini, cum venerit, quomodo poterimus approbari? Capitulum decimum°). 15 Sunt insuper aliqui, qui, magis ex contencione quam ex racione commoti, dicunt ad suos cohortes: „Absit a me cottidie vel alias tam frequenter corpus Christi et sanguinem sumere. Quis michi hoc tribuat, ut ter in anno vel semel ipsum digne queam bibere et manducare?“ Plane, quia hec adoptacio ex ra- 20 cione non venit, non esset digna responsione, sed tamen, ne sibi huiusmodi bene optasse videantur, est notandum, quod hoc plenum deliciis paradisi sacramentum digned) manducare cot- tidie et digne manducare ter in anno vele) semel in anno, digne manducare frequenter et digne manducare raro, vel sunt utra- 25 que simul eque possibilia christiano populo conveniencia vel unum tantum, puta semel in anno magis quam reliquum, scilicet cottidie vel frequenter. Si datur primum, scilicet quod utrum- que simul eque est possibile, tunc ceteris paribus fatua et no- civa est adoptacio supradicta. Nam irracionabile est sine causa 30 eligere minus bonum, obmisso magis bono, si cetera concur- 16) Contra illos, qui fugientes frequentacionem eukaristie, dicunt: Uti- nam semel in anno digne percipere su (cetera abscisa sunt) A. a) suas corr. suos A; suos B. b) lacuna in A et B sequitur. c) ita A rubr., om. B. d) dignum corr. digne A. e) vel — digne manducare om. 35 (sic) B. 1) recte Ezech. XXXIV. 2—3. 2) Jerem. XLVIII. 10.
De contemptu sacerdotum. De digna communione. 139 nosmetipsos, panem cottidianum ab ore abstrahimus parvulo- rum. Et pro eo scriptum est Ezech. XXXIII° a.1): „Ve pastori- bus Israel, qui pascebant semet ipsos. Nonne greges a pastori- bus pascuntur? Lac comedebatis et lanis operiebamini, et quod " crassum erat, occidebatis; gregem autem meum non pascebatis. Nota ibidem singula, que secuntur. Misit, inquam, nos vocare ad cenam magnam suos a) invitatos. Nos vero legacionem, qua pro Christo fungimur ad populum, fraudulenter exequimur. Et tamen scriptum estb) 2): „Maledictus vir, qui facit opus domini sui fraudulenter.“ Non enim vocamus ad cenam, sed contra 10 venientes reclamamus, non compellimus, sed repellimus venien- tes. Nos igitur infideles dispensatores et inpudentes et non dantes tritici huius mensuram familie nostri domini, cum venerit, quomodo poterimus approbari? Capitulum decimum°). 15 Sunt insuper aliqui, qui, magis ex contencione quam ex racione commoti, dicunt ad suos cohortes: „Absit a me cottidie vel alias tam frequenter corpus Christi et sanguinem sumere. Quis michi hoc tribuat, ut ter in anno vel semel ipsum digne queam bibere et manducare?“ Plane, quia hec adoptacio ex ra- 20 cione non venit, non esset digna responsione, sed tamen, ne sibi huiusmodi bene optasse videantur, est notandum, quod hoc plenum deliciis paradisi sacramentum digned) manducare cot- tidie et digne manducare ter in anno vele) semel in anno, digne manducare frequenter et digne manducare raro, vel sunt utra- 25 que simul eque possibilia christiano populo conveniencia vel unum tantum, puta semel in anno magis quam reliquum, scilicet cottidie vel frequenter. Si datur primum, scilicet quod utrum- que simul eque est possibile, tunc ceteris paribus fatua et no- civa est adoptacio supradicta. Nam irracionabile est sine causa 30 eligere minus bonum, obmisso magis bono, si cetera concur- 16) Contra illos, qui fugientes frequentacionem eukaristie, dicunt: Uti- nam semel in anno digne percipere su (cetera abscisa sunt) A. a) suas corr. suos A; suos B. b) lacuna in A et B sequitur. c) ita A rubr., om. B. d) dignum corr. digne A. e) vel — digne manducare om. 35 (sic) B. 1) recte Ezech. XXXIV. 2—3. 2) Jerem. XLVIII. 10.
Strana 140
140 M. de Janow, Regulae V. et N. T., 1. I, tr. Il, reg. IV, c. 10. runt paria. Et [f. 29b] iniquum est pocius eligere uniri cum Christo semel in anno quam cottidie optareque magis esse participem deliciarum celestium semel in anno vel raro quam continue vel frequenter. Et ex hoc maxima videtur iniuria et 5 violencia amori domini nostri Jhesu Christi exhiberi, quoniam ipse totus bonus et piissimus est deus, zelotes ac inportunus amator nostrarum animarum. Amorem etenim nemo habet maiorem, quam ut quis animam suam ponata) pro amicis suis. Quapropter continue se ingerit et ad instar inportune irrumpit nobiscum continue ad manducandum cottidie et frequenter no- bisb) ad communicandum. Inde est illud Luc. XX. c. 1): „Desi- derio desideravi hoc pascha manducare vobiscum.“ Et ad hoc est illud Apoc. III° 2): „Ego sto ad hostium et pulso. Et si quis vocem meam audierit et apperuerit ianuam, intrabo ad illum et cenabo cum illo et ipse mecum“; item Cantic. V.3): „Aperi michi, soror mea, amica mea, columba mea, inmaculata mea, quia caput meum plenum est rore et cincinni mei guttis noc- cium.“ Et Mt. XV.4): „Venite ad me omnes, qui laboratis et honerati estis, et ego reficiam vos"; item illud 5): „Ecce, ego 20 vobiscum sum usque ad consumacionem seculi“, et multa si- milia, per que pius dominus Jhesus amorem suum et deside- rium exprimit cum filiis hominum suas delicias frequentandi manendique continue in suis dilectissimis animabus. Quam ob causam anima iusti sedes esse sapiencie est per sapientem dif- 25 finita6). Et secundum apostolum Christus est dei virtus et dei sapiencia", et ipsa est, que dicit 8): „Edent me et adhuc esu- rient, bibunt et adhuc sicient“, quoniam „delicie mee esse cum filiis hominum“ 9). Propter quod ineffabilis inmensitas divine sa- piencie „edificavit sibi domum etc) excidit columnas VII, po- nens [?] men[sam], propo suit] pa nem] et vi[num], misit an cil- las] suſas] difcere] invi[tatis], ut ve[niant], quia para ta] sunt omnia“ 10). Que omnia proprie ad literam in hoc cottidiano pane supersubstanciali sunt conpleta et perfecta. De quo scriptum est 11): „Quam magna multitudo dulcedinis tue, domine, quam 10 15 30 35 a) add. A in marg. b) nobiscum (sic) B. c) om. A et B. 1) recte Lucae XXII. 15. 2) Apoc. III. 20. 3) Cantic. V. 2. 4) recte Matth. XI. 28. 5) Matth. XXVIII. 20. 6) Cf. Sap. LX. 10. 7) Cf. I. Cor. I. 24. 8) Eccli. XXIV 29. 9) Prov. VIII. 31. 10) Cf. Pro- 11) Psalm. XXX. 20. verb. IX. 1 sq., sed bibliae textus valde discrepat.
140 M. de Janow, Regulae V. et N. T., 1. I, tr. Il, reg. IV, c. 10. runt paria. Et [f. 29b] iniquum est pocius eligere uniri cum Christo semel in anno quam cottidie optareque magis esse participem deliciarum celestium semel in anno vel raro quam continue vel frequenter. Et ex hoc maxima videtur iniuria et 5 violencia amori domini nostri Jhesu Christi exhiberi, quoniam ipse totus bonus et piissimus est deus, zelotes ac inportunus amator nostrarum animarum. Amorem etenim nemo habet maiorem, quam ut quis animam suam ponata) pro amicis suis. Quapropter continue se ingerit et ad instar inportune irrumpit nobiscum continue ad manducandum cottidie et frequenter no- bisb) ad communicandum. Inde est illud Luc. XX. c. 1): „Desi- derio desideravi hoc pascha manducare vobiscum.“ Et ad hoc est illud Apoc. III° 2): „Ego sto ad hostium et pulso. Et si quis vocem meam audierit et apperuerit ianuam, intrabo ad illum et cenabo cum illo et ipse mecum“; item Cantic. V.3): „Aperi michi, soror mea, amica mea, columba mea, inmaculata mea, quia caput meum plenum est rore et cincinni mei guttis noc- cium.“ Et Mt. XV.4): „Venite ad me omnes, qui laboratis et honerati estis, et ego reficiam vos"; item illud 5): „Ecce, ego 20 vobiscum sum usque ad consumacionem seculi“, et multa si- milia, per que pius dominus Jhesus amorem suum et deside- rium exprimit cum filiis hominum suas delicias frequentandi manendique continue in suis dilectissimis animabus. Quam ob causam anima iusti sedes esse sapiencie est per sapientem dif- 25 finita6). Et secundum apostolum Christus est dei virtus et dei sapiencia", et ipsa est, que dicit 8): „Edent me et adhuc esu- rient, bibunt et adhuc sicient“, quoniam „delicie mee esse cum filiis hominum“ 9). Propter quod ineffabilis inmensitas divine sa- piencie „edificavit sibi domum etc) excidit columnas VII, po- nens [?] men[sam], propo suit] pa nem] et vi[num], misit an cil- las] suſas] difcere] invi[tatis], ut ve[niant], quia para ta] sunt omnia“ 10). Que omnia proprie ad literam in hoc cottidiano pane supersubstanciali sunt conpleta et perfecta. De quo scriptum est 11): „Quam magna multitudo dulcedinis tue, domine, quam 10 15 30 35 a) add. A in marg. b) nobiscum (sic) B. c) om. A et B. 1) recte Lucae XXII. 15. 2) Apoc. III. 20. 3) Cantic. V. 2. 4) recte Matth. XI. 28. 5) Matth. XXVIII. 20. 6) Cf. Sap. LX. 10. 7) Cf. I. Cor. I. 24. 8) Eccli. XXIV 29. 9) Prov. VIII. 31. 10) Cf. Pro- 11) Psalm. XXX. 20. verb. IX. 1 sq., sed bibliae textus valde discrepat.
Strana 141
Quo modo digna communio quottidie et semel in anno fiat. 141 abscondisti timentibus te.“ Tunc ad propositum: „Perfecisti eis, qui sperant in te in conspectu filiorum hominum.“ Et ut vicem sue dignacioni suisque desideriis repundamus, nobis optan- dum et orandum instituit, ut frequentissime et cottidie, non so- lum ter in anno vel semel, petamus et dicamus: „Panem nos- trum cottidianum“; et quia cottidiane visitacioni ac dulcissime gracie creberrimeque acceleracioni sue ad nostra contubernia ydonee occurramus, adiunxit notanter iterandum: Da nobis hodie". Super quo dicit beatus Bernhardus 1): „Cur, queso, tantum festinasa) esse nobiscum? Quare non differs usque cras? Si sic amor nostri te urget, ut differre nequeas, quin statim velis esse nobiscum, nec nos amplius differre debemus. Si cottidie vis cibus noster esse, nescio, quid dicam de tantab) benivolencia tua, quia in illis thesauris clemencie tue abissus multa. Ideo nil aliud scio dicere, nisi ex quo semper vis esse nobiscum, nose) 15 omnid) tempore sumuse) tecum“. Hec ille. Sane igiturf) dixi illam wlgatam supradictam opinionem esse satis irracionabilem et crudelem, puta eligere semel cum Christo Jhesu convivari vel ter in anno, et quod iustius et uti- lius nobis esset optandum et dicendum: Quis michi hoc tribuat, ut cottidie vel bis omni die, scilicet vespere et mane, possim digne corpus et sanguinem Christi bibere et manducare, qui continue atque cottidie elegit et festinat mecum, homine in- digno ita familiariter convivandum? Quoniam ponere mensuram inmense dignacioni divine et numerum determinare dei sapiencie 25 innumerabili nequaquam venit ex spiritu pietatis. Quod si forte inquies utrumque esse inpossibile homini, puta ets) cottidie et semel in anno digne hunc panem celestem manducare: et hoc dato, adhuc fatue exoptasti, dicens: „Utinam semel in anno vel in tota vita digne hoc sacramentum man- 30 ducarem“, tum quia secundum tuam opinionem idh), quod est inpossibile, frustra elegisti, tum quia non videbitur tunc racio, quare pocius semel in anno quam cottidie eligebas, dato per te, quod utrumque sit possibile. Si autem unum tibi magis possi- 5 10 20 5) [Panem] nostrum quottidianum da, etc. A. a) festinitas corr. festinas A. b) detenta corr. de tanta A. c) non corr. nos A; non B. d) omnino corr. omni A. e) post corr. A. f) ergo B. 8) om. B. 1) ita A ; illud (id) B. 35 1) Cf. S.Bernardi Claraev. serm. de verbis domini in coena, s. XIII, ap. Migne, PL, t. 184, p. 942. 40
Quo modo digna communio quottidie et semel in anno fiat. 141 abscondisti timentibus te.“ Tunc ad propositum: „Perfecisti eis, qui sperant in te in conspectu filiorum hominum.“ Et ut vicem sue dignacioni suisque desideriis repundamus, nobis optan- dum et orandum instituit, ut frequentissime et cottidie, non so- lum ter in anno vel semel, petamus et dicamus: „Panem nos- trum cottidianum“; et quia cottidiane visitacioni ac dulcissime gracie creberrimeque acceleracioni sue ad nostra contubernia ydonee occurramus, adiunxit notanter iterandum: Da nobis hodie". Super quo dicit beatus Bernhardus 1): „Cur, queso, tantum festinasa) esse nobiscum? Quare non differs usque cras? Si sic amor nostri te urget, ut differre nequeas, quin statim velis esse nobiscum, nec nos amplius differre debemus. Si cottidie vis cibus noster esse, nescio, quid dicam de tantab) benivolencia tua, quia in illis thesauris clemencie tue abissus multa. Ideo nil aliud scio dicere, nisi ex quo semper vis esse nobiscum, nose) 15 omnid) tempore sumuse) tecum“. Hec ille. Sane igiturf) dixi illam wlgatam supradictam opinionem esse satis irracionabilem et crudelem, puta eligere semel cum Christo Jhesu convivari vel ter in anno, et quod iustius et uti- lius nobis esset optandum et dicendum: Quis michi hoc tribuat, ut cottidie vel bis omni die, scilicet vespere et mane, possim digne corpus et sanguinem Christi bibere et manducare, qui continue atque cottidie elegit et festinat mecum, homine in- digno ita familiariter convivandum? Quoniam ponere mensuram inmense dignacioni divine et numerum determinare dei sapiencie 25 innumerabili nequaquam venit ex spiritu pietatis. Quod si forte inquies utrumque esse inpossibile homini, puta ets) cottidie et semel in anno digne hunc panem celestem manducare: et hoc dato, adhuc fatue exoptasti, dicens: „Utinam semel in anno vel in tota vita digne hoc sacramentum man- 30 ducarem“, tum quia secundum tuam opinionem idh), quod est inpossibile, frustra elegisti, tum quia non videbitur tunc racio, quare pocius semel in anno quam cottidie eligebas, dato per te, quod utrumque sit possibile. Si autem unum tibi magis possi- 5 10 20 5) [Panem] nostrum quottidianum da, etc. A. a) festinitas corr. festinas A. b) detenta corr. de tanta A. c) non corr. nos A; non B. d) omnino corr. omni A. e) post corr. A. f) ergo B. 8) om. B. 1) ita A ; illud (id) B. 35 1) Cf. S.Bernardi Claraev. serm. de verbis domini in coena, s. XIII, ap. Migne, PL, t. 184, p. 942. 40
Strana 142
142 M. de Janow, Regulae V. et N. T., 1. I, tr. II, reg. IV, c. 10 et 11. 5 bile quam reliquum esse videretur, scilicet semel vel raro digne sumere hoc divinum sacramentum, quam cottidie et frequenter, et idcirco hoc esse sanxisti pocius eligendum, tunc vide, queso, beatum Ambrosium et Augustinum, Jeronimum et Crisostomum et multos alios doctores, qui huic insane tue opinioni patulo adversantur, quorum dicta post in tractatu tercio reperies de hac materia recollecta 1). Capitulum undecimuma). 15 20 25 [f. 30a] Sed neque eciam ullam pro tua fantasia poteris addu- 10 cere racionem, quoniam ceteris paribus, si raro accedentes ad di- vinum sacramentum, ut in pluribus, velut tu asseris, dignius id acceptarent, quam hii, qui sepe, vel hoc esset ideo, quod sci- licet illud requireret ex sua natura iste vivus panis. Sed hoc dici nequaquam poterit, si paulo ante deducta perpendantur, quoniam, ut dictum est, ideo sapiencia divina in statu cibi et potus communicandam se hominibus prebuit, ut per hoc innuat sui creberrimam sumpcionem, continuam manducacionemb) et in- timam secundum spiritum digescionem. Propter quod dictum est 2): „Edent me et adhuc esurient, bibent et adhuc sicient. Ad idem loquitur Hugo super prologum Angelice Jerarchie, dicens 3): „Sapiencia increata, que se per invisibilia manifestat, volens ostendere, quomodo ipsa sit animarum cibus et refeccio, propterea assumptam carnem nobis in edulum proposuit, ut per cibum carnis nos ad gustum invitaret deitatis.“ Vel hoc fieret ideo, quia raro accedentes se longius et per consequens dig- nius prepararent, ut est per abstinencias, oraciones et ele- mosinas ad hoc divinum sacramentum. Et isto dato, tunc pri- mum tuam conscienciam convenio, sie), sic differendo per men- sem vel per annum sumere hoc sacramentum, in medio tem- 30 pore continue, indefesse, magis ac magis te preparas, ut d) dig- nius atque dignius disposueris ad hoc sacramentum. Inevita- 35 9) De preparacione A. a) ita A rubr.; om. B. b) ruminacionem corr. manducacionem A. c) om. B. d) corr. ab editore; et A et B. 3) Hugonis a S. Victore 1) v. l. III, tr. III. 2) Eccli. XXIV. 29. Expos. in hierarchiam caelestem s. Dionysii Areopagitae, lib. II, ap. Migne, PL, t. 175, p. 953.
142 M. de Janow, Regulae V. et N. T., 1. I, tr. II, reg. IV, c. 10 et 11. 5 bile quam reliquum esse videretur, scilicet semel vel raro digne sumere hoc divinum sacramentum, quam cottidie et frequenter, et idcirco hoc esse sanxisti pocius eligendum, tunc vide, queso, beatum Ambrosium et Augustinum, Jeronimum et Crisostomum et multos alios doctores, qui huic insane tue opinioni patulo adversantur, quorum dicta post in tractatu tercio reperies de hac materia recollecta 1). Capitulum undecimuma). 15 20 25 [f. 30a] Sed neque eciam ullam pro tua fantasia poteris addu- 10 cere racionem, quoniam ceteris paribus, si raro accedentes ad di- vinum sacramentum, ut in pluribus, velut tu asseris, dignius id acceptarent, quam hii, qui sepe, vel hoc esset ideo, quod sci- licet illud requireret ex sua natura iste vivus panis. Sed hoc dici nequaquam poterit, si paulo ante deducta perpendantur, quoniam, ut dictum est, ideo sapiencia divina in statu cibi et potus communicandam se hominibus prebuit, ut per hoc innuat sui creberrimam sumpcionem, continuam manducacionemb) et in- timam secundum spiritum digescionem. Propter quod dictum est 2): „Edent me et adhuc esurient, bibent et adhuc sicient. Ad idem loquitur Hugo super prologum Angelice Jerarchie, dicens 3): „Sapiencia increata, que se per invisibilia manifestat, volens ostendere, quomodo ipsa sit animarum cibus et refeccio, propterea assumptam carnem nobis in edulum proposuit, ut per cibum carnis nos ad gustum invitaret deitatis.“ Vel hoc fieret ideo, quia raro accedentes se longius et per consequens dig- nius prepararent, ut est per abstinencias, oraciones et ele- mosinas ad hoc divinum sacramentum. Et isto dato, tunc pri- mum tuam conscienciam convenio, sie), sic differendo per men- sem vel per annum sumere hoc sacramentum, in medio tem- 30 pore continue, indefesse, magis ac magis te preparas, ut d) dig- nius atque dignius disposueris ad hoc sacramentum. Inevita- 35 9) De preparacione A. a) ita A rubr.; om. B. b) ruminacionem corr. manducacionem A. c) om. B. d) corr. ab editore; et A et B. 3) Hugonis a S. Victore 1) v. l. III, tr. III. 2) Eccli. XXIV. 29. Expos. in hierarchiam caelestem s. Dionysii Areopagitae, lib. II, ap. Migne, PL, t. 175, p. 953.
Strana 143
De digna communione quottidiana. 143 biliter tamen verum esse de frequentacione et preparacione huiusmodi arbitror id, quod per doctores a poeta traditur et probatur, scilicet: „Qui non est hodie, cras minus aptus erit." Enimvero concesso hoc eta) admisso, quod iam in medium adduxisti, sequitur inconcusse, quod hii, qui frequenter sumunt, dignius eos contingit accedere quam qui raro, (1) tum quia in- tensiusb) et vivacius se preparant, brevi mora eos perurgente ad preparandum; nam illos, qui raro comedunt, ut puta semel in anno, longum tempus facit remissos, ut est communiter vi- dere pene in omnibus modernis christianis. Nam, cum per to- 10 tum tempus ab ante Christo Jhesu minime vivere advertunture), vix tandem breve tempus inmediatum sumpcioni sacramenti curant utcumque se adaptare; valde etenim mora hominem re- solvit, promittens emendacionem in futuro; propter quod dic- tum est per psalmistam 1): „Tempus faciendi, domine, dissipa- 15 verunt legem tuam.“ Et propheta 2): „Expecta, reexpectad), mo- dicum ibi, modicum ibi.“ Et super hoc nota Crisostomum Ad Hebreos sermone XVII.3): „Dic, inquite), rogo, quif) post annum communione participaris, XLa dies putas tibi sufficere ad emundacionem peccatorum tocius anni, et iterum septimana 20 transeunte trades teipsum primis sordibus. Dic enim michi, si salvus es XLa diebus ab egritudine longa, iterum te mortifica- cionibus crebriss) tradas, nonne et primum laborem et peiorem mortem incurres.“ Et post pauca4): „Quadraginta dies tantum tribuis saluti anime tue. Arbitror autem, quia neque XLa dies 25 tibi speras propiciandum; iocaris magis, dic michi, hec dicens: Non ab una vos in anno percepcione veto, sed volo vos sepe accedere digne, sanctis hec concessa sunt.“ Hech) ille; (2) tum eciam, quiai) ex eo dignius sumunt sacramentum, qui sepe communicant, quia hii, qui frequenter acceperunt, non tan- 30 tum ab eo, quod in promptu sunt comesturi corpus Christi, intensiori solercia preparantur, sed eciam stare continue pre- parati coartantur ab eo, quod inmediate ante iam cenam do- minicam comederunt. Et talem eorum preparacionem continuam a) om. A. b) intencius B. c) ita A; abutuntur B. d) respecta 35 (sic) B. e) ita A; michi B. f) quid B. g) cibis corr. in marg. crebris A. h) om. B. i) quia corr. eciam quia A. 1) Psalm. CXVIII. 126. 2) Isaiae XXVIII. 10. 3) S. Joannis Chry- sostomi in ep. ad Hebr. c. X, hom. XVII, ap. Migne, PG, t. 63, p. 131—132. 4) ibid. p. 132. 5 40
De digna communione quottidiana. 143 biliter tamen verum esse de frequentacione et preparacione huiusmodi arbitror id, quod per doctores a poeta traditur et probatur, scilicet: „Qui non est hodie, cras minus aptus erit." Enimvero concesso hoc eta) admisso, quod iam in medium adduxisti, sequitur inconcusse, quod hii, qui frequenter sumunt, dignius eos contingit accedere quam qui raro, (1) tum quia in- tensiusb) et vivacius se preparant, brevi mora eos perurgente ad preparandum; nam illos, qui raro comedunt, ut puta semel in anno, longum tempus facit remissos, ut est communiter vi- dere pene in omnibus modernis christianis. Nam, cum per to- 10 tum tempus ab ante Christo Jhesu minime vivere advertunture), vix tandem breve tempus inmediatum sumpcioni sacramenti curant utcumque se adaptare; valde etenim mora hominem re- solvit, promittens emendacionem in futuro; propter quod dic- tum est per psalmistam 1): „Tempus faciendi, domine, dissipa- 15 verunt legem tuam.“ Et propheta 2): „Expecta, reexpectad), mo- dicum ibi, modicum ibi.“ Et super hoc nota Crisostomum Ad Hebreos sermone XVII.3): „Dic, inquite), rogo, quif) post annum communione participaris, XLa dies putas tibi sufficere ad emundacionem peccatorum tocius anni, et iterum septimana 20 transeunte trades teipsum primis sordibus. Dic enim michi, si salvus es XLa diebus ab egritudine longa, iterum te mortifica- cionibus crebriss) tradas, nonne et primum laborem et peiorem mortem incurres.“ Et post pauca4): „Quadraginta dies tantum tribuis saluti anime tue. Arbitror autem, quia neque XLa dies 25 tibi speras propiciandum; iocaris magis, dic michi, hec dicens: Non ab una vos in anno percepcione veto, sed volo vos sepe accedere digne, sanctis hec concessa sunt.“ Hech) ille; (2) tum eciam, quiai) ex eo dignius sumunt sacramentum, qui sepe communicant, quia hii, qui frequenter acceperunt, non tan- 30 tum ab eo, quod in promptu sunt comesturi corpus Christi, intensiori solercia preparantur, sed eciam stare continue pre- parati coartantur ab eo, quod inmediate ante iam cenam do- minicam comederunt. Et talem eorum preparacionem continuam a) om. A. b) intencius B. c) ita A; abutuntur B. d) respecta 35 (sic) B. e) ita A; michi B. f) quid B. g) cibis corr. in marg. crebris A. h) om. B. i) quia corr. eciam quia A. 1) Psalm. CXVIII. 126. 2) Isaiae XXVIII. 10. 3) S. Joannis Chry- sostomi in ep. ad Hebr. c. X, hom. XVII, ap. Migne, PG, t. 63, p. 131—132. 4) ibid. p. 132. 5 40
Strana 144
144 M. de Janow, Regulae V. et N. T., 1. I, tr. 1I, reg. IV, c. 11 et 12. 5 10 15 20 pretendit verbum ewangeliste inquientis 1): „Sint lumbi vestri precincti et lucerne ardentes in manibus vestris. Et vos similes hominibus, expectantibus dominum suum, quando reversatur“, et cetera. Similiter: „Et vos estote parati, quiaa) qua hora non putatis, filius hominis veniet“2). Sicque cottidie vel frequenter accedentibus conpendiose evenit, ut semper preparentur, et in eo, quod proficiunt, stant continue preparati; (3) tum eciam exinde hii, qui frequenter manducant sacramen- tum, amplius digne preparantur, quoniam crebram vel continuam domini sui presencie inb) hoc agunt memoriam, efficaciter eos in idipsum iuvante et commovente frequentacione istius beati- fice comescionis. Propter quod dicitur3): „Hoc facite in meam commemoracionem“; et: „Qui manducat meam carnem et bibit meum sanguinem, in me manet et ego in eo“4). Servum autem, qui continue presens et intimus existit suo domino, neccesse continue est ipsum ydonee preparari, ac continue stare coram eius oculis preparatum, sicut scriptum est 5): „Sicut oculi servorum in manibus dominorum suorum, ita oculi nostri ad dominum deum nostrum, donec misereatur nobis“. Et pro- pheta 6): „Ostendam tibi, quid sit bonum et quid deus requirat a te: facere utique misericordiam et iudicium et sollicitum te ambulare cum domino deo tuo“; (4) tum eciam magis digne preparati accedunt hii, quic) cot- tidie vel sepe frequentant sacramentum, quoniam preparaciod 25 digna hominis magis venit ex virtute et efficaciae) istius deifici et vivi panis, quam ex ipso homine, quia non nosipsos dignos possumus facere vel preparare, sed [f. 30b] suum est hoc dignos nos efficere, sicut scriptum est7): „Ipse fecit nos et non ipsi nos". Undef) apostolus 8) : „Fiduciams). talem habemus per Chri- 30 stum ad deum, non quod sufficientes simus a nobis quasi ex " nobis vel cogitare, sed omnis sufficiencia nostra ex deo est. Propter quod ipse est principium et finis, ipse incipit, proficit et perficit, quoniam ex ipso et per ipsum et in ipso sunt om- a) om. A et B. b) add. A sup. lin. c) lineae superpos. A. d) hac voce 35 D I. 2. excerpta sua persequuntur. e) ex virtute efficaci D 2. f) et D 2. 8) Fiduciam — ad deum et postea: a nobis — in ipso sunt omnia om. D 1. 2. 1) Lucae XII. 35—36. 2) Lucae XII. 40. 3) I. Cor. XI. 25. 4) Joann. VI. 57. 6) Michaeae VI. 8. 7) Psalm. 5) Psalm. CXXII. 2. XCIX. 3. 8) II. Cor. III. 4. 5.
144 M. de Janow, Regulae V. et N. T., 1. I, tr. 1I, reg. IV, c. 11 et 12. 5 10 15 20 pretendit verbum ewangeliste inquientis 1): „Sint lumbi vestri precincti et lucerne ardentes in manibus vestris. Et vos similes hominibus, expectantibus dominum suum, quando reversatur“, et cetera. Similiter: „Et vos estote parati, quiaa) qua hora non putatis, filius hominis veniet“2). Sicque cottidie vel frequenter accedentibus conpendiose evenit, ut semper preparentur, et in eo, quod proficiunt, stant continue preparati; (3) tum eciam exinde hii, qui frequenter manducant sacramen- tum, amplius digne preparantur, quoniam crebram vel continuam domini sui presencie inb) hoc agunt memoriam, efficaciter eos in idipsum iuvante et commovente frequentacione istius beati- fice comescionis. Propter quod dicitur3): „Hoc facite in meam commemoracionem“; et: „Qui manducat meam carnem et bibit meum sanguinem, in me manet et ego in eo“4). Servum autem, qui continue presens et intimus existit suo domino, neccesse continue est ipsum ydonee preparari, ac continue stare coram eius oculis preparatum, sicut scriptum est 5): „Sicut oculi servorum in manibus dominorum suorum, ita oculi nostri ad dominum deum nostrum, donec misereatur nobis“. Et pro- pheta 6): „Ostendam tibi, quid sit bonum et quid deus requirat a te: facere utique misericordiam et iudicium et sollicitum te ambulare cum domino deo tuo“; (4) tum eciam magis digne preparati accedunt hii, quic) cot- tidie vel sepe frequentant sacramentum, quoniam preparaciod 25 digna hominis magis venit ex virtute et efficaciae) istius deifici et vivi panis, quam ex ipso homine, quia non nosipsos dignos possumus facere vel preparare, sed [f. 30b] suum est hoc dignos nos efficere, sicut scriptum est7): „Ipse fecit nos et non ipsi nos". Undef) apostolus 8) : „Fiduciams). talem habemus per Chri- 30 stum ad deum, non quod sufficientes simus a nobis quasi ex " nobis vel cogitare, sed omnis sufficiencia nostra ex deo est. Propter quod ipse est principium et finis, ipse incipit, proficit et perficit, quoniam ex ipso et per ipsum et in ipso sunt om- a) om. A et B. b) add. A sup. lin. c) lineae superpos. A. d) hac voce 35 D I. 2. excerpta sua persequuntur. e) ex virtute efficaci D 2. f) et D 2. 8) Fiduciam — ad deum et postea: a nobis — in ipso sunt omnia om. D 1. 2. 1) Lucae XII. 35—36. 2) Lucae XII. 40. 3) I. Cor. XI. 25. 4) Joann. VI. 57. 6) Michaeae VI. 8. 7) Psalm. 5) Psalm. CXXII. 2. XCIX. 3. 8) II. Cor. III. 4. 5.
Strana 145
De digna praeparatione ad fr. c. 145 nia. Preparacio autem alia saltem principalis non consistit in homine, nisi habere capacem, id est bonam et subiectam volun- tatem desideriis bonis ad salutem suam sufficientema) et reple- tamb). Vel iterum preparacio in facultate hominis precise con- sistens, non videtur magis propria, quam habere contricionem pro peccatis et offerre deo sacrificium acceptabile, puta spiri- tum contribulatum, core) contritum et humiliatumd). Et hec ipsa omnia iam expressa incipit, peragit et perficit in homine hic vivus panis, de quo sermo. Enimvero ista talia longam moram ad sui preparacionem aput deum non exquirunt, veluti 10 scriptum est 1): „Quoniam ipse dixit, et facta sunt; mandavit, et creata sunt.“ Et Jeronimus2): „Nescit tarda molimina spiri- tus sancti gracia. 5 Capitulum duodecimume). Quod si commemores supra notatum apparatum, puta 15 ieiunia, psalmodiam et similia, ad hoc potest congrue respon- deri, quod illa, in quantum sunt exercicia corporalia secundum decretum apostoli et quantum est de se, Ia Thimo. IIIIo f) s), „ad modicum sunt utilia.“ Et iterum, in quantum sunt a motu no- stro precise, et nitimur per ea iustificari et preparari, tunc sunt 20 per prophetam Ysaiam 4) spurtas) et abhominabilia esse tam- quam pannus menstruate diffinita, ergo non valde acceptabilia aut inductiva preparacionis digne ad divinum sacramentum, nisi moveantur a caritate. Item illih), qui cottidie vel frequenter communicant do- 25 minico corpori et sanguini, semper vivunt vel satagunt vivere in abstinencia et sub disciplina, et semper oracionesi) et ele- mosinas et similia satisfaccionis opera continue cumulando. Ha- bent siquidem hoc ex suffragiisk) faciliter et valide ipsius sa- b) plenam D 1. 2. a) sufflatam corr. A in marg, sufficientem. c) et cor D 2. d) post hanc vocem D 1. 2. contin.: Hii, qui cottidie vel fre- quenter comedunt oc., v. infra p. 149, lin. 25. e) ita A rubr.; Capitulum XIII g) ita A; spreta B. B rubr. f) numerus posterius add. A; om. B. h) hac voce D 1. 2. excerpta sua in cap. ,5.“ contin. Cf. supra p. 129, n. c). i) ordines (sic) B. k) om. B. 30 35 1) Psalm. CXLVIII. 5. 2) recte S. Ambrosius Sup. Luc., l. II, c. 10, ap. Migne, PL, t. XV, p. 1560; cf. S. Thomae Aq., 1—2, q. 113, 7, c., ed. Parm. II. 452. 3) I. Tim. IV. 8. 4) Cf. Isaiae LXIV. 6. KYBAL: M. de Janow Regulae, I. 10
De digna praeparatione ad fr. c. 145 nia. Preparacio autem alia saltem principalis non consistit in homine, nisi habere capacem, id est bonam et subiectam volun- tatem desideriis bonis ad salutem suam sufficientema) et reple- tamb). Vel iterum preparacio in facultate hominis precise con- sistens, non videtur magis propria, quam habere contricionem pro peccatis et offerre deo sacrificium acceptabile, puta spiri- tum contribulatum, core) contritum et humiliatumd). Et hec ipsa omnia iam expressa incipit, peragit et perficit in homine hic vivus panis, de quo sermo. Enimvero ista talia longam moram ad sui preparacionem aput deum non exquirunt, veluti 10 scriptum est 1): „Quoniam ipse dixit, et facta sunt; mandavit, et creata sunt.“ Et Jeronimus2): „Nescit tarda molimina spiri- tus sancti gracia. 5 Capitulum duodecimume). Quod si commemores supra notatum apparatum, puta 15 ieiunia, psalmodiam et similia, ad hoc potest congrue respon- deri, quod illa, in quantum sunt exercicia corporalia secundum decretum apostoli et quantum est de se, Ia Thimo. IIIIo f) s), „ad modicum sunt utilia.“ Et iterum, in quantum sunt a motu no- stro precise, et nitimur per ea iustificari et preparari, tunc sunt 20 per prophetam Ysaiam 4) spurtas) et abhominabilia esse tam- quam pannus menstruate diffinita, ergo non valde acceptabilia aut inductiva preparacionis digne ad divinum sacramentum, nisi moveantur a caritate. Item illih), qui cottidie vel frequenter communicant do- 25 minico corpori et sanguini, semper vivunt vel satagunt vivere in abstinencia et sub disciplina, et semper oracionesi) et ele- mosinas et similia satisfaccionis opera continue cumulando. Ha- bent siquidem hoc ex suffragiisk) faciliter et valide ipsius sa- b) plenam D 1. 2. a) sufflatam corr. A in marg, sufficientem. c) et cor D 2. d) post hanc vocem D 1. 2. contin.: Hii, qui cottidie vel fre- quenter comedunt oc., v. infra p. 149, lin. 25. e) ita A rubr.; Capitulum XIII g) ita A; spreta B. B rubr. f) numerus posterius add. A; om. B. h) hac voce D 1. 2. excerpta sua in cap. ,5.“ contin. Cf. supra p. 129, n. c). i) ordines (sic) B. k) om. B. 30 35 1) Psalm. CXLVIII. 5. 2) recte S. Ambrosius Sup. Luc., l. II, c. 10, ap. Migne, PL, t. XV, p. 1560; cf. S. Thomae Aq., 1—2, q. 113, 7, c., ed. Parm. II. 452. 3) I. Tim. IV. 8. 4) Cf. Isaiae LXIV. 6. KYBAL: M. de Janow Regulae, I. 10
Strana 146
146 M. de Janow, Regulae V. et N. T., 1. I, tr. II, reg. IV, c. 12. cramenti, et memoria ipsius crebra et efficaci ante sumpcionem et post ardue commoniti in idipsuma). Continue etenim huius- modi frequentantes hunc cibum perpetuum et secundum ani- mam delicatum, equob) animo, non per momenta et tempora simul et loca vehuntur, non valde secundum dies et tempora inmutati, cum fere et ad instar cottidie sabatizent secundum Ysaiamc) 1) sabatum ex sabato, deducendo cottidie vel sepe in eis festis pascalibus celebratis per epulacionem huius agni pa- schalis. Sed quod dicit beatus Ambrosius super Lucam super 10 illo verbod) „cottidianum“2): „Accipe cottidie, quod cottidie tibi prosit. Sic vive cottidie, ut cottidie merearis accipere. Mortis enim significacio et remissio peccatorum est.“ Et paulo post ad propositum: „Si cottidie accipis, cottidie est tibi hodiee), Chri- stus tibi cottidie resurgit. Hodie enim est, quando Christus 15 resurgit“. Propter quod merito a domino dictum est ad quosdam, qui timent deum et colunt maxime vel solum mandato cor- porali, frustra docentes adinvenciones et doctrinas hominum. „Num quid, inquit dominus, filii sponsi possunt lugere, quam- diu est sponsus cum eis, vel ieiunare?“ Mt.3). Illi autem, qui curantf) semel vel raro accedere ad altare, valde admodum observant dies et menses et tempora et iusti- ciam suam volunt constituere maxime in supradictis exerciciis corporalibus, cerimoniis et adinvencionibus hominum, credentes se per hoc iam et per omnia dignos perfecisse, per hoc in sto- 25 lidam et miserabilem opinionem deducti, quod videlicet solum tunc oporteat assumere arciorems) disciplinam, humiliacionem, abstinenciam, oraciones et elemosinas, dum raro vel semel in anno nituntur accedere ad sacramentum, quasi alias vivere sancte et disciplinate aut ipsi Christo non essenth) obligati. Quapropter postquam iam assumpserunt dominum Jhesum et corpus eius, mox dehinc laxantur in disciplina, resolvunt abstinenciam, ora- ciones minus continuant et i) in omnibus in occasionemk) huius 5 20 30 a) post hanc vocem D 1. 2. contin.: Illi autem, qui curant semel vel raro accedere, estimant, quod solum oporteat tunc, v. infra lin. 26. 35 b) e converso (sic) B. c) lacuna ad numerum supplendum relicta est in A. d) super illo verbo om. B. e) hodie tibi hodie Christus tibi cottidie resurgit (sic) B. f) cernant corr. curant A in marg. g) correccionem (sic) B. h) om. D 2. i) om. B. k) in omnibus occasionibus D 2. 1) Cf. Isaiae LXVI. 23. 2) S. Ambrosii Mediol. De sacr., l. V. c. IV, 3) Matth. IX. 15. 40 ap. Migne, PL, 1. XVI, p. 452—3.
146 M. de Janow, Regulae V. et N. T., 1. I, tr. II, reg. IV, c. 12. cramenti, et memoria ipsius crebra et efficaci ante sumpcionem et post ardue commoniti in idipsuma). Continue etenim huius- modi frequentantes hunc cibum perpetuum et secundum ani- mam delicatum, equob) animo, non per momenta et tempora simul et loca vehuntur, non valde secundum dies et tempora inmutati, cum fere et ad instar cottidie sabatizent secundum Ysaiamc) 1) sabatum ex sabato, deducendo cottidie vel sepe in eis festis pascalibus celebratis per epulacionem huius agni pa- schalis. Sed quod dicit beatus Ambrosius super Lucam super 10 illo verbod) „cottidianum“2): „Accipe cottidie, quod cottidie tibi prosit. Sic vive cottidie, ut cottidie merearis accipere. Mortis enim significacio et remissio peccatorum est.“ Et paulo post ad propositum: „Si cottidie accipis, cottidie est tibi hodiee), Chri- stus tibi cottidie resurgit. Hodie enim est, quando Christus 15 resurgit“. Propter quod merito a domino dictum est ad quosdam, qui timent deum et colunt maxime vel solum mandato cor- porali, frustra docentes adinvenciones et doctrinas hominum. „Num quid, inquit dominus, filii sponsi possunt lugere, quam- diu est sponsus cum eis, vel ieiunare?“ Mt.3). Illi autem, qui curantf) semel vel raro accedere ad altare, valde admodum observant dies et menses et tempora et iusti- ciam suam volunt constituere maxime in supradictis exerciciis corporalibus, cerimoniis et adinvencionibus hominum, credentes se per hoc iam et per omnia dignos perfecisse, per hoc in sto- 25 lidam et miserabilem opinionem deducti, quod videlicet solum tunc oporteat assumere arciorems) disciplinam, humiliacionem, abstinenciam, oraciones et elemosinas, dum raro vel semel in anno nituntur accedere ad sacramentum, quasi alias vivere sancte et disciplinate aut ipsi Christo non essenth) obligati. Quapropter postquam iam assumpserunt dominum Jhesum et corpus eius, mox dehinc laxantur in disciplina, resolvunt abstinenciam, ora- ciones minus continuant et i) in omnibus in occasionemk) huius 5 20 30 a) post hanc vocem D 1. 2. contin.: Illi autem, qui curant semel vel raro accedere, estimant, quod solum oporteat tunc, v. infra lin. 26. 35 b) e converso (sic) B. c) lacuna ad numerum supplendum relicta est in A. d) super illo verbo om. B. e) hodie tibi hodie Christus tibi cottidie resurgit (sic) B. f) cernant corr. curant A in marg. g) correccionem (sic) B. h) om. D 2. i) om. B. k) in omnibus occasionibus D 2. 1) Cf. Isaiae LXVI. 23. 2) S. Ambrosii Mediol. De sacr., l. V. c. IV, 3) Matth. IX. 15. 40 ap. Migne, PL, 1. XVI, p. 452—3.
Strana 147
De digna praeparatione ad fr. c. 147 carnis et mundi assumunt libertatem. Et hoc in eis exinde evenit, videlicet quod magis ac magis post sumptam eucari- stiam relaxantur, quia puta divinam eos non oportet iterum per longum tempus communionem iterarea). Quod quam sit exsecrabile et dampnosum, quis sane men- 5 tis christianus dubitabit? Nam per omnia simile, ac si in pre- sencia domini sui quam in absencia magis vivere oporteat in- disciplinate aut magis in sua mensa propria vel domo decorem et honestatem sectari quam in mensa summi regis ac in con- vivio regis regum Jhesu Christi, cum tamen scriptum sit Pro- 10 verb. XXIII° 1): „Quando sederis, ut comedas cum principe, di- ligenter attende, que sunt posita ante faciem tuam, et statue cultrum in gutture tuo, si tamen habes potestatem in animam tuam“, etc. Et iterum2): „Intravit rex, ut videret discumbentes et invenit hominem non habentem vestem nupcialem. Et ait illi: ,Amice, quomodo huc intrastib), non habens vestem nupcialem?““ [f. 31a]. Nesciunt isti miserabiles c), unde vel propter quod de hoc sacramento dictum est3): „Qui manducat meam carnem et bibit meum sanguinem, in me manet et ego in eo. Eapropter tu, qui raro manducas sacramentum et calump- 20 niose, ut dictum est, agitaris, scilicet quod ante sumpcionem terribilis sacramenti vel in actu sumendi magis oporteat in ti- more dei conversari, quam postquam iam est assumptum et manducatum, vel quod post paschalia solempnia minus necesse est abstinere, caste et disciplinate vivere communione sacra- 25 menti expedita quam in XLa ante pascha, dic, obsecro, simu- lacione pretermota, vel continue manet in te deus et dominus tuus cum plenitudine deitatis (quoniam in Christo est omnis plenitudo divinitatis corporaliter, quem tu assumpsisti in sacra- mento), vel non manet. Si manet, secundum quod requirit com- 30 munio sacramenti, cur dehinc relaxas disciplinam et timorem, habens iam deum et hominem glorie tibi presentem in te cor- poraliter continue manentem, aut quare minuis reverenciam in temporum successione, ac si iam ad illam depost quam ab ante minus esses obligatus? Si, inquam, per hoc manet in te Christus 35 15 a) D 1. 2. contin.: Nos clerici et sacerdotes aut religiosi, heu, iam su- mus sal infatuatum oc., v. supra p. 159, lin. 18. b) venisti corr. intrasti A. c) miseri corr. miserabiles A. 1) Proverb. XXIII. 1—2. 2) Lucae XXII. 11—12. 3) Joann. VI. 57. 10"
De digna praeparatione ad fr. c. 147 carnis et mundi assumunt libertatem. Et hoc in eis exinde evenit, videlicet quod magis ac magis post sumptam eucari- stiam relaxantur, quia puta divinam eos non oportet iterum per longum tempus communionem iterarea). Quod quam sit exsecrabile et dampnosum, quis sane men- 5 tis christianus dubitabit? Nam per omnia simile, ac si in pre- sencia domini sui quam in absencia magis vivere oporteat in- disciplinate aut magis in sua mensa propria vel domo decorem et honestatem sectari quam in mensa summi regis ac in con- vivio regis regum Jhesu Christi, cum tamen scriptum sit Pro- 10 verb. XXIII° 1): „Quando sederis, ut comedas cum principe, di- ligenter attende, que sunt posita ante faciem tuam, et statue cultrum in gutture tuo, si tamen habes potestatem in animam tuam“, etc. Et iterum2): „Intravit rex, ut videret discumbentes et invenit hominem non habentem vestem nupcialem. Et ait illi: ,Amice, quomodo huc intrastib), non habens vestem nupcialem?““ [f. 31a]. Nesciunt isti miserabiles c), unde vel propter quod de hoc sacramento dictum est3): „Qui manducat meam carnem et bibit meum sanguinem, in me manet et ego in eo. Eapropter tu, qui raro manducas sacramentum et calump- 20 niose, ut dictum est, agitaris, scilicet quod ante sumpcionem terribilis sacramenti vel in actu sumendi magis oporteat in ti- more dei conversari, quam postquam iam est assumptum et manducatum, vel quod post paschalia solempnia minus necesse est abstinere, caste et disciplinate vivere communione sacra- 25 menti expedita quam in XLa ante pascha, dic, obsecro, simu- lacione pretermota, vel continue manet in te deus et dominus tuus cum plenitudine deitatis (quoniam in Christo est omnis plenitudo divinitatis corporaliter, quem tu assumpsisti in sacra- mento), vel non manet. Si manet, secundum quod requirit com- 30 munio sacramenti, cur dehinc relaxas disciplinam et timorem, habens iam deum et hominem glorie tibi presentem in te cor- poraliter continue manentem, aut quare minuis reverenciam in temporum successione, ac si iam ad illam depost quam ab ante minus esses obligatus? Si, inquam, per hoc manet in te Christus 35 15 a) D 1. 2. contin.: Nos clerici et sacerdotes aut religiosi, heu, iam su- mus sal infatuatum oc., v. supra p. 159, lin. 18. b) venisti corr. intrasti A. c) miseri corr. miserabiles A. 1) Proverb. XXIII. 1—2. 2) Lucae XXII. 11—12. 3) Joann. VI. 57. 10"
Strana 148
148 M. de Janow, Regulae V. et N. T., 1. 1, tr. II, reg. IV, c. 12 et 13. et tu in eo, quam ob causam, rogo, iam spondes tibi libertatem vivendi mundo et tue carni et non pocius ipsi Christo, quem iam habes habundanter, postquam corpus eius manducasti de altari? Quare autem non pocius tibi inponis necessitatem de- post, ut ante, continenter, iuste et pie victitandi in timore et tremore salutem tuam operando, memoria memorans, quoniam deus est tremendus, per hoc sacrificium in nobis manens, qui operatur in omnibus velle et perficere pro bona voluntate? Si autem non manet in te Christus post communionem nec tu in Christo, sed venit et recessit, et ideo continue et successive derelinquis dominum deum tuum, signum illius reportans, puta quod tu relaxas disciplinam paulatimque decidis: igitur indigne ipsum assumpsisti et tibi ad iudicium, reus existens corporis et sanguinis domini, quia tam cito ipsum inhonorasti et expulsisti, ipseque te, quia neque frigidus neque calidus es, sed tepidus, incipit ewomere ab ore suo 1). Cuius signum accipis tunc mani- festum, cum desiderium tuum extingwitur, memoria ipsius Jhesu inanescit, timor et amor evanescunt a tuo corde vanitate occu- pato. Si igitur persenseris siccine a te recedere tuum dominum, 20 accipe pro eo non mediocre consilium, redi cito ad eum iterum, plenum deitate sacramentum, quatenus dominus tuus et Jhesus tuus iterum atque iterum ad te veniat. Nam scriptum est 2): „Ego vado et venio ad vos“, donec ipsemet in te sibi prepararet man- sionem“, quemadmodum scriptum est: „Et ad eum veniemus 25 et mansionem aput eum faciemus." 5 10 15 Capitulum decimum terciuma). Quod si forte tu supradictis addicias, inquiens, quod hii, qui semel in anno sumunt corpus Christi, dignius solent acce- dere ideo, quiab) magis cum timore et reverenter, quam hii, qui 30 cottidie vel frequenter accedendo, familiaritate quadam crebre communionis timorem et reverenciamc) iam in seipsis minuerunt, ad istam tuam opinionem seu obieccionem per multa habes in hoc libro satisfactum et specialiter infra tractatu ultimo distinc- cione [VII.], c° [28 et 29] d), ubi invenies limpide deductum, 35 a) ita A; om. B. b) ita A; ideoque B. c) timore et reverencia B. d) lacunae in A et Bnumeris ab editore adimpl.; tractatus ultimus = liber V. „De corpore Christi“, saepe notatus. 1) Cf. Apoc. III. I6. 2) Joann. XIV. 28. 23.
148 M. de Janow, Regulae V. et N. T., 1. 1, tr. II, reg. IV, c. 12 et 13. et tu in eo, quam ob causam, rogo, iam spondes tibi libertatem vivendi mundo et tue carni et non pocius ipsi Christo, quem iam habes habundanter, postquam corpus eius manducasti de altari? Quare autem non pocius tibi inponis necessitatem de- post, ut ante, continenter, iuste et pie victitandi in timore et tremore salutem tuam operando, memoria memorans, quoniam deus est tremendus, per hoc sacrificium in nobis manens, qui operatur in omnibus velle et perficere pro bona voluntate? Si autem non manet in te Christus post communionem nec tu in Christo, sed venit et recessit, et ideo continue et successive derelinquis dominum deum tuum, signum illius reportans, puta quod tu relaxas disciplinam paulatimque decidis: igitur indigne ipsum assumpsisti et tibi ad iudicium, reus existens corporis et sanguinis domini, quia tam cito ipsum inhonorasti et expulsisti, ipseque te, quia neque frigidus neque calidus es, sed tepidus, incipit ewomere ab ore suo 1). Cuius signum accipis tunc mani- festum, cum desiderium tuum extingwitur, memoria ipsius Jhesu inanescit, timor et amor evanescunt a tuo corde vanitate occu- pato. Si igitur persenseris siccine a te recedere tuum dominum, 20 accipe pro eo non mediocre consilium, redi cito ad eum iterum, plenum deitate sacramentum, quatenus dominus tuus et Jhesus tuus iterum atque iterum ad te veniat. Nam scriptum est 2): „Ego vado et venio ad vos“, donec ipsemet in te sibi prepararet man- sionem“, quemadmodum scriptum est: „Et ad eum veniemus 25 et mansionem aput eum faciemus." 5 10 15 Capitulum decimum terciuma). Quod si forte tu supradictis addicias, inquiens, quod hii, qui semel in anno sumunt corpus Christi, dignius solent acce- dere ideo, quiab) magis cum timore et reverenter, quam hii, qui 30 cottidie vel frequenter accedendo, familiaritate quadam crebre communionis timorem et reverenciamc) iam in seipsis minuerunt, ad istam tuam opinionem seu obieccionem per multa habes in hoc libro satisfactum et specialiter infra tractatu ultimo distinc- cione [VII.], c° [28 et 29] d), ubi invenies limpide deductum, 35 a) ita A; om. B. b) ita A; ideoque B. c) timore et reverencia B. d) lacunae in A et Bnumeris ab editore adimpl.; tractatus ultimus = liber V. „De corpore Christi“, saepe notatus. 1) Cf. Apoc. III. I6. 2) Joann. XIV. 28. 23.
Strana 149
De reverentia ac timore frequenter communicantium. 149 quod familiaritas vel fastidium de hoc pleno sacramento divini- tate, veluti et ad cetera spiritualia et perpetua, nequaquam evenit in hiis, qui spiritum Jhesu non habent et animales sunt, non percipientes ea, que sunt spiritus, sed ducuntur iudicio suorum sensuum et apprehensiva estimativaque sola, ut alia bruta, et tantum corporali, de quibus propriissime Judas in sua canonica loquitur, dicens 1): „Hii sunt, qui quecumque quidem ignorant, blasphemant; quecumque autem naturaliter tamquam muta animalia norunt, in hiis corrumpimur. Ve illis, qui in via Cayn abierunt et errore Balaam mercede infusi sunt et contra- diccione Chore perierunt. Hii sunt, qui in epulis suis macule convivantes“, et ad propositum: „sine timore semetipsos pas- centes, nubes sine aqua, que a ventis circumferuntur, arbores autumpnales, infructuose, bis mortue, eradicate, fluctus feri maris dispumantes suas confusiones, sydera errancia, quibus procella tenebrarum in eternum servata est.“ Et isti tales sive sepe sive raro sacramento hoc pociantur, nequaquam digne diiudicant corpus et sanguinem domini, sed eciam neque possunt exsortes a spiritu sancto, sicut scriptum est Ia Cor. II° 2): „Animalis homo non percipit ea, que sunt spiritus.“ Et tales sunt, qui ad hoc sacramentum tremendum neque gerunt neque possunt gerere debitam reverenciam et timorem. Nunc ipsis exclusis respondenduma) tibi iudicavi de illis, qui spiritu dei vivunt, quorum quidam raro, quidam sepe man- ducant et bibunt corpus et sanguinem Jhesu Christi. Dico igitur, 25 excuciens tuam prefatam assercionem, quod hiib), qui cottidie vel frequenter comedunt hoc sacramentum, ampliorem reveren- ciam et timorem habent et exercent circa hoc sacramentum di- vinum, quam illi, qui raro. Nam supposita fide formata, prout in proposito debet supponi, quocienscumque acceditur ad istud 30 sacramentum plenum maiestatec) divinitatis, necesse est tunc semper hominem credulum timore concuti et reverencia reno- vari. Patet hoc, tumd) quia fides ad timorem inpellit, et format 10 15 20 25) Maiorem reverenciam faciunt sacramento, qui sepius, quam qui raro percipiunt illud A. Quanto frequencior communio, tanto maior reverencia 35 et timor ad sacramentum D 2 (rubr.). a) respondentibus corr. respondendum A in marg.; respondentibus B. b) D I. 2. contin. d) quia c) maiestate D 1. 2; maiestatis A et B. cum B. 1) Judae 10—13. 2) I. Cor. II. 14. 40
De reverentia ac timore frequenter communicantium. 149 quod familiaritas vel fastidium de hoc pleno sacramento divini- tate, veluti et ad cetera spiritualia et perpetua, nequaquam evenit in hiis, qui spiritum Jhesu non habent et animales sunt, non percipientes ea, que sunt spiritus, sed ducuntur iudicio suorum sensuum et apprehensiva estimativaque sola, ut alia bruta, et tantum corporali, de quibus propriissime Judas in sua canonica loquitur, dicens 1): „Hii sunt, qui quecumque quidem ignorant, blasphemant; quecumque autem naturaliter tamquam muta animalia norunt, in hiis corrumpimur. Ve illis, qui in via Cayn abierunt et errore Balaam mercede infusi sunt et contra- diccione Chore perierunt. Hii sunt, qui in epulis suis macule convivantes“, et ad propositum: „sine timore semetipsos pas- centes, nubes sine aqua, que a ventis circumferuntur, arbores autumpnales, infructuose, bis mortue, eradicate, fluctus feri maris dispumantes suas confusiones, sydera errancia, quibus procella tenebrarum in eternum servata est.“ Et isti tales sive sepe sive raro sacramento hoc pociantur, nequaquam digne diiudicant corpus et sanguinem domini, sed eciam neque possunt exsortes a spiritu sancto, sicut scriptum est Ia Cor. II° 2): „Animalis homo non percipit ea, que sunt spiritus.“ Et tales sunt, qui ad hoc sacramentum tremendum neque gerunt neque possunt gerere debitam reverenciam et timorem. Nunc ipsis exclusis respondenduma) tibi iudicavi de illis, qui spiritu dei vivunt, quorum quidam raro, quidam sepe man- ducant et bibunt corpus et sanguinem Jhesu Christi. Dico igitur, 25 excuciens tuam prefatam assercionem, quod hiib), qui cottidie vel frequenter comedunt hoc sacramentum, ampliorem reveren- ciam et timorem habent et exercent circa hoc sacramentum di- vinum, quam illi, qui raro. Nam supposita fide formata, prout in proposito debet supponi, quocienscumque acceditur ad istud 30 sacramentum plenum maiestatec) divinitatis, necesse est tunc semper hominem credulum timore concuti et reverencia reno- vari. Patet hoc, tumd) quia fides ad timorem inpellit, et format 10 15 20 25) Maiorem reverenciam faciunt sacramento, qui sepius, quam qui raro percipiunt illud A. Quanto frequencior communio, tanto maior reverencia 35 et timor ad sacramentum D 2 (rubr.). a) respondentibus corr. respondendum A in marg.; respondentibus B. b) D I. 2. contin. d) quia c) maiestate D 1. 2; maiestatis A et B. cum B. 1) Judae 10—13. 2) I. Cor. II. 14. 40
Strana 150
150 M. de Janow, Regulae V. et N. T., 1. I, tr. II, reg. IV, c. 13 et 14. tunca) hominem maxime ad timendum, — tum quia homo tunc recordatur presencie maiestatis divine f. 31b] et domini Jhesu Christi, — tum quia racio dictat, quodb) ibi inmineate) pericu- lum iudicii et mortis ac subite ulcionis, si indigned) accedatur,— tum quia consciencia preteritorum peccatorum et presencium infirmitatum et incertitudo, an puta homo odio vel amore dig- nus sit et reminiscencia iudicii futuri, — hec, inquam, et multa taliae) hominem utique fidelem deterrent, tunc maxime, quando est in actu appropinquacionis tremendo sacramento. Propter quod dicit propheta Malach.1): „Quis stabit ad videndum eum?f).“ Et sicuti habetur I. Reg. VI°. 2): „Dixerunt viri Bethsamite“ su- per visione sola arche domini, que erat figura istius sacramenti: „Quis, inquiunt, poterit stare in conspectu domini dei sancti huius, ad quem ascendet a nobis? Hiis sic positis arguitur: Illi amplius habent reverencie et timoris, qui sepius et notabilius atque expressius appropinquant ad presenciam dei tremendi, sicut scriptum est Hebr. X. 3): „Hor- rendum est incidere in manus dei viventis.“ Sed illi, qui cot- tidie vel sepe manducant hoc sacramentum, sunt huiusmodi, 20 igitur magis habundant reverencia et timore. Item timor ad deum et reverencia in homine fideli solum vel maxime ex consideracione seu memoria dei generatur, sicut scriptum est Abacuk III° 4): „Domine, audivi auditum tuum et timui; consideravi opera tua et expavi.“ Et iterum 5): „O rex 25 gencium, quis non timebit te“, subaudis memorans tui? Unde Ptolomeus in prohemios) Almagesti 6) dicit hanc sentenciam, quod scilicet memoria dei agi non valet nisi cum quadam re- verencia ad deum et timore. Sed illi, qui cottidie sumunt hoc sacramentum, sepius agunt memoriam domini dei sui, quoniam 30 manducant et bibunt eius corpus et sanguinem preciosum, quam hii, qui raro, vel ad minus forcius moventur ad memorandum et timendum. Ideoh) dictum est a domino7): „Cocienscunque hec feceritis, in mei memoriam facietis.“ Et apostolus 8): „Quo- 5 10 15 35 a) om. D 2. b) quia D 2. c) inminet D 2. d) sive digne (sic) B. e) alia corr. talia A et D 2. f) post hanc vocem D 1. 2. contin.: Unde g) prologo D 2. h) Ideo — donec veniat Ptolomeus oc., v. infra lin. 25. om. D 1. 2. 3) Hebr. X. 31. 4) Ha- 1) Malach. III. 2. 2) I. Reg. VI. 20. bacuc III. 1. 5) Jerem. X. 7. 6) hanc sententiam Cl. Ptolemaci in prohemio 7) Cf. Lucae XXII. 40 Almagesti (cf. edit. Paris. 1813) invenire nou potuimus. 8) I. Cor. XI. 26. 19 (discrepat).
150 M. de Janow, Regulae V. et N. T., 1. I, tr. II, reg. IV, c. 13 et 14. tunca) hominem maxime ad timendum, — tum quia homo tunc recordatur presencie maiestatis divine f. 31b] et domini Jhesu Christi, — tum quia racio dictat, quodb) ibi inmineate) pericu- lum iudicii et mortis ac subite ulcionis, si indigned) accedatur,— tum quia consciencia preteritorum peccatorum et presencium infirmitatum et incertitudo, an puta homo odio vel amore dig- nus sit et reminiscencia iudicii futuri, — hec, inquam, et multa taliae) hominem utique fidelem deterrent, tunc maxime, quando est in actu appropinquacionis tremendo sacramento. Propter quod dicit propheta Malach.1): „Quis stabit ad videndum eum?f).“ Et sicuti habetur I. Reg. VI°. 2): „Dixerunt viri Bethsamite“ su- per visione sola arche domini, que erat figura istius sacramenti: „Quis, inquiunt, poterit stare in conspectu domini dei sancti huius, ad quem ascendet a nobis? Hiis sic positis arguitur: Illi amplius habent reverencie et timoris, qui sepius et notabilius atque expressius appropinquant ad presenciam dei tremendi, sicut scriptum est Hebr. X. 3): „Hor- rendum est incidere in manus dei viventis.“ Sed illi, qui cot- tidie vel sepe manducant hoc sacramentum, sunt huiusmodi, 20 igitur magis habundant reverencia et timore. Item timor ad deum et reverencia in homine fideli solum vel maxime ex consideracione seu memoria dei generatur, sicut scriptum est Abacuk III° 4): „Domine, audivi auditum tuum et timui; consideravi opera tua et expavi.“ Et iterum 5): „O rex 25 gencium, quis non timebit te“, subaudis memorans tui? Unde Ptolomeus in prohemios) Almagesti 6) dicit hanc sentenciam, quod scilicet memoria dei agi non valet nisi cum quadam re- verencia ad deum et timore. Sed illi, qui cottidie sumunt hoc sacramentum, sepius agunt memoriam domini dei sui, quoniam 30 manducant et bibunt eius corpus et sanguinem preciosum, quam hii, qui raro, vel ad minus forcius moventur ad memorandum et timendum. Ideoh) dictum est a domino7): „Cocienscunque hec feceritis, in mei memoriam facietis.“ Et apostolus 8): „Quo- 5 10 15 35 a) om. D 2. b) quia D 2. c) inminet D 2. d) sive digne (sic) B. e) alia corr. talia A et D 2. f) post hanc vocem D 1. 2. contin.: Unde g) prologo D 2. h) Ideo — donec veniat Ptolomeus oc., v. infra lin. 25. om. D 1. 2. 3) Hebr. X. 31. 4) Ha- 1) Malach. III. 2. 2) I. Reg. VI. 20. bacuc III. 1. 5) Jerem. X. 7. 6) hanc sententiam Cl. Ptolemaci in prohemio 7) Cf. Lucae XXII. 40 Almagesti (cf. edit. Paris. 1813) invenire nou potuimus. 8) I. Cor. XI. 26. 19 (discrepat).
Strana 151
De frequenti communione mulierum. 151 cienscumque manducabitis hunc panem et calicem biberitis, mor- tem domini anuncciabitis, donec veniat. Illi igitur fideles, qui raro accedunt ad sacramentum do- mini, intense quidem timent, dum accedunt, sed timor in eis continue relaxatur et reverencia, nisi iterum atque iterum per idem renoventur. Sed hii, qui frequenter sumunt, semper habent timorem et reverenciam filialem, quia eam semper nutriunt, sa- cramentum iterando. Presencia quoque Christi Jhesu corporis in eis timorem et reverenciam supportat atque reminiscencia temporis nuper preteriti, in quo erant repleti divino sacramento, et temporis futuri, in quo statim iterum intendunt dei et domini sui corpori sociaria). Et inde fit, quod semper gerunt in se maiorem reverenciam et timoremb). 5 10 Capitulum decimum quartum"). Sunt adhuc quidam et magni viri, qui in suis scriptis re- 15 liquerunt, quod scilicet maxime mulieribus non sit istud maiestatis sacramentum cottidie vel alias sepe ministrandum, tum quia sunt vel solent esse inmunde a facie passionis men- struorum, tum quia sunt communiter leves persone et per consequens facile transmutabiles in earum conversacione ad op- 20 positam qualitatem. Et istos, ut verum fatear, magis libet mirari quam imitarid), puta quod tam illustres homines ita posuerunt iam in nowa creatura, Christum induta, videlicet spirituali et celesti populo christiano, nisi forte non communiter hoc suum dictum volunt 25 accipi, puta non ad omnes feminas, sed solum ad illas, que de- generantes a christiana morum gravitate, se prorsus indignas faciunt seu exhibent, non dico crebra, sed eciam annua com- munione sacramenti per mentem suam fluxam et despicabilem conversacionem et inmundam. Quod si sic intelligunt, tunc non 30 videbitur racio, quare tantum sexum mulierum hoc dicendo ex- presserunt, cum et de viris, ymmo plus de viris, quia magis ra- 15) Ut Albertus Magnus tractatu de eukaristia capitulo penultimo in fine capituli A. a) ita A; saciari B. b) D 1. 2. contin.: Istis temporibus surgunt mu- 35 lieres oc., v. infra p. 162, lin. 27. c) ita A rubr.; om. B. d) quam imi- tari om. B.
De frequenti communione mulierum. 151 cienscumque manducabitis hunc panem et calicem biberitis, mor- tem domini anuncciabitis, donec veniat. Illi igitur fideles, qui raro accedunt ad sacramentum do- mini, intense quidem timent, dum accedunt, sed timor in eis continue relaxatur et reverencia, nisi iterum atque iterum per idem renoventur. Sed hii, qui frequenter sumunt, semper habent timorem et reverenciam filialem, quia eam semper nutriunt, sa- cramentum iterando. Presencia quoque Christi Jhesu corporis in eis timorem et reverenciam supportat atque reminiscencia temporis nuper preteriti, in quo erant repleti divino sacramento, et temporis futuri, in quo statim iterum intendunt dei et domini sui corpori sociaria). Et inde fit, quod semper gerunt in se maiorem reverenciam et timoremb). 5 10 Capitulum decimum quartum"). Sunt adhuc quidam et magni viri, qui in suis scriptis re- 15 liquerunt, quod scilicet maxime mulieribus non sit istud maiestatis sacramentum cottidie vel alias sepe ministrandum, tum quia sunt vel solent esse inmunde a facie passionis men- struorum, tum quia sunt communiter leves persone et per consequens facile transmutabiles in earum conversacione ad op- 20 positam qualitatem. Et istos, ut verum fatear, magis libet mirari quam imitarid), puta quod tam illustres homines ita posuerunt iam in nowa creatura, Christum induta, videlicet spirituali et celesti populo christiano, nisi forte non communiter hoc suum dictum volunt 25 accipi, puta non ad omnes feminas, sed solum ad illas, que de- generantes a christiana morum gravitate, se prorsus indignas faciunt seu exhibent, non dico crebra, sed eciam annua com- munione sacramenti per mentem suam fluxam et despicabilem conversacionem et inmundam. Quod si sic intelligunt, tunc non 30 videbitur racio, quare tantum sexum mulierum hoc dicendo ex- presserunt, cum et de viris, ymmo plus de viris, quia magis ra- 15) Ut Albertus Magnus tractatu de eukaristia capitulo penultimo in fine capituli A. a) ita A; saciari B. b) D 1. 2. contin.: Istis temporibus surgunt mu- 35 lieres oc., v. infra p. 162, lin. 27. c) ita A rubr.; om. B. d) quam imi- tari om. B.
Strana 152
152 M. de Janow, Regulae V. et N. T., 1. I, tr. II, reg. IV, c. 14. cione nature firmioris culpabiles in quolibet peccato, dictum ip- sorum deberet intelligi vel glosari, ita quod dicatur non de feminis natura, sed de effeminatis per vicium, de quibus scrip- tum est 1): „Effeminati dominabuntur eis." Quod si sine ulla distinccione omnem passim sexum mu- liebrem significent, quod puta, si et dum viri ad crebram com- munionem sacramenti admittuntur, tunc virgines et vidue et alii sexus feminei deberent ab eo sequestrari, quod satis cru- dele esset in ecclesia contra mulieres affirmare, maxime puta in perfecto populo christiano. Quem populum sancti prophete et apostoli per multa extollentes, nullibi inter viros et mulieres fecerunt ullam seccionem et principaliter quoad divinorum sacra- mentorum exercicium et fruicionem, sed, prout dicit apostolus 2) „Unus panis, unum baptisma, una fides, unus dominus, unus 15 deus et pater omnium.“ Quod siccubi faciunt de mulieribus in malo mencionem, ut est illud Sapientis Ecclesiasticia) 3) „Melior est iniquitas viri quam mulier bene faciens“, et similia plurima in prophetis, illa manifeste notant vicium animorum tam viri quam femine, sed non sexum vel naturam feminarum. Nec obstat, quod apostolus II. Thimo. II. e.4) mulieribus in ecclesia docere non permittit, vel quod I. Cor. XI. 5) mandat [f. 32 a] mulieribus velare caput suum in medio angelorum; per ea nempe apostolus non abigit mulieres a dei sacramentis, sed edificat sancte ecclesie ordinem et honestatem, ut cuilibetb) 25 evidenter in textu relucet secundum veritatem sacramenti. Sed salva illorum reverencia, neque posicio ipsorum estc) consentanea moribus ecclesie vel scripture aut racioni. Non qui- dem moribus ecclesia, quoniam a principio, puta in primi- tivorum ecclesia cum diebus singulis passim fideles Christi per 30 multa centena annorum dei sacramentum manducabant et de- post usque modo, numquam visum est vel auditum, quod sci- licet secundum magis vel minus sumendi sacramenta dei eccle- sia faceret inter viros et feminas differenciam vel ullam illius mencionem. Nam secundum apostolum6) in Christo iam non est 10 20 35 a) ad numerum supplendum lacuna relicta est in A et B. b) quilibet corr. cuilibet A. c) om. B. 1) Isaide III. 4. 2) Ephes. IV. 5, ubi unus panis non legitur. 3) Eccli. XLII. 14. 4) recte I. Timot. II. 12. 5) Cf. I. Cor. XI. 5—10. 6) Cf. Rom. X. 12,
152 M. de Janow, Regulae V. et N. T., 1. I, tr. II, reg. IV, c. 14. cione nature firmioris culpabiles in quolibet peccato, dictum ip- sorum deberet intelligi vel glosari, ita quod dicatur non de feminis natura, sed de effeminatis per vicium, de quibus scrip- tum est 1): „Effeminati dominabuntur eis." Quod si sine ulla distinccione omnem passim sexum mu- liebrem significent, quod puta, si et dum viri ad crebram com- munionem sacramenti admittuntur, tunc virgines et vidue et alii sexus feminei deberent ab eo sequestrari, quod satis cru- dele esset in ecclesia contra mulieres affirmare, maxime puta in perfecto populo christiano. Quem populum sancti prophete et apostoli per multa extollentes, nullibi inter viros et mulieres fecerunt ullam seccionem et principaliter quoad divinorum sacra- mentorum exercicium et fruicionem, sed, prout dicit apostolus 2) „Unus panis, unum baptisma, una fides, unus dominus, unus 15 deus et pater omnium.“ Quod siccubi faciunt de mulieribus in malo mencionem, ut est illud Sapientis Ecclesiasticia) 3) „Melior est iniquitas viri quam mulier bene faciens“, et similia plurima in prophetis, illa manifeste notant vicium animorum tam viri quam femine, sed non sexum vel naturam feminarum. Nec obstat, quod apostolus II. Thimo. II. e.4) mulieribus in ecclesia docere non permittit, vel quod I. Cor. XI. 5) mandat [f. 32 a] mulieribus velare caput suum in medio angelorum; per ea nempe apostolus non abigit mulieres a dei sacramentis, sed edificat sancte ecclesie ordinem et honestatem, ut cuilibetb) 25 evidenter in textu relucet secundum veritatem sacramenti. Sed salva illorum reverencia, neque posicio ipsorum estc) consentanea moribus ecclesie vel scripture aut racioni. Non qui- dem moribus ecclesia, quoniam a principio, puta in primi- tivorum ecclesia cum diebus singulis passim fideles Christi per 30 multa centena annorum dei sacramentum manducabant et de- post usque modo, numquam visum est vel auditum, quod sci- licet secundum magis vel minus sumendi sacramenta dei eccle- sia faceret inter viros et feminas differenciam vel ullam illius mencionem. Nam secundum apostolum6) in Christo iam non est 10 20 35 a) ad numerum supplendum lacuna relicta est in A et B. b) quilibet corr. cuilibet A. c) om. B. 1) Isaide III. 4. 2) Ephes. IV. 5, ubi unus panis non legitur. 3) Eccli. XLII. 14. 4) recte I. Timot. II. 12. 5) Cf. I. Cor. XI. 5—10. 6) Cf. Rom. X. 12,
Strana 153
De frequenti communione mulierum. 153 distinccio Judei et Greci, masculi et femine, sed omnes sunt unum in Christo. At neque opinioni ipsorum concordat sancta scriptura, sed magis adversatur, quantum ad id, quod indignificant eciam preclaram et castam generacionem virginum et viduarum nec non coniugatarum beatarum, cum tamen sancta scriptura multis laudum easdem preconiis extollit variisque titulis privilegiorum dotat ac benedicit; que producere in medium ad presens ob- mitto et propter brevitatem sectandam et propter hoc, quod ea satis nota sunt cuilibet scripturas meditanti. Enimvero videntur isti contra decreta canonis disiun- gere id, quod deus coniunxit, quoniam dominus Jhesus Christus congregavit omnes pariter in suum corpus misticum secundum veritatem et spiritum, nullam faciens inter mulieres vel masculos differenciam, secundum quod et apostolus Hebr. XIII° b. lo- quitur 1): „Honorabile connubium in omnibus et thorus imma- culatus.“ Quo contra istia) indulgent viris sepe tradi corpus et sanguinem, feminas autem inde censent excludendas, cum tamen manifeste dicit apostolus, quod in Christo Jhesu neque vir sine muliere neque mulier sine virob) 2); et iterum3): „In 20 Christo enim neque masculus neque femina, sed nova crea- tura“b). Sanaque racio istorum, de quibus sermo, expugnat opini- onem, qui iudicant mulieres esse inferiores viris quoad crebram sacramenti altaris communionem. Et primo sic: Illud, quod est 25 a primo et principali domino omnibus eque datum et concessum, tam mulieribus quam viris, [a] dispensatoribus debet similiter illud utrisque poscentibus equaliter ministrari. Sed sic est, quod sacramentum altaris quoad plebeios, de quibus sermo texitur, eque mulieribus et viris est a domino prestitum: igitur eque debet eis poscentibus ministrari. Neque enim minister audeat illud inmundum vel indignum reputare, quod iam deus suo spiritu et gracia emundavit et assumpsit, quemadmodum dictume) est Petro vicibus iteratis, id est notanter et ponderose “. et Act. X. c. 4): „Quod deus purificavit, tu ne commune dixeris“; 5 10 15 30 35 a) ita A; ista B. b) lacuna in A, spatium ad locum bibliae adscri- bendum relinquens. c) scriptum corr. dictum A. 1) Hebr. XIII. 4. 2) I. Cor. XI. II. 4) Act. X. 15. 3) Galat. III. 28.
De frequenti communione mulierum. 153 distinccio Judei et Greci, masculi et femine, sed omnes sunt unum in Christo. At neque opinioni ipsorum concordat sancta scriptura, sed magis adversatur, quantum ad id, quod indignificant eciam preclaram et castam generacionem virginum et viduarum nec non coniugatarum beatarum, cum tamen sancta scriptura multis laudum easdem preconiis extollit variisque titulis privilegiorum dotat ac benedicit; que producere in medium ad presens ob- mitto et propter brevitatem sectandam et propter hoc, quod ea satis nota sunt cuilibet scripturas meditanti. Enimvero videntur isti contra decreta canonis disiun- gere id, quod deus coniunxit, quoniam dominus Jhesus Christus congregavit omnes pariter in suum corpus misticum secundum veritatem et spiritum, nullam faciens inter mulieres vel masculos differenciam, secundum quod et apostolus Hebr. XIII° b. lo- quitur 1): „Honorabile connubium in omnibus et thorus imma- culatus.“ Quo contra istia) indulgent viris sepe tradi corpus et sanguinem, feminas autem inde censent excludendas, cum tamen manifeste dicit apostolus, quod in Christo Jhesu neque vir sine muliere neque mulier sine virob) 2); et iterum3): „In 20 Christo enim neque masculus neque femina, sed nova crea- tura“b). Sanaque racio istorum, de quibus sermo, expugnat opini- onem, qui iudicant mulieres esse inferiores viris quoad crebram sacramenti altaris communionem. Et primo sic: Illud, quod est 25 a primo et principali domino omnibus eque datum et concessum, tam mulieribus quam viris, [a] dispensatoribus debet similiter illud utrisque poscentibus equaliter ministrari. Sed sic est, quod sacramentum altaris quoad plebeios, de quibus sermo texitur, eque mulieribus et viris est a domino prestitum: igitur eque debet eis poscentibus ministrari. Neque enim minister audeat illud inmundum vel indignum reputare, quod iam deus suo spiritu et gracia emundavit et assumpsit, quemadmodum dictume) est Petro vicibus iteratis, id est notanter et ponderose “. et Act. X. c. 4): „Quod deus purificavit, tu ne commune dixeris“; 5 10 15 30 35 a) ita A; ista B. b) lacuna in A, spatium ad locum bibliae adscri- bendum relinquens. c) scriptum corr. dictum A. 1) Hebr. XIII. 4. 2) I. Cor. XI. II. 4) Act. X. 15. 3) Galat. III. 28.
Strana 154
154 M. de Janow, Regulae V. et N. T., 1. I, tr. II, reg. IV, c. 14 et 15. et Petrus paulo post 1): „Michi ostendit dominus neminem com- munem aut immundum dicere hominem“, etc. Item si viri secundum illos digniores essent habiti vel sepe vel cottidie hoc gratissimum sacramentum biberent et mandu- 5 carent quam mulieres, procul dubio hoc non esset racione sexus, quia ille nichila) facit ad propositum salutis in Christo Jhesu se- cundum paulo ante allegata, quia scriptum estb) 2): „Caro et sanguis regnum dei non possidebunt“, — ergo illud esset ma- xime racione virtutis animi et conversacionise) digne in religione 10 christiana. Ex quo consequens inferetur in consequencia evidenti, quod si videlicet mulieres virtutibus animi exfs]uperent vel viris equip- par ar Jentur, ac in conversacione tam digna vel digniori quam viri, tunc saltem tales, que eiusmodi sunt, merito tam crebre vel 15 crebrius quam viri essent ad hoc nostrum communissimum sacramentum admittende ac promovended). Sed quia tam no- torium est, quod inficiari non possit, quod scilicet nunc et semper in Christo sancte mulieres tam virtuose vivunt et vixe- runt sicut confavente eisdem divina bonitate, ut contemptum sue matris Eve reformarent, quod sicut mulieres viros preces- serunt in suscipiendo Christum in hunc mundum ac omnium virtutum primordia, veluti patet in Maria, dei matre gloriosa, suscipiendo quoque Christum Jhesum ab inferis per resurrecci- 25 oneme) revertentem, quemadmodum manifestum est in Maria Magdalena et aliis duabus, quibus datum est, ut apostolis, bea- tis viris, ipse essent apostole nunccieque resurreccionis domini Jhesu Christi: ita dico dehinc semper usque modo ad ea, que dei suntf), ut est fidei, spei et caritatis, oracionis, penitencie, 30 abstinencie, castitatis, humilitatis et operum misericordie atque singularum exercicia virtutum, mulieres, que in Christo Jhesu existunt, ut plurimum viros antecurrunt. Si igitur talia in ipsis videntur et probantur, cur, rogo, magis quam viri essent a sacra et crebra communione removende? Item ad idem sic: Sicut apud deum iudicium est sine ulla 20 35 18) Mulieres viros precedunt in vfirtutibus] A. a)post corr. A. b) lacuna sequitur in A. c) corr. ab ed.; conversa- c) post cione A et B. d) post corr. A; admittendo ac promovendo B. corr. in marg. A. f) om. B. 40 1) Act. X. 28. 2) I. Cor. XV. 50.
154 M. de Janow, Regulae V. et N. T., 1. I, tr. II, reg. IV, c. 14 et 15. et Petrus paulo post 1): „Michi ostendit dominus neminem com- munem aut immundum dicere hominem“, etc. Item si viri secundum illos digniores essent habiti vel sepe vel cottidie hoc gratissimum sacramentum biberent et mandu- 5 carent quam mulieres, procul dubio hoc non esset racione sexus, quia ille nichila) facit ad propositum salutis in Christo Jhesu se- cundum paulo ante allegata, quia scriptum estb) 2): „Caro et sanguis regnum dei non possidebunt“, — ergo illud esset ma- xime racione virtutis animi et conversacionise) digne in religione 10 christiana. Ex quo consequens inferetur in consequencia evidenti, quod si videlicet mulieres virtutibus animi exfs]uperent vel viris equip- par ar Jentur, ac in conversacione tam digna vel digniori quam viri, tunc saltem tales, que eiusmodi sunt, merito tam crebre vel 15 crebrius quam viri essent ad hoc nostrum communissimum sacramentum admittende ac promovended). Sed quia tam no- torium est, quod inficiari non possit, quod scilicet nunc et semper in Christo sancte mulieres tam virtuose vivunt et vixe- runt sicut confavente eisdem divina bonitate, ut contemptum sue matris Eve reformarent, quod sicut mulieres viros preces- serunt in suscipiendo Christum in hunc mundum ac omnium virtutum primordia, veluti patet in Maria, dei matre gloriosa, suscipiendo quoque Christum Jhesum ab inferis per resurrecci- 25 oneme) revertentem, quemadmodum manifestum est in Maria Magdalena et aliis duabus, quibus datum est, ut apostolis, bea- tis viris, ipse essent apostole nunccieque resurreccionis domini Jhesu Christi: ita dico dehinc semper usque modo ad ea, que dei suntf), ut est fidei, spei et caritatis, oracionis, penitencie, 30 abstinencie, castitatis, humilitatis et operum misericordie atque singularum exercicia virtutum, mulieres, que in Christo Jhesu existunt, ut plurimum viros antecurrunt. Si igitur talia in ipsis videntur et probantur, cur, rogo, magis quam viri essent a sacra et crebra communione removende? Item ad idem sic: Sicut apud deum iudicium est sine ulla 20 35 18) Mulieres viros precedunt in vfirtutibus] A. a)post corr. A. b) lacuna sequitur in A. c) corr. ab ed.; conversa- c) post cione A et B. d) post corr. A; admittendo ac promovendo B. corr. in marg. A. f) om. B. 40 1) Act. X. 28. 2) I. Cor. XV. 50.
Strana 155
De frequenti communione mulierum. 155 acceptacione personarum, sicut scriptum est Act. X° 1): „In veri- tate, inquid, didici, quod non sit accepcio personarum aput deum, sed in omni gente, qui facit iusticiam, acceptus est illi“, ergo neque aput ministros seu dispensatores debet esse accepcio personarum et principaliter in largicione istius sacramenti, de quo sermo, cum ex scripturis, ut superius deductum est, relu- ceat, [f. 32b] quod puta illud, quamvis commune esta) omnium, simpliciter tamen aliqualiter magis pauperibus et parvulis est preparatum, sicut evangelium Luce innuit 2): „Cum invitati ve- nire noluerint, pauperes, ceci, claudi et debiles sunt introducti." Et psalmista dicit3): „Parasti in dulcedine tua pauperi, deus." Et iterum 4): „Edent pauperes et saturabuntur.“ Fieret autem accepcio personarum manifeste, si, mulieribus exclusis, viris solum concederetur frequencior seu cottidiana communio sacra- menti. 5 10 15 Capitulum decimum quintumb) Nunc restat excludere ea, que movebant predictos ad swadendum et firmandum, quod mulieres non sunt cottidie vel tam sepe ad epulacionem cum Christo de altari admittende; 20 que sunt infirmitas vel alias mollicies animi et passio menstruorum. In primo vero nullam habent defensionem, quoniam nullus, neque vir neque mulier, propter infirmitatem animi, dum- modo alias fideliter sacramentum postulat, est a sacramentis ex- cludendus, quinymmo magis alliciendus et inducendus, velut pius redemptor in se exhibuit, dicens Mt. XI. 5): „Venite ad me omnes, qui laboratis et onerati estis, et ego reficiam vos." Et apostolus 6) 6): "Que infirma sunt, elegit deus, ut forcia que- que confundat.“ Hinc quoque potest evidens racio et causa illius 30 elici, quod modico superius est assumptum, puta quod mulieres, que sunt in Christo, in hoc tempore viros in virtutibus ante- currunt. Nam fortitudo innata, valor et sciencia et omnis habi- litas et divicie huius seculi aliaque omnia corporis et anime bona habent naturamd) deducere hominem ad superbiam et ad 35 25 a) om. B. b) ita A rubr.; om. B. c) lacuna sequitur in A et B. d) post corr. A; naturaliter B. 1) Act. X. 34. 2) Lucae XIV. 21. (non accurate affertur). 3) Psalm. 6) I. Cor. I. 27. 5) Matth. XI. 28. LXVII. 12. 4) Psalm. XXI. 27.
De frequenti communione mulierum. 155 acceptacione personarum, sicut scriptum est Act. X° 1): „In veri- tate, inquid, didici, quod non sit accepcio personarum aput deum, sed in omni gente, qui facit iusticiam, acceptus est illi“, ergo neque aput ministros seu dispensatores debet esse accepcio personarum et principaliter in largicione istius sacramenti, de quo sermo, cum ex scripturis, ut superius deductum est, relu- ceat, [f. 32b] quod puta illud, quamvis commune esta) omnium, simpliciter tamen aliqualiter magis pauperibus et parvulis est preparatum, sicut evangelium Luce innuit 2): „Cum invitati ve- nire noluerint, pauperes, ceci, claudi et debiles sunt introducti." Et psalmista dicit3): „Parasti in dulcedine tua pauperi, deus." Et iterum 4): „Edent pauperes et saturabuntur.“ Fieret autem accepcio personarum manifeste, si, mulieribus exclusis, viris solum concederetur frequencior seu cottidiana communio sacra- menti. 5 10 15 Capitulum decimum quintumb) Nunc restat excludere ea, que movebant predictos ad swadendum et firmandum, quod mulieres non sunt cottidie vel tam sepe ad epulacionem cum Christo de altari admittende; 20 que sunt infirmitas vel alias mollicies animi et passio menstruorum. In primo vero nullam habent defensionem, quoniam nullus, neque vir neque mulier, propter infirmitatem animi, dum- modo alias fideliter sacramentum postulat, est a sacramentis ex- cludendus, quinymmo magis alliciendus et inducendus, velut pius redemptor in se exhibuit, dicens Mt. XI. 5): „Venite ad me omnes, qui laboratis et onerati estis, et ego reficiam vos." Et apostolus 6) 6): "Que infirma sunt, elegit deus, ut forcia que- que confundat.“ Hinc quoque potest evidens racio et causa illius 30 elici, quod modico superius est assumptum, puta quod mulieres, que sunt in Christo, in hoc tempore viros in virtutibus ante- currunt. Nam fortitudo innata, valor et sciencia et omnis habi- litas et divicie huius seculi aliaque omnia corporis et anime bona habent naturamd) deducere hominem ad superbiam et ad 35 25 a) om. B. b) ita A rubr.; om. B. c) lacuna sequitur in A et B. d) post corr. A; naturaliter B. 1) Act. X. 34. 2) Lucae XIV. 21. (non accurate affertur). 3) Psalm. 6) I. Cor. I. 27. 5) Matth. XI. 28. LXVII. 12. 4) Psalm. XXI. 27.
Strana 156
156 M. de Janow, Regulae V. et N. T., l. I, tr. II, reg. IV, c. 15. 5 10 25 35 sibi ipsi conplacere, secundum quod scriptum est 1): „Sciencia inflat“, et per consequens reddunt hominem quoad illud ingra- tum deo et indispositum ad dei munificenciam, prout de hoc est verbum beati Bernhardi super Cantica sermone XXXV.2): „Graciarum cessat decursus, ubi recursus non fuerit, nec modo nichil augetur ingrato, sed quod accipit, vertitur ei in perniciem, fidelis autem in modico dignus censetur munere ampliori.“ Sic per contrarium infirmitas anime, corporis simplicitas, temptacio, paupertas et omnis indisposicio adversa carni et sanguini habent proprium hoc facere hominem humiliatum et contritum et sibi ipsi displicere, que hominem disponunt et faciunt secundum hoc eum valde capacem divinarum graciarum. Nam pro eo dictum est Ysaie ultimo 3): „Ad quem respiciam nisi super pauperculum et contritum et trementem sermones meos?“ Et dominus in 15 ewangelio Mt. 2)4): „Beati pauperes spiritu, quoniam ipsorum est regnum celorum.“ Et apostolus a) 5): „Libenter igitur gloriabor in infirmitatibus meis, ut inhabitet in me virtus Christi. Et ex hiis evenitb) manifeste, scilicet quod sicute) in tem- pore mortalitatis Christi, sic et in hiis temporibus nostris peri- 20 culosis magistri plebium et sacerdotes, qui in scripturis quam plurimum viri a virtute et alias propter excellenciam virium per anthonomasiam sunt nuncupati, ut primo Regum d) II°. e. 6): „Dixit Heli ad sacerdotes, filios suos: Quare, inquit, facitis res huiuscemodi, quas ego audio, res pessimas ab omni populo? Nolite, filii mei, non est enim bona fama, quam ego audio, ut transgredi faciatis populum domini“; tunc ad propositum: „Si peccaverit vir in virum, placari potest ei deus. Si autem in deum peccaverit vir, quis orabit pro eo?“; perinde eciam ma- gistri plebis et prophete viri dei a veritate scripture plurimum 30 dicebantur, ut III°. Reg. XX. e.7): „Et accedens vir unus dei dixit ad regem Israel“, et IIII° Reg. V° s) : „Reversusque Amane ad virum dei cum universo comitatu“, et precipue ad proposi- tum Ysa. XXVIII°, ubi dicitur 9): „Sacerdos et propheta nescie- runt pre ebrietate, absorpti sunt a vino, erraverunt pre ebrie- a) lacuna sequitur in A et B. b) convenit B. c) sint corr. sicut A. d) add. A in marg. e) Neaman B (et biblia). 1) I. Cor. VIII. 1. 2) verbum hoc in S. Bernhardi Claraev. serm. XXXV. 3) Isaiae sup. Cant. (of. Migne, PL, t. 183, p. 962—966) non invenitur. 4) Matth. V. 3. 5) II. Cor. XII. 9. 6) I. Reg. II. 23—25. LXVI. 2. 8) IV. Reg. V. 15. 9) Isaiae XXVIII. 7—9. 40 7) III. Reg. XX. 28.
156 M. de Janow, Regulae V. et N. T., l. I, tr. II, reg. IV, c. 15. 5 10 25 35 sibi ipsi conplacere, secundum quod scriptum est 1): „Sciencia inflat“, et per consequens reddunt hominem quoad illud ingra- tum deo et indispositum ad dei munificenciam, prout de hoc est verbum beati Bernhardi super Cantica sermone XXXV.2): „Graciarum cessat decursus, ubi recursus non fuerit, nec modo nichil augetur ingrato, sed quod accipit, vertitur ei in perniciem, fidelis autem in modico dignus censetur munere ampliori.“ Sic per contrarium infirmitas anime, corporis simplicitas, temptacio, paupertas et omnis indisposicio adversa carni et sanguini habent proprium hoc facere hominem humiliatum et contritum et sibi ipsi displicere, que hominem disponunt et faciunt secundum hoc eum valde capacem divinarum graciarum. Nam pro eo dictum est Ysaie ultimo 3): „Ad quem respiciam nisi super pauperculum et contritum et trementem sermones meos?“ Et dominus in 15 ewangelio Mt. 2)4): „Beati pauperes spiritu, quoniam ipsorum est regnum celorum.“ Et apostolus a) 5): „Libenter igitur gloriabor in infirmitatibus meis, ut inhabitet in me virtus Christi. Et ex hiis evenitb) manifeste, scilicet quod sicute) in tem- pore mortalitatis Christi, sic et in hiis temporibus nostris peri- 20 culosis magistri plebium et sacerdotes, qui in scripturis quam plurimum viri a virtute et alias propter excellenciam virium per anthonomasiam sunt nuncupati, ut primo Regum d) II°. e. 6): „Dixit Heli ad sacerdotes, filios suos: Quare, inquit, facitis res huiuscemodi, quas ego audio, res pessimas ab omni populo? Nolite, filii mei, non est enim bona fama, quam ego audio, ut transgredi faciatis populum domini“; tunc ad propositum: „Si peccaverit vir in virum, placari potest ei deus. Si autem in deum peccaverit vir, quis orabit pro eo?“; perinde eciam ma- gistri plebis et prophete viri dei a veritate scripture plurimum 30 dicebantur, ut III°. Reg. XX. e.7): „Et accedens vir unus dei dixit ad regem Israel“, et IIII° Reg. V° s) : „Reversusque Amane ad virum dei cum universo comitatu“, et precipue ad proposi- tum Ysa. XXVIII°, ubi dicitur 9): „Sacerdos et propheta nescie- runt pre ebrietate, absorpti sunt a vino, erraverunt pre ebrie- a) lacuna sequitur in A et B. b) convenit B. c) sint corr. sicut A. d) add. A in marg. e) Neaman B (et biblia). 1) I. Cor. VIII. 1. 2) verbum hoc in S. Bernhardi Claraev. serm. XXXV. 3) Isaiae sup. Cant. (of. Migne, PL, t. 183, p. 962—966) non invenitur. 4) Matth. V. 3. 5) II. Cor. XII. 9. 6) I. Reg. II. 23—25. LXVI. 2. 8) IV. Reg. V. 15. 9) Isaiae XXVIII. 7—9. 40 7) III. Reg. XX. 28.
Strana 157
De frequenti communione mulierum. 157 tate, nescierunt videntem, ignoraverunt iudicium; omnes enim mense eorum replete sunt vomitu, sordiumque, ita ut non sit locus iuxta; quem docebit scienciam et quem intelligere faciet auditum? ablactatos a lacte, awlsos ab uberibus“; et modico a) post multum ad propositum 1): „Propter hoc audite verbum do- mini, viri illusores, qui dominamini super populum meum, qui est in Jerusalem“, etc.: Hii, inquam, tales „viri“, sed „illusores nuncupantur]b), quia sunt a superbia fermentati et inceperunt sibi ipsis ex dei donis simul et ex naturalibus conplacere et in clero elevari. Et quia, cum deum congnovissent, non sicut deum glorificaverunt, ideo abiecit eos deus et dedit eos in reprobum sensum, ut dicentes se esse sapientes, stulti fiant2). Et elegit sibi parvulos de plebeis et rudibus, et ditavit suis carismatibus, ut cum principibus sedeant et solium glorie teneant 3). Sicque deposuit potentes de sede et exaltavit6) humiles. Esurientes inplevit bonis et divites dimisit inanes 4). Et tunc inpletum est illud, quod filius ad patrem, in sp'ritu exultans, loquitur, dicens Mt. XIb): „Confiteord) tibi, pater domine celi, quia abscondisti hec a prudentibus et sapientibus et revelasti ea parvulis." Conformiter hic senciendum est et de feminis, de quibus 20 sermo, quia viri, existentes primi et maiores natu in virtute, in suis cogitacionibus evanescunt converteruntque se communiter ad vanitatem et pompam huius mundi ita [f. 33 a], ut in eis Jhesus crucifixus querat virum et non inveniat, sicut scriptum est Isaie LIX. f.6): „Et vidit deus, quia non est vir, et apporia- 25 tus est, quia non est, qui occurrat.“e) Vix habet, inquam, do- minus Jhesus in viris, ubi caput suum reclinet7), quoniam omnes declinaverunt in unum, simul inutiles facti sunt; non est in eis, qui faciat bonum, non est usque ad unums). Quapropter merito et oportune dominus virtutum et rex glorie convertit se ad in- firma huius mundi et abiecta9), puta ad sexum muliebrem, ut saltim in hiis et per eas suas virtutes operetur in eisque et per eas victoriam de Leviatan sorciatur. Et tunc inpletus est sermo, qui scriptus est: „Inimicicias ponam inter te et mulierem, semen 10 15 30 a) modicum B. b) add. ab ed. c) exultavit A. d) confitebor B. 35 e) lacuna sequitur in A et B. 1) Isaiae XXVIII. 14. 2) Cf. Rom. I. 22 et 28. 3) Cf. I. Reg. II. 8. 4) Cf. Lucae I. 52—53. 5) Matth. XI. 25. 6) Isaiae LIX. 16. 7) Cf. Matth. VIII. 20. 8) Cf. Rom. III. 12. 9) Cf. I. Cor. I. 27.
De frequenti communione mulierum. 157 tate, nescierunt videntem, ignoraverunt iudicium; omnes enim mense eorum replete sunt vomitu, sordiumque, ita ut non sit locus iuxta; quem docebit scienciam et quem intelligere faciet auditum? ablactatos a lacte, awlsos ab uberibus“; et modico a) post multum ad propositum 1): „Propter hoc audite verbum do- mini, viri illusores, qui dominamini super populum meum, qui est in Jerusalem“, etc.: Hii, inquam, tales „viri“, sed „illusores nuncupantur]b), quia sunt a superbia fermentati et inceperunt sibi ipsis ex dei donis simul et ex naturalibus conplacere et in clero elevari. Et quia, cum deum congnovissent, non sicut deum glorificaverunt, ideo abiecit eos deus et dedit eos in reprobum sensum, ut dicentes se esse sapientes, stulti fiant2). Et elegit sibi parvulos de plebeis et rudibus, et ditavit suis carismatibus, ut cum principibus sedeant et solium glorie teneant 3). Sicque deposuit potentes de sede et exaltavit6) humiles. Esurientes inplevit bonis et divites dimisit inanes 4). Et tunc inpletum est illud, quod filius ad patrem, in sp'ritu exultans, loquitur, dicens Mt. XIb): „Confiteord) tibi, pater domine celi, quia abscondisti hec a prudentibus et sapientibus et revelasti ea parvulis." Conformiter hic senciendum est et de feminis, de quibus 20 sermo, quia viri, existentes primi et maiores natu in virtute, in suis cogitacionibus evanescunt converteruntque se communiter ad vanitatem et pompam huius mundi ita [f. 33 a], ut in eis Jhesus crucifixus querat virum et non inveniat, sicut scriptum est Isaie LIX. f.6): „Et vidit deus, quia non est vir, et apporia- 25 tus est, quia non est, qui occurrat.“e) Vix habet, inquam, do- minus Jhesus in viris, ubi caput suum reclinet7), quoniam omnes declinaverunt in unum, simul inutiles facti sunt; non est in eis, qui faciat bonum, non est usque ad unums). Quapropter merito et oportune dominus virtutum et rex glorie convertit se ad in- firma huius mundi et abiecta9), puta ad sexum muliebrem, ut saltim in hiis et per eas suas virtutes operetur in eisque et per eas victoriam de Leviatan sorciatur. Et tunc inpletus est sermo, qui scriptus est: „Inimicicias ponam inter te et mulierem, semen 10 15 30 a) modicum B. b) add. ab ed. c) exultavit A. d) confitebor B. 35 e) lacuna sequitur in A et B. 1) Isaiae XXVIII. 14. 2) Cf. Rom. I. 22 et 28. 3) Cf. I. Reg. II. 8. 4) Cf. Lucae I. 52—53. 5) Matth. XI. 25. 6) Isaiae LIX. 16. 7) Cf. Matth. VIII. 20. 8) Cf. Rom. III. 12. 9) Cf. I. Cor. I. 27.
Strana 158
158 M. de Janow, Regulae V. et N. T., 1. I, tr. II, reg. IV, c. 15 et 16. tuum et semen mulieris, et ipsa conteret caput tuum“, Gen. III° 1), ut ita Jhesus ipse solus mirabilis et deus fortis patulo reluceat Cui psallitur sapienter 2): „Domine dominus noster, quam admi- rabile est nomen tuum in universa terra. Ex ore infancium et 5 lactencium perfecisti laudem, ut destruas inimicum et ultorem." Multuma) igitur profecto in hiis et paulo ante diebus et supra estimacionem communem wlgus plebium plerosque sacer- dotes, magistros et religiosos in omni virtute et donis Christ antecellunt, quod quilibet magis et melius potest experiri et 10 oculis suis contemplari quam sermone explicare vel stilo exa- rareb), ut iam modicum sit dictum verbum prophete3): „Et erit sicut populus, sic sacerdos“, sed magis proprie: amplius populus quam sacerdos in omni fide, spe et caritate et vita religiosa; sed neque eciam quoad aliquos proprie valeat dici sicut populus, sic sacerdos, sed magis: sicut mulieres, sic sacer- dos, quoniam hii, qui in supremo gradu virorum in populo essec) debuerant, per molliciem, superbiam atque avariciam de- lapsi, in mulieres secundum interiorem hominem sunt mutati, ut iam veritas verbi dei expresse et iuste ad eos loquaturd) 20 dicens 4): „Ve impio in malum; retribucio enim manuum eius fiet ei; populum meum exactores sui spoliaverunt.“ Et ecce, ad propositum: „Mulieres dominate sunt eis“, Ysaie III°. e.5) Item eiusdem XIX. e.6): „In die illa erit Egiptus quasi mulieres, et stupebunt et timebunt.“ Ad idem et eiusdem XXXII. d. 7) 25 „Princeps ea, que digna sunt principe, cogitabite) et ipse super duces stabit.“ Et tunc ad propositum8): „Mulieres opulente, surgite et audite vocem meam; filie confidentes, percipite auri- bus eloquium meum; per dies et annos vos conturbamini, con- fidentes.“ Ecce, quam plane notet iste sermo divinus effemi- 30 natos nos, modernos clericos et sacerdotes, et ita in multis eciam aliis locis prophetarum. Femine quoque, in infimo gradu pro condicione sue nature fragilis locate, ecce, iam virum, id est Christum Jhesum, indute, secundum quod scrip- tum est Ro. XIII. g.9): „Induimini dominum nostrum Jhe- 15 35 a) Multo B. b) vel stilo exarare om. B. c) suo esse, sed suo delet. in cod. A. d) loquitur B. e) congregabit (sic) B. 1) Genes. III. 15. 2) Psalm. VIII. 2 et 4. 3) Isaiae XXIV. 2. 6) Isaiae XIX. I6. 5) Isaiae III. 12. 4) Isaiae III. 11—12. 7) Isaiae 8) Isaiae XXXII. 9. 9) Roman. XIII. 14. XXXII, 8.
158 M. de Janow, Regulae V. et N. T., 1. I, tr. II, reg. IV, c. 15 et 16. tuum et semen mulieris, et ipsa conteret caput tuum“, Gen. III° 1), ut ita Jhesus ipse solus mirabilis et deus fortis patulo reluceat Cui psallitur sapienter 2): „Domine dominus noster, quam admi- rabile est nomen tuum in universa terra. Ex ore infancium et 5 lactencium perfecisti laudem, ut destruas inimicum et ultorem." Multuma) igitur profecto in hiis et paulo ante diebus et supra estimacionem communem wlgus plebium plerosque sacer- dotes, magistros et religiosos in omni virtute et donis Christ antecellunt, quod quilibet magis et melius potest experiri et 10 oculis suis contemplari quam sermone explicare vel stilo exa- rareb), ut iam modicum sit dictum verbum prophete3): „Et erit sicut populus, sic sacerdos“, sed magis proprie: amplius populus quam sacerdos in omni fide, spe et caritate et vita religiosa; sed neque eciam quoad aliquos proprie valeat dici sicut populus, sic sacerdos, sed magis: sicut mulieres, sic sacer- dos, quoniam hii, qui in supremo gradu virorum in populo essec) debuerant, per molliciem, superbiam atque avariciam de- lapsi, in mulieres secundum interiorem hominem sunt mutati, ut iam veritas verbi dei expresse et iuste ad eos loquaturd) 20 dicens 4): „Ve impio in malum; retribucio enim manuum eius fiet ei; populum meum exactores sui spoliaverunt.“ Et ecce, ad propositum: „Mulieres dominate sunt eis“, Ysaie III°. e.5) Item eiusdem XIX. e.6): „In die illa erit Egiptus quasi mulieres, et stupebunt et timebunt.“ Ad idem et eiusdem XXXII. d. 7) 25 „Princeps ea, que digna sunt principe, cogitabite) et ipse super duces stabit.“ Et tunc ad propositum8): „Mulieres opulente, surgite et audite vocem meam; filie confidentes, percipite auri- bus eloquium meum; per dies et annos vos conturbamini, con- fidentes.“ Ecce, quam plane notet iste sermo divinus effemi- 30 natos nos, modernos clericos et sacerdotes, et ita in multis eciam aliis locis prophetarum. Femine quoque, in infimo gradu pro condicione sue nature fragilis locate, ecce, iam virum, id est Christum Jhesum, indute, secundum quod scrip- tum est Ro. XIII. g.9): „Induimini dominum nostrum Jhe- 15 35 a) Multo B. b) vel stilo exarare om. B. c) suo esse, sed suo delet. in cod. A. d) loquitur B. e) congregabit (sic) B. 1) Genes. III. 15. 2) Psalm. VIII. 2 et 4. 3) Isaiae XXIV. 2. 6) Isaiae XIX. I6. 5) Isaiae III. 12. 4) Isaiae III. 11—12. 7) Isaiae 8) Isaiae XXXII. 9. 9) Roman. XIII. 14. XXXII, 8.
Strana 159
De frequenti communione mulierum. 159 sum Christum“, excellentissimorum virorum gloriam rapue- runt viriliter, in Christo Jhesu et in omni virtute operando, ut iam non quidem mulieres, sed viragines merito appellentur. Nam cum sacerdotes stertunt et nauseant, vix debito et officio et alias raro missas sanctissimas dignati celebrare, ecce, mulieres summis desideriis et studiis festinant cottidie, vel quanto eis sepius potest fieri, corpus et sanguinem Jhesu Christi man- ducare et potare. Hec siquidem est mutacio dextre excelsi. Non glorientur igitur, consulo, religiosi et sacerdotes, inquientes: Ex quo nos sacerdotes vel nos religiosi non omni die et vix raro accedimus ad sacramentum deo plenum, quomodo igitur mulieres hoc exoptant?, — sed nosse debemus, quod potens sita) deus de lapidibus istis suscitare filios Abrahe. Quapropter non tantum mulieres, sed meretrices et publicani peccatores prece- dent nos in regnum celorum, o degenerib) sacerdotes et 15 religiosi! 10 Capitulum decimum sextum“). Unde nos, infausti clericid) et sacerdotes ac religiosi, in- concussume) reportamus argumentum, quod heu, heu, iam su- musf) sal infatuatum effecti, quod ad nichilum valet ultra, nisi ut foras mittatur et conculcetur ab hominibus, lapidesque sanc- tuarii dispersi in angulis omnium platearum 1). Verum non in- merito, quias), dum studuimus soli deo placere pro eo, quod dedit nobis fungi sacerdocio et habere laudem in nomine ipsius dignatusque est peculiaris esse pars nostra et hereditas, sicut 25 scriptum est2): „Filiis Aaron non dabitis partem inter filios Israel; ego enim ero pars eorum et hereditas“, et iuste et sancte nobis ipsis displicuimus iuxta doctrinam nostri magistri inqui- entis Luc.h) 3): „Cum omnia feceritis, dicite, quia inutiles servi sumus“, et: „Si qui wlt venire post me, abneget semet ipsum 30 et tollat crucem suam et sequatur me“i) 4): Ideo meritok) deo1) 20 a) est B. b) de genere corr. degeneri A; degeneres B. c) ita A — e) inconcussum d) Nos clerici oc., ita D I. 2. contin. rubr.; om. B. quod heu om. D 1. 1) simus A. g) quia peccamus in fratrem nostrum oc., D 1. 2., v. p. 160, lin. 32. h) posterius suppl. A; lacuna post Luc. in B. i) lacuna sequitur in A. k) post corr. A. 1) add. A in marg. 1) Cf. Matth. V. 13 et Thren. IV. 1. 2) Cf. Num. XVIII. 20 (discre- pat). 3) Lucae XVII. 10. 4) Matth. XVI. 24. 35
De frequenti communione mulierum. 159 sum Christum“, excellentissimorum virorum gloriam rapue- runt viriliter, in Christo Jhesu et in omni virtute operando, ut iam non quidem mulieres, sed viragines merito appellentur. Nam cum sacerdotes stertunt et nauseant, vix debito et officio et alias raro missas sanctissimas dignati celebrare, ecce, mulieres summis desideriis et studiis festinant cottidie, vel quanto eis sepius potest fieri, corpus et sanguinem Jhesu Christi man- ducare et potare. Hec siquidem est mutacio dextre excelsi. Non glorientur igitur, consulo, religiosi et sacerdotes, inquientes: Ex quo nos sacerdotes vel nos religiosi non omni die et vix raro accedimus ad sacramentum deo plenum, quomodo igitur mulieres hoc exoptant?, — sed nosse debemus, quod potens sita) deus de lapidibus istis suscitare filios Abrahe. Quapropter non tantum mulieres, sed meretrices et publicani peccatores prece- dent nos in regnum celorum, o degenerib) sacerdotes et 15 religiosi! 10 Capitulum decimum sextum“). Unde nos, infausti clericid) et sacerdotes ac religiosi, in- concussume) reportamus argumentum, quod heu, heu, iam su- musf) sal infatuatum effecti, quod ad nichilum valet ultra, nisi ut foras mittatur et conculcetur ab hominibus, lapidesque sanc- tuarii dispersi in angulis omnium platearum 1). Verum non in- merito, quias), dum studuimus soli deo placere pro eo, quod dedit nobis fungi sacerdocio et habere laudem in nomine ipsius dignatusque est peculiaris esse pars nostra et hereditas, sicut 25 scriptum est2): „Filiis Aaron non dabitis partem inter filios Israel; ego enim ero pars eorum et hereditas“, et iuste et sancte nobis ipsis displicuimus iuxta doctrinam nostri magistri inqui- entis Luc.h) 3): „Cum omnia feceritis, dicite, quia inutiles servi sumus“, et: „Si qui wlt venire post me, abneget semet ipsum 30 et tollat crucem suam et sequatur me“i) 4): Ideo meritok) deo1) 20 a) est B. b) de genere corr. degeneri A; degeneres B. c) ita A — e) inconcussum d) Nos clerici oc., ita D I. 2. contin. rubr.; om. B. quod heu om. D 1. 1) simus A. g) quia peccamus in fratrem nostrum oc., D 1. 2., v. p. 160, lin. 32. h) posterius suppl. A; lacuna post Luc. in B. i) lacuna sequitur in A. k) post corr. A. 1) add. A in marg. 1) Cf. Matth. V. 13 et Thren. IV. 1. 2) Cf. Num. XVIII. 20 (discre- pat). 3) Lucae XVII. 10. 4) Matth. XVI. 24. 35
Strana 160
160 M. de Janow, Regulae V. et N. T., 1. I, tr. II, reg. IV, c. 16. et hominibus tunc summe placuimus, sicut de quodam sacer- dote scriptum est Ecclesiasticia)1): „Dilectus deo et hominibus." Fuimus quoque dei testimonio dii et filii excelsi omnes, genus quoque electum, regale sacerdocium, gens sancta. 2) Cum autem sic dilecti, incrassati, dilatati incepimus nobis ipsis conpla- cere in diviciis et honore, tunc mox incepimus deo et homini- bus displicere, nimis iam fermento phariseorum, quod est ypo- crisis, fermentati, a donis Christi Jhesu et ab honore spoliati, [f. 33b] sicut dies hodierna attestatur, in quo miro modo et in- dicabilib) populus oblique respicit religiosos et sacerdotes nec iam est audire aliud in populo nisi iudicia, reprehensionem et detracciones religiosorum et sacerdotum. Et non tantum iam de communitate magni et parvi sacerdotibus non obediunt et eos parvipendunt vel, ut dignum foret, venerenture), sed eciam quandam displicenciam communionem habere et tractatum cum clericis et religiosis horrentd) et fugiunt ab eorum contubernio et societate, secundum quod commune est in populo dicere: „Non habeas commune cum clerico et sacerdote. Quod si con- tingat aliquid cum eis adversis agere vel si ceperis clericum 20 ledere, occide eum sine mora, ne depost ab ipso sis fatigatus. Et in tantum iam nos, o sacerdotes, sumus foras missi a gracia Jhesu et ab hominibus non inpune conculcati, ut—tacens de michi similibus—meam circa hoc producam temptacionem, quod pluries fideliter hoc contemplans, elegit suspendium anima mea, ymmo 25 concupivi magis esse subulcus in villa vel pastor peccorum inter plebeios, quam sacerdos, et hoc multo tempore et creber- rime, sicut dominus Jhesus hoc in consciencia mea attestatur. Utinam igitur hodie, o dei altissimi sacerdotes, vel sic iam vilificati et destituti, nobis ipsis non placeamus redeamusque, 30 peccatores, ad cor essemusque querularii de nostris iniuriis et contemptu, sed in veritate cum filiis Jacob et penitencia ducti di- camus Gen.e) 3): „Merito hec patimur, quiaf) peccavimus in fra- trem nostrum“, scilicet dominum nostrums) Jhesum Christum, quem vendidimus et tota die vendere non cessamus multipliciter et 5 10 15 35 3) De sacerdotum dignitate et abiectione A. a) lacuna sequitur in A. b) iniudicabili corr. indicabili A; iniudicabili B. c) reverentur B. d) add. A in marg. e) lacuna sequitur in A. f) hic D 1. 2. contin., ut superius p. 159, n. g) annotatum est. g) om. D. 1) Eccli. XLV. 1. 2) Cf. I. Petri II. 9. 3) Genes. XLII. 21.
160 M. de Janow, Regulae V. et N. T., 1. I, tr. II, reg. IV, c. 16. et hominibus tunc summe placuimus, sicut de quodam sacer- dote scriptum est Ecclesiasticia)1): „Dilectus deo et hominibus." Fuimus quoque dei testimonio dii et filii excelsi omnes, genus quoque electum, regale sacerdocium, gens sancta. 2) Cum autem sic dilecti, incrassati, dilatati incepimus nobis ipsis conpla- cere in diviciis et honore, tunc mox incepimus deo et homini- bus displicere, nimis iam fermento phariseorum, quod est ypo- crisis, fermentati, a donis Christi Jhesu et ab honore spoliati, [f. 33b] sicut dies hodierna attestatur, in quo miro modo et in- dicabilib) populus oblique respicit religiosos et sacerdotes nec iam est audire aliud in populo nisi iudicia, reprehensionem et detracciones religiosorum et sacerdotum. Et non tantum iam de communitate magni et parvi sacerdotibus non obediunt et eos parvipendunt vel, ut dignum foret, venerenture), sed eciam quandam displicenciam communionem habere et tractatum cum clericis et religiosis horrentd) et fugiunt ab eorum contubernio et societate, secundum quod commune est in populo dicere: „Non habeas commune cum clerico et sacerdote. Quod si con- tingat aliquid cum eis adversis agere vel si ceperis clericum 20 ledere, occide eum sine mora, ne depost ab ipso sis fatigatus. Et in tantum iam nos, o sacerdotes, sumus foras missi a gracia Jhesu et ab hominibus non inpune conculcati, ut—tacens de michi similibus—meam circa hoc producam temptacionem, quod pluries fideliter hoc contemplans, elegit suspendium anima mea, ymmo 25 concupivi magis esse subulcus in villa vel pastor peccorum inter plebeios, quam sacerdos, et hoc multo tempore et creber- rime, sicut dominus Jhesus hoc in consciencia mea attestatur. Utinam igitur hodie, o dei altissimi sacerdotes, vel sic iam vilificati et destituti, nobis ipsis non placeamus redeamusque, 30 peccatores, ad cor essemusque querularii de nostris iniuriis et contemptu, sed in veritate cum filiis Jacob et penitencia ducti di- camus Gen.e) 3): „Merito hec patimur, quiaf) peccavimus in fra- trem nostrum“, scilicet dominum nostrums) Jhesum Christum, quem vendidimus et tota die vendere non cessamus multipliciter et 5 10 15 35 3) De sacerdotum dignitate et abiectione A. a) lacuna sequitur in A. b) iniudicabili corr. indicabili A; iniudicabili B. c) reverentur B. d) add. A in marg. e) lacuna sequitur in A. f) hic D 1. 2. contin., ut superius p. 159, n. g) annotatum est. g) om. D. 1) Eccli. XLV. 1. 2) Cf. I. Petri II. 9. 3) Genes. XLII. 21.
Strana 161
De contemptu atque correctione sacerdotum. 161 varie in dei ecclesia et eius carismatibus nostram avariciam in- sectando atque negociaciones in sacramentis Christi exercendo. Unde in veritate et superhabundanter inpletum verbum domini in nobis videmus per prophetam prophetatum1): „A maiore usque ad minorem omnes avaricie student eta) a propheta usque ad sacerdotem cuncti faciunt dolum.“ Et cum dolore fateamur in nobis inpleri veritatem ewangelii de sale in sterquilinium pro- iecto. Et quia supra omnes elevati, nobis placuimus, nunc in- fra omnes secundum demerita collocati, humiliemusb) valde spiritum nostrum iuxta consilium sapientis 2): „Quanto maior es, inquit, humilia te in omnibus"; sic) volumusd) deo et homi- nibus esse iterum, sicut ante fuimus, dilecti, studeamus nobis ipsis displicere et odire nostram malam et fermentatam animam, inquiendo: Anima nostra repleta est malis et vita nostra in- fernoe) apropinquavit.3) Et si volumus recuperare honorem patrum nostrorum et ipsorum dignitate investiri, iterum dico, quod nosf) ipsos non cessemus in omnibus minimoss) exhibere, prout quilibet consi- derans hodie et semper videre poterit, quomodo et qualiter grateh) sacerdotes humiles in plebibus amantur et honoran- 20 turi), quoniam sic necesse est accidere secundum legem et regulas Jhesu Christi, ubi dictum est 4): „Qui se exaltat, humi- liabitur, et qui se humiliat, exaltabitur.“ Et iterumk) 5): „Reges gencium dominantur eorum, et qui potestatem exercent, bene- fici vocantur. Non ita erit inter vos, sed qui maior est vestrum, 25 fiat sicut minor“, etc. Et iterum: Si cupimus, ut nobis fiat sicut apostolis obe- diencia et reverencia debita, nos ipsi verbo dei summe sata- gamus obedire. Et si placet nobis, ut corda plebis ad nos et ad verba nostra sint conversa, nos ipsi nostra corda ad popu- 30 lum in omni amore et sollicitudine convertamus, quatenus in- 10 15 16) Per quid honor sacerdotis acquiritur D 2. a) et — proiecto om. D 1. b) secunde merita (sic) sumus collocati D 2; humiliemus — in omnibus om. D 1. 2. c) Si ergo D 1. 2. d) vo- f) nosmet D 2. 35 luimus B. e) in inferno corr. inferno A; in inferno D 2. g) ministros (sic) D 1. h) om. A (deletum) et D 2. i) honorantur, quia „qui se humiliat, exaltabitur“, et iterum: „Si cupimus“ oc., D 1. 2. k) lacuna sequitur in A. 1) Jerem. VI. 13. 2) Eccli. III. 20. 3) Cf. Psalm. LXXXVII. 4. 1) Lucae XIV. II. 5) Lucae XXII. 25—26 (non accurate allegat.). KYBAL: M. de Janow Regulae, I. 1I 40
De contemptu atque correctione sacerdotum. 161 varie in dei ecclesia et eius carismatibus nostram avariciam in- sectando atque negociaciones in sacramentis Christi exercendo. Unde in veritate et superhabundanter inpletum verbum domini in nobis videmus per prophetam prophetatum1): „A maiore usque ad minorem omnes avaricie student eta) a propheta usque ad sacerdotem cuncti faciunt dolum.“ Et cum dolore fateamur in nobis inpleri veritatem ewangelii de sale in sterquilinium pro- iecto. Et quia supra omnes elevati, nobis placuimus, nunc in- fra omnes secundum demerita collocati, humiliemusb) valde spiritum nostrum iuxta consilium sapientis 2): „Quanto maior es, inquit, humilia te in omnibus"; sic) volumusd) deo et homi- nibus esse iterum, sicut ante fuimus, dilecti, studeamus nobis ipsis displicere et odire nostram malam et fermentatam animam, inquiendo: Anima nostra repleta est malis et vita nostra in- fernoe) apropinquavit.3) Et si volumus recuperare honorem patrum nostrorum et ipsorum dignitate investiri, iterum dico, quod nosf) ipsos non cessemus in omnibus minimoss) exhibere, prout quilibet consi- derans hodie et semper videre poterit, quomodo et qualiter grateh) sacerdotes humiles in plebibus amantur et honoran- 20 turi), quoniam sic necesse est accidere secundum legem et regulas Jhesu Christi, ubi dictum est 4): „Qui se exaltat, humi- liabitur, et qui se humiliat, exaltabitur.“ Et iterumk) 5): „Reges gencium dominantur eorum, et qui potestatem exercent, bene- fici vocantur. Non ita erit inter vos, sed qui maior est vestrum, 25 fiat sicut minor“, etc. Et iterum: Si cupimus, ut nobis fiat sicut apostolis obe- diencia et reverencia debita, nos ipsi verbo dei summe sata- gamus obedire. Et si placet nobis, ut corda plebis ad nos et ad verba nostra sint conversa, nos ipsi nostra corda ad popu- 30 lum in omni amore et sollicitudine convertamus, quatenus in- 10 15 16) Per quid honor sacerdotis acquiritur D 2. a) et — proiecto om. D 1. b) secunde merita (sic) sumus collocati D 2; humiliemus — in omnibus om. D 1. 2. c) Si ergo D 1. 2. d) vo- f) nosmet D 2. 35 luimus B. e) in inferno corr. inferno A; in inferno D 2. g) ministros (sic) D 1. h) om. A (deletum) et D 2. i) honorantur, quia „qui se humiliat, exaltabitur“, et iterum: „Si cupimus“ oc., D 1. 2. k) lacuna sequitur in A. 1) Jerem. VI. 13. 2) Eccli. III. 20. 3) Cf. Psalm. LXXXVII. 4. 1) Lucae XIV. II. 5) Lucae XXII. 25—26 (non accurate allegat.). KYBAL: M. de Janow Regulae, I. 1I 40
Strana 162
162 M. de Janow, Regulae V. et N. T., 1. I, tr. II, reg. IV, c. 16 et 17. pleatur sermo, qui scriptus est 1), quod Heliasa) quidem ven- turus est et convertet corda patrum ad filios, corda quoque filiorum ad suos patres. Et inde fient ruine antique reparate Helyasqueb) veniens, restaurabit omnia, et Sodoma redibit in 5 antiquam dignitatem. Capitulum decimum septimum“). Nunc quoque iterum ad disputacionem de communica- cione crebra mulierum revertamur. Et sicut nuper de comparacione virorum in plebe, id est sacerdotum et religio- sorum et magistrorum atque plebeiorum simplicium dictum est, quod puta ob superbiam eorum et yppocrisim, sapientibus et prudentibus huius seculi proiectis, dominus suam salutem par- vulis de plebe eo habundancius revelare voluit atque ministrare, ita conformiter dicendum est in communi de comparacione virorum et mulierum quoad capacitatem donorum Jhesu Christi, quoniam ") in hiis diebus viri precipue, suo- rum bonorum naturalium seu virium conscii, nesciunt humiliare seipsos neque portare, extra castra exeundo, obprobrium Jhesu Christi2). Qui si forte quippiam huiusmodi assecuntur et prepol- lent in graciis aliquibus, mox sibi ipsis inde complacendo, suis conatibus ascribunt sicque fideles se non exhibent domino Jhesu Christo. Deus igitur et dominus Jhesus, dives in omnes3), proinde viris talibus relictis, ut plurimum, suos thezauros atque divicias 25 transfert ad mulieres secundum illud, quod iam erat superius allegatume)4): „Quia que infirma sunt, elegit deus, ut confundat forcia.“ Et per hoc istisf) temporibus surgunt mulieres, vir- gines s) et vidue, et apprehendunt disciplinam, agunt strennue penitenciam, properant ad divina sacramenta et preripiunt viris 30 regnum celorum circa vanitatem huius seculi occupatis. Ea- 10 15 20 25) Mulieres magis religiose viris A. a) Helias convertet corda patrum ad filios et e contra. Et inde — digni- tatem D 1. 2., continuantes ita: Quanto populus christianus magis expertus oc. b) Helyas quoque B. d) qui (sic) B. c) ita A rubr.; om. B. 35 e) lacuna sequitur in 1. f) contin. D I. 2. g) et virgines D 2. 1) Malach. IV. 5—6. 3) Cf. Rom. X. 12. 2) Cf. Hebr. XIII. I3. 4) I. Cor. I. 27.
162 M. de Janow, Regulae V. et N. T., 1. I, tr. II, reg. IV, c. 16 et 17. pleatur sermo, qui scriptus est 1), quod Heliasa) quidem ven- turus est et convertet corda patrum ad filios, corda quoque filiorum ad suos patres. Et inde fient ruine antique reparate Helyasqueb) veniens, restaurabit omnia, et Sodoma redibit in 5 antiquam dignitatem. Capitulum decimum septimum“). Nunc quoque iterum ad disputacionem de communica- cione crebra mulierum revertamur. Et sicut nuper de comparacione virorum in plebe, id est sacerdotum et religio- sorum et magistrorum atque plebeiorum simplicium dictum est, quod puta ob superbiam eorum et yppocrisim, sapientibus et prudentibus huius seculi proiectis, dominus suam salutem par- vulis de plebe eo habundancius revelare voluit atque ministrare, ita conformiter dicendum est in communi de comparacione virorum et mulierum quoad capacitatem donorum Jhesu Christi, quoniam ") in hiis diebus viri precipue, suo- rum bonorum naturalium seu virium conscii, nesciunt humiliare seipsos neque portare, extra castra exeundo, obprobrium Jhesu Christi2). Qui si forte quippiam huiusmodi assecuntur et prepol- lent in graciis aliquibus, mox sibi ipsis inde complacendo, suis conatibus ascribunt sicque fideles se non exhibent domino Jhesu Christo. Deus igitur et dominus Jhesus, dives in omnes3), proinde viris talibus relictis, ut plurimum, suos thezauros atque divicias 25 transfert ad mulieres secundum illud, quod iam erat superius allegatume)4): „Quia que infirma sunt, elegit deus, ut confundat forcia.“ Et per hoc istisf) temporibus surgunt mulieres, vir- gines s) et vidue, et apprehendunt disciplinam, agunt strennue penitenciam, properant ad divina sacramenta et preripiunt viris 30 regnum celorum circa vanitatem huius seculi occupatis. Ea- 10 15 20 25) Mulieres magis religiose viris A. a) Helias convertet corda patrum ad filios et e contra. Et inde — digni- tatem D 1. 2., continuantes ita: Quanto populus christianus magis expertus oc. b) Helyas quoque B. d) qui (sic) B. c) ita A rubr.; om. B. 35 e) lacuna sequitur in 1. f) contin. D I. 2. g) et virgines D 2. 1) Malach. IV. 5—6. 3) Cf. Rom. X. 12. 2) Cf. Hebr. XIII. I3. 4) I. Cor. I. 27.
Strana 163
De frequenti communione mulierum. 163 propter hodie est videre gentem [f. 34a] mulierum replerea) templa in oracionibus, occupare loca in sermonibus, sese repre- sentare per confessionem sacerdotibus gemitibus et lacrimis uberrimis, replere maxillas continuis devocionibus, sumere gau- diose sacramentum altaris singulis diebus, perfecte relinquere pompam mundi cum suis oblectacionibus, caritate Christi Jhesu magis ac magis habundantes, ea, que domini sunt, incessanter cogitantes, revelaciones a Christo et prophecias visitacionesque crebras et singulares grate suscipientes. Hiis inquam omnibus et aliis, ut videtur, amplius cenciesb) ditantur femine in hoc 10 tempore, quam viri quicumque vel sacerdotes. Unde nunc videtur prophecia et familiaritas maior cum sancto spiritu translata ad mulieres, quibus magna misteria dei revelantur, veluti manifestum est in Hyldegardec) 1), gloriosa virgine, et in Brigida, sancta et venerabili matrona2), necnon 15 inquam pluribus aliis dignis deo feminis, quas Parysiis et in Roma et in Nuerberg et multo amplius in civitate Pragensi vidi, probavi et dominum Jhesum in suis operibus et dignaci- onem sum admiratus d). Qua racione igitur et quomodo tales digne deo persone 20 non erunt pree) viris sedentibus1) in desidia ad dei sacramenta eligende et invitande atque ad crebram communionem admit- tende? Aut illud, quod dominus cogitavit, quis poterit infir- mare, et illis, quibus seipsum dominus in tantum familiariter tribuit, quis audebit eius sacramenta denegare? Quemadmodum 25 scriptum est Act.8) 3): „Quis prohibebit, ut non baptizentur hii, qui spiritum sanctum receperunt?“, quoniam „ad edificacionem posuit nos spiritus sanctus et non ad destruccionem.“ II° Cor. ultimo. 4) De secundo autem, puta de passione menstruorum, 30 scilicet quod non inpediant mulieres alias dignas sepe velh) cottidie sacramento altaris communicare et quod neque sacer- a) repellere corr. replere A. b) censies D 2. c) Hynldegarde D 2. d) post hanc vocem D 1. 2. contin.: Hii, qui sobrie oc., v. infra p. 165, lin. 8. e) pro (sic) B. f) corr. ab ed.; scientibus A et B. g) lacuna se- 35 h) post corr. A. quitur in A et B. 1) de b. Hildegarde, O. S. B., v. Wetzer-Welte, KL, V2, p. 2061—2074, et Herzog-Hauck, RE, VIIIs, p. 71—72, ubi et alia scripta annotata sunt. 2) de b. Birgitta v. ibidem, KL, II2, 855—857, et RE, III3, 239—244. 3) Cf. Act. VIII. 36 (discrepat). 4) II. Cor. XIII. 10. 40 11
De frequenti communione mulierum. 163 propter hodie est videre gentem [f. 34a] mulierum replerea) templa in oracionibus, occupare loca in sermonibus, sese repre- sentare per confessionem sacerdotibus gemitibus et lacrimis uberrimis, replere maxillas continuis devocionibus, sumere gau- diose sacramentum altaris singulis diebus, perfecte relinquere pompam mundi cum suis oblectacionibus, caritate Christi Jhesu magis ac magis habundantes, ea, que domini sunt, incessanter cogitantes, revelaciones a Christo et prophecias visitacionesque crebras et singulares grate suscipientes. Hiis inquam omnibus et aliis, ut videtur, amplius cenciesb) ditantur femine in hoc 10 tempore, quam viri quicumque vel sacerdotes. Unde nunc videtur prophecia et familiaritas maior cum sancto spiritu translata ad mulieres, quibus magna misteria dei revelantur, veluti manifestum est in Hyldegardec) 1), gloriosa virgine, et in Brigida, sancta et venerabili matrona2), necnon 15 inquam pluribus aliis dignis deo feminis, quas Parysiis et in Roma et in Nuerberg et multo amplius in civitate Pragensi vidi, probavi et dominum Jhesum in suis operibus et dignaci- onem sum admiratus d). Qua racione igitur et quomodo tales digne deo persone 20 non erunt pree) viris sedentibus1) in desidia ad dei sacramenta eligende et invitande atque ad crebram communionem admit- tende? Aut illud, quod dominus cogitavit, quis poterit infir- mare, et illis, quibus seipsum dominus in tantum familiariter tribuit, quis audebit eius sacramenta denegare? Quemadmodum 25 scriptum est Act.8) 3): „Quis prohibebit, ut non baptizentur hii, qui spiritum sanctum receperunt?“, quoniam „ad edificacionem posuit nos spiritus sanctus et non ad destruccionem.“ II° Cor. ultimo. 4) De secundo autem, puta de passione menstruorum, 30 scilicet quod non inpediant mulieres alias dignas sepe velh) cottidie sacramento altaris communicare et quod neque sacer- a) repellere corr. replere A. b) censies D 2. c) Hynldegarde D 2. d) post hanc vocem D 1. 2. contin.: Hii, qui sobrie oc., v. infra p. 165, lin. 8. e) pro (sic) B. f) corr. ab ed.; scientibus A et B. g) lacuna se- 35 h) post corr. A. quitur in A et B. 1) de b. Hildegarde, O. S. B., v. Wetzer-Welte, KL, V2, p. 2061—2074, et Herzog-Hauck, RE, VIIIs, p. 71—72, ubi et alia scripta annotata sunt. 2) de b. Birgitta v. ibidem, KL, II2, 855—857, et RE, III3, 239—244. 3) Cf. Act. VIII. 36 (discrepat). 4) II. Cor. XIII. 10. 40 11
Strana 164
164 M. de Janow, Regulae V. et N. T., 1. I, tr. II, reg. IV, c. 17 et 18. dotes debent perscrutare talia secreta nature earum in confes- sione, quia non est necesse neque utile et alias est pudendum. de hoc satis habes tractatu V. huius, dist. [IX.], c. [2]. Illi enim, qui tales infirmitates naturales, que sunt sine omni culpa et mentis contagione, in Christi fidelibus magnipendunt, multum preferre frontem phariseorum videntur, duci solum iudicio cor- porali, quia illa in lege perfecta ewangelica non pensantur, sicut scriptum esta)1): „Spiritus est, qui vivificat, caro non prod- est quidquam.“ Et apostolusa) 2): „Corporalis exercitacio ad 10 modicum utilis est, pietas ad omnia valet." 5 Capitulum duodevigesimumb). 20 25 30 Istis omnibus sic ordinatis et discussis hoc volo persuasum iri et collectum, videlicet quod ex scripturis veteris instru- menti cottidiana vel ad minus frequens comescio 15 corporis et sanguinis Jhesu crucifixi a plebeya mul- titudine est varie premonstrata et persuasa lym- pide et irrefragabiliter per sacrificia, presagia, pro- phecias et doctrinas. Quod si hoc videbitur cuiquam mi- nime concedendum, illud tamen sine contradiccione aliqua ex hiis, que dicta sunt, concedi oportebit, quod scilicet scriptura legis et prophetarum multo magis promovet et favet asercioni eorum, qui dicunt cottidie vel sepe corpore et sanguine Christi saciandos, quam eorum opinioni, qui hoc ipsum abhorrent atque negant. Ego tamen per ista omnia, que conpegi, deo duce et Christo Jhesu, non aliud institui affirmandum vel tenendum, quame) id, quod canonica scriptura tenendum decrevit et quod affirmant et tenent prisci et moderni doctores infra in 3° trac- tatu huius libri per totum allegati et collecti 3), scilicet primo [1], ut christianus quilibet sue devocioni et sue libertati relinquatur, fretus instinctu spiritus sancti et consilio sacerdotis providi et fidelis, quocienscumque velit nolitne hoc sacramentum mandu- care, et quod in nullo communitas plebis christiane debet choar- a) lacuna sequitur in A et B. b) ita A rubr.; om. B. c) quam — 35 tenendum om. B (sic). 1) Joann. VI. 64. 2) I. Tim. IV. 8. 3) v. l. III. tr. III.
164 M. de Janow, Regulae V. et N. T., 1. I, tr. II, reg. IV, c. 17 et 18. dotes debent perscrutare talia secreta nature earum in confes- sione, quia non est necesse neque utile et alias est pudendum. de hoc satis habes tractatu V. huius, dist. [IX.], c. [2]. Illi enim, qui tales infirmitates naturales, que sunt sine omni culpa et mentis contagione, in Christi fidelibus magnipendunt, multum preferre frontem phariseorum videntur, duci solum iudicio cor- porali, quia illa in lege perfecta ewangelica non pensantur, sicut scriptum esta)1): „Spiritus est, qui vivificat, caro non prod- est quidquam.“ Et apostolusa) 2): „Corporalis exercitacio ad 10 modicum utilis est, pietas ad omnia valet." 5 Capitulum duodevigesimumb). 20 25 30 Istis omnibus sic ordinatis et discussis hoc volo persuasum iri et collectum, videlicet quod ex scripturis veteris instru- menti cottidiana vel ad minus frequens comescio 15 corporis et sanguinis Jhesu crucifixi a plebeya mul- titudine est varie premonstrata et persuasa lym- pide et irrefragabiliter per sacrificia, presagia, pro- phecias et doctrinas. Quod si hoc videbitur cuiquam mi- nime concedendum, illud tamen sine contradiccione aliqua ex hiis, que dicta sunt, concedi oportebit, quod scilicet scriptura legis et prophetarum multo magis promovet et favet asercioni eorum, qui dicunt cottidie vel sepe corpore et sanguine Christi saciandos, quam eorum opinioni, qui hoc ipsum abhorrent atque negant. Ego tamen per ista omnia, que conpegi, deo duce et Christo Jhesu, non aliud institui affirmandum vel tenendum, quame) id, quod canonica scriptura tenendum decrevit et quod affirmant et tenent prisci et moderni doctores infra in 3° trac- tatu huius libri per totum allegati et collecti 3), scilicet primo [1], ut christianus quilibet sue devocioni et sue libertati relinquatur, fretus instinctu spiritus sancti et consilio sacerdotis providi et fidelis, quocienscumque velit nolitne hoc sacramentum mandu- care, et quod in nullo communitas plebis christiane debet choar- a) lacuna sequitur in A et B. b) ita A rubr.; om. B. c) quam — 35 tenendum om. B (sic). 1) Joann. VI. 64. 2) I. Tim. IV. 8. 3) v. l. III. tr. III.
Strana 165
Conclusiones de frequenti communione. 165 taria), ut scilicet dies vel menses aut quelibet anni tempora ob- serventur, subaudis tali tempore anni vel tali die, ita quod non alio ad hunc cibum accedendum, quoniam illud dominus satis in ewangelio innuit, dicens 1): „Quocienscumque hec feceritis“, etc. Similiter Paulus apostolus 2): „Quocienscumque enim manduca- bitis hunc panem et calicem bibetis, mortem domini anunccia- bitis, donec veniat." Et dico ulterius [2], quod hiib), qui sobrie, iuste et pie vivunt in hoc mundo, illi semper acceduntc) et illis est semper dandumd) ordine et statutis ecclesie observatis. Ete) illud est 10 verbum beati Crisostomi ad Hebr. et plurimorum sanctorum doctorum, prout infra declaratur 3). Et amplius pono tenendum [3], quod aliif) desides et sue salutis negligentes de plebe sunt per suos presbiteros movendi, invitandi et hortandi, cuiuscumque status alias liciti vel condi- cionis existant, ut digne venientes sepe vel saltem omni die dominico manducent et bibant corpus et sanguinem Jhesu Christis). Et illud est documentum beati Augustini, prout infra suo in loco exponetur 4). Et dico amplius [4], quod sacerdotes vel dispensatores dei 20 sacramentorum, qui pascunt semetipsos [f. 34b] et suas plebes negligunt et contempnunt ad mensam hanc venire et hortari, tamquam servi pigri et infideles sui domini durissimum iudicium expectabunt. Et illud dictum puto esse manifeste Jhesu Christi, quemadmodum supra per plurima est deductum et Jhesu duce 25 inferius in dicendis deduceturh). 15 8) Qui sunt, qui sepe communicare debent et quibus sepe dandum est, nota D I. a) cohartari B. c) accedant A. d) dandum b) D I. 2. contin. sacramentum deificum D 1. 2. e) Et illud — declaratur. Et om. D 1. 2. f) om. D 1. 2. g) post hanc vocem in D I. 2. sequitur: Explicit. Hec per totum Magister Matthias (Parisiensis) in primo tractatu, qui est de probacione spi- rituum et de quotidiana et frequenti manducacione corporis piissimi Jhesu crucifixi. Qued explicit D 2. iam post voces: statutis ecclesie observatis ponit ac nunc solum voce Ibidem terminat. 11) residuum folii 34b in cod. A vacuum est, sed „nichil deficit. 1) hic locus in Vulgata non legitur, v. etiam supra. 3) v. l. III. fr. III. 4) Cf. l. III, tr. III, c. 25. 2) I. Cor. XI. 26. 30 35
Conclusiones de frequenti communione. 165 taria), ut scilicet dies vel menses aut quelibet anni tempora ob- serventur, subaudis tali tempore anni vel tali die, ita quod non alio ad hunc cibum accedendum, quoniam illud dominus satis in ewangelio innuit, dicens 1): „Quocienscumque hec feceritis“, etc. Similiter Paulus apostolus 2): „Quocienscumque enim manduca- bitis hunc panem et calicem bibetis, mortem domini anunccia- bitis, donec veniat." Et dico ulterius [2], quod hiib), qui sobrie, iuste et pie vivunt in hoc mundo, illi semper acceduntc) et illis est semper dandumd) ordine et statutis ecclesie observatis. Ete) illud est 10 verbum beati Crisostomi ad Hebr. et plurimorum sanctorum doctorum, prout infra declaratur 3). Et amplius pono tenendum [3], quod aliif) desides et sue salutis negligentes de plebe sunt per suos presbiteros movendi, invitandi et hortandi, cuiuscumque status alias liciti vel condi- cionis existant, ut digne venientes sepe vel saltem omni die dominico manducent et bibant corpus et sanguinem Jhesu Christis). Et illud est documentum beati Augustini, prout infra suo in loco exponetur 4). Et dico amplius [4], quod sacerdotes vel dispensatores dei 20 sacramentorum, qui pascunt semetipsos [f. 34b] et suas plebes negligunt et contempnunt ad mensam hanc venire et hortari, tamquam servi pigri et infideles sui domini durissimum iudicium expectabunt. Et illud dictum puto esse manifeste Jhesu Christi, quemadmodum supra per plurima est deductum et Jhesu duce 25 inferius in dicendis deduceturh). 15 8) Qui sunt, qui sepe communicare debent et quibus sepe dandum est, nota D I. a) cohartari B. c) accedant A. d) dandum b) D I. 2. contin. sacramentum deificum D 1. 2. e) Et illud — declaratur. Et om. D 1. 2. f) om. D 1. 2. g) post hanc vocem in D I. 2. sequitur: Explicit. Hec per totum Magister Matthias (Parisiensis) in primo tractatu, qui est de probacione spi- rituum et de quotidiana et frequenti manducacione corporis piissimi Jhesu crucifixi. Qued explicit D 2. iam post voces: statutis ecclesie observatis ponit ac nunc solum voce Ibidem terminat. 11) residuum folii 34b in cod. A vacuum est, sed „nichil deficit. 1) hic locus in Vulgata non legitur, v. etiam supra. 3) v. l. III. fr. III. 4) Cf. l. III, tr. III, c. 25. 2) I. Cor. XI. 26. 30 35
Strana 166
LIBER SECUNDUSD). DE DISCRECIONE SPIRITUUM IN PROPHETIS ET EVANGELIOD). Capitulum prologi primum°). [f. 35a] Nunc d) restate) inquirendum aliquas f) regulas de Novo Testamento pro discrecione spirituums) in pro- phetis et maxime in h) ypocrisi modernorum christianorum fal- sorum denudanda et vitanda. Pro quo est diligencius advertendum, quod sciliceti), que- 10 madmodum in Lege Veteri, ut dictum est in libro prece- denti in principiok)1), dominus spirituuml) omnis carnis non 20 1) 2us liber A. a) ita A; om. omnes codices ceteri (BEFGHI). b) in cod. A titulus hic suppletus est manu saec. XVI; om. B; E hunc titulum pracbet ad calcem 15 fol. super.: Incipit tractatus de ypocrisi et eius speciebus cum regulis sibi annexis et particulatim declaratis per capitula eius introducta, collectus per Magistrum Mathiam de Cracovia (sic), et sequitur prologus. — G habet: In- cipit tractatus de ypocrisi et eius speciebus cum regulis sibi annexis et par- ticulatim declaratis per capitula eius introducta. Incipit prologus. — E, H et I rubr.: Incipit tractatus de ypocrisi et eius speciebus cum regulis sibi an- nexis et particulatim declaratis per capitula eius introducta. c) ita A rubr.; d) scripturae caracteres, om. B; de cod. EFGHI cf. notam praccedentem. quibus tractatus hic in codice prototypo A exaratus est, paululum discrepant a caracteribus tractatus praecedentis et subsaquentis: altiores enim sunt et cras- 25 siores minusque decori atque accurati. e) instat F. f) om. E. g) spiri- i) sanctam (sic) B. tus E. h) de E. k) ut — in principio om. BFGHI. 1) spiritu (sic) E. 1) v. superius p. 27—29.
LIBER SECUNDUSD). DE DISCRECIONE SPIRITUUM IN PROPHETIS ET EVANGELIOD). Capitulum prologi primum°). [f. 35a] Nunc d) restate) inquirendum aliquas f) regulas de Novo Testamento pro discrecione spirituums) in pro- phetis et maxime in h) ypocrisi modernorum christianorum fal- sorum denudanda et vitanda. Pro quo est diligencius advertendum, quod sciliceti), que- 10 madmodum in Lege Veteri, ut dictum est in libro prece- denti in principiok)1), dominus spirituuml) omnis carnis non 20 1) 2us liber A. a) ita A; om. omnes codices ceteri (BEFGHI). b) in cod. A titulus hic suppletus est manu saec. XVI; om. B; E hunc titulum pracbet ad calcem 15 fol. super.: Incipit tractatus de ypocrisi et eius speciebus cum regulis sibi annexis et particulatim declaratis per capitula eius introducta, collectus per Magistrum Mathiam de Cracovia (sic), et sequitur prologus. — G habet: In- cipit tractatus de ypocrisi et eius speciebus cum regulis sibi annexis et par- ticulatim declaratis per capitula eius introducta. Incipit prologus. — E, H et I rubr.: Incipit tractatus de ypocrisi et eius speciebus cum regulis sibi an- nexis et particulatim declaratis per capitula eius introducta. c) ita A rubr.; d) scripturae caracteres, om. B; de cod. EFGHI cf. notam praccedentem. quibus tractatus hic in codice prototypo A exaratus est, paululum discrepant a caracteribus tractatus praecedentis et subsaquentis: altiores enim sunt et cras- 25 siores minusque decori atque accurati. e) instat F. f) om. E. g) spiri- i) sanctam (sic) B. tus E. h) de E. k) ut — in principio om. BFGHI. 1) spiritu (sic) E. 1) v. superius p. 27—29.
