z 149 stránek
Titul
1
2
3
4
5
6
Předmluva
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
Edice
19
20
21
22
23
24
25
26
27
28
29
30
31
32
33
34
35
36
37
38
39
40
41
42
43
44
45
46
47
48
49
50
51
52
53
54
55
56
57
58
59
60
61
62
63
64
65
66
67
68
69
70
71
72
73
74
75
76
77
78
79
80
81
82
83
84
85
86
87
88
89
90
91
92
93
94
95
96
97
98
99
100
101
102
103
104
105
106
107
108
109
110
111
112
113
114
115
116
117
118
119
120
121
122
123
124
125
126
127
128
129
130
131
132
133
134
135
136
137
138
139
140
141
142
143
Doslov
144
Slovníček
145
146
147
148
149
Název:
Betlemská kázání z roku 1416 (Jakoubek ze Stříbra)
Autor:
Spáčil, Bedřich; Sita, Karel
Rok vydání:
1951
Místo vydání:
Praha
Česká národní bibliografie:
Počet stran celkem:
149
Obsah:
- 1: Titul
- 7: Předmluva
- 19: Edice
- 144: Doslov
- 145: Slovníček
upravit
Strana 1
MISTR JAKOUBEK ZE STŘIBRA BETLEMSKÁ KÁZÁNÍ Z ROKU 1416 S PŘEDMLUVOU ING. DR. BEDŘICHA SPÁČILA PRAHA 1951
MISTR JAKOUBEK ZE STŘIBRA BETLEMSKÁ KÁZÁNÍ Z ROKU 1416 S PŘEDMLUVOU ING. DR. BEDŘICHA SPÁČILA PRAHA 1951
Strana 2
Strana 3
MISTR JAKOUBEK ZE STŘIBRA BETLEMSKÁ KAZÁNÍ Z ROKU 1416
MISTR JAKOUBEK ZE STŘIBRA BETLEMSKÁ KAZÁNÍ Z ROKU 1416
Strana 4
Strana 5
Strana 6
Strana 7
Každý člověk chce mít ve svém životě pevné měřítko, podle kte- rého se chce řídit ve všech životních situacích, aby porovnávaje svoje činy tímto měřítkem, mohl zhodnocovat svůj život. Nikdo nemůže natrvalo žít tak volně a samostatně, že by za své činy a jednání nijak a nikomu nebyl zodpovědný. Takový člověk by se záhy dostal do konfliktu s ostatními lidmi. Celá lidská společnost by se postavila proti jeho způsobu života a svými sankcemi by jej donutila k respek- tování těch zásad, které za daného stavu výrobních poměrů jako kut- turní a mravní nadstavba společnosti odpovídají nejenom pouze sebe- záchovnému principu života, nýbrž i jeho další gradaci. A právě v této nadstavbě každý člověk palčivě cítí potřebu přesně zjišťovat skutečnosti života a ze zjištěných skutečností získávat zkušenosti, aby jich pak se zdarem mohl použít k udržení a rozvinutí života vlastního i života své společnosti. Životními zkušenostmi promítnutými do života člověk přizpůsobuje se podstatně vlastnosti života, kterou je snaha život co nejdéle uchovat a rozvinouti jej do co největší intensity a rozměrů. Z této vlastní podstaty života je v člověku živelná touha po získání pravdy, to jest po získání shody mezi skutečností a vlast- ními představami, vyvěrajícími z nedokonalé seznané skutečnosti, za- viněné nedokonalým smyslovým poznáním světa a často nedokonalým sdělením zkušeností předešlých generací. Protože pravda je člověku vodítkem pro jeho vlastní život, nabývá někdy hledání pravdy takové intensity, že vyplňuje celou nadstavbu nad hospodářskou základnou, odpovídající určitému údobí vývoje lidské společnosti. V dějinách lidstva často se stávalo, že za pravdu vyhlašováno bylo to, co pravdou nebylo. Náraz této domnělé pravdy na skutečnost způsobil otřes kul- turní a mravní nadstavby, odpovídající podmínkám oné doby. Tento otřes pak ovlivňoval zase hospodářskou základnu společnosti. V his- torii českého národa takový náraz se stal několikrát. Českému člověku předkládáno bylo jako pravda to, co jí nebylo. Každý náraz těchto zdánlivých pravd na skutečnost vždycky český člověk
Každý člověk chce mít ve svém životě pevné měřítko, podle kte- rého se chce řídit ve všech životních situacích, aby porovnávaje svoje činy tímto měřítkem, mohl zhodnocovat svůj život. Nikdo nemůže natrvalo žít tak volně a samostatně, že by za své činy a jednání nijak a nikomu nebyl zodpovědný. Takový člověk by se záhy dostal do konfliktu s ostatními lidmi. Celá lidská společnost by se postavila proti jeho způsobu života a svými sankcemi by jej donutila k respek- tování těch zásad, které za daného stavu výrobních poměrů jako kut- turní a mravní nadstavba společnosti odpovídají nejenom pouze sebe- záchovnému principu života, nýbrž i jeho další gradaci. A právě v této nadstavbě každý člověk palčivě cítí potřebu přesně zjišťovat skutečnosti života a ze zjištěných skutečností získávat zkušenosti, aby jich pak se zdarem mohl použít k udržení a rozvinutí života vlastního i života své společnosti. Životními zkušenostmi promítnutými do života člověk přizpůsobuje se podstatně vlastnosti života, kterou je snaha život co nejdéle uchovat a rozvinouti jej do co největší intensity a rozměrů. Z této vlastní podstaty života je v člověku živelná touha po získání pravdy, to jest po získání shody mezi skutečností a vlast- ními představami, vyvěrajícími z nedokonalé seznané skutečnosti, za- viněné nedokonalým smyslovým poznáním světa a často nedokonalým sdělením zkušeností předešlých generací. Protože pravda je člověku vodítkem pro jeho vlastní život, nabývá někdy hledání pravdy takové intensity, že vyplňuje celou nadstavbu nad hospodářskou základnou, odpovídající určitému údobí vývoje lidské společnosti. V dějinách lidstva často se stávalo, že za pravdu vyhlašováno bylo to, co pravdou nebylo. Náraz této domnělé pravdy na skutečnost způsobil otřes kul- turní a mravní nadstavby, odpovídající podmínkám oné doby. Tento otřes pak ovlivňoval zase hospodářskou základnu společnosti. V his- torii českého národa takový náraz se stal několikrát. Českému člověku předkládáno bylo jako pravda to, co jí nebylo. Každý náraz těchto zdánlivých pravd na skutečnost vždycky český člověk
Strana 8
bolestně odnesl. Tato životní zkušenost pak způsobila, že pří- slušníci českého národa více nežli druzí cítili nutnost hledati pravdu a bojovati za její vítězství. Palčivost hledání pravdy stala se pří- slušníkům českého národa tak velikou, že jsme považovali za nutné dát si do svého státního znaku heslo o jejím vítězství. Snaha po se- znání pravdy a její obhajoba se projevuje v dějinách našeho národa pokaždé, když se musí uplatnit sebezáchovný pud národa. Proto český národ odvrhuje v průběhu svého samostatného života jednu legendu za druhou, vznášenou do jeho kulturního života z potřeby nepřátel uspávat národ, aby se dal snadněji vykořisťovat. Z doby, kdy český národ se probudil a rychle se snažil zaujmout vhodné místo mezi ostatními národy, podává důkaz své vyspělosti, když se zbavuje legendy o své vznešené minulosti, vytvářené Zelenohorským a Krá- lovédvorským rukopisem. A tak, jak národ se stával samostatnějším a svobodnějším, pociťoval nutnost vyrovnati se i s mnohými jinými legendami, které zatemňovaly výhled na skutečnou historii českého národa. Nebylo to tak dávno, kdy národu téměř násilím část jeho inteligence se snažila vpravit do hlavy legendu o velikosti baroka pro český národ. Do té sféry patří také pohádka o velikosti Karla IV. a jeho vynikajícím významu pro český národ jako Otce vlasti. Doba Karlova byla předhusitskou dobou, ona byla podkladem k požáru první socialistické revoluce v Evropě, která vyvřela v důsledku vy- vrcholení napětí v lůně feudální české společnosti. Husitská revoluce nevznikla sama ze sebe, bez příčin, jen proto, že by se mezi sebou hádali theologové pro nějaké theologické názory. Husitská revoluce má hluboké příčiny v našich hospodářských poměrech Karlovy a Vác- lavovy doby. Feudální společnost předhusitská byla u nás vcelku podobna feu- dální společnosti na západě. Tak jako tam, tak i u nás na nečetnou vrstvu majitelů půdy pracovaly masy poddaného lidu. Půda a vztah k ní jsou znaky feudální společnosti. S hlediska politické moci bylo rozhodující, kdo půdu vlastní a jak na ní hospodaří. Feudální hospo- dářství bylo naturální. Do něho pomalu vnikají peníze, jako pozdější příčina zániku feudální společnosti. Tak jako peníze pomalu vnikají do naturálního hospodářství, tak do feudální společnosti vnikají zá- rodky příštího kapitalistického řádu, prostřednictvím tvořících se měst. 8
bolestně odnesl. Tato životní zkušenost pak způsobila, že pří- slušníci českého národa více nežli druzí cítili nutnost hledati pravdu a bojovati za její vítězství. Palčivost hledání pravdy stala se pří- slušníkům českého národa tak velikou, že jsme považovali za nutné dát si do svého státního znaku heslo o jejím vítězství. Snaha po se- znání pravdy a její obhajoba se projevuje v dějinách našeho národa pokaždé, když se musí uplatnit sebezáchovný pud národa. Proto český národ odvrhuje v průběhu svého samostatného života jednu legendu za druhou, vznášenou do jeho kulturního života z potřeby nepřátel uspávat národ, aby se dal snadněji vykořisťovat. Z doby, kdy český národ se probudil a rychle se snažil zaujmout vhodné místo mezi ostatními národy, podává důkaz své vyspělosti, když se zbavuje legendy o své vznešené minulosti, vytvářené Zelenohorským a Krá- lovédvorským rukopisem. A tak, jak národ se stával samostatnějším a svobodnějším, pociťoval nutnost vyrovnati se i s mnohými jinými legendami, které zatemňovaly výhled na skutečnou historii českého národa. Nebylo to tak dávno, kdy národu téměř násilím část jeho inteligence se snažila vpravit do hlavy legendu o velikosti baroka pro český národ. Do té sféry patří také pohádka o velikosti Karla IV. a jeho vynikajícím významu pro český národ jako Otce vlasti. Doba Karlova byla předhusitskou dobou, ona byla podkladem k požáru první socialistické revoluce v Evropě, která vyvřela v důsledku vy- vrcholení napětí v lůně feudální české společnosti. Husitská revoluce nevznikla sama ze sebe, bez příčin, jen proto, že by se mezi sebou hádali theologové pro nějaké theologické názory. Husitská revoluce má hluboké příčiny v našich hospodářských poměrech Karlovy a Vác- lavovy doby. Feudální společnost předhusitská byla u nás vcelku podobna feu- dální společnosti na západě. Tak jako tam, tak i u nás na nečetnou vrstvu majitelů půdy pracovaly masy poddaného lidu. Půda a vztah k ní jsou znaky feudální společnosti. S hlediska politické moci bylo rozhodující, kdo půdu vlastní a jak na ní hospodaří. Feudální hospo- dářství bylo naturální. Do něho pomalu vnikají peníze, jako pozdější příčina zániku feudální společnosti. Tak jako peníze pomalu vnikají do naturálního hospodářství, tak do feudální společnosti vnikají zá- rodky příštího kapitalistického řádu, prostřednictvím tvořících se měst. 8
Strana 9
I když půda je stále znakem bohatství, počínají se řaditi mezi boháče i měšťané s plnými truhlicemi peněz. Rozdělení bohatství půdy a plných truhlic nám odhalí příčiny husitské revoluce. Král má téměř šestinu veškeré půdy. Jsou to ponejvíce lesy, které poskytují králi hlavní příjmy, které jsou doplňovány důchody z měst. Všechna ostatní půda rozdělena byla mezi šlechtu a mezi církev. Šlechta měla asi dvě šestiny veškeré půdy rozdělené mezi šlechtu nižší a vyšší. Vyšší šlechtu tvořili pání a nižší rytíři, vladykové, případně svobodní sedláci. Ale toto bohatství není stálé. Půda stále mění majitele. Posun v držbě půdy způsobuje, že svobodný vladyka nebo rytíř pro dluhy prodává půdu měšťanovi, kterému zase držba půdy umožňuje dostat se do šlechtického stavu. Bohatství je moc. A o tuto moc je zápas. Šlechtě začínají konkurovat města. Ve XIV. století vyvíjejí se u nás města, zakládaná již dříve, jak Přemyslovci, tak Lucemburky, jako mocenská obrana proti vzrůstu panského stavu, který se snaží omezit královskou moc. Panský stav pokouší se soustředit ve svých rukách co nejvíce půdy, která před- stavovala bohatství. To je umožněno tím, že drobnější šlechta při různých příležitostech se zadlužuje a dostává se do závislosti na vyšší šlechtě. Proti vzrůstu panské moci brání se král zakládáním měst. Ale zakládáním měst začíná se vytvářet nová společenská třída — městský stav, ve kterém záhy dochází k další diferenciaci. V městech rozpadá se brzy společnost na dvě vrstvy, na vrstvu měšťanů a vrstvu chudiny. Plnoprávní měšťáné jsou držiteli městských práv, mají v rukou obchod i průmysl, zakupují si jednak půdu, náležející k městu a snaží se za- koupiti i vesnice zchudlých šlechticů, aby snadněji dosáhli povýšení do šlechtického stavu. Tito bohatí měšťané snaží se udržet se jako uzavřená společnost. Někteří z nich, sdružení v cechu, nedovolovali druhým společenské povznesení a vzestup. Cechovní právo nebylo vlastně nic jiného, než snaha měšťanů zbavit se vnitřní konkurence. Proti vrstvě bohatých měšťanů, stále nespokojených pokud se týká moci a poct, vystupuje stále ve větším měřítku městská chudina. Městská chudina je závislá jednak na šlechtě a jednak na bohatých měšťanech. Chudinu tvoří nádeníci a pomocní dělníci, různí tovaryši, pocházející z těch, kteří se sice řemeslu vyučili, ale nejsou přijati do cechu, mistři řemesel na jiných závislých, zbídačelí řemeslníci, slu- 9
I když půda je stále znakem bohatství, počínají se řaditi mezi boháče i měšťané s plnými truhlicemi peněz. Rozdělení bohatství půdy a plných truhlic nám odhalí příčiny husitské revoluce. Král má téměř šestinu veškeré půdy. Jsou to ponejvíce lesy, které poskytují králi hlavní příjmy, které jsou doplňovány důchody z měst. Všechna ostatní půda rozdělena byla mezi šlechtu a mezi církev. Šlechta měla asi dvě šestiny veškeré půdy rozdělené mezi šlechtu nižší a vyšší. Vyšší šlechtu tvořili pání a nižší rytíři, vladykové, případně svobodní sedláci. Ale toto bohatství není stálé. Půda stále mění majitele. Posun v držbě půdy způsobuje, že svobodný vladyka nebo rytíř pro dluhy prodává půdu měšťanovi, kterému zase držba půdy umožňuje dostat se do šlechtického stavu. Bohatství je moc. A o tuto moc je zápas. Šlechtě začínají konkurovat města. Ve XIV. století vyvíjejí se u nás města, zakládaná již dříve, jak Přemyslovci, tak Lucemburky, jako mocenská obrana proti vzrůstu panského stavu, který se snaží omezit královskou moc. Panský stav pokouší se soustředit ve svých rukách co nejvíce půdy, která před- stavovala bohatství. To je umožněno tím, že drobnější šlechta při různých příležitostech se zadlužuje a dostává se do závislosti na vyšší šlechtě. Proti vzrůstu panské moci brání se král zakládáním měst. Ale zakládáním měst začíná se vytvářet nová společenská třída — městský stav, ve kterém záhy dochází k další diferenciaci. V městech rozpadá se brzy společnost na dvě vrstvy, na vrstvu měšťanů a vrstvu chudiny. Plnoprávní měšťáné jsou držiteli městských práv, mají v rukou obchod i průmysl, zakupují si jednak půdu, náležející k městu a snaží se za- koupiti i vesnice zchudlých šlechticů, aby snadněji dosáhli povýšení do šlechtického stavu. Tito bohatí měšťané snaží se udržet se jako uzavřená společnost. Někteří z nich, sdružení v cechu, nedovolovali druhým společenské povznesení a vzestup. Cechovní právo nebylo vlastně nic jiného, než snaha měšťanů zbavit se vnitřní konkurence. Proti vrstvě bohatých měšťanů, stále nespokojených pokud se týká moci a poct, vystupuje stále ve větším měřítku městská chudina. Městská chudina je závislá jednak na šlechtě a jednak na bohatých měšťanech. Chudinu tvoří nádeníci a pomocní dělníci, různí tovaryši, pocházející z těch, kteří se sice řemeslu vyučili, ale nejsou přijati do cechu, mistři řemesel na jiných závislých, zbídačelí řemeslníci, slu- 9
Strana 10
žebnictvo šlechty i měšťanů, nevěstky a žebráci. V nápravném hnutí tehdejší doby hrají nevěstky nemalou roli, neboť byly považovány za společenské zařízení. Měla o ně zájem samotná církev. Máme z pozdější doby, když Husité velmi ostře postupovali proti prostituci, doklad o obhajobě prostituce papežem Piem II., který odmítá r. 1462 poselství krále Jiřího těmito slovy: „Pohleďte moji bratři a synové moji nejmilejší, proti čemu se Čechové zastavují a co chtí, vždyť cír- kev svatá nemůže býti bez toho, neboť svatý Augustin praví: Od- straň nevěstky a naplníš všecko cizoložstvím. A tato městská chudina byla tou nejrevolučnější silou tehdejší doby. Jejími společníky na venkově byl poddaný lid. Tak jako oni, i sedláci byli bez práv. A přece se jim hlásalo slovo Boží o lásce Boží ke všem lidem. A tu všichni tito bědní lidé, jejichž život neměl žád- ného radostného výhledu do budoucna, vidí bohatství a moc kněží. Bohatství svádělo kněže k rozmařilému životu, který urážel všecky pozorovatele, a nejvíce ty, kteří neměli často ani dát co do úst. Kněží, to byla církev, a ta byla nepředstavitelně bohatá! Její bohatství ne- slýchaně vzrostlo právě za Karla IV. Karel IV. za kus uschlého hnátu přineseného z Italie, opatřeného glejtem, že se jedná o kost nějakého svatého, prodával klášterům, nebo i jiným jednotlivým církevním hodnostářům půdu, která byla základem tehdejšího bohatství. Půda v rukou církve se stále zvětšovala. V Čechách tři šestiny veškeré půdy náleželo duchovenstvu: arcibiskupovi, biskupům, kapitolám, nižším duchovním a klášterům. V rukách hodnostářů se shromáždil ohromný počet rozsáhlých velkostatků. Jest nutno míti na zřeteli, že byl velký rozdíl mezi církevním statkem a statkem šlechtickým nebo zeman- ským. Šlechtický majetek se při úmrtí majitele drobil. Církevní maje- tek zůstával stále církevním. Zůstával trvalým, pevným. Nemohl býti zcizen. Nesl užitek jenom církvi. Když církev půdu prodala, pak ji prodala jen za jiné větší výhody ve prospěch církve. Majetek církve byl ohromný. Církevní bohatství bylo příčinou toho, že představitelé církve žili životem přepychovým a rozmařilým. Rozmařilost života kněží dostupovala dnes těžko představitelného stupně. Kněží měli v rukou strašnou moc. Nejenom moc hospodářskou, která umožňovala na svých statcích poddané udržovat v hospodářské závislosti, nýbrž i ohromnou moc nad dušemi poddaných, kteří dostávali ve svém bíd- 10