Strana 167
Regulae Novi Test. pro discretione spirituum in prophetis. 167 neglexit suum dilectum populum et hereditatem electam, quin a) provideret suis de remedio aliquo contra spiritum mendacii, timorem nocturnum, contra sagittam volantem in die et negocium perambulans in tenebris, etc.b)1), sed providite) sufficienter ei- dem, quid agere deberentd), ut videlicet, maceriee) legis ei cir- cumposita et preceptorum, in eis ambularent, incursus spirituum malignorum et demoniumf) meridianums) 2) evaderenth); simi- liter et veritate legis et prophetarum conscripta et promulgata circumdedit, adiciens quasdam notabiles regulas, dei) quibus iam dictum est in superiori tractatu3), per quas posset dei po- 10 pulus spiritum mendacii et spiritum veritatis manifeste iudicare, iudicando evitare, evitando eius tenebris non involvi: ita eciam et multo forcius in lege perfecta ewangelii regulas nota- biles adhibuit in maiori numero et maiori arte sancti spiritus conpositas atque diligenciori studio exquisitas quam in legis veteris instrumento. Quod ex altissima dispensacione dei est provisum ideo, quia Sathank) maiorem operam adhibuit ad dei electos invadendos tunc, cum vidit dei electos maiori gracia habundaril) luminequem) gracie Jhesu in hominibus adaucton) pro ipsius discipulis") indagandis, ipse Sathan ni- 20 chilominus secundum eius?) altitudinem omneq) sublime con- spiciens, magis apposuit, ut absconderet laqueos claritatem- que ewangelii in suis asseclisr) obscuraret, tantums) ut au- dacter dicat ad semet: Quis videbit eos?t) Cuius gracia multi- plicavit") inposteros et suos pseudoapostolos super numerum, presertim hiis infaustisv) temporibus et novissimis diebus, eos- demw) veste ovilix) superinduens, omni similitudinev) sanc- torum, scilicet simulachris omnium virtutum cum religiositate, 15 25 17) De ypocrisi D I. 2. rubr. Tractatus de ypocrisi F. I. D I. rubr. a) quomodo B. b) om. FGHI. c) providet I. d) deberet H et I. 30 e) ita A et B; memoria EI; materie FGH. f) demonum EFG. i) de — tractatu om. g) ita A et B; mendacium EFGHI. h) evaderet E. EFGHI. k) hac voce in D 1. 2. excerpta de tractatu secundo incipiunt. 1) ha- bundare D 1. 2. m) lumenque D 2, EFHI. n) adaucta I. 0) discipulis corr. disciplinis A in m.; disciplinis (sic) B et D I.; disciplinis corr. discipulis 35 D 2. in m.; discipulis EFG; decipulis H et I. q) om- P) om. EFGHI. nes EGI. r) aseclis A et F. s) in tantum E. t) Quis videbit eos om. w) quosdem (sic) I. D 2. u) multiplicabit G et I. v) om. E. x) oviva (sic) E. y) ita FGHI; omnem similitudinem cet. cod. 1) Cf. Psalm. XC. 5—6. 2) Cf. Psalm. XC. 6. 3) v. pag. 27. 40
Regulae Novi Test. pro discretione spirituum in prophetis. 167 neglexit suum dilectum populum et hereditatem electam, quin a) provideret suis de remedio aliquo contra spiritum mendacii, timorem nocturnum, contra sagittam volantem in die et negocium perambulans in tenebris, etc.b)1), sed providite) sufficienter ei- dem, quid agere deberentd), ut videlicet, maceriee) legis ei cir- cumposita et preceptorum, in eis ambularent, incursus spirituum malignorum et demoniumf) meridianums) 2) evaderenth); simi- liter et veritate legis et prophetarum conscripta et promulgata circumdedit, adiciens quasdam notabiles regulas, dei) quibus iam dictum est in superiori tractatu3), per quas posset dei po- 10 pulus spiritum mendacii et spiritum veritatis manifeste iudicare, iudicando evitare, evitando eius tenebris non involvi: ita eciam et multo forcius in lege perfecta ewangelii regulas nota- biles adhibuit in maiori numero et maiori arte sancti spiritus conpositas atque diligenciori studio exquisitas quam in legis veteris instrumento. Quod ex altissima dispensacione dei est provisum ideo, quia Sathank) maiorem operam adhibuit ad dei electos invadendos tunc, cum vidit dei electos maiori gracia habundaril) luminequem) gracie Jhesu in hominibus adaucton) pro ipsius discipulis") indagandis, ipse Sathan ni- 20 chilominus secundum eius?) altitudinem omneq) sublime con- spiciens, magis apposuit, ut absconderet laqueos claritatem- que ewangelii in suis asseclisr) obscuraret, tantums) ut au- dacter dicat ad semet: Quis videbit eos?t) Cuius gracia multi- plicavit") inposteros et suos pseudoapostolos super numerum, presertim hiis infaustisv) temporibus et novissimis diebus, eos- demw) veste ovilix) superinduens, omni similitudinev) sanc- torum, scilicet simulachris omnium virtutum cum religiositate, 15 25 17) De ypocrisi D I. 2. rubr. Tractatus de ypocrisi F. I. D I. rubr. a) quomodo B. b) om. FGHI. c) providet I. d) deberet H et I. 30 e) ita A et B; memoria EI; materie FGH. f) demonum EFG. i) de — tractatu om. g) ita A et B; mendacium EFGHI. h) evaderet E. EFGHI. k) hac voce in D 1. 2. excerpta de tractatu secundo incipiunt. 1) ha- bundare D 1. 2. m) lumenque D 2, EFHI. n) adaucta I. 0) discipulis corr. disciplinis A in m.; disciplinis (sic) B et D I.; disciplinis corr. discipulis 35 D 2. in m.; discipulis EFG; decipulis H et I. q) om- P) om. EFGHI. nes EGI. r) aseclis A et F. s) in tantum E. t) Quis videbit eos om. w) quosdem (sic) I. D 2. u) multiplicabit G et I. v) om. E. x) oviva (sic) E. y) ita FGHI; omnem similitudinem cet. cod. 1) Cf. Psalm. XC. 5—6. 2) Cf. Psalm. XC. 6. 3) v. pag. 27. 40
Strana 168
168 M. de Janow, Regulae V. et N. T., 1. II, prolog. I, c. 1. omni scriptura et sapiencia et honestate circumposuit et depinxit ita, ut in talibus filiusa) iniquitatis super omne, quod deus co- litur aut dicitur, superbe elevetur1). Unde tam periculosab tempora nos invenerunt, ut in errorem, si fieri posset, eciam 5 et electi inducanturc) 2). Hoc ergo dominus Jhesus previdens et eius spiritu in- spirati apostoli et doctores ecclesie, plurimas regulas limpide posuerunt, non nescientesd) studia Sathan et astuciam eius, sicud scriptum est3): „Non enim ignoramus cogitaciones eius“ et alibie) 4): „Denudasti fundamentum eius usque collum“, — per quas regulas possent hii, qui Christi Jhesu caritatem ex- spirantf), se in medio demonum et prave nacionis 5) positi gubernare et non incurrere prefatas regulas multitudinis funeste in posterum. De quibus regulis Jhesu crucifixos) propicio aliquas saltimh) notabiliores et ad ceptum) propositum accomodas edisseramk), plurimas obmittendo inquisicioni aliorum: non qui- dem condendo1) de novo vel statuendo ausu temerario, sed in scripturis sanctis et canonicis eas positas in diversis et per di- 20 versa in unam summam compendiosiorem et magis claramm cupienti videre et discernere veritatem sanctitatis chri- stiane conportabo, — de qua veritate Joh.1) 6) Christus rogat°) patremp), dicens: „Pater, sanctifica") eos in veritate, sermo tuus veritas est.“ Et apostolus1)7): „Renovamini spiritu mentis vestre, 25 et induamini hominem novum, qui secundum deum creatus est in iusticia et sanctitate veritatis,“ — a sanctitate y pocritarum, ques) non est in veritate dei et domini Jhesut), sed ficta secun- dum species sanctitatis et religiositatis, coloratau) quidem et 10 15 a) filiis (sic) D 2. b) perniciosa EFGHI. c) post hanc vocem D I. 2. 30 contin.: Quamvis itaque competenter, v. inferius p. 169, l. 16. d) ita A et B; scientes tantum EFGHI. e) alibi per prophetam EFGHI. f) expirant FH. g) om. I. h) ita A et I; saltem EFGH. i) ad acceptum E; ad cer- tum H. k) et inseram (sic) F. 1) siquidem contendo (sic) I. m) pla- n) Joh. (lacuna) A et B; Joh. XVII°, ubi EF; scribitur Joh. XVII°, nam E. 0) rogabat H. p) patrem suum EFGHI. 1) pacifica E. 35 ubi GHI. r) Paulus Eph. IIIIa EH ; Paulus ad Eph. IIIIa FGI. s) que sanctitas FGHI. t) Jhesu Christi F. u) colorata E; coloratas cet. cod. 1) Cf. II. Thess. II. 4. 2) Cf. Matth. XXIV. 24. 3) II. Corinth. II. II. 4) Habac. III. 13. 6) Joann. XVII. 17. 5) Cf. Philipp. II. 15. 40 7) Ephes. IV. 23—2./.
168 M. de Janow, Regulae V. et N. T., 1. II, prolog. I, c. 1. omni scriptura et sapiencia et honestate circumposuit et depinxit ita, ut in talibus filiusa) iniquitatis super omne, quod deus co- litur aut dicitur, superbe elevetur1). Unde tam periculosab tempora nos invenerunt, ut in errorem, si fieri posset, eciam 5 et electi inducanturc) 2). Hoc ergo dominus Jhesus previdens et eius spiritu in- spirati apostoli et doctores ecclesie, plurimas regulas limpide posuerunt, non nescientesd) studia Sathan et astuciam eius, sicud scriptum est3): „Non enim ignoramus cogitaciones eius“ et alibie) 4): „Denudasti fundamentum eius usque collum“, — per quas regulas possent hii, qui Christi Jhesu caritatem ex- spirantf), se in medio demonum et prave nacionis 5) positi gubernare et non incurrere prefatas regulas multitudinis funeste in posterum. De quibus regulis Jhesu crucifixos) propicio aliquas saltimh) notabiliores et ad ceptum) propositum accomodas edisseramk), plurimas obmittendo inquisicioni aliorum: non qui- dem condendo1) de novo vel statuendo ausu temerario, sed in scripturis sanctis et canonicis eas positas in diversis et per di- 20 versa in unam summam compendiosiorem et magis claramm cupienti videre et discernere veritatem sanctitatis chri- stiane conportabo, — de qua veritate Joh.1) 6) Christus rogat°) patremp), dicens: „Pater, sanctifica") eos in veritate, sermo tuus veritas est.“ Et apostolus1)7): „Renovamini spiritu mentis vestre, 25 et induamini hominem novum, qui secundum deum creatus est in iusticia et sanctitate veritatis,“ — a sanctitate y pocritarum, ques) non est in veritate dei et domini Jhesut), sed ficta secun- dum species sanctitatis et religiositatis, coloratau) quidem et 10 15 a) filiis (sic) D 2. b) perniciosa EFGHI. c) post hanc vocem D I. 2. 30 contin.: Quamvis itaque competenter, v. inferius p. 169, l. 16. d) ita A et B; scientes tantum EFGHI. e) alibi per prophetam EFGHI. f) expirant FH. g) om. I. h) ita A et I; saltem EFGH. i) ad acceptum E; ad cer- tum H. k) et inseram (sic) F. 1) siquidem contendo (sic) I. m) pla- n) Joh. (lacuna) A et B; Joh. XVII°, ubi EF; scribitur Joh. XVII°, nam E. 0) rogabat H. p) patrem suum EFGHI. 1) pacifica E. 35 ubi GHI. r) Paulus Eph. IIIIa EH ; Paulus ad Eph. IIIIa FGI. s) que sanctitas FGHI. t) Jhesu Christi F. u) colorata E; coloratas cet. cod. 1) Cf. II. Thess. II. 4. 2) Cf. Matth. XXIV. 24. 3) II. Corinth. II. II. 4) Habac. III. 13. 6) Joann. XVII. 17. 5) Cf. Philipp. II. 15. 40 7) Ephes. IV. 23—2./.
Strana 169
Regulae Novi Test. pro discretione hypocritarum. 169 multum apparensa) penes tradiciones et adinvencionesb) ho- minum acc) mandatad), sed sine spiritu Jhesu et virtute et gracia, [f. 35 b] que per Christum Jhesum facta sunt, sicut scriptum est Joh. I.1): „Lex per Moyseme) data est, gracia et veritas per Jhesum Christum facta est.“ De qua sanctitate ficta aut sic composita ex cerimoniis et studiis hominum multa loquitur Christus et eius apostoli, prout infra perf) plurima apparebit8). Undeh) dominusi) 2): „Attendite vobis a falsis prophetis, qui veniunt ad vos in vestimentis ovium, intus autem sunt lupi rapaces.“ Et apostolusk) 3): „Attendite vobis et uni- 10 verso gregi vestrol)“, etc. Ecce, quomodo pius Jhesus et eius apostoli iubent et do- cent valde attendendum et vigilandum contra huiusmodi noci- vos lupes, raptoresm) animarum preciosarum et magno precio, id est sanguine cordis filii dei redemptarum, videlicetn) seduc- tores et pseudoprophetas. Quamvis") verop) competenter vigi- latur contra hereticos et vigilatum est dudum copiose per doc- tores, tamen contra nocentissimos ypocritas et luci- formes non puto esse satis attentos usque modo christos q) dei neque satis vigilarer). Nams) quia sunt periculosissimi, quam- 20 vis difficilimi congnosci aut tales esse probarit) et pene inpos- sibiles evitari, tamen non ideo vigilandum non est contra ipsos pseudo christosu), sed eo amplius attendendum secundum Christi et apostolorum eius7) mandata ac hortamentaw) et tanto amplius suscipienda*) grate7) et amplexandaz) a Christi fidelibus omnia gubernacula et aa) scripture, que declarant ypo- crysym et denudant bb) ypocritas ce). 5 15 25 18) Contra ypocritas D 2. rubr. 25) Dando H in m. a) apparens E; apparentes cet. cod. b) post corr. A. c) et corr. ac A. 30 d) mandati AB ; mandata EFGHI. e) Moysen EFGHI. f) om. EFGHI. g) apparebunt FGHI. h) add. A in m. i) dominus dixit Mt. VII° EFGHI. k) apostolus Act. XX. EFGHI. 1) vestro, in quo posuit vos spiritus m) rapaces H. n) post corr. A. sanctus episcopos, etc. EFGHI. o) contin. D 1. 2, v. superius p. 168, lin. 5. p) itaque D 1.2; enim EFGHI. 35 q) christianos D 2. r) attentos neque satis vigilare usque modo servos s) Neque D 1. 2. t) congnosci et probari tantum EFGHI. dei EFGHI. u) christianos D 2. v) om. I. w) ortamenta EGI. x) sciscitanda (suscitanda?) E. y) grata G. z) et amplexanda om. EFGHI. aa) om. cc) post hanc vocem D 1. 2. contin.: Est autem 40 bb) nudant E. EFGHI. ypocrisis oc., v. infra p. 175, lin. 16. 1) Joann. I. 17. 2) Matth. VII. 15. 3) Act. XX. 28.
Regulae Novi Test. pro discretione hypocritarum. 169 multum apparensa) penes tradiciones et adinvencionesb) ho- minum acc) mandatad), sed sine spiritu Jhesu et virtute et gracia, [f. 35 b] que per Christum Jhesum facta sunt, sicut scriptum est Joh. I.1): „Lex per Moyseme) data est, gracia et veritas per Jhesum Christum facta est.“ De qua sanctitate ficta aut sic composita ex cerimoniis et studiis hominum multa loquitur Christus et eius apostoli, prout infra perf) plurima apparebit8). Undeh) dominusi) 2): „Attendite vobis a falsis prophetis, qui veniunt ad vos in vestimentis ovium, intus autem sunt lupi rapaces.“ Et apostolusk) 3): „Attendite vobis et uni- 10 verso gregi vestrol)“, etc. Ecce, quomodo pius Jhesus et eius apostoli iubent et do- cent valde attendendum et vigilandum contra huiusmodi noci- vos lupes, raptoresm) animarum preciosarum et magno precio, id est sanguine cordis filii dei redemptarum, videlicetn) seduc- tores et pseudoprophetas. Quamvis") verop) competenter vigi- latur contra hereticos et vigilatum est dudum copiose per doc- tores, tamen contra nocentissimos ypocritas et luci- formes non puto esse satis attentos usque modo christos q) dei neque satis vigilarer). Nams) quia sunt periculosissimi, quam- 20 vis difficilimi congnosci aut tales esse probarit) et pene inpos- sibiles evitari, tamen non ideo vigilandum non est contra ipsos pseudo christosu), sed eo amplius attendendum secundum Christi et apostolorum eius7) mandata ac hortamentaw) et tanto amplius suscipienda*) grate7) et amplexandaz) a Christi fidelibus omnia gubernacula et aa) scripture, que declarant ypo- crysym et denudant bb) ypocritas ce). 5 15 25 18) Contra ypocritas D 2. rubr. 25) Dando H in m. a) apparens E; apparentes cet. cod. b) post corr. A. c) et corr. ac A. 30 d) mandati AB ; mandata EFGHI. e) Moysen EFGHI. f) om. EFGHI. g) apparebunt FGHI. h) add. A in m. i) dominus dixit Mt. VII° EFGHI. k) apostolus Act. XX. EFGHI. 1) vestro, in quo posuit vos spiritus m) rapaces H. n) post corr. A. sanctus episcopos, etc. EFGHI. o) contin. D 1. 2, v. superius p. 168, lin. 5. p) itaque D 1.2; enim EFGHI. 35 q) christianos D 2. r) attentos neque satis vigilare usque modo servos s) Neque D 1. 2. t) congnosci et probari tantum EFGHI. dei EFGHI. u) christianos D 2. v) om. I. w) ortamenta EGI. x) sciscitanda (suscitanda?) E. y) grata G. z) et amplexanda om. EFGHI. aa) om. cc) post hanc vocem D 1. 2. contin.: Est autem 40 bb) nudant E. EFGHI. ypocrisis oc., v. infra p. 175, lin. 16. 1) Joann. I. 17. 2) Matth. VII. 15. 3) Act. XX. 28.
Strana 170
170 M. de Janow, Regulae V. et N. T., l. II, prolog. I, c. 1 et 2. 10 20 Propter quam ergo causam et qua racione quidam libri ordinatissimi utique et subtiles eta) referti doctrinis salubribus et monimentis contra ypocrisim et ypocritas, quos collegit ve- nerabile collegium magistrorum in Theologia Parisy- ensis sacratissime universitatis, non sunt suscepti digne ab ecclesia, aut cur sunt reprobati ab episcopo Romano, forte utile esset modo deducere in questionem, cum libri per omnia, ut dictum estb), experiunturc) manifeste utiles contra peticula novissimorum et modernorum temporum, et ita pleni solidis scripturis et autentici atque digesti perd) prefatorum multitudi- neme) doctorum catholicorum et sapientum, quod nusquam inf eis non tantum error quis non apparet, sed necf) verbum ul- lum, quod posset offendere pias aures 1). Quamvis autem, ut dicit Cryssostomus et doctores 15 alii, ita Sathan habundat astucia atque sagaciter transfigurat suos ypocritas in angelos lucis, et omnia, que conspicit habere filios dei in veritate, illa vel similia procurat suos ypocritass) in iniquitate et simulacione in tantum, quod sola caritas manet in filiis regni, qua dividuntur ach) possunti) dividi a filiis per- dicionis: tamen nichilominus caritate eadem supposita, ut supra- dictum est, prophete, sanctik) apostoli et doctores mul- tum laboraverunt ad ypocrisim detegendam et multa guber- nacula et1) doctrinasm) expresse posuerunt, per que sancti et iusti quidem possunt iudicari in hac vita et per que possunt 25 iniqui et simulatores discerni in via et simplicitate sanctorum 4) Tractatus magistrorum Parisiensium contra yppocritas non receptus A. a) om. I. b) est add. A sup. lin. c) exprimunt sentencias EFGHI. d) per EFGH ; pre false cet. cod. e) multitudine AEFH. f) om. I. g) ypocritas hinc E; ypocritas habere FGHI. h) et corr. ac A; ac B, 30 et EFGHI. i) possent I. k) prophete sancti A, B; prophete et sancti 1) om. B. m) doctores corr. doctrinas A. EFGHI. 1) auctor hic tangit tractatum Guillelmi de Sancto Amore, intitulatum „De periculis novissimorum temporum“, quem papa Alexander IV. anno 1256 damnavit ob invectiones adversus ordines mendicantes in illo contentas. Cf. Féret, 35 La faculté de théologie de Paris, t. Il, p. 47—83 et p. 215—225, Denifle, Char- tularium universitatis Parisiensis, t. I, num. 256, n. 6, 288 sq. et Hurter, Nomen- clator litterarius, t. IV, p. 239, n. 1. Matthias de Janow tractatum hunc in- seruit in suum tractatum de Antichristo (Regularum I. III. tr. V, dist. , cod. A ff. 183a—198a).
170 M. de Janow, Regulae V. et N. T., l. II, prolog. I, c. 1 et 2. 10 20 Propter quam ergo causam et qua racione quidam libri ordinatissimi utique et subtiles eta) referti doctrinis salubribus et monimentis contra ypocrisim et ypocritas, quos collegit ve- nerabile collegium magistrorum in Theologia Parisy- ensis sacratissime universitatis, non sunt suscepti digne ab ecclesia, aut cur sunt reprobati ab episcopo Romano, forte utile esset modo deducere in questionem, cum libri per omnia, ut dictum estb), experiunturc) manifeste utiles contra peticula novissimorum et modernorum temporum, et ita pleni solidis scripturis et autentici atque digesti perd) prefatorum multitudi- neme) doctorum catholicorum et sapientum, quod nusquam inf eis non tantum error quis non apparet, sed necf) verbum ul- lum, quod posset offendere pias aures 1). Quamvis autem, ut dicit Cryssostomus et doctores 15 alii, ita Sathan habundat astucia atque sagaciter transfigurat suos ypocritas in angelos lucis, et omnia, que conspicit habere filios dei in veritate, illa vel similia procurat suos ypocritass) in iniquitate et simulacione in tantum, quod sola caritas manet in filiis regni, qua dividuntur ach) possunti) dividi a filiis per- dicionis: tamen nichilominus caritate eadem supposita, ut supra- dictum est, prophete, sanctik) apostoli et doctores mul- tum laboraverunt ad ypocrisim detegendam et multa guber- nacula et1) doctrinasm) expresse posuerunt, per que sancti et iusti quidem possunt iudicari in hac vita et per que possunt 25 iniqui et simulatores discerni in via et simplicitate sanctorum 4) Tractatus magistrorum Parisiensium contra yppocritas non receptus A. a) om. I. b) est add. A sup. lin. c) exprimunt sentencias EFGHI. d) per EFGH ; pre false cet. cod. e) multitudine AEFH. f) om. I. g) ypocritas hinc E; ypocritas habere FGHI. h) et corr. ac A; ac B, 30 et EFGHI. i) possent I. k) prophete sancti A, B; prophete et sancti 1) om. B. m) doctores corr. doctrinas A. EFGHI. 1) auctor hic tangit tractatum Guillelmi de Sancto Amore, intitulatum „De periculis novissimorum temporum“, quem papa Alexander IV. anno 1256 damnavit ob invectiones adversus ordines mendicantes in illo contentas. Cf. Féret, 35 La faculté de théologie de Paris, t. Il, p. 47—83 et p. 215—225, Denifle, Char- tularium universitatis Parisiensis, t. I, num. 256, n. 6, 288 sq. et Hurter, Nomen- clator litterarius, t. IV, p. 239, n. 1. Matthias de Janow tractatum hunc in- seruit in suum tractatum de Antichristo (Regularum I. III. tr. V, dist. , cod. A ff. 183a—198a).
Strana 171
Tr. de periculis nov. temporum. Protestatio auctoris. 171 evitari. Non enim sine magno pondere dictum essea) creden- dum est a fideli Jhesu 1): „Attendite vobis a fermento pharise- orum, quod est ypocrisis.“ Et alibi2): „A fructibus eorum con- gnoscetis eos". Non itaqueb) labor superfluus michi visus est conquirere 5 monita et fulcimenta ex scripturis6) contra ypocrisim maxime, que ut tabes serpit in istis modernis temporibus et novissimis ac d) ultimise) ulteriusquef) iam veluti mare inundats) mirabi- liter per suas mirabiles h) elaciones in tantum, quod fere omnes montes et colles ecclesiei) Christi cooperuit. Et ipsi septem 10 spiritus nequiores 3) ingressi in domum a spiritu Jhesu desola- tam propter abhominacionem in loco sancto iam positam sunt, quik) continue movent et exagitant fluctus illius feri maris, a quibus nisil) custodiat dominusm) Civitatem, frustra vigilat, qui custodit eamn), Jhesus Christus, qui non dormitat neque dormiet, 15 sed vincit et regnat in secula seculorum. Amen°). Capitulum prologi secundum?). [f. 36a] Protestor autem hic et notum facio universis, ad quos scripta vel scribenda pervenerint, quod, dum) multa loquens et disputans de ypocrisisr) pessima iniquitate et ypo- 20 critis, frequenter facio mencionem de clericis, sacerdotibus di- versorum graduum et condicionum atque de monachis et reli- giosis invective contra huiusmodi, qui sunt ypocrite, et quando- que corripiendo descendo ad speciem statuum, ordinums) atque graduum ipsorum, nequaquam sanctos et dignos clericos, sacer- 25 dotes et monachos inpungno neque intendo quidquam dicere, quod ullomodo per directum vel indirectum possitt) sanctorum a) est corr. esse A in m. b) ita H. c) ex scripturis sanctis [sa- cris E] et canonicis [canonibus E], et specialiter ex lege dei EFGHI. d) aut corr. ac A. e) add. A in m. f) ulterius om. B. 8) ita ABFGH; ha- 30 bundat E; redundat I. h) om.EFGHI. i) om. EI. k) sunt, qui om. E; iam positam, qui sque H] FGHI. 1) ita EFGHI ; nos AB. m) ita EFGHI ; n) eam, et ipse est EFGHI. 0) Hic nota bene add. I ab eisdem AB. alia manu. P) ita A rubr.; om. ccd. ceteri; E habet: Protestacio ad uni- versitatem; F rubr.: Capitulum de protestacione, etc.; G rubr.: Protestacio. 35 q) ita AB; cum EFGHI. r) yppocrisi BEF. s) ordinem (sic) BE. t) posset FGHI. 1) Lusae XII. 1. 2) Matth. VII. 16. 3) Cf. Matth. XII. 45.
Tr. de periculis nov. temporum. Protestatio auctoris. 171 evitari. Non enim sine magno pondere dictum essea) creden- dum est a fideli Jhesu 1): „Attendite vobis a fermento pharise- orum, quod est ypocrisis.“ Et alibi2): „A fructibus eorum con- gnoscetis eos". Non itaqueb) labor superfluus michi visus est conquirere 5 monita et fulcimenta ex scripturis6) contra ypocrisim maxime, que ut tabes serpit in istis modernis temporibus et novissimis ac d) ultimise) ulteriusquef) iam veluti mare inundats) mirabi- liter per suas mirabiles h) elaciones in tantum, quod fere omnes montes et colles ecclesiei) Christi cooperuit. Et ipsi septem 10 spiritus nequiores 3) ingressi in domum a spiritu Jhesu desola- tam propter abhominacionem in loco sancto iam positam sunt, quik) continue movent et exagitant fluctus illius feri maris, a quibus nisil) custodiat dominusm) Civitatem, frustra vigilat, qui custodit eamn), Jhesus Christus, qui non dormitat neque dormiet, 15 sed vincit et regnat in secula seculorum. Amen°). Capitulum prologi secundum?). [f. 36a] Protestor autem hic et notum facio universis, ad quos scripta vel scribenda pervenerint, quod, dum) multa loquens et disputans de ypocrisisr) pessima iniquitate et ypo- 20 critis, frequenter facio mencionem de clericis, sacerdotibus di- versorum graduum et condicionum atque de monachis et reli- giosis invective contra huiusmodi, qui sunt ypocrite, et quando- que corripiendo descendo ad speciem statuum, ordinums) atque graduum ipsorum, nequaquam sanctos et dignos clericos, sacer- 25 dotes et monachos inpungno neque intendo quidquam dicere, quod ullomodo per directum vel indirectum possitt) sanctorum a) est corr. esse A in m. b) ita H. c) ex scripturis sanctis [sa- cris E] et canonicis [canonibus E], et specialiter ex lege dei EFGHI. d) aut corr. ac A. e) add. A in m. f) ulterius om. B. 8) ita ABFGH; ha- 30 bundat E; redundat I. h) om.EFGHI. i) om. EI. k) sunt, qui om. E; iam positam, qui sque H] FGHI. 1) ita EFGHI ; nos AB. m) ita EFGHI ; n) eam, et ipse est EFGHI. 0) Hic nota bene add. I ab eisdem AB. alia manu. P) ita A rubr.; om. ccd. ceteri; E habet: Protestacio ad uni- versitatem; F rubr.: Capitulum de protestacione, etc.; G rubr.: Protestacio. 35 q) ita AB; cum EFGHI. r) yppocrisi BEF. s) ordinem (sic) BE. t) posset FGHI. 1) Lusae XII. 1. 2) Matth. VII. 16. 3) Cf. Matth. XII. 45.
Strana 172
172 M. de Janow, Regulae V. et N. T., 1. II. prolog. I, c. 2 et prolog. II. huiusmodi statui vel gradui aut honoria) derogarib). Quinymmo quiac) pro sancta dei ecclesia, dulcissima matre mea christiana et nupta domini mei piissimi, Jhesu Christi, zelo zelatus sum mox a iuventute mea, usque dum evacuavi ea, que sunt par- vuli, 1) et factus vir, adhuc amplius zelus domus domini Jhesu crucifixi dei mei comedit me2), et quia diligo decorem domus domini3) et per consequens quemlibet statum, gradum, condici- onem, officium et consuetudinem") sancte ecclesie, diligoe) om- nem gradum, ordinemf), religionem et conventum clericorum, 10 sacerdotum, monachorumg) et religiosorum sanctorum, et quia inquam diligo, teneoh) et profiteor omnia, que sanctissima mater mea ecclesia catholica Romanai), id est dominus papa cum suis cardinalibus et ceteris coepiscopis et sanctis patribus usque ad papam Boniffacium 9.k), decrevit, ordinavit et statuit et con- 15 secravit1), omnia inquam illa, quia sincera fide diligo et con- fiteorm) facta in nomine Jhesu Christi: Ideo contra ypocritas et ypocrisim eorum istos libros conscripsi et singula in eisdem collegi, quanto magis prope et") proprie ypocrisim et ypocritas persequendo et denudando, irascens et execrans ea°) omnia, 20 que opus domini Jhesu et massam ecclesie eius, totam sanctam et totam pulchram, ita nunc notorie et manifeste destruxerunt et destruunt, corrumperunt et corrumpunt non iam per modi- cum fermenti, quod est ypocrisis, ut ait apostolus!) 4), sed per multorum refrigerium caritatis et per copiosum et condensatum 25 amorem huius mundi nec non per nimiam sue iniquitatis ha- bundanciam omnes fere prenominatos status, gradus, beneficia et officia clericorum et sacerdotum, professiones, regulas et ordines monachorum ac religionum repleverunt et refermenta- verunt et abhominabilia aput deum et spiritum domini Jhesu 30 reddiderunt, ita ut iam manifeste et ad literam compleatur sermo, qui scriptus est Mt. 245) : „Cum videritis abhominacionem a) honori bonorum EFGHI. b) derogari ABEH; derogare FGI. c) add. A in m. d) consuetudinem bonam EFGHI. e) om. EFGHI. f) om. EFGHI. g) om. EFGHI. h) teneor AB. i) Romana — Boni- 35 facium 9. om. EFGHI. k) 9. posterius add. A; om. B. 1) et consecravit n) prope et om. EFGHI. om. FGHI. m) profiteor E. o) illa HI. p) apostolus ad Cor. EFGHI. 1) Cf. I. Cor. XIII. II. 3) Cf. Psalm. XXV. 8. 2) Cf. Psalm. LXVIII. 10 et Joann. II. 17. 5) Matth. XXIV. 15. 4) Cf. I. Cor. V. 6.
172 M. de Janow, Regulae V. et N. T., 1. II. prolog. I, c. 2 et prolog. II. huiusmodi statui vel gradui aut honoria) derogarib). Quinymmo quiac) pro sancta dei ecclesia, dulcissima matre mea christiana et nupta domini mei piissimi, Jhesu Christi, zelo zelatus sum mox a iuventute mea, usque dum evacuavi ea, que sunt par- vuli, 1) et factus vir, adhuc amplius zelus domus domini Jhesu crucifixi dei mei comedit me2), et quia diligo decorem domus domini3) et per consequens quemlibet statum, gradum, condici- onem, officium et consuetudinem") sancte ecclesie, diligoe) om- nem gradum, ordinemf), religionem et conventum clericorum, 10 sacerdotum, monachorumg) et religiosorum sanctorum, et quia inquam diligo, teneoh) et profiteor omnia, que sanctissima mater mea ecclesia catholica Romanai), id est dominus papa cum suis cardinalibus et ceteris coepiscopis et sanctis patribus usque ad papam Boniffacium 9.k), decrevit, ordinavit et statuit et con- 15 secravit1), omnia inquam illa, quia sincera fide diligo et con- fiteorm) facta in nomine Jhesu Christi: Ideo contra ypocritas et ypocrisim eorum istos libros conscripsi et singula in eisdem collegi, quanto magis prope et") proprie ypocrisim et ypocritas persequendo et denudando, irascens et execrans ea°) omnia, 20 que opus domini Jhesu et massam ecclesie eius, totam sanctam et totam pulchram, ita nunc notorie et manifeste destruxerunt et destruunt, corrumperunt et corrumpunt non iam per modi- cum fermenti, quod est ypocrisis, ut ait apostolus!) 4), sed per multorum refrigerium caritatis et per copiosum et condensatum 25 amorem huius mundi nec non per nimiam sue iniquitatis ha- bundanciam omnes fere prenominatos status, gradus, beneficia et officia clericorum et sacerdotum, professiones, regulas et ordines monachorum ac religionum repleverunt et refermenta- verunt et abhominabilia aput deum et spiritum domini Jhesu 30 reddiderunt, ita ut iam manifeste et ad literam compleatur sermo, qui scriptus est Mt. 245) : „Cum videritis abhominacionem a) honori bonorum EFGHI. b) derogari ABEH; derogare FGI. c) add. A in m. d) consuetudinem bonam EFGHI. e) om. EFGHI. f) om. EFGHI. g) om. EFGHI. h) teneor AB. i) Romana — Boni- 35 facium 9. om. EFGHI. k) 9. posterius add. A; om. B. 1) et consecravit n) prope et om. EFGHI. om. FGHI. m) profiteor E. o) illa HI. p) apostolus ad Cor. EFGHI. 1) Cf. I. Cor. XIII. II. 3) Cf. Psalm. XXV. 8. 2) Cf. Psalm. LXVIII. 10 et Joann. II. 17. 5) Matth. XXIV. 15. 4) Cf. I. Cor. V. 6.
Strana 173
Protestatio auctoris. Causa scribendi de hypocrisi. 173 desolacionis, que dicta est a Daniele propheta, stantem in loco sancto, qui legit, intelligat." Hoc igitur accipe, qui legerisa) infra scripta, quod tantum contra malos et ypocritas clericos et sacerdotes et quoslibet fictos christianos sermo laborat etb) convertitur, ut pii et sancti christiani sint magis clarificati ac providi etc) gubernacula pos- sideant pro ypocrisi, que ut venenum et tabes serpit, ubique evitanda. Capitulum prologi secundi“). Jam ergo Christi Jhesu memoria et ipsius adiutorio michi 10 assistente assumpsi colligere aliqua universalia documenta, que placuit regulas de ypocrisi iudicandae) etf) demonstranda appellari. Faciam autem illud supposita principaliters) fide et amore domini mei et dei mei, Jhesu crucifixi, ad edificacionem stabilem 15 mei ipsius et aliorum Christi simpliciumh) et humilium, qui cu- piunt contra ypocritas vigilare atque sibimet attendere, ne a fer- mento ypocrisis perniciose corrumpantur. Secundo, ut tempus michi redimerem, quod post studia mea et cottidianos ad vulgusi) sermones vacansk) restabat, at- 20 tendens consilium sapientis, qui dicit 1): „Scribe sapienciam, fili mi, in tempore vacuitatis." Tercio, quatenus illud lumen intellectus, quod piissimus Jhesus michi suaviter communicans, infundebat, scripture com- mendans, diucius ipso perfruerer et communicarem aliis, si qui 25 forte [f. 36b] dignentur se gubernare, sicut scriptum est 2): „Au- diens sapiens1), sapiencior erit, et intelligens gubernacula lpos- sidebit“, etm) ne arguerer forte torporis et negligencie, si ea, 14) Primo E. 19) Secundo E. — Labor autoris A. 23) Tercio E. 28) Quarto E. a) legis B. b) laborat et EFGI. d) ita A; om. c) ut EFGHI. BFGHI ; E habet : Item sequitur ad idem (rubr.:) Maria. e) iudicanda ABC, h) fidelium 35 g) om. EFGHI. indicanda GHI, indicenda F. f) om. E. 1) sapiens sa- EFGHI. i) wlgos FH. k) michi vacans tempus FGHI. pienciam EFGHI. m) ita AB. Quarto EFGHI. 30 1) Eccli. XXXVIII. 25 (discrepat). 2) Proverb. I. 5.
Protestatio auctoris. Causa scribendi de hypocrisi. 173 desolacionis, que dicta est a Daniele propheta, stantem in loco sancto, qui legit, intelligat." Hoc igitur accipe, qui legerisa) infra scripta, quod tantum contra malos et ypocritas clericos et sacerdotes et quoslibet fictos christianos sermo laborat etb) convertitur, ut pii et sancti christiani sint magis clarificati ac providi etc) gubernacula pos- sideant pro ypocrisi, que ut venenum et tabes serpit, ubique evitanda. Capitulum prologi secundi“). Jam ergo Christi Jhesu memoria et ipsius adiutorio michi 10 assistente assumpsi colligere aliqua universalia documenta, que placuit regulas de ypocrisi iudicandae) etf) demonstranda appellari. Faciam autem illud supposita principaliters) fide et amore domini mei et dei mei, Jhesu crucifixi, ad edificacionem stabilem 15 mei ipsius et aliorum Christi simpliciumh) et humilium, qui cu- piunt contra ypocritas vigilare atque sibimet attendere, ne a fer- mento ypocrisis perniciose corrumpantur. Secundo, ut tempus michi redimerem, quod post studia mea et cottidianos ad vulgusi) sermones vacansk) restabat, at- 20 tendens consilium sapientis, qui dicit 1): „Scribe sapienciam, fili mi, in tempore vacuitatis." Tercio, quatenus illud lumen intellectus, quod piissimus Jhesus michi suaviter communicans, infundebat, scripture com- mendans, diucius ipso perfruerer et communicarem aliis, si qui 25 forte [f. 36b] dignentur se gubernare, sicut scriptum est 2): „Au- diens sapiens1), sapiencior erit, et intelligens gubernacula lpos- sidebit“, etm) ne arguerer forte torporis et negligencie, si ea, 14) Primo E. 19) Secundo E. — Labor autoris A. 23) Tercio E. 28) Quarto E. a) legis B. b) laborat et EFGI. d) ita A; om. c) ut EFGHI. BFGHI ; E habet : Item sequitur ad idem (rubr.:) Maria. e) iudicanda ABC, h) fidelium 35 g) om. EFGHI. indicanda GHI, indicenda F. f) om. E. 1) sapiens sa- EFGHI. i) wlgos FH. k) michi vacans tempus FGHI. pienciam EFGHI. m) ita AB. Quarto EFGHI. 30 1) Eccli. XXXVIII. 25 (discrepat). 2) Proverb. I. 5.
Strana 174
174 M. de Janow, Regulae V. et N. T., l. II, prolog. II et c. 1. que michi dulcis Jhesus ostendit et apperuit in scripturis ocu- los, maxime quoad presencia secula et futura, darem dissipari in nichilum, nullum memoriale ipsorum stabile faciendo. Quia scriptum est a)1): „Ne retineas verbum salutis in tempore neces- sitatis." Sciendum est igitur, quod de multis nimis scripturis cano- nicis et doctorum, que de ypocritis loquuntur, pauca volui hicb) accipere et in certo numeroe), solum ideo, ut haberem occa- sionem et materiam scribendi de ypocritis et ut ponerem ad 10 ordinem aliqualem ea, que occurerint de hac materia conscri- benda. Primo itaque, quanto possumd) plenius, quid est ypo- crisis, describam, obmittens causa brevitatis declarare singillatim partes descripcionis, et quia eciam sunt per se manifestee). Secundo proposicionesf) quatuor, quas voco regulas, summatim conscribam, singulariter eas, que ostendunt aliquem esse ypocritam. Tercio in communi aliquas declaraciones ex scripturis signabo, addens racionems) atque satisfaccionem, cur ipsas re- 20 gulas in illumh) numerum, puta quatuor coartavii). Quarto singulariter de qualibet earum tractatum faciam. Quinto accedam ad aliask) quatuor regulas ordinandas, que de directo monstrant christianum non esse ypocritam aut posse per easdem ypocrisim evitare, prorsus in composicione 25 earum eundem1), sicut in istis primis, ordinem observando. Explicit prologus, incipitm): 5 15 30 35 6) Ordo dicendorum [Maria E rubr.] EFGHI. 12) Divisio libri A. — Primo E. 15) Secundo E. 18) Tercio E. 21) Quarto E. 22) Quinto E. a) est (lacuna) AB. b) om. I. c) ponere FGHI. d) potest corr. possum A in m.; potest EFGHI. e) ita omnes cod. f) proponens FGHI. k) illas FGI. g) post corr. A. h) ipsum B. i) cohartavi G. 1) earumdem H. m) ita AB; om. GI; E ponit: Explicit prologus et inci- piunt species ypocrisis per regulas ubique determinatas. H: Explicit prologus istius libri, etc. 1) Eccli. IV. 28.
174 M. de Janow, Regulae V. et N. T., l. II, prolog. II et c. 1. que michi dulcis Jhesus ostendit et apperuit in scripturis ocu- los, maxime quoad presencia secula et futura, darem dissipari in nichilum, nullum memoriale ipsorum stabile faciendo. Quia scriptum est a)1): „Ne retineas verbum salutis in tempore neces- sitatis." Sciendum est igitur, quod de multis nimis scripturis cano- nicis et doctorum, que de ypocritis loquuntur, pauca volui hicb) accipere et in certo numeroe), solum ideo, ut haberem occa- sionem et materiam scribendi de ypocritis et ut ponerem ad 10 ordinem aliqualem ea, que occurerint de hac materia conscri- benda. Primo itaque, quanto possumd) plenius, quid est ypo- crisis, describam, obmittens causa brevitatis declarare singillatim partes descripcionis, et quia eciam sunt per se manifestee). Secundo proposicionesf) quatuor, quas voco regulas, summatim conscribam, singulariter eas, que ostendunt aliquem esse ypocritam. Tercio in communi aliquas declaraciones ex scripturis signabo, addens racionems) atque satisfaccionem, cur ipsas re- 20 gulas in illumh) numerum, puta quatuor coartavii). Quarto singulariter de qualibet earum tractatum faciam. Quinto accedam ad aliask) quatuor regulas ordinandas, que de directo monstrant christianum non esse ypocritam aut posse per easdem ypocrisim evitare, prorsus in composicione 25 earum eundem1), sicut in istis primis, ordinem observando. Explicit prologus, incipitm): 5 15 30 35 6) Ordo dicendorum [Maria E rubr.] EFGHI. 12) Divisio libri A. — Primo E. 15) Secundo E. 18) Tercio E. 21) Quarto E. 22) Quinto E. a) est (lacuna) AB. b) om. I. c) ponere FGHI. d) potest corr. possum A in m.; potest EFGHI. e) ita omnes cod. f) proponens FGHI. k) illas FGI. g) post corr. A. h) ipsum B. i) cohartavi G. 1) earumdem H. m) ita AB; om. GI; E ponit: Explicit prologus et inci- piunt species ypocrisis per regulas ubique determinatas. H: Explicit prologus istius libri, etc. 1) Eccli. IV. 28.
Strana 175
Ordo dicendorum. Interpretatio et definitiones hypocrisis. 175 Capitulum primuma). Quid est ypocrisis et quot sunt species ypocrisis b) Est ergo ypocrisis diccio greca et dicitur ab „yppo“c) quod est „sub“, et „crysis" "aurum“, quasi aliquid vile sub auro vèl aliquid vilissimum aut nocivum, quodd) coopertum desuper auro ad lucrandum et decipiendum; et ideo potest ypocrisis significare extento nomine omnem falsitatem, ubi sub aliquo bono vel apparenti bono aut precioso et acceptabili ex- hibetur inter homines vile aute) eciamf) nocivum. Tamen magis applicando ad propositum et prout con- 10 cernit religionem christianam ypocrisis potest describi sic: Primo ypocrisis est conplacencia hominis in apparenti bonog), in religione vel moribus, et non existenti, in bono alieno inique sibi apropriato et ad proprium lucrum vel con- placenciam assumptoh). Vel secundo sici): ypocrisisk) est omne apparens bo- num et non existens, volitum vel admissum in religione et non in moribus hominis pro lucro aut conplacencia hominum, con- trarium ordini nature et pervertens veritatis iudicium impe- diensquel) in homine suiipsius salubrem congnicionemm). Tercion) sico): ypocrisis est quedam in homine iniqui- tas etp) intima et occulta, que solum vel maxime in bonis et 5 20 3) Interpretacio ypocrisis A. — Nota H. 12) Diffiniciones ypocrisis (rubr.:) decem A. — 1a A rubr. Primo E. 1a F. Prima descrip io H. Prima descripcio ippocrisis GI. 16) 2a A rubr., FGHI. 2° E. Quid sit ipocrisis D 1. Quid est ypocrita D 2 rubr. 21) 3a A rubr., FGHI; 3° E. 25 a) ita A. Capitulum primum in secundum tractatum, et primo B. In- cipit primum capitulum istius tractatus F rubr. Capitulum primum G rubr. 30 b) ita A. Quid est ypocrisis, ostendit, et quot sunt et I; om. cet. cod. species ypocrisis, Magistri Parisiensis B rubr. Quid est ypocrisis et unde di- citur et quot habet descripciones I; om. cet. cod. c) yppos false omnes cod. d) ita AB ; om. EFGHI. e) autem A. f) et B; om. EFGHI. g) bono, h) assumpcio AB; assumpto FHI; om. E. i) Vel 35 videlicet EFGHI. k) Est autem ypocrisis omne apparens bonum oc., sic et sic om. EFGHI. contin. D 1. 2., cf. supra p. 169, lin. 27. 1) impediens tantum EFGHI. m) D 1. 2. contin.: Vel sic: Ypocrisis est omnis usus boni oc., v. infra p. 177, P) om. EFGHI. lin. 5. n) Tercia I. 9) om. EFGHI.
Ordo dicendorum. Interpretatio et definitiones hypocrisis. 175 Capitulum primuma). Quid est ypocrisis et quot sunt species ypocrisis b) Est ergo ypocrisis diccio greca et dicitur ab „yppo“c) quod est „sub“, et „crysis" "aurum“, quasi aliquid vile sub auro vèl aliquid vilissimum aut nocivum, quodd) coopertum desuper auro ad lucrandum et decipiendum; et ideo potest ypocrisis significare extento nomine omnem falsitatem, ubi sub aliquo bono vel apparenti bono aut precioso et acceptabili ex- hibetur inter homines vile aute) eciamf) nocivum. Tamen magis applicando ad propositum et prout con- 10 cernit religionem christianam ypocrisis potest describi sic: Primo ypocrisis est conplacencia hominis in apparenti bonog), in religione vel moribus, et non existenti, in bono alieno inique sibi apropriato et ad proprium lucrum vel con- placenciam assumptoh). Vel secundo sici): ypocrisisk) est omne apparens bo- num et non existens, volitum vel admissum in religione et non in moribus hominis pro lucro aut conplacencia hominum, con- trarium ordini nature et pervertens veritatis iudicium impe- diensquel) in homine suiipsius salubrem congnicionemm). Tercion) sico): ypocrisis est quedam in homine iniqui- tas etp) intima et occulta, que solum vel maxime in bonis et 5 20 3) Interpretacio ypocrisis A. — Nota H. 12) Diffiniciones ypocrisis (rubr.:) decem A. — 1a A rubr. Primo E. 1a F. Prima descrip io H. Prima descripcio ippocrisis GI. 16) 2a A rubr., FGHI. 2° E. Quid sit ipocrisis D 1. Quid est ypocrita D 2 rubr. 21) 3a A rubr., FGHI; 3° E. 25 a) ita A. Capitulum primum in secundum tractatum, et primo B. In- cipit primum capitulum istius tractatus F rubr. Capitulum primum G rubr. 30 b) ita A. Quid est ypocrisis, ostendit, et quot sunt et I; om. cet. cod. species ypocrisis, Magistri Parisiensis B rubr. Quid est ypocrisis et unde di- citur et quot habet descripciones I; om. cet. cod. c) yppos false omnes cod. d) ita AB ; om. EFGHI. e) autem A. f) et B; om. EFGHI. g) bono, h) assumpcio AB; assumpto FHI; om. E. i) Vel 35 videlicet EFGHI. k) Est autem ypocrisis omne apparens bonum oc., sic et sic om. EFGHI. contin. D 1. 2., cf. supra p. 169, lin. 27. 1) impediens tantum EFGHI. m) D 1. 2. contin.: Vel sic: Ypocrisis est omnis usus boni oc., v. infra p. 177, P) om. EFGHI. lin. 5. n) Tercia I. 9) om. EFGHI.
Strana 176
176 M. de Janow, Regulae V. et N. T., 1. 11, c. 1. ex bonis nascitur et maxime ex bonis a deo acceptatisa), exor- tans b) occulte hominem et faciens ipsum reprobum circa fidem. Quartoc) ypocrisis est superbia, spiritualis et pessima, in- ducens hominem in magnam estimacionem de seipso et ad cru- dele iudicium de proximis. Autd) quinto ypocrisis est amor suiipsius nimis inor- dinatus et intensus, comparatus et augmentatus ex bonis natu- ralibus et bonis fortuitis et acquisitis moribus et maxime ex bonis fidei et religionis. Vele) sexto ypocrisis est quedam concupiscencie carnis corruptela in animo vel in spiritu, inducens eciam bona fidei christiane et dona dei et pulchriora religionis ad conplacenciam suiipsius et ad lucrumf) suumque comodums) temporale. Aut h) septimoi) ypocrisis est quedam intima obtene- 15 braciok) vel quasi rubiginacio nata ex vita hominis tepida et negligente in fide Christi, qua homo fictam dileccionem et pie- tatem simulatam operans in proximos sibil), quasi sit in veri- tate, blanditur et in ficta spe firmatur [f. 37a] et quietatur. Autm) octavon) ypocrisis est quedam ignorancia sui ipsius 20 grassa°) et affectata, qua homo sibi complacet solum extrinsecis consuetudinibus et exerciciis corporalibus et in specibus virtu- tum per diutivum tempus acquisitum, ponens suas iusticias prin- cipaliter in mandatis hominum et doctrinis. Vel nono sicp): ypocrisis est fides christiana in homine, 25 ex qua omnia, que ex deo sunt, ex magna consuetudine et usu inveterascunt homini eidem et vilescunt, et solum propter con- suetudinem vel timorem humanum aut timorem servilem exer- centur, et ea, que sunt ex hominibus, adinvenciones q), mandata aut doctrine, dummodo nova recenciaque magisr) appreciantur 5 1O 30 3) 4a A rubr., FGHI; 4° E. 6) 5a A rubr., FGHI; 5° E. 10) 6a A rubr., FGHI; 6° E. 14) 7° A rubr. et E; 7a FGHI. 19) 8vo A rubr.; 8° E; 8a FGHI. 24) 9° A rubr. et E; 9a FGHI. 35 a) acceptis EFGHI. b) ita AF; exhortans BGHI. c) Quarta I. d) om. EFGHI. e) om. EFGHI. 1) sup. lin. A. 8) suum commodum- k) obumbracio F. 1) sibi i) 7ma A. h) om. EFGHI. que FGHI. p) Vel ipsi EFGHII. n) 8va A. °) crassa FGHI. m) om. EFGHI. r) om. B. 40 et sic om. DEGHI. q) videlicet adinvenciones EFGHI.
176 M. de Janow, Regulae V. et N. T., 1. 11, c. 1. ex bonis nascitur et maxime ex bonis a deo acceptatisa), exor- tans b) occulte hominem et faciens ipsum reprobum circa fidem. Quartoc) ypocrisis est superbia, spiritualis et pessima, in- ducens hominem in magnam estimacionem de seipso et ad cru- dele iudicium de proximis. Autd) quinto ypocrisis est amor suiipsius nimis inor- dinatus et intensus, comparatus et augmentatus ex bonis natu- ralibus et bonis fortuitis et acquisitis moribus et maxime ex bonis fidei et religionis. Vele) sexto ypocrisis est quedam concupiscencie carnis corruptela in animo vel in spiritu, inducens eciam bona fidei christiane et dona dei et pulchriora religionis ad conplacenciam suiipsius et ad lucrumf) suumque comodums) temporale. Aut h) septimoi) ypocrisis est quedam intima obtene- 15 braciok) vel quasi rubiginacio nata ex vita hominis tepida et negligente in fide Christi, qua homo fictam dileccionem et pie- tatem simulatam operans in proximos sibil), quasi sit in veri- tate, blanditur et in ficta spe firmatur [f. 37a] et quietatur. Autm) octavon) ypocrisis est quedam ignorancia sui ipsius 20 grassa°) et affectata, qua homo sibi complacet solum extrinsecis consuetudinibus et exerciciis corporalibus et in specibus virtu- tum per diutivum tempus acquisitum, ponens suas iusticias prin- cipaliter in mandatis hominum et doctrinis. Vel nono sicp): ypocrisis est fides christiana in homine, 25 ex qua omnia, que ex deo sunt, ex magna consuetudine et usu inveterascunt homini eidem et vilescunt, et solum propter con- suetudinem vel timorem humanum aut timorem servilem exer- centur, et ea, que sunt ex hominibus, adinvenciones q), mandata aut doctrine, dummodo nova recenciaque magisr) appreciantur 5 1O 30 3) 4a A rubr., FGHI; 4° E. 6) 5a A rubr., FGHI; 5° E. 10) 6a A rubr., FGHI; 6° E. 14) 7° A rubr. et E; 7a FGHI. 19) 8vo A rubr.; 8° E; 8a FGHI. 24) 9° A rubr. et E; 9a FGHI. 35 a) acceptis EFGHI. b) ita AF; exhortans BGHI. c) Quarta I. d) om. EFGHI. e) om. EFGHI. 1) sup. lin. A. 8) suum commodum- k) obumbracio F. 1) sibi i) 7ma A. h) om. EFGHI. que FGHI. p) Vel ipsi EFGHII. n) 8va A. °) crassa FGHI. m) om. EFGHI. r) om. B. 40 et sic om. DEGHI. q) videlicet adinvenciones EFGHI.
Strana 177
Definitiones hypocrisis. 177 et timentur et in tantum, ut eciam per ea deum incipiunt ho- mines collerea) et timere, mandatis dei et verbo eius nichilo- minus neglectis et obmissis tamquam minus necessariis et iam antiquatis b). Itemc) decimod) collective ex precedentibus ypocrisise) est omnis usus boni vel apparentis boni aut habitacio ipsius, qui facit hominem in seipso conplacere vel in hominibus in tantum, quod abducit a vera cordis humilitate et a spiritu con- tribulato et corde contrito in hac vita hominis et tempore dato ad penitendum, et obnubilat christianum ad pensandum et con- 10 gnoscendum in veritate dona dei in se et sic extinguit gratitu- dinem eius ad Christum Jhesumf). Notandum est autem hic, quia ponuntur decem diffini- ciones vel descripciones ypocrisiss), singule in aliquo differentes ab aliis secundum certas differencias, excepta ista ultima posita et decima, que solum in eo differt a ceteris, quod est commu- nis ad omnes precedentes descripciones, ideo possunt hic enu- merari eth) signari novem vel decem species ypocrisis et ra- cionabiliter distingwi penes tenorem descripcionum. Ego tamen, brevitati inserviens, extraxi tantum quatuor species ypo- 20 crisis infra per longum declarandas, in quibus relique omnes species concurrunt, et subiungam alias qu'atuor regulas veli) virtutesk) de sanctitate veritatis christianorum, domino Jhesu michi assistente, quatuor dictas species ypocrisis expungnantes]) et debellantes, quemadmodum paulo ante in prohemio est dis- 25 tinctumm). Nuncn) ad fermentum phariseorum, quodo) est ypocrisis, declarandum redeamus. Ubi?) est advertendum, quod, cumq) spiritus inmundus in homine omnia peccata carnalia operatur, utpote gulam, luxuriam, avariciam, accidiam et hiis similia, hoc 30 5 15 5) 10° A rubr. Regula generalis tracta ex omnibus E. — 10a generalis FGHI. 13) Notabile (rubr..) Maria E. 27) Nota, unde prodeat ypocrisis EFGHI. a) et collere FGHI. b) om. B. c) om. EFGHI. d) nono corr. 35 e) hac voce D 1, 2. contin. f) post hanc vocem D 1. 2. contin.: X° A. Ubi est advertendum oc., v. infra lin. 28. g) om. H. h) vel GH. i) quas (sic) I. k) veritates I. . 1) expurgantes A post corr. et B. m) deductum EFGHI. n) Jam nunc EFGI. o) quod EGHI; quid cet. q) om. E. cod. p) has voce D 1. 2. contin. Unde E. KYBAL: M. de Janow Regulae, I. 40 12
Definitiones hypocrisis. 177 et timentur et in tantum, ut eciam per ea deum incipiunt ho- mines collerea) et timere, mandatis dei et verbo eius nichilo- minus neglectis et obmissis tamquam minus necessariis et iam antiquatis b). Itemc) decimod) collective ex precedentibus ypocrisise) est omnis usus boni vel apparentis boni aut habitacio ipsius, qui facit hominem in seipso conplacere vel in hominibus in tantum, quod abducit a vera cordis humilitate et a spiritu con- tribulato et corde contrito in hac vita hominis et tempore dato ad penitendum, et obnubilat christianum ad pensandum et con- 10 gnoscendum in veritate dona dei in se et sic extinguit gratitu- dinem eius ad Christum Jhesumf). Notandum est autem hic, quia ponuntur decem diffini- ciones vel descripciones ypocrisiss), singule in aliquo differentes ab aliis secundum certas differencias, excepta ista ultima posita et decima, que solum in eo differt a ceteris, quod est commu- nis ad omnes precedentes descripciones, ideo possunt hic enu- merari eth) signari novem vel decem species ypocrisis et ra- cionabiliter distingwi penes tenorem descripcionum. Ego tamen, brevitati inserviens, extraxi tantum quatuor species ypo- 20 crisis infra per longum declarandas, in quibus relique omnes species concurrunt, et subiungam alias qu'atuor regulas veli) virtutesk) de sanctitate veritatis christianorum, domino Jhesu michi assistente, quatuor dictas species ypocrisis expungnantes]) et debellantes, quemadmodum paulo ante in prohemio est dis- 25 tinctumm). Nuncn) ad fermentum phariseorum, quodo) est ypocrisis, declarandum redeamus. Ubi?) est advertendum, quod, cumq) spiritus inmundus in homine omnia peccata carnalia operatur, utpote gulam, luxuriam, avariciam, accidiam et hiis similia, hoc 30 5 15 5) 10° A rubr. Regula generalis tracta ex omnibus E. — 10a generalis FGHI. 13) Notabile (rubr..) Maria E. 27) Nota, unde prodeat ypocrisis EFGHI. a) et collere FGHI. b) om. B. c) om. EFGHI. d) nono corr. 35 e) hac voce D 1, 2. contin. f) post hanc vocem D 1. 2. contin.: X° A. Ubi est advertendum oc., v. infra lin. 28. g) om. H. h) vel GH. i) quas (sic) I. k) veritates I. . 1) expurgantes A post corr. et B. m) deductum EFGHI. n) Jam nunc EFGI. o) quod EGHI; quid cet. q) om. E. cod. p) has voce D 1. 2. contin. Unde E. KYBAL: M. de Janow Regulae, I. 40 12
Strana 178
178 M. de Janow, Regulae V. et N. T., 1. II, c. 1. peccatum, scilicet ypocrisyma) septem spiritus nequio- res in homine operantur; propter quod est pessimum vi- cium et nocentissimum, et tanto peius, quanto magis subtiliter et occulte generatur et corrumpit totam massam. Et non potest evitari hoc vicium ab aliquo, nisi ab hiis, qui aguntur et illuminantur a spiritu Jhesu Christi. Et tale est vicium ypocrisis, quiab) solum vel maxime ex bonis habitis velc) et acquisitis et maxime ex spiritualibus a deo ac- ceptis generatur. Ideo quanto maiora bona et plura in religione vel spiritualiad) homo accipit, si non habet spiritum Jhesu vivi- ficantem et illustrantem in intimis, tanto magis fit ypocrisis in eo et firmatur. Et inde fit, quod omnia, que aliis cedunt ad salutem et cedunt in remedium anime, illa eadem cedunt ypocritis ad maioreme) corrupcionem et in novissimam dampnacionem, et omnia, que alios illuminant et gratos dec faciunt et humiles, eadem ypocritas excecant et placentes sibi- met faciunt etf) superbos. Et nichil relinquitur, quod sic cor- ruptos per ypocrysim emendares) aut corrigere possit, nisi plage et nimieh) tribulaciones manifesteque confusiones, pro quoi 20 scriptum est 1): „Sola vexacio dabit intellectum auditui“, et alia scriptura dicitk) 2): „Imple facies eorum ignominial), et [f. 37b' querent nomen tuum, dominem).“ Unde hic est incidentaliter advertendum, quod post annos ab incarnacione domini M. CC. vel circan), tunc nimia ypo- 25 crisis redundaverat in populo christiano et maxime in clero et supra modum in clero Romano, cum refriguit caritas mul- torum et superhabundavit iniquitas, cum ecclesia Christi") pace 10 15 30 5) Cautele ypocrisis (rubr.:) Maria E. — Cautela ypocrisis FGHI. 17) Remedium contra ypocrisim EFGHI. 23) Maxima ypocrisis circa annum 1200. Nota. A. — Notabile, quam diu incepta est ypocrisis E. — De tempore, quo ypocrisis inundavit, et in quo loco, et de effectibus eius FGHI. a) ypocrisis B. b) quod D 2. d) vel c) om. B DI. 2. EFGHI. e) ad maiorem ypocritis AB ; om. D 1. 2; ypocrisis spiritualia om. EFGHI. g) emundare B. 1) plage [plane E] mine et EFGHI. 35 EFGHI. f) om. FGI. i) hoc E. k) loco alia scriptura dicit tantum iterum ponunt D I. 2. 1) G sup. lin. add. confusione et in marg. pohanyeny; I superscr. o poha- m) D 1. 2. contin.: Et propter hoc, v. infra p. 179, lin. 18. nienie. n) vel circa om. EFGHI. o) om. EFGHI. 40 1) Isaiae XXVIII. I9. 2) Psalm. LXXXII. 17.
178 M. de Janow, Regulae V. et N. T., 1. II, c. 1. peccatum, scilicet ypocrisyma) septem spiritus nequio- res in homine operantur; propter quod est pessimum vi- cium et nocentissimum, et tanto peius, quanto magis subtiliter et occulte generatur et corrumpit totam massam. Et non potest evitari hoc vicium ab aliquo, nisi ab hiis, qui aguntur et illuminantur a spiritu Jhesu Christi. Et tale est vicium ypocrisis, quiab) solum vel maxime ex bonis habitis velc) et acquisitis et maxime ex spiritualibus a deo ac- ceptis generatur. Ideo quanto maiora bona et plura in religione vel spiritualiad) homo accipit, si non habet spiritum Jhesu vivi- ficantem et illustrantem in intimis, tanto magis fit ypocrisis in eo et firmatur. Et inde fit, quod omnia, que aliis cedunt ad salutem et cedunt in remedium anime, illa eadem cedunt ypocritis ad maioreme) corrupcionem et in novissimam dampnacionem, et omnia, que alios illuminant et gratos dec faciunt et humiles, eadem ypocritas excecant et placentes sibi- met faciunt etf) superbos. Et nichil relinquitur, quod sic cor- ruptos per ypocrysim emendares) aut corrigere possit, nisi plage et nimieh) tribulaciones manifesteque confusiones, pro quoi 20 scriptum est 1): „Sola vexacio dabit intellectum auditui“, et alia scriptura dicitk) 2): „Imple facies eorum ignominial), et [f. 37b' querent nomen tuum, dominem).“ Unde hic est incidentaliter advertendum, quod post annos ab incarnacione domini M. CC. vel circan), tunc nimia ypo- 25 crisis redundaverat in populo christiano et maxime in clero et supra modum in clero Romano, cum refriguit caritas mul- torum et superhabundavit iniquitas, cum ecclesia Christi") pace 10 15 30 5) Cautele ypocrisis (rubr.:) Maria E. — Cautela ypocrisis FGHI. 17) Remedium contra ypocrisim EFGHI. 23) Maxima ypocrisis circa annum 1200. Nota. A. — Notabile, quam diu incepta est ypocrisis E. — De tempore, quo ypocrisis inundavit, et in quo loco, et de effectibus eius FGHI. a) ypocrisis B. b) quod D 2. d) vel c) om. B DI. 2. EFGHI. e) ad maiorem ypocritis AB ; om. D 1. 2; ypocrisis spiritualia om. EFGHI. g) emundare B. 1) plage [plane E] mine et EFGHI. 35 EFGHI. f) om. FGI. i) hoc E. k) loco alia scriptura dicit tantum iterum ponunt D I. 2. 1) G sup. lin. add. confusione et in marg. pohanyeny; I superscr. o poha- m) D 1. 2. contin.: Et propter hoc, v. infra p. 179, lin. 18. nienie. n) vel circa om. EFGHI. o) om. EFGHI. 40 1) Isaiae XXVIII. I9. 2) Psalm. LXXXII. 17.
Strana 179
Hypocrisis cautela, remedium et tempus. 179 huius mundi summaa) atque diviciis et gloria habundavit. Et tunc ypocrite totam ecclesiam sanctorum nimium repleverunt et gravaveruntb), et tunc de aperto puteoc) abissi fumus exala- vit et de fumo exiverunt locuste nimium multe et nocive, qua- rum descripcionem in subsequentibus 1) invenies copiose. Et tunc illa magna mulier fornicaria, sedens super aquas multas, posuit se super bestiam coccineam, de quod) me sermo multus inferius 2) prestolature). Et tunc puto illum magnum Anti- christum et famosum pertransisse, quicumque fuerit illef), de quo eciam s) inferius habes longumh) tractatum3) conpilatum. 10 Cuius dehinc corpus inpinqwatumi) et dilatatum nimis fuit per totam ecclesiam, et heck) est multitudo ypocritarum et chri- stianorum hunc mundum amancium, seu qui post hoc seculum abierunt1). Cuius Antichristi brachia stant usque modo atque eius universe familie nimiam) multitudo. Tunc dico ad propositum, quod dominus noster Jhesus Christus, providens suis electis miseransque sue incliten) ec- clesie sanctorum et°) propter hoc volens abreviarep) dies illos et regnum funestum ypocritarum, — de 1) quibus diebus scriptum precessit 4): „Nisi, inquit, breviati essent dies illi, non fieret salva 20 omnis caro: breviabuntur autem propter electos“, — permisit et procuravit fieri multas plagas magnas et pessimas in ec- clesia, videlicet multa bella et strages ex parte gencium et paganorum infinita prelia et exicialia, intestinar) et inter seipsos christianorums). Inde venerunt societates multet) horribiles ho- 25 minum pessimorum. Indeque mortalitatesu) et pestilencie et fames et terre motus terribiles et alia multa horribilia portenta 5 15 8) Antichristus magnus A rubr. De Antichristo E. 22) Plage ypocritarum D 2. rubr. a) mundissima corr. mundi summa A in m.; mundissima B; pessima 30 EFGHI. b) et gravaverunt A et B; et aggravaverunt E; atque gravave- c) putei AB. d) de qua EFGHI. e) prestulatur H. runt FGHI. f) om. BH. i) in sup. lin. add. A. g) om. B. h) magnum EFGHI. k) hoc E. 1) habierunt H. m) innumera EFGHI. n) om. EFGHI. o) contin. D 1. 2. p) abreviare dominus noster Jhesus Christus D 1. 2. 35 q) de — propter electos om. D 2. r) et exicialia intestina om. E. s) christianos D 2; om. EFGHI. u) indeque mortalitates t) multo B. om. B. 1) Cf. I. III, tr. V, dist. IX, c. 9. 2) Cf. l. III, tr. VI, passim. 3) vid. l. III, tr. V .de Antichristo“. 4) Matth. XXIV. 22. 40 12
Hypocrisis cautela, remedium et tempus. 179 huius mundi summaa) atque diviciis et gloria habundavit. Et tunc ypocrite totam ecclesiam sanctorum nimium repleverunt et gravaveruntb), et tunc de aperto puteoc) abissi fumus exala- vit et de fumo exiverunt locuste nimium multe et nocive, qua- rum descripcionem in subsequentibus 1) invenies copiose. Et tunc illa magna mulier fornicaria, sedens super aquas multas, posuit se super bestiam coccineam, de quod) me sermo multus inferius 2) prestolature). Et tunc puto illum magnum Anti- christum et famosum pertransisse, quicumque fuerit illef), de quo eciam s) inferius habes longumh) tractatum3) conpilatum. 10 Cuius dehinc corpus inpinqwatumi) et dilatatum nimis fuit per totam ecclesiam, et heck) est multitudo ypocritarum et chri- stianorum hunc mundum amancium, seu qui post hoc seculum abierunt1). Cuius Antichristi brachia stant usque modo atque eius universe familie nimiam) multitudo. Tunc dico ad propositum, quod dominus noster Jhesus Christus, providens suis electis miseransque sue incliten) ec- clesie sanctorum et°) propter hoc volens abreviarep) dies illos et regnum funestum ypocritarum, — de 1) quibus diebus scriptum precessit 4): „Nisi, inquit, breviati essent dies illi, non fieret salva 20 omnis caro: breviabuntur autem propter electos“, — permisit et procuravit fieri multas plagas magnas et pessimas in ec- clesia, videlicet multa bella et strages ex parte gencium et paganorum infinita prelia et exicialia, intestinar) et inter seipsos christianorums). Inde venerunt societates multet) horribiles ho- 25 minum pessimorum. Indeque mortalitatesu) et pestilencie et fames et terre motus terribiles et alia multa horribilia portenta 5 15 8) Antichristus magnus A rubr. De Antichristo E. 22) Plage ypocritarum D 2. rubr. a) mundissima corr. mundi summa A in m.; mundissima B; pessima 30 EFGHI. b) et gravaverunt A et B; et aggravaverunt E; atque gravave- c) putei AB. d) de qua EFGHI. e) prestulatur H. runt FGHI. f) om. BH. i) in sup. lin. add. A. g) om. B. h) magnum EFGHI. k) hoc E. 1) habierunt H. m) innumera EFGHI. n) om. EFGHI. o) contin. D 1. 2. p) abreviare dominus noster Jhesus Christus D 1. 2. 35 q) de — propter electos om. D 2. r) et exicialia intestina om. E. s) christianos D 2; om. EFGHI. u) indeque mortalitates t) multo B. om. B. 1) Cf. I. III, tr. V, dist. IX, c. 9. 2) Cf. l. III, tr. VI, passim. 3) vid. l. III, tr. V .de Antichristo“. 4) Matth. XXIV. 22. 40 12
Strana 180
180 M. de Janow, Regulae V. et N. T., 1. Il, c. 1 et 2. et signa ire dei et furoris. Que omnia non aliud fuerunt quam remedia contra multitudinem funestam ypocrita- rum et ad ipsorum vel destruccionem vel provocacionema) ad penitenciam et [ad liberacionem dei electorum de tribulacione eorum maxima et pessima et de potestate et regimineb) ini- quorume): quoniam, ut dictum est, eos, quos semel ypocrisis fermentum inficitd) et corrumpite), iam f) bona dei non emen- dants) neque provocant ad penitenciam, sed magis talia perdu- cunth) ipsosi) ad conplacenciam in se et superbiam spiritualem 10 et sathanicam et per consequens ink) intimam cecitatem. Mala autem 1), pene et plage, solum habentm) talibus vix forte aperire oculos eorum et ingerere ipsis 1) ypocritis suiipsius congnicio- nem°). Propter quod ubicumque in scripturis fit interpretacio malorum per apostolos vel?) prophetas aut alias€) a verbo dei, solum vel maxime fit contra ypocritas, quod quidem facile videre poterit omnis, qui legitr) scripturam Veteris et Novi Testamenti. 5 15 Capitulum secundums). 20 Enumerantur regule octo ad ypocrisim vel non ypocrisim iudicandamt). Placuit ergo hic octo proposiciones colligereu) ad ypo- crisim deprehendendam et expurgandam: quatuor, quev) ostendunt quemquam esse ypocritam, et quatuor, que probant hominem non esse ypocritam. Que demonstrant hominem esse ypo- 25 critam, sunt iste: Prima est, facta professione christiana, primum respectum habere ad seipsum, et ideo amare sua, placere sibi et suis, mag 30 21) Nota bene subscripta A. 26) 1° H. c) post hanc vocem a) promocionem D 2. b) de regimine BG. d) interficit EFGH ; D 1. 2. contin.: Mala enim, pene et plage oc., v. lin. 10. interfecit I. e)corrupit I. f) om. E. g) emundant B. 1) producunt I. i) om. E. 1) Mala enim oc., contin. D 1. 2. k) ita EGHI; om. AB. m) om. D 2. n) ipsius corr. ipsis A. ") post hanc vocem D 1. 2. con- 35 tin.: Ista autem 40r oc., v. infra p. 181, lin. 12. P) et EFGHI. 1) alios B. r) legerit FGHI. s) ita AB rubr. I. [Sequitur II] Capitulum secundum, v) A post corr. t) ita omnes cod. u) ponere EFHI. in quo EFGH.
180 M. de Janow, Regulae V. et N. T., 1. Il, c. 1 et 2. et signa ire dei et furoris. Que omnia non aliud fuerunt quam remedia contra multitudinem funestam ypocrita- rum et ad ipsorum vel destruccionem vel provocacionema) ad penitenciam et [ad liberacionem dei electorum de tribulacione eorum maxima et pessima et de potestate et regimineb) ini- quorume): quoniam, ut dictum est, eos, quos semel ypocrisis fermentum inficitd) et corrumpite), iam f) bona dei non emen- dants) neque provocant ad penitenciam, sed magis talia perdu- cunth) ipsosi) ad conplacenciam in se et superbiam spiritualem 10 et sathanicam et per consequens ink) intimam cecitatem. Mala autem 1), pene et plage, solum habentm) talibus vix forte aperire oculos eorum et ingerere ipsis 1) ypocritis suiipsius congnicio- nem°). Propter quod ubicumque in scripturis fit interpretacio malorum per apostolos vel?) prophetas aut alias€) a verbo dei, solum vel maxime fit contra ypocritas, quod quidem facile videre poterit omnis, qui legitr) scripturam Veteris et Novi Testamenti. 5 15 Capitulum secundums). 20 Enumerantur regule octo ad ypocrisim vel non ypocrisim iudicandamt). Placuit ergo hic octo proposiciones colligereu) ad ypo- crisim deprehendendam et expurgandam: quatuor, quev) ostendunt quemquam esse ypocritam, et quatuor, que probant hominem non esse ypocritam. Que demonstrant hominem esse ypo- 25 critam, sunt iste: Prima est, facta professione christiana, primum respectum habere ad seipsum, et ideo amare sua, placere sibi et suis, mag 30 21) Nota bene subscripta A. 26) 1° H. c) post hanc vocem a) promocionem D 2. b) de regimine BG. d) interficit EFGH ; D 1. 2. contin.: Mala enim, pene et plage oc., v. lin. 10. interfecit I. e)corrupit I. f) om. E. g) emundant B. 1) producunt I. i) om. E. 1) Mala enim oc., contin. D 1. 2. k) ita EGHI; om. AB. m) om. D 2. n) ipsius corr. ipsis A. ") post hanc vocem D 1. 2. con- 35 tin.: Ista autem 40r oc., v. infra p. 181, lin. 12. P) et EFGHI. 1) alios B. r) legerit FGHI. s) ita AB rubr. I. [Sequitur II] Capitulum secundum, v) A post corr. t) ita omnes cod. u) ponere EFHI. in quo EFGH.
Strana 181
Regulae octo ad hypocrisim et non hypocrisim iudicandam. 181 nificare sea) per propria, iustificare se ex suis, separare se in suis, eciamb) in eis, que sunt religionis christiane. Secunda est sub confessione fidei Jhesu Christi habere primum motum et6) respectum ad acquirenda bona huius mundi eciam per ea, que sunt religionis christiane. Tercia est christianum primum propter se et a se querere suam iusticiam, eciam in eis, que sunt religionis christiane. Quarta est christianum primum respectum habere ad commodum vite presentis et cum hoc atque pro eo Christum sequi et ea, que sunt religionis christiane, adimplere. Aut ita: Prima estd): amare se et placere sibi ipsi, eciam in hiis que sunt religionis Christie). Secunda estf): amare vitam huius seculi et querere, eciam per ea, que sunt religionis christiane. Tercia ests) : amare suam propriam iusticiam et exindeh) querere seipsum iustificare per ea, que sunt religionis christiane, solum consuetudinaria et corporaliai). Quarta estk): amare proprium commodum et primum ipsum querere precipuis studiis et postea et1) propter hoc do- 20 minum Jhesum Christumm). Regule, que demonstrant christianum non esse ypo- critam, sunt hee: Prima est: perfecte abicere seipsum usque ad odium pro- prie anime propter Jhesum Christum. 10 25 3) 2a H. 6) 3a H. 8) 4a H. 11) Alia descripcio FGHI. — Ypocritam christianum 4or demonstrant proprie D 1. rubr. Signa eorumdem D 2. rubr. 22) Regule, que demonstrant christianum non esse ypocritam E. 24) 1a H. 30 a) add. A sup. lin. manu posteriore; om. B. b) et FGHI. c) lineae superpos. A manu poster. d) Prima est om. EFGHI. D I. 2. cont. sic: Ista autem sunt quatuor, que demonstrant hominem ypocritam: im amare se et 35 placere sibi ipsi, ceteris omissis. e) christiane FGI. f) 2m (est) amare vitam huius seculi et querere D 1. 2. cet. om. 8) 3m amare oc. D 1. 2. h) inde I. 1) om. EFGHI. i) carnalia D 2. k) 4m amare oc. D I. 2. m) post hanc vocem D 1. 2. contin.: Ista vero 4or sunt, que probant et demonstrant christianum non esse ypocritam: primum perfecte abicere seip- 40 sum oc.
Regulae octo ad hypocrisim et non hypocrisim iudicandam. 181 nificare sea) per propria, iustificare se ex suis, separare se in suis, eciamb) in eis, que sunt religionis christiane. Secunda est sub confessione fidei Jhesu Christi habere primum motum et6) respectum ad acquirenda bona huius mundi eciam per ea, que sunt religionis christiane. Tercia est christianum primum propter se et a se querere suam iusticiam, eciam in eis, que sunt religionis christiane. Quarta est christianum primum respectum habere ad commodum vite presentis et cum hoc atque pro eo Christum sequi et ea, que sunt religionis christiane, adimplere. Aut ita: Prima estd): amare se et placere sibi ipsi, eciam in hiis que sunt religionis Christie). Secunda estf): amare vitam huius seculi et querere, eciam per ea, que sunt religionis christiane. Tercia ests) : amare suam propriam iusticiam et exindeh) querere seipsum iustificare per ea, que sunt religionis christiane, solum consuetudinaria et corporaliai). Quarta estk): amare proprium commodum et primum ipsum querere precipuis studiis et postea et1) propter hoc do- 20 minum Jhesum Christumm). Regule, que demonstrant christianum non esse ypo- critam, sunt hee: Prima est: perfecte abicere seipsum usque ad odium pro- prie anime propter Jhesum Christum. 10 25 3) 2a H. 6) 3a H. 8) 4a H. 11) Alia descripcio FGHI. — Ypocritam christianum 4or demonstrant proprie D 1. rubr. Signa eorumdem D 2. rubr. 22) Regule, que demonstrant christianum non esse ypocritam E. 24) 1a H. 30 a) add. A sup. lin. manu posteriore; om. B. b) et FGHI. c) lineae superpos. A manu poster. d) Prima est om. EFGHI. D I. 2. cont. sic: Ista autem sunt quatuor, que demonstrant hominem ypocritam: im amare se et 35 placere sibi ipsi, ceteris omissis. e) christiane FGI. f) 2m (est) amare vitam huius seculi et querere D 1. 2. cet. om. 8) 3m amare oc. D 1. 2. h) inde I. 1) om. EFGHI. i) carnalia D 2. k) 4m amare oc. D I. 2. m) post hanc vocem D 1. 2. contin.: Ista vero 4or sunt, que probant et demonstrant christianum non esse ypocritam: primum perfecte abicere seip- 40 sum oc.
Strana 182
182 M. de Janow, Regulae V. et N. T., 1. II, c. 2 et 3. Secunda esta): totaliter conferre se ad Christum et do- nare seipsum sibi usque ad dileccionem ipsius unici et solius. Tercia estb): perfecte amare crucem Christi et ignomi- niam passionum eius et per vitam imitari. Quarta estc): omnia facta sua et fienda a dileccione domini Jhesu incipere et ad ipsam terminare. Aut sic conpendiosius: Primae): seipsum usque ad finem propter deum spernere. Secundaf): unicum et solum Christum Jhesum, suum 10 unicum bonum, eligere. Tercias): humilitatem ac contemptum et dolores crucis Christi imitari et diligere. Quartah): propter amorem Jhesui) omnia facerek). [f. 38b] Capitulum tercium1). 15 De illis“3), in quibus omnes ypocrite concordant et concurruntn). Quantum ad proposiciones, que°) demonstrant ypocritam, est advertendum, quodp), prout apparet tenore ipsarumt), in aliquibus partibus suis et racionibus concurrunt et in aliquibus sunt distincte. Et ideo quoad illa, etr) in quibus et per que 20 distinguuntur, post agetur. Nunc notandum de illis, in qui- bus concurrunts), et primo ett) eo estu), quod ponitur in principio cuiuslibet*), puta istud conplexum, facta christiana pro- fessione, per quod innuitur, quod solum de ypocritis chri- stianis hic fit accio, quoniam homines aliarum sectarum aut 25 1) 2a H. 3) 3a H. 5) 4a) H. a) Secundum D 1. 2. c) Quartum D 1. 2. b) Tercium D 1. 2. d) ad dileccionem I. e) Prima est B et EFGHI. Primum D 1. 2. 1) Se- 30 cunda est EFGHI. Secundum D 1. 2. g) Tercia est EFGHI. Tercium D 1. 2. h) Quarta est EFGHI. Quartum D 1. 2. i) Jhesu Christi D 2; Christi Jhesu D 1. EGHI. k) D 1. 2. contin.: Omnis itaque oc., v. infra p. 183, 1) ita B (rubr.) EF (rubr.) GI. Sequitur capitulum tercium H. Ca- lin. 7. pitulum primum (rubr.) false A. m) hiis F. n) ita omnes cod. 0) post r) om. EFGHI. q) ipsarum, quod EFGHI. 35 corr. A. P) om. F. s) ita BE ; concurrerunt AFGHI. t) om. GHI. u) om. BE; primum est F. v) sup. lin. add. 1.
182 M. de Janow, Regulae V. et N. T., 1. II, c. 2 et 3. Secunda esta): totaliter conferre se ad Christum et do- nare seipsum sibi usque ad dileccionem ipsius unici et solius. Tercia estb): perfecte amare crucem Christi et ignomi- niam passionum eius et per vitam imitari. Quarta estc): omnia facta sua et fienda a dileccione domini Jhesu incipere et ad ipsam terminare. Aut sic conpendiosius: Primae): seipsum usque ad finem propter deum spernere. Secundaf): unicum et solum Christum Jhesum, suum 10 unicum bonum, eligere. Tercias): humilitatem ac contemptum et dolores crucis Christi imitari et diligere. Quartah): propter amorem Jhesui) omnia facerek). [f. 38b] Capitulum tercium1). 15 De illis“3), in quibus omnes ypocrite concordant et concurruntn). Quantum ad proposiciones, que°) demonstrant ypocritam, est advertendum, quodp), prout apparet tenore ipsarumt), in aliquibus partibus suis et racionibus concurrunt et in aliquibus sunt distincte. Et ideo quoad illa, etr) in quibus et per que 20 distinguuntur, post agetur. Nunc notandum de illis, in qui- bus concurrunts), et primo ett) eo estu), quod ponitur in principio cuiuslibet*), puta istud conplexum, facta christiana pro- fessione, per quod innuitur, quod solum de ypocritis chri- stianis hic fit accio, quoniam homines aliarum sectarum aut 25 1) 2a H. 3) 3a H. 5) 4a) H. a) Secundum D 1. 2. c) Quartum D 1. 2. b) Tercium D 1. 2. d) ad dileccionem I. e) Prima est B et EFGHI. Primum D 1. 2. 1) Se- 30 cunda est EFGHI. Secundum D 1. 2. g) Tercia est EFGHI. Tercium D 1. 2. h) Quarta est EFGHI. Quartum D 1. 2. i) Jhesu Christi D 2; Christi Jhesu D 1. EGHI. k) D 1. 2. contin.: Omnis itaque oc., v. infra p. 183, 1) ita B (rubr.) EF (rubr.) GI. Sequitur capitulum tercium H. Ca- lin. 7. pitulum primum (rubr.) false A. m) hiis F. n) ita omnes cod. 0) post r) om. EFGHI. q) ipsarum, quod EFGHI. 35 corr. A. P) om. F. s) ita BE ; concurrerunt AFGHI. t) om. GHI. u) om. BE; primum est F. v) sup. lin. add. 1.
Strana 183
De illis, in quibus omnes hypocritae concordant. 183 gencium, quomodocumque ficte et simulatoresa) se exhibeant, non tamen scriptura eos ypocritas nominat neque curat loqui de ipsis, tum quia sunt foris, unde apostolus [Ia.]b) Cor. V. g.c) 1): „Quid enim michi estd) de hiis, qui foris sunt, iudicare? Nonne de hiis, qui intus sunt, vos iudicatis?“, — tum quia, etsi sunt si- mulatores in sectis aliis, tamen non sunt in ullo nocivi simpli- citati christiane religionis. Omnis auteme), qui christianamf) religionem ostentat et profitetur, et vivit contrarie ipsius s) ewan- gelice veritati, ille est nocentissimus domesticus inimicush) 2). Et stante ipsius cupido amore ad seipsum vel ea, que sunt 10 huius mundi, tanto est maior ypocrita et peior, quanto in alciori gradui) est locatusk) in ecclesia Christil). Et quanto magis afforis ostentat et confitetur religionem chri- stianam, tantom) forcius debellat simplicitatem morum in eccle- sia et tanto plures secum simplices et rudes collorate et splen- dide seducit ad cupidum amorem huius vite et eorum, que sunt huiusn) mundi°). Verbi gracia: Sacerdos, amator huius seculi, efficacius ?) et plures secum ducit ad mundum hunc quam pub- licus homo vel laycus. Et doctus sacerdos aut doctor, existens huiusmodi, adhuc multo magis potenter et apparenter eciam 20 stellas de celo detrahit per suam caudam velud draco 3). Et si episcopus sit talis, adhuc ampliuse). Quod si fuerint multi huiusmodi sacerdotes in religione christiana et multi epis- copi etr) archiepiscopi, mox sibi similes, scilicet amatores ets) suiipsius et huius seculi, eruntt) magnum splendorem religionis 25 christiane etu) sanctitatis preferentes et ostentantes, affirmantes in vulgo racionabilev) essew) ex scripturisx) et per vitam, quod sic bene stant et securi satis sunt)) de sua salute: et iste sunt 15 9) Inimicus veritatis D 2. rubr. a) simulatione E. b) add. ab ed. c) la ad Cor. quinto FGHI. d) om. E. e) Omnis itaque contin. D 1. 2. f) Christi D I. g) ipsi GHI. h) post corr. A. i) grado corr. gradu A; loco aut gradu FGHI. k) positus EFGHI. 1) dei D 2. m) ita D 2, EFGHI; quia tanto minus 0) om. B. P) post hanc vocem D I. 2. recte AB et D I. n) om. EFGHI. contin.: Ille ergo amor sui oc., v. infra p. 185, lin. 19. q) om. B. r) am- 35 plius facit quam si fuerint multi oc. EFGHI. r) vel I. s) om. E. t) ita EFGHI ; om. AB. 11) om. E. V) racionabile FGHI; racione AB. w) est false H. x) ex scripturis, [ut GHI] divicias nimis magnas et castra et satrapas possidere, hoc dicunt esse licitum et sanctum, et quia sic bene stant oc. EFGHI add. y) om. I. 1) I. Cor. V. 12. 2) Cf. Matth. X. 36. 3) Cf. Apoc. XII. 4. 30 40
De illis, in quibus omnes hypocritae concordant. 183 gencium, quomodocumque ficte et simulatoresa) se exhibeant, non tamen scriptura eos ypocritas nominat neque curat loqui de ipsis, tum quia sunt foris, unde apostolus [Ia.]b) Cor. V. g.c) 1): „Quid enim michi estd) de hiis, qui foris sunt, iudicare? Nonne de hiis, qui intus sunt, vos iudicatis?“, — tum quia, etsi sunt si- mulatores in sectis aliis, tamen non sunt in ullo nocivi simpli- citati christiane religionis. Omnis auteme), qui christianamf) religionem ostentat et profitetur, et vivit contrarie ipsius s) ewan- gelice veritati, ille est nocentissimus domesticus inimicush) 2). Et stante ipsius cupido amore ad seipsum vel ea, que sunt 10 huius mundi, tanto est maior ypocrita et peior, quanto in alciori gradui) est locatusk) in ecclesia Christil). Et quanto magis afforis ostentat et confitetur religionem chri- stianam, tantom) forcius debellat simplicitatem morum in eccle- sia et tanto plures secum simplices et rudes collorate et splen- dide seducit ad cupidum amorem huius vite et eorum, que sunt huiusn) mundi°). Verbi gracia: Sacerdos, amator huius seculi, efficacius ?) et plures secum ducit ad mundum hunc quam pub- licus homo vel laycus. Et doctus sacerdos aut doctor, existens huiusmodi, adhuc multo magis potenter et apparenter eciam 20 stellas de celo detrahit per suam caudam velud draco 3). Et si episcopus sit talis, adhuc ampliuse). Quod si fuerint multi huiusmodi sacerdotes in religione christiana et multi epis- copi etr) archiepiscopi, mox sibi similes, scilicet amatores ets) suiipsius et huius seculi, eruntt) magnum splendorem religionis 25 christiane etu) sanctitatis preferentes et ostentantes, affirmantes in vulgo racionabilev) essew) ex scripturisx) et per vitam, quod sic bene stant et securi satis sunt)) de sua salute: et iste sunt 15 9) Inimicus veritatis D 2. rubr. a) simulatione E. b) add. ab ed. c) la ad Cor. quinto FGHI. d) om. E. e) Omnis itaque contin. D 1. 2. f) Christi D I. g) ipsi GHI. h) post corr. A. i) grado corr. gradu A; loco aut gradu FGHI. k) positus EFGHI. 1) dei D 2. m) ita D 2, EFGHI; quia tanto minus 0) om. B. P) post hanc vocem D I. 2. recte AB et D I. n) om. EFGHI. contin.: Ille ergo amor sui oc., v. infra p. 185, lin. 19. q) om. B. r) am- 35 plius facit quam si fuerint multi oc. EFGHI. r) vel I. s) om. E. t) ita EFGHI ; om. AB. 11) om. E. V) racionabile FGHI; racione AB. w) est false H. x) ex scripturis, [ut GHI] divicias nimis magnas et castra et satrapas possidere, hoc dicunt esse licitum et sanctum, et quia sic bene stant oc. EFGHI add. y) om. I. 1) I. Cor. V. 12. 2) Cf. Matth. X. 36. 3) Cf. Apoc. XII. 4. 30 40
Strana 184
184 M. de Janow, Regulae V. et N. T., 1. Il, c. 3. caude omnium vulpiuma) simul iuncteb) iuxta prophetam, qui dicit 1): „Sacerdos et propheta ipse est ) cauda.“ Quis, obsecro, poteritd) subsisteree), qui ad partem eorum1) non cedat et non credat secum, amore cupido sui et rerum huius mundi ac se- quela posse conplacere domino Jhesu? Quod tamen manifeste est contrarium toti scripture divine et catholice veritati. Et ita isto modo tota fere ecclesia fidelium in hiis novissimis tempo- ribuss) est seducta et tali ypocrisi fermentata. Adiungitur eciam in fine in proposicionibus h) veli) regulis 10 heck) clausula1): eciam in eis et per ea, que sunt reli- gionis christiane, quoniam non est tantam) iniquitas vel iniuria domino Jhesu Christo, si illum cupidum amorem suum et conplacenciam in hoc seculo huiusmodi simulati") homines inquirerent et negociarentur per ea, que sua sunt, utpote publi- 15 cani faciunt et meretrices, aut res°) vilissimas huius mundi et tem- porales, ut faciunt rustici") laboratores et mercatores. Nunc autem isti ypocrite habent hoc commune, quia conplacenciam suam in carne sua et in hoc seculo inquirunt et secuntur in illis et per ea, que sunt apropriateq) domini Jhesur) crucifixi et sanctitatis 20 ac religionis christiane per talia, que sunt sanguine Jhesu Christi et mortibuss) ac sanguine apostolorum et martirum infinitorum redempta et comparata et solum pro lucrando Christo Jhesu et salute animarum ordinata ett) donata. Ista est habundancia iniquitatis nimia, et u) de hoc adhuc multa dicentur inferius et sin- 25 gulariter, quando agetur de quarta proposicione premissorumv) Ponitur eciamw) in regulis omnibus hoc conplexum: pri- mum propter se. Nam illud est proprie proprium cupi- ditati [f. 39a] carnis et in hoc differtx) a caritate, puta quod 30 35 a) wlgium (sic) H. b) dicte (sic) E. c) om. EFGH. d) posset E. e) subsistere mundi corr. subsistere A. f) om. E. 8) ita FGI; om. cet. cod. h) in proposicionibus vel clausulis hec regula habuit A origina- liter, sed postea del.; in proposicionibus vel regulis hec clausula nunc habet, velut et cet. cod., excepto cod. B, ubi legitur: in proposicionibus eciam vel regula hec clausula (sic). i) eciam corr. vel A. k) vel regule hec om. B. 1) vel regule hec clausula om. FHI. m) om.EFGHI. n) simulatores EGHI ; om. F. 0) per res F, aut om. p) rustici et E. q) apropriata AFGHI. r) nostri H. s) et mortibus om. FGI. 1) om. E. U) om. E. v) premissarum EH. X) differunt EFGHI. w) om. B. 1) Isaide IX. 15: „Propheta docens mendacium, ipse est cauda.“
184 M. de Janow, Regulae V. et N. T., 1. Il, c. 3. caude omnium vulpiuma) simul iuncteb) iuxta prophetam, qui dicit 1): „Sacerdos et propheta ipse est ) cauda.“ Quis, obsecro, poteritd) subsisteree), qui ad partem eorum1) non cedat et non credat secum, amore cupido sui et rerum huius mundi ac se- quela posse conplacere domino Jhesu? Quod tamen manifeste est contrarium toti scripture divine et catholice veritati. Et ita isto modo tota fere ecclesia fidelium in hiis novissimis tempo- ribuss) est seducta et tali ypocrisi fermentata. Adiungitur eciam in fine in proposicionibus h) veli) regulis 10 heck) clausula1): eciam in eis et per ea, que sunt reli- gionis christiane, quoniam non est tantam) iniquitas vel iniuria domino Jhesu Christo, si illum cupidum amorem suum et conplacenciam in hoc seculo huiusmodi simulati") homines inquirerent et negociarentur per ea, que sua sunt, utpote publi- 15 cani faciunt et meretrices, aut res°) vilissimas huius mundi et tem- porales, ut faciunt rustici") laboratores et mercatores. Nunc autem isti ypocrite habent hoc commune, quia conplacenciam suam in carne sua et in hoc seculo inquirunt et secuntur in illis et per ea, que sunt apropriateq) domini Jhesur) crucifixi et sanctitatis 20 ac religionis christiane per talia, que sunt sanguine Jhesu Christi et mortibuss) ac sanguine apostolorum et martirum infinitorum redempta et comparata et solum pro lucrando Christo Jhesu et salute animarum ordinata ett) donata. Ista est habundancia iniquitatis nimia, et u) de hoc adhuc multa dicentur inferius et sin- 25 gulariter, quando agetur de quarta proposicione premissorumv) Ponitur eciamw) in regulis omnibus hoc conplexum: pri- mum propter se. Nam illud est proprie proprium cupi- ditati [f. 39a] carnis et in hoc differtx) a caritate, puta quod 30 35 a) wlgium (sic) H. b) dicte (sic) E. c) om. EFGH. d) posset E. e) subsistere mundi corr. subsistere A. f) om. E. 8) ita FGI; om. cet. cod. h) in proposicionibus vel clausulis hec regula habuit A origina- liter, sed postea del.; in proposicionibus vel regulis hec clausula nunc habet, velut et cet. cod., excepto cod. B, ubi legitur: in proposicionibus eciam vel regula hec clausula (sic). i) eciam corr. vel A. k) vel regule hec om. B. 1) vel regule hec clausula om. FHI. m) om.EFGHI. n) simulatores EGHI ; om. F. 0) per res F, aut om. p) rustici et E. q) apropriata AFGHI. r) nostri H. s) et mortibus om. FGI. 1) om. E. U) om. E. v) premissarum EH. X) differunt EFGHI. w) om. B. 1) Isaide IX. 15: „Propheta docens mendacium, ipse est cauda.“
Strana 185
De cupiditate hypocritarum. 185 cupidus primum omnia facit propter seipsum et primitivum semper motum ac respectum habet ad se et in omnibus, quem- admodum caritas Jhesu primitivum motum sive respectum habet ad deum vel in deum. Ypocrite ergoa) omnes communiterb) quiac) non sunt transplantati iuxta modum loquendi sapientis 1) neque de vase in vas transfusi, sicut dicit de eisd) dominus ine) propheta 2): ideo habundant illo amore suif) cupido et amore huius mundi, et ita sunt ipso captivati, legibus concupiscencie carnis, quod non valent aliuds) sapere velh) facere aut quo- quami) alias converti, nisi quo deducit eos et fert amor pro- 10 prius eorum et libido, quocumque perveniant in dei ecclesia vel ubicumque ordinentur, sive sint presbiteri aut monachi, sive religiosi aut Carthusiensesk), sive promoveantur esse sacerdotes predicatores vel episcopi, non alias, nisi ad sua cupita omnia convertent1) et abutentur, ipsorum amore cupido principaliter 15 movente eos in id ipsum, nisim) resuscitentur a spiritu Jhesu ex mortuis 1) et infundatur eis spiritus Jhesu cum caritate potenter liberante et omnia removente. Ille°) ergo amor sui est radix tocius vite ypocri- tarum, ut?) paulo post dicetur1), cuius stipes fortis est cupi- 20 ditasr), cuius rami sunt concupiscencia carnis, concupiscencia oculorum et superbia vite, et folia eius universe vanitates aut usus vanus huius mundi. Fructus vero eius, quis) mortemt) afferunt, sunt omnia peccata et iniquitatesu). Quamvis vero ypocrite in ecclecia conantur multa et magna bona facere 25 et videntur sibiipsis facere necnon aliis, a quibus laudantur et imitantur, tamen, quia ista radix sepedicta amaritudinisv) est in ipsis sursum germinans 3), ideo quecumque faciunt veritati dei, id est Christo Jhesu, sunt una eorum uwaw) fellis et botrus 19) Radix ipocritarum D I. a) om. B. b) omnes communiter add: A in m. c) quia ergo B; qui EFGHI. d) hiis EFGHI. e) dominus in om. EFGHI. f) suo F. h) aut FI. i) quocumque I. k) Kartusienses I. g) om. I. 1) convertentur FGI. m) ut B. n) ex mortuis om. B. o) D I. 2. contin. q) ut — dicetur om. D 1. 2. p) unde EFGHI. r) cupitas A. s) qui D I; quo E; que cet. cod. t) veritatem (sic) E. u) post hanc vocem D 1. 2. contin.: Et si sacerdos oc., v. infra p. 196, lin. 7. v) ama- rissima E. W) et uwa corr. uwa A; et uwa B ; eorum uwa om. H. 35 30 1) Cf. Ezech. XIX. 13. 2) Cf. Jerem. XIVIII. I1. 3) Cf. Hebr. XII. 15. 40
De cupiditate hypocritarum. 185 cupidus primum omnia facit propter seipsum et primitivum semper motum ac respectum habet ad se et in omnibus, quem- admodum caritas Jhesu primitivum motum sive respectum habet ad deum vel in deum. Ypocrite ergoa) omnes communiterb) quiac) non sunt transplantati iuxta modum loquendi sapientis 1) neque de vase in vas transfusi, sicut dicit de eisd) dominus ine) propheta 2): ideo habundant illo amore suif) cupido et amore huius mundi, et ita sunt ipso captivati, legibus concupiscencie carnis, quod non valent aliuds) sapere velh) facere aut quo- quami) alias converti, nisi quo deducit eos et fert amor pro- 10 prius eorum et libido, quocumque perveniant in dei ecclesia vel ubicumque ordinentur, sive sint presbiteri aut monachi, sive religiosi aut Carthusiensesk), sive promoveantur esse sacerdotes predicatores vel episcopi, non alias, nisi ad sua cupita omnia convertent1) et abutentur, ipsorum amore cupido principaliter 15 movente eos in id ipsum, nisim) resuscitentur a spiritu Jhesu ex mortuis 1) et infundatur eis spiritus Jhesu cum caritate potenter liberante et omnia removente. Ille°) ergo amor sui est radix tocius vite ypocri- tarum, ut?) paulo post dicetur1), cuius stipes fortis est cupi- 20 ditasr), cuius rami sunt concupiscencia carnis, concupiscencia oculorum et superbia vite, et folia eius universe vanitates aut usus vanus huius mundi. Fructus vero eius, quis) mortemt) afferunt, sunt omnia peccata et iniquitatesu). Quamvis vero ypocrite in ecclecia conantur multa et magna bona facere 25 et videntur sibiipsis facere necnon aliis, a quibus laudantur et imitantur, tamen, quia ista radix sepedicta amaritudinisv) est in ipsis sursum germinans 3), ideo quecumque faciunt veritati dei, id est Christo Jhesu, sunt una eorum uwaw) fellis et botrus 19) Radix ipocritarum D I. a) om. B. b) omnes communiter add: A in m. c) quia ergo B; qui EFGHI. d) hiis EFGHI. e) dominus in om. EFGHI. f) suo F. h) aut FI. i) quocumque I. k) Kartusienses I. g) om. I. 1) convertentur FGI. m) ut B. n) ex mortuis om. B. o) D I. 2. contin. q) ut — dicetur om. D 1. 2. p) unde EFGHI. r) cupitas A. s) qui D I; quo E; que cet. cod. t) veritatem (sic) E. u) post hanc vocem D 1. 2. contin.: Et si sacerdos oc., v. infra p. 196, lin. 7. v) ama- rissima E. W) et uwa corr. uwa A; et uwa B ; eorum uwa om. H. 35 30 1) Cf. Ezech. XIX. 13. 2) Cf. Jerem. XIVIII. I1. 3) Cf. Hebr. XII. 15. 40
Strana 186
186 M. de Janow, Regulae V. et N. T. 1. II, c. 3 et 4. amarissimus 1). Et propter istam ipsoruma) radicem, que abs- condita est profunde in ypocritis, dominus, diffiniens eos, dixit 2) „Numquid colligunt de spinis uvas aut de tribulis ficus“, et subdit 3): „Non potest arbor mala fructus bonos facere“, etc. Quapropter quomodocumque magnis et multis impensis et laboribusb) sibi ypocrite huiusmodi nituntur in religione chri- stiana iusticiam suam comparare et stabilire, ad hoc et pro eo multam industriamc) sapientum, multa fulcimenta suarum sanc- cionum, multas regulas ac doctrinas hominum conplicando et 10 confirmando, non aliud quam operimentumd) sue ypocrisis et augmentume), excecacionem ampliorem suif) et dispendium sa- lutis multorum exaggerant et omnes iusticie ipsorum quasi pan- nus menstruate 4) apparebunt in extremis, cums) pius Jhesus, rex glorie crucifixus, acceperit suum tempus iusticias iudicare. 15 Capitulum quartum1). Quomodo prefate regule pro ypocrisii) dividunturk), et de suf- ficiencia ipsarum sumpta ex quatuor causis, puta ex bonis naturalibus1), bonis fortuitis et bonis religionis et comodo vel pace temporali. Sufficiencia autem vel racio numeri predicta- rum proposicionum aut regularum ita poteritm) recenseri: quoniam, ut dictum est, quod radix et totale fundamentum ypo- crisis vel in 1) ypocritis°) est amor sui cupidus in hiis, que dei sunt, vel ergo ypocrita amat se et complacet sibi in illis, que 25 sunt intrinseca et propria, prout sunt concomitancia naturam et habitus acquisiti scienciarum, arcium et virtutum, et per ista amplius placet sibi adornatus illis, que sunt religionis christiane, 20 30 b) post hanc vocem sequuntur in cod. AB haec a) eorum EFHI. verba omittenda: in religione christiana et nituntur impensis; quae verba etiam in cod. EFGHI omissa sunt. c) multa industria EFGHI. d) in operi- mentum FGHI. e) augmentum mali et FGHI. f) suipsius EFGHI. h) ita B (rubr.), EFGI (rubr.). Sequitur capitulum quar- g) post corr. A. tum H. Capitulum II. (rubr.) false A. i) pro ypocrisi om. B. k) divi- 1) naturalibus, fortuitis BEFGHI cet. om. m) potest EFGHI. dantur E. n) om. B. °) vel in ypocritis om. EFGHI. 35 1) Cf. Deuter. XXXII. 32. 4) Cf. Isaiae LXIV. 6. 2) Matth. VII. I6. 3) Matth. VII. 18.
186 M. de Janow, Regulae V. et N. T. 1. II, c. 3 et 4. amarissimus 1). Et propter istam ipsoruma) radicem, que abs- condita est profunde in ypocritis, dominus, diffiniens eos, dixit 2) „Numquid colligunt de spinis uvas aut de tribulis ficus“, et subdit 3): „Non potest arbor mala fructus bonos facere“, etc. Quapropter quomodocumque magnis et multis impensis et laboribusb) sibi ypocrite huiusmodi nituntur in religione chri- stiana iusticiam suam comparare et stabilire, ad hoc et pro eo multam industriamc) sapientum, multa fulcimenta suarum sanc- cionum, multas regulas ac doctrinas hominum conplicando et 10 confirmando, non aliud quam operimentumd) sue ypocrisis et augmentume), excecacionem ampliorem suif) et dispendium sa- lutis multorum exaggerant et omnes iusticie ipsorum quasi pan- nus menstruate 4) apparebunt in extremis, cums) pius Jhesus, rex glorie crucifixus, acceperit suum tempus iusticias iudicare. 15 Capitulum quartum1). Quomodo prefate regule pro ypocrisii) dividunturk), et de suf- ficiencia ipsarum sumpta ex quatuor causis, puta ex bonis naturalibus1), bonis fortuitis et bonis religionis et comodo vel pace temporali. Sufficiencia autem vel racio numeri predicta- rum proposicionum aut regularum ita poteritm) recenseri: quoniam, ut dictum est, quod radix et totale fundamentum ypo- crisis vel in 1) ypocritis°) est amor sui cupidus in hiis, que dei sunt, vel ergo ypocrita amat se et complacet sibi in illis, que 25 sunt intrinseca et propria, prout sunt concomitancia naturam et habitus acquisiti scienciarum, arcium et virtutum, et per ista amplius placet sibi adornatus illis, que sunt religionis christiane, 20 30 b) post hanc vocem sequuntur in cod. AB haec a) eorum EFHI. verba omittenda: in religione christiana et nituntur impensis; quae verba etiam in cod. EFGHI omissa sunt. c) multa industria EFGHI. d) in operi- mentum FGHI. e) augmentum mali et FGHI. f) suipsius EFGHI. h) ita B (rubr.), EFGI (rubr.). Sequitur capitulum quar- g) post corr. A. tum H. Capitulum II. (rubr.) false A. i) pro ypocrisi om. B. k) divi- 1) naturalibus, fortuitis BEFGHI cet. om. m) potest EFGHI. dantur E. n) om. B. °) vel in ypocritis om. EFGHI. 35 1) Cf. Deuter. XXXII. 32. 4) Cf. Isaiae LXIV. 6. 2) Matth. VII. I6. 3) Matth. VII. 18.
Strana 187
De sufficientia 4°r reg. pro hypocrisi ex bonis intrins. et extrinsecis. 187 ut est titulis et dignitatibus ecclesie, vel amata) se in hac vita et complacetb) in illis, que sunt extrinseca bona huius mundi, ut sunt divicie et honores et bona corporalia religionis chri- stiane. Si datur primum, tunc notat illud et exprimit prima predictarum proposicioc) vel prima regulad), que sic dicit: habere primum respectum amoris cupidi ad seipsum et propter hoc sibi ipsie) per ea, que religionis sancte sunt, complacere f. 39b]. Si datur secundum, tunc adhuc fit illud in triplici differencia: quia vel christianus talis amat habundanciam et divicias huius mundi et honores et in illis complacet sibi ipsi, vel amat propriam suam iusticiam pollicitamf) et secundum sa- pienciam carnis confictam8) in religioneh) christiana et in splen- doribus ipsius et gloria delectatur, complacens sibi in corpora- libus exerciciis et ostensione earumdem, vel amat commodum principaliter et pacem huius vite et ipsum eligit primumi), et dehinc et secundok) eciam Christo Jhesul) complacere credens cum hoc per ea, que sunt religionis ad extra et consuetudinism) christiane. Et si dicatur primum istius divisionis, erit proposicio se- cunda sive regula, que dicit: habere primum respectum et 20 motum ad bona huius mundi et inquirere ea primum in illis, eciam") que sunt religionis christiane, est°) ypocrisis. Si vero assignatur sensibilitiva, erit proposio terciap) et regula pro ypocrisi ostendendaq), que aitr): primum secundum prudenciam carnis et propter ses) precise amare iusticiam propriamt) et in 25 ea sibimet complacere, eciamu) per eav), que sunt religionis christiane. Siw) conceditur tercium etx) ultimum, erity) propo- sicio quarta et regula assignata, que sic continet: christiano primum et principalem2) respectum et motum habere ad pacem et ad aa) comodum suum vite presentis et pro eo Christum sequi 30 et facere ea, que sunt religionis christiane, est ypocrisis. 10 15 a) amant FG. b) complacent sibi FGI. c) proposicionum EFGHI. d) primam regulam (sic) FGH. e) ipsi et EFGHI. f) polliticam (sic) i) principium EI. g) conflictam (sic) E. h) regione corr. religione A. EFGHI. k) et secundo om. EFGHI. 1) Jhesu wit EFGHI. m) con- °) In hiis suetudine B. n) loco in illis, eciam E habet per ea; FGHI om. q) observanda E. r) agit corr. ait G; [illis] eciam est EFGIHI. P) 2a E. v) per agit H. s) et propter se om. E. t) om. B. 1) et EFGHI. x) om FGI; aut E. W) Si vero FGHI. y) tunc ea querere EFGI. aa) om. BI. z) principaliter EFGHI. erit EFGHI. 35 40
De sufficientia 4°r reg. pro hypocrisi ex bonis intrins. et extrinsecis. 187 ut est titulis et dignitatibus ecclesie, vel amata) se in hac vita et complacetb) in illis, que sunt extrinseca bona huius mundi, ut sunt divicie et honores et bona corporalia religionis chri- stiane. Si datur primum, tunc notat illud et exprimit prima predictarum proposicioc) vel prima regulad), que sic dicit: habere primum respectum amoris cupidi ad seipsum et propter hoc sibi ipsie) per ea, que religionis sancte sunt, complacere f. 39b]. Si datur secundum, tunc adhuc fit illud in triplici differencia: quia vel christianus talis amat habundanciam et divicias huius mundi et honores et in illis complacet sibi ipsi, vel amat propriam suam iusticiam pollicitamf) et secundum sa- pienciam carnis confictam8) in religioneh) christiana et in splen- doribus ipsius et gloria delectatur, complacens sibi in corpora- libus exerciciis et ostensione earumdem, vel amat commodum principaliter et pacem huius vite et ipsum eligit primumi), et dehinc et secundok) eciam Christo Jhesul) complacere credens cum hoc per ea, que sunt religionis ad extra et consuetudinism) christiane. Et si dicatur primum istius divisionis, erit proposicio se- cunda sive regula, que dicit: habere primum respectum et 20 motum ad bona huius mundi et inquirere ea primum in illis, eciam") que sunt religionis christiane, est°) ypocrisis. Si vero assignatur sensibilitiva, erit proposio terciap) et regula pro ypocrisi ostendendaq), que aitr): primum secundum prudenciam carnis et propter ses) precise amare iusticiam propriamt) et in 25 ea sibimet complacere, eciamu) per eav), que sunt religionis christiane. Siw) conceditur tercium etx) ultimum, erity) propo- sicio quarta et regula assignata, que sic continet: christiano primum et principalem2) respectum et motum habere ad pacem et ad aa) comodum suum vite presentis et pro eo Christum sequi 30 et facere ea, que sunt religionis christiane, est ypocrisis. 10 15 a) amant FG. b) complacent sibi FGI. c) proposicionum EFGHI. d) primam regulam (sic) FGH. e) ipsi et EFGHI. f) polliticam (sic) i) principium EI. g) conflictam (sic) E. h) regione corr. religione A. EFGHI. k) et secundo om. EFGHI. 1) Jhesu wit EFGHI. m) con- °) In hiis suetudine B. n) loco in illis, eciam E habet per ea; FGHI om. q) observanda E. r) agit corr. ait G; [illis] eciam est EFGIHI. P) 2a E. v) per agit H. s) et propter se om. E. t) om. B. 1) et EFGHI. x) om FGI; aut E. W) Si vero FGHI. y) tunc ea querere EFGI. aa) om. BI. z) principaliter EFGHI. erit EFGHI. 35 40
Strana 188
188 M. de Janow, Regulae V. et N. T., 1. II, c. 4. 10 20 Vel eciam sic poterit colligi sufficiencia istius quatrinarii proposicionum. Nam communis est divisio omnium bono- rum, quibus usus est hominum in hac vita, scilicet bona na- turalia, bona fortuita et bona gratuita. Et quamvis istis dei electi utuntur uniformiter, unico scilicet proposito et a) ad unum finem et eundem, tamen homines seipsos amantes per cupiditatem vario modo circa ista afficiuntur. Nam quidam sin- gulariter habundant bonis naturalibus, inb) eis sibimet com- placent et super alios gloriantur; et tales concernit prima su- pradictarum regula sepec) dicta, que ait: amare se et pla- cere sibi ipsi, etc. d). Aliis e) datur habundare bonis fortuitis et extrinsecis, que amant inordinatef) et exquirunt. Et ads) istos loquitur pro- posicio secunda predictarum, que sic habet: amare chri- 15 stiano cupide vitam huius seculi, eciam per ea et in eis, que sunt Christi. Tercii sunt, qui, licet videantur contempsisse bona sua cor- poris et bona huius seculi, tamenh) quia adhuc amant se cupide et habundant propria voluntate, translati ad bona gratuita, in eis fiunt reprobi, in eis i) sibi ipsisk) sicut alii in terrenis vell naturalibus complacendo, et ad suam voluntatem convertendo eam) ad modum phariseorum et iustorum") gentilium, quia°) sic reliquit ipsos spiritus Jhesu, et manent?) solum in extrinsecis speciebus pietatis et sanctitatis, splendidi") coram oculis homi- 25 num et commendati, tamen sine vita gracie et reprobir) circa fidem coram divina veritate. Et istos tales signats) proposicio vel regula terciat): amare propriam iusticiam cupide et de ea gloriari et sibi ipsi complacere. Et ex istis conflatur quarta proposicio predictarum, 30 scilicet amare cupide proprium comodum vite presentis et primo motu et precipuis studiis ipsum querere, et depost acu) Christo Jhesu servire per ea, que sunt religionis solum ad extra et con- suetudinis christiane, cum firma credulitate, quod iuste sic deo 35 a) om. EFGHI. b) et in EFGHI. c) supra E. d) om. FGHI. e) post corr. A in marg. Alii BGHI. f) inordinata FGI. g) add. A 1) et E. m) om. in marg. h) om. E. i) om. E. k) ipsi (sic) EI. 1) et EFGHI. n) ita omnes cod. 0) quos E. P) manet (sic) FGHI. s) signatur licet tales sunt splendidi EFGHI. r) sunt reprobi EFGHI. 1) ea E, a FGHI. 1) tercia, que talis est E. (sic) B; signat et E.
188 M. de Janow, Regulae V. et N. T., 1. II, c. 4. 10 20 Vel eciam sic poterit colligi sufficiencia istius quatrinarii proposicionum. Nam communis est divisio omnium bono- rum, quibus usus est hominum in hac vita, scilicet bona na- turalia, bona fortuita et bona gratuita. Et quamvis istis dei electi utuntur uniformiter, unico scilicet proposito et a) ad unum finem et eundem, tamen homines seipsos amantes per cupiditatem vario modo circa ista afficiuntur. Nam quidam sin- gulariter habundant bonis naturalibus, inb) eis sibimet com- placent et super alios gloriantur; et tales concernit prima su- pradictarum regula sepec) dicta, que ait: amare se et pla- cere sibi ipsi, etc. d). Aliis e) datur habundare bonis fortuitis et extrinsecis, que amant inordinatef) et exquirunt. Et ads) istos loquitur pro- posicio secunda predictarum, que sic habet: amare chri- 15 stiano cupide vitam huius seculi, eciam per ea et in eis, que sunt Christi. Tercii sunt, qui, licet videantur contempsisse bona sua cor- poris et bona huius seculi, tamenh) quia adhuc amant se cupide et habundant propria voluntate, translati ad bona gratuita, in eis fiunt reprobi, in eis i) sibi ipsisk) sicut alii in terrenis vell naturalibus complacendo, et ad suam voluntatem convertendo eam) ad modum phariseorum et iustorum") gentilium, quia°) sic reliquit ipsos spiritus Jhesu, et manent?) solum in extrinsecis speciebus pietatis et sanctitatis, splendidi") coram oculis homi- 25 num et commendati, tamen sine vita gracie et reprobir) circa fidem coram divina veritate. Et istos tales signats) proposicio vel regula terciat): amare propriam iusticiam cupide et de ea gloriari et sibi ipsi complacere. Et ex istis conflatur quarta proposicio predictarum, 30 scilicet amare cupide proprium comodum vite presentis et primo motu et precipuis studiis ipsum querere, et depost acu) Christo Jhesu servire per ea, que sunt religionis solum ad extra et con- suetudinis christiane, cum firma credulitate, quod iuste sic deo 35 a) om. EFGHI. b) et in EFGHI. c) supra E. d) om. FGHI. e) post corr. A in marg. Alii BGHI. f) inordinata FGI. g) add. A 1) et E. m) om. in marg. h) om. E. i) om. E. k) ipsi (sic) EI. 1) et EFGHI. n) ita omnes cod. 0) quos E. P) manet (sic) FGHI. s) signatur licet tales sunt splendidi EFGHI. r) sunt reprobi EFGHI. 1) ea E, a FGHI. 1) tercia, que talis est E. (sic) B; signat et E.
Strana 189
De sufficientia 4or reg. pro hypocrisi ex bonis natur, fort. et grat. 189 potest servire et sancte atque vita eternaa) promereri, siccine videlicetb) posito deo post carnem suam et spiritualibus et eter- nis subiectis rei corporis temporalic). Ita vero ista regula componitur ex tribus aliis, quoniam cum ypocrita primo motu amat seipsum per regulam primam, ideo diligit sibi com- modosam vitam. Et quia diligit propter hoc hunc mundum secundum regulam secundam predictarum, ideo magnipendit et appreciat ea, que sunt in mundo eo, quod omnia conferantd) ad commodosam suam vitam in presenti. Et quia cum istis eciam cupit bonae) assequi, bona commodaf) in celog) cum sanctis dei, ideo, licet posterius et minus principaliter, appre- hendit eciam bona religionis vel ea, que sunt appropriacius Christi Jhesu. Et quia perinde efficiturh) reprobus [f. 40a], eo quod numquam perfecte abnegavit seipsum neque est in via abnegandi seipsum, fiunt sibi illa extrinseca communiai) et quasi inveterata et per consequens posteriora et minus cara secundum regulam terciam predictarum. Ideoque, licet ipsa non obmittat, sed rite exequatur, tamen minus digne et minus prin- cipaliter atque minus circa ipsak) afficitur quam circa ea, que pacem vel commodositatem vite sue presentis afferunt et con- 20 firmant. Et istud est, quod quarta predictarum regula denotavit. Et quia iam est seductus huiusmodi a Sathana et deus huius seculi eius oculos excecavit, ut videns non videat et audiens non audiat et corde non intelligat, ideo videtur sibi ypocrita satis ita esse securus et bene stare, sicut scriptum est Ysaie VI de huiusmodi 1): „Exceca cor populi huius et aures eius aggrava et oculos eius claude, ut videntes non videant et audientes non intelligant“, etc. 5 10 15 25 a) vitam eternam BEFGHI. b) siccine videlicet EFGHI. c) tem- poralis F. d) conferant A, conferunt BFGHI, confluunt E. e) istis homo 30 cupit E; istis eciam cupit homo assequi bona FGHI. f) commodi E. k) ipsum EFGHI. g) celis I. i) omnia false B. h) refficitur GI. 1) Isaiae VI. I0.
De sufficientia 4or reg. pro hypocrisi ex bonis natur, fort. et grat. 189 potest servire et sancte atque vita eternaa) promereri, siccine videlicetb) posito deo post carnem suam et spiritualibus et eter- nis subiectis rei corporis temporalic). Ita vero ista regula componitur ex tribus aliis, quoniam cum ypocrita primo motu amat seipsum per regulam primam, ideo diligit sibi com- modosam vitam. Et quia diligit propter hoc hunc mundum secundum regulam secundam predictarum, ideo magnipendit et appreciat ea, que sunt in mundo eo, quod omnia conferantd) ad commodosam suam vitam in presenti. Et quia cum istis eciam cupit bonae) assequi, bona commodaf) in celog) cum sanctis dei, ideo, licet posterius et minus principaliter, appre- hendit eciam bona religionis vel ea, que sunt appropriacius Christi Jhesu. Et quia perinde efficiturh) reprobus [f. 40a], eo quod numquam perfecte abnegavit seipsum neque est in via abnegandi seipsum, fiunt sibi illa extrinseca communiai) et quasi inveterata et per consequens posteriora et minus cara secundum regulam terciam predictarum. Ideoque, licet ipsa non obmittat, sed rite exequatur, tamen minus digne et minus prin- cipaliter atque minus circa ipsak) afficitur quam circa ea, que pacem vel commodositatem vite sue presentis afferunt et con- 20 firmant. Et istud est, quod quarta predictarum regula denotavit. Et quia iam est seductus huiusmodi a Sathana et deus huius seculi eius oculos excecavit, ut videns non videat et audiens non audiat et corde non intelligat, ideo videtur sibi ypocrita satis ita esse securus et bene stare, sicut scriptum est Ysaie VI de huiusmodi 1): „Exceca cor populi huius et aures eius aggrava et oculos eius claude, ut videntes non videant et audientes non intelligant“, etc. 5 10 15 25 a) vitam eternam BEFGHI. b) siccine videlicet EFGHI. c) tem- poralis F. d) conferant A, conferunt BFGHI, confluunt E. e) istis homo 30 cupit E; istis eciam cupit homo assequi bona FGHI. f) commodi E. k) ipsum EFGHI. g) celis I. i) omnia false B. h) refficitur GI. 1) Isaiae VI. I0.
Strana 190
190 M. de Janow, Regulae V. et N. T., 1. I, c. 5. Capitulum quintuma). De divisione quatuor regularum et sufficiencia ipsarum sumpta ex alio, scilicet ex verbis propheteb). Poterinte) conformiter dividi in quatuor eciam heed) eedeme) 5 proposiciones predicte de ypocritarum descripcione ex et per illa quatuor sceleraf), de quibus Amos propheta, multa loquens in verbo domini, ait 1): „Super tribus sceleribus Juda et super quatuor non convertam eums), eo quod abiecerith) le- gem domini.“ De quai) dominus Jhesus in ewangeliok) 2): „Ve 10 vobis, scribe et1) phariseim) ypocrite, quin) decimatis mentam°) et anetum, et dereliquistis, que graviora sunt legis.“ Sequitur 3): „Et mandata eius non custodierunt“, que sunt: diliges dominum deum tuump), etc. et proximum tuum sicut teipsum, etc 1). Hec namque ypocrite mandata nequaquam inveniuntur custodire, 15 sui ipsius amorer) per cupiditatem preoccupati et captivi. Se- quitur valde ad propositum 4): „Deceperunts), inquit, eos ydola sua, post que abierunt patres eorum.“ Ydola hic designant si- mulachra iusticie et species sanctitatis et pietatis tantum con- suetudinarie et secundum extrinsecum apparatum sine Jhesu 20 crucifixi spiritu et caritate, per que splendent ypocrite et con- placent sibiipsis et ea talia valde sanctificantt), autenticant et ad necessitatem salutis eterne reponunt, eo quod sunt talia tra- diciones seniorum et mandata et doctrine hominum antiquorum. Ideo dicituru): „Post que abierunt patres eorum“, de quibus 25 dominusv) in ewangelio 5): „Quare vos transgredimini manda- tumw) deix) propter tradiciones vestras.“ Et infra6): „Ypocrite, 30 35 4) Nota diligenter hoc totale capitulum E. a) ita B (rubr.) EF (rubr.) GHI. Sequitur capitulum quintum H. Ca- pitulum tercium false A. b) ita AB (rubr.) EF (rubr.) GHI. c) post corr. e) dum (sic) B. f) sce- A. Poterit BFGH. d) om. EHI; heedem FG. i) De qua eciam lerata B. g) cum E; eam FGI. h) abicierit AB. k) in ewangelio Mat. XVIII. (sic) E, XXV° (sic) I. 1) om. EHI. EFGHI. m) pharisei et EFGHI. n) add. sup. lin. A. °) mentum (sic) AB. P) tuum ex toto corde [tuo FGIJ EFGHI. 4) om. EFGHI. r) amare corr. amore A. s) Acceperunt false EFGHI. t) sanctificant et EFGII. u) Ideo bene dominus per prophetam dicit EFGHI. v) eciam Salvator w) mandata EH. X) domini FGHI. EFGHI. II. 4. 1) Amos II. 4. 2) Matth. XXIII. 23. 3) Amos II. 4. 4) Amos 5) Matth. XV. 3. 6) Matth. XV. 7 —9.
190 M. de Janow, Regulae V. et N. T., 1. I, c. 5. Capitulum quintuma). De divisione quatuor regularum et sufficiencia ipsarum sumpta ex alio, scilicet ex verbis propheteb). Poterinte) conformiter dividi in quatuor eciam heed) eedeme) 5 proposiciones predicte de ypocritarum descripcione ex et per illa quatuor sceleraf), de quibus Amos propheta, multa loquens in verbo domini, ait 1): „Super tribus sceleribus Juda et super quatuor non convertam eums), eo quod abiecerith) le- gem domini.“ De quai) dominus Jhesus in ewangeliok) 2): „Ve 10 vobis, scribe et1) phariseim) ypocrite, quin) decimatis mentam°) et anetum, et dereliquistis, que graviora sunt legis.“ Sequitur 3): „Et mandata eius non custodierunt“, que sunt: diliges dominum deum tuump), etc. et proximum tuum sicut teipsum, etc 1). Hec namque ypocrite mandata nequaquam inveniuntur custodire, 15 sui ipsius amorer) per cupiditatem preoccupati et captivi. Se- quitur valde ad propositum 4): „Deceperunts), inquit, eos ydola sua, post que abierunt patres eorum.“ Ydola hic designant si- mulachra iusticie et species sanctitatis et pietatis tantum con- suetudinarie et secundum extrinsecum apparatum sine Jhesu 20 crucifixi spiritu et caritate, per que splendent ypocrite et con- placent sibiipsis et ea talia valde sanctificantt), autenticant et ad necessitatem salutis eterne reponunt, eo quod sunt talia tra- diciones seniorum et mandata et doctrine hominum antiquorum. Ideo dicituru): „Post que abierunt patres eorum“, de quibus 25 dominusv) in ewangelio 5): „Quare vos transgredimini manda- tumw) deix) propter tradiciones vestras.“ Et infra6): „Ypocrite, 30 35 4) Nota diligenter hoc totale capitulum E. a) ita B (rubr.) EF (rubr.) GHI. Sequitur capitulum quintum H. Ca- pitulum tercium false A. b) ita AB (rubr.) EF (rubr.) GHI. c) post corr. e) dum (sic) B. f) sce- A. Poterit BFGH. d) om. EHI; heedem FG. i) De qua eciam lerata B. g) cum E; eam FGI. h) abicierit AB. k) in ewangelio Mat. XVIII. (sic) E, XXV° (sic) I. 1) om. EHI. EFGHI. m) pharisei et EFGHI. n) add. sup. lin. A. °) mentum (sic) AB. P) tuum ex toto corde [tuo FGIJ EFGHI. 4) om. EFGHI. r) amare corr. amore A. s) Acceperunt false EFGHI. t) sanctificant et EFGII. u) Ideo bene dominus per prophetam dicit EFGHI. v) eciam Salvator w) mandata EH. X) domini FGHI. EFGHI. II. 4. 1) Amos II. 4. 2) Matth. XXIII. 23. 3) Amos II. 4. 4) Amos 5) Matth. XV. 3. 6) Matth. XV. 7 —9.
Strana 191
De sufficientia 4°r reg. pro hypocrisi ex verbis prophetae. 191 bene prophetavit de vobis Ysaias, dicens: Populus hic labiis me honorat, cor autem eorum longe est a me. Frustra autem colunt me, docentes mandata et doctrinas hominum.“ Sequitura) in propheta 1): „Super tribus sceleribus Israel et super quatuor non convertam eum, eo quod vendideritb) argento iustum et pauperes pro calciamentisc); et filius ac pater eius ieruntd) ad puellam, ut violarent nomen sanctum meum“, etc., que secun- tur ibidem in prophetae). Quatuor itaque scelera ista, quantum est ad propositum: Superbia ypocritarum est, qua amant seipsos et compla- 10 cent sibi. Et ista est inicium omnis peccati ipsorum secundum decretum sapientis f)2); et hoc wlt predicta prima proposicio seu regula, que dicit: christianum placere sibi ipsi et inflari, eo quod est habiliors) ex suis naturalibus, eciam in illish), que sunt religionisi) christiane, vel ex propriis studiis acquisitis. Secundum est avaricia ypocritarum, de qua Job XXVII 3): „Que est enim spes ypocrite, si avare rapiat et non liberetk) deus animam eius?“ Et istud notat 1) proposicio secunda, que sicm) ait: christianum post confessionem Jhesu in hoc mundo et ab hoc mundo amare ea, que sunt huius 20 mundi et complacere sibi in habundancia diviciarum et honore. Tercium peccatum") est inprobitas circa ea, que sunt fidei Christi; de qua apostolus ad°) Ro. 1°4): „Quia cum con- gnovissent deum, non sicut deum glorificaverunt“, subaudis in Christo Jhesu crucifixo, „aut gracias egerunt, sed evanuerunt p) 25 in cogitacionibus suis et obscuratum est cor insipiens eorum: dicentes enim se1) sapientes, stulti facti sunt“ [f. 40b. Et hoc innuit proposicio assumptar) tercia, que ait: cupide amares) se in illist), que sunt proprie propria Jhesu crucifixi et per ea sibi placere superu) alios et7) gloriari. Quartum scelus w) ypocritarum est effusio ipsorum ad carnalia abalienacioque retrorsum et in eo suum confirmare 30 b) vendiderint EFGHI. a) Et sequitur plus EFGHI. c) calcea- e) Hoc est Amos add. E. f) sapientum E. mentis I. d) hierunt F. g) post corr. A ; abilior EFGHI. h) hiis EFGHI. i) in religionis false AB. 35 k) liberat B. 1) om. G. m) om. FGHI. n) om. EFGHI. °) ita FGHI ; om. cet. cod. P) evanaverunt AB. q) se esse EF. r) assump- t) hiis E. tarum corr. assumpta A. s) avare corr. amare A; avare B. 1) et super EFGHI. V) om. EFGHI. w) om. EFGHI. 2) Cf. Eccli. X. 15. 3) Job XXVII. 8. 4) Roman. I. 21. 40 1) Amos II. 6—7.
De sufficientia 4°r reg. pro hypocrisi ex verbis prophetae. 191 bene prophetavit de vobis Ysaias, dicens: Populus hic labiis me honorat, cor autem eorum longe est a me. Frustra autem colunt me, docentes mandata et doctrinas hominum.“ Sequitura) in propheta 1): „Super tribus sceleribus Israel et super quatuor non convertam eum, eo quod vendideritb) argento iustum et pauperes pro calciamentisc); et filius ac pater eius ieruntd) ad puellam, ut violarent nomen sanctum meum“, etc., que secun- tur ibidem in prophetae). Quatuor itaque scelera ista, quantum est ad propositum: Superbia ypocritarum est, qua amant seipsos et compla- 10 cent sibi. Et ista est inicium omnis peccati ipsorum secundum decretum sapientis f)2); et hoc wlt predicta prima proposicio seu regula, que dicit: christianum placere sibi ipsi et inflari, eo quod est habiliors) ex suis naturalibus, eciam in illish), que sunt religionisi) christiane, vel ex propriis studiis acquisitis. Secundum est avaricia ypocritarum, de qua Job XXVII 3): „Que est enim spes ypocrite, si avare rapiat et non liberetk) deus animam eius?“ Et istud notat 1) proposicio secunda, que sicm) ait: christianum post confessionem Jhesu in hoc mundo et ab hoc mundo amare ea, que sunt huius 20 mundi et complacere sibi in habundancia diviciarum et honore. Tercium peccatum") est inprobitas circa ea, que sunt fidei Christi; de qua apostolus ad°) Ro. 1°4): „Quia cum con- gnovissent deum, non sicut deum glorificaverunt“, subaudis in Christo Jhesu crucifixo, „aut gracias egerunt, sed evanuerunt p) 25 in cogitacionibus suis et obscuratum est cor insipiens eorum: dicentes enim se1) sapientes, stulti facti sunt“ [f. 40b. Et hoc innuit proposicio assumptar) tercia, que ait: cupide amares) se in illist), que sunt proprie propria Jhesu crucifixi et per ea sibi placere superu) alios et7) gloriari. Quartum scelus w) ypocritarum est effusio ipsorum ad carnalia abalienacioque retrorsum et in eo suum confirmare 30 b) vendiderint EFGHI. a) Et sequitur plus EFGHI. c) calcea- e) Hoc est Amos add. E. f) sapientum E. mentis I. d) hierunt F. g) post corr. A ; abilior EFGHI. h) hiis EFGHI. i) in religionis false AB. 35 k) liberat B. 1) om. G. m) om. FGHI. n) om. EFGHI. °) ita FGHI ; om. cet. cod. P) evanaverunt AB. q) se esse EF. r) assump- t) hiis E. tarum corr. assumpta A. s) avare corr. amare A; avare B. 1) et super EFGHI. V) om. EFGHI. w) om. EFGHI. 2) Cf. Eccli. X. 15. 3) Job XXVII. 8. 4) Roman. I. 21. 40 1) Amos II. 6—7.
Strana 192
192 M. de Janow, Regulae V. et N. T., 1. Il, c. 5. 15 25 sermonem, decipientes populum christianum et dicentes 1): „Pax, pax“, id est pax in carne, pax in amicicia mundi, „ubi non est pax“, — hoc ipsum precipuum habentes in suis studiis, ut ho- minibus placeant propter pacem et commodum sue vite. Ideo curant loqui sic, uta) omnibusb) placeant et nemini displiceant. De quibus dominus ine) Jere. XXIII. dicit2): „Dicunt hiis, qui blas- phemant me: Locutus est dominus: Pax vobis erit. Et omnid) qui ambulat in pravitate cordis sui: Non veniet super vos ma- lum. Quis enim affuit ine) consilio domini et vidit et audivit 10 sermonem eius?“ Et apostolus Ro. XVI. e.) 3): „Huiusmodi enim Christo non serviunt, sed suo ventri, et per dulces sermones et benedicciones seducunt corda innocencium.“ Et ita secundum prophetam 4), ubi supra, „vendunt iustum argento“ ad peccan- dum, argento, id est notabili lucro pecunalis), aut argento, id est eloquencia sua beneh) sonante et suasibili veli) suavi re- solvunt a timore dei et rigida disciplinak). „Et pauperem pro- calciamentis“1) 5), id est pro parvis lucris suis, que cupide extrahunt eciam a pauperibus orphanis et viduis. Et hoc con- cludit proposicio quarta predictarum, que dicit: christianum 20 post spiritualium assumpcionem ponere se ad inquirendum com- modum vite presentis et pacem primumm), et post hoc Jhesum") deservire ex sola consuetudine, cum animo dupplicato per ad- invenciones°) religionis christiane et sub nomine Christi Jhesu dulciter labores pauperum plebis extrahendo varieque de hu- milibus Christi et sibi subiectis negociando suos questus. Ideo de talibus subditur 6): „Et conterunt super pulverem terre ca- pita pauperum et viam humilium declinaverunt.“ Pulvis terre! sunt bona terrenaq), sicutr) scriptum est 7): „Misit eis sicut pul- verem carnis“s), aut pulvis sunt nostra carnalia seu caro nostra“. 30 35 a) sicud false GH. b) hominibus EFGHI. c) om. E. d) om. E. e) om. EFGHI. f) Ro. XVI. e. ABE; ad Rom. nono FGH ; ad Rom. h) om. EFGHI. VIII° I. 8) peccuniali FGHI. k) disci- i) aut H. plina applicant ad subieccionem episcoporum aut [vel F prelatorum, dicen tes eis in omnibus obedire add. EFGHI. 1) calceamentis GI. m) ita n) ita EFGHI; Jhesu Jhesu AB. 9) ita AB ; FGHI ; primum est ABE. inadvenciones EFGHI. P) om. E. r) Nam sicut I. 1) terre I. s) carnis H; carens (sic) I; carnes biblia. 1) Cf. Jerem. VI. 14. 2) Jerem. XXIII. 17—18. 3) Rom. XVI. 18. 4) Amos II. 6. 5) Amos II.6. 8) Amos II. 7. 7) Psalm. LXXVII. 27.
192 M. de Janow, Regulae V. et N. T., 1. Il, c. 5. 15 25 sermonem, decipientes populum christianum et dicentes 1): „Pax, pax“, id est pax in carne, pax in amicicia mundi, „ubi non est pax“, — hoc ipsum precipuum habentes in suis studiis, ut ho- minibus placeant propter pacem et commodum sue vite. Ideo curant loqui sic, uta) omnibusb) placeant et nemini displiceant. De quibus dominus ine) Jere. XXIII. dicit2): „Dicunt hiis, qui blas- phemant me: Locutus est dominus: Pax vobis erit. Et omnid) qui ambulat in pravitate cordis sui: Non veniet super vos ma- lum. Quis enim affuit ine) consilio domini et vidit et audivit 10 sermonem eius?“ Et apostolus Ro. XVI. e.) 3): „Huiusmodi enim Christo non serviunt, sed suo ventri, et per dulces sermones et benedicciones seducunt corda innocencium.“ Et ita secundum prophetam 4), ubi supra, „vendunt iustum argento“ ad peccan- dum, argento, id est notabili lucro pecunalis), aut argento, id est eloquencia sua beneh) sonante et suasibili veli) suavi re- solvunt a timore dei et rigida disciplinak). „Et pauperem pro- calciamentis“1) 5), id est pro parvis lucris suis, que cupide extrahunt eciam a pauperibus orphanis et viduis. Et hoc con- cludit proposicio quarta predictarum, que dicit: christianum 20 post spiritualium assumpcionem ponere se ad inquirendum com- modum vite presentis et pacem primumm), et post hoc Jhesum") deservire ex sola consuetudine, cum animo dupplicato per ad- invenciones°) religionis christiane et sub nomine Christi Jhesu dulciter labores pauperum plebis extrahendo varieque de hu- milibus Christi et sibi subiectis negociando suos questus. Ideo de talibus subditur 6): „Et conterunt super pulverem terre ca- pita pauperum et viam humilium declinaverunt.“ Pulvis terre! sunt bona terrenaq), sicutr) scriptum est 7): „Misit eis sicut pul- verem carnis“s), aut pulvis sunt nostra carnalia seu caro nostra“. 30 35 a) sicud false GH. b) hominibus EFGHI. c) om. E. d) om. E. e) om. EFGHI. f) Ro. XVI. e. ABE; ad Rom. nono FGH ; ad Rom. h) om. EFGHI. VIII° I. 8) peccuniali FGHI. k) disci- i) aut H. plina applicant ad subieccionem episcoporum aut [vel F prelatorum, dicen tes eis in omnibus obedire add. EFGHI. 1) calceamentis GI. m) ita n) ita EFGHI; Jhesu Jhesu AB. 9) ita AB ; FGHI ; primum est ABE. inadvenciones EFGHI. P) om. E. r) Nam sicut I. 1) terre I. s) carnis H; carens (sic) I; carnes biblia. 1) Cf. Jerem. VI. 14. 2) Jerem. XXIII. 17—18. 3) Rom. XVI. 18. 4) Amos II. 6. 5) Amos II.6. 8) Amos II. 7. 7) Psalm. LXXVII. 27.
Strana 193
De quarto et summo scelere hypocritarum. 193 Unde dicitur Gen.a) 1): „Loquar ad dominum deum, cum sim pulvis et cinis.“ Et alibi 2): „Quid superbis pulvis et cinis?“ Ca- pita pauperum sunt mentes simplicium aut fides ipsorum, sicut dictum est 3): „Tu autem, cum ieiunas, unge caput tuum oleo." „Israel“ 4), id est viri spirituales ypocrite, qui, quamvis a spiritu inceperunt, in carne consumant, et per hoc reprobi factib) circa fidem; inquirentes sibi pacem et commodum sue vite, ante- ponunt et magis appreciante) suam carnem, ymmo sua bona temporalia, quam fidem simplicium et salutem animarum. Et idcirco parcunt suis diviciis et non parcunt laboribus pauperum, 10 et per consequens conterunt mentes pauperum et ledunt fidem simpliciumd). Parcunt carni sue et querunt commodum eidem et pro eo sollicitant pauperes nimis, et sic conterunt quasi in molaribus anxia corda eorum. Hii sunt, qui „devorant plebem Christi sicut escam panis“5). Isti sunt, qui „alligant onera in- portabilia super humeros hominum simpliciume), digito autem suo nolunt ea movere“6), eo quod „conterunt capita pauperum" verbisf) magnificis, minis et increpacionibus. Sed parcunt pul- veri carnis sue et ita viam artam, que ducit ad vitam humilium plebeiorum, qui ipsis obediunt et secuntur, declinants) ad viam 20 latam, que ducit ad perdicionem, id est de disciplina Christi Jhesu et de veritate deducunt eos ad amorem huius mundi et inquisicionem lucrorum huius carnis. Et idcirco notandum et admirabile dicitur in verbo dei 7): „Super tribus sceleribus Juda, inquit dominus, et super quatuor 25 non convertam eum“, etc.h), ita quod quatuor ponit condistincte a tribusi) et singulariter seorsum ipsorum iudicium [f. 41a] facit et ulcionem, ad innuendum ipsiusk) quarte specieiscelus esse singulariterl) grave nimis et ferem) inexpiabilen) et non convertibile ad penitenciam. Quod quidem appli- 30 cando ad propositum potest sic exponi: quoniam, quamvis mag- 5 15 a) Gen. (lacuna) A; sicut scripsum est [in EG] Gen. EFGHI. b) facti d) pauperum simplicium EFGHI. sunt EFGHI. c) appreciantur I. e) et add. ABFGI; om. EH. 1) minis (sic) E. 8) declinent false GI. h) om. I. i) quatuor distincte ponam, a quibus E; quatuor ponit distincte a tribus 35 n) ex- m) fore EFGHI. FGHI. k) om. I. 1) sinceriter (sic) E. piabile false I. 1) Gen. XVIII. 27. 2) Eccli. X. 9: „Quid superbit terra et cinis?“ 3) Matth. VI. 17. 5) Cf. Psalm. XIII. 4. 4) Amos II. 6. 6) Cf. Matth. XXIII. 4. 7) Amos I. 3. KYBAL: M. de Janow Regulae, I. 40 13
De quarto et summo scelere hypocritarum. 193 Unde dicitur Gen.a) 1): „Loquar ad dominum deum, cum sim pulvis et cinis.“ Et alibi 2): „Quid superbis pulvis et cinis?“ Ca- pita pauperum sunt mentes simplicium aut fides ipsorum, sicut dictum est 3): „Tu autem, cum ieiunas, unge caput tuum oleo." „Israel“ 4), id est viri spirituales ypocrite, qui, quamvis a spiritu inceperunt, in carne consumant, et per hoc reprobi factib) circa fidem; inquirentes sibi pacem et commodum sue vite, ante- ponunt et magis appreciante) suam carnem, ymmo sua bona temporalia, quam fidem simplicium et salutem animarum. Et idcirco parcunt suis diviciis et non parcunt laboribus pauperum, 10 et per consequens conterunt mentes pauperum et ledunt fidem simpliciumd). Parcunt carni sue et querunt commodum eidem et pro eo sollicitant pauperes nimis, et sic conterunt quasi in molaribus anxia corda eorum. Hii sunt, qui „devorant plebem Christi sicut escam panis“5). Isti sunt, qui „alligant onera in- portabilia super humeros hominum simpliciume), digito autem suo nolunt ea movere“6), eo quod „conterunt capita pauperum" verbisf) magnificis, minis et increpacionibus. Sed parcunt pul- veri carnis sue et ita viam artam, que ducit ad vitam humilium plebeiorum, qui ipsis obediunt et secuntur, declinants) ad viam 20 latam, que ducit ad perdicionem, id est de disciplina Christi Jhesu et de veritate deducunt eos ad amorem huius mundi et inquisicionem lucrorum huius carnis. Et idcirco notandum et admirabile dicitur in verbo dei 7): „Super tribus sceleribus Juda, inquit dominus, et super quatuor 25 non convertam eum“, etc.h), ita quod quatuor ponit condistincte a tribusi) et singulariter seorsum ipsorum iudicium [f. 41a] facit et ulcionem, ad innuendum ipsiusk) quarte specieiscelus esse singulariterl) grave nimis et ferem) inexpiabilen) et non convertibile ad penitenciam. Quod quidem appli- 30 cando ad propositum potest sic exponi: quoniam, quamvis mag- 5 15 a) Gen. (lacuna) A; sicut scripsum est [in EG] Gen. EFGHI. b) facti d) pauperum simplicium EFGHI. sunt EFGHI. c) appreciantur I. e) et add. ABFGI; om. EH. 1) minis (sic) E. 8) declinent false GI. h) om. I. i) quatuor distincte ponam, a quibus E; quatuor ponit distincte a tribus 35 n) ex- m) fore EFGHI. FGHI. k) om. I. 1) sinceriter (sic) E. piabile false I. 1) Gen. XVIII. 27. 2) Eccli. X. 9: „Quid superbit terra et cinis?“ 3) Matth. VI. 17. 5) Cf. Psalm. XIII. 4. 4) Amos II. 6. 6) Cf. Matth. XXIII. 4. 7) Amos I. 3. KYBAL: M. de Janow Regulae, I. 40 13
Strana 194
194 M. de Janow, Regulae V. et N. T., 1. II, c. 5. num quippe est scelus amor sui cupidus, et inde superbiaa) in sacerdotibus et religiosis ypocritis; magna insuper iniquitas in eisdem est amor huiusb) mundi, et inde ipsorum avaricia; item magnum peccatum ipsorum est abusus et inprobitas circa spiri- tualia et ea, que inmediacius sunt Jesu Christi, et raro vel dif- ficile ista in eisdem sacerdotibus et clericis convertibiliac) et in- ducibilia ad penitendumd) : tamen quartum predictorum in ypo- critis, quod ex aliis tribus sceleribus conflatur et redundat, est omnium maius et gravius ecclesie sanctorume) et pene inex- piabile et non convertibile perf) penitenciam, quia dampnum et perdicio multorums) irrecuperabilis ulla viah). Et est illud, quod i) cum clerici et sacerdotes et mo- nachi seculi presentis ypocrite suntk) amici sue carnis, amici huius mundi, et mortui ac inhabiles1) circa ea, que sunt 15 fidei Jhesu Christi, tamen cum hoc arbitrantur se bene stare et commendant talem statum ipsorum quasi viam eterne salutis, et expresse inquirentes et ducentes pacem et commodum vite temporalis prius et principaliter, ut dicitur in regula, cum hoc nonm) nisi boni sacerdotes et boni christiani volunt predicari 20 et haberi, et quod sic cum amicicia huius mundi et concordia cum propria voluntate bene potest deus 11) promoveri et Christo Jhesu digne servire, dum ea rite fiant, que sunt consuetudinis et observanciarum fidei et religionis christiane, sicut declarat quarta regula predictarum. Nam per illam commixtionem 25 et copulacionem°), puta vite huius seculi et vite Jhesu cru- cifixi, vel amicicie huius mundi cum amicicia Jhesu Christi, vel cupiditatis cum?) simulata caritate, splendidam in facie et colo- ratam atque cum defensione armatam in nimia multitudine car- nalium clericorum et sacerdotum, induxit in ecclesiam Jhesu ha- bundanciam iniquitatis et refrigerium caritatis (). Exinder) venit illa tribulacio maxima, cui nulla precessit nec neques) seque- turt) similis vel equalis sanctisu) dei et in veritate christia- 10 30 a) post corr. A. c) sunt convertibilia EFGHI. d) ad b) om. E. e) ellectorum I. f) ad EF ; ad corr. per G. g) mul- penitenciam FGI. i) om. B. h) ulla via BEFGHI; in illa A post corr. 35 torum et EFGHI. 1) ignobiles G. k) ita FGHI; sicut cet. cod. m) om. I. n) om. 6) complacenciam E. P) corr. ab edit.; vel omnes codices. BEFGHI. r) Et exinde EFGHI. q) et refrigerium caritatis om. B. s) nec ne- u) sancti corr. t) sequitur E. que AFI; neque BGH ; nec umquam E. 40 sanctis A in m.; sancti B.
194 M. de Janow, Regulae V. et N. T., 1. II, c. 5. num quippe est scelus amor sui cupidus, et inde superbiaa) in sacerdotibus et religiosis ypocritis; magna insuper iniquitas in eisdem est amor huiusb) mundi, et inde ipsorum avaricia; item magnum peccatum ipsorum est abusus et inprobitas circa spiri- tualia et ea, que inmediacius sunt Jesu Christi, et raro vel dif- ficile ista in eisdem sacerdotibus et clericis convertibiliac) et in- ducibilia ad penitendumd) : tamen quartum predictorum in ypo- critis, quod ex aliis tribus sceleribus conflatur et redundat, est omnium maius et gravius ecclesie sanctorume) et pene inex- piabile et non convertibile perf) penitenciam, quia dampnum et perdicio multorums) irrecuperabilis ulla viah). Et est illud, quod i) cum clerici et sacerdotes et mo- nachi seculi presentis ypocrite suntk) amici sue carnis, amici huius mundi, et mortui ac inhabiles1) circa ea, que sunt 15 fidei Jhesu Christi, tamen cum hoc arbitrantur se bene stare et commendant talem statum ipsorum quasi viam eterne salutis, et expresse inquirentes et ducentes pacem et commodum vite temporalis prius et principaliter, ut dicitur in regula, cum hoc nonm) nisi boni sacerdotes et boni christiani volunt predicari 20 et haberi, et quod sic cum amicicia huius mundi et concordia cum propria voluntate bene potest deus 11) promoveri et Christo Jhesu digne servire, dum ea rite fiant, que sunt consuetudinis et observanciarum fidei et religionis christiane, sicut declarat quarta regula predictarum. Nam per illam commixtionem 25 et copulacionem°), puta vite huius seculi et vite Jhesu cru- cifixi, vel amicicie huius mundi cum amicicia Jhesu Christi, vel cupiditatis cum?) simulata caritate, splendidam in facie et colo- ratam atque cum defensione armatam in nimia multitudine car- nalium clericorum et sacerdotum, induxit in ecclesiam Jhesu ha- bundanciam iniquitatis et refrigerium caritatis (). Exinder) venit illa tribulacio maxima, cui nulla precessit nec neques) seque- turt) similis vel equalis sanctisu) dei et in veritate christia- 10 30 a) post corr. A. c) sunt convertibilia EFGHI. d) ad b) om. E. e) ellectorum I. f) ad EF ; ad corr. per G. g) mul- penitenciam FGI. i) om. B. h) ulla via BEFGHI; in illa A post corr. 35 torum et EFGHI. 1) ignobiles G. k) ita FGHI; sicut cet. cod. m) om. I. n) om. 6) complacenciam E. P) corr. ab edit.; vel omnes codices. BEFGHI. r) Et exinde EFGHI. q) et refrigerium caritatis om. B. s) nec ne- u) sancti corr. t) sequitur E. que AFI; neque BGH ; nec umquam E. 40 sanctis A in m.; sancti B.
Strana 195
De quarto et summo scelere hypocritarum. 195 nis 1). Et per hoc factus est et fit hodiea) error sic subtilis et facciosusb) perc) operacionem Sathane sic introductus, ut, si fieri posset, eciam electi deid) in errorem Jhesue) inducantur 2). De quo multa inferius comportata sunt in dicendisf) 3). Nam per talem modum factum est a Sathana, ut per mul- titudinem conspissatams) et latam nimis et diffusam per uni- versam ecclesiam, multitudinem inquam sacerdotum, doctorumh) et religiosorum carnalium vel sine spiritu Jhesu, in cupiditate et amicicia huius mundi prorsus concordem et similem et omni speciei) virtutum et simulachris religionis et sanctitatis chri- 10 stiane et omni sapiencia et sciencia formatam et ditatam, factum est dico, quod infinita milia milium christianorum sim- plicium sunt seducta ad amiciciam huius mundi et ad terrena principalibus studiis amanda et inquirenda, ut in Apo- kalypsi 4) scriptum est, quod draco cauda sua detraxit in terram 15 terciam partem stellarum. Princeps autem bonorum, ipse est caput. Sacerdos autem et propheta, ipse est cauda. Quapropter illa seduccio vel detraccio facta est ita diserte et siccine sapidek) et colorate, ac si iam sic oporteret vivere, et non aliter, cu- pientes salvari christianos, et quod optime sic Christo Jhesu 20 potest serviri et complaceri, puta cum statu proprie concupis- cencie et proprie voluntatis. Nam cum felicitas huius mundi ita placeat carni et sanguini, et concupiscencia ita fortiter alli- ciat1), ut notum est, si igitur illa possit bene haberi, etm) cum salute anime fuerit cuiquam persuasum, quis queson) sanctus 25 est, qui hoc non acceptet, qui non seducatur a meretrice ita compta et veluti honesta°) et propria uxorp) transformata? Hoc itaque peccatum quartum1) resultans ex tribus primis ypocritarum [f. 41b] modernorum est vel potest congrue intelligi ipsum esse, de quo dicit hic dominus in prophetar) 5): „Super 30 5 13) Seducti E. a) cottidie B; et fit hodie om. EFGHI. c) et per I. b) ficciosus E. d) Jhesu FGI. e) om. EFGI. f) dicendo I. g) conspissatam — h) doctorum ypocritarum FGHI. i) omnem spe- multitudinem om. B. ciem false E. k) sapite I. 1) alliciet GI. m) ita EFGHI ; om. AB. n) queso (qo) AB ; homo EFGHI. °) comparata et veluti honesta B; com- r) propheta Amos P) uxore FGHI. q) om. FGHI. posita, honesta E. EFGHI. 35 1) Cf. Matth. XXIV. 21. 2) Cf. Matth. XXIV. 24. 4) Apoc. XII. 4. tr. 6: „De abhominatione in loco sancto.“ 3) Cf. l. III. 5) Amos II. 4. 40 13
De quarto et summo scelere hypocritarum. 195 nis 1). Et per hoc factus est et fit hodiea) error sic subtilis et facciosusb) perc) operacionem Sathane sic introductus, ut, si fieri posset, eciam electi deid) in errorem Jhesue) inducantur 2). De quo multa inferius comportata sunt in dicendisf) 3). Nam per talem modum factum est a Sathana, ut per mul- titudinem conspissatams) et latam nimis et diffusam per uni- versam ecclesiam, multitudinem inquam sacerdotum, doctorumh) et religiosorum carnalium vel sine spiritu Jhesu, in cupiditate et amicicia huius mundi prorsus concordem et similem et omni speciei) virtutum et simulachris religionis et sanctitatis chri- 10 stiane et omni sapiencia et sciencia formatam et ditatam, factum est dico, quod infinita milia milium christianorum sim- plicium sunt seducta ad amiciciam huius mundi et ad terrena principalibus studiis amanda et inquirenda, ut in Apo- kalypsi 4) scriptum est, quod draco cauda sua detraxit in terram 15 terciam partem stellarum. Princeps autem bonorum, ipse est caput. Sacerdos autem et propheta, ipse est cauda. Quapropter illa seduccio vel detraccio facta est ita diserte et siccine sapidek) et colorate, ac si iam sic oporteret vivere, et non aliter, cu- pientes salvari christianos, et quod optime sic Christo Jhesu 20 potest serviri et complaceri, puta cum statu proprie concupis- cencie et proprie voluntatis. Nam cum felicitas huius mundi ita placeat carni et sanguini, et concupiscencia ita fortiter alli- ciat1), ut notum est, si igitur illa possit bene haberi, etm) cum salute anime fuerit cuiquam persuasum, quis queson) sanctus 25 est, qui hoc non acceptet, qui non seducatur a meretrice ita compta et veluti honesta°) et propria uxorp) transformata? Hoc itaque peccatum quartum1) resultans ex tribus primis ypocritarum [f. 41b] modernorum est vel potest congrue intelligi ipsum esse, de quo dicit hic dominus in prophetar) 5): „Super 30 5 13) Seducti E. a) cottidie B; et fit hodie om. EFGHI. c) et per I. b) ficciosus E. d) Jhesu FGI. e) om. EFGI. f) dicendo I. g) conspissatam — h) doctorum ypocritarum FGHI. i) omnem spe- multitudinem om. B. ciem false E. k) sapite I. 1) alliciet GI. m) ita EFGHI ; om. AB. n) queso (qo) AB ; homo EFGHI. °) comparata et veluti honesta B; com- r) propheta Amos P) uxore FGHI. q) om. FGHI. posita, honesta E. EFGHI. 35 1) Cf. Matth. XXIV. 21. 2) Cf. Matth. XXIV. 24. 4) Apoc. XII. 4. tr. 6: „De abhominatione in loco sancto.“ 3) Cf. l. III. 5) Amos II. 4. 40 13
Strana 196
196 M. de Janow, Regulae V. et N. T., 1. 11, c. 5 et 6. 5 15 tribus sceleribusa) Juda et super quatuor non convertam eum." Etenim quomodo a tali scelere possit Juda converti, cum com- placeat sibi ipsi in eo et ipsum iudicat licitum esse et bonum. quod si forte talibus yppocritis peccatum ipsorum esse mon- straretur et sic ad penitenciam inducerenturb)? Per hoc namque magnum ve incumbit omnibus talibus, per quos scandalum" venit, quoniam, etsid) sacerdos vel doctor de suo peccato digne agate) penitenciam et ipsum diluatf) per contricionem et satis- faccionem, hoc tamen, quod multos per suum scelus offendit« 10 parvulos et prostituith), nimis difficulter et raro potesti) con- verti ink) bonum et expiaril). Quamm) ob rem ex necessitate adiunxit dominus, dicens 1) „Expedit magis tali, ut mola asi- naria suspenderetur in collo eius et demergereturn) in profun- dum maris, quam scandalizasset unum ex hiis pusillis“, etc.°) Quod plano sensu et morali beatus Jeronimus 2) exposuit, quod utilius esset cuilibet tali clerico vel sacerdoti carnali, quod non esset natus sacerdos vel huiusmodi spiritualis, sed magis ut subditus laboribus et curis huius seculi esset inmersus ne- gociis huius mundi. Sequitur ulterius in propheta: 20 Capitulum sextum.p) De sedula et apparente ypocritarum negociacione questuum et amicicie huius mundis). „Filiusr) et pater eius ierunt ad puellam, ut violarent no- 25 men sanctum meum“3). Pro quo hic est notandum de huius- modis) ypocritis, quod quamvis ipsi amici huius mundi obt comodum suum conteruntu) capita pauperum, ut parcant sue a) celeribus A et cet. cod. b) reducerentur EFGHI. c) scandu- 1) diluant EFGHI. lum A. d) contin. D I. 2. e) agant EFGHI. i) possunt EFGHI. 30 g) offenderunt EFGHI. h) prostituerunt EFGHI. k) ad EFGHI. 1) post hanc vocem D 1. 2. contin.: Ypocrite sunt homines oc., v. infra p. 200, lin. 1. m) Ideo adiunxit oc. EFGHI, cet. om. n) in- mergeretur E; dimergeretur F. o) om. EFGHI. P) ita B (rubr.) EF (rubr.) 1) ita om- GI. Sequitur capitulum sextum H. Capitulum quartum false A. t) ad E. s) huius (sic) H. 35 nes cod. r) Filius eius et pater ierunt E. u) contenunt corr. conterunt A. 1) Matth. XVIII. 6. 2) Cf. S. Hieronymi Comment. in evang. Matth., 3) Amos II. 7. l. III, c. 18, ap. Migne, PL, t. 26, p. 129.
196 M. de Janow, Regulae V. et N. T., 1. 11, c. 5 et 6. 5 15 tribus sceleribusa) Juda et super quatuor non convertam eum." Etenim quomodo a tali scelere possit Juda converti, cum com- placeat sibi ipsi in eo et ipsum iudicat licitum esse et bonum. quod si forte talibus yppocritis peccatum ipsorum esse mon- straretur et sic ad penitenciam inducerenturb)? Per hoc namque magnum ve incumbit omnibus talibus, per quos scandalum" venit, quoniam, etsid) sacerdos vel doctor de suo peccato digne agate) penitenciam et ipsum diluatf) per contricionem et satis- faccionem, hoc tamen, quod multos per suum scelus offendit« 10 parvulos et prostituith), nimis difficulter et raro potesti) con- verti ink) bonum et expiaril). Quamm) ob rem ex necessitate adiunxit dominus, dicens 1) „Expedit magis tali, ut mola asi- naria suspenderetur in collo eius et demergereturn) in profun- dum maris, quam scandalizasset unum ex hiis pusillis“, etc.°) Quod plano sensu et morali beatus Jeronimus 2) exposuit, quod utilius esset cuilibet tali clerico vel sacerdoti carnali, quod non esset natus sacerdos vel huiusmodi spiritualis, sed magis ut subditus laboribus et curis huius seculi esset inmersus ne- gociis huius mundi. Sequitur ulterius in propheta: 20 Capitulum sextum.p) De sedula et apparente ypocritarum negociacione questuum et amicicie huius mundis). „Filiusr) et pater eius ierunt ad puellam, ut violarent no- 25 men sanctum meum“3). Pro quo hic est notandum de huius- modis) ypocritis, quod quamvis ipsi amici huius mundi obt comodum suum conteruntu) capita pauperum, ut parcant sue a) celeribus A et cet. cod. b) reducerentur EFGHI. c) scandu- 1) diluant EFGHI. lum A. d) contin. D I. 2. e) agant EFGHI. i) possunt EFGHI. 30 g) offenderunt EFGHI. h) prostituerunt EFGHI. k) ad EFGHI. 1) post hanc vocem D 1. 2. contin.: Ypocrite sunt homines oc., v. infra p. 200, lin. 1. m) Ideo adiunxit oc. EFGHI, cet. om. n) in- mergeretur E; dimergeretur F. o) om. EFGHI. P) ita B (rubr.) EF (rubr.) 1) ita om- GI. Sequitur capitulum sextum H. Capitulum quartum false A. t) ad E. s) huius (sic) H. 35 nes cod. r) Filius eius et pater ierunt E. u) contenunt corr. conterunt A. 1) Matth. XVIII. 6. 2) Cf. S. Hieronymi Comment. in evang. Matth., 3) Amos II. 7. l. III, c. 18, ap. Migne, PL, t. 26, p. 129.
Strana 197
De hypocritarum negotiatione amicitiae huius mundi. 197 carni, ut paulo ante de ipsisa) dicebatur, suntque pauperibus duri et humilibus sibi subiectisb), in quibus exercent potesta- tem suam, rigidam nimis, et correccionem, tamen magnatisc) et divitibus exhibent se affabiles et facetos, et maxime in hiis, que dei sunt, religiose se demonstrant et prudentes. Nam ubicumque visitant, si antiqui sunt, preferuntd) et osten- tant formam et gestus patris venerabilis et timendi, si iuniorese), tunc figuram filiif) dilectissimi et disciplinatis) extrinsecus pre- ter ea, que intrinsecus latent, aut quia omnibus omnia sciunt fieri, ut ab omnibus et amiciciam et questus lucrarentur. Et iamh) quibusdam exhibenturi) doctrina et imperio ut patres et doctores, aliis vero ostendunt se ut filii et discipuli obedientes. Hoc igitur sermo divinus notat, cumk) ait 1): „Et1) filius et pa- ter eius ierunt ad puellam, ut violarent nomen sanctum meum“, id est utm) corrumperent sanctitatem veritatis christiane, per quen) nomen Jhesu sanctificatur, id est sanctum et clarissimum ostenditur inter gentes, vel „ut violarent“, id est resolverent et in reprobum°) sensum ducerent „nomen sanctum meum“, id est virilem virtutem ex alto et sapienciam, que desursum est descendens 2), que sunt sanctum nomen domini, id est Christus 20 Jhesus, iuxta apostolum dicentem3): „Dicimus Christum Jhesum dei virtutem et dei sapienciam.“ Ex hoc namque dicitur in alio propheta4): „Propter vos nomen meum blasfematur inter gentes." Hoc eciam, quod diciturp): „pater et filius ierunt“, tangit illud, quod () alibi diciturr) 5): „A minores) usque ad maioremt) 25 omnes student avaricie.“ Ponitur eciam ad ostensionem abho- minacionis maxime. Nam si filius in domo facit inique, abho- minacio quidem magnau), ut visum est de filiis Heliv) sacerdo- tis w) 6). Sed si pater, id est senior, admittit iniquitatem in dei populo, maior est abhominacio utique coram oculis divine equi- 30 5 10 15 a) istis E. b) subditis E. c) magnatis AB: magnatibus cet. cod. d) prefuerunt false B. e) minores EF. f) filii A; om. B. g) discipuli nati (sic) E. h) Eciam EG. i) exhibetur (sic) A. k) ut E. 1) om. EF. m) om. AB. n) quem AB. 0) ita AB; proprium (sic) E; probum q) quod et I. r) dicitur FGI; inprobum H. P) ita AB, om. cet. cod. t) ita A ; minorem cet. cod. s) ita A ; maiore cet. cod. in Jeremia EFGHI. w) sacerdotis, ut patet in u) magna est EFGHI. v) Levi FGHI. libro Regum add. EFGHI. 35 1) Amos II. 7. 2) Cf. Jacobi III. 15. 3) I. Cor. I. 24. 4) Cf. Isaiae LII. 5. 5) Jerem. VI. 13. 6) Cf. I. Reg. passim. 40
De hypocritarum negotiatione amicitiae huius mundi. 197 carni, ut paulo ante de ipsisa) dicebatur, suntque pauperibus duri et humilibus sibi subiectisb), in quibus exercent potesta- tem suam, rigidam nimis, et correccionem, tamen magnatisc) et divitibus exhibent se affabiles et facetos, et maxime in hiis, que dei sunt, religiose se demonstrant et prudentes. Nam ubicumque visitant, si antiqui sunt, preferuntd) et osten- tant formam et gestus patris venerabilis et timendi, si iuniorese), tunc figuram filiif) dilectissimi et disciplinatis) extrinsecus pre- ter ea, que intrinsecus latent, aut quia omnibus omnia sciunt fieri, ut ab omnibus et amiciciam et questus lucrarentur. Et iamh) quibusdam exhibenturi) doctrina et imperio ut patres et doctores, aliis vero ostendunt se ut filii et discipuli obedientes. Hoc igitur sermo divinus notat, cumk) ait 1): „Et1) filius et pa- ter eius ierunt ad puellam, ut violarent nomen sanctum meum“, id est utm) corrumperent sanctitatem veritatis christiane, per quen) nomen Jhesu sanctificatur, id est sanctum et clarissimum ostenditur inter gentes, vel „ut violarent“, id est resolverent et in reprobum°) sensum ducerent „nomen sanctum meum“, id est virilem virtutem ex alto et sapienciam, que desursum est descendens 2), que sunt sanctum nomen domini, id est Christus 20 Jhesus, iuxta apostolum dicentem3): „Dicimus Christum Jhesum dei virtutem et dei sapienciam.“ Ex hoc namque dicitur in alio propheta4): „Propter vos nomen meum blasfematur inter gentes." Hoc eciam, quod diciturp): „pater et filius ierunt“, tangit illud, quod () alibi diciturr) 5): „A minores) usque ad maioremt) 25 omnes student avaricie.“ Ponitur eciam ad ostensionem abho- minacionis maxime. Nam si filius in domo facit inique, abho- minacio quidem magnau), ut visum est de filiis Heliv) sacerdo- tis w) 6). Sed si pater, id est senior, admittit iniquitatem in dei populo, maior est abhominacio utique coram oculis divine equi- 30 5 10 15 a) istis E. b) subditis E. c) magnatis AB: magnatibus cet. cod. d) prefuerunt false B. e) minores EF. f) filii A; om. B. g) discipuli nati (sic) E. h) Eciam EG. i) exhibetur (sic) A. k) ut E. 1) om. EF. m) om. AB. n) quem AB. 0) ita AB; proprium (sic) E; probum q) quod et I. r) dicitur FGI; inprobum H. P) ita AB, om. cet. cod. t) ita A ; minorem cet. cod. s) ita A ; maiore cet. cod. in Jeremia EFGHI. w) sacerdotis, ut patet in u) magna est EFGHI. v) Levi FGHI. libro Regum add. EFGHI. 35 1) Amos II. 7. 2) Cf. Jacobi III. 15. 3) I. Cor. I. 24. 4) Cf. Isaiae LII. 5. 5) Jerem. VI. 13. 6) Cf. I. Reg. passim. 40
Strana 198
198 M. de Janow, Regulae V. et N. T., 1. II, c. 6. 10 15 20 25 35 tatis, ut visum est in duobus senibus presbiteris eta) iudicibus in Babilone 1). Sed si filii iniquitatem in domo deib) faciunt, et patres ipsorume) acd) seniores non tantum pro eo non irascuntur, sed simul cum filiis suis, quos ine) id adduxerunt, 5 iniquitatem coram oculis divine maiestatis operantur, istaf) est abhominacio maxima. Sequitur: „ierunt ad puellam“, id est ad animas simpli- cium in fide et virgines, quod per Paulum expressius ponitur, cum diciturs) 2): „Ex hiis, qui devorant domos viduarum“, etc. Ita etenim huiusmodi sunt lucri [f. 42a] cupidi, quod non sunt contenti eos lucrifacere sibi, qui ad ipsosh) veniunt, sed erum- punti) et circumeunt marek) et aridam3). Circumeunt inquam ut canes civitatem et maxime ad puellam, id est ad plebes sim- plicium incontaminatorum in fide Christil). Sequitur: „utm) violarent nomen sanctum meum“. quoniam non veniunt tales in nomine suo; quoniam si venirent in no- mine suon) ad virginem desponsatam iam uni") viro et exhi- bitam Christo, forte non essent nec potirentur tam facile rebus mundi et honore. Sed quia veniunt ypocrite ad sanctas plebes in nomine Jhesu Christi et abhominabiliter sub nomine Christi Jhesu inquirunt, que sua sunt, vel negociacionem sue avaricie vel luxurie ac superbie, et omnia ista faciunt colorate per nomen et species sanctitatis et religionis christiane, propter quod dicit Christus Mt. XXIIII. 4): „Videte, ne quis vos?) se- ducat. Multi enim venientq) in nomine meo, dicentes, quia ego sum, et multos seducent.“ Hoc tamen est de more istorum, qui commodum inquirunt huius vite, quod puta propter suum commodum omnibus student amicis huius mundi complacere. 30 Et quia ipsi sunt de mundo, mundus ipsosr) diligit et audit et innititur eorum consiliis atque factis. Et ita multos nimis chri- stianos carnales confirmant in vita seculari et indigna domino Jhesu Christo. Propter quod ad eos de directo dominus per prophetam c) eorum EFGH ; om. I. d) et a) om. B. b) add. sup. lin. A. e) ad EFGHI. f) et ista EFGHI. EFGHI. g) dicitur EFGHI. h) eos EFGH. i) corrumpunt E. k) mare — Circumeunt om. B. 1) Jhesu Christi EFGHI. m) et false E. n) in nomine suo EFGHI ; om. cet. cod. °) unam false B. p) om. A. q) veniunt HI. r) eos B. 1) Cf. Daniel. XIII. 2) Lucae XX. 47. 4) Matth. XXIV. 4—5. 40 3) Cf. Matth. XXIII. 15.
198 M. de Janow, Regulae V. et N. T., 1. II, c. 6. 10 15 20 25 35 tatis, ut visum est in duobus senibus presbiteris eta) iudicibus in Babilone 1). Sed si filii iniquitatem in domo deib) faciunt, et patres ipsorume) acd) seniores non tantum pro eo non irascuntur, sed simul cum filiis suis, quos ine) id adduxerunt, 5 iniquitatem coram oculis divine maiestatis operantur, istaf) est abhominacio maxima. Sequitur: „ierunt ad puellam“, id est ad animas simpli- cium in fide et virgines, quod per Paulum expressius ponitur, cum diciturs) 2): „Ex hiis, qui devorant domos viduarum“, etc. Ita etenim huiusmodi sunt lucri [f. 42a] cupidi, quod non sunt contenti eos lucrifacere sibi, qui ad ipsosh) veniunt, sed erum- punti) et circumeunt marek) et aridam3). Circumeunt inquam ut canes civitatem et maxime ad puellam, id est ad plebes sim- plicium incontaminatorum in fide Christil). Sequitur: „utm) violarent nomen sanctum meum“. quoniam non veniunt tales in nomine suo; quoniam si venirent in no- mine suon) ad virginem desponsatam iam uni") viro et exhi- bitam Christo, forte non essent nec potirentur tam facile rebus mundi et honore. Sed quia veniunt ypocrite ad sanctas plebes in nomine Jhesu Christi et abhominabiliter sub nomine Christi Jhesu inquirunt, que sua sunt, vel negociacionem sue avaricie vel luxurie ac superbie, et omnia ista faciunt colorate per nomen et species sanctitatis et religionis christiane, propter quod dicit Christus Mt. XXIIII. 4): „Videte, ne quis vos?) se- ducat. Multi enim venientq) in nomine meo, dicentes, quia ego sum, et multos seducent.“ Hoc tamen est de more istorum, qui commodum inquirunt huius vite, quod puta propter suum commodum omnibus student amicis huius mundi complacere. 30 Et quia ipsi sunt de mundo, mundus ipsosr) diligit et audit et innititur eorum consiliis atque factis. Et ita multos nimis chri- stianos carnales confirmant in vita seculari et indigna domino Jhesu Christo. Propter quod ad eos de directo dominus per prophetam c) eorum EFGH ; om. I. d) et a) om. B. b) add. sup. lin. A. e) ad EFGHI. f) et ista EFGHI. EFGHI. g) dicitur EFGHI. h) eos EFGH. i) corrumpunt E. k) mare — Circumeunt om. B. 1) Jhesu Christi EFGHI. m) et false E. n) in nomine suo EFGHI ; om. cet. cod. °) unam false B. p) om. A. q) veniunt HI. r) eos B. 1) Cf. Daniel. XIII. 2) Lucae XX. 47. 4) Matth. XXIV. 4—5. 40 3) Cf. Matth. XXIII. 15.
Strana 199
De hypocritarum negotiatione amicitiae huius mundi. 199 Ezechielem XIII. c. aita) 1): „Ve, qui consuuntb) pulvillos ) sub omni cubito manus“, id est ponunt in spe vite eterne et quietant sic omnes christianos, huius mundi amatores, „et faciunt cervicalia sub capite universe etatis“, id est sub fide laqwidad) aut mor- tua Christi, que est sine operibus et sine dignis fructibus peni- tencie. Ponunt consolacionem et spem salutis per multas adu- laciones suas et promissa facilia et magna et per multam per- suasionem coloratam „ad capiendas animas“ per Sathan, cuius ipsi ministri sunt et apostoli Antichristi. Sequitur 2): „ut caperent animas populi mei“, supplee) ad 10 suum lucrum, „et [sic] vivificabant animas eorum“, scilicetf) suis promissionibus falsis, „et violabant me ad populum meum propter pugillums) ordei et fragmen panish), ut interficerent animas, que non moriuntur, et vivificarent animas, que non vivunt“, id est illos, qui ipsis tribuunt munifice. Et efficiuntur similes eorum, et amici huius seculi illos clarificant et sanctificant atque acci- piunt in fraternitatem suorum eti) participium, iustificantes ip- sos et vitam eternam in promptuk) esse asserentes et remis- sionem peccatorum, quamvis illi in se fuerint mortui in fide Christi et amicil) huius mundi. Sed iustos pauperes et sanctos 20 deim) in ecclesia, quorum solusn) Jhesus crucifixus existit the- zaurus et qui minus tales ypocritas advertunt") vel secuntur, ymmo sunt eis dissimiles et contrarii, tales ypocrite interficiunt gladio acuto sue ligue, scilicet clam et in publico detrahentes, terminantur ipsos et lacerant varie, hereticos, beghardos, turl- 25 pinos?) eos 1) acclamant, „mencientesr) populo meo credenti mendaciis“s). Ex istis ergo singulist), que dicta sunt, summatim recol- lectis poterit elici descripcio ypocritarum modernorum 15 28) Diffinicio yppocritarum A. — Descripcio ipocritarum D 1. Descripcio 30 modernorum yppocritarum G. a) XIII. c. AB; XIII. c. ait E, ait om. GHI; per prophetam dicit Ezech. 13° F. b) consummunt FGHI. c) pupillos (sic) FH. d) la- e) scilicet E. f) scilicet ABHI; qwida AFG ; langwida BHI; liquida E. h) et fragmen panis om. E. supple FG ; sub E. g) pusillum (sic) E. i) in E; per F. k) prompto E. 1) sunt amici EFGHI. m) om. G. n) solus AB; salus cet. cod. 0) se add. AB; om. EFGHI. P) ita AB; q) om. E. r) detrahentes et mencientes E. wiclefistas E ; om. FGHI. s) mendaciis eorum EFGHI. t) om. E. 35 1) Ezech. XIII. 18. 2) Ezech. XIII. 18—19. 40
De hypocritarum negotiatione amicitiae huius mundi. 199 Ezechielem XIII. c. aita) 1): „Ve, qui consuuntb) pulvillos ) sub omni cubito manus“, id est ponunt in spe vite eterne et quietant sic omnes christianos, huius mundi amatores, „et faciunt cervicalia sub capite universe etatis“, id est sub fide laqwidad) aut mor- tua Christi, que est sine operibus et sine dignis fructibus peni- tencie. Ponunt consolacionem et spem salutis per multas adu- laciones suas et promissa facilia et magna et per multam per- suasionem coloratam „ad capiendas animas“ per Sathan, cuius ipsi ministri sunt et apostoli Antichristi. Sequitur 2): „ut caperent animas populi mei“, supplee) ad 10 suum lucrum, „et [sic] vivificabant animas eorum“, scilicetf) suis promissionibus falsis, „et violabant me ad populum meum propter pugillums) ordei et fragmen panish), ut interficerent animas, que non moriuntur, et vivificarent animas, que non vivunt“, id est illos, qui ipsis tribuunt munifice. Et efficiuntur similes eorum, et amici huius seculi illos clarificant et sanctificant atque acci- piunt in fraternitatem suorum eti) participium, iustificantes ip- sos et vitam eternam in promptuk) esse asserentes et remis- sionem peccatorum, quamvis illi in se fuerint mortui in fide Christi et amicil) huius mundi. Sed iustos pauperes et sanctos 20 deim) in ecclesia, quorum solusn) Jhesus crucifixus existit the- zaurus et qui minus tales ypocritas advertunt") vel secuntur, ymmo sunt eis dissimiles et contrarii, tales ypocrite interficiunt gladio acuto sue ligue, scilicet clam et in publico detrahentes, terminantur ipsos et lacerant varie, hereticos, beghardos, turl- 25 pinos?) eos 1) acclamant, „mencientesr) populo meo credenti mendaciis“s). Ex istis ergo singulist), que dicta sunt, summatim recol- lectis poterit elici descripcio ypocritarum modernorum 15 28) Diffinicio yppocritarum A. — Descripcio ipocritarum D 1. Descripcio 30 modernorum yppocritarum G. a) XIII. c. AB; XIII. c. ait E, ait om. GHI; per prophetam dicit Ezech. 13° F. b) consummunt FGHI. c) pupillos (sic) FH. d) la- e) scilicet E. f) scilicet ABHI; qwida AFG ; langwida BHI; liquida E. h) et fragmen panis om. E. supple FG ; sub E. g) pusillum (sic) E. i) in E; per F. k) prompto E. 1) sunt amici EFGHI. m) om. G. n) solus AB; salus cet. cod. 0) se add. AB; om. EFGHI. P) ita AB; q) om. E. r) detrahentes et mencientes E. wiclefistas E ; om. FGHI. s) mendaciis eorum EFGHI. t) om. E. 35 1) Ezech. XIII. 18. 2) Ezech. XIII. 18—19. 40
Strana 200
200 M. de Janow, Regulae V. et N. T., 1. II, c. 6 et 7. sic dicendo: Sunta) enim homines corrupti menteb), inpotentes ad bonum, ignorant“) seipsos, male sed) sunt amantes, a spiritu mendacii occupati, non tantum hoce) mundo libidinosof) abu- tuntur, sed eciam celestia et rés divinas ad suum amorem trans- ferunts) cupidum, et per ea negociantur suos questus sub spe- ciebush) pietatis, ut sic suavius sine labore et sudore in hoc mundo victitentur, quibus dyabolusi) armatus ecclesiam Jhesu Christi in fine temporum dupplici iniquitate, scilicetk) vi et fraude, scindere molitur et debellarel). Electi ex milibus Sathane et omni arte dyaboli compositi et ipsius fraude subtilissima in- structim) et condensati, ut in eis verificetur responsum dei dictum ad Sathan per Micheam 1): „Quis decipiet Achab“, etc.n). Se- quitur 2): „Vade, et prevalebis.“ Nam quia isti sunt sancte ap- parencie afforis") et in vestibus ovium, ideo placent eciam") electis dei. Sunt multi et amici principum divitumque") huius mundi, ideo multum possunt per eosdem. Sunt valde docti etr astuti, ideo valde sciunt produceres) sua facta. Sunt spirituales vel in statu spiritualium, ideo multum ipsis a simplicibus [f. 42b creditur. Sunt ociosi, ideo bene possunt vacarit) suis nego- ciacionibus et excogitare suum propriumu) profectum. Sunt ip- simet seducti et firmiter credunt se bona via ambulare, ideo sunt audaces et incorrigibiles, et audacter sanctos dei perse- quentes, se deo prestare obsequium arbitranturv). Sunt amici huius mundi, ideo libenter eos mundus suscipit et exaudit, prop- 25 ter quod habent magnam sequelam. Sunt in statu virtuose et honeste paupertatis, et virtuosum atque honestum est ipsis re- putandiw) transire de domo in domum et*) de civitate in civi- tatem, ideo habent multam occasionem et colorem penetrare domos et consciencias hominum. Sunt noti et famosi viri super- 5 10 15 20 21) Nota bene A. a) Ypocrite sunt homines corrupti oc., D 1. 2. contin. b) om. B. c) ignorantes EFGHI. d) om. E. e) huic E. f) libidinoso hic I. g) transferunt E; transferant ABFGHI. h) specie H. i) dyabulus H. k) sub (sic) E. 1) post hanc vocem D 1. 2. contin.: Sed benedictus oc., v. 0) afforis A; a 35 infra p. 212, lin. 24. m) instincti FGH. n) om. E. q) om. E; divitum BF. foribus BEFGHI. P) ita AB; et EGHI. r) ita AB. Sunt multi valde et astuti E. Sunt valde astuti FGHI. s) pro duce false E. t) vacare false E. u) om. BFGHI. V) ita AB; videntur W) reputando B; reputandum E. x) om. EFGHI. EFGHI. 30 40 1) III. Reg. XXII. 20. 2) Cf. III. Reg. XXII. 22.
200 M. de Janow, Regulae V. et N. T., 1. II, c. 6 et 7. sic dicendo: Sunta) enim homines corrupti menteb), inpotentes ad bonum, ignorant“) seipsos, male sed) sunt amantes, a spiritu mendacii occupati, non tantum hoce) mundo libidinosof) abu- tuntur, sed eciam celestia et rés divinas ad suum amorem trans- ferunts) cupidum, et per ea negociantur suos questus sub spe- ciebush) pietatis, ut sic suavius sine labore et sudore in hoc mundo victitentur, quibus dyabolusi) armatus ecclesiam Jhesu Christi in fine temporum dupplici iniquitate, scilicetk) vi et fraude, scindere molitur et debellarel). Electi ex milibus Sathane et omni arte dyaboli compositi et ipsius fraude subtilissima in- structim) et condensati, ut in eis verificetur responsum dei dictum ad Sathan per Micheam 1): „Quis decipiet Achab“, etc.n). Se- quitur 2): „Vade, et prevalebis.“ Nam quia isti sunt sancte ap- parencie afforis") et in vestibus ovium, ideo placent eciam") electis dei. Sunt multi et amici principum divitumque") huius mundi, ideo multum possunt per eosdem. Sunt valde docti etr astuti, ideo valde sciunt produceres) sua facta. Sunt spirituales vel in statu spiritualium, ideo multum ipsis a simplicibus [f. 42b creditur. Sunt ociosi, ideo bene possunt vacarit) suis nego- ciacionibus et excogitare suum propriumu) profectum. Sunt ip- simet seducti et firmiter credunt se bona via ambulare, ideo sunt audaces et incorrigibiles, et audacter sanctos dei perse- quentes, se deo prestare obsequium arbitranturv). Sunt amici huius mundi, ideo libenter eos mundus suscipit et exaudit, prop- 25 ter quod habent magnam sequelam. Sunt in statu virtuose et honeste paupertatis, et virtuosum atque honestum est ipsis re- putandiw) transire de domo in domum et*) de civitate in civi- tatem, ideo habent multam occasionem et colorem penetrare domos et consciencias hominum. Sunt noti et famosi viri super- 5 10 15 20 21) Nota bene A. a) Ypocrite sunt homines corrupti oc., D 1. 2. contin. b) om. B. c) ignorantes EFGHI. d) om. E. e) huic E. f) libidinoso hic I. g) transferunt E; transferant ABFGHI. h) specie H. i) dyabulus H. k) sub (sic) E. 1) post hanc vocem D 1. 2. contin.: Sed benedictus oc., v. 0) afforis A; a 35 infra p. 212, lin. 24. m) instincti FGH. n) om. E. q) om. E; divitum BF. foribus BEFGHI. P) ita AB; et EGHI. r) ita AB. Sunt multi valde et astuti E. Sunt valde astuti FGHI. s) pro duce false E. t) vacare false E. u) om. BFGHI. V) ita AB; videntur W) reputando B; reputandum E. x) om. EFGHI. EFGHI. 30 40 1) III. Reg. XXII. 20. 2) Cf. III. Reg. XXII. 22.
Strana 201
Descriptio hypòcritarum. — Recapitulatio. 201 territia), ideo familiare estb) de omnibus secretis multa loqui auctoritative etc) concludere pro se, et alios resistentes potenter expugnare. Capitulum septimuma). Recapitulacio predictorume). Nunc itaque resumendo dicatur, quod illi, quos exprimit prima proposicio, sunt, qui in religione christiana et in domo deif) dominum Jhesum gloria spoliant seipsos magnificando et exaltando. Illi, quos designat secunda regula, sunt, qui here- ditatem Christi diripiunt et gratuites) dividunt sua lucra nego- 10 ciando. Terciih), quos regula tercia declarati), spiritualia Jhesu et moralia sibi vendicantk) sue proprie voluntati complacendo. Alii, quos quarta proposicio denotat, suam1) vitam presentem appreciantm) Christo ipsam preponendo. Primi sunt elati in animo. Secundi avari in mundo. Tercii 15 reprobi circa fidem. Quartin) autentici circa carnem°). Superbi in religione christiana ideo, quia gloriam suam diligunt, ignomi- niamp) crucis Jhesu abhorrendo. Christianis) avari, quiar) divicias strennue colligunt, paupertatem Jhesu fugiendo. Christianis) re- probi, quia iusticiam suam statuunt, meritum Jhesu solius non 20 magnificando neque doloribus Jhesu pro se summe compaciendo neque digne regraciando. Delicati christianit), quia mollem vitam secuntur, passiones Jhesu contempnendo. Ecce, ista sunt quatuor horrendeu) plage terre et no- vissime, pessimev) et admirabiles, de quibus factum est verbum 25 domini ad prophetam Johelw) 1), id estx) ad virum dolentem de et7) pro hiis malis et abhominacionibus maximis gemen- a) supertriti EFGHI. b) est eis EFGHI. c) et auctoritative EFGHI. d) ita BEF (rubr.) GI. Sequitur capitulum septimum H. Capitulum quin- tum false A. e) ita ABF (rubr.) GHI. Et est recapitulacio predictorum E. 30 Sequitur add. F(rubr.). f) sup. lin. add. A. g) gratuiti FGHI ; gratuitu E. h) Alii EF. k) vendicantes EFGHI. i) declarat, sunt EFGHI. 1) sunt suam EFGHI. m) appreciantes EFGHI. n) Quarti autem F. o) fidem (sic) B. P) ignominiam, id est confusionem E. q) om. EFGHI. r) qui B. s) om. EFGHI. t) om. EFGHI; delicati vel autentici G. 35 u) orrende FG. x) id est w) Jochel F. V) et pessime EFGHI. om. B. y) add. A sup. lin. 1) Cf. Joel I.
Descriptio hypòcritarum. — Recapitulatio. 201 territia), ideo familiare estb) de omnibus secretis multa loqui auctoritative etc) concludere pro se, et alios resistentes potenter expugnare. Capitulum septimuma). Recapitulacio predictorume). Nunc itaque resumendo dicatur, quod illi, quos exprimit prima proposicio, sunt, qui in religione christiana et in domo deif) dominum Jhesum gloria spoliant seipsos magnificando et exaltando. Illi, quos designat secunda regula, sunt, qui here- ditatem Christi diripiunt et gratuites) dividunt sua lucra nego- 10 ciando. Terciih), quos regula tercia declarati), spiritualia Jhesu et moralia sibi vendicantk) sue proprie voluntati complacendo. Alii, quos quarta proposicio denotat, suam1) vitam presentem appreciantm) Christo ipsam preponendo. Primi sunt elati in animo. Secundi avari in mundo. Tercii 15 reprobi circa fidem. Quartin) autentici circa carnem°). Superbi in religione christiana ideo, quia gloriam suam diligunt, ignomi- niamp) crucis Jhesu abhorrendo. Christianis) avari, quiar) divicias strennue colligunt, paupertatem Jhesu fugiendo. Christianis) re- probi, quia iusticiam suam statuunt, meritum Jhesu solius non 20 magnificando neque doloribus Jhesu pro se summe compaciendo neque digne regraciando. Delicati christianit), quia mollem vitam secuntur, passiones Jhesu contempnendo. Ecce, ista sunt quatuor horrendeu) plage terre et no- vissime, pessimev) et admirabiles, de quibus factum est verbum 25 domini ad prophetam Johelw) 1), id estx) ad virum dolentem de et7) pro hiis malis et abhominacionibus maximis gemen- a) supertriti EFGHI. b) est eis EFGHI. c) et auctoritative EFGHI. d) ita BEF (rubr.) GI. Sequitur capitulum septimum H. Capitulum quin- tum false A. e) ita ABF (rubr.) GHI. Et est recapitulacio predictorum E. 30 Sequitur add. F(rubr.). f) sup. lin. add. A. g) gratuiti FGHI ; gratuitu E. h) Alii EF. k) vendicantes EFGHI. i) declarat, sunt EFGHI. 1) sunt suam EFGHI. m) appreciantes EFGHI. n) Quarti autem F. o) fidem (sic) B. P) ignominiam, id est confusionem E. q) om. EFGHI. r) qui B. s) om. EFGHI. t) om. EFGHI; delicati vel autentici G. 35 u) orrende FG. x) id est w) Jochel F. V) et pessime EFGHI. om. B. y) add. A sup. lin. 1) Cf. Joel I.
Strana 202
202 M. de Janow, Regulae V. et N. T., 1. II, c. 7. 5 10 tem, que fiunt in Jerusalema) et in domo domini Jhesu cruci- fixi inb) istis temporibus novissimis nimium periculosis a mul- titudine infinita ypocritarum atque christianorum falsorum ad suam carnem et ad c) amorem huius mundi relapsorum. Hoc inquam „verbum domini factum est ad Joheld), filium Fanuel“ 1) id est apparicionis dei, cui apperuit deuse) aurem, ut intelligeret misterium scriptum in fronte Babilonis, meretricisf) magne et matris fornicacionum et abhominacionum terre 2), de quos) scrip- tum est 3): „Impie agent impii et non intelligent omnes impii. Docti autem a domino intelligent.“ Ad illum ergo fit hoc ver- bum de istis quatuor horribiliter mirabilibus plagis, cui deus h) aperit, ut intelligat et evadati) deo, id est ad deum et per deumk) ista mala in Johelel) comprehensam) et hic numerata. „Audite itaque hec"), senes“4), quia mirabilia et terribilia sunt 15 dicenda. „Senes“ autem, audite maxime, id est vos, novissimi huius temporis sacerdotes et magistri, quos extrema etas et gravis") senecta mundi huius comprehendit. „Auribus percipite, omnes habitatores terre"p), id est christiani terreni et carnales, „si factum est istud in diebus vestris aut in diebus patrum ve- 20 strorum. Super hoc filiis vestris narrate, et filii vestri filiis suis et filii eorum generacioni altere. Residuum eruce comedit lo- custa, residuum locuste comedit brutus, residuum bruti comedit rubigo"5). Et nota, quod4), licet hic sancti doctores, consideran- tes peccata vulgi et in tempore ipsorum bene et quam proprie, 25 ista quatuor der) quatuor viciis carnalibus intellexerunt, que spiritus inmundus in communitate plebis christiane non desinit suggereres), et operari, intelligentes per erucam forni- cacionem, que toto corpore serpit super terram et tantum viridia sata et plantulas tenerest) devorat et devastatu), quod 30 multum alludit luxurie f. 43al. Per locustam autem pompam mundi aut superbiam intelligere mandaverunt, quia superbia 35 a) Israel EH. c) om. EFGI. d) Jochel F. e) do- b) om. E. minus EFGHI. f) id est meretricis EFGHI. 8) prout E. h) dominus i) evadetur E. k) et per deum om. B. 1) in Johanne (sic) aurem E. B; in Jochele F. m) compressa corr. comprehensa A in m. n) hoc EFGHI. o) quamvis false E. P) om. HI. q) om. EFGHI. r) et de s) post corr. A. t) terrenas E. u) devorant et devastant E. EFGHI. 1) Joel I. 1. 2) Cf. Apoc. XVII. 5. 3) Dan. XII. I0. 4) Joel I. 2. 5) Joel I. 2—4.
202 M. de Janow, Regulae V. et N. T., 1. II, c. 7. 5 10 tem, que fiunt in Jerusalema) et in domo domini Jhesu cruci- fixi inb) istis temporibus novissimis nimium periculosis a mul- titudine infinita ypocritarum atque christianorum falsorum ad suam carnem et ad c) amorem huius mundi relapsorum. Hoc inquam „verbum domini factum est ad Joheld), filium Fanuel“ 1) id est apparicionis dei, cui apperuit deuse) aurem, ut intelligeret misterium scriptum in fronte Babilonis, meretricisf) magne et matris fornicacionum et abhominacionum terre 2), de quos) scrip- tum est 3): „Impie agent impii et non intelligent omnes impii. Docti autem a domino intelligent.“ Ad illum ergo fit hoc ver- bum de istis quatuor horribiliter mirabilibus plagis, cui deus h) aperit, ut intelligat et evadati) deo, id est ad deum et per deumk) ista mala in Johelel) comprehensam) et hic numerata. „Audite itaque hec"), senes“4), quia mirabilia et terribilia sunt 15 dicenda. „Senes“ autem, audite maxime, id est vos, novissimi huius temporis sacerdotes et magistri, quos extrema etas et gravis") senecta mundi huius comprehendit. „Auribus percipite, omnes habitatores terre"p), id est christiani terreni et carnales, „si factum est istud in diebus vestris aut in diebus patrum ve- 20 strorum. Super hoc filiis vestris narrate, et filii vestri filiis suis et filii eorum generacioni altere. Residuum eruce comedit lo- custa, residuum locuste comedit brutus, residuum bruti comedit rubigo"5). Et nota, quod4), licet hic sancti doctores, consideran- tes peccata vulgi et in tempore ipsorum bene et quam proprie, 25 ista quatuor der) quatuor viciis carnalibus intellexerunt, que spiritus inmundus in communitate plebis christiane non desinit suggereres), et operari, intelligentes per erucam forni- cacionem, que toto corpore serpit super terram et tantum viridia sata et plantulas tenerest) devorat et devastatu), quod 30 multum alludit luxurie f. 43al. Per locustam autem pompam mundi aut superbiam intelligere mandaverunt, quia superbia 35 a) Israel EH. c) om. EFGI. d) Jochel F. e) do- b) om. E. minus EFGHI. f) id est meretricis EFGHI. 8) prout E. h) dominus i) evadetur E. k) et per deum om. B. 1) in Johanne (sic) aurem E. B; in Jochele F. m) compressa corr. comprehensa A in m. n) hoc EFGHI. o) quamvis false E. P) om. HI. q) om. EFGHI. r) et de s) post corr. A. t) terrenas E. u) devorant et devastant E. EFGHI. 1) Joel I. 1. 2) Cf. Apoc. XVII. 5. 3) Dan. XII. I0. 4) Joel I. 2. 5) Joel I. 2—4.
Strana 203
De quatuor viciis hypocritarum. 203 carnis, dum a vento vanitatis arripitura), sursum quidem ut lo- custa se erigit et volare nititur, sed a mole infirmitatis depressa, iterum ruere in precipiciumb) compellitur. Per brutum vero vi- cium gule expresserunt, qui totac) in ventremd) concurrit, ete) in stercoribus volutatur. Per rubiginem autem avari- ciamf) exponi censuerunt, que, de terrestri vapore amarissimo ingrossata descendens, omnia virencia et messes inficit et con- sumit. Ita distinxerunt antiqui ad propositum, tamen nichilomi- nus pers) ista verba propheteh) prefatai) quatuor vicia in ypocritis intelliguntur], et quek) omnes nequiores spiritus secum ad do- 10 mum domini adduxerunt et pene universa vastaverunt1). Nam omne fere, quod est pulcrum et fructum promittens afferre, amor sui cupidus, ut amor mundi huius et amicicia, allicitm) et cor- rumpit vel complacencia in sua voluntate et studiis propriis re- probat vel sequela pacis et tranquille vite sue carnin) in hoc seculo impedit fructum Christo Jhesu afferre et conculcatur°). Et cupio hic adverti, quod non est mei propositi hic loqui de istis quatuor assumptis determinate?), sed tantum in com- muni. Neque intendo ipsa declarare per diffiniciones proprias ipsorum et adequatas, sed solum quantum intencioni presenti 20 alludit. Quapropter curavi predictas proposiciones de ypocrisi iterum hic resumere et sepe formam earum multipliciter va- riare, omnia hec faciens ad maiorem declaracionem materie, etd) quatinus haberem occasionem et ordinem materiamr) de ypo- critis modernis dilatandi et quantos) potest fieri expressius di- 25 stinguendi. Eciam non intendo singulas partes earumdem pro- posicionum declarare seorsum aut probare, tumt) quia plurime earum per se note sunt, tum quia nimis esset longum et la- boris interminati. Quamvis ergo secundum philosophum op- positorum eadem est disciplina et secundum hoc regule ille, 30 que spiritus mendaces detegunt, eedemu) spiritum veritatis in- 15 a) rapitur EGHI. b) precipicium E; precipium cet. cod. c) totam corr. tota A; totus EFGHI. d) ventre E. e) om. E. f) avaricia E. h) om. B. i) om. EF. k) et que AB; atque cet. cod. g) om. E. 1) et — vastaverunt om. EFGHI. m) allicitur H. n) carnis E. 0) con- 35 culcat B; post hanc vocem add. A in marg.: Require hic addicionem magnam in exemplari, sed additio haec in codice non reperitur. Neque quoque ceteri cod. q) ita AB; ut cet. aliquid add. p) determinare (sic) B, determinante FI. cod. r) et materiam et mensuram E; et materiam FGHI. s) quando E. t) om. EFGHI. u) heedem F. 40
De quatuor viciis hypocritarum. 203 carnis, dum a vento vanitatis arripitura), sursum quidem ut lo- custa se erigit et volare nititur, sed a mole infirmitatis depressa, iterum ruere in precipiciumb) compellitur. Per brutum vero vi- cium gule expresserunt, qui totac) in ventremd) concurrit, ete) in stercoribus volutatur. Per rubiginem autem avari- ciamf) exponi censuerunt, que, de terrestri vapore amarissimo ingrossata descendens, omnia virencia et messes inficit et con- sumit. Ita distinxerunt antiqui ad propositum, tamen nichilomi- nus pers) ista verba propheteh) prefatai) quatuor vicia in ypocritis intelliguntur], et quek) omnes nequiores spiritus secum ad do- 10 mum domini adduxerunt et pene universa vastaverunt1). Nam omne fere, quod est pulcrum et fructum promittens afferre, amor sui cupidus, ut amor mundi huius et amicicia, allicitm) et cor- rumpit vel complacencia in sua voluntate et studiis propriis re- probat vel sequela pacis et tranquille vite sue carnin) in hoc seculo impedit fructum Christo Jhesu afferre et conculcatur°). Et cupio hic adverti, quod non est mei propositi hic loqui de istis quatuor assumptis determinate?), sed tantum in com- muni. Neque intendo ipsa declarare per diffiniciones proprias ipsorum et adequatas, sed solum quantum intencioni presenti 20 alludit. Quapropter curavi predictas proposiciones de ypocrisi iterum hic resumere et sepe formam earum multipliciter va- riare, omnia hec faciens ad maiorem declaracionem materie, etd) quatinus haberem occasionem et ordinem materiamr) de ypo- critis modernis dilatandi et quantos) potest fieri expressius di- 25 stinguendi. Eciam non intendo singulas partes earumdem pro- posicionum declarare seorsum aut probare, tumt) quia plurime earum per se note sunt, tum quia nimis esset longum et la- boris interminati. Quamvis ergo secundum philosophum op- positorum eadem est disciplina et secundum hoc regule ille, 30 que spiritus mendaces detegunt, eedemu) spiritum veritatis in- 15 a) rapitur EGHI. b) precipicium E; precipium cet. cod. c) totam corr. tota A; totus EFGHI. d) ventre E. e) om. E. f) avaricia E. h) om. B. i) om. EF. k) et que AB; atque cet. cod. g) om. E. 1) et — vastaverunt om. EFGHI. m) allicitur H. n) carnis E. 0) con- 35 culcat B; post hanc vocem add. A in marg.: Require hic addicionem magnam in exemplari, sed additio haec in codice non reperitur. Neque quoque ceteri cod. q) ita AB; ut cet. aliquid add. p) determinare (sic) B, determinante FI. cod. r) et materiam et mensuram E; et materiam FGHI. s) quando E. t) om. EFGHI. u) heedem F. 40
Strana 204
204 M. de Janow, Regulae V. et N. T., l. II, c. 7 et 8. 10 25 troducunt, et documenta scripture, que malos christianos arguunt et demonstrant, eadem bonos catholicos indicant et commen- dant, assumpta illa regula topica: sicut propositum in proposito, ita oppositum in opposito: ego tamen, ut dixi, propter maiorem evidenciam assumpti operis instruendam et magnam scriptu- rarum exuberanciam insuper commitandoa) speciales regulas pono pro iniquis et fictis christianis indicandis, et alias seorsum pro sanctis et iustis congnoscendis, quatinus dies diei eructetb verbum et nox nocti indicet scienciam 1). Et quia primo decli- nandum est a malo, dehinc faciendum est bonum cuilibet«) ho- mini iuxta illud Ysaie primo 2): „Quiescite perverse agere, dis- cited) bene facere“, ideo primo locavi regulas solos iniquos con- cernentes. Quas resumendo, licet per alia verba, proposicionem 15 primame) pono istam: Omnis, qui principale suum, quod facitf) vel patitur, primos) motu a semetipso facit et per priush causa suii) facit vel patitur et hoc sive directe velk) indirecte, ypocrita est, quamvis eciam quandoque cum hocl) faciat magnam et paciatur pro eo, ut se probet esse christianum et ut appareat 20 esse Christi. Unde sequitur secunda proposicio: Illud, quod ex primo et principali proposito facit ypocrita autn) patitur, per prius dirigit ad suam ipsius utilitatem°) temporalem, minus aut et ?) per posterius curata salute") suorum proximorum. Et inde est, quod ypocrita plerumque exhibet se sapientem et provi- dumr) circa queque temporalia et ad ea ex animo inebriaturs) Quapropter multum afficitur et gaudet de prosperitate eorum magist) quam de profectu in sciencia dei et virtute et amplius contristatur de dampnis rerumu) huius vite quam de dampnis spiritus aut offensione veritatis et*) caritatis sue etw) proxi- morum. 30 a) concomitando E. b) eructent A; eructat H. c) cuiuslibet Fl. d) et discite EFGHI. e) proponere primo E; proponerem: primo F; f) fecit E. g) primo — vel patitur om. B. proposicinem primo GHI. h) ita ABFGH; et per consequens E; et presens I. i) ita ABFGHI; 1) A post corr.; hec FGHI ; om. E. per suas causas E. k) sive FH. o) voluntatem et utilitatem I. P) et m) signa false I. n) et E. 1) curat pro salute EFGHI. r) pro- per A sup. lin.; autem E; aut F. u) om. E. vide false B. s) ita AB; inclinatur cet. cod. t) om. B. w) et AB ; sive GHI; om. EF. 40 v) aut H. 1) Psalm. XVIII. 3. 2) Isaiae I. 16—17. 35
204 M. de Janow, Regulae V. et N. T., l. II, c. 7 et 8. 10 25 troducunt, et documenta scripture, que malos christianos arguunt et demonstrant, eadem bonos catholicos indicant et commen- dant, assumpta illa regula topica: sicut propositum in proposito, ita oppositum in opposito: ego tamen, ut dixi, propter maiorem evidenciam assumpti operis instruendam et magnam scriptu- rarum exuberanciam insuper commitandoa) speciales regulas pono pro iniquis et fictis christianis indicandis, et alias seorsum pro sanctis et iustis congnoscendis, quatinus dies diei eructetb verbum et nox nocti indicet scienciam 1). Et quia primo decli- nandum est a malo, dehinc faciendum est bonum cuilibet«) ho- mini iuxta illud Ysaie primo 2): „Quiescite perverse agere, dis- cited) bene facere“, ideo primo locavi regulas solos iniquos con- cernentes. Quas resumendo, licet per alia verba, proposicionem 15 primame) pono istam: Omnis, qui principale suum, quod facitf) vel patitur, primos) motu a semetipso facit et per priush causa suii) facit vel patitur et hoc sive directe velk) indirecte, ypocrita est, quamvis eciam quandoque cum hocl) faciat magnam et paciatur pro eo, ut se probet esse christianum et ut appareat 20 esse Christi. Unde sequitur secunda proposicio: Illud, quod ex primo et principali proposito facit ypocrita autn) patitur, per prius dirigit ad suam ipsius utilitatem°) temporalem, minus aut et ?) per posterius curata salute") suorum proximorum. Et inde est, quod ypocrita plerumque exhibet se sapientem et provi- dumr) circa queque temporalia et ad ea ex animo inebriaturs) Quapropter multum afficitur et gaudet de prosperitate eorum magist) quam de profectu in sciencia dei et virtute et amplius contristatur de dampnis rerumu) huius vite quam de dampnis spiritus aut offensione veritatis et*) caritatis sue etw) proxi- morum. 30 a) concomitando E. b) eructent A; eructat H. c) cuiuslibet Fl. d) et discite EFGHI. e) proponere primo E; proponerem: primo F; f) fecit E. g) primo — vel patitur om. B. proposicinem primo GHI. h) ita ABFGH; et per consequens E; et presens I. i) ita ABFGHI; 1) A post corr.; hec FGHI ; om. E. per suas causas E. k) sive FH. o) voluntatem et utilitatem I. P) et m) signa false I. n) et E. 1) curat pro salute EFGHI. r) pro- per A sup. lin.; autem E; aut F. u) om. E. vide false B. s) ita AB; inclinatur cet. cod. t) om. B. w) et AB ; sive GHI; om. EF. 40 v) aut H. 1) Psalm. XVIII. 3. 2) Isaiae I. 16—17. 35
Strana 205
Quatuor propositiones de hypocritis reassumptae. 205 Ex quo sequitur tercium, quod ypocrita ea, que sunt legis dei et religionis christiane pro virtutibus et ad salutema) animarum comparandamb) hominibus tradita et commendata, illa pro libitoc) suo pertractat et convertit ad suam compla- cenciam, et curans iustificare semet solum ipsumd) dissimulata negligencia [f. 43b] et dampnoe) salutis animarum. Sequitur quartumf), quod ypocrite principale est pro- positum comparare sibi commodosam vitam et pacem atque amiciciam in hoc mundo, facilem et transitoriam habens ani- madversionem ad dampnumg) et dispendium salutis animarum, et, cum ad placitum sibi negocia proveniunt anime, seseh) bea- tum gaudet et ita posse optime deo suo complacere arbitratur. 5 10 Capitulum octavum1). Declaracio et probacio prime regule ad iudicandum et osten- dendum vpocrisymk). 15 Hiis itaque positis iam ad declaracionem unius cuiusque proposicionis istarum singulariter est accedendum. Et primal) igitur regula harum habetur, quod primum et capitale demonstrans quempiam esse ypocritam est: sub pro- fessionem) christiana primo respectu amare seipsum et per hoc 20 sempern) maiora et alciora amare et inquirere sibi in familia christiana, cupiendo seipsum exaltari et non sine complacencia acceptare honorificenciam et laudes") huius vite, eciam in hiis, que sunt religionis christiane. Ista regula tracta est a contrario sensu illius precepti 25 ewangelici?) 1): „Diliges dominum deum tuum“, etc, et ex eo, quod q) Christi ecclésia frequentat, dicens: Primum et ante omnia 18) Prima regula A rubr. a) et salute I. b) comparanda BH. c) libitu E. d) se ipsum E. e) dampno A; dampnacio B; dampnis EFGHI. f) om. E. g) damp- 30 nandum E. h) animose se EF. i) ita ABFI (rubr.), om. G. Sequitur ca- pitulum octavum H. Capitulum VIII., in quo declarantur proposiciones pro ypocrisi observanda E. k) ita ABFGHI. 1) ex prima (sic) E; primo FG. m) ita AB; ypocritam sub [cum EH] confessione EFGHI. n) om. E. o) laudem EFGHI. P) om. E. q) quod ad G. 35 1) Matth. XXII. 37.
Quatuor propositiones de hypocritis reassumptae. 205 Ex quo sequitur tercium, quod ypocrita ea, que sunt legis dei et religionis christiane pro virtutibus et ad salutema) animarum comparandamb) hominibus tradita et commendata, illa pro libitoc) suo pertractat et convertit ad suam compla- cenciam, et curans iustificare semet solum ipsumd) dissimulata negligencia [f. 43b] et dampnoe) salutis animarum. Sequitur quartumf), quod ypocrite principale est pro- positum comparare sibi commodosam vitam et pacem atque amiciciam in hoc mundo, facilem et transitoriam habens ani- madversionem ad dampnumg) et dispendium salutis animarum, et, cum ad placitum sibi negocia proveniunt anime, seseh) bea- tum gaudet et ita posse optime deo suo complacere arbitratur. 5 10 Capitulum octavum1). Declaracio et probacio prime regule ad iudicandum et osten- dendum vpocrisymk). 15 Hiis itaque positis iam ad declaracionem unius cuiusque proposicionis istarum singulariter est accedendum. Et primal) igitur regula harum habetur, quod primum et capitale demonstrans quempiam esse ypocritam est: sub pro- fessionem) christiana primo respectu amare seipsum et per hoc 20 sempern) maiora et alciora amare et inquirere sibi in familia christiana, cupiendo seipsum exaltari et non sine complacencia acceptare honorificenciam et laudes") huius vite, eciam in hiis, que sunt religionis christiane. Ista regula tracta est a contrario sensu illius precepti 25 ewangelici?) 1): „Diliges dominum deum tuum“, etc, et ex eo, quod q) Christi ecclésia frequentat, dicens: Primum et ante omnia 18) Prima regula A rubr. a) et salute I. b) comparanda BH. c) libitu E. d) se ipsum E. e) dampno A; dampnacio B; dampnis EFGHI. f) om. E. g) damp- 30 nandum E. h) animose se EF. i) ita ABFI (rubr.), om. G. Sequitur ca- pitulum octavum H. Capitulum VIII., in quo declarantur proposiciones pro ypocrisi observanda E. k) ita ABFGHI. 1) ex prima (sic) E; primo FG. m) ita AB; ypocritam sub [cum EH] confessione EFGHI. n) om. E. o) laudem EFGHI. P) om. E. q) quod ad G. 35 1) Matth. XXII. 37.
Strana 206
206 M. de Janow, Regulae V. et N. T., 1. I, tr. II, reg. IV, c. 8. diligatur deus, deinde proximus. Cuius contrarium facere ypo- critas demonstrat assumpta proposicio. Item alius textus ewangelii dicit 1): „Qui vult venire post me, abneget semetipsuma). Atque Luce 14° f.b) dicitur 2): „Si 5 quis venit ad me et none) odit patrem suum et matrem et uxorem et filios et fratres et sorores, adhuc autem et animam suam, non potest meus esse discipulus.“ Regula vero assumpta de ypocritis exprimit, quod ipsi sunt, qui primo respectu amant seipsos et magnificant. Item eadem regula accepta est ex illo textu apostoli add) Thim. III°, ubi dicite) 3): „Scito, quod in novissimis diebus in- stabunt tempora periculosa. Et erunt homines seipsos amantes, cupidi, elati, superbi, blasphemi, parentibus inobedientes, in- grati, scelesti“, etc. Raciones autem huius regule possuntf) tales assi- gnari. Et primo pro eo, quod ponitur: sub confessione christiana. Nam sicutis) ante dictum est, hoc maxime facit iniquos christianosh) esse ypocritas, quod puta sub tam sancto nomine degentes, iniquitatem operantur, et tam divina religione 20 superinductii), expungnant religionis veritatem, et existentesk) a Christo Jhesu assumpti secundum professionem fidei beate, et quorum gloria voluit esse filius dei unigenitus, ipsil) nichi- lominus suam gloriam propriam inquirere non desistunt, cum tamen veritas dicat Jo. VII.4): „Qui a semet ipso loquitur, pro- 25 priam gloriam querit, qui autem querit gloriam eius, qui misit illum, hic verax est. Dicitur dehinc in proposicione: Primo respectu amare seipsum. Nam hoc habet proprie proprium quilibet ypocrita christianus, quod puta per cupiditatem ametm' 10 15 30 19) Dego gis gi dicitur vivere, conversari, manere, et proprie secun- dum quosdam dicitur misere vivere, inde degens populum (?), id est misere vivens. Hec Brito E manu poster. a) semetipsum et tollat crucem suam, etc. add. E. b) f. om. EFGHI. c) om. B. d) VII (sic) A; in B. e) VII (sic) Thim. III°, ubi dicit A ; 35 in Thim. IIIo, ubi dicit B; ad Thim. IIIo dicentis E ; ad Thim. III°, ubi dicit f) possent E. g) sicud EHI ; sicut FG. recte FH ; ad Thim. III°, dicit H. h) om. H. k) exeuntes EFGHI. 1) Christus i) superinduti E. Jhesus EFGHI. m) amat EFGHI. 1) Matth. XVI. 24. 2) Lucae XIV. 26. 3) II. Tim. III. I—2. 40 4) Joann. VII. 18.
206 M. de Janow, Regulae V. et N. T., 1. I, tr. II, reg. IV, c. 8. diligatur deus, deinde proximus. Cuius contrarium facere ypo- critas demonstrat assumpta proposicio. Item alius textus ewangelii dicit 1): „Qui vult venire post me, abneget semetipsuma). Atque Luce 14° f.b) dicitur 2): „Si 5 quis venit ad me et none) odit patrem suum et matrem et uxorem et filios et fratres et sorores, adhuc autem et animam suam, non potest meus esse discipulus.“ Regula vero assumpta de ypocritis exprimit, quod ipsi sunt, qui primo respectu amant seipsos et magnificant. Item eadem regula accepta est ex illo textu apostoli add) Thim. III°, ubi dicite) 3): „Scito, quod in novissimis diebus in- stabunt tempora periculosa. Et erunt homines seipsos amantes, cupidi, elati, superbi, blasphemi, parentibus inobedientes, in- grati, scelesti“, etc. Raciones autem huius regule possuntf) tales assi- gnari. Et primo pro eo, quod ponitur: sub confessione christiana. Nam sicutis) ante dictum est, hoc maxime facit iniquos christianosh) esse ypocritas, quod puta sub tam sancto nomine degentes, iniquitatem operantur, et tam divina religione 20 superinductii), expungnant religionis veritatem, et existentesk) a Christo Jhesu assumpti secundum professionem fidei beate, et quorum gloria voluit esse filius dei unigenitus, ipsil) nichi- lominus suam gloriam propriam inquirere non desistunt, cum tamen veritas dicat Jo. VII.4): „Qui a semet ipso loquitur, pro- 25 priam gloriam querit, qui autem querit gloriam eius, qui misit illum, hic verax est. Dicitur dehinc in proposicione: Primo respectu amare seipsum. Nam hoc habet proprie proprium quilibet ypocrita christianus, quod puta per cupiditatem ametm' 10 15 30 19) Dego gis gi dicitur vivere, conversari, manere, et proprie secun- dum quosdam dicitur misere vivere, inde degens populum (?), id est misere vivens. Hec Brito E manu poster. a) semetipsum et tollat crucem suam, etc. add. E. b) f. om. EFGHI. c) om. B. d) VII (sic) A; in B. e) VII (sic) Thim. III°, ubi dicit A ; 35 in Thim. IIIo, ubi dicit B; ad Thim. IIIo dicentis E ; ad Thim. III°, ubi dicit f) possent E. g) sicud EHI ; sicut FG. recte FH ; ad Thim. III°, dicit H. h) om. H. k) exeuntes EFGHI. 1) Christus i) superinduti E. Jhesus EFGHI. m) amat EFGHI. 1) Matth. XVI. 24. 2) Lucae XIV. 26. 3) II. Tim. III. I—2. 40 4) Joann. VII. 18.
Strana 207
Rationes primae regulae de hypocritis. 207 primum seipsum et suos, et licet videatur sibi quandoque, quod dominum Jhesuma) suum et que dei sunt, adamet, hoc tamen totum est per posterius et propter semetb) ipsum, ita quod deo utendo seipso fruitur, quia se adamat non propter deum, sed deum c) querit amare propter seipsum. Nam semper et ubique primum respectum habetd) cupide ad seipsum, qui respectus primum omnia in eo movet et omnia post se trahit. Et causa huius est: quia omnis ypocrita desola- tus est a spiritu Jhesu, cuius solius potestate et virtute fit, quod homo extra carnem et suprae) seipsum elevatur et ita a 10 lège carnis, que est lex peccati secundum apostolum 1), libera- tur ; et perinde tunc homo christianus nonf) potest primum et principalem respectum atque motum amoris habere ad Christum Jhesum, dominum et deum suum, dehinc et per posterius ad seipsum et alia omnia extras) deum. Ypocrite ergo, quia spiri- tum Jhesu non habent, ideo relicti sunt in statu suorumh) naturalium, que sunt per concupiscenciam vulnerata et cor- rupta: ideoi) neque possunt neque sciunt quidquam amare per caritatem, id est motu amoris a spiritu sancto per reflexionem a primo respectu dei, sed omnia amant per cupiditatem et so- 20 lum naturaliter, id est incipiendo motum a semetipso, ut ani- malia bruta, et in illis corrumpuntur. De quibus Jud[as]k) ait 2) „Hii autem, quecumquel) quidemm) ignorant, blasphemant“, id est eos, qui amant Christum Jhesum virtute spiritus sancti veln) per caritatem, ymmo tales et persequuntur, primum sanctos dei 25 christianos et contrariantur nimis eisdem, sicut caro spiritui et sicud Hysmahel“) persecutus est?) sanctum Ysaac et Esau ip- sum Jacob. [f. 44a] Sequitur 3): „Quecumque autem naturaliter tamquam bruta") animalia norunt, in illis corrumpuntur“, id est in amore 30 naturali et motibus eius. Unde sequitur4): „Ve illis, qui in viam Cayn abierunt“r). Et istud accipe dictum pros) prima re- gula predictarum. Sequitur 5): „Et errore Balaam mercede effusi 15 a) deum corr. Jhesum A; deum EFGHI. b) se EFGHI. c) sed e) super FGI. f) add. sup. lin. A. g) con- 35 deum om. H. d) om. B. k) Jacobus EFGHI. i) ideoque EFGHI. tra E. h) eorum EFGHI. 1) quicumque BE. m) om. E. n) et E. °) Ysmahel BI; Ysmael F. r) habierunt H. s) de E. p) om. B. q) ita omnes cod. 2) Judae 10. 3) Judae 10, ubi muta loco 1) Cf. Roman. VII. 25. 5) Judae 11. bruta legitur. 4) Judae 11. 40
Rationes primae regulae de hypocritis. 207 primum seipsum et suos, et licet videatur sibi quandoque, quod dominum Jhesuma) suum et que dei sunt, adamet, hoc tamen totum est per posterius et propter semetb) ipsum, ita quod deo utendo seipso fruitur, quia se adamat non propter deum, sed deum c) querit amare propter seipsum. Nam semper et ubique primum respectum habetd) cupide ad seipsum, qui respectus primum omnia in eo movet et omnia post se trahit. Et causa huius est: quia omnis ypocrita desola- tus est a spiritu Jhesu, cuius solius potestate et virtute fit, quod homo extra carnem et suprae) seipsum elevatur et ita a 10 lège carnis, que est lex peccati secundum apostolum 1), libera- tur ; et perinde tunc homo christianus nonf) potest primum et principalem respectum atque motum amoris habere ad Christum Jhesum, dominum et deum suum, dehinc et per posterius ad seipsum et alia omnia extras) deum. Ypocrite ergo, quia spiri- tum Jhesu non habent, ideo relicti sunt in statu suorumh) naturalium, que sunt per concupiscenciam vulnerata et cor- rupta: ideoi) neque possunt neque sciunt quidquam amare per caritatem, id est motu amoris a spiritu sancto per reflexionem a primo respectu dei, sed omnia amant per cupiditatem et so- 20 lum naturaliter, id est incipiendo motum a semetipso, ut ani- malia bruta, et in illis corrumpuntur. De quibus Jud[as]k) ait 2) „Hii autem, quecumquel) quidemm) ignorant, blasphemant“, id est eos, qui amant Christum Jhesum virtute spiritus sancti veln) per caritatem, ymmo tales et persequuntur, primum sanctos dei 25 christianos et contrariantur nimis eisdem, sicut caro spiritui et sicud Hysmahel“) persecutus est?) sanctum Ysaac et Esau ip- sum Jacob. [f. 44a] Sequitur 3): „Quecumque autem naturaliter tamquam bruta") animalia norunt, in illis corrumpuntur“, id est in amore 30 naturali et motibus eius. Unde sequitur4): „Ve illis, qui in viam Cayn abierunt“r). Et istud accipe dictum pros) prima re- gula predictarum. Sequitur 5): „Et errore Balaam mercede effusi 15 a) deum corr. Jhesum A; deum EFGHI. b) se EFGHI. c) sed e) super FGI. f) add. sup. lin. A. g) con- 35 deum om. H. d) om. B. k) Jacobus EFGHI. i) ideoque EFGHI. tra E. h) eorum EFGHI. 1) quicumque BE. m) om. E. n) et E. °) Ysmahel BI; Ysmael F. r) habierunt H. s) de E. p) om. B. q) ita omnes cod. 2) Judae 10. 3) Judae 10, ubi muta loco 1) Cf. Roman. VII. 25. 5) Judae 11. bruta legitur. 4) Judae 11. 40
Strana 208
208 M. de Janow, Regulae V. et N. T., 1. II, c. 8 et 9. sunt.“ Hoc adde secunde regule. „Et contradiccione chore peri- erunt.“ Et per istuda) exprimit terciam regulam predictarum. „Hii 1) sunt in epulis suis maculeb), contaminantesc) sine timore, pascentes semetipsos.“ Et istud quantum ad regulam quartam 5 iam positarum. Tunc sequitur pro omnibus quatuor simuld) 2): „Nubes sine aqua, que a ventis circumferuntur, arbores autumnalese) infructuose, bis mortuef), fluctus ferig) maris, dispumantesh) suas confusiones, sydera errancia i), quibusk) procella1) tenebra- 10 rum in eternum conservata est. Et quia huiusmodi hypocrite non tantum sunt desolati a spiritu Jhesu, sed eciam sunt reassumpti ab inmundo spi- ritu cum septem spiritibus nequioribus et ab ipsis agittantur, ideoque nimis sunt in seipsis obfuscati, id estm) ad con- gnicionem sui ipsius, et affectan) dileccione") et carnali seducti et pleni simulata virtute. Ex quibus ipsimet credunt se magna facere et notabilia et fructuosa in dei ecclesia et tanto magis conplacent sibi ipsis et dignificant se honoribus seipsos? et premiis atque eo amplius a veritate abducuntur. Nam huius- 20 modi et leges populis statuunt et regulas vite honeste propo- nunt et exemplaria sanctitatis aliis predicant et ostentant, et nullum habent testem sue false sanctitatis et cupiditatis, nisi solum deum, qui probat corda eorum et renes 3), quoniam nec ipsimet sciunt seq) esse falsarios et1) iniquos, ut dictum est, eo 25 quod sunt a nequioribus spiritibus obcecati et abducti. Nam quan- doque audent dicere ad iudicem veritatis, clamantes 4): „Domine, domine. Nonne in nomine tuos) prophetavimus et in nomine tuo virtutes multas fecimus et in plateis nostrist)? Quibus respondet iudex et testis veloxu) perversitatis ipsorum, dicens: Discedite 30 a me, operarii iniquitatis, non novi vos“, — supple*), quia vos me nosse noluistis neque sequi caritatem veritatis et super- 15 a) per illud FGI ; illud H. b) macule sue G. c) convivantes FGHI et biblia. d) om. E. e) autumpnales GHI. f) bis mortue, era- i) om. B; consi- h) dispumantes AEFGHI. g) om. B. dicate FGI. m) id est om. B. 35 derancia (sic) H. k) et quibus B. 1) procella est E. n) afficta B; a ficta EFGHI. °) dileccionem H. P) om. F. q) seipsos E. r) om. I. t) docuistis add. ABE ; docuimus s) om. A. u) ferox E. v) scilicet B. add. FGHI. 1) Judae 12. 2) Judae 12—13. 3) Cf. Jerem. XI. 20. 4) Matth. 40 VII. 22 et Lucae XIII. 26—27.
208 M. de Janow, Regulae V. et N. T., 1. II, c. 8 et 9. sunt.“ Hoc adde secunde regule. „Et contradiccione chore peri- erunt.“ Et per istuda) exprimit terciam regulam predictarum. „Hii 1) sunt in epulis suis maculeb), contaminantesc) sine timore, pascentes semetipsos.“ Et istud quantum ad regulam quartam 5 iam positarum. Tunc sequitur pro omnibus quatuor simuld) 2): „Nubes sine aqua, que a ventis circumferuntur, arbores autumnalese) infructuose, bis mortuef), fluctus ferig) maris, dispumantesh) suas confusiones, sydera errancia i), quibusk) procella1) tenebra- 10 rum in eternum conservata est. Et quia huiusmodi hypocrite non tantum sunt desolati a spiritu Jhesu, sed eciam sunt reassumpti ab inmundo spi- ritu cum septem spiritibus nequioribus et ab ipsis agittantur, ideoque nimis sunt in seipsis obfuscati, id estm) ad con- gnicionem sui ipsius, et affectan) dileccione") et carnali seducti et pleni simulata virtute. Ex quibus ipsimet credunt se magna facere et notabilia et fructuosa in dei ecclesia et tanto magis conplacent sibi ipsis et dignificant se honoribus seipsos? et premiis atque eo amplius a veritate abducuntur. Nam huius- 20 modi et leges populis statuunt et regulas vite honeste propo- nunt et exemplaria sanctitatis aliis predicant et ostentant, et nullum habent testem sue false sanctitatis et cupiditatis, nisi solum deum, qui probat corda eorum et renes 3), quoniam nec ipsimet sciunt seq) esse falsarios et1) iniquos, ut dictum est, eo 25 quod sunt a nequioribus spiritibus obcecati et abducti. Nam quan- doque audent dicere ad iudicem veritatis, clamantes 4): „Domine, domine. Nonne in nomine tuos) prophetavimus et in nomine tuo virtutes multas fecimus et in plateis nostrist)? Quibus respondet iudex et testis veloxu) perversitatis ipsorum, dicens: Discedite 30 a me, operarii iniquitatis, non novi vos“, — supple*), quia vos me nosse noluistis neque sequi caritatem veritatis et super- 15 a) per illud FGI ; illud H. b) macule sue G. c) convivantes FGHI et biblia. d) om. E. e) autumpnales GHI. f) bis mortue, era- i) om. B; consi- h) dispumantes AEFGHI. g) om. B. dicate FGI. m) id est om. B. 35 derancia (sic) H. k) et quibus B. 1) procella est E. n) afficta B; a ficta EFGHI. °) dileccionem H. P) om. F. q) seipsos E. r) om. I. t) docuistis add. ABE ; docuimus s) om. A. u) ferox E. v) scilicet B. add. FGHI. 1) Judae 12. 2) Judae 12—13. 3) Cf. Jerem. XI. 20. 4) Matth. 40 VII. 22 et Lucae XIII. 26—27.
Strana 209
De caecitate hypocritarum atque eorum inventionibus. 209 bistisa) ewangelii doctrina, ideo quodb) cum amicicia huius seculi deo placere sec) optime posse existimastis, perversitate cupiditatis excecati, Jhesum Christum et hunc crucifixum in amore ignito cordis non habentes; est enim ipsis quasi mortuus in corded), de quibus apostolus Collo.e) II.1): „Nemo vos se- ducat, volensf) in humilitate et religione angelorum, que non vidit ambulans, frustra inflatus sensu carnis sue et non tenens caput, ex quo totum corpus, per nexus et coniuncciones sub- ministratum et constructum, crescit in augmentum dei“, etc. ibidem. 10 Capitulum nonums). Ypocrite, quia amant seipsos, ideo diligunt regnum suum et gloriam magis quam regnum et gloriam Jhesu crucifixih). Bestie siquidem infinite, ymmo nimis multi pariter con- vulsii) et conpacti, omnes simul una bestia coccinea et plena 15 nominibus blasphemie corruit, septempliciter capitosa et cornuta2), moderni puta ypocrite et carnales christiani, postquam conpe- gerunt quandam legem ad instar Moysaycek) ex infinitis ceri- moniis, observanciis et mandatis hominum ac doc- trinis, inponunt onera1) inportabilia super humeros hominum, 20 que nec ipsi nec patres eorum por are potuerunt 3). Et quem- admodum grecas regulas et Aristotelicam iusticiam atque Pla- tonicam sanctitatem nec non gencium honestatem et ritum, cum in simplicitatemm) fidei catholice et in celestem populum induxissent quasi neccessaria ad regnum dei, in talibus iusti- 25 ciam suam statuunt, in talibus salutem animarum esse predi- cant et reponunt, per ea gloriosos seipsos coram plebibus ex- hibent, exn) illis ditantur et variam negociacionem suam ful- ciunt et adornant, quatenus °) ita lucida post eos via et hono- rabili questus suos cumulent et in gloria et honoribus hominum 30 a) super beati AB; superbistis ex E; superbistis FGHI. b) Ideoque B. c) ita omnes cod. d) carne (sic) E. e) ad Collo. FGHI. f) om. EFGHI. g) ita AB (rubr.) F (rubr.) GI; (Sequitur) capitulum nonum (quod) EFH. h) ita omnes cod. Ave Maria (rubr.) add. E. i) consulsi (sic) E. k) Mosayce BEI. m) simplicitate BI. 1) honera HI. n) et ex I. o) quatinus EGI. 35 1) Coloss. II. 18—19. 2)Cf. Apoc. XVII. 3. 3) Cf. Matth. XXIII. 4. KYBAL: M. de Janow Regulae, I. 14
De caecitate hypocritarum atque eorum inventionibus. 209 bistisa) ewangelii doctrina, ideo quodb) cum amicicia huius seculi deo placere sec) optime posse existimastis, perversitate cupiditatis excecati, Jhesum Christum et hunc crucifixum in amore ignito cordis non habentes; est enim ipsis quasi mortuus in corded), de quibus apostolus Collo.e) II.1): „Nemo vos se- ducat, volensf) in humilitate et religione angelorum, que non vidit ambulans, frustra inflatus sensu carnis sue et non tenens caput, ex quo totum corpus, per nexus et coniuncciones sub- ministratum et constructum, crescit in augmentum dei“, etc. ibidem. 10 Capitulum nonums). Ypocrite, quia amant seipsos, ideo diligunt regnum suum et gloriam magis quam regnum et gloriam Jhesu crucifixih). Bestie siquidem infinite, ymmo nimis multi pariter con- vulsii) et conpacti, omnes simul una bestia coccinea et plena 15 nominibus blasphemie corruit, septempliciter capitosa et cornuta2), moderni puta ypocrite et carnales christiani, postquam conpe- gerunt quandam legem ad instar Moysaycek) ex infinitis ceri- moniis, observanciis et mandatis hominum ac doc- trinis, inponunt onera1) inportabilia super humeros hominum, 20 que nec ipsi nec patres eorum por are potuerunt 3). Et quem- admodum grecas regulas et Aristotelicam iusticiam atque Pla- tonicam sanctitatem nec non gencium honestatem et ritum, cum in simplicitatemm) fidei catholice et in celestem populum induxissent quasi neccessaria ad regnum dei, in talibus iusti- 25 ciam suam statuunt, in talibus salutem animarum esse predi- cant et reponunt, per ea gloriosos seipsos coram plebibus ex- hibent, exn) illis ditantur et variam negociacionem suam ful- ciunt et adornant, quatenus °) ita lucida post eos via et hono- rabili questus suos cumulent et in gloria et honoribus hominum 30 a) super beati AB; superbistis ex E; superbistis FGHI. b) Ideoque B. c) ita omnes cod. d) carne (sic) E. e) ad Collo. FGHI. f) om. EFGHI. g) ita AB (rubr.) F (rubr.) GI; (Sequitur) capitulum nonum (quod) EFH. h) ita omnes cod. Ave Maria (rubr.) add. E. i) consulsi (sic) E. k) Mosayce BEI. m) simplicitate BI. 1) honera HI. n) et ex I. o) quatinus EGI. 35 1) Coloss. II. 18—19. 2)Cf. Apoc. XVII. 3. 3) Cf. Matth. XXIII. 4. KYBAL: M. de Janow Regulae, I. 14
Strana 210
210 M. de Janow, Regulae V. et N. T., 1. II, c. 9. 10 15 25 dilatent a) efficacissime et splendide de regno Christi humilimo et salvificob) regnum suum. Et dominacionem questuosam effe- ceruntc), siccine et firmaverunt et de regno caritatis ita fecerunt regnum cupiditatis atque sic regnum spiritus Jhesud) et liber- 5 tatis converterunt [f. 44b] in regnum servitutis et necessitatis. Propter quod magnis dei preceptis in oblivionem datis et quasi abolitis et gravioribus in lege dei, nova sua re- cenciaque inventiciae) solempnisantf), circa talias) invigilant, illa preconizant et augmentant, eadem in populo christiano sim- plici et carnali magnificant, commendant fidelibus et necessi- tatem salutis ipsorum compendiosam1) esse predicanti) et solum vel principaliter in talibus et per taliak) deum timent et colunt, que alias in se sunt laboriosa et non est finis ipsorum. Quo- ruml) multitudine quasi densitate silvarum evacuata iam vide- tur crux Christi Jhesu et nomen Jhesu crucifixi ductum est in abusum factumque est in christianis quasi alienum etm inane aut tale, quasi ipsum non sit unicum et solum datum sub celo hominibus, in quo salvos fieri oporteat1) credentes. Gratitudo quoque°) mortip) et doloribus Christi 20 acerbissimis et passionibus ignominiosis filii dei pro hominibus est obnubilata et abducta de aula populi christiani et in rubo- rem et inverecundiam deducta, ut iam") confiteri Jhesum cru- cifixum, Jhesum consputum et suspensum in patibulo cum la- tronibus sit pudor et cum suspicione mali in populo christiano. Libertas insuper sancti spiritus, quam conparavit morte sua piissimus Jhesus Nazarenus filiis regni, et vocavit ad eandem populum christianum, iam1) nulla prorsus facta est, nec ullus audet eam confiteris) aut sequi vel secundum eandem vivere, quoniam mox pro hereticot) dampnaretur et beghardus 30 esse vel turlpinusu) probaretur per modernos ypocritas, quoniam 6) Nota diligentissime A in m. super. 19) Gratitudo EFGHI. 25) Libertas EFGHI. a) dilatant H. b) salutifico EI. c) ita fecerunt H; efferunt B. 35 d) om.B. e) inventicicia BEFHI. f) solempnisat B; solempniset FGHI. h) compendiosum AB. i) clamant E. k) vel per talia EFGI ; g) ea E. m) om. H. n) oportet EFGHI. 1) eorum G. vel in talibus H. o) Gratitudoque I. q) vel E. r) que (sic) E. s) ullus p) mortis FG. iam audet confiteri E. t) antichristo E. u) wiclefista E ; wiklephista F ; 40 wykleffista G; viklefista HI; viglephista I.
210 M. de Janow, Regulae V. et N. T., 1. II, c. 9. 10 15 25 dilatent a) efficacissime et splendide de regno Christi humilimo et salvificob) regnum suum. Et dominacionem questuosam effe- ceruntc), siccine et firmaverunt et de regno caritatis ita fecerunt regnum cupiditatis atque sic regnum spiritus Jhesud) et liber- 5 tatis converterunt [f. 44b] in regnum servitutis et necessitatis. Propter quod magnis dei preceptis in oblivionem datis et quasi abolitis et gravioribus in lege dei, nova sua re- cenciaque inventiciae) solempnisantf), circa talias) invigilant, illa preconizant et augmentant, eadem in populo christiano sim- plici et carnali magnificant, commendant fidelibus et necessi- tatem salutis ipsorum compendiosam1) esse predicanti) et solum vel principaliter in talibus et per taliak) deum timent et colunt, que alias in se sunt laboriosa et non est finis ipsorum. Quo- ruml) multitudine quasi densitate silvarum evacuata iam vide- tur crux Christi Jhesu et nomen Jhesu crucifixi ductum est in abusum factumque est in christianis quasi alienum etm inane aut tale, quasi ipsum non sit unicum et solum datum sub celo hominibus, in quo salvos fieri oporteat1) credentes. Gratitudo quoque°) mortip) et doloribus Christi 20 acerbissimis et passionibus ignominiosis filii dei pro hominibus est obnubilata et abducta de aula populi christiani et in rubo- rem et inverecundiam deducta, ut iam") confiteri Jhesum cru- cifixum, Jhesum consputum et suspensum in patibulo cum la- tronibus sit pudor et cum suspicione mali in populo christiano. Libertas insuper sancti spiritus, quam conparavit morte sua piissimus Jhesus Nazarenus filiis regni, et vocavit ad eandem populum christianum, iam1) nulla prorsus facta est, nec ullus audet eam confiteris) aut sequi vel secundum eandem vivere, quoniam mox pro hereticot) dampnaretur et beghardus 30 esse vel turlpinusu) probaretur per modernos ypocritas, quoniam 6) Nota diligentissime A in m. super. 19) Gratitudo EFGHI. 25) Libertas EFGHI. a) dilatant H. b) salutifico EI. c) ita fecerunt H; efferunt B. 35 d) om.B. e) inventicicia BEFHI. f) solempnisat B; solempniset FGHI. h) compendiosum AB. i) clamant E. k) vel per talia EFGI ; g) ea E. m) om. H. n) oportet EFGHI. 1) eorum G. vel in talibus H. o) Gratitudoque I. q) vel E. r) que (sic) E. s) ullus p) mortis FG. iam audet confiteri E. t) antichristo E. u) wiclefista E ; wiklephista F ; 40 wykleffista G; viklefista HI; viglephista I.
Strana 211
De regno inventionum hypocritarum. 211 secundum eosdem non est iusticia, non est sanctitas et non est salus in ecclesia nisia) secundum observanciasb) et mandata hominum et doctrinas. Quapropter miro modo ypocrite reple- verunt usque ad summum ecclesiam Christi Jhesu, aliquando liberrimam, spiritu servitutis et tantume) timore, etd) subdi- derunt carnalitere) legali servituti, ut iam non videatur nota- bilis differencia, quoadf) hoc, ecclesie Christi a Moysy quon- dam synagoga. Ex quo non ex libertate sancti spiritus, sed ex necessitate et timore subiecti sumus servituti tam multiplici et 10 transgressionibus interminatis, quibus inmensi libri sunt referti, quas homo non tantum inplere non potest, sed eciam nec rescire. Et ex quo iam8), ut appareth), quod Christus Jhesus tantum et ipse unicus non sufficit ad salutem credentibus cum hiis, que ipse et eius apostolus fienda sanxerunt, sed iusti- 15 ficacio quedam alia hominum a lege adventicia congre- gataque ex doctrinis huiusmodi et observanciis eorum sit ne- cessaria, et ipsa iam habetur conpendiosior ad salvandum, ut questuosi ypocrite predicant plebibus et promittunt, quia per talia facti sunt in regno huiusmodi gloriosi. Verumptamen hic non assumpsi, protestor, inpungnare decreta et statuta sanctorum patrum et conciliorum probato- rum, qui spiritu sancto inspirati fecerunt omnia, que fecerunt. Sed contra illos denoto evellere iuxta tenorem huius regule, qui sine amore Jhesu in regno ecclesie dei amore suii) cupido 25 agitati, nituntur, et nisi sunt, apparerek) gloriosi, et in celebritate nominis suil) delectantur magis quam in celebritate nominis Jhesu crucifixi. Talium ergo multitudinem ypocritarum et car- nalium christianorum detestor, qui a spiritu Jhesu desolati, sola cupiditate ducti et ingrati Jhesu Christo inimiciquem) crucis eius 30 existentes, in talibus doctrinis et mandatis hominum suam iu- sticiam statuunt et in exerciciis ipsorum sibi ipsis complacent, quian) in ipsis et°) per ea facti sunt honorabiles et gloriosi in 5 20 21) Protestacio E. Nota F. a) ita EFGHI; in et AB. b) observanciis B, secundum om. c) iterum false B. d) om. EFGHI. e) carnaliter legi E. f) ita EFGHI; h) appareat E. i) suo E. k) ap- quo tantum AB. g) om. EFGHI. parere EFGHI; aproprie AB. 1) suis E. m) inimici EFGHI. n) com- placent, quia BEFGHI; complacentque false A corr. °) et EFGHI ; ut AB. 35 14
De regno inventionum hypocritarum. 211 secundum eosdem non est iusticia, non est sanctitas et non est salus in ecclesia nisia) secundum observanciasb) et mandata hominum et doctrinas. Quapropter miro modo ypocrite reple- verunt usque ad summum ecclesiam Christi Jhesu, aliquando liberrimam, spiritu servitutis et tantume) timore, etd) subdi- derunt carnalitere) legali servituti, ut iam non videatur nota- bilis differencia, quoadf) hoc, ecclesie Christi a Moysy quon- dam synagoga. Ex quo non ex libertate sancti spiritus, sed ex necessitate et timore subiecti sumus servituti tam multiplici et 10 transgressionibus interminatis, quibus inmensi libri sunt referti, quas homo non tantum inplere non potest, sed eciam nec rescire. Et ex quo iam8), ut appareth), quod Christus Jhesus tantum et ipse unicus non sufficit ad salutem credentibus cum hiis, que ipse et eius apostolus fienda sanxerunt, sed iusti- 15 ficacio quedam alia hominum a lege adventicia congre- gataque ex doctrinis huiusmodi et observanciis eorum sit ne- cessaria, et ipsa iam habetur conpendiosior ad salvandum, ut questuosi ypocrite predicant plebibus et promittunt, quia per talia facti sunt in regno huiusmodi gloriosi. Verumptamen hic non assumpsi, protestor, inpungnare decreta et statuta sanctorum patrum et conciliorum probato- rum, qui spiritu sancto inspirati fecerunt omnia, que fecerunt. Sed contra illos denoto evellere iuxta tenorem huius regule, qui sine amore Jhesu in regno ecclesie dei amore suii) cupido 25 agitati, nituntur, et nisi sunt, apparerek) gloriosi, et in celebritate nominis suil) delectantur magis quam in celebritate nominis Jhesu crucifixi. Talium ergo multitudinem ypocritarum et car- nalium christianorum detestor, qui a spiritu Jhesu desolati, sola cupiditate ducti et ingrati Jhesu Christo inimiciquem) crucis eius 30 existentes, in talibus doctrinis et mandatis hominum suam iu- sticiam statuunt et in exerciciis ipsorum sibi ipsis complacent, quian) in ipsis et°) per ea facti sunt honorabiles et gloriosi in 5 20 21) Protestacio E. Nota F. a) ita EFGHI; in et AB. b) observanciis B, secundum om. c) iterum false B. d) om. EFGHI. e) carnaliter legi E. f) ita EFGHI; h) appareat E. i) suo E. k) ap- quo tantum AB. g) om. EFGHI. parere EFGHI; aproprie AB. 1) suis E. m) inimici EFGHI. n) com- placent, quia BEFGHI; complacentque false A corr. °) et EFGHI ; ut AB. 35 14
Strana 212
212 M. de Janow, Regulae V. et N. T., 1. II, c. 9 et 10. ecclesia, sola consuetudine a iuventute statim inbuti, ut ipsa delectabiliter operentur, alias sine caritate omnino et spiritu Jhesu crucifixi. Propter quod zelantur pro talibus et verbis et factis, inducentes strennue populos christianos et amicos huius vite ad talia tenenda; non autem ad Jhesum crucifixum, non ad gratitudinem suis passionibus et mortia) amare, non ad odium huius mundi, non ad contemptum et obprobria pro Christo Jhesu tolleranda, non ad vitam virtuosam, non ad mandata dei gravia primum operanda, non ad sacramenta ecclesie Christi amanda et frequentanda neque ad faciendum misericordiam et iudiciumb) manuducunt manuducunt deie) populum, redemptum ex hoc mundo et vana eius conversacione morte amarissima et sanguine unigeniti filii dei, Jhesu crucifixi [f. 45a]. Quia namque isti sunt homines amantes seipsos et aman- 15 tes istum mundum et ea, que in mundo sunt, ideoque, quamvis sine spiritu Jhesu, satagunt suam iusticiam vel iustificacio- nes statuere et adinvenire ex illis et in illis, que sunt huius mundi, puta exerciciis et splendoribus corporalibus, et qued ipsi per se possent attingere et adinplere sine opee) spiritusf 20 Jhesu, ut sic aliquo modo evacuetur crux Jhesu Christi, et ipsi ex se ipsis gloriam et merita salutis asequanturs) et non pocius ex unico1) Jhesu crucifixo. Sicque edificant turim Babel, per eamis et in ea usque ad celestem vitam pertingere cupientes. Sedk) benedictus sit piissimus Jhesus, qui iam dudum in- 25 cepit descenderel) et confundere liguas eorum iamque evellit eosdem et destruit per fames, pestilencias m) infinitas, strages et mortes, per scismatan) et faciens ypocritas contemptibiles con- culcari ab hominibus, veluti°) sal infatuatum 1) et ad sterqui- linium proiectum, „ut?) non glorietur omnis caro“2), sed ipse so- 30 lus unicus Jhesus crucifixus sit in veritate et in sua familia glo- 5 10 22) Turris Babel EFGHI. a) sue passionis et mortis EFGHI. b) neque add. EFGHI. c) manu dei e) opere FGHI. f) spiritu EFGHI. ducunt I. d) ita EFGHI; atque AB. g) adsequantur corr. asequantur A. h) om. I. i) ea H. k) contin. n) et per humiles 1) dividere D 2. m) et pestilencias D 2. 35 D 1 2. suos predicatores, [qui E] multum de ypocritis auxilio dei populo predicant. o) velut EI; velud FG. Ideo pius Jhesus faciens oc. add. EFGHI. P) ita EFGHI; et AB. 1) Cf. Matth. V. 13. 2) I. Cor. I. 29.
212 M. de Janow, Regulae V. et N. T., 1. II, c. 9 et 10. ecclesia, sola consuetudine a iuventute statim inbuti, ut ipsa delectabiliter operentur, alias sine caritate omnino et spiritu Jhesu crucifixi. Propter quod zelantur pro talibus et verbis et factis, inducentes strennue populos christianos et amicos huius vite ad talia tenenda; non autem ad Jhesum crucifixum, non ad gratitudinem suis passionibus et mortia) amare, non ad odium huius mundi, non ad contemptum et obprobria pro Christo Jhesu tolleranda, non ad vitam virtuosam, non ad mandata dei gravia primum operanda, non ad sacramenta ecclesie Christi amanda et frequentanda neque ad faciendum misericordiam et iudiciumb) manuducunt manuducunt deie) populum, redemptum ex hoc mundo et vana eius conversacione morte amarissima et sanguine unigeniti filii dei, Jhesu crucifixi [f. 45a]. Quia namque isti sunt homines amantes seipsos et aman- 15 tes istum mundum et ea, que in mundo sunt, ideoque, quamvis sine spiritu Jhesu, satagunt suam iusticiam vel iustificacio- nes statuere et adinvenire ex illis et in illis, que sunt huius mundi, puta exerciciis et splendoribus corporalibus, et qued ipsi per se possent attingere et adinplere sine opee) spiritusf 20 Jhesu, ut sic aliquo modo evacuetur crux Jhesu Christi, et ipsi ex se ipsis gloriam et merita salutis asequanturs) et non pocius ex unico1) Jhesu crucifixo. Sicque edificant turim Babel, per eamis et in ea usque ad celestem vitam pertingere cupientes. Sedk) benedictus sit piissimus Jhesus, qui iam dudum in- 25 cepit descenderel) et confundere liguas eorum iamque evellit eosdem et destruit per fames, pestilencias m) infinitas, strages et mortes, per scismatan) et faciens ypocritas contemptibiles con- culcari ab hominibus, veluti°) sal infatuatum 1) et ad sterqui- linium proiectum, „ut?) non glorietur omnis caro“2), sed ipse so- 30 lus unicus Jhesus crucifixus sit in veritate et in sua familia glo- 5 10 22) Turris Babel EFGHI. a) sue passionis et mortis EFGHI. b) neque add. EFGHI. c) manu dei e) opere FGHI. f) spiritu EFGHI. ducunt I. d) ita EFGHI; atque AB. g) adsequantur corr. asequantur A. h) om. I. i) ea H. k) contin. n) et per humiles 1) dividere D 2. m) et pestilencias D 2. 35 D 1 2. suos predicatores, [qui E] multum de ypocritis auxilio dei populo predicant. o) velut EI; velud FG. Ideo pius Jhesus faciens oc. add. EFGHI. P) ita EFGHI; et AB. 1) Cf. Matth. V. 13. 2) I. Cor. I. 29.
Strana 213
De iustificationibus hypocritarum.— Hypocritae nimis caeci et superbi. 213 riosus. Et a) ecce, iam instat tempus, ut omnis plantacio, quam non plantavit dulcis Jhesus et spiritus eius, eradicetur et de- struaturb) 1), quoniam omnis caro fenum et flos agri gloria eius: exsiccatum est enim fenum et flos eius decidit 2). Elevabitur autem dominus Jhesus solus, quia ipse est, qui salvat, et non 5 alius. Capitulum decimum°). Quod ypocrite valde non congnoscunt seipsos, quia sunt dup- plicibus tenebris intrinsecus excecatid). Adhuc notandum est hic illud, quod superius dictum est in proposicione, scilicet quod omnis ypocrita, quiae) cupido 10 amore amatf) seipsum, ideo, quanto maiora bona habet, que- cumque sint illa, tanto magis conplacet sibi in ore proprio et appreciat magis seipsum et excecatur ad iudicandum recte de se, indeque fit nimis cecus et superbus, condensatus firma- tusque in sua primitiva corruptela a veteri homine seu 15 Adam derivata. Et pro eo hic est advertendum, quod natura humana, postquam homo peccavit, mox est vulnerata in suis viribus in- natis et spoliata dotibus gratuitis; et quamvis sciencia boni et mali sui sensibilis et sibi propinquis) post commescionem lignih) 20 vetiti in homine remansiti), tamen magis ad penam, ut per hoc memoraretur natura humana se e se deprehensam, quod signa- tum est congrue per Saram, uxorem Abrahamk), cui Abimalech1) dixit: „Ecce, mille argenteos dedi fratri tuo; hoc erit tibi in ve- lamen oculorum adm) omnes, qui tecum sunt, et quocumque perrexeris, memento te deprehensam“, Gen. XX g.n) 3), ut sit homo velud equus et mulus, solum bonum suorum sensuum, quod bonum est eciam iumentorum, per experienciam°) con- gnoscens, et cum molestia illud acquirens, cum sudore vultus 25 a) om. D 2. b) post hanc vocem D I. 2. contin.: Ypocrite, quia pri- 30 mum amant se oc., v. infra p. 227, lin. 20. c) ita AB (rubr.) F (rubr.). Se- quitur capitulum decimum EH; om. G. d) ita AB (rubr.) EF (rubr.) GHI. e) qui EFGHI. f) amare corr. amat A. g) proprii, que EFGHI. h) om. I. i) remansa sit E. k) Abrahe EGI. 1) Abimelech BFGHI. m) et false EFGHI. n) g. om. EFGHI. 0) expergenciam (sic) E. 1) Cf. Matth. XV. 13. 2) Cf. I. Petri I. 24. 3) Gen. XX. I6. 35
De iustificationibus hypocritarum.— Hypocritae nimis caeci et superbi. 213 riosus. Et a) ecce, iam instat tempus, ut omnis plantacio, quam non plantavit dulcis Jhesus et spiritus eius, eradicetur et de- struaturb) 1), quoniam omnis caro fenum et flos agri gloria eius: exsiccatum est enim fenum et flos eius decidit 2). Elevabitur autem dominus Jhesus solus, quia ipse est, qui salvat, et non 5 alius. Capitulum decimum°). Quod ypocrite valde non congnoscunt seipsos, quia sunt dup- plicibus tenebris intrinsecus excecatid). Adhuc notandum est hic illud, quod superius dictum est in proposicione, scilicet quod omnis ypocrita, quiae) cupido 10 amore amatf) seipsum, ideo, quanto maiora bona habet, que- cumque sint illa, tanto magis conplacet sibi in ore proprio et appreciat magis seipsum et excecatur ad iudicandum recte de se, indeque fit nimis cecus et superbus, condensatus firma- tusque in sua primitiva corruptela a veteri homine seu 15 Adam derivata. Et pro eo hic est advertendum, quod natura humana, postquam homo peccavit, mox est vulnerata in suis viribus in- natis et spoliata dotibus gratuitis; et quamvis sciencia boni et mali sui sensibilis et sibi propinquis) post commescionem lignih) 20 vetiti in homine remansiti), tamen magis ad penam, ut per hoc memoraretur natura humana se e se deprehensam, quod signa- tum est congrue per Saram, uxorem Abrahamk), cui Abimalech1) dixit: „Ecce, mille argenteos dedi fratri tuo; hoc erit tibi in ve- lamen oculorum adm) omnes, qui tecum sunt, et quocumque perrexeris, memento te deprehensam“, Gen. XX g.n) 3), ut sit homo velud equus et mulus, solum bonum suorum sensuum, quod bonum est eciam iumentorum, per experienciam°) con- gnoscens, et cum molestia illud acquirens, cum sudore vultus 25 a) om. D 2. b) post hanc vocem D I. 2. contin.: Ypocrite, quia pri- 30 mum amant se oc., v. infra p. 227, lin. 20. c) ita AB (rubr.) F (rubr.). Se- quitur capitulum decimum EH; om. G. d) ita AB (rubr.) EF (rubr.) GHI. e) qui EFGHI. f) amare corr. amat A. g) proprii, que EFGHI. h) om. I. i) remansa sit E. k) Abrahe EGI. 1) Abimelech BFGHI. m) et false EFGHI. n) g. om. EFGHI. 0) expergenciam (sic) E. 1) Cf. Matth. XV. 13. 2) Cf. I. Petri I. 24. 3) Gen. XX. I6. 35
Strana 214
214 M. de Janow, Regulae V. et N. T., 1. II, c. 10. sui et gravi labore pane suo vesceretur 1), malum autem suum, quamvis invitus, continue degustans, suam culpam congnosceret et videret, quam malum fuit sibi reliquisse dominum. Ignoran- ciam tamen sui proprii boni ultimati et perfecti, puta dei et 5 sue glorie, incurrit ita, ut sea), quanti et qualis boni capax est conditusb), non congnosceret, iuxta scripturam, que dicit in Da- vidc) 2): „Homo, cum in honore esset, non intellexit“. Neque deum") diligunt et ei volunte) obedire, et per consequens va- nitas et inpotencia atque ignorancia suiipsius et 10 dei hominem post culpam possederunt1). Et inde est. quod de homine apropriate dictum esses) videtur Gen.h) I° 3) „Terra autem erat inanis et vacua, et tenebre“, subaudis igno- rancie, „ferebantur super faciem abissi“, id est suprai) cor ho- minis, ut nesciat homo, utrum amore vel odio dignus sit et quando et quo malok) captivetur, a quo possideatur spiritu. Quapropter scriptum est 4): „Pravuml) cor hominis et inscru- tabile: quis congnoscet illud?“, — quasi dicat: nullus hominum. Hinc est, quod homo post culpam ita est redditus in- potens, quod a sem) solo non potest nonn) peccare, et 20 omnis eius etas prona est in malum ab adolescencia sua5), et non potest ex seipso neque cogitare [f. 45b] suum verumo) bonum, prout dicit apostolus 6): „Non quod sufficientes simusp) ex nobis, quasi ex nobis q), vel cogitare“, et Christus in Jo.r) 7): „Sine me nichil potestis facere“. Et ita in tantam et magnam 25 incidit ignoranciam, quod seipsum ignorets), et quod est de- terius, et hoc, quod seipsum ignorat, non sapit ad modum dor- mientis vel letargum pacientis. Et ad hoc est inmersus corpori „quod corrumpitt) et agravat animam, et terrena inhabitaciou 15 a) om. E. b) om. B. c) psalmo EFGHI. d) ita EFGHI ; nec 30 quam qui eum false AB. e) nolunt EFGHI. f) possiderunt FGHI. g) est H. i) super H. k) quando EFGHI ; malus h) illud Gen. FGHI. GH. 1) Pravum est EFGHI et biblia. m) a se EGHI; se AB. n) sup. lin. add. A. o) om. EFGHI. P) scimus F; sumus GHI. () quasi ex nobis om. E. r) in Jo. (lacuna) AB; Johannis primo FGHI; Jo. XI° E. s) ignorat H. t) ita A; corrumpat B; cor corrumpitur E; corrumpitur FGHI. u) habitacio EFGHI. 35 1) Cf. Gen. III. 19. 2) Psalm. XLVIII. 13. 3) Gen. I. 2. 4) Je- rem. XVII. 9. 5) Cf. Gen. VIII. 21. 6) II. Cor. III. 5: Non quod suf- 7) Joann. XV. 5. ficientes simus cogitare aliquid a nobis, quasi ex nobis.
214 M. de Janow, Regulae V. et N. T., 1. II, c. 10. sui et gravi labore pane suo vesceretur 1), malum autem suum, quamvis invitus, continue degustans, suam culpam congnosceret et videret, quam malum fuit sibi reliquisse dominum. Ignoran- ciam tamen sui proprii boni ultimati et perfecti, puta dei et 5 sue glorie, incurrit ita, ut sea), quanti et qualis boni capax est conditusb), non congnosceret, iuxta scripturam, que dicit in Da- vidc) 2): „Homo, cum in honore esset, non intellexit“. Neque deum") diligunt et ei volunte) obedire, et per consequens va- nitas et inpotencia atque ignorancia suiipsius et 10 dei hominem post culpam possederunt1). Et inde est. quod de homine apropriate dictum esses) videtur Gen.h) I° 3) „Terra autem erat inanis et vacua, et tenebre“, subaudis igno- rancie, „ferebantur super faciem abissi“, id est suprai) cor ho- minis, ut nesciat homo, utrum amore vel odio dignus sit et quando et quo malok) captivetur, a quo possideatur spiritu. Quapropter scriptum est 4): „Pravuml) cor hominis et inscru- tabile: quis congnoscet illud?“, — quasi dicat: nullus hominum. Hinc est, quod homo post culpam ita est redditus in- potens, quod a sem) solo non potest nonn) peccare, et 20 omnis eius etas prona est in malum ab adolescencia sua5), et non potest ex seipso neque cogitare [f. 45b] suum verumo) bonum, prout dicit apostolus 6): „Non quod sufficientes simusp) ex nobis, quasi ex nobis q), vel cogitare“, et Christus in Jo.r) 7): „Sine me nichil potestis facere“. Et ita in tantam et magnam 25 incidit ignoranciam, quod seipsum ignorets), et quod est de- terius, et hoc, quod seipsum ignorat, non sapit ad modum dor- mientis vel letargum pacientis. Et ad hoc est inmersus corpori „quod corrumpitt) et agravat animam, et terrena inhabitaciou 15 a) om. E. b) om. B. c) psalmo EFGHI. d) ita EFGHI ; nec 30 quam qui eum false AB. e) nolunt EFGHI. f) possiderunt FGHI. g) est H. i) super H. k) quando EFGHI ; malus h) illud Gen. FGHI. GH. 1) Pravum est EFGHI et biblia. m) a se EGHI; se AB. n) sup. lin. add. A. o) om. EFGHI. P) scimus F; sumus GHI. () quasi ex nobis om. E. r) in Jo. (lacuna) AB; Johannis primo FGHI; Jo. XI° E. s) ignorat H. t) ita A; corrumpat B; cor corrumpitur E; corrumpitur FGHI. u) habitacio EFGHI. 35 1) Cf. Gen. III. 19. 2) Psalm. XLVIII. 13. 3) Gen. I. 2. 4) Je- rem. XVII. 9. 5) Cf. Gen. VIII. 21. 6) II. Cor. III. 5: Non quod suf- 7) Joann. XV. 5. ficientes simus cogitare aliquid a nobis, quasi ex nobis.
Strana 215
De hominum natura et de spiritibus. 215 deprimita) sensum multa cogitantem“b) 1). Propter quod „cogi- taciones hominum timide, et incerte providencie eius“, Sapien- cie XX. f.e) 2), quod dei verbo est significatum, cum dixit ad hominem, dicens 3): „Adam, ubi es?“, ac si dicat: Vides, ne autd) congnoscis, unde cecidisti, et ad quantum et qualee) tuum damp- num cecidisti qui; voluisti esse ut deus, ecce factusf) ut be- stia terre. Secundo est notandum, quod quidam spiritus sunt, qui hominem in hoc suo exilio assumunt, et secundum ea, que dicta sunt in principio primi libri huius voluminis 4), quilibet nititur 10 iuxta sua propria transformare. Quos si in genere distinguamus, quatuor diversi reperientur conformiter quatuor ventis famosis in scripturis, qui quatuor ex quatuor principalibus orbis angulis facile congnoscuntur aspirare, videlicet auster a meridie, aquilos) a septentrione, zaphirush) ab oriente et i) eurus ab occidente. 15 Juxta quod est animo advertendumk), quod licet spiritus seu ventus sciri nequeat, videlicet1) quoad eius originem punctua- lem et quoad eius m) terminumn) ultimatum°), qua via gradiatur, et quoad eius substanciam?), subtiliatam supra sensuum homi- nis4) facultatem, secundum quod dominus innuit Jo. 3°r), di- 20 cens 5) : „Spiritus, ubi wlt, spirat, et vocem eius audis, et nescis, unde veniat aut quo vadat“: tamen eius operaciones alique et motus acs) qualitates alique congnoscuntur sensibiliter. Et ideo dicit notanter dominus: „Vocem eius audis“. Et inde ulterius arguitive scirit) poterunt et spiritus, qui sunt et unde veniant 25 aut quo vadant, congnicione, quia est, id est tamquam cause per suos effectus. Ita eciam et in proposito, quamvis boni spiritus et maliu), 8) De spiritibus A. a) ita EFGHI; om. AB. b) ita EFGHI; cogitante AB. c) XX. f. 30 om. E; f. om. FGHI. d) aut si AB. e) ad quale E. f) factus es B 1) sephirus EH ; zefirus F; zephi- EFGI. g) aquilone corr. aquilo A. rus GI. i) om. EGI. k) animadvertendum EGHI; animum adverten- dum F; a modo (sic) advertendum B. 1) ita EFGHI; unde AB. m) ori- ginem — eius om. H. n) post hanc vocem in cod. E, f. 46b, textus ipsius 35 codicis continuatur post quinque folia transversa. 0) prout Jhesus innuit Jo. 3°. d. add. A, sed del. P) obstanciam E. q) sensum hominis et EGI. r) X. GI. s) aut E; et I. t) scire EGHI. u) boni spiritus mali AB ; bonus spiritus et malus [mala H] EFGHI. 1) Sap. IX. 15. 5) Joann. III. 8. 2) Sap. IX. 14. 8) Gen. III. 9. 4) v. supra p. 21. 40
De hominum natura et de spiritibus. 215 deprimita) sensum multa cogitantem“b) 1). Propter quod „cogi- taciones hominum timide, et incerte providencie eius“, Sapien- cie XX. f.e) 2), quod dei verbo est significatum, cum dixit ad hominem, dicens 3): „Adam, ubi es?“, ac si dicat: Vides, ne autd) congnoscis, unde cecidisti, et ad quantum et qualee) tuum damp- num cecidisti qui; voluisti esse ut deus, ecce factusf) ut be- stia terre. Secundo est notandum, quod quidam spiritus sunt, qui hominem in hoc suo exilio assumunt, et secundum ea, que dicta sunt in principio primi libri huius voluminis 4), quilibet nititur 10 iuxta sua propria transformare. Quos si in genere distinguamus, quatuor diversi reperientur conformiter quatuor ventis famosis in scripturis, qui quatuor ex quatuor principalibus orbis angulis facile congnoscuntur aspirare, videlicet auster a meridie, aquilos) a septentrione, zaphirush) ab oriente et i) eurus ab occidente. 15 Juxta quod est animo advertendumk), quod licet spiritus seu ventus sciri nequeat, videlicet1) quoad eius originem punctua- lem et quoad eius m) terminumn) ultimatum°), qua via gradiatur, et quoad eius substanciam?), subtiliatam supra sensuum homi- nis4) facultatem, secundum quod dominus innuit Jo. 3°r), di- 20 cens 5) : „Spiritus, ubi wlt, spirat, et vocem eius audis, et nescis, unde veniat aut quo vadat“: tamen eius operaciones alique et motus acs) qualitates alique congnoscuntur sensibiliter. Et ideo dicit notanter dominus: „Vocem eius audis“. Et inde ulterius arguitive scirit) poterunt et spiritus, qui sunt et unde veniant 25 aut quo vadant, congnicione, quia est, id est tamquam cause per suos effectus. Ita eciam et in proposito, quamvis boni spiritus et maliu), 8) De spiritibus A. a) ita EFGHI; om. AB. b) ita EFGHI; cogitante AB. c) XX. f. 30 om. E; f. om. FGHI. d) aut si AB. e) ad quale E. f) factus es B 1) sephirus EH ; zefirus F; zephi- EFGI. g) aquilone corr. aquilo A. rus GI. i) om. EGI. k) animadvertendum EGHI; animum adverten- dum F; a modo (sic) advertendum B. 1) ita EFGHI; unde AB. m) ori- ginem — eius om. H. n) post hanc vocem in cod. E, f. 46b, textus ipsius 35 codicis continuatur post quinque folia transversa. 0) prout Jhesus innuit Jo. 3°. d. add. A, sed del. P) obstanciam E. q) sensum hominis et EGI. r) X. GI. s) aut E; et I. t) scire EGHI. u) boni spiritus mali AB ; bonus spiritus et malus [mala H] EFGHI. 1) Sap. IX. 15. 5) Joann. III. 8. 2) Sap. IX. 14. 8) Gen. III. 9. 4) v. supra p. 21. 40
Strana 216
216 M. de Janow, Regulae V. et N. T., 1. II, c. 10. quoad eorum substanciam, intueri vel congnosci ab homine ne- queant, nichilominus tamen autumpnaria) poterunt ab homine, presertim spirituali, per effectus eorum qualitates et instinctus; alias frustra esset dictum a beato apostolob) 1a Jo. 4° 1): „Et c) nolite omni spiritui credere, sed probate spiritus“, etc. Et inde est discrecio spirituum donumd) inter munera spiritus numera- tume). Verumptamen congnoscere spiritus nequit homo ani- malis vel spiritu nequamf) inbutus, quemadmodum sensibile supra sensum inmediate positums) vel sensibili occupatoh) sen- tirii) non potest, utk) dicit Aristoteles in libro de sensibili et sensato2); ymmo nec seipsum homo scire prevalet velud homo inebriatus, tum quia a suo statu per peccatum est deiec- tus et obtenebratus, tum quia a spiritu mendacii occupatus et a se ipso obductus 1). Exemplum accipe de oculo sano, qui dum 15 est infirmus et tenebris obductus, nichil potest congnoscere nisi tactu: sic homo non aliud potest sapere nisi illud talem), quali spiritun) alteratur, excepto spiritu dei, qui est perfeccio") et lu- men anime racionalis. Sunt itaque quatuor spiritus, quibus homines commo- 20 ventur, prout beatus Bernhardus scribit super Cantica3), et recepit hoc a beato Paulo Ia Cor.P) 2, ubi dicit q) 4): „Nobis autem revelavit deus per spiritum suum: spiritus enim omnia scru- tatur, eciamr) profunda dei. Quis enim scit, que sunt hominis, nisi spiritus hominis, qui in ipsos) est: ita et que sunt dei, nemo 25 congnoscit, nisi spiritus dei. Nos autem non spiritum huius mundi accepimus, sed spiritum, qui ex deo est, ut sciamus, que a deo donata sunt nobis.“ Ecce habes spiritus tres varios hic expressos, scilicet spiritum dei, spiritum hominis et spi- ritum huius mundi; quartum habes, scilicet spiritum im- 10 a) autumari EFGI. c) om. EFG. b) ita EFGHI; a Jo. AB. d) domini false EFGI. e) innumeratum B; inter spiritus nequam E manu h) occu- poster., cet. om. f) ita EFGI ; nequaquam cet. cod. g) om. B. 1) abductus i) futuri corr. sentiri A. k) unde EFGHII. pacio AB. 0) ita FGHI; EFGHI. m) non aliud nisi tale B, cet. om. n) spiritui E. p) ad Cor. FGI. q) ubi dicit om. EFGHI. 35 perfeccior BE; perfecto A. r) et EFGHI ; in B. s) ipso EFGHI et biblia ; Christo AB. 30 1) I. Joann. IV. I. 2) Cf. Aristotelis tr. De sensu et sensibili, c. VII, 3) S. Bernardi Claraev. in Cantica ed. Paris. (Didot, Opp. III, p. 490. 4) I. Cor. II. 10—12. sermo V, ap. Migne, PL, t. 183, p. 798—803.
216 M. de Janow, Regulae V. et N. T., 1. II, c. 10. quoad eorum substanciam, intueri vel congnosci ab homine ne- queant, nichilominus tamen autumpnaria) poterunt ab homine, presertim spirituali, per effectus eorum qualitates et instinctus; alias frustra esset dictum a beato apostolob) 1a Jo. 4° 1): „Et c) nolite omni spiritui credere, sed probate spiritus“, etc. Et inde est discrecio spirituum donumd) inter munera spiritus numera- tume). Verumptamen congnoscere spiritus nequit homo ani- malis vel spiritu nequamf) inbutus, quemadmodum sensibile supra sensum inmediate positums) vel sensibili occupatoh) sen- tirii) non potest, utk) dicit Aristoteles in libro de sensibili et sensato2); ymmo nec seipsum homo scire prevalet velud homo inebriatus, tum quia a suo statu per peccatum est deiec- tus et obtenebratus, tum quia a spiritu mendacii occupatus et a se ipso obductus 1). Exemplum accipe de oculo sano, qui dum 15 est infirmus et tenebris obductus, nichil potest congnoscere nisi tactu: sic homo non aliud potest sapere nisi illud talem), quali spiritun) alteratur, excepto spiritu dei, qui est perfeccio") et lu- men anime racionalis. Sunt itaque quatuor spiritus, quibus homines commo- 20 ventur, prout beatus Bernhardus scribit super Cantica3), et recepit hoc a beato Paulo Ia Cor.P) 2, ubi dicit q) 4): „Nobis autem revelavit deus per spiritum suum: spiritus enim omnia scru- tatur, eciamr) profunda dei. Quis enim scit, que sunt hominis, nisi spiritus hominis, qui in ipsos) est: ita et que sunt dei, nemo 25 congnoscit, nisi spiritus dei. Nos autem non spiritum huius mundi accepimus, sed spiritum, qui ex deo est, ut sciamus, que a deo donata sunt nobis.“ Ecce habes spiritus tres varios hic expressos, scilicet spiritum dei, spiritum hominis et spi- ritum huius mundi; quartum habes, scilicet spiritum im- 10 a) autumari EFGI. c) om. EFG. b) ita EFGHI; a Jo. AB. d) domini false EFGI. e) innumeratum B; inter spiritus nequam E manu h) occu- poster., cet. om. f) ita EFGI ; nequaquam cet. cod. g) om. B. 1) abductus i) futuri corr. sentiri A. k) unde EFGHII. pacio AB. 0) ita FGHI; EFGHI. m) non aliud nisi tale B, cet. om. n) spiritui E. p) ad Cor. FGI. q) ubi dicit om. EFGHI. 35 perfeccior BE; perfecto A. r) et EFGHI ; in B. s) ipso EFGHI et biblia ; Christo AB. 30 1) I. Joann. IV. I. 2) Cf. Aristotelis tr. De sensu et sensibili, c. VII, 3) S. Bernardi Claraev. in Cantica ed. Paris. (Didot, Opp. III, p. 490. 4) I. Cor. II. 10—12. sermo V, ap. Migne, PL, t. 183, p. 798—803.
Strana 217
De spiritu mundi et dei. 217 mundum, de quo Mt. XII. f.a) 1): „Cum inmundus spiritus exierit ab homine“, etc. Spiritus autem mundi non differt a spiritu hominis et a spiritu inmundo quiditate sua, nisi quadam connotacioneb), scilicet cum spiritus6) hominis, a spiritu inmundo assumptus, amore huius mundi inflaturd) [f. 46a] et repleture); nonf) tamen spiritus inmundus unit sibi spiritum hominis neque replet eum, sed induit eums) male et inordinateh) contra deum, quoi) homo sathagit se huic mundo conformarek), et sicut aqua in terram, sic ad mundum effunditur. Et tunc vere spiritus hominis spiri- 10 tus huius mundi est nuncupatus, quia spiritus inmundus est utique1) de hoc mundo et dicitur princeps huius mundi, Joh- 14. g.m) 2): „Venit princeps huius mundi, et in me non habet quidquam.“ Et vocantur eciam nequam spiritus rectores huius mundi; unde apostolus Eph.n) 6. d. °) 3): „Adversusp) mundi rec- tores tenebrarum harum, adversus spiritualia nequicie.“ Eciam4) secundum eundem apostolum 4) spiritus nequamr) deus huius seculis), et ideo, quos spiritus humanos assumit, facit eos esse spiritus huius mundi et per consequens adhuc magis inmundos, nequamr) et vehementer spisse obtenebratos, secundum quod 20 veritas ait 5): „Si lumen, quod in te est, tenebre sint, ipse tene- bre quante erunt?“ Et in tantum perinde fiunt huiusmodi dup- plicibus tenebris tenebrosi, quod neque seipsos sciunt, quod genus est pessime ignorancie, neque idt), quod est notissimum in natura, puta deum suum, et non tantum bestiis terre effi- 25 ciuntur per hoc similes, sed bestiis furiosis et irrabiatis. Spiritus autem dei non est de hoc mundo, ymmo est contrarius huic mundo, eo quod totus in maligno positus est6) 15 1) Spiritus inmundus EFGH. 3) Spiritus humanus [Maria E rubr.] EFGH. 27) Spiritus dei EFGH. 30 a) f. om. EFGHI. b) ita AFGI; convocacione BE; quotacione H. c) spiritu B. d) inflatur EFGHI ; informatur AB. e) completur E. f) om. B. g) ita EGI ; om. cet. cod. h) inordinat BEFGHI. i) quo EFGHI ; qua AB. k) ita EFGHI ; conformari AB. 1) ita EFGHI; ne- que AB. m) om. EFGHI. n) ad Eph. FG. 0) dicit FGHI. P) ad- 8) seculi di- versos H. q) Et EFGI. r) nequaquam corr. nequam A. citur EFGHI. t) illud EFGI. 35 1) Matth. XII. 43. 2) Joann. XIV. 30. 3) Ephes. VI. 12. 4) Cf. 6) Cf. I. Joann. V. 19. 5) Matth. VI. 23. II. Cor. IV. 4. 40
De spiritu mundi et dei. 217 mundum, de quo Mt. XII. f.a) 1): „Cum inmundus spiritus exierit ab homine“, etc. Spiritus autem mundi non differt a spiritu hominis et a spiritu inmundo quiditate sua, nisi quadam connotacioneb), scilicet cum spiritus6) hominis, a spiritu inmundo assumptus, amore huius mundi inflaturd) [f. 46a] et repleture); nonf) tamen spiritus inmundus unit sibi spiritum hominis neque replet eum, sed induit eums) male et inordinateh) contra deum, quoi) homo sathagit se huic mundo conformarek), et sicut aqua in terram, sic ad mundum effunditur. Et tunc vere spiritus hominis spiri- 10 tus huius mundi est nuncupatus, quia spiritus inmundus est utique1) de hoc mundo et dicitur princeps huius mundi, Joh- 14. g.m) 2): „Venit princeps huius mundi, et in me non habet quidquam.“ Et vocantur eciam nequam spiritus rectores huius mundi; unde apostolus Eph.n) 6. d. °) 3): „Adversusp) mundi rec- tores tenebrarum harum, adversus spiritualia nequicie.“ Eciam4) secundum eundem apostolum 4) spiritus nequamr) deus huius seculis), et ideo, quos spiritus humanos assumit, facit eos esse spiritus huius mundi et per consequens adhuc magis inmundos, nequamr) et vehementer spisse obtenebratos, secundum quod 20 veritas ait 5): „Si lumen, quod in te est, tenebre sint, ipse tene- bre quante erunt?“ Et in tantum perinde fiunt huiusmodi dup- plicibus tenebris tenebrosi, quod neque seipsos sciunt, quod genus est pessime ignorancie, neque idt), quod est notissimum in natura, puta deum suum, et non tantum bestiis terre effi- 25 ciuntur per hoc similes, sed bestiis furiosis et irrabiatis. Spiritus autem dei non est de hoc mundo, ymmo est contrarius huic mundo, eo quod totus in maligno positus est6) 15 1) Spiritus inmundus EFGH. 3) Spiritus humanus [Maria E rubr.] EFGH. 27) Spiritus dei EFGH. 30 a) f. om. EFGHI. b) ita AFGI; convocacione BE; quotacione H. c) spiritu B. d) inflatur EFGHI ; informatur AB. e) completur E. f) om. B. g) ita EGI ; om. cet. cod. h) inordinat BEFGHI. i) quo EFGHI ; qua AB. k) ita EFGHI ; conformari AB. 1) ita EFGHI; ne- que AB. m) om. EFGHI. n) ad Eph. FG. 0) dicit FGHI. P) ad- 8) seculi di- versos H. q) Et EFGI. r) nequaquam corr. nequam A. citur EFGHI. t) illud EFGI. 35 1) Matth. XII. 43. 2) Joann. XIV. 30. 3) Ephes. VI. 12. 4) Cf. 6) Cf. I. Joann. V. 19. 5) Matth. VI. 23. II. Cor. IV. 4. 40
Strana 218
M. de Janow, Regulae V. et N. T., 1. II, c. 10. 218 et odit Jhesum, id est Gezyssea). Ideo quos assumit, facit eos non esse de hoc mundo. Unde dominus ad discipulosb) Jo. 8.c.c)1): „Jam vos non estis de hoc mundo, sicut et ego non sum de hoc mundod). Si de mundo hoc essetis, mundus utique, quod 5 suum essete), diligeret. Sed ego elegi vos de mundo.“ Enim- vero spiritus dei, quos assumit, replet intrinsece virtute et na- tura et f) substancialiter, quod est solius spiritus sancti proprium, quia spiritus hominis, sicut et quilibet spiritus racionalis, est capax dei spiritus intrinsece et ad hoc sic formatus; ideo spi- 10 ritus hominis hoc modo assumi potest ets) efficitur unus spiritus cum deoh). Quapropter dictum est per apostolumi) 2): „Qui ad- heret deo, efficitur unus spiritus cum eo.“ Et hec causa est, [quod] omnes, qui spiritu dei aguntur, non dupplices nec varii nequek) vacui aut 1) inanes neque duabus viis gradi a scripturis3 15 dicti sunt, sed prorsus simplices, repleti et recti ac spirituales. Inde eciam est, quod electi dei, quia habent intrinsece dei spiritum et degustant, sunt certi de suis operacionibus et sciunt, unde veniant aut quo vadant, tali certitudine, qualis possibilis est eis in hac vita. Inde in psalmo 4): „Anuncciaverunt opera 20 dei et facta eius intellexerunt“, et dominus Jo. 14. d.m) 5): „Vos autem congnoscetis eum, quia vobiscum manebitn) et in vobis erit.“ Ideoque sancti in lumine ambulare dicti sunt 6). Unde do- minus Jhesus°) 7): „Qui sequitur me, non ambulat in tenebris. Spiritus enim sanctus et dux et comes vie ad patriamp) hanc. 25 Unde psalmus 8): „Spiritus tuus bonus deducet me in terram rectam“, etc. 1). Sed spiritus hominis, siccine a spiritu apostatico as- sumptus et coniunctus per pravam voluntatemr), non meretur proprie dici unus spiritus cum spiritu apostatico, nec alicubi in 30 scripturis veritatis dicis) invenitur, sed magis omnis huiusmodi 35 a) ita A; Gezzissye B; salutem EFGHI. b) ad apostolos EFGHI. c) om. EFGHI. d) sicut — mundo om. B. e) est E. f) om. H. h) eo H. i) apostolum g) potest et EFGI; potest tantum cet. cod. (lacuna) A. k) nec B. 1) nec E. m) dicit EFGHI. n) manet B. o) Jhesus (lacuna) AB. P) presentem A; presenciam B; patriam EFGHI. q) me — etc. add. EFGHI. r) voluptatem E. s) dici (lacuna) AB. 1) Joann. VIII. 23 et XV. I9. 2) I. Cor. VI. 17. 3) Cf. Jacobi I. 8, II. Petri I. 8. 4) Psalm. LXIII. 10. 5) Joann. XIV. 17. 6) I. Joann. 7) Joann. VIII. 12. 8) Psalm. CXLII. 10. I. 7.
M. de Janow, Regulae V. et N. T., 1. II, c. 10. 218 et odit Jhesum, id est Gezyssea). Ideo quos assumit, facit eos non esse de hoc mundo. Unde dominus ad discipulosb) Jo. 8.c.c)1): „Jam vos non estis de hoc mundo, sicut et ego non sum de hoc mundod). Si de mundo hoc essetis, mundus utique, quod 5 suum essete), diligeret. Sed ego elegi vos de mundo.“ Enim- vero spiritus dei, quos assumit, replet intrinsece virtute et na- tura et f) substancialiter, quod est solius spiritus sancti proprium, quia spiritus hominis, sicut et quilibet spiritus racionalis, est capax dei spiritus intrinsece et ad hoc sic formatus; ideo spi- 10 ritus hominis hoc modo assumi potest ets) efficitur unus spiritus cum deoh). Quapropter dictum est per apostolumi) 2): „Qui ad- heret deo, efficitur unus spiritus cum eo.“ Et hec causa est, [quod] omnes, qui spiritu dei aguntur, non dupplices nec varii nequek) vacui aut 1) inanes neque duabus viis gradi a scripturis3 15 dicti sunt, sed prorsus simplices, repleti et recti ac spirituales. Inde eciam est, quod electi dei, quia habent intrinsece dei spiritum et degustant, sunt certi de suis operacionibus et sciunt, unde veniant aut quo vadant, tali certitudine, qualis possibilis est eis in hac vita. Inde in psalmo 4): „Anuncciaverunt opera 20 dei et facta eius intellexerunt“, et dominus Jo. 14. d.m) 5): „Vos autem congnoscetis eum, quia vobiscum manebitn) et in vobis erit.“ Ideoque sancti in lumine ambulare dicti sunt 6). Unde do- minus Jhesus°) 7): „Qui sequitur me, non ambulat in tenebris. Spiritus enim sanctus et dux et comes vie ad patriamp) hanc. 25 Unde psalmus 8): „Spiritus tuus bonus deducet me in terram rectam“, etc. 1). Sed spiritus hominis, siccine a spiritu apostatico as- sumptus et coniunctus per pravam voluntatemr), non meretur proprie dici unus spiritus cum spiritu apostatico, nec alicubi in 30 scripturis veritatis dicis) invenitur, sed magis omnis huiusmodi 35 a) ita A; Gezzissye B; salutem EFGHI. b) ad apostolos EFGHI. c) om. EFGHI. d) sicut — mundo om. B. e) est E. f) om. H. h) eo H. i) apostolum g) potest et EFGI; potest tantum cet. cod. (lacuna) A. k) nec B. 1) nec E. m) dicit EFGHI. n) manet B. o) Jhesus (lacuna) AB. P) presentem A; presenciam B; patriam EFGHI. q) me — etc. add. EFGHI. r) voluptatem E. s) dici (lacuna) AB. 1) Joann. VIII. 23 et XV. I9. 2) I. Cor. VI. 17. 3) Cf. Jacobi I. 8, II. Petri I. 8. 4) Psalm. LXIII. 10. 5) Joann. XIV. 17. 6) I. Joann. 7) Joann. VIII. 12. 8) Psalm. CXLII. 10. I. 7.
Strana 219
De spiritu hominis et immundo. 219 peccator duplex et varius et duplicia) via gradiens affirmatur, ymmob) multiplex et cotuplexe), a quotd) spiritibus est inve- stitus, ut ille homo, ad quem spiritus inmundus, assumptis sep- tem spiritibus nequioribus, est ingressus, octuplex vel novuplexe) propter spiritum hominis non incongrue poterit nuncuparil), quamvis semper vacuus et inanis. Et illius racio est, quia spiri- tus malus eciam spiritum hominis assumats), tali tamen virtute vel potencia, squod neque natura nequeh) illapsu intrinseco ali- quo possunt unum efficere et iam replerei) invicem, sed solum extrinsece per assensum, quoad aliquid etk) ad tempus. In 10 malivolis namque non potest esse amicicia pravitatis1) neque est proprie unitasm) voluntatisn) nisi in virtuosis, secun- dum quod Aristoteles determinat in octavo Ethicorum 1) et Ysaias9) 2): „Non est pax inpiis, dicit dominus.“ Habet tamen vicinitatem spiritus malus ad spiritum hominis et ad carnem 15 suam mediante, que?) solum potest homini blandiri, quia sic modo ambit sensualitatem hominis et q) potenter commutatr) quaslibet passiones: et ita dictus est ipse insidiari [f. 46b] cal- caneo illius3). Et inde fit, quod homo omniss), sic a spiritu mundit) et a spiritu malo inbutus, dicitur carnalis et nequaquam spiri- tualis, quia solum secundum carnem peccatricem vivit et placet sibi ipsi in carne, que continue alteratur a spiritu inmundo et suscipitu) ipsius inpressiones. Et de hiis quatuor spiritibus ma- gis infra dicetur in tractatu 2° dist. 3à 4). Et quia de ypocritisv) et veris predicatoribus loqui cepi- 25 mus, notandum, quod sicut nullus verus propheta primo et principaliter suo spiritu ducitur, ut postea declarabitur, ad do- cendumw), et ad hoc est Petrusx) 5): „Non enim voluntate)) hu- 5 20 a) dei corr. duplici A; dei B; dei perversa FG; dei per diversa H; ei perversa I. b) ymus A. c) ita AB; quotduplex E; quotuplex FGI. 30 d) quot B, a om.; aliquot El. e) noviplex BEFGHI. f) nuncupa- h) natura neque om. H. i) et iam replere tus A. g) assumit EFGI. AB; eciam repellere EH ; eciam replere FGI. k) vel EFGI. 1) malicia m) unitas pravitas ABH. corr. amicicia A; amicicia pravitatis EFGI. n) voluntatum AF. q) sed corr. et A. 35 0) Ys. (lacuna) AB. P) quo FGI. u) suscepit E. s) omni B. t) inmundo EFGI. r) convincat BGI. v) de ypocritis om. H. X) Petrus (lacuna) ABFGHI; w) dicendum E. y) ex voluntate EFGHI. Petrus in canonica E. 1) Aristotelis Ethica Nicomachea, l. VIII, c. III et V, ed. Paris. (Didot), 3) Cf. Gen. III. 15. 4) trac- 40 Op. II, pp. 93 et 95. 2) Isaiae XLVIII. 22. 5) II. Petri I. 21. tatus secundus libri secundi non est conservatus.
De spiritu hominis et immundo. 219 peccator duplex et varius et duplicia) via gradiens affirmatur, ymmob) multiplex et cotuplexe), a quotd) spiritibus est inve- stitus, ut ille homo, ad quem spiritus inmundus, assumptis sep- tem spiritibus nequioribus, est ingressus, octuplex vel novuplexe) propter spiritum hominis non incongrue poterit nuncuparil), quamvis semper vacuus et inanis. Et illius racio est, quia spiri- tus malus eciam spiritum hominis assumats), tali tamen virtute vel potencia, squod neque natura nequeh) illapsu intrinseco ali- quo possunt unum efficere et iam replerei) invicem, sed solum extrinsece per assensum, quoad aliquid etk) ad tempus. In 10 malivolis namque non potest esse amicicia pravitatis1) neque est proprie unitasm) voluntatisn) nisi in virtuosis, secun- dum quod Aristoteles determinat in octavo Ethicorum 1) et Ysaias9) 2): „Non est pax inpiis, dicit dominus.“ Habet tamen vicinitatem spiritus malus ad spiritum hominis et ad carnem 15 suam mediante, que?) solum potest homini blandiri, quia sic modo ambit sensualitatem hominis et q) potenter commutatr) quaslibet passiones: et ita dictus est ipse insidiari [f. 46b] cal- caneo illius3). Et inde fit, quod homo omniss), sic a spiritu mundit) et a spiritu malo inbutus, dicitur carnalis et nequaquam spiri- tualis, quia solum secundum carnem peccatricem vivit et placet sibi ipsi in carne, que continue alteratur a spiritu inmundo et suscipitu) ipsius inpressiones. Et de hiis quatuor spiritibus ma- gis infra dicetur in tractatu 2° dist. 3à 4). Et quia de ypocritisv) et veris predicatoribus loqui cepi- 25 mus, notandum, quod sicut nullus verus propheta primo et principaliter suo spiritu ducitur, ut postea declarabitur, ad do- cendumw), et ad hoc est Petrusx) 5): „Non enim voluntate)) hu- 5 20 a) dei corr. duplici A; dei B; dei perversa FG; dei per diversa H; ei perversa I. b) ymus A. c) ita AB; quotduplex E; quotuplex FGI. 30 d) quot B, a om.; aliquot El. e) noviplex BEFGHI. f) nuncupa- h) natura neque om. H. i) et iam replere tus A. g) assumit EFGI. AB; eciam repellere EH ; eciam replere FGI. k) vel EFGI. 1) malicia m) unitas pravitas ABH. corr. amicicia A; amicicia pravitatis EFGI. n) voluntatum AF. q) sed corr. et A. 35 0) Ys. (lacuna) AB. P) quo FGI. u) suscepit E. s) omni B. t) inmundo EFGI. r) convincat BGI. v) de ypocritis om. H. X) Petrus (lacuna) ABFGHI; w) dicendum E. y) ex voluntate EFGHI. Petrus in canonica E. 1) Aristotelis Ethica Nicomachea, l. VIII, c. III et V, ed. Paris. (Didot), 3) Cf. Gen. III. 15. 4) trac- 40 Op. II, pp. 93 et 95. 2) Isaiae XLVIII. 22. 5) II. Petri I. 21. tatus secundus libri secundi non est conservatus.
Strana 220
220 M. de Janow, Regulae V. et N. T., 1. Il, c. 10 et 11. mana allata est aliquandoa) prophecia, sed spiritu sancto in- spirati, locuti sunt sanctib) dei homines“c): sic eciam pseudo- propheta semper vel ex suo spiritu agitur ad loquen- dum, ut dictum est Deutero. XIII. 1): „Si surrexerintd) in me- dio tui prophetese) aut qui sompnium sef) vidisse dicat8)“, etc., ubi supra, vel a spiritu huius mundih), ubi supra i) Ia Cor.k' II° 2): „Nos spiritum huius mundi non accepimus“, per hoc in- nuens1), quod sunt aliqui, quim) a spiritu illo occupanturn' modo, quo nuper ante dictum est, vel a spiritu mendacii, 10 unde III. Regum 22. dicitur°)3): „Egrediar, et ero spiritus men- dax in ore omnium prophetarum." Omnis vero, qui suo spiritu agitur, manet in limi- tibus sue corrupte, id est wlnerate nature in suis viribus et spoliate, ergo secundum prius dicta non congnoscit seip- 15 sum et non potest bene aut?) cogitare neque loqui, id est me- ritorie. Potest tamen bona docere et utilia, quia deus nichilominus per q) tales facitr) sua opera, sicut et plurimum facit, quemadmodum ets) per Caypham et pert) Balaam utilia prophetavit, — ymmo et scripturas copiose exponere et ordinate 20 et gracius et elloquencius aliquando quam predicatores fideles, quia spiritus mendacii potens est superu) hec omnia, quiav) et scripturas et eloquenciam non ignorat et potest sibi consen- taneos informare, ut ipsos in angelos lucis transformet et armet magis w) contra domini Jhesux) humilem veritatem. Ymmo pseu- 25 doprophete, quia ignorant seipsos, nesciunt se duci proprio spiritu ad predicandum vel a3) spiritu mendacii, sed firmiter videtur eis, quod a spiritu dei bono sint actiz), et hoc audacter asseverant aa). Unde habetur 3° Regum XXIIbb) 1): „Sedechias pseudo cum spiritu mendacii accessit ad Micheam prophetam 5 30 35 d) surrexerit B et a) alii false I. c) omnes E. b) om. EFGHI. g) dicant EFGHI. biblia. e) prophete EFGI. f) quis sompnum sese B. h) a spiritibus mundi EFGHI. i) unde supra AB; om. E. k) ad n) occupati EFGHI. m) om. EFGI. Cor. FI. 1) innuens ad illos E. o) ita A; dicitur om. B; III. Regum XX. dicitur EFGHI. P) om. EFGHI. q) potest corr. per A; potest per EFGHI. r) facere EFH. s) om. v) om. B. W) om. I. X) do- EFGHI. t) om. H. u) sufferre E. minum Jhesum corr. domini Jhesu A; deum Jhesu EFGI. y) om. E. z) agitati E. aa) affirmant corr. E. bb) XX. EFGI. 1) Deuter. XIII. 1. 2) I. Cor. II. 12. 3) III. Regum. XXII. 22. 40 4) III. Reg. XXII. 24.
220 M. de Janow, Regulae V. et N. T., 1. Il, c. 10 et 11. mana allata est aliquandoa) prophecia, sed spiritu sancto in- spirati, locuti sunt sanctib) dei homines“c): sic eciam pseudo- propheta semper vel ex suo spiritu agitur ad loquen- dum, ut dictum est Deutero. XIII. 1): „Si surrexerintd) in me- dio tui prophetese) aut qui sompnium sef) vidisse dicat8)“, etc., ubi supra, vel a spiritu huius mundih), ubi supra i) Ia Cor.k' II° 2): „Nos spiritum huius mundi non accepimus“, per hoc in- nuens1), quod sunt aliqui, quim) a spiritu illo occupanturn' modo, quo nuper ante dictum est, vel a spiritu mendacii, 10 unde III. Regum 22. dicitur°)3): „Egrediar, et ero spiritus men- dax in ore omnium prophetarum." Omnis vero, qui suo spiritu agitur, manet in limi- tibus sue corrupte, id est wlnerate nature in suis viribus et spoliate, ergo secundum prius dicta non congnoscit seip- 15 sum et non potest bene aut?) cogitare neque loqui, id est me- ritorie. Potest tamen bona docere et utilia, quia deus nichilominus per q) tales facitr) sua opera, sicut et plurimum facit, quemadmodum ets) per Caypham et pert) Balaam utilia prophetavit, — ymmo et scripturas copiose exponere et ordinate 20 et gracius et elloquencius aliquando quam predicatores fideles, quia spiritus mendacii potens est superu) hec omnia, quiav) et scripturas et eloquenciam non ignorat et potest sibi consen- taneos informare, ut ipsos in angelos lucis transformet et armet magis w) contra domini Jhesux) humilem veritatem. Ymmo pseu- 25 doprophete, quia ignorant seipsos, nesciunt se duci proprio spiritu ad predicandum vel a3) spiritu mendacii, sed firmiter videtur eis, quod a spiritu dei bono sint actiz), et hoc audacter asseverant aa). Unde habetur 3° Regum XXIIbb) 1): „Sedechias pseudo cum spiritu mendacii accessit ad Micheam prophetam 5 30 35 d) surrexerit B et a) alii false I. c) omnes E. b) om. EFGHI. g) dicant EFGHI. biblia. e) prophete EFGI. f) quis sompnum sese B. h) a spiritibus mundi EFGHI. i) unde supra AB; om. E. k) ad n) occupati EFGHI. m) om. EFGI. Cor. FI. 1) innuens ad illos E. o) ita A; dicitur om. B; III. Regum XX. dicitur EFGHI. P) om. EFGHI. q) potest corr. per A; potest per EFGHI. r) facere EFH. s) om. v) om. B. W) om. I. X) do- EFGHI. t) om. H. u) sufferre E. minum Jhesum corr. domini Jhesu A; deum Jhesu EFGI. y) om. E. z) agitati E. aa) affirmant corr. E. bb) XX. EFGI. 1) Deuter. XIII. 1. 2) I. Cor. II. 12. 3) III. Regum. XXII. 22. 40 4) III. Reg. XXII. 24.
Strana 221
Pseudoprophetae a spiritibus agitati. 221 et percussit eum in maxillam et dixit: Me ergo dimisit spiritus domini, et locutus est tibi?“, et 3° a) Regum XIII 1): „Dixit pro- phetesb) ad prophetam de Juda, sanctum deum: Et ego sum propheta similis tui?, et angelus locutus est michi in sermone domini. Eccec) habes, quomodo prophetae pseudod) constanter credunt et affirmant se esse missos in spiritu dei et inspirarie). Etf) licet itas) sint a spiritu mendacii formati, ut nec ipsi se, nec alii homines animales eos secernant esse pseudo- prophetas, tamen hii, qui spiritum, qui ex deo est, acceperunt, 10 quih) „omnia scrutatur i), eciamk) oculta dei“ 2), noscunt et sciunt per quedam signa indagari tales inposteros1), quia „spiritualis homo diiudicat omniam) et a nemine iudicatur“3). Non enim probant ea, que pereuntn), et verba et°) sermones, sed spiritum et virtutem, que ex deop) est, in veritate examinant, quemad- 15 modum dicebat apostolus ad quosdam 4). Capitulum undecimum1). Quod prima et principalis causa cecitatis ypocritarum amor suir) est inordinatus et ipse est caracter bestie in frontes). Notandum igitur, quod omnis, qui spiritu suo agitur, 20 seipsum amat inordinate et totust) radice illa amaritu- dinis occupatur sursum germinante, que est cupiditas, que, in quantum est radix omnium malorum, apostolo testante, [est] etu) fermentumv), quod totam massam humani generis pertransitw) et corrumpit 5). Et dixi notanter, quod huiusmodi, qui spiritu suox) ducitur, amat se inordinate: quia enim seipsum homo 25 a) ita E; 2° false cet. cod. c) Et I. b) prophetis false BE. d) prophete pseudo AEFGHI. e) inspirati FGI; inspiratos E. f) et 1. (la- cuna). Et ABFGI; om. EH. g) ista false EFGH. h) quia EFGHI. i) scrutantur EFGHI. k) et EFGHI. 1) in posterum E. m) et om- 30 nia B. n) ita EFGI ; parent cet. cod. o) ita EH ; om. cet. cod. p) eo E. q) ita A, B et F rubr. Sequitur capitulum undecimum EH. r) sui ip- sius EFGHI. s) ita AB (rubr.) EF (rubr.) GHI. t) tota B. u) in false B. v) fermente false E. w) percussit B. x) om. I. 3) Cf. I. Cor. II. 15. 35 1) III. Reg. XIII. 18. 1) Cf. I. Cor. IV. I9. 2) Cf. I. Cor. II. 10. 5) Cf. I. Cor. V. 6.
Pseudoprophetae a spiritibus agitati. 221 et percussit eum in maxillam et dixit: Me ergo dimisit spiritus domini, et locutus est tibi?“, et 3° a) Regum XIII 1): „Dixit pro- phetesb) ad prophetam de Juda, sanctum deum: Et ego sum propheta similis tui?, et angelus locutus est michi in sermone domini. Eccec) habes, quomodo prophetae pseudod) constanter credunt et affirmant se esse missos in spiritu dei et inspirarie). Etf) licet itas) sint a spiritu mendacii formati, ut nec ipsi se, nec alii homines animales eos secernant esse pseudo- prophetas, tamen hii, qui spiritum, qui ex deo est, acceperunt, 10 quih) „omnia scrutatur i), eciamk) oculta dei“ 2), noscunt et sciunt per quedam signa indagari tales inposteros1), quia „spiritualis homo diiudicat omniam) et a nemine iudicatur“3). Non enim probant ea, que pereuntn), et verba et°) sermones, sed spiritum et virtutem, que ex deop) est, in veritate examinant, quemad- 15 modum dicebat apostolus ad quosdam 4). Capitulum undecimum1). Quod prima et principalis causa cecitatis ypocritarum amor suir) est inordinatus et ipse est caracter bestie in frontes). Notandum igitur, quod omnis, qui spiritu suo agitur, 20 seipsum amat inordinate et totust) radice illa amaritu- dinis occupatur sursum germinante, que est cupiditas, que, in quantum est radix omnium malorum, apostolo testante, [est] etu) fermentumv), quod totam massam humani generis pertransitw) et corrumpit 5). Et dixi notanter, quod huiusmodi, qui spiritu suox) ducitur, amat se inordinate: quia enim seipsum homo 25 a) ita E; 2° false cet. cod. c) Et I. b) prophetis false BE. d) prophete pseudo AEFGHI. e) inspirati FGI; inspiratos E. f) et 1. (la- cuna). Et ABFGI; om. EH. g) ista false EFGH. h) quia EFGHI. i) scrutantur EFGHI. k) et EFGHI. 1) in posterum E. m) et om- 30 nia B. n) ita EFGI ; parent cet. cod. o) ita EH ; om. cet. cod. p) eo E. q) ita A, B et F rubr. Sequitur capitulum undecimum EH. r) sui ip- sius EFGHI. s) ita AB (rubr.) EF (rubr.) GHI. t) tota B. u) in false B. v) fermente false E. w) percussit B. x) om. I. 3) Cf. I. Cor. II. 15. 35 1) III. Reg. XIII. 18. 1) Cf. I. Cor. IV. I9. 2) Cf. I. Cor. II. 10. 5) Cf. I. Cor. V. 6.