žebnictvo šlechty i měšťanů, nevěstky a žebráci. V nápravném hnutí tehdejší doby hrají nevěstky nemalou roli, neboť byly považovány za společenské zařízení. Měla o ně zájem samotná církev. Máme z pozdější doby, když Husité velmi ostře postupovali proti prostituci, doklad o obhajobě prostituce papežem Piem II., který odmítá r. 1462 poselství krále Jiřího těmito slovy: „Pohleďte moji bratři a synové moji nejmilejší, proti čemu se Čechové zastavují a co chtí, vždyť cír- kev svatá nemůže býti bez toho, neboť svatý Augustin praví: Od- straň nevěstky a naplníš všecko cizoložstvím. A tato městská chudina byla tou nejrevolučnější silou tehdejší doby. Jejími společníky na venkově byl poddaný lid. Tak jako oni, i sedláci byli bez práv. A přece se jim hlásalo slovo Boží o lásce Boží ke všem lidem. A tu všichni tito bědní lidé, jejichž život neměl žád- ného radostného výhledu do budoucna, vidí bohatství a moc kněží. Bohatství svádělo kněže k rozmařilému životu, který urážel všecky pozorovatele, a nejvíce ty, kteří neměli často ani dát co do úst. Kněží, to byla církev, a ta byla nepředstavitelně bohatá! Její bohatství ne- slýchaně vzrostlo právě za Karla IV. Karel IV. za kus uschlého hnátu přineseného z Italie, opatřeného glejtem, že se jedná o kost nějakého svatého, prodával klášterům, nebo i jiným jednotlivým církevním hodnostářům půdu, která byla základem tehdejšího bohatství. Půda v rukou církve se stále zvětšovala. V Čechách tři šestiny veškeré půdy náleželo duchovenstvu: arcibiskupovi, biskupům, kapitolám, nižším duchovním a klášterům. V rukách hodnostářů se shromáždil ohromný počet rozsáhlých velkostatků. Jest nutno míti na zřeteli, že byl velký rozdíl mezi církevním statkem a statkem šlechtickým nebo zeman- ským. Šlechtický majetek se při úmrtí majitele drobil. Církevní maje- tek zůstával stále církevním. Zůstával trvalým, pevným. Nemohl býti zcizen. Nesl užitek jenom církvi. Když církev půdu prodala, pak ji prodala jen za jiné větší výhody ve prospěch církve. Majetek církve byl ohromný. Církevní bohatství bylo příčinou toho, že představitelé církve žili životem přepychovým a rozmařilým. Rozmařilost života kněží dostupovala dnes těžko představitelného stupně. Kněží měli v rukou strašnou moc. Nejenom moc hospodářskou, která umožňovala na svých statcích poddané udržovat v hospodářské závislosti, nýbrž i ohromnou moc nad dušemi poddaných, kteří dostávali ve svém bíd- 10
Strana 11
ném životě slib od církve na jakýsi blažený posmrtný život, jehož dosažení však bylo odvislé od poslušností církvi. A církev představo- vali kněží. Do husitské revoluce se proti nim téměř nikdo neodvážil postaviti. Církvi se vždy podařilo každou vzpouru proti ní potlačiti, a to ať tím, že klatbou církev věřícího člověka zbavila naděje na bla- žený život posmrtný, anebo potrestala jej jako kacíře obyčejně tím, že jej dala upáliti. Za těchto společenských podmínek, kdy církev stojí jak proti králi, tak proti šlechtě, kdy král stojí proti šlechtě, a kdy města chtějí se podíleti na moci, obyčejný člověk ať na vesnici nebo v městě žije v nepředstavitelné bídě. Tu hlásání slova Božího o krá- lovství Božím proti hříchům a za prostý život, znamená agitaci revo- lučních myšlenek o právu každého člověka na slušný život již zde na zemi. Husitská revoluce byl blesk na dusném nebi, zakaboněném mraky hříchů vládnoucí vrstvy, církve a šlechty. Není vůbec důležité, že popud ke vzniku husitství dává učení Wiklifovo, které poukazuje na rozpory v oficiálním učení církve. Také ani není tak důležité, že Husovi předchůdci Konrád Waldhauser, Jan Milíč z Kroměříže, Ma- těj z Janova a konečně i jiní méně významní, vyzývali mocné teh- dejšího života k prostému životu, jenž byl podle evangelia představou života bohabojného, zaručujícího blažený život věčný. Husitská revo- luce znamená konec legendy o všemohoucnosti církve, konec legendy o tom, že kněz má pravdu z moci církevního postavení, že kněz roz- hoduje o spáse, o smyslu života každého člověka. Husitská revoluce znamenná vzpouru středověkého člověka proti mocným a bohatým jako hříšným. Je to snaha po stvoření nového světa. Byla to první velká masová vzpoura prostých lidí, kteří po strašném a dlouhém zá- pase donutili největší moc tehdejšího světa, církev, k jakémusi do- znání porážky, když církev byla donucena přijmouti Basilejská kom- paktáta. Ale protože to byla vzpoura prostých lidí, jest v jejím líčení, které jest sdělování nabyté zkušeností, mnoho věcí, které jsou legen- dou, které neodpovídají pravdě, té nahé, oslepující pravdě. Neboť i za husitské revoluce byli lidé, jimž revoluce prospěla a kteří pak měli strach, aby nepřišli o to, co jim revoluce přinesla. A v těchto lidech se najednou probudilo třídní přátelství k bohatým, které způso- bilo jejich nepřátelské postavení proti těm, kteří důsledně požadovali 11
ném životě slib od církve na jakýsi blažený posmrtný život, jehož dosažení však bylo odvislé od poslušností církvi. A církev představo- vali kněží. Do husitské revoluce se proti nim téměř nikdo neodvážil postaviti. Církvi se vždy podařilo každou vzpouru proti ní potlačiti, a to ať tím, že klatbou církev věřícího člověka zbavila naděje na bla- žený život posmrtný, anebo potrestala jej jako kacíře obyčejně tím, že jej dala upáliti. Za těchto společenských podmínek, kdy církev stojí jak proti králi, tak proti šlechtě, kdy král stojí proti šlechtě, a kdy města chtějí se podíleti na moci, obyčejný člověk ať na vesnici nebo v městě žije v nepředstavitelné bídě. Tu hlásání slova Božího o krá- lovství Božím proti hříchům a za prostý život, znamená agitaci revo- lučních myšlenek o právu každého člověka na slušný život již zde na zemi. Husitská revoluce byl blesk na dusném nebi, zakaboněném mraky hříchů vládnoucí vrstvy, církve a šlechty. Není vůbec důležité, že popud ke vzniku husitství dává učení Wiklifovo, které poukazuje na rozpory v oficiálním učení církve. Také ani není tak důležité, že Husovi předchůdci Konrád Waldhauser, Jan Milíč z Kroměříže, Ma- těj z Janova a konečně i jiní méně významní, vyzývali mocné teh- dejšího života k prostému životu, jenž byl podle evangelia představou života bohabojného, zaručujícího blažený život věčný. Husitská revo- luce znamená konec legendy o všemohoucnosti církve, konec legendy o tom, že kněz má pravdu z moci církevního postavení, že kněz roz- hoduje o spáse, o smyslu života každého člověka. Husitská revoluce znamenná vzpouru středověkého člověka proti mocným a bohatým jako hříšným. Je to snaha po stvoření nového světa. Byla to první velká masová vzpoura prostých lidí, kteří po strašném a dlouhém zá- pase donutili největší moc tehdejšího světa, církev, k jakémusi do- znání porážky, když církev byla donucena přijmouti Basilejská kom- paktáta. Ale protože to byla vzpoura prostých lidí, jest v jejím líčení, které jest sdělování nabyté zkušeností, mnoho věcí, které jsou legen- dou, které neodpovídají pravdě, té nahé, oslepující pravdě. Neboť i za husitské revoluce byli lidé, jimž revoluce prospěla a kteří pak měli strach, aby nepřišli o to, co jim revoluce přinesla. A v těchto lidech se najednou probudilo třídní přátelství k bohatým, které způso- bilo jejich nepřátelské postavení proti těm, kteří důsledně požadovali 11
Strana 12
spravedlnost. Pak všichni ti mírní a smířliví znamenají vlastně posilu nepřátel, znamenali kontrarevoluci. Ve svém hledání historické pravdy musíme ještě mnoho studia a péče věnovati husitské době, abychom z této veliké doby vytěžili pro náš národ to, co vytěžiti možno a nutno. I na husitství nanesli pozdější historikové mnoho nesprávných výkladů, které jsou legen- dami a nikoliv dějinnou skutečností. V zájmu pravdy nutno se zbavo- vati legend, protože pouze pravda, jako zjištění skutečnosti, může býti poučením užitečným pro život jednotlivce i národa. Je totiž tato doba právě příznačná tím, že původní revoluční vyšlehnutí odpadává a je nakonec dušeno těmi, kteří jako tehdejší intelektuálové dostali se sice k blízkosti pravdy, ale nakonec jejich důsledků se lekli, poněvadž byli natolik syny své třídy, že nebyli schopni opustit myšlenkový svět, jenž je vychoval. To vidíme konečně i v novější době. Inteligence spočátku vykročí cestou revolučního boje, pak se zastaví ve strachu, že by mohla přijít o svá mezitím nabytá nebo propůjčená privilegia. V době husitské značná část in- teligence se zastavila na poloviční cestě a tím se vlastně data do slu- žeb kontrarevolučních sil, které pak způsobily porážku u Lipan, po- rážku revoluce. Máme-li býti spravedliví k husitské době, musíme uměti oceniti po právu a spravedlnosti jednotlivé herce tohoto dějin- ného dramatu. K osobám, které v husitství hrály nemalou roli, patří i Mistr Jakoubek ze Stříbra. Jeho kázání jako Česká postila jsou právě vydávána. Jakoubek ze Stříbra je opředen legendou umírněného, ale horlivého duševního bojovníka za ideál Husovy pravdy. Je zapotřebí zkorigovat legendu, která se kolem Jakoubka ze Stříbra vytvořila, jako by to byl jeden z nejvýznačnějších činitelů, pomáhajících husitské revoluci k vítězství. Je pravda, že Jakoubek ze Stříbra dal husitské revoluci zevní symbol. On první zdůvodnil správnost podávání vína a chleba. Revolucionáři se mohli kalichem ostře odlišit od starého světa, symolisovaného křížem. Ale to je u Jakoubka všechno, co husitství dal. Všechna jeho ostatní činnost se nese za tím účelem, aby husitské hnutí nepobouřilo svět, aby husitské hnutí se dalo cestou mírného pokroku v mezích zákona, to jest aby se husitské hnutí při- způsobovalo dannému společenskému řádu, jak byl representován církví. Jakoubek ze Stříbra v pozdější fázi husitské revoluce značí 12
spravedlnost. Pak všichni ti mírní a smířliví znamenají vlastně posilu nepřátel, znamenali kontrarevoluci. Ve svém hledání historické pravdy musíme ještě mnoho studia a péče věnovati husitské době, abychom z této veliké doby vytěžili pro náš národ to, co vytěžiti možno a nutno. I na husitství nanesli pozdější historikové mnoho nesprávných výkladů, které jsou legen- dami a nikoliv dějinnou skutečností. V zájmu pravdy nutno se zbavo- vati legend, protože pouze pravda, jako zjištění skutečnosti, může býti poučením užitečným pro život jednotlivce i národa. Je totiž tato doba právě příznačná tím, že původní revoluční vyšlehnutí odpadává a je nakonec dušeno těmi, kteří jako tehdejší intelektuálové dostali se sice k blízkosti pravdy, ale nakonec jejich důsledků se lekli, poněvadž byli natolik syny své třídy, že nebyli schopni opustit myšlenkový svět, jenž je vychoval. To vidíme konečně i v novější době. Inteligence spočátku vykročí cestou revolučního boje, pak se zastaví ve strachu, že by mohla přijít o svá mezitím nabytá nebo propůjčená privilegia. V době husitské značná část in- teligence se zastavila na poloviční cestě a tím se vlastně data do slu- žeb kontrarevolučních sil, které pak způsobily porážku u Lipan, po- rážku revoluce. Máme-li býti spravedliví k husitské době, musíme uměti oceniti po právu a spravedlnosti jednotlivé herce tohoto dějin- ného dramatu. K osobám, které v husitství hrály nemalou roli, patří i Mistr Jakoubek ze Stříbra. Jeho kázání jako Česká postila jsou právě vydávána. Jakoubek ze Stříbra je opředen legendou umírněného, ale horlivého duševního bojovníka za ideál Husovy pravdy. Je zapotřebí zkorigovat legendu, která se kolem Jakoubka ze Stříbra vytvořila, jako by to byl jeden z nejvýznačnějších činitelů, pomáhajících husitské revoluci k vítězství. Je pravda, že Jakoubek ze Stříbra dal husitské revoluci zevní symbol. On první zdůvodnil správnost podávání vína a chleba. Revolucionáři se mohli kalichem ostře odlišit od starého světa, symolisovaného křížem. Ale to je u Jakoubka všechno, co husitství dal. Všechna jeho ostatní činnost se nese za tím účelem, aby husitské hnutí nepobouřilo svět, aby husitské hnutí se dalo cestou mírného pokroku v mezích zákona, to jest aby se husitské hnutí při- způsobovalo dannému společenskému řádu, jak byl representován církví. Jakoubek ze Stříbra v pozdější fázi husitské revoluce značí 12
Strana 13
vlastně kontrarevoluční sílu. Přesto neztrácí významu jeho právě uveřejňovaná postila, to jest sbírka kázání na themata oblíbená v teh- dejší době. Kázání tehdy nahrazovala obecnému lidu dnešní tisk a rozhlas. Předmětem kázání byla u všech husitských kazatelů náprava tehdejší doby a poněvadž nejrozmařilejším živlem tehdejší doby byla církev, obraceli se mravokárci proti církvi, domnívajíce se, že se jim podaří kázáním církev navrátiti původnímu prostému životu. S tohoto hlediska má postila svoji cenu. Ukazuje nám názorně, jakým dušev- ním životem tehdy lidé žili. Co bylo předmětem jejich myšlení a cí- tění. Kazatelé byli ovšem na omylu, jestli se domnívali, že silou slova lze změniti poměry společenského života, který byl odvislý od výrob- ních poměrů společnosti. Avšak jejich slova se začala stávati reálnou silou, jakmile vyjevili to, co bylo obecným cítěním a míněním, skry- tým v srdcích prostých lidí, hledajících pravdu, hledajících shodu mezi slovem a životem. Tehdy se kazatelovo slovo začínalo stávat reálnou společenskou silou, schopnou převrátit tehdejší svět. Pokud Jakoubek ze Stříbra svou výzvou přijímati chleba a víno tak, jak to činila až do XII. století církev, demonstroval požadavek návratu k prostému životu nezkažené církve, představoval revolučního bojov- níka, dávajícího revoluci symbol snadno srozumitelný a způsobilý nadchnouti každého k obětavosti k tomuto hnutí. Později však Jakou- bek zůstal státi. Zastavit se v revoluci však znamená posilniti její nepřátele. Jakoubek ze Stříbra se narodil okolo r. 1370 ve vesničce Vítkově u Stříbra. Tato vesnice náležela Křižovníkům, kteří měli ve městě kostel a nemocnici. Stříbro mělo čilý obchodní styk jak na západ, tak na východ, jak do Norimberka, tak do Prahy. Jakoubek jistě bez velkých nesnází se dostal do královského města. Prošel tak, jako Mistr Jan Hus, touže cestou, jakou procházívali chudí studenti. Byl sluhou bohatších profesorů a probíjel se na studiích, jak se dalo. Teprve když r. 1393 dosáhl titulu bakaláře, r. 1397 titulu Mistra, dařilo se mu poněkud lépe. Profesoři i tehdy za neobyčejně velkého bohatství církve neměli veliké příjmy ze své dráhy učitelské. Jakoubek snažil se proto docíliti lepšího zabezpečení na dráze církevní a dal se proto vysvětiti na kněze r. 1402. Stal se pak v roce 1405 oltářníkem v kostele sv. Štěpána na rybníčku, kde dosáhl lepších příjmů. To mu umožnil 13
vlastně kontrarevoluční sílu. Přesto neztrácí významu jeho právě uveřejňovaná postila, to jest sbírka kázání na themata oblíbená v teh- dejší době. Kázání tehdy nahrazovala obecnému lidu dnešní tisk a rozhlas. Předmětem kázání byla u všech husitských kazatelů náprava tehdejší doby a poněvadž nejrozmařilejším živlem tehdejší doby byla církev, obraceli se mravokárci proti církvi, domnívajíce se, že se jim podaří kázáním církev navrátiti původnímu prostému životu. S tohoto hlediska má postila svoji cenu. Ukazuje nám názorně, jakým dušev- ním životem tehdy lidé žili. Co bylo předmětem jejich myšlení a cí- tění. Kazatelé byli ovšem na omylu, jestli se domnívali, že silou slova lze změniti poměry společenského života, který byl odvislý od výrob- ních poměrů společnosti. Avšak jejich slova se začala stávati reálnou silou, jakmile vyjevili to, co bylo obecným cítěním a míněním, skry- tým v srdcích prostých lidí, hledajících pravdu, hledajících shodu mezi slovem a životem. Tehdy se kazatelovo slovo začínalo stávat reálnou společenskou silou, schopnou převrátit tehdejší svět. Pokud Jakoubek ze Stříbra svou výzvou přijímati chleba a víno tak, jak to činila až do XII. století církev, demonstroval požadavek návratu k prostému životu nezkažené církve, představoval revolučního bojov- níka, dávajícího revoluci symbol snadno srozumitelný a způsobilý nadchnouti každého k obětavosti k tomuto hnutí. Později však Jakou- bek zůstal státi. Zastavit se v revoluci však znamená posilniti její nepřátele. Jakoubek ze Stříbra se narodil okolo r. 1370 ve vesničce Vítkově u Stříbra. Tato vesnice náležela Křižovníkům, kteří měli ve městě kostel a nemocnici. Stříbro mělo čilý obchodní styk jak na západ, tak na východ, jak do Norimberka, tak do Prahy. Jakoubek jistě bez velkých nesnází se dostal do královského města. Prošel tak, jako Mistr Jan Hus, touže cestou, jakou procházívali chudí studenti. Byl sluhou bohatších profesorů a probíjel se na studiích, jak se dalo. Teprve když r. 1393 dosáhl titulu bakaláře, r. 1397 titulu Mistra, dařilo se mu poněkud lépe. Profesoři i tehdy za neobyčejně velkého bohatství církve neměli veliké příjmy ze své dráhy učitelské. Jakoubek snažil se proto docíliti lepšího zabezpečení na dráze církevní a dal se proto vysvětiti na kněze r. 1402. Stal se pak v roce 1405 oltářníkem v kostele sv. Štěpána na rybníčku, kde dosáhl lepších příjmů. To mu umožnil 13
Strana 14