Strana 222
222 M. de Janow, Regulae V. et N. T., l. II, c. 11. quilibet non potest non3) amare, cum hoc sit primum cuilibet enti et naturalissimum. Quodlibet siquidem ens diligit se per- manere in esse et hoc non ex alio, [f. 47a] nisi quia se diligit. Sed in hoc homo corrupte iam nature preter alia encia existit, 5 quod diligit se inordinate, id est ultra mensuram, preter nu- merum et extra pondus, ergo contra dei suib) disposicionem, de quo dicitur Sapiencie XI. f.c) 1): „Omnia in mensura, numero et pondere disposuisti.“ Racionis est autem ponere ordinem in rebus. Ergo creature racionali inestd) ordinate diligere. Ordo 10 vero requirit, ut qui diligit se esse, ex eo, quod non est a se, primum diligat illume), a quo hoc, quod est, accepit. Et si or- dinate diligit, consequensf) est, ut ad finem diligat se; sed finis non est aliud vel alius, nisi unde exivit. Nam spirituis) est de- terminatum redire ad dominum, qui fecit eum, qui est princi- 15 pium et finis. Ex quibus videtur, quod spiritus racionalis, si diligat or- dinate seipsum, non maleh) facit, quia si ordinate se diligit, peri prius diligit eum, a quo est, per quem estk) et in quo est1). Sed quiam) spiritus humane nature wlneraten) et corrupte et 20 per consequens deordinate ad hoc a se°) solo pertingere non potest, ideo bene dictum est, quod omnis homo, qui suo tan- tum spiritu regitur, seipsum amat inordinate et culpa- biliter. Si vero a spiritu mundi vel inmundo hominis spiritus assumitur, tunc non tantum se male diligit, sed ipsius 25 sui esse diligit contraria, quia diligit peccatum, quod est sui ipsius esse?) destructivum. Et tale diligere se, licet se ) per indirectum, magis se odire dictum est a veritate scripture, quam diligere. Unde: qui au em diligit iniquitatem, odit animam suam2) Item spiritus, qui ab inmundo spiritu et huius mundi occupatur, 30 non tantum male diligit se et contra deum, sed eciam ea, que deo suo sunt contraria, cogitur diligere, neque a ser) solo potest hanc dileccionem retractare, nisi a forciores) spiritu, sci- 35 a) lineae superpos. A; om. I. b) suam E; summi I. c) f. om. EFGH. d) est in H. e) om. H. f) conveniens EFGI. g) spiritum FGHI. h) A post corr.; reale (sic) BEFGHI. i) om. EFGHI. k) per quem est om. EFGHI. 1) per — est om. E. m) om B. n) wineratus B. 0) a se EFGHI; se AB. p) om. B. q) se, licet se AB; scilicet EFGHI. r) a se EFGHI; se AB. s) forciori EFGHI. 1) Sapient. XI. 21. 2) Cf. Joann. XII. 25.
222 M. de Janow, Regulae V. et N. T., l. II, c. 11. quilibet non potest non3) amare, cum hoc sit primum cuilibet enti et naturalissimum. Quodlibet siquidem ens diligit se per- manere in esse et hoc non ex alio, [f. 47a] nisi quia se diligit. Sed in hoc homo corrupte iam nature preter alia encia existit, 5 quod diligit se inordinate, id est ultra mensuram, preter nu- merum et extra pondus, ergo contra dei suib) disposicionem, de quo dicitur Sapiencie XI. f.c) 1): „Omnia in mensura, numero et pondere disposuisti.“ Racionis est autem ponere ordinem in rebus. Ergo creature racionali inestd) ordinate diligere. Ordo 10 vero requirit, ut qui diligit se esse, ex eo, quod non est a se, primum diligat illume), a quo hoc, quod est, accepit. Et si or- dinate diligit, consequensf) est, ut ad finem diligat se; sed finis non est aliud vel alius, nisi unde exivit. Nam spirituis) est de- terminatum redire ad dominum, qui fecit eum, qui est princi- 15 pium et finis. Ex quibus videtur, quod spiritus racionalis, si diligat or- dinate seipsum, non maleh) facit, quia si ordinate se diligit, peri prius diligit eum, a quo est, per quem estk) et in quo est1). Sed quiam) spiritus humane nature wlneraten) et corrupte et 20 per consequens deordinate ad hoc a se°) solo pertingere non potest, ideo bene dictum est, quod omnis homo, qui suo tan- tum spiritu regitur, seipsum amat inordinate et culpa- biliter. Si vero a spiritu mundi vel inmundo hominis spiritus assumitur, tunc non tantum se male diligit, sed ipsius 25 sui esse diligit contraria, quia diligit peccatum, quod est sui ipsius esse?) destructivum. Et tale diligere se, licet se ) per indirectum, magis se odire dictum est a veritate scripture, quam diligere. Unde: qui au em diligit iniquitatem, odit animam suam2) Item spiritus, qui ab inmundo spiritu et huius mundi occupatur, 30 non tantum male diligit se et contra deum, sed eciam ea, que deo suo sunt contraria, cogitur diligere, neque a ser) solo potest hanc dileccionem retractare, nisi a forciores) spiritu, sci- 35 a) lineae superpos. A; om. I. b) suam E; summi I. c) f. om. EFGH. d) est in H. e) om. H. f) conveniens EFGI. g) spiritum FGHI. h) A post corr.; reale (sic) BEFGHI. i) om. EFGHI. k) per quem est om. EFGHI. 1) per — est om. E. m) om B. n) wineratus B. 0) a se EFGHI; se AB. p) om. B. q) se, licet se AB; scilicet EFGHI. r) a se EFGHI; se AB. s) forciori EFGHI. 1) Sapient. XI. 21. 2) Cf. Joann. XII. 25.
Strana 223
Hypocritarum amor sui inordinatus. 223 licet dei, assumatur et liberetur. Unde dominus 1): „Sine me nichil potestis facere“, et apostolus 2): „Fiduciam talem habe- mus per Christum ad deum, non quod sufficientes simusa) a nobis, tamquam ex nobis, vel cogitare, sed omnis nostra suf- ficiencia a domino deo est.“ Ita peccatum reddiditb) hominem miserum et inpotentem. Inde dictum est per prophetame) 3) „Facti sunt abhominabiles, prout ea, que dilexerunt“, et Ja- cob IIII. b.d) 4): „Quicumque voluerit esse amicus huius seculie), inimicus dei constituitur. An putatis, quia inaniter scriptura di- cat: Adf) invidiam concupiscit spiritus, qui habitat in vobis.“ 10 Hec omnia debent intelligi secundums) ea, que superius dicta sunt, scilicet h) quod spiritus hominis affeccionibus i) carnis allec- tus et illectus caro efficitur et contraria deo amat velk) con- trarie. Unde apostolus 1) 5): „Spiritus concupiscit adversus car- nem et caro adversus spiritum. Hec omnia sibi invicem ad- 15 versantur.“ Juxta quod notandumm), quod pseudoapostoli in hoc secernuntur ab illis hominibus, qui eciam suo spiritu veln) spi- ritu mundi°) agitantur, quia homines amatores huius se- culi bonis huius seculi, scilicet temporalibusp) bonis nature et 20 fortune1), et illis, que sanctis et reprobis pariter conceduntur, utuntur pro suo libito et suo lucro sine vel preter dei iusti- ciam; illa autem, que sunt dei spiritus, — quiar) non percipiunt iuxta illuds) 6): „Animalis homo non percipit ea, que sunt spi- ritus dei“, — ideo ab eis avertuntur et contempnunt sic, quiat) huiusmodiu) promissa dei blasphemant verbo et facto. Verbo, ut illi, qui dixerunt7): „Ubi est verbum domini? Veniat“, et alibi8): „Manda remanda, [manda] remandav), expecta, reex- pecta, modicum ibi, modicum ibi“, — aut prout moderni habent de suo more dicere wlgariter: Czoz na Buoh pustiss, to 25 30 a) sumus B. b) reddit tunc E. c) prophetam (lacuna) A. 1) Et EFGHI. d) Jacobi IIII. EFGHI. e) mundi corr. seculi AB. k) contraria deo h) om. EFGHI. i) affeccione FGHI. g) prout E. amat vel om. B. 1) apostolus (lacuna) A. m) notandum est EFGHI. n) vel eciam EFGHI. 0) huius mundi H. p) temporibus (sic) E. q) natura et fortuna E. r) om. E. s) illud apostoli EFGHI. t) sic, quia v) om. FGI. AB ; sicque EFGHI. u) huius tantum ABFGHI. 35 1) Joann. XV. 5. 2) II. Cor. III. 4—5. 3) Oseae IX. 10. 4) Ja- 6) I. Cor. II. 14. cobi IV. 4—5. 5) Gal. V. 17. 7) Jerem. XVII. 15. 8) Isaiae XXVIII.. 13. 40
Hypocritarum amor sui inordinatus. 223 licet dei, assumatur et liberetur. Unde dominus 1): „Sine me nichil potestis facere“, et apostolus 2): „Fiduciam talem habe- mus per Christum ad deum, non quod sufficientes simusa) a nobis, tamquam ex nobis, vel cogitare, sed omnis nostra suf- ficiencia a domino deo est.“ Ita peccatum reddiditb) hominem miserum et inpotentem. Inde dictum est per prophetame) 3) „Facti sunt abhominabiles, prout ea, que dilexerunt“, et Ja- cob IIII. b.d) 4): „Quicumque voluerit esse amicus huius seculie), inimicus dei constituitur. An putatis, quia inaniter scriptura di- cat: Adf) invidiam concupiscit spiritus, qui habitat in vobis.“ 10 Hec omnia debent intelligi secundums) ea, que superius dicta sunt, scilicet h) quod spiritus hominis affeccionibus i) carnis allec- tus et illectus caro efficitur et contraria deo amat velk) con- trarie. Unde apostolus 1) 5): „Spiritus concupiscit adversus car- nem et caro adversus spiritum. Hec omnia sibi invicem ad- 15 versantur.“ Juxta quod notandumm), quod pseudoapostoli in hoc secernuntur ab illis hominibus, qui eciam suo spiritu veln) spi- ritu mundi°) agitantur, quia homines amatores huius se- culi bonis huius seculi, scilicet temporalibusp) bonis nature et 20 fortune1), et illis, que sanctis et reprobis pariter conceduntur, utuntur pro suo libito et suo lucro sine vel preter dei iusti- ciam; illa autem, que sunt dei spiritus, — quiar) non percipiunt iuxta illuds) 6): „Animalis homo non percipit ea, que sunt spi- ritus dei“, — ideo ab eis avertuntur et contempnunt sic, quiat) huiusmodiu) promissa dei blasphemant verbo et facto. Verbo, ut illi, qui dixerunt7): „Ubi est verbum domini? Veniat“, et alibi8): „Manda remanda, [manda] remandav), expecta, reex- pecta, modicum ibi, modicum ibi“, — aut prout moderni habent de suo more dicere wlgariter: Czoz na Buoh pustiss, to 25 30 a) sumus B. b) reddit tunc E. c) prophetam (lacuna) A. 1) Et EFGHI. d) Jacobi IIII. EFGHI. e) mundi corr. seculi AB. k) contraria deo h) om. EFGHI. i) affeccione FGHI. g) prout E. amat vel om. B. 1) apostolus (lacuna) A. m) notandum est EFGHI. n) vel eciam EFGHI. 0) huius mundi H. p) temporibus (sic) E. q) natura et fortuna E. r) om. E. s) illud apostoli EFGHI. t) sic, quia v) om. FGI. AB ; sicque EFGHI. u) huius tantum ABFGHI. 35 1) Joann. XV. 5. 2) II. Cor. III. 4—5. 3) Oseae IX. 10. 4) Ja- 6) I. Cor. II. 14. cobi IV. 4—5. 5) Gal. V. 17. 7) Jerem. XVII. 15. 8) Isaiae XXVIII.. 13. 40
Strana 224
M. de Janow, Regulae V. et N. T.. 1. 11, c. 11. 224 gest gyz ztraczenoa), id est causa illa, que ad deum defer- tur vel deo committitur, iam est perdita; vel iterum, qui se ad divinumb) iudicium confert pro vindicta sue iniurie: ayunt ad eum: Istec) longas dat inducias sibi iniurias facientibus, et si- 5 miles [f. 47b] blasphemie, quas homines carnales inpudico ore eructant d) contra deum. Factis autem blasphemant deum om- nes christiani, qui male vivunt et carnaliter. Ad quos verbum dei loquiture) 1): „Propter vos nomen meum blasphematur inter gentes“, et apostolus 2): „Confitentur se nosse deum, factis au- tem negant.“ De quibus pariter Judas in sua canonica loquitur, dicensf) 3): „Similiter et hii, qui carnem maculant, dominatorem autem spernunt, maiestatem blasphemant.“ Et s) infra 4): „Hii au- tem, quecumque ignorant, blasphemant“, etc., ut supra. Pseudo vero prophete non tantum hec, que supra dicta sunt, bona 15 temporalia ad suum ipsius lucrum retorquent et adducunt, sed eciam bona spiritus, et que sunt solis sanctis mancipatah), ut est divina scriptura, et que sunt pro fulcimento virtutum sanxio- nes et opera virtutum et eorum exercicia, insuper religiones et sacramenta, ympnos pro dei honore, cantica et misse et sin- 20 gula alia, quibus deus colitur et que res vulgo dei dicuntur, subi- ciunt sue voluntati et suis studiis deliciarum et pacis huius mundi lucrativa. Non enim ypocrite reddunt, que sunt cesaris, cesari, et que sunt dei, deo, sed utraque illorum referunt suorum libitorum ad negociacionem. Et hec est nimisi) magna falsitas 25 et molestak), cum signo solius sanctitatis operire lucra iniqui- tatis, armis virtutuml) indui et per eam) virtutem inpugnare, stipendia a Christo tollere et eis dyabolo militare. Et ideo bene miratur ypocritas sapiens, dicens Eccli. XXXVII.5): „O pre- sumpcio nequissima, unde creata es cooperire aridam malicia 30 et dolositatem illius? Sodalis amico coniocundabiturn) in ob- 10 a) ita A. Czozz na Boh pustiss, to gest gyzz ztraceno B. Czososs na Bog spusczil, tho gest yuss straczono E. Czozz na Bwoh zspustýs, to gest gyz zstraczeno F. Cozz na Buoh spilczyz, to gest gyz straczeno G. Czoz na Buoh zpustyss, to gest gyz ztraczeno H. Czoz na Buoh zpustiss, to gest 35 giz ztraczeno I (= A). b) om. E. c) Istas B. d) eructuant FGH. h) nunccu- e) om. В. f) om. EFGI. g) Et — blasphemant om. B. m) eam I. 1) om. E. i) unius (sic) E. k) molestia E. pata EG. n) convicium dabitur (sic) B. 1) Rom. II. 24. 40 dominationem legitur. 2) Tit. I. 16. 4) Judae 10. 3) Judae 8, ubi loco dominatorem: 5) Eceli. XXXVII. 3—5.
M. de Janow, Regulae V. et N. T.. 1. 11, c. 11. 224 gest gyz ztraczenoa), id est causa illa, que ad deum defer- tur vel deo committitur, iam est perdita; vel iterum, qui se ad divinumb) iudicium confert pro vindicta sue iniurie: ayunt ad eum: Istec) longas dat inducias sibi iniurias facientibus, et si- 5 miles [f. 47b] blasphemie, quas homines carnales inpudico ore eructant d) contra deum. Factis autem blasphemant deum om- nes christiani, qui male vivunt et carnaliter. Ad quos verbum dei loquiture) 1): „Propter vos nomen meum blasphematur inter gentes“, et apostolus 2): „Confitentur se nosse deum, factis au- tem negant.“ De quibus pariter Judas in sua canonica loquitur, dicensf) 3): „Similiter et hii, qui carnem maculant, dominatorem autem spernunt, maiestatem blasphemant.“ Et s) infra 4): „Hii au- tem, quecumque ignorant, blasphemant“, etc., ut supra. Pseudo vero prophete non tantum hec, que supra dicta sunt, bona 15 temporalia ad suum ipsius lucrum retorquent et adducunt, sed eciam bona spiritus, et que sunt solis sanctis mancipatah), ut est divina scriptura, et que sunt pro fulcimento virtutum sanxio- nes et opera virtutum et eorum exercicia, insuper religiones et sacramenta, ympnos pro dei honore, cantica et misse et sin- 20 gula alia, quibus deus colitur et que res vulgo dei dicuntur, subi- ciunt sue voluntati et suis studiis deliciarum et pacis huius mundi lucrativa. Non enim ypocrite reddunt, que sunt cesaris, cesari, et que sunt dei, deo, sed utraque illorum referunt suorum libitorum ad negociacionem. Et hec est nimisi) magna falsitas 25 et molestak), cum signo solius sanctitatis operire lucra iniqui- tatis, armis virtutuml) indui et per eam) virtutem inpugnare, stipendia a Christo tollere et eis dyabolo militare. Et ideo bene miratur ypocritas sapiens, dicens Eccli. XXXVII.5): „O pre- sumpcio nequissima, unde creata es cooperire aridam malicia 30 et dolositatem illius? Sodalis amico coniocundabiturn) in ob- 10 a) ita A. Czozz na Boh pustiss, to gest gyzz ztraceno B. Czososs na Bog spusczil, tho gest yuss straczono E. Czozz na Bwoh zspustýs, to gest gyz zstraczeno F. Cozz na Buoh spilczyz, to gest gyz straczeno G. Czoz na Buoh zpustyss, to gest gyz ztraczeno H. Czoz na Buoh zpustiss, to gest 35 giz ztraczeno I (= A). b) om. E. c) Istas B. d) eructuant FGH. h) nunccu- e) om. В. f) om. EFGI. g) Et — blasphemant om. B. m) eam I. 1) om. E. i) unius (sic) E. k) molestia E. pata EG. n) convicium dabitur (sic) B. 1) Rom. II. 24. 40 dominationem legitur. 2) Tit. I. 16. 4) Judae 10. 3) Judae 8, ubi loco dominatorem: 5) Eceli. XXXVII. 3—5.
Strana 225
Hypocritae obfuscati in seipsis. Nomen pseudoproph. Caracter bestiae. 225 lectacionibus et in die tribulacionis adversarius erit. Sodalis amico condolet causa ventrisa) et contra hostem accipiet scutum." Et ideo iuste appellatum est nomen ipsorum pseudo- prophete. Pseudo enim grece falsus vel fallax interpretatur latineb), inde eciam pseudoluse), id est falsus servus d). Et id- circo de eis proprie illud apostoli competit1): „Filius iniquitatis exaltabitur super omne, quod dicitur deus aut collitur.“ Quis namque magis propriee) debet dici filius iniquitatis quam ypo- crita habens simulatam equitatem, de quaf) dictum est, quod 10 est duplex iniquitas? Et „quod s) dicitur deus velh) collitur“, sunt divine res, cultui dei solius apropriate, ut verbum dei, veritas dei, sapiencia et virtus dei et sacramenta, super que omnia ypocrita se ellevat, quia omnia hec facit suis lucris inservire, omnia hec ad suum ipsius amorem inflectendo. Amor igitur prefatusi) sui ipsius inordinatus dici propriek) videtur caracterl) bestie fronti inpressus cuilibet, quim) a deo apostatavit2), quia caracter est signum permanens, inde- lebilen) in signato"), ponens ab aliis, qui sunt extra, discrecio- nem. Sic iste amor sui ipsius unicus p) secernit et signat omnes 20 ypocritas, ut in supra dictis€) patuit. Et dictus est merito ca- racter bestie, vel quia a bestia seu vastatore Sathanar) inpres- sus, vel quia communis ipsis bestiis, que omnes se tantum dili- gunt naturaliter et non amplius norunt, et homo per hoc pre- cipue iumentis insipientibus comparatur. Dicitur autem bene 25 in fronte consignari, quia frons bestias nec non homines pre- cedit, quocumques) ierint, in excelso situatust) est, semper patens existit, et licet homines in aliis partibus faciei contingit in- mutariu), tamen frons quam frequencius in patulo exhibetur: Itav) amor iste preceditw) in hominex) omnia in concepcione et 30 17) Caracter bestie FFGHI. 26) Frons FGHI. a) causa ventris om. E. c) pseudulus EFGHI. b) in latino I. d) testis vel servus EFGHI. e) om. H. f) quo EFGHI. g) om. E. h) aut I. i) perfectus EFGHI. k) om. E. 1) propter caracterem E. m) que E. n) indelibile BE. °) in signito E. p) unitus E. q) ut su- r) a vastatore Sathane E; vastatores Sathana G. pra dictum EFGHI. s) quecumque E. t) ita omnes cod. u) inmutari AEFGHI; om. B. w) prestat E. x) in homine om. E. ) et ita G. 35 1) Cf. II. Thess. II. 4. 2) Cf. Apoc. XIX. 20. KYBAL: M. de Janow Regulae, I. 15 40
Hypocritae obfuscati in seipsis. Nomen pseudoproph. Caracter bestiae. 225 lectacionibus et in die tribulacionis adversarius erit. Sodalis amico condolet causa ventrisa) et contra hostem accipiet scutum." Et ideo iuste appellatum est nomen ipsorum pseudo- prophete. Pseudo enim grece falsus vel fallax interpretatur latineb), inde eciam pseudoluse), id est falsus servus d). Et id- circo de eis proprie illud apostoli competit1): „Filius iniquitatis exaltabitur super omne, quod dicitur deus aut collitur.“ Quis namque magis propriee) debet dici filius iniquitatis quam ypo- crita habens simulatam equitatem, de quaf) dictum est, quod 10 est duplex iniquitas? Et „quod s) dicitur deus velh) collitur“, sunt divine res, cultui dei solius apropriate, ut verbum dei, veritas dei, sapiencia et virtus dei et sacramenta, super que omnia ypocrita se ellevat, quia omnia hec facit suis lucris inservire, omnia hec ad suum ipsius amorem inflectendo. Amor igitur prefatusi) sui ipsius inordinatus dici propriek) videtur caracterl) bestie fronti inpressus cuilibet, quim) a deo apostatavit2), quia caracter est signum permanens, inde- lebilen) in signato"), ponens ab aliis, qui sunt extra, discrecio- nem. Sic iste amor sui ipsius unicus p) secernit et signat omnes 20 ypocritas, ut in supra dictis€) patuit. Et dictus est merito ca- racter bestie, vel quia a bestia seu vastatore Sathanar) inpres- sus, vel quia communis ipsis bestiis, que omnes se tantum dili- gunt naturaliter et non amplius norunt, et homo per hoc pre- cipue iumentis insipientibus comparatur. Dicitur autem bene 25 in fronte consignari, quia frons bestias nec non homines pre- cedit, quocumques) ierint, in excelso situatust) est, semper patens existit, et licet homines in aliis partibus faciei contingit in- mutariu), tamen frons quam frequencius in patulo exhibetur: Itav) amor iste preceditw) in hominex) omnia in concepcione et 30 17) Caracter bestie FFGHI. 26) Frons FGHI. a) causa ventris om. E. c) pseudulus EFGHI. b) in latino I. d) testis vel servus EFGHI. e) om. H. f) quo EFGHI. g) om. E. h) aut I. i) perfectus EFGHI. k) om. E. 1) propter caracterem E. m) que E. n) indelibile BE. °) in signito E. p) unitus E. q) ut su- r) a vastatore Sathane E; vastatores Sathana G. pra dictum EFGHI. s) quecumque E. t) ita omnes cod. u) inmutari AEFGHI; om. B. w) prestat E. x) in homine om. E. ) et ita G. 35 1) Cf. II. Thess. II. 4. 2) Cf. Apoc. XIX. 20. KYBAL: M. de Janow Regulae, I. 15 40
Strana 226
226 M. de Janow, Regulae V. et N. T., 1. II, c. 11 et 12. in nativitatea), et ideo forte singulariter Ysaac et beatus Jo- hannes Baptista nomine et signacione inter homines habentur singularesb), quia [f. 48a] generacionem illorum non tantum amor sui, sed magis amor dei inc) parentibus eorum precu- 5 currit. Hic etenim amor ab aliis libido, ab aliis concupiscen- cia et forte magis proprie nuncupatur. Sed ad meum, quo ducor, propositum amorem sui volo de presenti nominarid). Consequencia ergoe) requirit, ut precedat hic amor 10 omnem hominis etatem, quia nullus ante annos discrecio- nis novit alium quempiam amorem, nisi amorem sui ipsiusf naturalem; quod si amentur parentes et uxor vel amica aut di- vicie vel honoress), hec omnia reciproce redeunt sui ipsius ad amorem tamquam ad fontem suum. Unde ceperunt h) scaturire, et ideo non pono aliquam, hic loquens de ypocritis, prout de- signat eos prima regula, amorum aliami) seccionem, sed quod amor huiusmodik) precedit omnes et singulos actus in homine, qui suo tantum spiritu vivit, et omnem motum animi, omnem religionem et omnem professionem in ypocritis et in omnibus, qui spiritu dei non aguntur. Et ideo merito origo vel caput tocius vite talis hominis poterit appellari 1). Et quemadmodum dictum est de permanencia carac- teris, sic ista concupiscencia in homine quolibet vel secundum se totam et predominium, ut in falsis christianis, vel secundum 25 partem ipsius aliquam et subieccionem, ut in iustis, indelebiliter usque in finem huius vite bestialis non recedit. Et velud de patenciam) frontis et faciein) dictum est, sic pseudoprophete seu ypocrite, quamvis studeant se quovis modo sanctitate con- tegere, ne ab hominibus videantur, hunc tamen amorem sui, propter quem omnia et ex quo omnia faciunt, nequaquam pos- sunt diu palliare, quin ab hiis, qui spiritu dei°) aguntur, con- gnoscantur p). Sicut est proverbium sapientis 1), ut iam quis () vi- 15 20 30 a) vacuitate E (in om.) FGHI. b) singulariter B. c) eciam E. d) volo nominari AB superflue. f) om. E. g) homines e) igitur G. k) huius mundi EFGHI. 35 corr. honores A. h) receperunt I. i) om. B. 1) ampliari corr. appellari A. m) potencia E, patencia FG, paciencia q) quid o) sancto E. p) agnoscantur I. cet. cod. n) facie EFGI. EFGHI. 1) Cf. Dan. I. 10.
226 M. de Janow, Regulae V. et N. T., 1. II, c. 11 et 12. in nativitatea), et ideo forte singulariter Ysaac et beatus Jo- hannes Baptista nomine et signacione inter homines habentur singularesb), quia [f. 48a] generacionem illorum non tantum amor sui, sed magis amor dei inc) parentibus eorum precu- 5 currit. Hic etenim amor ab aliis libido, ab aliis concupiscen- cia et forte magis proprie nuncupatur. Sed ad meum, quo ducor, propositum amorem sui volo de presenti nominarid). Consequencia ergoe) requirit, ut precedat hic amor 10 omnem hominis etatem, quia nullus ante annos discrecio- nis novit alium quempiam amorem, nisi amorem sui ipsiusf naturalem; quod si amentur parentes et uxor vel amica aut di- vicie vel honoress), hec omnia reciproce redeunt sui ipsius ad amorem tamquam ad fontem suum. Unde ceperunt h) scaturire, et ideo non pono aliquam, hic loquens de ypocritis, prout de- signat eos prima regula, amorum aliami) seccionem, sed quod amor huiusmodik) precedit omnes et singulos actus in homine, qui suo tantum spiritu vivit, et omnem motum animi, omnem religionem et omnem professionem in ypocritis et in omnibus, qui spiritu dei non aguntur. Et ideo merito origo vel caput tocius vite talis hominis poterit appellari 1). Et quemadmodum dictum est de permanencia carac- teris, sic ista concupiscencia in homine quolibet vel secundum se totam et predominium, ut in falsis christianis, vel secundum 25 partem ipsius aliquam et subieccionem, ut in iustis, indelebiliter usque in finem huius vite bestialis non recedit. Et velud de patenciam) frontis et faciein) dictum est, sic pseudoprophete seu ypocrite, quamvis studeant se quovis modo sanctitate con- tegere, ne ab hominibus videantur, hunc tamen amorem sui, propter quem omnia et ex quo omnia faciunt, nequaquam pos- sunt diu palliare, quin ab hiis, qui spiritu dei°) aguntur, con- gnoscantur p). Sicut est proverbium sapientis 1), ut iam quis () vi- 15 20 30 a) vacuitate E (in om.) FGHI. b) singulariter B. c) eciam E. d) volo nominari AB superflue. f) om. E. g) homines e) igitur G. k) huius mundi EFGHI. 35 corr. honores A. h) receperunt I. i) om. B. 1) ampliari corr. appellari A. m) potencia E, patencia FG, paciencia q) quid o) sancto E. p) agnoscantur I. cet. cod. n) facie EFGI. EFGHI. 1) Cf. Dan. I. 10.
Strana 227
Hypocritarum amor sui. 227 deretura) vultus hominum. Et iterum alibi 1): „Deb) fructibus eorum congnoscetis eos." Nam amor iste, prout dictum est, origo est commu- nis6) malicie etd) apostasie a domino deo suo, et omnis su- perbia omneque peccatum de amore suo malo erumpunt. Et secundum quod prius tetigi, radix descripta omnium malorum, cupiditas inde pullulavite). Quapropter apostolus II. Tym.f) IIIe, describens pericula novissimorum temporum, que incumbunt ob multitudinem pseudochristianorum, dicit in principio2): „Erunt homines seipsos amantes, cupidi, elati, superbi.“ Ecce, quam 10 notabiliter ponit apostolus in principio omnium quasi ypotesyms) aliorum!) omniumi) sequencium hunc sui ipsius amorem sepe dictum, posuit et expressit, cum dixit: „Erunt homines seipsos amantes“, etc. Capitulum duodecimumk). 15 Quod ypocrisym vel ypocritas demonstrat maxime et probat veritas vite et doctrine Jhesu Christi, et qualiter vpocrite in ec- clesia domini sunt fures et latrones1). Illud estm) eciam notandum, quod ponitur in tercio loco proposicionis seu regule prefate prime 3), puta quod ypocriten), 20 quia primum amant se, ut dictum est°), ideo diligunt pro- priam suam excelenciam et vehementer fugiunt pati in hoc mundo obprobria et confusiones propter veritatem aut propter nomen Jhesu crucifixi, sed tantum valde?) delectat eos- dem honor et laudes hominum, et €) propter ea multa et magna 25 faciunt in ecclesia fideliumr). Et probantur esse fures et la- a) videretur B; videntur cet. cod. b) ABEFGH. c) omnis B. d) om. E. e) pulavit A ; pululabit E. f) ad Tym. EFGI. 8) ypostasim EFGH. h) aliarum E. i) hominum I. k) ita AB (rubr.) EF (rubr.) I. Sequitur 1) ita AB (rubr.) F (rubr.) 30 capitulum duodecimum H. Rubrica G (rubr.). GHI. Quod ypocrite valde suam gloriam querunt, non intrantes per hostium humile, sed aliunde, propter quod dicti sunt fures et latrones E. m) om. E. n) hic D 1. 2. contin. °) ut dictum est om. D 1. 2. p) om. E. q) om. D 1. 2. r) dei corr. fidelium A. 1) Matth. VII. 20. 2) II. Tim. III. 2. 3) v. superius c. VII. 35 15
Hypocritarum amor sui. 227 deretura) vultus hominum. Et iterum alibi 1): „Deb) fructibus eorum congnoscetis eos." Nam amor iste, prout dictum est, origo est commu- nis6) malicie etd) apostasie a domino deo suo, et omnis su- perbia omneque peccatum de amore suo malo erumpunt. Et secundum quod prius tetigi, radix descripta omnium malorum, cupiditas inde pullulavite). Quapropter apostolus II. Tym.f) IIIe, describens pericula novissimorum temporum, que incumbunt ob multitudinem pseudochristianorum, dicit in principio2): „Erunt homines seipsos amantes, cupidi, elati, superbi.“ Ecce, quam 10 notabiliter ponit apostolus in principio omnium quasi ypotesyms) aliorum!) omniumi) sequencium hunc sui ipsius amorem sepe dictum, posuit et expressit, cum dixit: „Erunt homines seipsos amantes“, etc. Capitulum duodecimumk). 15 Quod ypocrisym vel ypocritas demonstrat maxime et probat veritas vite et doctrine Jhesu Christi, et qualiter vpocrite in ec- clesia domini sunt fures et latrones1). Illud estm) eciam notandum, quod ponitur in tercio loco proposicionis seu regule prefate prime 3), puta quod ypocriten), 20 quia primum amant se, ut dictum est°), ideo diligunt pro- priam suam excelenciam et vehementer fugiunt pati in hoc mundo obprobria et confusiones propter veritatem aut propter nomen Jhesu crucifixi, sed tantum valde?) delectat eos- dem honor et laudes hominum, et €) propter ea multa et magna 25 faciunt in ecclesia fideliumr). Et probantur esse fures et la- a) videretur B; videntur cet. cod. b) ABEFGH. c) omnis B. d) om. E. e) pulavit A ; pululabit E. f) ad Tym. EFGI. 8) ypostasim EFGH. h) aliarum E. i) hominum I. k) ita AB (rubr.) EF (rubr.) I. Sequitur 1) ita AB (rubr.) F (rubr.) 30 capitulum duodecimum H. Rubrica G (rubr.). GHI. Quod ypocrite valde suam gloriam querunt, non intrantes per hostium humile, sed aliunde, propter quod dicti sunt fures et latrones E. m) om. E. n) hic D 1. 2. contin. °) ut dictum est om. D 1. 2. p) om. E. q) om. D 1. 2. r) dei corr. fidelium A. 1) Matth. VII. 20. 2) II. Tim. III. 2. 3) v. superius c. VII. 35 15
Strana 228
228 M. de Janow, Regulae V. et N. T., 1. II, c. 12. trones, quoniam non veniunt per hostium, sed ascendunta) aliunde 1). Quid autem est hostium ad gloriam et honores in ec- clesia dei, nisi humilitasb) domini Jhesu Christi et abieccio sui ipsius usque ad mortem crucis ignominiose et usque [f. 48b] ad novissimum virorum suspensumque e) pro virtuted) et salute ani- marum? Omnis ergo, qui itae) discit a Christo Jhesu esse mitis et humilis cordef) in veritate et sequitur Jhesum crucifixum abiciendo se et abnegando seipsums) atque contempnendo us- 10 que adh) novissimum peccatorum vel usque ad mortem pro- virtute Jhesu et veritate, istei) vadit ad gloriam per hostium. Nam quia omni sua propria gloria se spoliavit huiusmodi in- quirendo gloriam solius Jhesu Christi, ideok) merito a gloria Christi Jhesu suscipietur, sicut et Christus Jhesus, quia gloriam dei solius inquisivit in tantum, quod omni sua gloria fuit spo- liatus, ut1) paulo post dicetur, factus obediens patri suom) us- que ad mortemn), mortem autem crucis 2). Propter quod deus exaltavit illum3) et suscepit eum°) in suam gloriam divinam, ut „omnis ligwa confiteatur, quia Christus!) Jhesus iam est in 20 gloria dei patris“ 4). Ista est q) igitur lex Christi solida, scilicet veritas vite eiusr), que ad plenum expurgat ypocrisym seu cavet, ut lacius infra dicetur, quando agetur de regulis sanctos dei in veritate mencientes 5), videlicet ut omnis, qui se wlt exaltari in 25 dei ecclesia, prius in veritate humilietur in seipso, et qui cupit esse inter amicos domini Jhesu nimis honoratos, sit ipse inter peccatores nimis abiectus, non ficte seipsum ponens ubique ad locum novissimum in familia splendida Jhesu Christi, expec- tansque, si forte veniat pater familias et dicat sibi 6): „Amice, 30 ascende superius." 5 15 35 3) Hostium EEGHI. Quid est hostium F. — De gloria A. a) ascenderunt D 2. b) imitacio humilis E. c) suspensum E. d) veritate E. e) itaque corr. ita A. f) om. E. g) se E. h) om. D 2. i) ille D 1. k) ideo — Jhesu om. D 1. 2. 1) ut — dicetur om. D 1. 2. m) om. D 1. 2. E. n) post hanc vocem D 1. 2. contin.: Et propterea P) dominus li. christianus oc., v. infra p. 236, lin. 8. °) illum EFGHI. q) om. E. r) vite eius om. EFGI. 40 1) Cf. Joann. X. 1. 2) Cf. Philipp. II. 8. 3) Cf. Philipp. II. 9. 4) Philipp. II. I1. 5) scil. in l. II, tractatu II, qui non est conservatus. 6) Lucae XIV. I0.
228 M. de Janow, Regulae V. et N. T., 1. II, c. 12. trones, quoniam non veniunt per hostium, sed ascendunta) aliunde 1). Quid autem est hostium ad gloriam et honores in ec- clesia dei, nisi humilitasb) domini Jhesu Christi et abieccio sui ipsius usque ad mortem crucis ignominiose et usque [f. 48b] ad novissimum virorum suspensumque e) pro virtuted) et salute ani- marum? Omnis ergo, qui itae) discit a Christo Jhesu esse mitis et humilis cordef) in veritate et sequitur Jhesum crucifixum abiciendo se et abnegando seipsums) atque contempnendo us- 10 que adh) novissimum peccatorum vel usque ad mortem pro- virtute Jhesu et veritate, istei) vadit ad gloriam per hostium. Nam quia omni sua propria gloria se spoliavit huiusmodi in- quirendo gloriam solius Jhesu Christi, ideok) merito a gloria Christi Jhesu suscipietur, sicut et Christus Jhesus, quia gloriam dei solius inquisivit in tantum, quod omni sua gloria fuit spo- liatus, ut1) paulo post dicetur, factus obediens patri suom) us- que ad mortemn), mortem autem crucis 2). Propter quod deus exaltavit illum3) et suscepit eum°) in suam gloriam divinam, ut „omnis ligwa confiteatur, quia Christus!) Jhesus iam est in 20 gloria dei patris“ 4). Ista est q) igitur lex Christi solida, scilicet veritas vite eiusr), que ad plenum expurgat ypocrisym seu cavet, ut lacius infra dicetur, quando agetur de regulis sanctos dei in veritate mencientes 5), videlicet ut omnis, qui se wlt exaltari in 25 dei ecclesia, prius in veritate humilietur in seipso, et qui cupit esse inter amicos domini Jhesu nimis honoratos, sit ipse inter peccatores nimis abiectus, non ficte seipsum ponens ubique ad locum novissimum in familia splendida Jhesu Christi, expec- tansque, si forte veniat pater familias et dicat sibi 6): „Amice, 30 ascende superius." 5 15 35 3) Hostium EEGHI. Quid est hostium F. — De gloria A. a) ascenderunt D 2. b) imitacio humilis E. c) suspensum E. d) veritate E. e) itaque corr. ita A. f) om. E. g) se E. h) om. D 2. i) ille D 1. k) ideo — Jhesu om. D 1. 2. 1) ut — dicetur om. D 1. 2. m) om. D 1. 2. E. n) post hanc vocem D 1. 2. contin.: Et propterea P) dominus li. christianus oc., v. infra p. 236, lin. 8. °) illum EFGHI. q) om. E. r) vite eius om. EFGI. 40 1) Cf. Joann. X. 1. 2) Cf. Philipp. II. 8. 3) Cf. Philipp. II. 9. 4) Philipp. II. I1. 5) scil. in l. II, tractatu II, qui non est conservatus. 6) Lucae XIV. I0.
Strana 229
Hypocritae fures et latrones esse probantur. 229 Quoda) si aliunde quis in familia Christi ascendat, ypo- crita iniqus esse convinciturb) indilate. Enimvero ypocritec) mo- derni, quia hoc contempnunt, sed ipsimet currunt inportune oportuned) ad loca alciora ecclesie, ingerunt quoque seipsos ad gradus et intrudunt, ideoque, ut dicere ceperam, omnes fures sunt et latrones, expectantes infelicem suam deieccionem. Sunt autem fures, quia nullum meritum glorie et honoris habentes in seipsis, sed digni sola confusione, cume) coramf) dei ecclesia sic se ostentant et exhibent, ac si digni honoribus habeantur, sicque honorem sanctis debitum et institutum in cathedriss) ec- 10 clesie et gradibus ipsi1) pro se audent usurpare et extorquere, promittentes mendaciter speciemi) pietatis et veritatis. Latrones eciam dicti sunt a veritate huiusmodi ypocrite, quia dominum Jhesum sua gloria depredantur. Sed „ve, qui predaris, nonne ipse predaberis"?k) 1). Depredantur vero, nam1) nulli est dubium, quod solius dei est gloria et Jhesu crucifixi, qui unicus est gloria sue ecclesie exaltatus, nec habet, unde gloriari omnis caro2). Propter quod omnis christianus, qui non vocatus, assumit sibi honorem, vel qui querit suam gloriam in familia Jhesu Christi, ille est, qui dominum suum et deumm) sua gloria depredaturn). Quia vero ypocrite, ut dictum est, non vo- cati currunt ad honores et dignitates et applaudunt°) sibiipsis in eo et distribuunt?) inter se honores pro gratuito, id est prod) suo libito neglecta gloria Jhesu crucifixi, propterear) sunt ad- versi prorsus viis et opperibus Jhesu Christi et per consequens 25 sunt Antichristi omnes, qui siccine cathedras ecclesie ascen- derunt. Nam, ut prius tactum est, dominus Jhesus a principio usque ad finem, in hac vita et in carne nostra existens, non quesivit suam gloriam, sed in omnibus et ubique gloriam 30 dei patris, quoniam et ad hoc venit in hunc mundum, ut 5 15 20 1) Aliunde EFGHI. 13) Latrones E. a) Quid FG. b) ita AB; committitur FGHI. c) Ypocrite vero e) om. E. f) quoram G (prout eciam in- 35 EFGHI. d) om. EFGHI. h) om. B. ferius semper). g) cathedras EFGHI. i) spem FH. k) depredaberis B; sicud dicit Ysaias propheta add. EFGHI. 1) vani (sic) FGI. m) et deum om. EFGHI. n) depredat B. °) applaudent B. p) describunt AB. q) honores pro E. r) propter quod E. 1) Isaiae XXXIII. I. 2) Cf. I. Cor. I. 29. 40
Hypocritae fures et latrones esse probantur. 229 Quoda) si aliunde quis in familia Christi ascendat, ypo- crita iniqus esse convinciturb) indilate. Enimvero ypocritec) mo- derni, quia hoc contempnunt, sed ipsimet currunt inportune oportuned) ad loca alciora ecclesie, ingerunt quoque seipsos ad gradus et intrudunt, ideoque, ut dicere ceperam, omnes fures sunt et latrones, expectantes infelicem suam deieccionem. Sunt autem fures, quia nullum meritum glorie et honoris habentes in seipsis, sed digni sola confusione, cume) coramf) dei ecclesia sic se ostentant et exhibent, ac si digni honoribus habeantur, sicque honorem sanctis debitum et institutum in cathedriss) ec- 10 clesie et gradibus ipsi1) pro se audent usurpare et extorquere, promittentes mendaciter speciemi) pietatis et veritatis. Latrones eciam dicti sunt a veritate huiusmodi ypocrite, quia dominum Jhesum sua gloria depredantur. Sed „ve, qui predaris, nonne ipse predaberis"?k) 1). Depredantur vero, nam1) nulli est dubium, quod solius dei est gloria et Jhesu crucifixi, qui unicus est gloria sue ecclesie exaltatus, nec habet, unde gloriari omnis caro2). Propter quod omnis christianus, qui non vocatus, assumit sibi honorem, vel qui querit suam gloriam in familia Jhesu Christi, ille est, qui dominum suum et deumm) sua gloria depredaturn). Quia vero ypocrite, ut dictum est, non vo- cati currunt ad honores et dignitates et applaudunt°) sibiipsis in eo et distribuunt?) inter se honores pro gratuito, id est prod) suo libito neglecta gloria Jhesu crucifixi, propterear) sunt ad- versi prorsus viis et opperibus Jhesu Christi et per consequens 25 sunt Antichristi omnes, qui siccine cathedras ecclesie ascen- derunt. Nam, ut prius tactum est, dominus Jhesus a principio usque ad finem, in hac vita et in carne nostra existens, non quesivit suam gloriam, sed in omnibus et ubique gloriam 30 dei patris, quoniam et ad hoc venit in hunc mundum, ut 5 15 20 1) Aliunde EFGHI. 13) Latrones E. a) Quid FG. b) ita AB; committitur FGHI. c) Ypocrite vero e) om. E. f) quoram G (prout eciam in- 35 EFGHI. d) om. EFGHI. h) om. B. ferius semper). g) cathedras EFGHI. i) spem FH. k) depredaberis B; sicud dicit Ysaias propheta add. EFGHI. 1) vani (sic) FGI. m) et deum om. EFGHI. n) depredat B. °) applaudent B. p) describunt AB. q) honores pro E. r) propter quod E. 1) Isaiae XXXIII. I. 2) Cf. I. Cor. I. 29. 40
Strana 230
230 M. de Janow, Regulae V. et N. T., 1. 11, c. 12 et 13. 5 10 15 falsam gloriam et mendacem carnis et mundi omnino destru- ereta) in suis et veram gloriam dei patris clarificaret et plan- taret, et pacem daret hominibus in terra sibi in hocb) consen- taneise), id est hominibus bone voluntatis. Quod quidem et angeli in eius nativitate manifested) expresserunt, dicentes 1) „Gloria in excelsis deo, et in terra [f. 49a] pax hominibus bone voluntatis“, ac si aperte diceretur ab angelis: Nunc gloria dei in altissimis in veritate persolvetur et restaurabitur in mundo per natum in terris Salvatorem, quam gloriam usque modo nequam spiritus et ydola nec non iniqui homines inter se dividebant et predabantur. Quod autem hoc opus fuit humilimi Jhesu crucifixi, puta reducere ad gloriam dei patris istum mundum, hoce) manifeste ipse expressit, iturus iam ad patrem ex hoc mundo. Nam Jo. XVI2) loquensf), ad patrem ait: „Ego te clarificavi super terram, opus consumavi, quod dedisti michi, ut faciam. Et nunc clarifica me, tu pater, aput temet ipsum clari- tate, quam habui prius, quam mundus fieret, aput te. Manifestavi nomen tuum hominibus, quos dedisti michi de mundo“, id est hominibus bone voluntatis, sicut in principio angeli, ingrediente 20 Jhesu in mundum, precinerun , dicentess) 3): „Gloria in excelsis deoh), et in terra pax hominibus bone voluntatis.“ Qui i) autem fuerintk) homines in terra bone voluntatis? Illi nempe, qui exhibuerunt ad opus Jhesu Christi se capaces et ydoneos. et illi profecto sunt et fuerint soli humiles1) et mites, et 25 illis Jhesus pacem in terra comparavit et firmavitm), sicut dixitu) 4) „Discite a me, quia mitis sum et humilis corde“, et tunc ad rem: „Et invenietis requiem animabus vestris“°). Ecce, "pax in terra hominibus bone voluntatis“, id est requies in mititate et humilitate cordis. Quid vero est esse mitem et humilem 30 corde in veritate Jhesu aliud?), quam omnem gloriam deo ascri- bere et persolvere et nichil sibi relinquere vel attribuere ho- 35 a) destrueret in mundo E. b) invicem E. c) consentaneos B. d) manifesta AB. e) om. EFGHI. f) Nam scribitur Jo. XVI. [IX. E, XIIII. FH], ubi loquens Salvator EFGHI. g) precinerunt, dicentes om. B. h) deo, etc. EFGHI, ceteris om. i) Quia I. k) fuerunt FGI. 1) ho- mines corr. humiles A. m) formavit I. n) sicut scribitur in Matheo, ubi dixit Salvator discipulis suis EFGHI. 0) nostris false AB. P) non aliud B. 1) Lucae II. 14. 40 4) Matth. XI. 29. 2) recte Joann. XVII. 4—6. 3) Lucae II. 14.
230 M. de Janow, Regulae V. et N. T., 1. 11, c. 12 et 13. 5 10 15 falsam gloriam et mendacem carnis et mundi omnino destru- ereta) in suis et veram gloriam dei patris clarificaret et plan- taret, et pacem daret hominibus in terra sibi in hocb) consen- taneise), id est hominibus bone voluntatis. Quod quidem et angeli in eius nativitate manifested) expresserunt, dicentes 1) „Gloria in excelsis deo, et in terra [f. 49a] pax hominibus bone voluntatis“, ac si aperte diceretur ab angelis: Nunc gloria dei in altissimis in veritate persolvetur et restaurabitur in mundo per natum in terris Salvatorem, quam gloriam usque modo nequam spiritus et ydola nec non iniqui homines inter se dividebant et predabantur. Quod autem hoc opus fuit humilimi Jhesu crucifixi, puta reducere ad gloriam dei patris istum mundum, hoce) manifeste ipse expressit, iturus iam ad patrem ex hoc mundo. Nam Jo. XVI2) loquensf), ad patrem ait: „Ego te clarificavi super terram, opus consumavi, quod dedisti michi, ut faciam. Et nunc clarifica me, tu pater, aput temet ipsum clari- tate, quam habui prius, quam mundus fieret, aput te. Manifestavi nomen tuum hominibus, quos dedisti michi de mundo“, id est hominibus bone voluntatis, sicut in principio angeli, ingrediente 20 Jhesu in mundum, precinerun , dicentess) 3): „Gloria in excelsis deoh), et in terra pax hominibus bone voluntatis.“ Qui i) autem fuerintk) homines in terra bone voluntatis? Illi nempe, qui exhibuerunt ad opus Jhesu Christi se capaces et ydoneos. et illi profecto sunt et fuerint soli humiles1) et mites, et 25 illis Jhesus pacem in terra comparavit et firmavitm), sicut dixitu) 4) „Discite a me, quia mitis sum et humilis corde“, et tunc ad rem: „Et invenietis requiem animabus vestris“°). Ecce, "pax in terra hominibus bone voluntatis“, id est requies in mititate et humilitate cordis. Quid vero est esse mitem et humilem 30 corde in veritate Jhesu aliud?), quam omnem gloriam deo ascri- bere et persolvere et nichil sibi relinquere vel attribuere ho- 35 a) destrueret in mundo E. b) invicem E. c) consentaneos B. d) manifesta AB. e) om. EFGHI. f) Nam scribitur Jo. XVI. [IX. E, XIIII. FH], ubi loquens Salvator EFGHI. g) precinerunt, dicentes om. B. h) deo, etc. EFGHI, ceteris om. i) Quia I. k) fuerunt FGI. 1) ho- mines corr. humiles A. m) formavit I. n) sicut scribitur in Matheo, ubi dixit Salvator discipulis suis EFGHI. 0) nostris false AB. P) non aliud B. 1) Lucae II. 14. 40 4) Matth. XI. 29. 2) recte Joann. XVII. 4—6. 3) Lucae II. 14.
Strana 231
Hypocritae et opus Jhesu crucifixi. 231 noris, nisi confusionem et gemitum penitencie pro peccatis, quamdiu sumus in hac vita. Et idcirco verax Jhesusa), inqui- rens homines bone voluntatis super terram, tamquam materiam aptam suo operi predicto, frequenter dicebatb) 1): „Si quis wult venire post me, abneget semet ipsum et tollat crucem suam, et sequatur me, maxime in eo, ut in omnibus et per omnia non suam, sed solius dei gloriam inquirat et faciat, sicut ego“c). „Non veni, inquit 2), in mundum, ut queram gloriam meam, sed eius, qui misit me, patris.“ Propter quod ad Judeos et Phari- seos dicitd) Jo. V. f.e) 3): „Quomodo vos potestis credere, qui 10 gloriam ab invicem accipitis, et gloriam, que a solo deo est, non queritis?“, subaudis sicut ego facio et doceo solius dei esse gloriam. Ex hiis liquet, quam dissimilesf) sunt ypocrites) presentis seculi Christo Jhesu et abiecti omnes, qui veniunt per se et 15 non vocanturh), currunt i) ad beneficia et gradus ecclesie Christi, quibus annexus est honor et gloria in populo christiano. Capitulum decimum tercium5). De incidentalil) regula expressa per canticum angelorumm). Libet adhuc verba pridem assumpta et de celo ad terram 20 per multitudinem angelorum celebriter alata resumere hic et amplius ponderare, quia ipsa fuerunt in terris celestis milicien) letabunda cantilena°), cum illis suis vocibus gloriosis?) et dul- cissimis cantata, etc.1), que distinguunt soli deo gloriam in al- tissimis persolvendam alacriter ac fideliter ab hominibus, qui 25 sunt bone voluntatisr), id est humilimi et mansueti; et ipsa convenienter possunt hic addi, licet incidentaliter, [ut]s) que- a) deus EFGHI. b) prout scribitur in Luca add. EFGHI. c) Sicut d) dixit GI. e) f. om. EFGHI. scriptum est in Johanne add. EFGHI. f) quamvis similes false I. g) om. B. h) veniunt et vocantur E; k) ita AB (rubr.) EFG veniunt, vocantur FGHI. i) et currunt FGHI. 1) mentali EFGHI. (IX.) I. Sequitur capitulum decimum tercium H. m) ita omnes cod. practer cod. A. n) milicie leticie E. o) cantica EFGHI. p) et gloriosis B. q) ita FGHI; cantica, etc. E; cantaverunt, et talia s) add. ab ed. etc. AB. r) humilitatis E. 30 35 1) Lucae IX. 23 (libere adfertur). fertur). 3) Joann. V. 44. 2) Cf. Joann. VIII. 50 (libere ad-
Hypocritae et opus Jhesu crucifixi. 231 noris, nisi confusionem et gemitum penitencie pro peccatis, quamdiu sumus in hac vita. Et idcirco verax Jhesusa), inqui- rens homines bone voluntatis super terram, tamquam materiam aptam suo operi predicto, frequenter dicebatb) 1): „Si quis wult venire post me, abneget semet ipsum et tollat crucem suam, et sequatur me, maxime in eo, ut in omnibus et per omnia non suam, sed solius dei gloriam inquirat et faciat, sicut ego“c). „Non veni, inquit 2), in mundum, ut queram gloriam meam, sed eius, qui misit me, patris.“ Propter quod ad Judeos et Phari- seos dicitd) Jo. V. f.e) 3): „Quomodo vos potestis credere, qui 10 gloriam ab invicem accipitis, et gloriam, que a solo deo est, non queritis?“, subaudis sicut ego facio et doceo solius dei esse gloriam. Ex hiis liquet, quam dissimilesf) sunt ypocrites) presentis seculi Christo Jhesu et abiecti omnes, qui veniunt per se et 15 non vocanturh), currunt i) ad beneficia et gradus ecclesie Christi, quibus annexus est honor et gloria in populo christiano. Capitulum decimum tercium5). De incidentalil) regula expressa per canticum angelorumm). Libet adhuc verba pridem assumpta et de celo ad terram 20 per multitudinem angelorum celebriter alata resumere hic et amplius ponderare, quia ipsa fuerunt in terris celestis milicien) letabunda cantilena°), cum illis suis vocibus gloriosis?) et dul- cissimis cantata, etc.1), que distinguunt soli deo gloriam in al- tissimis persolvendam alacriter ac fideliter ab hominibus, qui 25 sunt bone voluntatisr), id est humilimi et mansueti; et ipsa convenienter possunt hic addi, licet incidentaliter, [ut]s) que- a) deus EFGHI. b) prout scribitur in Luca add. EFGHI. c) Sicut d) dixit GI. e) f. om. EFGHI. scriptum est in Johanne add. EFGHI. f) quamvis similes false I. g) om. B. h) veniunt et vocantur E; k) ita AB (rubr.) EFG veniunt, vocantur FGHI. i) et currunt FGHI. 1) mentali EFGHI. (IX.) I. Sequitur capitulum decimum tercium H. m) ita omnes cod. practer cod. A. n) milicie leticie E. o) cantica EFGHI. p) et gloriosis B. q) ita FGHI; cantica, etc. E; cantaverunt, et talia s) add. ab ed. etc. AB. r) humilitatis E. 30 35 1) Lucae IX. 23 (libere adfertur). fertur). 3) Joann. V. 44. 2) Cf. Joann. VIII. 50 (libere ad-
Strana 232
232 M. de Janow, Regulae V. et N. T., l. II, c. 13. dam regulaa) specialisb), que limpide distinguit inter sanctos dei electos et ypocritarum simulatam sanctitatem. Dixerunt ergo beati splendide et notanter 1): „Gloria in altissimis deo, et in terra pax hominibus bone voluntatis." Pensandum est nobis, karissimi, quod ista verba proposita [f. 49b] de celo nobis allata sunt, et non per unum angelum tantum, sicutc) alia quedam verba, sed per multitudinem cele- stium angelorum. Et non simpliciter dicta sunt, sed voce de- cantatad), et non utcumquee) cantata, sed cum multitudine lu- minis de celo venientis cum comitiva angelorum. Et non qui- buscumque hominibus, sed pastoribus, qui erantf) custodientes suass) vigilias superh) gregem suum. Addei) hiis, quod heo facta suntk) in hora et in nocte nativitatis Christi Jhesu. Propter quod valde sunt ista verba notanda et cum summa diligencia recitanda vel iteranda et cum maxima reverencia audienda. Poterint enim1) ipsa multum conferre ad propositum, puta ad denotandum ypocrisymm). Plena sunt eciam aliis n) misteriis, que sunt tacta et notabilia9), puta quarep) dicta sunt, quareч) de- cantata, quarer) a multitudine angelorum, et sic de aliis con- 20 sequenters). Ex quibus unum hoc curavi assumendum et tractandum, puta quod ista verba dicta sunt et cantata in domini Jhesu in hunc mundum adventut) et in ipsius celeberrima nativitate et solempni. Propter quod putou) ipsa verba esse quoddam mag- 25 num thema et fundamentum omnium illorum, que pius Jhesus fecit et docuit in hac vita, et ipsa exprimunt causam principalem, propter quam dulcissimus Jhesus ad- venitv) in hunc mundum. Sunt insuper eadem verba thema et quedam causa pri- 30 ma et principalis omnium, que de Christo Jhesu de- postw) cantantur et predicantur in ecclesia vel in foro aut in templis per clericos et sacerdotes ecclesie, qui sunt vel 10 15 a) gloria corr. regula A. b) quedam regulas speciale (sic) H; spe- e) utique simpliciter E; cialis sit H. c) uti E. d) decantanda EFGI. 35 utrumque GI. f) qui erant add. A in m. g) om. B. h) supra EFGI. i) Et de E. k) sint E. 1) om. I. m) puta — ypocrisim om. E. n) alias A. 0) notanda EFGHI. P) que B. q) quia B. r) quia B. s) consequentibus E. t) advenia B; adventum H. u) puta 1. v) venit EFGHI. W) post EFGII. 40 1) Lucae II. 14.
232 M. de Janow, Regulae V. et N. T., l. II, c. 13. dam regulaa) specialisb), que limpide distinguit inter sanctos dei electos et ypocritarum simulatam sanctitatem. Dixerunt ergo beati splendide et notanter 1): „Gloria in altissimis deo, et in terra pax hominibus bone voluntatis." Pensandum est nobis, karissimi, quod ista verba proposita [f. 49b] de celo nobis allata sunt, et non per unum angelum tantum, sicutc) alia quedam verba, sed per multitudinem cele- stium angelorum. Et non simpliciter dicta sunt, sed voce de- cantatad), et non utcumquee) cantata, sed cum multitudine lu- minis de celo venientis cum comitiva angelorum. Et non qui- buscumque hominibus, sed pastoribus, qui erantf) custodientes suass) vigilias superh) gregem suum. Addei) hiis, quod heo facta suntk) in hora et in nocte nativitatis Christi Jhesu. Propter quod valde sunt ista verba notanda et cum summa diligencia recitanda vel iteranda et cum maxima reverencia audienda. Poterint enim1) ipsa multum conferre ad propositum, puta ad denotandum ypocrisymm). Plena sunt eciam aliis n) misteriis, que sunt tacta et notabilia9), puta quarep) dicta sunt, quareч) de- cantata, quarer) a multitudine angelorum, et sic de aliis con- 20 sequenters). Ex quibus unum hoc curavi assumendum et tractandum, puta quod ista verba dicta sunt et cantata in domini Jhesu in hunc mundum adventut) et in ipsius celeberrima nativitate et solempni. Propter quod putou) ipsa verba esse quoddam mag- 25 num thema et fundamentum omnium illorum, que pius Jhesus fecit et docuit in hac vita, et ipsa exprimunt causam principalem, propter quam dulcissimus Jhesus ad- venitv) in hunc mundum. Sunt insuper eadem verba thema et quedam causa pri- 30 ma et principalis omnium, que de Christo Jhesu de- postw) cantantur et predicantur in ecclesia vel in foro aut in templis per clericos et sacerdotes ecclesie, qui sunt vel 10 15 a) gloria corr. regula A. b) quedam regulas speciale (sic) H; spe- e) utique simpliciter E; cialis sit H. c) uti E. d) decantanda EFGI. 35 utrumque GI. f) qui erant add. A in m. g) om. B. h) supra EFGI. i) Et de E. k) sint E. 1) om. I. m) puta — ypocrisim om. E. n) alias A. 0) notanda EFGHI. P) que B. q) quia B. r) quia B. s) consequentibus E. t) advenia B; adventum H. u) puta 1. v) venit EFGHI. W) post EFGII. 40 1) Lucae II. 14.
Strana 233
De regula expressa per canticum angelorum. 233 debenta) esse singuli angeli Jhesu Christi in terra humani, si- miles Jhesu Christo. Quod sib) secus fiat, tunc manifeste ypo- crite esse demonstrantur et probantur. Sunt eciam ista verba proposita instruccio et forma celebracionis et officiic) pro gloria dei et salute ho- minum in ecclesia militante vel in ecclesiastica jerarchia ad mo- dum et ritum eorum, que fiunt in ecclesia triumphante vel ce- lesti jerarchia, et alias ad dampnacionem ypocrisis eminencie, quod sic deducetur. Dant insuper ista verba et exprimunt quandam brevem 10 et conpendiosam regulam et conclusionem eorum om- nium, que fiunt aut debent fieri per quemlibet fidelemd) chri- stianum et primum ac maxime pastores ace) sacerdotes, autf omnium, que in totas) vita sua facit aut debet facere chri- stianus h). Omnia namque facit aut dicitur facere pius christianus primum ad gloriam dei in excelsis, eti) primum pastor et sa- cerdos, qui vigilat et pascit greges, homines racionales, et ad pacem veram suamk) et pacem hominum in terra, quil) sunt bone voluntatis, etm) alias ypocrita iniqus iudicatur. Innuunt ergo verba thematis opus domini Jhesu seu 20 effectumn), scilicet Christi nativitatis in hoc mundo, puta hoc primum, ut operaretur et reduceret ad gloriam dei hunc mun- dum, seu ut restauraret et perficeret gloriam dei in hoc mundo, et illud per suam veritatem°). Secundo, ut illis, qui sunt bone voluntatis in terra hominibus, id est qui volunt esse ad 25 dei gloriam atque suscipere dei gloriam et facere, illis inquamp) pacem faceret habundantem essetque ipsemetq) eorum pax pulchra et eterna, et istud per suam graciam et caritatem. Propter quod Joh. 1°r) dicitur 1): „Lex per Moysen data est, gracia et veritas per Jhesum Christum facta est.“ Et pari forma debet operari quilibet christianus et eisdem passibus ambulare, puta veritatem et graciam in omnibus et per omnia faciendo seu, ut alias dicitur, iudicium et misericor- 15 30 a) debent B; deberent EFGHI; debentur 4. b) post corr. A. c) officiis I. d) om. EFG. e) et E. f) om. EFGHI. g) om. B. h) christianis B. i) om. EFGHI. k) om. EGI. 1) que AB. m) om. E. n) Innuit . . . effectus B. °) voluntatem veritatem B. p) namque E. q) ipsorum corr. ipsemet A. r) om. I. 35 1) Joann. I. 17.
De regula expressa per canticum angelorum. 233 debenta) esse singuli angeli Jhesu Christi in terra humani, si- miles Jhesu Christo. Quod sib) secus fiat, tunc manifeste ypo- crite esse demonstrantur et probantur. Sunt eciam ista verba proposita instruccio et forma celebracionis et officiic) pro gloria dei et salute ho- minum in ecclesia militante vel in ecclesiastica jerarchia ad mo- dum et ritum eorum, que fiunt in ecclesia triumphante vel ce- lesti jerarchia, et alias ad dampnacionem ypocrisis eminencie, quod sic deducetur. Dant insuper ista verba et exprimunt quandam brevem 10 et conpendiosam regulam et conclusionem eorum om- nium, que fiunt aut debent fieri per quemlibet fidelemd) chri- stianum et primum ac maxime pastores ace) sacerdotes, autf omnium, que in totas) vita sua facit aut debet facere chri- stianus h). Omnia namque facit aut dicitur facere pius christianus primum ad gloriam dei in excelsis, eti) primum pastor et sa- cerdos, qui vigilat et pascit greges, homines racionales, et ad pacem veram suamk) et pacem hominum in terra, quil) sunt bone voluntatis, etm) alias ypocrita iniqus iudicatur. Innuunt ergo verba thematis opus domini Jhesu seu 20 effectumn), scilicet Christi nativitatis in hoc mundo, puta hoc primum, ut operaretur et reduceret ad gloriam dei hunc mun- dum, seu ut restauraret et perficeret gloriam dei in hoc mundo, et illud per suam veritatem°). Secundo, ut illis, qui sunt bone voluntatis in terra hominibus, id est qui volunt esse ad 25 dei gloriam atque suscipere dei gloriam et facere, illis inquamp) pacem faceret habundantem essetque ipsemetq) eorum pax pulchra et eterna, et istud per suam graciam et caritatem. Propter quod Joh. 1°r) dicitur 1): „Lex per Moysen data est, gracia et veritas per Jhesum Christum facta est.“ Et pari forma debet operari quilibet christianus et eisdem passibus ambulare, puta veritatem et graciam in omnibus et per omnia faciendo seu, ut alias dicitur, iudicium et misericor- 15 30 a) debent B; deberent EFGHI; debentur 4. b) post corr. A. c) officiis I. d) om. EFG. e) et E. f) om. EFGHI. g) om. B. h) christianis B. i) om. EFGHI. k) om. EGI. 1) que AB. m) om. E. n) Innuit . . . effectus B. °) voluntatem veritatem B. p) namque E. q) ipsorum corr. ipsemet A. r) om. I. 35 1) Joann. I. 17.
Strana 234
234 M. de Janow, Regulae V. et N. T., 1. II, c. 13. diam. Quemadmodum in propheta dictum est 1): „Ostendam tibi, homoa), quid sit bonum etb) quid deus requirat a te: facere utique misericordiam et iudicium“, etc.c) f. 50a Facit autem veritatem ad instar Christi Jhesu christianus, si omnia ad gloriam dei solius operatur, prout dicit apostolus 2): „Omnia ad gloriam dei facite.“ Graciam autem vel misericordiam tunc facit, cum est sollicitus servare unitatem spiritus in ho- minibus bone voluntatis in vinculo pacis, id est in domini Jhesu caritate. Et quantumcumqued) de hac regula obliquature) in christiano, tantumdem ad iniquitatem declinatur et falsitas sanc- titatif) admiscetur. Illis ergo talibus, qui sunt male voluntatis, in terra hominibus, id est quis), missi a deo suo, et querunt suam pro- priam laudem et gloriam, et omnibus, qui inpedimentoh) sunt dei glorie in terra aut diminuunt ullomodoi) eandemk), vel quil) inpediunt vel turbantm) pacem hominum, qui sunt bone voluntatis, venit Jhesus acn) natus est in ruinam et in con- culcacionem et iudicium, veluti sunt ypocrite et9) ficti sancti et?) hominum peccata. Nam peccata1) hominum voluntatis bone absolvit Jhesus et tulit de medio, sed demones, effectores peccatorum, condempnavitr) et „rudentibus inferni“3) alligavit potestatemques) ipsorum abstulit, tribuenst) illis hominibus, qui sunt bone voluntatis. Venit itaque dulcis Jhesus, ut faceret opus dei, id est 25 beatificas virtutesu) in animabus, et ut destrueret, contempneret) et eradicaret opus dyaboli, id est peccata et omnem violen- tam gloriew) dei predacionemx), que est in ypocritis. Opus au- tem dei est gloria dei patris. Faciendo ergo opera dei Christus' 10 15 20 24) Opus dei. Opus dyaboli F. a) o homo EFGHI. b) aut EFGHI. c) om. B. d) quicumque EFGHI. e) obliquetur EFGI ; oblinquetur H. f) sanctitate GHII. g) volunt esse ad dei gloriam atque suscipere dei gloriam et facere add. A, sed postea del.; om. et cet. cod. I1) inpedimentus A. i) ullomodo g. A. k) tandem B. 1) ita E; que cet. cod. m) ita B; et turbant EFGHI. n) et EFGHI. °) om. E. P) ficti sunt et (sic) EGI. q) peccatum EFGH. r) ita GI; condempnant cet. cod. s) que EFGHI ; quia AB. t) b. AB; tribuens E; eciam G; in FHI. u) beatificans EH, virtutes E. v) et contempneret EFGHI. w) gloriam (sic) E. x predampnacio- y) Antichristus corr. Christus A; Antichristus Christus B; nem EFGHI. 40 opera dei et EFGHI. 30 35 1) Michaeae VI. 8. 2) I. Cor. X. 31. 3) Cf. II. Petri II. 4.
234 M. de Janow, Regulae V. et N. T., 1. II, c. 13. diam. Quemadmodum in propheta dictum est 1): „Ostendam tibi, homoa), quid sit bonum etb) quid deus requirat a te: facere utique misericordiam et iudicium“, etc.c) f. 50a Facit autem veritatem ad instar Christi Jhesu christianus, si omnia ad gloriam dei solius operatur, prout dicit apostolus 2): „Omnia ad gloriam dei facite.“ Graciam autem vel misericordiam tunc facit, cum est sollicitus servare unitatem spiritus in ho- minibus bone voluntatis in vinculo pacis, id est in domini Jhesu caritate. Et quantumcumqued) de hac regula obliquature) in christiano, tantumdem ad iniquitatem declinatur et falsitas sanc- titatif) admiscetur. Illis ergo talibus, qui sunt male voluntatis, in terra hominibus, id est quis), missi a deo suo, et querunt suam pro- priam laudem et gloriam, et omnibus, qui inpedimentoh) sunt dei glorie in terra aut diminuunt ullomodoi) eandemk), vel quil) inpediunt vel turbantm) pacem hominum, qui sunt bone voluntatis, venit Jhesus acn) natus est in ruinam et in con- culcacionem et iudicium, veluti sunt ypocrite et9) ficti sancti et?) hominum peccata. Nam peccata1) hominum voluntatis bone absolvit Jhesus et tulit de medio, sed demones, effectores peccatorum, condempnavitr) et „rudentibus inferni“3) alligavit potestatemques) ipsorum abstulit, tribuenst) illis hominibus, qui sunt bone voluntatis. Venit itaque dulcis Jhesus, ut faceret opus dei, id est 25 beatificas virtutesu) in animabus, et ut destrueret, contempneret) et eradicaret opus dyaboli, id est peccata et omnem violen- tam gloriew) dei predacionemx), que est in ypocritis. Opus au- tem dei est gloria dei patris. Faciendo ergo opera dei Christus' 10 15 20 24) Opus dei. Opus dyaboli F. a) o homo EFGHI. b) aut EFGHI. c) om. B. d) quicumque EFGHI. e) obliquetur EFGI ; oblinquetur H. f) sanctitate GHII. g) volunt esse ad dei gloriam atque suscipere dei gloriam et facere add. A, sed postea del.; om. et cet. cod. I1) inpedimentus A. i) ullomodo g. A. k) tandem B. 1) ita E; que cet. cod. m) ita B; et turbant EFGHI. n) et EFGHI. °) om. E. P) ficti sunt et (sic) EGI. q) peccatum EFGH. r) ita GI; condempnant cet. cod. s) que EFGHI ; quia AB. t) b. AB; tribuens E; eciam G; in FHI. u) beatificans EH, virtutes E. v) et contempneret EFGHI. w) gloriam (sic) E. x predampnacio- y) Antichristus corr. Christus A; Antichristus Christus B; nem EFGHI. 40 opera dei et EFGHI. 30 35 1) Michaeae VI. 8. 2) I. Cor. X. 31. 3) Cf. II. Petri II. 4.
Strana 235
De regula expressa per canticum angelorum. 235 et perfecit gloriam dei. Opus dyboli est proprie gloria omnis a) mundi huius absoluta a gloria dei, quam de directo venit Jhesus destruere et condempnare. Et pari forma et in eadem regula debet venire quilibet christianus, clericusb) primume) et sacer- dos. Divisit d) ergo siccine pius Jhesus preciosum a vili in hoo mundo, videlicet gloriam dei a gloria huius mundie), ostendens in omnibus soli deo deberi gloriam et gloriam ho- minum esse prorsus iniustam et predam et depredacionemf) dei et esse sutilems) et inanem, id est preter veritatem. Ad quod opus faciendum ut esset ydoneus, vel quatenush) osten- deret se esse aptum et ydoneum omnii) gloria huius mundi, seipsum denudavit aut disposuit denudari a principio usque ad finem, id est a nativitate in paupertate usque ad mortemk) ignominiose suspensionis in ligno vel ad malediccionem iniquo- rum1) suspensorum in ligno; secundo, quod in omnibus suis 15 et in tota vita sua gloriam propriam non quesivit, sed in om- nibus gloriam quesivit solius dei patris, prebens seipsum in hoc formam vel regulam certam omni christiano, sacerdoti primum et pastori; tercio, quiam) in vita sua et in societatemn), que sunt°) contemptibilia mundi et novissima, elegit, utpote statum 20 plebeiump) et suos discipulos simplices et pauperes; quarto, quod legem et pactum ad suos firmavit et statuit, ut propriam gloriam in nullo quererent"), sed in hoc seipsos abnegarent, et ea, que sunt ignominiar) huic mundos), eligerentt) et deo suo ymolarent, et omnia, que sunt gloriosa et alta huic mundo, ab- 25 hominacionem iudicarent; quinto, quodu) legem posuit et ex- pressit, ut omnis, qui se exaltat, humilietur, et omnis, qui se humiliat, exaltetur. 10 c) glo- a) om. EFGHI. c) om. E. d) dimisit H. .b) om. B. f) predacionem I. g) fictilem EFGI. riam dei et gloriam mundi EFGHI. b) quatinus EG. i) om. EFGHI. k) a nativitate usque ad mortem 30 m) om. E. n) societate BFGHI. in paupertate B. 1) om. EFGHI. o) loco que sunt ponit B quesivit. p) plebium BFGHI. q) quereret E. r) ignominiosa E. s) mundo EFGHI; mundi cet. cod. t) eligerent u) quia E. mundo om. I.
De regula expressa per canticum angelorum. 235 et perfecit gloriam dei. Opus dyboli est proprie gloria omnis a) mundi huius absoluta a gloria dei, quam de directo venit Jhesus destruere et condempnare. Et pari forma et in eadem regula debet venire quilibet christianus, clericusb) primume) et sacer- dos. Divisit d) ergo siccine pius Jhesus preciosum a vili in hoo mundo, videlicet gloriam dei a gloria huius mundie), ostendens in omnibus soli deo deberi gloriam et gloriam ho- minum esse prorsus iniustam et predam et depredacionemf) dei et esse sutilems) et inanem, id est preter veritatem. Ad quod opus faciendum ut esset ydoneus, vel quatenush) osten- deret se esse aptum et ydoneum omnii) gloria huius mundi, seipsum denudavit aut disposuit denudari a principio usque ad finem, id est a nativitate in paupertate usque ad mortemk) ignominiose suspensionis in ligno vel ad malediccionem iniquo- rum1) suspensorum in ligno; secundo, quod in omnibus suis 15 et in tota vita sua gloriam propriam non quesivit, sed in om- nibus gloriam quesivit solius dei patris, prebens seipsum in hoc formam vel regulam certam omni christiano, sacerdoti primum et pastori; tercio, quiam) in vita sua et in societatemn), que sunt°) contemptibilia mundi et novissima, elegit, utpote statum 20 plebeiump) et suos discipulos simplices et pauperes; quarto, quod legem et pactum ad suos firmavit et statuit, ut propriam gloriam in nullo quererent"), sed in hoc seipsos abnegarent, et ea, que sunt ignominiar) huic mundos), eligerentt) et deo suo ymolarent, et omnia, que sunt gloriosa et alta huic mundo, ab- 25 hominacionem iudicarent; quinto, quodu) legem posuit et ex- pressit, ut omnis, qui se exaltat, humilietur, et omnis, qui se humiliat, exaltetur. 10 c) glo- a) om. EFGHI. c) om. E. d) dimisit H. .b) om. B. f) predacionem I. g) fictilem EFGI. riam dei et gloriam mundi EFGHI. b) quatinus EG. i) om. EFGHI. k) a nativitate usque ad mortem 30 m) om. E. n) societate BFGHI. in paupertate B. 1) om. EFGHI. o) loco que sunt ponit B quesivit. p) plebium BFGHI. q) quereret E. r) ignominiosa E. s) mundo EFGHI; mundi cet. cod. t) eligerent u) quia E. mundo om. I.
Strana 236
236 M. de Janow, Regulae V. et N. T., 1. II, c. 14. Capitulum decimum quartuma). Demonstracio ypocrite in conparacione eorumb), qui sunt sancti in veritate et gracia Jhesu Christic) 10 15 20 Hecd) itaquee) omnia contemptibilia et abhominabilia co- 5 ram hoc seculo dominus Jhesus, rex glorie, ewangelizavit et duxitf) ad gloriam dei, et gloriosa huius mundi deduxit in de- spectum et contemptum, cum conclusit, dicens1): „Quod altum est hominis), abhominabile est aput deum.“ Et h) propterea christianus quilibet ex omni eo, quod est, et ex omni, quod potest, debet soli deo dare et censuare [f. 50b| gloriam totaliter, quia omne, quod est homo aut quod potest, ex deo est et per deum sibi conservatur, ergoi) ex omni eo deok) soli gloria debetur1), sicut scriptum estm) 2): „Benedic anima mea domino, et omnia, que intra me suntn), nomini sancto eius“. Secundo ex omni eo, quod est bonum vel°) potest bene, et quod operatur?) bonum, debet querere et augmentare dei glo- riam, quia ad hoc et pro eo accepit a deo. Tercio ex eo eciam, quod est malus vel€) fecit malum, neccesse habet deo dare gloriam ideo, quia deus ipsum malumr) tollerat in rerum natura, que est bona, et in suo bono universo et in sua pulchra domo, et idcirco, quia sua mala similiter tolleravit et non mox dampnavit, sicut in multis aliis fecit inpiis et peccatoribus, et ideo, quia pro ipsis malis est ipsemet passus piissimus redemp- tor, quatenuss) sic haberent, unde expienturt) et remittantur, 25 et ideo, quia eau) dimisit homini et paratus est dimittere in veritate penitentiv). Et ex isto sensu scriptum est3): „In iusticia " nostra iusticiamw) dei commendat." 30 35 a) ita AB (rubr.) EF (rubr.); Sequitur add. H; om. GI. b) ad eorum ABE. c) ita omnes cod. d) Sic EG. e) itaque Jhesus EFGHI; del. A; om. B. f) dixit EFGHI. g) hominum AB ; homini EFGHI; hominibus biblia. h) contin. 1. 2. i) ergo — sancto eius om. D 1. 2. k) ex omni eo deo EFGHI; ex deo cum eo deo A; ex deo B. 1) gloria debetur E; gloriam B; gloria tantum cet. cod. m) sicut dicit scriptura EFGHI. n) om. E. o) vel quod EH. P) et cooperatur H. q) vel quod EFGHI. r) om. B. s) quatinus EGI. 1) sic peccata expientur EFGHI; sic v) post hanc vocem D I. 2. haberent, ut expientur D 2. u) iam FGHI. w) In iusticiam no- contin.: Quapropter solum oc., v. infra p. 237, lin. 4. stram iusticia EFGHI. Lucae XVI. 15. 2) Psalm. CII. 1. 3) Cf. Rom. III. 5 (libere all.).
236 M. de Janow, Regulae V. et N. T., 1. II, c. 14. Capitulum decimum quartuma). Demonstracio ypocrite in conparacione eorumb), qui sunt sancti in veritate et gracia Jhesu Christic) 10 15 20 Hecd) itaquee) omnia contemptibilia et abhominabilia co- 5 ram hoc seculo dominus Jhesus, rex glorie, ewangelizavit et duxitf) ad gloriam dei, et gloriosa huius mundi deduxit in de- spectum et contemptum, cum conclusit, dicens1): „Quod altum est hominis), abhominabile est aput deum.“ Et h) propterea christianus quilibet ex omni eo, quod est, et ex omni, quod potest, debet soli deo dare et censuare [f. 50b| gloriam totaliter, quia omne, quod est homo aut quod potest, ex deo est et per deum sibi conservatur, ergoi) ex omni eo deok) soli gloria debetur1), sicut scriptum estm) 2): „Benedic anima mea domino, et omnia, que intra me suntn), nomini sancto eius“. Secundo ex omni eo, quod est bonum vel°) potest bene, et quod operatur?) bonum, debet querere et augmentare dei glo- riam, quia ad hoc et pro eo accepit a deo. Tercio ex eo eciam, quod est malus vel€) fecit malum, neccesse habet deo dare gloriam ideo, quia deus ipsum malumr) tollerat in rerum natura, que est bona, et in suo bono universo et in sua pulchra domo, et idcirco, quia sua mala similiter tolleravit et non mox dampnavit, sicut in multis aliis fecit inpiis et peccatoribus, et ideo, quia pro ipsis malis est ipsemet passus piissimus redemp- tor, quatenuss) sic haberent, unde expienturt) et remittantur, 25 et ideo, quia eau) dimisit homini et paratus est dimittere in veritate penitentiv). Et ex isto sensu scriptum est3): „In iusticia " nostra iusticiamw) dei commendat." 30 35 a) ita AB (rubr.) EF (rubr.); Sequitur add. H; om. GI. b) ad eorum ABE. c) ita omnes cod. d) Sic EG. e) itaque Jhesus EFGHI; del. A; om. B. f) dixit EFGHI. g) hominum AB ; homini EFGHI; hominibus biblia. h) contin. 1. 2. i) ergo — sancto eius om. D 1. 2. k) ex omni eo deo EFGHI; ex deo cum eo deo A; ex deo B. 1) gloria debetur E; gloriam B; gloria tantum cet. cod. m) sicut dicit scriptura EFGHI. n) om. E. o) vel quod EH. P) et cooperatur H. q) vel quod EFGHI. r) om. B. s) quatinus EGI. 1) sic peccata expientur EFGHI; sic v) post hanc vocem D I. 2. haberent, ut expientur D 2. u) iam FGHI. w) In iusticiam no- contin.: Quapropter solum oc., v. infra p. 237, lin. 4. stram iusticia EFGHI. Lucae XVI. 15. 2) Psalm. CII. 1. 3) Cf. Rom. III. 5 (libere all.).
Strana 237
De sanctis christianis. 237 Et istaa) est veritas, in qua primus dyabolus et primus homob) non steterunt. Imitantur autem eum vel eos, qui sunt ex parte eius et maxime et notanter omnes ypocrite, qui per hanc regulam primam demonstrantur. Quapropterc) solum homo ille et tantum ille est in veritate, et maxime christianusd) et potissime sacerdos, qui sic se habet in omnibus et in veritate confitetur, quod ex seipsoe) nichil est vel tam- quam nichil1), et illud contrarium domino deo suo, prouts) hoc lacius in dicendis infra declaraturh); et pro eo seipsum deplangit usque ad mortem et in omnibus ingemiscit pro eo, quod a deo 10 suo fuit i) factum bonum et ens beatum, a sek) dehinc factum est malum ens et propel) nichil et miserum in tantum ac mi- serabile. Et quanto maiora a domino accepit vel accipit, tanto magis humiliatur, juxta illud scripturem) Ecclesiasticin) 1): „Quanto maior es, humilia te in omnibus“, et hoc ideo, [1] quia tantoo) 15 magis erubescit super eop), quod sibi sic malo et sordido in se deus est sic paciens et facit sibi bonum. [2] Insuper tanto magis humiliatur vel debet humiliari huiusmodi, quiaq) tantor) magis debet timere ex eo, quod tanto ad maiora obligatur in reddenda racione. Et ad hoc illustrat christianum veritas Jhesu et con- 20 fortat gracia Jhesu Christi. Tercios) quia est conscius sue in- firmitatis proprie et scit, quod non digne accipit bona Jhesu, ut requirit eius iusticia et veritas, neque ipsis ita grate utitur neque per ea ita dei gloriam operatur. Quartot) ex eo chri- stianus efficitur magis humilis et contritus, quanto fitu) maior 25 in donis dei, quia, cum congnoscat in veritate seipsum in na- tura vel in carne sua sordidum et subditum vanitati, pensat nichilominus dignissimav) dona dei et ipsis celis mundiora, ideow) erubescit magis, cum sibi dantur, et ipsis induitur, timens ipsa ex coniunccione sua et societate quasi sordidari et indignificari 30 minorariquex), veluti cum turpis et sordidatus existens in pulchra 5 a) om. E. b) primus angelus et post Iprimus FH] homo EFGHI. c) contin. D 1. 2. d) prelatus E. e) ex ipso D 1. 2. f) vel tam- quam nichil om. D 2. g) prout — declaratur om. D 1. 2. h) declarabi- tur EFGHI. i) om. FGHI. k) a se om. F. 1) proprie D 2. FGHI. m) om. FGHI. n) om. D 2. 0) quanto FG. p) super eos D 1. 2. q) Quapropter B. r) quanto EFGHI. s) 4° E; 3° cet. cod. t) 5° E; 4° w) Et ideo E. V) om. E. cet. cod. u) fit D 1. 2. FGI; sit cet. cod. x) inmundarique D 2. 35 1) Eccli. III. 20. 40
De sanctis christianis. 237 Et istaa) est veritas, in qua primus dyabolus et primus homob) non steterunt. Imitantur autem eum vel eos, qui sunt ex parte eius et maxime et notanter omnes ypocrite, qui per hanc regulam primam demonstrantur. Quapropterc) solum homo ille et tantum ille est in veritate, et maxime christianusd) et potissime sacerdos, qui sic se habet in omnibus et in veritate confitetur, quod ex seipsoe) nichil est vel tam- quam nichil1), et illud contrarium domino deo suo, prouts) hoc lacius in dicendis infra declaraturh); et pro eo seipsum deplangit usque ad mortem et in omnibus ingemiscit pro eo, quod a deo 10 suo fuit i) factum bonum et ens beatum, a sek) dehinc factum est malum ens et propel) nichil et miserum in tantum ac mi- serabile. Et quanto maiora a domino accepit vel accipit, tanto magis humiliatur, juxta illud scripturem) Ecclesiasticin) 1): „Quanto maior es, humilia te in omnibus“, et hoc ideo, [1] quia tantoo) 15 magis erubescit super eop), quod sibi sic malo et sordido in se deus est sic paciens et facit sibi bonum. [2] Insuper tanto magis humiliatur vel debet humiliari huiusmodi, quiaq) tantor) magis debet timere ex eo, quod tanto ad maiora obligatur in reddenda racione. Et ad hoc illustrat christianum veritas Jhesu et con- 20 fortat gracia Jhesu Christi. Tercios) quia est conscius sue in- firmitatis proprie et scit, quod non digne accipit bona Jhesu, ut requirit eius iusticia et veritas, neque ipsis ita grate utitur neque per ea ita dei gloriam operatur. Quartot) ex eo chri- stianus efficitur magis humilis et contritus, quanto fitu) maior 25 in donis dei, quia, cum congnoscat in veritate seipsum in na- tura vel in carne sua sordidum et subditum vanitati, pensat nichilominus dignissimav) dona dei et ipsis celis mundiora, ideow) erubescit magis, cum sibi dantur, et ipsis induitur, timens ipsa ex coniunccione sua et societate quasi sordidari et indignificari 30 minorariquex), veluti cum turpis et sordidatus existens in pulchra 5 a) om. E. b) primus angelus et post Iprimus FH] homo EFGHI. c) contin. D 1. 2. d) prelatus E. e) ex ipso D 1. 2. f) vel tam- quam nichil om. D 2. g) prout — declaratur om. D 1. 2. h) declarabi- tur EFGHI. i) om. FGHI. k) a se om. F. 1) proprie D 2. FGHI. m) om. FGHI. n) om. D 2. 0) quanto FG. p) super eos D 1. 2. q) Quapropter B. r) quanto EFGHI. s) 4° E; 3° cet. cod. t) 5° E; 4° w) Et ideo E. V) om. E. cet. cod. u) fit D 1. 2. FGI; sit cet. cod. x) inmundarique D 2. 35 1) Eccli. III. 20. 40
Strana 238
238 M. de Janow, Regulae V. et N. T., 1. II. c. 14. et honesta societate, timet sibi et magis erubescit, vel si quis maculatus a) et habens lutosab) pertractare, splendida veste regis sit c) indutus, humiliaretur valde et timeretd), sibi sciens, quod utiquee) ab ipso turpi et a sordidis rebus, cum quibus circuit, splendida vestis inquinetur, quaf) ex gracia regis est indutus. Neccesse ergo habet christianus, si cupit esse y doneus ad standums) in veritate, ut quanto maiora bonah) a deo accepit vel accipit, tanto magis sibi ipsi debeti) displicere et timere atque humiliari, sciens utique, quod non ita ipsa bene 10 et digne accipit neque ita pertractat vel per ipsa operatur, ut veritas eorumk) requirit, quamdiu est in ista carne polluta1) et semper prona ad peccandum. Propterea veritasm) mandat" christiano°) et dixit 1): „Sic vos?), cum omnia feceritis!), dicite, quia inutiles servi sumus: quodr) debuimus facere, fecimus." Et ita christianus erit ydoneus servus Jhesu Christi, ex toto videlicet evacuanss) propriam gloriam, et in toto querens glo- riam dominit) Jhesu Christi. Hec tamen christianus ex se ne- quaquam prevalet, sed ex gracia pii Jhesu, et ita erit ydoneus stare in veritate et capax donorum [f. 51a] divinorum. Et u) de 20 hoc magis infra de regulis sanctorum in veritate 2). Et omnis homov) et precipue christianus, quanto magis recedit a gemitu cordis et dolore super hoc exilio et vilifica- cione sui et contrarietate deo suow), quam multam*) habet*) in se ipso, tanto magis recedit a veritate et cecatur falsitate. 25 Itemz) quanto magis putat se esse aliquid aut aa) posse aliquid bb) in hoc mundo, tanto magis sic excidit cc) velutidd) dyabolus a 5 15 25) Nota bene A. a) magis maculatus D 2. c) om. B. b) lutosas corr. lutosa A. d) timerent corr. timeret A; timent (sic) B. e) sciens utique, quod F. h) dona D 2. 30 f) que false AB. g) ad standum D 1. 2; ad cet. cod. om. i) ita FEGHI ; om. ABD I. 2. k) ipsorum B. 1) pollicita (sic, corr.) A. m) Salvator EFGHI. n) mandavit EFGHI. °) ita A ; christianis B; fidelibus EFGHI. P) Sic vos om. D 1. 2. q) bene feceritis EFGHI. r) quod — fecimus om. D 1. 2. s) om. D 1. t) om. B. u) Et — in W) et contrarietate deo suo om. B; 35 veritate om. D 1. 2. v) om. D. 2. et contrarietate dei sui EFGHI. X) multa EFGHI. y) habent E. z) in tantum EFGHI. aa) aut EFGHI ; vel D 1. ut AB. bb) aut posse aliquid dd) velud om. D 2. cc) recedit a veritate A ante corr.; excedit EFGHI. BD I. 2. 40 1) Lucae XVII. 10. 2) de regulis sanctorum auctor re vera sibi pro- posuit tractare in II. tractatu II. libri; sed tractatus ille non est conservatus.
238 M. de Janow, Regulae V. et N. T., 1. II. c. 14. et honesta societate, timet sibi et magis erubescit, vel si quis maculatus a) et habens lutosab) pertractare, splendida veste regis sit c) indutus, humiliaretur valde et timeretd), sibi sciens, quod utiquee) ab ipso turpi et a sordidis rebus, cum quibus circuit, splendida vestis inquinetur, quaf) ex gracia regis est indutus. Neccesse ergo habet christianus, si cupit esse y doneus ad standums) in veritate, ut quanto maiora bonah) a deo accepit vel accipit, tanto magis sibi ipsi debeti) displicere et timere atque humiliari, sciens utique, quod non ita ipsa bene 10 et digne accipit neque ita pertractat vel per ipsa operatur, ut veritas eorumk) requirit, quamdiu est in ista carne polluta1) et semper prona ad peccandum. Propterea veritasm) mandat" christiano°) et dixit 1): „Sic vos?), cum omnia feceritis!), dicite, quia inutiles servi sumus: quodr) debuimus facere, fecimus." Et ita christianus erit ydoneus servus Jhesu Christi, ex toto videlicet evacuanss) propriam gloriam, et in toto querens glo- riam dominit) Jhesu Christi. Hec tamen christianus ex se ne- quaquam prevalet, sed ex gracia pii Jhesu, et ita erit ydoneus stare in veritate et capax donorum [f. 51a] divinorum. Et u) de 20 hoc magis infra de regulis sanctorum in veritate 2). Et omnis homov) et precipue christianus, quanto magis recedit a gemitu cordis et dolore super hoc exilio et vilifica- cione sui et contrarietate deo suow), quam multam*) habet*) in se ipso, tanto magis recedit a veritate et cecatur falsitate. 25 Itemz) quanto magis putat se esse aliquid aut aa) posse aliquid bb) in hoc mundo, tanto magis sic excidit cc) velutidd) dyabolus a 5 15 25) Nota bene A. a) magis maculatus D 2. c) om. B. b) lutosas corr. lutosa A. d) timerent corr. timeret A; timent (sic) B. e) sciens utique, quod F. h) dona D 2. 30 f) que false AB. g) ad standum D 1. 2; ad cet. cod. om. i) ita FEGHI ; om. ABD I. 2. k) ipsorum B. 1) pollicita (sic, corr.) A. m) Salvator EFGHI. n) mandavit EFGHI. °) ita A ; christianis B; fidelibus EFGHI. P) Sic vos om. D 1. 2. q) bene feceritis EFGHI. r) quod — fecimus om. D 1. 2. s) om. D 1. t) om. B. u) Et — in W) et contrarietate deo suo om. B; 35 veritate om. D 1. 2. v) om. D. 2. et contrarietate dei sui EFGHI. X) multa EFGHI. y) habent E. z) in tantum EFGHI. aa) aut EFGHI ; vel D 1. ut AB. bb) aut posse aliquid dd) velud om. D 2. cc) recedit a veritate A ante corr.; excedit EFGHI. BD I. 2. 40 1) Lucae XVII. 10. 2) de regulis sanctorum auctor re vera sibi pro- posuit tractare in II. tractatu II. libri; sed tractatus ille non est conservatus.
Strana 239
De sanctis christianis. 239 veritate. Item quanto magis complacet sibi ipsi coram suis oculis in bonis sive naturalibusa) sive acquisitis, ut in sapiencia sua, aut in fortuitis, id est bonisb) huius mundi, vel in bonis c) gratuitis etd) que sunt religionis christiane, tanto magis habun- dat iniquitate. Et quanto fite) per ista superbusf) aut vane glo- riosus, tanto magis convertitur in dyabolum et efficitur Anti- christus 8). Notandumh) autem hic i), quod singula bona sive naturalia, acquisita, fortuita et gratuita valde ornant et delectant hominem quemlibet, cui adiacent, et per consequens coguntk) quodam- 10 modo ad sibi in eis complacendum. Secundo sequitur semper in homine quedam conversio ad talia bona et reflexio ad seip- sum, quod quasi necessario1) commitatur quedam extollenciam) oculorum et dignificacio sui. Tercio inde sequitur omnino abduccio hominis a sua propria paupertate et oblivio sue in- becillitatis et nichileitatis n), nisi iterum°) fiat?) spoliacio ab eis- dem"), et sola vexacio dat homini intellectum et sic semper in promptu conpellens hominem redirer) ad seipsum congnoscen- dum. Quarto quias) homo, sicut quilibet spiritus racionalis, hoc habet in se, quod est multum cupidus glorie et honoris ex racione et noticia boni et cupiditate, quam habet ad bonum. Ex istis sequitur, quod pene inpossibile est homini, qui semel lapsus est a veritate et in corruptelam, non contrahere conplacenciam et non elevari de bonis multiplicibus, que a deo accepit, sive naturalibus, fortuitis aut gratuitis, nisi 25 assit verbum dei, illuminans hominem et confirmans ad standum in gradu proprio et in sua veritate. Natus ergo est Salvator ideot), ut homines reducat per verbum suum ad congnicionem sui ipsius et sue proprie miserie et confusionisu), et ita edificavit in eis, ut nullam gloriam sibi attribuantv). Et 30 dedit ipsisw) spiritum sanctum suum, adiuvantem infirmi- 5 15 20 28) Nota bene B rubr. a) oculus sive in bonis naturalibus EFGHI. b) in bonis B. c) do- nis E. d) vel B. e) fit plus EFGI. f) plus superbus H. g) post hanc vocem D 1. 2. contin.: Omnis itaque ypocrita oc., v. infra p. 251, lin. 22. h) Notandum est EFGHI. i) om. E. k) tegunt corr. cogunt A; tegunt B. 1) necessarium B. m) excellencia EFGHI. n) nichilitatis E. o) ab P) fiet H. q) ab eisdem EFGHI. r) redire facit E. eisdem EFGHI. s) quod E. u) congnicionis false B. t) hodie (sic) B. V) tri- w) eis E. buant H. 35 40
De sanctis christianis. 239 veritate. Item quanto magis complacet sibi ipsi coram suis oculis in bonis sive naturalibusa) sive acquisitis, ut in sapiencia sua, aut in fortuitis, id est bonisb) huius mundi, vel in bonis c) gratuitis etd) que sunt religionis christiane, tanto magis habun- dat iniquitate. Et quanto fite) per ista superbusf) aut vane glo- riosus, tanto magis convertitur in dyabolum et efficitur Anti- christus 8). Notandumh) autem hic i), quod singula bona sive naturalia, acquisita, fortuita et gratuita valde ornant et delectant hominem quemlibet, cui adiacent, et per consequens coguntk) quodam- 10 modo ad sibi in eis complacendum. Secundo sequitur semper in homine quedam conversio ad talia bona et reflexio ad seip- sum, quod quasi necessario1) commitatur quedam extollenciam) oculorum et dignificacio sui. Tercio inde sequitur omnino abduccio hominis a sua propria paupertate et oblivio sue in- becillitatis et nichileitatis n), nisi iterum°) fiat?) spoliacio ab eis- dem"), et sola vexacio dat homini intellectum et sic semper in promptu conpellens hominem redirer) ad seipsum congnoscen- dum. Quarto quias) homo, sicut quilibet spiritus racionalis, hoc habet in se, quod est multum cupidus glorie et honoris ex racione et noticia boni et cupiditate, quam habet ad bonum. Ex istis sequitur, quod pene inpossibile est homini, qui semel lapsus est a veritate et in corruptelam, non contrahere conplacenciam et non elevari de bonis multiplicibus, que a deo accepit, sive naturalibus, fortuitis aut gratuitis, nisi 25 assit verbum dei, illuminans hominem et confirmans ad standum in gradu proprio et in sua veritate. Natus ergo est Salvator ideot), ut homines reducat per verbum suum ad congnicionem sui ipsius et sue proprie miserie et confusionisu), et ita edificavit in eis, ut nullam gloriam sibi attribuantv). Et 30 dedit ipsisw) spiritum sanctum suum, adiuvantem infirmi- 5 15 20 28) Nota bene B rubr. a) oculus sive in bonis naturalibus EFGHI. b) in bonis B. c) do- nis E. d) vel B. e) fit plus EFGI. f) plus superbus H. g) post hanc vocem D 1. 2. contin.: Omnis itaque ypocrita oc., v. infra p. 251, lin. 22. h) Notandum est EFGHI. i) om. E. k) tegunt corr. cogunt A; tegunt B. 1) necessarium B. m) excellencia EFGHI. n) nichilitatis E. o) ab P) fiet H. q) ab eisdem EFGHI. r) redire facit E. eisdem EFGHI. s) quod E. u) congnicionis false B. t) hodie (sic) B. V) tri- w) eis E. buant H. 35 40
Strana 240
240 M. de Janow, Regulae V. et N. T., 1. II, c. 14 et 15. tatem eorum et confirmantem in veritate, scilicet humilitatis et contricionis, quod facere ex se non poterant homines captivati peccato. Illuminavit insuper homines ad noticiam veri dei et dedit ipsis spiritum suum, ut sciant, que a deo habent, et ita ut dent gloriam in omnibus dominoa) deo suo. Et sicut dominus Jhesusb) capaces, id est homines bone voluntatis, sue gracie, reduxit ad gloriandum in solo deo et inquirendum gloriam ip- sius, reduxit eciam nos pius Jhesus ad agendum penitenciam super se et super propriis infirmitatibus et miseriis. Et illud 10 fuit opus Christi, quod expresserunt angeli dei, cantantes in eius nativitate et6) dicentes: „Gloria in excelsis deo, et in terra pax hominibus bone voluntatis." 5 Capitulum decimum quintum“). 20 Quod ista duo eciam sunt ypocritis rigidae) quasi cornua, puta 15 quod sunt cupidi honoris proprii et liberales ac prodigi attri- buere aliis honorem Jhesuf) Christis). Adhuc est hic advertendum, quod omnis generacio ho- minum, que non habet spiritum Jhesu, inflata est et occupata a spiritu huius mundi, quih) est amor huius mundi et to- cius figure et composicionis ipsius. De quo spiritu diciti) apo- stolus I° Cor.k) II°1): „Nos spiritum1) huius mundi non accepi- mus.“ Propter quod omnis amator huius mundi est ra- pax glorie proprieet laudacionis et prodigus laudis divine. Rapax est laudis proprie, quia seipsum cupide amat 25 in hoc mundo. Prodigus est, in[ter]m) alia quelibetn), laudis do- mini Jhesu, quia dominum crucifixum non usquequaque diligit. [f. 51b] Rapax est laudis proprie et suorum, quia seipsum mi- serum et dignum confusione non congnoscit, ut dicitur°) Job 2) „Que est pars ypocrite, si avarep) rapiat“, etc.1). Prodigus est 30 laudis Jhesu crucifixi, quia deum non cognoscit et non timet. a) om. EFGHI. b) dominus Jhesus corr. domini Jhesu A; sic do- minus Jhesus BEFGHI. c) om. FGHI. d) ita AB (rubr.) EF (rubr.) H (Sequitur add.). e) rigide A; rigida BEFGHI. f) om. E. g) ita omnes cod. Sequitur add. F rubr. h) qui A; quem B; que EFGHI. i) De 35 hoc sp. d. E; dicit om. AFGHI. k) ad Cor. FGHI. 1) add. A in m.; om. B. m) corr. ab ed. n) qualibet E. °) dicit EH. P) amare false A. q) om. 1. 2) Job XXVII. 8. 1) I. Cor. II. 12.
240 M. de Janow, Regulae V. et N. T., 1. II, c. 14 et 15. tatem eorum et confirmantem in veritate, scilicet humilitatis et contricionis, quod facere ex se non poterant homines captivati peccato. Illuminavit insuper homines ad noticiam veri dei et dedit ipsis spiritum suum, ut sciant, que a deo habent, et ita ut dent gloriam in omnibus dominoa) deo suo. Et sicut dominus Jhesusb) capaces, id est homines bone voluntatis, sue gracie, reduxit ad gloriandum in solo deo et inquirendum gloriam ip- sius, reduxit eciam nos pius Jhesus ad agendum penitenciam super se et super propriis infirmitatibus et miseriis. Et illud 10 fuit opus Christi, quod expresserunt angeli dei, cantantes in eius nativitate et6) dicentes: „Gloria in excelsis deo, et in terra pax hominibus bone voluntatis." 5 Capitulum decimum quintum“). 20 Quod ista duo eciam sunt ypocritis rigidae) quasi cornua, puta 15 quod sunt cupidi honoris proprii et liberales ac prodigi attri- buere aliis honorem Jhesuf) Christis). Adhuc est hic advertendum, quod omnis generacio ho- minum, que non habet spiritum Jhesu, inflata est et occupata a spiritu huius mundi, quih) est amor huius mundi et to- cius figure et composicionis ipsius. De quo spiritu diciti) apo- stolus I° Cor.k) II°1): „Nos spiritum1) huius mundi non accepi- mus.“ Propter quod omnis amator huius mundi est ra- pax glorie proprieet laudacionis et prodigus laudis divine. Rapax est laudis proprie, quia seipsum cupide amat 25 in hoc mundo. Prodigus est, in[ter]m) alia quelibetn), laudis do- mini Jhesu, quia dominum crucifixum non usquequaque diligit. [f. 51b] Rapax est laudis proprie et suorum, quia seipsum mi- serum et dignum confusione non congnoscit, ut dicitur°) Job 2) „Que est pars ypocrite, si avarep) rapiat“, etc.1). Prodigus est 30 laudis Jhesu crucifixi, quia deum non cognoscit et non timet. a) om. EFGHI. b) dominus Jhesus corr. domini Jhesu A; sic do- minus Jhesus BEFGHI. c) om. FGHI. d) ita AB (rubr.) EF (rubr.) H (Sequitur add.). e) rigide A; rigida BEFGHI. f) om. E. g) ita omnes cod. Sequitur add. F rubr. h) qui A; quem B; que EFGHI. i) De 35 hoc sp. d. E; dicit om. AFGHI. k) ad Cor. FGHI. 1) add. A in m.; om. B. m) corr. ab ed. n) qualibet E. °) dicit EH. P) amare false A. q) om. 1. 2) Job XXVII. 8. 1) I. Cor. II. 12.
Strana 241
Hypocritae cupidi honoris proprii et prodigi honoris Christi. 241 Adhuc cause illius sunt iste: Prima, quia illa gene- racio huius mundi conglobata est valde et compacta, ideo continue edificat gloriam suam ad invicem mutuam et gratulatur eius profectui et comportat honores et communicata) prompteb) suis membris vel suis similibus et irascitur contemp- tori glorie sue. Et quia agitatur spiritu superbissimo, qui primus apostatavit a deo suo, et sicut tunce), ita et nunc et semper gloriam propriam querit et nititur in omnibus, quibus potest, in hoc mundo similis esse altissimo, id est Jhesu, filio dei, et ex carne hominum superba, que similiter, prout in paradiso 10 incepit suam gloriam querere, ita vehementer nunc et semper habet hoc inditumd) per destitucioneme) et corruptelam intrin- secam et originalem: inde est, quod eadem generacio ypocri- tarum adulteraf) et perversas) continue in hoc edificare turrim Babel sue glorie non desistit contra celum, superbia sua ip- sam b) in id perurgente, sicut scriptum est 1): „Superbia eorumi), qui te oderunt, ascenditk) semper“, — licet deus et dominus Jhesus variis modis usque hodie amatores huius seculi impediat et occurrat eis ex adverso, si forte intelligant, quod ipse est dominus. „Superbia tamen eorum“, et maxime christianorum 20 mundum amancium, „ascendit semper“, eo quod abalienati sunt retrorsum et virtutem1) dei et dei sapienciam contempserunt, in seipsis propriam voluntatem suam retinentes. Et ex hoc evenit illud in talibus christianis, quod omnia, que sunt gloriosa in hoc mundo et famosa, illa ipsi magni- ficant et mirantur et iudicant digna deo, ut sunt divicie et gloria vel honores gloriosi. et ea, que sunt contemptibilia in facie, ea abhominantur et fugiunt, utpote sunt pauperes ac paupertas et contemptus in hoc mundo. Et perinde fit in eis, quod efficiuntur seipsos amantes invicem illa amicicia, 30 que est composita ex amore huius mundi. Et quod deterius est, ad hoc deveniuntm), quod firmiter credant, quod ament seipsos amore caritatis Jhesu Christi. Et ita illum suum amorem, quamvis contrarium deo, sanctificant et inferunt 15 25 d) iudicium B. 35 a) convincat H. b) proprie EF. c) om. H. 8) perlisa (sic) B. e) destruccionem EFGHI. f) om. EFGHI. li) ipsum false B. i) ita E et biblia; om. cet. cod. k) ascendunt B. 1) virtute B. .m) veniunt I. 1) Psalm. LXXIII. 23. KYBAL: M. de Janow Regulae, I. 16
Hypocritae cupidi honoris proprii et prodigi honoris Christi. 241 Adhuc cause illius sunt iste: Prima, quia illa gene- racio huius mundi conglobata est valde et compacta, ideo continue edificat gloriam suam ad invicem mutuam et gratulatur eius profectui et comportat honores et communicata) prompteb) suis membris vel suis similibus et irascitur contemp- tori glorie sue. Et quia agitatur spiritu superbissimo, qui primus apostatavit a deo suo, et sicut tunce), ita et nunc et semper gloriam propriam querit et nititur in omnibus, quibus potest, in hoc mundo similis esse altissimo, id est Jhesu, filio dei, et ex carne hominum superba, que similiter, prout in paradiso 10 incepit suam gloriam querere, ita vehementer nunc et semper habet hoc inditumd) per destitucioneme) et corruptelam intrin- secam et originalem: inde est, quod eadem generacio ypocri- tarum adulteraf) et perversas) continue in hoc edificare turrim Babel sue glorie non desistit contra celum, superbia sua ip- sam b) in id perurgente, sicut scriptum est 1): „Superbia eorumi), qui te oderunt, ascenditk) semper“, — licet deus et dominus Jhesus variis modis usque hodie amatores huius seculi impediat et occurrat eis ex adverso, si forte intelligant, quod ipse est dominus. „Superbia tamen eorum“, et maxime christianorum 20 mundum amancium, „ascendit semper“, eo quod abalienati sunt retrorsum et virtutem1) dei et dei sapienciam contempserunt, in seipsis propriam voluntatem suam retinentes. Et ex hoc evenit illud in talibus christianis, quod omnia, que sunt gloriosa in hoc mundo et famosa, illa ipsi magni- ficant et mirantur et iudicant digna deo, ut sunt divicie et gloria vel honores gloriosi. et ea, que sunt contemptibilia in facie, ea abhominantur et fugiunt, utpote sunt pauperes ac paupertas et contemptus in hoc mundo. Et perinde fit in eis, quod efficiuntur seipsos amantes invicem illa amicicia, 30 que est composita ex amore huius mundi. Et quod deterius est, ad hoc deveniuntm), quod firmiter credant, quod ament seipsos amore caritatis Jhesu Christi. Et ita illum suum amorem, quamvis contrarium deo, sanctificant et inferunt 15 25 d) iudicium B. 35 a) convincat H. b) proprie EF. c) om. H. 8) perlisa (sic) B. e) destruccionem EFGHI. f) om. EFGHI. li) ipsum false B. i) ita E et biblia; om. cet. cod. k) ascendunt B. 1) virtute B. .m) veniunt I. 1) Psalm. LXXIII. 23. KYBAL: M. de Janow Regulae, I. 16
Strana 242
M. de Janow, Regulae V. et N. T.. 1. I1, c. 15. 242 alienum ignem in sancta et inportant ad res religionis christiane. Et ita fit, quod eciam e converso multum colorate faciunt ignem de celo in terram descendere 1), id est caritatem domini Jhesu ad terrena inquirenda, ac si hoc iam possit sancte fieri et licite 5 in Christo Jhesu. Et ita impleta est prophecia Apok. XIII. e., que dixit 2): „Et vidi aliam bestiam ascendentem de terra“, id est ge- neracionem ypocritarum aut hominum christianorum, amatorum huius seculia), „ascendentem" in dei ecclesiam per superbiam 10 et cupiditatem „de terra“, id est de carne et sagwine vel amore terrenorum. „Et habebatb) cornua duo“, id est duas po- tencias iniquitate plenass), quibus potenter dissipat et distrahit gloriam dei seu honorem crucis Christi in hoc mundo, et ex parte sui ipsius cupide honores apud homines insequendo, et ex parte Christi faciliter et prodige ac inprovide gloriam dei- tatis et honores Christi rebus aliquibus vel locis aut personis in celo aut in terra attribuendo, utpote cum ponunt in talibus creatis faciliter et preconisant virtutem et operacionem soli deo apropriatam atque salutem animarum. Et ita attraxerunt fidem 20 etd) spem vulgi ad tales res creatas. Distribuunt eciam huius- modi faciliter et perfunctorie honores Christi et gloriam crucis Christi, cum cito manus inponunt personis indignis et ponunt homines carnales, similiter, ut ipsi sunte), seipsos amantes cu- pide, ad cathedram Jhesu et locum eius, ut sic iniqui et indigni 25 fungantur [f. 52a] honore et laude piissimi Jhesu Christi. Et tunc sequitur: „Similia agni“, id est duas potestates vel duplicem auctoritatem, quibus pociuntur carnales Christif) et pseudo- christiani ets) quibus veluti bestia confidunt et superbiunt, do- minantes in clero, id est in sorte sanctorum, id esth) auctorita- 30 temi) sciencie et auctorit tem potestatis vel auctoritatem docendi et auctoritatem i) imperandi. Vel duo cornua bestia habet, id est huiusmodi ypocrite carnales duas potestates habentk), propter que sunt1) tremendi in populis et reverendi, videlicet pote- statem super spiritualia et potestatem super terrena, aut auc- 15 35 3) Ignem de celo faciunt descendere F. a) mundi corr. seculi A et E. b) habebit B. c) om. ABGH ; in g) in EFGHI. h) scili- d) om. B. e) sic B. f) om. EFGHI. 1. A. 1) om. I. k) om. ABGHI. i) auctoritate GHI. cet E. 2) Apoc. XIII. II. 1) Cf. Apoc. XIII. 13.
M. de Janow, Regulae V. et N. T.. 1. I1, c. 15. 242 alienum ignem in sancta et inportant ad res religionis christiane. Et ita fit, quod eciam e converso multum colorate faciunt ignem de celo in terram descendere 1), id est caritatem domini Jhesu ad terrena inquirenda, ac si hoc iam possit sancte fieri et licite 5 in Christo Jhesu. Et ita impleta est prophecia Apok. XIII. e., que dixit 2): „Et vidi aliam bestiam ascendentem de terra“, id est ge- neracionem ypocritarum aut hominum christianorum, amatorum huius seculia), „ascendentem" in dei ecclesiam per superbiam 10 et cupiditatem „de terra“, id est de carne et sagwine vel amore terrenorum. „Et habebatb) cornua duo“, id est duas po- tencias iniquitate plenass), quibus potenter dissipat et distrahit gloriam dei seu honorem crucis Christi in hoc mundo, et ex parte sui ipsius cupide honores apud homines insequendo, et ex parte Christi faciliter et prodige ac inprovide gloriam dei- tatis et honores Christi rebus aliquibus vel locis aut personis in celo aut in terra attribuendo, utpote cum ponunt in talibus creatis faciliter et preconisant virtutem et operacionem soli deo apropriatam atque salutem animarum. Et ita attraxerunt fidem 20 etd) spem vulgi ad tales res creatas. Distribuunt eciam huius- modi faciliter et perfunctorie honores Christi et gloriam crucis Christi, cum cito manus inponunt personis indignis et ponunt homines carnales, similiter, ut ipsi sunte), seipsos amantes cu- pide, ad cathedram Jhesu et locum eius, ut sic iniqui et indigni 25 fungantur [f. 52a] honore et laude piissimi Jhesu Christi. Et tunc sequitur: „Similia agni“, id est duas potestates vel duplicem auctoritatem, quibus pociuntur carnales Christif) et pseudo- christiani ets) quibus veluti bestia confidunt et superbiunt, do- minantes in clero, id est in sorte sanctorum, id esth) auctorita- 30 temi) sciencie et auctorit tem potestatis vel auctoritatem docendi et auctoritatem i) imperandi. Vel duo cornua bestia habet, id est huiusmodi ypocrite carnales duas potestates habentk), propter que sunt1) tremendi in populis et reverendi, videlicet pote- statem super spiritualia et potestatem super terrena, aut auc- 15 35 3) Ignem de celo faciunt descendere F. a) mundi corr. seculi A et E. b) habebit B. c) om. ABGH ; in g) in EFGHI. h) scili- d) om. B. e) sic B. f) om. EFGHI. 1. A. 1) om. I. k) om. ABGHI. i) auctoritate GHI. cet E. 2) Apoc. XIII. II. 1) Cf. Apoc. XIII. 13.
Strana 243
Hypocritae bestiae Apocalypticae comparantur. 243 toritatem in spiritualibus et temporalibus. „Similia“, id esta) agravata habetb) pius Jhesus ) et eius mites seu ecclesia sanc- torum. „Et loquebatur sicut draco“, id est superbe et ad suam propriam gloriam et ardenter ex zelo ambicionis di- viciarum et honoris. Et paulo post ad propositum 1): „Et fecit signa magna“, id est opera insignia ante faciem ec- clesie et similia omni religioni christiane et sanctitati ac pietati, „ut eciam ignem faceret de celo descendere in ter- ram“, id est sic sub speciebus bonorum modo colloratod) et apparenti facit amoreme) celestium et spiritualium declinare ad 10 temporalia et terrena, ubi cum descenderit, non ardet neque potest ardere, sed mox extinguitur et in concupiscenciam sub- tiliter conmutatur et sub speciebus pietatis. „In conspectu hominum“, id est carnalium christianorum, „ut seduceret“2) scilicet a Christi gracia et veritate ad amorem huius vite secu- 15 laris, „habitantes in terra“, id est christianos, qui ad hoc se ponunt, ut in terrenis quietentur et prosperenturf), pro ni- chilo habentes terram desiderabilem, „propter signa, que data sunt ei facere“, id est propter operaciones notabiles a foris coram hominibus virtutum et pietatis, ut quasi supra ho- 20 minum facultatem videantur et in s) admiracionem rapiant huius mundi amatores, et splendidiora opera et magis conformia reli- gioni et sanctitati christiane, quam pro tunc temporis illi fa- ciant!), qui sunt electi et sancti in i) veritate. „Que data sunt illi“3) generacioni adultere ypocritarum, id est a deo permissa, 25 et secundum operacionem Sathane propterk) omnel) genus se- duccionis adinventa ad decepcionem christianorum amatorum huius mundi, qui cari atem veritatis non susceperunt, sicut scrip- tum est IIa. Thess.m) II° 4): „Adventus eius secundum opera- cionem Sathane, in omni virtute et signis et prodigiis men- 30 dacibus et in omni seduccione iniquitatis hiis, qui pereunt: eo quod caritatem veritatis") non receperunt, ut salvi fierent. Ideo 5 a) enim B. b) sicut habet EFGHI. c) om. E. d) tollerate (sic) B. e) amore B. f) prosperantur E. 8) ad EFG; om. HI. h) faciant A post corr.; fateantur (sic) B; facient FGHI. i) in BGHI ; a cet. cod. k) ita AB ; per EFGH (et per) I. 1) omnes corr. omne A. m) ad Thess. FGHI. n) om. EFGHI. 35 1) Apoc. XIII. I3. Thess. II. 9—11. 2) Apoc. XIII. 14. 3) Apoc. XIII. 14. 4) II. 16"
Hypocritae bestiae Apocalypticae comparantur. 243 toritatem in spiritualibus et temporalibus. „Similia“, id esta) agravata habetb) pius Jhesus ) et eius mites seu ecclesia sanc- torum. „Et loquebatur sicut draco“, id est superbe et ad suam propriam gloriam et ardenter ex zelo ambicionis di- viciarum et honoris. Et paulo post ad propositum 1): „Et fecit signa magna“, id est opera insignia ante faciem ec- clesie et similia omni religioni christiane et sanctitati ac pietati, „ut eciam ignem faceret de celo descendere in ter- ram“, id est sic sub speciebus bonorum modo colloratod) et apparenti facit amoreme) celestium et spiritualium declinare ad 10 temporalia et terrena, ubi cum descenderit, non ardet neque potest ardere, sed mox extinguitur et in concupiscenciam sub- tiliter conmutatur et sub speciebus pietatis. „In conspectu hominum“, id est carnalium christianorum, „ut seduceret“2) scilicet a Christi gracia et veritate ad amorem huius vite secu- 15 laris, „habitantes in terra“, id est christianos, qui ad hoc se ponunt, ut in terrenis quietentur et prosperenturf), pro ni- chilo habentes terram desiderabilem, „propter signa, que data sunt ei facere“, id est propter operaciones notabiles a foris coram hominibus virtutum et pietatis, ut quasi supra ho- 20 minum facultatem videantur et in s) admiracionem rapiant huius mundi amatores, et splendidiora opera et magis conformia reli- gioni et sanctitati christiane, quam pro tunc temporis illi fa- ciant!), qui sunt electi et sancti in i) veritate. „Que data sunt illi“3) generacioni adultere ypocritarum, id est a deo permissa, 25 et secundum operacionem Sathane propterk) omnel) genus se- duccionis adinventa ad decepcionem christianorum amatorum huius mundi, qui cari atem veritatis non susceperunt, sicut scrip- tum est IIa. Thess.m) II° 4): „Adventus eius secundum opera- cionem Sathane, in omni virtute et signis et prodigiis men- 30 dacibus et in omni seduccione iniquitatis hiis, qui pereunt: eo quod caritatem veritatis") non receperunt, ut salvi fierent. Ideo 5 a) enim B. b) sicut habet EFGHI. c) om. E. d) tollerate (sic) B. e) amore B. f) prosperantur E. 8) ad EFG; om. HI. h) faciant A post corr.; fateantur (sic) B; facient FGHI. i) in BGHI ; a cet. cod. k) ita AB ; per EFGH (et per) I. 1) omnes corr. omne A. m) ad Thess. FGHI. n) om. EFGHI. 35 1) Apoc. XIII. I3. Thess. II. 9—11. 2) Apoc. XIII. 14. 3) Apoc. XIII. 14. 4) II. 16"
Strana 244
244 M. de Janow, Regulae V. et N. T., 1. II, reg. II, prooem. et c. 1. mittet illos a) deus in operacionem erroris, ut credant mendacio, ut iudicenturb) omnes, qui non crediderunt veritati, sed con- senserunt iniquitati“c). [f. 53b] Prohemium in regulam secundam 5 Et quodd) quatuor tacta per regulase) expungnant quatuor virtutes cardinalesf). 10 25 Hiisg) itaque utcumqueh) expeditisi) de appetitu vane glorie, quok) scribe et pharisei presentis seculi nimium sunt fermentati, nunc Christo Jhesu duce de amore diviciarum vel avaricia, qua ducuntur ypocrite, est agendum. Et quam- vis ista, puta vana1) gloriacio et habundancia diviciarum huius seculi, valdem) concurrant et sese commitantur, ut vix possit esse dives huius mundin), qui non sit inflatus ex suis diviciis, tamen amores et appetitus et exinde motus istorum sunt di- 15 versi, et perinde vana gloria et avaricia varia vicia esse communiter distinguntur. Quinymmo inveniuntur in multiso) se invicem destruere et?) quasi adversa sibi esse, puta divicie et vana gloriacio. Nam multi propter vanam gloriam divicias contempnunt, ut videntur Romani antiqui communiter fecisse, 20 et condempnant avariciam aliorum. Alii in tantum ad habendum divicias sunt affecti, quod pro eis se subiciunt() omni con- temptui et plurime servituti, quasir) nichil gloriam huius mundi in comparacione diviciarum iudicantes, ymmo eos, qui mundi gloriam secuntur, dignos risu arbitrantur. Ita etenim Sathan terram christianorum carnalium cir- cuit et perambulat ets) c m omnibus mundi viciist), etu) sic corporiv) suo, compacto ex multitudine ypocritarum, varia ca- 4) 2a regula A rubr. Capitulum XVI. E. 25) Quatuor peccata mortalia destruunt IIIIor virtutes cardinales A. a) eos EFGHI. b) vindicentur GHI. c) post hanc vocem in cod. A, f. 52a (cuius residuum textum erasum continet) textus subsequens in f. 53b demum continuatur, ita ut ff. 52b et 53a vacua sint; sed nihil deficit. d) Et quod om. F. e) regulam E. f) ita AB (rubr.) EF (rubr.) GI. Sequi- h) itaque g) Hiis BG. Hic false AF. Sic EHI. tur c. XVI. add. H. 35 hiis E. i) expeditus false . k) que B. 1) om. E. m) om. B. n) mundi gloria E. o) in multis om. E. p) om. E. q) afficiunt B. r) cum I. s) om. B. v) corpore EFGIII. t) diviciis G. u) om. EFGIII. 30
244 M. de Janow, Regulae V. et N. T., 1. II, reg. II, prooem. et c. 1. mittet illos a) deus in operacionem erroris, ut credant mendacio, ut iudicenturb) omnes, qui non crediderunt veritati, sed con- senserunt iniquitati“c). [f. 53b] Prohemium in regulam secundam 5 Et quodd) quatuor tacta per regulase) expungnant quatuor virtutes cardinalesf). 10 25 Hiisg) itaque utcumqueh) expeditisi) de appetitu vane glorie, quok) scribe et pharisei presentis seculi nimium sunt fermentati, nunc Christo Jhesu duce de amore diviciarum vel avaricia, qua ducuntur ypocrite, est agendum. Et quam- vis ista, puta vana1) gloriacio et habundancia diviciarum huius seculi, valdem) concurrant et sese commitantur, ut vix possit esse dives huius mundin), qui non sit inflatus ex suis diviciis, tamen amores et appetitus et exinde motus istorum sunt di- 15 versi, et perinde vana gloria et avaricia varia vicia esse communiter distinguntur. Quinymmo inveniuntur in multiso) se invicem destruere et?) quasi adversa sibi esse, puta divicie et vana gloriacio. Nam multi propter vanam gloriam divicias contempnunt, ut videntur Romani antiqui communiter fecisse, 20 et condempnant avariciam aliorum. Alii in tantum ad habendum divicias sunt affecti, quod pro eis se subiciunt() omni con- temptui et plurime servituti, quasir) nichil gloriam huius mundi in comparacione diviciarum iudicantes, ymmo eos, qui mundi gloriam secuntur, dignos risu arbitrantur. Ita etenim Sathan terram christianorum carnalium cir- cuit et perambulat ets) c m omnibus mundi viciist), etu) sic corporiv) suo, compacto ex multitudine ypocritarum, varia ca- 4) 2a regula A rubr. Capitulum XVI. E. 25) Quatuor peccata mortalia destruunt IIIIor virtutes cardinales A. a) eos EFGHI. b) vindicentur GHI. c) post hanc vocem in cod. A, f. 52a (cuius residuum textum erasum continet) textus subsequens in f. 53b demum continuatur, ita ut ff. 52b et 53a vacua sint; sed nihil deficit. d) Et quod om. F. e) regulam E. f) ita AB (rubr.) EF (rubr.) GI. Sequi- h) itaque g) Hiis BG. Hic false AF. Sic EHI. tur c. XVI. add. H. 35 hiis E. i) expeditus false . k) que B. 1) om. E. m) om. B. n) mundi gloria E. o) in multis om. E. p) om. E. q) afficiunt B. r) cum I. s) om. B. v) corpore EFGIII. t) diviciis G. u) om. EFGIII. 30
Strana 245
Quod quatuor peccata mortalia destruunt quatuor virtutes candinales. 245 pita septem conficit, id est septem capitalia crimina in bestia sua coccinea decupliciter incornuataa). Ego tamen ad presentis negocii propositum michi solum quatuor vicia ca- pitalia assumpsi pertractanda, ut superius est per plura de- claratum, videlicet superbiam, avariciam, luxuriam et ypocrisym seu verius inprobitatem circa fidem, tum quia in ista concur- runt omnia alia vicia, tum quia correspondenter occurrunt quatuor virtutibus cardinalibus ex adverso et ex- pungnant easdem. Verbi gracia superbia destruit domini Jhesu fortitudinem, de directo autem virtutem, quab) suos induit ex alto. Avaricia expungnate) spiritus sancti prudenciam, luxuria devestat beatam temperanciam, inprobitas circa fidem vel ypo- crisis Christi Jhesu iusticiam spoliat et extinguit. Declaracionem istorum relinquo argutod) inquisitori questionum, tum quia de istis quatuor criminibus principaliter et ut plurimum locuti 15 sunt prophete, sanctie) apostoli et doctores, ut patuit superius in distinccione quatuor regularum de ypocritis in simul dige- starum. Et dicit Joh. in canonicaf) 1): „Omne, quod est in mundo, ests) concupiscencia carnis aut concupiscencia oculorum aut superbia vite.“ In christianis vero quartum predictorum ex istis 20 tribus semper redundat, ut facile ex multis scripturis colligitur et postea apparebit. 5 10 Capitulum primum2). De secunda regula et de avaricia clericorum et religiosorum et signis ypocritarum capitolumi). 25 Nunc ad avariciam modernorum ypocritarum demonstran- dam stilusk) applicetur. Pro quo noto et pono istam propo- sicionem in confessione1) Christi: Primo respectu amare bona temporalia et inquirere ea sub apparencia boni primis et preci- puis studiis, eciam in rebus et per res religionis christiane, ypo- 30 a) incornuta EFGHI. b) quia false B. c) impungnant E. d) ar- f) in canonica sua H. e) sancti et EFGHI. gumento (sic) EFGHI. g) aut est BFGHI. h) ita A. Sequitur capitulum XVI. H; om. BEFGI. i) ita A; capitolum om. BGHI; capitolum XVI. EF (XVII.). k) demon- 1) confusione (sic) H. stranda salus false B. 35 1) I. Joann. II. 16.
Quod quatuor peccata mortalia destruunt quatuor virtutes candinales. 245 pita septem conficit, id est septem capitalia crimina in bestia sua coccinea decupliciter incornuataa). Ego tamen ad presentis negocii propositum michi solum quatuor vicia ca- pitalia assumpsi pertractanda, ut superius est per plura de- claratum, videlicet superbiam, avariciam, luxuriam et ypocrisym seu verius inprobitatem circa fidem, tum quia in ista concur- runt omnia alia vicia, tum quia correspondenter occurrunt quatuor virtutibus cardinalibus ex adverso et ex- pungnant easdem. Verbi gracia superbia destruit domini Jhesu fortitudinem, de directo autem virtutem, quab) suos induit ex alto. Avaricia expungnate) spiritus sancti prudenciam, luxuria devestat beatam temperanciam, inprobitas circa fidem vel ypo- crisis Christi Jhesu iusticiam spoliat et extinguit. Declaracionem istorum relinquo argutod) inquisitori questionum, tum quia de istis quatuor criminibus principaliter et ut plurimum locuti 15 sunt prophete, sanctie) apostoli et doctores, ut patuit superius in distinccione quatuor regularum de ypocritis in simul dige- starum. Et dicit Joh. in canonicaf) 1): „Omne, quod est in mundo, ests) concupiscencia carnis aut concupiscencia oculorum aut superbia vite.“ In christianis vero quartum predictorum ex istis 20 tribus semper redundat, ut facile ex multis scripturis colligitur et postea apparebit. 5 10 Capitulum primum2). De secunda regula et de avaricia clericorum et religiosorum et signis ypocritarum capitolumi). 25 Nunc ad avariciam modernorum ypocritarum demonstran- dam stilusk) applicetur. Pro quo noto et pono istam propo- sicionem in confessione1) Christi: Primo respectu amare bona temporalia et inquirere ea sub apparencia boni primis et preci- puis studiis, eciam in rebus et per res religionis christiane, ypo- 30 a) incornuta EFGHI. b) quia false B. c) impungnant E. d) ar- f) in canonica sua H. e) sancti et EFGHI. gumento (sic) EFGHI. g) aut est BFGHI. h) ita A. Sequitur capitulum XVI. H; om. BEFGI. i) ita A; capitolum om. BGHI; capitolum XVI. EF (XVII.). k) demon- 1) confusione (sic) H. stranda salus false B. 35 1) I. Joann. II. 16.
Strana 246
M. de Janow, Regulae V. et N. T., 1. Il, reg. H, c. 1. 246 crisis est. Aut sic: Confitendoa) Christum Jhesum converti pri- mumb) ad statum opulentum et figuram splendidam huius mundi et ei amore inherere, magnipendendo et appetendo di- vicias vel honores sub titulo aliquo religionis christiane, estc) ypocrisis. Ista proposicio vel regula secunda de ypocrisi sumptad) est manifeste de illo textu ewangelii, scilicete) Matt. VII', ubi dicitur 1): „Attendite vobis a falsis prophetis, qui ve- niunt ad vos in vestimentis ovium, intrinsecus autem1) sunt lupi rapaces, etc.8). A fructibus eorum congnoscetis eos. Num- quid colligunt de spinis uvas h)? l. 54a] Non potest arbor mala fructus bonos facere nequei) arbor bona fructus malos facere. Omnis arbor, que non facit fructum bonum, excidetur et in ignem mittetur. Igitur a fructibus eorum congnoscetisk) eos. Non omnis, qui dicit michi: Domine, domine, intrabit in regnum celorum, sed qui facit voluntatem patris mei, qui in celis est, intrabit in regnum celorum1). Multi dicent michi in illa die Domine, domine, nonne in nomine tuo prophetavimus, inm) no- mine tuo demonia eiecimus et in nomine tuo virtutes multas fecimus? Tuncn) confitebor eis°): Quiap) numquam novi vos, discedite a me, qui) operamini iniquitatemr).“ Et multum allu- dit isti textuss) Job XXVII., ubi dicitur2): „Que est enim spest ypocrite, si avare rapiat, et non liberet deus animam eius? Numquid deus audiet clamorem illiusu), cum venerit super illum 25 angustia? Aut poterit in omnipotente delectari et invocare deum omni tempore?“ Raciones autem huius regule sunt hec*): Prima est, quod w) quilibet homo talis non est particeps spiritus Jhesu cru- cifixi. Ergo manet in suis naturalibus, sed corruptis, et inde 30 manet in eo illa prima rapacitas et avaricia primi hominis vel 5 10 15 20 8) Attendite a falsis prophetis A ad calc. fol. infer. a) Confido (sic) E. b) primo EFGHI. c) om. I. d) om. E. e) om. BEFGHI. f) om. F. g) etc. — eos om. E. h) ita EGHI ; uvas B et biblia; ut (lacund crasa) ficus A. i) neque — facere om. B. k) con- 35 gnoscetis. Numquid, etc. E. 1) sed — celorum om. H. m) et in EFGHI. n) Quia corr. Tunc A. 0) illis EFGHI. P) om. E. q) quia corr. qui A; om. EFGHI. r) operarii iniquitatis EFGHI. s) textui FGHI. t) ita BI et biblia; species cet. cod. 1) eius E et biblia. V) hee GI. w) om. I. 40 1) Matth. VII. 15—16, 18—23. 2) Job XXVII. 8—10.
M. de Janow, Regulae V. et N. T., 1. Il, reg. H, c. 1. 246 crisis est. Aut sic: Confitendoa) Christum Jhesum converti pri- mumb) ad statum opulentum et figuram splendidam huius mundi et ei amore inherere, magnipendendo et appetendo di- vicias vel honores sub titulo aliquo religionis christiane, estc) ypocrisis. Ista proposicio vel regula secunda de ypocrisi sumptad) est manifeste de illo textu ewangelii, scilicete) Matt. VII', ubi dicitur 1): „Attendite vobis a falsis prophetis, qui ve- niunt ad vos in vestimentis ovium, intrinsecus autem1) sunt lupi rapaces, etc.8). A fructibus eorum congnoscetis eos. Num- quid colligunt de spinis uvas h)? l. 54a] Non potest arbor mala fructus bonos facere nequei) arbor bona fructus malos facere. Omnis arbor, que non facit fructum bonum, excidetur et in ignem mittetur. Igitur a fructibus eorum congnoscetisk) eos. Non omnis, qui dicit michi: Domine, domine, intrabit in regnum celorum, sed qui facit voluntatem patris mei, qui in celis est, intrabit in regnum celorum1). Multi dicent michi in illa die Domine, domine, nonne in nomine tuo prophetavimus, inm) no- mine tuo demonia eiecimus et in nomine tuo virtutes multas fecimus? Tuncn) confitebor eis°): Quiap) numquam novi vos, discedite a me, qui) operamini iniquitatemr).“ Et multum allu- dit isti textuss) Job XXVII., ubi dicitur2): „Que est enim spest ypocrite, si avare rapiat, et non liberet deus animam eius? Numquid deus audiet clamorem illiusu), cum venerit super illum 25 angustia? Aut poterit in omnipotente delectari et invocare deum omni tempore?“ Raciones autem huius regule sunt hec*): Prima est, quod w) quilibet homo talis non est particeps spiritus Jhesu cru- cifixi. Ergo manet in suis naturalibus, sed corruptis, et inde 30 manet in eo illa prima rapacitas et avaricia primi hominis vel 5 10 15 20 8) Attendite a falsis prophetis A ad calc. fol. infer. a) Confido (sic) E. b) primo EFGHI. c) om. I. d) om. E. e) om. BEFGHI. f) om. F. g) etc. — eos om. E. h) ita EGHI ; uvas B et biblia; ut (lacund crasa) ficus A. i) neque — facere om. B. k) con- 35 gnoscetis. Numquid, etc. E. 1) sed — celorum om. H. m) et in EFGHI. n) Quia corr. Tunc A. 0) illis EFGHI. P) om. E. q) quia corr. qui A; om. EFGHI. r) operarii iniquitatis EFGHI. s) textui FGHI. t) ita BI et biblia; species cet. cod. 1) eius E et biblia. V) hee GI. w) om. I. 40 1) Matth. VII. 15—16, 18—23. 2) Job XXVII. 8—10.
Strana 247
Rationes secundae regulae hypocritarum. 247 pronitas vehemens ad ista, sicut scriptum est Gen.1): „Prona est omnis etas in malum ab adolescencia sua.“ Secunda racio huius est: cupiditasa) manet in quolibet homine, in quo non subest spiritus dei. Cupiditas autem omnis est mater vel origo singulariter avaricie, sicut apostolus, princi- paliter loquens de avaricia, dicit ita Thim. VIb) 2): „Nam qui divites volunt fieri, incidunt in temptacionem et in laqueum dyaboli et desideriae) multa et inutilia et nociva, que mergunt homines in interitum et perdicionem. Radix enim omnium ma- lorum cupiditasd), quam quidame) appetentes, erraverunt a fide 10 et inseruerunt se doloribus multis." Tercia racio est, quia omnis creatura racionalis sic est creata, ut sit capax summi et infiniti boni, et in illo solo quie- tabiturf), tamquam in suo vero bono unico et proprio, sed s) quia homo ypocrita, expers a spiritu Jhesu, caret omnino illo 15 suo bono proprio, ut notum est. Quod fit ideo, quia efficitur rapaxh) boni extrinsecii) et alieni. „Si ergo ink) iniquo ma- mone fideles non fuistis, quod verum est, quis credet1) vobis? Et si in alieno fideles non fuistis, quodm) vestrumn) est, quis dabit vobis? Nemo potest duobus dominis servire“3). Omne 20 autem°) tale est minus suo bono et finitum?). Ideo in nullo tali quietatur anima huiusmodi, sed semper adhuc") sititr) et transfertur ad s) aliud, et sic in infinitum. Sicut dicitur: Crescit amor nummit), quantumu) pecunia crescit. Igiturv) quilibet ypo- crita huiusmodi est rapax et non saciatur diviciis. Quarta racio est inpulsio apostatici spiritus, qui nititur per hoc abducere hominem, puta per rapacitatem bonorum cre- atorum inmoderatum") et a summo bono, quod eciam ipsex perdidit, sicut scriptum est Mt. 4° 4): „Iterum assumpsit eum dyabolus in montem excelsum valde, et ostendit ei omnia 30 25 a) cupiditas, que E. b) ad Thim. VII GHI. c) in desideria E. d) est cupiditas E. e) quidam EGI et biblia; quidem cet. cod. f) quiete- tur EFGHI. g) Sed — proprio om. B. h) capax false EFGHI. i) ex- trinsece false B. k) om. EFGHI. 1) credat FGHI. m) quid A; om. B; quod EFGHI et biblia. n) verum (sic) BF. °) enim E; ergo FGHI. P) infinitum BI. q) ad hoc FGI. t) ni- r) sistit H. s) et ad B. v) Ideo H. u) in quantum B; quanto E. mium ABFGI ; nummi EH. w) et in. EFGHI. x) om. G. 35 1) Genes. VIII. 21. 2) I. Thim. VI. 9—10. 3) Lucae XVI. 11—13. 4) Matth. IV. 8—9. 40
Rationes secundae regulae hypocritarum. 247 pronitas vehemens ad ista, sicut scriptum est Gen.1): „Prona est omnis etas in malum ab adolescencia sua.“ Secunda racio huius est: cupiditasa) manet in quolibet homine, in quo non subest spiritus dei. Cupiditas autem omnis est mater vel origo singulariter avaricie, sicut apostolus, princi- paliter loquens de avaricia, dicit ita Thim. VIb) 2): „Nam qui divites volunt fieri, incidunt in temptacionem et in laqueum dyaboli et desideriae) multa et inutilia et nociva, que mergunt homines in interitum et perdicionem. Radix enim omnium ma- lorum cupiditasd), quam quidame) appetentes, erraverunt a fide 10 et inseruerunt se doloribus multis." Tercia racio est, quia omnis creatura racionalis sic est creata, ut sit capax summi et infiniti boni, et in illo solo quie- tabiturf), tamquam in suo vero bono unico et proprio, sed s) quia homo ypocrita, expers a spiritu Jhesu, caret omnino illo 15 suo bono proprio, ut notum est. Quod fit ideo, quia efficitur rapaxh) boni extrinsecii) et alieni. „Si ergo ink) iniquo ma- mone fideles non fuistis, quod verum est, quis credet1) vobis? Et si in alieno fideles non fuistis, quodm) vestrumn) est, quis dabit vobis? Nemo potest duobus dominis servire“3). Omne 20 autem°) tale est minus suo bono et finitum?). Ideo in nullo tali quietatur anima huiusmodi, sed semper adhuc") sititr) et transfertur ad s) aliud, et sic in infinitum. Sicut dicitur: Crescit amor nummit), quantumu) pecunia crescit. Igiturv) quilibet ypo- crita huiusmodi est rapax et non saciatur diviciis. Quarta racio est inpulsio apostatici spiritus, qui nititur per hoc abducere hominem, puta per rapacitatem bonorum cre- atorum inmoderatum") et a summo bono, quod eciam ipsex perdidit, sicut scriptum est Mt. 4° 4): „Iterum assumpsit eum dyabolus in montem excelsum valde, et ostendit ei omnia 30 25 a) cupiditas, que E. b) ad Thim. VII GHI. c) in desideria E. d) est cupiditas E. e) quidam EGI et biblia; quidem cet. cod. f) quiete- tur EFGHI. g) Sed — proprio om. B. h) capax false EFGHI. i) ex- trinsece false B. k) om. EFGHI. 1) credat FGHI. m) quid A; om. B; quod EFGHI et biblia. n) verum (sic) BF. °) enim E; ergo FGHI. P) infinitum BI. q) ad hoc FGI. t) ni- r) sistit H. s) et ad B. v) Ideo H. u) in quantum B; quanto E. mium ABFGI ; nummi EH. w) et in. EFGHI. x) om. G. 35 1) Genes. VIII. 21. 2) I. Thim. VI. 9—10. 3) Lucae XVI. 11—13. 4) Matth. IV. 8—9. 40
Strana 248
248 M. de Janow, Regulae V. et N. T., 1. Il, reg. II, c. 1. 15 20 25 regna mundi et gloriam eorum. Et dixit ei: Hec omnia tibi dabo, si cadens, adoraveris me.“ Inmittit ergo amorem et suc- cendit cupiditatem in carnalibus huiusmodia) christianis, quasi in suo clibanob), et illudit eis variis desideriis, quos iam sic illa- queavit cupiditate huius mundi, sicut dicit apostolus 1): „Inci- dunt in laqueum dyaboly. Ergo“c), etc. Per hoc autem, quod dicit dominus Jhesus in textu pro regula hic adductad) 2): „Attendite vobis“, innuite) magnam difficultatem evitandi huiusmodi fallaces ypocritas 10 et necessariam esse electis dei magnam vigilanciam super se et suos, quos habent custodire, maxime in hiis tem- poribus novissimis et periculosis. Et reddit causam, dicens 2) „A falsis prophetis, qui veniunt ad vos in vestimentis oviumf), intrinsecuss) autem“, etc., quia illudb) est subtilissimum et nocen- tissimum genus decipiendi electos dei, puta sub similitudine et speciebus verorum et sanctorum nuncciorum dei [ f. 54b] et aposto- lorum. Et ista est summa altitudo Sathane, quod sanctos dei et simplices aggreditur subi) similitudine et pulcherrima specie veri- tatis et virtutis. Et illud genus decepcionis solum velk) maxime contra sanctos dei dyabolus1) a principio semper fabricavit et in- duxit et superm) omnia acn) maxime ad dies novissimos multi- plicavit, composuit") et dilatavit, ita ut nulla caro?) possit sub- sistere a facie huiusmodi decepcionis et, si fieri posset 4), indu- cerentur in errorem eciamr) electi dei3). Merito autem falsi prophete, induti „vestimentis ovium ets) intrinsecust) lupi rapaces“ 4), hic intelliguntur aut possunt intelligi pro tempore hoc periculoso et diebus novissimis om- nes christiani falsi, qui, existentes amici huius mundi et primogenita cordis sui et anime sue et primogenita virtutis sue 30 et sapiencie offerentes mancipantesqueu) huic mundo, verbo suo et exemplo vel tota vita sua tenent et affirmant se esse chri- a) huius mundi B. b) Libano E. c) om. E. d) adduco EFGHI. e) per quod innuit E. f) ovium, etc. E. g) intrinsecus, etc. GH ; in- trinsecus autem sunt lupi, etc. F. 1) istud E. i) super AB. k) quod 1) quod dyabolus GHI ; quidam dyabolus fabricavit F. 35 E; est FGHI. 1) nul- m) insuper B. n) et E; hac false I. o) et composuit EFGHI. r) et B. t) intrin- 8) om. E. lus EFGI; milia (sic) H. q) possit B. 1) que add. A sup. lin. secus sunt EFGHI. 1) I. Tim. VI. 9. 2) Matth. VII. I5. 3) Cf. Matth. XXIV. 24. 40 4) Matth. VII. 15.
248 M. de Janow, Regulae V. et N. T., 1. Il, reg. II, c. 1. 15 20 25 regna mundi et gloriam eorum. Et dixit ei: Hec omnia tibi dabo, si cadens, adoraveris me.“ Inmittit ergo amorem et suc- cendit cupiditatem in carnalibus huiusmodia) christianis, quasi in suo clibanob), et illudit eis variis desideriis, quos iam sic illa- queavit cupiditate huius mundi, sicut dicit apostolus 1): „Inci- dunt in laqueum dyaboly. Ergo“c), etc. Per hoc autem, quod dicit dominus Jhesus in textu pro regula hic adductad) 2): „Attendite vobis“, innuite) magnam difficultatem evitandi huiusmodi fallaces ypocritas 10 et necessariam esse electis dei magnam vigilanciam super se et suos, quos habent custodire, maxime in hiis tem- poribus novissimis et periculosis. Et reddit causam, dicens 2) „A falsis prophetis, qui veniunt ad vos in vestimentis oviumf), intrinsecuss) autem“, etc., quia illudb) est subtilissimum et nocen- tissimum genus decipiendi electos dei, puta sub similitudine et speciebus verorum et sanctorum nuncciorum dei [ f. 54b] et aposto- lorum. Et ista est summa altitudo Sathane, quod sanctos dei et simplices aggreditur subi) similitudine et pulcherrima specie veri- tatis et virtutis. Et illud genus decepcionis solum velk) maxime contra sanctos dei dyabolus1) a principio semper fabricavit et in- duxit et superm) omnia acn) maxime ad dies novissimos multi- plicavit, composuit") et dilatavit, ita ut nulla caro?) possit sub- sistere a facie huiusmodi decepcionis et, si fieri posset 4), indu- cerentur in errorem eciamr) electi dei3). Merito autem falsi prophete, induti „vestimentis ovium ets) intrinsecust) lupi rapaces“ 4), hic intelliguntur aut possunt intelligi pro tempore hoc periculoso et diebus novissimis om- nes christiani falsi, qui, existentes amici huius mundi et primogenita cordis sui et anime sue et primogenita virtutis sue 30 et sapiencie offerentes mancipantesqueu) huic mundo, verbo suo et exemplo vel tota vita sua tenent et affirmant se esse chri- a) huius mundi B. b) Libano E. c) om. E. d) adduco EFGHI. e) per quod innuit E. f) ovium, etc. E. g) intrinsecus, etc. GH ; in- trinsecus autem sunt lupi, etc. F. 1) istud E. i) super AB. k) quod 1) quod dyabolus GHI ; quidam dyabolus fabricavit F. 35 E; est FGHI. 1) nul- m) insuper B. n) et E; hac false I. o) et composuit EFGHI. r) et B. t) intrin- 8) om. E. lus EFGI; milia (sic) H. q) possit B. 1) que add. A sup. lin. secus sunt EFGHI. 1) I. Tim. VI. 9. 2) Matth. VII. I5. 3) Cf. Matth. XXIV. 24. 40 4) Matth. VII. 15.
Strana 249
De falsis prophetis et eorum multitudine in ecclesia. 249 stianos in veritate et participes sanctorum et quod expectant cum hoc vitam beatam in celis cum Christo Jhesu. Etenim isti sunt, in quibus habundavit iniquitas et refriguit caritas 1), qui sunt in cupiditate magnia) et fervidi, etb) in dileccione Jhesue) crucifixi parvi etd) tepidi, qui clamant ad Christum Jhesum: Domine, domine, tota die, sed non faciunt neque student digne facere illud, quod dicit eise) Christus Jhesusf). Isti inquam christiani tales falsi, ex quibus est multitudo predicatorum et doctorum secularium, id est eorum, qui primum secundum carnem et mundum hunc senciunts) et 10 victitant, sunt eciam falsi prophete propriissimeh) hic no- tati, et quia sunt amicti omni consuetudine et specie religionis christiane, ut nichil omnino videantur differre a sanctis et veris christianis, nisi solum in caritate unica cordiali et abscondita in sciencia dei, et quia sunt eciam armati omnii) armatura apo- stolorum et prophetarum, id est auctoritate et sciencia ipsorum in cathedra Moysy collocatik), et quia sunt nimis multipli- cati per ecclesiam excessive super numerum sanc- torum christianorum, veluti in diebus Achab regis, ubi He- lias unus fidelis ex parte dei et quadringenti prophetarum fal- 20 sorum ex parte regis huius mundi sunt inventi, et in tempore predicacionis dulcissimi Jhesu, cum unus Jhesus cum pusillo grege suorum discipulorum esset ex parte veritatis et virtutis, et tota communitas Jerusalem et magistratus templi principum sacerdotum et seniorum populi erant ex parte regni huius 25 mundi vell) regni cupiditatis huius mundi. Et in tempore Ju- stinim) imperatoris et Leonis pape atque Arriane heresis, cum similiter communiter principes sacerdotum, id est episcopi ec- clesie et seniores omnes populi, id est reges et presides acn) barones, erant ex parte Arriani, nequissimi°) heretici, et per consequens ex parte regni cupiditatis et superbie, et pauculi christiani et doctores et illi absconditi et fugientes et peregrini 15 30 19) Achab E. Elias H. 20) Unus propheta fidelis et CD falsi E. a) maligni E. b) om. G. c) Jhesu Christi I. d) parvi et om. E. 35 e) illis B. t) om. G. g) faciunt EFGHI. h) propriissimi H. i) armati omni om. G; armacionum (sic) FHI. k) post corr. A. 1) vel — mundi om. B. m) Justiniani false E. n) et I. o) pessimi E. 1) Cf. Matth. XXIV. 12.
De falsis prophetis et eorum multitudine in ecclesia. 249 stianos in veritate et participes sanctorum et quod expectant cum hoc vitam beatam in celis cum Christo Jhesu. Etenim isti sunt, in quibus habundavit iniquitas et refriguit caritas 1), qui sunt in cupiditate magnia) et fervidi, etb) in dileccione Jhesue) crucifixi parvi etd) tepidi, qui clamant ad Christum Jhesum: Domine, domine, tota die, sed non faciunt neque student digne facere illud, quod dicit eise) Christus Jhesusf). Isti inquam christiani tales falsi, ex quibus est multitudo predicatorum et doctorum secularium, id est eorum, qui primum secundum carnem et mundum hunc senciunts) et 10 victitant, sunt eciam falsi prophete propriissimeh) hic no- tati, et quia sunt amicti omni consuetudine et specie religionis christiane, ut nichil omnino videantur differre a sanctis et veris christianis, nisi solum in caritate unica cordiali et abscondita in sciencia dei, et quia sunt eciam armati omnii) armatura apo- stolorum et prophetarum, id est auctoritate et sciencia ipsorum in cathedra Moysy collocatik), et quia sunt nimis multipli- cati per ecclesiam excessive super numerum sanc- torum christianorum, veluti in diebus Achab regis, ubi He- lias unus fidelis ex parte dei et quadringenti prophetarum fal- 20 sorum ex parte regis huius mundi sunt inventi, et in tempore predicacionis dulcissimi Jhesu, cum unus Jhesus cum pusillo grege suorum discipulorum esset ex parte veritatis et virtutis, et tota communitas Jerusalem et magistratus templi principum sacerdotum et seniorum populi erant ex parte regni huius 25 mundi vell) regni cupiditatis huius mundi. Et in tempore Ju- stinim) imperatoris et Leonis pape atque Arriane heresis, cum similiter communiter principes sacerdotum, id est episcopi ec- clesie et seniores omnes populi, id est reges et presides acn) barones, erant ex parte Arriani, nequissimi°) heretici, et per consequens ex parte regni cupiditatis et superbie, et pauculi christiani et doctores et illi absconditi et fugientes et peregrini 15 30 19) Achab E. Elias H. 20) Unus propheta fidelis et CD falsi E. a) maligni E. b) om. G. c) Jhesu Christi I. d) parvi et om. E. 35 e) illis B. t) om. G. g) faciunt EFGHI. h) propriissimi H. i) armati omni om. G; armacionum (sic) FHI. k) post corr. A. 1) vel — mundi om. B. m) Justiniani false E. n) et I. o) pessimi E. 1) Cf. Matth. XXIV. 12.
Strana 250
250 M. de Janow, Regulae V. et N. T., 1. 11, reg. 11, c. 1. 10 15 super terram, utpote Hylarius Pictaviensis et Attana- sius episcopus, qui in Treveri in fossa humo absconditus, retinuit fidem rectam3) catholicam et dictavit, erant ex parte regni veritatis et gracie, id est ex parte regni Jhesu Christi. Ita accipe de falsis prophetis, id est amicis huius mundi, christianis carnalibus in hiis diebus novissimis et iniquis, indutis „vesti- mentis ovium", id est religione christianitatis ex sola consuetu- dine et speciebusb) pietatis et confessione Jhesu Christi, et cultu dei ex consuetudine a iuventute inbutis] secundum mandata et doctrinas hominum; „intrinsecus autem sunt lupi“, quiac) in corde non habent caritatem Jhesu crucifixi neque possunt habere, quia sunt cupidi et amatores vited) huiuse) carnis, cor habent longe in mundo et1) profunde, eo quod eciam sunt „lupi ra- paces“, quias) diligunt ea, que sunt in hoc mundo, id est divi- cias, honores et amiciciam atque pacem sue carnis et sagwinis. „Et a fructibus suis congnoscuntur“1), quia que faciunt [f. 55a] de genere bonorum vel que sunt religionis christiane, non faciunt ex dulci dileccione Jhesu crucifixi et amore ipsius, sed velh) ex sola consuetudine, sicut vitula Effraym docta 20 diligere trituram2), vel exi) concupiscencia propriak). quam credunt esse caritatem, quia questum reputant pietatem, id est faciunt ea ex amore sui precise, ex1) sua complacencia et ex propria voluntatem), vel faciunt ea ex amore sui, id est quod timent sibi a facie pene et iudicii gehenne. Et talia 25 omnia sic facta sunt amara Christo Jhesu velud absinthiumn) sicut scriptum est3): „Uva eorum uva fellis et botrus amaris- simus“, quia tales christiani sunt arbor mala et non possunt fructum bonum facere 4), quia radix principalis in eis est amor mundi et cupiditas rerum huius mundi: ex qua est non nisi 30 malus fructus. Et cum ista si fides sit°) in christiano, ut per 10) Intrinsecus lupi G. 27—28) Arbor mala FG. — Radix amor mundi FGH. a) fidem rectam om. B. b) ex solis speciebus E. c) et H. d) huius mundi et vite corr. vite A; huius mundi et vite EFGHI. e) om. i) om. E. 35 EFGHI. f) om. EFGHI. g) que (sic) B. h) om. FGI. n) absintheum k) om. B. m) ex sua proprietate (sic) E. 1) et ex E. 0) si fides sit AB; est fides E; sit fides FGHI. EGH. 1) Cf. Matth. VII. I6. 4) Cf. Matth. VII. I8. 2) Cf. Oseae X. 11. 3) Deuteron. XXXII. 32.
250 M. de Janow, Regulae V. et N. T., 1. 11, reg. 11, c. 1. 10 15 super terram, utpote Hylarius Pictaviensis et Attana- sius episcopus, qui in Treveri in fossa humo absconditus, retinuit fidem rectam3) catholicam et dictavit, erant ex parte regni veritatis et gracie, id est ex parte regni Jhesu Christi. Ita accipe de falsis prophetis, id est amicis huius mundi, christianis carnalibus in hiis diebus novissimis et iniquis, indutis „vesti- mentis ovium", id est religione christianitatis ex sola consuetu- dine et speciebusb) pietatis et confessione Jhesu Christi, et cultu dei ex consuetudine a iuventute inbutis] secundum mandata et doctrinas hominum; „intrinsecus autem sunt lupi“, quiac) in corde non habent caritatem Jhesu crucifixi neque possunt habere, quia sunt cupidi et amatores vited) huiuse) carnis, cor habent longe in mundo et1) profunde, eo quod eciam sunt „lupi ra- paces“, quias) diligunt ea, que sunt in hoc mundo, id est divi- cias, honores et amiciciam atque pacem sue carnis et sagwinis. „Et a fructibus suis congnoscuntur“1), quia que faciunt [f. 55a] de genere bonorum vel que sunt religionis christiane, non faciunt ex dulci dileccione Jhesu crucifixi et amore ipsius, sed velh) ex sola consuetudine, sicut vitula Effraym docta 20 diligere trituram2), vel exi) concupiscencia propriak). quam credunt esse caritatem, quia questum reputant pietatem, id est faciunt ea ex amore sui precise, ex1) sua complacencia et ex propria voluntatem), vel faciunt ea ex amore sui, id est quod timent sibi a facie pene et iudicii gehenne. Et talia 25 omnia sic facta sunt amara Christo Jhesu velud absinthiumn) sicut scriptum est3): „Uva eorum uva fellis et botrus amaris- simus“, quia tales christiani sunt arbor mala et non possunt fructum bonum facere 4), quia radix principalis in eis est amor mundi et cupiditas rerum huius mundi: ex qua est non nisi 30 malus fructus. Et cum ista si fides sit°) in christiano, ut per 10) Intrinsecus lupi G. 27—28) Arbor mala FG. — Radix amor mundi FGH. a) fidem rectam om. B. b) ex solis speciebus E. c) et H. d) huius mundi et vite corr. vite A; huius mundi et vite EFGHI. e) om. i) om. E. 35 EFGHI. f) om. EFGHI. g) que (sic) B. h) om. FGI. n) absintheum k) om. B. m) ex sua proprietate (sic) E. 1) et ex E. 0) si fides sit AB; est fides E; sit fides FGHI. EGH. 1) Cf. Matth. VII. I6. 4) Cf. Matth. VII. I8. 2) Cf. Oseae X. 11. 3) Deuteron. XXXII. 32.
Strana 251
Fructus hypocritarum. Signa avaritiae hypocritarum. 251 eam a) montes transferat1), si assit omnis sienciab) et prophecia et noticia misteriorum dei, sic) affliccio quelibet corporis d) et labor in exercitacione corporali sint in usu, ita ut ardeat homo pro deo vel concremet varie suum corpuse) et distribuat sub- stanciam suam in cibos pauperum, si assit inquam istisf) cupi- ditas vel obtinens radicem primams) in christiano, omnia nichil sunt et nichil proderunt, vel invenientur abhominabilia, veluti pannus menstruate 2), coram domino Jhesu Christo, cum veniet iusticias hominumb) iudicare. Et idcirco pro confirmacione istorum omnium, quei) dicta 10 sunt, sequitur 3): „Non omnis, qui dicit michi ,Domine, domine', intrabit in regnum celorum, sed qui facit voluntatem patris mei, qui in celis est“, etc.k). Et iterum 4): „In1) illa die dicent michi multi: Domine, domine, nonne in nomine tuo prophe- tavimus etm) demonia eiecimus, etc. Quibus respondebit dicens: 15 Discediten) a me, operarii iniquitatis, non novi vos." Ex quo°) regula superius expressa videtur?) utiliter posita et conpetenter confirmata. Quam regulam sic stabilitamq) ut- cumque scripturis et racionibus sequnturr) signa et argu- menta ets) ea, que omnem denudant ypocritam, sumpta ex 20 verbis sacri ewangelii superius 5), et sunt ista: Primo, quia omnist) ypocrita omnemu) speciem sanctitatis, pietatis et religionis solerter superinduit, sed causa suiv) et complacencie hominum aut lucri, quemadmodum electi dei eisdem induuntur causa Jhesu crucifixiw), virtutis et salutis 25 animarum. Et hec trahunturx) ex eoy), quod ypocrite modis subtilibus etz) exquisitis nituntur hominibus complacere non 22) Signa ipocrisis A manu poster. 23) Ypocrita induit FGI. a) per ea E. b) sciencia ei l. c) Sed et E. Sed FGHI. d) cor- 30 f) om. H. g) previam EFGHI. poralis EFGHI. e) corpis istis H. h) cum veniat iusticiam suam E. i) rasura praecedit in A. k) qui, etc. E; qui in celis est G. 1) om. H. m) et in nomine tuo EFGHI. n) Re- cedite E. °) corr. ab ed.; qua omnes cod. p) videtur AEFGHI; viden- r) sequntur AB; secuntur E; sequitur FGHI. 35 tur B. q) stabilem I. s) corr. ab ed.; ex omnes cod. t) Omnis itaque oc., contin. D 1. 2., v. u) et c. omnem A. supra p. 239, lin. 7. v) sui E; sue cet. cod. w) Christi D 2. X) trahitur BEFH. y) Et ex hoc trahitur E; om. D 1. 2. z) in D 2; om. E. 1) Cf. I. Cor. XIII. 2. 4) Matth. VII. 22—23. 2) Cf. Isaiae LXIV. 6. 3) Matth. VII. 21. 40 5) scil. Matth. VII. 15—20.
Fructus hypocritarum. Signa avaritiae hypocritarum. 251 eam a) montes transferat1), si assit omnis sienciab) et prophecia et noticia misteriorum dei, sic) affliccio quelibet corporis d) et labor in exercitacione corporali sint in usu, ita ut ardeat homo pro deo vel concremet varie suum corpuse) et distribuat sub- stanciam suam in cibos pauperum, si assit inquam istisf) cupi- ditas vel obtinens radicem primams) in christiano, omnia nichil sunt et nichil proderunt, vel invenientur abhominabilia, veluti pannus menstruate 2), coram domino Jhesu Christo, cum veniet iusticias hominumb) iudicare. Et idcirco pro confirmacione istorum omnium, quei) dicta 10 sunt, sequitur 3): „Non omnis, qui dicit michi ,Domine, domine', intrabit in regnum celorum, sed qui facit voluntatem patris mei, qui in celis est“, etc.k). Et iterum 4): „In1) illa die dicent michi multi: Domine, domine, nonne in nomine tuo prophe- tavimus etm) demonia eiecimus, etc. Quibus respondebit dicens: 15 Discediten) a me, operarii iniquitatis, non novi vos." Ex quo°) regula superius expressa videtur?) utiliter posita et conpetenter confirmata. Quam regulam sic stabilitamq) ut- cumque scripturis et racionibus sequnturr) signa et argu- menta ets) ea, que omnem denudant ypocritam, sumpta ex 20 verbis sacri ewangelii superius 5), et sunt ista: Primo, quia omnist) ypocrita omnemu) speciem sanctitatis, pietatis et religionis solerter superinduit, sed causa suiv) et complacencie hominum aut lucri, quemadmodum electi dei eisdem induuntur causa Jhesu crucifixiw), virtutis et salutis 25 animarum. Et hec trahunturx) ex eoy), quod ypocrite modis subtilibus etz) exquisitis nituntur hominibus complacere non 22) Signa ipocrisis A manu poster. 23) Ypocrita induit FGI. a) per ea E. b) sciencia ei l. c) Sed et E. Sed FGHI. d) cor- 30 f) om. H. g) previam EFGHI. poralis EFGHI. e) corpis istis H. h) cum veniat iusticiam suam E. i) rasura praecedit in A. k) qui, etc. E; qui in celis est G. 1) om. H. m) et in nomine tuo EFGHI. n) Re- cedite E. °) corr. ab ed.; qua omnes cod. p) videtur AEFGHI; viden- r) sequntur AB; secuntur E; sequitur FGHI. 35 tur B. q) stabilem I. s) corr. ab ed.; ex omnes cod. t) Omnis itaque oc., contin. D 1. 2., v. u) et c. omnem A. supra p. 239, lin. 7. v) sui E; sue cet. cod. w) Christi D 2. X) trahitur BEFH. y) Et ex hoc trahitur E; om. D 1. 2. z) in D 2; om. E. 1) Cf. I. Cor. XIII. 2. 4) Matth. VII. 22—23. 2) Cf. Isaiae LXIV. 6. 3) Matth. VII. 21. 40 5) scil. Matth. VII. 15—20.
Strana 252
M. de Janow, Regulae V. et N. T., 1. II, reg. II, c. 1. 252 ideo, quod fraternitatem in Christo Jhesu emulentur, sed quia maximea) amiciciam huius mundi sequuntur, ut b) sice) como- dosius honoribus et diviciisd) perfruantur; et quemadmodum adhesio hereticis se viciat et seducit ad errorem fidei, ita ad- hesio ypocritise) resolvit rigorem discipline et ad amorem huius mundif) inducit refrigeratque dei caritatem. Et 5) ideo dicitur: „Attendite vobis“h). Quidquidi) sanctitatis et pulchritudinis religiose ostentant, non procedit ex spiritu Jhesu et veritate, sed cum simula- 1o cione, id est simul posicione fidei Christi etk) amoris terre- norum1), religionis m) sancte christiane cum amicicia huius mundi, de qua scriptum est in propheta1): „Ve vobis, qui") dicitis bono") malum et malo bonum, ponentes lucem tenebras et tenebras lucem, ponentes dulce?) in amarum") et amarum in 15 dulce.“ Superinduunt namque cupiditatem, habendo fictam di- leccionemr) et doctrinam pulchram ex scriptiss), quia habundant sanctis scripturis et omni sapiencia et ello- quencia gratissima act) faceta, ut quecumque lingua hominum eloquencia de spiritualibus et de celestibus et divinis, utiu) que- 20 vis lingua angelorum, sed omnia sine caritate Jhesu. Ideo ap- ponitur: „falsis prophetis. Ypocrite non in heremis possunt morari, non in clausuris, non in paritatev) mundiw) plebei et labore hominum, sed ad medium populorum et precipue magnorum et divi- 25 tum veniunt, quoniam ibi apcius valent ostentari et sue ypo crisis negociacionem exercere. Ideo dicit: „Veniunt ad vos." Ideo non inx) ruribus f. 55b] de pari cum1) rusticis nec de pari cum mendicis seuz) gente aa) pauperum volunt habitare, sed in 30 35 24) Inter magnates querunt commorari li. a) om. E. b) ita G; et cet. cod. c) et si E. d) diviciis suis E. e) ypocritis D 1. 2. EFGHI ; ypocrisis AB. f) om. B. g) et — vobis om. D 1. 2. h) vobis, etc. EFHI. i) Quidquid enim ypocrite D 1. 2. k) et — christiane om. I. 1) post hanc vocem D 1. 2. contin.: Singuli here- tici oc., v. infra p. 260, lin. 11. m) ita EG; religiones cet. cod. n) om. B. 0) bonum corr. bono A ; bonum B et biblia. P) om. B. q)in amaro H. r) ficta dileccione false B. s) scripturis EGI. t) et EFGHI. u) ut X) om. B. EFGHI. v) parvitate E; paritate cet. cod. w) wlgi BEFGHI. y) cum EFGHI ; in false AB. z) sed G. aa) gente EFGHI; gentes false AB. 40 1) Isaiae V. 20.
M. de Janow, Regulae V. et N. T., 1. II, reg. II, c. 1. 252 ideo, quod fraternitatem in Christo Jhesu emulentur, sed quia maximea) amiciciam huius mundi sequuntur, ut b) sice) como- dosius honoribus et diviciisd) perfruantur; et quemadmodum adhesio hereticis se viciat et seducit ad errorem fidei, ita ad- hesio ypocritise) resolvit rigorem discipline et ad amorem huius mundif) inducit refrigeratque dei caritatem. Et 5) ideo dicitur: „Attendite vobis“h). Quidquidi) sanctitatis et pulchritudinis religiose ostentant, non procedit ex spiritu Jhesu et veritate, sed cum simula- 1o cione, id est simul posicione fidei Christi etk) amoris terre- norum1), religionis m) sancte christiane cum amicicia huius mundi, de qua scriptum est in propheta1): „Ve vobis, qui") dicitis bono") malum et malo bonum, ponentes lucem tenebras et tenebras lucem, ponentes dulce?) in amarum") et amarum in 15 dulce.“ Superinduunt namque cupiditatem, habendo fictam di- leccionemr) et doctrinam pulchram ex scriptiss), quia habundant sanctis scripturis et omni sapiencia et ello- quencia gratissima act) faceta, ut quecumque lingua hominum eloquencia de spiritualibus et de celestibus et divinis, utiu) que- 20 vis lingua angelorum, sed omnia sine caritate Jhesu. Ideo ap- ponitur: „falsis prophetis. Ypocrite non in heremis possunt morari, non in clausuris, non in paritatev) mundiw) plebei et labore hominum, sed ad medium populorum et precipue magnorum et divi- 25 tum veniunt, quoniam ibi apcius valent ostentari et sue ypo crisis negociacionem exercere. Ideo dicit: „Veniunt ad vos." Ideo non inx) ruribus f. 55b] de pari cum1) rusticis nec de pari cum mendicis seuz) gente aa) pauperum volunt habitare, sed in 30 35 24) Inter magnates querunt commorari li. a) om. E. b) ita G; et cet. cod. c) et si E. d) diviciis suis E. e) ypocritis D 1. 2. EFGHI ; ypocrisis AB. f) om. B. g) et — vobis om. D 1. 2. h) vobis, etc. EFHI. i) Quidquid enim ypocrite D 1. 2. k) et — christiane om. I. 1) post hanc vocem D 1. 2. contin.: Singuli here- tici oc., v. infra p. 260, lin. 11. m) ita EG; religiones cet. cod. n) om. B. 0) bonum corr. bono A ; bonum B et biblia. P) om. B. q)in amaro H. r) ficta dileccione false B. s) scripturis EGI. t) et EFGHI. u) ut X) om. B. EFGHI. v) parvitate E; paritate cet. cod. w) wlgi BEFGHI. y) cum EFGHI ; in false AB. z) sed G. aa) gente EFGHI; gentes false AB. 40 1) Isaiae V. 20.
Strana 253
Signa avaritiae hypocritarum. 253 castris et magnisa) civitatibus, confidentes in suam scien- ciam, elloquenciam et religiositatem, veluti aucupes ad loca illa properant, ubi maior sitb) confluxus avium ad capiendum. „Ve- niuntc) ad vos." Valded) et supra modum exhibent seipsos simili- 5 mose) veracibus et ellectis in apparatu et habitu exteriori. Quapropter ait: „in vestimentis ovium." Omnibus modis sunt solliciti suos celare defectus, et ideo eos vel abscondunt vel excusant. Idcirco additf): „intrin- secus“g). Gaudent de multitudine suorumh) sodalium, qui sunt de pari conversacione et studiis, et precipue de personis ellegantis stature, elloquencie vel ingenii aut ingenuitatis, sed abiectumi) et humilem, fractum aut debilem in suam congre- gacionem non assumunt vel assumptum eiciunt, quia exinde 15 sunt potenciores ad seipsosk) honestandum et magnificandum ac lucrandum. Propter quod dicit: „Sunt lupi“1). Sunt subtiles et potentes ad modos varios exquirendum, quibus et honor a populis et copia omnium acquirantur. Ideo „sunt lupi“. In nullo conpaciuntur plebim) pauperum, utpote cecorum, 20 claudorum, infirmorum, contractorum, orphanorum etn) vidu- arum, quibus solis necessitas incumbit de elemosinis vivere et de mendicitate. Et istorum talium emolimenta extra- hunt a populo et subtili ambitu venerantur. Ideo°) „sunt lupi“. Quemcumque in societatem assumunt, nisi sit lucrosus 25 eis et utilis et similibus passibus velit ambulare, conformibus usibus indutus, mox ipsum odiunt?) et persequuntur. Ideo dicit: „Sunt lupi." Ultimatus finis eorum sagacitatis 1), laboris tocius et sanc- titatis estr), ut pacificam vitam ducant in hoc mundo 30 copia omnium et honestates) communita. Ideo addit: „Rapaces“. „Omne illud, quod dicitur deus aut quod collitur“, id est omne 10 11) Gaudent de multitudine sibi similium E. a) in magnis EFGHI. b) est I. c) Ideo dicitur: „Veniunt“ E. d) Valde enim E. e) similes E. f) post corr. A. Ideo addit F. g) in- 35 h) om. E. i) post corr. A. k) ad seip- trinsece E; extrinsecus false H. m) plebi EFFH; plebei cet. cod. sum E. 1) lupi rapaces EFGI. n) ac FGHI. P) odiunt habent (sic) F. q) sa- 0) Ideo dicit FGHI. s) honestata r) eius (sic) E. gacitatis A; sagacis BE; sagaciter FGHI. corr. honestate A. 40
Signa avaritiae hypocritarum. 253 castris et magnisa) civitatibus, confidentes in suam scien- ciam, elloquenciam et religiositatem, veluti aucupes ad loca illa properant, ubi maior sitb) confluxus avium ad capiendum. „Ve- niuntc) ad vos." Valded) et supra modum exhibent seipsos simili- 5 mose) veracibus et ellectis in apparatu et habitu exteriori. Quapropter ait: „in vestimentis ovium." Omnibus modis sunt solliciti suos celare defectus, et ideo eos vel abscondunt vel excusant. Idcirco additf): „intrin- secus“g). Gaudent de multitudine suorumh) sodalium, qui sunt de pari conversacione et studiis, et precipue de personis ellegantis stature, elloquencie vel ingenii aut ingenuitatis, sed abiectumi) et humilem, fractum aut debilem in suam congre- gacionem non assumunt vel assumptum eiciunt, quia exinde 15 sunt potenciores ad seipsosk) honestandum et magnificandum ac lucrandum. Propter quod dicit: „Sunt lupi“1). Sunt subtiles et potentes ad modos varios exquirendum, quibus et honor a populis et copia omnium acquirantur. Ideo „sunt lupi“. In nullo conpaciuntur plebim) pauperum, utpote cecorum, 20 claudorum, infirmorum, contractorum, orphanorum etn) vidu- arum, quibus solis necessitas incumbit de elemosinis vivere et de mendicitate. Et istorum talium emolimenta extra- hunt a populo et subtili ambitu venerantur. Ideo°) „sunt lupi“. Quemcumque in societatem assumunt, nisi sit lucrosus 25 eis et utilis et similibus passibus velit ambulare, conformibus usibus indutus, mox ipsum odiunt?) et persequuntur. Ideo dicit: „Sunt lupi." Ultimatus finis eorum sagacitatis 1), laboris tocius et sanc- titatis estr), ut pacificam vitam ducant in hoc mundo 30 copia omnium et honestates) communita. Ideo addit: „Rapaces“. „Omne illud, quod dicitur deus aut quod collitur“, id est omne 10 11) Gaudent de multitudine sibi similium E. a) in magnis EFGHI. b) est I. c) Ideo dicitur: „Veniunt“ E. d) Valde enim E. e) similes E. f) post corr. A. Ideo addit F. g) in- 35 h) om. E. i) post corr. A. k) ad seip- trinsece E; extrinsecus false H. m) plebi EFFH; plebei cet. cod. sum E. 1) lupi rapaces EFGI. n) ac FGHI. P) odiunt habent (sic) F. q) sa- 0) Ideo dicit FGHI. s) honestata r) eius (sic) E. gacitatis A; sagacis BE; sagaciter FGHI. corr. honestate A. 40
Strana 254
254 M. de Janow, Regulae V. et N. T., 1. Il, reg. II, c. 1 et 2. 10 15 20 25 verbum veritatis et sapiencie sacrarum scripturarum, utpote studiaa) diuttiva litterarum, predicaciones multiplicesb) et so- lempnes et omnes virtutes acquisitas vel infusas et omnia ca- rismata dei ecclesie cumulata in idipsum convertunte) et reflec- 5 tunt, ut dulcem hanc vitam agant et quietam questibus variis circumspectam. Ideo „rapaces“. Singulariterd) esse notificantur tales per hoc, si hii, qui eisdem adherent, non crescunt in virtutibus nec nota- biliter et in veritate in vita sua emendentur; si adherentes eis non crescunt in caritatee) et agnicione domini Jhesu crucifixi, quia isti fructus sunt verorum prophetarum; si ubi tales ad- veniuntf) vel moram fecerint, non crescats) salus et virtus Jhesu Christi salutish) in illisi), qui ipsos decreverintk) imitari; si ple- bes aut familie ex commoracione talium in pace et dileccione non uniuntur et uniti per eos in Christo Jhesu non confirman- tur; si lacerantur: et isti1) tales fructus sunt ypocritarum. Et ideo dicit: „A fructibus eorum congnoscetis eos.“ Et idcirco s diligentes eos etm) adherentes eisdem manent tales peccatores ut ante sunt, sine fallo ypocrite suntn), quia „a fructibus eorum“ etc. Et ubi morari incipiunt vel suam stacionem fixerint, fito aliquale discidiump) concordie fratrum in plebe vel") in familia, presertim a suis ordinariisr) et pastoribus veris, vel qualiscumque aversios) plebis ab eisdem. Et ideo sunt lupi, qui disperguntt) gregem dominicum. „Au) fructibus eorum con- gnoscetis“v), etc., nisi forte, si non esset pastor, sed mercenarius infidelis suum gregem derelinquensw) vel seducens, si ut con- tigit*) in diebus humanitatis Christi in synagoga et in diebus eius apostolorum [f. 56a].-Cristus tamen nichilominus ubiquey) mandavit plebiz) et fecit per se et docuit sacerdotibus suis obediendum et legittima eorum ipsis exsolvendaaa). 30 35 a) om. FGHI. c) convertuntur B. d) Sin- b) multiplice AB. gulariter E. Singularificantur ABFHI. e) veritate corr. caritate A. f) in- veniunt B; advenerint H. g) crescant B. b) om. EFGHI. i) illos corr. 1) si false B. m) eos et om. EFGHI. illis A. k) decreverunt B. n) om. EFGHI. o) om. EFGHI. P) discedium fit E ; discedium FHI ; dis- sedium G. q) et EFGHI; om. B. r) ordinibus GI. s) conversio (sic) FGI. t) dispargunt H. u) Et ideo: A add. E. v) om. I; eos add. F. w) delinquens H. x) contingit F. y) ubi E. z) plebei false B. aa) exsolvendum EFGHI.
254 M. de Janow, Regulae V. et N. T., 1. Il, reg. II, c. 1 et 2. 10 15 20 25 verbum veritatis et sapiencie sacrarum scripturarum, utpote studiaa) diuttiva litterarum, predicaciones multiplicesb) et so- lempnes et omnes virtutes acquisitas vel infusas et omnia ca- rismata dei ecclesie cumulata in idipsum convertunte) et reflec- 5 tunt, ut dulcem hanc vitam agant et quietam questibus variis circumspectam. Ideo „rapaces“. Singulariterd) esse notificantur tales per hoc, si hii, qui eisdem adherent, non crescunt in virtutibus nec nota- biliter et in veritate in vita sua emendentur; si adherentes eis non crescunt in caritatee) et agnicione domini Jhesu crucifixi, quia isti fructus sunt verorum prophetarum; si ubi tales ad- veniuntf) vel moram fecerint, non crescats) salus et virtus Jhesu Christi salutish) in illisi), qui ipsos decreverintk) imitari; si ple- bes aut familie ex commoracione talium in pace et dileccione non uniuntur et uniti per eos in Christo Jhesu non confirman- tur; si lacerantur: et isti1) tales fructus sunt ypocritarum. Et ideo dicit: „A fructibus eorum congnoscetis eos.“ Et idcirco s diligentes eos etm) adherentes eisdem manent tales peccatores ut ante sunt, sine fallo ypocrite suntn), quia „a fructibus eorum“ etc. Et ubi morari incipiunt vel suam stacionem fixerint, fito aliquale discidiump) concordie fratrum in plebe vel") in familia, presertim a suis ordinariisr) et pastoribus veris, vel qualiscumque aversios) plebis ab eisdem. Et ideo sunt lupi, qui disperguntt) gregem dominicum. „Au) fructibus eorum con- gnoscetis“v), etc., nisi forte, si non esset pastor, sed mercenarius infidelis suum gregem derelinquensw) vel seducens, si ut con- tigit*) in diebus humanitatis Christi in synagoga et in diebus eius apostolorum [f. 56a].-Cristus tamen nichilominus ubiquey) mandavit plebiz) et fecit per se et docuit sacerdotibus suis obediendum et legittima eorum ipsis exsolvendaaa). 30 35 a) om. FGHI. c) convertuntur B. d) Sin- b) multiplice AB. gulariter E. Singularificantur ABFHI. e) veritate corr. caritate A. f) in- veniunt B; advenerint H. g) crescant B. b) om. EFGHI. i) illos corr. 1) si false B. m) eos et om. EFGHI. illis A. k) decreverunt B. n) om. EFGHI. o) om. EFGHI. P) discedium fit E ; discedium FHI ; dis- sedium G. q) et EFGHI; om. B. r) ordinibus GI. s) conversio (sic) FGI. t) dispargunt H. u) Et ideo: A add. E. v) om. I; eos add. F. w) delinquens H. x) contingit F. y) ubi E. z) plebei false B. aa) exsolvendum EFGHI.
Strana 255
Signa et discretio hypocritarum. 255 Capitulum secundum3). Judicium seu discrecio ypocritarumb) in comparacione ad sanc- tos dei et electos, et b) de infructuositate ipsorume). Hic tamen incidentaliter est notandum, quod modo fit sermo de ypocritis precipue populum docentibus, utputa pre- dicatoribus et doctoribus, quoniam de talibus examinandis stilus huius libri decurrit, qui tenent locum apostolorum domini vel dicunt se tenere. Pro quo est notandum, quod fructus apostolorum est salus animarum, quod Christo Jhesu debentd) afferre; 10 de quo scriptum est Joh.e) 1): „Ego elegi vos et posui vos, ut eatis et fructusf) afferatis“, et pro eo ministerium ewangelii acceperunt et dispensacionem multiformis gracie dei; vel con- versiog) hominum, sicut scriptum est Jacobi V. g.h) 2): „Qui converti fecerit i) peccatorem ab errore vie sue, salvabit ani- 15 mam eius a morte et operise]t multitudinem peccatorum.“ Ideo dictum est ad Petrum Mt. 4 k) 3): „Noli timere, a modol) eris homines capiens“, et iterum 4): „Venite post me, faciam vos fieri piscatores hominum.“ Unica igitur est et debet esse in- tencio et totum studium predicantis: salusm) animarum, que tunc 20 perficitur, cum fit conversio peccatorum et unio cum Christo per fidem, que per dileccionem operatur, et hominum ad se invicem per caritatem, sicut scriptum est 5): „Vinculum perfec- cionis est caritas." Sicut arbor congnoscitur per fructum eius, sic pseudo- 25 apostolus vel fidelis, et qui est a spiritu Jhesu destinatus, per hoc evidenter congnoscetur, si salus animarum in manu ipsius prosperetur, sicut scriptum est Jo. XV. 6): „Qui manet in me, et ego in eo, hic fert fructum multum, quia sine 25) Similitudo FGHI. 30 a) ita A; om. BFGI. [Sequitur H] capitulum XVIII. EH. b) om. B. c) ita AB (rubr.) EF (rubr.) GHI. d) quem Christo habent et debent EFGHI. e) in Joh. E. f) fructum EFGHI et biblia. g) hac voce con- tinuatur textus in cod. E, f. 51b, cf. supra p. 215, notam n). h) h. B, om. k) in Mattheo E ; 4 om. FGHI. 1) a modo FGHI ; 35 EFGHI. i) fecit BE. m) salutem AB. et modo E; amen AB. 1) Joann. XV. 16. 2) Jacobi V. 20. 3) recte Lucae V. 10. 4) Matth. IV. 19. 5) Coloss. III. 14. 6) Joann. XV. 5.
Signa et discretio hypocritarum. 255 Capitulum secundum3). Judicium seu discrecio ypocritarumb) in comparacione ad sanc- tos dei et electos, et b) de infructuositate ipsorume). Hic tamen incidentaliter est notandum, quod modo fit sermo de ypocritis precipue populum docentibus, utputa pre- dicatoribus et doctoribus, quoniam de talibus examinandis stilus huius libri decurrit, qui tenent locum apostolorum domini vel dicunt se tenere. Pro quo est notandum, quod fructus apostolorum est salus animarum, quod Christo Jhesu debentd) afferre; 10 de quo scriptum est Joh.e) 1): „Ego elegi vos et posui vos, ut eatis et fructusf) afferatis“, et pro eo ministerium ewangelii acceperunt et dispensacionem multiformis gracie dei; vel con- versiog) hominum, sicut scriptum est Jacobi V. g.h) 2): „Qui converti fecerit i) peccatorem ab errore vie sue, salvabit ani- 15 mam eius a morte et operise]t multitudinem peccatorum.“ Ideo dictum est ad Petrum Mt. 4 k) 3): „Noli timere, a modol) eris homines capiens“, et iterum 4): „Venite post me, faciam vos fieri piscatores hominum.“ Unica igitur est et debet esse in- tencio et totum studium predicantis: salusm) animarum, que tunc 20 perficitur, cum fit conversio peccatorum et unio cum Christo per fidem, que per dileccionem operatur, et hominum ad se invicem per caritatem, sicut scriptum est 5): „Vinculum perfec- cionis est caritas." Sicut arbor congnoscitur per fructum eius, sic pseudo- 25 apostolus vel fidelis, et qui est a spiritu Jhesu destinatus, per hoc evidenter congnoscetur, si salus animarum in manu ipsius prosperetur, sicut scriptum est Jo. XV. 6): „Qui manet in me, et ego in eo, hic fert fructum multum, quia sine 25) Similitudo FGHI. 30 a) ita A; om. BFGI. [Sequitur H] capitulum XVIII. EH. b) om. B. c) ita AB (rubr.) EF (rubr.) GHI. d) quem Christo habent et debent EFGHI. e) in Joh. E. f) fructum EFGHI et biblia. g) hac voce con- tinuatur textus in cod. E, f. 51b, cf. supra p. 215, notam n). h) h. B, om. k) in Mattheo E ; 4 om. FGHI. 1) a modo FGHI ; 35 EFGHI. i) fecit BE. m) salutem AB. et modo E; amen AB. 1) Joann. XV. 16. 2) Jacobi V. 20. 3) recte Lucae V. 10. 4) Matth. IV. 19. 5) Coloss. III. 14. 6) Joann. XV. 5.
Strana 256
M. de Janow, Regulae V. et N. T., 1. II, reg. II, c. 2. 256 me nichil potestis facere.“ Item si adherentes predicatori et imi- tantes eum eciam crescant continue in sapiencia et gracia pro- ficiunt aput deum et a) homines. Ideo scriptum est Jo.b) 1): „Po- sui vos, ut eatis et fructum afferatis, et fructus vester*) ma- neat“, subaudisd) ute) per vos conversif) maneant in gracia et non recidivando. Contrarium autem dicitur de pseudopro- phetis Mt. 23. c.s) 2): „Ve vobis, scribe et phariseih) ypocrite, quii) circuitis mare et aridam, ut faciatis unum proselitum; et cum fuerit factus, facitis eum filium duple gehenne“k). Item si 10 peccatores per predicatorem conversi communitatem ecclesie sancte amant et se invicem in unitate ecclesie diligunt 1) et inm) illa dileccione maneant et succrescant, sicut scriptum est Joh. XIII. f.n) 3): „Mandatum novum do vobis, ut diligatis invicem, sicut dilexi vos, ut et vos diligatis invicem.“ Sequitur: „In hoc 15 congnoscent omnes, quia discipuli mei estis, si dileccionem ha- bueritis ad invicem." Quamvis igitur omnis ypocrita laboret et omnem simi- litudinem deferat fideliter predicantis, fructus tamen eius laborum, quantum est ex parte eius, non erit, nisi inanis 20 et vacuus9) a spiritu Jhesu crucifixi, quoniam „testimo- nium Jhesu est spiritus et prophecie“, Apocalipsisp) 4). Et licet plurimos€) per elloquenciam commoveat vel forte convertat, tamen hoc in eisdem non manebit nec invalescetr) in virtute et in veritate, sicut scriptum ests) 5): „Gaudium ypocrite ad 25 instar puncti.“ Et Ysaie XXXIII. dominus, loquens de ypocritis, ad literam dicit 6): „Concipietis ardorem et parietist) stipulam: spiritus vester, ut ignis vorabit.“ Necesseu) siquidem est, ut effectus geratv) similitudinem sue cause, iuxta quod dictum est: „Patrem sequitur sua proles.“ Et idcirco, qualis est ypocrita 5 a) om. A. b) Jo. (lacuna) AB; in Joh. E. c) noster false A. d) subaudi BE. e) ut EFGHI; non A (del.) B. f) post corr. A; con verse B. g) om. EFGHI. 11) ita EFGHI et biblia; Pharisei scribe AB. i) om. B. k) filium gehenne duple quam vos EFGHI et biblia. 1) diligant EFGHI. m) om. B. n) f. om. EFGII. 0) vanus GHI. 35 P) om. E. q) spiritus plurimos EFGI; spiritus per plurimos H. r) inva- lescit B. s) in Job add. E; Job add. FGHI. t) ardorum paretis (sic) E. u) Necessario FGHI. v) gerant H. 30 40 1) Joann. XV. I6. 2) Matth. XXIII. I5. 3) Joann. XIII. 34—35. 4) 1poc. XIV. 10: Testimonium enim Jhesu est spiritus prophetine. 5) ſob X.X. 5. 6) Isaide XXXIII. II.
M. de Janow, Regulae V. et N. T., 1. II, reg. II, c. 2. 256 me nichil potestis facere.“ Item si adherentes predicatori et imi- tantes eum eciam crescant continue in sapiencia et gracia pro- ficiunt aput deum et a) homines. Ideo scriptum est Jo.b) 1): „Po- sui vos, ut eatis et fructum afferatis, et fructus vester*) ma- neat“, subaudisd) ute) per vos conversif) maneant in gracia et non recidivando. Contrarium autem dicitur de pseudopro- phetis Mt. 23. c.s) 2): „Ve vobis, scribe et phariseih) ypocrite, quii) circuitis mare et aridam, ut faciatis unum proselitum; et cum fuerit factus, facitis eum filium duple gehenne“k). Item si 10 peccatores per predicatorem conversi communitatem ecclesie sancte amant et se invicem in unitate ecclesie diligunt 1) et inm) illa dileccione maneant et succrescant, sicut scriptum est Joh. XIII. f.n) 3): „Mandatum novum do vobis, ut diligatis invicem, sicut dilexi vos, ut et vos diligatis invicem.“ Sequitur: „In hoc 15 congnoscent omnes, quia discipuli mei estis, si dileccionem ha- bueritis ad invicem." Quamvis igitur omnis ypocrita laboret et omnem simi- litudinem deferat fideliter predicantis, fructus tamen eius laborum, quantum est ex parte eius, non erit, nisi inanis 20 et vacuus9) a spiritu Jhesu crucifixi, quoniam „testimo- nium Jhesu est spiritus et prophecie“, Apocalipsisp) 4). Et licet plurimos€) per elloquenciam commoveat vel forte convertat, tamen hoc in eisdem non manebit nec invalescetr) in virtute et in veritate, sicut scriptum ests) 5): „Gaudium ypocrite ad 25 instar puncti.“ Et Ysaie XXXIII. dominus, loquens de ypocritis, ad literam dicit 6): „Concipietis ardorem et parietist) stipulam: spiritus vester, ut ignis vorabit.“ Necesseu) siquidem est, ut effectus geratv) similitudinem sue cause, iuxta quod dictum est: „Patrem sequitur sua proles.“ Et idcirco, qualis est ypocrita 5 a) om. A. b) Jo. (lacuna) AB; in Joh. E. c) noster false A. d) subaudi BE. e) ut EFGHI; non A (del.) B. f) post corr. A; con verse B. g) om. EFGHI. 11) ita EFGHI et biblia; Pharisei scribe AB. i) om. B. k) filium gehenne duple quam vos EFGHI et biblia. 1) diligant EFGHI. m) om. B. n) f. om. EFGII. 0) vanus GHI. 35 P) om. E. q) spiritus plurimos EFGI; spiritus per plurimos H. r) inva- lescit B. s) in Job add. E; Job add. FGHI. t) ardorum paretis (sic) E. u) Necessario FGHI. v) gerant H. 30 40 1) Joann. XV. I6. 2) Matth. XXIII. I5. 3) Joann. XIII. 34—35. 4) 1poc. XIV. 10: Testimonium enim Jhesu est spiritus prophetine. 5) ſob X.X. 5. 6) Isaide XXXIII. II.
Strana 257
De infructuositate hypocritarum. 257 predicator, tales generat et filios, quoniam non aliud sciunt filii quam suum patrem imitari et discipulia) suum magistrum. Et ad hoc Joh. VIII. c.b) dicitur [f. 56b]1): „Ego, quod vidi aput patrem meum, loquor, et vos, quec) videtis aput patrem vestrum, facitis.“ Ideo infertur 2): „Numquid colligunt de spinis uvas? „Sapiencia, que desursum est“, supereminens in Christo Jhesu, que „primum quidem pudica est, deinde pacificad), modesta, suadibilise), bonis consenciensf), bonum amans actum, plena operibus misericordie et fructibus bonis“ 3), — illam8) prorsus non habent ypocriteh), quamvis sapiencia animali, terrena et dya- bolica habundent. Ideo dicitur 2): „Numquid colligunt de spinis uvas?“ Caritatem fraternitatis nullomodoi) habent, ideo addi- tur2): „Aut de tribulis ficus.“ Sectask) mox aliquas cum sibi adherentibus constituunt, quia „numquid de tribulis ficus?“. Pro modico et de facili contendunt, quia non „de tribulis ficus." Omne quidem1), quod possunt ad suum lucrum reducere et ad suam pacem, gaudenter execuntur. Sed si questus non spera- turm), difficulter vel nullomodo se intromittunt, quia non „de tribulis ficus." Sicut sancti predicatores sunt Jhesu Christi ecclesie 20 semper et ubique utiles et fructuosi, Christi bonum odo- remn) undiquaque°) diffundentes?), quocumque diverterunt q), quamvis malis odoremr) mortis in mortem 4), seds) per acci- dens, id est non ab eis neque per eos, sed ex ipsis malis, quia tales semper in omnibus proficiuntt) in peius, sicutu) omnis ar- bor bona fructus bonos facit: ita predicatores ypocrite ubicumque sunt inanes et steriles in dei ecclesia, sive sint divites sive pauperes, sive inv) ignobilitate sive in 10 15 25 21) Veraces fructuosi et utiles FGI. 27) Pseudo inanes et steriles FGI. 30 a) discipulus EFGHI. b) c. om. EFGHI. c) qui false A. d) paci- fica est E. e) suasibilis FGHI. f) consenciens EFGHI et biblia; con- sciens AB. g) illam E ; illa FGHI ; om. AB. h) ypocrite EFGHI; om. AB. i) in nullo FGHI. k) Sectas — ficus om. EFGHI. 1) om. BEFGHI. m) sperantur F; separatur (sic) H. n) hodorem F; honorem B. o) undequaque corr. undiquaque A; undique EFGH. p) deffendentes B. q) diverterint G. r) hodorem F; om. B. s) semper I. t) pro- ficiunt de malo FGHI. u) Sic false B. v) om. H. 35 1) Joann. VIII. 38. 2) Matth. VII. 16. 3) Jacobi III. 17. 4) Cf. II. Cor. II. 16. KYBAL: M. de Janow Regulae, I. 17 40
De infructuositate hypocritarum. 257 predicator, tales generat et filios, quoniam non aliud sciunt filii quam suum patrem imitari et discipulia) suum magistrum. Et ad hoc Joh. VIII. c.b) dicitur [f. 56b]1): „Ego, quod vidi aput patrem meum, loquor, et vos, quec) videtis aput patrem vestrum, facitis.“ Ideo infertur 2): „Numquid colligunt de spinis uvas? „Sapiencia, que desursum est“, supereminens in Christo Jhesu, que „primum quidem pudica est, deinde pacificad), modesta, suadibilise), bonis consenciensf), bonum amans actum, plena operibus misericordie et fructibus bonis“ 3), — illam8) prorsus non habent ypocriteh), quamvis sapiencia animali, terrena et dya- bolica habundent. Ideo dicitur 2): „Numquid colligunt de spinis uvas?“ Caritatem fraternitatis nullomodoi) habent, ideo addi- tur2): „Aut de tribulis ficus.“ Sectask) mox aliquas cum sibi adherentibus constituunt, quia „numquid de tribulis ficus?“. Pro modico et de facili contendunt, quia non „de tribulis ficus." Omne quidem1), quod possunt ad suum lucrum reducere et ad suam pacem, gaudenter execuntur. Sed si questus non spera- turm), difficulter vel nullomodo se intromittunt, quia non „de tribulis ficus." Sicut sancti predicatores sunt Jhesu Christi ecclesie 20 semper et ubique utiles et fructuosi, Christi bonum odo- remn) undiquaque°) diffundentes?), quocumque diverterunt q), quamvis malis odoremr) mortis in mortem 4), seds) per acci- dens, id est non ab eis neque per eos, sed ex ipsis malis, quia tales semper in omnibus proficiuntt) in peius, sicutu) omnis ar- bor bona fructus bonos facit: ita predicatores ypocrite ubicumque sunt inanes et steriles in dei ecclesia, sive sint divites sive pauperes, sive inv) ignobilitate sive in 10 15 25 21) Veraces fructuosi et utiles FGI. 27) Pseudo inanes et steriles FGI. 30 a) discipulus EFGHI. b) c. om. EFGHI. c) qui false A. d) paci- fica est E. e) suasibilis FGHI. f) consenciens EFGHI et biblia; con- sciens AB. g) illam E ; illa FGHI ; om. AB. h) ypocrite EFGHI; om. AB. i) in nullo FGHI. k) Sectas — ficus om. EFGHI. 1) om. BEFGHI. m) sperantur F; separatur (sic) H. n) hodorem F; honorem B. o) undequaque corr. undiquaque A; undique EFGH. p) deffendentes B. q) diverterint G. r) hodorem F; om. B. s) semper I. t) pro- ficiunt de malo FGHI. u) Sic false B. v) om. H. 35 1) Joann. VIII. 38. 2) Matth. VII. 16. 3) Jacobi III. 17. 4) Cf. II. Cor. II. 16. KYBAL: M. de Janow Regulae, I. 17 40
Strana 258
M. de Janow, Regulae V. et N. T., 1. II, reg. II, c. 2 et 3. 258 notabilitatea), sive inb) infamia sive in bona fama, et sic de singulis, — quamvis aliquic) proficiunt bonis per doctrinamd) et pro exercicioe) paciencie; sed hoc est per accidens, non ex eis neque per eos, sed ex eo, quod „diligentibus deum omnia coo- perantur in bonum“1) et „omnia mundaf) mundis“2), et quia dominus scit et potest, quando wult, eciams) per iniquos pro- phetare recta et utilia suis electis. Et ideo dictum esth), quod ypocrite, quantum est de se, semper sunt inutiles, quia sunti vacui a spiritu Jhesu Christi vel a sciencia dei; modok) dicit scriptura3): „Vanus est omnis homo, in quo non est sciencia!) dei;“ et hoc est, quod sequiturm) 4): „Sic omnis arbor bona fruc- tus bonos facit, mala autem arbor fructus malos facit.“ Pseudo- apostolusn) facere bene non potest, tum quia est sine spiritu Christi Jhesu, et dominus dicit 5): „Sine me nichil po- 15 testis facere“, tum quia ex prava voluntate facit°); ideo veritas ait 6) : „Si oculus tuus simplex fuerit, totum corpus tuum lucidum erit; si autem nequam, totum corpus tenebrosum erit“, tum quia ex fide, id est bona consciencia non facit?): „Omne, quod non est ex fide, peccatum est“7). Ideo sequitur 8): „Non potest 20 arbor mala fructus bonos facere.“ Sic discipulus Christi et ser- vus fidelis, in quantum talis et quamdiu talis, male non facit, quia ex fide, spe et caritate facit q), quidquid facit1). Ideo dici- tur 8): „Neque arbor bona fructus malos facit." 10 Capitulum terciums). 25 Quod nulli peccatores sunt tam contrarii et graves veritati Christi, sicut sunt vpocritet.) Ipocrite facile congnoscuntur ab hiisu), qui spi- ritu Jhesu aguntur, quia sunt spirituales et diiudicant omnia 30 35 27) Nota bene totum A. a) nobilitate B. b) om. EG. c) alii false AB. d) per doctrinam eorum E. e) per exercicia I. f) munda sunt E. g) et B. h) om. B. i) inutiles, quia sunt om. B. k) Unde EFGHI. 1) subest spiritus n) pseudulus apostolus FGHI. 0) om. m) dicitur EFGHI. EFGHI. q) om. E. EFGHI. p) facit. Unde E. r) quidquid facit om. EFGHI. t) ita AB s) ita AB (rubr.). Capitulum XIV. EF (rubr.) H; om. GI. u) aliis I. (rubr.) E (add. Maria rubr.) F (rubr.) GHI. 1) Rom. VIII. 28. 2) Tit. I. 15. 3) Sap. XIII. 1. 4) Matth. VII. 17. 5) Joann. XV. 5. 6) Lucae XI. 34. 7) Rom. XIV. 23. 8) Matth. VII. I8.
M. de Janow, Regulae V. et N. T., 1. II, reg. II, c. 2 et 3. 258 notabilitatea), sive inb) infamia sive in bona fama, et sic de singulis, — quamvis aliquic) proficiunt bonis per doctrinamd) et pro exercicioe) paciencie; sed hoc est per accidens, non ex eis neque per eos, sed ex eo, quod „diligentibus deum omnia coo- perantur in bonum“1) et „omnia mundaf) mundis“2), et quia dominus scit et potest, quando wult, eciams) per iniquos pro- phetare recta et utilia suis electis. Et ideo dictum esth), quod ypocrite, quantum est de se, semper sunt inutiles, quia sunti vacui a spiritu Jhesu Christi vel a sciencia dei; modok) dicit scriptura3): „Vanus est omnis homo, in quo non est sciencia!) dei;“ et hoc est, quod sequiturm) 4): „Sic omnis arbor bona fruc- tus bonos facit, mala autem arbor fructus malos facit.“ Pseudo- apostolusn) facere bene non potest, tum quia est sine spiritu Christi Jhesu, et dominus dicit 5): „Sine me nichil po- 15 testis facere“, tum quia ex prava voluntate facit°); ideo veritas ait 6) : „Si oculus tuus simplex fuerit, totum corpus tuum lucidum erit; si autem nequam, totum corpus tenebrosum erit“, tum quia ex fide, id est bona consciencia non facit?): „Omne, quod non est ex fide, peccatum est“7). Ideo sequitur 8): „Non potest 20 arbor mala fructus bonos facere.“ Sic discipulus Christi et ser- vus fidelis, in quantum talis et quamdiu talis, male non facit, quia ex fide, spe et caritate facit q), quidquid facit1). Ideo dici- tur 8): „Neque arbor bona fructus malos facit." 10 Capitulum terciums). 25 Quod nulli peccatores sunt tam contrarii et graves veritati Christi, sicut sunt vpocritet.) Ipocrite facile congnoscuntur ab hiisu), qui spi- ritu Jhesu aguntur, quia sunt spirituales et diiudicant omnia 30 35 27) Nota bene totum A. a) nobilitate B. b) om. EG. c) alii false AB. d) per doctrinam eorum E. e) per exercicia I. f) munda sunt E. g) et B. h) om. B. i) inutiles, quia sunt om. B. k) Unde EFGHI. 1) subest spiritus n) pseudulus apostolus FGHI. 0) om. m) dicitur EFGHI. EFGHI. q) om. E. EFGHI. p) facit. Unde E. r) quidquid facit om. EFGHI. t) ita AB s) ita AB (rubr.). Capitulum XIV. EF (rubr.) H; om. GI. u) aliis I. (rubr.) E (add. Maria rubr.) F (rubr.) GHI. 1) Rom. VIII. 28. 2) Tit. I. 15. 3) Sap. XIII. 1. 4) Matth. VII. 17. 5) Joann. XV. 5. 6) Lucae XI. 34. 7) Rom. XIV. 23. 8) Matth. VII. I8.
Strana 259
Hypocritae quam infructuosi et graves peccatores sint. 259 et per consequens eciama) spiritusb) varios in prophetis. Qui autem est expers a spiritu dei, nullum potest congnoscere, sed neque seipsum, et principaliter hos, qui vivunt domini Jhesu spiritu, non congnoscunt; propter quode), utd) frequenter, iudi- cant illos crudeliter et eis adversantur, quia a spiritu apostatico inpelluntur in idipsum. Et ideoe) dicitur1): „A fructibus eorum congnoscetis eos“f). Ypocrita doctor numquam fere perseverat diu in docendo, quin per aliquam viam eius conatus non resol- vantur a fortuitis successibus huius vite [f. 57a] vel frangantur ab infortunios) et tribulacione ac timore vel inpediantur ab ali- 10 quo eventu insperatoh); ideo i) sequitur 2): „Omnis arbor, que non facit fructumk), excidetur. Nullus est homo, quem ita graviter dominus Jhesus portaretl) et tolleret in ecclesia, quemadmo- dum homines ypocritas et doctores. Unde Mt. XVII3): 15 „O generacio incredula et perversa, quousque ero vobiscum? quamdiu paciar vos?“ Et ideo gravius quamm) alii increpantur, cicius quam alii evertentur, durius quam alii iudicantur, ut patet Mt. 23° per totumn). Et inde°) est illud Ysaie XXXIII.4): „Audite, qui longe estis, que fecerim, et congnoscite vicini for- 20 titudinem meam. Conterriti sunt in Syon peccatores, tremor pos- sedit ypocritas.“ Et Mt. III. c.° dicitur ?) 5): „Johannes Baptista, videns multos Phariseorum et Saduceorum venientes ad bap- tismum, dixit eis: Progenies viperarum, quis demonstrabit 4) vobis fugere a ventura ira? Et ne velitis dicere: Patrem habe- 25 mus Abraham. Jam enim securis ad radicemr) posita est. Om- nis igitur arbor, que non facit fructum, excidetur et in ignem mittetur.“ Ideos) additur similiter a domino de ypocritis 6) : „Om- nis arbor, que non facit fructum bonum, excidetur." c) om. FGHI. d) om. B. a) om. E. b) eciam spiritus om. B. e) idcirco I. f) etc. F. g) infortuniis E. h) in speratu (sic) AB; in- spirato (sic) F. i) ideo vero EFGH; ideo non B. k) fructum bonum E et biblia. 1) portet A. m) gravius quam corr. ab ed.; nequaquam omnes n) ita A; Matt. 2° 23° per totum B; Matt. XXIII E; Mathei XXIII. cod. et Mathei per totum dicitur FH ; Mt. per totum GI. 6) Et inde A. Et inde P) dicit AB. q) demon- eciam B. Inde etenim E. Inde et est FGHI. r) ad radicem arboris E (arbo- strabit E et biblia; demonstravit cet. cod. rum biblia). S) Et ideo B. 30 35 1) Matth. VII. 20. 4) Isaiae XXXIII. 13—14. 2) Matth. VII. 19. 3) Matth. XVII. I6. 5) Matth. III. 7. 9. 10. 6) Matth. VII. 19. 40 17
Hypocritae quam infructuosi et graves peccatores sint. 259 et per consequens eciama) spiritusb) varios in prophetis. Qui autem est expers a spiritu dei, nullum potest congnoscere, sed neque seipsum, et principaliter hos, qui vivunt domini Jhesu spiritu, non congnoscunt; propter quode), utd) frequenter, iudi- cant illos crudeliter et eis adversantur, quia a spiritu apostatico inpelluntur in idipsum. Et ideoe) dicitur1): „A fructibus eorum congnoscetis eos“f). Ypocrita doctor numquam fere perseverat diu in docendo, quin per aliquam viam eius conatus non resol- vantur a fortuitis successibus huius vite [f. 57a] vel frangantur ab infortunios) et tribulacione ac timore vel inpediantur ab ali- 10 quo eventu insperatoh); ideo i) sequitur 2): „Omnis arbor, que non facit fructumk), excidetur. Nullus est homo, quem ita graviter dominus Jhesus portaretl) et tolleret in ecclesia, quemadmo- dum homines ypocritas et doctores. Unde Mt. XVII3): 15 „O generacio incredula et perversa, quousque ero vobiscum? quamdiu paciar vos?“ Et ideo gravius quamm) alii increpantur, cicius quam alii evertentur, durius quam alii iudicantur, ut patet Mt. 23° per totumn). Et inde°) est illud Ysaie XXXIII.4): „Audite, qui longe estis, que fecerim, et congnoscite vicini for- 20 titudinem meam. Conterriti sunt in Syon peccatores, tremor pos- sedit ypocritas.“ Et Mt. III. c.° dicitur ?) 5): „Johannes Baptista, videns multos Phariseorum et Saduceorum venientes ad bap- tismum, dixit eis: Progenies viperarum, quis demonstrabit 4) vobis fugere a ventura ira? Et ne velitis dicere: Patrem habe- 25 mus Abraham. Jam enim securis ad radicemr) posita est. Om- nis igitur arbor, que non facit fructum, excidetur et in ignem mittetur.“ Ideos) additur similiter a domino de ypocritis 6) : „Om- nis arbor, que non facit fructum bonum, excidetur." c) om. FGHI. d) om. B. a) om. E. b) eciam spiritus om. B. e) idcirco I. f) etc. F. g) infortuniis E. h) in speratu (sic) AB; in- spirato (sic) F. i) ideo vero EFGH; ideo non B. k) fructum bonum E et biblia. 1) portet A. m) gravius quam corr. ab ed.; nequaquam omnes n) ita A; Matt. 2° 23° per totum B; Matt. XXIII E; Mathei XXIII. cod. et Mathei per totum dicitur FH ; Mt. per totum GI. 6) Et inde A. Et inde P) dicit AB. q) demon- eciam B. Inde etenim E. Inde et est FGHI. r) ad radicem arboris E (arbo- strabit E et biblia; demonstravit cet. cod. rum biblia). S) Et ideo B. 30 35 1) Matth. VII. 20. 4) Isaiae XXXIII. 13—14. 2) Matth. VII. 19. 3) Matth. XVII. I6. 5) Matth. III. 7. 9. 10. 6) Matth. VII. 19. 40 17
Strana 260
260 M. de Janow, Regulae V. et N. T., l. II, reg. II, c. 3. Quare autem dominus gravius tollereta) ypocritas in suo po- pulo, plurime cause huius ponuntur per spiritum Jhesum in prophetis et per dominum Jhesum in ewangelistis, quas stu- dioso lectori relinquo colligendum et meditandumb), et inferius per plurima patebitc). Et Guillelmusd) Altissiodorensise) ponit quatuor causas super secundo Sentenciarum, capitulo LXXXIII: Primo, quia omnes decipientes sanctam simplicita- tem ecclesie per ypocrisym decipiunt et deceperunt, sicut [per edificaciones claustrorum et dotaciones ipsorum monachi ypo- crite deceperunt simplicem populum ex apparencia devocionis in veritate non existentisf). Propter quod singulis) heretici in seduccione usi sunt ypocrisi, et Antichristus, caput omnium ini- quorumh), eriti) maximus ypocrita vel maxime decipietk) per ypocrisym et ypocritasl). Secundo, quia ypocrita talis usurpatm) sibi gloriam soli deo debitam, et ita ypocrita divine glorie est depredator, cum tamen dicat dominus in Ysa.1): „Gloriam meam alteri non dabo.“ Propter quod in Job dicitur 2): „Et") os- culatus sum manum meam, quod est iniquitas maxima et ne- gacio contra deum altissimum.“ Tercia causa est, quia illi, 20 qui occiderunt filium dei et necaverunt°), erant ypocrite, ita quod ypocrite implent mensuram iniquitatis omnium impiorump), quia!) et iterum crucifigunt. Quarta causar), quia ypocrite domini Jhesu bona minus iuste appreciant et pessundant, namques) bonum opus, quod valet pro vita eterna, ypocrita dat 25 et vendit pro inanit) gloria velu) pro uno minimo, — et e con- 5 10 15 1) Cause, quare ipocrite gravius tollerantur in ecclesia dei quam alii peccatores A ad calc. fol. infer. manu poster. 7) 1° I. 14) 2° I. 19) 3° I. 22) 4° I. a) tollet B; tollat E. c) plurima b) colligendas et meditandas E. patebunt EFGHI. d) ita AB. Vilhelmus E. Wilchelmus F. Wylhelmus GI. e) Altiossiodolensis (sic) I. Altisioriensis (sic) F. 1) sicut Wilhelmus H. — existentis om. E; existencium FGI. g) hac voce D 1. 2. contin. h) here— ticorum ac iniquorum [inimicorum G] EFGHI. i) om. B. k) decipiat F. 1) post hanc vocem D 1. 2. contin.: Ex quibus hoc fore oc., v. infra p. 261, lin. 7. m) ita EFGHI; in quantum usurpat AB. n) ita biblia. Si omnes cod. o) negaverunt AEFG; vocaverunt (sic) I. p) iniquorum vel impio- 40 rum E. q) qui B. r) causa est EFGH. s) Namque EFGHI; quam AB. t) vana corr. sup. lin. inani I. u) et FGI. 1) Isaiae XLII. 8. 2) Job XXXI. 27—28. 30 35
260 M. de Janow, Regulae V. et N. T., l. II, reg. II, c. 3. Quare autem dominus gravius tollereta) ypocritas in suo po- pulo, plurime cause huius ponuntur per spiritum Jhesum in prophetis et per dominum Jhesum in ewangelistis, quas stu- dioso lectori relinquo colligendum et meditandumb), et inferius per plurima patebitc). Et Guillelmusd) Altissiodorensise) ponit quatuor causas super secundo Sentenciarum, capitulo LXXXIII: Primo, quia omnes decipientes sanctam simplicita- tem ecclesie per ypocrisym decipiunt et deceperunt, sicut [per edificaciones claustrorum et dotaciones ipsorum monachi ypo- crite deceperunt simplicem populum ex apparencia devocionis in veritate non existentisf). Propter quod singulis) heretici in seduccione usi sunt ypocrisi, et Antichristus, caput omnium ini- quorumh), eriti) maximus ypocrita vel maxime decipietk) per ypocrisym et ypocritasl). Secundo, quia ypocrita talis usurpatm) sibi gloriam soli deo debitam, et ita ypocrita divine glorie est depredator, cum tamen dicat dominus in Ysa.1): „Gloriam meam alteri non dabo.“ Propter quod in Job dicitur 2): „Et") os- culatus sum manum meam, quod est iniquitas maxima et ne- gacio contra deum altissimum.“ Tercia causa est, quia illi, 20 qui occiderunt filium dei et necaverunt°), erant ypocrite, ita quod ypocrite implent mensuram iniquitatis omnium impiorump), quia!) et iterum crucifigunt. Quarta causar), quia ypocrite domini Jhesu bona minus iuste appreciant et pessundant, namques) bonum opus, quod valet pro vita eterna, ypocrita dat 25 et vendit pro inanit) gloria velu) pro uno minimo, — et e con- 5 10 15 1) Cause, quare ipocrite gravius tollerantur in ecclesia dei quam alii peccatores A ad calc. fol. infer. manu poster. 7) 1° I. 14) 2° I. 19) 3° I. 22) 4° I. a) tollet B; tollat E. c) plurima b) colligendas et meditandas E. patebunt EFGHI. d) ita AB. Vilhelmus E. Wilchelmus F. Wylhelmus GI. e) Altiossiodolensis (sic) I. Altisioriensis (sic) F. 1) sicut Wilhelmus H. — existentis om. E; existencium FGI. g) hac voce D 1. 2. contin. h) here— ticorum ac iniquorum [inimicorum G] EFGHI. i) om. B. k) decipiat F. 1) post hanc vocem D 1. 2. contin.: Ex quibus hoc fore oc., v. infra p. 261, lin. 7. m) ita EFGHI; in quantum usurpat AB. n) ita biblia. Si omnes cod. o) negaverunt AEFG; vocaverunt (sic) I. p) iniquorum vel impio- 40 rum E. q) qui B. r) causa est EFGH. s) Namque EFGHI; quam AB. t) vana corr. sup. lin. inani I. u) et FGI. 1) Isaiae XLII. 8. 2) Job XXXI. 27—28. 30 35
Strana 261
Quare hypocritae gravius tollerantur quam ceteri peccatores. 261 verso mala, que maxime deum offendunt, non ponderant, sed dissimulant, ac si deus non adverteret, vel ac si esset fautor malicie. Unde in psalmo 1): „Propter quod impius irritavit deum? Dixit enim: Non considerat“. Cuma) alii peccatores expungnant et persecuntur virtutem et veritatem, id est Christum, ypocrite occidunt. Ex quibusb) singulisc) hoc fered) dicendum estimavi, quod ydeo ypocrite presbiteri et doctores sunt deo plus aliis molesti, quia, cum alii peccatores singulis creaturis dei male abutanture), y pocrite deo ipsomet et Christo eius 10 male utuntur, quantum est in eis ipsisf). Et quamvis alii quam plurimi rursum crucifigunt in seipsis Christum Jhesum et ostentuis) habent, pseudoapostoli et ypocrite, postquam Chri- stum Jhesum flagellaverunt in suo corde per iniquas cogitacio- nes et opera, conspuerunt et illuserunth), dehinc tradunt eum et 15 aliis1) flagellandum, illudendumk) et crucifigendum atque deri- sui ad habendum. Ideoque dominus de ypocritis dixit ad Pyla- tum 2): „Non [f. 57b] haberes in me potestatem ullam, nisi da- tum esset tibil) desuper. Ideo qui me tradidit tibi [in] manus, peccatum habet.“ In figuram m) huius principesn) sacerdotum et 20 scribe et totus magistratus templi comprehenderunt Jhesum et illuserunt, sed operti tenebris noctis et potestate tenebrarum, et postquam genas eius ewulserunt, alapis et colaphis afflixe- runt occulte in nocte et in domo, tunc demum tradiderunt eum Poncio Pylato presidi iam publice et in meridie crucifigendum. 25 Enimvero°) istorum omnium et singulorum, que in figura pre- cesserunt, modo fit execucio crudelitatis in Jhesum crucifixum per ypocritas et templi dei?) magistratus spiritualiter. Qui habet oculos, videat, si vera sunt, que dico, hoc addito, quod singulas) peccata in christianis etr) multo amplius Christum Jhesum la- 30 27) Qualiter nunc temporis [Cristus E] Jhesus crucifigatur [cruciatur FG] EFGI. a) et H. b) contin. D 1.2. c) om. D 2. d) fore D 2. et I; vere E. e) abutuntur D 1. 2. et G; abhutuntur F. f) D 1. 2. contin.: Singula h) flageraverint 35 peccata oc., v. infra lin. 29. g) contemptui EFGHI. i) et aliis om. EFGHI. k) et illu- . . . conspuerint et illuserint A. dendum I. 1) om. B. m) In figura EFGHI. n) om. H. 0) Quo- niam vero E. p) om. B. q) contin. D I. 2. r) om. D I. 2. 1) Psalm. X. 13, ubi quid et Non requiret legitur. 2) Joann. XIX. I1.
Quare hypocritae gravius tollerantur quam ceteri peccatores. 261 verso mala, que maxime deum offendunt, non ponderant, sed dissimulant, ac si deus non adverteret, vel ac si esset fautor malicie. Unde in psalmo 1): „Propter quod impius irritavit deum? Dixit enim: Non considerat“. Cuma) alii peccatores expungnant et persecuntur virtutem et veritatem, id est Christum, ypocrite occidunt. Ex quibusb) singulisc) hoc fered) dicendum estimavi, quod ydeo ypocrite presbiteri et doctores sunt deo plus aliis molesti, quia, cum alii peccatores singulis creaturis dei male abutanture), y pocrite deo ipsomet et Christo eius 10 male utuntur, quantum est in eis ipsisf). Et quamvis alii quam plurimi rursum crucifigunt in seipsis Christum Jhesum et ostentuis) habent, pseudoapostoli et ypocrite, postquam Chri- stum Jhesum flagellaverunt in suo corde per iniquas cogitacio- nes et opera, conspuerunt et illuserunth), dehinc tradunt eum et 15 aliis1) flagellandum, illudendumk) et crucifigendum atque deri- sui ad habendum. Ideoque dominus de ypocritis dixit ad Pyla- tum 2): „Non [f. 57b] haberes in me potestatem ullam, nisi da- tum esset tibil) desuper. Ideo qui me tradidit tibi [in] manus, peccatum habet.“ In figuram m) huius principesn) sacerdotum et 20 scribe et totus magistratus templi comprehenderunt Jhesum et illuserunt, sed operti tenebris noctis et potestate tenebrarum, et postquam genas eius ewulserunt, alapis et colaphis afflixe- runt occulte in nocte et in domo, tunc demum tradiderunt eum Poncio Pylato presidi iam publice et in meridie crucifigendum. 25 Enimvero°) istorum omnium et singulorum, que in figura pre- cesserunt, modo fit execucio crudelitatis in Jhesum crucifixum per ypocritas et templi dei?) magistratus spiritualiter. Qui habet oculos, videat, si vera sunt, que dico, hoc addito, quod singulas) peccata in christianis etr) multo amplius Christum Jhesum la- 30 27) Qualiter nunc temporis [Cristus E] Jhesus crucifigatur [cruciatur FG] EFGI. a) et H. b) contin. D 1.2. c) om. D 2. d) fore D 2. et I; vere E. e) abutuntur D 1. 2. et G; abhutuntur F. f) D 1. 2. contin.: Singula h) flageraverint 35 peccata oc., v. infra lin. 29. g) contemptui EFGHI. i) et aliis om. EFGHI. k) et illu- . . . conspuerint et illuserint A. dendum I. 1) om. B. m) In figura EFGHI. n) om. H. 0) Quo- niam vero E. p) om. B. q) contin. D I. 2. r) om. D I. 2. 1) Psalm. X. 13, ubi quid et Non requiret legitur. 2) Joann. XIX. I1.
Strana 262
M. de Janow, Regulae V. et N. T., 1. II, reg. II, c. 3 et 4. 5 15 20 25 262 borare faciunt, quam fuerunt in Judeis vel paganis, et ipsaa) sunt gravia magis et contraria, et per consequens, dum fiunt ipsum vulnerant, conspuunt et affliguntb), plus, inquam, quame) quelibet sputa seud) flagella, illusiones, singula vulnera et mors crucis, quee) ipsi Jhesu, id est carni eius Judei intulerunt. Ypo- crite igitur sunt illi, de quibus dei verbum, deif) virtus et deis) sapiencia conqueritur, dicens 1): „Et super dolorem wulnerum meorum addiderunt." Item per hoc et in hoc sunt magis rei ypocrite quam ceteri 10 peccatores, quoniam, cum alii sunt avari in creaturis dei bonis et invidi, y pocrite sunt avari in rebus divinis et te- naces et invidih) ac crudeles. Ceteri negociantur et di- vicias et honores acquirunt per res et in i) rebus mundi, ypocrite negociantur et divicias et honores rapiunt avare per res et in rebusk) celestibus et1) divinis. Ceteri peccatores prostituunt virgines et adulterantur in carne, ipocrite prostituunt animas etm) virginesn), et adulterantur in spiritu verbum dei, et sa- pienciam, matrem pulchre dileccionis, que abhorret adulteria, ypocrite non verentur prostituere et suis adulterinis libidinibus in spiritu, quantum in eis est, mancipare, prout hoc tangit apo- stolus, cum dicit 2): „Non simus°) adulterantes verbump), sicut quidam ex ipsis.“ Non potest autem cuiquam alteri tam pro- prieq) quam ypocritis textus ille coaptarir) IIa Thess.s) II. 3): „Quoniam nisi venerit discessiot) primum, et revelatus fuerit homo peccati, filius perdicionis, quiu) adversatur et extollitur superv) omne, quod dicitur deus aut quod colitur, ita ut in templo dei sedeat, ostendens se, tamquam ipse sit deus.“ Cuius exposicionem invenies copiose in libro 3° tractatu 5° de Anti- christo et in tractatu ultimo de abhominacione in loco sancto 4). 35 9) Quomodo excedunt ypocrite alios [ceteros G] peccatores EFGI. a) corr. ab ed.; ipsi omnes cod. b) post hanc vocem D I. 2. contin.: Non est maior oc., v. infra p. 208, lin. 22. c) quam EFGHI ; om. AB. d) corr. ab ed.; super B; sunt cet. cod. e) quam EFGHI. f) dei BEFGHI; h) inmundi B. dicitur A. g) et dei et A; et dei B; dei et EFGI; et H. i) in tantum AB. k) nec non rebus E. 1) ac E. m) om. EFGHI. n) virginesque GI. o) sumus AB. P) verbum dei FGHI. q) tam proprie om. E. r) applicari B. s) ad Thess. FGIII. t) dissessio FH. u) quia B. v) supra GH et biblia. 1) Psalm. LXVIII. 27. 2) II. Cor. II. 17. 3) II. Thess. II. 3—4. 40 1) v. l. III. tract. V. „De Antichristo“ et l. III. tr. VI. „De abhominatione in loco sancto.“ 30
M. de Janow, Regulae V. et N. T., 1. II, reg. II, c. 3 et 4. 5 15 20 25 262 borare faciunt, quam fuerunt in Judeis vel paganis, et ipsaa) sunt gravia magis et contraria, et per consequens, dum fiunt ipsum vulnerant, conspuunt et affliguntb), plus, inquam, quame) quelibet sputa seud) flagella, illusiones, singula vulnera et mors crucis, quee) ipsi Jhesu, id est carni eius Judei intulerunt. Ypo- crite igitur sunt illi, de quibus dei verbum, deif) virtus et deis) sapiencia conqueritur, dicens 1): „Et super dolorem wulnerum meorum addiderunt." Item per hoc et in hoc sunt magis rei ypocrite quam ceteri 10 peccatores, quoniam, cum alii sunt avari in creaturis dei bonis et invidi, y pocrite sunt avari in rebus divinis et te- naces et invidih) ac crudeles. Ceteri negociantur et di- vicias et honores acquirunt per res et in i) rebus mundi, ypocrite negociantur et divicias et honores rapiunt avare per res et in rebusk) celestibus et1) divinis. Ceteri peccatores prostituunt virgines et adulterantur in carne, ipocrite prostituunt animas etm) virginesn), et adulterantur in spiritu verbum dei, et sa- pienciam, matrem pulchre dileccionis, que abhorret adulteria, ypocrite non verentur prostituere et suis adulterinis libidinibus in spiritu, quantum in eis est, mancipare, prout hoc tangit apo- stolus, cum dicit 2): „Non simus°) adulterantes verbump), sicut quidam ex ipsis.“ Non potest autem cuiquam alteri tam pro- prieq) quam ypocritis textus ille coaptarir) IIa Thess.s) II. 3): „Quoniam nisi venerit discessiot) primum, et revelatus fuerit homo peccati, filius perdicionis, quiu) adversatur et extollitur superv) omne, quod dicitur deus aut quod colitur, ita ut in templo dei sedeat, ostendens se, tamquam ipse sit deus.“ Cuius exposicionem invenies copiose in libro 3° tractatu 5° de Anti- christo et in tractatu ultimo de abhominacione in loco sancto 4). 35 9) Quomodo excedunt ypocrite alios [ceteros G] peccatores EFGI. a) corr. ab ed.; ipsi omnes cod. b) post hanc vocem D I. 2. contin.: Non est maior oc., v. infra p. 208, lin. 22. c) quam EFGHI ; om. AB. d) corr. ab ed.; super B; sunt cet. cod. e) quam EFGHI. f) dei BEFGHI; h) inmundi B. dicitur A. g) et dei et A; et dei B; dei et EFGI; et H. i) in tantum AB. k) nec non rebus E. 1) ac E. m) om. EFGHI. n) virginesque GI. o) sumus AB. P) verbum dei FGHI. q) tam proprie om. E. r) applicari B. s) ad Thess. FGIII. t) dissessio FH. u) quia B. v) supra GH et biblia. 1) Psalm. LXVIII. 27. 2) II. Cor. II. 17. 3) II. Thess. II. 3—4. 40 1) v. l. III. tract. V. „De Antichristo“ et l. III. tr. VI. „De abhominatione in loco sancto.“ 30
Strana 263
Quare hypocritae gravius tollerantur quam ceteri hypocritae. 263 Quia igitur omnis ypocrita doctor vel sacerdos, qui sedet in templo dei, et facit suam voluntatem propriam, tamquam ipse sit deus, et querit suam gloriam et sui ipsius profectus, et extollitur supra omne, quod dicitur deus, quia ser- viunt sibi pro libito omnes scripture et veritas earum, et quod colitur deusa), quia omnes species virtutum ad profectum sue glorie et questus sibi veniunt, et sedens in templo dei, habet potestatem super dei et ecclesie sacramenta, et tamen quia ipse amicus huius seculi vult esse, ideo est inimicus Christi constitutus et per consequens Antichristus. Et quod 10 est gravius, ipse idemb) est cum hoc dispensator verbi dei et rerum divinarum, ideo potenter seducit populum christianum ad amorem et cupiditatem huius mundi et abducit a Christic) Jhesu veritate et virtute. Et quia ipse est domesticus inimicus, capiens cum Christo Jhesu dulces cibos, ideo estd) supra modum 15 dei sui offensor continuus, intimuse) et per consequens nocivus in pace amarissima et, quod est deterius, quod non potest evi- tari ab eo vel abscondi, ideo non inmerito est gravior, [f. 58a quamf) alii peccatores, paciencie divine ad tollerandum; et hoc ipsum expressit psalmuss), dicens 1): „Si inimicus maledixisset 20 michi, sustinuissem utique. Et [si]h) is, qui me oderati), super me malak) locutus fuisset1), ab eo forsitan me abscondissem. Tu vero“, etc.m). Capitulum quartum2). Quod ypocrite clamant oracionibus ad dominum tantum ex 25 usu, sed non ex caritate et gravitate cordiso). Sequitur in nostro textu 2): „Non omnis, qui dicit michi: Domine, domine, intrabit in regnum celorum.“ In quo mani- feste ostenditur ypocritas amplius et communius voci- ferarep) ad dominumq), quam facitr) communitas sancta chri- 30 a) om. E. b) ipse idem om. B. d) ideo c) Christo false FGI. f) quod false AB. g) psalmista EH. est om. B. e) et intimus EFGHI. h) add. ab ed. ex biblia; om, omnes cod. i) oderunt B. k) magna biblia. 1) om. AB. . m) Tu vero, etc. om. E. n) ita A; [Sequitur H] c. XX. EF (rubr.) H ; om. BGI. 0) ita B (rubr.) EF (rubr.) GHI ; om. A. p) notificare B. q) ad dominum EFGHI ; ad om. AB. r) faciat AB. 35 1) Psalm. LIV. 13—14. 2) Matth. VII. 21.
Quare hypocritae gravius tollerantur quam ceteri hypocritae. 263 Quia igitur omnis ypocrita doctor vel sacerdos, qui sedet in templo dei, et facit suam voluntatem propriam, tamquam ipse sit deus, et querit suam gloriam et sui ipsius profectus, et extollitur supra omne, quod dicitur deus, quia ser- viunt sibi pro libito omnes scripture et veritas earum, et quod colitur deusa), quia omnes species virtutum ad profectum sue glorie et questus sibi veniunt, et sedens in templo dei, habet potestatem super dei et ecclesie sacramenta, et tamen quia ipse amicus huius seculi vult esse, ideo est inimicus Christi constitutus et per consequens Antichristus. Et quod 10 est gravius, ipse idemb) est cum hoc dispensator verbi dei et rerum divinarum, ideo potenter seducit populum christianum ad amorem et cupiditatem huius mundi et abducit a Christic) Jhesu veritate et virtute. Et quia ipse est domesticus inimicus, capiens cum Christo Jhesu dulces cibos, ideo estd) supra modum 15 dei sui offensor continuus, intimuse) et per consequens nocivus in pace amarissima et, quod est deterius, quod non potest evi- tari ab eo vel abscondi, ideo non inmerito est gravior, [f. 58a quamf) alii peccatores, paciencie divine ad tollerandum; et hoc ipsum expressit psalmuss), dicens 1): „Si inimicus maledixisset 20 michi, sustinuissem utique. Et [si]h) is, qui me oderati), super me malak) locutus fuisset1), ab eo forsitan me abscondissem. Tu vero“, etc.m). Capitulum quartum2). Quod ypocrite clamant oracionibus ad dominum tantum ex 25 usu, sed non ex caritate et gravitate cordiso). Sequitur in nostro textu 2): „Non omnis, qui dicit michi: Domine, domine, intrabit in regnum celorum.“ In quo mani- feste ostenditur ypocritas amplius et communius voci- ferarep) ad dominumq), quam facitr) communitas sancta chri- 30 a) om. E. b) ipse idem om. B. d) ideo c) Christo false FGI. f) quod false AB. g) psalmista EH. est om. B. e) et intimus EFGHI. h) add. ab ed. ex biblia; om, omnes cod. i) oderunt B. k) magna biblia. 1) om. AB. . m) Tu vero, etc. om. E. n) ita A; [Sequitur H] c. XX. EF (rubr.) H ; om. BGI. 0) ita B (rubr.) EF (rubr.) GHI ; om. A. p) notificare B. q) ad dominum EFGHI ; ad om. AB. r) faciat AB. 35 1) Psalm. LIV. 13—14. 2) Matth. VII. 21.
Strana 264
264 M. de Janow, Regulae V. et N. T., 1. ll, reg. II, c. 4. stiana, ymo ex usu cottidiano venit quibusdam die noctu- que psallere nomen domini, sed non ex caritate, multa orare, sed corde longe vacantea) a reverencia aut gravitate oracionis „Posuerunt os suum in celum“ 1), clamando 2): „Domine, do- mine“, sed vita eorum graditur super terram, quoniam adhesit pavimento ad instar bruti venter eorum 3). Propter quod verus b' Gedeon reliquit eosdem et eiecit) extra numerum electorum, quoniamd) non est creditus cum deo spiritus eorum ex eo quod sint Effrem generacioe): intendentes et mittentesf), con- 10 versi sunt retrorsums) in die belli 4). Nam prope est dominus ab ore eorum, sed longe a renibus eorum 5). Habent siquidem hoc ypocrite in usu nimio ultra fideles christianos, presertim communesh), dicere: „Domine, domine. Sed hoc est non in veritate, quoniam verbis confitentur se nosse deum, factis autem negant. Et, nii) fallor, illudk) significavit veritas hoc nomen „Domine“ dupplicando, ut et 1) per hoc dupplicitas talium proprie designetur. Sine contradic- cione etenim, quocienscumque „Domine, domine“ dicatur, si in veritate deim) unum est „Domine“, quia [est n) in unitate cordis, 20 oris et operis et ab uno homine et ad unum deum et in una fide et in uno spiritu sancto: unum, inquam, esset „Domine et racione cause efficientis et formalis, materialis et finalis. Nunc autem, quia, in spiritu sancto loquens, veritas dicit6) „Dicent michi: Domine, domine“, dupplicitatem ypocritarum con- 25 signavit"), varietatem eorum ostendit in corde, opere et ser- mone, ut?) perinde dinoscantur, sicut scriptum est ECc.q) 7): „Sic enim peccator in dupplici ligua congnoscitur“: quoniam aliter dicunt „Domine“ coram populis in sermone, — nam tunc valde admodum dulciter et suasibiliter ac elloquenter, — et aliter di- 30 cunt „Domine“ in cubiculis suis et in sua societate, — nam tunc insulse et cum amaritudine et1) proni ad contencionem. Qua- 5 15 a) vagante A. c) eicit A. b) Judicum VII° E. d) cum B. e) sint effreni E. f) mittentes arcum EFGHI. g) retroorsum A. h) omnes EFGHI. i) nisi EFGI. k) id E. 1) om. EFGHI. M) om. P) et ut EFGHI. 35 FGHI. n) add. ab ed. 0) consignificavit EFGHI. r) cum amaritudine et om. B. q) in Ecc. E. 1) Psalm. LXXII. 9. 4) Cf. Judicum VII. 7) Eccli. V. II. 2) Matth. VII. 21. 3) Cf. Psalm. CXVIII. 25. 5) Cf. Jerem. XII. 2. 6) Matth. VII. 22.
264 M. de Janow, Regulae V. et N. T., 1. ll, reg. II, c. 4. stiana, ymo ex usu cottidiano venit quibusdam die noctu- que psallere nomen domini, sed non ex caritate, multa orare, sed corde longe vacantea) a reverencia aut gravitate oracionis „Posuerunt os suum in celum“ 1), clamando 2): „Domine, do- mine“, sed vita eorum graditur super terram, quoniam adhesit pavimento ad instar bruti venter eorum 3). Propter quod verus b' Gedeon reliquit eosdem et eiecit) extra numerum electorum, quoniamd) non est creditus cum deo spiritus eorum ex eo quod sint Effrem generacioe): intendentes et mittentesf), con- 10 versi sunt retrorsums) in die belli 4). Nam prope est dominus ab ore eorum, sed longe a renibus eorum 5). Habent siquidem hoc ypocrite in usu nimio ultra fideles christianos, presertim communesh), dicere: „Domine, domine. Sed hoc est non in veritate, quoniam verbis confitentur se nosse deum, factis autem negant. Et, nii) fallor, illudk) significavit veritas hoc nomen „Domine“ dupplicando, ut et 1) per hoc dupplicitas talium proprie designetur. Sine contradic- cione etenim, quocienscumque „Domine, domine“ dicatur, si in veritate deim) unum est „Domine“, quia [est n) in unitate cordis, 20 oris et operis et ab uno homine et ad unum deum et in una fide et in uno spiritu sancto: unum, inquam, esset „Domine et racione cause efficientis et formalis, materialis et finalis. Nunc autem, quia, in spiritu sancto loquens, veritas dicit6) „Dicent michi: Domine, domine“, dupplicitatem ypocritarum con- 25 signavit"), varietatem eorum ostendit in corde, opere et ser- mone, ut?) perinde dinoscantur, sicut scriptum est ECc.q) 7): „Sic enim peccator in dupplici ligua congnoscitur“: quoniam aliter dicunt „Domine“ coram populis in sermone, — nam tunc valde admodum dulciter et suasibiliter ac elloquenter, — et aliter di- 30 cunt „Domine“ in cubiculis suis et in sua societate, — nam tunc insulse et cum amaritudine et1) proni ad contencionem. Qua- 5 15 a) vagante A. c) eicit A. b) Judicum VII° E. d) cum B. e) sint effreni E. f) mittentes arcum EFGHI. g) retroorsum A. h) omnes EFGHI. i) nisi EFGI. k) id E. 1) om. EFGHI. M) om. P) et ut EFGHI. 35 FGHI. n) add. ab ed. 0) consignificavit EFGHI. r) cum amaritudine et om. B. q) in Ecc. E. 1) Psalm. LXXII. 9. 4) Cf. Judicum VII. 7) Eccli. V. II. 2) Matth. VII. 21. 3) Cf. Psalm. CXVIII. 25. 5) Cf. Jerem. XII. 2. 6) Matth. VII. 22.
Strana 265
De hypocritarum dupplicitate. 265 propter scriptum est 1): „Non omnis, qui dicit michi „Domine, domine“, intrabit in regnum celorum." Hoc eciam potest hic considerari, quod omnes tales, qui questum reputant pietatem, vel qui religionem christianam ad pacem suam et lucraa) contraxerunt, sibi multum in hoc complacent, quod communitatem plebis Christi transcenderunt in sua religione, confidentes, et quod iam non sunt sicut ceteri homines. Tales igitur dicunt bis: „Domine, domine“b), primo quia communi lege ewangelica cum optimis plebis christiane gloriantur et dicunt inter populos et cume) populis „Domine“d). Sed, ut dictum est, amplius, quame) communef) christianorum, ascenderunts) statum et perfeccio- nem apostolorum, ut glorianturh), et sic estimant contingendo: addunt alterum „Domine“; sed quia gloriantur in patribus suisi) et ingrati sunt Christo Jhesu, quik) pro ipsis mortuus est, sibi ipsis complacentes, et suam iusticiam constituunt, iusticie dei subiecti esse non festinant, que est unica omnibus hominibus et eadem, videlicet Christus crucifixus: Ideo dictum est 2): „Non omnis, qui dicit michil) „Domine, domine“1), intrabit in regnum celorum.“ Et quia solim) illi, qui transformantur ad ymaginem 20 Christi per eius inhabitantem spiritum, veraciter dicunt „Do- mine, domine“n), — sicut scriptum est 3): „De claritate in clari- tatem°) transformamur, tamquam?) a domini spiritu“, — et hii sunt q), qui in nullo sibi ipsis complacent, sed illi student, qui se redemit, complacere, eidem Christo vivere, non proprie vo- 25 luntati, salutem animarum querere, non suum questum, festinare ex hoc seculo ad patrem, [f. 58b] non ponere in eo sua lucra, non querere pacem sue carni et sanguini, sed castigare corpusr) et in servitutem redigere ets) pro iusticia Jhesut) et virtute usque ad mortem decertare, — que omnia in Christo Jhesu tamquam in perfecto exemplari precesserunt, in quibus volun- tatem patris sui adimpleret, nobisu) similiter constituens ver- 10 15 30 a) ad lucra FGH. b) om. H. c) om. H. d) „Domine, domine“ B. e) contra FG. f) communem BFGHI. g) transcenderunt F. h) ut gloriantur om. B; ut glorientur I. i) om. B. k) quia E. 1) michi, 35 ut supra I cet. om.; michi: Domine, etc. H ceteris om.; michi: Domine, domine EF ceteris om., contin.: Et quia oc. m) solum G. n) om. BH. 0) om. AB. P) om. B. q) ita E; om. cet. cod. r) ita FGHI; om. cet. cod. t) dei EFGHI. s) eciam EGHI; redire eciam F. u) et nobis I. 1) Matth. VII. 21. 2) Matth. VII. 21. 3) II. Cor. III. 18. 40
De hypocritarum dupplicitate. 265 propter scriptum est 1): „Non omnis, qui dicit michi „Domine, domine“, intrabit in regnum celorum." Hoc eciam potest hic considerari, quod omnes tales, qui questum reputant pietatem, vel qui religionem christianam ad pacem suam et lucraa) contraxerunt, sibi multum in hoc complacent, quod communitatem plebis Christi transcenderunt in sua religione, confidentes, et quod iam non sunt sicut ceteri homines. Tales igitur dicunt bis: „Domine, domine“b), primo quia communi lege ewangelica cum optimis plebis christiane gloriantur et dicunt inter populos et cume) populis „Domine“d). Sed, ut dictum est, amplius, quame) communef) christianorum, ascenderunts) statum et perfeccio- nem apostolorum, ut glorianturh), et sic estimant contingendo: addunt alterum „Domine“; sed quia gloriantur in patribus suisi) et ingrati sunt Christo Jhesu, quik) pro ipsis mortuus est, sibi ipsis complacentes, et suam iusticiam constituunt, iusticie dei subiecti esse non festinant, que est unica omnibus hominibus et eadem, videlicet Christus crucifixus: Ideo dictum est 2): „Non omnis, qui dicit michil) „Domine, domine“1), intrabit in regnum celorum.“ Et quia solim) illi, qui transformantur ad ymaginem 20 Christi per eius inhabitantem spiritum, veraciter dicunt „Do- mine, domine“n), — sicut scriptum est 3): „De claritate in clari- tatem°) transformamur, tamquam?) a domini spiritu“, — et hii sunt q), qui in nullo sibi ipsis complacent, sed illi student, qui se redemit, complacere, eidem Christo vivere, non proprie vo- 25 luntati, salutem animarum querere, non suum questum, festinare ex hoc seculo ad patrem, [f. 58b] non ponere in eo sua lucra, non querere pacem sue carni et sanguini, sed castigare corpusr) et in servitutem redigere ets) pro iusticia Jhesut) et virtute usque ad mortem decertare, — que omnia in Christo Jhesu tamquam in perfecto exemplari precesserunt, in quibus volun- tatem patris sui adimpleret, nobisu) similiter constituens ver- 10 15 30 a) ad lucra FGH. b) om. H. c) om. H. d) „Domine, domine“ B. e) contra FG. f) communem BFGHI. g) transcenderunt F. h) ut gloriantur om. B; ut glorientur I. i) om. B. k) quia E. 1) michi, 35 ut supra I cet. om.; michi: Domine, etc. H ceteris om.; michi: Domine, domine EF ceteris om., contin.: Et quia oc. m) solum G. n) om. BH. 0) om. AB. P) om. B. q) ita E; om. cet. cod. r) ita FGHI; om. cet. cod. t) dei EFGHI. s) eciam EGHI; redire eciam F. u) et nobis I. 1) Matth. VII. 21. 2) Matth. VII. 21. 3) II. Cor. III. 18. 40
Strana 266
266 M. de Janow, Regulae V. et N. T., 1. II, reg. II, c. 4. sandum in talibus et voluntatem dei proa) nostro modulo ad- implendum —: Et ideo subditur 1): „Sed qui facit voluntatem patris mei, qui in celis est. Quia autem tales ypocrite sunt heu multi, qui, licet 5 mortuam vel informem fidem et spem obtinent, (ideo subiun- gitur 2): „Dicent michi: Domine, domine“), cum magna instancia prophetantb), id est predicant, et ea, que sunt divinas), splendide et accuracius coram populis vel in con- cursud) plebium christianorum frequentant, quia ista sunt ipsis ypocritis amplius lucrativa; et cum ine) intimo eos cupiditas regat et possideat, nichilominus estimant se ab extra in facie in nomine Christi talia facere. Ideo dicunt 3): „Nonne in nomine tuo prophetavimus?“ Eciam ypocritis ex occultis dei iudiciis et ob reverenciam fidei Christi quandoque datur po- testas super demonia: quod quidem cedit ad maiorem ipsorumf) excecacionem, cum ets) in talibus querant lucrum temporale. Ideo clamabunt et dicent ad dominum 4): „In nomine tuo de- monia eiecimus.“ Quinymmo conceditur ipsis insignia opera facere et super communem statum hominum, ut admirentur eos homines super terram, qui solum ea vident, que parent. Ideo eciam in eo cum fatuis virginibus clamabunt ad Jhesum, dicen- tes5): „In nomine tuo virtutes multas fecimus.“ Sed quia omnia talia corrupti per avariciam ypocrite convertunt ad suos que- stus, nimis amantes regulash) huius mundi, et quia sunt sine 25 affectui) et ignita caritate ad Jhesum crucifixum, ideo sequitur 6) „Et ego confitebor eis, inquit veritas: Discedite a me, operarii iniquitatis, non novi vos." Ecce, tria exprimuntur hic notanter a veritate, que sunt tacta in regula secunda in principio: Primo etenim poni- tur in regula, quod ypocrite confitendo Christum palam et strennue, primo tamen amore et principali respectu moventur ad bona temporalia acquirenda. Et ita, licet ore domino Jhesu apro- pinquant, clamantes ad eum: „Domine, domine“, et confitentur se nosse ipsum deum solo verbo, tamen factis ipsumk) negant, 10 15 20 30 35 a) et pro E. b) om. B. c) divina EFGHI ; divine AB. c) cursu H. d) add. A sup. lin.; om. B. e) amorem false FG. f) ipsorum et GHI. 1) statuta EFGHI. i) effectu (sic) EFGIII. k) om. E. g) om. H. 1) Matth. VII. 21. 2) Matth. VII. 22. 3) Matth. VII. 22. 4) Matth. VII. 22. 5) Matth. VII. 22. 6) Matth. VII. 23.
266 M. de Janow, Regulae V. et N. T., 1. II, reg. II, c. 4. sandum in talibus et voluntatem dei proa) nostro modulo ad- implendum —: Et ideo subditur 1): „Sed qui facit voluntatem patris mei, qui in celis est. Quia autem tales ypocrite sunt heu multi, qui, licet 5 mortuam vel informem fidem et spem obtinent, (ideo subiun- gitur 2): „Dicent michi: Domine, domine“), cum magna instancia prophetantb), id est predicant, et ea, que sunt divinas), splendide et accuracius coram populis vel in con- cursud) plebium christianorum frequentant, quia ista sunt ipsis ypocritis amplius lucrativa; et cum ine) intimo eos cupiditas regat et possideat, nichilominus estimant se ab extra in facie in nomine Christi talia facere. Ideo dicunt 3): „Nonne in nomine tuo prophetavimus?“ Eciam ypocritis ex occultis dei iudiciis et ob reverenciam fidei Christi quandoque datur po- testas super demonia: quod quidem cedit ad maiorem ipsorumf) excecacionem, cum ets) in talibus querant lucrum temporale. Ideo clamabunt et dicent ad dominum 4): „In nomine tuo de- monia eiecimus.“ Quinymmo conceditur ipsis insignia opera facere et super communem statum hominum, ut admirentur eos homines super terram, qui solum ea vident, que parent. Ideo eciam in eo cum fatuis virginibus clamabunt ad Jhesum, dicen- tes5): „In nomine tuo virtutes multas fecimus.“ Sed quia omnia talia corrupti per avariciam ypocrite convertunt ad suos que- stus, nimis amantes regulash) huius mundi, et quia sunt sine 25 affectui) et ignita caritate ad Jhesum crucifixum, ideo sequitur 6) „Et ego confitebor eis, inquit veritas: Discedite a me, operarii iniquitatis, non novi vos." Ecce, tria exprimuntur hic notanter a veritate, que sunt tacta in regula secunda in principio: Primo etenim poni- tur in regula, quod ypocrite confitendo Christum palam et strennue, primo tamen amore et principali respectu moventur ad bona temporalia acquirenda. Et ita, licet ore domino Jhesu apro- pinquant, clamantes ad eum: „Domine, domine“, et confitentur se nosse ipsum deum solo verbo, tamen factis ipsumk) negant, 10 15 20 30 35 a) et pro E. b) om. B. c) divina EFGHI ; divine AB. c) cursu H. d) add. A sup. lin.; om. B. e) amorem false FG. f) ipsorum et GHI. 1) statuta EFGHI. i) effectu (sic) EFGIII. k) om. E. g) om. H. 1) Matth. VII. 21. 2) Matth. VII. 22. 3) Matth. VII. 22. 4) Matth. VII. 22. 5) Matth. VII. 22. 6) Matth. VII. 23.
Strana 267
Tres deductiones de hypocritarum avaritia. 267 quia ex tota vita sua incumbunt ad temporalia obtinenda et possidenda, quoniam avariciam sequitur cor eorum. Et perinde confitentur Christum et negant ipsum, confitentur ore, negant sua tota vita, oppositum faciendo ewangelice professioni. Con- fitentur verbis Jhesum, negant factis, apropinquant domino ore, discedunt operacione. Propter quod confitentur non in veritate Christum Jhesum et recedunt ab ipso ad amandum seculum in veritate. Quapropter dominus correspondenter confitetur ypo- critis in veritate, cum dicit 1): „Et ego confitebor eis“a), id est „ero testis velox“2) eorum falsitatis, et facit ipsos a se discedere 10 in iusticia et equitate, quiab) ipsi primum ab eo post sanctam confessionem voluntarie poste) mundum et carnem discesserunt. Propter quod dicit 3): „Discedited) a me“, subaudis modo, dum estis in articulo et agone, qui prius dudum a me post vestram cupiditatem voluntarie discessistis. Discedite a me modo, dum 15 in extrema angustia positi, dum iam non est, qui eripiate), et itef) ad eas), que primo et principali amore amplexistish), ut vobis opitulentur et in necessitate vos protegant, propter que me sponte neglexistis et eis primum et amplius quam michi servivistis, iuxta aliam scripturam, in qua dicitur 4): „Judicabit dominus populum suum, et in servis suis miserebituri): [f. 59a videbit, quod infirmata sit manus, etk) clausi quoque defecerunt residuique1) consumpti sunt. Et dicet: Ubi sunt dii eorum, in quibus habebant fiduciam? De quorum victimis comedebant adipes et bibebant vinum libaminum: surgant et opitulentur 25 vobis et in necessitate vosm) protegant. Videte, quod ego simn) solus, et non sit°) alius ?) preter me“, etc. Dicitur secundo in proposicione, quod ypocrite primams) conversionem aut primum respectum habent ad vitam eis cu- pitam huius mundi seu ad divicias etr) honores, supples) et 30 posterioremt), et quasi minus principalem respectum atque mo- 20 25) Acha F. a) om. E. b) quoniam EFGHI. c) euntes post E. d) discite corr. discedite A. e) eripiet E. f) ita FGHI. g) abea H. h) estis i) miserebitur FGHI et biblia; misericorditer cet. cod. amplexati E. k) om. E. o) est B; om. H. 1) residui E. m) om. E. n) sum HI. p) aliter H. q) previam GH. r) seu EFGHI. s) scilicet EI. t) posteriora E. 35 1) Matth. VII. 23. 2) Malach. III. 5. 4) Deuteron. XXXII. 36—39. 3) Matth. VII. 23. 40
Tres deductiones de hypocritarum avaritia. 267 quia ex tota vita sua incumbunt ad temporalia obtinenda et possidenda, quoniam avariciam sequitur cor eorum. Et perinde confitentur Christum et negant ipsum, confitentur ore, negant sua tota vita, oppositum faciendo ewangelice professioni. Con- fitentur verbis Jhesum, negant factis, apropinquant domino ore, discedunt operacione. Propter quod confitentur non in veritate Christum Jhesum et recedunt ab ipso ad amandum seculum in veritate. Quapropter dominus correspondenter confitetur ypo- critis in veritate, cum dicit 1): „Et ego confitebor eis“a), id est „ero testis velox“2) eorum falsitatis, et facit ipsos a se discedere 10 in iusticia et equitate, quiab) ipsi primum ab eo post sanctam confessionem voluntarie poste) mundum et carnem discesserunt. Propter quod dicit 3): „Discedited) a me“, subaudis modo, dum estis in articulo et agone, qui prius dudum a me post vestram cupiditatem voluntarie discessistis. Discedite a me modo, dum 15 in extrema angustia positi, dum iam non est, qui eripiate), et itef) ad eas), que primo et principali amore amplexistish), ut vobis opitulentur et in necessitate vos protegant, propter que me sponte neglexistis et eis primum et amplius quam michi servivistis, iuxta aliam scripturam, in qua dicitur 4): „Judicabit dominus populum suum, et in servis suis miserebituri): [f. 59a videbit, quod infirmata sit manus, etk) clausi quoque defecerunt residuique1) consumpti sunt. Et dicet: Ubi sunt dii eorum, in quibus habebant fiduciam? De quorum victimis comedebant adipes et bibebant vinum libaminum: surgant et opitulentur 25 vobis et in necessitate vosm) protegant. Videte, quod ego simn) solus, et non sit°) alius ?) preter me“, etc. Dicitur secundo in proposicione, quod ypocrite primams) conversionem aut primum respectum habent ad vitam eis cu- pitam huius mundi seu ad divicias etr) honores, supples) et 30 posterioremt), et quasi minus principalem respectum atque mo- 20 25) Acha F. a) om. E. b) quoniam EFGHI. c) euntes post E. d) discite corr. discedite A. e) eripiet E. f) ita FGHI. g) abea H. h) estis i) miserebitur FGHI et biblia; misericorditer cet. cod. amplexati E. k) om. E. o) est B; om. H. 1) residui E. m) om. E. n) sum HI. p) aliter H. q) previam GH. r) seu EFGHI. s) scilicet EI. t) posteriora E. 35 1) Matth. VII. 23. 2) Malach. III. 5. 4) Deuteron. XXXII. 36—39. 3) Matth. VII. 23. 40
Strana 268
268 M. de Janow, Regulae V. et N. T., 1. II, reg. II, c. 4. tum habent ad Jhesuma) crucifixum, quod demonstrant in suis singulis conatibus et precipuis studiis, cum ad ea, que sunt Christi Jhesu tantum, seipsos accomodant, sed ad ea, que sunt lucrari aut dampna evitari, donant seipsos totaliter, et ad mo- mentum Christo, et illud tepide et quantum oportet et quasi ex dimidio animob), sed ad eac), que sunt mundi, per tempus et tempora et tota die, ad ea, que sunt mundi et carnis, currunt viriliter et cordate, sed ad ea, que sunt Jhesu crucifixi, claudi- cant effeminate veld) cum quadam pusillanimitate. Propter quod hic veritas secundo ete) correspondenterf) vocat ipsos opera- rios iniquitatis, dicens 1): „Discedite a me, operarii iniquitatis. Nam si christiani amarents) et inquirerent bona temporalia seu necessaria huiush) vite, huius mundii), formak) ipsis prescripta et concessa in ewangelio et per apostolos, non1) dicerentur operarii iniquitatis Sed quia ypocrite nimis cupidim) ad haben- dum currunt primum et precurrunt suis precipuis studiis ad ea, que sunt huius vite, et circumeunt, querunt1) et festinant bona huius mundi avide lucrari et possidere, modicam vel nullam fidem in deum se habere probantes, sperantes cum hoc et cu- pientes eciam divicias proprias Christi Jhesu, sed quasi depost- fetantes9) acquisituros sese et habituros: propterea ergo veritas eos condempnat et iudicat?) operarios iniquitatis, quoniam non") est maior in mundo iniquitas quam primum carnem suam ex- quirere et depost dominum deum, ponendo siccine deumr) post 25 carnem suam, et anteponere creaturam suo creatori atque pon- derares) magis ett) primum terrena quam celestia, temporalia quam eterna, carnalia prius u) acceptarev) quam spiritualia. Illud est enim non aliud quam pervertere rerumw) ordinem et ex- pungnare totamx) ewangelicam veritatem, ubi scriptum est 2) „Primum querite regnum dei7) et iusticiam eius, et hec omnia 10 15 20 30 a) Christum Jhesum GHI. b) anime B. c) ad ea — tota die om. EFGHI. d) et EFGHI. e) om. E. f) quorespondenter F. g) ama rent se GH. h) om. B. i) mundo false A. k) et forma false AB ; ne- 1) et non false AB. m) cu- cessaria huius mundi, forma tantum EFG. 35 pide BH. n) et querunt FGHI. o) depostfetentes EFGHI. P) indicat FG. r) dominum deum D 2. s) prepon- q) hac voce D 1. 2. contin. v) acceptare derare D I; ponderari I. t) om. EFGIII. u) cicius E. w) rectum D 2; totum E. y) dei, etc. D 1. 2, x) om. D 2. bona I. cet. om. 40 1) Matth. VII. 23. 2) Matth. VI. 33.
268 M. de Janow, Regulae V. et N. T., 1. II, reg. II, c. 4. tum habent ad Jhesuma) crucifixum, quod demonstrant in suis singulis conatibus et precipuis studiis, cum ad ea, que sunt Christi Jhesu tantum, seipsos accomodant, sed ad ea, que sunt lucrari aut dampna evitari, donant seipsos totaliter, et ad mo- mentum Christo, et illud tepide et quantum oportet et quasi ex dimidio animob), sed ad eac), que sunt mundi, per tempus et tempora et tota die, ad ea, que sunt mundi et carnis, currunt viriliter et cordate, sed ad ea, que sunt Jhesu crucifixi, claudi- cant effeminate veld) cum quadam pusillanimitate. Propter quod hic veritas secundo ete) correspondenterf) vocat ipsos opera- rios iniquitatis, dicens 1): „Discedite a me, operarii iniquitatis. Nam si christiani amarents) et inquirerent bona temporalia seu necessaria huiush) vite, huius mundii), formak) ipsis prescripta et concessa in ewangelio et per apostolos, non1) dicerentur operarii iniquitatis Sed quia ypocrite nimis cupidim) ad haben- dum currunt primum et precurrunt suis precipuis studiis ad ea, que sunt huius vite, et circumeunt, querunt1) et festinant bona huius mundi avide lucrari et possidere, modicam vel nullam fidem in deum se habere probantes, sperantes cum hoc et cu- pientes eciam divicias proprias Christi Jhesu, sed quasi depost- fetantes9) acquisituros sese et habituros: propterea ergo veritas eos condempnat et iudicat?) operarios iniquitatis, quoniam non") est maior in mundo iniquitas quam primum carnem suam ex- quirere et depost dominum deum, ponendo siccine deumr) post 25 carnem suam, et anteponere creaturam suo creatori atque pon- derares) magis ett) primum terrena quam celestia, temporalia quam eterna, carnalia prius u) acceptarev) quam spiritualia. Illud est enim non aliud quam pervertere rerumw) ordinem et ex- pungnare totamx) ewangelicam veritatem, ubi scriptum est 2) „Primum querite regnum dei7) et iusticiam eius, et hec omnia 10 15 20 30 a) Christum Jhesum GHI. b) anime B. c) ad ea — tota die om. EFGHI. d) et EFGHI. e) om. E. f) quorespondenter F. g) ama rent se GH. h) om. B. i) mundo false A. k) et forma false AB ; ne- 1) et non false AB. m) cu- cessaria huius mundi, forma tantum EFG. 35 pide BH. n) et querunt FGHI. o) depostfetentes EFGHI. P) indicat FG. r) dominum deum D 2. s) prepon- q) hac voce D 1. 2. contin. v) acceptare derare D I; ponderari I. t) om. EFGIII. u) cicius E. w) rectum D 2; totum E. y) dei, etc. D 1. 2, x) om. D 2. bona I. cet. om. 40 1) Matth. VII. 23. 2) Matth. VI. 33.
Strana 269
Tres deductiones de hypocritarum avaritia. 269 adicientur vobis.“ Veritas namque, que est in Jhesu, wult, ut christiani non tantum non equipparent a) bona temporalia bonis supercelestibus, que habemus a deo per Christum Jhesum, sed utb) non nisi ut vanitas habeantur, et in conparacione spiri- tualium veluti dampna arbitrentur et quasi stercora contemp- nanturc). Sed quia ab hac veritate longe ypocrite recedunt ac recesserunt, ideo audient a veritate 1): „Discedite a me, operarii iniquitatis. Ponitur tercio in regula, quod ypocrite inquirunt suos questus et explent suam cupiditatem eciam per res et in rebus 10 religionis christiane, id estd) quia comparant sibi primum ali- quos tytulos graduum et dignitatum in dei ecclesia, recommen- daciones, aut quevis nomina laudis et honoris, utpote dyaco- natus, sacerdocii, baccalarii vel magistrariie), et ceteraf) huius- modi, per que ulterius se procurant ad ampliora promoveri, aut 15 nomens) religiosi vel nomenh) scientifici et devotii) et virtuosi Negociantur insuper suum lucrum in rebus divinis et per res divinas, solum ad salutem animarum Christi Jhesu morte et sanguine ordinatas et comparatas. [f. 59b] Cum hoc eciam alii hidemk) cupidi christiani per talia, ut dictum est, utpote tytu- 20 los1) et species m) religionis volunt venire ad noticiam ecclesie et amicorum huius mundi, non autem ut notificetur per eos Christus Jhesus populisn), sed ut ipsi per ista notificentur eto) per consequens dilatentur inique etp) inpigwenturs). Quinymmo huiusmodi ut communiter non probanturr) dominum Jhesum ha- 25 bere digne in noticia et hunc crucifixum, sed magis hoc secu- lum et personas magnas huius mundi. Ideo dominus Jhesus correspondenter et tercio in verbis premissis dicit ad tales 2) „Non novi vos“, ac si dicat: Quias) vos noti esse a mundo prius et amplius quam michit) curavistis u), ideo ego eciam modo non 30 novi vos. Et quia vos me Jhesum consputumv) et crucifixum a) equipperant (sic) GH. b) om. E. c) post hanc vocem D 1. 2. contin.: Omnis ypocrita oc., v. infra p. 275, lin. 11. d) id est om. B. e) magistrarii EHI ; magistri cet. cod. f) cetera ulterius corr. cetera A; ceteri (sic) E. g) nomine E. h) nomine E. i) docti EFGI. k) alii hidem A; 35 alii hiidem B ; quod idem EFGHI. 1) per tytulos E ; in tytulos I. m) spes B. n) Jhesus populis om. B. o) om. E. p) om.E. 1) in add. sup. lin.; in om. BFGHI. r) probantur EI ; probant cet. cod. s) Qui F. t) quam michi om. GI. u) curastis EFGHI. v) consputum — me Jhesum om. EFGHI. 1) Matth. VII. 23. 2) Matth. VII. 23. 40
Tres deductiones de hypocritarum avaritia. 269 adicientur vobis.“ Veritas namque, que est in Jhesu, wult, ut christiani non tantum non equipparent a) bona temporalia bonis supercelestibus, que habemus a deo per Christum Jhesum, sed utb) non nisi ut vanitas habeantur, et in conparacione spiri- tualium veluti dampna arbitrentur et quasi stercora contemp- nanturc). Sed quia ab hac veritate longe ypocrite recedunt ac recesserunt, ideo audient a veritate 1): „Discedite a me, operarii iniquitatis. Ponitur tercio in regula, quod ypocrite inquirunt suos questus et explent suam cupiditatem eciam per res et in rebus 10 religionis christiane, id estd) quia comparant sibi primum ali- quos tytulos graduum et dignitatum in dei ecclesia, recommen- daciones, aut quevis nomina laudis et honoris, utpote dyaco- natus, sacerdocii, baccalarii vel magistrariie), et ceteraf) huius- modi, per que ulterius se procurant ad ampliora promoveri, aut 15 nomens) religiosi vel nomenh) scientifici et devotii) et virtuosi Negociantur insuper suum lucrum in rebus divinis et per res divinas, solum ad salutem animarum Christi Jhesu morte et sanguine ordinatas et comparatas. [f. 59b] Cum hoc eciam alii hidemk) cupidi christiani per talia, ut dictum est, utpote tytu- 20 los1) et species m) religionis volunt venire ad noticiam ecclesie et amicorum huius mundi, non autem ut notificetur per eos Christus Jhesus populisn), sed ut ipsi per ista notificentur eto) per consequens dilatentur inique etp) inpigwenturs). Quinymmo huiusmodi ut communiter non probanturr) dominum Jhesum ha- 25 bere digne in noticia et hunc crucifixum, sed magis hoc secu- lum et personas magnas huius mundi. Ideo dominus Jhesus correspondenter et tercio in verbis premissis dicit ad tales 2) „Non novi vos“, ac si dicat: Quias) vos noti esse a mundo prius et amplius quam michit) curavistis u), ideo ego eciam modo non 30 novi vos. Et quia vos me Jhesum consputumv) et crucifixum a) equipperant (sic) GH. b) om. E. c) post hanc vocem D 1. 2. contin.: Omnis ypocrita oc., v. infra p. 275, lin. 11. d) id est om. B. e) magistrarii EHI ; magistri cet. cod. f) cetera ulterius corr. cetera A; ceteri (sic) E. g) nomine E. h) nomine E. i) docti EFGI. k) alii hidem A; 35 alii hiidem B ; quod idem EFGHI. 1) per tytulos E ; in tytulos I. m) spes B. n) Jhesus populis om. B. o) om. E. p) om.E. 1) in add. sup. lin.; in om. BFGHI. r) probantur EI ; probant cet. cod. s) Qui F. t) quam michi om. GI. u) curastis EFGHI. v) consputum — me Jhesum om. EFGHI. 1) Matth. VII. 23. 2) Matth. VII. 23. 40
Strana 270
270 M. de Janow, Regulae V. et N. T., 1. II, reg. II, c. 4 et 5. habere in noticia non laborastis neque festinastis, ideo eciam non novi vos ex vestro nomine. Et quia vos me Jhesum cruci- fixum et cum iniquis ab hoc mundo et cum stultis deputatum erubuistis confiteri corama) hominibus et notificare, ideo modo vos iniquos operarios ego nosse erubesco, quasi pater eru- bescitb) pro iniquo filio et quasi dominus erubescitb) super suoc) nequam servod) et infideli. Iterume), quia vos non no- vistis inquirere vitam, veritatem et graciam, quam ego in ho- minibus usque modo operor, existentes occupati circa inquisi- 10 cionem eorum, que vestra sunt, quapropter ego eciam modo non novi vos adhuc, ut salutem vestram operarer in tempore oportunof). Ideoque discedite iam8) a me, operarii iniquitatis, quia non novi vosh). [f. 60b] Capitulum quintum 1). 15 Qui magis propriek) possunt dici vpocrite et in summo gradu consistentes1). 20 30 Nunc ad prosequendum de ypocritis est veniendum, qui magis proprie dicti sunt ypocrite et possunt dici quasi in gradu summo ypocrisis consistere, quos visum est per antonomasiam, id est propter excelenciam, in eo super alios reprobos circa fidem Jhesu nuncupare. Quem modum loquendi vel istos ypocritas sic exprimendi accepi a beato Paulo, qui huiusmodim) sic inventus est nominasse, etn) ex eo, quod dicit Roma.°) 1° e.p) 1): „Et sicut non probaverunt 25 habere deum in noticia, tradidit eos ) deus in reprobum sen- sum.“ Et 2a Cor.r) ultimo ad idem dicit 2): „An non cognosci- tis vosmet ipsos, quia Christus Jhesus in vobis est?“ Tunc ad propositum: „Nisi forte reprobi estis. Speros) autem, quod con- gnoscitis, quia nos non sumus reprobi.“ Et licet extensot) no- a) et coram I; quoram G. d) om. E. b) erubescat E. c) om. II. e) Item EFHI. f) oportune EFGHI. g) om. FGHI. b) residuum fol. 59b et folium 60a in cod. A vacua sunt, sed nihil deficit. 1) ita A. [Sequitur EH] k) om. EFGHI. 1) ita B et F capitulum XXI. EF (rubr.) H; om. BGI. n) om. B. m) modi om. B. o) ad Roma FGHI. rubr., EGHI ; om. A. r) ad Cor. FGHI. q) add. A in m.; om. B. P) e. om. EFGHI. s) Spero — reprobi om. E. t) estento B. 35 1) Roman. I. 28. 2) II. Cor. XIII. 5—6.
270 M. de Janow, Regulae V. et N. T., 1. II, reg. II, c. 4 et 5. habere in noticia non laborastis neque festinastis, ideo eciam non novi vos ex vestro nomine. Et quia vos me Jhesum cruci- fixum et cum iniquis ab hoc mundo et cum stultis deputatum erubuistis confiteri corama) hominibus et notificare, ideo modo vos iniquos operarios ego nosse erubesco, quasi pater eru- bescitb) pro iniquo filio et quasi dominus erubescitb) super suoc) nequam servod) et infideli. Iterume), quia vos non no- vistis inquirere vitam, veritatem et graciam, quam ego in ho- minibus usque modo operor, existentes occupati circa inquisi- 10 cionem eorum, que vestra sunt, quapropter ego eciam modo non novi vos adhuc, ut salutem vestram operarer in tempore oportunof). Ideoque discedite iam8) a me, operarii iniquitatis, quia non novi vosh). [f. 60b] Capitulum quintum 1). 15 Qui magis propriek) possunt dici vpocrite et in summo gradu consistentes1). 20 30 Nunc ad prosequendum de ypocritis est veniendum, qui magis proprie dicti sunt ypocrite et possunt dici quasi in gradu summo ypocrisis consistere, quos visum est per antonomasiam, id est propter excelenciam, in eo super alios reprobos circa fidem Jhesu nuncupare. Quem modum loquendi vel istos ypocritas sic exprimendi accepi a beato Paulo, qui huiusmodim) sic inventus est nominasse, etn) ex eo, quod dicit Roma.°) 1° e.p) 1): „Et sicut non probaverunt 25 habere deum in noticia, tradidit eos ) deus in reprobum sen- sum.“ Et 2a Cor.r) ultimo ad idem dicit 2): „An non cognosci- tis vosmet ipsos, quia Christus Jhesus in vobis est?“ Tunc ad propositum: „Nisi forte reprobi estis. Speros) autem, quod con- gnoscitis, quia nos non sumus reprobi.“ Et licet extensot) no- a) et coram I; quoram G. d) om. E. b) erubescat E. c) om. II. e) Item EFHI. f) oportune EFGHI. g) om. FGHI. b) residuum fol. 59b et folium 60a in cod. A vacua sunt, sed nihil deficit. 1) ita A. [Sequitur EH] k) om. EFGHI. 1) ita B et F capitulum XXI. EF (rubr.) H; om. BGI. n) om. B. m) modi om. B. o) ad Roma FGHI. rubr., EGHI ; om. A. r) ad Cor. FGHI. q) add. A in m.; om. B. P) e. om. EFGHI. s) Spero — reprobi om. E. t) estento B. 35 1) Roman. I. 28. 2) II. Cor. XIII. 5—6.
Strana 271
Hypocritae reprobi circa fidem Jhesu Christi. 271 mine quilibet iniquus christianus potest dici reprobus in fide Jhesu Christi, eta) idem significat, quod reprobatusb), tamen hic reprobos voco illos ypocritas, qui, cum dominum Jhesum crucifixum congnovissent, non sicut deum glorificant neque gracias sibi agunt, sed evanuerunte) in cogitacionibus suis 1); quia non probaverunt pium Jhesum crucifixum habere in noticia, misit illos filius dei unigenitus in reprobum sensum2), ut cum magnis laboribus suorum studiorum velint suam iusticiam statuere, et per omnia, ad modum Ari- stotelis aut Platonis ceterorumque philosophorum, credunt 10 se posse ad vitam virtuosam pervenire per studia propria et virtutes usuales, multum per hoc ad viam et heresym Ma- nicheorum declinantes. Item volunt et credunt se posse iustificacionem as- sequi per multos labores et expensas, observantes man- 15 data et doctrinas hominum studioseque currentes secundum adinvenciones novas, observancias et cerimonias omnes recentes, quas ita tremuntd) et preponderant usque ad summam sanctitatem et salutis necessitatem; quibus tamen Jhesus cruci- fixus factus est tamquam mortuus a corde, et nequaquam ha- 20 bent spiritum eius neque vident eum nec sciunt eum: ideoque singula sua faciunt serviliter et in spiritu timoris penosi, de lege vero perfecte libertatis nichil norunte), que est in spiritu Jhesu Christi. Unde isti nichil vel modicum videntur differre a 25 scribis et phariseis ypocritis in veterif) populo Ju- deorum, quibus dominus Jhesus multipliciter ve ve est commi- natus, et Paulus apostolus per multa tales visus est reprobare a Christi Jhesu fide et expungnare. Et tota scriptura divina atque omnis fides catholica clamat, predicat et confitetur, quod Jhesus 30 crucifixus ipses) unicus et ipse solus est redempcio et iusticia omnium in se credencium, ipse solus omnis virtus et omnis sapiencia cuilibet christiano, ipse alpha et omega, prin- cipium et finis 3), et quod ipsumh) primum et immediate oportet induere et spiritum eius omnis, qui cupiti) vel curat esse iustus, 35 a) et E; om. cet. cod. b) reprobus FGHI. c) evenuerunt false B. d) premunt (sic) E. e) noverunt EFG. f) in veteri lege EFGHI. g) ipse est GI. h) ipsum FGHI; ipse cet. cod. i) eripit corr. cupit A manu poster.; eripit B. 1) Cf. Rom. I. 21. 2) Cf. Rom. I. 28. 3) Cf. Apoc. I. 8. 40
Hypocritae reprobi circa fidem Jhesu Christi. 271 mine quilibet iniquus christianus potest dici reprobus in fide Jhesu Christi, eta) idem significat, quod reprobatusb), tamen hic reprobos voco illos ypocritas, qui, cum dominum Jhesum crucifixum congnovissent, non sicut deum glorificant neque gracias sibi agunt, sed evanuerunte) in cogitacionibus suis 1); quia non probaverunt pium Jhesum crucifixum habere in noticia, misit illos filius dei unigenitus in reprobum sensum2), ut cum magnis laboribus suorum studiorum velint suam iusticiam statuere, et per omnia, ad modum Ari- stotelis aut Platonis ceterorumque philosophorum, credunt 10 se posse ad vitam virtuosam pervenire per studia propria et virtutes usuales, multum per hoc ad viam et heresym Ma- nicheorum declinantes. Item volunt et credunt se posse iustificacionem as- sequi per multos labores et expensas, observantes man- 15 data et doctrinas hominum studioseque currentes secundum adinvenciones novas, observancias et cerimonias omnes recentes, quas ita tremuntd) et preponderant usque ad summam sanctitatem et salutis necessitatem; quibus tamen Jhesus cruci- fixus factus est tamquam mortuus a corde, et nequaquam ha- 20 bent spiritum eius neque vident eum nec sciunt eum: ideoque singula sua faciunt serviliter et in spiritu timoris penosi, de lege vero perfecte libertatis nichil norunte), que est in spiritu Jhesu Christi. Unde isti nichil vel modicum videntur differre a 25 scribis et phariseis ypocritis in veterif) populo Ju- deorum, quibus dominus Jhesus multipliciter ve ve est commi- natus, et Paulus apostolus per multa tales visus est reprobare a Christi Jhesu fide et expungnare. Et tota scriptura divina atque omnis fides catholica clamat, predicat et confitetur, quod Jhesus 30 crucifixus ipses) unicus et ipse solus est redempcio et iusticia omnium in se credencium, ipse solus omnis virtus et omnis sapiencia cuilibet christiano, ipse alpha et omega, prin- cipium et finis 3), et quod ipsumh) primum et immediate oportet induere et spiritum eius omnis, qui cupiti) vel curat esse iustus, 35 a) et E; om. cet. cod. b) reprobus FGHI. c) evenuerunt false B. d) premunt (sic) E. e) noverunt EFG. f) in veteri lege EFGHI. g) ipse est GI. h) ipsum FGHI; ipse cet. cod. i) eripit corr. cupit A manu poster.; eripit B. 1) Cf. Rom. I. 21. 2) Cf. Rom. I. 28. 3) Cf. Apoc. I. 8. 40
Strana 272
272 M. de Janow, Regulae V. et N. T., 1. II, reg. I, c. 5 et 6. sanctus aut virtuosus, quoniam ipse unicus et solus est via, veritas et vita 1). Quapropter ipsum solum primum et ex totoa) oportet inquirere, ipsum sanctificare, glorificare et portare inb) corpore et in anima, qui solus nos redemit precio magno, sag- 5 winec) sui cordis. Capitulum sextumd). Quod vpocrite, cum multa et singulae) pro iusticia propriaf) fecerints), unum tamenh) obmittunt solum et summe oportunumi). Non noruntk) hoc aut pocius negligunt et contempnunt 1o ypocrite isti, quos notat hic sermo, reprobil) circa fidem, quia evanuerunt in cogitacionibus suis, et dicentes se esse sa- pientes, stulti facti sunt, et obscuratum est cor insipiens eorum2), ut ex permissionem) dei videntes, non videant, et legentes atque audientes tota die, non moveantur, non intelligant, — notati 5 [f. 61a] per quinque fatuas virgines in parabola3). Que quamvis integram fidem et inviolatam conservantn) (propter quod virgines dici merentur) et decem precepta magna dei om- nia°) adimplent (ut denarius virginum numerus designat) et omnes suos quinque et quinquep) sensusq) sub disciplina custo- 20 diunt (sicut divisionis virginum quinariusr) exprimit), insuper opera bona et misericordiarum tenent ins) suis manibus (prout lampades adornate in manibus virginum dant intelligere), et iam reliquerunt mundum cum suis vanitatibus, conversit) ad do- minum deum suum (quod exprimit exitus omnium obviam 25 sponso et sponse), ad hec caritatem quidem habent ad deum, quamvis tepidam, et ad proximos (quod significat, quia lam- 15) De decem virginibus A. a) et ex toto om. I. b) om. E. c) et sagwine GI. d) Capitu- lum quintum. [Sequitur EH] capitulum XXII. EF (rubr.) H; om. BGI. 1) tantum E. 30 e) sui gloria (sic) E. f) proprie I. g) fecerunt HI. i) ita AB (rubr.) E (add. Ave Maria rubr.) F (rubr. Sequitur add.) GIII. n) conservant k) noverunt E. 1) reprobos GH. m) promissione BE. p) et quinque E; conservent cet. cod. °) dei magna diligencia FGHI. r) quernarius BG. s) om. E. om. I. q) et quinque sensus om. EFGH. t) ita omnes cod. 35 1) Cf. Joann. XIV. 6. 2) Cf. Rom. I. 2122. XXV. 1—12. 3) Cf. Matth.
272 M. de Janow, Regulae V. et N. T., 1. II, reg. I, c. 5 et 6. sanctus aut virtuosus, quoniam ipse unicus et solus est via, veritas et vita 1). Quapropter ipsum solum primum et ex totoa) oportet inquirere, ipsum sanctificare, glorificare et portare inb) corpore et in anima, qui solus nos redemit precio magno, sag- 5 winec) sui cordis. Capitulum sextumd). Quod vpocrite, cum multa et singulae) pro iusticia propriaf) fecerints), unum tamenh) obmittunt solum et summe oportunumi). Non noruntk) hoc aut pocius negligunt et contempnunt 1o ypocrite isti, quos notat hic sermo, reprobil) circa fidem, quia evanuerunt in cogitacionibus suis, et dicentes se esse sa- pientes, stulti facti sunt, et obscuratum est cor insipiens eorum2), ut ex permissionem) dei videntes, non videant, et legentes atque audientes tota die, non moveantur, non intelligant, — notati 5 [f. 61a] per quinque fatuas virgines in parabola3). Que quamvis integram fidem et inviolatam conservantn) (propter quod virgines dici merentur) et decem precepta magna dei om- nia°) adimplent (ut denarius virginum numerus designat) et omnes suos quinque et quinquep) sensusq) sub disciplina custo- 20 diunt (sicut divisionis virginum quinariusr) exprimit), insuper opera bona et misericordiarum tenent ins) suis manibus (prout lampades adornate in manibus virginum dant intelligere), et iam reliquerunt mundum cum suis vanitatibus, conversit) ad do- minum deum suum (quod exprimit exitus omnium obviam 25 sponso et sponse), ad hec caritatem quidem habent ad deum, quamvis tepidam, et ad proximos (quod significat, quia lam- 15) De decem virginibus A. a) et ex toto om. I. b) om. E. c) et sagwine GI. d) Capitu- lum quintum. [Sequitur EH] capitulum XXII. EF (rubr.) H; om. BGI. 1) tantum E. 30 e) sui gloria (sic) E. f) proprie I. g) fecerunt HI. i) ita AB (rubr.) E (add. Ave Maria rubr.) F (rubr. Sequitur add.) GIII. n) conservant k) noverunt E. 1) reprobos GH. m) promissione BE. p) et quinque E; conservent cet. cod. °) dei magna diligencia FGHI. r) quernarius BG. s) om. E. om. I. q) et quinque sensus om. EFGH. t) ita omnes cod. 35 1) Cf. Joann. XIV. 6. 2) Cf. Rom. I. 2122. XXV. 1—12. 3) Cf. Matth.
Strana 273
De hypocritis fatuis ut virgines et de oleo caritatis ad Christum. 273 pades fatuarum virginum non iam erant extincte, sed adhuc ar- debanta) utrumqueb), licet deficiendo, — nam dixerunt fatue ad sapientes virgines: „Date nobis de oleo vestro, quiac) lampades nostred) extinguuntur“): et ecce, horrendum auditue), et quod po- test timore et tremore quemlibet christianum conquassare, puta quod istis omnibus stantibus et habitisf) perfeccionibus et vir- tutibus, scilicet integritates) fidei in deum, observancia dei man- datorum, assit eciam modestia et composicio omnium sensuum hominis h), operacio virtuosa et opera misericordie in manibus, contemptus mundi cum vanitatibus, exitus in occursum dei per 10 preparacionem vite ydonee et precinccionem i) lumborum. O pie Jhesu crucifixe, miserere mei, tui miseruli famuli, quia ecce medietas talium est in dei iudicio rigido inventa fatuorum et reproborum circa fidem Jhesu Christi! Quis, obsecro, ergo poterit salvus esse, cum hec ita agan- 15 tur et legantur? Ille plane solus poterit salvarik) et ipse tantum, quil) in veritate fueritm) repertus in Christo Jhesu, non habens suam propriam iusticiam, sed qui solum unicum Jhesum crucifixum pro summa salute et iu- sticia perfecta requirit et expectat, quoniam scriptum est 1): „Nichil est amplius dampnacionis in hiis, qui sunt in Christo Jhesu.“ Quare ista predicta multitudo et talis et tanta in- venitur esse fatua et reprobata, nisi ideo, quia, iusticiam suam quandam habens vel promittens se habere exn) et per°) 25 observancias legales quasdam et studia humana et secundum doctrinas hominum adinventa et comparata, minus digne curavit Jhesum crucifixum atque non satis sedule et grate ipsum uni- cum inquisivit neque ipsum tenuit neque glorificavit neque amavit? Ergo defuit eidem multitudini unum porro 30 necessarium ad iusticiam et salutem, et illud est oleum, id est caritas ardens vel ignita ad Christum Jhesum, — caritas inquam digna sponso tam amabili et eo a) ardebant FGHI; credebant ABE. b) utrumque FGHI; utcum- que ABE. c) quia — extinguuntur om. E. d) lampade tantum G. e) auditu est F. f) habitus false E. g) integrare (sic) B; integritatem h) hominis corr. omnis F. i) precinccione false BEH. false FG. k) salvare corr. salvari A. m) fuit E. 1) om. E. n) om. EFGHI. o) om. 1. 5 20 35 1) Rom. VIII. I. KYBAL: M. de Janow Regulae, I. 18 40
De hypocritis fatuis ut virgines et de oleo caritatis ad Christum. 273 pades fatuarum virginum non iam erant extincte, sed adhuc ar- debanta) utrumqueb), licet deficiendo, — nam dixerunt fatue ad sapientes virgines: „Date nobis de oleo vestro, quiac) lampades nostred) extinguuntur“): et ecce, horrendum auditue), et quod po- test timore et tremore quemlibet christianum conquassare, puta quod istis omnibus stantibus et habitisf) perfeccionibus et vir- tutibus, scilicet integritates) fidei in deum, observancia dei man- datorum, assit eciam modestia et composicio omnium sensuum hominis h), operacio virtuosa et opera misericordie in manibus, contemptus mundi cum vanitatibus, exitus in occursum dei per 10 preparacionem vite ydonee et precinccionem i) lumborum. O pie Jhesu crucifixe, miserere mei, tui miseruli famuli, quia ecce medietas talium est in dei iudicio rigido inventa fatuorum et reproborum circa fidem Jhesu Christi! Quis, obsecro, ergo poterit salvus esse, cum hec ita agan- 15 tur et legantur? Ille plane solus poterit salvarik) et ipse tantum, quil) in veritate fueritm) repertus in Christo Jhesu, non habens suam propriam iusticiam, sed qui solum unicum Jhesum crucifixum pro summa salute et iu- sticia perfecta requirit et expectat, quoniam scriptum est 1): „Nichil est amplius dampnacionis in hiis, qui sunt in Christo Jhesu.“ Quare ista predicta multitudo et talis et tanta in- venitur esse fatua et reprobata, nisi ideo, quia, iusticiam suam quandam habens vel promittens se habere exn) et per°) 25 observancias legales quasdam et studia humana et secundum doctrinas hominum adinventa et comparata, minus digne curavit Jhesum crucifixum atque non satis sedule et grate ipsum uni- cum inquisivit neque ipsum tenuit neque glorificavit neque amavit? Ergo defuit eidem multitudini unum porro 30 necessarium ad iusticiam et salutem, et illud est oleum, id est caritas ardens vel ignita ad Christum Jhesum, — caritas inquam digna sponso tam amabili et eo a) ardebant FGHI; credebant ABE. b) utrumque FGHI; utcum- que ABE. c) quia — extinguuntur om. E. d) lampade tantum G. e) auditu est F. f) habitus false E. g) integrare (sic) B; integritatem h) hominis corr. omnis F. i) precinccione false BEH. false FG. k) salvare corr. salvari A. m) fuit E. 1) om. E. n) om. EFGHI. o) om. 1. 5 20 35 1) Rom. VIII. I. KYBAL: M. de Janow Regulae, I. 18 40
Strana 274
274 M. de Janow, Regulae V. et N. T., 1. II, reg. II, c. 6 et 7. 5 10 5 20 25 zelote, quam unicam wlt habere a suis amatoribus, quos sic amat [et]a) usque ad talem mortem suam adamavit sic amaram (propter quod dixit1): „Ignem veni mittere in terram, et quid volo, nisi ut ardeat“), et quandamb) similem fatuis virginibus. Hece) dicit Appoc. 3°2): „Amen, testis fidelis et verus, qui est principium creature dei. Scio opera tua, quia neque calidus es neque frigidus: utinam frigidus esses aut calidus d); sed quia tepidus es et neque frigiduse) neque calidus, incipiam te evo- mere de ore meo. Quiaf) dicis, quods) dives sum et locuple- tatush) et nullius egeo, et nescis, quia tui) miser es et misera- bilis et pauper et cecusk) et nudus, suadeo tibi emere a me au- rum ignitum et probatum, ut locuples fias et vestimentis albis induaris, et 1) non appareat confusio nuditatis tue et collirio in- unge oculos tuos, ut videas.“ „Ego sto ad hostium et pulso, et si quis“m), etc., ibidem 3). [f. 61b] Cur autem predicta multitudo sit secundum faciem iustorum et sanctorum fatua probatan)? Quia unico vero et compendioso obmisso vel ad plenum non habito, — id est ignita caritate ad Jhesum et nupciali, quod habendum unicum necessarium clamat tota professio christiana et series scripturarum, — miro modo abducti et obcecati huius- modi, vigilant, laborant, torquent et contorquent9) semetipsos"), quasi gens, que iusticiam fecerit, suam iusticiam volentes asse- qui et tenere, quam homines doctrinis suis variis compinxerunt et multis promissionibus incertis munieruntq). Que omninor) ipsis non proderunt in tempore respectus domini, et cum venerit ad iusticias hominum iudicandas, quoniam virgines iste fatue non sunt vise esse fatue neque in aliquo deficere, antequam clamor in media nocte factus est: Ecce sponsus venit 4), sed in extremo articulo et agone iudicii fatue esse sunt probate et reprobate; ideo ex magna necessitate ad huiusmodi dictum est5): „Utinam saperent et intelligerent et novissima providerent." 30 c) Hic GHI. b) quandam FGH ; quendam cet. cod. a) add. ab ed. e) neque frigidus om. E. f) Qui B. d) Utinam esses calidus tantum B. i) om. E. k) et cecus AFGHI. 1) ut g) om. E. h) locuple us E. n) est probata ABE; probata 35 EFGHI. m) michi aperuerit add. FGHI. 1) innu- P) seipsos EFGHI. FGHI. 0) et contorquent om. EFGHI. erunt EF. r) omnia E. 2) Apoc. III. 14—18. 1) Lucae XII. 49. 4) Matth. XXV. 6. 5) Deuteronom. XXXII. 29. 3) Apoc. III. 20.
274 M. de Janow, Regulae V. et N. T., 1. II, reg. II, c. 6 et 7. 5 10 5 20 25 zelote, quam unicam wlt habere a suis amatoribus, quos sic amat [et]a) usque ad talem mortem suam adamavit sic amaram (propter quod dixit1): „Ignem veni mittere in terram, et quid volo, nisi ut ardeat“), et quandamb) similem fatuis virginibus. Hece) dicit Appoc. 3°2): „Amen, testis fidelis et verus, qui est principium creature dei. Scio opera tua, quia neque calidus es neque frigidus: utinam frigidus esses aut calidus d); sed quia tepidus es et neque frigiduse) neque calidus, incipiam te evo- mere de ore meo. Quiaf) dicis, quods) dives sum et locuple- tatush) et nullius egeo, et nescis, quia tui) miser es et misera- bilis et pauper et cecusk) et nudus, suadeo tibi emere a me au- rum ignitum et probatum, ut locuples fias et vestimentis albis induaris, et 1) non appareat confusio nuditatis tue et collirio in- unge oculos tuos, ut videas.“ „Ego sto ad hostium et pulso, et si quis“m), etc., ibidem 3). [f. 61b] Cur autem predicta multitudo sit secundum faciem iustorum et sanctorum fatua probatan)? Quia unico vero et compendioso obmisso vel ad plenum non habito, — id est ignita caritate ad Jhesum et nupciali, quod habendum unicum necessarium clamat tota professio christiana et series scripturarum, — miro modo abducti et obcecati huius- modi, vigilant, laborant, torquent et contorquent9) semetipsos"), quasi gens, que iusticiam fecerit, suam iusticiam volentes asse- qui et tenere, quam homines doctrinis suis variis compinxerunt et multis promissionibus incertis munieruntq). Que omninor) ipsis non proderunt in tempore respectus domini, et cum venerit ad iusticias hominum iudicandas, quoniam virgines iste fatue non sunt vise esse fatue neque in aliquo deficere, antequam clamor in media nocte factus est: Ecce sponsus venit 4), sed in extremo articulo et agone iudicii fatue esse sunt probate et reprobate; ideo ex magna necessitate ad huiusmodi dictum est5): „Utinam saperent et intelligerent et novissima providerent." 30 c) Hic GHI. b) quandam FGH ; quendam cet. cod. a) add. ab ed. e) neque frigidus om. E. f) Qui B. d) Utinam esses calidus tantum B. i) om. E. k) et cecus AFGHI. 1) ut g) om. E. h) locuple us E. n) est probata ABE; probata 35 EFGHI. m) michi aperuerit add. FGHI. 1) innu- P) seipsos EFGHI. FGHI. 0) et contorquent om. EFGHI. erunt EF. r) omnia E. 2) Apoc. III. 14—18. 1) Lucae XII. 49. 4) Matth. XXV. 6. 5) Deuteronom. XXXII. 29. 3) Apoc. III. 20.
Strana 275
De fatuitate hypocritarum. — Tertia reg. de hypocritis. 275 Quam ob rem in ista nocentissima et subtili ypocrisi la- borantibus succurrendum estimavia), etb) detegens eandem vo- lentibus contra ipsam vigilare et ab eius fermento attendere, pono istam regulam vel proposicionemc): Consuescere tantum corporaliterd), etc. Capitulum septimume). Incipit regula tervia et ipsius auctoritates et racionesf). Consuescere corporaliter tantumg) ea, que sunt religionis christiane, et propter seipsum in talibus corporalibush) propriam iustificacionem querere et amare, propter ea et ini) hoc placere 10 sibi ipsi. Aut sic clarius et magis expresse: Omnisk) ypocrita leviter accipit mandata dei et omnis divina scriptura et verba dei apparent sibi quasi communia et inveterata, et pertractat ea sine gaudio spiritus et utitur eis quasi cerimoniis!) legis Moysy ac observacionibus corporalibusm). Et abn) amore sui°) ipsius 15 agitatus et a timore dei, serviliter magnopere querit suam iu- sticiam statuere et augere conatur cum laboribus eandem per adinvenciones?) proprias et doctrinas hominum4). Magnipen- ditr) eciam mandata et adinvenciones hominums) plus quam dei mandata in tantum, quod eciam dei mandatis non habitis 20 et obmissis putat se digne collere deum et timere precise ad- invencionibus hominum. Et prompte ipsa operatur ac diligit zelaturque multum pro huiusmodi cerimoniis et observanciis, sola consuetudine ad hoc inbutus et agitatus, per ea iustificat seipsum, ignarus dei iusticie et Christi Jhesu caritatis. 25 7) 3a regula A rubr. a) existimavi B. b) om. F. c) hac voce finitur cap. in cod. FG; E add.: declaratam per auctoritates et raciones diversimodas, etc. d) tan- tum corporaliter om. Hl. e) ita AB (rubr.). [Sequitur H] capitulum XXIII EFH ; om. GI. f) ita AB (rubr.) EF (rubr.) GHI. g) tantum corpora- 30 liter FGHI. h) om. EFGHI. i) om. GHI. k) contin. D 1.2. 1) ceri- monia A post corr.; cerimonie B; cerimonia D I; cerimoniis EFGHI. m) post hanc vocem D 1. 2. contin.: Quod autem oc., v. infra p. 282, lin. 26. n) om. I. 0) om. E. P) inadvenciones E. ") omnium false A. r) Magnipendunt AB. s) et conswetudinem ipsorum ab antiquo fore add. 35 EFGHI. 18.
De fatuitate hypocritarum. — Tertia reg. de hypocritis. 275 Quam ob rem in ista nocentissima et subtili ypocrisi la- borantibus succurrendum estimavia), etb) detegens eandem vo- lentibus contra ipsam vigilare et ab eius fermento attendere, pono istam regulam vel proposicionemc): Consuescere tantum corporaliterd), etc. Capitulum septimume). Incipit regula tervia et ipsius auctoritates et racionesf). Consuescere corporaliter tantumg) ea, que sunt religionis christiane, et propter seipsum in talibus corporalibush) propriam iustificacionem querere et amare, propter ea et ini) hoc placere 10 sibi ipsi. Aut sic clarius et magis expresse: Omnisk) ypocrita leviter accipit mandata dei et omnis divina scriptura et verba dei apparent sibi quasi communia et inveterata, et pertractat ea sine gaudio spiritus et utitur eis quasi cerimoniis!) legis Moysy ac observacionibus corporalibusm). Et abn) amore sui°) ipsius 15 agitatus et a timore dei, serviliter magnopere querit suam iu- sticiam statuere et augere conatur cum laboribus eandem per adinvenciones?) proprias et doctrinas hominum4). Magnipen- ditr) eciam mandata et adinvenciones hominums) plus quam dei mandata in tantum, quod eciam dei mandatis non habitis 20 et obmissis putat se digne collere deum et timere precise ad- invencionibus hominum. Et prompte ipsa operatur ac diligit zelaturque multum pro huiusmodi cerimoniis et observanciis, sola consuetudine ad hoc inbutus et agitatus, per ea iustificat seipsum, ignarus dei iusticie et Christi Jhesu caritatis. 25 7) 3a regula A rubr. a) existimavi B. b) om. F. c) hac voce finitur cap. in cod. FG; E add.: declaratam per auctoritates et raciones diversimodas, etc. d) tan- tum corporaliter om. Hl. e) ita AB (rubr.). [Sequitur H] capitulum XXIII EFH ; om. GI. f) ita AB (rubr.) EF (rubr.) GHI. g) tantum corpora- 30 liter FGHI. h) om. EFGHI. i) om. GHI. k) contin. D 1.2. 1) ceri- monia A post corr.; cerimonie B; cerimonia D I; cerimoniis EFGHI. m) post hanc vocem D 1. 2. contin.: Quod autem oc., v. infra p. 282, lin. 26. n) om. I. 0) om. E. P) inadvenciones E. ") omnium false A. r) Magnipendunt AB. s) et conswetudinem ipsorum ab antiquo fore add. 35 EFGHI. 18.
Strana 276
276 M. de Janow, Regulae V. et N. T., 1. II, reg. III, c. 7. Hec autem tercia regula tracta est de illo textu Luce XII. a.3), ubi dicitur 1): „Attendite a fermento phariseorum, quod est ypocrisis“, cum illo addito, quod Mt. XV. b.b) dicitur ad ypocritas 2): „Quare vosc) transgredimini mandatumd) dei propter tradiciones vestras?“, et paulo post 3): „Ypocrite, bene prophetavit de vobis Ysayase): „Populus hic labiis me honorat, cor autem eorum longe et a me.“ Sine causa autemf) colunt me, docentes doctrinas et mandata hominum." Raciones huius regule sunt hees): Prima, quia tales sunt exortesh) a spiritu Jhesu et per consequens vanii) in semet, corruptik) mentel), curios im) inquisitores in illis, qui apparent boni, ut sunt quidemn) species virtutum, et in sapiencia et sciencia carnis, quibus occu- pati et splendidi facti in populis, amplius decipiuntur, quia scrip- tum est 4): „Vanus est omnis homo, in quo non subest sciencia dei.“ Et perinde sunt corrupti mente, quia9) placent sibimetp) per cupidum sui amorem et retinent propriam voluntatem, pla- cent insuper hominibus ex eodem amore et in eo delectantur, et admittunt illud eciam in hiis, que sunt Christi Jhesu, et ita 20 fiunt reprobi circa fidem. Igitur omne illud, [f. 62a] quod acci- piunt, in similem naturam convertunt, et per consequens ea, que sunt legis divine, similiter ad suam vanitatem transferunt et ad carnem, id est carnalem concupiscenciam") et iusticiam hominum apparentem et corporalem, vel que est solum ex- trinseca secundum opera hominum habencia racionem et simili- tudinem honestatis et pietatis, sed sine dei iusticia, que est fides1) et caritas in Christum Jhesum. Propter quod dominus, plantans et edificans suam iu- sticiam, que ex deo est tantum, et scienciam ac virtutem, dice- t) 30 bat 5): „Si quis wult venire ads) me, abneget semetipsum“ 5 10 15 25 a) a. om. EFGHI. b) b. om. EFGHI. c) om. EFGHI. d) man- f) om. EFGHI. g) hee EFGHI, data BE. e) Ysayas, dicens E et biblia. 1) ita A; i) om. B. k) et corrupti F. 11) exsortes BEFGH. hec AB. 0) qui B. om. BEFGHI. m) seriosi (sic) E. n) quedam EFGH. 35 P) sibimet ipsis FGHI. q) complacenciam EFGHI. r) fides, spes EFGHI. s) post B. t) E add.: et tollat crucem suam et sequatur me.“ Ibi di- citur: „Semet ipsum.“ 2) Matth. XV. 3. 1) Lucae XII. 1. 4) Sap. XIII. 1. 5) Matth. XVI. 24. 3) Matth. XV. 7—9.