jeho přítel M. Kříšťan z Prachatic, který mu toto místo postoupil. Jakoubek ze Stříbra dal na sebe hodně působit slavným kazatelem Karlovy doby Matějem z Janova, který jako mistr pařížské university stál v čele hnutí, jež se pokoušelo theoretickou cestou napravit církev. Jakoubek ze Stříbra připojil se k opravnému církevnímu hnutí, přijal některé zásady Viklifovy a tak vcelku kráčel tímže směrem, kterým Mistr Jan Hus. Jakoubek stál Husovi po boku po celou dobu jeho zápasu. Nevystupoval spočátku na kazatelně jako Hus, ale ve svých kázáních o universitních slavnostech rozvíjel myšlenky Husovy. Ja- koubek ze Stříbra hlásal tak jako Mistr Jan Hus, že náprava poměrů veřejného i soukromého života jest možná jenom tehdy, když se církev vrátí k prostému životu a zásadám, tak jak je káže bible. Když na Mistra Jana Husa byla uvalena církevní klatba a Hus opustil Prahu, Jakoubek ze Stříbra stál v Praze v čele husitského hnutí. Jeho největší přínos husitské revoluci spočívá v tom, že do- kázal, že velmi mnoho různých církevních zařízení a obřadů zavedla církev sama, aniž by měla tato opatření oporu v bibli. Tak prokázal, že přijímání pod jednou není původu biblického, nýbrž zavedeno bylo teprve církví a to asi ve XII. století. Jakoubek podle Janova evangelia prokázal, že bible přikazuje i latkům přijímat pod obojí způsobou, neboť Janův text: „Nebudete-li jísti tělo Syna člověka a píti krev jeho...“ nepřipouští žádného jiného výkladu. Tím, že v disputacích, které podle tehdejšího zvyku byly veřejné, dovedl ob- hájiti podávání pod obojí způsobou i laikům, a že sám první takto večeři Páně zavedl, prokázal husitskému hnutí nesmírnou službu. V tehdejší době nebylo možné použíti působivějšího prostředku na demokratisaci tohoto hnutí. Přijímání pod obojí bylo v té době již jen výsadou kněží. Když Jakoubek ze Stříbra počal podávati večeři Páně pod obojí i laikům, mělo to větší význam, než zrušení šlech- tických výsad za Veliké francouzské revoluce. O této novotě do- zvěděl se pak Mistr Jan Hus v Kostnici. Schválil ji. Tím dán byl husitskému hnutí symbol, který ostře a jasně vyznačoval navenek, že nové hnutí liší se od staré církve a zhodnocuje prostého člověka, tou- žícího po pravdě, to jest po tom, aby mezi bibli a životem nebylo rozdílu. Husitské hnutí dostalo tak znamení, kolem nějž a pod nímž se šikoval lid do boje za nápravu v církvi. Po prvé bylo podáváno 14
jeho přítel M. Kříšťan z Prachatic, který mu toto místo postoupil. Jakoubek ze Stříbra dal na sebe hodně působit slavným kazatelem Karlovy doby Matějem z Janova, který jako mistr pařížské university stál v čele hnutí, jež se pokoušelo theoretickou cestou napravit církev. Jakoubek ze Stříbra připojil se k opravnému církevnímu hnutí, přijal některé zásady Viklifovy a tak vcelku kráčel tímže směrem, kterým Mistr Jan Hus. Jakoubek stál Husovi po boku po celou dobu jeho zápasu. Nevystupoval spočátku na kazatelně jako Hus, ale ve svých kázáních o universitních slavnostech rozvíjel myšlenky Husovy. Ja- koubek ze Stříbra hlásal tak jako Mistr Jan Hus, že náprava poměrů veřejného i soukromého života jest možná jenom tehdy, když se církev vrátí k prostému životu a zásadám, tak jak je káže bible. Když na Mistra Jana Husa byla uvalena církevní klatba a Hus opustil Prahu, Jakoubek ze Stříbra stál v Praze v čele husitského hnutí. Jeho největší přínos husitské revoluci spočívá v tom, že do- kázal, že velmi mnoho různých církevních zařízení a obřadů zavedla církev sama, aniž by měla tato opatření oporu v bibli. Tak prokázal, že přijímání pod jednou není původu biblického, nýbrž zavedeno bylo teprve církví a to asi ve XII. století. Jakoubek podle Janova evangelia prokázal, že bible přikazuje i latkům přijímat pod obojí způsobou, neboť Janův text: „Nebudete-li jísti tělo Syna člověka a píti krev jeho...“ nepřipouští žádného jiného výkladu. Tím, že v disputacích, které podle tehdejšího zvyku byly veřejné, dovedl ob- hájiti podávání pod obojí způsobou i laikům, a že sám první takto večeři Páně zavedl, prokázal husitskému hnutí nesmírnou službu. V tehdejší době nebylo možné použíti působivějšího prostředku na demokratisaci tohoto hnutí. Přijímání pod obojí bylo v té době již jen výsadou kněží. Když Jakoubek ze Stříbra počal podávati večeři Páně pod obojí i laikům, mělo to větší význam, než zrušení šlech- tických výsad za Veliké francouzské revoluce. O této novotě do- zvěděl se pak Mistr Jan Hus v Kostnici. Schválil ji. Tím dán byl husitskému hnutí symbol, který ostře a jasně vyznačoval navenek, že nové hnutí liší se od staré církve a zhodnocuje prostého člověka, tou- žícího po pravdě, to jest po tom, aby mezi bibli a životem nebylo rozdílu. Husitské hnutí dostalo tak znamení, kolem nějž a pod nímž se šikoval lid do boje za nápravu v církvi. Po prvé bylo podáváno 14
Strana 15
pod obojí laikům v říjnu 1414 v kostele sv. Martina ve Zdi, hned nato podáváno bylo laikům v kostele sv. Michala a sv. Vojtěcha na Zderaze. Kalich nakonec znamenal, že husitské hnutí dostává vlastní bohoslužbu a tím silnou podporu nového náboženského cítění pro- stých lidí. Díky tomu, že kostnický koncil odsoudil kalich tak, jak odsoudil Husa, dospělo se téměř k úplné rozluce kališníků od staré církve a tím ohraničení a vytýčení hnutí, které znamenalo první sku- tečně ozařující paprsek v temnotách středověku. 10. března 1417 i pražská universita připravila se slavnostně k při- jímání pod obojí. Českému národu dala tím pečeť vědecké správnosti tohoto nového způsobu přijímání. Jakoubek ze Stříbra vedl boj proti uctívání obrazů a ostatků sva- tých, které církev zavedla v ohromném měřítku, aby rozptylovala úmyslně náboženskou pozornost věřících a odváděla je od samostat- ného hledání pravdy v prameni tehdejšího poznání a věděni, to jest bible. Jakoubek ze Stříbra ostře útočil na nevěstince, žádaje jejich zrušení. Všichni husitští kazatelé se stavěli proti nevěstincům. Husité v nevěstincích viděli nejen příčinu špatných mravů, ale i znehodno- cení ženy. Potud pokud se omezuje Jakoubkova činnost na reformy povahy theoretické, obsažené v jeho kázáních a v jeho požadavcích obecně mravních, jest Jakoubek přínosem revoluce. Jenže každá revoluce jest něco více, než horlení za právo a spravedlnost. Revoluce je čin za uskutečnění práva a spravedlnosti. A v tomto činu Jakoubek selhal. V praxi se ukázalo, že Jakoubek ze Stříbra byl jenom opatrný inteli- gent své doby. Žádal reformy církve, ale jenom tam a tak, pokud to odpovídalo zájmům společenské třídy, jejímž byl členem. Jako pro- fesor a pak kazatel v kapli Betlémské neodklonil se ve svém revo- lučním snažení od zájmů těch, kteří v husitských bouřích nastoupili na místa předešlých držitelů moci, nedbajíce na to, že obyčejný člo- věk svojí vzpourou proti svým duchovním a hospodářským utlačo- vatelům jim sice umožnil obohatiti se, ale že po nich žádá také zlep- šení svého sociálního postavení. A to bylo osudné revoluci a je i ko- nečnému zhodnocení Jakoubkově. Za husitské bouře mnoho církevních statků dostalo se do rukou drobné české šlechty. V městech, z nichž vypuzeni byli němečtí 15
pod obojí laikům v říjnu 1414 v kostele sv. Martina ve Zdi, hned nato podáváno bylo laikům v kostele sv. Michala a sv. Vojtěcha na Zderaze. Kalich nakonec znamenal, že husitské hnutí dostává vlastní bohoslužbu a tím silnou podporu nového náboženského cítění pro- stých lidí. Díky tomu, že kostnický koncil odsoudil kalich tak, jak odsoudil Husa, dospělo se téměř k úplné rozluce kališníků od staré církve a tím ohraničení a vytýčení hnutí, které znamenalo první sku- tečně ozařující paprsek v temnotách středověku. 10. března 1417 i pražská universita připravila se slavnostně k při- jímání pod obojí. Českému národu dala tím pečeť vědecké správnosti tohoto nového způsobu přijímání. Jakoubek ze Stříbra vedl boj proti uctívání obrazů a ostatků sva- tých, které církev zavedla v ohromném měřítku, aby rozptylovala úmyslně náboženskou pozornost věřících a odváděla je od samostat- ného hledání pravdy v prameni tehdejšího poznání a věděni, to jest bible. Jakoubek ze Stříbra ostře útočil na nevěstince, žádaje jejich zrušení. Všichni husitští kazatelé se stavěli proti nevěstincům. Husité v nevěstincích viděli nejen příčinu špatných mravů, ale i znehodno- cení ženy. Potud pokud se omezuje Jakoubkova činnost na reformy povahy theoretické, obsažené v jeho kázáních a v jeho požadavcích obecně mravních, jest Jakoubek přínosem revoluce. Jenže každá revoluce jest něco více, než horlení za právo a spravedlnost. Revoluce je čin za uskutečnění práva a spravedlnosti. A v tomto činu Jakoubek selhal. V praxi se ukázalo, že Jakoubek ze Stříbra byl jenom opatrný inteli- gent své doby. Žádal reformy církve, ale jenom tam a tak, pokud to odpovídalo zájmům společenské třídy, jejímž byl členem. Jako pro- fesor a pak kazatel v kapli Betlémské neodklonil se ve svém revo- lučním snažení od zájmů těch, kteří v husitských bouřích nastoupili na místa předešlých držitelů moci, nedbajíce na to, že obyčejný člo- věk svojí vzpourou proti svým duchovním a hospodářským utlačo- vatelům jim sice umožnil obohatiti se, ale že po nich žádá také zlep- šení svého sociálního postavení. A to bylo osudné revoluci a je i ko- nečnému zhodnocení Jakoubkově. Za husitské bouře mnoho církevních statků dostalo se do rukou drobné české šlechty. V městech, z nichž vypuzeni byli němečtí 15
Strana 16
řemeslníci a měšťané, majetky dostávaly se do rukou drobného měš- ťanstva. Zbohatlá šlechta i měštané měli pak jedinou snahu a starost nepřijít o to, co revolucí získali. A proto dostali se do konfliktu s ve- doucí silou husitského hnutí — s Tábority. Ti se nechtěli spokojit pouze přesunem hospodářské moci z rukou církve a německých měš- ťanů do rukou druhých, to je do rukou české šlechty a českých měš- ťanů. Táboři chtěli radikální přeměnu tehdejšího světa. Chtěli nové hospodářské uspořádání světa, zajišťující slušný život obyčejnému člo- věku. V husitském hnutí vzniká rozkol, způsobený právě rozporem mezi zájmy zbohatlých, tak zvaných umírněných, a zájmy prostých, požadujících pro všechny spravedlivý a vykořisťování prostý život. Táboři volají „bratřími si buďme“, „nic nebudiž tvé a mé, nýbrž všichni rovné“, kdežto Pražané „usmiřme se s církví“. A tento rozpor vede nakonec k Lipanům. Aby mohlo k lipanské tragedii dojít, sehrála inteligence roli služebníků nových nositelů moci, dávajíc Pražanům, představujícím v tomto stadiu kontrarevoluční sílu, duševní výzbroj i pomoc. Jakoubek ze Stříbra nedává se na stranu Táboritů, nedává se ani v Praze na stranu městské chudiny, naopak ostře proti ní se staví. Při sledování tohoto zápasu vidíme tutéž zradu revoluční myšlenky inteligence, kterou vidíme u nás po r. 1918 a konečně i pokusy o tuto zradu před únorem 1948. Pražané — umírnění — chtěli se dohodnout s církví jako se sku- tečným představitelem duchovní i politické moci. Jakoubek ze Stříbra byl duší této strany. Byl odpůrcem vůdce pražské chudiny Jana Želiv- ského. Jakoubek ze Stříbra bohužel nebyl pouze theoretikem, kaza- telem, který by byl vzdálen proudům veřejného života, jak by ho rádi vykreslovali ti, kteří ze svého třídního hlediska nemají rádi Tábo- rity. Jakoubek stál stále v popředí hnutí, vyzýval lid, aby zbavil církev jejího majetku a aby si vynutil církevní reformu. V tomto smyslu dává lidu symbol revoluce — kalich. Když lid však povstane, chce být své- právný, a nechce býti jenom nástrojem nových pánů, kteří sice pod obojí způsobou přijímají, ale třídně jsou téměř stejní jako jejich předchůdci, Jakoubek se Stříbra rozhořčeně se staví proti obecnému lidu. Organisuje odpor proti vůdci pražské chudiny a bojovníku za přátelství Prahy a Tábora, proti Janu Želivskému. Kolem Jakouhka 16
řemeslníci a měšťané, majetky dostávaly se do rukou drobného měš- ťanstva. Zbohatlá šlechta i měštané měli pak jedinou snahu a starost nepřijít o to, co revolucí získali. A proto dostali se do konfliktu s ve- doucí silou husitského hnutí — s Tábority. Ti se nechtěli spokojit pouze přesunem hospodářské moci z rukou církve a německých měš- ťanů do rukou druhých, to je do rukou české šlechty a českých měš- ťanů. Táboři chtěli radikální přeměnu tehdejšího světa. Chtěli nové hospodářské uspořádání světa, zajišťující slušný život obyčejnému člo- věku. V husitském hnutí vzniká rozkol, způsobený právě rozporem mezi zájmy zbohatlých, tak zvaných umírněných, a zájmy prostých, požadujících pro všechny spravedlivý a vykořisťování prostý život. Táboři volají „bratřími si buďme“, „nic nebudiž tvé a mé, nýbrž všichni rovné“, kdežto Pražané „usmiřme se s církví“. A tento rozpor vede nakonec k Lipanům. Aby mohlo k lipanské tragedii dojít, sehrála inteligence roli služebníků nových nositelů moci, dávajíc Pražanům, představujícím v tomto stadiu kontrarevoluční sílu, duševní výzbroj i pomoc. Jakoubek ze Stříbra nedává se na stranu Táboritů, nedává se ani v Praze na stranu městské chudiny, naopak ostře proti ní se staví. Při sledování tohoto zápasu vidíme tutéž zradu revoluční myšlenky inteligence, kterou vidíme u nás po r. 1918 a konečně i pokusy o tuto zradu před únorem 1948. Pražané — umírnění — chtěli se dohodnout s církví jako se sku- tečným představitelem duchovní i politické moci. Jakoubek ze Stříbra byl duší této strany. Byl odpůrcem vůdce pražské chudiny Jana Želiv- ského. Jakoubek ze Stříbra bohužel nebyl pouze theoretikem, kaza- telem, který by byl vzdálen proudům veřejného života, jak by ho rádi vykreslovali ti, kteří ze svého třídního hlediska nemají rádi Tábo- rity. Jakoubek stál stále v popředí hnutí, vyzýval lid, aby zbavil církev jejího majetku a aby si vynutil církevní reformu. V tomto smyslu dává lidu symbol revoluce — kalich. Když lid však povstane, chce být své- právný, a nechce býti jenom nástrojem nových pánů, kteří sice pod obojí způsobou přijímají, ale třídně jsou téměř stejní jako jejich předchůdci, Jakoubek se Stříbra rozhořčeně se staví proti obecnému lidu. Organisuje odpor proti vůdci pražské chudiny a bojovníku za přátelství Prahy a Tábora, proti Janu Želivskému. Kolem Jakouhka 16
Strana 17
seskupili se všichni, kteří si chtěli udržet své nové získané bohatství a posice. Všichni, kteří měli strach, že obecný lid by jim jejich nově nabytý majetek nezajistil. Jakoubek ze Stříbra je vede na radnici, aby tam žalovali na revolučního vůdce pražské chudiny Jana Želivského a žádali jeho odstranění. A Želivský byl odstraněn. Jakoubek ze Stří- bra je zodpovědným za to, co se stalo se Želivským. Jan Želivský byl pozván na radnici pod záminkou porady o spolu- práci s Tábority, jak zachránit obležený Krasikov. Páni konšelé jed- nali se Želivským tak dlouho, dokud nepřišli biřiči, aby se ho chopili. Pak byl Jan Želivský a 10 vůdců pražského lidu na nádvoří radnice popraveni. Zde je začátek Lipan. Poprava Želivského znamená zlo- mení moci a lidu. Revoluce z vnitřku byla oslabena. Vítězství kontra- revolučních sil tehdejší doby bylo připraveno. Jakoubek ze Stříbra, i když snad osobně se nenadál takového konce, je zodpovědným za to, že pomáhal zeslabovat revoluční elán českého národa. Vnitřní zlom české revoluce je příčinou toho, že husitství nepřineslo světu tolik, kolik později luterství. Je tudíž konstatováním historické skutečnosti, jestliže si při vy- dávání Jakoubkovy postily uvědomíme, že Jakoubek ze Stříbra na začátku revolučního vzmachu byl na straně pokroku, nebyl však dů- sledný a dostal se na cestu kontrarevoluce a tím desorientoval husit- ské hnutí. Je správné, že dnes vydáváme spisy husitské doby. Husitskou dobu musí dokonale poznat. Musíme znáti tu část historie českého národa, kdy naší prostí čeští lidé se snažili způsobem odpovídajícím tehdejším podmínkám vybudovati nový svět, svět jak si jej před- stavovali podle bible, podle knihy, která tehdy představovala ještě všechny vědomosti o světě a společnosti. Náš český pokus napravit svět se nepodařil. Podařilo se však dokázati, že lid je ohromná síla, která určuje chod dějin, jestliže ví, co chce a je jednotný. Husitská revoluce nepřevrátila svět proto, že její síly se zlomily a postavily proti sobě. Stalo se tak působením třídních rozporů. Husitská revoluce podala důkaz světu, že třídní rozpory jsou silami, určujícími vývoj lidské společnosti. Tak si ověřujeme ve své historii pravdu, kterou potřebujeme pro svůj denní, obyčejný život. Musíme znáti pravdu i o Jakoubkovi ze Stříbra, abychom získali poučení pro vlastní život. 17
seskupili se všichni, kteří si chtěli udržet své nové získané bohatství a posice. Všichni, kteří měli strach, že obecný lid by jim jejich nově nabytý majetek nezajistil. Jakoubek ze Stříbra je vede na radnici, aby tam žalovali na revolučního vůdce pražské chudiny Jana Želivského a žádali jeho odstranění. A Želivský byl odstraněn. Jakoubek ze Stří- bra je zodpovědným za to, co se stalo se Želivským. Jan Želivský byl pozván na radnici pod záminkou porady o spolu- práci s Tábority, jak zachránit obležený Krasikov. Páni konšelé jed- nali se Želivským tak dlouho, dokud nepřišli biřiči, aby se ho chopili. Pak byl Jan Želivský a 10 vůdců pražského lidu na nádvoří radnice popraveni. Zde je začátek Lipan. Poprava Želivského znamená zlo- mení moci a lidu. Revoluce z vnitřku byla oslabena. Vítězství kontra- revolučních sil tehdejší doby bylo připraveno. Jakoubek ze Stříbra, i když snad osobně se nenadál takového konce, je zodpovědným za to, že pomáhal zeslabovat revoluční elán českého národa. Vnitřní zlom české revoluce je příčinou toho, že husitství nepřineslo světu tolik, kolik později luterství. Je tudíž konstatováním historické skutečnosti, jestliže si při vy- dávání Jakoubkovy postily uvědomíme, že Jakoubek ze Stříbra na začátku revolučního vzmachu byl na straně pokroku, nebyl však dů- sledný a dostal se na cestu kontrarevoluce a tím desorientoval husit- ské hnutí. Je správné, že dnes vydáváme spisy husitské doby. Husitskou dobu musí dokonale poznat. Musíme znáti tu část historie českého národa, kdy naší prostí čeští lidé se snažili způsobem odpovídajícím tehdejším podmínkám vybudovati nový svět, svět jak si jej před- stavovali podle bible, podle knihy, která tehdy představovala ještě všechny vědomosti o světě a společnosti. Náš český pokus napravit svět se nepodařil. Podařilo se však dokázati, že lid je ohromná síla, která určuje chod dějin, jestliže ví, co chce a je jednotný. Husitská revoluce nepřevrátila svět proto, že její síly se zlomily a postavily proti sobě. Stalo se tak působením třídních rozporů. Husitská revoluce podala důkaz světu, že třídní rozpory jsou silami, určujícími vývoj lidské společnosti. Tak si ověřujeme ve své historii pravdu, kterou potřebujeme pro svůj denní, obyčejný život. Musíme znáti pravdu i o Jakoubkovi ze Stříbra, abychom získali poučení pro vlastní život. 17
Strana 18
Je to tím víc zapotřebí v této době, kdy náš národ si buduje pod- klady pro svoji šťastnou budoucnost. V husitské době se inteligence postavila po bok prostému lidu, pokud mohla z toho míti prospěch, a pak se od něho nejen odpoutala, nýbrž postavila proti němu. Lid ne- zvítězil a dál žil v porobě. Vzchopil se však znovu, jakmile to nové podmínky umožňovaly. Nakonec zvítězil. Nyní se snaží vybudovati si nový svět, lepší a šťastnější. Inteligence v této době také zaváhala, s kým má jíti. Zda s lidem, či proti. Vzpamatovala se však a našla si své místo po boku lidu. Uchránila se tak soudu, který dnes děláme nad Jakoubkem ze Stříbra. Ceníme si jej, že na počátku husitské revoluce ji podporoval, ale nemůžeme s lítostí neodsouditi jej, že svůj štít neuchoval čistý. Neboť nakonec „Pravda vítězí“ — i po sta- letích. Kéž by takovýto soud nemusily dějiny již nikdy pronésti nad žádným českým inteligentem! Ing. dr. BEDŘICH SPÁČIL. 18
Je to tím víc zapotřebí v této době, kdy náš národ si buduje pod- klady pro svoji šťastnou budoucnost. V husitské době se inteligence postavila po bok prostému lidu, pokud mohla z toho míti prospěch, a pak se od něho nejen odpoutala, nýbrž postavila proti němu. Lid ne- zvítězil a dál žil v porobě. Vzchopil se však znovu, jakmile to nové podmínky umožňovaly. Nakonec zvítězil. Nyní se snaží vybudovati si nový svět, lepší a šťastnější. Inteligence v této době také zaváhala, s kým má jíti. Zda s lidem, či proti. Vzpamatovala se však a našla si své místo po boku lidu. Uchránila se tak soudu, který dnes děláme nad Jakoubkem ze Stříbra. Ceníme si jej, že na počátku husitské revoluce ji podporoval, ale nemůžeme s lítostí neodsouditi jej, že svůj štít neuchoval čistý. Neboť nakonec „Pravda vítězí“ — i po sta- letích. Kéž by takovýto soud nemusily dějiny již nikdy pronésti nad žádným českým inteligentem! Ing. dr. BEDŘICH SPÁČIL. 18
Strana 19
PRVNÍ STŘEDU V POSTĚ. (f. 44.) Tuto řeč utěšenú všem hřiešným, kteřížto sě chtie káti svých hřiechóv, píše sv prorok Johel v II. kap. (verš 12); a kakžkoli vešken čas života člověčieho dán jest člověku ku pokání, podle toho, jakož psáno jest v knize Job v XIV. kap. (v. 1), dal jemu Bóh čas ku pokání a on jeho zle požíval ku pýše. Však tento čas postní svatý jest zvláště uložený ku pokání všem věrným křesťanóm, aby lidé svá těla mrtviece postem či- tedlnost rozomu podrobili a rozom v službu Boží podmanili. A k to- muť nás napomíná Duch sv. skrzě proroka svého v dnešnie epištole, a řka: „Obraťte sě ke mně v celém srdci vašem.“ A v této epištole najprvé nás ponúká, abychom sě k Němu obrátili, když die „obraťte sě“. Druhé pokládá, komu sě máme obrátiti, a řka „ke mně“. Třetie, kterak sě máme obrátiti, když die „v celém srdci“. O prvém die takto: „Obraťte sě“ — totiž vy hřiešníci a hřiešnice, jenž jste sě ode mne odvrátili k marnostem to- hoto světa, k rozkošem vašeho těla, k chytrostem lstivého ďábla. Móžete porozoměti, že jste zavedeni o své duše, o své spašenie, i o své dobré; (f. 44 v.) protož odvraťtež sě skrze věrné pokánie od světa marného ke Mně, věčné pravdě, od těla porušilého ke Mně věčně trajíciemu, od ďábla lstivého ke Mně ovšem spravedlivému. A tu naleznete své duši spasenie i vše dobré. A tak slova nejsú člověka púhého, ale Boha sa- mého. A protož před těmito slovy totoť die Hospodin, jako by řekl: pilně poslúchajte, pevně věřte a snažte sě, abyste sku- tečně naplnili. Neb to, což vám oznamuje, dieť Pán Bóh vše- mohúcí, a toť jest vám užitečné, pohodlné i spasitedlné. 19
PRVNÍ STŘEDU V POSTĚ. (f. 44.) Tuto řeč utěšenú všem hřiešným, kteřížto sě chtie káti svých hřiechóv, píše sv prorok Johel v II. kap. (verš 12); a kakžkoli vešken čas života člověčieho dán jest člověku ku pokání, podle toho, jakož psáno jest v knize Job v XIV. kap. (v. 1), dal jemu Bóh čas ku pokání a on jeho zle požíval ku pýše. Však tento čas postní svatý jest zvláště uložený ku pokání všem věrným křesťanóm, aby lidé svá těla mrtviece postem či- tedlnost rozomu podrobili a rozom v službu Boží podmanili. A k to- muť nás napomíná Duch sv. skrzě proroka svého v dnešnie epištole, a řka: „Obraťte sě ke mně v celém srdci vašem.“ A v této epištole najprvé nás ponúká, abychom sě k Němu obrátili, když die „obraťte sě“. Druhé pokládá, komu sě máme obrátiti, a řka „ke mně“. Třetie, kterak sě máme obrátiti, když die „v celém srdci“. O prvém die takto: „Obraťte sě“ — totiž vy hřiešníci a hřiešnice, jenž jste sě ode mne odvrátili k marnostem to- hoto světa, k rozkošem vašeho těla, k chytrostem lstivého ďábla. Móžete porozoměti, že jste zavedeni o své duše, o své spašenie, i o své dobré; (f. 44 v.) protož odvraťtež sě skrze věrné pokánie od světa marného ke Mně, věčné pravdě, od těla porušilého ke Mně věčně trajíciemu, od ďábla lstivého ke Mně ovšem spravedlivému. A tu naleznete své duši spasenie i vše dobré. A tak slova nejsú člověka púhého, ale Boha sa- mého. A protož před těmito slovy totoť die Hospodin, jako by řekl: pilně poslúchajte, pevně věřte a snažte sě, abyste sku- tečně naplnili. Neb to, což vám oznamuje, dieť Pán Bóh vše- mohúcí, a toť jest vám užitečné, pohodlné i spasitedlné. 19
Strana 20
A pak vypravuje řeč Boží a řka: „Obraťte sě ke Mně.“ Neb mnozíť jsú sě obrátili k ďáblu skrze mnohých a těžkých hřie- chóv dopuštěnie podlé toho, jakož die Pán Bóh skrze Jeremiáše v IX. kap. (3): „Ot zlého ke zlému vyšli sú a Mneť sú nepoznali, dieť Hospodin.“ Druhé oznamuje, kterak sě máme obrátiti ku Pánu Bohu, a řka: „V celém srdci vašem.“ Neb mnozí sě obra- cují k Němu v diele srdce svého, kteříž časem Bohu slúžie a časem ďáblu. O nichž die Ozeáš (f. 45) v X. kap. (2): „Roz- děleno jest srdce jich, milosrdenstvie jich zahynú.“ Třetie oznamuje, v kterých věcech máme sě obrátiti a řka: „v postu a v pláči a kvílení, v roztržení srdce“. Čtvrté, proč sě máme obrátiti, a řka: „Neb dobrotivý jest v dávání dobrých věcí.“ A milosrdný v odpúštění našich hřiechóv a trpělivě čaká našeho polepšenie. A že shovievá nám, neb ne inhed mstí nad naší zlostí. A velmi milosrdný, dávaje nám milost ku pokání, k dobře činění a k zasluhování nebeského krá lovstvie. A protož die takto prorok: „Toť die Hospodin, totiž jenž vie všecky věci, kteréžto my netoliko činíme, ale mluvíme a myslíme.“ O němž psáno jest v knize Ekklesiastikus v XXIII. kap. (28): „Oči Božie světlejšie jsú nad slunce, opatrujíce všecky věci a cesty lidské a hlubokost propasti, a lidská srdce vidúce v skrytých stranách“. Pánu Bohu dřieve, nežli jsú stvořeny, známy jsú všecky věci. Toť die ten, ještoť jest všemohúcí, ješ- toť móž pomstíti, když ráčí, nad námi našich zlostí a móž nám dáti milost k otpuštění našich hřiechóv ku prospievání v dobrém a dosiežení vlasti (f. 45 v.) nebeské. Tenť die ke všem starým i mladým, chudým i bohatým: „Obraťte sě ke Mně ote všech hřiechóv, ke Mně, jenž jsem Stvořitel váš, Spasitel váš, v celém srdci vašem, totiž vší vólí a žádostí vaší, jakož jste byli odvrátili ode Mne všicku svú vóli i žádosti k hřiechu.“ Neb to jest počátek života kajícieho, otvrátiti sě od hřiechu ku Pánu Bohu. Neb člověk nemóž shřešiti smrtedlně, leč sě otvrátí od Pána Boha neproměnitedlného (k) proměnitedlnému, totiž k stvoření, jakož die svatý Augustinus; neb křěsťan má milovati Pána Boha nad sě i nade všecko stvořenie. Pakli co viece miluje nežli Pána Boha, tehdyť hřeší smrtedlně, otvracuje 20
A pak vypravuje řeč Boží a řka: „Obraťte sě ke Mně.“ Neb mnozíť jsú sě obrátili k ďáblu skrze mnohých a těžkých hřie- chóv dopuštěnie podlé toho, jakož die Pán Bóh skrze Jeremiáše v IX. kap. (3): „Ot zlého ke zlému vyšli sú a Mneť sú nepoznali, dieť Hospodin.“ Druhé oznamuje, kterak sě máme obrátiti ku Pánu Bohu, a řka: „V celém srdci vašem.“ Neb mnozí sě obra- cují k Němu v diele srdce svého, kteříž časem Bohu slúžie a časem ďáblu. O nichž die Ozeáš (f. 45) v X. kap. (2): „Roz- děleno jest srdce jich, milosrdenstvie jich zahynú.“ Třetie oznamuje, v kterých věcech máme sě obrátiti a řka: „v postu a v pláči a kvílení, v roztržení srdce“. Čtvrté, proč sě máme obrátiti, a řka: „Neb dobrotivý jest v dávání dobrých věcí.“ A milosrdný v odpúštění našich hřiechóv a trpělivě čaká našeho polepšenie. A že shovievá nám, neb ne inhed mstí nad naší zlostí. A velmi milosrdný, dávaje nám milost ku pokání, k dobře činění a k zasluhování nebeského krá lovstvie. A protož die takto prorok: „Toť die Hospodin, totiž jenž vie všecky věci, kteréžto my netoliko činíme, ale mluvíme a myslíme.“ O němž psáno jest v knize Ekklesiastikus v XXIII. kap. (28): „Oči Božie světlejšie jsú nad slunce, opatrujíce všecky věci a cesty lidské a hlubokost propasti, a lidská srdce vidúce v skrytých stranách“. Pánu Bohu dřieve, nežli jsú stvořeny, známy jsú všecky věci. Toť die ten, ještoť jest všemohúcí, ješ- toť móž pomstíti, když ráčí, nad námi našich zlostí a móž nám dáti milost k otpuštění našich hřiechóv ku prospievání v dobrém a dosiežení vlasti (f. 45 v.) nebeské. Tenť die ke všem starým i mladým, chudým i bohatým: „Obraťte sě ke Mně ote všech hřiechóv, ke Mně, jenž jsem Stvořitel váš, Spasitel váš, v celém srdci vašem, totiž vší vólí a žádostí vaší, jakož jste byli odvrátili ode Mne všicku svú vóli i žádosti k hřiechu.“ Neb to jest počátek života kajícieho, otvrátiti sě od hřiechu ku Pánu Bohu. Neb člověk nemóž shřešiti smrtedlně, leč sě otvrátí od Pána Boha neproměnitedlného (k) proměnitedlnému, totiž k stvoření, jakož die svatý Augustinus; neb křěsťan má milovati Pána Boha nad sě i nade všecko stvořenie. Pakli co viece miluje nežli Pána Boha, tehdyť hřeší smrtedlně, otvracuje 20
Strana 21
sě od Pána Boha. A protož řekl Pán Kristus v X. kap. (37) sv. Mat.: „Ktož miluje otce aneb máteř atd. viece nežli Mě, nenie Mne hoden“; a protož kající, jakož sě jest odvrátil od Pána Boha, milovav stvořenie viece nežli Stvořitele svého, a tehdy pohrdav Pánem Bohem, sobě jeho méně vážil nežli stvořenie, též skrze pokánie má sě obrátiti ku Pánu Bohu, zamiluje Jeho (f. 46) nade všecko stvořenie, a tady pohrdaje vším stvořením, takže by raději odpověděl sě požívati všeho stvořenie, nežli by Pána Boha rozhněval. A z toho pocházejí zželenie srdečná, že jest kdy Pána Boha rozhněval a Jím tak hanebně pohrdal, pře- stúpiv Jeho přikázánie a tady uloží pevně v své mysli, že by snáze umřel, nežli by Pána Boha rozhněval, a z toho pocházejí aneb v tom jest želenie srdečné. A toť jest obrácenie člověka kajícieho ku Pánu Bohu v celém srdci, když člověk odvrátí svú všicku vóli ot hřiechu a přichýlí sě ku Pánu Bohu milováním tak, aby miloval Pána Boha nade všecko stvořenie a všecko stvořenie v Něm a pro Něho, a toť slove obrátiti sě v celém srdci. Ne, jakožto pohřiechu mnozí činie, kteřížto své srdce dělé. Neb milují Pána Boha jakožto dobroděče svého, jenž jim dává zbožie a zdravie. A protož, chceme-li býti praví kající, otvraťme sě úplně ot hřiechóv, je v mrzkost vezmúce a v ohavnost, a obraťme sě ku Pánu Bohu, milujíce Pána Boha ze všeho srdce. A těm obráceným neslušie dlíti, neb psáno (f. 46 v.) jest v knize Ekklesiast. v 10. kap.: „Nemeškaj obrátiti sě k Hospo- dinu a nedli ote dne ke dni, neb brzo příde hněv Jeho a v čas pomsty zatratíť tě“, jakož sě stalo onomu bohatému, jemuž bylo řečeno: „Blázne, této noci otejmúť duši tvú od tebe, a kteréž jsi shromáždil, čieť budú?“, jakož píše sv. Luk. v XII. kap. (20). A pak vypravuje, v kterých věcech máme sě obrátiti ku Pánu Bohu, a řka: v postu totiž tělesném, totiž mrtviece tělo své hladem i žiezní. Neb tiem hyne bujnost tělesná a smilstvie. A tak hřieši bývají postem skroceni, mysl ku Pánu Bohu po- zdvižena a ctnostmi obdařena i věčnú odplatú. Jakož zpievanie i čtenie témř na však den v postě na prefací. A jestiť řeč sv. Rehoře, jenž die: „Jenž tělesným postem hřiechy skrocuješ, 21
sě od Pána Boha. A protož řekl Pán Kristus v X. kap. (37) sv. Mat.: „Ktož miluje otce aneb máteř atd. viece nežli Mě, nenie Mne hoden“; a protož kající, jakož sě jest odvrátil od Pána Boha, milovav stvořenie viece nežli Stvořitele svého, a tehdy pohrdav Pánem Bohem, sobě jeho méně vážil nežli stvořenie, též skrze pokánie má sě obrátiti ku Pánu Bohu, zamiluje Jeho (f. 46) nade všecko stvořenie, a tady pohrdaje vším stvořením, takže by raději odpověděl sě požívati všeho stvořenie, nežli by Pána Boha rozhněval. A z toho pocházejí zželenie srdečná, že jest kdy Pána Boha rozhněval a Jím tak hanebně pohrdal, pře- stúpiv Jeho přikázánie a tady uloží pevně v své mysli, že by snáze umřel, nežli by Pána Boha rozhněval, a z toho pocházejí aneb v tom jest želenie srdečné. A toť jest obrácenie člověka kajícieho ku Pánu Bohu v celém srdci, když člověk odvrátí svú všicku vóli ot hřiechu a přichýlí sě ku Pánu Bohu milováním tak, aby miloval Pána Boha nade všecko stvořenie a všecko stvořenie v Něm a pro Něho, a toť slove obrátiti sě v celém srdci. Ne, jakožto pohřiechu mnozí činie, kteřížto své srdce dělé. Neb milují Pána Boha jakožto dobroděče svého, jenž jim dává zbožie a zdravie. A protož, chceme-li býti praví kající, otvraťme sě úplně ot hřiechóv, je v mrzkost vezmúce a v ohavnost, a obraťme sě ku Pánu Bohu, milujíce Pána Boha ze všeho srdce. A těm obráceným neslušie dlíti, neb psáno (f. 46 v.) jest v knize Ekklesiast. v 10. kap.: „Nemeškaj obrátiti sě k Hospo- dinu a nedli ote dne ke dni, neb brzo příde hněv Jeho a v čas pomsty zatratíť tě“, jakož sě stalo onomu bohatému, jemuž bylo řečeno: „Blázne, této noci otejmúť duši tvú od tebe, a kteréž jsi shromáždil, čieť budú?“, jakož píše sv. Luk. v XII. kap. (20). A pak vypravuje, v kterých věcech máme sě obrátiti ku Pánu Bohu, a řka: v postu totiž tělesném, totiž mrtviece tělo své hladem i žiezní. Neb tiem hyne bujnost tělesná a smilstvie. A tak hřieši bývají postem skroceni, mysl ku Pánu Bohu po- zdvižena a ctnostmi obdařena i věčnú odplatú. Jakož zpievanie i čtenie témř na však den v postě na prefací. A jestiť řeč sv. Rehoře, jenž die: „Jenž tělesným postem hřiechy skrocuješ, 21
Strana 22
mysli pozdvihuješ, ctnost dáváš i odplatu skrze Krista našeho. A protož vy, ježto sě až do nerody mnohých a dobrých krmí jednú dne najiete a pak celý den témř piete, nerozomiemť, byšte sě právě postili a těla svá mrtvili. Neb ti ani hladu ani žízni trpie, nébrž druzí přes puost ani hladu (f. 47) ani žízni právě nepočijí. A protož jakéž sě postie, též vezmú odplatu. Strach jest, kdož čašného hladu nechce pro Bóh a své spa- šenie trpěti, žeť bude věčný hlad mieti u věčném zatracení. A dále die „a v pláči“, neb máme plakati, že jsme Pána Boha, svého Stvořitele, svého Vykupitele, svého Spasitele milost ztra- tili, Jeho rozhněvali, Jím pohrdali a tady věčné biedy sobě do- byli. A protož my, jenž pláčeme škod tělesných neb smrti na- šich přátel, ovšem máme plakati škod duchovních, kteréžto trpíme skrze dopuštěnie hřiechóv smrtedlných. Neb čím duše jest ušlechtilejší nežli tělo, tiem jejie škoda jest těžšie nežli tělesná. A ovšem pak smrti duše našie máme viece plakati nežli smrti tělesné. A smrt duše jest vzdálenie milosti Božie ot nie. A to sě děje skrze hřiech smrtedlný; a té smrti máme tři- krát viece želeti, nežli by nám všickni naši zemřeli přietelé. A protož die sv. Augustin: „Jsú-li však v tobě střeva křesťan- ského slitovánie, jenž želéš těla, od něhož odešla duše, a neželéš duše, od niež odstúpil Buoh“. (f. 47 v.) A protož netoliko máme plakati, ale i kvieleti, totiž v pláči úpěti za přielišné žalosti srdečné, tak přemnoho dobrého skrze hřiechy zmrhavše a tak mnoho zlého dobyvše. A pak pokládá příčinu, proč sě máme k Němu obrátiti, a řka: „Neb dobrotivý jest a milosrdný a sho- vějící, neb lítostivý nad zlostí.“ Dobrotiv jest Pán Bóh náš ku pokání ponúkaje, milosrdný, hřiechy odpúštěje, trpedlivý, na- šeho polepšenie čekaje a mnoho milosrdný, druhdy i vinnu i po- kutu otpúštěje. A jestiť i lítostivý nad zlostí, když totiž mstí. Neb vždy méně i lechčijé mstí, nežli hřiešní zaslúží. Neb hřiešník podlé své zlosti aby v nic byl obrácen, ale Pán Buoh lituje stvořenie Svého a ostavuje jeho přiebytku, kteréhož jest jemu puojčil. A tak méně mstí, nežli hřiešní svú zlostí zaslúží. Ale že by mohl někdo řéci: Ponadž Páh Buoh jest tak milosrdný, tehdy budeme hřěšiti, a potom milosti duojdeme. Protož dále 22