276 M. de Janow, Regulae V. et N. T., 1. II, reg. III, c. 7. Hec autem tercia regula tracta est de illo textu Luce XII. a.3), ubi dicitur 1): „Attendite a fermento phariseorum, quod est ypocrisis“, cum illo addito, quod Mt. XV. b.b) dicitur ad ypocritas 2): „Quare vosc) transgredimini mandatumd) dei propter tradiciones vestras?“, et paulo post 3): „Ypocrite, bene prophetavit de vobis Ysayase): „Populus hic labiis me honorat, cor autem eorum longe et a me.“ Sine causa autemf) colunt me, docentes doctrinas et mandata hominum." Raciones huius regule sunt hees): Prima, quia tales sunt exortesh) a spiritu Jhesu et per consequens vanii) in semet, corruptik) mentel), curios im) inquisitores in illis, qui apparent boni, ut sunt quidemn) species virtutum, et in sapiencia et sciencia carnis, quibus occu- pati et splendidi facti in populis, amplius decipiuntur, quia scrip- tum est 4): „Vanus est omnis homo, in quo non subest sciencia dei.“ Et perinde sunt corrupti mente, quia9) placent sibimetp) per cupidum sui amorem et retinent propriam voluntatem, pla- cent insuper hominibus ex eodem amore et in eo delectantur, et admittunt illud eciam in hiis, que sunt Christi Jhesu, et ita 20 fiunt reprobi circa fidem. Igitur omne illud, [f. 62a] quod acci- piunt, in similem naturam convertunt, et per consequens ea, que sunt legis divine, similiter ad suam vanitatem transferunt et ad carnem, id est carnalem concupiscenciam") et iusticiam hominum apparentem et corporalem, vel que est solum ex- trinseca secundum opera hominum habencia racionem et simili- tudinem honestatis et pietatis, sed sine dei iusticia, que est fides1) et caritas in Christum Jhesum. Propter quod dominus, plantans et edificans suam iu- sticiam, que ex deo est tantum, et scienciam ac virtutem, dice- t) 30 bat 5): „Si quis wult venire ads) me, abneget semetipsum“ 5 10 15 25 a) a. om. EFGHI. b) b. om. EFGHI. c) om. EFGHI. d) man- f) om. EFGHI. g) hee EFGHI, data BE. e) Ysayas, dicens E et biblia. 1) ita A; i) om. B. k) et corrupti F. 11) exsortes BEFGH. hec AB. 0) qui B. om. BEFGHI. m) seriosi (sic) E. n) quedam EFGH. 35 P) sibimet ipsis FGHI. q) complacenciam EFGHI. r) fides, spes EFGHI. s) post B. t) E add.: et tollat crucem suam et sequatur me.“ Ibi di- citur: „Semet ipsum.“ 2) Matth. XV. 3. 1) Lucae XII. 1. 4) Sap. XIII. 1. 5) Matth. XVI. 24. 3) Matth. XV. 7—9.
Strana 277
1a ratio regulae tertiae de hypocritis. 277 id est nichil retineat de sua iusticia et sciencia veteri et anti- quataa). Sicut alibib) scriptum est 1): „Recedant") vetera de ore vestro, quia deus scienciarum dominus, et ipsid) preparan- tur cogitaciones.“ Dominus ergo, dives et omnipotens in omnes, ipsemet et non alius voluit esse perfecta virtus et sapiencia et iusticia omni credenti secundum operacionem sui spiritus in nobis, ut non glorietur omnis caro 2). Sed quicumque gloriatur, solum in domino Jhesu unico glorieture) 3). Quamobrem non eget deusf) mendacio nostro, id est vanas) nostra sapiencia et falsa iusticia, que non est ex deo, ymmo neque communicare 10 wult cum ea. Ideo est, quod quicumque iustus sibih) videtur vel sapiens in hoc mundo, abneget seipsumi) et stultus fiat, ac sitk) in Christo et1) per solum Christum iustus et sapiens, ut solum deus gloriam habeat in veritate 4). Et ideo Christus noluit opus sue sapiencie et virtutis operari atque iusticiam 15 suamm) in scribis et sapientibus et prudentibus huius mundi neque in phariseis et secundum suam estimacionem iustis, quia erant inepti ad opus Jhesu eo, quod propria sua sapiencia car- nali et iusticia extrinseca et inveterata erant occupati et cor- rupti. Propter quod dixit ad tales Mt. IX.5): „Nemo mi tit co- 20 missuramn) panni rudis in vestimentum vetus; neque mittunt vinum novum in utres°) veteres; sed vinum novum in utres°) novos mittunt, et ambo conservantur.“ Et alibi dicitp) 6): „Ecce, ego nova facio omnia.“ Et in propheta7): „Novate vobis novale." Quia ergo christiani moderni inveteratiq) sunt et 25 claudicaverunt a semitis vestigiorum Christis), neque sunt de vase in vas transfusi9), numquam proprie abnegant etr) abnegaverunt semetipsos, sed mira conposicione fit in eis, non sine altitudine Sathane, ut placeant sibi in sua sapiencia acquisita et naturali et decore apparentis iusticie et pulchre ordinacionis ac secundum 30 a) antusta B. b) et alibi EFGI. c) Recedant FGI et biblia. Rece- dent cet. cod. d) ipsi EFGHI et biblia; ipsis AB. e) gloriatur corr. glo- rietur A. f) dominus corr. deus A; om. E. g) nova corr. vana A; nova BEFGHI. h) sibi — iustus om. E. i) semetipsum FGHI. k) ac sit 1) aut FGI. m) om. B. n) commix- 35 FGHI; ac si AB; ut sit biblia. q) inveterati om. ABE. °) uteres H. P) om. H. turam FGHI. r) vel AEFGHI. 2) Cf. I. Cor. I. 29. 1) I. Reg. II. 3. 3) Cf. I. Cor. I. 31. 4) Cf. I. Cor. III. 18. 5) Matth. IX. 16—17. 6) Apoc. XXI. 5. 7) Je- 9) Cf. Jerem. XLVIII. II. 8) Cf. Psalm. XVII. 46. rem. IV. 3. 40
1a ratio regulae tertiae de hypocritis. 277 id est nichil retineat de sua iusticia et sciencia veteri et anti- quataa). Sicut alibib) scriptum est 1): „Recedant") vetera de ore vestro, quia deus scienciarum dominus, et ipsid) preparan- tur cogitaciones.“ Dominus ergo, dives et omnipotens in omnes, ipsemet et non alius voluit esse perfecta virtus et sapiencia et iusticia omni credenti secundum operacionem sui spiritus in nobis, ut non glorietur omnis caro 2). Sed quicumque gloriatur, solum in domino Jhesu unico glorieture) 3). Quamobrem non eget deusf) mendacio nostro, id est vanas) nostra sapiencia et falsa iusticia, que non est ex deo, ymmo neque communicare 10 wult cum ea. Ideo est, quod quicumque iustus sibih) videtur vel sapiens in hoc mundo, abneget seipsumi) et stultus fiat, ac sitk) in Christo et1) per solum Christum iustus et sapiens, ut solum deus gloriam habeat in veritate 4). Et ideo Christus noluit opus sue sapiencie et virtutis operari atque iusticiam 15 suamm) in scribis et sapientibus et prudentibus huius mundi neque in phariseis et secundum suam estimacionem iustis, quia erant inepti ad opus Jhesu eo, quod propria sua sapiencia car- nali et iusticia extrinseca et inveterata erant occupati et cor- rupti. Propter quod dixit ad tales Mt. IX.5): „Nemo mi tit co- 20 missuramn) panni rudis in vestimentum vetus; neque mittunt vinum novum in utres°) veteres; sed vinum novum in utres°) novos mittunt, et ambo conservantur.“ Et alibi dicitp) 6): „Ecce, ego nova facio omnia.“ Et in propheta7): „Novate vobis novale." Quia ergo christiani moderni inveteratiq) sunt et 25 claudicaverunt a semitis vestigiorum Christis), neque sunt de vase in vas transfusi9), numquam proprie abnegant etr) abnegaverunt semetipsos, sed mira conposicione fit in eis, non sine altitudine Sathane, ut placeant sibi in sua sapiencia acquisita et naturali et decore apparentis iusticie et pulchre ordinacionis ac secundum 30 a) antusta B. b) et alibi EFGI. c) Recedant FGI et biblia. Rece- dent cet. cod. d) ipsi EFGHI et biblia; ipsis AB. e) gloriatur corr. glo- rietur A. f) dominus corr. deus A; om. E. g) nova corr. vana A; nova BEFGHI. h) sibi — iustus om. E. i) semetipsum FGHI. k) ac sit 1) aut FGI. m) om. B. n) commix- 35 FGHI; ac si AB; ut sit biblia. q) inveterati om. ABE. °) uteres H. P) om. H. turam FGHI. r) vel AEFGHI. 2) Cf. I. Cor. I. 29. 1) I. Reg. II. 3. 3) Cf. I. Cor. I. 31. 4) Cf. I. Cor. III. 18. 5) Matth. IX. 16—17. 6) Apoc. XXI. 5. 7) Je- 9) Cf. Jerem. XLVIII. II. 8) Cf. Psalm. XVII. 46. rem. IV. 3. 40
Strana 278
278 M. de Janow, Regulae V. et N. T., 1. II, reg. III, c. 7 speciesa) pietatis, ut nichil reprehensibile secundum homines videatur. Acceditb) ad hoc laus hominum, commendans multi- pliciter eorume) opera. Unde adhuc magis nubillantur et fir- manturd), tamquam sint sancti et iusti, cum tamen omniae eorum sint amara Christo velud absinthiumf) et fermentata fermento phariseorum et scribarum, quod est ypocrisis. De quo multa infra dicentur. Secunda racio regule est, quia lex Christi spiritus est et vita, ipsi autem sunt carnales et post carnem abierunt: ideo non sapiunt, que locunturs) de lege Christi vel quid faciunt, quoniam animalis homo non percipit ea, que sunt spiritus dei 1). Quapropter ex usu cottidiano et antiquo eorum, que sunt legis Christi et religionis christianeh), firmatur in ipsis ypocritis magna consuetudo et componitur ex talibus asuefaccionibus 15 pulchra vita christiana secundum honestatem huius mundi ita, ut ipsi libenter et cum delectacione talia operentur, sed omnia sine spiritu Jhesu Christi, sedi), ut dictum est, ex solo usu, et ideo fit ink) eis vita illa apparerel) recte quasi pulchra virgo sine vita vel sicut statua salis lapidea, in quam fuit uxor Loth 20 conversa 2). Habebat siquidem omnem formam mulieris prece- dentis [f. 62b] et totam similitudinemm) afforis, et tamen intus iam non eratn) spiritus et vita, sed mortuus lapis: ita isti chri- stiani, compositi afforis secundum consuetudines legis christiane, sed°) in spiritu mentis mortui?), quia non ardet in 25 eis amor sponsalis ad Jhesum crucifixum. Et nota hicq), quod omner), quod dicitur de uno homine ypocrita, ita de multis, ita de uno conventus) vel integra religione et similiter de tota multitudine falsorum christianorum presentis seculi sibi in eo similium, quit) rite ea, que christianitatis 30 suntu), videntur facere et ad*) plenum exequi prompte et liben- ter, sed tamen ex sola consuetudine firmata, non ex spiritu 5 10 35 19) Statua salis FGI. a) speciem B. b) Accedit autem E. c) ipsorum EFGHI. d) nu- billatur et firmatur AB. e) omnia opera eorum EF; omnia eorum opera f) absintheum EGH. g) leguntur corr. locuntur A. h) chri- GHI. 1) ap- i) secundum quod FI; secundum ut GH. k) om. E. stianis B. m) tota similitudine FGHI. n) ita EFGHI; om. AB. parens E. o) om. B. p) proprie (sic) E. q) om. EI. r) omne hic I. s) con- u) om. B. v) om. I. centu (sic) A. t) quod AB. 1) Cf. I. Cor. II. 14. 2) Cf. Gen. XIX. 26. 40
278 M. de Janow, Regulae V. et N. T., 1. II, reg. III, c. 7 speciesa) pietatis, ut nichil reprehensibile secundum homines videatur. Acceditb) ad hoc laus hominum, commendans multi- pliciter eorume) opera. Unde adhuc magis nubillantur et fir- manturd), tamquam sint sancti et iusti, cum tamen omniae eorum sint amara Christo velud absinthiumf) et fermentata fermento phariseorum et scribarum, quod est ypocrisis. De quo multa infra dicentur. Secunda racio regule est, quia lex Christi spiritus est et vita, ipsi autem sunt carnales et post carnem abierunt: ideo non sapiunt, que locunturs) de lege Christi vel quid faciunt, quoniam animalis homo non percipit ea, que sunt spiritus dei 1). Quapropter ex usu cottidiano et antiquo eorum, que sunt legis Christi et religionis christianeh), firmatur in ipsis ypocritis magna consuetudo et componitur ex talibus asuefaccionibus 15 pulchra vita christiana secundum honestatem huius mundi ita, ut ipsi libenter et cum delectacione talia operentur, sed omnia sine spiritu Jhesu Christi, sedi), ut dictum est, ex solo usu, et ideo fit ink) eis vita illa apparerel) recte quasi pulchra virgo sine vita vel sicut statua salis lapidea, in quam fuit uxor Loth 20 conversa 2). Habebat siquidem omnem formam mulieris prece- dentis [f. 62b] et totam similitudinemm) afforis, et tamen intus iam non eratn) spiritus et vita, sed mortuus lapis: ita isti chri- stiani, compositi afforis secundum consuetudines legis christiane, sed°) in spiritu mentis mortui?), quia non ardet in 25 eis amor sponsalis ad Jhesum crucifixum. Et nota hicq), quod omner), quod dicitur de uno homine ypocrita, ita de multis, ita de uno conventus) vel integra religione et similiter de tota multitudine falsorum christianorum presentis seculi sibi in eo similium, quit) rite ea, que christianitatis 30 suntu), videntur facere et ad*) plenum exequi prompte et liben- ter, sed tamen ex sola consuetudine firmata, non ex spiritu 5 10 35 19) Statua salis FGI. a) speciem B. b) Accedit autem E. c) ipsorum EFGHI. d) nu- billatur et firmatur AB. e) omnia opera eorum EF; omnia eorum opera f) absintheum EGH. g) leguntur corr. locuntur A. h) chri- GHI. 1) ap- i) secundum quod FI; secundum ut GH. k) om. E. stianis B. m) tota similitudine FGHI. n) ita EFGHI; om. AB. parens E. o) om. B. p) proprie (sic) E. q) om. EI. r) omne hic I. s) con- u) om. B. v) om. I. centu (sic) A. t) quod AB. 1) Cf. I. Cor. II. 14. 2) Cf. Gen. XIX. 26. 40
Strana 279
2a, 3a et 4a ratio regulae tertiae de hypocritis. 279 Jhesu crucifixi vel nona) ex caritate ipsius, eo quod non affi- ciuntur amore ad eumb) forti et fideli, nisi forte tepide velc) naturaliter solumd), veluti gentiles ad suos deos vel Judei. Et idcirco omnes tales sunt fatue virgines et reprobi circa fidem. Tercia racio est, quia huiusmodi ducunture) solum dumtaxat iudicio sensus et estimacione mundiali; ad quod iudicium sequitur sine contradiccione magnificare eaf), que sunt hominum ets) huius mundi, vel ea, que sunt appa- rencia coram hominibus, et tremereh) a facie ipsorum, utpote sunt cerimonie et quedam observaciones et doctrine hominum, 10 — que autem sunt magna in veritate et in spiritu dei, ea non attingere, sed neque inquirere, quia iudicium carnis illinci) ne- quit aspirare, ymmo talia, que domini Jhesu iudicio sunt appre- hensive virtutisk), carnil) et mundom) exhibent se materia remota et adversa. Quam ob causam omnia, que legis sunt chri- 15 stiane, miro modo huiusmodin) subdunt carnali ob- servacioni et quadam necessitate obligantur in eisdem, non intelligentes neque inquirentes in ipsis veritatem vite aut spiri- tus, sed utuntur ipsis serviliter tantum, quasi Moyses et Judei typyca et mortua sua litera; iti isti habent se in°) intellectu ad 20 observancias religionis christiane; de quibus manifestep) scrip- tura 1) dicit 1): „Vitula Effraym docta diligere trituram." Quarta racior) est, quia spiritus ille appostaticus, qui omne sublime videt, sathagit in singulis fermentum sue pestis inmiscere. Postquam siquidem in talibus incitatas) et conducta 25 eorumt) concupiscencia, per eundemu) spiritum devocionis ex- tingwit, in torporem mittens et soporem letalem leviter et dul- citer intoducens 7) homines, relaxat disciplinam), proposita bona extenuat et desideria sanctitatis mortificat et abradit, illico pre- stringit hominis oculos quibusdam adinvencionibus et ob- 30 servacionibus supersticionum corporalium et in ta- 5 a) om. EFGHI. b) deum FGHI. c) et EFGHI. d) naturaliter solum om. BE. e) dicuntur A (ante corr) FGI. f) om. E. g) vel E. h) tremore (sic) E. 1) carnis corr. i) illuc E. k) ita omnes cod. m) mundo EFGHI ; mundi AB. n) om. EFGHI. 35 carni EFGHI ; carnis AB. o) ita E; ista habent sine cet. cod. p) mathonomice FH; mathano- q) scriptura EFGHI; scriptum AB. r) regula mice G ; methonomice I. (sic) I. s) fuerit insita E. t) earum E. u) eundem EF; eandem cet. w) laxat hominis disciplinam FGI. cod. v) introducit B. 1) Oseae X. II. 40
2a, 3a et 4a ratio regulae tertiae de hypocritis. 279 Jhesu crucifixi vel nona) ex caritate ipsius, eo quod non affi- ciuntur amore ad eumb) forti et fideli, nisi forte tepide velc) naturaliter solumd), veluti gentiles ad suos deos vel Judei. Et idcirco omnes tales sunt fatue virgines et reprobi circa fidem. Tercia racio est, quia huiusmodi ducunture) solum dumtaxat iudicio sensus et estimacione mundiali; ad quod iudicium sequitur sine contradiccione magnificare eaf), que sunt hominum ets) huius mundi, vel ea, que sunt appa- rencia coram hominibus, et tremereh) a facie ipsorum, utpote sunt cerimonie et quedam observaciones et doctrine hominum, 10 — que autem sunt magna in veritate et in spiritu dei, ea non attingere, sed neque inquirere, quia iudicium carnis illinci) ne- quit aspirare, ymmo talia, que domini Jhesu iudicio sunt appre- hensive virtutisk), carnil) et mundom) exhibent se materia remota et adversa. Quam ob causam omnia, que legis sunt chri- 15 stiane, miro modo huiusmodin) subdunt carnali ob- servacioni et quadam necessitate obligantur in eisdem, non intelligentes neque inquirentes in ipsis veritatem vite aut spiri- tus, sed utuntur ipsis serviliter tantum, quasi Moyses et Judei typyca et mortua sua litera; iti isti habent se in°) intellectu ad 20 observancias religionis christiane; de quibus manifestep) scrip- tura 1) dicit 1): „Vitula Effraym docta diligere trituram." Quarta racior) est, quia spiritus ille appostaticus, qui omne sublime videt, sathagit in singulis fermentum sue pestis inmiscere. Postquam siquidem in talibus incitatas) et conducta 25 eorumt) concupiscencia, per eundemu) spiritum devocionis ex- tingwit, in torporem mittens et soporem letalem leviter et dul- citer intoducens 7) homines, relaxat disciplinam), proposita bona extenuat et desideria sanctitatis mortificat et abradit, illico pre- stringit hominis oculos quibusdam adinvencionibus et ob- 30 servacionibus supersticionum corporalium et in ta- 5 a) om. EFGHI. b) deum FGHI. c) et EFGHI. d) naturaliter solum om. BE. e) dicuntur A (ante corr) FGI. f) om. E. g) vel E. h) tremore (sic) E. 1) carnis corr. i) illuc E. k) ita omnes cod. m) mundo EFGHI ; mundi AB. n) om. EFGHI. 35 carni EFGHI ; carnis AB. o) ita E; ista habent sine cet. cod. p) mathonomice FH; mathano- q) scriptura EFGHI; scriptum AB. r) regula mice G ; methonomice I. (sic) I. s) fuerit insita E. t) earum E. u) eundem EF; eandem cet. w) laxat hominis disciplinam FGI. cod. v) introducit B. 1) Oseae X. II. 40
Strana 280
280 M. de Janow, Regulae V. et N. T., 1. II, reg. III, c. 7 et 8. libus swadet et promovet hominem christanum laborare, ut in talibus homo suas iustificaciones reponat et spem sibi promittat, non habens spiritum Jhesu crucifixi; et ideo non inmittita) homini tali contra fidem velb) contra mores tempta- 5 mentac), ut siccine quietetur et sopiatur, confidens iam de sua diutiva sanctitate, quatenus postremo ita hominemd) circum- veniat et gluciat, tunc, quando omnes iusticie hominis ypocrite sine Christi Jhesu spiritu apparuerinte) tamquam pannus men- struate; et tunc omnis spes peribitf) et tunc turbo aufferretg) eum, tamquam pulverem, quem proicith) ventus a facie terre. Hec autem omnia et singula fuerunti) propriissime in Sampsonk) et Dalilal) figuratam), utpote in dormicione Sampson in gremio Dalilen), in crinium eius abrasione, in ocu- lorum ipsius Sampson eruicione, in eo, quod Sampson iam cecus 15 mollivit in mola Philisteorum°) et lusit coram eis, que omnia suis locis congrue applicanda relinquo inquisitorir) scriptura- rum studioso1). Hec autem iustissime ypocritis neccesse est evenire, quia Christo Jhesu proq) se crucifixo se gratos [f. 63a] nesciunt ne- que volunt exhibere, ut sibi, qui se redemit, totaliter viverent et sibi soli amorem et gloriam cumularent, sed evanescunt in cogitacionibus suis, dicentes se sapientes et iustos, stulti sine Jhesur) crucifixo constituentur et iniquis) 2). 10 20 12) Similia ipsius et Dalide (sic) FGI. a) non eciam mittit E. b) et EFGHI. d) ho- c) tentamenta F. f) perhibit H (ubi constanter h ante vocalem mo B. e) apparebunt E. g) auferebit (sic) E. ponitur. h) proiecit E. i) fiunt A; sunt FGHI. k) Sampsone B. 1) Dalida omnes cod. m) prefigurata G. n) Dalide BEH ; Dalile cet. cod. o) Philistiorum B. p) scriptori corr. inquisitori A: 1) per H. r) om. EFGHI. 30 inquisicioni B; inquisitori EFGHI. cetera add. B. 25 s) et 1) Cf. Judicum VII. 2) Cf. Rom. I. 21—22.
280 M. de Janow, Regulae V. et N. T., 1. II, reg. III, c. 7 et 8. libus swadet et promovet hominem christanum laborare, ut in talibus homo suas iustificaciones reponat et spem sibi promittat, non habens spiritum Jhesu crucifixi; et ideo non inmittita) homini tali contra fidem velb) contra mores tempta- 5 mentac), ut siccine quietetur et sopiatur, confidens iam de sua diutiva sanctitate, quatenus postremo ita hominemd) circum- veniat et gluciat, tunc, quando omnes iusticie hominis ypocrite sine Christi Jhesu spiritu apparuerinte) tamquam pannus men- struate; et tunc omnis spes peribitf) et tunc turbo aufferretg) eum, tamquam pulverem, quem proicith) ventus a facie terre. Hec autem omnia et singula fuerunti) propriissime in Sampsonk) et Dalilal) figuratam), utpote in dormicione Sampson in gremio Dalilen), in crinium eius abrasione, in ocu- lorum ipsius Sampson eruicione, in eo, quod Sampson iam cecus 15 mollivit in mola Philisteorum°) et lusit coram eis, que omnia suis locis congrue applicanda relinquo inquisitorir) scriptura- rum studioso1). Hec autem iustissime ypocritis neccesse est evenire, quia Christo Jhesu proq) se crucifixo se gratos [f. 63a] nesciunt ne- que volunt exhibere, ut sibi, qui se redemit, totaliter viverent et sibi soli amorem et gloriam cumularent, sed evanescunt in cogitacionibus suis, dicentes se sapientes et iustos, stulti sine Jhesur) crucifixo constituentur et iniquis) 2). 10 20 12) Similia ipsius et Dalide (sic) FGI. a) non eciam mittit E. b) et EFGHI. d) ho- c) tentamenta F. f) perhibit H (ubi constanter h ante vocalem mo B. e) apparebunt E. g) auferebit (sic) E. ponitur. h) proiecit E. i) fiunt A; sunt FGHI. k) Sampsone B. 1) Dalida omnes cod. m) prefigurata G. n) Dalide BEH ; Dalile cet. cod. o) Philistiorum B. p) scriptori corr. inquisitori A: 1) per H. r) om. EFGHI. 30 inquisicioni B; inquisitori EFGHI. cetera add. B. 25 s) et 1) Cf. Judicum VII. 2) Cf. Rom. I. 21—22.
Strana 281
De publica increpatione peccatorum clericorum. 281 Capitulum octavuma). Quod vicia ypocritarum possunt utiliter inb) publico reprehendi modeste et in communíc). Pensandad) itaque sunt hic verba Salvatoris pro hac re- gula superiuse) allegata, ubi dixit1): „Attendite vobis a fer- mento phariseorum, quod est ypocrisis.“ Incidentaliter tamen prius est hic advertendum, quod inmediatef) ante pre- missas) verba auctoritatis dei notaturh) 2): „Tunc cepit dicere Jhesus ad discipulos suos, dicens: Attendite, vobis“, etc. Ubi manifeste confutant r illi et convincuntur, qui dicunt predica- 10 toribusi), quod non sint peccata increpanda etk) dete- genda regularium et monachorum, quamvis universalil) sermone, tunc, dum fit exortacio ad vulgus plebeiumm); super quo eciam non modice predicatoribus indignantur clerici et re- ligiosi, dicentes, quod per hoc reddant plebibus eos contemptos 15 et exosos, ac si nescirent vel nolint scire morem et facta Jhesu crucifixi hic et in multis locis aliis ewangelii, in qui- bus ex propositon) coram vulgaribus detexit ypocrisym et ini- quitates religiosorum, magistrorum et sacerdotum et est hor- tatus°) suos discipulos ipsorum doctrinam ad cavendum, quam- 20 vis et ira exinde et scandalis quaterentur?), prout Mt. XV. di- citur 3): „Disputans cum magistris eorum et religiosis de tradi- cionibus 1) et supersticionibus, convocatis ad se turbis, dixit eis oppositum doctrine eorum tenendum, dicens: Audite et intel- ligite. Non quod intrat ad os coinquinat hominemr), sed s) 25 quod procedit ex ore, hoc coinquinat hominem“. Et sequitur 4) De scandalo A. a) ita A; om. B. [Sequitur EH] capitulum XXIIII EFH; om. GI. b) et in E. c) ita AB (rubr.) EF (rubr., sed reprehendi-communi om.), GHI. d) Pensandum H. e) et in quantum add. FGHI; et in communi add. BE. 30 f) immoderate AB. g) ante missa E. h) notatur corr. ab ed. de notantur, ut in ABE legitur; nominantur FG (ippocrite add.) HI. i) pre- dicatores EFGH. k) nec corr. et A; nec EFGHI. 1) utili (sic) FGI. m) plebium BEFGHI. n) exposito FGHI. 0) ortatus EI. P) quatien tur corr. quaterentur A; quatirentur BEFGHI. q) detraccionibus (sic) 35 r) id est animam add. I. FGHI. s) sed — hominem om. B. 1) Lucae XII. I. 2) Lucae XII. I. 3) Matth. XV. I0—1I (libere adfertur).
De publica increpatione peccatorum clericorum. 281 Capitulum octavuma). Quod vicia ypocritarum possunt utiliter inb) publico reprehendi modeste et in communíc). Pensandad) itaque sunt hic verba Salvatoris pro hac re- gula superiuse) allegata, ubi dixit1): „Attendite vobis a fer- mento phariseorum, quod est ypocrisis.“ Incidentaliter tamen prius est hic advertendum, quod inmediatef) ante pre- missas) verba auctoritatis dei notaturh) 2): „Tunc cepit dicere Jhesus ad discipulos suos, dicens: Attendite, vobis“, etc. Ubi manifeste confutant r illi et convincuntur, qui dicunt predica- 10 toribusi), quod non sint peccata increpanda etk) dete- genda regularium et monachorum, quamvis universalil) sermone, tunc, dum fit exortacio ad vulgus plebeiumm); super quo eciam non modice predicatoribus indignantur clerici et re- ligiosi, dicentes, quod per hoc reddant plebibus eos contemptos 15 et exosos, ac si nescirent vel nolint scire morem et facta Jhesu crucifixi hic et in multis locis aliis ewangelii, in qui- bus ex propositon) coram vulgaribus detexit ypocrisym et ini- quitates religiosorum, magistrorum et sacerdotum et est hor- tatus°) suos discipulos ipsorum doctrinam ad cavendum, quam- 20 vis et ira exinde et scandalis quaterentur?), prout Mt. XV. di- citur 3): „Disputans cum magistris eorum et religiosis de tradi- cionibus 1) et supersticionibus, convocatis ad se turbis, dixit eis oppositum doctrine eorum tenendum, dicens: Audite et intel- ligite. Non quod intrat ad os coinquinat hominemr), sed s) 25 quod procedit ex ore, hoc coinquinat hominem“. Et sequitur 4) De scandalo A. a) ita A; om. B. [Sequitur EH] capitulum XXIIII EFH; om. GI. b) et in E. c) ita AB (rubr.) EF (rubr., sed reprehendi-communi om.), GHI. d) Pensandum H. e) et in quantum add. FGHI; et in communi add. BE. 30 f) immoderate AB. g) ante missa E. h) notatur corr. ab ed. de notantur, ut in ABE legitur; nominantur FG (ippocrite add.) HI. i) pre- dicatores EFGH. k) nec corr. et A; nec EFGHI. 1) utili (sic) FGI. m) plebium BEFGHI. n) exposito FGHI. 0) ortatus EI. P) quatien tur corr. quaterentur A; quatirentur BEFGHI. q) detraccionibus (sic) 35 r) id est animam add. I. FGHI. s) sed — hominem om. B. 1) Lucae XII. I. 2) Lucae XII. I. 3) Matth. XV. I0—1I (libere adfertur).
Strana 282
282 M. de Janow, Regulae V. et N. T., 1. II, reg. III, c. 8. notabile ad modernos, qui sunt proni ad scandala et pleni scan- dalis 1): „Tunc accedentes discipuli eius, dixerunt ei: Scis, quia Pharisei audito hoc verbo scandelizati sunt? At ille respondens, ait: Omnisa) plantacio, quam non plantavit pater meus, eradi- cabitur. Sinite eosb), quia ceci sunt et duces cecorum.“ Ecce, quam firma ex hoc et rata est illa doctrina Jeronimi, que dicit: „Utilius sandalum nasci permittiture), quam veritas utilis populo non dicatur." Quodd) autem ayunte), inquientes, quod ex talibusf) pu- to blicis et vulgaribus sermonibus cum detestacione criminis ac ypocrisis clericorum religiosi et sacerdotes contempnuntur et populus animatur ad eos refutandos, scire debent, quod nequa- quam correccio paterna, et que a zelo sancti spiri- tus prolabiturg) in sermone, facit clerum populish) 15 contemptum, sed pocius facta detestabilia religio- sorum multorum et clericorum incompositorumi), superborum, impudicorumk). Et similia multa sunt, que sacerdotes domini!) dehonorant, sed non fidelia verba predicantism), sicut scriptum est ad sacerdotesn) Mt. °) 2): „Vos estis sal terre. Quod si sal 20 insulsum fuerit, ad nichilum?) valet ultra, nisi ut mittatur foras et conculcetur ab hominibus“; et iterum Mt. q) 3): „Omnis doctor scribar) in regno celorum, qui sic docuerit et solverit unum de mandatis hiis minimiss), minimus erit in regno celorum“, et per consequens si multa et magna eorumt) solverit, erit ini- 25 quus et contemptus in ecclesia sanctorum. Quodu) si verba fidelia predicantis detegunt populo ypocrisym et iniquitates religiosorum et 30 9) Obieccio contra wlgarem sermonem D 1. Quidam scandalisantur ex communi et quotidiana verbi predicacione divini D 2. ad calc. fol. super. 12) Solucio D I. Peccata clericorum manifesta sunt manifeste publi- canda D 2. ad calc. fol. infer. a) Omnis — eradicabitur om. FGHI. b) eo E. c) promittitur E. d) hac voce D r. 2. contin. e) aiunt quidam D 1. 2. f) talibus om. h) om. D I. 2. i) ocio- D 1. 2 ; talibus et E. g) non prolabitur FGHI. 1) dei D 2. m) D 1. 2. contin. 35 sorum et add. EFGHI. k) om. EFGIII. n) de sacerdotibus EFGHI. sic: Quod si verba oc., v. infra lin. 26. o) in Mat. E. P) ad nichilum BEFGH et biblia; ad nichil ABI. u) hac s) om. EFGHI. t) om. FGI. q) in Mat. E. r) et scriba B. voce D 1. 2. contin. Que FGHI. 1) Matth. XV. 12—14. 2) Matth. V. 13. s) Matth. V. I9.
282 M. de Janow, Regulae V. et N. T., 1. II, reg. III, c. 8. notabile ad modernos, qui sunt proni ad scandala et pleni scan- dalis 1): „Tunc accedentes discipuli eius, dixerunt ei: Scis, quia Pharisei audito hoc verbo scandelizati sunt? At ille respondens, ait: Omnisa) plantacio, quam non plantavit pater meus, eradi- cabitur. Sinite eosb), quia ceci sunt et duces cecorum.“ Ecce, quam firma ex hoc et rata est illa doctrina Jeronimi, que dicit: „Utilius sandalum nasci permittiture), quam veritas utilis populo non dicatur." Quodd) autem ayunte), inquientes, quod ex talibusf) pu- to blicis et vulgaribus sermonibus cum detestacione criminis ac ypocrisis clericorum religiosi et sacerdotes contempnuntur et populus animatur ad eos refutandos, scire debent, quod nequa- quam correccio paterna, et que a zelo sancti spiri- tus prolabiturg) in sermone, facit clerum populish) 15 contemptum, sed pocius facta detestabilia religio- sorum multorum et clericorum incompositorumi), superborum, impudicorumk). Et similia multa sunt, que sacerdotes domini!) dehonorant, sed non fidelia verba predicantism), sicut scriptum est ad sacerdotesn) Mt. °) 2): „Vos estis sal terre. Quod si sal 20 insulsum fuerit, ad nichilum?) valet ultra, nisi ut mittatur foras et conculcetur ab hominibus“; et iterum Mt. q) 3): „Omnis doctor scribar) in regno celorum, qui sic docuerit et solverit unum de mandatis hiis minimiss), minimus erit in regno celorum“, et per consequens si multa et magna eorumt) solverit, erit ini- 25 quus et contemptus in ecclesia sanctorum. Quodu) si verba fidelia predicantis detegunt populo ypocrisym et iniquitates religiosorum et 30 9) Obieccio contra wlgarem sermonem D 1. Quidam scandalisantur ex communi et quotidiana verbi predicacione divini D 2. ad calc. fol. super. 12) Solucio D I. Peccata clericorum manifesta sunt manifeste publi- canda D 2. ad calc. fol. infer. a) Omnis — eradicabitur om. FGHI. b) eo E. c) promittitur E. d) hac voce D r. 2. contin. e) aiunt quidam D 1. 2. f) talibus om. h) om. D I. 2. i) ocio- D 1. 2 ; talibus et E. g) non prolabitur FGHI. 1) dei D 2. m) D 1. 2. contin. 35 sorum et add. EFGHI. k) om. EFGIII. n) de sacerdotibus EFGHI. sic: Quod si verba oc., v. infra lin. 26. o) in Mat. E. P) ad nichilum BEFGH et biblia; ad nichil ABI. u) hac s) om. EFGHI. t) om. FGI. q) in Mat. E. r) et scriba B. voce D 1. 2. contin. Que FGHI. 1) Matth. XV. 12—14. 2) Matth. V. 13. s) Matth. V. I9.
Strana 283
Peccata clericorum manifesta sunt manifeste publicanda. 283 cleria) et per hoc reddunt eos contemptibiles in plebibus, iuste hoc fit etb) sancte ac valde utiliter primo, quia per hoc sancti religiosic) et sacerdotes, racione societatis cum iniquis nubilatid), et per consequens iniustee propter eos vilipensi, ad populum clarificantur, et virtusf) eorum per hoc declaratur, sicuts) scriptum est Jo. XVI. e.h)1), ubi rogat Christus pro suisi), dicens: „Pater, sanctifica eos in veri- tate. Sermo tuus veritas est. Sicut tu me m'sisti in mundum, et ego misi eos in mundum“; et paulo post2): „Et ego clari- tatem, quam tu dedisti michi, dedik) eis“; secundo, quia tales mali clerici1) et religiosim) [f. 63b] et filii Belialn) per publicam deteccionem eorum ypocrisis et ne- quicie ac per detestacionem eorum et contemptum implentur facie ignominia et rubore et sic forte saltem°) aliqui eorum peccatores ad cor redeunt et agent penitenciam in veritate; tercio, quia propalantur huiusmodi et?) quodam modo excommunicantur q) de multitudiner) fidelium, tamquam oves contagiose et pestifere de medio sanorum et innocentum, ne et ipsi incidant in similem iniquitatis habundanciam, sicuts) scrip- tum est Mt.t)3): „Exibunt angeli et separabunt impios de medio iustorum.“ Quod convenienter de verbo p edicacionis est accipiendum; et alibi ad idem scriptum est 4): „Mittet filius hominis angelos suos, et colligent de regno eius omnia scandala“; quarto ideo est utile in generali increpare ypocritas et 25 detegere in publico, ut simplicitas populi plebei lupos rapaces non sequaturu), sed inde sciantv), quibus debeantw) adhererix) 5 10 15 20 3) 1° E. 11) 2° E. 16) 3° E. 25) 4° E. a) clericorum EFGHI. c) om. H. b) ac FGI. d) deputati EFGH. e) iuste (sic) EFGHI. f) virtutes H. g) sicut — dedi eis om. D I. 2. h) Joh. XVIII E; e. om. EFGHI. i) prorsus B. k) do B. 1) sa- cerdotes EFGHI. m) religiosi mali D 1. 2. n) Babel B. o) saltim E. 35 p) per et A; et om. I. q) excommunicacione E. r) ad multitudinem EFGHI. s) sicut — omnia scandala om. D 1. 2. t) in Mat. E. u) non sequatur D 1. 2; non sequantur cet. cod. v) sciat E. w) debeat EFHI. x) adherere D 1. 2. FGHI. 1) recte Joann. XVII. 17—18. 4) Matth. XIII. 41. 2) Joann. XVII. 22. 3) Matth. XIII. 49. 40 30
Peccata clericorum manifesta sunt manifeste publicanda. 283 cleria) et per hoc reddunt eos contemptibiles in plebibus, iuste hoc fit etb) sancte ac valde utiliter primo, quia per hoc sancti religiosic) et sacerdotes, racione societatis cum iniquis nubilatid), et per consequens iniustee propter eos vilipensi, ad populum clarificantur, et virtusf) eorum per hoc declaratur, sicuts) scriptum est Jo. XVI. e.h)1), ubi rogat Christus pro suisi), dicens: „Pater, sanctifica eos in veri- tate. Sermo tuus veritas est. Sicut tu me m'sisti in mundum, et ego misi eos in mundum“; et paulo post2): „Et ego clari- tatem, quam tu dedisti michi, dedik) eis“; secundo, quia tales mali clerici1) et religiosim) [f. 63b] et filii Belialn) per publicam deteccionem eorum ypocrisis et ne- quicie ac per detestacionem eorum et contemptum implentur facie ignominia et rubore et sic forte saltem°) aliqui eorum peccatores ad cor redeunt et agent penitenciam in veritate; tercio, quia propalantur huiusmodi et?) quodam modo excommunicantur q) de multitudiner) fidelium, tamquam oves contagiose et pestifere de medio sanorum et innocentum, ne et ipsi incidant in similem iniquitatis habundanciam, sicuts) scrip- tum est Mt.t)3): „Exibunt angeli et separabunt impios de medio iustorum.“ Quod convenienter de verbo p edicacionis est accipiendum; et alibi ad idem scriptum est 4): „Mittet filius hominis angelos suos, et colligent de regno eius omnia scandala“; quarto ideo est utile in generali increpare ypocritas et 25 detegere in publico, ut simplicitas populi plebei lupos rapaces non sequaturu), sed inde sciantv), quibus debeantw) adhererix) 5 10 15 20 3) 1° E. 11) 2° E. 16) 3° E. 25) 4° E. a) clericorum EFGHI. c) om. H. b) ac FGI. d) deputati EFGH. e) iuste (sic) EFGHI. f) virtutes H. g) sicut — dedi eis om. D I. 2. h) Joh. XVIII E; e. om. EFGHI. i) prorsus B. k) do B. 1) sa- cerdotes EFGHI. m) religiosi mali D 1. 2. n) Babel B. o) saltim E. 35 p) per et A; et om. I. q) excommunicacione E. r) ad multitudinem EFGHI. s) sicut — omnia scandala om. D 1. 2. t) in Mat. E. u) non sequatur D 1. 2; non sequantur cet. cod. v) sciat E. w) debeat EFHI. x) adherere D 1. 2. FGHI. 1) recte Joann. XVII. 17—18. 4) Matth. XIII. 41. 2) Joann. XVII. 22. 3) Matth. XIII. 49. 40 30
Strana 284
284 M. de Janow, Regulae V. et N. T., 1. II, reg. III, c. 8. 5 10 15 20 25 et quos in consiliis precavere. Et proinde sunt omnia iam su- perius allegata, velutia) estb) illud Mt. VII°c) 1): „Attendite vo- bisd) a falsis prophetis“e), et hic textus, quem tractamus f) 2) „Attendites) a fermento phariseorum", eth) Mt. XVI i) 3): „In- tuemini et cavete a fermento phariseorum“, etc.; quinto, ut tollatur excusacio et defensio peccancium lay- corum, quak) contra deum et homines impudice1) solent alle- gare et dicere ad suos correctores: „Quid me sceleris in hoc facto vel aliom) arguis? Nonne hoc et simile faciunt religiosi et sacerdotes? Ideon) hoc michi peccatum esse non videtur, quo- niam ipsi sunt michi prestiti pro sequela et exemplo. Quid enim fecimus°), inquiunt, si facimus veluti nostri sacerdotes? Quam ob rem dignum fore arbitror, ut hii, qui publice peccant ex religiosis et sacerdotibus, publice eciam arguantur in vulgari sermone ?); sexta causa videtur esse potissima, scilicet quia ypocrite superinduti religione et alciori€) specie et statur) sanctitatis, ideo amplius quam alii, quamvis ex solo usu, clamant ad Jhe- sum crucifixum: „Domine, domine“, et cum hoc in domo dei faciunt scelera multa; id est multa orantes, multa psallentes vocaliter et notorie multas missas cantantes et gloriose ad ostentacionem multa predicantes et similia, cum hiis male vi- vunt et admittunt multa contraria religionis) christiane, per que reddunt religionem sanctam christianam peccatoribus detestan- dam, Judeis ett) gentibus vel€) christianis gentiliter viventibus. Et ita contingit, quod magnum nomen domini*) Jhesu, quod est super omne nomen, blasphemeturw) per eos inter gentes, sicut scriptum est Ezechi. XXXVI° d.x) 4): „Ingressi sunt ad gen- tes, ad quas introierunt, et polluerunt nomen sanctum meum, a) velud I. b) om. H. c) loco Et proinde — Mt. VII° ponitur in D 1. 2: ut hortatur Christus. d) om. D 1. 2. e) prophetis, etc., et iterum: Attendite oc., D 1. 2. f) tractavimus B. g) Attendite vobis E. h) et — etc. om. D 1. 2. contin.: quinto oc. i) Mt. XIII. false BE. k) om. EFGHI. 1) impudice, qui [impudice FGH] FGHI. m) aliquo alio I. n) Ideo 35 — sacerdotes om. D 1. 2. 0) mali facimus FGHI. p) post hanc vocem D 1. 2. contin.: Clamandum est oc., v. infra p. 285, lin. 22. q) alcioris FG. r) status FGI. s) religionis F. t) vel EFGHI. u) aut EFGHI. v) domino (sic) I. w) blasphematur EFGHI. X) Ezech. XXXVII EFGIII. 30 1) Matth. VII. 15. 2) Lucae XII. 1. 3) Matth. XVI. 6. 4) Ezech. 40 XXXVI. 20.
284 M. de Janow, Regulae V. et N. T., 1. II, reg. III, c. 8. 5 10 15 20 25 et quos in consiliis precavere. Et proinde sunt omnia iam su- perius allegata, velutia) estb) illud Mt. VII°c) 1): „Attendite vo- bisd) a falsis prophetis“e), et hic textus, quem tractamus f) 2) „Attendites) a fermento phariseorum", eth) Mt. XVI i) 3): „In- tuemini et cavete a fermento phariseorum“, etc.; quinto, ut tollatur excusacio et defensio peccancium lay- corum, quak) contra deum et homines impudice1) solent alle- gare et dicere ad suos correctores: „Quid me sceleris in hoc facto vel aliom) arguis? Nonne hoc et simile faciunt religiosi et sacerdotes? Ideon) hoc michi peccatum esse non videtur, quo- niam ipsi sunt michi prestiti pro sequela et exemplo. Quid enim fecimus°), inquiunt, si facimus veluti nostri sacerdotes? Quam ob rem dignum fore arbitror, ut hii, qui publice peccant ex religiosis et sacerdotibus, publice eciam arguantur in vulgari sermone ?); sexta causa videtur esse potissima, scilicet quia ypocrite superinduti religione et alciori€) specie et statur) sanctitatis, ideo amplius quam alii, quamvis ex solo usu, clamant ad Jhe- sum crucifixum: „Domine, domine“, et cum hoc in domo dei faciunt scelera multa; id est multa orantes, multa psallentes vocaliter et notorie multas missas cantantes et gloriose ad ostentacionem multa predicantes et similia, cum hiis male vi- vunt et admittunt multa contraria religionis) christiane, per que reddunt religionem sanctam christianam peccatoribus detestan- dam, Judeis ett) gentibus vel€) christianis gentiliter viventibus. Et ita contingit, quod magnum nomen domini*) Jhesu, quod est super omne nomen, blasphemeturw) per eos inter gentes, sicut scriptum est Ezechi. XXXVI° d.x) 4): „Ingressi sunt ad gen- tes, ad quas introierunt, et polluerunt nomen sanctum meum, a) velud I. b) om. H. c) loco Et proinde — Mt. VII° ponitur in D 1. 2: ut hortatur Christus. d) om. D 1. 2. e) prophetis, etc., et iterum: Attendite oc., D 1. 2. f) tractavimus B. g) Attendite vobis E. h) et — etc. om. D 1. 2. contin.: quinto oc. i) Mt. XIII. false BE. k) om. EFGHI. 1) impudice, qui [impudice FGH] FGHI. m) aliquo alio I. n) Ideo 35 — sacerdotes om. D 1. 2. 0) mali facimus FGHI. p) post hanc vocem D 1. 2. contin.: Clamandum est oc., v. infra p. 285, lin. 22. q) alcioris FG. r) status FGI. s) religionis F. t) vel EFGHI. u) aut EFGHI. v) domino (sic) I. w) blasphematur EFGHI. X) Ezech. XXXVII EFGIII. 30 1) Matth. VII. 15. 2) Lucae XII. 1. 3) Matth. XVI. 6. 4) Ezech. 40 XXXVI. 20.
Strana 285
Peccata clericorum manifesta sunt manifeste publicanda. 285 cum diceretura) de eis: Populus domini iste est, [et]b) de terra eggressie) sunt.“ Sicque fitd), quod iniquitas talium ypocritarum redundat in vituperium Jhesu crucifixi, sicut scriptum est 1): „Obprobria exprobrancium tibi ceciderunt super me.“ Et quem- admodum superius scriptum est, ipsi sunt, qui tradunt per vi- tam iniquam eorum gentibus Christum Jhesum conspuendum, illudendum et crucifigendum, sicud figuratum precessit in ipsius passionee), quoniam principes sacerdotum et magistratus templi, postquam oculte etf) in cubilibus suis ac in nocte Jhesum mul- tis sputis et contumeliis afflixerant, demum tradiderunt eum 10 publice et iam in die Poncio Pylato presidi occidendum: ita fit hodie mistice per ypocritas Christo Jhesu. Justum igitur et sanctum est, ut dominus Jhesus saltem aliquos habeat defensoress) contra talium impiorum ypocritarum falsa testimonia adversus Jhesum, cum scilicet male viventes 15 sub nomine Jhesu et invocando Jhesum plus, quam alii, voca- liter [f. 64a], neganth) ipsum essei) deik) virtutem et dei sapien- ciam, ymmo per hoc factol) affirmant Jhesum fautorem esse iniquitatis et non odire malum, quoniam scriptum est Eccle- siasticim) 2): „Secundum iudicem populi sic et ministri eius. Im- 20 pius iudex impios habet et ministros." Clamandumn) est igitur cuilibet fideli, et preci- pue predicatori, publice contra ympios ypocritas, qui non desinunt Christum crucifigere et negare, ut°) blas- phemia, qua Jhesu magnum nomen maculant, in p) ipsos reli- 25 datur et „omnis iniquitas sibi ipsi menciatur“3), et quoniam „ipse est deus verax, omnis autem homo mendax“4). Verumtamen, ut () dicit propheta 5): „Omnis homo non iudicet“, et alibi6): „Prudens in tempore illo tacebit“, quod r) 22) Peccata clericorum manifesta sunt manifeste publicanda D 2. ad 30 calc. fol. inf. 1) Psalm. LXVIII. 10. 3) Cf. Psalm. XXVI. 12. 6) Proverb. XI. 12. a) diceret false I. b) add. ab ed. ex biblia. c) aggressi (sic) AB. d) ita EFGHI; om. AB. e) passiones (sic) E. f) et om. FGI; et in cubilibus suis om. H. g) predicatores ac [et I] defensores EFGHI. ) legant E. i) om. E. k) de (sic) G. 1) factum E. m) in Eccle 35 n) contin. D 1. 2. 0) et false AB. p) et false D 2. siastico E. q) ut — quod om. D 1. 2. r) quia E. 2) Eccli. X. 2 (secundus versus discrepat). 5) Cf. Rom. II. I. 4) Cf. Rom. III. 4. 40
Peccata clericorum manifesta sunt manifeste publicanda. 285 cum diceretura) de eis: Populus domini iste est, [et]b) de terra eggressie) sunt.“ Sicque fitd), quod iniquitas talium ypocritarum redundat in vituperium Jhesu crucifixi, sicut scriptum est 1): „Obprobria exprobrancium tibi ceciderunt super me.“ Et quem- admodum superius scriptum est, ipsi sunt, qui tradunt per vi- tam iniquam eorum gentibus Christum Jhesum conspuendum, illudendum et crucifigendum, sicud figuratum precessit in ipsius passionee), quoniam principes sacerdotum et magistratus templi, postquam oculte etf) in cubilibus suis ac in nocte Jhesum mul- tis sputis et contumeliis afflixerant, demum tradiderunt eum 10 publice et iam in die Poncio Pylato presidi occidendum: ita fit hodie mistice per ypocritas Christo Jhesu. Justum igitur et sanctum est, ut dominus Jhesus saltem aliquos habeat defensoress) contra talium impiorum ypocritarum falsa testimonia adversus Jhesum, cum scilicet male viventes 15 sub nomine Jhesu et invocando Jhesum plus, quam alii, voca- liter [f. 64a], neganth) ipsum essei) deik) virtutem et dei sapien- ciam, ymmo per hoc factol) affirmant Jhesum fautorem esse iniquitatis et non odire malum, quoniam scriptum est Eccle- siasticim) 2): „Secundum iudicem populi sic et ministri eius. Im- 20 pius iudex impios habet et ministros." Clamandumn) est igitur cuilibet fideli, et preci- pue predicatori, publice contra ympios ypocritas, qui non desinunt Christum crucifigere et negare, ut°) blas- phemia, qua Jhesu magnum nomen maculant, in p) ipsos reli- 25 datur et „omnis iniquitas sibi ipsi menciatur“3), et quoniam „ipse est deus verax, omnis autem homo mendax“4). Verumtamen, ut () dicit propheta 5): „Omnis homo non iudicet“, et alibi6): „Prudens in tempore illo tacebit“, quod r) 22) Peccata clericorum manifesta sunt manifeste publicanda D 2. ad 30 calc. fol. inf. 1) Psalm. LXVIII. 10. 3) Cf. Psalm. XXVI. 12. 6) Proverb. XI. 12. a) diceret false I. b) add. ab ed. ex biblia. c) aggressi (sic) AB. d) ita EFGHI; om. AB. e) passiones (sic) E. f) et om. FGI; et in cubilibus suis om. H. g) predicatores ac [et I] defensores EFGHI. ) legant E. i) om. E. k) de (sic) G. 1) factum E. m) in Eccle 35 n) contin. D 1. 2. 0) et false AB. p) et false D 2. siastico E. q) ut — quod om. D 1. 2. r) quia E. 2) Eccli. X. 2 (secundus versus discrepat). 5) Cf. Rom. II. I. 4) Cf. Rom. III. 4. 40
Strana 286
286 M. de Janow, Regulae V. et N. T., 1. II, reg. III, c. 8 et 9. 15 20 25 omnis increpacio et correccioa) viciorum debet esse ordinateb) et omnis zelus noster debet essec) secundum scienciam, — quo- niamd), sicut est Christus virtus dei, ita est eciam sapiencia dei —: hoc pro eo dictum esse putavi, quod scilicet si cuiquam predicatori placete) facere disputacionem de viciis religiosorum et clericorum ad populum, fiat hoc modeste et cum de- cencia per sermonem generalem, sicutf) docet beatus Jeronimus, ita ut nulla persona singulariter denotetur, nisi forte aliquo alio casu ses) ingerente, ubi hoc fieri oporteret h). Et 10 principaliter predicatori est cavendum, ne per sua verba in publico plebs Christi contra suum sacerdotemi) ordinarium in odium exciteturk), quia sic sua predicacio vergeret ad destruendum et non ad edificandum, quod sum- mopere doctori est cavendum, et obviaret talis sermo sanctis! scripturis, que persuadent populos /sic] suis prepositis esse gratem) obediendumn), eciam discolis°), ut sic ordo dei et unitas con- servetur, quia dominus Jhesus est deus pacis et non deus dis- sensionis 1). Et notanter dictum accipe contra sacerdotes pro- prios et ordinarios populorum, quoniam obediencia plebis ad illos!) multum est a predicatore commendanda, prout magister unicusq) et dominus Jhesus ubique plebeios adr) sacerdotes suos cum debita reverencia et oblacione eisdems) censuit fore plebibus obediendum, sicut scriptum est Mtt) 2): „Supra cathe- dramu) Moysy sederunt scribe et pharisei. Omnia ergo, que dicunt vobis, servate et facite, opera autem*) eorum nolite fa- cere." Inestw) namquex) semper1) ex quodam pacto divino spi- ritus Jhesu in sacerdotibus plebium ordinariis, quos vulgo vo- cantz) plebanos, et hoc est propter ordinem et funccionem aa) 35 a) correpcio B. b) ordinata E. c) loco noster debet esse ponitur 30 in D 2: ut dicitur. d) quoniam — sapiencia dei om. D 2. e) licet B. f) sicut — Jeronimus om. D 1. 2. g) cacu se om. D 2. h) oportet D I. I; post hanc vocem D 1. 2. contin.: Sacerdotes ordinarii oc., v. infra p. 287, 1) sacris I. k) suscitetur EFGHI. lin. 5. i) sacerdotum false E. m) grates I. n) in bono obediendum EFGHI. o) sed non in eorum r) et FGHI. s) et 4) unus I. discoliis add. EFGHI. P) suos E. u) cathedram BFGHI et biblia ; ca- eisdem EH; et A eras. t) in Mt. E. w) Inde est E. thedras cet. cod. V) secundum autem opera FGHI. x) autem I. y) om. E. z) notant AE. aa) fruicionem E. 1) Cf. I. Cor. XIV. 33. 2) Matth. XXIII. 2—3.
286 M. de Janow, Regulae V. et N. T., 1. II, reg. III, c. 8 et 9. 15 20 25 omnis increpacio et correccioa) viciorum debet esse ordinateb) et omnis zelus noster debet essec) secundum scienciam, — quo- niamd), sicut est Christus virtus dei, ita est eciam sapiencia dei —: hoc pro eo dictum esse putavi, quod scilicet si cuiquam predicatori placete) facere disputacionem de viciis religiosorum et clericorum ad populum, fiat hoc modeste et cum de- cencia per sermonem generalem, sicutf) docet beatus Jeronimus, ita ut nulla persona singulariter denotetur, nisi forte aliquo alio casu ses) ingerente, ubi hoc fieri oporteret h). Et 10 principaliter predicatori est cavendum, ne per sua verba in publico plebs Christi contra suum sacerdotemi) ordinarium in odium exciteturk), quia sic sua predicacio vergeret ad destruendum et non ad edificandum, quod sum- mopere doctori est cavendum, et obviaret talis sermo sanctis! scripturis, que persuadent populos /sic] suis prepositis esse gratem) obediendumn), eciam discolis°), ut sic ordo dei et unitas con- servetur, quia dominus Jhesus est deus pacis et non deus dis- sensionis 1). Et notanter dictum accipe contra sacerdotes pro- prios et ordinarios populorum, quoniam obediencia plebis ad illos!) multum est a predicatore commendanda, prout magister unicusq) et dominus Jhesus ubique plebeios adr) sacerdotes suos cum debita reverencia et oblacione eisdems) censuit fore plebibus obediendum, sicut scriptum est Mtt) 2): „Supra cathe- dramu) Moysy sederunt scribe et pharisei. Omnia ergo, que dicunt vobis, servate et facite, opera autem*) eorum nolite fa- cere." Inestw) namquex) semper1) ex quodam pacto divino spi- ritus Jhesu in sacerdotibus plebium ordinariis, quos vulgo vo- cantz) plebanos, et hoc est propter ordinem et funccionem aa) 35 a) correpcio B. b) ordinata E. c) loco noster debet esse ponitur 30 in D 2: ut dicitur. d) quoniam — sapiencia dei om. D 2. e) licet B. f) sicut — Jeronimus om. D 1. 2. g) cacu se om. D 2. h) oportet D I. I; post hanc vocem D 1. 2. contin.: Sacerdotes ordinarii oc., v. infra p. 287, 1) sacris I. k) suscitetur EFGHI. lin. 5. i) sacerdotum false E. m) grates I. n) in bono obediendum EFGHI. o) sed non in eorum r) et FGHI. s) et 4) unus I. discoliis add. EFGHI. P) suos E. u) cathedram BFGHI et biblia ; ca- eisdem EH; et A eras. t) in Mt. E. w) Inde est E. thedras cet. cod. V) secundum autem opera FGHI. x) autem I. y) om. E. z) notant AE. aa) fruicionem E. 1) Cf. I. Cor. XIV. 33. 2) Matth. XXIII. 2—3.
Strana 287
De modesta et decenti increpatione peccatorum plebanorum. 287 officii, sicut scriptum est 1): „Dedit illi fungi sacerdocio et a) ha- bere laudem in nomine ipsius.“ Ideo est illud ewangelium Jo- hannis in dei ecclesia solempniter divulgatum, quod de Cayphab) diciture) 2): „Hoc autem ad) seipso non dixit, sed cum esset pontifex anni illius, prophetavit.“ Itaque sacerdotese) ordinarii, quamvis sint discoli, dumf) tenent cathedram ecclesie, habent assistenciam spiritus sancti; et inde illa kathedra nomen sibi vendicavit, quia dicitur wlgariter ambo, eo quod non solum in eas) sacerdos operatur, sed ambo, id est Christus cum sa- cerdote vel spiritus Christih) in sacerdotei). Hic itaque sermo meus etk) principaliter et maxime contra multitudinem ypocritarum dirigitur, quil) per ostiumm) neque ordinare in ovile ovium, sed aliunde ascenderunt, quia quot- quot sunt tales, fures sunt et latrones 3). 10 Capitulum nonum2). 15 Quod ypocrite non valent in privato redargui vel convinci in singulari neque cognosci, nisi a spiritualibus viris et sanctis, et quod ypocriteo) seipsos ypocritas esse non congnoscuntp). Sequitur ulterius in textu pro ypocritis designato 4): „Dicit dominus Jhesus discipulis suis: Attendite“. Ubi est diligenter 20 advertendum, quod per 1) hoc verbum „Attendite“, quod excitat actum animir) ad vigilanciam, significavits) difficultatem congnoscendi y pocritas, — quod lympidius in Mt. dicenst) 5) „Intuemini et cavete“, — et necessitatem magnam invigi- 5—8) Sacerdotibus, quamvis malis, adest presencia (?) spiritus sancti. 25 Ambo qualiter dicitur D 2. ad calc. fol. inf. — Nota diligenter istud F. a) om. E. b) Cagipha H. c) dixit corr. dicitur A. d) de H. e) hac voce D 1. 2. contin. f) cum B. g) in ea add. A sup. lin. h) sanc- tus BEFGHI. i) post hanc vocem D 1. 2. contin.: Tanta est altitudo Sa- thane, oc., v. infra p. 288, lin. 15. k) om. FGI. 1) qui non E. m) ho- 30 n) ita A; om. B. [Sequitur EH] capitulum XXV. EF (rubr.) stium BEFGHI. H ; om. I. 0) ipsi E. P) ita AEFGHI (et cetera add.). B rubr. habet: Quod — sanctis, nec se cognoscunt esse ypocritas. q) om. B. r) om. G. s) suscitavit FGH; suscitat I. t) dominus in ewangelio dicens E; in Mr. dominus dicit FGH; dominus in Mt. dicit I. 35 1) Eccli. XLV. 19. 2) Joann. XI. 51. 3) Cf. Joann. X. I. 4) Matth. VII. 15. 5) Matth. XVI. 6.
De modesta et decenti increpatione peccatorum plebanorum. 287 officii, sicut scriptum est 1): „Dedit illi fungi sacerdocio et a) ha- bere laudem in nomine ipsius.“ Ideo est illud ewangelium Jo- hannis in dei ecclesia solempniter divulgatum, quod de Cayphab) diciture) 2): „Hoc autem ad) seipso non dixit, sed cum esset pontifex anni illius, prophetavit.“ Itaque sacerdotese) ordinarii, quamvis sint discoli, dumf) tenent cathedram ecclesie, habent assistenciam spiritus sancti; et inde illa kathedra nomen sibi vendicavit, quia dicitur wlgariter ambo, eo quod non solum in eas) sacerdos operatur, sed ambo, id est Christus cum sa- cerdote vel spiritus Christih) in sacerdotei). Hic itaque sermo meus etk) principaliter et maxime contra multitudinem ypocritarum dirigitur, quil) per ostiumm) neque ordinare in ovile ovium, sed aliunde ascenderunt, quia quot- quot sunt tales, fures sunt et latrones 3). 10 Capitulum nonum2). 15 Quod ypocrite non valent in privato redargui vel convinci in singulari neque cognosci, nisi a spiritualibus viris et sanctis, et quod ypocriteo) seipsos ypocritas esse non congnoscuntp). Sequitur ulterius in textu pro ypocritis designato 4): „Dicit dominus Jhesus discipulis suis: Attendite“. Ubi est diligenter 20 advertendum, quod per 1) hoc verbum „Attendite“, quod excitat actum animir) ad vigilanciam, significavits) difficultatem congnoscendi y pocritas, — quod lympidius in Mt. dicenst) 5) „Intuemini et cavete“, — et necessitatem magnam invigi- 5—8) Sacerdotibus, quamvis malis, adest presencia (?) spiritus sancti. 25 Ambo qualiter dicitur D 2. ad calc. fol. inf. — Nota diligenter istud F. a) om. E. b) Cagipha H. c) dixit corr. dicitur A. d) de H. e) hac voce D 1. 2. contin. f) cum B. g) in ea add. A sup. lin. h) sanc- tus BEFGHI. i) post hanc vocem D 1. 2. contin.: Tanta est altitudo Sa- thane, oc., v. infra p. 288, lin. 15. k) om. FGI. 1) qui non E. m) ho- 30 n) ita A; om. B. [Sequitur EH] capitulum XXV. EF (rubr.) stium BEFGHI. H ; om. I. 0) ipsi E. P) ita AEFGHI (et cetera add.). B rubr. habet: Quod — sanctis, nec se cognoscunt esse ypocritas. q) om. B. r) om. G. s) suscitavit FGH; suscitat I. t) dominus in ewangelio dicens E; in Mr. dominus dicit FGH; dominus in Mt. dicit I. 35 1) Eccli. XLV. 19. 2) Joann. XI. 51. 3) Cf. Joann. X. I. 4) Matth. VII. 15. 5) Matth. XVI. 6.
Strana 288
288 M. de Janow, Regulae V. et N. T., l. II, reg. III, c. 9. 5 10 15 20 25 landi contra eosdem, quod ex eo habetur, quod in tantum laboravit in docendo contra ypocrisym frequenter monendo et cum magna diligencia, ut videre poterit faciliter quilibet ewan- geliorum perlustrator. Apparet eciam hoc idem, scilicet quod magna necessitas incumbit vigilandi contra ypocrisym, quia est valde [f. 64b] paleataa) et abscondita sub refulgencia religionis, quoniam omnes apostoli in suis epistolis valde et per plurima sunt hortatib) contra ypocritas vel pseudoapostolos vigilandum, presentes detegentes et expungnantes et futuros esse) multo in ampliori numero promittentes et prophetantesd). Quorum apostolorum contra ypocritas labores et facta et dicta, si per singula hic ponerentur, prodiret nimis in longinquum; relinquo igitur inquisitori studioso illa per seipsum sciscitandae) in eorum libris et documentis. Ymmo tantaf) est altitudos) Sathane sic ellevata in ypo- critis et sic operta subtiliter, ut nullus congnoscere eosh) poteriti), nisi a spiritu Jhesu dirigaturk). Ideo ad li- teram de hoc tempore Dan. XII. f.1)1) scriptumm) est: „Impie agent impii, et non intelligent omnes impii, porro docti intelli- gent“; non autem alii docti nisi illi, quos spiritus veritatis do- cueritn), sicut scriptum est Jo.°) 2): „Ille docebit vos om- nem veritatem“, et Jo. II.p) 3): „Unccioq) docebit vos de omni- bus.“ Insuper quis, nisi ex spiritu sancto, possetr) intelligere et evadere nimiass) tenebras et densitatem gentis Gog et Magog4 moderni temporis? Ideo dicit dominus de hoc tempore Mt XXIIII. 5): „Videte, ne quis vos seducat. Multi enim venient in nomine meo, dicentes, quia ego sum Christust), et multos se- ducent“, et Mt. XIII. dicituru) 6): „Erunt autem dies illi tribu- lacionis, quales non fuerunt ab inicio creature usque nunc, ne- que fient. Et nisi abreviasset dies illos dominus, non fuisset 30 a) palliata FGHI. b) ortati I. c) eam false I. d) prophanantes (sic) I. e) siscitanda H. f) contin. D 1. 2. g) multitudo et [ac GI h) om. B. i) possit EFGHI. k) post hanc vocem altitudo EFGHI. D 1. 2. contin.: neque in singulari poterit eosdem corrigere (congnoscere 1) f. om. EFGHI. m) sic scriptum E. 35 D 2) oc., v. infra p. 289, lin. 19. n) docuit I. 9) in Jo. E. p) iterum Jo. (II.) EFGHI. q) om. E. r) possit H. s) minas (sic) I. t) Christus FGHI et Unecio eius FGI. biblia; spiritus cet. cod. u) om. E. 1) Dan. XII. 10. 2) Joann. XVI. 13. 3) I. Joann. II. 27. 4) Cf. ") recte Marci XIII. 19—23. 40 Apoc. XX. 7. 5) Matth. XXIV. 4—5.
288 M. de Janow, Regulae V. et N. T., l. II, reg. III, c. 9. 5 10 15 20 25 landi contra eosdem, quod ex eo habetur, quod in tantum laboravit in docendo contra ypocrisym frequenter monendo et cum magna diligencia, ut videre poterit faciliter quilibet ewan- geliorum perlustrator. Apparet eciam hoc idem, scilicet quod magna necessitas incumbit vigilandi contra ypocrisym, quia est valde [f. 64b] paleataa) et abscondita sub refulgencia religionis, quoniam omnes apostoli in suis epistolis valde et per plurima sunt hortatib) contra ypocritas vel pseudoapostolos vigilandum, presentes detegentes et expungnantes et futuros esse) multo in ampliori numero promittentes et prophetantesd). Quorum apostolorum contra ypocritas labores et facta et dicta, si per singula hic ponerentur, prodiret nimis in longinquum; relinquo igitur inquisitori studioso illa per seipsum sciscitandae) in eorum libris et documentis. Ymmo tantaf) est altitudos) Sathane sic ellevata in ypo- critis et sic operta subtiliter, ut nullus congnoscere eosh) poteriti), nisi a spiritu Jhesu dirigaturk). Ideo ad li- teram de hoc tempore Dan. XII. f.1)1) scriptumm) est: „Impie agent impii, et non intelligent omnes impii, porro docti intelli- gent“; non autem alii docti nisi illi, quos spiritus veritatis do- cueritn), sicut scriptum est Jo.°) 2): „Ille docebit vos om- nem veritatem“, et Jo. II.p) 3): „Unccioq) docebit vos de omni- bus.“ Insuper quis, nisi ex spiritu sancto, possetr) intelligere et evadere nimiass) tenebras et densitatem gentis Gog et Magog4 moderni temporis? Ideo dicit dominus de hoc tempore Mt XXIIII. 5): „Videte, ne quis vos seducat. Multi enim venient in nomine meo, dicentes, quia ego sum Christust), et multos se- ducent“, et Mt. XIII. dicituru) 6): „Erunt autem dies illi tribu- lacionis, quales non fuerunt ab inicio creature usque nunc, ne- que fient. Et nisi abreviasset dies illos dominus, non fuisset 30 a) palliata FGHI. b) ortati I. c) eam false I. d) prophanantes (sic) I. e) siscitanda H. f) contin. D 1. 2. g) multitudo et [ac GI h) om. B. i) possit EFGHI. k) post hanc vocem altitudo EFGHI. D 1. 2. contin.: neque in singulari poterit eosdem corrigere (congnoscere 1) f. om. EFGHI. m) sic scriptum E. 35 D 2) oc., v. infra p. 289, lin. 19. n) docuit I. 9) in Jo. E. p) iterum Jo. (II.) EFGHI. q) om. E. r) possit H. s) minas (sic) I. t) Christus FGHI et Unecio eius FGI. biblia; spiritus cet. cod. u) om. E. 1) Dan. XII. 10. 2) Joann. XVI. 13. 3) I. Joann. II. 27. 4) Cf. ") recte Marci XIII. 19—23. 40 Apoc. XX. 7. 5) Matth. XXIV. 4—5.
Strana 289
De difficultate cognoscendi hypocritas. 289 salva omnis caro, sed propter electos, quos elegit, breviabit dies illos. Et tunc, si quis vobis dixerit: Ecce hic est Christus, ecce illic, ne credideritis. Exsurgent enim pseudochristi et pseudo- prophete, et dabunt signa et prodigia et portenta ad seducen- dum, si fieri potesta), eciam electos. Vos ergo videte, ecce pre- dixi vobis omnia.“ Et infra ibidem g.b)1): „Quod autem dico vobis, omnibus dico. Vigilate.“ Item hanc exquisitam faccioneme) multitudinis ypocritarum secundum ultimumd) conatum dyaboli scriptura notat, que dicit Apok. IX. a.e) 2): „Et apperuit puteum abissi et ascendit fumus putei, sicut fumus fornacis magne: et obscuratus est sol et aer de fumo putei. Et de fumo putei exi- erunt locuste in terram, et data est eisf) potestas, sicut habent g) scorpionesh) terre. Et preceptum est eis, ne lederent fenum terre neque omne viride neque ullam arborem, nisi tantum homines, qui non habent signum dei in frontibus suis.“ Istorum latam 15 exposicionem quere infra libro 3°, tractatu de Antichristo 3). Ex hiis apparet, quod multitudinem ypocritarum sic oper- torum, sic luciferorum nemo hominum ex se congnoscere po- terit neque in singulari utiliter corrigere vel in privato con- vincerei), nisi doctus a spiritu Jhesuk). Sed hocl) quoque est 20 addendum, quod neque ipsi ypocrite congnoscunt ne- que valent congnoscere semetipsos, sed credunt se esse iustos et confiduntm) et aspernanturn) ceteros, prouto) est superius 4) declaratum de secunda regula, et illos, qui verip) sunt servi Christi, fore ) ypocritas et malosr) diffamant et per- 25 sequunturs), quia pro electis scriptum est Joh. XV. b.t) 5): „Abs- que synagogis facient vosu). Sed venit hora, ut omnis, qui in- terficit vos, arbitretur obsequium se prestare deo. Et hec facient 5 10 a) add. A in m.; posset I. b) g. om. EFGHI. c) ficcionem FGHI. d) multitudinem corr. ultimum A. e) a. om. EFGHI. f) ei corr. 30 eis A. g) dabant (sic) E. 1) post corr. A. i) neque in singulari poterit eos- dem corrigere (congnoscere D 2.) vel in privato convincere oc., sic D 1. 2. contin. k) sancto GI. 1) hoc — quod om. D 1. 2. m) configunt E. o) prout — regula om. D 1. 2. P) vere D 1. 2. n) aspernant (sic) E. r) malos hereticos EFGHI. q) vere D I. 2. s) persequentur E; 35 post hanc vocem D 1. 2. contin.: Si namque oc., v. infra p. 290, lin. 8. 1) b. om. FGHI. u) vos EFGHI et biblia; vobis AB. 1) Marci XIII. 37. 2) Apoc. IX. 2—4. 3) v. libri III. tract. V. „De 5) recte Antichristo", dist. IX, c. 9 sq. 4) v. superius p. 253 et 255. Joann. XVI. 2—3. KYBAL: M. de Janow Regulae, I. 19 40
De difficultate cognoscendi hypocritas. 289 salva omnis caro, sed propter electos, quos elegit, breviabit dies illos. Et tunc, si quis vobis dixerit: Ecce hic est Christus, ecce illic, ne credideritis. Exsurgent enim pseudochristi et pseudo- prophete, et dabunt signa et prodigia et portenta ad seducen- dum, si fieri potesta), eciam electos. Vos ergo videte, ecce pre- dixi vobis omnia.“ Et infra ibidem g.b)1): „Quod autem dico vobis, omnibus dico. Vigilate.“ Item hanc exquisitam faccioneme) multitudinis ypocritarum secundum ultimumd) conatum dyaboli scriptura notat, que dicit Apok. IX. a.e) 2): „Et apperuit puteum abissi et ascendit fumus putei, sicut fumus fornacis magne: et obscuratus est sol et aer de fumo putei. Et de fumo putei exi- erunt locuste in terram, et data est eisf) potestas, sicut habent g) scorpionesh) terre. Et preceptum est eis, ne lederent fenum terre neque omne viride neque ullam arborem, nisi tantum homines, qui non habent signum dei in frontibus suis.“ Istorum latam 15 exposicionem quere infra libro 3°, tractatu de Antichristo 3). Ex hiis apparet, quod multitudinem ypocritarum sic oper- torum, sic luciferorum nemo hominum ex se congnoscere po- terit neque in singulari utiliter corrigere vel in privato con- vincerei), nisi doctus a spiritu Jhesuk). Sed hocl) quoque est 20 addendum, quod neque ipsi ypocrite congnoscunt ne- que valent congnoscere semetipsos, sed credunt se esse iustos et confiduntm) et aspernanturn) ceteros, prouto) est superius 4) declaratum de secunda regula, et illos, qui verip) sunt servi Christi, fore ) ypocritas et malosr) diffamant et per- 25 sequunturs), quia pro electis scriptum est Joh. XV. b.t) 5): „Abs- que synagogis facient vosu). Sed venit hora, ut omnis, qui in- terficit vos, arbitretur obsequium se prestare deo. Et hec facient 5 10 a) add. A in m.; posset I. b) g. om. EFGHI. c) ficcionem FGHI. d) multitudinem corr. ultimum A. e) a. om. EFGHI. f) ei corr. 30 eis A. g) dabant (sic) E. 1) post corr. A. i) neque in singulari poterit eos- dem corrigere (congnoscere D 2.) vel in privato convincere oc., sic D 1. 2. contin. k) sancto GI. 1) hoc — quod om. D 1. 2. m) configunt E. o) prout — regula om. D 1. 2. P) vere D 1. 2. n) aspernant (sic) E. r) malos hereticos EFGHI. q) vere D I. 2. s) persequentur E; 35 post hanc vocem D 1. 2. contin.: Si namque oc., v. infra p. 290, lin. 8. 1) b. om. FGHI. u) vos EFGHI et biblia; vobis AB. 1) Marci XIII. 37. 2) Apoc. IX. 2—4. 3) v. libri III. tract. V. „De 5) recte Antichristo", dist. IX, c. 9 sq. 4) v. superius p. 253 et 255. Joann. XVI. 2—3. KYBAL: M. de Janow Regulae, I. 19 40
Strana 290
290 M. de Janow, Regulae V. et N. T., 1. II, reg. IV, c. 9. vobis, quia non noverunta) patrem neque me“, et per conse- quens infallibile estb), quod hece) ideo facient vobis d), quia non noverunt se, quoniam si nossente) deum, novissent et se, et si se, etf) deum. Hecs) siquidem noticie infallibiliter se invicem consecunturb), sicut congnicio rei, dum est in lumine, et luminis ipsius, dum superi) rem diffunditur, stantibus aliis ad hoc cor- requisitisk). Sil) namque ypocrite congnoscerent essem) ypocritas in veritate et confiterentur, mox non essent ypocrite, quia tunc 10 veritas essetn) in eis, sicut°) scriptum est Ia Joh. I° g.p) 1): „Si dixerimus, quoniam 1) peccatum non habemus, ipsi nos seduci- mus, et veritas in nobis non est. Si confiteamur peccata nostra, fidelis [f. 65a] et iustus est deusr), ut remittat nobis peccata nostra et emundet nos ab omni iniquitate“; ymmo signum evi- 15 dens est cuilibet ypocrite, si gerat se pro iusto et si neget sim- pliciter se malum vels) iniustum aut ypocritam ett) si contra corrigentem pro eo irascitur, sicudu) hecv) declaranturw) su- perius libro primo 2). Et omnis christianus, qui timet vehemen- ter, ne sit ypocrita, et hoc de se suspicatur et dolet ac confi- 20 tetur, sed illos1) diligit sive amicos sive inimicos1), qui suam" maliciam occultam detegunt et apperiunt aa), signum habetbb' evidens, quod non est vel non erit ypocrita, quia se novit ce) et diligit scoparedd) suum spiritum et a fermento ypocrisis ex- purgari ee). Omnis ergoff) ypocrita nongg) tantum ab aliis difficile hh) congnitus esseii) ypocritakk), sed neque eciam a seipso, quan- 5 25 a) noverunt EFGHI et biblia ; noverint AB. b) ita EFGHI; om. AB. c) hoc I. d) om. FGI. e) novissent FGHI. f) om. I. 8) Hee E; Hec cet. cod. h) congnoscuntur I. i) per FGHI. k) quorequisitis FH; congnosci- M) se esse D 1. 2; se EFGH; 1) hac voce D I. 2. contin. 30 tur add. GHI. seipsos I, ypocritas om. n) non esset (sic) D 1. 2. 0) sicut — ab omni q) quod E. iniquitate om. D 1. 2. P) in Ia Joh. I° g. om. FGHI. r) lineae superpos. A; om. EFGHI et biblia. t) sed corr. s) et EFGHI. u) sicud — primo om. D 1. 2. v) om. FGHI. W) de- et E; sed FHI. x) et illos D 1. 2. E. y) eciam inimicos BD 1. 2. FGI. 35 claratur FGHI. aa) operiunt H. bb) habent corr. habet A. cc) semo- z) eius D I. nit (sic) H. dd) scopare FGHI; scopere ABE. ec) expurgare H. ii) poterit D hh) est difficile B. ff) igitur D I. EFGHI. gg) om. H. I. 2; est I. kk) ypocritas (sic) E. 40 1) I. Joann. I. 8—9. 2) cf. supra p. 35.
290 M. de Janow, Regulae V. et N. T., 1. II, reg. IV, c. 9. vobis, quia non noverunta) patrem neque me“, et per conse- quens infallibile estb), quod hece) ideo facient vobis d), quia non noverunt se, quoniam si nossente) deum, novissent et se, et si se, etf) deum. Hecs) siquidem noticie infallibiliter se invicem consecunturb), sicut congnicio rei, dum est in lumine, et luminis ipsius, dum superi) rem diffunditur, stantibus aliis ad hoc cor- requisitisk). Sil) namque ypocrite congnoscerent essem) ypocritas in veritate et confiterentur, mox non essent ypocrite, quia tunc 10 veritas essetn) in eis, sicut°) scriptum est Ia Joh. I° g.p) 1): „Si dixerimus, quoniam 1) peccatum non habemus, ipsi nos seduci- mus, et veritas in nobis non est. Si confiteamur peccata nostra, fidelis [f. 65a] et iustus est deusr), ut remittat nobis peccata nostra et emundet nos ab omni iniquitate“; ymmo signum evi- 15 dens est cuilibet ypocrite, si gerat se pro iusto et si neget sim- pliciter se malum vels) iniustum aut ypocritam ett) si contra corrigentem pro eo irascitur, sicudu) hecv) declaranturw) su- perius libro primo 2). Et omnis christianus, qui timet vehemen- ter, ne sit ypocrita, et hoc de se suspicatur et dolet ac confi- 20 tetur, sed illos1) diligit sive amicos sive inimicos1), qui suam" maliciam occultam detegunt et apperiunt aa), signum habetbb' evidens, quod non est vel non erit ypocrita, quia se novit ce) et diligit scoparedd) suum spiritum et a fermento ypocrisis ex- purgari ee). Omnis ergoff) ypocrita nongg) tantum ab aliis difficile hh) congnitus esseii) ypocritakk), sed neque eciam a seipso, quan- 5 25 a) noverunt EFGHI et biblia ; noverint AB. b) ita EFGHI; om. AB. c) hoc I. d) om. FGI. e) novissent FGHI. f) om. I. 8) Hee E; Hec cet. cod. h) congnoscuntur I. i) per FGHI. k) quorequisitis FH; congnosci- M) se esse D 1. 2; se EFGH; 1) hac voce D I. 2. contin. 30 tur add. GHI. seipsos I, ypocritas om. n) non esset (sic) D 1. 2. 0) sicut — ab omni q) quod E. iniquitate om. D 1. 2. P) in Ia Joh. I° g. om. FGHI. r) lineae superpos. A; om. EFGHI et biblia. t) sed corr. s) et EFGHI. u) sicud — primo om. D 1. 2. v) om. FGHI. W) de- et E; sed FHI. x) et illos D 1. 2. E. y) eciam inimicos BD 1. 2. FGI. 35 claratur FGHI. aa) operiunt H. bb) habent corr. habet A. cc) semo- z) eius D I. nit (sic) H. dd) scopare FGHI; scopere ABE. ec) expurgare H. ii) poterit D hh) est difficile B. ff) igitur D I. EFGHI. gg) om. H. I. 2; est I. kk) ypocritas (sic) E. 40 1) I. Joann. I. 8—9. 2) cf. supra p. 35.
Strana 291
De difficultate cognoscendi hypocritas. 291 tumcumque sit3) doctus et litteratus, et legat et predicet scrip- turas b). Et igitur talibus dicit appropriate philosophus Ethico- rum V° 1): „Omnis malus est ignorans“, subaudis primum seip- sum. Et simile dicit Bernhardus in suis Meditacionibus ad ypocritas e) 2): „Multi multa sciunt, sedd) seipsos nesciunt.“ Et videe), quam mirabile eisdem evenit per hoc, quod multa alia a se sciunt ypocrite et in eis sunt multa edocti et dissertif): per hoc abducuntur a sui ipsius congnicione, ut nequaquam possints) scire seipsos in veritate. Causa est, quia sciencia sine caritate Jhesu inflat et violenter ad superbiam conducit, nisi 10 assit manus Jhesu Christi. Superbia namque omnis non est aliud, nisi cecitas mentis humane et caput omnis ypocrisis; se- cundum quod dictum est Dan.h) 3): „Inicium omnis peccati su- perbia“i). Et proinde dictum estk) ad sciolos huius mundi per apostolum 4): „Si quis videtur sapiens esse hicl), in seculo, stul- 15 tus fiat, ut sit sapiens in Christo.“ "Qui se credit aliquid scire, nondum congnovit, qualiter ipsum oporteat scire“ 5). Exm) quibus lympide colligitur, quod ypocrite sunt om- nino incorrigibiles vel inemendabiles; itan) nimis facti sunt re- probi circa fidem, et insanabilis°) plaga eorum p). 20 a) sicut A; sicud B; om. D 1. 2; sit doctus om. E. b) post hanc vocem D 1. 2. contin.: Ex quibus limpide colligitur, v. infra lin. 18. c) de ypocritis EGH; de suis ypocritis I. d) et seipsos FGHI; seipsos autem E. e) vide EFG ; inde cet. cod. f) discreti (sic) E. 8) possent B h) Dan. om. FGHI. i) superbia est B. k) om. G. 1) sapiens esse 25 hic add. A in m.; ſesse E] sibi sapiens EFGI; videtur sibi sapiens H. m) D 1. 2. contin. n) et ita D 1. 2. E. 0) insanabilis est D 1. 2. P) Maria add. E rubr.; D 1. 2. contin.: Item simulacio ypocritarum, c. inferius p. 292, lin. 5. 1) Cf. Aristotelis Ethica Nicomachea, l. V, c. VIII, ed. Paris. (Didot), 30 Opp. II, p. 61—62. 2) S. Bernhardi Claraev. Medit. c. 1, ap. Migne, PL, t. 184, 4) I. Cor. III. 18. 5) I. Cor. VIII. 2. 3) recte Eccli. X. 15. p. 485. 19*)
De difficultate cognoscendi hypocritas. 291 tumcumque sit3) doctus et litteratus, et legat et predicet scrip- turas b). Et igitur talibus dicit appropriate philosophus Ethico- rum V° 1): „Omnis malus est ignorans“, subaudis primum seip- sum. Et simile dicit Bernhardus in suis Meditacionibus ad ypocritas e) 2): „Multi multa sciunt, sedd) seipsos nesciunt.“ Et videe), quam mirabile eisdem evenit per hoc, quod multa alia a se sciunt ypocrite et in eis sunt multa edocti et dissertif): per hoc abducuntur a sui ipsius congnicione, ut nequaquam possints) scire seipsos in veritate. Causa est, quia sciencia sine caritate Jhesu inflat et violenter ad superbiam conducit, nisi 10 assit manus Jhesu Christi. Superbia namque omnis non est aliud, nisi cecitas mentis humane et caput omnis ypocrisis; se- cundum quod dictum est Dan.h) 3): „Inicium omnis peccati su- perbia“i). Et proinde dictum estk) ad sciolos huius mundi per apostolum 4): „Si quis videtur sapiens esse hicl), in seculo, stul- 15 tus fiat, ut sit sapiens in Christo.“ "Qui se credit aliquid scire, nondum congnovit, qualiter ipsum oporteat scire“ 5). Exm) quibus lympide colligitur, quod ypocrite sunt om- nino incorrigibiles vel inemendabiles; itan) nimis facti sunt re- probi circa fidem, et insanabilis°) plaga eorum p). 20 a) sicut A; sicud B; om. D 1. 2; sit doctus om. E. b) post hanc vocem D 1. 2. contin.: Ex quibus limpide colligitur, v. infra lin. 18. c) de ypocritis EGH; de suis ypocritis I. d) et seipsos FGHI; seipsos autem E. e) vide EFG ; inde cet. cod. f) discreti (sic) E. 8) possent B h) Dan. om. FGHI. i) superbia est B. k) om. G. 1) sapiens esse 25 hic add. A in m.; ſesse E] sibi sapiens EFGI; videtur sibi sapiens H. m) D 1. 2. contin. n) et ita D 1. 2. E. 0) insanabilis est D 1. 2. P) Maria add. E rubr.; D 1. 2. contin.: Item simulacio ypocritarum, c. inferius p. 292, lin. 5. 1) Cf. Aristotelis Ethica Nicomachea, l. V, c. VIII, ed. Paris. (Didot), 30 Opp. II, p. 61—62. 2) S. Bernhardi Claraev. Medit. c. 1, ap. Migne, PL, t. 184, 4) I. Cor. III. 18. 5) I. Cor. VIII. 2. 3) recte Eccli. X. 15. p. 485. 19*)
Strana 292
292 M. de Janow, Regulae V. et N. T., 1. 11, reg. IV, c. 10. Capitulum decimuma). Quod vpocrite sunt, qui faciuntb) illam tribulacionem periculo- sissimam et maximame) ecclesie sanctorumd). Sequiture) 1): „Attendite vobis“f). Notanter hic dicit veritas 5 „vobis“, quia simulacios) ypocritarum non est pericu- losa rebus temporalibus, sed periculosa animabus, eth) non quibuslibet animabus, sed animabus electorum et discipulorum Christi. Quam ob causam in scriptura su- perius allegata dicituri) 2): „Videte, ne quis vos seducat. Eruntk) 10 enim dies tribulacionis.“ Et illico determinantur, qualis erit tri- bulacio, scilicet quial) non rerum et corporum, prout fuit tem- pore tyrannorum, sed animarum et conscienciarum. Ideo se- quitur 3): „Exsurgent enim pseudo etm) pseudoprophete ad sedu- cendum, si fieri potest, eciamn) electos.“ Et Mt. XXIIII4): „Ita, 15 ut in errorem inducantur, si fieri potest, eciam electi." Instantibus igitur temporibus periculosis propter densita- tem ypocritarum pax est in rebus et pax in corporibus, sed tribulacio animabus intus in consciencia"); et non quibuslibet animabus, quia non ypocritis, quia illi ducunt in 20 bonis dies suos et omnia succedunt eis prospere, neque mor- tuis hominibus in mari5), id est peccatoribus publicis, erit tunc illa tribulacio pessima et ultima, sed hiis, qui volunt pie vivere in Christo; et licet tales a principio semper sunt in hoc mundo crucifixi et afflicti, tamen solum in corporibus et non 25 animis?), vel si et 1) in aliis animis, tamen numquam tantum excessive etr) periculose atque contagiose. Et idcirco propter a) ita A ; om. B. [Sequitur H] capitulum XXVI EF (rubr.) H; om. I. b) facient FGH. c) maxime EF. d) ita omnes cod. e) Sequitur ca- pitulum I. f) vobis, etc. FH. g) contin. D 1. 2. 1) om. A. i) loco 30 Quam ob causam — dicitur D 1. 2. ponit: Ideo dicit Christus. k) Erunt — eciam electi om. D 1. 2. 1) add. A in m. m) pseudo et om. EFGHI. n) eciam et EH; eciam FGI. o) post hanc vocem D 1. 2. contin.: Cuius P) aliis (sic) FG. q) eciam B ; om. HI. gracia oc., v. infra p. 293, lin. 3. r) successive E, et om. 35 1) Matth. VII. I5, ubi vero vobis non legitur. 3) Marci XIII. 22. 4) Matth. XXIV. 24. dedit mare mortuos, qui in eo erant. 2) Marci XIII. 5 et 19. 5) Cf. Apoc. XX. 13: Et
292 M. de Janow, Regulae V. et N. T., 1. 11, reg. IV, c. 10. Capitulum decimuma). Quod vpocrite sunt, qui faciuntb) illam tribulacionem periculo- sissimam et maximame) ecclesie sanctorumd). Sequiture) 1): „Attendite vobis“f). Notanter hic dicit veritas 5 „vobis“, quia simulacios) ypocritarum non est pericu- losa rebus temporalibus, sed periculosa animabus, eth) non quibuslibet animabus, sed animabus electorum et discipulorum Christi. Quam ob causam in scriptura su- perius allegata dicituri) 2): „Videte, ne quis vos seducat. Eruntk) 10 enim dies tribulacionis.“ Et illico determinantur, qualis erit tri- bulacio, scilicet quial) non rerum et corporum, prout fuit tem- pore tyrannorum, sed animarum et conscienciarum. Ideo se- quitur 3): „Exsurgent enim pseudo etm) pseudoprophete ad sedu- cendum, si fieri potest, eciamn) electos.“ Et Mt. XXIIII4): „Ita, 15 ut in errorem inducantur, si fieri potest, eciam electi." Instantibus igitur temporibus periculosis propter densita- tem ypocritarum pax est in rebus et pax in corporibus, sed tribulacio animabus intus in consciencia"); et non quibuslibet animabus, quia non ypocritis, quia illi ducunt in 20 bonis dies suos et omnia succedunt eis prospere, neque mor- tuis hominibus in mari5), id est peccatoribus publicis, erit tunc illa tribulacio pessima et ultima, sed hiis, qui volunt pie vivere in Christo; et licet tales a principio semper sunt in hoc mundo crucifixi et afflicti, tamen solum in corporibus et non 25 animis?), vel si et 1) in aliis animis, tamen numquam tantum excessive etr) periculose atque contagiose. Et idcirco propter a) ita A ; om. B. [Sequitur H] capitulum XXVI EF (rubr.) H; om. I. b) facient FGH. c) maxime EF. d) ita omnes cod. e) Sequitur ca- pitulum I. f) vobis, etc. FH. g) contin. D 1. 2. 1) om. A. i) loco 30 Quam ob causam — dicitur D 1. 2. ponit: Ideo dicit Christus. k) Erunt — eciam electi om. D 1. 2. 1) add. A in m. m) pseudo et om. EFGHI. n) eciam et EH; eciam FGI. o) post hanc vocem D 1. 2. contin.: Cuius P) aliis (sic) FG. q) eciam B ; om. HI. gracia oc., v. infra p. 293, lin. 3. r) successive E, et om. 35 1) Matth. VII. I5, ubi vero vobis non legitur. 3) Marci XIII. 22. 4) Matth. XXIV. 24. dedit mare mortuos, qui in eo erant. 2) Marci XIII. 5 et 19. 5) Cf. Apoc. XX. 13: Et
Strana 293
De tribulatione maxima tempore hypocritarum. 293 excessum suum vel per anthonomasiam hec huiusmodi tri- bulacio maxima dicta esta), qualis numquam fuit nec seque- tur. Cuiusb) gracia illa vox cantici Sedechiec) ecclesie sancted) bene extate) apropriataf) in hoc tempore iniquitatis 1): „Ecce in paces) amaritudo meah) amarissima.“ Amara etenim fuit amaritudo ecclesie tempore tyrrannorum, quia maxime et solum corporum; amarior tempore hereticorum, quia fidei; amarissima [f. 65b] tempore ypocritarum, quia fidei et con- scienciarum et corporum. Veli) amara tempore tyrannorum, quia dolorosa in corpore, sed apertak); amarior tempore hereti- 10 corum, quia persequcio iniquitatis occulcior1) et per consequens periculosiorm) saluti animarum; amarissima tempore ypocritarum, quia persequcio impietatis1) occultissima et ergoo) periculo- sissima?). Vel amara tempore primitivo, quia per tyrrannidem potencie secularis; amarior tempore hereticorum, quia potencia 15 seculari et fraude composita et scripturis; amarissima tempore ypocritarum, quia omnibus viis seducendi electi dei paciuntur a q) potestate seculari et ab auctoritate spirituali, et a fraude com- posita ex scripturis et a fraude composita ex specie sanctitatis. Eciam ex eo dicitur temporer) ypocritarums) tribu- 20 lacio maxima, quia prima fuit solum ab extraneis, intus vigentet) multa sanctitate martires fulcienteu) et relevantev). Secunda fuit quasi ab intraneis, sed ad breve tempus, donec fuerunt proditi esse heretici et eiectiw); et tunc respectu illorum cessavit quassacio2) ab intra tunc existentibus doctoribus fide 25 dignis, qui infirmos constanter muniebant et consolabantur. Tempore autem ypocritarum fit tribulacio animisx) elec- torum a multis et aby) intimis et ab hiis, qui preeminerez) vi- 5 4) Bene G. a) om. B. b) contin. D 1. 2. c) Ezechie E; Sedechie regis FGH. 30 d) sancti B; illa vox — sancti om. D 1. 2. e) exstat H. f) appro- k) aperte h) om. GHI. i) vel sic E. priatum D 1. g) pace mea F. D 2. 1) occulta E. m) periculosior D 1. 2. EFGHI. n) iniquitatis H. o) loco et ergo ponitur in B: ideo. p) post hanc vocem D 1. 2. contin.: q) et A sup. lin.; a FGHI; 35 Remedium ergo oc., v. infra p. 299, lin. 12. om. Bet E. r) om. E. s) ypocritarum dicitur E. t) urgente BEI. 1) fulcienti E. v) revelante B. w) errecti (sic) I. x) aliis (sic) FGHI. z) preminere A; premines B; preeminere y) et ab om. B; et om. E. cet. cod. 1) Isaiae XXXVIII. 17. 2) Cf. Psalm. CV. 30. 40
De tribulatione maxima tempore hypocritarum. 293 excessum suum vel per anthonomasiam hec huiusmodi tri- bulacio maxima dicta esta), qualis numquam fuit nec seque- tur. Cuiusb) gracia illa vox cantici Sedechiec) ecclesie sancted) bene extate) apropriataf) in hoc tempore iniquitatis 1): „Ecce in paces) amaritudo meah) amarissima.“ Amara etenim fuit amaritudo ecclesie tempore tyrrannorum, quia maxime et solum corporum; amarior tempore hereticorum, quia fidei; amarissima [f. 65b] tempore ypocritarum, quia fidei et con- scienciarum et corporum. Veli) amara tempore tyrannorum, quia dolorosa in corpore, sed apertak); amarior tempore hereti- 10 corum, quia persequcio iniquitatis occulcior1) et per consequens periculosiorm) saluti animarum; amarissima tempore ypocritarum, quia persequcio impietatis1) occultissima et ergoo) periculo- sissima?). Vel amara tempore primitivo, quia per tyrrannidem potencie secularis; amarior tempore hereticorum, quia potencia 15 seculari et fraude composita et scripturis; amarissima tempore ypocritarum, quia omnibus viis seducendi electi dei paciuntur a q) potestate seculari et ab auctoritate spirituali, et a fraude com- posita ex scripturis et a fraude composita ex specie sanctitatis. Eciam ex eo dicitur temporer) ypocritarums) tribu- 20 lacio maxima, quia prima fuit solum ab extraneis, intus vigentet) multa sanctitate martires fulcienteu) et relevantev). Secunda fuit quasi ab intraneis, sed ad breve tempus, donec fuerunt proditi esse heretici et eiectiw); et tunc respectu illorum cessavit quassacio2) ab intra tunc existentibus doctoribus fide 25 dignis, qui infirmos constanter muniebant et consolabantur. Tempore autem ypocritarum fit tribulacio animisx) elec- torum a multis et aby) intimis et ab hiis, qui preeminerez) vi- 5 4) Bene G. a) om. B. b) contin. D 1. 2. c) Ezechie E; Sedechie regis FGH. 30 d) sancti B; illa vox — sancti om. D 1. 2. e) exstat H. f) appro- k) aperte h) om. GHI. i) vel sic E. priatum D 1. g) pace mea F. D 2. 1) occulta E. m) periculosior D 1. 2. EFGHI. n) iniquitatis H. o) loco et ergo ponitur in B: ideo. p) post hanc vocem D 1. 2. contin.: q) et A sup. lin.; a FGHI; 35 Remedium ergo oc., v. infra p. 299, lin. 12. om. Bet E. r) om. E. s) ypocritarum dicitur E. t) urgente BEI. 1) fulcienti E. v) revelante B. w) errecti (sic) I. x) aliis (sic) FGHI. z) preminere A; premines B; preeminere y) et ab om. B; et om. E. cet. cod. 1) Isaiae XXXVIII. 17. 2) Cf. Psalm. CV. 30. 40
Strana 294
M. de Janow, Regulae V. et N. T., 1. II, reg. IV, c. 10. 294 dentur in omni verbo et doctrina, in omni sanctitate et virtute, et non relinquitur, ad quem sit secure fugiendum vel a quo consolandum, quoniam „defecit sanctus“ et „iam non est pro- pheta“1). Quod si sunt quidam electi et secundum Jhesum cru- cifixum virtuosi, — et dico „si“ pro „quia“, quiaa) sunt plus quam septem milia virorum, qui non curvaverunt genua sua ante Baa- limb) 2),— illi tamen difficillime indagantur, densitate locustarum nubilati et sepulti, quarum locustarum multitudo uts) fumus de putei abissod) egrediens eciam solem obscuravit 3). Propter quod, 10 si qui tales viri fuerint in hoc tempore sancti et electi, eciam ipsimet contremiscunt et dubitant, ne forte ete) ipsi ab ypocrisi teneantur; quamobrem requisiti latitant, et inquisi i1) pro con- silio, nichil certum, nichil solidum audent consulere suis in- firmiss), trepidantes. Quomodo autem potest quis super eo, quod in paucis invenitur, firmiter stabiliri? Adde ad h) hoc su- per illo, quod nutat eti) tremitk) in 1) seipso. Nequem) nimisu) hoc est mirandum, quod paucitas premodica electorum") tem- pore ypocritarum supra modum est fuscata et contecta pre mul- titudine locustarum, cum similiter sol et luna sint tenebris ob- 20 voluta3), quamvis non in se, sed in nobis, non in capite, quia illud velari non debet 4), sed in corpore et membris corporis. Intellige proverbium per ea, que hodie conspicantur, puta quod civitas illa magna orbis christianorum in tres partes 5) de facto est conscissa?), scilicet Romanorum ad 1) meridiem, Grecorum ad orientemr), Francigenarum ad occidentem. Quorum Romani dicunt: „Hic est ecclesia et hic est Christus.“ Francigene dicunt: „Non ita est, sed nos su- mus ecclesia, et hic est Christus.“ Et Grecis) erectit) pertinaciter inquiunt: „Mentimini vos et vos, sed nos sumus ecclesia, et hic est 30 Christus.“ Ecce, ad literam ewangelium est adinpletum superius assignatum, ubi dicitur 6): „In illis diebus dicetur vobis: Ecce 15 25 35 26) Ecce hic est Christus aut illic. Nota bene F. a) om. EFGHI. b) Baal FGHI et biblia. c) multitudo et om. B; multitudo ut FGHI. d) abissi ABF. e) om. EFGHI. f) nichil (sic) E. k) tremuit I. i) nutat et om. EFGHI. g) om. B. 1) om. FGHI. o) pauci mo- 1) super H. m) nec FGHI. n) minus (sic) FGHI. r) Origen- dica pre electorum (sic) H. p) conscisa I. q) in FGHI. tem H. s) Et Greci add. A in m. t) Greci tantum BEFGHI. 1) Cf. Psalm. XI. 2. et LXXIII. 9. 2) Cf. Rom. XI. 4. 3) Cf. Apoc. 40 IX. 2—3. 4) Cf. I. Cor, XI. 7. 5) Cf. Apoc, XVI. 19. 6) Lucae XVII. 23.
M. de Janow, Regulae V. et N. T., 1. II, reg. IV, c. 10. 294 dentur in omni verbo et doctrina, in omni sanctitate et virtute, et non relinquitur, ad quem sit secure fugiendum vel a quo consolandum, quoniam „defecit sanctus“ et „iam non est pro- pheta“1). Quod si sunt quidam electi et secundum Jhesum cru- cifixum virtuosi, — et dico „si“ pro „quia“, quiaa) sunt plus quam septem milia virorum, qui non curvaverunt genua sua ante Baa- limb) 2),— illi tamen difficillime indagantur, densitate locustarum nubilati et sepulti, quarum locustarum multitudo uts) fumus de putei abissod) egrediens eciam solem obscuravit 3). Propter quod, 10 si qui tales viri fuerint in hoc tempore sancti et electi, eciam ipsimet contremiscunt et dubitant, ne forte ete) ipsi ab ypocrisi teneantur; quamobrem requisiti latitant, et inquisi i1) pro con- silio, nichil certum, nichil solidum audent consulere suis in- firmiss), trepidantes. Quomodo autem potest quis super eo, quod in paucis invenitur, firmiter stabiliri? Adde ad h) hoc su- per illo, quod nutat eti) tremitk) in 1) seipso. Nequem) nimisu) hoc est mirandum, quod paucitas premodica electorum") tem- pore ypocritarum supra modum est fuscata et contecta pre mul- titudine locustarum, cum similiter sol et luna sint tenebris ob- 20 voluta3), quamvis non in se, sed in nobis, non in capite, quia illud velari non debet 4), sed in corpore et membris corporis. Intellige proverbium per ea, que hodie conspicantur, puta quod civitas illa magna orbis christianorum in tres partes 5) de facto est conscissa?), scilicet Romanorum ad 1) meridiem, Grecorum ad orientemr), Francigenarum ad occidentem. Quorum Romani dicunt: „Hic est ecclesia et hic est Christus.“ Francigene dicunt: „Non ita est, sed nos su- mus ecclesia, et hic est Christus.“ Et Grecis) erectit) pertinaciter inquiunt: „Mentimini vos et vos, sed nos sumus ecclesia, et hic est 30 Christus.“ Ecce, ad literam ewangelium est adinpletum superius assignatum, ubi dicitur 6): „In illis diebus dicetur vobis: Ecce 15 25 35 26) Ecce hic est Christus aut illic. Nota bene F. a) om. EFGHI. b) Baal FGHI et biblia. c) multitudo et om. B; multitudo ut FGHI. d) abissi ABF. e) om. EFGHI. f) nichil (sic) E. k) tremuit I. i) nutat et om. EFGHI. g) om. B. 1) om. FGHI. o) pauci mo- 1) super H. m) nec FGHI. n) minus (sic) FGHI. r) Origen- dica pre electorum (sic) H. p) conscisa I. q) in FGHI. tem H. s) Et Greci add. A in m. t) Greci tantum BEFGHI. 1) Cf. Psalm. XI. 2. et LXXIII. 9. 2) Cf. Rom. XI. 4. 3) Cf. Apoc. 40 IX. 2—3. 4) Cf. I. Cor, XI. 7. 5) Cf. Apoc, XVI. 19. 6) Lucae XVII. 23.
Strana 295
De schismate ecclesiae tempore hypocritarum. 295 hic est Christus, ecce illic.“ Ecce obscuritas solis et lune, ut eciam civitas posita supra montem1) abscondatur et sit obnu- bilataa), quod videri non potest, in tantum, utb) ex infinita mul- titudine christianorum non facile quis possete) inveniri, quod sit ita certus, ubi est unica verad) dei ecclesia. Audenture) et quif) iurare et constanter indicare omnibus inquirentibus, ubi ecclesia est ex hiis tribus vel ubi est Christus. Hoc dico non quoad omnes, quia aliqui sunt, qui noverunt, ubi est Christuss) et eius corpus, de quibus scriptum est 2): „Ubicumque fuerit corpus, ibih) congregabuntur et aquile“, et 10 ego credo, quod in illa parte, que cessit Romanis, est Chri- stus, sed que dico, hec loquor comparative ad totam multitu- dinem eorum, qui quondam dicebantur christiani; loquor eciam comparacionei) ad certitudinem [f. 66a] ecclesie sanc- torum primitive, ubi fuit notorium, ubi estk) ecclesia, et 15 ubi estk) Christus; hic autem nullibi est tanta certitudo existenciel) Jhesu Christi, noto in istis partibus prefatis, ut quis audacter se offerrat pro eo ad moriendum. „Wlpes igi- tur foveasm) habent et volucres celi nidos, filius autem hominis“, id est christianus verax, filius domini nostri Jhesu Christi, „non habet, ubi caput suum reclinet“3), id est ubi confugiat secure et ubi firmetur et ubi protegatur a demoniis et ab ypocritis, agitatus undique et a peccatis conturbatus in tribulacione hacn) premaxima°), quoniam ecce quasi omnes amici Jhesu Christi sermone et lingwa, sed de facto et vita fere omnes inimici, 25 omnes domestici 4) corpore, sed pene omnes extranei opere et affeccione: si cui effundas tuam animam affeccione et sermone, quasi volens Jhesum crucifixum invenire, inde abibis amaricatus animo in teipso, reperiens, quod ibidem Christi Jhesu graciam, simul?) laborem et pulchros tuos sermones perdidisti; itaq) ne- 30 5 20 8) Nota bene F. 11) Ecclesia Grecorum (sic) est vera ecclesia F. a) obnubilata est H. b) quod FGI. c) poterit EFGHI. d) veri B. e) Audentur AB. Audeat E. Audet FGHI. f) et qui add. A in m.; om. BEFGHI. g) et Christus B. h) illic I et biblia. i) comparative EGHI. 35 k) esset FGHI. 1) existencia (sic) E. m) om. E. n) ac (sic) FGI. o) permaxima EFGI. P) simul et FGHI. q) ita ut FGHI. 1) Cf. Matth. V. 14. 2) Matth. XXIV. 28. 4) Cf. Matth. X. 36. 3) Matth. VIII. 20.
De schismate ecclesiae tempore hypocritarum. 295 hic est Christus, ecce illic.“ Ecce obscuritas solis et lune, ut eciam civitas posita supra montem1) abscondatur et sit obnu- bilataa), quod videri non potest, in tantum, utb) ex infinita mul- titudine christianorum non facile quis possete) inveniri, quod sit ita certus, ubi est unica verad) dei ecclesia. Audenture) et quif) iurare et constanter indicare omnibus inquirentibus, ubi ecclesia est ex hiis tribus vel ubi est Christus. Hoc dico non quoad omnes, quia aliqui sunt, qui noverunt, ubi est Christuss) et eius corpus, de quibus scriptum est 2): „Ubicumque fuerit corpus, ibih) congregabuntur et aquile“, et 10 ego credo, quod in illa parte, que cessit Romanis, est Chri- stus, sed que dico, hec loquor comparative ad totam multitu- dinem eorum, qui quondam dicebantur christiani; loquor eciam comparacionei) ad certitudinem [f. 66a] ecclesie sanc- torum primitive, ubi fuit notorium, ubi estk) ecclesia, et 15 ubi estk) Christus; hic autem nullibi est tanta certitudo existenciel) Jhesu Christi, noto in istis partibus prefatis, ut quis audacter se offerrat pro eo ad moriendum. „Wlpes igi- tur foveasm) habent et volucres celi nidos, filius autem hominis“, id est christianus verax, filius domini nostri Jhesu Christi, „non habet, ubi caput suum reclinet“3), id est ubi confugiat secure et ubi firmetur et ubi protegatur a demoniis et ab ypocritis, agitatus undique et a peccatis conturbatus in tribulacione hacn) premaxima°), quoniam ecce quasi omnes amici Jhesu Christi sermone et lingwa, sed de facto et vita fere omnes inimici, 25 omnes domestici 4) corpore, sed pene omnes extranei opere et affeccione: si cui effundas tuam animam affeccione et sermone, quasi volens Jhesum crucifixum invenire, inde abibis amaricatus animo in teipso, reperiens, quod ibidem Christi Jhesu graciam, simul?) laborem et pulchros tuos sermones perdidisti; itaq) ne- 30 5 20 8) Nota bene F. 11) Ecclesia Grecorum (sic) est vera ecclesia F. a) obnubilata est H. b) quod FGI. c) poterit EFGHI. d) veri B. e) Audentur AB. Audeat E. Audet FGHI. f) et qui add. A in m.; om. BEFGHI. g) et Christus B. h) illic I et biblia. i) comparative EGHI. 35 k) esset FGHI. 1) existencia (sic) E. m) om. E. n) ac (sic) FGI. o) permaxima EFGI. P) simul et FGHI. q) ita ut FGHI. 1) Cf. Matth. V. 14. 2) Matth. XXIV. 28. 4) Cf. Matth. X. 36. 3) Matth. VIII. 20.
Strana 296
296 M. de Janow, Regulae V. et N. T., 1. II, reg. IV, c. 10 et 11. que palam et solempniter audebis Jhesum crucifixum a) confiteri, quia tunc sine modico tamquam hereticus tractaberis et nonb) conviciatus et consputus non abibis; et tunc per experienciame) sencies tribulacionem hancd) maximam et amaritu- 5 dinem amarissimam omnium fidelium in domino Jhesu corporise), conscienciarum et animorum. Capitulum undecimum 1). De fermento ypocrisis et distinccione eius ae proprietatibus5). [I.] Sequitur 1): „Attendite vobis a fermento.“ Pro quo est 10 sagaciterh) advertendum, quod duplex est fermentum no- tatum i) in scriptura et in rebus conpertumk), et illud1) diver- sum. Unum est fermentum racionis et voluntariumm) quo panis et alie res sponte fermentantur; et illud est bonum, quia ponit panem in bono sapore et bono statu, similiter et 15 alios liquores, ut cervisiam et similian) multa; et idcirco illud est°) boni?) significativum"), puta fidei vel sapiencie Jhesu Christi, velud eciam sal; et de illo habetur Mtr) XIII e.s)2): „Simile est regnum celorum fermento, quod acceptum mulier abscondit in farine satis tribust), donec fermentaretur totum.“ Et istudu) 20 nequaquam hicv) est designatum. Aliudw) est fermen- tum quedamè) aciditas vel amaritudo aut veriusy) corruptela in ipsa re, nata occulte etz) ex seipsa, non ab extrinseco aa) aliquo inmissa, sed ab intrinseco generata, non spontanea, sed ex natura rei liquide veniens, veluti est acorbb) 25 in vino, mucor in panibus, fetor velce) rauciditas in carnibus, 22) Nota de corruptela corporum B rubr. a) Christum EG. b) nisi FGHI. c) expergenciam (sic) E. d) om. EFGHI. e) corporum FGHI. f) ita A; om. BFGHI. Capitulum XXVII E. g) ita AB (rubr.). De fermento duplici et quod ypocrisis ab in- 30 tra, non ab extra generatur E ; om. FGHI. h) om. E. i) vocatum EFGHI. k) comparatum I. 1) et illud om. I. m) voluntarium aliud FGI. n) talia E. 9) om. EFGHI. P) bonum FGHI. q) significativum est 1) tribus AE et biblia ; tritici B; FGHI. r) Mr E. s) e. om. EFGHI. u) illud EFGHI. V) om. EFGHI. w) Illud FGHI. cribri FGHI. x) quod FGHI. y) ut carnis (sic) EFGHI. z) om. H. aa) intrinseco cc) seu FGI. corr extrinseco A; intrinseco BFGHI. bb) aquor EF. 35 1) Lucae XII. 1. 2) Matth. XIII. 33.
296 M. de Janow, Regulae V. et N. T., 1. II, reg. IV, c. 10 et 11. que palam et solempniter audebis Jhesum crucifixum a) confiteri, quia tunc sine modico tamquam hereticus tractaberis et nonb) conviciatus et consputus non abibis; et tunc per experienciame) sencies tribulacionem hancd) maximam et amaritu- 5 dinem amarissimam omnium fidelium in domino Jhesu corporise), conscienciarum et animorum. Capitulum undecimum 1). De fermento ypocrisis et distinccione eius ae proprietatibus5). [I.] Sequitur 1): „Attendite vobis a fermento.“ Pro quo est 10 sagaciterh) advertendum, quod duplex est fermentum no- tatum i) in scriptura et in rebus conpertumk), et illud1) diver- sum. Unum est fermentum racionis et voluntariumm) quo panis et alie res sponte fermentantur; et illud est bonum, quia ponit panem in bono sapore et bono statu, similiter et 15 alios liquores, ut cervisiam et similian) multa; et idcirco illud est°) boni?) significativum"), puta fidei vel sapiencie Jhesu Christi, velud eciam sal; et de illo habetur Mtr) XIII e.s)2): „Simile est regnum celorum fermento, quod acceptum mulier abscondit in farine satis tribust), donec fermentaretur totum.“ Et istudu) 20 nequaquam hicv) est designatum. Aliudw) est fermen- tum quedamè) aciditas vel amaritudo aut veriusy) corruptela in ipsa re, nata occulte etz) ex seipsa, non ab extrinseco aa) aliquo inmissa, sed ab intrinseco generata, non spontanea, sed ex natura rei liquide veniens, veluti est acorbb) 25 in vino, mucor in panibus, fetor velce) rauciditas in carnibus, 22) Nota de corruptela corporum B rubr. a) Christum EG. b) nisi FGHI. c) expergenciam (sic) E. d) om. EFGHI. e) corporum FGHI. f) ita A; om. BFGHI. Capitulum XXVII E. g) ita AB (rubr.). De fermento duplici et quod ypocrisis ab in- 30 tra, non ab extra generatur E ; om. FGHI. h) om. E. i) vocatum EFGHI. k) comparatum I. 1) et illud om. I. m) voluntarium aliud FGI. n) talia E. 9) om. EFGHI. P) bonum FGHI. q) significativum est 1) tribus AE et biblia ; tritici B; FGHI. r) Mr E. s) e. om. EFGHI. u) illud EFGHI. V) om. EFGHI. w) Illud FGHI. cribri FGHI. x) quod FGHI. y) ut carnis (sic) EFGHI. z) om. H. aa) intrinseco cc) seu FGI. corr extrinseco A; intrinseco BFGHI. bb) aquor EF. 35 1) Lucae XII. 1. 2) Matth. XIII. 33.
Strana 297
De fermento hypocritarum. 297 tinea in veste, erugo in ferro et vermis ac putredo in lignis, quea) omnia et similiab), que in rebuse) generata, consumunt et destruunt ipsas. Ita conformiter spiritualia spiritualibus com- parantes, possumus dicere peccatumd) in anima, vermis in con- sciencia, vana gloria in qualibet virtute, eciam in humilitate, habitus libido in usu rerum corporis, ypocrisis in religionee) vel in divino servicio nascuntur et reddunt omnia corrupta et abhominabilia. Et istud tale fermentum sue masse cor- ruptivumf) dominus Jhesus loquitur hic, dicens 1): „Attendite vobis a fermento Phariseorum.“ De quo similiter apostolus lo- quitur Ia Cor.8) V°, dicens 2): „Nescitis, quia modicum fermenti totam massam corrumpit?“ Hoc itaque fermentum corruptivum, quodh) intrinsece nascitur, et latenter totam massam corrumpiti) et pertransit. Quod quidem fermentum non per visum potest con- gnosci, sed solum per saporem velk) per1) gustum; in rebus 15 tepidis vel in tepidis locis positis generatur, continue invalescit et densatur, nisi continue et successive expurgetur, rem illam, quam occupat, in tantum destruit, quod nulli aptam efficitm), nisi ut proiciaturn). Que omnia multum congruunt vel apropriantur ypocrisi, 20 de qua sermo. [f. 66b] Libido namque illa sue°) complacencie, que est ypocrisis, ut postea dicetur, in rebus huius mundi vel divinis?), nec non vana gloria mirabiliter occulte et subtiliter animam pertranseuntq); et quanto homo apcior est per naturam vel per habitum acquisitum, utr) per industriam, elloquenciam 25 atque scienciams), tanto forcius inbibitur anime, velt) quanto in maiori pollet religione et sanctitate, vel quanto propter hecu) huiusmodi ab hominibus honoratur, tanto magis illa suipsius complacenciav) in anima forcius pedem figit et profundius per- transit et tenacius inheret. Quod quidem maxime et quasi apro- 30 10 3) Corruptela anime B rubr. a) et FG. b) singula EFGHI. c) nobis corr. rebus A. d) pec- cata B. e) religiose corr. religione A; religioso B. f) corruptum EI. g) ad Cor. FI. h) add. A in m.; om. BEFGHI. i) corrumpit BFGI ; cor- k) et E. 1) om. HI. m) efficit E; efficitur cet. cod. rupit cet. cod. n) paciatur(sic) I. 0) sue proprie EFGHI. p) diviciis corr. divinis A. 4) pertransit E. r) aut (sic) FGI. s) per scienciam EFGHI. t) om. EFGHI. v) complacencia EFGHI; complacenciam AB. 1) om. FGHI. 1) Lucae XII. 1. 2) I. Cor. V. 6. 35
De fermento hypocritarum. 297 tinea in veste, erugo in ferro et vermis ac putredo in lignis, quea) omnia et similiab), que in rebuse) generata, consumunt et destruunt ipsas. Ita conformiter spiritualia spiritualibus com- parantes, possumus dicere peccatumd) in anima, vermis in con- sciencia, vana gloria in qualibet virtute, eciam in humilitate, habitus libido in usu rerum corporis, ypocrisis in religionee) vel in divino servicio nascuntur et reddunt omnia corrupta et abhominabilia. Et istud tale fermentum sue masse cor- ruptivumf) dominus Jhesus loquitur hic, dicens 1): „Attendite vobis a fermento Phariseorum.“ De quo similiter apostolus lo- quitur Ia Cor.8) V°, dicens 2): „Nescitis, quia modicum fermenti totam massam corrumpit?“ Hoc itaque fermentum corruptivum, quodh) intrinsece nascitur, et latenter totam massam corrumpiti) et pertransit. Quod quidem fermentum non per visum potest con- gnosci, sed solum per saporem velk) per1) gustum; in rebus 15 tepidis vel in tepidis locis positis generatur, continue invalescit et densatur, nisi continue et successive expurgetur, rem illam, quam occupat, in tantum destruit, quod nulli aptam efficitm), nisi ut proiciaturn). Que omnia multum congruunt vel apropriantur ypocrisi, 20 de qua sermo. [f. 66b] Libido namque illa sue°) complacencie, que est ypocrisis, ut postea dicetur, in rebus huius mundi vel divinis?), nec non vana gloria mirabiliter occulte et subtiliter animam pertranseuntq); et quanto homo apcior est per naturam vel per habitum acquisitum, utr) per industriam, elloquenciam 25 atque scienciams), tanto forcius inbibitur anime, velt) quanto in maiori pollet religione et sanctitate, vel quanto propter hecu) huiusmodi ab hominibus honoratur, tanto magis illa suipsius complacenciav) in anima forcius pedem figit et profundius per- transit et tenacius inheret. Quod quidem maxime et quasi apro- 30 10 3) Corruptela anime B rubr. a) et FG. b) singula EFGHI. c) nobis corr. rebus A. d) pec- cata B. e) religiose corr. religione A; religioso B. f) corruptum EI. g) ad Cor. FI. h) add. A in m.; om. BEFGHI. i) corrumpit BFGI ; cor- k) et E. 1) om. HI. m) efficit E; efficitur cet. cod. rupit cet. cod. n) paciatur(sic) I. 0) sue proprie EFGHI. p) diviciis corr. divinis A. 4) pertransit E. r) aut (sic) FGI. s) per scienciam EFGHI. t) om. EFGHI. v) complacencia EFGHI; complacenciam AB. 1) om. FGHI. 1) Lucae XII. 1. 2) I. Cor. V. 6. 35
Strana 298
298 M. de Janow, Regulae V. et N. T., 1. II, reg. IV, c. 11. 5 10 15 20 priatea) solet Phariseis et pro nuncb) religiosis evenire, et ideo, quamc) proprie ypocrisym esse fermentum Phariseorum, veritas diffinivit. Nam ypocrisis in rebus turpibusd) vel ine) hominibus miseris non causaturf), quoniam in talibus libido complacencie proprie locum non habet, sed palam conspuitur et horretur. Quods) si quidamb) letantur, cum malefecerint, tamen illi ypo- crite esse non censentur, quoniam illai) speciem boni nullam habent, cum quak) posset se malicia collorarel) et operire. Hec namque duo oportet ad essem) y pocrisisn) con- venire°), scilicet quod sit malum vel malicia vel intrinseca corruptela, et quod sit ibi species bonitatis, in quo malicia exortap) absconditur et, tamquam sit bonum et honestum, glo- riatur, — quemadmodum turpitudo carnalis natalium de splen- dore pulchrarum vesttum congratulans q), que hominumr) ob- tuitibuss) obiciunturt), et sub quibus honeste palliaturu), et tam- quam iam non sit, quoniam nonv) apparet cooperta, ita quod homomet turpitudinis sue non meminit genitalium et aliarum turpitudinum sui corporis, existens hominum in prospectuw), neque aliud advertit quilibet, quasi iam non sit aput hominem aliqua per, ante, infrax) turpitudo, et hoc solum ideo, quia non apparety) vestibus cooperta —: sic intellige de pravo corde cuius- libet hominis vel de anima, que est malis repleta et inferno apropinquavit, religione extrinseca et facesia sanctitatis atque composito habitu in ypocritis cooperta. Per tales enim indu- 25 vias apparentis et2) extrinsece sanctitatis atque honestatis ypo- crite non tantum ab hominibus aliis sunt operti, sed eciam sui- ipsius obliviscuntur aa), quales fuerunt intrinsecus in anima, et ab honoracionebb) atque opinione hominum de seipsis abducun- tur, ut non velint neque sciant ad suum redire iudicium neque 30 suas presentes vel futuras miserias numerare aut sua peccata a) apparate A. b) tunc EFGHI. c) qua E. d) temporalibus, e) om. B. f) accusatur I. h) siquidem turpibus I. 8) Qui FGI. 1) tollerare E. k) om. E. m) ad se (sic) i) illi EFGHI. EFGHI. 0) advenire H. p) exornata EFGHI. q) con- n) ypocrisi E. EFGHI. s) obtutibus r) hominibus B. 35 gratulans EFGHI; congratulantes AB. FGHI. t) obiciuntur BEFGHI ; obicimur AB. u) palleatur E; pallatur I. v) iam non E. w) conspectu corr. prospectu A; perspectu B; pro- y) apparent corr. apparet A ; specta E; prospectu cet. cod. x) om. B. aa) om. E cum lacuna. z) om. I. bb) oneracione B. apparent B.
298 M. de Janow, Regulae V. et N. T., 1. II, reg. IV, c. 11. 5 10 15 20 priatea) solet Phariseis et pro nuncb) religiosis evenire, et ideo, quamc) proprie ypocrisym esse fermentum Phariseorum, veritas diffinivit. Nam ypocrisis in rebus turpibusd) vel ine) hominibus miseris non causaturf), quoniam in talibus libido complacencie proprie locum non habet, sed palam conspuitur et horretur. Quods) si quidamb) letantur, cum malefecerint, tamen illi ypo- crite esse non censentur, quoniam illai) speciem boni nullam habent, cum quak) posset se malicia collorarel) et operire. Hec namque duo oportet ad essem) y pocrisisn) con- venire°), scilicet quod sit malum vel malicia vel intrinseca corruptela, et quod sit ibi species bonitatis, in quo malicia exortap) absconditur et, tamquam sit bonum et honestum, glo- riatur, — quemadmodum turpitudo carnalis natalium de splen- dore pulchrarum vesttum congratulans q), que hominumr) ob- tuitibuss) obiciunturt), et sub quibus honeste palliaturu), et tam- quam iam non sit, quoniam nonv) apparet cooperta, ita quod homomet turpitudinis sue non meminit genitalium et aliarum turpitudinum sui corporis, existens hominum in prospectuw), neque aliud advertit quilibet, quasi iam non sit aput hominem aliqua per, ante, infrax) turpitudo, et hoc solum ideo, quia non apparety) vestibus cooperta —: sic intellige de pravo corde cuius- libet hominis vel de anima, que est malis repleta et inferno apropinquavit, religione extrinseca et facesia sanctitatis atque composito habitu in ypocritis cooperta. Per tales enim indu- 25 vias apparentis et2) extrinsece sanctitatis atque honestatis ypo- crite non tantum ab hominibus aliis sunt operti, sed eciam sui- ipsius obliviscuntur aa), quales fuerunt intrinsecus in anima, et ab honoracionebb) atque opinione hominum de seipsis abducun- tur, ut non velint neque sciant ad suum redire iudicium neque 30 suas presentes vel futuras miserias numerare aut sua peccata a) apparate A. b) tunc EFGHI. c) qua E. d) temporalibus, e) om. B. f) accusatur I. h) siquidem turpibus I. 8) Qui FGI. 1) tollerare E. k) om. E. m) ad se (sic) i) illi EFGHI. EFGHI. 0) advenire H. p) exornata EFGHI. q) con- n) ypocrisi E. EFGHI. s) obtutibus r) hominibus B. 35 gratulans EFGHI; congratulantes AB. FGHI. t) obiciuntur BEFGHI ; obicimur AB. u) palleatur E; pallatur I. v) iam non E. w) conspectu corr. prospectu A; perspectu B; pro- y) apparent corr. apparet A ; specta E; prospectu cet. cod. x) om. B. aa) om. E cum lacuna. z) om. I. bb) oneracione B. apparent B.
Strana 299
Quid sit hypocrisis et de remedio contra hypocrisim. 299 et se essea) tam singulis noctibus deplorareb), iuxta scripturam, que dicit Petri I. b.c)1): „Vos autem, fratres, omnem curam subinferentes, ministrate in fide vestrad) virtutem, in virtute scienciam, in sciencia abstinenciam, in abstinencia pacienciam, in paciencia pietatem, in pietate fraternitatis amorem, in frater- nitatis amore caritatem. Hec enim si vobiscum assint et su- perent, non vacuos nec sine fructu vos constituent in domini nostri Jhesu Christi congnicione.“ Et tunce) valde ad propo- situm 2): „Cui enim non presto sunt hec, cecus est etf) manu temptans, oblivionem accipienss) veterum suorum delictorum purgacionis." 10 Remedium ergo erith) contra ypocrisym optimum semper se nosse et se habere sine ficcione miserum, ignarum, ignobilem, turpem, indevotumi), irreligiosum, quamdiu est homo in hac vita, et continue ingemiscere pro peccatis preteritisk), presentibus et futuris, et sic se in veritate confiteri, ac in nullo sibi ipsi complacere; quod si oportet in aliquibus bonis com- placere, in Christo Jhesu et in eius cruce et bonitate compla- ceatur, sicut 1) scriptumm) II° Cor. X.3): „Qui gloriatur, in do- mino glorietur“, et iterum Gal. VI.n) 4): „Michi autem absit gloriari“o). 15 20 12) Remedium contra ypocrisim B. — Ypocrisis remedium D 2. ad calc. fol. sup. — E novum capitulum inc.: Sequitur c. XXVIII. Qualem se unusquisque cognoscere debeat, ut ypocrisim evadere queat. a) se FGHI. b) deplorare peccatorem E. c) b. om. FGHI. 25 d) vestram (sic) EH. e) circa (sic) B. f) et et B. g) oblivioni tra- dens corr. oblivionem accipiens A in m.; oblivioni tradens BEFGHI. h) est D 2. i) indevotum I. k) pro peccatis preteritis om. B. 1) ut m) scriptum est FGHI. n) om. D 1. 2; docet apostolus: Qui oc. D 1. 2. ad Gal. VI. FHI. o) hac voce explicit tractatus de hypocrisi in cod. A, hac 30 nota ad calc. fol. inf. adiuncta: Nota. Hic est defectus, v. distinccionem et ultra. Nam ista 3a discrecio non est terminata, ut patet ex distinccione libro- rum in prologo [supplenda e MS. cap. Prag. D 50, fol. 225b —229b, add. manu Fr. Palacký). Ibidem, in cod. A sequitur unum folium vacuum (f. 67) et post ipsum, ƒ. 68a inc. libri III. tract. I.: Postremo investigandum oc. — In cod. B post vocem gloriari, etc. sequitur colore rubro: Explicit tractatus de ypocrisy multum subtilis cuiusdam magistri Parisiensis. Quo deleto add. sunt alia manu ca, quae in subsequentibus secundum ipsum cod. B transcripta leguntur. — D 1. 2. expl. post vocem gloriari: Hec ex secundo tractatu, qui intitulatur de 35 1) II. Petri I. 5—8. 4) Gal. VI. 14. 2) II. Petri I. 9. 3) II. Cor. X. 17. 40
Quid sit hypocrisis et de remedio contra hypocrisim. 299 et se essea) tam singulis noctibus deplorareb), iuxta scripturam, que dicit Petri I. b.c)1): „Vos autem, fratres, omnem curam subinferentes, ministrate in fide vestrad) virtutem, in virtute scienciam, in sciencia abstinenciam, in abstinencia pacienciam, in paciencia pietatem, in pietate fraternitatis amorem, in frater- nitatis amore caritatem. Hec enim si vobiscum assint et su- perent, non vacuos nec sine fructu vos constituent in domini nostri Jhesu Christi congnicione.“ Et tunce) valde ad propo- situm 2): „Cui enim non presto sunt hec, cecus est etf) manu temptans, oblivionem accipienss) veterum suorum delictorum purgacionis." 10 Remedium ergo erith) contra ypocrisym optimum semper se nosse et se habere sine ficcione miserum, ignarum, ignobilem, turpem, indevotumi), irreligiosum, quamdiu est homo in hac vita, et continue ingemiscere pro peccatis preteritisk), presentibus et futuris, et sic se in veritate confiteri, ac in nullo sibi ipsi complacere; quod si oportet in aliquibus bonis com- placere, in Christo Jhesu et in eius cruce et bonitate compla- ceatur, sicut 1) scriptumm) II° Cor. X.3): „Qui gloriatur, in do- mino glorietur“, et iterum Gal. VI.n) 4): „Michi autem absit gloriari“o). 15 20 12) Remedium contra ypocrisim B. — Ypocrisis remedium D 2. ad calc. fol. sup. — E novum capitulum inc.: Sequitur c. XXVIII. Qualem se unusquisque cognoscere debeat, ut ypocrisim evadere queat. a) se FGHI. b) deplorare peccatorem E. c) b. om. FGHI. 25 d) vestram (sic) EH. e) circa (sic) B. f) et et B. g) oblivioni tra- dens corr. oblivionem accipiens A in m.; oblivioni tradens BEFGHI. h) est D 2. i) indevotum I. k) pro peccatis preteritis om. B. 1) ut m) scriptum est FGHI. n) om. D 1. 2; docet apostolus: Qui oc. D 1. 2. ad Gal. VI. FHI. o) hac voce explicit tractatus de hypocrisi in cod. A, hac 30 nota ad calc. fol. inf. adiuncta: Nota. Hic est defectus, v. distinccionem et ultra. Nam ista 3a discrecio non est terminata, ut patet ex distinccione libro- rum in prologo [supplenda e MS. cap. Prag. D 50, fol. 225b —229b, add. manu Fr. Palacký). Ibidem, in cod. A sequitur unum folium vacuum (f. 67) et post ipsum, ƒ. 68a inc. libri III. tract. I.: Postremo investigandum oc. — In cod. B post vocem gloriari, etc. sequitur colore rubro: Explicit tractatus de ypocrisy multum subtilis cuiusdam magistri Parisiensis. Quo deleto add. sunt alia manu ca, quae in subsequentibus secundum ipsum cod. B transcripta leguntur. — D 1. 2. expl. post vocem gloriari: Hec ex secundo tractatu, qui intitulatur de 35 1) II. Petri I. 5—8. 4) Gal. VI. 14. 2) II. Petri I. 9. 3) II. Cor. X. 17. 40
Strana 300
300 M. de Janow, Regulae V. et N. T., l. II, reg. IV, c. I1. [Cod. B f. 112b] Nec homo christianus, sic suas numerans miserias et peccata, quibus est repletus, omnino seipsum perdet, sed pocius lucrifacieta), sicut scriptum est Joh.b)1): „Qui odit animam suam ine) istod) mundo, in vitam eternam custodit eam.“ Modum autem istius lucri ponit apostolus 2a Cor. 12e) 2): „Libenter gloriabor in infirmitatibus meis, ut inhabitet in me virtus Christi. Propterea placeo michi in infirmitatibus meis, etf) in contumeliiss), in necessitatibush), in persecucionibusi pro Christo. Cum enim infirmior, tunc potens sum.“ Ecce, per- dicio tui in te estk) lucrifaccio Christi; in tel) enim mori et in sem) vivere est deon) et per deum et ex deo. Infirmitates pro- prias nosse est ipsas evadere et dei virtutem et dei sapienciam induere, in se exinaniri et odire propriam animam est in deo magnificari et per deum et se in deo esse diligere. Ob quam causam complacet sibi apostolus in suis infirmitatibus, ut in- habitet in eo virtus Christi; placet sibi, quod in se est parvus, ut in deo sit et per deum magnus. Placet eidem, quod in se est inbecillis, stultus et inglorius, ut sit in deo et per deum et ex deo fortis, potens, sapiens°) et gloriosus. Propter quod alibir) 20 dicit3): „Que erant michi lucri“1)? Item 4): „Beati pauperes spiritu, quoniam ipsorum est regnum celorum.“ Quid est ergo regnum celorum, nisi dei virtus et sapienciar) ac dei iusticia? Quis est pauper spiritu, nisi pauperculus et contritus et de- ficiens in ses), vel numerans et congnoscens sanctas suas mi- 25 serias et infirmitates in veritate et summis anhelitibus ad Chri- stum properans et dei virtutem et dei sapienciam ac dei iu- sticiam per Christum induens et recognoscenst)? Et hic est 5 10 15 ypocrisi. — In cod. EFGHI textus prosequitur sine interruptione hisce verbis: gloriari, nisi in cruce domini Jhesu Christi.“ Nec [Neque E] homo chri- 30 stianus oc. 35 24) Cognoscere hominem non ypocritam E. a) lucrifaciat H. b) in Joh. E. c) in isto mundo om. E. d) hoc f) om. EFGHI. 8) in contemptu GHI. e) ad Cor. 12 FIII; Cor. E. i) in anxietatibus add. EFGHI. FGHI. 11) in necessitatibus meis E. k) ita G; est, est cet. cod. n) cum deo m) deo FGHI. 1) se FGHI. q) lucri (la- P) et alibi FGHI. FGH; deo et om. I. 0) et sapiens H. s) in se ipso EFGH. cuna) B; lucri, etc. FGI. r) dei sapiencia EFGHI. t) cognoscens E. 1) Joh. XII. 25. 40 4) Matth. V. 3. 2) II. Cor. XII. 9—I0. 3) Philipp. III. 7.
300 M. de Janow, Regulae V. et N. T., l. II, reg. IV, c. I1. [Cod. B f. 112b] Nec homo christianus, sic suas numerans miserias et peccata, quibus est repletus, omnino seipsum perdet, sed pocius lucrifacieta), sicut scriptum est Joh.b)1): „Qui odit animam suam ine) istod) mundo, in vitam eternam custodit eam.“ Modum autem istius lucri ponit apostolus 2a Cor. 12e) 2): „Libenter gloriabor in infirmitatibus meis, ut inhabitet in me virtus Christi. Propterea placeo michi in infirmitatibus meis, etf) in contumeliiss), in necessitatibush), in persecucionibusi pro Christo. Cum enim infirmior, tunc potens sum.“ Ecce, per- dicio tui in te estk) lucrifaccio Christi; in tel) enim mori et in sem) vivere est deon) et per deum et ex deo. Infirmitates pro- prias nosse est ipsas evadere et dei virtutem et dei sapienciam induere, in se exinaniri et odire propriam animam est in deo magnificari et per deum et se in deo esse diligere. Ob quam causam complacet sibi apostolus in suis infirmitatibus, ut in- habitet in eo virtus Christi; placet sibi, quod in se est parvus, ut in deo sit et per deum magnus. Placet eidem, quod in se est inbecillis, stultus et inglorius, ut sit in deo et per deum et ex deo fortis, potens, sapiens°) et gloriosus. Propter quod alibir) 20 dicit3): „Que erant michi lucri“1)? Item 4): „Beati pauperes spiritu, quoniam ipsorum est regnum celorum.“ Quid est ergo regnum celorum, nisi dei virtus et sapienciar) ac dei iusticia? Quis est pauper spiritu, nisi pauperculus et contritus et de- ficiens in ses), vel numerans et congnoscens sanctas suas mi- 25 serias et infirmitates in veritate et summis anhelitibus ad Chri- stum properans et dei virtutem et dei sapienciam ac dei iu- sticiam per Christum induens et recognoscenst)? Et hic est 5 10 15 ypocrisi. — In cod. EFGHI textus prosequitur sine interruptione hisce verbis: gloriari, nisi in cruce domini Jhesu Christi.“ Nec [Neque E] homo chri- 30 stianus oc. 35 24) Cognoscere hominem non ypocritam E. a) lucrifaciat H. b) in Joh. E. c) in isto mundo om. E. d) hoc f) om. EFGHI. 8) in contemptu GHI. e) ad Cor. 12 FIII; Cor. E. i) in anxietatibus add. EFGHI. FGHI. 11) in necessitatibus meis E. k) ita G; est, est cet. cod. n) cum deo m) deo FGHI. 1) se FGHI. q) lucri (la- P) et alibi FGHI. FGH; deo et om. I. 0) et sapiens H. s) in se ipso EFGH. cuna) B; lucri, etc. FGI. r) dei sapiencia EFGHI. t) cognoscens E. 1) Joh. XII. 25. 40 4) Matth. V. 3. 2) II. Cor. XII. 9—I0. 3) Philipp. III. 7.
Strana 301
Quod omnis creatura rationalis sit prona ad hypocrisim. 301 talis, qui solus est, quem ypocrisis non [B f. 113a] fermentat, quoniam quicumque christianus ad hoc non pertingit per pro- fundam humiliacionem sue superbe anime, quemlibet talem ne- cesse est ab yppocrisi fermentari et omnia interiora eius per- transiri, quamvis esset in sublimi eminentis religionis et sanc- titatis in loco illo positus, unde Lucifera) fecit casum, quoniam non est nature hoc cuilibet racionali, angelice et humane, que non est sale condita et victima salis 1), id est que non est gracia et veritate filii dei Jhesu Christi repleta et confirmata, illud vide- licet, quod in bonis et diviciis, que a deo accepit, mox incipit 10 sibi complacere sine deo, id est non deo neque in deo neque per deum, a quo accepitb), neque tam fideliter, sicut a fideli deo ine) bono accepit, quin aliquid sibi ipsi glorie et compla- cencie retineatd) et usurpet. Et cum ad hoc sit prona omnis creatura racionalis, prout nuper est ante deductum, que adhuc 15 est exsors gracie confirmantis et veritatis filii dei Jhesu cruci- fixi, et cum de facto hoc fiat, mox excidit a veritate et non stat, sicut Lucifere) in veritate non stetit. Igitur omnis talis, qui in suis bonis, quin verius in dei bonis, sicut scriptum est2): „Quid habes, quod non accepisti?“, sibi ipsi complacet, et in quantum talis et quamdiu talis ex parte primi homicidef) dyaboli et eius filius, qui in veritate non stetit, et ipse ests) filius iniquitatis, non h) equitatis, quo- niam in veritate non stetit. Et omnis talis, si est christianus et divicias Jhesu divicias eterne glorie accepit, prout sunt ypocrite, 25 ipse esti) Antichristus, qui extollit se suprak) omne, quod dicitur deus aut quod colitur deus 3). Nam cum omnia in Christo huic mundo sunt donata, omnes scilicet thesauri sapiencie et sciencie dei et omnis1) divinitas corporaliter, iam non relin- quitur aliquid bonumm), quod dicitur deus, aut quod colitur, 30 quod debemus adhuc expectare, super quo Antichristus quidem alcius debeat se exaltare. Oportet igitur hic intelligi per Anti- christum omnem multitudinem non quorumlibet hominum, quia non quilibet homines thesauros sapiencie et sciencie dei 20 a) Luciper I. b) neque tantum studet deo complacere, quantum ac- 35 cepit add. GHI. c) et FGHI. d) obtineat I. e) Luciper I. f) omi- k) super EFGHI. i) om. H. cide FGI. g) om. E. h) et non H. 1) omnis divicias false B. m) aliquid bonum om. B. 1) Cf. Marci IX. 48. 2) I. Cor. IV. 7. 3) Cf. II. Thess. II. 4.
Quod omnis creatura rationalis sit prona ad hypocrisim. 301 talis, qui solus est, quem ypocrisis non [B f. 113a] fermentat, quoniam quicumque christianus ad hoc non pertingit per pro- fundam humiliacionem sue superbe anime, quemlibet talem ne- cesse est ab yppocrisi fermentari et omnia interiora eius per- transiri, quamvis esset in sublimi eminentis religionis et sanc- titatis in loco illo positus, unde Lucifera) fecit casum, quoniam non est nature hoc cuilibet racionali, angelice et humane, que non est sale condita et victima salis 1), id est que non est gracia et veritate filii dei Jhesu Christi repleta et confirmata, illud vide- licet, quod in bonis et diviciis, que a deo accepit, mox incipit 10 sibi complacere sine deo, id est non deo neque in deo neque per deum, a quo accepitb), neque tam fideliter, sicut a fideli deo ine) bono accepit, quin aliquid sibi ipsi glorie et compla- cencie retineatd) et usurpet. Et cum ad hoc sit prona omnis creatura racionalis, prout nuper est ante deductum, que adhuc 15 est exsors gracie confirmantis et veritatis filii dei Jhesu cruci- fixi, et cum de facto hoc fiat, mox excidit a veritate et non stat, sicut Lucifere) in veritate non stetit. Igitur omnis talis, qui in suis bonis, quin verius in dei bonis, sicut scriptum est2): „Quid habes, quod non accepisti?“, sibi ipsi complacet, et in quantum talis et quamdiu talis ex parte primi homicidef) dyaboli et eius filius, qui in veritate non stetit, et ipse ests) filius iniquitatis, non h) equitatis, quo- niam in veritate non stetit. Et omnis talis, si est christianus et divicias Jhesu divicias eterne glorie accepit, prout sunt ypocrite, 25 ipse esti) Antichristus, qui extollit se suprak) omne, quod dicitur deus aut quod colitur deus 3). Nam cum omnia in Christo huic mundo sunt donata, omnes scilicet thesauri sapiencie et sciencie dei et omnis1) divinitas corporaliter, iam non relin- quitur aliquid bonumm), quod dicitur deus, aut quod colitur, 30 quod debemus adhuc expectare, super quo Antichristus quidem alcius debeat se exaltare. Oportet igitur hic intelligi per Anti- christum omnem multitudinem non quorumlibet hominum, quia non quilibet homines thesauros sapiencie et sciencie dei 20 a) Luciper I. b) neque tantum studet deo complacere, quantum ac- 35 cepit add. GHI. c) et FGHI. d) obtineat I. e) Luciper I. f) omi- k) super EFGHI. i) om. H. cide FGI. g) om. E. h) et non H. 1) omnis divicias false B. m) aliquid bonum om. B. 1) Cf. Marci IX. 48. 2) I. Cor. IV. 7. 3) Cf. II. Thess. II. 4.
Strana 302
302 M. de Janow, Regulae V. et N. T., 1. II, reg. IV, c. 11. acceperunt, sed malos christianos et iniquos christianos, yppo- critas, qui acceptis diviciis inmense graciea), que sua sunt, que- runt, non que Jhesu Christi 1), sibi vivunt, nonb) Jhesu Christo, gloriam adinvicem accipiuntc), et gloriam, que a solo deo est, 5 non acquirunt. 15 25 30 35 Istudd) auteme), quod superius dictum est, quod omnis creatura racionalis prona est ad ypocrisim, id est disposita fermento yppocrisis subtiliter et intime pertransiri, hoc 10 dico salva informacione meliori. Ad quod intelligendum accipe exemplum superius annotatum, quod quelibet res, ex elementis composita, habet in se aliquid principiumf) intrinsece corrup- cionis, unde recipit suam demolicionem, ut patuit per aliqua de naturalibus rebus superius assignata. Ita creatura racionalis modo suo, quamvis a principio malum nullums) naturaleh) ha- buit, tamen sine i) possibilitate peccandi, id est deficiendi a suo statu, non fuit. Etk) istud vocavi pronitatem, id est possibili- tatem deficiendi a suo statu. Et quoniam omnis creatura racio- nalis accepit a deo magnum bonum, scilicet hoc, quod est et 20 quod valde bonum est, id 1), quod est, et illud, quod est [B f. 113b] racionalism), illud bonum congnoscit per actum intellectus reflexum 1) super se, igitur necesse habet diligere se in tantum, in quantum se congnoscit magnum bonum. Et per consequens, in quantum se diligit, in tantum incipit sibimet in se ipsa con- placere. Et in quantum incipit sibimet in seipsa complacere, in tantum incipit minus stare in veritate, in illa scilicet veritate, que dicit 2): „Diliges dominum deum tuum ex toto corde tuo et ex tota anima tua et ex omnibus viribus tuis“, quoniam in veritate stare creaturam racionalem est totum et ex toto et per totum dominum deum suum diligere, in quo est totum et ex quo et per quem. Et si libet diligere se, tunc [libet] diligere se in veritate, id est in deo, non per actum reflexum, sed per actum directum, vel simul per actum reflexum et directum diligere et a) glorie EFGHI. c) ab invicem recipiunt E. b) et non EFGHI. d) hac voce in E novum capitulum inc., quod sic intitulatur: C. XXIX. Qualiter homo se posset diligere licite et meritorie, et qualis sit ypocrita aut quantus, et quod ultima iniquitas in mundo sit malicia ypocritarum. e) om. E. f) proprium FGI. g) om. E. h) nature GI. i) om. I. k) Et — statu om. E. 1) illud H. m) racionabile E. n) reflexus false E. 40 1) Cf. Philipp. II. 21. 2) Lucae X. 27.
302 M. de Janow, Regulae V. et N. T., 1. II, reg. IV, c. 11. acceperunt, sed malos christianos et iniquos christianos, yppo- critas, qui acceptis diviciis inmense graciea), que sua sunt, que- runt, non que Jhesu Christi 1), sibi vivunt, nonb) Jhesu Christo, gloriam adinvicem accipiuntc), et gloriam, que a solo deo est, 5 non acquirunt. 15 25 30 35 Istudd) auteme), quod superius dictum est, quod omnis creatura racionalis prona est ad ypocrisim, id est disposita fermento yppocrisis subtiliter et intime pertransiri, hoc 10 dico salva informacione meliori. Ad quod intelligendum accipe exemplum superius annotatum, quod quelibet res, ex elementis composita, habet in se aliquid principiumf) intrinsece corrup- cionis, unde recipit suam demolicionem, ut patuit per aliqua de naturalibus rebus superius assignata. Ita creatura racionalis modo suo, quamvis a principio malum nullums) naturaleh) ha- buit, tamen sine i) possibilitate peccandi, id est deficiendi a suo statu, non fuit. Etk) istud vocavi pronitatem, id est possibili- tatem deficiendi a suo statu. Et quoniam omnis creatura racio- nalis accepit a deo magnum bonum, scilicet hoc, quod est et 20 quod valde bonum est, id 1), quod est, et illud, quod est [B f. 113b] racionalism), illud bonum congnoscit per actum intellectus reflexum 1) super se, igitur necesse habet diligere se in tantum, in quantum se congnoscit magnum bonum. Et per consequens, in quantum se diligit, in tantum incipit sibimet in se ipsa con- placere. Et in quantum incipit sibimet in seipsa complacere, in tantum incipit minus stare in veritate, in illa scilicet veritate, que dicit 2): „Diliges dominum deum tuum ex toto corde tuo et ex tota anima tua et ex omnibus viribus tuis“, quoniam in veritate stare creaturam racionalem est totum et ex toto et per totum dominum deum suum diligere, in quo est totum et ex quo et per quem. Et si libet diligere se, tunc [libet] diligere se in veritate, id est in deo, non per actum reflexum, sed per actum directum, vel simul per actum reflexum et directum diligere et a) glorie EFGHI. c) ab invicem recipiunt E. b) et non EFGHI. d) hac voce in E novum capitulum inc., quod sic intitulatur: C. XXIX. Qualiter homo se posset diligere licite et meritorie, et qualis sit ypocrita aut quantus, et quod ultima iniquitas in mundo sit malicia ypocritarum. e) om. E. f) proprium FGI. g) om. E. h) nature GI. i) om. I. k) Et — statu om. E. 1) illud H. m) racionabile E. n) reflexus false E. 40 1) Cf. Philipp. II. 21. 2) Lucae X. 27.