mysli pozdvihuješ, ctnost dáváš i odplatu skrze Krista našeho. A protož vy, ježto sě až do nerody mnohých a dobrých krmí jednú dne najiete a pak celý den témř piete, nerozomiemť, byšte sě právě postili a těla svá mrtvili. Neb ti ani hladu ani žízni trpie, nébrž druzí přes puost ani hladu (f. 47) ani žízni právě nepočijí. A protož jakéž sě postie, též vezmú odplatu. Strach jest, kdož čašného hladu nechce pro Bóh a své spa- šenie trpěti, žeť bude věčný hlad mieti u věčném zatracení. A dále die „a v pláči“, neb máme plakati, že jsme Pána Boha, svého Stvořitele, svého Vykupitele, svého Spasitele milost ztra- tili, Jeho rozhněvali, Jím pohrdali a tady věčné biedy sobě do- byli. A protož my, jenž pláčeme škod tělesných neb smrti na- šich přátel, ovšem máme plakati škod duchovních, kteréžto trpíme skrze dopuštěnie hřiechóv smrtedlných. Neb čím duše jest ušlechtilejší nežli tělo, tiem jejie škoda jest těžšie nežli tělesná. A ovšem pak smrti duše našie máme viece plakati nežli smrti tělesné. A smrt duše jest vzdálenie milosti Božie ot nie. A to sě děje skrze hřiech smrtedlný; a té smrti máme tři- krát viece želeti, nežli by nám všickni naši zemřeli přietelé. A protož die sv. Augustin: „Jsú-li však v tobě střeva křesťan- ského slitovánie, jenž želéš těla, od něhož odešla duše, a neželéš duše, od niež odstúpil Buoh“. (f. 47 v.) A protož netoliko máme plakati, ale i kvieleti, totiž v pláči úpěti za přielišné žalosti srdečné, tak přemnoho dobrého skrze hřiechy zmrhavše a tak mnoho zlého dobyvše. A pak pokládá příčinu, proč sě máme k Němu obrátiti, a řka: „Neb dobrotivý jest a milosrdný a sho- vějící, neb lítostivý nad zlostí.“ Dobrotiv jest Pán Bóh náš ku pokání ponúkaje, milosrdný, hřiechy odpúštěje, trpedlivý, na- šeho polepšenie čekaje a mnoho milosrdný, druhdy i vinnu i po- kutu otpúštěje. A jestiť i lítostivý nad zlostí, když totiž mstí. Neb vždy méně i lechčijé mstí, nežli hřiešní zaslúží. Neb hřiešník podlé své zlosti aby v nic byl obrácen, ale Pán Buoh lituje stvořenie Svého a ostavuje jeho přiebytku, kteréhož jest jemu puojčil. A tak méně mstí, nežli hřiešní svú zlostí zaslúží. Ale že by mohl někdo řéci: Ponadž Páh Buoh jest tak milosrdný, tehdy budeme hřěšiti, a potom milosti duojdeme. Protož dále 22
Strana 23
die, kto vie, totiž z lidí, obrátí-li sě Hospodin, totiž k smilování, a ostaví po sobě požehnánie, (f. 48) jako by řekl prorok: Viem zajisté, že Pán Buoh jest milosrdný, a neviem, obrátí-li sě k hřiešnému Svú milostí, kterýžto na milosrdenstvie Jeho hřeší. A protož slušie věděti, že zvláště Pán Buoh tři věci skryl jest před naším poznáním. Najprvé, jsme-li v Božie lásce čili v Jeho nenávisti; neb psáno jest v knize Ekklesiastikus v IX. kap.: „Onť spravedlivý a skutci v rukú Božích.“ Avšak nevie člověk, nenávisti-li čili milosti jest hoden, ale všecky věci v budúcí čas zachovány jsú nejisté. Druhá věc jest čas (i) obyčej smrti našie. O tom v týž kně- hách a v též kapitole. Nevie člověk skonánie svého, ale jakož ryby lapány bývají udicí a ptáci osidlem, též lidé lapáni bývají ve zlý čas, když jim náhle připadne. Třetie věc jest skryta před naším poznáním — den súdný, neb die sám Kristus, že o tom dni neb hodině ižádný člověk nevie, andělé v nebi ani Syn, jedno Otec, jakož píše sv. Marek v 14. kap. Neb ty věci jsú skrytá rada Božie. A proto ty věci jsú před námi skryty, abychom tiem snažněji hřiechóv (f. 48 v.) sě vystřiehali, dobré skutky činili, a tím jistějšé byli milostí Boží, a tiem bezpečnějé čekali smrti své i dne súdného. A pak pokládá prorok, kteří skutkové jsú vzácní a libí Pánu Bohu jakožto oběti a řka: „Posvěcenina a oběť totiž vzácná Pánu Bohu našemu. Trubte v trúbu,“ totiž vy kněžie a věrní kazatelé kažte pravdu Boží ndu v Sioně, totiž v Cierkvi svaté, a tiem posvěťte puost. Neb skrze Slovo Božie lidé bývají na- vedeni, že jsú svatě živi a svatě sě postie. Svolajte zástup v jed- notu viery pravé! Shromažďte lid v jednotu naděje, posvěťte sněmu svornú láskú, v jednotu uveďte staré, kteříž jsú byli v róznici hněvné. Shromažďte dietky v kázeň Boží, a ty, ježtoť ssú prsy, totiž nové u vieře křesťanské, jimžto pokrm dává cier kev svatá lehký duchovní, učiec je, co mají věřiti, čeho sě vystřiehati a co činiti. A dále die: „Vyjdi ženich s padla svého a nevěsta z lože svého,“ totiž ostavte sě (f. 49) skutkóv těles- ných manželských a bydlete v čistotě, a zvláště v čas postu svého, abyste tiem nábožnějé sě postili a Pánu Bohu sě modlili. 23
die, kto vie, totiž z lidí, obrátí-li sě Hospodin, totiž k smilování, a ostaví po sobě požehnánie, (f. 48) jako by řekl prorok: Viem zajisté, že Pán Buoh jest milosrdný, a neviem, obrátí-li sě k hřiešnému Svú milostí, kterýžto na milosrdenstvie Jeho hřeší. A protož slušie věděti, že zvláště Pán Buoh tři věci skryl jest před naším poznáním. Najprvé, jsme-li v Božie lásce čili v Jeho nenávisti; neb psáno jest v knize Ekklesiastikus v IX. kap.: „Onť spravedlivý a skutci v rukú Božích.“ Avšak nevie člověk, nenávisti-li čili milosti jest hoden, ale všecky věci v budúcí čas zachovány jsú nejisté. Druhá věc jest čas (i) obyčej smrti našie. O tom v týž kně- hách a v též kapitole. Nevie člověk skonánie svého, ale jakož ryby lapány bývají udicí a ptáci osidlem, též lidé lapáni bývají ve zlý čas, když jim náhle připadne. Třetie věc jest skryta před naším poznáním — den súdný, neb die sám Kristus, že o tom dni neb hodině ižádný člověk nevie, andělé v nebi ani Syn, jedno Otec, jakož píše sv. Marek v 14. kap. Neb ty věci jsú skrytá rada Božie. A proto ty věci jsú před námi skryty, abychom tiem snažněji hřiechóv (f. 48 v.) sě vystřiehali, dobré skutky činili, a tím jistějšé byli milostí Boží, a tiem bezpečnějé čekali smrti své i dne súdného. A pak pokládá prorok, kteří skutkové jsú vzácní a libí Pánu Bohu jakožto oběti a řka: „Posvěcenina a oběť totiž vzácná Pánu Bohu našemu. Trubte v trúbu,“ totiž vy kněžie a věrní kazatelé kažte pravdu Boží ndu v Sioně, totiž v Cierkvi svaté, a tiem posvěťte puost. Neb skrze Slovo Božie lidé bývají na- vedeni, že jsú svatě živi a svatě sě postie. Svolajte zástup v jed- notu viery pravé! Shromažďte lid v jednotu naděje, posvěťte sněmu svornú láskú, v jednotu uveďte staré, kteříž jsú byli v róznici hněvné. Shromažďte dietky v kázeň Boží, a ty, ježtoť ssú prsy, totiž nové u vieře křesťanské, jimžto pokrm dává cier kev svatá lehký duchovní, učiec je, co mají věřiti, čeho sě vystřiehati a co činiti. A dále die: „Vyjdi ženich s padla svého a nevěsta z lože svého,“ totiž ostavte sě (f. 49) skutkóv těles- ných manželských a bydlete v čistotě, a zvláště v čas postu svého, abyste tiem nábožnějé sě postili a Pánu Bohu sě modlili. 23
Strana 24
A dále praví, co mají kněžie dělati neb činiti, vidúce lid kající a řka: „Mezi siencí a oltářem plakáchu kněžie a služeb- níci Boží, totiž jáhnové a řkúce: Odpusť, odpusť, Pane, lidu Tvému totiž jich hřiechy a nedaj dědictvie Tvého v zahynutie, totiž na věčné zatracenie. Neb toť jest úřad kněžský, plakati netoliko na své hřiechy, ale i na cizie a prositi Pána Boha, aby byly otpuštěny a tady, aby věčně nezahynuli.“ A dále die, „aby jim nepanovali národové“. A die: „Proč řiekají v lidech, totiž v zúfalých. Kde jest Buoh jich?“, totiž kéž jim pomóž z hřie- chóv, z puotek jiných protivných. A nevědúce, že miloval Hos- podin zemi svú, totiž věrné své, na zemi bydlejíce a otpustil jest, totiž hřiechy lidu svému, totiž vyvolenému. A pak pokládá odpověď Boží k modlitbě té plačtivé kněžské i mluvě v osobě (f. 49 v.) Božie a řka: „Aj totiž vizte, já totiž Hospodin Pán Bóh všemohúcí a milosrdný, dám vám, totiž lidu Mému kají- ciemu obilé a víno,“ totiž svátost těla a krve mé pod zpósobú chleba a vína. A k tomu dám vám olej milosrdenstvie Mého, jímžto uléčím rány duší vašich. Neb to sě děje skrze nábožné přijímánie těla a krve Pána našeho Jesu Krista. A dále die: „A buďte naplněni v nich.“ A nedie: budete naplněni jimi na znamenie velebnosti té božské svatosti a milosrdenstvie Bo- žieho, jenž jest nás osiehla, ale my jé osieci nemóžeme. A dále die: „A nedám vás viece v potupu mezi pohany, totiž mezi ne- věřícími lidmi, ale v slávu.“ Neb právě dobří lidé i mezi pohany slovutni jsú i vzácni. A toť die Pán Bóh všemohúcí, jemuž buď čest i sláva na věky. PRVNÍ ČTVRTEK V POSTĚ. Tato řeč psána jest v XXXVIII. kap. Izaiáše proroka. v němžto oznámena jest nám veliká milost (f. 50) Božie, kte- rúžto činí těm, jenž sě Jemu věrně modlé. A velmi podobně cierkev svatá zjednala, že jako včera v epištole ponúkal nás Pán Buoh, abychom sě k Němu obrátili v celém srdci skrze pravé pokánie; ale že málo jest těch, ješto by sě obrátili, než 24
A dále praví, co mají kněžie dělati neb činiti, vidúce lid kající a řka: „Mezi siencí a oltářem plakáchu kněžie a služeb- níci Boží, totiž jáhnové a řkúce: Odpusť, odpusť, Pane, lidu Tvému totiž jich hřiechy a nedaj dědictvie Tvého v zahynutie, totiž na věčné zatracenie. Neb toť jest úřad kněžský, plakati netoliko na své hřiechy, ale i na cizie a prositi Pána Boha, aby byly otpuštěny a tady, aby věčně nezahynuli.“ A dále die, „aby jim nepanovali národové“. A die: „Proč řiekají v lidech, totiž v zúfalých. Kde jest Buoh jich?“, totiž kéž jim pomóž z hřie- chóv, z puotek jiných protivných. A nevědúce, že miloval Hos- podin zemi svú, totiž věrné své, na zemi bydlejíce a otpustil jest, totiž hřiechy lidu svému, totiž vyvolenému. A pak pokládá odpověď Boží k modlitbě té plačtivé kněžské i mluvě v osobě (f. 49 v.) Božie a řka: „Aj totiž vizte, já totiž Hospodin Pán Bóh všemohúcí a milosrdný, dám vám, totiž lidu Mému kají- ciemu obilé a víno,“ totiž svátost těla a krve mé pod zpósobú chleba a vína. A k tomu dám vám olej milosrdenstvie Mého, jímžto uléčím rány duší vašich. Neb to sě děje skrze nábožné přijímánie těla a krve Pána našeho Jesu Krista. A dále die: „A buďte naplněni v nich.“ A nedie: budete naplněni jimi na znamenie velebnosti té božské svatosti a milosrdenstvie Bo- žieho, jenž jest nás osiehla, ale my jé osieci nemóžeme. A dále die: „A nedám vás viece v potupu mezi pohany, totiž mezi ne- věřícími lidmi, ale v slávu.“ Neb právě dobří lidé i mezi pohany slovutni jsú i vzácni. A toť die Pán Bóh všemohúcí, jemuž buď čest i sláva na věky. PRVNÍ ČTVRTEK V POSTĚ. Tato řeč psána jest v XXXVIII. kap. Izaiáše proroka. v němžto oznámena jest nám veliká milost (f. 50) Božie, kte- rúžto činí těm, jenž sě Jemu věrně modlé. A velmi podobně cierkev svatá zjednala, že jako včera v epištole ponúkal nás Pán Buoh, abychom sě k Němu obrátili v celém srdci skrze pravé pokánie; ale že málo jest těch, ješto by sě obrátili, než 24
Strana 25
ledva jednú stranú srdce k Bohu, a druhú neb dvěma k hřie- chóm. A tak ranění jsú a neduživí na svých dušiech. Protož cier- kev svatá jest zpósobila, že dnešní den epištola i čtenie čteme o nemocných, kteřížto v svých nemociech celým srdcem obrátili jsú sě ku Pánu Bohu a uzdraveni jsú ot Něho, abychom my sly- šíce, také sě k Němu obrátili a ot Něho duchovně byli uzdraveni. A protož dnešnie epištola oznamuje Duch svatý tři věci nám užitečné. Najprvé snažné modlenie Ezechiášovo, jímžto obdržal, což žádal na Pánu Bohu. A tiem nás ponúká, abychom sě snaž- ně modlili, ač chceme býti uslyšěni. Druhé učí nás, kterak sě má me modliti. Třetie oznamuje užitek té modlitby. O prvém die takto: „V těch dnech nedužil Ezechiáš až do smrti.“ Tuto slušie věděti, pročež jest tento král nemocen byl tělesně. A z toho poznáme, (f. 50 v.) proč my nemaháme duchovně. Čte se v IV. knize knih Královských v XIX. kap., že když Senacherib, král Assyrský, oblehl byl Jeruzalém, hlavné město v zemi Judově, v němžto kraloval Ezechiáš, Pán Bóh ku prosbě Ezechiášově a Izaiáše proroka poslal v noci anděla Svého a zbil vojska jeho, totiž Senacheribova, sto a sedmdesáte a pět tisícov lidu. A z toho divného vítězstvie pozdvihlo sě srdce Ezechiášovo. A rozhně- val sě Bóh naň, jakož psáno jest v II. knize Paralipomenon, v XXXII. kap. A tak upadl v nemoc velikú až do smrti, takže by měl byl umřieti, by Pán Bóh z té nemoci jeho duchovně nepomohl. A též my duchovně proto nedužíme, že svého srdce pýchu pozdvihujeme proti Pánu Bohu neposlušenstvím, ne- činiece, co jest přikázal činiti, aneb činiece, co jest zapověděl činiti. A ten neduh jest až do smrti duchovnie, jenž jest dvoje. Jedna milosti Božie otlúčenie ot duše, a druhá otlúčenie ot věč- ného blahoslavenstvie. Druhé, jakožto nemocný na těle potratí všicku krásu těles- nú, též neduživý potratí všecku okrasu duchovní, totiž ctno- (f. 51)sti, jimižto duše jest ozdobena. Třetie, jakožto neduživý na těle nemóž zachovati pokrmu tělesného k svému požitku, totiž k posílení, též neduživý na duši nemóž zachovati pokrmu duchovnieho, totiž slova Božieho k svému spašení. 25
ledva jednú stranú srdce k Bohu, a druhú neb dvěma k hřie- chóm. A tak ranění jsú a neduživí na svých dušiech. Protož cier- kev svatá jest zpósobila, že dnešní den epištola i čtenie čteme o nemocných, kteřížto v svých nemociech celým srdcem obrátili jsú sě ku Pánu Bohu a uzdraveni jsú ot Něho, abychom my sly- šíce, také sě k Němu obrátili a ot Něho duchovně byli uzdraveni. A protož dnešnie epištola oznamuje Duch svatý tři věci nám užitečné. Najprvé snažné modlenie Ezechiášovo, jímžto obdržal, což žádal na Pánu Bohu. A tiem nás ponúká, abychom sě snaž- ně modlili, ač chceme býti uslyšěni. Druhé učí nás, kterak sě má me modliti. Třetie oznamuje užitek té modlitby. O prvém die takto: „V těch dnech nedužil Ezechiáš až do smrti.“ Tuto slušie věděti, pročež jest tento král nemocen byl tělesně. A z toho poznáme, (f. 50 v.) proč my nemaháme duchovně. Čte se v IV. knize knih Královských v XIX. kap., že když Senacherib, král Assyrský, oblehl byl Jeruzalém, hlavné město v zemi Judově, v němžto kraloval Ezechiáš, Pán Bóh ku prosbě Ezechiášově a Izaiáše proroka poslal v noci anděla Svého a zbil vojska jeho, totiž Senacheribova, sto a sedmdesáte a pět tisícov lidu. A z toho divného vítězstvie pozdvihlo sě srdce Ezechiášovo. A rozhně- val sě Bóh naň, jakož psáno jest v II. knize Paralipomenon, v XXXII. kap. A tak upadl v nemoc velikú až do smrti, takže by měl byl umřieti, by Pán Bóh z té nemoci jeho duchovně nepomohl. A též my duchovně proto nedužíme, že svého srdce pýchu pozdvihujeme proti Pánu Bohu neposlušenstvím, ne- činiece, co jest přikázal činiti, aneb činiece, co jest zapověděl činiti. A ten neduh jest až do smrti duchovnie, jenž jest dvoje. Jedna milosti Božie otlúčenie ot duše, a druhá otlúčenie ot věč- ného blahoslavenstvie. Druhé, jakožto nemocný na těle potratí všicku krásu těles- nú, též neduživý potratí všecku okrasu duchovní, totiž ctno- (f. 51)sti, jimižto duše jest ozdobena. Třetie, jakožto neduživý na těle nemóž zachovati pokrmu tělesného k svému požitku, totiž k posílení, též neduživý na duši nemóž zachovati pokrmu duchovnieho, totiž slova Božieho k svému spašení. 25
Strana 26
Čtvrté, jakožto tělesně neduživý nemá chuti k jedení a k pití tělesnému, též duchovně neduživý nemá chuti a náboženstvie ku přijímání těla a krve Pána Krista. A téť sě duchovnie nemoci slušie viece varovati a báti křesťanu nežli najhoršie smrti tělesné. Neb smrt tělesnú trpěl jest Pán Kristus i Jeho svatí. Ale tuto smrt neb tento neduh duchovně trpie jedno zlořečení. Ale pohřiechu my velmi teskliví jsme, když na těle nedužíme. Inhed lékařóv i lékařstvie ptáme a hledáme a rádi bychom tělu svému zdravie kúpili tiem vším, což máme. Ale jsúce na duši přetěžce neduživí, nébř druhdy mrtví, však toho netbáme, aniž o lékaři ani o lékařství duchovniem tbáme ani ptáme. Nébř tak jsme zmámeni, že bychom mohli jediné Slovem býti na duši uzdraveni. A dále die, že přišel k němu, totiž k Ezechiášovi Izaiáš prorok od Boha poslaný a řka: „Toť die Hospodin, zpósob dóm (f. 51 v.) svój, neb umřeš ty a ne- budeš živ.“ Duchovně tento prorok znamená věrného kněze, jenž svým kázáním a spašitedlnú radú velí hřiešným svój dóm, totiž život zpósobiti a zředětí podlé zákona Božieho. Oznamuje nám, že jsme smrtedlní a na všakú hodinu máme čakati smrti, podlé toho, jakož psáno jest v II. knize Královských v IV. kap. „Všickni mřeme, a jakožto vody rozplýváme sě na zemi“, a protož slušie znamenati, že mnohé chvalné jsú věci o tomto králi po- psány, nám na příklad a naučení. Nejprve, že inhed proroku uvěřil od Boha poslanému. A to jest proti těm nevěřícím, ješto ani Pánu Bohu ani Jeho svatým ani věrným kazatelóm chtie věřiti, aby sebe polepšili a hřiechóv ostali. Druhá věc chvalná jest, že sě obrátil k stěně od lidí, chtě sě modliti, aby nebyl viděn, když sě modlí. A to jest proti chlub- ným pokrytcóm, kteříž ve všech svých dobrých skutciech chtie viděni býti ot lidí, aťby ot nich byli chváleni. A tiť jsú vzali otplatu svú na tomto světě a jinéť nečekají, jakož die Pán Kristus. Třetie věc chvalná jest, že jest plakal velmi, (f. 52) a to jest proti těm tvrdým, kteřížto na své hřiechy nikdy nepláčí, pakli když zpláčí, ale velmi málo. A toť jest znamenie, že nejsú právě 26
Čtvrté, jakožto tělesně neduživý nemá chuti k jedení a k pití tělesnému, též duchovně neduživý nemá chuti a náboženstvie ku přijímání těla a krve Pána Krista. A téť sě duchovnie nemoci slušie viece varovati a báti křesťanu nežli najhoršie smrti tělesné. Neb smrt tělesnú trpěl jest Pán Kristus i Jeho svatí. Ale tuto smrt neb tento neduh duchovně trpie jedno zlořečení. Ale pohřiechu my velmi teskliví jsme, když na těle nedužíme. Inhed lékařóv i lékařstvie ptáme a hledáme a rádi bychom tělu svému zdravie kúpili tiem vším, což máme. Ale jsúce na duši přetěžce neduživí, nébř druhdy mrtví, však toho netbáme, aniž o lékaři ani o lékařství duchovniem tbáme ani ptáme. Nébř tak jsme zmámeni, že bychom mohli jediné Slovem býti na duši uzdraveni. A dále die, že přišel k němu, totiž k Ezechiášovi Izaiáš prorok od Boha poslaný a řka: „Toť die Hospodin, zpósob dóm (f. 51 v.) svój, neb umřeš ty a ne- budeš živ.“ Duchovně tento prorok znamená věrného kněze, jenž svým kázáním a spašitedlnú radú velí hřiešným svój dóm, totiž život zpósobiti a zředětí podlé zákona Božieho. Oznamuje nám, že jsme smrtedlní a na všakú hodinu máme čakati smrti, podlé toho, jakož psáno jest v II. knize Královských v IV. kap. „Všickni mřeme, a jakožto vody rozplýváme sě na zemi“, a protož slušie znamenati, že mnohé chvalné jsú věci o tomto králi po- psány, nám na příklad a naučení. Nejprve, že inhed proroku uvěřil od Boha poslanému. A to jest proti těm nevěřícím, ješto ani Pánu Bohu ani Jeho svatým ani věrným kazatelóm chtie věřiti, aby sebe polepšili a hřiechóv ostali. Druhá věc chvalná jest, že sě obrátil k stěně od lidí, chtě sě modliti, aby nebyl viděn, když sě modlí. A to jest proti chlub- ným pokrytcóm, kteříž ve všech svých dobrých skutciech chtie viděni býti ot lidí, aťby ot nich byli chváleni. A tiť jsú vzali otplatu svú na tomto světě a jinéť nečekají, jakož die Pán Kristus. Třetie věc chvalná jest, že jest plakal velmi, (f. 52) a to jest proti těm tvrdým, kteřížto na své hřiechy nikdy nepláčí, pakli když zpláčí, ale velmi málo. A toť jest znamenie, že nejsú právě 26
Strana 27
kající. Neb právě kající želéť srdečně, cožť jest zhřešil proti Pánu Bohu. A pláčeť horce na své hřiechy, jakož jest učinil svatý Petr po svém zapření. A též svatá Máří Mandeléna, jenž nohy Pána Krista slzami zmyla, a jiní mnozí svatí. Čtvrtá chvalná věc jest, že sě modlil Hospodinu za své zdra- vie. Toť jest proti těm, ještoť sě lékařóm modlí za své zdravie, majíce v nich větčí naději, větčí nežli v samém Pánu Bohu. A o těch die Jeremiáš: „Zlořečený člověk, kterýž doufá v člo- věka a pokládá tělo (za) rámě své a od Boha odstupuje srdce Jeho.“ A že tento král s takú pokorú a s takú snažností i s ta- kým pláčem i skrúšením modlil sě ku Pánu Bohu, i jest uslyšěn od Něho; a též my hřiešní, chceme-li býti uslyšěni v našich prosbách, musíme sě odvrátiti ode všech marností světských. A dále pokládá prorok modlitbu, již sě jest modlil Pánu Bohu a řka: „Prosím, Pane, pomni, kterak jsem chodil před Tebú v pravdě a v srdci dokonalém a což dobré jest před očima Tvýma, činil jsem.“ Krátkú měl mod(f. 52 v.)litbu a mnoho jí uprosil, neb sě dála z nábožného a skrúšeného srdce. A také Pán Kristus zapověděl jest dlúhé modlenie a řka v VI. kap. (5) svatého Mat.: „Když sě budete modliti, neroďte mnoho mluviti, jakožť pohané činie, neb mnie, byť v mnoho mluvenie svém byli uslyšěni.“ Ale mohl by někto řéci, neprosil jest za zdravie ni za vy- svobozenie, než jedno za paměť jeho dobroděnie. A toho ne- bylo potřeba ku Pánu Bohu, neb On všecky věci pamatuje, aniž jich kdy móž zapomnieti. K tomu slušie odpověděti, že kakž- koli Pán Bóh všech věcí i slov i myšlení má paměť věčnú, však někakým podobenstvím dieme, že Pán Buoh nás zapomanul, když nám pomoci Své nedává, kteréž žádáme. A nebo když na nás přepustí co protivného. A tak die prorok v žalmu: „Za- pomínáš chudoby našie a zámutku našeho.“ A též toto mluví Ezechiáš, když die: „Zpomeň, Pane“, jakoby řekl — tak's mě ponížil těžkú nemocí, jako by mého zapomněl dobrodění. Protož zpomeň, totiž zpomoz mi z mé biedy a nemoci, spatře mój život, neb jsem byl živ v pravdě, totiž ve ctnosti. Neb každá ctnost jest pravda a každý hřiech lež podle (f. 53) toho, jakož die pro- 27
kající. Neb právě kající želéť srdečně, cožť jest zhřešil proti Pánu Bohu. A pláčeť horce na své hřiechy, jakož jest učinil svatý Petr po svém zapření. A též svatá Máří Mandeléna, jenž nohy Pána Krista slzami zmyla, a jiní mnozí svatí. Čtvrtá chvalná věc jest, že sě modlil Hospodinu za své zdra- vie. Toť jest proti těm, ještoť sě lékařóm modlí za své zdravie, majíce v nich větčí naději, větčí nežli v samém Pánu Bohu. A o těch die Jeremiáš: „Zlořečený člověk, kterýž doufá v člo- věka a pokládá tělo (za) rámě své a od Boha odstupuje srdce Jeho.“ A že tento král s takú pokorú a s takú snažností i s ta- kým pláčem i skrúšením modlil sě ku Pánu Bohu, i jest uslyšěn od Něho; a též my hřiešní, chceme-li býti uslyšěni v našich prosbách, musíme sě odvrátiti ode všech marností světských. A dále pokládá prorok modlitbu, již sě jest modlil Pánu Bohu a řka: „Prosím, Pane, pomni, kterak jsem chodil před Tebú v pravdě a v srdci dokonalém a což dobré jest před očima Tvýma, činil jsem.“ Krátkú měl mod(f. 52 v.)litbu a mnoho jí uprosil, neb sě dála z nábožného a skrúšeného srdce. A také Pán Kristus zapověděl jest dlúhé modlenie a řka v VI. kap. (5) svatého Mat.: „Když sě budete modliti, neroďte mnoho mluviti, jakožť pohané činie, neb mnie, byť v mnoho mluvenie svém byli uslyšěni.“ Ale mohl by někto řéci, neprosil jest za zdravie ni za vy- svobozenie, než jedno za paměť jeho dobroděnie. A toho ne- bylo potřeba ku Pánu Bohu, neb On všecky věci pamatuje, aniž jich kdy móž zapomnieti. K tomu slušie odpověděti, že kakž- koli Pán Bóh všech věcí i slov i myšlení má paměť věčnú, však někakým podobenstvím dieme, že Pán Buoh nás zapomanul, když nám pomoci Své nedává, kteréž žádáme. A nebo když na nás přepustí co protivného. A tak die prorok v žalmu: „Za- pomínáš chudoby našie a zámutku našeho.“ A též toto mluví Ezechiáš, když die: „Zpomeň, Pane“, jakoby řekl — tak's mě ponížil těžkú nemocí, jako by mého zapomněl dobrodění. Protož zpomeň, totiž zpomoz mi z mé biedy a nemoci, spatře mój život, neb jsem byl živ v pravdě, totiž ve ctnosti. Neb každá ctnost jest pravda a každý hřiech lež podle (f. 53) toho, jakož die pro- 27
Strana 28
rok v žalmu (116, 11): „Každý člověk lhář, totiž hřiešný.“ A protož tenť chodí v pravdě, ktož prospievá v ctnosti, a tak die prorok v žalmu: „Puojdú svatí ze ctnosti do ctnosti.“ Ale tenť chodí v dokonalém srdci, ktož všicku svú vóli otdal, aby jiného nečinil než Božie rozkázanie. A tenť před očima Božíma činí, což dobrého jest, ktožť milosrdné skutky činí, neb ti jsú tak dobří před očima Božíma, že za ně dává nebeské králov- stvie. Jakož sám die v XXV. kap. svatého Mat. (34): „Poďte. požehnaní Otce mého, příměte královstvie Božie.“ A toho příčinu pokládá a řka: „Lačněl jsem, dali jste mi jésti, žieznil jsem, dali jste mi píti.“ A dále die: „I stalo sě jest slovo Božie k Izaiášovi a řkúce: Jdi a rci Ezechiášovi“ et lege totum usque finem. V tom, že řekl Pán Buoh Izaiášovi, proroku Svému: „Jdi a rci“, znamená sě, že chce tomu Pán Buoh, aby každý kazatel, jenž jest prorok Jeho, najprve sám prospieval v dobrém a potom učil jiné. A protož dřieve řekl jemu: „Jdi“ nežli „rci!“ A též učinil jest Pán Kristus, jakož o Něm die sv. Lukáš v 1. kap. Skutkóv apoštolských (1). „Počal Ježíš činiti i učiti“ totiž prvé činiti nežli učiti. Neb prvé sě vzdálil ot lidí a bydlil na púšti a postil (f. 53 v.) sě, nežli kázal, jakož svatí evangelisti svědčie. A v tom, že die Pán Bóh, okazuje velebnost toho, ktož Jeho poslal a čiež dal poselstvie. A v tom, že die: „Aj já, totiž Bóh všemohúcí, přidám na dni tvé, totiž jimiž jsi měl živ býti, patnácte let“, totiž aby déle živ byl, nežlis' měl býti podle při- rozenie, a „z ruky, totiž z moci krále Asyrského vysvobodím tě, tak, žeť nebude moci nad tebú panovati ani tobě škoditi, A město toto obrátím, Jeruzalém, žeť za tvých časóv nebude ot něho utištěno ani obleženo“, ukazuje štědrost Své nevýmluvné milosti, jížto žádost našich proseb svým darováním přesahá. Neb Ezechiáš žádal jedno zdravie a Pán Buoh dal jemu netoliko zdravie, ale i života prodlenie a k tomu vysvobozenie ot ne- přátel a obranu města jeho. A tak i dnes Svým věrným činí, že vždy viece dává, než oni umějí neb mohú žádati i prositi, neb dává jim Svú milost a potom nebeskú radost. 28
rok v žalmu (116, 11): „Každý člověk lhář, totiž hřiešný.“ A protož tenť chodí v pravdě, ktož prospievá v ctnosti, a tak die prorok v žalmu: „Puojdú svatí ze ctnosti do ctnosti.“ Ale tenť chodí v dokonalém srdci, ktož všicku svú vóli otdal, aby jiného nečinil než Božie rozkázanie. A tenť před očima Božíma činí, což dobrého jest, ktožť milosrdné skutky činí, neb ti jsú tak dobří před očima Božíma, že za ně dává nebeské králov- stvie. Jakož sám die v XXV. kap. svatého Mat. (34): „Poďte. požehnaní Otce mého, příměte královstvie Božie.“ A toho příčinu pokládá a řka: „Lačněl jsem, dali jste mi jésti, žieznil jsem, dali jste mi píti.“ A dále die: „I stalo sě jest slovo Božie k Izaiášovi a řkúce: Jdi a rci Ezechiášovi“ et lege totum usque finem. V tom, že řekl Pán Buoh Izaiášovi, proroku Svému: „Jdi a rci“, znamená sě, že chce tomu Pán Buoh, aby každý kazatel, jenž jest prorok Jeho, najprve sám prospieval v dobrém a potom učil jiné. A protož dřieve řekl jemu: „Jdi“ nežli „rci!“ A též učinil jest Pán Kristus, jakož o Něm die sv. Lukáš v 1. kap. Skutkóv apoštolských (1). „Počal Ježíš činiti i učiti“ totiž prvé činiti nežli učiti. Neb prvé sě vzdálil ot lidí a bydlil na púšti a postil (f. 53 v.) sě, nežli kázal, jakož svatí evangelisti svědčie. A v tom, že die Pán Bóh, okazuje velebnost toho, ktož Jeho poslal a čiež dal poselstvie. A v tom, že die: „Aj já, totiž Bóh všemohúcí, přidám na dni tvé, totiž jimiž jsi měl živ býti, patnácte let“, totiž aby déle živ byl, nežlis' měl býti podle při- rozenie, a „z ruky, totiž z moci krále Asyrského vysvobodím tě, tak, žeť nebude moci nad tebú panovati ani tobě škoditi, A město toto obrátím, Jeruzalém, žeť za tvých časóv nebude ot něho utištěno ani obleženo“, ukazuje štědrost Své nevýmluvné milosti, jížto žádost našich proseb svým darováním přesahá. Neb Ezechiáš žádal jedno zdravie a Pán Buoh dal jemu netoliko zdravie, ale i života prodlenie a k tomu vysvobozenie ot ne- přátel a obranu města jeho. A tak i dnes Svým věrným činí, že vždy viece dává, než oni umějí neb mohú žádati i prositi, neb dává jim Svú milost a potom nebeskú radost. 28
Strana 29
V PRVNÍ PÁTEK U POSTĚ. Tuto řeč píše Izaiáš v LVIII. kap. (1): Tytoť věci praví Hospodin: „Volaj, nepřestávaj, jakožto trúba povyš hlasu své- ho.“ V čem cierkev (f. 54) svatá příkladem Ezechiáše krále napomínala nás, abychom sě nábožně modlili, ale dnešní den ponúká nás ku postu a almužnám dávání. Neb puost málo platen jest bez modlitby a almužny, ponadž tyto tři věci jsú tři strany pokánie. Neb pokorná modlitba jest na shlazenie zlého mluvenie, almužna na potupu lakomstvie a puost na umrtvenie lakoty a smilstvie. A že almužna jest dvoje: jedna duchovnie a druhá tělesná. Duchovnie záleží na učení, na umění aneb neumě- lých na tresktání hřiešných, na zpravení bludných. A tu jsú dlužni dávati napřed kněžie, a protož k jich každému, aby tiem po- zorněji uposlúchali, die na počátku této epištoly Pán Bóh: „Vo- " laj, nepřestávaj! V této řeči napomíná najprve každého pastýře i kazatele, aby ustavě volali proti hřiechóm lidu Jeho. Neb toť jest najprv- nějšie vlastnost každého kněze kázati a tresktati lid z hřiechóv. Neb to jest najprvé Pán Kristus Svým apoštolóm přikázal i men- ším učedlníkóm, jichžto náměstci jsú biskupie a kněžie. A toť sě znamená tuto, když die: „Volaj, nepřestávaj!“, jako by řekl: Ty vždy kaž a ačť sě protiviti budú zlí, proto nepřestávaj, jakožto trúba (f. 54 v.) pozdvihni hlasu tvého. Neb Slovo Božie jestiť jako trúba, a tak po všem světě vyšel hlas Jeho, jímžto jakožto trúbú rozliční národové lidští, úmyslem, vierú i obyčeji rozbrojení, v jednotu viery křesťanské jsú svoláni. A protož die: „Volaj, nepřestávaj!“ Volaj, totiž uče k dobrému neumělé, treskcě hřiešné, pekelnými mukami hroze zúfalým, a těše věčným utě- šením kajície a pro své i cizie hřiechy zamúcené a prospieva- jíce v dobrém. A nepřestávaj, totiž kdyžkoli jest toho potřebie. A dále die: „A jakožto trúba pozdvihni hlasu tvého“ — totiž dobrým a svatým životem. Neb jakož lidé vidie na kazateli skutky dobré, takť jeho řeč jest jim vzácnějšé a milejšé. A toť miení, když die: „Jakožto trúba pozdvihni hlasu tvého.“ 29
V PRVNÍ PÁTEK U POSTĚ. Tuto řeč píše Izaiáš v LVIII. kap. (1): Tytoť věci praví Hospodin: „Volaj, nepřestávaj, jakožto trúba povyš hlasu své- ho.“ V čem cierkev (f. 54) svatá příkladem Ezechiáše krále napomínala nás, abychom sě nábožně modlili, ale dnešní den ponúká nás ku postu a almužnám dávání. Neb puost málo platen jest bez modlitby a almužny, ponadž tyto tři věci jsú tři strany pokánie. Neb pokorná modlitba jest na shlazenie zlého mluvenie, almužna na potupu lakomstvie a puost na umrtvenie lakoty a smilstvie. A že almužna jest dvoje: jedna duchovnie a druhá tělesná. Duchovnie záleží na učení, na umění aneb neumě- lých na tresktání hřiešných, na zpravení bludných. A tu jsú dlužni dávati napřed kněžie, a protož k jich každému, aby tiem po- zorněji uposlúchali, die na počátku této epištoly Pán Bóh: „Vo- " laj, nepřestávaj! V této řeči napomíná najprve každého pastýře i kazatele, aby ustavě volali proti hřiechóm lidu Jeho. Neb toť jest najprv- nějšie vlastnost každého kněze kázati a tresktati lid z hřiechóv. Neb to jest najprvé Pán Kristus Svým apoštolóm přikázal i men- ším učedlníkóm, jichžto náměstci jsú biskupie a kněžie. A toť sě znamená tuto, když die: „Volaj, nepřestávaj!“, jako by řekl: Ty vždy kaž a ačť sě protiviti budú zlí, proto nepřestávaj, jakožto trúba (f. 54 v.) pozdvihni hlasu tvého. Neb Slovo Božie jestiť jako trúba, a tak po všem světě vyšel hlas Jeho, jímžto jakožto trúbú rozliční národové lidští, úmyslem, vierú i obyčeji rozbrojení, v jednotu viery křesťanské jsú svoláni. A protož die: „Volaj, nepřestávaj!“ Volaj, totiž uče k dobrému neumělé, treskcě hřiešné, pekelnými mukami hroze zúfalým, a těše věčným utě- šením kajície a pro své i cizie hřiechy zamúcené a prospieva- jíce v dobrém. A nepřestávaj, totiž kdyžkoli jest toho potřebie. A dále die: „A jakožto trúba pozdvihni hlasu tvého“ — totiž dobrým a svatým životem. Neb jakož lidé vidie na kazateli skutky dobré, takť jeho řeč jest jim vzácnějšé a milejšé. A toť miení, když die: „Jakožto trúba pozdvihni hlasu tvého.“ 29
Strana 30
Tuto slušie znamenati, že kazatel věrných přirovnán jest k trúbě; neb jakožto trúba svého hlasu nemá, než cizí vydává, též věrný kazatel nekážeť své řeči, ale božské. A protož die Pán Buoh Jeremiášovi (v kap. 1,9): „Položím slova Má v ústech tvých.“ A v III. kap. (verš 17. proroka Ezechiele) die: „Synu člověka, strážným dal jsem tě domu (f. 55) Izrahelskému a uslyš z úst Mých slovo a zvěstuješ jím ze Mne.“ A protož první kaza- telé svatí, proroci obecně, řiekali jsú: Tytoť věci praví Hospo- din. A prorok v žalmu die: „Uslyším, co mluviti bude ve mně Hospodin." Druhé: jakožto trúba k trojí věci zbuzuje, totiž k boji, k kvasu a k veselí, též kazatel věrný má zbuzovati lidi k boji duchovniemu, totiž proti světu, ďáblu a vlastniemu tělu a řka: Rytieřstvieť jest život člověka na zemi, jakož píše sv. Job v XII. kap. a sv. Pavel v II. epištole k Timotheovi v II. kap. (5): „Ižádný nebude korunován, leč vlastně bude bojovati.“ Druhé: jakožto trúba zbuzuje k veselí i k smutku, též kazatel má po- núkati lidi brzo k veselí duchovniemu a řka s prorokem v žalmu (XXXIII., 1): „Veselte sě spravedliví v Hospodinu.“ A sv. Pave v epištole k Filipinským v IV. kap. (4): „Radujte sě v Hospodinu vždycky, opět diem radujte sě!“ A brzo k žalosti, aby želeli svých i cizích hřiechóv, jakož řekl Jeremiáš (v IX. kap., 1.) „Kto mi dá očima mýma studnici slzí, abych plakal dnem i nocí zabitých lidu mého?“ A sv. Pavel die (v epištole k Řím., XII. kap., 15.) „Plačte s plačtivý(mi).“ A Pán Kristus die v V. kap. sv. “ Mat. (f. 55 v.) „Blahoslavení, kteříž lkají, neb oni budú utěšeni. Třetie má věrný kazatel zbuzovati lid k hodování, totiž k jedení, pití těla Pána Krista a řka: „Nebudete-li jésti Syna člověčieho a píti krve Jeho, nebudete mieti života v sobě“, jakož píše sv. Jan v VI. kap. (53). „Poďte, jezte chléb Mój a píte víno Mé, kteréžť jsem smiesil vám“ — jakož psáno jest v knize Pohádek v IX. kapitole (5). Jsúť i jiné vlastnosti trúby, kteréžto duchovně na kazatele slu- šie. Neb trúbami v Starém Zákoně kněžie zvěstovali jsú nové měsiece, jakož die prorok (v žalmu 81, 4.): „Trubte v novměsiec trúbú na den slavnosti vašie.“ A též kněžie mají zvěstovati ob- 30
Tuto slušie znamenati, že kazatel věrných přirovnán jest k trúbě; neb jakožto trúba svého hlasu nemá, než cizí vydává, též věrný kazatel nekážeť své řeči, ale božské. A protož die Pán Buoh Jeremiášovi (v kap. 1,9): „Položím slova Má v ústech tvých.“ A v III. kap. (verš 17. proroka Ezechiele) die: „Synu člověka, strážným dal jsem tě domu (f. 55) Izrahelskému a uslyš z úst Mých slovo a zvěstuješ jím ze Mne.“ A protož první kaza- telé svatí, proroci obecně, řiekali jsú: Tytoť věci praví Hospo- din. A prorok v žalmu die: „Uslyším, co mluviti bude ve mně Hospodin." Druhé: jakožto trúba k trojí věci zbuzuje, totiž k boji, k kvasu a k veselí, též kazatel věrný má zbuzovati lidi k boji duchovniemu, totiž proti světu, ďáblu a vlastniemu tělu a řka: Rytieřstvieť jest život člověka na zemi, jakož píše sv. Job v XII. kap. a sv. Pavel v II. epištole k Timotheovi v II. kap. (5): „Ižádný nebude korunován, leč vlastně bude bojovati.“ Druhé: jakožto trúba zbuzuje k veselí i k smutku, též kazatel má po- núkati lidi brzo k veselí duchovniemu a řka s prorokem v žalmu (XXXIII., 1): „Veselte sě spravedliví v Hospodinu.“ A sv. Pave v epištole k Filipinským v IV. kap. (4): „Radujte sě v Hospodinu vždycky, opět diem radujte sě!“ A brzo k žalosti, aby želeli svých i cizích hřiechóv, jakož řekl Jeremiáš (v IX. kap., 1.) „Kto mi dá očima mýma studnici slzí, abych plakal dnem i nocí zabitých lidu mého?“ A sv. Pavel die (v epištole k Řím., XII. kap., 15.) „Plačte s plačtivý(mi).“ A Pán Kristus die v V. kap. sv. “ Mat. (f. 55 v.) „Blahoslavení, kteříž lkají, neb oni budú utěšeni. Třetie má věrný kazatel zbuzovati lid k hodování, totiž k jedení, pití těla Pána Krista a řka: „Nebudete-li jésti Syna člověčieho a píti krve Jeho, nebudete mieti života v sobě“, jakož píše sv. Jan v VI. kap. (53). „Poďte, jezte chléb Mój a píte víno Mé, kteréžť jsem smiesil vám“ — jakož psáno jest v knize Pohádek v IX. kapitole (5). Jsúť i jiné vlastnosti trúby, kteréžto duchovně na kazatele slu- šie. Neb trúbami v Starém Zákoně kněžie zvěstovali jsú nové měsiece, jakož die prorok (v žalmu 81, 4.): „Trubte v novměsiec trúbú na den slavnosti vašie.“ A též kněžie mají zvěstovati ob- 30