Strana 303
Quod omnis creatura rationalis sit prona ad hypocrisim. 303 ex toto et per totum, — deusa) ipse est ex toto et per quem totum id est, quod est. Sed quia modo dicere ceperam, quod b creatura accepit a deo bonum et illud congnoscit et quod illud est proprie suum, quia intime liberaliter sibi datum, nisi assit gracia divina roborans et tenens creaturam in statu veritatis, extimplo ex hiis creaturac) incipit semet libidinose diligere et sibimet complacere. Et hoc de presenti posui esse fermentum ypocrisis. Quare satis congrue prius est assumtum, quod creatura racionalis prona est, id est possibilis ad ypocrisim, nisi fuerit suffulta vel condita 10 sale sapiencie divine et manu divine veritatis. Et hoc est filio dei Jhesu crucifixo attributum. Igitur omnis homo chri- stianus, nisi habeat spiritum Jhesu crucifixi, est yppocrita et filius iniquitatis et Antichristus, et exal- tatur suprad) omne, quod dicitur aut quode) colitur deus 1), et 15 est nequissimus. Omnis namque magnitudo iniquitatis Ju- deorum et illorum, qui deum glorie occiderunt, dicta est a veri- tate 2): „Mensura impleta iniquitatis“, sicut dicitur Matt. 23°3) „Vos implete mensuram patrum vestrorum.“ Iniqui as autem omnis christianorum non tantum dicitur impleta, sed superha- 20 bundans, sicut dicitur Matt.f) de diebus yppocritarum 4): „Tunc superhabundabit iniquitas et refrigescet caritas multorum.“ Item lex Moysi fecit in prevaricatoribus peccatum habundare, ut de- clarat apostolus ad Romanos 5). Lex autem Christi facit in pre- varicatoribus peccatum, non tantum habundare, sed superha- 25 bundare. Lex Moysi fuit occasio peccatoribus, quod peccatum eorum sit supra modum peccans. Lex vero Christi est occasio peccatoribus, ut sit peccatum infinitum peccans vel inmense peccans. Ideo dicit apostolus Hebre.8) 6): „Voluntarie nobis pec- catoribush) posti) acceptam noticiam veritatis iam non relin- 30 quitur pro peccatis hostia, et irritam quis faciensk) legem Moysi, 23) Differencia inter legem Moysi et legem Christi B. a) dominum I. b) ita E; om. cet. cod. c) creata EII. d) super FGHI. e) om. E. f) scriptum est corr. dicitur in Matt. E. g) ad Hebr. EFGHI. h) peccantibus EFG. i) post — hostia om. EFGHI. k) irritam quisque faciens, et cetera ibidem. Et ex hoc sequitur oc., ita E; irritantibus (lacuna). Et ex hoc sequitur oc., ita FGHI, cet. om. 35 1) Cf. II. Thess. II. 4. 2) Cf. Thren. IV. 22: Completa est iniquitas 3) Matth. XXIII. 32. 4) Matth. XXIV. 12. 5) Cf. tua, filia Sion. 6) Hebr. X. 26. 28—29. Rom. II. 25. 27. 40
Quod omnis creatura rationalis sit prona ad hypocrisim. 303 ex toto et per totum, — deusa) ipse est ex toto et per quem totum id est, quod est. Sed quia modo dicere ceperam, quod b creatura accepit a deo bonum et illud congnoscit et quod illud est proprie suum, quia intime liberaliter sibi datum, nisi assit gracia divina roborans et tenens creaturam in statu veritatis, extimplo ex hiis creaturac) incipit semet libidinose diligere et sibimet complacere. Et hoc de presenti posui esse fermentum ypocrisis. Quare satis congrue prius est assumtum, quod creatura racionalis prona est, id est possibilis ad ypocrisim, nisi fuerit suffulta vel condita 10 sale sapiencie divine et manu divine veritatis. Et hoc est filio dei Jhesu crucifixo attributum. Igitur omnis homo chri- stianus, nisi habeat spiritum Jhesu crucifixi, est yppocrita et filius iniquitatis et Antichristus, et exal- tatur suprad) omne, quod dicitur aut quode) colitur deus 1), et 15 est nequissimus. Omnis namque magnitudo iniquitatis Ju- deorum et illorum, qui deum glorie occiderunt, dicta est a veri- tate 2): „Mensura impleta iniquitatis“, sicut dicitur Matt. 23°3) „Vos implete mensuram patrum vestrorum.“ Iniqui as autem omnis christianorum non tantum dicitur impleta, sed superha- 20 bundans, sicut dicitur Matt.f) de diebus yppocritarum 4): „Tunc superhabundabit iniquitas et refrigescet caritas multorum.“ Item lex Moysi fecit in prevaricatoribus peccatum habundare, ut de- clarat apostolus ad Romanos 5). Lex autem Christi facit in pre- varicatoribus peccatum, non tantum habundare, sed superha- 25 bundare. Lex Moysi fuit occasio peccatoribus, quod peccatum eorum sit supra modum peccans. Lex vero Christi est occasio peccatoribus, ut sit peccatum infinitum peccans vel inmense peccans. Ideo dicit apostolus Hebre.8) 6): „Voluntarie nobis pec- catoribush) posti) acceptam noticiam veritatis iam non relin- 30 quitur pro peccatis hostia, et irritam quis faciensk) legem Moysi, 23) Differencia inter legem Moysi et legem Christi B. a) dominum I. b) ita E; om. cet. cod. c) creata EII. d) super FGHI. e) om. E. f) scriptum est corr. dicitur in Matt. E. g) ad Hebr. EFGHI. h) peccantibus EFG. i) post — hostia om. EFGHI. k) irritam quisque faciens, et cetera ibidem. Et ex hoc sequitur oc., ita E; irritantibus (lacuna). Et ex hoc sequitur oc., ita FGHI, cet. om. 35 1) Cf. II. Thess. II. 4. 2) Cf. Thren. IV. 22: Completa est iniquitas 3) Matth. XXIII. 32. 4) Matth. XXIV. 12. 5) Cf. tua, filia Sion. 6) Hebr. X. 26. 28—29. Rom. II. 25. 27. 40
Strana 304
304 M. de Janow, Regulae V. et N. T., 1. Il, reg. IV, c. 11. sine ulla miseracione duobus vel tribus testibus moritur. Quanto magis putatis deteriora mereri supplicia, qui filium dei concul- caverit et sanitatem testamenti pollutum duxerit, in quo sancti- ficatus est.“ Eta) ex hoc sequitur, quod iniquitas yppocri- tarum est iniquitas ultima et maxima, et populus, post quem non erit alius, qui posset plus et gravius peccare. Et inde est eciam, quod hec superhabundancia iniquitatis in ypocritis est descripta illa tribulacio tanta et talis, quanta et qualis num- quam ab inicio creature precessit nec postea erit. Circab) supra dicta poteste) moveri: Cum omnis cre- atura et precipue racionalis, ut dictum est, continet in principio sui possibilitatem deficiendi et de facto deficeret a [B f. 114a statu veritatis, nisi sustenteturd) verbo dei, de quo scriptum est 1) „Verbo domini celi firmati sunt“, etc., — proinde verbum de in excelsis 2) aut veritas divina, que est Jhesus crucifixus 3), dic- tus est ete) est panis angelorum, quia sustentat vitam angelo- rum ad effectum; unde psalmusf) 4): „Et panis cor hominis con- firmet“, sicut eciam hic panis celestis sustentat vitam hominum 20 christianorum, que est in deo, prout scriptum est 5): „Panem angelorum manducavit homo“; et iterum 6): „Non in solo pane vivit homo, sed in omni verbo, quod procedit de ore dei“, si- militer sicut iste panis cibarius sustentat vitam hominis carna- lem, et pro eo dictus est baculus secundum scripturam, que 25 dicit7): „Et conteram in vobis baculum panis“ —: Posset igitur circa hoc queri, an deus potuit talem creaturam facere, que esset impeccabilis et sine culpa in sui principio et a seipsa et per consequens a seipsa indefectibilis; secundo, si potuit, quare non fecit? Ad hoc breviter est dicendum, quod quantum est ex parte dei, potuit, sicut, quantums) est ex parte dei, potest deus creare hominem, quod sit sicut angeli. Sed de racione ho- 10 15 30 b) hac voce in EF et G inc. novum capitulum, et a) contin. EFGHI. quidem in E: C. XXX. Qualiter homo sustentetur a deo et qualis sit creatus 35 seu a deo formatus a principio (rubr.:) Deus miserere nobis. F: C. XXX. d) sustentetur B; G rubr.: Et nunc incipit c. XXX. c) posset EFGHI. sustentaretur EFGHI. e) et ipse FGHI. 1) psalmista E. g) scriptum (sic) E. 1) Psalm. XXXII. 6. 2) Cf. Eccli. I. 5. 3) Cf. I. Joann. V. 6. 7) Ezech. 4) Psalm. CIII. 15. 5) Psalm. LXXVII. 25. 6) Matth. IV. 4. 40 V. 16.
304 M. de Janow, Regulae V. et N. T., 1. Il, reg. IV, c. 11. sine ulla miseracione duobus vel tribus testibus moritur. Quanto magis putatis deteriora mereri supplicia, qui filium dei concul- caverit et sanitatem testamenti pollutum duxerit, in quo sancti- ficatus est.“ Eta) ex hoc sequitur, quod iniquitas yppocri- tarum est iniquitas ultima et maxima, et populus, post quem non erit alius, qui posset plus et gravius peccare. Et inde est eciam, quod hec superhabundancia iniquitatis in ypocritis est descripta illa tribulacio tanta et talis, quanta et qualis num- quam ab inicio creature precessit nec postea erit. Circab) supra dicta poteste) moveri: Cum omnis cre- atura et precipue racionalis, ut dictum est, continet in principio sui possibilitatem deficiendi et de facto deficeret a [B f. 114a statu veritatis, nisi sustenteturd) verbo dei, de quo scriptum est 1) „Verbo domini celi firmati sunt“, etc., — proinde verbum de in excelsis 2) aut veritas divina, que est Jhesus crucifixus 3), dic- tus est ete) est panis angelorum, quia sustentat vitam angelo- rum ad effectum; unde psalmusf) 4): „Et panis cor hominis con- firmet“, sicut eciam hic panis celestis sustentat vitam hominum 20 christianorum, que est in deo, prout scriptum est 5): „Panem angelorum manducavit homo“; et iterum 6): „Non in solo pane vivit homo, sed in omni verbo, quod procedit de ore dei“, si- militer sicut iste panis cibarius sustentat vitam hominis carna- lem, et pro eo dictus est baculus secundum scripturam, que 25 dicit7): „Et conteram in vobis baculum panis“ —: Posset igitur circa hoc queri, an deus potuit talem creaturam facere, que esset impeccabilis et sine culpa in sui principio et a seipsa et per consequens a seipsa indefectibilis; secundo, si potuit, quare non fecit? Ad hoc breviter est dicendum, quod quantum est ex parte dei, potuit, sicut, quantums) est ex parte dei, potest deus creare hominem, quod sit sicut angeli. Sed de racione ho- 10 15 30 b) hac voce in EF et G inc. novum capitulum, et a) contin. EFGHI. quidem in E: C. XXX. Qualiter homo sustentetur a deo et qualis sit creatus 35 seu a deo formatus a principio (rubr.:) Deus miserere nobis. F: C. XXX. d) sustentetur B; G rubr.: Et nunc incipit c. XXX. c) posset EFGHI. sustentaretur EFGHI. e) et ipse FGHI. 1) psalmista E. g) scriptum (sic) E. 1) Psalm. XXXII. 6. 2) Cf. Eccli. I. 5. 3) Cf. I. Joann. V. 6. 7) Ezech. 4) Psalm. CIII. 15. 5) Psalm. LXXVII. 25. 6) Matth. IV. 4. 40 V. 16.
Strana 305
An deus potuerit creaturam inpeccabilem facere? 305 minis fieri non potuit, quod homo sit angelus, sicut de racione hominis est, quod homo existens non potest fieri asinus, quia existens racionalis, non potest fieri irracionalis. Sic quantum ex parte dei, potuit facere creaturam inpeccabilem et indefecti- bilem ex se ipsa. Iterum hoc non conpetit actui creacionis, — in quantum creacio —, quod a) sit aliqua creatura indefectibilis et inpeccabilis, ymmo hoc est generacioni proprium. Nam so- lum unicum filium pater produxit per generacionem inpecca- bilem et spiritum, scilicetb) per processionem. Iterum si esset creatura indefectibilis a seipsa, ut haberet vitam in seipsac): 10 essetd) independens, et per consequens esset [id], quod esset cre- ature, — in quantum creatura, — impossibile, quoniam eo ipso, quo d] pater genuit filium inpeccabilem seu indefectibilem et ha- bentem vitam in seipso (sicut ipse dicit Joh.1): „Sicut habet pater vitam in seipso, sic dedit filio vitam habere in seipso“), 15 et /sic] eo ipso filius est equalis patri et coeternus ac consubstan- cialis, cuius creatura, — in quantum talis —, non est capax. Relinquitur igitur, quod omnis creatura de racione sui status et sui esse est et fuit defectibilis. Quantum autem de racione dei potencie, deus potuit 20 creaturam facere in principio indefectibilem. Sed si esset a seipsa indefectibilise), tunc esset equalis deo, ut dictum est. Sed gracia sic, ut eciam postea, potuit facere et fecit per apposicionem gracie, ut patet in angelis, qui perstiterunt, et in beatis animabus in vita eterna. Quare autem non fecit in principio, cause multe patent illius. Prima, ut creatura racionalis non omnino gratis haberet omne bonum perpetuum, sed eciam mereretur, et sic perfeccius beatifica re tur, ut ita esset di [B f. 114b] gnior in gloria. Maius si- quidem est gloriam mereri et pro merito accipere, quam sim- pliciter gratis, licet et ipsum meritum sit graciaf). Secundo, ut creatura esset magis grata, sciens, quod sicut habet a deo suum totum esse per creacionem, ita habet continuacionem illius per gratificacionem. Tercio, ut tenacius deo suo congnicione 30 27) Prima E. a) om. E. b) sanctum FGI. c) semetipsa E. d) et esset omnes cod.; et om. 1b editore. e) non indefectibilis omnes cod, sed evidenter false. f) sit et gracia E. 35 1) Joann. V. 26. KYBAL: M. de Janow Regulae, I. 20
An deus potuerit creaturam inpeccabilem facere? 305 minis fieri non potuit, quod homo sit angelus, sicut de racione hominis est, quod homo existens non potest fieri asinus, quia existens racionalis, non potest fieri irracionalis. Sic quantum ex parte dei, potuit facere creaturam inpeccabilem et indefecti- bilem ex se ipsa. Iterum hoc non conpetit actui creacionis, — in quantum creacio —, quod a) sit aliqua creatura indefectibilis et inpeccabilis, ymmo hoc est generacioni proprium. Nam so- lum unicum filium pater produxit per generacionem inpecca- bilem et spiritum, scilicetb) per processionem. Iterum si esset creatura indefectibilis a seipsa, ut haberet vitam in seipsac): 10 essetd) independens, et per consequens esset [id], quod esset cre- ature, — in quantum creatura, — impossibile, quoniam eo ipso, quo d] pater genuit filium inpeccabilem seu indefectibilem et ha- bentem vitam in seipso (sicut ipse dicit Joh.1): „Sicut habet pater vitam in seipso, sic dedit filio vitam habere in seipso“), 15 et /sic] eo ipso filius est equalis patri et coeternus ac consubstan- cialis, cuius creatura, — in quantum talis —, non est capax. Relinquitur igitur, quod omnis creatura de racione sui status et sui esse est et fuit defectibilis. Quantum autem de racione dei potencie, deus potuit 20 creaturam facere in principio indefectibilem. Sed si esset a seipsa indefectibilise), tunc esset equalis deo, ut dictum est. Sed gracia sic, ut eciam postea, potuit facere et fecit per apposicionem gracie, ut patet in angelis, qui perstiterunt, et in beatis animabus in vita eterna. Quare autem non fecit in principio, cause multe patent illius. Prima, ut creatura racionalis non omnino gratis haberet omne bonum perpetuum, sed eciam mereretur, et sic perfeccius beatifica re tur, ut ita esset di [B f. 114b] gnior in gloria. Maius si- quidem est gloriam mereri et pro merito accipere, quam sim- pliciter gratis, licet et ipsum meritum sit graciaf). Secundo, ut creatura esset magis grata, sciens, quod sicut habet a deo suum totum esse per creacionem, ita habet continuacionem illius per gratificacionem. Tercio, ut tenacius deo suo congnicione 30 27) Prima E. a) om. E. b) sanctum FGI. c) semetipsa E. d) et esset omnes cod.; et om. 1b editore. e) non indefectibilis omnes cod, sed evidenter false. f) sit et gracia E. 35 1) Joann. V. 26. KYBAL: M. de Janow Regulae, I. 20
Strana 306
306 M. de Janow, Regulae V. et N. T., 1. II, reg. IV, c. 11. et amore inhereret, videns, quod sicut a deo habet essea), sic sine deo nec ad momentum potest esse. Et ad evidenciam illius deus nulli creature dedit habereb) vitam in seipsa, sed omne. quod fecit deus, illius vitam posuit in seipso, in sua potestate et in suis manibus. Et pro eo scriptum est Joh. I° 1): „Quod factum est, in ipso vita erat.“ (Quod debet sic punctari: „Quod factum est“, hic facienda est distinccio, et dehinc: „in ipso vita erat“). Et quod manifestum esset omni creature, quod ipse deuse) solus est fons vite, a quo cuilibet vivere derivaturd), reposuit 10 illius probacionem in nutrimento sive panee) extrinseco a cre- atura. Nutrimento etenim cuiuslibet creature vita tam celestis, quam terrestris continuatur etf) sustentatur ac restauratur, ne- que potest stare vita cuiuslibet sine nutrimento insumpto. Posuit itaque vites) subsistenciam in nutrimento cuiuslibet anime et spiritui viventi. Nutrimentum autem posuit in manu sua, sicut scriptum est 2): „Aperis tu manum tuam et imples omne animal benediccione“, ut sich) omne, quod vivit et cupit vitam, vadat ad manum dei sui et siciat ad fontem sue vite. Ex quo intellige convenienciam magnam et inmensam illius, 20 quod dominus Jhesus se in forma panis et vini prebuit et post se dereliquit, sicut scriptum est 3): „Memoriam fecit mirabilium suorum, escami) dedit timentibus se.“ Et impossibile est in- venire maiorem congruenciamk), ita similem et in tantum pro- priam dei verbo, in quo vivunt omnia et per quem et ex quo, 25 sicut escam et potum, que delectabiliter prestant, augent et con- tinuant vitam cuiuslibet animalis. Et de hoc amplius in tractatu questionis, quem feci super frequenti communione a wlgo christiano 4). 15 [II.] Dehincl) tractandum est de illa proprietate fer- 3o menti, qua dictum est, quod illud, sive cibus sive potusm). quodcumque per fermentum est corruptum, non potest cognosci a) om. FG. b) om E. c) om. E. d) dirigatur E. 6) in pane E. f) ac FGHI. g) vitam omnes cod.; vite corr. ab ed. h) sic FGHI ; i) et escam H. k) convenienciam E. 1) hac voce in E no- sicut BE. 35 vum capit. inc. cum hac inscriptione: C. XXXI. Quomodo ypocrite designati per Ruben, primogenitum Jacob, habeant se ad homines et ad seipsos, et m) potibus false E. quod sint illa meretrix in Apokalypsi desripta. 1) Joann. I. 3—4. 2) Psalm. CXLIV. 16. 3) Psalm. CX. 4— 5. 4) v. librum IV. Regularum: „Quaestio de rara vel crebra communione“, dist. V.
306 M. de Janow, Regulae V. et N. T., 1. II, reg. IV, c. 11. et amore inhereret, videns, quod sicut a deo habet essea), sic sine deo nec ad momentum potest esse. Et ad evidenciam illius deus nulli creature dedit habereb) vitam in seipsa, sed omne. quod fecit deus, illius vitam posuit in seipso, in sua potestate et in suis manibus. Et pro eo scriptum est Joh. I° 1): „Quod factum est, in ipso vita erat.“ (Quod debet sic punctari: „Quod factum est“, hic facienda est distinccio, et dehinc: „in ipso vita erat“). Et quod manifestum esset omni creature, quod ipse deuse) solus est fons vite, a quo cuilibet vivere derivaturd), reposuit 10 illius probacionem in nutrimento sive panee) extrinseco a cre- atura. Nutrimento etenim cuiuslibet creature vita tam celestis, quam terrestris continuatur etf) sustentatur ac restauratur, ne- que potest stare vita cuiuslibet sine nutrimento insumpto. Posuit itaque vites) subsistenciam in nutrimento cuiuslibet anime et spiritui viventi. Nutrimentum autem posuit in manu sua, sicut scriptum est 2): „Aperis tu manum tuam et imples omne animal benediccione“, ut sich) omne, quod vivit et cupit vitam, vadat ad manum dei sui et siciat ad fontem sue vite. Ex quo intellige convenienciam magnam et inmensam illius, 20 quod dominus Jhesus se in forma panis et vini prebuit et post se dereliquit, sicut scriptum est 3): „Memoriam fecit mirabilium suorum, escami) dedit timentibus se.“ Et impossibile est in- venire maiorem congruenciamk), ita similem et in tantum pro- priam dei verbo, in quo vivunt omnia et per quem et ex quo, 25 sicut escam et potum, que delectabiliter prestant, augent et con- tinuant vitam cuiuslibet animalis. Et de hoc amplius in tractatu questionis, quem feci super frequenti communione a wlgo christiano 4). 15 [II.] Dehincl) tractandum est de illa proprietate fer- 3o menti, qua dictum est, quod illud, sive cibus sive potusm). quodcumque per fermentum est corruptum, non potest cognosci a) om. FG. b) om E. c) om. E. d) dirigatur E. 6) in pane E. f) ac FGHI. g) vitam omnes cod.; vite corr. ab ed. h) sic FGHI ; i) et escam H. k) convenienciam E. 1) hac voce in E no- sicut BE. 35 vum capit. inc. cum hac inscriptione: C. XXXI. Quomodo ypocrite designati per Ruben, primogenitum Jacob, habeant se ad homines et ad seipsos, et m) potibus false E. quod sint illa meretrix in Apokalypsi desripta. 1) Joann. I. 3—4. 2) Psalm. CXLIV. 16. 3) Psalm. CX. 4— 5. 4) v. librum IV. Regularum: „Quaestio de rara vel crebra communione“, dist. V.
Strana 307
De proprietate fermenti hypocritarum. 307 per visum et per apparenciam exteriorem, nisi per gustum et saporem. Illud elicitur ex condicione precedenti, scilicet quiaa) id b) intrinsece in re ipsa nascitur et subtiliter totam massam pertransit latenter et corrumpit; sed tamen sapor, quia ab in- trinseco emanat, fermentum manifestat, et gustus similiter, quia ille intrinsece fit perc) contactum substancie. Accipe confor- miter per omnia de yppocrisi, que nullo modo per apparencias vel difficulter potest indagari, cum sit intrinsecus in anima con- dita et cooperta apparencia bonitatis, sicut scriptum est, ubi suprad) Matt. 1): „Qui veniunte) ad vos in vestimentis [B f. 115a ovium, intrinsecusf) autem sunt lupi rapaces." Ubi est advertendum, quod de more est yppocritarum, saltems) eorum, qui magis student boni et sancti apparere, quod dulciter, quoad seipsos, in rebus temporalibus et pace huius vite conversanturh), similiter eti) ad omnes alios et presertim ad ignotos et extraneos dulces se exhibent in omni affatu et arrisu. Inde contingitk), quod dulces sunt et grati omnibus suis agnatis 1), et tales existentes, sunt deo amarissimi et hiism), qui spirant Christi Jhesu spiritum, neque ibi possunt suum fellitum saporem transformare, quia deus intuetur cor eorum pravum, 20 mentem vanam, cogittacionem vagam, oracionem indevotam, voluntatem captivam, intellectum obscuratum, affecciones inor- dinatas et totum templum suum violatum et destructum, ita ut proprie sit dictum domini Jhesu crucifixi 2): „Cibaverunt me absinthio et potaverunt me aceto“, et in Apokalypsi de Ab- 25 sinthio 3). Et idcirco 4): „Ecce in pace mea amaritudo mean) amarissima." Hoc est hic de yppocritis advertendum, quod ipsi ea, que sunt intrinsecus, considerare et pensare negli- gunt et non curant, solum et principaliter ad ea, que sunt 30 extrinsecus, sunt effusi, quia solum coram hominibus ambulant ad occulum, et cum domino deo suo nesciunt ambulare, si- a) quod FH. b) illud EFGHI. c) om. E. d) loco ubi supra: e) veniunt EGHI et biblia; venit B. f) intrin- vobis in E false ponit. secus — rapaces om. E. i) om. H. 35 g) saltim FI. h) conversentur FGHI. k) contigit EH. 1) co(n)gnatis EFG(HJI. m) eis FGHI. n) om. FGHI. 5 10 15 1) Matth. VII. 15. 2) Cf. Matth. XXVII. 48; libere adfertur secundum Psalm. LXVIII. 22. 3) Apoc. VIII. II: Et nomen stellae dicitur Absinthium. 4) Isaide XXXVIII. 17. 40 20"
De proprietate fermenti hypocritarum. 307 per visum et per apparenciam exteriorem, nisi per gustum et saporem. Illud elicitur ex condicione precedenti, scilicet quiaa) id b) intrinsece in re ipsa nascitur et subtiliter totam massam pertransit latenter et corrumpit; sed tamen sapor, quia ab in- trinseco emanat, fermentum manifestat, et gustus similiter, quia ille intrinsece fit perc) contactum substancie. Accipe confor- miter per omnia de yppocrisi, que nullo modo per apparencias vel difficulter potest indagari, cum sit intrinsecus in anima con- dita et cooperta apparencia bonitatis, sicut scriptum est, ubi suprad) Matt. 1): „Qui veniunte) ad vos in vestimentis [B f. 115a ovium, intrinsecusf) autem sunt lupi rapaces." Ubi est advertendum, quod de more est yppocritarum, saltems) eorum, qui magis student boni et sancti apparere, quod dulciter, quoad seipsos, in rebus temporalibus et pace huius vite conversanturh), similiter eti) ad omnes alios et presertim ad ignotos et extraneos dulces se exhibent in omni affatu et arrisu. Inde contingitk), quod dulces sunt et grati omnibus suis agnatis 1), et tales existentes, sunt deo amarissimi et hiism), qui spirant Christi Jhesu spiritum, neque ibi possunt suum fellitum saporem transformare, quia deus intuetur cor eorum pravum, 20 mentem vanam, cogittacionem vagam, oracionem indevotam, voluntatem captivam, intellectum obscuratum, affecciones inor- dinatas et totum templum suum violatum et destructum, ita ut proprie sit dictum domini Jhesu crucifixi 2): „Cibaverunt me absinthio et potaverunt me aceto“, et in Apokalypsi de Ab- 25 sinthio 3). Et idcirco 4): „Ecce in pace mea amaritudo mean) amarissima." Hoc est hic de yppocritis advertendum, quod ipsi ea, que sunt intrinsecus, considerare et pensare negli- gunt et non curant, solum et principaliter ad ea, que sunt 30 extrinsecus, sunt effusi, quia solum coram hominibus ambulant ad occulum, et cum domino deo suo nesciunt ambulare, si- a) quod FH. b) illud EFGHI. c) om. E. d) loco ubi supra: e) veniunt EGHI et biblia; venit B. f) intrin- vobis in E false ponit. secus — rapaces om. E. i) om. H. 35 g) saltim FI. h) conversentur FGHI. k) contigit EH. 1) co(n)gnatis EFG(HJI. m) eis FGHI. n) om. FGHI. 5 10 15 1) Matth. VII. 15. 2) Cf. Matth. XXVII. 48; libere adfertur secundum Psalm. LXVIII. 22. 3) Apoc. VIII. II: Et nomen stellae dicitur Absinthium. 4) Isaide XXXVIII. 17. 40 20"
Strana 308
308 M. de Janow, Regulae V. et N. T., l. II, reg. IV, c. 11. gnatia) per Ruben, primogenitum Jacob, cuius benediccio continetur Gen. 49b)1): „Congregaminic), ut nuncciemd), que ventura sunt") in diebus novissimis. Ruben, primogenitus meus, tu fortitudo mea et principium doloris mei: prior in donis, maior [in imperio, effusus es ut aqua, non crescas, quia ascendisti cubile patris tui et maculasti stratum eius“f). Nota hic omnia et applica singula hic posita singulis, que vides et audis de yppocritis, tuncs) intelliges spiritum sanctum hec novissima tem- pora proprie designasse. Hoc notate, quod, sicut fuit tempore mortalitatis Christi Jhesu, in novissimis diebus ecclesie Jhesu Christi erith): yppocrite siquidem [sunt primates in populo, in quibus consistit fortitudo tocius multitudinis fidelium, et tamen precipitant Christi Jhesu dolorem et contemptum, prout su- perius est deductumi). Hoc addito ad supra dicta, quod, sicut in novissimis diebus] legis Moysi discipulus Jhesu tradidit suum ma- gistrum pontificibus et phariseis Judeorum, et pontifices etk) sa- cerdotes tradiderunt ipsum gentibus ad illudendum et occiden- dum: ita similiter in novissimis temporibus ecclesie negligencia et avaricia sacerdotum ordinariorum tradidit corpus Jhesu, id 20 est populum christianum, ad manus cuiusdam multitudinis ad- venticie et vagabunde phariseorum et magistrorum, qui ulterius communitate plebis suggesta et post se abducta Christi Jhesu corpus passim tradunt huic Pilato, id est ore contendenti, Poncio, id est declinanti consilium, hoc est1) deumm), mundo, id est 25 amatoribus huius mundi, et gentibus, id est gentiliter viventi- bus, conspuendum, flagellandum et crucifigendum. Hec [Bf. 115 h in Proverbiis 2) dicta volo accipi, optans tempus, quo palam possem nuncciare hecn). Et inde accipiendus9) est „Ruben prin- cipium doloris“ Jhesu?) crucifixi. Quomodo autem cetus seu 30 turba ypocritarum sit „prior in donis, maior [in] imperio“3), relin- quo ind strie studiosi fore manifestum, et potest eciam elici ex predictis. Michi erat magis ad propositum idq), quod sequitur, 10 15 a) (in E) Genesi signati sunt EFGHI. b) Gen. quarto false FGHI. c) inquit add. E. d) vobis add. E. e) sint E. f) om. H. g) yp- 35 pocritis signasse H, cet. om. (tunc — designasse). 11) ita FGHI; om. B. 1) om. B. m) deo E. 1) adductum add. E in m. k) ac EFGHI. n) om. E. o) accipiendum I. p) Jhesu Christi E. q) illud FGHI. 1) Gen. XLIY. 1. 3—4. 2) quae dicta Proverbiorum auctor hic in ani- mo habeat, dicere nescimus. 3) Gen. XLLV. 3.
308 M. de Janow, Regulae V. et N. T., l. II, reg. IV, c. 11. gnatia) per Ruben, primogenitum Jacob, cuius benediccio continetur Gen. 49b)1): „Congregaminic), ut nuncciemd), que ventura sunt") in diebus novissimis. Ruben, primogenitus meus, tu fortitudo mea et principium doloris mei: prior in donis, maior [in imperio, effusus es ut aqua, non crescas, quia ascendisti cubile patris tui et maculasti stratum eius“f). Nota hic omnia et applica singula hic posita singulis, que vides et audis de yppocritis, tuncs) intelliges spiritum sanctum hec novissima tem- pora proprie designasse. Hoc notate, quod, sicut fuit tempore mortalitatis Christi Jhesu, in novissimis diebus ecclesie Jhesu Christi erith): yppocrite siquidem [sunt primates in populo, in quibus consistit fortitudo tocius multitudinis fidelium, et tamen precipitant Christi Jhesu dolorem et contemptum, prout su- perius est deductumi). Hoc addito ad supra dicta, quod, sicut in novissimis diebus] legis Moysi discipulus Jhesu tradidit suum ma- gistrum pontificibus et phariseis Judeorum, et pontifices etk) sa- cerdotes tradiderunt ipsum gentibus ad illudendum et occiden- dum: ita similiter in novissimis temporibus ecclesie negligencia et avaricia sacerdotum ordinariorum tradidit corpus Jhesu, id 20 est populum christianum, ad manus cuiusdam multitudinis ad- venticie et vagabunde phariseorum et magistrorum, qui ulterius communitate plebis suggesta et post se abducta Christi Jhesu corpus passim tradunt huic Pilato, id est ore contendenti, Poncio, id est declinanti consilium, hoc est1) deumm), mundo, id est 25 amatoribus huius mundi, et gentibus, id est gentiliter viventi- bus, conspuendum, flagellandum et crucifigendum. Hec [Bf. 115 h in Proverbiis 2) dicta volo accipi, optans tempus, quo palam possem nuncciare hecn). Et inde accipiendus9) est „Ruben prin- cipium doloris“ Jhesu?) crucifixi. Quomodo autem cetus seu 30 turba ypocritarum sit „prior in donis, maior [in] imperio“3), relin- quo ind strie studiosi fore manifestum, et potest eciam elici ex predictis. Michi erat magis ad propositum idq), quod sequitur, 10 15 a) (in E) Genesi signati sunt EFGHI. b) Gen. quarto false FGHI. c) inquit add. E. d) vobis add. E. e) sint E. f) om. H. g) yp- 35 pocritis signasse H, cet. om. (tunc — designasse). 11) ita FGHI; om. B. 1) om. B. m) deo E. 1) adductum add. E in m. k) ac EFGHI. n) om. E. o) accipiendum I. p) Jhesu Christi E. q) illud FGHI. 1) Gen. XLIY. 1. 3—4. 2) quae dicta Proverbiorum auctor hic in ani- mo habeat, dicere nescimus. 3) Gen. XLLV. 3.
Strana 309
Hypocritae signati per Ruben et per meretricem Apocalypticam. 309 pertractare, videlicet, quod dicitur 1): „Effusus es ut aqua, non crescas, quia ascendisti cubile patris tui.“ Cubile Jhesua) Christi est ecclesia sanctorum, que et sponsa dicta est agni2), ha- bens in se multas plebes parciales, quam vel quas yppo- crite ascenderunt, non per voluntatem patris sui Jhesu Christi, sed aliundeb), sicut fures et latrones, non causa fructus afferendi vel prolis suscitandi fratri in cruce pro se mortuo, id est nonc) causa salutis animarum operande, sed ingesserunt seipsos, vel magis proprie superbe et impudice ascenderunt solum causa delectacionis et libidinis, id est suemet complacencie in primatu, ind) honore et in questu. Et per hoc eis contingit merito, quod commaculante) suis iniquitatibus cubile patris sui, id est conscien- cias plebium ac parvulorum in Christo. Et hecf) est abhominacio desolacionis in templo domini. Ideo ipsi sunt meretrix illa, que habet calicem in manu, 15 aureum poculum plenum abhominacione et inmundicia forni- cacionis eius et in fronte eius nomen scriptum misteriums) 3) Et ad istos tales loquitur scripturah) Sap. VI. a.i) 4): „Auditek) reges, et intelligite, discite iudices finium terre. Prebete aures vos, q i continetis multitudines et placetis vobis in turbis na- 20 cionum: quoniam data est vobis a domino potestas, et virtus ab altissimo, qui interogabit opera vestra et cogitaciones scru- tabitur: quoniam cum essetis ministri regni eius, non recte in- dicastis neque custodistis legem iusticie, neque secundum vo- luntatem dei ambulastis. Horrende et cito apparebit vobis: 25 quoniam iudicium durissimum fiet in hiis, qui presunt. Exiguo enim conceditur misericordia; potentes autem potenter tormenta pacientur.“ Tales igitur multi sunt, ut1) aqua effusi, et non crescent. Unde duo mala yppocrite ex isto trahunt. Primum est, 30 10 a) om. E. b) aliud (sic) E. d) et in E. c) om. E. e) macu- lant E; coma clamant (sic) H. f) hoc H. g) nomen misterii E; miseria i) a. om. h) vel scriptura scriptatur, etc. E, cet. om. (sic) H; misteria I. k) post hanc vocem in cod. EFGHI inc. novum capitulum hisce verbis: GHI. Tales igitur multi oc., v. infra lin. 29. Quod capitulum in cod. E sic intitu- latur: C. XXXII. Quod ypocrite dei sunt, non cognoscunt nec considerant, sed solum exterioribus delectantur cerimoniis et hominum tradicionibus, nec 1) in (sic) H. interiora mentis, sed tantum exteriora ponderant. 35 1) Gen. XLIX. 4. 2) Cf. Apoc. XXI. 9. 3) Cf. Apoc. XVII, 4—5. 4) Sap. VI. 2—7. 40
Hypocritae signati per Ruben et per meretricem Apocalypticam. 309 pertractare, videlicet, quod dicitur 1): „Effusus es ut aqua, non crescas, quia ascendisti cubile patris tui.“ Cubile Jhesua) Christi est ecclesia sanctorum, que et sponsa dicta est agni2), ha- bens in se multas plebes parciales, quam vel quas yppo- crite ascenderunt, non per voluntatem patris sui Jhesu Christi, sed aliundeb), sicut fures et latrones, non causa fructus afferendi vel prolis suscitandi fratri in cruce pro se mortuo, id est nonc) causa salutis animarum operande, sed ingesserunt seipsos, vel magis proprie superbe et impudice ascenderunt solum causa delectacionis et libidinis, id est suemet complacencie in primatu, ind) honore et in questu. Et per hoc eis contingit merito, quod commaculante) suis iniquitatibus cubile patris sui, id est conscien- cias plebium ac parvulorum in Christo. Et hecf) est abhominacio desolacionis in templo domini. Ideo ipsi sunt meretrix illa, que habet calicem in manu, 15 aureum poculum plenum abhominacione et inmundicia forni- cacionis eius et in fronte eius nomen scriptum misteriums) 3) Et ad istos tales loquitur scripturah) Sap. VI. a.i) 4): „Auditek) reges, et intelligite, discite iudices finium terre. Prebete aures vos, q i continetis multitudines et placetis vobis in turbis na- 20 cionum: quoniam data est vobis a domino potestas, et virtus ab altissimo, qui interogabit opera vestra et cogitaciones scru- tabitur: quoniam cum essetis ministri regni eius, non recte in- dicastis neque custodistis legem iusticie, neque secundum vo- luntatem dei ambulastis. Horrende et cito apparebit vobis: 25 quoniam iudicium durissimum fiet in hiis, qui presunt. Exiguo enim conceditur misericordia; potentes autem potenter tormenta pacientur.“ Tales igitur multi sunt, ut1) aqua effusi, et non crescent. Unde duo mala yppocrite ex isto trahunt. Primum est, 30 10 a) om. E. b) aliud (sic) E. d) et in E. c) om. E. e) macu- lant E; coma clamant (sic) H. f) hoc H. g) nomen misterii E; miseria i) a. om. h) vel scriptura scriptatur, etc. E, cet. om. (sic) H; misteria I. k) post hanc vocem in cod. EFGHI inc. novum capitulum hisce verbis: GHI. Tales igitur multi oc., v. infra lin. 29. Quod capitulum in cod. E sic intitu- latur: C. XXXII. Quod ypocrite dei sunt, non cognoscunt nec considerant, sed solum exterioribus delectantur cerimoniis et hominum tradicionibus, nec 1) in (sic) H. interiora mentis, sed tantum exteriora ponderant. 35 1) Gen. XLIX. 4. 2) Cf. Apoc. XXI. 9. 3) Cf. Apoc. XVII, 4—5. 4) Sap. VI. 2—7. 40
Strana 310
310 M. de Janow, Regulae V. et N. T., 1. II, reg. IV, c. 11. 5 20 25 30 quia effusa sunt omnia interiora sua, ut vivat sue carni et huic mundoa), et per consequens non est continens verbi dei 1), quod est vivum et efficax, et revelat atque arguit occulta dedecoris, pertransiens occulta seu medullas animeb) expurgansque fer- mentum yppocrisis, sicut scriptum est Joh.c) 2): „Jam vos mundi estis propter sermonem meum, quem locutus sum vobis.“ Item apostolus Hebr.d) 3): „Vivus est sermo dei et efficax“, etc. ibi- dem. Ideo yppocrita nichil scit aut potest pensare intima sue anime seue) cordis sui et illa, que sunt soli deo nota, ut supra 10 dictum est; et per consequens in nullo seipsum congnoscens, reddit seipsum [B f. 116a] deo valde amarum et abhominabilem. Sed permaximef) perpendit ea, que sunt in facie hominum et corporalia et ads) extrab); et idcirco, ypocrita facit se per talia hominibus multum dulcem, honorabilem, acceptabilem atque 15 iustum. Verbi gracia yppocrita illas, que sunt apparentes ab- stinencie corporales, ut ieiunia et observaciones dierum et i) calendarum, multum appreciat, tradiciones et adinvenciones ho- minum ac doctrinas, cerimonias quasdam etk) mandata, illa sin- gula multum ponderat, quia sunt illa ab hominibus et coram oculis hominum. Ideo se in illis summopere exercet, quoniam talia sunt speciem pietatis habencia ac1) religionis et lucrosa. Misericordiam autem et iudicium et divina precepta et alios actus animi intrinsecos non multum vel nichili estimat neque scit de eis loqui vel cogitare, quia illa sunt soli deo congnita. Et similiter et de peccatis estm) dicendum, quod illa mala et turpian), que in facie hominum sunt vel°) apparent turpia, mul- tum yppocrita abhorret?), sed mala cordis et turpia coram oculis divinis modici vel nichili pendit. Verbi gracia, sicut forni- cacionem corporalem, ymmo et actum coniugii multum aggra- vat, sed cogitaciones pessimas et concupiscencias et similia ni- chili ducit; iram inprovisam hominis magnipendit, sed odium fratris non considerat; percutere pugno impie vel dicere cla- morose fratri suo racha 4) multum cavet, presertim in conspectu a) loco huic mundo: hinc ponit E. b) anime EFGHI; animas false B. c) in Joh. E. d) ad Hebr. EFGHI. e) vel E; sue (sic) H. f) et 35 maxime H. g) et ad FGHI; et om. B. h) dextra FGI. i) et accen- siones E. k) ac E. 1) et hac corr. et ac G. m) similiter est de pec- catis E. n) et turpia om. E. °) om. E. p) yppocrite abhorrent E. 1) Cf. Philipp. II. I6. 2) Joann. XV. 3. Matth. V. 22. 3) Hebr. IV. 12. 4) Cf.
310 M. de Janow, Regulae V. et N. T., 1. II, reg. IV, c. 11. 5 20 25 30 quia effusa sunt omnia interiora sua, ut vivat sue carni et huic mundoa), et per consequens non est continens verbi dei 1), quod est vivum et efficax, et revelat atque arguit occulta dedecoris, pertransiens occulta seu medullas animeb) expurgansque fer- mentum yppocrisis, sicut scriptum est Joh.c) 2): „Jam vos mundi estis propter sermonem meum, quem locutus sum vobis.“ Item apostolus Hebr.d) 3): „Vivus est sermo dei et efficax“, etc. ibi- dem. Ideo yppocrita nichil scit aut potest pensare intima sue anime seue) cordis sui et illa, que sunt soli deo nota, ut supra 10 dictum est; et per consequens in nullo seipsum congnoscens, reddit seipsum [B f. 116a] deo valde amarum et abhominabilem. Sed permaximef) perpendit ea, que sunt in facie hominum et corporalia et ads) extrab); et idcirco, ypocrita facit se per talia hominibus multum dulcem, honorabilem, acceptabilem atque 15 iustum. Verbi gracia yppocrita illas, que sunt apparentes ab- stinencie corporales, ut ieiunia et observaciones dierum et i) calendarum, multum appreciat, tradiciones et adinvenciones ho- minum ac doctrinas, cerimonias quasdam etk) mandata, illa sin- gula multum ponderat, quia sunt illa ab hominibus et coram oculis hominum. Ideo se in illis summopere exercet, quoniam talia sunt speciem pietatis habencia ac1) religionis et lucrosa. Misericordiam autem et iudicium et divina precepta et alios actus animi intrinsecos non multum vel nichili estimat neque scit de eis loqui vel cogitare, quia illa sunt soli deo congnita. Et similiter et de peccatis estm) dicendum, quod illa mala et turpian), que in facie hominum sunt vel°) apparent turpia, mul- tum yppocrita abhorret?), sed mala cordis et turpia coram oculis divinis modici vel nichili pendit. Verbi gracia, sicut forni- cacionem corporalem, ymmo et actum coniugii multum aggra- vat, sed cogitaciones pessimas et concupiscencias et similia ni- chili ducit; iram inprovisam hominis magnipendit, sed odium fratris non considerat; percutere pugno impie vel dicere cla- morose fratri suo racha 4) multum cavet, presertim in conspectu a) loco huic mundo: hinc ponit E. b) anime EFGHI; animas false B. c) in Joh. E. d) ad Hebr. EFGHI. e) vel E; sue (sic) H. f) et 35 maxime H. g) et ad FGHI; et om. B. h) dextra FGI. i) et accen- siones E. k) ac E. 1) et hac corr. et ac G. m) similiter est de pec- catis E. n) et turpia om. E. °) om. E. p) yppocrite abhorrent E. 1) Cf. Philipp. II. I6. 2) Joann. XV. 3. Matth. V. 22. 3) Hebr. IV. 12. 4) Cf.
Strana 311
De duobus malis hypocritarum. 311 hominum, sed rixas meditari contra turbantem se et conponere verba quasi simplicia et humilia, sed plena contencione et dolo et que penetrant interiora anime audientis, illa non reputat. Et sic de multis similibus poteris cogitareb). a) conturbantem I. b) hac voce expl. B et G sine aliqua nota alia. — E add.: ita quod spirituales nequicie nequissime et ymaginaciones et ypo- critarum machinaciones debent simpliciter et subtiliter evitari. Amen. — Ex- plicit summa ypocrisis declarata et per auctoritates sanctorum doctorum pro- bata, per manus cuiusdam Mathie de Radzeow, dicto (sic) Loszii, et est finita feria sexta proxima post dominicam „Ad te levavi“, nec non in vigilia sancti 10 Nicolai Confessoris gloriosi sub anno domini MOCCCCO XXVII°. (rubr.:) Amen. — F habet: Et sic est finis huius tractatus, et rubr.: Explicit tractatus de ypocrisi cuiusdam Mathei de Parisia. Et est finitus sabbato ante Nativitatem. — H expl.: Consummatum est hoc opus, etc. — I finit hoc modo: Amen. — Finis adest operis, mercedem posco laboris. Explicit tractatus de yppocrisy demon- stranda, anno domini Milesimo CCCC decimo septimo, in vigilia Petri apo- stoli (alia manu:) Dicit Gregorius: „Navicula Petri, id est ecclesia, turbari potest, sed submergi non potest“ (cf. supra p. 79, l. 4 et 5). 15 5
De duobus malis hypocritarum. 311 hominum, sed rixas meditari contra turbantem se et conponere verba quasi simplicia et humilia, sed plena contencione et dolo et que penetrant interiora anime audientis, illa non reputat. Et sic de multis similibus poteris cogitareb). a) conturbantem I. b) hac voce expl. B et G sine aliqua nota alia. — E add.: ita quod spirituales nequicie nequissime et ymaginaciones et ypo- critarum machinaciones debent simpliciter et subtiliter evitari. Amen. — Ex- plicit summa ypocrisis declarata et per auctoritates sanctorum doctorum pro- bata, per manus cuiusdam Mathie de Radzeow, dicto (sic) Loszii, et est finita feria sexta proxima post dominicam „Ad te levavi“, nec non in vigilia sancti 10 Nicolai Confessoris gloriosi sub anno domini MOCCCCO XXVII°. (rubr.:) Amen. — F habet: Et sic est finis huius tractatus, et rubr.: Explicit tractatus de ypocrisi cuiusdam Mathei de Parisia. Et est finitus sabbato ante Nativitatem. — H expl.: Consummatum est hoc opus, etc. — I finit hoc modo: Amen. — Finis adest operis, mercedem posco laboris. Explicit tractatus de yppocrisy demon- stranda, anno domini Milesimo CCCC decimo septimo, in vigilia Petri apo- stoli (alia manu:) Dicit Gregorius: „Navicula Petri, id est ecclesia, turbari potest, sed submergi non potest“ (cf. supra p. 79, l. 4 et 5). 15 5
Strana 312
Indices. I. Index locorum. a) Loci scripturac. (Numeri, quibus antecedit colon [:l, denotant paginas huius editionis; ex. gr. Genesis II. 16 17: 54 n. = Gen. II. 16—17, quaere in pag. 51, nota). Genesis II. 16—17: 54 n. — III. 4: 36; 9: 215; 15: 158, 219; 19: 20, 214. — VI. 1. 2: 19; 12: 22. — VIII. 21: 21, 61, 214, 247. — XIV. 18—20: 56; — XVIII. 27: 193. — XIX. 26: 278. — XX. 16: 213. — XXII. 13: 61. — XXVII. 37: 138. — XLIX. 4: 309; 20: 66. — Exodus XVI. 4: 57, 119; 19: 57. — XXIII. 17—19: 59. — XXIV. 5: 61. XXIX. 38: 59; 38—39: 75. — XXXIII. 19: 92, 102. Numeri XI. 5: 87; 29: 136. — XVIII. 20: 159. — XX: 82. — XXI. 5: 107. Deuteronomium IV. 1—5: 28; 5—6: 28; 8—9: 28. — VIII. 3: 58. — XIII. 1: 220; 6—9: 29. — XVIII. 21—22: 29. — XXXII. 13: 67, 85, 128, 133; 15: 133; 17: 5; 17—18: 46; 29: 274; 32: 186, 250; 36—39: 267. Judicum VII: 264, 280. — IX. 13: 68. I. Regum II. 3: 277; 8: 157; 12—13: 81; 12—17: 36; 17: 82: 23—25: 156. — IV. 17: 82. — VI. 20: 150. — passim 197. III. Regum X, 4: 68; 5: 68. — XIII. 18: 221. — XX. 28: 156. — XXII. 20: 200; 22: 200, 220; 24: 220. IV. Regum V. 15: 156. II. Paralipomenon X. 8: 50. — XXX. 18—19: 122 n. Job XVII. 9: 120. — XX. 5: 256. — XXVII. 8: 191, 240; 8—10: 246. XXXI. 27—28: 260. — XXXVIII. 4: 20: 7: 20. — XLI. 24: 26. Psalmorum I. 2: 2. 33: 4: 33. — IV. 8: 72. — VIII. 2. 4: 158. — X. 13: 261. XI. 2: 294. — XIII. 2. 3: 21; 4: 193. — XV. 5: 86. — XVI. 15: 86. — XVII. 46: 277. — XVIII. 3: 204; 3—4: 69; 7: 69. — XXI. 27: 84, 97, 155. — XXII. 5: 52, 60, 88, 89. - XXV. 8: 172. — XXVI. 8: 10; 12: 285. — XXX. 20: 69, 140. — XXXII. 6: 97, 304. — XXXIII. 9: 86. — —
Indices. I. Index locorum. a) Loci scripturac. (Numeri, quibus antecedit colon [:l, denotant paginas huius editionis; ex. gr. Genesis II. 16 17: 54 n. = Gen. II. 16—17, quaere in pag. 51, nota). Genesis II. 16—17: 54 n. — III. 4: 36; 9: 215; 15: 158, 219; 19: 20, 214. — VI. 1. 2: 19; 12: 22. — VIII. 21: 21, 61, 214, 247. — XIV. 18—20: 56; — XVIII. 27: 193. — XIX. 26: 278. — XX. 16: 213. — XXII. 13: 61. — XXVII. 37: 138. — XLIX. 4: 309; 20: 66. — Exodus XVI. 4: 57, 119; 19: 57. — XXIII. 17—19: 59. — XXIV. 5: 61. XXIX. 38: 59; 38—39: 75. — XXXIII. 19: 92, 102. Numeri XI. 5: 87; 29: 136. — XVIII. 20: 159. — XX: 82. — XXI. 5: 107. Deuteronomium IV. 1—5: 28; 5—6: 28; 8—9: 28. — VIII. 3: 58. — XIII. 1: 220; 6—9: 29. — XVIII. 21—22: 29. — XXXII. 13: 67, 85, 128, 133; 15: 133; 17: 5; 17—18: 46; 29: 274; 32: 186, 250; 36—39: 267. Judicum VII: 264, 280. — IX. 13: 68. I. Regum II. 3: 277; 8: 157; 12—13: 81; 12—17: 36; 17: 82: 23—25: 156. — IV. 17: 82. — VI. 20: 150. — passim 197. III. Regum X, 4: 68; 5: 68. — XIII. 18: 221. — XX. 28: 156. — XXII. 20: 200; 22: 200, 220; 24: 220. IV. Regum V. 15: 156. II. Paralipomenon X. 8: 50. — XXX. 18—19: 122 n. Job XVII. 9: 120. — XX. 5: 256. — XXVII. 8: 191, 240; 8—10: 246. XXXI. 27—28: 260. — XXXVIII. 4: 20: 7: 20. — XLI. 24: 26. Psalmorum I. 2: 2. 33: 4: 33. — IV. 8: 72. — VIII. 2. 4: 158. — X. 13: 261. XI. 2: 294. — XIII. 2. 3: 21; 4: 193. — XV. 5: 86. — XVI. 15: 86. — XVII. 46: 277. — XVIII. 3: 204; 3—4: 69; 7: 69. — XXI. 27: 84, 97, 155. — XXII. 5: 52, 60, 88, 89. - XXV. 8: 172. — XXVI. 8: 10; 12: 285. — XXX. 20: 69, 140. — XXXII. 6: 97, 304. — XXXIII. 9: 86. — —
Strana 313
Index locorum. 313 XXXIV. 8: 127. — XXXV. 9:74. — XXXVI. 4: 75. — XXXVII. 20: 88. — XXXIX. 7: 60. — XLI. 5: 95, 116. — XLII. 4: 92. — XLVIII. 13: 214. — XLIX. 10: 2; 13: 60; 16: 135; 16—17: 4; 21: 4. — L. 18: 60. — LIV. 13—14: 263; 13—15: 133. — LVIII. 15—16: 95. — LXI. 10: 20. — LXIII. 10: 2, 218; 22: 307. — LXIV. 10—14: 69. — LVII. 7: 132; 11: 67; 12: 84, 155. — LXVIII. 10: 172, 285; 27: 262. — LXXII. 9: 264; 25: 10; 25—26: 93. — LXXIII. 9: 294; 23: 241. — L.XXVII. 25: 71, 304; 27: 192. — LXXXI. 6—7: 138. — LXXXII. 17: 178. — LXXXVII. 4: 161. — XC. 5—6: 167; 6: 28, 167. — XCIII. 19: 12. — XCIV. 6—7: 87; 11: 53. — CH. 1: 236. — CIII. 15: 68, 97, 304; 34: 66. — CIV. 4: 75. — CV. 30: 293. — CVIII. 7: 134. — CX. 4: 88; 4—5: 91, 94, 306. — CXV. 11: 20, 37. — CXVII. 23: 128. — CXVIII. 25: 264; 46: 23, 40; 126: 143. — CXX. 4: 27. — CXXII. 2: 144. - CXXVI. 1—2: 26. — CXXXII. 1: 116; 11: 67. — CXXXVIII. 7—8: 121. — CXL. 5: 35; 6: 44. — CXLII. 10: 218. — CXLIII. 2: 131; 13: 13. — CXLIV. 16: 306. Proverbiorum I. 5: 173; 20: 23; 24: 74. — V. 16—17: 105. — VIII. 17: 62; 31:61, 63, 64, 90. — IX. 1—3: 60, 140; 1—4: 24; 1—5: 89; 3:89; 4—5: 89; 13—15: 24. — X. 9: 23. Xl. 12: 285. — XIII. 13: 132. — XVI. 2: 25. — XIX. 11: 32, 34. — XX. 9: 120. — XXIII. 1—2: 147; 1—3: 119. Ecclesiastes IX. 1—2: 120. Canticorum V. 2: 140. — VIII. 6—7: 115. Sapientiae I. 1: 23. — VI. 2—7: 309. — VII. 22—23: 44; 27: 90. — IX. 10: 93, 140; 14: 215; 15: 215. — XI. 25: 27, 62. — XII. I: 62. — XIII. I: 258, 276. — XIV. 7: 127. Ecclesiasticus I. 5: 304. — III. 20: 161, 237. — IV. 28: 174. — V. 11: 23, 264. — X. 2: 285; 9: 193; 15: 191, 291. — XV. 2: 12; 3: 12; 14—18: 128. — XXIV. 24: 115; 29: 73, 90, 109, 140, 142. — XXIX. 20—24: 38. — XXXVII. 3—5: 224. . XXXVIII. 25: 173. — XLI. 1: 108. — XLII. 14: 152. — XLV. 19: 287. — L.I. 23: 4, 35, 131. Isaias I. 2: 138; 11: 61; 16—17: 204. — III. 4: 152; 11—12: 158; 12: 158. V. 13: 53; 20: 252. — VI. 10: 189. — VIII. 3: 129. — IX. 15: 184. — XIV. 12: 138; 27: 129. — XIX. 16: 158. — XXIV. 2: 158. — XXVI. 10: 123. — XXVIII. 7—9: 156; 10: 143; 13: 223; 14: 157; 19: 178. — XXX. 1: 98; 19: 91; 20: 91; 20—21: 92; 21: 93. — XXXII. 8: 158; 9: 158. — XXXIII. 1: 127, 229; 11: 256; 13—14: 259. — XXXVIII. 17: 293, 307. — XLII. 8: 49, 260. — XLV. 17: 15. — XLVI. 13: 129. — XLVIII. 22: 219. — LII. 5: 197. — LV. 1: 74; 2: 74. — LVI. 1: 126. — LIX. 2: 130; 16: 157. — LXI. 2: 43; 6: 96. — LXIV. 6: 145, 186, 251. — LXV. 13—14: 94. — LXVI. 2: 156; 23: 146. Jeremias II. 19: 102. — IV. 3: 277. — VI. 13: 161, 197; 14: 192. — X. 7: 150. — XI. 20: 208. — XII. 2: 264. — XVII. 9: 33; 13: 102; 15: 223. — XX. 9: 33. — XXIII. 16: 7; 17—18: 192; 21: 2, 7; 27: 5; 28: 5; 30: 2, 3; 31: 5; 32: 6. — XXVIII. 7—9: 31. — XLVIII. 10: 139; 11: 185, 277. Threnorum (Baruch) IV. 1: 137, 159; 4: 104; 22: 303. Ezechiel III. 4: 7. — V. 16: 304. — XIII. 8—10: 35; 18: 38, 199; 18—19: 36, 199. — XIX. 13: 185. — XXXIV. 2—3: 139. — XXXVI. 20: 284.
Index locorum. 313 XXXIV. 8: 127. — XXXV. 9:74. — XXXVI. 4: 75. — XXXVII. 20: 88. — XXXIX. 7: 60. — XLI. 5: 95, 116. — XLII. 4: 92. — XLVIII. 13: 214. — XLIX. 10: 2; 13: 60; 16: 135; 16—17: 4; 21: 4. — L. 18: 60. — LIV. 13—14: 263; 13—15: 133. — LVIII. 15—16: 95. — LXI. 10: 20. — LXIII. 10: 2, 218; 22: 307. — LXIV. 10—14: 69. — LVII. 7: 132; 11: 67; 12: 84, 155. — LXVIII. 10: 172, 285; 27: 262. — LXXII. 9: 264; 25: 10; 25—26: 93. — LXXIII. 9: 294; 23: 241. — L.XXVII. 25: 71, 304; 27: 192. — LXXXI. 6—7: 138. — LXXXII. 17: 178. — LXXXVII. 4: 161. — XC. 5—6: 167; 6: 28, 167. — XCIII. 19: 12. — XCIV. 6—7: 87; 11: 53. — CH. 1: 236. — CIII. 15: 68, 97, 304; 34: 66. — CIV. 4: 75. — CV. 30: 293. — CVIII. 7: 134. — CX. 4: 88; 4—5: 91, 94, 306. — CXV. 11: 20, 37. — CXVII. 23: 128. — CXVIII. 25: 264; 46: 23, 40; 126: 143. — CXX. 4: 27. — CXXII. 2: 144. - CXXVI. 1—2: 26. — CXXXII. 1: 116; 11: 67. — CXXXVIII. 7—8: 121. — CXL. 5: 35; 6: 44. — CXLII. 10: 218. — CXLIII. 2: 131; 13: 13. — CXLIV. 16: 306. Proverbiorum I. 5: 173; 20: 23; 24: 74. — V. 16—17: 105. — VIII. 17: 62; 31:61, 63, 64, 90. — IX. 1—3: 60, 140; 1—4: 24; 1—5: 89; 3:89; 4—5: 89; 13—15: 24. — X. 9: 23. Xl. 12: 285. — XIII. 13: 132. — XVI. 2: 25. — XIX. 11: 32, 34. — XX. 9: 120. — XXIII. 1—2: 147; 1—3: 119. Ecclesiastes IX. 1—2: 120. Canticorum V. 2: 140. — VIII. 6—7: 115. Sapientiae I. 1: 23. — VI. 2—7: 309. — VII. 22—23: 44; 27: 90. — IX. 10: 93, 140; 14: 215; 15: 215. — XI. 25: 27, 62. — XII. I: 62. — XIII. I: 258, 276. — XIV. 7: 127. Ecclesiasticus I. 5: 304. — III. 20: 161, 237. — IV. 28: 174. — V. 11: 23, 264. — X. 2: 285; 9: 193; 15: 191, 291. — XV. 2: 12; 3: 12; 14—18: 128. — XXIV. 24: 115; 29: 73, 90, 109, 140, 142. — XXIX. 20—24: 38. — XXXVII. 3—5: 224. . XXXVIII. 25: 173. — XLI. 1: 108. — XLII. 14: 152. — XLV. 19: 287. — L.I. 23: 4, 35, 131. Isaias I. 2: 138; 11: 61; 16—17: 204. — III. 4: 152; 11—12: 158; 12: 158. V. 13: 53; 20: 252. — VI. 10: 189. — VIII. 3: 129. — IX. 15: 184. — XIV. 12: 138; 27: 129. — XIX. 16: 158. — XXIV. 2: 158. — XXVI. 10: 123. — XXVIII. 7—9: 156; 10: 143; 13: 223; 14: 157; 19: 178. — XXX. 1: 98; 19: 91; 20: 91; 20—21: 92; 21: 93. — XXXII. 8: 158; 9: 158. — XXXIII. 1: 127, 229; 11: 256; 13—14: 259. — XXXVIII. 17: 293, 307. — XLII. 8: 49, 260. — XLV. 17: 15. — XLVI. 13: 129. — XLVIII. 22: 219. — LII. 5: 197. — LV. 1: 74; 2: 74. — LVI. 1: 126. — LIX. 2: 130; 16: 157. — LXI. 2: 43; 6: 96. — LXIV. 6: 145, 186, 251. — LXV. 13—14: 94. — LXVI. 2: 156; 23: 146. Jeremias II. 19: 102. — IV. 3: 277. — VI. 13: 161, 197; 14: 192. — X. 7: 150. — XI. 20: 208. — XII. 2: 264. — XVII. 9: 33; 13: 102; 15: 223. — XX. 9: 33. — XXIII. 16: 7; 17—18: 192; 21: 2, 7; 27: 5; 28: 5; 30: 2, 3; 31: 5; 32: 6. — XXVIII. 7—9: 31. — XLVIII. 10: 139; 11: 185, 277. Threnorum (Baruch) IV. 1: 137, 159; 4: 104; 22: 303. Ezechiel III. 4: 7. — V. 16: 304. — XIII. 8—10: 35; 18: 38, 199; 18—19: 36, 199. — XIX. 13: 185. — XXXIV. 2—3: 139. — XXXVI. 20: 284.
Strana 314
314 Index locorum. Daniel I. 10: 226. — IX. 24: 77; 26: 77; 27: 77. — Xl. 31 32: 75, 82; 32 34: 80. — XII: 202; 10: 288. — XIII: 198. Oseas IV. 6: 53. — IX. 10: 223. — X. 11: 117, 250, 279. Joel I: 201; 1: 202; 2: 202; 2—4: 202; 17: 113. Amos 1l. 3: 193. — II. 4: 190, 195: 6: 192, 193; 6—7: 191: 7: 192, 196, 197. Jonas IV. 2: 33. Micheas VI. 8: 144, 234. Habacuc III. 1: 44, 150; 33: 168. Zacharias IX. 15—17: 126; 17: 68, 71, 95. Malachias III. 2: 112, 150; 5: 121, 123, 129, 267. — IV. 5—6: 162. Matthaei III. 7. 9. 10: 259; 10: 123, 129. — IV. 4: 304; 8—9: 247; 19: 255. — V. 3: 85, 156, 300; 13: 133, 137, 159, 212, 282: 13. 14: 133: 14: 295 19: 282; 22: 310. — VI. 7: 47; 9. 11: 86; 11: 72; 17: 193; 23: 217, 268; 24: 111; 32: 39. — VII. 6: 113, 117; 8: 250; 9: 118; 15: 135, 248, 284, 287, 292, 307; 15—16, 18—23: 246; 15—20: 251; 16: 171, 186, 250, 257: 17: 258; 18: 126, 186, 258; 19: 259; 20: 227, 259; 21: 251, 263, 261, 265. 266; 22: 6, 208, 264; 22—23: 251; 23: 6, 266, 267, 268, 269. — VIII. 8: 112; 20: 157, 295. — IX. 15: 146: 16—17: 277. — X. 3: 190; 6—9. 13: 47; 7—9: 190: 13: 47, 213; 16: 23; 20: 2, 33; 27: 23; 26: 113; 26—28: 41; 36: 183, 293. — XI. 25: 157; 29: 230. — XII. 34: 32; 43: 217; 45: 171. — XIII. 33: 296; 41: 283; 44—45: 108; 49: 283. — XV. 3: 276; 7—9: 276; 10—11: 281: 12—14: 282. — XVI. 6: 284, 287; 24: 159, 206, 276. — XVII. 5: 66; 16: 259. — XVIII. 3: 86. — XXII. 1 sq.: 124, 126; 2—10: 81; 11—13: 124; 37: 203. — XXIII: 259; 2.—3: 286; 4: 193, 209; 8: 137; 13: 74. 84, 118; 15: 198, 256: 23: 190; 23—24: 46; 24: 83; 32: 303. — XXIV. 4. 5: 10, 198, 288; 12: 249, 303; 15: 172; 21: 195; 22: 179; 24: 168, 195, 248, 292; 28: 100, 295; 45—50: 109. — XXV. 1—12: 272; 6: 274. — XXVI. 26: 90; 26—27: 106. — XXVII. 48: 307. XXVIII. 20: 140. Marci I. 22: 44. — VII. 6—7: 47. — IX. 48: 301. - X. 25: 85, 26: 103. XIII. 5. 19: 292; 19—23: 288; 22: 292; 37: 57, 289. Lucae I. 52—53: 85, 157. — II. 14: 230, 232; 34: 119. — V. 8: 112; 10: 255. — VI. 3—36: 52. — VII. 6: 112. — IX. 23: 231; 56: 114. — X. 16: 2; 27: 302; 41—42: 93. — XI. 3: 57, 73, 106; 23: 116; 34: 258. — XII. 1: 171, 276, 281, 284, 296, 297; 20: 86; 29: 137; 35—36: 144; 40: 144; 47—48: 132; 49: 274. — XIII. 26—27: 208: 27: 6. — XIV. 10: 228; 10—11: 112; 11: 137, 161; 15: 112; 16—23: 81; 21: 85, 155; 24: 107; 26: 206. — XV. 11—32: 114. 122. — XVI. 10: 120, 159. 238; 11—13: 247; 15: 236. — XVII. 23: 294. — XIX. 12 sq.: 125. — XX. 47: 198. — XXI. 15: 2. — XXII. 11—12: 147; 15: 109, 140; 19: 150; 25—26: 161. — XXV. 22: 125. Joannis I. 3—4: 306; 17: 61, 169, 233. — II. 17: 172. — III. 8: 215; 17: 126; 21: 40. — IV. 14: 105; 23: 61. — V. 7—8: 67; 26: 305; 39: 43; 44: 231; 46: 43. — VI. 52: 54, 85, 103; 54: 54, 54 n., 72, 87, 97; 56: 87, 90; 57: 74, 90, 93, 101, 144, 147; 61: 128; 64: 61, 164. — VII. 18: 206; 37—38: 74. — VIII. 12: 218; 14: 44; 23: 218; 38: 257; 44: 21; 50: 23.
314 Index locorum. Daniel I. 10: 226. — IX. 24: 77; 26: 77; 27: 77. — Xl. 31 32: 75, 82; 32 34: 80. — XII: 202; 10: 288. — XIII: 198. Oseas IV. 6: 53. — IX. 10: 223. — X. 11: 117, 250, 279. Joel I: 201; 1: 202; 2: 202; 2—4: 202; 17: 113. Amos 1l. 3: 193. — II. 4: 190, 195: 6: 192, 193; 6—7: 191: 7: 192, 196, 197. Jonas IV. 2: 33. Micheas VI. 8: 144, 234. Habacuc III. 1: 44, 150; 33: 168. Zacharias IX. 15—17: 126; 17: 68, 71, 95. Malachias III. 2: 112, 150; 5: 121, 123, 129, 267. — IV. 5—6: 162. Matthaei III. 7. 9. 10: 259; 10: 123, 129. — IV. 4: 304; 8—9: 247; 19: 255. — V. 3: 85, 156, 300; 13: 133, 137, 159, 212, 282: 13. 14: 133: 14: 295 19: 282; 22: 310. — VI. 7: 47; 9. 11: 86; 11: 72; 17: 193; 23: 217, 268; 24: 111; 32: 39. — VII. 6: 113, 117; 8: 250; 9: 118; 15: 135, 248, 284, 287, 292, 307; 15—16, 18—23: 246; 15—20: 251; 16: 171, 186, 250, 257: 17: 258; 18: 126, 186, 258; 19: 259; 20: 227, 259; 21: 251, 263, 261, 265. 266; 22: 6, 208, 264; 22—23: 251; 23: 6, 266, 267, 268, 269. — VIII. 8: 112; 20: 157, 295. — IX. 15: 146: 16—17: 277. — X. 3: 190; 6—9. 13: 47; 7—9: 190: 13: 47, 213; 16: 23; 20: 2, 33; 27: 23; 26: 113; 26—28: 41; 36: 183, 293. — XI. 25: 157; 29: 230. — XII. 34: 32; 43: 217; 45: 171. — XIII. 33: 296; 41: 283; 44—45: 108; 49: 283. — XV. 3: 276; 7—9: 276; 10—11: 281: 12—14: 282. — XVI. 6: 284, 287; 24: 159, 206, 276. — XVII. 5: 66; 16: 259. — XVIII. 3: 86. — XXII. 1 sq.: 124, 126; 2—10: 81; 11—13: 124; 37: 203. — XXIII: 259; 2.—3: 286; 4: 193, 209; 8: 137; 13: 74. 84, 118; 15: 198, 256: 23: 190; 23—24: 46; 24: 83; 32: 303. — XXIV. 4. 5: 10, 198, 288; 12: 249, 303; 15: 172; 21: 195; 22: 179; 24: 168, 195, 248, 292; 28: 100, 295; 45—50: 109. — XXV. 1—12: 272; 6: 274. — XXVI. 26: 90; 26—27: 106. — XXVII. 48: 307. XXVIII. 20: 140. Marci I. 22: 44. — VII. 6—7: 47. — IX. 48: 301. - X. 25: 85, 26: 103. XIII. 5. 19: 292; 19—23: 288; 22: 292; 37: 57, 289. Lucae I. 52—53: 85, 157. — II. 14: 230, 232; 34: 119. — V. 8: 112; 10: 255. — VI. 3—36: 52. — VII. 6: 112. — IX. 23: 231; 56: 114. — X. 16: 2; 27: 302; 41—42: 93. — XI. 3: 57, 73, 106; 23: 116; 34: 258. — XII. 1: 171, 276, 281, 284, 296, 297; 20: 86; 29: 137; 35—36: 144; 40: 144; 47—48: 132; 49: 274. — XIII. 26—27: 208: 27: 6. — XIV. 10: 228; 10—11: 112; 11: 137, 161; 15: 112; 16—23: 81; 21: 85, 155; 24: 107; 26: 206. — XV. 11—32: 114. 122. — XVI. 10: 120, 159. 238; 11—13: 247; 15: 236. — XVII. 23: 294. — XIX. 12 sq.: 125. — XX. 47: 198. — XXI. 15: 2. — XXII. 11—12: 147; 15: 109, 140; 19: 150; 25—26: 161. — XXV. 22: 125. Joannis I. 3—4: 306; 17: 61, 169, 233. — II. 17: 172. — III. 8: 215; 17: 126; 21: 40. — IV. 14: 105; 23: 61. — V. 7—8: 67; 26: 305; 39: 43; 44: 231; 46: 43. — VI. 52: 54, 85, 103; 54: 54, 54 n., 72, 87, 97; 56: 87, 90; 57: 74, 90, 93, 101, 144, 147; 61: 128; 64: 61, 164. — VII. 18: 206; 37—38: 74. — VIII. 12: 218; 14: 44; 23: 218; 38: 257; 44: 21; 50: 23.
Strana 315
Index locorum. 315 IX. 39: 114. — X. 1: 228, 287; 9: 87, 106; 10: 74, 87. — XI. 48: 117; 51: 287. — XII. 19: 131; 25: 300. — XIII. 27: 129; 34—35: 256. XIV. 6: 272; 17: 218; 23: 10: 28. 23: 148; 30: 217. — XV. 3: 310; 5: 74, 214, 223, 225, 258; 9: 75; 11: 71; 16: 74, 255, 256; 19: 218. XVI. 2—3: 289; 13: 288. — XVII. 1—3: 64; 4—6: 230; 17: 10, 168; 17—18: 283; 20: 23, 41; 20—23: 63; 22: 283; 34: 34; 36: 85. — XIX. 1I: 261. Actus Apostolorum V. 29: 33; 35: 32, 99; 38—39: 32, 99. — VIII. 36: 163. X. 15: 153; 28: 154; 34: 155. — XII. 24: 98. — XV. 10: 45. — XX. 28: 169. — XXII. 17: 99. Ad Romanos I. 20: 270; 21: 98, 191, 271; 21—22: 272, 280; 22. 28: 157; 28: 271. — II. 1: 133, 285; 5: 123; 8: 116: 24: 224; 25. 27: 303. — III. 4: 285; 5: 236; 12: 157. — V. 20: 45. — VI. 9: 110; 10: 96. — VII. 25: 207. — VIII. 1: 126, 273; 14: 20; 28: 136, 258. — X. 3: 46; 12: 152, 162; 15: 40. — XI. 4: 294; 20: 133. — XIII. 14: 158. — XIV. 23: 258. — XVI. 17—18: 38; 18: 192. I. Ad Corinthios I. 17: 47; 24: 140, 197; 27: 155, 157, 162; 29: 212, 229, 277; 31: 277. — II. 10: 221; 10—12: 216; 11: 55; 11. 14: 25; 12: 220, 240; 14: 71, 149, 223, 278; 15: 221. — III. 17: 74; 18: 277, 291. — IV. 2 —4: 134; 7: 301; 19: 221. — V. 6: 172, 221, 297; 7—8: 99; 8: 68; 12: 183. — VI. 17: 218. — VII. 10: 34; 12: 34; 30: 34. — VIII. 1: 156; 2: 291. — IX. 19: 99. — X. 4: 85; 13: 27; 17: 72; 31: 234. — XI. 5— 10: 152; 7: 294; 11: 153; 23: 102; 24 sq.: 55, 56; 24—25: 90; 25: 88, 94, 114; 25—�26: 67; 26: 88, 150, 165; 28: 55, 119; 29: 73, 117, 124; 30: 104; 30—32: 124; 33: 112. — XII. 10: 25. — XIII. 1. 2 sq.: 46; 2: 251; 4: 100; 7: 100; 11: 172. — XIV. 33: 286. — XV. 9: 45; 50: 154. II. Ad Corinthios l. 3: 113; 18—19: 44. — II. 7: 113; 9—11: 45; 11: 45, 168: 15—16: 105: 16: 257; 17: 262. — III. 4. 5: 114, 223; 5: 214; 18: 92, 265. — IV. 4: 217; 7: 138. — V. 14: 114. — VI. 14—15: 111. — IX. 15: 66. — X. 1—11: 41; 8: 98; 10: 39; 17: 299. — XII. 9: 156; 9—10: 300. — XIII. 3: 1; 5—6: 270; 10: 163. Ad Galatas I. 1 sq.: 43; 7—8: 44; 11—12: 44. — II. 1 sq.: 43. — III. 28: 153. — V. 12: 126; 17: 223; 22—23: 105; 24: 40. — VI. 14: 46, 299. Ad Ephesios II. 20: 86. — IV. 5: 152; 23—24: 168. — VI. 12: 217. Ad Philippenses II. 8: 228; 9: 228; 11: 228; 15: 168; 16: 310; 21: 2, 302. — III. 7: 300; 17—20: 39. — IV. 4: 75. Ad Colossenses II. 18—19: 209; 18—23: 48. — III. 14: 255; 16: 97. I. Ad Thessalonicenses II. 2—6: 41; 4: 1, 2, 6, 9, 10, 126. II. Ad Thessalonicenses II. 3—4: 262; 4: 168, 225, 301, 303; 9—11: 243. I. Ad Timotheum I. 5: 1; 15: 114. - Il. 12: 152. — IV. 1—7: 37; 8: 46, 145, 164. — V. 17: 131. — VI. 9: 248; 9—10: 247. II. Ad Timotheum I. 12: 44. — II. 10: 4; 17: 24, 120. — III. 1—2: 206; 1—5: 39; 2: 11, 227; 6—7: 39. — IV. 3—4: 49. Ad Titum I. 10—11: 38; 15: 258; 16: 224. Ad Hebraeos IV. 12: 310. — V. 4—6: 40. — Vl. C: 117. — IX. 12: 96; 15: 113. — X. 26. 28—29: 303; 28: 124; 30: 124; 30—31: 124; 31: 150; 38: 97. — XII. 15: 185. — XIII. 4: 153; 8: 128; 10: 71; 13: 162.
Index locorum. 315 IX. 39: 114. — X. 1: 228, 287; 9: 87, 106; 10: 74, 87. — XI. 48: 117; 51: 287. — XII. 19: 131; 25: 300. — XIII. 27: 129; 34—35: 256. XIV. 6: 272; 17: 218; 23: 10: 28. 23: 148; 30: 217. — XV. 3: 310; 5: 74, 214, 223, 225, 258; 9: 75; 11: 71; 16: 74, 255, 256; 19: 218. XVI. 2—3: 289; 13: 288. — XVII. 1—3: 64; 4—6: 230; 17: 10, 168; 17—18: 283; 20: 23, 41; 20—23: 63; 22: 283; 34: 34; 36: 85. — XIX. 1I: 261. Actus Apostolorum V. 29: 33; 35: 32, 99; 38—39: 32, 99. — VIII. 36: 163. X. 15: 153; 28: 154; 34: 155. — XII. 24: 98. — XV. 10: 45. — XX. 28: 169. — XXII. 17: 99. Ad Romanos I. 20: 270; 21: 98, 191, 271; 21—22: 272, 280; 22. 28: 157; 28: 271. — II. 1: 133, 285; 5: 123; 8: 116: 24: 224; 25. 27: 303. — III. 4: 285; 5: 236; 12: 157. — V. 20: 45. — VI. 9: 110; 10: 96. — VII. 25: 207. — VIII. 1: 126, 273; 14: 20; 28: 136, 258. — X. 3: 46; 12: 152, 162; 15: 40. — XI. 4: 294; 20: 133. — XIII. 14: 158. — XIV. 23: 258. — XVI. 17—18: 38; 18: 192. I. Ad Corinthios I. 17: 47; 24: 140, 197; 27: 155, 157, 162; 29: 212, 229, 277; 31: 277. — II. 10: 221; 10—12: 216; 11: 55; 11. 14: 25; 12: 220, 240; 14: 71, 149, 223, 278; 15: 221. — III. 17: 74; 18: 277, 291. — IV. 2 —4: 134; 7: 301; 19: 221. — V. 6: 172, 221, 297; 7—8: 99; 8: 68; 12: 183. — VI. 17: 218. — VII. 10: 34; 12: 34; 30: 34. — VIII. 1: 156; 2: 291. — IX. 19: 99. — X. 4: 85; 13: 27; 17: 72; 31: 234. — XI. 5— 10: 152; 7: 294; 11: 153; 23: 102; 24 sq.: 55, 56; 24—25: 90; 25: 88, 94, 114; 25—�26: 67; 26: 88, 150, 165; 28: 55, 119; 29: 73, 117, 124; 30: 104; 30—32: 124; 33: 112. — XII. 10: 25. — XIII. 1. 2 sq.: 46; 2: 251; 4: 100; 7: 100; 11: 172. — XIV. 33: 286. — XV. 9: 45; 50: 154. II. Ad Corinthios l. 3: 113; 18—19: 44. — II. 7: 113; 9—11: 45; 11: 45, 168: 15—16: 105: 16: 257; 17: 262. — III. 4. 5: 114, 223; 5: 214; 18: 92, 265. — IV. 4: 217; 7: 138. — V. 14: 114. — VI. 14—15: 111. — IX. 15: 66. — X. 1—11: 41; 8: 98; 10: 39; 17: 299. — XII. 9: 156; 9—10: 300. — XIII. 3: 1; 5—6: 270; 10: 163. Ad Galatas I. 1 sq.: 43; 7—8: 44; 11—12: 44. — II. 1 sq.: 43. — III. 28: 153. — V. 12: 126; 17: 223; 22—23: 105; 24: 40. — VI. 14: 46, 299. Ad Ephesios II. 20: 86. — IV. 5: 152; 23—24: 168. — VI. 12: 217. Ad Philippenses II. 8: 228; 9: 228; 11: 228; 15: 168; 16: 310; 21: 2, 302. — III. 7: 300; 17—20: 39. — IV. 4: 75. Ad Colossenses II. 18—19: 209; 18—23: 48. — III. 14: 255; 16: 97. I. Ad Thessalonicenses II. 2—6: 41; 4: 1, 2, 6, 9, 10, 126. II. Ad Thessalonicenses II. 3—4: 262; 4: 168, 225, 301, 303; 9—11: 243. I. Ad Timotheum I. 5: 1; 15: 114. - Il. 12: 152. — IV. 1—7: 37; 8: 46, 145, 164. — V. 17: 131. — VI. 9: 248; 9—10: 247. II. Ad Timotheum I. 12: 44. — II. 10: 4; 17: 24, 120. — III. 1—2: 206; 1—5: 39; 2: 11, 227; 6—7: 39. — IV. 3—4: 49. Ad Titum I. 10—11: 38; 15: 258; 16: 224. Ad Hebraeos IV. 12: 310. — V. 4—6: 40. — Vl. C: 117. — IX. 12: 96; 15: 113. — X. 26. 28—29: 303; 28: 124; 30: 124; 30—31: 124; 31: 150; 38: 97. — XII. 15: 185. — XIII. 4: 153; 8: 128; 10: 71; 13: 162.
Strana 316
316 Index locorum. Jacobi I. 8: 24, 218: 17: 128. — III. 14—17: 34; 15: 197; 17: 257; 17—18: 41. — IV. 4—5: 223. — V. 20: 255. I. Petri I. 24: 213. — II. 2: 86; 7: 128; 8: 119, 126; 9: 96. — V. 3: 137. II. Petri I. 5—8: 299; 8: 218; 9: 299; 16: 43; 19—21: 43; 21: 33, 219. — II. 4: 234. —— I. Joannis I. 1—2: 93; 7: 218; 8: 120; 8—9: 290. — II. 16: 245; 27: 288. IV. 1: 19, 25, 216; 5: 2; 18: 115. — V. 6: 304; 19: 217. Judae 8: 224; 10: 71, 207, 224; 10—13: 149; 11: 207; 12: 208; 12—13: 208. Apocalypsis I. 8: 271. — II. 7: 56. — III. 14—18: 274; 15—17:83; 16: 148; 20: 73, 140, 274. — V. 10: 96. — VIII. 11: 307. — IX. 2—3: 294; 2—4: 289. — XII. 4: 183, 195. — XIII. 8: 24; 11: 242; 13: 242, 243; 14: 243; — 16—17: 37. — XVI. 19: 294. — XVII. 3: 209; 4—5: 309; 5: 202. XIX. 9: 112; 10: 256; 20: 225. — XX. 7: 288; 13: 292. — XXI. 5: 277! 9: 309. — XXII. 1—2: 65; 2: 72; 17: 67. b) Loci auctorum. Ambrosius Mediolanensis 142. — Sup. Cor. I: 4. — Sup. Luc. l. II. c. 10: 145. — De sacr. 1. V. c. IV: 146. Amore Sancto, Guilelmus de, De peric. nov. temporum 170. Aquino, Thomas de, S. theol. 1—2, q. 100, 5 ad 2, q. 102, 4 ad 10, 5 ad 2: 96; — 1—2, q. 113, 7 c: 145. Areopagita Dionysius, De eccl. hier. c. III. p. 1: 63. — Aristoteles, De anima 1. III. c. 7: 70. — De sensu et sensibili c. VII: 216. Ethica 1. V, c. 8: 291; — 1. VIII. c. 3 et 5: 219. — Cf. 203: Philosophus. Augustinus S. 120, 122, 142, 165. — Enarr. in ps. XXI: 58; CIII: 20. — Qui dam sermo 89. — Quaest. sup. Gen. 1. IV, q. 70: 96. - In Joann. tr. XXVI. c. 1: 105; c. 6: 131. — De doct. christ. l. I. c. 25, 26, 27, 29: 8; cf. 12. — De eccles. dogm. c. 53: 121. Bernhardus Claraevallensis, Serm. de verbis domini in cena, s. XIII: 141 (discrepat). — Serm. sup. Cant. 156: 216. — Medit. c. 1: 291. Chrysostomus s. 35, 142, 170. — Ad Hebr. 104, 143, 165. Gregorius Magnus 26. — In Ezech. l. l. hom. X: 7. — Moral. XVII. c. 26: 79. Guilelmus de S. Amore v. Amore S., Guilelmus, de. Guilelmus Antissiodorensis, Sup. Sent. c. 30: 72; c. 83: 260. Hieronymus S. 35, 142, 145, 282, 286. — Ep. CVIII. 26: 12. — In Matth. HI. 18: 196. Hilarius Pictaviensis 250. — De trin. 1. IV: 52. Hugo a S. Victore v. Victore S., Hugo a. Innocentius papa III, Serm. de sanctis 54. Ptolemaeus Claudius, Almag. 150. Seneca L. A. 55. Victore, Hugo a, Exp. in Areopag. l. II: 142.
316 Index locorum. Jacobi I. 8: 24, 218: 17: 128. — III. 14—17: 34; 15: 197; 17: 257; 17—18: 41. — IV. 4—5: 223. — V. 20: 255. I. Petri I. 24: 213. — II. 2: 86; 7: 128; 8: 119, 126; 9: 96. — V. 3: 137. II. Petri I. 5—8: 299; 8: 218; 9: 299; 16: 43; 19—21: 43; 21: 33, 219. — II. 4: 234. —— I. Joannis I. 1—2: 93; 7: 218; 8: 120; 8—9: 290. — II. 16: 245; 27: 288. IV. 1: 19, 25, 216; 5: 2; 18: 115. — V. 6: 304; 19: 217. Judae 8: 224; 10: 71, 207, 224; 10—13: 149; 11: 207; 12: 208; 12—13: 208. Apocalypsis I. 8: 271. — II. 7: 56. — III. 14—18: 274; 15—17:83; 16: 148; 20: 73, 140, 274. — V. 10: 96. — VIII. 11: 307. — IX. 2—3: 294; 2—4: 289. — XII. 4: 183, 195. — XIII. 8: 24; 11: 242; 13: 242, 243; 14: 243; — 16—17: 37. — XVI. 19: 294. — XVII. 3: 209; 4—5: 309; 5: 202. XIX. 9: 112; 10: 256; 20: 225. — XX. 7: 288; 13: 292. — XXI. 5: 277! 9: 309. — XXII. 1—2: 65; 2: 72; 17: 67. b) Loci auctorum. Ambrosius Mediolanensis 142. — Sup. Cor. I: 4. — Sup. Luc. l. II. c. 10: 145. — De sacr. 1. V. c. IV: 146. Amore Sancto, Guilelmus de, De peric. nov. temporum 170. Aquino, Thomas de, S. theol. 1—2, q. 100, 5 ad 2, q. 102, 4 ad 10, 5 ad 2: 96; — 1—2, q. 113, 7 c: 145. Areopagita Dionysius, De eccl. hier. c. III. p. 1: 63. — Aristoteles, De anima 1. III. c. 7: 70. — De sensu et sensibili c. VII: 216. Ethica 1. V, c. 8: 291; — 1. VIII. c. 3 et 5: 219. — Cf. 203: Philosophus. Augustinus S. 120, 122, 142, 165. — Enarr. in ps. XXI: 58; CIII: 20. — Qui dam sermo 89. — Quaest. sup. Gen. 1. IV, q. 70: 96. - In Joann. tr. XXVI. c. 1: 105; c. 6: 131. — De doct. christ. l. I. c. 25, 26, 27, 29: 8; cf. 12. — De eccles. dogm. c. 53: 121. Bernhardus Claraevallensis, Serm. de verbis domini in cena, s. XIII: 141 (discrepat). — Serm. sup. Cant. 156: 216. — Medit. c. 1: 291. Chrysostomus s. 35, 142, 170. — Ad Hebr. 104, 143, 165. Gregorius Magnus 26. — In Ezech. l. l. hom. X: 7. — Moral. XVII. c. 26: 79. Guilelmus de S. Amore v. Amore S., Guilelmus, de. Guilelmus Antissiodorensis, Sup. Sent. c. 30: 72; c. 83: 260. Hieronymus S. 35, 142, 145, 282, 286. — Ep. CVIII. 26: 12. — In Matth. HI. 18: 196. Hilarius Pictaviensis 250. — De trin. 1. IV: 52. Hugo a S. Victore v. Victore S., Hugo a. Innocentius papa III, Serm. de sanctis 54. Ptolemaeus Claudius, Almag. 150. Seneca L. A. 55. Victore, Hugo a, Exp. in Areopag. l. II: 142.
Strana 317
Index nominum. 317 II. Index nominum. a) Nomina personarum. Aaron 33. 40, 82. Abimelech 213. Abraham 50, 61, 159. Achab rex 249. Adam 19, 213. Albertus Magnus 151 n. Alexander papa IV. 1:70 n. Amalechitae 26. Amos propheta 190. Ananias pseudopropheta 31. Arianus haereticus 2.490. Athanasius episcopus 2,0. Baal 294. Cf. Ind. rerum. Babylon 198. Cf, Ind. rerum. Balaam 220. Cf. Ind. rerum. Birgitta (Brigida) b. 163. Bonifatius papa IX. 172. Brito 206 n. Cain 20. Caiphas 220. Cracovia, M. Matthias (sic) de 166 n. Dalila 280. David 33, 69, 74, 84, 133, 214, cf. Ind. I. a) sub Psalmi. Denitle H. 170 n. Ephraim generatio 264, vitula 250. Esau 207. Eva 27, 36, 154. Ezechiel propheta 44. Féret 170 n. Gamaliel 32, 90. Gedcon 264. Gog et Magog 288. Helias 100, 162, 249. Heliae filii 36, 81—82, 197. Herzog-Hauck 163. Hildegardis b. 163. Hurter 170 n. Isaac 61, 207, 226, Isaias propheta 44, 145, 191. Ismahel 207. Israhel 45, 61, 119. Jacob 100, 207. Jacobus apostolus 43. Janov, M. Matthias de. I. Notae de vita auctoris 11 n. (mors), 14 (pauper philosophans, 111 (dis- suadens a crebra communione), 173 (studia et quottidiani ad vul- gus sermones). II. Notae de scriptis auctoris: a) E o- rum forma exterior (Cf, Praefat. passim): Titulus libri 16. — Tenor et distinctio libri 16—18. — QKarissimi* 232. — Revoca - tiones a) in tractatus et libros prae- cedentes: in 1. I. tr. 1: 99, 166, 167, 215, 219; — b) in tractatus et libros subsequentes: in I. 2: 74, 104; in II. 1: 56; in IL 2: 95, 174, 177, 204, 219, 228, 238; in III. 3: 101, 104, 120, 142, 164, 165; in NL. 5: 94, 114, 179, 262; in III. 6: 6, 179, 195, 262; in IV.: 105, 107. 114, 115, 116, 130. 132, 306; in V: 49, 65, 86, 89, g2, 100, 101, 115, 117, 119, 120, 121, 123, 130, 148, 164, 289. — Glossac bohe- micae textui interpositae 218, 223 —224. b) Eorum forma interior (cf. Praefat. passim): fundamentum libri 1, 10, 52 (I. 2). — Operis cau- sae atque finis 10—11, 16; ad L 2: 52— 53; ad IL 1: 172—173, cf. 255. — Fontes auctoris: scriptura, libri, illuminatio Jhesu 11; lectio bibliae et consideratio temporum moder- norum ét comparatio cum tem-
Index nominum. 317 II. Index nominum. a) Nomina personarum. Aaron 33. 40, 82. Abimelech 213. Abraham 50, 61, 159. Achab rex 249. Adam 19, 213. Albertus Magnus 151 n. Alexander papa IV. 1:70 n. Amalechitae 26. Amos propheta 190. Ananias pseudopropheta 31. Arianus haereticus 2.490. Athanasius episcopus 2,0. Baal 294. Cf. Ind. rerum. Babylon 198. Cf, Ind. rerum. Balaam 220. Cf. Ind. rerum. Birgitta (Brigida) b. 163. Bonifatius papa IX. 172. Brito 206 n. Cain 20. Caiphas 220. Cracovia, M. Matthias (sic) de 166 n. Dalila 280. David 33, 69, 74, 84, 133, 214, cf. Ind. I. a) sub Psalmi. Denitle H. 170 n. Ephraim generatio 264, vitula 250. Esau 207. Eva 27, 36, 154. Ezechiel propheta 44. Féret 170 n. Gamaliel 32, 90. Gedcon 264. Gog et Magog 288. Helias 100, 162, 249. Heliae filii 36, 81—82, 197. Herzog-Hauck 163. Hildegardis b. 163. Hurter 170 n. Isaac 61, 207, 226, Isaias propheta 44, 145, 191. Ismahel 207. Israhel 45, 61, 119. Jacob 100, 207. Jacobus apostolus 43. Janov, M. Matthias de. I. Notae de vita auctoris 11 n. (mors), 14 (pauper philosophans, 111 (dis- suadens a crebra communione), 173 (studia et quottidiani ad vul- gus sermones). II. Notae de scriptis auctoris: a) E o- rum forma exterior (Cf, Praefat. passim): Titulus libri 16. — Tenor et distinctio libri 16—18. — QKarissimi* 232. — Revoca - tiones a) in tractatus et libros prae- cedentes: in 1. I. tr. 1: 99, 166, 167, 215, 219; — b) in tractatus et libros subsequentes: in I. 2: 74, 104; in II. 1: 56; in IL 2: 95, 174, 177, 204, 219, 228, 238; in III. 3: 101, 104, 120, 142, 164, 165; in NL. 5: 94, 114, 179, 262; in III. 6: 6, 179, 195, 262; in IV.: 105, 107. 114, 115, 116, 130. 132, 306; in V: 49, 65, 86, 89, g2, 100, 101, 115, 117, 119, 120, 121, 123, 130, 148, 164, 289. — Glossac bohe- micae textui interpositae 218, 223 —224. b) Eorum forma interior (cf. Praefat. passim): fundamentum libri 1, 10, 52 (I. 2). — Operis cau- sae atque finis 10—11, 16; ad L 2: 52— 53; ad IL 1: 172—173, cf. 255. — Fontes auctoris: scriptura, libri, illuminatio Jhesu 11; lectio bibliae et consideratio temporum moder- norum ét comparatio cum tem-
Strana 318
318 poribus antiquis 14. — Auctor et Jhesus (inspiratio) 16, 160, 173 ; mi- serulus famulus Jhesu 273. — Auc- tor et biblia 11, 12, 13, 14, cf. 104 et 174, — Auctor et s. patres 13, cf. 164 et 174. — Auctor et eccle- sia: submissio 14, 50, 76, 8o, pro- testatio 11, 14—16, 52, 106, 164, 168, 171—173, 211; adhaesio ec- clesiae Romanae 172, 295; contra sententiam Alexandri papae IV. 170. — Auctoris varia pronuncia- menta (,ego*): 55, 07, 125, 126, 160, 163, 170, 171, 273, 275, 295. — Exempla exegesis s. scripturae ab auctore in opere peractae (cf. 91: investigare spiritualiter et pru- denter): 56 (sup. Gen. XIV. 18— 20) 56 (L Cor. Xl 24—25), 57 (Exo. XVI. 4. 19), 75—79, 82—83 (Dan. XI. 31— 32), 9o (Eccli. XXIV. 29, 9t—92 (Is. XXX. 19—20), 230 —235 (Luc. II. 14), 240 sq. (Mt. VII. 15 sy.) 281 sq., 287 sq. (Luc. XII. 1). Jeremias propheta 31—32, 33, 44. Johannes apostolus 65. Johannes Baptista 226. Joel propheta 201—202. Jonas propheta 33. Judaei 43, 57, 58, 50, 117—118, 131, | 231, 202, 271, 279, 284 303, 308. Judas apostolus 196. Judas traditor et diabolus 118, 120. Justinus imperator 240. Leo papa 240. Loth uxor 278. b) Nomina Jerusalem 43, 59, 62, 249. Nueremberg [„Nuerberg*] 103. Parisiae 163. | Praga 103. Index nominum. Madianitae 127. Manichei 271. Maria, dei mater gloriosa, 154. Maria Magdalena 154. Melchi-edech, rex Salem, 40, 56. Micheas propheta 200. Mil'cius 98, 101. Moyses 27, 33, 42, 43, 59, 61, 82, 92, 102, 275, 270, 303. Noe columba 21. Palacký Fr. 1 n, 13 n., o8 n. Paulus apostolus 1, 6, 9. 43, 102, 270, 271. Petrus apostolus 43, 153, 154. lharaonis magi 33, 42. Philistaei 280. Philosophus 203. Pilatus Pontius 261, 285. Plato 271. Fadzeow, Matthias de, dictus Loszii (1) 311. Roboam 50. Ruben 308. Saba regina 68. Salomon rex 68. | Samson 280. Sara, uxor Abrahac, 213. : Sedechias rex 293. | Seth 20. Wetzer-Welte 103. Wiklef Johannes 1 n. Zacharias propheta 68. Госогит. Roma 163. Samariae mons 02. Sodoma 100, 162. * Treverum 250.
318 poribus antiquis 14. — Auctor et Jhesus (inspiratio) 16, 160, 173 ; mi- serulus famulus Jhesu 273. — Auc- tor et biblia 11, 12, 13, 14, cf. 104 et 174, — Auctor et s. patres 13, cf. 164 et 174. — Auctor et eccle- sia: submissio 14, 50, 76, 8o, pro- testatio 11, 14—16, 52, 106, 164, 168, 171—173, 211; adhaesio ec- clesiae Romanae 172, 295; contra sententiam Alexandri papae IV. 170. — Auctoris varia pronuncia- menta (,ego*): 55, 07, 125, 126, 160, 163, 170, 171, 273, 275, 295. — Exempla exegesis s. scripturae ab auctore in opere peractae (cf. 91: investigare spiritualiter et pru- denter): 56 (sup. Gen. XIV. 18— 20) 56 (L Cor. Xl 24—25), 57 (Exo. XVI. 4. 19), 75—79, 82—83 (Dan. XI. 31— 32), 9o (Eccli. XXIV. 29, 9t—92 (Is. XXX. 19—20), 230 —235 (Luc. II. 14), 240 sq. (Mt. VII. 15 sy.) 281 sq., 287 sq. (Luc. XII. 1). Jeremias propheta 31—32, 33, 44. Johannes apostolus 65. Johannes Baptista 226. Joel propheta 201—202. Jonas propheta 33. Judaei 43, 57, 58, 50, 117—118, 131, | 231, 202, 271, 279, 284 303, 308. Judas apostolus 196. Judas traditor et diabolus 118, 120. Justinus imperator 240. Leo papa 240. Loth uxor 278. b) Nomina Jerusalem 43, 59, 62, 249. Nueremberg [„Nuerberg*] 103. Parisiae 163. | Praga 103. Index nominum. Madianitae 127. Manichei 271. Maria, dei mater gloriosa, 154. Maria Magdalena 154. Melchi-edech, rex Salem, 40, 56. Micheas propheta 200. Mil'cius 98, 101. Moyses 27, 33, 42, 43, 59, 61, 82, 92, 102, 275, 270, 303. Noe columba 21. Palacký Fr. 1 n, 13 n., o8 n. Paulus apostolus 1, 6, 9. 43, 102, 270, 271. Petrus apostolus 43, 153, 154. lharaonis magi 33, 42. Philistaei 280. Philosophus 203. Pilatus Pontius 261, 285. Plato 271. Fadzeow, Matthias de, dictus Loszii (1) 311. Roboam 50. Ruben 308. Saba regina 68. Salomon rex 68. | Samson 280. Sara, uxor Abrahac, 213. : Sedechias rex 293. | Seth 20. Wetzer-Welte 103. Wiklef Johannes 1 n. Zacharias propheta 68. Госогит. Roma 163. Samariae mons 02. Sodoma 100, 162. * Treverum 250.
Strana 319
Index rerum. 319 III. Index rerum. ABOMINATIO (cf. Matth. XXIV. 15) est tepiditas in religione christiana 82 83; est compositio ex inpossibilibus componi 83; in quo existit 83; domus a spiritu Jhesu desolata propter a-em 171; ostensio a-onis ma- ximae 197—198; a. hypocritarum 309. ABSTINENTIAE 142. ACCEPTIO personarum in largitione eucharistiae 155. AGNUS paschalis Judaeorum et communio 95—96. Cf. EUCHARISTIA V. AMBO, cathedra sacerdotum ordinariorum, cur ita dicatur 287. AMOR 1. = charitas, dilectio (cf. CHARITAS, DILECTIO): amare aliquid per caritatem, i. e. motu amoris a s. spiritu per reflexionem a primo respectu dei 207; amare Jhesum virtute s. spiritus vel per caritatem 207; amor ignitus cordis et Jhesus 209, cf. JHESUS; homo seipsum non potest non amare, cum hoc sit primum cuilibet enti et naturalissimum 222; amor praecedit in homine omnia in conceptione et in nativitate 225; qualiter homo diligat se inordinate et ordinate 222. — 2. amor sui (Cf. CARNIS CONCUPSCENTIA, CUPIDITAS) : a. sui alias libido et concupiscentia nuncupatur 226; a. sui praecedit omnem hominis aetatem ib.; a. sui na- turalis ib.; praecedit omnes et singulos actus in homine, qui suo tantum spiritu vivit ib.; permanentia et patentia a-is sui ib.; est origo communis malitiae et apostasiae a deo, superbiae omnisque peccati 227; est charac- ter bestiae impressus cuilibet, qui a deo apostatavit 225; est radix totius vitae hypocritarum 185. cf. 227; amare se et placere sibi ipsi est prima regula hypocrisis 181; alias dicitur: amor sui ipsius nimis inordinatus et intensus 176, seu amor cupidus ad seipsum et huius vitae et eorum, quae sunt huius mundi 183, 184, cf. HYPOCRISIS. ANATHEMA superborum clericorum qualiter coarctet laicos 183. ANGELI dei sunt filii dei 20; sunt caelestis militia (cf. Lucae II. 13) 231; a., qui perstiterunt 305; a-orum delectatio in eucharistia 65—66, 68; a. et communio tantum spiritualis 106, cf. EUCHARISTIA XIV. d). ANIMA mala et fermentata sacerdotum carnalium 161; a. malis repleta in- ferno appropinquat 298; odium propriae a-ae propter Jhesum 181; hu- miliatio superbae a-ae 301, cf. CHRISTIANUS ; — a-rum beatorum in caelis delectatio in eucharistia 68; beatae a-ae in vita aeterna 305. ANTICHRISTUS (cf. I. Joann. II. 18. 22, IV. 3, II. Joann. 7): a) a. est omnis christianus hypocrita 229, 301, 302, 303, praesertim hypocrita doctor vel sacerdos 263; alias filius iniquitatis dicitur 303; quando christianus effi- ciatur a. 239; — b) A. magnus et famosus quando pertransierit ecclesiam 179; tempus A-i 78, 80; eius corpus inpinguatum et dilatatum per totam ecclesiam ib.; eius bracchia stant usque modo atque eius universae fa- miliae nimia multitudo ib. (cf. HYPOCRITAE); assecla A-i, vesanus et excors 94. APOSTOLI inspirati spiritu Jhesu et doctores ecclesiae 168; mortes et san- guis a-orum et martyrum 184; fructus a-orum est salus animarum vel conversio hominum 255; a-i et Gamaliel 32; a-i et Judaei 33; a-i et hy- pocritae v. HYPOCRITAE.
Index rerum. 319 III. Index rerum. ABOMINATIO (cf. Matth. XXIV. 15) est tepiditas in religione christiana 82 83; est compositio ex inpossibilibus componi 83; in quo existit 83; domus a spiritu Jhesu desolata propter a-em 171; ostensio a-onis ma- ximae 197—198; a. hypocritarum 309. ABSTINENTIAE 142. ACCEPTIO personarum in largitione eucharistiae 155. AGNUS paschalis Judaeorum et communio 95—96. Cf. EUCHARISTIA V. AMBO, cathedra sacerdotum ordinariorum, cur ita dicatur 287. AMOR 1. = charitas, dilectio (cf. CHARITAS, DILECTIO): amare aliquid per caritatem, i. e. motu amoris a s. spiritu per reflexionem a primo respectu dei 207; amare Jhesum virtute s. spiritus vel per caritatem 207; amor ignitus cordis et Jhesus 209, cf. JHESUS; homo seipsum non potest non amare, cum hoc sit primum cuilibet enti et naturalissimum 222; amor praecedit in homine omnia in conceptione et in nativitate 225; qualiter homo diligat se inordinate et ordinate 222. — 2. amor sui (Cf. CARNIS CONCUPSCENTIA, CUPIDITAS) : a. sui alias libido et concupiscentia nuncupatur 226; a. sui praecedit omnem hominis aetatem ib.; a. sui na- turalis ib.; praecedit omnes et singulos actus in homine, qui suo tantum spiritu vivit ib.; permanentia et patentia a-is sui ib.; est origo communis malitiae et apostasiae a deo, superbiae omnisque peccati 227; est charac- ter bestiae impressus cuilibet, qui a deo apostatavit 225; est radix totius vitae hypocritarum 185. cf. 227; amare se et placere sibi ipsi est prima regula hypocrisis 181; alias dicitur: amor sui ipsius nimis inordinatus et intensus 176, seu amor cupidus ad seipsum et huius vitae et eorum, quae sunt huius mundi 183, 184, cf. HYPOCRISIS. ANATHEMA superborum clericorum qualiter coarctet laicos 183. ANGELI dei sunt filii dei 20; sunt caelestis militia (cf. Lucae II. 13) 231; a., qui perstiterunt 305; a-orum delectatio in eucharistia 65—66, 68; a. et communio tantum spiritualis 106, cf. EUCHARISTIA XIV. d). ANIMA mala et fermentata sacerdotum carnalium 161; a. malis repleta in- ferno appropinquat 298; odium propriae a-ae propter Jhesum 181; hu- miliatio superbae a-ae 301, cf. CHRISTIANUS ; — a-rum beatorum in caelis delectatio in eucharistia 68; beatae a-ae in vita aeterna 305. ANTICHRISTUS (cf. I. Joann. II. 18. 22, IV. 3, II. Joann. 7): a) a. est omnis christianus hypocrita 229, 301, 302, 303, praesertim hypocrita doctor vel sacerdos 263; alias filius iniquitatis dicitur 303; quando christianus effi- ciatur a. 239; — b) A. magnus et famosus quando pertransierit ecclesiam 179; tempus A-i 78, 80; eius corpus inpinguatum et dilatatum per totam ecclesiam ib.; eius bracchia stant usque modo atque eius universae fa- miliae nimia multitudo ib. (cf. HYPOCRITAE); assecla A-i, vesanus et excors 94. APOSTOLI inspirati spiritu Jhesu et doctores ecclesiae 168; mortes et san- guis a-orum et martyrum 184; fructus a-orum est salus animarum vel conversio hominum 255; a-i et Gamaliel 32; a-i et Judaei 33; a-i et hy- pocritae v. HYPOCRITAE.
Strana 320
320 Index rerum. ARISTOTELICA iustitia 209. AVARITIA: a. mundi et gloria huius vitae 50; vana gloria et a. sunt varia vitia 244; a. expugnat spiritus sancti prudentiam 245; quicumque salu- tem animarum diligit et fideliter operatur, odit a-am 111; promotores dei sacramentorum oderunt a-am 111; a-ae insectatio per pseudopro- phetas 36: a. sacerdotum carnalium 110; et hypocritarum 191, 203, cf. SACERDOTES CARNALES, EUCHARISTIA XI et HYPOCRITAE. BAAL (cf. Jerem. XXIII. 27) est amor huius mundi 5; filii Baal (Belial) (cf. 1. Reg. II. 12) sunt sacerdotes carnales 283. BABEL turris (cf. Gen. XI. 9) sunt inventiones hypocritarum 212. BABYLON, meretrix magna et mater fornicationum et abominationum terrae (cf. Apoc. XVII. 5) 202. BEGHARDI (cf. HAERETICI, TURLPINI): hypocritae sanctos dei b-os ac clamant 199, cf. 210. BELLA: multa b. et strages gentium et paganorum, infinita proelia et exi- tialia intestina et inter seipsos christianorum sunt plagae hypocritarum 179. Cf. ECCLESIA et HYPOCRITAE. BIBLIA v. Scriptura sacra. BONA: divisio b-orum in 1. b. naturalia, 2. fortuita, 3. gratuita 188; b. na turalia sive acquisita (b. corporis et animae, cf. 155), fortuita (b. huius mundi) et gratuita (b. religionis christianae seu b. spiritualia, cf. 176 et 178) cogunt quodam modo ad sibi in eis complacendum 239; habent naturam deducere hominem ad superbiam 155 et reddere hominem in- dispositum ad dei munificentiam 156; b. indigne operari (male eis abuti 126), quantum est ex parte operantis, in peccatum convertitur 135; b. dei et b. huius mundi et hypocritae v. HYPOCRITAE. — b. temporalia sunt vanitas, damna, stercora 269, cf. CHRISTIANUS. CAELORUM regnum est dei virtus et sapientia ac dei iustitia 300. CARO (synon. mundus, v. MUNDUS): caro peccatrix 219; lex carnis, quae est lex peccati secundum Rom. VII. 25, 207; oblectamenta carnis 111; c. hominum superba 241. CARNIS CONCUPISCENTIA et hypocrisis 176; proprium cupiditatis carnis et differentia a caritate 184—185; leges concupiscentiae carnis 185; effusio hypocritarum ad carnalia 191. cf. 276. Cf. AMOR sui, CUPIDITAS, HYPOCRITAE. Carnalis cognatio 49, 50;affecta et carnalis dilectio 208. CARNALIS homo est omnis homo a spiritu mundi et a spiritu malo imbutus et nequaquam spiritualis, quia solum secundum carnem peccatricem vivit et placet sibi ipsi in carne 219; carnalis multitudo 49; c-es christiani 108, 123; c-es sacerdotes v. SACERDOTES CARNALES. CARNALITAS v. HYPOCRITAE, Reg. IV. CARTHUSIENSES monachi 185. CATHOLICUS, -a v. ECCLESIA; boni c-i 204. CAUSA efficiens et formalis, materialis et finalis 264. CHARITAS (cf. AMOR, DILECTIO) omnium virtutum domina 114; ch-tis seu dilectionis et humilitatis concertatio 114, cf. EUCHARISTIA IX.: sola ch-te dividi possunt filii dei ab hypocritis 170; Ch. Jhesu (opp.: cupi
320 Index rerum. ARISTOTELICA iustitia 209. AVARITIA: a. mundi et gloria huius vitae 50; vana gloria et a. sunt varia vitia 244; a. expugnat spiritus sancti prudentiam 245; quicumque salu- tem animarum diligit et fideliter operatur, odit a-am 111; promotores dei sacramentorum oderunt a-am 111; a-ae insectatio per pseudopro- phetas 36: a. sacerdotum carnalium 110; et hypocritarum 191, 203, cf. SACERDOTES CARNALES, EUCHARISTIA XI et HYPOCRITAE. BAAL (cf. Jerem. XXIII. 27) est amor huius mundi 5; filii Baal (Belial) (cf. 1. Reg. II. 12) sunt sacerdotes carnales 283. BABEL turris (cf. Gen. XI. 9) sunt inventiones hypocritarum 212. BABYLON, meretrix magna et mater fornicationum et abominationum terrae (cf. Apoc. XVII. 5) 202. BEGHARDI (cf. HAERETICI, TURLPINI): hypocritae sanctos dei b-os ac clamant 199, cf. 210. BELLA: multa b. et strages gentium et paganorum, infinita proelia et exi- tialia intestina et inter seipsos christianorum sunt plagae hypocritarum 179. Cf. ECCLESIA et HYPOCRITAE. BIBLIA v. Scriptura sacra. BONA: divisio b-orum in 1. b. naturalia, 2. fortuita, 3. gratuita 188; b. na turalia sive acquisita (b. corporis et animae, cf. 155), fortuita (b. huius mundi) et gratuita (b. religionis christianae seu b. spiritualia, cf. 176 et 178) cogunt quodam modo ad sibi in eis complacendum 239; habent naturam deducere hominem ad superbiam 155 et reddere hominem in- dispositum ad dei munificentiam 156; b. indigne operari (male eis abuti 126), quantum est ex parte operantis, in peccatum convertitur 135; b. dei et b. huius mundi et hypocritae v. HYPOCRITAE. — b. temporalia sunt vanitas, damna, stercora 269, cf. CHRISTIANUS. CAELORUM regnum est dei virtus et sapientia ac dei iustitia 300. CARO (synon. mundus, v. MUNDUS): caro peccatrix 219; lex carnis, quae est lex peccati secundum Rom. VII. 25, 207; oblectamenta carnis 111; c. hominum superba 241. CARNIS CONCUPISCENTIA et hypocrisis 176; proprium cupiditatis carnis et differentia a caritate 184—185; leges concupiscentiae carnis 185; effusio hypocritarum ad carnalia 191. cf. 276. Cf. AMOR sui, CUPIDITAS, HYPOCRITAE. Carnalis cognatio 49, 50;affecta et carnalis dilectio 208. CARNALIS homo est omnis homo a spiritu mundi et a spiritu malo imbutus et nequaquam spiritualis, quia solum secundum carnem peccatricem vivit et placet sibi ipsi in carne 219; carnalis multitudo 49; c-es christiani 108, 123; c-es sacerdotes v. SACERDOTES CARNALES. CARNALITAS v. HYPOCRITAE, Reg. IV. CARTHUSIENSES monachi 185. CATHOLICUS, -a v. ECCLESIA; boni c-i 204. CAUSA efficiens et formalis, materialis et finalis 264. CHARITAS (cf. AMOR, DILECTIO) omnium virtutum domina 114; ch-tis seu dilectionis et humilitatis concertatio 114, cf. EUCHARISTIA IX.: sola ch-te dividi possunt filii dei ab hypocritis 170; Ch. Jhesu (opp.: cupi
Strana 321
Index rerum. 321 ditas) primitivum respectum habet ad deum 185; ch. et spiritus Jhesu crucifixi 212; ch. ardens vel ignita ad Jhesum 273, cf. JHESUS; ch. veri- tatis (cf. II. Thess. II. 10) 208, 243; ch-tis refrigerium 172, 178, 184, 194, cf. INIQUITAS. CHIMAERA est christianus calidus et frigidus 83. CHRISTIANUS, christiani (opp.: hypocritae). Epitheta: chr-i pii et sancti (opp.: chr-i ficti) 173, sancti et iusti (opp.: iniqui et ficti) 204, simplices et humiles 173, sancti dei et in veritate chr-i 194, chr-i simplices 195, pii et fideles 233, veraces, filii J. Christi 295; hostia deo digna 87. — Forma vel regula certa omni chr-o est Jhesus 235; quilibet chr. iam est Christus, i. e. unctus et sacerdos suo modo 96. — Signa chr-i non hy- pocritae: 1. seipsum usque ad finem propter deum spernere, 2. unicum et solum Jhesum suum unicum bonum eligere, 3. humilitatem ac con- temptum et dolores crucis Christi imitari et diligere, 4. propter amorem Jhesu omnia facere 182. — Facta chr-i fidelis: facit omnia primum ad gloriam dei in excelsis et ad pacem veram in terra 233; facit veritatem, gratiam vel misericordiam (quando?) 234. Debet facere: 1. ex omni eo, quod est, et ex omni, quod potest, soli deo dare et censuare gloriam totaliter, 2. ex omni eo.. quaerere et augmentare dei gloriam, 3. ex eo etiam, quod est malum vel fecit malum, deo dare gloriam 236. Est in veritate, si confitetur, quod ex seipso nihil est et contrarium deo suo, pro eo seipsum deplangit usque ad mortem et in omnibus ingemiscit suum malum ens [malum et sordidum et subditum vanitati], et quanto maiora a domino accipit, tanto magis humiliatur (quibus ex causis) 237, cf. 238. Erit idoneus servus Jhesu, ex toto evacuans propriam gloriam et in toto quaerens gloriam Jhesu, quod tantum ex gratia Jhesu facere potest 238. Recedit a veritate, quando recedit a gemitu cordis et dolore super hoc exilio et vilificatione sui et contrarietate deo suo, quando putat se esse aliquid 238 et quando magis complacet sibi in bonis 239. Conversio chr-i ad bona, abductio a sua propria paupertate et oblivio suae inbecilitatis et cupiditas gloriae et honoris 239. Chr-i et bona tem- poralia 269. Quid faciant chr-i veri et quid hypocritae 265. Quid signi- ficet chr. „pauper spiritu“ 300 et quid sit lucrifactio, vita et magnificatio ipsius ib.; omne fere, quod est pulchrum et fructum promittens afferre, amor sui cupidus, ut amor mundi huius et amicitia, allicit et corrumpit, vel complacentia in sua voluntate et studiis propriis reprobat, vel sequela pacis et tranquillae vitae suae carni in hoc saeculo impedit fructum Christo J. afferre et conculcatur 203. CHRISTUS v. JHESUS CHRISTUS. CERIMONIAE (cf. INVENTIONES, TRADITIONES) : inventiones hominum, c. et corporalia exercitia 146; sanctitas ficta hypocritarum, composita ex c-iis et studiis hominum 169; infinitae c-ae hypocritarum 209; c-ae Moysi ac observationes corporales 275; c-ae et quaedam observationes et doc- trinae hominum 279; c-ae quaedam et mandata multum ponderata ab hypocritis 310. CLERICI V. SACERDOTES. COMMUNIO eucharistiae frequens a laicis v. EUCHARISTIA. KYBAL: M. de Janow Regulae, 1. 21
Index rerum. 321 ditas) primitivum respectum habet ad deum 185; ch. et spiritus Jhesu crucifixi 212; ch. ardens vel ignita ad Jhesum 273, cf. JHESUS; ch. veri- tatis (cf. II. Thess. II. 10) 208, 243; ch-tis refrigerium 172, 178, 184, 194, cf. INIQUITAS. CHIMAERA est christianus calidus et frigidus 83. CHRISTIANUS, christiani (opp.: hypocritae). Epitheta: chr-i pii et sancti (opp.: chr-i ficti) 173, sancti et iusti (opp.: iniqui et ficti) 204, simplices et humiles 173, sancti dei et in veritate chr-i 194, chr-i simplices 195, pii et fideles 233, veraces, filii J. Christi 295; hostia deo digna 87. — Forma vel regula certa omni chr-o est Jhesus 235; quilibet chr. iam est Christus, i. e. unctus et sacerdos suo modo 96. — Signa chr-i non hy- pocritae: 1. seipsum usque ad finem propter deum spernere, 2. unicum et solum Jhesum suum unicum bonum eligere, 3. humilitatem ac con- temptum et dolores crucis Christi imitari et diligere, 4. propter amorem Jhesu omnia facere 182. — Facta chr-i fidelis: facit omnia primum ad gloriam dei in excelsis et ad pacem veram in terra 233; facit veritatem, gratiam vel misericordiam (quando?) 234. Debet facere: 1. ex omni eo, quod est, et ex omni, quod potest, soli deo dare et censuare gloriam totaliter, 2. ex omni eo.. quaerere et augmentare dei gloriam, 3. ex eo etiam, quod est malum vel fecit malum, deo dare gloriam 236. Est in veritate, si confitetur, quod ex seipso nihil est et contrarium deo suo, pro eo seipsum deplangit usque ad mortem et in omnibus ingemiscit suum malum ens [malum et sordidum et subditum vanitati], et quanto maiora a domino accipit, tanto magis humiliatur (quibus ex causis) 237, cf. 238. Erit idoneus servus Jhesu, ex toto evacuans propriam gloriam et in toto quaerens gloriam Jhesu, quod tantum ex gratia Jhesu facere potest 238. Recedit a veritate, quando recedit a gemitu cordis et dolore super hoc exilio et vilificatione sui et contrarietate deo suo, quando putat se esse aliquid 238 et quando magis complacet sibi in bonis 239. Conversio chr-i ad bona, abductio a sua propria paupertate et oblivio suae inbecilitatis et cupiditas gloriae et honoris 239. Chr-i et bona tem- poralia 269. Quid faciant chr-i veri et quid hypocritae 265. Quid signi- ficet chr. „pauper spiritu“ 300 et quid sit lucrifactio, vita et magnificatio ipsius ib.; omne fere, quod est pulchrum et fructum promittens afferre, amor sui cupidus, ut amor mundi huius et amicitia, allicit et corrumpit, vel complacentia in sua voluntate et studiis propriis reprobat, vel sequela pacis et tranquillae vitae suae carni in hoc saeculo impedit fructum Christo J. afferre et conculcatur 203. CHRISTUS v. JHESUS CHRISTUS. CERIMONIAE (cf. INVENTIONES, TRADITIONES) : inventiones hominum, c. et corporalia exercitia 146; sanctitas ficta hypocritarum, composita ex c-iis et studiis hominum 169; infinitae c-ae hypocritarum 209; c-ae Moysi ac observationes corporales 275; c-ae et quaedam observationes et doc- trinae hominum 279; c-ae quaedam et mandata multum ponderata ab hypocritis 310. CLERICI V. SACERDOTES. COMMUNIO eucharistiae frequens a laicis v. EUCHARISTIA. KYBAL: M. de Janow Regulae, 1. 21
Strana 322
322 Index rerum. COMPLACENTIA: complacere in se ipso vel in hominibus (hypocrisis) 177. CONCILIA probata 211. CONCUBINAE sacerdotum 137. CONCUPISCENTIA v. CARO. CONFESSORES catholicae veritatis 33-34. CONFITERI saepe salutare est 110. CONSUETUDO: c. bona bene operandi est virtus moralis 135; c. sanctae ecclesiae 172; — c-es extrinsecae et exercitia corporalia et species vir- tutum 176; ex c-e manducare v. EUCHARISTIA: communio rara; bona dei exmagna c-e et usu inveterascunt et vilescunt et solum propter c-em exercentur 176, cf. HYPOCRISIS. CORPORALIS : c ia servitia propter deum 47. CORPUS: c-is delectatio 50; c-is et animae bona v. BONA: c-is simplicitas et animae infirmitas v. EUCHARISTIA VIII; c-is hominis turpitudines (genitalia oc.) 298. CORRECTIO qualiter feratur a praedicatoribus veritatis et a pseudoprophetis 35. CREDERE (cf. FIDES): c. et manducare 105—106, v. EUCHARISTIA XIV. d). CRUX JHESU CHRISTI: abiectio et opprobrium c-is J. 39; simplicitas c-is J. 47; unica gloria in c e J. 46; gloriari in c-is J. ignominia 50; honor et gloria c-is J. 242; dolores crucis J. imitari et diligere 182; complacere in Christo J. et in eius c-e et bonitate 299; abiectio sui ipsius usque ad mortem c-is ignominiosae est hostium ad gloriam et honores in ecclesia dei 228; — benedicta c. J., in qua iniqui homines offenduntur 127; hypocritae ignominiam c-is J. abhorrent 201; c. J. evacuatur (cf. I. Cor. I. 17) multitudine inventionum 210, 212 CUPIDITAS carnis (cf. AMOR SUI, CARNIS CONCUPISCENTIA): c. manet in quolibet homine, in quo non subest spiritus dei 247; si c. assit, nihil est fides, scientia, prophetia et notitia mysteriorum dei 251; in quantum est radix omnium malorum, est etiam fermentum 221; est mater vel origo singulariter avaritiae 247; regit et possidet in intimo hypocritas 266. CURTOSIAE pulchrae pseudophrophetarum 39. DAEMONES (cf. SPIRITUS MENDAX): d. et deus 26; d. et sancti dei 26; deus et electi contra d. 27—28 (cf. Lex scripta et regulae); contra temp- tamenta d-um qualiter christianus vigilare debeat 26, d-um incursio 101; d-es, effectores peccatorum, a Jhesu condemnati 234. — daemonia et hypocritae 266, 295. DELECTATIO in eucharistia v. EUCHARISTIA V. DEUS: ultionum dominus (cf. Psalm. XCIII. 1) 121, tremendus 150, verus Gedeon 264, iustus iudex, nullum bonum opus sinit inpraemiatum per transire 136; multa horribilia signa irae dei et furoris 179—180. — Deus pater misericordiarum et totius consolationis (II. Cor. I. 3) 94, pater communis omnium et praecipue humilium, neminem vult perire, sed omnes salvos fieri 113, amator animarum 28, dominus spirituum omnis carnis 166 iudex veritatis 208. — Deus ipse est ex to o et per eum to- tum est id, quod est 303; est notissimum in natura 217. Pater solum unicum filium produxit inpeccabilem per generationem et spiritum per processionem, eo ipso filius est aequalis patri et coneternus ac consub-
322 Index rerum. COMPLACENTIA: complacere in se ipso vel in hominibus (hypocrisis) 177. CONCILIA probata 211. CONCUBINAE sacerdotum 137. CONCUPISCENTIA v. CARO. CONFESSORES catholicae veritatis 33-34. CONFITERI saepe salutare est 110. CONSUETUDO: c. bona bene operandi est virtus moralis 135; c. sanctae ecclesiae 172; — c-es extrinsecae et exercitia corporalia et species vir- tutum 176; ex c-e manducare v. EUCHARISTIA: communio rara; bona dei exmagna c-e et usu inveterascunt et vilescunt et solum propter c-em exercentur 176, cf. HYPOCRISIS. CORPORALIS : c ia servitia propter deum 47. CORPUS: c-is delectatio 50; c-is et animae bona v. BONA: c-is simplicitas et animae infirmitas v. EUCHARISTIA VIII; c-is hominis turpitudines (genitalia oc.) 298. CORRECTIO qualiter feratur a praedicatoribus veritatis et a pseudoprophetis 35. CREDERE (cf. FIDES): c. et manducare 105—106, v. EUCHARISTIA XIV. d). CRUX JHESU CHRISTI: abiectio et opprobrium c-is J. 39; simplicitas c-is J. 47; unica gloria in c e J. 46; gloriari in c-is J. ignominia 50; honor et gloria c-is J. 242; dolores crucis J. imitari et diligere 182; complacere in Christo J. et in eius c-e et bonitate 299; abiectio sui ipsius usque ad mortem c-is ignominiosae est hostium ad gloriam et honores in ecclesia dei 228; — benedicta c. J., in qua iniqui homines offenduntur 127; hypocritae ignominiam c-is J. abhorrent 201; c. J. evacuatur (cf. I. Cor. I. 17) multitudine inventionum 210, 212 CUPIDITAS carnis (cf. AMOR SUI, CARNIS CONCUPISCENTIA): c. manet in quolibet homine, in quo non subest spiritus dei 247; si c. assit, nihil est fides, scientia, prophetia et notitia mysteriorum dei 251; in quantum est radix omnium malorum, est etiam fermentum 221; est mater vel origo singulariter avaritiae 247; regit et possidet in intimo hypocritas 266. CURTOSIAE pulchrae pseudophrophetarum 39. DAEMONES (cf. SPIRITUS MENDAX): d. et deus 26; d. et sancti dei 26; deus et electi contra d. 27—28 (cf. Lex scripta et regulae); contra temp- tamenta d-um qualiter christianus vigilare debeat 26, d-um incursio 101; d-es, effectores peccatorum, a Jhesu condemnati 234. — daemonia et hypocritae 266, 295. DELECTATIO in eucharistia v. EUCHARISTIA V. DEUS: ultionum dominus (cf. Psalm. XCIII. 1) 121, tremendus 150, verus Gedeon 264, iustus iudex, nullum bonum opus sinit inpraemiatum per transire 136; multa horribilia signa irae dei et furoris 179—180. — Deus pater misericordiarum et totius consolationis (II. Cor. I. 3) 94, pater communis omnium et praecipue humilium, neminem vult perire, sed omnes salvos fieri 113, amator animarum 28, dominus spirituum omnis carnis 166 iudex veritatis 208. — Deus ipse est ex to o et per eum to- tum est id, quod est 303; est notissimum in natura 217. Pater solum unicum filium produxit inpeccabilem per generationem et spiritum per processionem, eo ipso filius est aequalis patri et coneternus ac consub-
Strana 323
Index rerum. 323 stantialis 305. An deus potuerit facere hominem inpeccabilem v. HOMO 304 sq.; creatio et generatio 305. Occulta dei iudicia 266; dei altissima dispensatio 167: nemo novit, quae sunt dei, nisi spiritus dei, qui in ipso est 25. Opus dei est beatificare virtutes in animabus 234, gloria dei patris 234; deus malum tolerat in rerum natura, quae est bona, et in suo bono universo et in sua pulchra domo 236: deus et electi contra daemones 26—27. Timor dei et reverentia in homine fideli maxime ex consideratione seu memoria dei generatur 150; deo uti et se ipso frui 207; deo suo vacare in intimis 47. — Res dei (res divinae): religiones, sacramenta, hymni pro dei honore, cantica, missae 224, verbum dei, veritas dei, sapientia dei, virtus dei et sacramenta 225; cultus dei et eu- charistia v. EUCHARISTIA V; dei ministri v. SACERDOTES 1. — Dona dei 125, 177. — Homo dei 214. — Deus huius saeculi spiritus nequam (cf. II. Cor. IV. 4) 217. DIABOLUS mendax 37; primus homicida (Lucifer) 301; veritas, in qua pri- mus d. et primus homo non steterunt 237; d. excidens a veritate 238; — opus d i: peccata et omnis violenta gloriae dei praedatio, quae est in hypocritis 234, gloria omnis mundi huius absoluta a gloria dei 235; d-i temptatio per inventiones hominum 45; d-i possessio 121; quando chri- stianus convertatur in d. et efficiatur Antichristus 239; ultimus conatus d-i 289. — V. etiam LUCIFER et SATHAN. DILECTIO (cf. AMOR et CHARITAS): per d-em fides operatur 97; dulcis d. Jhesu crucifixi et amor ipsius 250; d. carnalis v. AMOR SUI, CUPI- DITAS, HYPOCRITAE. DISCRETIO spirituum v. SPIRITUS. DIVITES: d-um amicitias comparare 50; v. HYPOCRITAE. DIVITIAE v. BONA. DOCTORES ecclesiae et patres 13 (biblia), 13—14 (libri et sententiae) 168, 211 (decreta et statuta). D. et hypocritae v. HYPOCRITAE; d. et auctor v. JANOV. DOCTRINAE hominum v. CERIMONIAE et INVENTIONES. DONA dei v. DEUS. ECCLESIA a) c. sanctorum: e. sanctorum 194, 243, 292, dilecta e. s. 11, in- clita e. s. 197; e. dei 208, 228, 229, 242, 257, 269; e. Christi (Jhesu) 194, 205, 211, 231, 257; opus d. Jhesu et massa e-ae eius, tota sancta et tota pulchra 172; familia Christi 229, splendida 228; sponsa Christi 64, sponsa agni (cf. Apoc. XXI. 9) 309, nupta domini piissimi J. Chr. 172, cubile J. Chr. (cf. Gen. XLIX. 4) 309, corpus Christi 64 (infimum), 131; e. Christi et Moysi synagoga 211. b) e. hierarchica: e. militans 68 seu civitas dei hominum degentium in terris 64 (opp.: e. triumphans seu civitas dei hominum et angelorum nec non divinarum personarum 64); e. militans vel ecclesiastica hierarchia (opp.: triumphans vel caelestis hierarchia) 233; civitas illa magna orbis chri- stianorum (cf. Apoc. XVI. 19), 294; boni et mali in e. 118; Jhesus con- gregavit omnes pariter in suum corpus mysticum secundum veritatem et spiritum, viros et mulieres 153; e. fidelium 184, 227; domus dei 110, 116, 198, 201, 227, 284; Jerusalem et domus d. Jhesu crucifixi 202, ef. 21*
Index rerum. 323 stantialis 305. An deus potuerit facere hominem inpeccabilem v. HOMO 304 sq.; creatio et generatio 305. Occulta dei iudicia 266; dei altissima dispensatio 167: nemo novit, quae sunt dei, nisi spiritus dei, qui in ipso est 25. Opus dei est beatificare virtutes in animabus 234, gloria dei patris 234; deus malum tolerat in rerum natura, quae est bona, et in suo bono universo et in sua pulchra domo 236: deus et electi contra daemones 26—27. Timor dei et reverentia in homine fideli maxime ex consideratione seu memoria dei generatur 150; deo uti et se ipso frui 207; deo suo vacare in intimis 47. — Res dei (res divinae): religiones, sacramenta, hymni pro dei honore, cantica, missae 224, verbum dei, veritas dei, sapientia dei, virtus dei et sacramenta 225; cultus dei et eu- charistia v. EUCHARISTIA V; dei ministri v. SACERDOTES 1. — Dona dei 125, 177. — Homo dei 214. — Deus huius saeculi spiritus nequam (cf. II. Cor. IV. 4) 217. DIABOLUS mendax 37; primus homicida (Lucifer) 301; veritas, in qua pri- mus d. et primus homo non steterunt 237; d. excidens a veritate 238; — opus d i: peccata et omnis violenta gloriae dei praedatio, quae est in hypocritis 234, gloria omnis mundi huius absoluta a gloria dei 235; d-i temptatio per inventiones hominum 45; d-i possessio 121; quando chri- stianus convertatur in d. et efficiatur Antichristus 239; ultimus conatus d-i 289. — V. etiam LUCIFER et SATHAN. DILECTIO (cf. AMOR et CHARITAS): per d-em fides operatur 97; dulcis d. Jhesu crucifixi et amor ipsius 250; d. carnalis v. AMOR SUI, CUPI- DITAS, HYPOCRITAE. DISCRETIO spirituum v. SPIRITUS. DIVITES: d-um amicitias comparare 50; v. HYPOCRITAE. DIVITIAE v. BONA. DOCTORES ecclesiae et patres 13 (biblia), 13—14 (libri et sententiae) 168, 211 (decreta et statuta). D. et hypocritae v. HYPOCRITAE; d. et auctor v. JANOV. DOCTRINAE hominum v. CERIMONIAE et INVENTIONES. DONA dei v. DEUS. ECCLESIA a) c. sanctorum: e. sanctorum 194, 243, 292, dilecta e. s. 11, in- clita e. s. 197; e. dei 208, 228, 229, 242, 257, 269; e. Christi (Jhesu) 194, 205, 211, 231, 257; opus d. Jhesu et massa e-ae eius, tota sancta et tota pulchra 172; familia Christi 229, splendida 228; sponsa Christi 64, sponsa agni (cf. Apoc. XXI. 9) 309, nupta domini piissimi J. Chr. 172, cubile J. Chr. (cf. Gen. XLIX. 4) 309, corpus Christi 64 (infimum), 131; e. Christi et Moysi synagoga 211. b) e. hierarchica: e. militans 68 seu civitas dei hominum degentium in terris 64 (opp.: e. triumphans seu civitas dei hominum et angelorum nec non divinarum personarum 64); e. militans vel ecclesiastica hierarchia (opp.: triumphans vel caelestis hierarchia) 233; civitas illa magna orbis chri- stianorum (cf. Apoc. XVI. 19), 294; boni et mali in e. 118; Jhesus con- gregavit omnes pariter in suum corpus mysticum secundum veritatem et spiritum, viros et mulieres 153; e. fidelium 184, 227; domus dei 110, 116, 198, 201, 227, 284; Jerusalem et domus d. Jhesu crucifixi 202, ef. 21*
Strana 324
324 Index rerum. 172; locus dominationis Christi 62; regnum e-ae dei 211; ordo et ho- nestas s. ecclesiae 152, decor domus domini 172; sanctissima mater mea e. catholica Romana, i. e. d. papa cum suis cardinalibus et ceteris co- episcopis et s. patribus usque ad papam Bonifacium IX. 172. Cf. JANOV c) e. primitiva: certitudo e-ae sanctorum primitivae 295 V. etiam EUCIA- RISTIA III. d) praesens status e-ae: redivia ac florida nostra aetas e-ae 91; e. Christi pace huius mundi atque divitiis et gloria usque cca. a. 1200 abundavit 178—179; e. sanctorum ab hypocritis nimis gravata 179; plagae hypo- critarum in e. 179; tota fere e. fidelium in his novissimis temporibus est seducta et hypocrisi fermentata 184; diabolus hypocritis armatus e-am J. Christi in fine temporum vi et fraude scindere molitur 200; membra e-ae valde nimis divisa ideo, quia plebs panem Christi cessavit digne frequentare 132; mutatio dextrae excelsi 159; domus a spiritu Jhesu de- solata 171; e. Christi Jesu, aliquando liberrima, nunc repleta spiritu ser- vitutis et tantum timore 211; amaritudo e-ae tempore tyrannorum, hae- reticorum et hypocritarum 293; novissimi dies e-ae 308; schisma e-ae 294—295 v. SCHISMA. e) reformatio e-de: in fine saeculorum 91; Sodoma redibit in antiquam di- gnitatem 100; exercetur per crebram communionem cf. EUCHARISTIA IX. EDICTUM regis quoddam contra promotores frequentis communionis 100, cf. EUCHARISTIA X. ELECTI 128, 167, 168, 289, 293; e. fideles 85—86, e. dei 22, 24, 188, 195, 200, 258, e. Jhesu 179, sancti et e. dei 26—27, 294, e. et discipuli 292; e. et sancti in veritate 243; veraces et e. 253; e. et secundum Jhesum crucifixum virtuosi 294; dei e. iniqui 180; sancti dei e. et hypocritae 232, 243, 253; e. dei, quia habent intrinsece dei spiritum et degustant, sunt certi de suis operationibus et sciunt, unde veniant aut quo vadant, tali certitudine, qualis possibilis est eis in hac vita 218; numerus e-orum 264: paucitas praemodica e-orum tempore hypocritarum fuscata 294. ELEMOSINAE: e-as dare 135, cumulare 145; soli plebi pauperum necessitas incumbit de e-is et de mendicitate vivere 253. V. etiam ORATIONES. EUCHARISTIA: I. Epitheta specialia de sacramento e-ae atque eius sumptione (ordine al- phabetico): agnus paschalis 146; — cibus 82, c. celestis 87, pauperum 84—85, 97 (esus p.), quottidianus 65, 116, sacratissimus 54 n., sinceritatis et veritatis 108; cibus et potus 112; c. et p. vitae 66; — cena agni beatorum 81, domini 79, 107, 112, 115, dominica 143, magna 53, 137. magnifica et praeclara 112, patris benignissimi 113; — corpus et sanguis Christi Jhesu, passim; c. et s. deificum 56, deificum et supertremendum verum 16; — lignum vitae (cf. Apoc. XXII. 2) 54 n., 88, 127; - mensa cae- lestis 66, domini 53, 60, 88—89; — panis angelorum 75, p. artus et aqua brevis (cf. Is. XXX. 20) 91, caelestis 52, 53, 57, deificus et vivus 114, divinus 102, 132, filiorum 113, 118, extrinsecus 306, novus continue 127, per- petuus et secundum animam delicatum 146, plenus deo 58, p. propo- sitionis (cf. Mt. XII. 4) 96, quottidianus 53, 140, subcinericius 52, super- substantialis 140, unitivus membrorum ecclesiae 132, vivificus 97, vivus
324 Index rerum. 172; locus dominationis Christi 62; regnum e-ae dei 211; ordo et ho- nestas s. ecclesiae 152, decor domus domini 172; sanctissima mater mea e. catholica Romana, i. e. d. papa cum suis cardinalibus et ceteris co- episcopis et s. patribus usque ad papam Bonifacium IX. 172. Cf. JANOV c) e. primitiva: certitudo e-ae sanctorum primitivae 295 V. etiam EUCIA- RISTIA III. d) praesens status e-ae: redivia ac florida nostra aetas e-ae 91; e. Christi pace huius mundi atque divitiis et gloria usque cca. a. 1200 abundavit 178—179; e. sanctorum ab hypocritis nimis gravata 179; plagae hypo- critarum in e. 179; tota fere e. fidelium in his novissimis temporibus est seducta et hypocrisi fermentata 184; diabolus hypocritis armatus e-am J. Christi in fine temporum vi et fraude scindere molitur 200; membra e-ae valde nimis divisa ideo, quia plebs panem Christi cessavit digne frequentare 132; mutatio dextrae excelsi 159; domus a spiritu Jhesu de- solata 171; e. Christi Jesu, aliquando liberrima, nunc repleta spiritu ser- vitutis et tantum timore 211; amaritudo e-ae tempore tyrannorum, hae- reticorum et hypocritarum 293; novissimi dies e-ae 308; schisma e-ae 294—295 v. SCHISMA. e) reformatio e-de: in fine saeculorum 91; Sodoma redibit in antiquam di- gnitatem 100; exercetur per crebram communionem cf. EUCHARISTIA IX. EDICTUM regis quoddam contra promotores frequentis communionis 100, cf. EUCHARISTIA X. ELECTI 128, 167, 168, 289, 293; e. fideles 85—86, e. dei 22, 24, 188, 195, 200, 258, e. Jhesu 179, sancti et e. dei 26—27, 294, e. et discipuli 292; e. et sancti in veritate 243; veraces et e. 253; e. et secundum Jhesum crucifixum virtuosi 294; dei e. iniqui 180; sancti dei e. et hypocritae 232, 243, 253; e. dei, quia habent intrinsece dei spiritum et degustant, sunt certi de suis operationibus et sciunt, unde veniant aut quo vadant, tali certitudine, qualis possibilis est eis in hac vita 218; numerus e-orum 264: paucitas praemodica e-orum tempore hypocritarum fuscata 294. ELEMOSINAE: e-as dare 135, cumulare 145; soli plebi pauperum necessitas incumbit de e-is et de mendicitate vivere 253. V. etiam ORATIONES. EUCHARISTIA: I. Epitheta specialia de sacramento e-ae atque eius sumptione (ordine al- phabetico): agnus paschalis 146; — cibus 82, c. celestis 87, pauperum 84—85, 97 (esus p.), quottidianus 65, 116, sacratissimus 54 n., sinceritatis et veritatis 108; cibus et potus 112; c. et p. vitae 66; — cena agni beatorum 81, domini 79, 107, 112, 115, dominica 143, magna 53, 137. magnifica et praeclara 112, patris benignissimi 113; — corpus et sanguis Christi Jhesu, passim; c. et s. deificum 56, deificum et supertremendum verum 16; — lignum vitae (cf. Apoc. XXII. 2) 54 n., 88, 127; - mensa cae- lestis 66, domini 53, 60, 88—89; — panis angelorum 75, p. artus et aqua brevis (cf. Is. XXX. 20) 91, caelestis 52, 53, 57, deificus et vivus 114, divinus 102, 132, filiorum 113, 118, extrinsecus 306, novus continue 127, per- petuus et secundum animam delicatum 146, plenus deo 58, p. propo- sitionis (cf. Mt. XII. 4) 96, quottidianus 53, 140, subcinericius 52, super- substantialis 140, unitivus membrorum ecclesiae 132, vivificus 97, vivus
Strana 325
Index rerum. 325 58, 86, 124, 136, 142, 145; — pascua 87, 110; — prandium solum sanctis et dignis praeparatum 112; — sacramentum: admirandum 90, beatificum et supercaeleste 11, bonum summe 80, 127, celeberrimum 92, commu- nissimum 154, dei 101, deificum 110, deificum, traditum pro plebe 134, di- vinum 17, 113, 122, 134, 142, 145, 149, 151, divinum et tremendum 48, divi- num et unitivum 116, dominicum, passim, dulcissimum 133, d. et omnium gratiarum plenissimum 85, d. et plenum miserationum domini 51, duris- simum 128, gloriosum 85, gratissimum 154, iudicii divini 118, laetabun- dum et gloriosissimum 67, maiestatis 151, mellifluum et mirabile 88, mi- rabile 68, 92, 127, nostrum 90, plenum deitate 148, 149, corporaliter 129, pl. deo 71, 132, 159, pl. deliciis paradisi 130, pl. gloria dei 93, pl. iudiciis divinis 119, maiestate divinitatis 149, s. populi 135, pucherrimum 127, salutiferum 62, suavissimum 95, summum 117, terribile 147, terrificum 127, tremendum 51, 124, 149, 150, venerabile 17, 87, 104; — triticum germinans virgines 129. II. Institutio eucharistide: archa domini (I. Reg. VI.) figura huius sacra- menti 150, institutio 118 et 129 (e. traditori data), 141 (oratio domin.); documenta, per quae Jhesus amorem, suum et desiderium exprimit cum filiis hominum suas delicias frequentandi manendique continue in suis dilectissimis animabus 140; e. instituta, ut populus christianus domini dei sui continue memoretur 87; data est christianis pro mundi voluptate et pro mundi vita 103; et ut manifestum esset omni creaturae, quod ipse deus est fons vitae, a quo cuilibet vivere derivatur, reposuit illius pro- bationem in pane extrinseco a creatura 306. III. Communio eucharistiae temporibus praeteritis: in primitiva ecclesia 57, 100, 152; qualis erat accessus primus, talis erit recessus 81: a principio usque ad finem in Christi ecclesia frequens communio a plebeis et sacerdoti- bus exercetur 96. Communionis eucharistiae status praesens: partes altercantes 51; plebs fame deficit 52, pauci accedentes 80; cf. iugis sacrificii cessatio 75—80, 84; statuta synodarum provincialium contra freq. communionem 76, sy- nodus Pragensis a. 1388 habita 76—77, edictum regis contra promotores fr. c. 100; non poterit impediri 80, magis ac magis invalescit 100. V. Eucharistia quid sit et quid in ea (of. Epitheta specialia) : bonum 64, omne bonum 92, summum bonum christianorum in hac vita 51, 81, bonum unum et maximum 118, efficientia et continentia omnium bonorum 101; omnia in omnibus 92; iuge sacrificium 59, 60, 61, 75—80; omnis pleni- tudo divinitatis corporaliter 49, cf. 91, 108, ipse deus, verbum caro fac- tum 90, 97, substantia Christi per sacramentum unita, quae facit fidelem Christi 105, inmensa divina bonitas in hoc sacrificio cumulata 66; in e. dominus est ut panis artus et aqua brevis (cf. Is. XXX. 20), doctor, qui ultra non avolat (cf. Is. XXX. 20), sapientia incarnata, praeceptor pius, verbum caro factum 93; spiritus et veritas 61, spiritus suavis 63, gratia et veritas 61, multitudo orationum 95, charismata 67; est ad robur et pro- omni virtute populo christiano a domino derelictum 104, est firmamen- tum et omne incrementum fidei, spei et charitatis, baculus subsistentiae omnium fidelium infirmorum et omnium virtutum in interiore homine IV.
Index rerum. 325 58, 86, 124, 136, 142, 145; — pascua 87, 110; — prandium solum sanctis et dignis praeparatum 112; — sacramentum: admirandum 90, beatificum et supercaeleste 11, bonum summe 80, 127, celeberrimum 92, commu- nissimum 154, dei 101, deificum 110, deificum, traditum pro plebe 134, di- vinum 17, 113, 122, 134, 142, 145, 149, 151, divinum et tremendum 48, divi- num et unitivum 116, dominicum, passim, dulcissimum 133, d. et omnium gratiarum plenissimum 85, d. et plenum miserationum domini 51, duris- simum 128, gloriosum 85, gratissimum 154, iudicii divini 118, laetabun- dum et gloriosissimum 67, maiestatis 151, mellifluum et mirabile 88, mi- rabile 68, 92, 127, nostrum 90, plenum deitate 148, 149, corporaliter 129, pl. deo 71, 132, 159, pl. deliciis paradisi 130, pl. gloria dei 93, pl. iudiciis divinis 119, maiestate divinitatis 149, s. populi 135, pucherrimum 127, salutiferum 62, suavissimum 95, summum 117, terribile 147, terrificum 127, tremendum 51, 124, 149, 150, venerabile 17, 87, 104; — triticum germinans virgines 129. II. Institutio eucharistide: archa domini (I. Reg. VI.) figura huius sacra- menti 150, institutio 118 et 129 (e. traditori data), 141 (oratio domin.); documenta, per quae Jhesus amorem, suum et desiderium exprimit cum filiis hominum suas delicias frequentandi manendique continue in suis dilectissimis animabus 140; e. instituta, ut populus christianus domini dei sui continue memoretur 87; data est christianis pro mundi voluptate et pro mundi vita 103; et ut manifestum esset omni creaturae, quod ipse deus est fons vitae, a quo cuilibet vivere derivatur, reposuit illius pro- bationem in pane extrinseco a creatura 306. III. Communio eucharistiae temporibus praeteritis: in primitiva ecclesia 57, 100, 152; qualis erat accessus primus, talis erit recessus 81: a principio usque ad finem in Christi ecclesia frequens communio a plebeis et sacerdoti- bus exercetur 96. Communionis eucharistiae status praesens: partes altercantes 51; plebs fame deficit 52, pauci accedentes 80; cf. iugis sacrificii cessatio 75—80, 84; statuta synodarum provincialium contra freq. communionem 76, sy- nodus Pragensis a. 1388 habita 76—77, edictum regis contra promotores fr. c. 100; non poterit impediri 80, magis ac magis invalescit 100. V. Eucharistia quid sit et quid in ea (of. Epitheta specialia) : bonum 64, omne bonum 92, summum bonum christianorum in hac vita 51, 81, bonum unum et maximum 118, efficientia et continentia omnium bonorum 101; omnia in omnibus 92; iuge sacrificium 59, 60, 61, 75—80; omnis pleni- tudo divinitatis corporaliter 49, cf. 91, 108, ipse deus, verbum caro fac- tum 90, 97, substantia Christi per sacramentum unita, quae facit fidelem Christi 105, inmensa divina bonitas in hoc sacrificio cumulata 66; in e. dominus est ut panis artus et aqua brevis (cf. Is. XXX. 20), doctor, qui ultra non avolat (cf. Is. XXX. 20), sapientia incarnata, praeceptor pius, verbum caro factum 93; spiritus et veritas 61, spiritus suavis 63, gratia et veritas 61, multitudo orationum 95, charismata 67; est ad robur et pro- omni virtute populo christiano a domino derelictum 104, est firmamen- tum et omne incrementum fidei, spei et charitatis, baculus subsistentiae omnium fidelium infirmorum et omnium virtutum in interiore homine IV.