Strana 31
novenie světa tohoto, jenž sě znamená skrze měsiec, a jenž sě stalo skrze umučenie a vzkřiešenie Pána Krista. Protož sv. Jan slyšal hlas řkúcí z nebe: „Aj, nové věci činím všecky“, jakož psáno jest v knize Zevenie sv. Jana v XXI. kap. (5). A dále die: „A zvěstuj lidu Mému prohřěšenie jich“, totiž těžšie hřiechy v zákoně zapověděné a těžce mštěné, jakožto jsú němi hřieši cizoložstva, vraždy. Protož die: „Zvěstuj lidu mému, kterýž (f. 56) jsem stvořil, jimž jsem Svá přikázánie i zákon dal, jimž jsem veliká dobroděnie okázal, kteréž Svú smrtí ot věčné smrti vykúpil.“ A zvláště velíť volati proti pokrytcóm, ještoť sě dobří ukazují zevnitř a vnitř jsúce plni zlosti, kteréžto přirovnává k hrobóm zbieleným, uvnitř plny šeředností a kostí mrtvých. Neb toho hřiechu pln jest vešken svět, tak mezi duchovními jako mezi světskými. Každý chce jmien býti ot lidí za dobrého a věda sám od sebe, že jest zlý. A někteří, když něco co dobrého učinie, jímž mnějí, by byli dokonalí, jakožto oni, ješto kmín a mátu dosadili a súd Boží opustili, o nichž mluví Kristus. A vědúc, co die sv. Jakub v své epištole (v II. kap., 10.): „Ktož na jednom přikázání Božiem prohřeší, vinen bude všemi. A protož die: Neb Mne ote dne ke dni hledají, totiž pokrytci a nepraví. Neb mnozí lidé pilně na kázánie chodie a mše slý- chají, avšak myslí i činy jsú vzdáleni od Boha. A die dále: a cesty Mé uměti chtie, ale nech(f. 56 v.)tie činiti. Neb mnozí o to stojé, aby vešken zákon Boží uměli, jemu rozoměli, ale málo jest těch, by jej v skutciech plnili. Pak die dále, jakožto lid, ježto by učinil spravedlnost plnú. Když totiž nětco dobrého učinie, jako kdy na kázanie pójde aneb ke mši, aneb almužny dá, již mní, by spravedlnost plnú učinil, totiž mniec, by jim Buoh měl dáti z práva nebeské královstvie, když sě postie aneb modlé aneb kázanie slyšie. Pak die dále: A přiblížiti sě k Bohu chtie, totiž zevnitřními činy, ale ne srdcem, jakožto z toho i jinde prorokuje a řka: „Lid tento rty Mě chválí, ale srdce jich da- leko jest ote mne.“ A protož ti řiekají, proč jsme sě postili a nespatřili, a upokořili jsme duše naše a nevěděli jsme. Neb dobří kazatelé pravie, že jich skutci Bohu jsú nelibě, neb zlým úmyslem je činie aneb jich srdce jsú jinými hřiechy zprzněna. 31
novenie světa tohoto, jenž sě znamená skrze měsiec, a jenž sě stalo skrze umučenie a vzkřiešenie Pána Krista. Protož sv. Jan slyšal hlas řkúcí z nebe: „Aj, nové věci činím všecky“, jakož psáno jest v knize Zevenie sv. Jana v XXI. kap. (5). A dále die: „A zvěstuj lidu Mému prohřěšenie jich“, totiž těžšie hřiechy v zákoně zapověděné a těžce mštěné, jakožto jsú němi hřieši cizoložstva, vraždy. Protož die: „Zvěstuj lidu mému, kterýž (f. 56) jsem stvořil, jimž jsem Svá přikázánie i zákon dal, jimž jsem veliká dobroděnie okázal, kteréž Svú smrtí ot věčné smrti vykúpil.“ A zvláště velíť volati proti pokrytcóm, ještoť sě dobří ukazují zevnitř a vnitř jsúce plni zlosti, kteréžto přirovnává k hrobóm zbieleným, uvnitř plny šeředností a kostí mrtvých. Neb toho hřiechu pln jest vešken svět, tak mezi duchovními jako mezi světskými. Každý chce jmien býti ot lidí za dobrého a věda sám od sebe, že jest zlý. A někteří, když něco co dobrého učinie, jímž mnějí, by byli dokonalí, jakožto oni, ješto kmín a mátu dosadili a súd Boží opustili, o nichž mluví Kristus. A vědúc, co die sv. Jakub v své epištole (v II. kap., 10.): „Ktož na jednom přikázání Božiem prohřeší, vinen bude všemi. A protož die: Neb Mne ote dne ke dni hledají, totiž pokrytci a nepraví. Neb mnozí lidé pilně na kázánie chodie a mše slý- chají, avšak myslí i činy jsú vzdáleni od Boha. A die dále: a cesty Mé uměti chtie, ale nech(f. 56 v.)tie činiti. Neb mnozí o to stojé, aby vešken zákon Boží uměli, jemu rozoměli, ale málo jest těch, by jej v skutciech plnili. Pak die dále, jakožto lid, ježto by učinil spravedlnost plnú. Když totiž nětco dobrého učinie, jako kdy na kázanie pójde aneb ke mši, aneb almužny dá, již mní, by spravedlnost plnú učinil, totiž mniec, by jim Buoh měl dáti z práva nebeské královstvie, když sě postie aneb modlé aneb kázanie slyšie. Pak die dále: A přiblížiti sě k Bohu chtie, totiž zevnitřními činy, ale ne srdcem, jakožto z toho i jinde prorokuje a řka: „Lid tento rty Mě chválí, ale srdce jich da- leko jest ote mne.“ A protož ti řiekají, proč jsme sě postili a nespatřili, a upokořili jsme duše naše a nevěděli jsme. Neb dobří kazatelé pravie, že jich skutci Bohu jsú nelibě, neb zlým úmyslem je činie aneb jich srdce jsú jinými hřiechy zprzněna. 31
Strana 32
Tehdy repcí a řkúce: Proč pak máme sě postiti a modliti a almuž(f. 57)ny dávati? Ale Pán Bóh jim odpoviedá, jak jsú nestateční jich postové. A téžť má rozoměno býti o jiných skutciech, i die takto: „Aj v den postu vašeho shledána bývá vóle vaše. Aj postíte sě k sváróm a svádám a tepete pěstí nemilostivě.“ Neb mnozíť jsú, ježtoť sě postie, na kázánie chodie a hněvivi jsú a zlobivi, ižádné trpělivosti nemají, ale mstie sě, druhdy řečí, druhdy skutky. A tenť puost nenie lib Hospodinu, neb jest zprzněn hřiechem hněvu a nenávisti a nemilosrdenstvím. A protož die dále: „Zdali jsem já takový puost zvolil?“ Jakoby řekl: nic mútiti přes den duši svú, totiž život hovadný, neb mnozí postem sě velmi mútie a hlavu svú točie okolkem, totiž skrze mnohá klamánie. A pytel i popel prostřieti, aby na něm léhal, jakožto kající — a nejsúce, jedno pokrytci; zda-li jsem ten nazval puost a den vzácný Bohu? Jako by řekl: Nenieť toho, by mi ze- vnitřní (f. 57 v.) puost mil byl, když vnitřnieho nenie ot hřie- chóv. A dále die: a potřebné i bludné uveď do domu tvého, neb jest to jeden skutek milosrdenstvie. Ale duchovní chléb lámati jestiť Božie Slovo kázati, neb tiem duše bývají krmeny, jakož psáno jest v knize Deuteronomium v VI. kap. (3): „Ne o samém chlebě živ jest člověk, ale v každém slově, ještoť pocházie z úst Božích.“ Neb tady nedostateční a potřební budú uvedeni v dóm, totiž do cierkve svaté nynie v milosti a potom u věčné radosti. Jiežto V SOBOTU PRVNÍ U POSTĚ. Tuto slušie znamenati, že což jest včera totiž prorok v epiš- tole nazval svazky, toť v dnešnie epištole nazval řetěz, když die: „Až otejmeš z prostředka tvého řetěz.“ Tenť řetěz jsú zlí obyčejové a hřiechy, jimižto lidé přivazováni bývají k tomuto světu. O tom řetězu psáno jest v II. knize Královské (XXV. kap., 6 a 7), kdežto král Babylonský Nabochodonozor jal Sedechiáše 32
Tehdy repcí a řkúce: Proč pak máme sě postiti a modliti a almuž(f. 57)ny dávati? Ale Pán Bóh jim odpoviedá, jak jsú nestateční jich postové. A téžť má rozoměno býti o jiných skutciech, i die takto: „Aj v den postu vašeho shledána bývá vóle vaše. Aj postíte sě k sváróm a svádám a tepete pěstí nemilostivě.“ Neb mnozíť jsú, ježtoť sě postie, na kázánie chodie a hněvivi jsú a zlobivi, ižádné trpělivosti nemají, ale mstie sě, druhdy řečí, druhdy skutky. A tenť puost nenie lib Hospodinu, neb jest zprzněn hřiechem hněvu a nenávisti a nemilosrdenstvím. A protož die dále: „Zdali jsem já takový puost zvolil?“ Jakoby řekl: nic mútiti přes den duši svú, totiž život hovadný, neb mnozí postem sě velmi mútie a hlavu svú točie okolkem, totiž skrze mnohá klamánie. A pytel i popel prostřieti, aby na něm léhal, jakožto kající — a nejsúce, jedno pokrytci; zda-li jsem ten nazval puost a den vzácný Bohu? Jako by řekl: Nenieť toho, by mi ze- vnitřní (f. 57 v.) puost mil byl, když vnitřnieho nenie ot hřie- chóv. A dále die: a potřebné i bludné uveď do domu tvého, neb jest to jeden skutek milosrdenstvie. Ale duchovní chléb lámati jestiť Božie Slovo kázati, neb tiem duše bývají krmeny, jakož psáno jest v knize Deuteronomium v VI. kap. (3): „Ne o samém chlebě živ jest člověk, ale v každém slově, ještoť pocházie z úst Božích.“ Neb tady nedostateční a potřební budú uvedeni v dóm, totiž do cierkve svaté nynie v milosti a potom u věčné radosti. Jiežto V SOBOTU PRVNÍ U POSTĚ. Tuto slušie znamenati, že což jest včera totiž prorok v epiš- tole nazval svazky, toť v dnešnie epištole nazval řetěz, když die: „Až otejmeš z prostředka tvého řetěz.“ Tenť řetěz jsú zlí obyčejové a hřiechy, jimižto lidé přivazováni bývají k tomuto světu. O tom řetězu psáno jest v II. knize Královské (XXV. kap., 6 a 7), kdežto král Babylonský Nabochodonozor jal Sedechiáše 32
Strana 33
krále židovského a zbil syny jeho před ním a potom ho oslepil a řetězem svá(f. 58) zal a kázal vésti do Babylona. Skrze to sě znamená, že kohož král všech synóv pýchy, jenž skrzě přivolenie k hřiechu přivodí, tomuť zmrtví všecky skutky dobré jeho a oslepí jej zlostí a potom ho skrútí řetězem zúfal- ství, takže k nevinné svobodě nebude moci sobě pomoci, leč Pán Bóh Svú milostí jemu spomóž. A toho řetězu jest první článek pýcha, jakož die Šalamún: „Pochop aneb počátek každého hřiechu jest pýcha“, z niežto inhed pocházie marná chlúba, neb každý chlubný jest pyšný, a stojí po svěckej chvále. A odtad pocházie závist, neb pyšný nenávidí na jiných zbožie, síly, krásy, výmluvnosti, múdrosti, aby tiem sám vzácnějí byl mezi lidmi. A pakli mu kto co překazí, inhed sě hněvá, a že pýchy nemóž vésti bez zbožie, protož žádá mieti mnoho zbožie. A tak jest lakomý a maje zbožie, chce chlubně živ býti, i na jedení i na pití. A tak jest lakotný, a že rozkoš jedenie a pitie přivodí smilstvie, protož i smilní bývají, a že smilstvie činí člověka hovadného, jehož vše dobré mizí, a tak jest lén i k dobrému a spasitedlnému. (f. 58 v.) A z toho bývá zúfalstvie konečné a pak věčné zatracenie. Toť jest ten hřiešný řetěz, jímžto ďábel vieže hřiešné k tomuto světu a jímžto přitahuje člověka do propasti pekelné. Tenť řetěz velí Pán Bóh odjéti z prostředka svého každému. Prostředek náš jest vóle naše; neb mezi třmi mocmi naše duše jest. Moc středmá neb prvnie moc jest rozom, druhá vóle, třetie paměť; a tak vóle jest prostředek našie dušě. Z toho prostředku velí Pán Buoh odvrci ten řetěz, neb bude-li vóle dobrá, budú i skutci dobří. A dokudž ten řetěz u vóli trá, nelze nic dobře učiniti. O tom škodném řetězu mluví sv. Pavel v II. epištole k Timo- teovi v III. kap. (1-2): „V posledniech časiech nastanú časové nebezpeční; a budú lidé sami sě milujíce.“ Toť pochop a kmen toho řetězu. Neb kdyžto člověk tak velice sě zamiluje, že Pánem Bohem pohrdá; pak vypravuje články toho řetězu a řka: „la- komí, pyšní, rúhaví, rodičóv neposlúchajíce, nevděční, totiž daróv božských, neposlušní Boha (f. 59) a Jeho apoštolóv. 3 33
krále židovského a zbil syny jeho před ním a potom ho oslepil a řetězem svá(f. 58) zal a kázal vésti do Babylona. Skrze to sě znamená, že kohož král všech synóv pýchy, jenž skrzě přivolenie k hřiechu přivodí, tomuť zmrtví všecky skutky dobré jeho a oslepí jej zlostí a potom ho skrútí řetězem zúfal- ství, takže k nevinné svobodě nebude moci sobě pomoci, leč Pán Bóh Svú milostí jemu spomóž. A toho řetězu jest první článek pýcha, jakož die Šalamún: „Pochop aneb počátek každého hřiechu jest pýcha“, z niežto inhed pocházie marná chlúba, neb každý chlubný jest pyšný, a stojí po svěckej chvále. A odtad pocházie závist, neb pyšný nenávidí na jiných zbožie, síly, krásy, výmluvnosti, múdrosti, aby tiem sám vzácnějí byl mezi lidmi. A pakli mu kto co překazí, inhed sě hněvá, a že pýchy nemóž vésti bez zbožie, protož žádá mieti mnoho zbožie. A tak jest lakomý a maje zbožie, chce chlubně živ býti, i na jedení i na pití. A tak jest lakotný, a že rozkoš jedenie a pitie přivodí smilstvie, protož i smilní bývají, a že smilstvie činí člověka hovadného, jehož vše dobré mizí, a tak jest lén i k dobrému a spasitedlnému. (f. 58 v.) A z toho bývá zúfalstvie konečné a pak věčné zatracenie. Toť jest ten hřiešný řetěz, jímžto ďábel vieže hřiešné k tomuto světu a jímžto přitahuje člověka do propasti pekelné. Tenť řetěz velí Pán Bóh odjéti z prostředka svého každému. Prostředek náš jest vóle naše; neb mezi třmi mocmi naše duše jest. Moc středmá neb prvnie moc jest rozom, druhá vóle, třetie paměť; a tak vóle jest prostředek našie dušě. Z toho prostředku velí Pán Buoh odvrci ten řetěz, neb bude-li vóle dobrá, budú i skutci dobří. A dokudž ten řetěz u vóli trá, nelze nic dobře učiniti. O tom škodném řetězu mluví sv. Pavel v II. epištole k Timo- teovi v III. kap. (1-2): „V posledniech časiech nastanú časové nebezpeční; a budú lidé sami sě milujíce.“ Toť pochop a kmen toho řetězu. Neb kdyžto člověk tak velice sě zamiluje, že Pánem Bohem pohrdá; pak vypravuje články toho řetězu a řka: „la- komí, pyšní, rúhaví, rodičóv neposlúchajíce, nevděční, totiž daróv božských, neposlušní Boha (f. 59) a Jeho apoštolóv. 3 33
Strana 34
Hřiešníci, totiž velicí bez slitovánie, totiž nad svými bližními, bez smlúvy, totiž smluv nedržiece, bez pokoje, totiž i sobě i jiným ne- pokoj činiece, zlořečiece, totiž ti, ježto mluvie o lidech a lají lidem. Pak die dále sv. Pavel (v II. epištole k Timoteovi, v kap. III. 5.): „Majíce zajisté podobenstvie milostivosti, ale ctnosti její zapiera- jíce.“ A dieť sv. Pavel, abychom sě těch vystříhali, jakožto zlých a zprzněných lidí. Nebť jest nesnadno býti a setráti dobrému člověku mezi lidmi. Neb die prorok v žalmu (XVIII., 27.): „S převráceným převrácený budeš.“ A protož die tuto Pán Buoh k nám i každému z nás, až otijmeš anebo otneseš z prostředka tvého, z prostředka řetěz. Neb donadž člověk neodbude toho řetězu, jestiť u velikém nebezpečenství, boje sě Božie pomsty, jakožto vězňové tito tělesní na všakú hodinu strachují sě po- msty lidské. A pak pokládá užitek toho otevřenie a řka: „Vzejdeť v temnostech světlost tvá,“ totiž milost Božie tě osvietí k dobrému a tmy tvé, totiž temný a hřiešný život tvój, budeť jako poledne, totiž jasný v poznání a horký v lásce, takže poznáš jasně najmenšie (f. 59 v.) nedostatky tvé a budeš horlivě milovati Boha a svého bližnieho. A toť miení, když die: „A odpo- činutie dáť tobě Pán Bóh vždycky, totiž v sobě a naplní paprslky duše tvé a všecky kosti tvé, totiž moci dušě tvé vysvobodí od moci ďábelské a budeš jakožto zahrada smáčená,“ totiž rosú a dštěm. Neb jakožto taková zahrada jest plodná, též duše v ctnostech sě rozmnoží a budeš jakožto studnice, jiežto nehynú vody. Neb člo- věk dobrý i jiným své dobroty udávaje i slovem i svatým příkla- dem, nemá své dobroty umenšenie, alébrž převětšenie. „A kostí tvých posílí“, totiž ctnosti tvé utvrdí v tobě, aby nemohly býti pohnuty ani zrušeny. A naposledy die: „A vzdvihnu tě nad vý- sost oblakóv a nakrmím tě dědictvím Davida otce mého, totiž v nebeském království naplním tvú duši všeho dobrého.“ Toť slibuje Buoh každému, ktož hřiechóv ostane a je otlúčí ot sebe skrze pravé skrúšenie a vzácné Bohu pokánie. Protož buďmež snažní, ať bychom odbyli toho hřiešného řetězu a došli králov- stvie nebeského Jeho atd. 34
Hřiešníci, totiž velicí bez slitovánie, totiž nad svými bližními, bez smlúvy, totiž smluv nedržiece, bez pokoje, totiž i sobě i jiným ne- pokoj činiece, zlořečiece, totiž ti, ježto mluvie o lidech a lají lidem. Pak die dále sv. Pavel (v II. epištole k Timoteovi, v kap. III. 5.): „Majíce zajisté podobenstvie milostivosti, ale ctnosti její zapiera- jíce.“ A dieť sv. Pavel, abychom sě těch vystříhali, jakožto zlých a zprzněných lidí. Nebť jest nesnadno býti a setráti dobrému člověku mezi lidmi. Neb die prorok v žalmu (XVIII., 27.): „S převráceným převrácený budeš.“ A protož die tuto Pán Buoh k nám i každému z nás, až otijmeš anebo otneseš z prostředka tvého, z prostředka řetěz. Neb donadž člověk neodbude toho řetězu, jestiť u velikém nebezpečenství, boje sě Božie pomsty, jakožto vězňové tito tělesní na všakú hodinu strachují sě po- msty lidské. A pak pokládá užitek toho otevřenie a řka: „Vzejdeť v temnostech světlost tvá,“ totiž milost Božie tě osvietí k dobrému a tmy tvé, totiž temný a hřiešný život tvój, budeť jako poledne, totiž jasný v poznání a horký v lásce, takže poznáš jasně najmenšie (f. 59 v.) nedostatky tvé a budeš horlivě milovati Boha a svého bližnieho. A toť miení, když die: „A odpo- činutie dáť tobě Pán Bóh vždycky, totiž v sobě a naplní paprslky duše tvé a všecky kosti tvé, totiž moci dušě tvé vysvobodí od moci ďábelské a budeš jakožto zahrada smáčená,“ totiž rosú a dštěm. Neb jakožto taková zahrada jest plodná, též duše v ctnostech sě rozmnoží a budeš jakožto studnice, jiežto nehynú vody. Neb člo- věk dobrý i jiným své dobroty udávaje i slovem i svatým příkla- dem, nemá své dobroty umenšenie, alébrž převětšenie. „A kostí tvých posílí“, totiž ctnosti tvé utvrdí v tobě, aby nemohly býti pohnuty ani zrušeny. A naposledy die: „A vzdvihnu tě nad vý- sost oblakóv a nakrmím tě dědictvím Davida otce mého, totiž v nebeském království naplním tvú duši všeho dobrého.“ Toť slibuje Buoh každému, ktož hřiechóv ostane a je otlúčí ot sebe skrze pravé skrúšenie a vzácné Bohu pokánie. Protož buďmež snažní, ať bychom odbyli toho hřiešného řetězu a došli králov- stvie nebeského Jeho atd. 34
Strana 35