Strana 326
326 Index rerum. fulcimentum 97; unica, singularis et maxima probatio et examen ac ve- luti quoddam gymnasium, ut christianus in eo se exerceat et seipsum quottidie iudicet 119; constitutum pro summa cautela et pro summo remedio et pro quodam asylo omnibus bonis redundante 125; subiectum memoriae Christi et ruminationis verbi dei 88, memoriale continuum et sempiternum dei mirabilium et divinorum praeceptorum 93, lignum vitae (cf. Ap. XXII. 2), quod continet omne verbum dei, vitam dans et robur huic mundo 88; manna et panis 103: pascua d. Jhesu Christi et ipsius ovium 87; pabulum ovium dominicarum 102; pastus pauperum 84; cibus maxime pauperum plebis 84—85, regnum caelorum pauperibus, quia est vita aeterna et compendium seu viaticum ipsius 85; tota simul hereditas pauperum et satietas indefessa 86; spirituale gaudium vel aliqua dulcedo spiritus Jhesu suavis 107, odor 61; mastigatio, delectatio, assimilatio et incorporatio est in e. secundum Guilelmum Altiss. 72—73; delectatio in e.: dei 61, 62 cf. 73—74, filii 63—64, spiritus sancti 65, b. trinitatis 65, angelorum 65—66, 68, animarum in caelis et in purgatorio 68, hominum 66—67, nostra qualis sit 69—73. - cibus levissimus et terribilis carnali- bus 108, condemnatio et mors in animis reorum hominum 108, ubi so- lum et principaliter spiritus domini iudicium operatur 110, maiestas sa- cramenti 112, ipsum est lapis offensionis et petra scandali malis 119, 128, petra fluens melle et lapis olei omnibus electis 128, bonis vita in vitam, malis mors in mortem 127, cf. 127—128 et 148: deus tremendus; quottidiana visitatio ac dulcissimae creberrimaeque gratiae acceleratio 141, intima secundum spiritum digestio 142, beata comescio 144, epulatio cum Christo de altari 155. VI. Rationes frequentis communionis eucharistiae (v. etiam supra sub V et infra sub IX. Effectus): Reg. I. 51—96: in hac frequentatione est salus cuilibet christiano 51; dictum Innocentii III et ap. Pauli 54—55; Melchi- sedech, Jhesus 56, ecclesia primitiva, manna 57, manna 58, iuge sacri- ficium 59, templa et praeceptum in communi ecclesiae 60, deus summe communis et bonus 73—74, cibus et potus 74, cf. 56, delectatio dei 74 75, cibus pauperum 84—85, cf. 155, cibus ovium 86, subiectum me- — moriae Christi 87—88, sustentamentum tribulatorum testibus Augustino et Salomone 89, verba Sap. 90, Eccli. et Isaiae 91—92, artus panis et aqua brevis 91, species panis et vini 95. — Reg. II. 99—101, quoniam spiritus devotionis et fervor charitatis ad Christum in plebeis revirescit et resurgit 100. — Reg. III. 101—102. — Reg. IV. 102—165: quoniam oportunum est hominem semper in aliquo delectari, aliquo pasci et in aliquo ruminare 103; instantia et inportunitas plebeiorum commendata 115; consuetudo bona 135—136; innovatio appetitus 136; invocatio Jhesu 140—141; natura cibi et potus 142. VII. Promotores frequentis communionis eucharistiac: Reg. I. et promotores: pars altercans 51; conformant se legi V. T. secundum I. reg. 55: per- secutione vexati 77. — Reg. II. et promotores: a caritate non ficta moventur in id ipsum (qua de causa) 99; consilium eorum continue sur- gens ad sua incrementa in populo dilatatur 100; orthodoxi homines, ser vitores plebis Christi et quottidianae communionis sacramenti, in petra
326 Index rerum. fulcimentum 97; unica, singularis et maxima probatio et examen ac ve- luti quoddam gymnasium, ut christianus in eo se exerceat et seipsum quottidie iudicet 119; constitutum pro summa cautela et pro summo remedio et pro quodam asylo omnibus bonis redundante 125; subiectum memoriae Christi et ruminationis verbi dei 88, memoriale continuum et sempiternum dei mirabilium et divinorum praeceptorum 93, lignum vitae (cf. Ap. XXII. 2), quod continet omne verbum dei, vitam dans et robur huic mundo 88; manna et panis 103: pascua d. Jhesu Christi et ipsius ovium 87; pabulum ovium dominicarum 102; pastus pauperum 84; cibus maxime pauperum plebis 84—85, regnum caelorum pauperibus, quia est vita aeterna et compendium seu viaticum ipsius 85; tota simul hereditas pauperum et satietas indefessa 86; spirituale gaudium vel aliqua dulcedo spiritus Jhesu suavis 107, odor 61; mastigatio, delectatio, assimilatio et incorporatio est in e. secundum Guilelmum Altiss. 72—73; delectatio in e.: dei 61, 62 cf. 73—74, filii 63—64, spiritus sancti 65, b. trinitatis 65, angelorum 65—66, 68, animarum in caelis et in purgatorio 68, hominum 66—67, nostra qualis sit 69—73. - cibus levissimus et terribilis carnali- bus 108, condemnatio et mors in animis reorum hominum 108, ubi so- lum et principaliter spiritus domini iudicium operatur 110, maiestas sa- cramenti 112, ipsum est lapis offensionis et petra scandali malis 119, 128, petra fluens melle et lapis olei omnibus electis 128, bonis vita in vitam, malis mors in mortem 127, cf. 127—128 et 148: deus tremendus; quottidiana visitatio ac dulcissimae creberrimaeque gratiae acceleratio 141, intima secundum spiritum digestio 142, beata comescio 144, epulatio cum Christo de altari 155. VI. Rationes frequentis communionis eucharistiae (v. etiam supra sub V et infra sub IX. Effectus): Reg. I. 51—96: in hac frequentatione est salus cuilibet christiano 51; dictum Innocentii III et ap. Pauli 54—55; Melchi- sedech, Jhesus 56, ecclesia primitiva, manna 57, manna 58, iuge sacri- ficium 59, templa et praeceptum in communi ecclesiae 60, deus summe communis et bonus 73—74, cibus et potus 74, cf. 56, delectatio dei 74 75, cibus pauperum 84—85, cf. 155, cibus ovium 86, subiectum me- — moriae Christi 87—88, sustentamentum tribulatorum testibus Augustino et Salomone 89, verba Sap. 90, Eccli. et Isaiae 91—92, artus panis et aqua brevis 91, species panis et vini 95. — Reg. II. 99—101, quoniam spiritus devotionis et fervor charitatis ad Christum in plebeis revirescit et resurgit 100. — Reg. III. 101—102. — Reg. IV. 102—165: quoniam oportunum est hominem semper in aliquo delectari, aliquo pasci et in aliquo ruminare 103; instantia et inportunitas plebeiorum commendata 115; consuetudo bona 135—136; innovatio appetitus 136; invocatio Jhesu 140—141; natura cibi et potus 142. VII. Promotores frequentis communionis eucharistiac: Reg. I. et promotores: pars altercans 51; conformant se legi V. T. secundum I. reg. 55: per- secutione vexati 77. — Reg. II. et promotores: a caritate non ficta moventur in id ipsum (qua de causa) 99; consilium eorum continue sur- gens ad sua incrementa in populo dilatatur 100; orthodoxi homines, ser vitores plebis Christi et quottidianae communionis sacramenti, in petra
Strana 327
Index rerum. 327 IX. veritatis scripturarum sunt stabiliti 100. — Reg. III. et promotores: praecones veritatis 102, fideles nuntii magni patris familias 102, cf. 112 et 113; pastores fideles 102. — Reg. IV. et promotores: viri, qui oderunt avaritiam oc. 111, humiles dei populo et gratiores 112; fidelis sollicitudo eorum 112; quanto populus humilior, tanto amplius monendus ad e. 113; debitum eorum sancti officii 113. VIII. Conditiones frequentis communionis eucharistiae: gratia et devotio 58, desiderium ut signum praesentiae spiritus Jhesu 109; humilitas et in- dignitas 112, pacientia 112, charitas 120; paenitentia salutaris praecedens et comitans 116: probare se, dolere de suis peccatis et cessare a dei sui offensa 122; dimittere peccatum propter Jhesum Christum, humiliari sub potenti manu dei 122; nihil impedit praeter solum mala voluntas, mens affectione peccandi detenta et peccatum praeteritum, praesens et futu- rum 130. — Digna praeparatio magis venit ex virtute et efficacia e-ae quam de ipso homine 144, non consistit in homine nisi habere ca- pacem, i. e. bonam et subiectam voluntatem desideriis bonis ad salutem suam sufficientem et repletam 145, quam habere contritionem pro pec- catis et offerre deo spiritum contribulatum, cor contritum et humiliatum 145. Apparatus, ut ieiunia, psalmodia, etc. in quantum sunt exercitia cor- poralia et a motu nostro, sunt spuria et abominabilia; ergo non valde acceptabilia aut inductiva dignae praeparationis, nisi moveantur a chari- tate 145. Fide formata supposita, necesse est hominem credulum timore concuti et reverentia renovari 149. Infirmitas animae, simplicitas corporis temptatio, paupertas et omnis indispositio adversa carni et sanguini di- sponunt hominem ad e. 156, cf. 155. — Observatio statutorum ecclesiae 87. 165 vel legum ecclesiae et consilii sacerdotum 128. Effectus frequentis communionis eucharistiae: communio crebra vitae, veri- tatis et gratiae Jhesu Christi 53; delectabiliter praestat, auget et con- tinuat vitam cuiuslibet animalis 306; sustentamentum tribulatorum 88, exaltatio humilium 113; homo in isto sacrificio ingreditur et egreditur 71; transformatio veteris hominis in novum 92; memoria praesentiae d. Jhesu 87 -88, 144, 146, 150; fides, spes et charitas augentur 98, timor et re- verentia supportantur 151, salus exercetur 51, 72; omnis iustitia in Christi ecclesia adimpletur: misericordia et vita dignis (salvandis 129), iudicium et damnatio indignis 65, 113, 127, 129, et sic decor domus domini et venustas ampliatur et exercetur sicque officii Jhesu fit executio 113; po- pulus amplius diligeret et revereretur suos sacerdotes et pactum charitatis esset renovatum 131; aequiparatio pauperum plebis et sacerdotum 84 (cf. 130—134); unio conmmunicantium ad se invicem (unio ecclesiae) 63, 116, 131, 132, et cum Christo 66, 74, 101, 112, 116 — primus et princi- palis effectus; delectatio 61-74 et participatio deliciis caelestibus 140. X. Rationes contra frequentem communionem eucharistiae: summum bonum vix sanctis perfectis licet semel in mense vel in anno accipere 51; reg. I.: manna plebeiorum 58, agnus paschalis 95—96, panis propositionis 96; reg. II. 97—99, reg. III. 101—102, reg. IV. 103 —164: communio spiri- tualis 104—105; nimia familiaritas et contemptus 110. — Quinque obiecta: 1. sanctum dare canibus, 2. iudicium bibere et manducare, 3. contemptus
Index rerum. 327 IX. veritatis scripturarum sunt stabiliti 100. — Reg. III. et promotores: praecones veritatis 102, fideles nuntii magni patris familias 102, cf. 112 et 113; pastores fideles 102. — Reg. IV. et promotores: viri, qui oderunt avaritiam oc. 111, humiles dei populo et gratiores 112; fidelis sollicitudo eorum 112; quanto populus humilior, tanto amplius monendus ad e. 113; debitum eorum sancti officii 113. VIII. Conditiones frequentis communionis eucharistiae: gratia et devotio 58, desiderium ut signum praesentiae spiritus Jhesu 109; humilitas et in- dignitas 112, pacientia 112, charitas 120; paenitentia salutaris praecedens et comitans 116: probare se, dolere de suis peccatis et cessare a dei sui offensa 122; dimittere peccatum propter Jhesum Christum, humiliari sub potenti manu dei 122; nihil impedit praeter solum mala voluntas, mens affectione peccandi detenta et peccatum praeteritum, praesens et futu- rum 130. — Digna praeparatio magis venit ex virtute et efficacia e-ae quam de ipso homine 144, non consistit in homine nisi habere ca- pacem, i. e. bonam et subiectam voluntatem desideriis bonis ad salutem suam sufficientem et repletam 145, quam habere contritionem pro pec- catis et offerre deo spiritum contribulatum, cor contritum et humiliatum 145. Apparatus, ut ieiunia, psalmodia, etc. in quantum sunt exercitia cor- poralia et a motu nostro, sunt spuria et abominabilia; ergo non valde acceptabilia aut inductiva dignae praeparationis, nisi moveantur a chari- tate 145. Fide formata supposita, necesse est hominem credulum timore concuti et reverentia renovari 149. Infirmitas animae, simplicitas corporis temptatio, paupertas et omnis indispositio adversa carni et sanguini di- sponunt hominem ad e. 156, cf. 155. — Observatio statutorum ecclesiae 87. 165 vel legum ecclesiae et consilii sacerdotum 128. Effectus frequentis communionis eucharistiae: communio crebra vitae, veri- tatis et gratiae Jhesu Christi 53; delectabiliter praestat, auget et con- tinuat vitam cuiuslibet animalis 306; sustentamentum tribulatorum 88, exaltatio humilium 113; homo in isto sacrificio ingreditur et egreditur 71; transformatio veteris hominis in novum 92; memoria praesentiae d. Jhesu 87 -88, 144, 146, 150; fides, spes et charitas augentur 98, timor et re- verentia supportantur 151, salus exercetur 51, 72; omnis iustitia in Christi ecclesia adimpletur: misericordia et vita dignis (salvandis 129), iudicium et damnatio indignis 65, 113, 127, 129, et sic decor domus domini et venustas ampliatur et exercetur sicque officii Jhesu fit executio 113; po- pulus amplius diligeret et revereretur suos sacerdotes et pactum charitatis esset renovatum 131; aequiparatio pauperum plebis et sacerdotum 84 (cf. 130—134); unio conmmunicantium ad se invicem (unio ecclesiae) 63, 116, 131, 132, et cum Christo 66, 74, 101, 112, 116 — primus et princi- palis effectus; delectatio 61-74 et participatio deliciis caelestibus 140. X. Rationes contra frequentem communionem eucharistiae: summum bonum vix sanctis perfectis licet semel in mense vel in anno accipere 51; reg. I.: manna plebeiorum 58, agnus paschalis 95—96, panis propositionis 96; reg. II. 97—99, reg. III. 101—102, reg. IV. 103 —164: communio spiri- tualis 104—105; nimia familiaritas et contemptus 110. — Quinque obiecta: 1. sanctum dare canibus, 2. iudicium bibere et manducare, 3. contemptus
Strana 328
328 Index rerum. beneficii redemptionis J. Christi, 4. profanatio sacramenti ex consue- tudine, 5. aequiparatio laicorum cum sacerdotibus 117. Resp. ad obiec- tum 1. 117—119, 2. 119—122, 3. 123—130, 4. 134—139, 5. 130—134. — Obiectum de digna communione et responsum 139—145. — Statuta sy- nodalia 76—77 et edictum regis — superstitiones quaedam male digestae praelatorum 100. — Obiectum raro manducantis (cum responsione auc- toris) 1. de digna praeparatione 145—148, 2. de familiaritate frequentis communionis 148—151. — Obiectum de frequenti communione mulierum cum responsione auctoris 151—164, cf. MULIERES. XI. Impeditores frequentis communionis eucharistiae: 51, 54 n., 71, 74, 76. 77, 79,80, 81, 82, 84; rei occisionis parvulorum J. Christi 53, servi nequam et pigri 53, dispensatores sui domini inprudentes et negligentes 53, cf. 109, 139, infideles, negligentes et non habentes fidem, amorem curamque ple- bium 109, pseudoprohetae 98, caeci et invidi nuntii 115, merito contempti 139; — sancti viri incurantes promovere e. 82; — a spiritu Antichristi ducuntur 94, spiritu avaritiae, superbiae ac invidiae agitati 95; a bono dei spiritu non prodeunt, sed magis a spiritu carnis vel huius mundi 103. sed nec sunt participes gratiae et veritatis J. Christi 116, sunt adversum J. Christum 116; — nequaquam proficient amplius 94, vergunt in detri- mentum fidei, spei et charitatis populi christiani 98, qualiter peccent 109: ad reg. II. 97 et IV. 103—104, 109—110 applicantur; derisiones verbales eorum 110, quid in ecclesiis et in palatio papae fecerint 98, invidia et superbia eorum 111, promovent lucrosa, alia non 110, quid obiciant 117 — 134 et quid dicant christianis 125; — his est Jhesus in isto sacra- mento factus in caput anguli duorum altrinsecus concurrentium parietum (cf. I. Petri II. 7), scil. vitae et mortis 128. XII. Causae et effectus communionis frequentis neglectae vel impeditae: a) cau- sae (cf. etiam sub X. et XI.) rubor vulgi 50, incuria, negligentia, cae- citas vel crudelitas sacerdotum 79, qui refugiunt cum plebibus laborare, gaudent se super plebeios elevatos et sunt crudeles corde sine foedere et sine pia ad populos affectione 84; magnus labor cum plebe et quae- stus modicus vel nullus 110, superbia sacerdotum 115, 136; — inertia et carnalis vita christianorum 82, humilitas plebeiorum 113. — b) effec- tus (v. etiam Impeditores et Indigna communio): ego hoc semper incau- tissimum et periculosissimum christiano hactenus iudicavi ab e. se ab- stinere et pro rebus frivolis se removere 125; removere seipsum ab omni suo bono et incidere in suum malum 102; fames panis 97; per hoc plebs passim datur in manus inimici funesti 52; abstractio firmamenti et omnis incrementi fidei, spei et charitatis 97; recidivare in pristina peccata, de- ficere continue in paenitentia et in virtutibus et succumbere diabolicae potestati 53, iustificatio per inventiones 146; duplex damnatio 122; elon- gatio a Jhesu Christo 101; maxima iniuria et violentia amori Christi 140; diminutio delectationis 74; desolatio animae, dissolutio disciplinae, rela- xatio custodiae sensuum, exinanitio devotionis, extinctio charitatis, morti- ficatio boni desiderii, obmissio bonorum operum, proclivitas ad peccata, validitas temptationum, incursio daemonum, oblivio dei, obduratio cordis, obscuritas intellectus et omnis iniquitatis habundantia inconvicta 101; contemptus sacerdotum 132; divisio membrorum ecclesiae 132.
328 Index rerum. beneficii redemptionis J. Christi, 4. profanatio sacramenti ex consue- tudine, 5. aequiparatio laicorum cum sacerdotibus 117. Resp. ad obiec- tum 1. 117—119, 2. 119—122, 3. 123—130, 4. 134—139, 5. 130—134. — Obiectum de digna communione et responsum 139—145. — Statuta sy- nodalia 76—77 et edictum regis — superstitiones quaedam male digestae praelatorum 100. — Obiectum raro manducantis (cum responsione auc- toris) 1. de digna praeparatione 145—148, 2. de familiaritate frequentis communionis 148—151. — Obiectum de frequenti communione mulierum cum responsione auctoris 151—164, cf. MULIERES. XI. Impeditores frequentis communionis eucharistiae: 51, 54 n., 71, 74, 76. 77, 79,80, 81, 82, 84; rei occisionis parvulorum J. Christi 53, servi nequam et pigri 53, dispensatores sui domini inprudentes et negligentes 53, cf. 109, 139, infideles, negligentes et non habentes fidem, amorem curamque ple- bium 109, pseudoprohetae 98, caeci et invidi nuntii 115, merito contempti 139; — sancti viri incurantes promovere e. 82; — a spiritu Antichristi ducuntur 94, spiritu avaritiae, superbiae ac invidiae agitati 95; a bono dei spiritu non prodeunt, sed magis a spiritu carnis vel huius mundi 103. sed nec sunt participes gratiae et veritatis J. Christi 116, sunt adversum J. Christum 116; — nequaquam proficient amplius 94, vergunt in detri- mentum fidei, spei et charitatis populi christiani 98, qualiter peccent 109: ad reg. II. 97 et IV. 103—104, 109—110 applicantur; derisiones verbales eorum 110, quid in ecclesiis et in palatio papae fecerint 98, invidia et superbia eorum 111, promovent lucrosa, alia non 110, quid obiciant 117 — 134 et quid dicant christianis 125; — his est Jhesus in isto sacra- mento factus in caput anguli duorum altrinsecus concurrentium parietum (cf. I. Petri II. 7), scil. vitae et mortis 128. XII. Causae et effectus communionis frequentis neglectae vel impeditae: a) cau- sae (cf. etiam sub X. et XI.) rubor vulgi 50, incuria, negligentia, cae- citas vel crudelitas sacerdotum 79, qui refugiunt cum plebibus laborare, gaudent se super plebeios elevatos et sunt crudeles corde sine foedere et sine pia ad populos affectione 84; magnus labor cum plebe et quae- stus modicus vel nullus 110, superbia sacerdotum 115, 136; — inertia et carnalis vita christianorum 82, humilitas plebeiorum 113. — b) effec- tus (v. etiam Impeditores et Indigna communio): ego hoc semper incau- tissimum et periculosissimum christiano hactenus iudicavi ab e. se ab- stinere et pro rebus frivolis se removere 125; removere seipsum ab omni suo bono et incidere in suum malum 102; fames panis 97; per hoc plebs passim datur in manus inimici funesti 52; abstractio firmamenti et omnis incrementi fidei, spei et charitatis 97; recidivare in pristina peccata, de- ficere continue in paenitentia et in virtutibus et succumbere diabolicae potestati 53, iustificatio per inventiones 146; duplex damnatio 122; elon- gatio a Jhesu Christo 101; maxima iniuria et violentia amori Christi 140; diminutio delectationis 74; desolatio animae, dissolutio disciplinae, rela- xatio custodiae sensuum, exinanitio devotionis, extinctio charitatis, morti- ficatio boni desiderii, obmissio bonorum operum, proclivitas ad peccata, validitas temptationum, incursio daemonum, oblivio dei, obduratio cordis, obscuritas intellectus et omnis iniquitatis habundantia inconvicta 101; contemptus sacerdotum 132; divisio membrorum ecclesiae 132.
Strana 329
Index rerum. 329 XIII. Rara communio eucharistiae: cf. statuta synodalia 76—77; — mandu- cantes semel in anno sunt inmundiores et peiores, quanto minus illud suum bonum unum et maximum per totum annum non curarunt 118; effectus: inertia in moribus aut refrigerium charitatis et omnis iniquitatis abundantia in plebe J. Christi 104; raro accedentes, ut in pluribus, non participant rem sacramenti 107; eorum timor servilis et poenalis 107; coarctati consuetudine ecclesiae et praeceptis 107; raro manducantibus ut plurimum abuti contingit (quibus ex causis) 124—125; ex sola consue- tudine et usu omni anno totus populus christianus manducat hoc sacra- mentum, coactus praecepto et censura ecclesiae, et ex rubore, sed non ex devotione et non sponte, ergo tanto indignius 135; raro accedentes et digna communio 142; raro et frequenter accedentes 143—145, 149 r a. et inventiones hominum 146; miserabiles 147; obiecta raro man- ducantium atque responsa auctoris 147—148, 148—151. XIV. Quaestiones dogmaticae: a) Res sacramenti 107, 131; — sine sui mutatione et minutione semper et ab omnibus manducatum semper est integrum; et cum semper gene- retur, semper persistit summe et perfecte generatum; et semper manens idem et antiquum fit modo sibi proprio continue novus panis caelestis 127. b) Species communionis 68, 69, 70, 71, 91, 92 (modus), 95, 106 (folia ar- boris). c) Sacerdotes: s. ratione characteris conficiunt et ministrant, sed ratione devotionis communicant atque sumunt 58; s. et laici 131—134; s. obli- gati ex officio crebre ministrare 134; persona, status, officium nimis ag- gravant sacerdotis indignam sumptionem 133; tamen s. indigni digne offerunt hoc sacramentum, quia sunt ministri ecclesiae, et ideo ecclesiae manducant, non sibi, et pro ecclesia dispensant 129. d) Communio spiritualis et sacramentalis: c. sacr. praefertur soli communioni spirituali 105—106; c. spir. sufficeret forte angelo tantum, sed non ho- mini 106; alias verbum dei non habuisset necesse incarnari nec Jhesus hoc sacramentum siccine instituisset manducandum 106. e) Communio indigna: boni et mali 62, 65, 118; indigni offerentes 62, 129 (cf. sub c), indigni manducantes 62, 104, 119, 121 (cf. supra sub XII): hi, qui raro manducant 104, 124; fugiunt crebre manducare, quin immo et memoria ipsius carnalibus est poenosa 108; obmissio eis in malum convertetur 136; signum c-is indignae: cum desiderium extinguitur, me- moria Jhesu inanescit, timor et amor evanescunt a corde vanitate occu- pato 148; carnales, exsortes a s. spiritu, non habent familiaritatem seu fastidium de hoc sacramento 149: gratiam dei in vacuum accipiunt 104; effectus: duplicare suum reatum 121, complere mensuram suae iniqui- tatis 126, 129, manducare sibi iudicium seu damnationem mortis 108, 123, 150. f) Communio infirmorum 60, 75. g) Communio parvulorum 128, 129. XV. Propositiones et conclusiones generales de frequenti communione euchari- stiae (cf. supra sub VI) 164—165. KYBAL: M. de Janow Regulae, I. 22
Index rerum. 329 XIII. Rara communio eucharistiae: cf. statuta synodalia 76—77; — mandu- cantes semel in anno sunt inmundiores et peiores, quanto minus illud suum bonum unum et maximum per totum annum non curarunt 118; effectus: inertia in moribus aut refrigerium charitatis et omnis iniquitatis abundantia in plebe J. Christi 104; raro accedentes, ut in pluribus, non participant rem sacramenti 107; eorum timor servilis et poenalis 107; coarctati consuetudine ecclesiae et praeceptis 107; raro manducantibus ut plurimum abuti contingit (quibus ex causis) 124—125; ex sola consue- tudine et usu omni anno totus populus christianus manducat hoc sacra- mentum, coactus praecepto et censura ecclesiae, et ex rubore, sed non ex devotione et non sponte, ergo tanto indignius 135; raro accedentes et digna communio 142; raro et frequenter accedentes 143—145, 149 r a. et inventiones hominum 146; miserabiles 147; obiecta raro man- ducantium atque responsa auctoris 147—148, 148—151. XIV. Quaestiones dogmaticae: a) Res sacramenti 107, 131; — sine sui mutatione et minutione semper et ab omnibus manducatum semper est integrum; et cum semper gene- retur, semper persistit summe et perfecte generatum; et semper manens idem et antiquum fit modo sibi proprio continue novus panis caelestis 127. b) Species communionis 68, 69, 70, 71, 91, 92 (modus), 95, 106 (folia ar- boris). c) Sacerdotes: s. ratione characteris conficiunt et ministrant, sed ratione devotionis communicant atque sumunt 58; s. et laici 131—134; s. obli- gati ex officio crebre ministrare 134; persona, status, officium nimis ag- gravant sacerdotis indignam sumptionem 133; tamen s. indigni digne offerunt hoc sacramentum, quia sunt ministri ecclesiae, et ideo ecclesiae manducant, non sibi, et pro ecclesia dispensant 129. d) Communio spiritualis et sacramentalis: c. sacr. praefertur soli communioni spirituali 105—106; c. spir. sufficeret forte angelo tantum, sed non ho- mini 106; alias verbum dei non habuisset necesse incarnari nec Jhesus hoc sacramentum siccine instituisset manducandum 106. e) Communio indigna: boni et mali 62, 65, 118; indigni offerentes 62, 129 (cf. sub c), indigni manducantes 62, 104, 119, 121 (cf. supra sub XII): hi, qui raro manducant 104, 124; fugiunt crebre manducare, quin immo et memoria ipsius carnalibus est poenosa 108; obmissio eis in malum convertetur 136; signum c-is indignae: cum desiderium extinguitur, me- moria Jhesu inanescit, timor et amor evanescunt a corde vanitate occu- pato 148; carnales, exsortes a s. spiritu, non habent familiaritatem seu fastidium de hoc sacramento 149: gratiam dei in vacuum accipiunt 104; effectus: duplicare suum reatum 121, complere mensuram suae iniqui- tatis 126, 129, manducare sibi iudicium seu damnationem mortis 108, 123, 150. f) Communio infirmorum 60, 75. g) Communio parvulorum 128, 129. XV. Propositiones et conclusiones generales de frequenti communione euchari- stiae (cf. supra sub VI) 164—165. KYBAL: M. de Janow Regulae, I. 22
Strana 330
330 Index rerum. FAMES plagae hypocritarum 179, 212. FERMENTUM : genus et effectus f-i 296, cf. HYPOCRITAE. FIDES : f. Jhesu crucifixi, quae per dilectionem operatur (cf. Gal. V. 6), re sultans in spem vivam, est vita interioris hominis secundum deum creati 97; f. formata 149, ad timorem impellit et format tunc hominem ma xime ad timendum 149; fides simplicium et salus animarum 193; sim- plicitas fidei catholicae 209; f. recta catholica 250, integritas fidei in deum 273; fides vel sapientia Jhesu Christi 296; professio fidei beatae 206; praedicator conscius s. fidei 9. — Fides languida aut mortua Christi, quae est sine operibus et sine dignis fructibus paenitentiae 199; mortui in fide Christi et amici huius mundi 199; reprobi circa fidem 188, 193, 270; hy pocritae mortuam vel informem fidem et spem obtinent 266; — F. et communio v. EUCHARISTIA IX, XIV. d). FILII DEI (opp.: filii hominum, f. humi, f. terreni) ab exordio creaturae 19; f. d. et spiritus dei 20—21; alias prophetae veraces (opp.: pseudopro- phetae) 21; filii dei in veritate (opp.: hypocritae); filii regni (opp.: filii perditionis) 170. FORNICATIO hypocritarum 202. FRANCIGENARUM ecclesia 294. FRATERNITATES v. RELIGIONES. FURTUM quid sit 4. GENTES 183, cf. SECTAE. GENUS HUMANUM: iam corruptum in sua origine et radice per iniquitatem et mendacium 21; ab exordio creaturae erant in g. h. filii dei et filii hominum 19, cf. FILII DEI. GLORIA hypocritarum v. LIYPOCRITAE. GRAECORUM ecclesia 294. GRATIA: ad remedium magnis dei laboribus comparata 121; g. confirmans et veritas filii dei 301; g. divina roborans et tenens creaturam in statu veritatis 303; electi gratia abundare 167, lumenque gratiae Jhesu in ho- — Gratiae novac v. INVEN- minibus adauctum 167; vita gratiae 188. TIONES. GRATITUDO : g. christiani ad Jhesum extinguitur ab hypocrisi 177. GULA 203. HAERETICI: amaritudo tempore h-orum 293; contra h-os vigilatur compe- tenter et vigilatum est dudum copiose per doctores 169; adhaesio h-cis seducit ad errorem, sed adhaesio hypocrisis resolvit rigorem disciplinae et ad amorem huius mundi inducit refrigeratque dei caritatem 252; — hypocritae acclamant sanctos fideles haereticos, beghardos, turlpinos 199. HOMO: Quaeritur, 1° potuerit-ne deus talem creaturam facere, quae esset inpeccabilis et sine culpa in suo principio et a seipsa et per consequens a seipsa indefectibilis; 2° si potuit, quare non fecerit? — Resp. ad 1m quod, quantum est ex parte dei, potuit, sed de ratione hominis fieri non potuit: ad 2im causae tres adducuntur 305, 306; — Omnis creatura ra- tionalis sic est creata, ut sit capax summi et infiniti boni 247; quamvis a principio malum nullum naturale habuit, tamen sine possibilitate pec
330 Index rerum. FAMES plagae hypocritarum 179, 212. FERMENTUM : genus et effectus f-i 296, cf. HYPOCRITAE. FIDES : f. Jhesu crucifixi, quae per dilectionem operatur (cf. Gal. V. 6), re sultans in spem vivam, est vita interioris hominis secundum deum creati 97; f. formata 149, ad timorem impellit et format tunc hominem ma xime ad timendum 149; fides simplicium et salus animarum 193; sim- plicitas fidei catholicae 209; f. recta catholica 250, integritas fidei in deum 273; fides vel sapientia Jhesu Christi 296; professio fidei beatae 206; praedicator conscius s. fidei 9. — Fides languida aut mortua Christi, quae est sine operibus et sine dignis fructibus paenitentiae 199; mortui in fide Christi et amici huius mundi 199; reprobi circa fidem 188, 193, 270; hy pocritae mortuam vel informem fidem et spem obtinent 266; — F. et communio v. EUCHARISTIA IX, XIV. d). FILII DEI (opp.: filii hominum, f. humi, f. terreni) ab exordio creaturae 19; f. d. et spiritus dei 20—21; alias prophetae veraces (opp.: pseudopro- phetae) 21; filii dei in veritate (opp.: hypocritae); filii regni (opp.: filii perditionis) 170. FORNICATIO hypocritarum 202. FRANCIGENARUM ecclesia 294. FRATERNITATES v. RELIGIONES. FURTUM quid sit 4. GENTES 183, cf. SECTAE. GENUS HUMANUM: iam corruptum in sua origine et radice per iniquitatem et mendacium 21; ab exordio creaturae erant in g. h. filii dei et filii hominum 19, cf. FILII DEI. GLORIA hypocritarum v. LIYPOCRITAE. GRAECORUM ecclesia 294. GRATIA: ad remedium magnis dei laboribus comparata 121; g. confirmans et veritas filii dei 301; g. divina roborans et tenens creaturam in statu veritatis 303; electi gratia abundare 167, lumenque gratiae Jhesu in ho- — Gratiae novac v. INVEN- minibus adauctum 167; vita gratiae 188. TIONES. GRATITUDO : g. christiani ad Jhesum extinguitur ab hypocrisi 177. GULA 203. HAERETICI: amaritudo tempore h-orum 293; contra h-os vigilatur compe- tenter et vigilatum est dudum copiose per doctores 169; adhaesio h-cis seducit ad errorem, sed adhaesio hypocrisis resolvit rigorem disciplinae et ad amorem huius mundi inducit refrigeratque dei caritatem 252; — hypocritae acclamant sanctos fideles haereticos, beghardos, turlpinos 199. HOMO: Quaeritur, 1° potuerit-ne deus talem creaturam facere, quae esset inpeccabilis et sine culpa in suo principio et a seipsa et per consequens a seipsa indefectibilis; 2° si potuit, quare non fecerit? — Resp. ad 1m quod, quantum est ex parte dei, potuit, sed de ratione hominis fieri non potuit: ad 2im causae tres adducuntur 305, 306; — Omnis creatura ra- tionalis sic est creata, ut sit capax summi et infiniti boni 247; quamvis a principio malum nullum naturale habuit, tamen sine possibilitate pec
Strana 331
Index rerum. 331 candi, i. c. deficiendi a suo statu (= pronitas ad malum) non fuit; quo- niam accepit a deo magnum bonum (quod est rationalis), itaque necesse habet diligere se, in seipsa complacere et in veritate minus stare 302, nisi assit gratia divina 303: spiritus hominis (rationalis) 218, cf. 30 (sp. intellectus). — voluntas libera h-is et caro corrupta 22; — natura hu- mana, postquam h. peccavit, mox est vulnerata in suis viribus innatis et spoliata dotibus gratuitis; et quamvis scientia boni et mali sui sensibilis et sibi propinqui post comescionem ligni vetiti in h-e remansit, tamen magis ad poenam, solum bonum suorum sensuum cognoscens; sed quanti et qualis boni capax sit conditus, non cognoscit: ignorantia sui proprii boni ultimati et perfecti 214, vanitas et inpotentia atque ignorantia sui- ipsius 214, destitutio et corruptela intrinseca et originalis 241, illa prima rapacitas et avaritia primi h-is 246; h-is naturalia, quae sunt per con- cupiscentiam vulnerata et corrupta 207; h. post culpam ita est redditus inpotens, quod a se solo non potest non peccare neque cogitare suum verum bonum 214; nemo potest cognoseere, dignus-ne sit an indignus in hac vita vel habeat-ne an non habeat charitatem 120; incertitudo, utrum h. odio an amore dignus sit 150; — homo animalis 71, 216, est terra 20, non percipit ea, quae sunt spiritus dei 25, 108, sed ducitur iudicio suorum sensuum tantum corporali 149; h. animalis vel spiritu nequam inbutus nequit cognoscere spiritus nec seipsum scire praevalet velut h. inebriatus 216; nemo novit, quid sit in h-e, nisi spiritus h-is, qui in ipso est 25; vanus est omnis h., in quo non est spiritus dei 37; quattuor re- gulae etiam pro discretione spiritus h-is 29—30; hypocrisis impedit in hee suiipsius salubrem cognitionem 175, cf. HYPOCRISIS; —homo spiri- tualis 25, h. interior 97, 103; delectatio h-um in eucharistia 66—67, c . EUCHARISTIA V. HORAE CANONICAE v. PSALMI. HUMILITAS ET HUMILES (cf. CHRISTIANUS et CRUX) : vera cordis humi- litas et spiritus contribulatus et cor contritum in hac vita hominis 177; h is et charitatis concertatio in frequenti communione 114, cf. EUCHA RISTIA IX ; — esse mitem et h-em corde in veritate non est aliud, quam omnem gloriam deo ascribere et persolvere et nihil sibi relinquere vel attribuere honoris, nisi confusionem et gemitum paenitentiae pro peccatis 230; mites et h-es sunt „homines bonae voluntatis“ 230, 231; homo h. et contritus capax divinarum gratiarum 156. HYPOCRISIS ET HYPOCRITAE: Interpretatio etymologica h-is 175; decem definitiones h-is 175—177; quattuor regulae de h-i 180—182, earum di visio atque sufficientia 182—205. PRIMA REGULA DE HYPOCRISI : amor sui ipsius et superbia. Declaratio et probatio 205—209; causa: omnis h-a est desolatus a spiritu Jhesu, relictus in statu suorum naturalium; ideo neque potest neque scit quidquam amare per charitatem, sed omnia amat per cupiditatem et solum natu- raliter 207: non solum desolatus, sed etiam reassumptus ab inmundo spiritu 208; caeci 209, 213, bestiae 209, 225, 242; character bestiae h-a- rum est amor sui ipsius (cf. AMOR, 2) 225, qui est origo vel caput totius vitae h-arum 226, cf. 185—186; eius permanentia et patentia 226; h. res 22*
Index rerum. 331 candi, i. c. deficiendi a suo statu (= pronitas ad malum) non fuit; quo- niam accepit a deo magnum bonum (quod est rationalis), itaque necesse habet diligere se, in seipsa complacere et in veritate minus stare 302, nisi assit gratia divina 303: spiritus hominis (rationalis) 218, cf. 30 (sp. intellectus). — voluntas libera h-is et caro corrupta 22; — natura hu- mana, postquam h. peccavit, mox est vulnerata in suis viribus innatis et spoliata dotibus gratuitis; et quamvis scientia boni et mali sui sensibilis et sibi propinqui post comescionem ligni vetiti in h-e remansit, tamen magis ad poenam, solum bonum suorum sensuum cognoscens; sed quanti et qualis boni capax sit conditus, non cognoscit: ignorantia sui proprii boni ultimati et perfecti 214, vanitas et inpotentia atque ignorantia sui- ipsius 214, destitutio et corruptela intrinseca et originalis 241, illa prima rapacitas et avaritia primi h-is 246; h-is naturalia, quae sunt per con- cupiscentiam vulnerata et corrupta 207; h. post culpam ita est redditus inpotens, quod a se solo non potest non peccare neque cogitare suum verum bonum 214; nemo potest cognoseere, dignus-ne sit an indignus in hac vita vel habeat-ne an non habeat charitatem 120; incertitudo, utrum h. odio an amore dignus sit 150; — homo animalis 71, 216, est terra 20, non percipit ea, quae sunt spiritus dei 25, 108, sed ducitur iudicio suorum sensuum tantum corporali 149; h. animalis vel spiritu nequam inbutus nequit cognoscere spiritus nec seipsum scire praevalet velut h. inebriatus 216; nemo novit, quid sit in h-e, nisi spiritus h-is, qui in ipso est 25; vanus est omnis h., in quo non est spiritus dei 37; quattuor re- gulae etiam pro discretione spiritus h-is 29—30; hypocrisis impedit in hee suiipsius salubrem cognitionem 175, cf. HYPOCRISIS; —homo spiri- tualis 25, h. interior 97, 103; delectatio h-um in eucharistia 66—67, c . EUCHARISTIA V. HORAE CANONICAE v. PSALMI. HUMILITAS ET HUMILES (cf. CHRISTIANUS et CRUX) : vera cordis humi- litas et spiritus contribulatus et cor contritum in hac vita hominis 177; h is et charitatis concertatio in frequenti communione 114, cf. EUCHA RISTIA IX ; — esse mitem et h-em corde in veritate non est aliud, quam omnem gloriam deo ascribere et persolvere et nihil sibi relinquere vel attribuere honoris, nisi confusionem et gemitum paenitentiae pro peccatis 230; mites et h-es sunt „homines bonae voluntatis“ 230, 231; homo h. et contritus capax divinarum gratiarum 156. HYPOCRISIS ET HYPOCRITAE: Interpretatio etymologica h-is 175; decem definitiones h-is 175—177; quattuor regulae de h-i 180—182, earum di visio atque sufficientia 182—205. PRIMA REGULA DE HYPOCRISI : amor sui ipsius et superbia. Declaratio et probatio 205—209; causa: omnis h-a est desolatus a spiritu Jhesu, relictus in statu suorum naturalium; ideo neque potest neque scit quidquam amare per charitatem, sed omnia amat per cupiditatem et solum natu- raliter 207: non solum desolatus, sed etiam reassumptus ab inmundo spiritu 208; caeci 209, 213, bestiae 209, 225, 242; character bestiae h-a- rum est amor sui ipsius (cf. AMOR, 2) 225, qui est origo vel caput totius vitae h-arum 226, cf. 185—186; eius permanentia et patentia 226; h. res 22*
Strana 332
332 Index rerum. divinas ad amorem suiipsius inflectitur 225, cf. 224 (libita); fures et la- trones (cf. Joann. X, 1) 227—228: fures, quia ingerunt seipsos (et alios 242) ad gradus ecclesiae 229, latrones, quia Jhesum sua gloria deprae- dantur 229, cf. 234, 240, 242; diligunt suam propriam excellentiam 227, et gloriam mundi 241, sed abominantur contemptibilia 241, fugiunt pati pro Christo 227 et contemnunt virtutem et sapientiam dei 241; perse- quuntur pios christianos 210 (cf. BEGHARDI, HAERETICI); inventio- nes 209, 210, 211, 212 (turris Babel, cf. 241), v. INVENTIONES; iusti- ficatio h-arum per inv. 241 v. IBIDEM; regnum cupiditatis solius con- suetudinis et legalis servitutis 210, 211, 212; — incorrigibiles 180, quidquid faciunt, est uva fellis et botrus amarissimus (Deut. XXXII. 32) et omnes iustitiae ipsorum quasi pannus menstruatae (Is. LXIV. 6) 186; generatio adultera et perversa 241, 243; corpus Antichristi 229; Antichristi 179, 244 (c. Sathanae). — Remedia 180, destructio a Jhesu per fames oc 212: lex Christi expurgat h-im 228. SECUNDA REGULA DE HYPOCRISI: avaritia. Declaratio et probatio 245 251; causa: h-a expers spiritus Jhesu, caret omnino suo bono proprio et efficitur rapax boni extrinseci et alieni 247; — signa et argumenta 251 254: h-a omnem speciem religionis superinduit, sed causa sui et com- placentiae hominum aut lucri 251; quidquid religionis ostentant, cum si- mulatione ostentant 252; habent fictam dilectionem et doctrinam pulchram ex scriptis 252; veniunt ad medium populorum et praecipue magnorum et divitum 252; in apparatu et habitu exteriore simillimi veracibus 253, cf. 266 (splendidi); suos defectus celant vel excusant 253; gaudent de multitudine suorum sodalium 253, cf. 258 (sectas constituunt), sed hu- miles eiciunt 253 et persequuntur 253; subtiles et potentes ad modos varios exquirendum 253; extrahunt populum 253; ultimatus finis: ut paci- ficam vitam ducant in hoc mundo 253; — principalis respectus ad bona temporalia acquirenda 266, ad divitias et honores 267, per res et in rebus religionis christianae 269 eo, quod comparant sibi primum titulos gra- duum et dignitatum in dei ecclesia, per quos notificentur et dilatentur 269; — lupi rapaces (Mt. VII. 15) 250, agunt ex sola consuetudine (cf. 264) vel ex concupiscentia propria vel ex amore sui 250; arbor mala (Mt. VII. 17), quia radix principalis in eis est amor mundi et cupiditas rerum huius mundi 250; — abundant sapientia animali, terrena et dia- bolica 257, 249 (tepidi) et caritatem fraternitatis nullo modo habent 257, cf. 266 (sine ignita charitate ad Jhesum); duplices 264, superbi ad plebem 265, gloriantur in patribus suis, suam iustitiam constituunt 265; — qua- liter distinguantur a fidelibus 249, 256; fructus eorum 254, 256, 257, 258 (inanes, steriles, inutiles); quam sint tolerati a Jhesu et quibus ex causis 259—262; qualiter cognoscantur 258, 259 et evitentur 248; — nimis multi 249, 266; ex quibus multitudo praedicatorum et doctorum saecularium 249, falsi prophetae 248, operarii iniquitatis 268; inimici Christi, inimici domestici, offensores continui, intimi et nocivi in pace amarissima 263, Antichristi 263, generatio Effrem, eiecta a vero Gedeon extra numerum electorum 264; quandoque datur eis potestas super daemonia 266 et in signia opera facere 266.
332 Index rerum. divinas ad amorem suiipsius inflectitur 225, cf. 224 (libita); fures et la- trones (cf. Joann. X, 1) 227—228: fures, quia ingerunt seipsos (et alios 242) ad gradus ecclesiae 229, latrones, quia Jhesum sua gloria deprae- dantur 229, cf. 234, 240, 242; diligunt suam propriam excellentiam 227, et gloriam mundi 241, sed abominantur contemptibilia 241, fugiunt pati pro Christo 227 et contemnunt virtutem et sapientiam dei 241; perse- quuntur pios christianos 210 (cf. BEGHARDI, HAERETICI); inventio- nes 209, 210, 211, 212 (turris Babel, cf. 241), v. INVENTIONES; iusti- ficatio h-arum per inv. 241 v. IBIDEM; regnum cupiditatis solius con- suetudinis et legalis servitutis 210, 211, 212; — incorrigibiles 180, quidquid faciunt, est uva fellis et botrus amarissimus (Deut. XXXII. 32) et omnes iustitiae ipsorum quasi pannus menstruatae (Is. LXIV. 6) 186; generatio adultera et perversa 241, 243; corpus Antichristi 229; Antichristi 179, 244 (c. Sathanae). — Remedia 180, destructio a Jhesu per fames oc 212: lex Christi expurgat h-im 228. SECUNDA REGULA DE HYPOCRISI: avaritia. Declaratio et probatio 245 251; causa: h-a expers spiritus Jhesu, caret omnino suo bono proprio et efficitur rapax boni extrinseci et alieni 247; — signa et argumenta 251 254: h-a omnem speciem religionis superinduit, sed causa sui et com- placentiae hominum aut lucri 251; quidquid religionis ostentant, cum si- mulatione ostentant 252; habent fictam dilectionem et doctrinam pulchram ex scriptis 252; veniunt ad medium populorum et praecipue magnorum et divitum 252; in apparatu et habitu exteriore simillimi veracibus 253, cf. 266 (splendidi); suos defectus celant vel excusant 253; gaudent de multitudine suorum sodalium 253, cf. 258 (sectas constituunt), sed hu- miles eiciunt 253 et persequuntur 253; subtiles et potentes ad modos varios exquirendum 253; extrahunt populum 253; ultimatus finis: ut paci- ficam vitam ducant in hoc mundo 253; — principalis respectus ad bona temporalia acquirenda 266, ad divitias et honores 267, per res et in rebus religionis christianae 269 eo, quod comparant sibi primum titulos gra- duum et dignitatum in dei ecclesia, per quos notificentur et dilatentur 269; — lupi rapaces (Mt. VII. 15) 250, agunt ex sola consuetudine (cf. 264) vel ex concupiscentia propria vel ex amore sui 250; arbor mala (Mt. VII. 17), quia radix principalis in eis est amor mundi et cupiditas rerum huius mundi 250; — abundant sapientia animali, terrena et dia- bolica 257, 249 (tepidi) et caritatem fraternitatis nullo modo habent 257, cf. 266 (sine ignita charitate ad Jhesum); duplices 264, superbi ad plebem 265, gloriantur in patribus suis, suam iustitiam constituunt 265; — qua- liter distinguantur a fidelibus 249, 256; fructus eorum 254, 256, 257, 258 (inanes, steriles, inutiles); quam sint tolerati a Jhesu et quibus ex causis 259—262; qualiter cognoscantur 258, 259 et evitentur 248; — nimis multi 249, 266; ex quibus multitudo praedicatorum et doctorum saecularium 249, falsi prophetae 248, operarii iniquitatis 268; inimici Christi, inimici domestici, offensores continui, intimi et nocivi in pace amarissima 263, Antichristi 263, generatio Effrem, eiecta a vero Gedeon extra numerum electorum 264; quandoque datur eis potestas super daemonia 266 et in signia opera facere 266.
Strana 333
Index rerum. 333 TERTIA REGULA DE HYPOCRISI: reprobitas circa fidem. Declaratio 270 —271 ; quasi in gradu summo consistentes 270; reprobi, quia cum magnis laboribus suorum studiorum volunt suam iustitiam statuere, et ad vitam virtuosam pervenire per studia propria et virtutes usuales 271, secundum inventiones novas 271; quibus Jhesus tamquam mortuus a corde, ideo singula faciunt serviliter et in spiritu timoris poenosi 271; fatui et repro- bati ut quinque fatuae virgines 272, sine charitate ardente vel ignita ad Jhesum 273, 274. QUARTA REGULA DE HYPOCRISI: carnalitas. Declaratio 275. Rationes: 1. h-ae sunt exsortes spiritus Jhesu et per consequens vani in semet, cor- rupti mente, curiosi inquisitores in illis, qui apparent boni 276, 2. carnales, non sapiunt, quae loquuntur de lege Christi vel quid faciant; ex usu quottidiano componunt pulchram vitam secundum honestatem huius mundi, in spiritu mentis mortui 278, 3. iudicio sensus et aestimatione mundiali ducti, magnificant ea, quae sunt hominum et mundi, et ea, quae sunt legis christianae, subdunt carnali observationi 279, 4. spiritu apostatico fermentati, habent oculos praestrictos quibusdam adinven- tionibus et observationibus superstitionum corporalium 279; — multa edocti et disserti, abducuntur a suiipsius cognitione, ut nequaquam pos- sint scire seipsos in veritate 291, cf. 289, 298, sed etiam ab aliis cognosci difficile possint 290, cf. 287, 288, 298, nisi a doctis per s. spiritum 288; fermentati libidine suae complacentiae in rebus huius mundi vel divinis 297, 301, caeci per superbiam suam 291: effusi principaliter ad ea, quae sunt extrinsecus 307; quamobrem dulces ad ignotos et extraneos, sed amarissimi deo et iis, qui spirant Christi Jhesu spiritum 307; duo mala h-ae: 1. effusa sunt omnia interiora sua, ut vivat suae carni et huic mundo; 2. maxime perpendit ea, quae sunt in facie hominum et cor- poralia et ad extra; hinc inventiones hominum et iustificatio per eas 310, cf. 275, 289, 290 (signum evidens) et nihili aestimatio praeceptorum dei et actuum animi intrinsecorum 310; — periculosi animabus 292; tribu- latio h-arum 292; amaritudo ecclesiae amarissima tempore h-arum (qui- bus ex causis) 293; iniquitas ultima et maxima 304; — increpatio h-arum 281 (cf. PECCATA), primates in populo 308, Antichristi 301, 303, mere- trix Apocalyptica 309, incorrigibiles 200, 291; quartum scelus fere in- expiabile 193. — Remedium contra h. 299. ALIAE SENTENTIAE AUCTORIS DE HYPOCRISI ET DE HYPOCRITIS: contra h-as non satis esse attentos usque modo christos dei 169; Jhesus et apostoli contra h-as 169; prophetae, s. apostoli (cf. 288) et doctores multa gubernacula et doctrinas posuerunt pro discretione spirituum 170; Sathan transfigurat suos h-as in angelos lucis 170; filii perditionis 170; nocentissimi et luciformes, periculosissimi, quamvis difficillimi cognosci aut tales esse probari 169; ficta sanctitas h-arum penes inventiones ho- minum 168—169; fermentum h. (cf. I. Cor. V. 6) 160, 172, 173, 177; h., quae ut tabes serpit ulteriusque iam veluti mare inundat 171, cf. 173; peccatum h-is septem spiritus nequiores in homine operantur: propter quod est pessimum vitium et nocentissimum 178; cautela, remedium et tempus h-is 178; qualiter evitari possit 178, remedium non possibile 180;
Index rerum. 333 TERTIA REGULA DE HYPOCRISI: reprobitas circa fidem. Declaratio 270 —271 ; quasi in gradu summo consistentes 270; reprobi, quia cum magnis laboribus suorum studiorum volunt suam iustitiam statuere, et ad vitam virtuosam pervenire per studia propria et virtutes usuales 271, secundum inventiones novas 271; quibus Jhesus tamquam mortuus a corde, ideo singula faciunt serviliter et in spiritu timoris poenosi 271; fatui et repro- bati ut quinque fatuae virgines 272, sine charitate ardente vel ignita ad Jhesum 273, 274. QUARTA REGULA DE HYPOCRISI: carnalitas. Declaratio 275. Rationes: 1. h-ae sunt exsortes spiritus Jhesu et per consequens vani in semet, cor- rupti mente, curiosi inquisitores in illis, qui apparent boni 276, 2. carnales, non sapiunt, quae loquuntur de lege Christi vel quid faciant; ex usu quottidiano componunt pulchram vitam secundum honestatem huius mundi, in spiritu mentis mortui 278, 3. iudicio sensus et aestimatione mundiali ducti, magnificant ea, quae sunt hominum et mundi, et ea, quae sunt legis christianae, subdunt carnali observationi 279, 4. spiritu apostatico fermentati, habent oculos praestrictos quibusdam adinven- tionibus et observationibus superstitionum corporalium 279; — multa edocti et disserti, abducuntur a suiipsius cognitione, ut nequaquam pos- sint scire seipsos in veritate 291, cf. 289, 298, sed etiam ab aliis cognosci difficile possint 290, cf. 287, 288, 298, nisi a doctis per s. spiritum 288; fermentati libidine suae complacentiae in rebus huius mundi vel divinis 297, 301, caeci per superbiam suam 291: effusi principaliter ad ea, quae sunt extrinsecus 307; quamobrem dulces ad ignotos et extraneos, sed amarissimi deo et iis, qui spirant Christi Jhesu spiritum 307; duo mala h-ae: 1. effusa sunt omnia interiora sua, ut vivat suae carni et huic mundo; 2. maxime perpendit ea, quae sunt in facie hominum et cor- poralia et ad extra; hinc inventiones hominum et iustificatio per eas 310, cf. 275, 289, 290 (signum evidens) et nihili aestimatio praeceptorum dei et actuum animi intrinsecorum 310; — periculosi animabus 292; tribu- latio h-arum 292; amaritudo ecclesiae amarissima tempore h-arum (qui- bus ex causis) 293; iniquitas ultima et maxima 304; — increpatio h-arum 281 (cf. PECCATA), primates in populo 308, Antichristi 301, 303, mere- trix Apocalyptica 309, incorrigibiles 200, 291; quartum scelus fere in- expiabile 193. — Remedium contra h. 299. ALIAE SENTENTIAE AUCTORIS DE HYPOCRISI ET DE HYPOCRITIS: contra h-as non satis esse attentos usque modo christos dei 169; Jhesus et apostoli contra h-as 169; prophetae, s. apostoli (cf. 288) et doctores multa gubernacula et doctrinas posuerunt pro discretione spirituum 170; Sathan transfigurat suos h-as in angelos lucis 170; filii perditionis 170; nocentissimi et luciformes, periculosissimi, quamvis difficillimi cognosci aut tales esse probari 169; ficta sanctitas h-arum penes inventiones ho- minum 168—169; fermentum h. (cf. I. Cor. V. 6) 160, 172, 173, 177; h., quae ut tabes serpit ulteriusque iam veluti mare inundat 171, cf. 173; peccatum h-is septem spiritus nequiores in homine operantur: propter quod est pessimum vitium et nocentissimum 178; cautela, remedium et tempus h-is 178; qualiter evitari possit 178, remedium non possibile 180;
Strana 334
334 Index rerum. h-ae habent praeceptum: placere omnibus et nemini displicere 192; ar- gumentum h-arum: 1. notabile lucrum pecuniale, 2. eloquentia bene sonans et suasibilis vel suavis, resolvens a timore dei et rigida disciplina 192, gladium acutum linguae h-arum et detractio sanctorum 200; lucra extrahunt cupide etiam a pauperibus, orphanis et viduis 192, cf. 193; amici huius mundi 196, 199, pauperibus duri, magnatibus et divitibus affa- biles 197; lucri cupidi 198; multos confirmant in vita saeculari 198; ar- bitrantur se bene stare 194; commixtio et copulatio h. 194; peccatum h-arum nimis difficulter et raro potest converti in bonum et expiari 196: tota fere ecclesia fidelium in novissimis temporibus est seducta et hy- pocrisi fermentata 184; h-a tanto est maior, quanto in altiore gradu est locatus 183; caudae omnium vulpium simul iunctae 183, ministri Sathanad et apostoli Antichristi 199; filii iniquitatis 225, filii perditionis 170, pseudo christi 169, seductores et pseudoprophetae 169 (v. PSEUDOPROPHETAE) iniqui et simulatores 170, nocivi lupi, raptores animarum 169, nocentis simi et luciformes 169, luciferi 289, v. etiam superius passim. JANOV, M. Matthias de, v. Index II. a). JEIUNIA: quaedam i-a superstitiose adinventa 48; i-a exercitia corporalia 145; apparentes abstinentiae corporales, ut i-a et observationes dierum et ca- lendarum 310. IGNORANTIA sui ipsius grassa et affectata 176, cf. HYPOCRITAE passim; i. pessima 217, cf. HOMO. JHESUS CHRISTUS: caput Christi deus 64; filius dei unigenitus 271; dualitas naturarum 75; — opus Jhesu seu effectus Christi nativitatis in hoc mundo: 1. ut per suam veritatem restauret et perficiat gloriam dei in hoc mundo, 2. ut per suam gratiam et charitatem sit pax pulchra et aeterna hominum bonae voluntatis 233; J. a principio usque ad finem quaesivit gloriam dei patris, quoniam et ad hoc venit in hunc mundum, ut falsam gloriam et mendacem carnis et mundi omnino destrueret in suis et veram glo- riam dei clarificaret et plantaret; opus J.: reducere ad gloriam dei patris istum mundum 229—230; venit, ut faceret opus dei, i. e. beatificas virtutes in animabus, et ut destrueret opus diaboli, i. e. peccata et om- nem violentam gloriae dei praedationem, quae est in hypocritis 234; venit hominibus malae voluntatis (hypocritis) in ruinam et conculcatio nem et iudicium 234; divisit gloriam dei a gloria huius mundi 235; om- nia contemptibilia et abominalia coram hoc saeculo evangelisavit et duxit ad gloriam, et gloriosa huius mundi deduxit in despectum et contemp tum 236; cf. 113: qui ad hoc venit, ut potentes sede sua deponeret et humiles exaltaret, et 126: qui missus est in mundum, non ut iudicaret mundum, sed ut mundus salvaretur per ipsum; ruina est et scandalum solum iis, qui pereunt et secundum carnem ambulant 126; natus ideo, ut homines reduceret per verbum suum ad cognitionem sui ipsius et suae propriae miseriae et confusionis et dedit ipsis spiritum sanctum, scil. humilitatis et contritionis 239—240, et spiritum suum, ut scirent, quae a deo haberent, et ita ut darent gloriam in omnibus deo suo 240: re- duxit nos ad agendum paenitentiam super nobis et super propriis infirmi- tatibus et miseriis 240, morte sua comparavit filiis regni libertatem s. spi-
334 Index rerum. h-ae habent praeceptum: placere omnibus et nemini displicere 192; ar- gumentum h-arum: 1. notabile lucrum pecuniale, 2. eloquentia bene sonans et suasibilis vel suavis, resolvens a timore dei et rigida disciplina 192, gladium acutum linguae h-arum et detractio sanctorum 200; lucra extrahunt cupide etiam a pauperibus, orphanis et viduis 192, cf. 193; amici huius mundi 196, 199, pauperibus duri, magnatibus et divitibus affa- biles 197; lucri cupidi 198; multos confirmant in vita saeculari 198; ar- bitrantur se bene stare 194; commixtio et copulatio h. 194; peccatum h-arum nimis difficulter et raro potest converti in bonum et expiari 196: tota fere ecclesia fidelium in novissimis temporibus est seducta et hy- pocrisi fermentata 184; h-a tanto est maior, quanto in altiore gradu est locatus 183; caudae omnium vulpium simul iunctae 183, ministri Sathanad et apostoli Antichristi 199; filii iniquitatis 225, filii perditionis 170, pseudo christi 169, seductores et pseudoprophetae 169 (v. PSEUDOPROPHETAE) iniqui et simulatores 170, nocivi lupi, raptores animarum 169, nocentis simi et luciformes 169, luciferi 289, v. etiam superius passim. JANOV, M. Matthias de, v. Index II. a). JEIUNIA: quaedam i-a superstitiose adinventa 48; i-a exercitia corporalia 145; apparentes abstinentiae corporales, ut i-a et observationes dierum et ca- lendarum 310. IGNORANTIA sui ipsius grassa et affectata 176, cf. HYPOCRITAE passim; i. pessima 217, cf. HOMO. JHESUS CHRISTUS: caput Christi deus 64; filius dei unigenitus 271; dualitas naturarum 75; — opus Jhesu seu effectus Christi nativitatis in hoc mundo: 1. ut per suam veritatem restauret et perficiat gloriam dei in hoc mundo, 2. ut per suam gratiam et charitatem sit pax pulchra et aeterna hominum bonae voluntatis 233; J. a principio usque ad finem quaesivit gloriam dei patris, quoniam et ad hoc venit in hunc mundum, ut falsam gloriam et mendacem carnis et mundi omnino destrueret in suis et veram glo- riam dei clarificaret et plantaret; opus J.: reducere ad gloriam dei patris istum mundum 229—230; venit, ut faceret opus dei, i. e. beatificas virtutes in animabus, et ut destrueret opus diaboli, i. e. peccata et om- nem violentam gloriae dei praedationem, quae est in hypocritis 234; venit hominibus malae voluntatis (hypocritis) in ruinam et conculcatio nem et iudicium 234; divisit gloriam dei a gloria huius mundi 235; om- nia contemptibilia et abominalia coram hoc saeculo evangelisavit et duxit ad gloriam, et gloriosa huius mundi deduxit in despectum et contemp tum 236; cf. 113: qui ad hoc venit, ut potentes sede sua deponeret et humiles exaltaret, et 126: qui missus est in mundum, non ut iudicaret mundum, sed ut mundus salvaretur per ipsum; ruina est et scandalum solum iis, qui pereunt et secundum carnem ambulant 126; natus ideo, ut homines reduceret per verbum suum ad cognitionem sui ipsius et suae propriae miseriae et confusionis et dedit ipsis spiritum sanctum, scil. humilitatis et contritionis 239—240, et spiritum suum, ut scirent, quae a deo haberent, et ita ut darent gloriam in omnibus deo suo 240: re- duxit nos ad agendum paenitentiam super nobis et super propriis infirmi- tatibus et miseriis 240, morte sua comparavit filiis regni libertatem s. spi-
Strana 335
Index rerum. 335 ritus 210; — fides, spes et charitas ad J. 9—10, illuminatio J. 11—12; ipse dignificat 144; vitam, veritatem et gratiam in hominibus operatur 270; veritas J. illustrat et gratia J. confortat christianum 237; — ipse est, qui salvat et non alius 213; unica salus populi christiani 48; unicus et fidelis populi Salvator 49; redemptio hominum 67; salus hominum 126: pius redemptor 155; ipse unicus et ipse solus est redemptio et iustitia omnium in eum credentium, ipse solus omnis virtus et omnis sapientia cuilibet christiano, ipse alpha et omega, principium et finis (64); et ipsum primum et inmediate debet induere et spiritum eius omnis, qui cupit vel curat esse iustus, sanctus vel virtuosus, quoniam ipse unicus et solus est via, veritas et vita (Joann. XIV. 6) 271; solum et unicum nostrum bo- num 92; primus et principalis dominus 153; solus mirabilis et deus for- tis 158; unicum et solum Chr. J., suum unicum bonum eligere 182; no- men J. abusum, quasi ipsum non sit unicum et solum datum ad salutem hominum 210; J. unicus est gloria suae ecclesiae exaltatus 229; virtus et salus animarum 251; perfectum exemplar 265; unicum verum et com- pendiosum 274; perfecta virtus et sapientia et iustitia omni credenti se- cundum operationem sui spiritus in nobis (I. Cor. I. 29) 277; virtus dei, sapientia dei 286; magister unicus et dominus 286; caput et gaudium nostrum et angelorum 71; pars hereditatis meae et calicis nostri (Ps. XV. 5) 86, 93; in quo sunt omnes thesauri sapientiae et scientiae dei absconditi (Col. II. 3) 92, 101, 301; in quo habitat omnis plenitudo di- vinitatis corporaliter (Col. II. 9) 101, 105, 147; dei virtus et dei sapientia (I. Cor. I. 24) 93; rex et dominus virtutum 94; dominus virtutum et rex gloriae 157; rex regum 137; vir 158; dives in omnes (Rom. X. 12) 162; veritas dei 185; rex gloriae crucifixus 186, 236; altissimus 241; deus gloriae 303; dominus et deus 207: verbum dei in excelsis aut veritas di- vina 304: magnum nomen d. J., quod est super omne nomen 284, 285. v. etiam VERBUM DEI et SAPIENTIA; — sacerdos secundum ordinem Melchisedech (Hebr. V. 6) 56: princeps pastorum 102; frater ac dominus sacerdotum 138: J. mellifluus, pater orphanorum et iudex viduarum 94; ipse totus bonus et piissimus est deus, zelotes ac inportunus amator no- strarum animarum 140: noster magister 159; frater noster 160; verax 231; pius 140, 155, 169, 232, 235, 238, 240, 271, dulcis 174, 213, 234, piissimus 210, 212, 236, 242, dulcissimus 232, 249, piissimus et dulcissimus 53; dominus meus piissimus 172, 173; charitas ardens vel ignita ad Chr. J., digna sponso tam amabili et eo zelote, quam unicam vult habere a suis amatoribus 273; charitas ignita et nuptialis ad J., quod habendum unicum necessarium clamat tota professio christiana et series scriptura- rum 274: amor sponsalis ad J. crucifixum 278, amor fortis et fidelis 279. V. etiam CRUX JHESU et EUCHARISTIA. IMAGINES seu statuae: miracula per s-as et i-es sanctorum facta 5; quibus maior reverentia exhibetur quam ceteris aut quae signa et prodigia facere fabulantur 49. INDULGENTIAE: i. magnae 3, i. multae magnae promissionis salutis ani- marum 5: pseudoprophetarum pollicitationes magnarum ac multarum i arum non existentium 38; sacerdotes carnales promovent i-as 110.
Index rerum. 335 ritus 210; — fides, spes et charitas ad J. 9—10, illuminatio J. 11—12; ipse dignificat 144; vitam, veritatem et gratiam in hominibus operatur 270; veritas J. illustrat et gratia J. confortat christianum 237; — ipse est, qui salvat et non alius 213; unica salus populi christiani 48; unicus et fidelis populi Salvator 49; redemptio hominum 67; salus hominum 126: pius redemptor 155; ipse unicus et ipse solus est redemptio et iustitia omnium in eum credentium, ipse solus omnis virtus et omnis sapientia cuilibet christiano, ipse alpha et omega, principium et finis (64); et ipsum primum et inmediate debet induere et spiritum eius omnis, qui cupit vel curat esse iustus, sanctus vel virtuosus, quoniam ipse unicus et solus est via, veritas et vita (Joann. XIV. 6) 271; solum et unicum nostrum bo- num 92; primus et principalis dominus 153; solus mirabilis et deus for- tis 158; unicum et solum Chr. J., suum unicum bonum eligere 182; no- men J. abusum, quasi ipsum non sit unicum et solum datum ad salutem hominum 210; J. unicus est gloria suae ecclesiae exaltatus 229; virtus et salus animarum 251; perfectum exemplar 265; unicum verum et com- pendiosum 274; perfecta virtus et sapientia et iustitia omni credenti se- cundum operationem sui spiritus in nobis (I. Cor. I. 29) 277; virtus dei, sapientia dei 286; magister unicus et dominus 286; caput et gaudium nostrum et angelorum 71; pars hereditatis meae et calicis nostri (Ps. XV. 5) 86, 93; in quo sunt omnes thesauri sapientiae et scientiae dei absconditi (Col. II. 3) 92, 101, 301; in quo habitat omnis plenitudo di- vinitatis corporaliter (Col. II. 9) 101, 105, 147; dei virtus et dei sapientia (I. Cor. I. 24) 93; rex et dominus virtutum 94; dominus virtutum et rex gloriae 157; rex regum 137; vir 158; dives in omnes (Rom. X. 12) 162; veritas dei 185; rex gloriae crucifixus 186, 236; altissimus 241; deus gloriae 303; dominus et deus 207: verbum dei in excelsis aut veritas di- vina 304: magnum nomen d. J., quod est super omne nomen 284, 285. v. etiam VERBUM DEI et SAPIENTIA; — sacerdos secundum ordinem Melchisedech (Hebr. V. 6) 56: princeps pastorum 102; frater ac dominus sacerdotum 138: J. mellifluus, pater orphanorum et iudex viduarum 94; ipse totus bonus et piissimus est deus, zelotes ac inportunus amator no- strarum animarum 140: noster magister 159; frater noster 160; verax 231; pius 140, 155, 169, 232, 235, 238, 240, 271, dulcis 174, 213, 234, piissimus 210, 212, 236, 242, dulcissimus 232, 249, piissimus et dulcissimus 53; dominus meus piissimus 172, 173; charitas ardens vel ignita ad Chr. J., digna sponso tam amabili et eo zelote, quam unicam vult habere a suis amatoribus 273; charitas ignita et nuptialis ad J., quod habendum unicum necessarium clamat tota professio christiana et series scriptura- rum 274: amor sponsalis ad J. crucifixum 278, amor fortis et fidelis 279. V. etiam CRUX JHESU et EUCHARISTIA. IMAGINES seu statuae: miracula per s-as et i-es sanctorum facta 5; quibus maior reverentia exhibetur quam ceteris aut quae signa et prodigia facere fabulantur 49. INDULGENTIAE: i. magnae 3, i. multae magnae promissionis salutis ani- marum 5: pseudoprophetarum pollicitationes magnarum ac multarum i arum non existentium 38; sacerdotes carnales promovent i-as 110.
Strana 336
336 Index rerum. INGERERE (intrudere) se ad gradus ecclesiae 229, cf. HIYPOCRITAE, REG. I et SACERDOTES CARNALES. INIQUITAS intima et occulta (HYPOCRISIS) 175 ; i-tis abundantia et refrige- rium charitatis 172, 178, 184, 194, cf. CHARITAS. INSPIRATIO v. REVELATIO. INTELLECTUS : per actum i-us reflexum et per actum directum cognoscere bonum 302. INVENTIONES HOMINUM (alias: inadventiones, adinventiones): promiscue dicitur ab auctore: i., cerimoniae (v. CERIMONIAE): doctrinae (passim), corporalia exercitia 146; gratiae novae et singulares 5: mandata 38, 169, 176, 209, 271, 275, 300; observantiae (legales) 83, 209, 271, 273, 274, 310: promissiones confirmatae 35, blandae et faciles 38, incertae 274, 0. super- stitionum 279; regulae graecae, Aristotelica iustitia, platonica sanctitas nec non gentium honestas et ritus 209; studia humana 273; superstitiones vanae 50; traditiones seniorum 190. Cf. CERIMONIAE, IMAGINES, IN- DULGENTIAE, PROMISSIONES, SUPERSTITIONES, TRADITIONES. — Insectatio i-um 83, magnificatio 38: appretiantur et timentur 176, 310, —aa usque ad summam sanctitatem et salutis necessitatem 271, cf. 275; sunt idola hypocritarum 190, qui ex iis conpegerunt quandam legem ad instar Mosaicae 209; et aedificant per eas turrim Babel, per eam et in ea usque ad caelestem vitam pertingere cupientes 212; spiritus aposta- ticus oculos hominis praestringit i-bus 279, ut in talibus homo suas iusti- ficationes reponat 280. — Justificatio per i-es 46, 50, 83, 146, 176, 181, 205, 209, 211, 212, 271, 274, 275, 280. — Multitudo i-um quam sit nociva 45, 210 (crux Jhesu evacuata quasi densitate silvarum): servitus tam multiplex et transgressiones interminatae, quibus inmensi libri sunt repleti 211. Cf. HYPOCRITAE. INVIDIA: i. et superbia impeditorum frequentis communionis 111: avaritia et i. 111, cf. EUCHARISTIA I. IRA 35. JUGE SACRIFICIUM V. EUCHARISTIA V. JUSTIFICATIO PER INVENTIONES v. INVENTIONES. JUSTITIA: a) dei iustitia est Christus 265, est fides et charitas in Christum 276; quae ex deo est tantum 276; i. perfecta Jhesu 273: unum porro necessarium ad i-am et salutem: charitas ardens vel ignita ad Christum 273. — b) iustitia propria 273, i. per inventiones, v. INVENTIONES. KALENDAE: k-arum et dierum ac horarum observationes praeter statuta a s. ecclesia catholica 48. LAICI v. POPULUS. LEVIATHAN 157. LEX: 1. Lex rationis naturalis 27. — 2. Lex scripta seu Mosaica 27, 209, 303, 308. — 3. Lex Christi: differentia inter legem Mosaicam et l. Chr. 303 ; lex et regulae J. Christi 161; legis et praeceptorum maceries populo cir- cumposita 167; similiter et veritate legis et prophetarum conscripta et promulgata 167; lex perfecta evangelica 164, 167; est spiritus et vita 278: solida, veritas vitae Christi 228; lex perfectae libertatis, quae est in spiritu
336 Index rerum. INGERERE (intrudere) se ad gradus ecclesiae 229, cf. HIYPOCRITAE, REG. I et SACERDOTES CARNALES. INIQUITAS intima et occulta (HYPOCRISIS) 175 ; i-tis abundantia et refrige- rium charitatis 172, 178, 184, 194, cf. CHARITAS. INSPIRATIO v. REVELATIO. INTELLECTUS : per actum i-us reflexum et per actum directum cognoscere bonum 302. INVENTIONES HOMINUM (alias: inadventiones, adinventiones): promiscue dicitur ab auctore: i., cerimoniae (v. CERIMONIAE): doctrinae (passim), corporalia exercitia 146; gratiae novae et singulares 5: mandata 38, 169, 176, 209, 271, 275, 300; observantiae (legales) 83, 209, 271, 273, 274, 310: promissiones confirmatae 35, blandae et faciles 38, incertae 274, 0. super- stitionum 279; regulae graecae, Aristotelica iustitia, platonica sanctitas nec non gentium honestas et ritus 209; studia humana 273; superstitiones vanae 50; traditiones seniorum 190. Cf. CERIMONIAE, IMAGINES, IN- DULGENTIAE, PROMISSIONES, SUPERSTITIONES, TRADITIONES. — Insectatio i-um 83, magnificatio 38: appretiantur et timentur 176, 310, —aa usque ad summam sanctitatem et salutis necessitatem 271, cf. 275; sunt idola hypocritarum 190, qui ex iis conpegerunt quandam legem ad instar Mosaicae 209; et aedificant per eas turrim Babel, per eam et in ea usque ad caelestem vitam pertingere cupientes 212; spiritus aposta- ticus oculos hominis praestringit i-bus 279, ut in talibus homo suas iusti- ficationes reponat 280. — Justificatio per i-es 46, 50, 83, 146, 176, 181, 205, 209, 211, 212, 271, 274, 275, 280. — Multitudo i-um quam sit nociva 45, 210 (crux Jhesu evacuata quasi densitate silvarum): servitus tam multiplex et transgressiones interminatae, quibus inmensi libri sunt repleti 211. Cf. HYPOCRITAE. INVIDIA: i. et superbia impeditorum frequentis communionis 111: avaritia et i. 111, cf. EUCHARISTIA I. IRA 35. JUGE SACRIFICIUM V. EUCHARISTIA V. JUSTIFICATIO PER INVENTIONES v. INVENTIONES. JUSTITIA: a) dei iustitia est Christus 265, est fides et charitas in Christum 276; quae ex deo est tantum 276; i. perfecta Jhesu 273: unum porro necessarium ad i-am et salutem: charitas ardens vel ignita ad Christum 273. — b) iustitia propria 273, i. per inventiones, v. INVENTIONES. KALENDAE: k-arum et dierum ac horarum observationes praeter statuta a s. ecclesia catholica 48. LAICI v. POPULUS. LEVIATHAN 157. LEX: 1. Lex rationis naturalis 27. — 2. Lex scripta seu Mosaica 27, 209, 303, 308. — 3. Lex Christi: differentia inter legem Mosaicam et l. Chr. 303 ; lex et regulae J. Christi 161; legis et praeceptorum maceries populo cir- cumposita 167; similiter et veritate legis et prophetarum conscripta et promulgata 167; lex perfecta evangelica 164, 167; est spiritus et vita 278: solida, veritas vitae Christi 228; lex perfectae libertatis, quae est in spiritu
Strana 337
Index rerum. 337 J. Christi 271; communis lex evangelica 265; — honesta legis Christi executio quando eveniat 112; comportare revelationes praedicatoris cum lege divina et dei praeceptis est regula infallibilis et prima 43; hypocritae non inquirentes in eis, quae sunt legis Chr. 279, cf. HYPOCRITAE. V. etiam PRAECEPTA, SCRIPTURA. LIBIDO v. CARO: concupiscentia carnis. LIBRI: 1. fastuosi pseudoprophetarum 39; 1. inmensi inventionum hypocri- tarum 211. LOCUSTAE Apocalypticae (IX. 3) 179, 294. LUCIFER 138, 301, cf. DIABOLUS et SATHAN. LUCRUM v. AVARITIA et QUAESTUS. Lucrari Christum Jhesum 184. LUXURIA devastat b. temperantiam 245. MAGNATES (cf. DIVITES et HYPOCRITAE): curiarum m-um visitatio 39. MALA V. PECCATA. MANDATA a) divina (cf. LEX CHRISTI et PRAECEPTA): m-orum trans- gressio et parvipensio 83; m. dei et verbum eius negligere et omittere tamquam minus necessaria et iam antiquata 177 275. — b) m. hominum V. INVENTIONES. MANNA Judaeorum et frequens communio 57—58, 92, 103, cf. EUCHA- RISTIA VI. MARTYRES 184, cf. APOSTOLI. MERCATORES 184. MIRACULA facta per statuas et imagines sanctorum aut alia m., alias incerta et non probata per ecclesiam 5. MISERICORDIA: opera m-ae 273; m-am et iudicium et divina praecepta et alios actus animi intrinsecos hypocritae nihili aestimant 310. MISSA: terna partitio im-ae 68 et omne canon 69; m-as in canone sacer dotum audire et manducare 105—106; — sacerdotes carnales m as pro- movent 110; multas m-as cantant 284. MODESTIA: m. et compositio omnium sensuum hominis 273. MORTALITATES plagae hypocritarum 179. MULIERES a) virtuosae. Obiectum contra frequentem communionem m-um: 1. quia sunt inmundae a facie passionis menstruorum, 2. quia sunt communi- ter leves personae et per consequens facile transmutabiles 151. Resp. auc- toris 151—164: Nulla sectio inter viros et m., principaliter quoad sacra- mentorum exercitium et fruitionem (rationes: mores ecclesiae, s. scrip tura, decreta canonum, ratio) 152; viri plus quam m. peccant, quia ra- tione naturae firmioris magis culpabiles in quolibet peccato 151—152; in- firma huius mundi et abiecta, sexus muliebris 157; deus viris relictis suos thesauros atque divitias transfert ad m. 162; m. viros praecedunt in vir- tutibus 154, 155, 158, 159 (viragines), 162—163, 131 et 184 (m., publicani et meretrices); m. nec non coniugati castius, iustius et magis sobrie vivunt quam sacerdotes 134; praeclara et casta generatio 153; m-um de- votio 163; m-um revelationes (b. Hildegardis, Brigida et m. Parisiis, Ro- mae, Nurembergae et Pragae viventes) 163. b) peccatrices seu mulierculae oneratae peccatis 39. 6) mulier fornicaria magna (cf. Ap. XVII. 16) 179. KYBAL: M. de Janow Regulae, 1. 23
Index rerum. 337 J. Christi 271; communis lex evangelica 265; — honesta legis Christi executio quando eveniat 112; comportare revelationes praedicatoris cum lege divina et dei praeceptis est regula infallibilis et prima 43; hypocritae non inquirentes in eis, quae sunt legis Chr. 279, cf. HYPOCRITAE. V. etiam PRAECEPTA, SCRIPTURA. LIBIDO v. CARO: concupiscentia carnis. LIBRI: 1. fastuosi pseudoprophetarum 39; 1. inmensi inventionum hypocri- tarum 211. LOCUSTAE Apocalypticae (IX. 3) 179, 294. LUCIFER 138, 301, cf. DIABOLUS et SATHAN. LUCRUM v. AVARITIA et QUAESTUS. Lucrari Christum Jhesum 184. LUXURIA devastat b. temperantiam 245. MAGNATES (cf. DIVITES et HYPOCRITAE): curiarum m-um visitatio 39. MALA V. PECCATA. MANDATA a) divina (cf. LEX CHRISTI et PRAECEPTA): m-orum trans- gressio et parvipensio 83; m. dei et verbum eius negligere et omittere tamquam minus necessaria et iam antiquata 177 275. — b) m. hominum V. INVENTIONES. MANNA Judaeorum et frequens communio 57—58, 92, 103, cf. EUCHA- RISTIA VI. MARTYRES 184, cf. APOSTOLI. MERCATORES 184. MIRACULA facta per statuas et imagines sanctorum aut alia m., alias incerta et non probata per ecclesiam 5. MISERICORDIA: opera m-ae 273; m-am et iudicium et divina praecepta et alios actus animi intrinsecos hypocritae nihili aestimant 310. MISSA: terna partitio im-ae 68 et omne canon 69; m-as in canone sacer dotum audire et manducare 105—106; — sacerdotes carnales m as pro- movent 110; multas m-as cantant 284. MODESTIA: m. et compositio omnium sensuum hominis 273. MORTALITATES plagae hypocritarum 179. MULIERES a) virtuosae. Obiectum contra frequentem communionem m-um: 1. quia sunt inmundae a facie passionis menstruorum, 2. quia sunt communi- ter leves personae et per consequens facile transmutabiles 151. Resp. auc- toris 151—164: Nulla sectio inter viros et m., principaliter quoad sacra- mentorum exercitium et fruitionem (rationes: mores ecclesiae, s. scrip tura, decreta canonum, ratio) 152; viri plus quam m. peccant, quia ra- tione naturae firmioris magis culpabiles in quolibet peccato 151—152; in- firma huius mundi et abiecta, sexus muliebris 157; deus viris relictis suos thesauros atque divitias transfert ad m. 162; m. viros praecedunt in vir- tutibus 154, 155, 158, 159 (viragines), 162—163, 131 et 184 (m., publicani et meretrices); m. nec non coniugati castius, iustius et magis sobrie vivunt quam sacerdotes 134; praeclara et casta generatio 153; m-um de- votio 163; m-um revelationes (b. Hildegardis, Brigida et m. Parisiis, Ro- mae, Nurembergae et Pragae viventes) 163. b) peccatrices seu mulierculae oneratae peccatis 39. 6) mulier fornicaria magna (cf. Ap. XVII. 16) 179. KYBAL: M. de Janow Regulae, 1. 23
Strana 338
338 Index rerum. MUNDUS (synon. caro, v. CARO) : totus in maligno positus (cf. I. Joann. V. 19) 217 ; hic m. libidinosus 200; regnum cupiditatis huius m-i 230; gloria mendax carnis et m-i 230; spiritus carnis vel huius mei 103; pro m-i vita ad m-um redire 103; m-o huic vivere 104; pascua m-i 103; iudicium carnis vel huius m-i 103; m-i oblectamenta 111; pax huius m-i et pseudo prophetae 39; vanitas et pompa huius m-i et viri 157; bona huius m-i 131, copiosus et condensatus amor huius m-i 172; amor m-i huius et amicitia 203 (cf. HYPOCRITAE) ; — m., i. e. christiani huius mundi 2;— m., exilium hominis 215; m-i delicias omittere 103; constanter m-i pom- pam conculcare 111; fideles Jhesu ex animo m-i vanitatem spernunt et in crucis Jhesu ignominia gloriantur 50; mulieres relinquentes pompam m-i cum suis oblectationibus 163; contemptus m-i cum vanitatibus et exitus in occursum dei per praeparationem vitae idoneae et praecinctio- nem lumborum (cf. Lucae XII. 35) 273; pro m-i voluptate datum est christianis sacramentum eucharistiae 103. — Mundana = delectatio cor- poris, avaritia, gloria 50. MUSICA ARS : voces lascivae carnalium in dei ecclesia, per studium hominum et virtutem m-ae artis propter quaestum vel laudem humanam dul- corata 47. NATURA: ordo n-ae 175. N. humana v. HOMO. OBLATIONES promovent sacerdotes carnales 110. OBSERVANTIAE v. INVENTIONES. OFFICIA pro mortuis promovent sacerdotes carnales 110. OPPOSITUM: o-orum est eadem disciplina 99. OPUS operatum et operans 136; indigne operans est mortuus et non nisi iudicium sibi acquirit 136; deum diligentibus omnia cooperantur in bonum, indigne ambulantibus et ingratis christianis omnia in malum 136. ORATIO et orare 135; in spiritu et veritate deum patrem adorare deus re quirit in o-ne principaliter 47; per abstinentias, o-nes et elemosinas se praeparare ad sacramentum 142; frequenter communicantes semper o-nes et elemosinas et similia satisfactionis opera continue cumulant 145; — multiloquium in orando ex propria voluntate veniens 47, cf. 264. V. etiam PSALMI. PAENITENTIA: p-am continuam agere salutare 110. PANIS V. EUCHARISTIA I. PAPA: Romanus episcopus 170; p. et ecclesia v. ECCLESIA b). PARVULI V. POPULUS CHRISTIANUS et EUCHARISTIA V et VI. PASSIO JHESU (cf. CRUX et CHRISTIANUS): p-onem J. agnus paschalis Ju- daeorum significat 96; — beneficia p-onis J. incessanter memorari 87 88 (p-ones salubres); ignominiam p-onum Chr. amare et per vitam imi- tari 182; — hypocritae p-ones J. contemnunt 201. PATRES v. DOCTORES. PAUPERES (cf. POPULUS): divites in fide 85; huic saeculo mortui 85; pa nem eucharistiae habent pro mundi vita 85, in quo regnum eorum 85 (cf. EUCHARISTIA I); electi in hac vita 85, electi fideles 85—86; — pau peres in salute negligere 50.
338 Index rerum. MUNDUS (synon. caro, v. CARO) : totus in maligno positus (cf. I. Joann. V. 19) 217 ; hic m. libidinosus 200; regnum cupiditatis huius m-i 230; gloria mendax carnis et m-i 230; spiritus carnis vel huius mei 103; pro m-i vita ad m-um redire 103; m-o huic vivere 104; pascua m-i 103; iudicium carnis vel huius m-i 103; m-i oblectamenta 111; pax huius m-i et pseudo prophetae 39; vanitas et pompa huius m-i et viri 157; bona huius m-i 131, copiosus et condensatus amor huius m-i 172; amor m-i huius et amicitia 203 (cf. HYPOCRITAE) ; — m., i. e. christiani huius mundi 2;— m., exilium hominis 215; m-i delicias omittere 103; constanter m-i pom- pam conculcare 111; fideles Jhesu ex animo m-i vanitatem spernunt et in crucis Jhesu ignominia gloriantur 50; mulieres relinquentes pompam m-i cum suis oblectationibus 163; contemptus m-i cum vanitatibus et exitus in occursum dei per praeparationem vitae idoneae et praecinctio- nem lumborum (cf. Lucae XII. 35) 273; pro m-i voluptate datum est christianis sacramentum eucharistiae 103. — Mundana = delectatio cor- poris, avaritia, gloria 50. MUSICA ARS : voces lascivae carnalium in dei ecclesia, per studium hominum et virtutem m-ae artis propter quaestum vel laudem humanam dul- corata 47. NATURA: ordo n-ae 175. N. humana v. HOMO. OBLATIONES promovent sacerdotes carnales 110. OBSERVANTIAE v. INVENTIONES. OFFICIA pro mortuis promovent sacerdotes carnales 110. OPPOSITUM: o-orum est eadem disciplina 99. OPUS operatum et operans 136; indigne operans est mortuus et non nisi iudicium sibi acquirit 136; deum diligentibus omnia cooperantur in bonum, indigne ambulantibus et ingratis christianis omnia in malum 136. ORATIO et orare 135; in spiritu et veritate deum patrem adorare deus re quirit in o-ne principaliter 47; per abstinentias, o-nes et elemosinas se praeparare ad sacramentum 142; frequenter communicantes semper o-nes et elemosinas et similia satisfactionis opera continue cumulant 145; — multiloquium in orando ex propria voluntate veniens 47, cf. 264. V. etiam PSALMI. PAENITENTIA: p-am continuam agere salutare 110. PANIS V. EUCHARISTIA I. PAPA: Romanus episcopus 170; p. et ecclesia v. ECCLESIA b). PARVULI V. POPULUS CHRISTIANUS et EUCHARISTIA V et VI. PASSIO JHESU (cf. CRUX et CHRISTIANUS): p-onem J. agnus paschalis Ju- daeorum significat 96; — beneficia p-onis J. incessanter memorari 87 88 (p-ones salubres); ignominiam p-onum Chr. amare et per vitam imi- tari 182; — hypocritae p-ones J. contemnunt 201. PATRES v. DOCTORES. PAUPERES (cf. POPULUS): divites in fide 85; huic saeculo mortui 85; pa nem eucharistiae habent pro mundi vita 85, in quo regnum eorum 85 (cf. EUCHARISTIA I); electi in hac vita 85, electi fideles 85—86; — pau peres in salute negligere 50.
Strana 339
Index rerum. 339 PAUPERTAS disponit ad frequentem communionem 156 (cf. EUCHARISTIA VII); — hypocritae p-tem Jhesu fugiunt 201 (cf. HYPOCRITAE). PECCATORES 39, v. SALUS: spes facilis, et HYPOCRITAE, SACERDOTES CARNALES passim. PECCATUM, PECCATA: omne, quod non est de fide, est p. 136; ome p. est contemptus J. Christi 123; p. vile 121; p. reddidit hominem miserum et inpotentem 223; cf. HOMO; — septem capitalia crimina 245; quattuor p-a (vitia) capitalia destruunt quattuor virtutes cardinales 245; p-a car- nalia, utpote gula, luxuria, avaritia, accidia, a spiritu inmundo operantur 177; p-a nihili ducere 49; p. hypocrisis v. HYPOCRISIS; p. et communio V. EUCHARISTIA VIII et XIV e); contritio pro p-is 143; — p-a com- munitatis 49; deus vult..., ut omnia malivola in hoc mundo irreme- dialiter et nociva .. co citius de terra viventium evellantur 127; p-a cleri- corum manifesta sunt manifeste publicanda (probatur) 281—285, sed fiat hoc modeste et cum decentia per sermonem generalem 286. PERSECUTIO sanctorum ab hypocritis v. HYPOCRITAE. PESTILENTIAE plagae hypocritarum 179, 212. PLAGAE terrae 201—202, v. HYPOCRITAE. PLATONICA sanctitas 209. PLEBANI s. sacerdotes ordinarii v. SACERDOTES I. PLEBEI v. POPULUS christianus. POPULUS CHRISTIANUS (alias: plebs, plebei, laici): ad notionem: populus rudis (vulgares) 49, commune vulgus plebium 158, communitas 49, com- munitas plebium 84, c. plebis christianae 164, 202, 265, c. christiana 134, c. sancta christiana 263; populus fidelis christianus 95, populus Christi 97, populus dei 112, 135, 167, 197, populus communis 110; plebs dei 97, 99, 120, 136, 137, plebs Christi 100, 104, 112, 122, 286; fidelis plebs chri- stiana 136; plebes ac parvuli in Christo 309; parvuli 53, 116, 139, pueri, parvuli, oves gregis 84, parvuli, i. e. simplices plebei christiani 89; deus abiecit viros illusores et elegit sibi parvulos de plebeis et rudibus et di- tavit suis charismatibus 157, 162; pauperes plebis 84, 112, pauperes spi- ritu et parvuli in Christo 86; iusti pauperes et sancti dei in ecclesia, quorum solus Jhesus crucifixus existit thesaurus 199; — qualis: sanctae plebes 82, 198, (virgo disponsata iam uni viro et exhibita Christo), sancti plebei 95, devoti Jhesu crucifixi 95: perfectus populus christianus 152, nova creatura, Christum induta, scil. spiritualis et caelestis populus chri- stianus 151, dilectus populus et hereditas electa 167, caelestis populus 209, populus christianus simplex et carnalis 210, dei populus, redemptus ex hoc mundo et vana eius conversatione morte amarissima et sanguine Jhesu crucifixi 212, corpus Jhesu 308, familia Christi (domini) 55, 82, 104, 116; simplices 193, 198, 283, humiles 193; — populus dei et sacer- dotes 131; maior pars ecclesiae 79; iuniores fratres sacerdotum 132; oboedientia sacerdotum, etiam discolorum 286, cf. SACERDOTES; — op- timi plebis christianae 265; praecedunt sacerdotes in omni fide, spe et charitate et vita religiosa 158; hypocritae eos haereticos, beghardos, turl- pinos acclamant 199. 23"
Index rerum. 339 PAUPERTAS disponit ad frequentem communionem 156 (cf. EUCHARISTIA VII); — hypocritae p-tem Jhesu fugiunt 201 (cf. HYPOCRITAE). PECCATORES 39, v. SALUS: spes facilis, et HYPOCRITAE, SACERDOTES CARNALES passim. PECCATUM, PECCATA: omne, quod non est de fide, est p. 136; ome p. est contemptus J. Christi 123; p. vile 121; p. reddidit hominem miserum et inpotentem 223; cf. HOMO; — septem capitalia crimina 245; quattuor p-a (vitia) capitalia destruunt quattuor virtutes cardinales 245; p-a car- nalia, utpote gula, luxuria, avaritia, accidia, a spiritu inmundo operantur 177; p-a nihili ducere 49; p. hypocrisis v. HYPOCRISIS; p. et communio V. EUCHARISTIA VIII et XIV e); contritio pro p-is 143; — p-a com- munitatis 49; deus vult..., ut omnia malivola in hoc mundo irreme- dialiter et nociva .. co citius de terra viventium evellantur 127; p-a cleri- corum manifesta sunt manifeste publicanda (probatur) 281—285, sed fiat hoc modeste et cum decentia per sermonem generalem 286. PERSECUTIO sanctorum ab hypocritis v. HYPOCRITAE. PESTILENTIAE plagae hypocritarum 179, 212. PLAGAE terrae 201—202, v. HYPOCRITAE. PLATONICA sanctitas 209. PLEBANI s. sacerdotes ordinarii v. SACERDOTES I. PLEBEI v. POPULUS christianus. POPULUS CHRISTIANUS (alias: plebs, plebei, laici): ad notionem: populus rudis (vulgares) 49, commune vulgus plebium 158, communitas 49, com- munitas plebium 84, c. plebis christianae 164, 202, 265, c. christiana 134, c. sancta christiana 263; populus fidelis christianus 95, populus Christi 97, populus dei 112, 135, 167, 197, populus communis 110; plebs dei 97, 99, 120, 136, 137, plebs Christi 100, 104, 112, 122, 286; fidelis plebs chri- stiana 136; plebes ac parvuli in Christo 309; parvuli 53, 116, 139, pueri, parvuli, oves gregis 84, parvuli, i. e. simplices plebei christiani 89; deus abiecit viros illusores et elegit sibi parvulos de plebeis et rudibus et di- tavit suis charismatibus 157, 162; pauperes plebis 84, 112, pauperes spi- ritu et parvuli in Christo 86; iusti pauperes et sancti dei in ecclesia, quorum solus Jhesus crucifixus existit thesaurus 199; — qualis: sanctae plebes 82, 198, (virgo disponsata iam uni viro et exhibita Christo), sancti plebei 95, devoti Jhesu crucifixi 95: perfectus populus christianus 152, nova creatura, Christum induta, scil. spiritualis et caelestis populus chri- stianus 151, dilectus populus et hereditas electa 167, caelestis populus 209, populus christianus simplex et carnalis 210, dei populus, redemptus ex hoc mundo et vana eius conversatione morte amarissima et sanguine Jhesu crucifixi 212, corpus Jhesu 308, familia Christi (domini) 55, 82, 104, 116; simplices 193, 198, 283, humiles 193; — populus dei et sacer- dotes 131; maior pars ecclesiae 79; iuniores fratres sacerdotum 132; oboedientia sacerdotum, etiam discolorum 286, cf. SACERDOTES; — op- timi plebis christianae 265; praecedunt sacerdotes in omni fide, spe et charitate et vita religiosa 158; hypocritae eos haereticos, beghardos, turl- pinos acclamant 199. 23"
Strana 340
340 Index rerum. POSTILLAE (Piper vel Peregrinus) 3. POTESTAS: p. saecularis et auctoritas spiritualis 293; — cornua duo, i. e. duae potentiae iniquitatis plenae hypocritarum 242; duae p-tes vel du plex auctoritas, quibus potiuntur carnales Christi, i. e. a. scientiae et a. potestatis, vel a. docendi et a. imperandi 242, vel potestas super spiri- tualia et p. super terrena aut a. in spiritualibus et temporalibus 242. PRAECEPTA divina (cf. LEX CHRISTI): decem p. magna dei 272; magna dei p. et graviora in lege dei 210; vita sancta et sacramenta et p., in quibus solum vita populi consistit 48; p. graviora legis divinae, scil. mi- sericordia et iudicium, et inventiones 46; alleviata 36; misericordia et iudicium et alii actus animi intrinseci et hypocritae 310; cf. HYPOCRITAE. — p-orum divinorum memoriale est eucharistia 93, cf. EUCHARISTIA V. PRAEDICATIONES v. SERMONES. PRAEDICATORES VERITATIS (alias: sancti et veri doctores et prophetae, opp.: Hypocritae): modus loquendi 1, 2; qui loquuntur ex deo, sed non deo; nec ex deo nec coram deo; ex deo et coram deo 6—7; — qui habent fidem, spem et charitatem 9, charitatem 10; abnegare seip sum, eligere Jhesum pro unico bono summo et necessario et adve- nam esse in praesenti vita et peregrinum 9; prophetae veraces 21—22: via plana et simplici gradiuntur et ita docent veritatem simplicem libere et sine haesitatione constanter confirmant verba, quae loquuntur 23: praecones virtutum ac utilis veritatis 24; praecones veritatis 24; viri or- thodoxi et cordati pro veritate et sapientes adversus correptores suos et adversus dei veritatem oppugnantes 35. — Signa doctorum veritatis se- cundum I. et II. reg. 32—34. Tria indicia doctoris veritatis secundum I reg. 40—42 et II. reg. 42—45. — Nullus verus propheta primo et princi- paliter suo spiritu ducitur ad docendum 219; unica est et debet esse in tentio et totum studium pr.: salus animarum 255; fructus verorum pro- phetarum: crescere in virtutibus, in veritate in vita emendari, crescere in charitate et agnitione d. Jhesu crucifixi 254; sunt Jhesu Christi ec- clesiae semper et ubique utiles et fructuosi 257; male non faciunt, quia ex fide, spe et charitate faciunt, quidquid faciunt 258. — Correptores sa- cerdotum carnalium, cf. PECCATA, et promotores dei sacramentorum 111, of. EUCHARISTIA VII. PRAELATI : pr-orum superstitiones et dicta contra frequentem communio- nem 100; — clericis nimis dure imperant, potestatem eorum adimunt et in se eam refundunt, ut inde magis venerentur 138; — per mollitiem, superbiam atque avaritiam delapsi, in mulieres secundum interiorem ho- minem sunt mutati 158. PRAESENS v. TEMPUS. PRESBYTERI v. SACERDOTES. PROMISSIONES v. INDULGENTIAE et INVENTIONES. PROPHETAE: pr-arum visiones et somnia, facta, revelationes et doctrinae et .. quattuor regulae 31; pr-ae viri dei 156; pr-a in spiritu exultans 125; pr-ae veraces v. FILII DEI, PRAEDICATORES, cf. PSEUDOPROPIIETAE. PSALMI, psalmodia: occupatio fastidiosa circa nimiam multitudinem ps orum omni die explendam 47; ps-ia, exercitia corporalia 145: ex usu quotti-
340 Index rerum. POSTILLAE (Piper vel Peregrinus) 3. POTESTAS: p. saecularis et auctoritas spiritualis 293; — cornua duo, i. e. duae potentiae iniquitatis plenae hypocritarum 242; duae p-tes vel du plex auctoritas, quibus potiuntur carnales Christi, i. e. a. scientiae et a. potestatis, vel a. docendi et a. imperandi 242, vel potestas super spiri- tualia et p. super terrena aut a. in spiritualibus et temporalibus 242. PRAECEPTA divina (cf. LEX CHRISTI): decem p. magna dei 272; magna dei p. et graviora in lege dei 210; vita sancta et sacramenta et p., in quibus solum vita populi consistit 48; p. graviora legis divinae, scil. mi- sericordia et iudicium, et inventiones 46; alleviata 36; misericordia et iudicium et alii actus animi intrinseci et hypocritae 310; cf. HYPOCRITAE. — p-orum divinorum memoriale est eucharistia 93, cf. EUCHARISTIA V. PRAEDICATIONES v. SERMONES. PRAEDICATORES VERITATIS (alias: sancti et veri doctores et prophetae, opp.: Hypocritae): modus loquendi 1, 2; qui loquuntur ex deo, sed non deo; nec ex deo nec coram deo; ex deo et coram deo 6—7; — qui habent fidem, spem et charitatem 9, charitatem 10; abnegare seip sum, eligere Jhesum pro unico bono summo et necessario et adve- nam esse in praesenti vita et peregrinum 9; prophetae veraces 21—22: via plana et simplici gradiuntur et ita docent veritatem simplicem libere et sine haesitatione constanter confirmant verba, quae loquuntur 23: praecones virtutum ac utilis veritatis 24; praecones veritatis 24; viri or- thodoxi et cordati pro veritate et sapientes adversus correptores suos et adversus dei veritatem oppugnantes 35. — Signa doctorum veritatis se- cundum I. et II. reg. 32—34. Tria indicia doctoris veritatis secundum I reg. 40—42 et II. reg. 42—45. — Nullus verus propheta primo et princi- paliter suo spiritu ducitur ad docendum 219; unica est et debet esse in tentio et totum studium pr.: salus animarum 255; fructus verorum pro- phetarum: crescere in virtutibus, in veritate in vita emendari, crescere in charitate et agnitione d. Jhesu crucifixi 254; sunt Jhesu Christi ec- clesiae semper et ubique utiles et fructuosi 257; male non faciunt, quia ex fide, spe et charitate faciunt, quidquid faciunt 258. — Correptores sa- cerdotum carnalium, cf. PECCATA, et promotores dei sacramentorum 111, of. EUCHARISTIA VII. PRAELATI : pr-orum superstitiones et dicta contra frequentem communio- nem 100; — clericis nimis dure imperant, potestatem eorum adimunt et in se eam refundunt, ut inde magis venerentur 138; — per mollitiem, superbiam atque avaritiam delapsi, in mulieres secundum interiorem ho- minem sunt mutati 158. PRAESENS v. TEMPUS. PRESBYTERI v. SACERDOTES. PROMISSIONES v. INDULGENTIAE et INVENTIONES. PROPHETAE: pr-arum visiones et somnia, facta, revelationes et doctrinae et .. quattuor regulae 31; pr-ae viri dei 156; pr-a in spiritu exultans 125; pr-ae veraces v. FILII DEI, PRAEDICATORES, cf. PSEUDOPROPIIETAE. PSALMI, psalmodia: occupatio fastidiosa circa nimiam multitudinem ps orum omni die explendam 47; ps-ia, exercitia corporalia 145: ex usu quotti-
Strana 341
Index rerum. 341 diano die noctuque psallere nomen domini, sed non ex charitate, multa orare 264, cf. 284. PSEUDOPROPHETAE, alias falsi prophetae, pseudoapostoli, pseudo, pseudoli (cf. etiam FILII HOMINUM et HYPOCRITAE, oppos. prophetae veraces;) nomen 225; pseudo, pseudolus 225; prophetae falsi et christiani falsi 248—249; differentia inter ps-as et homines amatores huius saeculi 223 —224; agitati ad loquendum a suo spiritu vel a spiritu huius mundi vel a spiritu mendacii 220; agitati a suo spiritu, non cognoscunt seipsos, credunt se esse missos a spiritu dei 221 (possunt tamen bona et utilia docere 220, sed facere bene non possunt 258); amant seipsos inordinate et culpabiliter 221, 222; agitati a spiritu mundi vel inmundo, diligunt ea, quae sunt contraria deo et ipsorum eorum esse 222; — in simulatione ambulant et duplicitatem non horrescunt 23; neque sunt stabiles 24; subtilitas eorum 35; deceptores populi 36, veste ovili superinduti 167 ps-ae multi — prophetae veraces pauci 21—22; multiplicati super nume rum 167; — quattuor signa de ps-is secundum reg. III. 34—37 et reg. IV. 37—40. PURGATORIUM: animarum in p-io delectatio in eucharistia 68, cf. EUCHA- RISTIA V. QUAESTUS: q. causa aliquid facere 50, 79, mirari personas 50, fungi sacer- dotio 134; hypocritae quaestuosi 211, negotiantur suos q. 192, cf. 200, per inventiones hominum 209; dominatio quaestuosa hypocritarum 210. V. etiam HYPOCRITAE. REGULAE: r-a XIIIa, celeberrima, quae omnium aliarum mater est, et om- nibus aliis praecedentibus duodecim communis est et perfectissima 17; magna r. 18. — R-ae speciales tres pro discretione spirituum 28—29; quat- tuor r-ae pro discretione spiritus hominis proprii et pro discretione aliorum, praecipue prophetarum 29—31; — sufficientia quattuor r-arum: I. reg. 32—33, II. reg. 33—34, III. reg. 34—37 (quattuor signa eiusdem r-ae), IV. reg. 37—40 (quinque signa eiusdem r-ae). — Reg. I. Indicia doctoris veritatis 40—42. Reg. II. Indicia doctoris veritatis 42—45. Reg. III. Signa 45—49. Reg. IV. Signa 49—50. — Communio frequens et reg. 1. 55 sq., reg. II. 97 sq., reg. III. 101—102, reg. IV. 102 sq. — Hypocritae et regulae v. HYPOCRITAE. RELIGIO I. Religio christiana (cf. CHRISTIANUS): ad notionem: r. vel divi- num servitium 297; bona fidei et r-is 176; in r-e vel moribus 175; r. et sanctitas 297, 301; nomen et species sanctitatis et r is chr. 198; in r-e chr. et in domo dei 201; lex dei et r. chr. 205; d. Jhesus crucifixus et sanctitas ac r. chr. 184; — summa r-is chr.: Jhesus crucifixus, gratitudo eius passionibus et morti amarae, odium huius mundi, contemptus et opprobria pro Christo Jhesu toleranda, vita virtuosa, mandata dei gravia primum operanda, sacramenta ecclesiae Christi amanda et frequentanda, misericordia et iudicium 212; — virtutes r-is chr.: simplicitas r-is chr. 183; simplicitas morum in ecclesia 183; evangelica veritas r-is chr. 183; r. tam divina 206; — magnus splendor r-is chr. et sanctitatis 183; in splendoribus r-is chr. et gloria delectari 187; ea, quae sunt r-is solum
Index rerum. 341 diano die noctuque psallere nomen domini, sed non ex charitate, multa orare 264, cf. 284. PSEUDOPROPHETAE, alias falsi prophetae, pseudoapostoli, pseudo, pseudoli (cf. etiam FILII HOMINUM et HYPOCRITAE, oppos. prophetae veraces;) nomen 225; pseudo, pseudolus 225; prophetae falsi et christiani falsi 248—249; differentia inter ps-as et homines amatores huius saeculi 223 —224; agitati ad loquendum a suo spiritu vel a spiritu huius mundi vel a spiritu mendacii 220; agitati a suo spiritu, non cognoscunt seipsos, credunt se esse missos a spiritu dei 221 (possunt tamen bona et utilia docere 220, sed facere bene non possunt 258); amant seipsos inordinate et culpabiliter 221, 222; agitati a spiritu mundi vel inmundo, diligunt ea, quae sunt contraria deo et ipsorum eorum esse 222; — in simulatione ambulant et duplicitatem non horrescunt 23; neque sunt stabiles 24; subtilitas eorum 35; deceptores populi 36, veste ovili superinduti 167 ps-ae multi — prophetae veraces pauci 21—22; multiplicati super nume rum 167; — quattuor signa de ps-is secundum reg. III. 34—37 et reg. IV. 37—40. PURGATORIUM: animarum in p-io delectatio in eucharistia 68, cf. EUCHA- RISTIA V. QUAESTUS: q. causa aliquid facere 50, 79, mirari personas 50, fungi sacer- dotio 134; hypocritae quaestuosi 211, negotiantur suos q. 192, cf. 200, per inventiones hominum 209; dominatio quaestuosa hypocritarum 210. V. etiam HYPOCRITAE. REGULAE: r-a XIIIa, celeberrima, quae omnium aliarum mater est, et om- nibus aliis praecedentibus duodecim communis est et perfectissima 17; magna r. 18. — R-ae speciales tres pro discretione spirituum 28—29; quat- tuor r-ae pro discretione spiritus hominis proprii et pro discretione aliorum, praecipue prophetarum 29—31; — sufficientia quattuor r-arum: I. reg. 32—33, II. reg. 33—34, III. reg. 34—37 (quattuor signa eiusdem r-ae), IV. reg. 37—40 (quinque signa eiusdem r-ae). — Reg. I. Indicia doctoris veritatis 40—42. Reg. II. Indicia doctoris veritatis 42—45. Reg. III. Signa 45—49. Reg. IV. Signa 49—50. — Communio frequens et reg. 1. 55 sq., reg. II. 97 sq., reg. III. 101—102, reg. IV. 102 sq. — Hypocritae et regulae v. HYPOCRITAE. RELIGIO I. Religio christiana (cf. CHRISTIANUS): ad notionem: r. vel divi- num servitium 297; bona fidei et r-is 176; in r-e vel moribus 175; r. et sanctitas 297, 301; nomen et species sanctitatis et r is chr. 198; in r-e chr. et in domo dei 201; lex dei et r. chr. 205; d. Jhesus crucifixus et sanctitas ac r. chr. 184; — summa r-is chr.: Jhesus crucifixus, gratitudo eius passionibus et morti amarae, odium huius mundi, contemptus et opprobria pro Christo Jhesu toleranda, vita virtuosa, mandata dei gravia primum operanda, sacramenta ecclesiae Christi amanda et frequentanda, misericordia et iudicium 212; — virtutes r-is chr.: simplicitas r-is chr. 183; simplicitas morum in ecclesia 183; evangelica veritas r-is chr. 183; r. tam divina 206; — magnus splendor r-is chr. et sanctitatis 183; in splendoribus r-is chr. et gloria delectari 187; ea, quae sunt r-is solum
Strana 342
342 Index rerum. ad extra et consuetudinis christianae 188; simulacra r-is et sanctitatis chr-ae 105. II. Religiones (alias fraternitates oc.): in r-ibus suis gloriari 50, meritis r. promittere certam salutem 50. V. etiam SACERDOTES. RELIGIOSI v. SACERDOTES II. RELIQUIAE SANCTORUM (cf. INVENTIONES): r. et ossa diversorum sanc- torum 13; r-as s. promovent sacerdotes carnales 110, hypocritae 242 (qualiter); praedicatio recentium r-arum s. incerta et conficta vel sollem- nitas earumdem a dei populo supra modum celebrata et ratione vanae gloriae vel avaritiae diffamata 48; — effectus: quod laici dividuntur per multa nec digne respiciunt Christum J. neque reverentur in tantum cor- pus et sanguinem eius 48. RETRACTATIO: r-ones prophetarum et s. virorum (Nathan, David, Isaias, Paulus, Augustinus) 14—15; r. auctoris v. sub JANOV. REVELATIO (inspiratio): doctor veritatis et r. 42—44; mulieres et r-ones v. MULIERES; auctor et inspiratio v. JANOV. ROMANUS, Romani: R-i antiqui 244: R-ae mulieres 163; clerus R-us et hy- pocrisis 178; ecclesia R-a 294—295, cf. ECCLESIA b). RUSTICI laboratores 184. SACERDOTES (presbyteri, ministri ecclesiae) I. Sacerdotes fideles (cf. PRAE- DICATORES VERITATIS) alias dicuntur: s. domini (dei) 282, dei altissimi s. 160, s. d. Jhesu 137, ministri dei et patres plebium 113, ministri ec clesiae 79. — Dignitas s-um: apostolorum sequaces 57; deus peculiaris pars et hereditas s-um (cf. Num. XVIII. 20) 159; s. dei et filii excelsi om- nes (cf. Ps. LXXXI. 6), genus electum, regale sacerdotium, gens sancta (cf. I. Petri II. 9) 160; clerus, id est sors sanctorum (cf. Col. I. 12) 242; s. sunt vel debent esse singuli angeli J. Christi in terra humani, similes J. Christo 233. — Character s-um 58; cf. EUCHARISTIA XIV c). — Sacerdotes et laici (cf. POPULUS): ministri ecclesiae propter plebem, et non communitas plebis propter m. e. 79; propter officium praelati populorum 131; viri in plebe 162; constituti, ut promoveant et procu- rent salutem 115; sancta et perfecta vita s-um est de necessitate eorum professionis 133; — s. humiles in plebibus amantur et honorantur 161; ordinarii plebis et pastores veri (plebanis) 254; Christus ubique man- davit plebi s-bus suis oboediendum et legitima ipsis exsolvenda 254. Inest semper ex quodam pacto divino spiritus Jhesu in sacerdotibus ple- bium ordinariis (vulgo plebanis), et hoc est propter ordinem et functio- nem officii 286; quamvis sint discoli, dum tenent kathedram ecclesiae, habent assistentiam spiritus sancti 287. II. Sacerdotes carnales (cf. EUCHARISTIA XI: Impeditores, HYPOCRITAE, PSEUDOPROPHETAE): s. c. vel sine spiritu 195; quaestuarii, otiosi, delicati, elevati 84; avari, superbi vel delicati 84; effeminati 158; stertunt et nauseant, vix ex debito officio et alias raro missas dignati celebrare 159; nihil volunt dei populo ministrare nisi intuitu mercedis tem- poralis, sed et palam et per violentiam exigunt quaestum de sacra- mentis 37; charismatibus dei avaritiam insectari atque negotiationes in sacramentis Christi exercere 161; — temerarii et audaces, loquentes ad
342 Index rerum. ad extra et consuetudinis christianae 188; simulacra r-is et sanctitatis chr-ae 105. II. Religiones (alias fraternitates oc.): in r-ibus suis gloriari 50, meritis r. promittere certam salutem 50. V. etiam SACERDOTES. RELIGIOSI v. SACERDOTES II. RELIQUIAE SANCTORUM (cf. INVENTIONES): r. et ossa diversorum sanc- torum 13; r-as s. promovent sacerdotes carnales 110, hypocritae 242 (qualiter); praedicatio recentium r-arum s. incerta et conficta vel sollem- nitas earumdem a dei populo supra modum celebrata et ratione vanae gloriae vel avaritiae diffamata 48; — effectus: quod laici dividuntur per multa nec digne respiciunt Christum J. neque reverentur in tantum cor- pus et sanguinem eius 48. RETRACTATIO: r-ones prophetarum et s. virorum (Nathan, David, Isaias, Paulus, Augustinus) 14—15; r. auctoris v. sub JANOV. REVELATIO (inspiratio): doctor veritatis et r. 42—44; mulieres et r-ones v. MULIERES; auctor et inspiratio v. JANOV. ROMANUS, Romani: R-i antiqui 244: R-ae mulieres 163; clerus R-us et hy- pocrisis 178; ecclesia R-a 294—295, cf. ECCLESIA b). RUSTICI laboratores 184. SACERDOTES (presbyteri, ministri ecclesiae) I. Sacerdotes fideles (cf. PRAE- DICATORES VERITATIS) alias dicuntur: s. domini (dei) 282, dei altissimi s. 160, s. d. Jhesu 137, ministri dei et patres plebium 113, ministri ec clesiae 79. — Dignitas s-um: apostolorum sequaces 57; deus peculiaris pars et hereditas s-um (cf. Num. XVIII. 20) 159; s. dei et filii excelsi om- nes (cf. Ps. LXXXI. 6), genus electum, regale sacerdotium, gens sancta (cf. I. Petri II. 9) 160; clerus, id est sors sanctorum (cf. Col. I. 12) 242; s. sunt vel debent esse singuli angeli J. Christi in terra humani, similes J. Christo 233. — Character s-um 58; cf. EUCHARISTIA XIV c). — Sacerdotes et laici (cf. POPULUS): ministri ecclesiae propter plebem, et non communitas plebis propter m. e. 79; propter officium praelati populorum 131; viri in plebe 162; constituti, ut promoveant et procu- rent salutem 115; sancta et perfecta vita s-um est de necessitate eorum professionis 133; — s. humiles in plebibus amantur et honorantur 161; ordinarii plebis et pastores veri (plebanis) 254; Christus ubique man- davit plebi s-bus suis oboediendum et legitima ipsis exsolvenda 254. Inest semper ex quodam pacto divino spiritus Jhesu in sacerdotibus ple- bium ordinariis (vulgo plebanis), et hoc est propter ordinem et functio- nem officii 286; quamvis sint discoli, dum tenent kathedram ecclesiae, habent assistentiam spiritus sancti 287. II. Sacerdotes carnales (cf. EUCHARISTIA XI: Impeditores, HYPOCRITAE, PSEUDOPROPHETAE): s. c. vel sine spiritu 195; quaestuarii, otiosi, delicati, elevati 84; avari, superbi vel delicati 84; effeminati 158; stertunt et nauseant, vix ex debito officio et alias raro missas dignati celebrare 159; nihil volunt dei populo ministrare nisi intuitu mercedis tem- poralis, sed et palam et per violentiam exigunt quaestum de sacra- mentis 37; charismatibus dei avaritiam insectari atque negotiationes in sacramentis Christi exercere 161; — temerarii et audaces, loquentes ad
Strana 343
Index rerum. 343 populos 2; doctores et amici vitae praesentis 2; nequaquam studiis s. scripturae dediti 2—3; audacter tamen et hodie communiter ascendunt locum docentium 3; comparant sibi aliquas formulas sermonum (v. PO- STILLAE) 3; furantes verba dei 4, ex tumore sui spiritus multa docentes et praedicantes 5, multa incerta et fabulosa exportantes in populo (v. INVENTIONES) 5; — in domo dei faciunt scelera multa; multa oran- tes oc. ad ostentationem.., sed male vivunt 284; eorum vita iniqua 285; — existentes moribus et vita laicis quibusdam multo inferiores (cf. 159 et MULIERES et POPULUS), tamen de suo statu plus, quam decet, glo- riantur, dignitatem sacerdotii miserabiliter pessundantes 136; contra evangelium se elevant 137; superbi plebeis in tantum, ut laicos anathe- matisent 138; — ideo merito vilipenduntur a populo 137, 138; contemptus s-um a vulgo 137; et bona s-um et ecclesiarum violenter auferuntur 137: „Occide" 137, 160; de s-bus quid plebs dicat ib.; sal infatuatum 137, 159, lapidesque sanctuarii dispersi (cf. Mt. V. 13, Thren. IV. 1) 159, non inmerito 159; degeneri ib., infausti ib.; — s um peccata increpanda v. PECCATA; reformatio s-um: non sibi ipsis placere, redire ad cor 160, humiliari 161, oboedire verbo dei ib., corda ad populum converti ib. SACRAMENTA (cf. EUCHARISTIA): minus curare 83; ponere in desolatio- nem 84; a sacerdotibus quaestuariis tamquam venalia ducuntur 37 (cf. SACERDOTES II); pseudoprophetae abducunt a s-is (causae) 36 (cf. PSEUDOPROPHETAE); inventiones abducunt a. s. 48 (cf. INVENTIONES). SACRIFICIA: s. Vet. Test. (iuge s.) 59, 60, 61, 75 sq. (cf. JUGE S.); s. Vet. et N. Test. adinvicem comparantur 59. SAECULUM (synon. MUNDUS): vita s-i 111; divitiae huius s-i v. DIVITIAE; deus huius s-i 189; recedere a Christo ad amandum s. 267; venire de s-o ad Christum 103. SALUS : 1. s. animarum tunc perficitur, cum fit conversio peccatorum et unio cum Christo per fidem et hominum ad se invicem per charitatem 255; ille plane solus poterit salvari et ipse tantum, qui non habens suam iu- stitiam, solum unicum Jhesum crucifixum pro summa s-e et iustitia per- fecta requirit et expectat 273; unum porro necessarium ad iustitiam et salutem: charitas ardens vel ignita ad Christum 273; — s-em Christi plebium quis nequaquam diligat 111, et quis fideliter curet 112. — 2. s-is spes facilis (seu pollicitatio facilis vitae aeternae): ponere spem sa- lutis in inventionibus 38, 190 (idola) 210, in fraternitatibus 50; hypo- critae affirmant, quod sic bene stant et securi satis sunt de sua salute 183, cf. 194, et sic quietant etiam omnes christianos 199, cf. 35. V. etiam INVENTIONES. SALVANDUS christianus (oppos.: christianus indignus et damnandus) 129. SANCTI v. ELECTI. Sanctorum imagines, reliquiae oc. v. IMAGINES, RE- LIQUIAE. SAPIENTIA 1. Sapientia divina incarnata est Jhesus Christus 90, 142; s. superna 41; quae desursum est descendens (cf. Jac. III. 15) 197; mater pulchrae di lectionis 262. — 2. Sapientia humana (v. etiam SCIENTIA): s. animalis, ter- rena, diabolica (Jac. III. 15) 257; deus non eget mendacio nostro, i. e. vana nostra s. et falsa iustitia, quae non est ex deo 277; propria iustitia pollicita
Index rerum. 343 populos 2; doctores et amici vitae praesentis 2; nequaquam studiis s. scripturae dediti 2—3; audacter tamen et hodie communiter ascendunt locum docentium 3; comparant sibi aliquas formulas sermonum (v. PO- STILLAE) 3; furantes verba dei 4, ex tumore sui spiritus multa docentes et praedicantes 5, multa incerta et fabulosa exportantes in populo (v. INVENTIONES) 5; — in domo dei faciunt scelera multa; multa oran- tes oc. ad ostentationem.., sed male vivunt 284; eorum vita iniqua 285; — existentes moribus et vita laicis quibusdam multo inferiores (cf. 159 et MULIERES et POPULUS), tamen de suo statu plus, quam decet, glo- riantur, dignitatem sacerdotii miserabiliter pessundantes 136; contra evangelium se elevant 137; superbi plebeis in tantum, ut laicos anathe- matisent 138; — ideo merito vilipenduntur a populo 137, 138; contemptus s-um a vulgo 137; et bona s-um et ecclesiarum violenter auferuntur 137: „Occide" 137, 160; de s-bus quid plebs dicat ib.; sal infatuatum 137, 159, lapidesque sanctuarii dispersi (cf. Mt. V. 13, Thren. IV. 1) 159, non inmerito 159; degeneri ib., infausti ib.; — s um peccata increpanda v. PECCATA; reformatio s-um: non sibi ipsis placere, redire ad cor 160, humiliari 161, oboedire verbo dei ib., corda ad populum converti ib. SACRAMENTA (cf. EUCHARISTIA): minus curare 83; ponere in desolatio- nem 84; a sacerdotibus quaestuariis tamquam venalia ducuntur 37 (cf. SACERDOTES II); pseudoprophetae abducunt a s-is (causae) 36 (cf. PSEUDOPROPHETAE); inventiones abducunt a. s. 48 (cf. INVENTIONES). SACRIFICIA: s. Vet. Test. (iuge s.) 59, 60, 61, 75 sq. (cf. JUGE S.); s. Vet. et N. Test. adinvicem comparantur 59. SAECULUM (synon. MUNDUS): vita s-i 111; divitiae huius s-i v. DIVITIAE; deus huius s-i 189; recedere a Christo ad amandum s. 267; venire de s-o ad Christum 103. SALUS : 1. s. animarum tunc perficitur, cum fit conversio peccatorum et unio cum Christo per fidem et hominum ad se invicem per charitatem 255; ille plane solus poterit salvari et ipse tantum, qui non habens suam iu- stitiam, solum unicum Jhesum crucifixum pro summa s-e et iustitia per- fecta requirit et expectat 273; unum porro necessarium ad iustitiam et salutem: charitas ardens vel ignita ad Christum 273; — s-em Christi plebium quis nequaquam diligat 111, et quis fideliter curet 112. — 2. s-is spes facilis (seu pollicitatio facilis vitae aeternae): ponere spem sa- lutis in inventionibus 38, 190 (idola) 210, in fraternitatibus 50; hypo- critae affirmant, quod sic bene stant et securi satis sunt de sua salute 183, cf. 194, et sic quietant etiam omnes christianos 199, cf. 35. V. etiam INVENTIONES. SALVANDUS christianus (oppos.: christianus indignus et damnandus) 129. SANCTI v. ELECTI. Sanctorum imagines, reliquiae oc. v. IMAGINES, RE- LIQUIAE. SAPIENTIA 1. Sapientia divina incarnata est Jhesus Christus 90, 142; s. superna 41; quae desursum est descendens (cf. Jac. III. 15) 197; mater pulchrae di lectionis 262. — 2. Sapientia humana (v. etiam SCIENTIA): s. animalis, ter- rena, diabolica (Jac. III. 15) 257; deus non eget mendacio nostro, i. e. vana nostra s. et falsa iustitia, quae non est ex deo 277; propria iustitia pollicita
Strana 344
344 Index rerum. et secundum s-am (prudentiam) carnis conficta 187; s. philosophorum huius mundi nociva: abducit simplicitatem crucis Jhesu 47; sapientium multa industria 186; inepti ad opus Jhesu 277; s. et scientia carnis, quibus hy- pocritae decipiuntur 276; hypocritae placent sibi in sua s-a acquisita et naturali et decore apparentis iustitiae et pulchrae ordinationis ac secun- dum species pietatis 277. SATHIAN (cf. DIABOLUS, LUCIFER), alias filius iniquitatis 168. S-ae astutia 47, altitudo 277, altitudo et laquei 167; studia et astutia 168, 170, ope ratio 194, 195, 243, summa altitudo et genus deceptionis 248. S. vasta- tor 225. S-ae cogitationes et studia nequissima contra hominem 25. S. et populus christianus 6. S. et electi 167. S. et carnales christiani 244— 245; hypocrita seductus a S. 189; hypocritae electi ex milibus, S-ae et omni arte diaboli compositi et ipsius fraude subtilissima instructi 200; capere animas per S. 199; fit hodie error sic subtilis et factiosus per operationem S-ae 195. SCHISMA: ecclesia Romanorum, Graecorum et Francigenarum 294—295. Schismata: Jhesus destruit hypocritas per s. 212. SCIENTIA (v. etiam SAPIENTIA 2): 1. s. dei et virtus 204. — 2. s. sine chari- tate Jhesu inflat et violenter ad superbiam conducit 291; s. habet natu- ram deducere hominem ad superbiam 155 (cf. BONA); s. vetus et anti- quata 277; habitus acquisiti s-arum, artium et virtutum 186. SCRIPTURA SACRA (biblia): s-arum veritatis petra 100; veritas s-ae 156; s-ae veritatis 218, 222; documenta s-ae 204; magna s-arum exuberantia 204; sermo divinus 197; claritas evangelii obscurata 167; evangelica pro fessio 267. — S. et sacerdotes carnales v. SACERDOTES II. — S. et auc tor v. JANOV. — V. etiam LEX CHRISTI et VERBUM DEI. SECTAE: de hominibus s-arum aut gentium scriptura non curat loqui, tum quia sunt foris, tum quia non sunt christianis nocivi 183. SERMONES pseudoprophetarum 35, sacerdotum carnalium, v. PSEUDOPRO- PHETAE, SACERDOTES II; fabulae ineptae 37, s. dulces et compositi 38: exquisita verba et composita ad laudandum et delectandum audientes in s-e, quae abducunt a delectatione in salubri, divina et simplici veritate 46; qualiter hypocritae conterant capita pauperum verbis magnificis, minis et increpationibus 193; eloquentia gratissima et faceta hypocrita rum 252, gloriose ad ostentationem multa praedicantium 284. Cf. PO- STILLAE. — Vulgares s. increpantes peccata sacerdotum v. PECCATA. SIMPLICES v. POPULUS. SOCIETATES multae horribiles hominum plagae hypocritarum 179. SPES: qui praedicator habeat spem 9—10; spes viva 97; spes et communio V. EUCHARISTIA IX. SPIRITUS I. Spiritus dei, sp. Jhesu, sp. sanctus: sp. dei oppos. sp. carnis vel huius mundi 103, 217; sp. dei et veritatis 20, sp. Jhesu et veritas 252; sp. domini bonus 24; sp. sanctus disciplinae 24; sp. Jhesu suavis 114; — sp. dei est perfectio et lumen animae rationalis 216; sp. sanctus ad- iuvans infirmitatem hominum et confirmans in veritate 239—240; sp Jhesu illuminans homines ad notitiam veri dei 240; sp. Jhesu vivificans et illustrans in intimis 178; agi et illuminari a spiritu J. Christi 178; in
344 Index rerum. et secundum s-am (prudentiam) carnis conficta 187; s. philosophorum huius mundi nociva: abducit simplicitatem crucis Jhesu 47; sapientium multa industria 186; inepti ad opus Jhesu 277; s. et scientia carnis, quibus hy- pocritae decipiuntur 276; hypocritae placent sibi in sua s-a acquisita et naturali et decore apparentis iustitiae et pulchrae ordinationis ac secun- dum species pietatis 277. SATHIAN (cf. DIABOLUS, LUCIFER), alias filius iniquitatis 168. S-ae astutia 47, altitudo 277, altitudo et laquei 167; studia et astutia 168, 170, ope ratio 194, 195, 243, summa altitudo et genus deceptionis 248. S. vasta- tor 225. S-ae cogitationes et studia nequissima contra hominem 25. S. et populus christianus 6. S. et electi 167. S. et carnales christiani 244— 245; hypocrita seductus a S. 189; hypocritae electi ex milibus, S-ae et omni arte diaboli compositi et ipsius fraude subtilissima instructi 200; capere animas per S. 199; fit hodie error sic subtilis et factiosus per operationem S-ae 195. SCHISMA: ecclesia Romanorum, Graecorum et Francigenarum 294—295. Schismata: Jhesus destruit hypocritas per s. 212. SCIENTIA (v. etiam SAPIENTIA 2): 1. s. dei et virtus 204. — 2. s. sine chari- tate Jhesu inflat et violenter ad superbiam conducit 291; s. habet natu- ram deducere hominem ad superbiam 155 (cf. BONA); s. vetus et anti- quata 277; habitus acquisiti s-arum, artium et virtutum 186. SCRIPTURA SACRA (biblia): s-arum veritatis petra 100; veritas s-ae 156; s-ae veritatis 218, 222; documenta s-ae 204; magna s-arum exuberantia 204; sermo divinus 197; claritas evangelii obscurata 167; evangelica pro fessio 267. — S. et sacerdotes carnales v. SACERDOTES II. — S. et auc tor v. JANOV. — V. etiam LEX CHRISTI et VERBUM DEI. SECTAE: de hominibus s-arum aut gentium scriptura non curat loqui, tum quia sunt foris, tum quia non sunt christianis nocivi 183. SERMONES pseudoprophetarum 35, sacerdotum carnalium, v. PSEUDOPRO- PHETAE, SACERDOTES II; fabulae ineptae 37, s. dulces et compositi 38: exquisita verba et composita ad laudandum et delectandum audientes in s-e, quae abducunt a delectatione in salubri, divina et simplici veritate 46; qualiter hypocritae conterant capita pauperum verbis magnificis, minis et increpationibus 193; eloquentia gratissima et faceta hypocrita rum 252, gloriose ad ostentationem multa praedicantium 284. Cf. PO- STILLAE. — Vulgares s. increpantes peccata sacerdotum v. PECCATA. SIMPLICES v. POPULUS. SOCIETATES multae horribiles hominum plagae hypocritarum 179. SPES: qui praedicator habeat spem 9—10; spes viva 97; spes et communio V. EUCHARISTIA IX. SPIRITUS I. Spiritus dei, sp. Jhesu, sp. sanctus: sp. dei oppos. sp. carnis vel huius mundi 103, 217; sp. dei et veritatis 20, sp. Jhesu et veritas 252; sp. domini bonus 24; sp. sanctus disciplinae 24; sp. Jhesu suavis 114; — sp. dei est perfectio et lumen animae rationalis 216; sp. sanctus ad- iuvans infirmitatem hominum et confirmans in veritate 239—240; sp Jhesu illuminans homines ad notitiam veri dei 240; sp. Jhesu vivificans et illustrans in intimis 178; agi et illuminari a spiritu J. Christi 178; in
Strana 345
Index rerum. 345 stinctus sp. sancti et christianus 164; operatio sp. dei 22; replet intrin- sece virtute et natura et substantialiter 218; — sine sp. Jhesu homo non potest seipsum custodire a spiritibus mendacibus et malignis 25; trans- formari ad imaginem Christi per eius inhabitantem spiritum 265; re- suscitari a spiritu Jhesu ex mortuis et infundere spiritum Jhesu cum charitate potenter liberante et omnia removente 185; libertas s. spiritus, quam comparavit morte sua Jhesus filiis regni, iam nulla 210; hypocrita desolatus a spiritu Jhesu, cuius solius potestate et virtute fit, quod homo extra carnem et supra seipsum elevatur et ita a lege carnis liberatur 207; omnis generatio hominum, quae non habet spiritum Jhesu, inflata est et occupata a spiritu huius mundi, qui est amor huius mundi 240; qui spiritu Jhesu aguntur, sunt spirituales [electi dei 218], et diiudicant omnia et per consequens etiam spirius varios in prophetis; qui autem est ex- pers spiritus dei, nullum potest cognoscere, sed neque seipsum, princi- paliter et hos, qui vivunt d. Jhesu spiritu, non cognoscunt; iudicant illos crudeliter et eis adversantur, quia a spiritu apostatico inpelluntur in id- ipsum 259; — sp. dei et prophetae veraces 21—22; propheta loquens a spiritu dei loquitur vel tantum legem dei (reg. I.), vel a spiritu sancto inmediate visitatus (reg. II.) 32—33; — argumentum pro discretione spi- ritus veritatis 23; discretio spirituum est donum inter munera spiritus numeratum 216, cf. 25 (donum dei speciale). — Sp. Jhesu Christi in eucharistia v. EUCHARISTIA V. II. Spiritus boni et mali: quattuor sp., quibus homines commoventur: 1. sp. dei, 2. sp. hominis, 3. sp. mundi, 4. sp. inmundus 216; — ad 1. v. sub I.; — ad 2. sp. hominis non unus cum sp. apostatico 218; magis omnis peccator duplex et varius et duplici via gradiens 219; et illius ratio est, quia sp. malus etiam sp-um hominis assumit (qualiter) 219; cf. HYPO- CRITAE et PSEUDOPROPHETAE; [Sp. hominis rationalis seu intellectus v. sub HOMO]; — ad 3. sp. mundi 217, cf. CARO, MUNDUS ; — ad 4. sp. inmundus (cf. DIABOLUS, SATHAN) alias sp. Belial 21, sp. Sathanae 34, apostaticus 279 (et passim), mendax, mendacii, nequam 230; sp. car- nis, mundi; princeps, rector, deus huius saeculi 217; sp. deceptionis 24, erroris 24, sp. superbissimus 241; operatio sp. mendacis 22; sp. inmun- dus in homine omnia peccata carnalia operatur, peccatum hypocrisis septem spiritus nequiores operantur 177—178; potentia sp. mendacii 220; operatio 247, 248; — sp. mendax et filii hominum 20, et pseudo- prophetae 21—22, et hypocritae 279 et passim; — pseudopropheta lo- quitur vel a spiritu maligno (reg. III) vel a spiritu suo proprio (reg. IV) 34; regulae pro discretione sp. mendacii et sp. veritatis 167 (cf. REGU- LAE); remedium contra sp. mendacii 167. STATUAE v. IMAGINES. SUPPELLEX superba pseudoprophetarum 39. SUPERBIA: pompa mundi aut s. carnis 202; s. pseudoprophetarum 34, hy- pocritarum spiritualis et pessima 176, spiritualis et sathanica, intima cae- citas 180; initium omnis peccati h-arum 191; s. vitae rami vitae hypo- critarum 185; s. destruit d. Jhesu fortitudinem 245. V. etiam BONA, HYPOCRITAE, PSEUDOPROPHETAE.
Index rerum. 345 stinctus sp. sancti et christianus 164; operatio sp. dei 22; replet intrin- sece virtute et natura et substantialiter 218; — sine sp. Jhesu homo non potest seipsum custodire a spiritibus mendacibus et malignis 25; trans- formari ad imaginem Christi per eius inhabitantem spiritum 265; re- suscitari a spiritu Jhesu ex mortuis et infundere spiritum Jhesu cum charitate potenter liberante et omnia removente 185; libertas s. spiritus, quam comparavit morte sua Jhesus filiis regni, iam nulla 210; hypocrita desolatus a spiritu Jhesu, cuius solius potestate et virtute fit, quod homo extra carnem et supra seipsum elevatur et ita a lege carnis liberatur 207; omnis generatio hominum, quae non habet spiritum Jhesu, inflata est et occupata a spiritu huius mundi, qui est amor huius mundi 240; qui spiritu Jhesu aguntur, sunt spirituales [electi dei 218], et diiudicant omnia et per consequens etiam spirius varios in prophetis; qui autem est ex- pers spiritus dei, nullum potest cognoscere, sed neque seipsum, princi- paliter et hos, qui vivunt d. Jhesu spiritu, non cognoscunt; iudicant illos crudeliter et eis adversantur, quia a spiritu apostatico inpelluntur in id- ipsum 259; — sp. dei et prophetae veraces 21—22; propheta loquens a spiritu dei loquitur vel tantum legem dei (reg. I.), vel a spiritu sancto inmediate visitatus (reg. II.) 32—33; — argumentum pro discretione spi- ritus veritatis 23; discretio spirituum est donum inter munera spiritus numeratum 216, cf. 25 (donum dei speciale). — Sp. Jhesu Christi in eucharistia v. EUCHARISTIA V. II. Spiritus boni et mali: quattuor sp., quibus homines commoventur: 1. sp. dei, 2. sp. hominis, 3. sp. mundi, 4. sp. inmundus 216; — ad 1. v. sub I.; — ad 2. sp. hominis non unus cum sp. apostatico 218; magis omnis peccator duplex et varius et duplici via gradiens 219; et illius ratio est, quia sp. malus etiam sp-um hominis assumit (qualiter) 219; cf. HYPO- CRITAE et PSEUDOPROPHETAE; [Sp. hominis rationalis seu intellectus v. sub HOMO]; — ad 3. sp. mundi 217, cf. CARO, MUNDUS ; — ad 4. sp. inmundus (cf. DIABOLUS, SATHAN) alias sp. Belial 21, sp. Sathanae 34, apostaticus 279 (et passim), mendax, mendacii, nequam 230; sp. car- nis, mundi; princeps, rector, deus huius saeculi 217; sp. deceptionis 24, erroris 24, sp. superbissimus 241; operatio sp. mendacis 22; sp. inmun- dus in homine omnia peccata carnalia operatur, peccatum hypocrisis septem spiritus nequiores operantur 177—178; potentia sp. mendacii 220; operatio 247, 248; — sp. mendax et filii hominum 20, et pseudo- prophetae 21—22, et hypocritae 279 et passim; — pseudopropheta lo- quitur vel a spiritu maligno (reg. III) vel a spiritu suo proprio (reg. IV) 34; regulae pro discretione sp. mendacii et sp. veritatis 167 (cf. REGU- LAE); remedium contra sp. mendacii 167. STATUAE v. IMAGINES. SUPPELLEX superba pseudoprophetarum 39. SUPERBIA: pompa mundi aut s. carnis 202; s. pseudoprophetarum 34, hy- pocritarum spiritualis et pessima 176, spiritualis et sathanica, intima cae- citas 180; initium omnis peccati h-arum 191; s. vitae rami vitae hypo- critarum 185; s. destruit d. Jhesu fortitudinem 245. V. etiam BONA, HYPOCRITAE, PSEUDOPROPHETAE.
Strana 346
346 Index rerum. SUPERSTITIONES (of. INVENTIONES): s. et doctrinae et inadventiones vanae in religione christiana 50; s. praelatorum contra frequentem commu nionem 100. TABERNAE: t-as otiose circuire vel fornicari, inebriari 49; mundum taber nasque relinquere 132. TEMPLA constructa, quatenus in quolibet sacramentum altaris foret prae- paratum in copia et in promptu 60. TEMPUS PRAESENS (etiam: tempora, saecula, dies praesentes): moderna et infausta saecula 115; tempora (dies) periculosa (periculosi) 132, 156, 168, 292; tempora (dies) novissima (novissimi) 167, 171, 184, 202, 248, 250, 308; novissimi huius temporis sacerdotes et magistri, quos extrema aetas et gravis senecta mundi huius comprehendit 202; pericula novissimorum t., quae incumbunt ob multitudinem pseudochristianorum 227; quis, nisi ex spiritu sancto, posset intelligere et evadere nimias tenebras et densi- tatem gentis Gog et Magog moderni temporis ? 288. TEPIDITAS SACERDOTUM (cf. ABOMINATIO): intima obtenebratio nata ex vita hominis tepida et negligenti in fide Christi (hypocrisis) 176; fructus t-atis 83. TERRAE MOTUS plagae hypocritarum 179. TRADITIONES (cf. INVENTIONES): multitudo tr-um excessiva quam sit no- civa 45—46; sanctitas hypocritarum penes tr. et adinventiones hominun ac mandata 169. TRIBULATIO: tr. maxima et ultima instat 80; tr. maxima ex hypocritarum commixtione vitae huius saeculi et vitae Jhesu 194; tr. maxima tempore hypocritarum 292 sq., cf. HYPOCRITAE. TRINITAS: delectatio b. tr-tis in communione 65, cf. EUCHARISTIA V. TURLPINI (cf. BERGHARDI, HAERETICI) : hypocritae sanctos dei t-os ac- clamant 199, cf. 210 [wiclefista]. TYRANNI: amaritudo tempore t-orum (tempore primitivo) 293. ULTIMA tempora v. TEMPUS, TRIBULATIO. VENTER: ventris ingluvies 111. VENTUS seu spiritus: numerus, origo, terminus, substantia 215. VERBUM DEI (cf. PRAEDICATORES, SPIRITUS): verbum caro factum, pas- sim; v. d. et divina sapientia 90; v. d. habundanter in se continere et continue ruminare 88; ruminatio verbi dei 88; v. dei mente resolvere 87; relaxari in verbo dei 50; — v. d. crescit et multiplicatur 98; verbum praedicatorum (effectus) 100; v. d. gladius spiritus 13; omnia verba sancta et fidelia in se sunt verba dei 3; v. dei illuminans hominem et confir- mans ad standum in gradu proprio et in sua veritate 239; est vivum et efficax et revelat atque arguit occulta dedecoris, pertransit occulta seu medulas animae expurgansque fermentum hypocrisis 310; nisi assit, non potest homo semel lapsus elevari a bonis multiplicibus 239; hypocrita sine gaudio spiritus pertractat verba dei 275. VERITAS (opp. fabulae 83): V. est Christus 85, 129, 158, 185, 206, 217, 238, 258, 264, 266, 268, 269, 292, 298, 303; salubris, divina et simplex v. 46; simplicitas v-tis 22, charitas v-tis 208, sanctitas v-tis 197, iudicium
346 Index rerum. SUPERSTITIONES (of. INVENTIONES): s. et doctrinae et inadventiones vanae in religione christiana 50; s. praelatorum contra frequentem commu nionem 100. TABERNAE: t-as otiose circuire vel fornicari, inebriari 49; mundum taber nasque relinquere 132. TEMPLA constructa, quatenus in quolibet sacramentum altaris foret prae- paratum in copia et in promptu 60. TEMPUS PRAESENS (etiam: tempora, saecula, dies praesentes): moderna et infausta saecula 115; tempora (dies) periculosa (periculosi) 132, 156, 168, 292; tempora (dies) novissima (novissimi) 167, 171, 184, 202, 248, 250, 308; novissimi huius temporis sacerdotes et magistri, quos extrema aetas et gravis senecta mundi huius comprehendit 202; pericula novissimorum t., quae incumbunt ob multitudinem pseudochristianorum 227; quis, nisi ex spiritu sancto, posset intelligere et evadere nimias tenebras et densi- tatem gentis Gog et Magog moderni temporis ? 288. TEPIDITAS SACERDOTUM (cf. ABOMINATIO): intima obtenebratio nata ex vita hominis tepida et negligenti in fide Christi (hypocrisis) 176; fructus t-atis 83. TERRAE MOTUS plagae hypocritarum 179. TRADITIONES (cf. INVENTIONES): multitudo tr-um excessiva quam sit no- civa 45—46; sanctitas hypocritarum penes tr. et adinventiones hominun ac mandata 169. TRIBULATIO: tr. maxima et ultima instat 80; tr. maxima ex hypocritarum commixtione vitae huius saeculi et vitae Jhesu 194; tr. maxima tempore hypocritarum 292 sq., cf. HYPOCRITAE. TRINITAS: delectatio b. tr-tis in communione 65, cf. EUCHARISTIA V. TURLPINI (cf. BERGHARDI, HAERETICI) : hypocritae sanctos dei t-os ac- clamant 199, cf. 210 [wiclefista]. TYRANNI: amaritudo tempore t-orum (tempore primitivo) 293. ULTIMA tempora v. TEMPUS, TRIBULATIO. VENTER: ventris ingluvies 111. VENTUS seu spiritus: numerus, origo, terminus, substantia 215. VERBUM DEI (cf. PRAEDICATORES, SPIRITUS): verbum caro factum, pas- sim; v. d. et divina sapientia 90; v. d. habundanter in se continere et continue ruminare 88; ruminatio verbi dei 88; v. dei mente resolvere 87; relaxari in verbo dei 50; — v. d. crescit et multiplicatur 98; verbum praedicatorum (effectus) 100; v. d. gladius spiritus 13; omnia verba sancta et fidelia in se sunt verba dei 3; v. dei illuminans hominem et confir- mans ad standum in gradu proprio et in sua veritate 239; est vivum et efficax et revelat atque arguit occulta dedecoris, pertransit occulta seu medulas animae expurgansque fermentum hypocrisis 310; nisi assit, non potest homo semel lapsus elevari a bonis multiplicibus 239; hypocrita sine gaudio spiritus pertractat verba dei 275. VERITAS (opp. fabulae 83): V. est Christus 85, 129, 158, 185, 206, 217, 238, 258, 264, 266, 268, 269, 292, 298, 303; salubris, divina et simplex v. 46; simplicitas v-tis 22, charitas v-tis 208, sanctitas v-tis 197, iudicium
Strana 347
Index rerum. 347 v-tis 175; evangelica veritas christianae religionis 183; stare in v. creaturam rationalem est totum et ex toto et per totum d. deum suum diligere 302, diligere se in v., id est in deo 302; veritatis praecones 102; — v-ti ca- tholicae et scripturae divinae quid est contrarium 184; expugnare totam evangelicam v. quid sit 268. VESTES: splendidae 39, lascivae aut superbae 50, splendor pulchrarum ve- stium 298. VIRGINES v. MULIERES. VIRI : v. et mulieres v. MULIERES; v. illusores a superbia fermentati et in clero elevati 157; v. circa vanitatem huius saeculi occupati 162; — magistri plebium et sacerdotes, qui viri a virtute et alias propter excellentiam virium per anthonomasiam sunt nuncupati 156, cf. 162. — Vir, id est Christus 158. VIRTUTES morales 135, usuales 271; cardinales 245; v-um singularum exer- citia et opera misericordiae: fides, spes, charitas, paenitentia, abstinentia. castitas, humilitas 154; — omissio v-um (bonorum) 49; simulacra virtu- tum cum religiositate 167. VITIA carnalia quattuor 202, quattuor v. capitalia 245. VOCES lascivae carnalium in dei ecclesia (cantus fracti) 47. VOLUNTAS: mala et ingrata v., unde et omne malum hominum est in- choatum; propter quam v-em etiam omnia, quibus utuntur in hac vita et quibus conversantur, eis cumulant damnationem 126; amare se cupide et abundare propria v-e 188; vivere cum statu propriae concupiscentiae et v-tis 195; complacentia in sua v-e et studiis propriis 203; hypocritae suae propriae v-ti complacent 201, cf. 204, 276, in seipsis propriam v. suam retinentes 241, 276; — abnegare omnem v. propriam et eligere piissimum Jhesum pro unico bono summo et necessario 9. — V. mala, libera et communio v. EUCHARISTIA VIII. VULGARES sermones contra peccata v. PECCATA.
Index rerum. 347 v-tis 175; evangelica veritas christianae religionis 183; stare in v. creaturam rationalem est totum et ex toto et per totum d. deum suum diligere 302, diligere se in v., id est in deo 302; veritatis praecones 102; — v-ti ca- tholicae et scripturae divinae quid est contrarium 184; expugnare totam evangelicam v. quid sit 268. VESTES: splendidae 39, lascivae aut superbae 50, splendor pulchrarum ve- stium 298. VIRGINES v. MULIERES. VIRI : v. et mulieres v. MULIERES; v. illusores a superbia fermentati et in clero elevati 157; v. circa vanitatem huius saeculi occupati 162; — magistri plebium et sacerdotes, qui viri a virtute et alias propter excellentiam virium per anthonomasiam sunt nuncupati 156, cf. 162. — Vir, id est Christus 158. VIRTUTES morales 135, usuales 271; cardinales 245; v-um singularum exer- citia et opera misericordiae: fides, spes, charitas, paenitentia, abstinentia. castitas, humilitas 154; — omissio v-um (bonorum) 49; simulacra virtu- tum cum religiositate 167. VITIA carnalia quattuor 202, quattuor v. capitalia 245. VOCES lascivae carnalium in dei ecclesia (cantus fracti) 47. VOLUNTAS: mala et ingrata v., unde et omne malum hominum est in- choatum; propter quam v-em etiam omnia, quibus utuntur in hac vita et quibus conversantur, eis cumulant damnationem 126; amare se cupide et abundare propria v-e 188; vivere cum statu propriae concupiscentiae et v-tis 195; complacentia in sua v-e et studiis propriis 203; hypocritae suae propriae v-ti complacent 201, cf. 204, 276, in seipsis propriam v. suam retinentes 241, 276; — abnegare omnem v. propriam et eligere piissimum Jhesum pro unico bono summo et necessario 9. — V. mala, libera et communio v. EUCHARISTIA VIII. VULGARES sermones contra peccata v. PECCATA.
- I: Array
- III: Array
- 1: Array
- 19: Array
- 166: Array
- 312: Array
- 317: Array
- 319: Array