PO OBĚDÉ ANEB PO NEŠPOŘE V NEDĚLI. (f. 60.) Pověděno jest ráno, kterak Sathanáš pokúšal Pána Krista trojím pokušením. Najprve lakotú, druhé marnú chválú, třetie lakomstvím na znamenie, že cierkev Jeho, jenž jest Jeho tělo, pokúšie najviece těmi třmi hřiechy, a zvláště lakomstvím. Neb to jest osidlo jeho, jímžto lapá duchovnie i světské. Neb lakomstvie jest při všech věcech, a protož ďábel pokúšeje tiem hřiechem Pána Krista, ukázal Jemu všecka královstvie tohoto světa, neb žádost lakomstvie jest při všech věcech tohoto světa, kromě nebeského. A na tom jest ukázal všecka králov- stvie země a tu ukázal i duostojenstvie i příčinu tohoto světa, na znamenie, že lakomstvie přivázáno jest duostojenstvie tohoto světa i přiezni. A skrze ten hřiech svedl ďábel témř vešken svět. A protož die Pán skrze Jeremiáše (kap. Vl, 13): „Ot najmen- šieho až do najvětšieho všickni následují lakomstvie“, neb ač chudí zbožie nemají, však je mieti žádají, a bohatí, ač mnoho mají, však viece mieti žádají. A tenť hřiech, jakož die sv. Pavel, jestiť modlo- slúženie. A takť jest proti prvniemu Božiemu přikázání. Ó, co jest nynie těch modlářóv, ježto této modle, (f. 60 v.) totiž lakomství, sě klanějí, a tak ot viery pravé pobiehají. Protož bychom měli vě- děti, kteří sě jedno Bohu klanějí, málo bychom jich viděli. A pro- tož die apoštol v 1. epištole k Timoteovi v VI. kap. (10): „Kořen všech zlých věcí jest lakomstvie, a že pro ně mnozí poběhli jsú viery.“ A toť jest hřiech proti přikázaní: „Nepožádáš věci bližnieho tvého.“ A že lichva jest v lakomství zatvořena, protož ji zapověděl Kristus v krátkých sloviech v VI. kap. sv. Lukáše (35): „Pójičku dávajíce, ani čehož z toho neúfa- jíce, totiž nemajíce naděje, byšte toho co požili.“ A protož ti, ješto puojčejí na rúcho peněz komu na budúcie obilé, naděje sě, že bude viece platiti, nežli smlúva, lichva jest. A také když kto prodá ktrú věc dráže na rok, nežli za hotové penieze. A též ti, ježtoť hosti chovají, proto že hotovými nemohú inhed zaplatiti, a věří jim, počtú ten oběd po čtyřóm grošóm, kterýž by počtli za dva na hotových peněziech, lichvať jest. Aneb když kto za- staví kóň a on pak jezdí na něm, aneb když kto zastaví krávu 35
PO OBĚDÉ ANEB PO NEŠPOŘE V NEDĚLI. (f. 60.) Pověděno jest ráno, kterak Sathanáš pokúšal Pána Krista trojím pokušením. Najprve lakotú, druhé marnú chválú, třetie lakomstvím na znamenie, že cierkev Jeho, jenž jest Jeho tělo, pokúšie najviece těmi třmi hřiechy, a zvláště lakomstvím. Neb to jest osidlo jeho, jímžto lapá duchovnie i světské. Neb lakomstvie jest při všech věcech, a protož ďábel pokúšeje tiem hřiechem Pána Krista, ukázal Jemu všecka královstvie tohoto světa, neb žádost lakomstvie jest při všech věcech tohoto světa, kromě nebeského. A na tom jest ukázal všecka králov- stvie země a tu ukázal i duostojenstvie i příčinu tohoto světa, na znamenie, že lakomstvie přivázáno jest duostojenstvie tohoto světa i přiezni. A skrze ten hřiech svedl ďábel témř vešken svět. A protož die Pán skrze Jeremiáše (kap. Vl, 13): „Ot najmen- šieho až do najvětšieho všickni následují lakomstvie“, neb ač chudí zbožie nemají, však je mieti žádají, a bohatí, ač mnoho mají, však viece mieti žádají. A tenť hřiech, jakož die sv. Pavel, jestiť modlo- slúženie. A takť jest proti prvniemu Božiemu přikázání. Ó, co jest nynie těch modlářóv, ježto této modle, (f. 60 v.) totiž lakomství, sě klanějí, a tak ot viery pravé pobiehají. Protož bychom měli vě- děti, kteří sě jedno Bohu klanějí, málo bychom jich viděli. A pro- tož die apoštol v 1. epištole k Timoteovi v VI. kap. (10): „Kořen všech zlých věcí jest lakomstvie, a že pro ně mnozí poběhli jsú viery.“ A toť jest hřiech proti přikázaní: „Nepožádáš věci bližnieho tvého.“ A že lichva jest v lakomství zatvořena, protož ji zapověděl Kristus v krátkých sloviech v VI. kap. sv. Lukáše (35): „Pójičku dávajíce, ani čehož z toho neúfa- jíce, totiž nemajíce naděje, byšte toho co požili.“ A protož ti, ješto puojčejí na rúcho peněz komu na budúcie obilé, naděje sě, že bude viece platiti, nežli smlúva, lichva jest. A také když kto prodá ktrú věc dráže na rok, nežli za hotové penieze. A též ti, ježtoť hosti chovají, proto že hotovými nemohú inhed zaplatiti, a věří jim, počtú ten oběd po čtyřóm grošóm, kterýž by počtli za dva na hotových peněziech, lichvať jest. Aneb když kto za- staví kóň a on pak jezdí na něm, aneb když kto zastaví krávu 35
Strana 36
aneb ovci aneb lúku aneb pole aneb zbožie své, a ten požívá toho a nesrazuje toho požitka (f. 61) úplně na jistině, lichevník jest. A také když kto komu puojčí peněz na těženie, ale škod nechce trpěti, lichevník jest. Aneb když kto puojčí komu peněz, aby mu dal ztravu aneb pokoj darmo, a ktož puojčí peněz a při- loží pokutu sobě zištnú, totiž neplatí-li na ten rok, aby tolik grošóv propadl, lichevník jest. A tak když kto dá komu krávu, aby s nie věčný plat šel, umři kráva aneb neumři, lichvať jest; aneb když kto prodá někomu na rok střiebro aneb kořenie aneb sukno za XXX kop a inhed kúpí zasě u něho za XX hoto- vých, jestiť lichva. A pak slušie věděti o úrociech anebo o platu životném, že to kupovánie jest nejisté. Najprvé proto, neb ti obecně prázdný život vedú, a toť jest proti Božiemu přikázání, na lidský národ uvedenému, kdežto řekl Adamovi: „V potu tváři tvé budeš požívati chleba tvého. A protož David die: „Úsilé rukú tvú ktož jiesti budeš, blaho- slavený jsi a dobřeť tobě bude.“ A sv. Pavel die: „Ktož ne- pracuje, nejez!“ Druhá nejistota jest na tom, neb ti, kteříž prodávají (f. 61 v.) ten plat, druhdy žádají smrti těch, ješto jsú kúpili. Třetie, že ten, kterýž kupuje, žádá viece cizieho požíti, nežli svého vydal, lich- vať jest. Ale páni, ještoť své úroky mají ot sedlákóv, a s nimi pracují, je súdiec, je hájejíc. Ale snad by někdo řekl, a co pak o nemocnýh, ještoť nemohú dělati, mohú-li ti úroky doživotné mieti? K tomu řku, že mohú bráti, jakožto nuzní a strastní, to jakžto almužnu, neb i tak nemocný měl by živen býti. A také mnozí kupují platy doživotné aneb ztravu, a to jest zle, neb mnišie nemají toho prodávati, neb což zbývá mimo jich potřebu, toť slušie již na chudé. A protož toho jakožto cizieho nemohú prodávati; pakli pro- dávají, hřešieť, a ktož kupuje, hřešíť. Ale řekl by někto: Člo- věk potřebný prosí křěstiana, aby jemu peněz puojčil, a on nechce darmo puojčiti, a protož musí jemu nětco dáti za to, hřeší-li na tom, čili nic? Řku, vidí-li ten, ktož zajímá, že ten, ktož jemu puojčie, jest přieliš chudý a má dietky, móž (f. 62) jemu dáti, ale ne jako lichvu, ale jakožto almužnu. Jiní pravie, 36
aneb ovci aneb lúku aneb pole aneb zbožie své, a ten požívá toho a nesrazuje toho požitka (f. 61) úplně na jistině, lichevník jest. A také když kto komu puojčí peněz na těženie, ale škod nechce trpěti, lichevník jest. Aneb když kto puojčí komu peněz, aby mu dal ztravu aneb pokoj darmo, a ktož puojčí peněz a při- loží pokutu sobě zištnú, totiž neplatí-li na ten rok, aby tolik grošóv propadl, lichevník jest. A tak když kto dá komu krávu, aby s nie věčný plat šel, umři kráva aneb neumři, lichvať jest; aneb když kto prodá někomu na rok střiebro aneb kořenie aneb sukno za XXX kop a inhed kúpí zasě u něho za XX hoto- vých, jestiť lichva. A pak slušie věděti o úrociech anebo o platu životném, že to kupovánie jest nejisté. Najprvé proto, neb ti obecně prázdný život vedú, a toť jest proti Božiemu přikázání, na lidský národ uvedenému, kdežto řekl Adamovi: „V potu tváři tvé budeš požívati chleba tvého. A protož David die: „Úsilé rukú tvú ktož jiesti budeš, blaho- slavený jsi a dobřeť tobě bude.“ A sv. Pavel die: „Ktož ne- pracuje, nejez!“ Druhá nejistota jest na tom, neb ti, kteříž prodávají (f. 61 v.) ten plat, druhdy žádají smrti těch, ješto jsú kúpili. Třetie, že ten, kterýž kupuje, žádá viece cizieho požíti, nežli svého vydal, lich- vať jest. Ale páni, ještoť své úroky mají ot sedlákóv, a s nimi pracují, je súdiec, je hájejíc. Ale snad by někdo řekl, a co pak o nemocnýh, ještoť nemohú dělati, mohú-li ti úroky doživotné mieti? K tomu řku, že mohú bráti, jakožto nuzní a strastní, to jakžto almužnu, neb i tak nemocný měl by živen býti. A také mnozí kupují platy doživotné aneb ztravu, a to jest zle, neb mnišie nemají toho prodávati, neb což zbývá mimo jich potřebu, toť slušie již na chudé. A protož toho jakožto cizieho nemohú prodávati; pakli pro- dávají, hřešieť, a ktož kupuje, hřešíť. Ale řekl by někto: Člo- věk potřebný prosí křěstiana, aby jemu peněz puojčil, a on nechce darmo puojčiti, a protož musí jemu nětco dáti za to, hřeší-li na tom, čili nic? Řku, vidí-li ten, ktož zajímá, že ten, ktož jemu puojčie, jest přieliš chudý a má dietky, móž (f. 62) jemu dáti, ale ne jako lichvu, ale jakožto almužnu. Jiní pravie, 36
Strana 37
že nemá toho učiniti, leč by to jemu ohlásil a řka: Nedávámť pro puojčku, ale pro Buoh, a tak dada, nehřeší. A také to jest lichva, když k tomu dá dráže, než stojí; protož varujmež sě toho lakomstvie a přidržmež sě Jeho svatého přikázánie, a tak dojdem věčného blahoslavenstvie. DRUHÝ PONDĚLÍ U PUOSTĚ. „Když příde Syn člověčí na stolici velebnosti Své“ etc., zajisté, bychom my křěsťané ižádného Písma neměli, jedno toto čtenie, dosti bychom měli k spašení, neb by nám hruozu uvedlo, pro něž bychom hřiechóv ostali. Neb ten Syn člověčí, jenž jest věčný Syn Boží a ukřižován jest pro naše spašenie, a dnešní den jest v potupu, ten sě ukáže oslavný na stolici oslavenstvie Svého; neb mnohým i svatým ten den přivodil jest hrózu. Neb die sv. Jan Zlatoústý: „Co mi jest do výkladóv tohoto čtenie, ale sám strach na mě připadá, a třesu sě, ne(b) patřě na své předky naše, nižádného na nás (f. 62 v.) podoben- stvie nevidím, neb jsme zajisté mnohé hřiechy činili a nikdy jsme sě jich nepokáli.“ A protož kterak před stolicí Boží státi budeme moci, ponadž svatým Duchem Božím o tom hrozném súdu přěvěděvše, užasli jsú sě; kterak pak našě hřiešné při- rozenie snese a strpí tu hruozu? Jakož die Izaiáš: „Kto bude moci státi před Ním, neb ponadž jsú lidé, vidúce anděla, třásli sú sě a padli k zemi, co pak tuto bude před obličejem Syna Božieho v Jeho oslavnosti; a ponadž před hlasem Jeho na hoře Olivetské zástupové pohanští i židovští jsú padli, co sě pak stane v den súdný? Netoliko padnú hřiešní na zemi, ale i do propasti pekelné. Protož, ač nás láska Jeho od hřiechu ne- odtahuje, asponě strach Jeho nás odtáhni. Divná věc, že lidé bojie sě králóv, kniežat a súdcí smrtedl- ných, bojie sě hanby, chudoby, biedy, bolesti a nebojie tohoto věč- ného Krále všemohúcieho, tohoto pána vševidúcieho, tohoto Súdce spravedlivého, kterýžto najmenšie viny nenechá bez pom(f. 63)sty. 37
že nemá toho učiniti, leč by to jemu ohlásil a řka: Nedávámť pro puojčku, ale pro Buoh, a tak dada, nehřeší. A také to jest lichva, když k tomu dá dráže, než stojí; protož varujmež sě toho lakomstvie a přidržmež sě Jeho svatého přikázánie, a tak dojdem věčného blahoslavenstvie. DRUHÝ PONDĚLÍ U PUOSTĚ. „Když příde Syn člověčí na stolici velebnosti Své“ etc., zajisté, bychom my křěsťané ižádného Písma neměli, jedno toto čtenie, dosti bychom měli k spašení, neb by nám hruozu uvedlo, pro něž bychom hřiechóv ostali. Neb ten Syn člověčí, jenž jest věčný Syn Boží a ukřižován jest pro naše spašenie, a dnešní den jest v potupu, ten sě ukáže oslavný na stolici oslavenstvie Svého; neb mnohým i svatým ten den přivodil jest hrózu. Neb die sv. Jan Zlatoústý: „Co mi jest do výkladóv tohoto čtenie, ale sám strach na mě připadá, a třesu sě, ne(b) patřě na své předky naše, nižádného na nás (f. 62 v.) podoben- stvie nevidím, neb jsme zajisté mnohé hřiechy činili a nikdy jsme sě jich nepokáli.“ A protož kterak před stolicí Boží státi budeme moci, ponadž svatým Duchem Božím o tom hrozném súdu přěvěděvše, užasli jsú sě; kterak pak našě hřiešné při- rozenie snese a strpí tu hruozu? Jakož die Izaiáš: „Kto bude moci státi před Ním, neb ponadž jsú lidé, vidúce anděla, třásli sú sě a padli k zemi, co pak tuto bude před obličejem Syna Božieho v Jeho oslavnosti; a ponadž před hlasem Jeho na hoře Olivetské zástupové pohanští i židovští jsú padli, co sě pak stane v den súdný? Netoliko padnú hřiešní na zemi, ale i do propasti pekelné. Protož, ač nás láska Jeho od hřiechu ne- odtahuje, asponě strach Jeho nás odtáhni. Divná věc, že lidé bojie sě králóv, kniežat a súdcí smrtedl- ných, bojie sě hanby, chudoby, biedy, bolesti a nebojie tohoto věč- ného Krále všemohúcieho, tohoto pána vševidúcieho, tohoto Súdce spravedlivého, kterýžto najmenšie viny nenechá bez pom(f. 63)sty. 37
Strana 38
Nebojie sě před Jeho očima tak šeředně mysliti, tak ohyzdně mlu- viti, tak šeřadné skutky páchati. Co to činí, neb nemají plné viery. A tak nevěřie čtení i jinému Písmu svatému, proněžto ze zlého v horšie klopoce, padnú u věčné zatracenie v čas toho súdu, odlúčeni zlí od dobrých, kteřížto nynie jsú mezi ně vmiešeni, jakožto kúkol v pšenici a jakožto zlé ryby mezi dobrými. Ale v den súdný poostaveni budú dobří na pravici a zlí na levici; neb hodno jest, aby praví, ješto jsú pravdu milovali, mluvili i činili, stáli na pravici. A křiví, ježto jsú křivdu mluvili i pá- chali, aby na levici stáli; oni čekajíce přijetie odplaty a tito pomsty. A v ty časy die Pán Kristus, ke cti a utěšení dobrým a k veliké hanbě i zamúcení zlým, řka: „Poďte, požehnaní Otce mého, příměte nebeské královstvie, kteréžto připraveno jest před ustavením světa.“ Veliká čest býti požehnáním Božím a nevýmluvné utěšenie přijéti královstvie nebeské, a toho (f. 63 v.) vypravuje pří- činu a řka: „Nebť jsem lačen byl a dali jste mi jiesti, žiezniv jsem byl a dali jste mi píti, nah jsem byl a oděli jste mě.“ A tak jedno skutky milosrdenství tuto vypravuje, neb ty sě Jemu velmi líbie nad jiné. Neb těmi zřetedlně láska k Bohu i k bliž- niemu sě okazuje. Neb člověk čině milosrdenstvie, najprvé zří k Bohu, pro něž to činí, a potom bližniemu, jehožto strasti a ne- dostatkóv žele a svým statkem z nich pomohá. Ale ti požehnaní, ti milosrdní, majíce sě za nehodné sluhy tak velebného Pána, řkú: „Kdy smy Tě, Pane, viděli lačného a nakrmili jsme Tě etc., jako by řekli: Ó, Pane nebe i země, když takové nedostatky trpěl jsi, aby lačen byl a žiezniv a poněvadž otvieráš ruku Svú a naplňuješ každé zvieře požehnáním, kdys' nah byl, jenž nebe i zemi krású odieváš? A tak o jiných nedostatciech. Ale milo- srdný Pán, kterýžto věrné Své jakožto údy Své odievá a mi- luje, nebude sě styděti v těch nedo(f. 64)statciech shledán býti, Svých zvolených tělesné nedostatky Sobě připisuje. A protož kolikrátkoli jste jednomu z najmenších Mých učinili, Mně jste učinili. Jakožto pravie vykladači: Skrze almužny tělesné rozomějí sě duchovnie, a protož stav duchovní z svého úřada dlužen jest 38
Nebojie sě před Jeho očima tak šeředně mysliti, tak ohyzdně mlu- viti, tak šeřadné skutky páchati. Co to činí, neb nemají plné viery. A tak nevěřie čtení i jinému Písmu svatému, proněžto ze zlého v horšie klopoce, padnú u věčné zatracenie v čas toho súdu, odlúčeni zlí od dobrých, kteřížto nynie jsú mezi ně vmiešeni, jakožto kúkol v pšenici a jakožto zlé ryby mezi dobrými. Ale v den súdný poostaveni budú dobří na pravici a zlí na levici; neb hodno jest, aby praví, ješto jsú pravdu milovali, mluvili i činili, stáli na pravici. A křiví, ježto jsú křivdu mluvili i pá- chali, aby na levici stáli; oni čekajíce přijetie odplaty a tito pomsty. A v ty časy die Pán Kristus, ke cti a utěšení dobrým a k veliké hanbě i zamúcení zlým, řka: „Poďte, požehnaní Otce mého, příměte nebeské královstvie, kteréžto připraveno jest před ustavením světa.“ Veliká čest býti požehnáním Božím a nevýmluvné utěšenie přijéti královstvie nebeské, a toho (f. 63 v.) vypravuje pří- činu a řka: „Nebť jsem lačen byl a dali jste mi jiesti, žiezniv jsem byl a dali jste mi píti, nah jsem byl a oděli jste mě.“ A tak jedno skutky milosrdenství tuto vypravuje, neb ty sě Jemu velmi líbie nad jiné. Neb těmi zřetedlně láska k Bohu i k bliž- niemu sě okazuje. Neb člověk čině milosrdenstvie, najprvé zří k Bohu, pro něž to činí, a potom bližniemu, jehožto strasti a ne- dostatkóv žele a svým statkem z nich pomohá. Ale ti požehnaní, ti milosrdní, majíce sě za nehodné sluhy tak velebného Pána, řkú: „Kdy smy Tě, Pane, viděli lačného a nakrmili jsme Tě etc., jako by řekli: Ó, Pane nebe i země, když takové nedostatky trpěl jsi, aby lačen byl a žiezniv a poněvadž otvieráš ruku Svú a naplňuješ každé zvieře požehnáním, kdys' nah byl, jenž nebe i zemi krású odieváš? A tak o jiných nedostatciech. Ale milo- srdný Pán, kterýžto věrné Své jakožto údy Své odievá a mi- luje, nebude sě styděti v těch nedo(f. 64)statciech shledán býti, Svých zvolených tělesné nedostatky Sobě připisuje. A protož kolikrátkoli jste jednomu z najmenších Mých učinili, Mně jste učinili. Jakožto pravie vykladači: Skrze almužny tělesné rozomějí sě duchovnie, a protož stav duchovní z svého úřada dlužen jest 38
Strana 39
almužnu duchovní, totiž naučenie spasitedlné lidem dávati, a tělo a krv Pána Krista rozdávati a jím krmiti a napájeti lid křesťanský. A jakož bez tělesného pokrmu a nápoje nemóž tráti život přirozený v člověku, též bez toho duchovnieho pokrmu a nápoje nemóž tráti život duchovní. A protož, kteříž kněžie tu almužnu duchovní činie, totiž kážiec Slovo Božie, roz- dávajíc tělo a krev Pána našeho Ježíše Krista, těm bude řečeno ot Něho: „Poďte, požehnaní Otce mého, příměte královstvie nebeské. Nebť jsem lačen byl v Svých věrných údech a na- krmili jste Mě tělem a slovem Mým, žieznil jsem a napojili jste Mě krví Mú.“ Neb jakožto duše jest bezčísla duostojnějšie nežli tělo, též (f. 64 v.) almužna duchovnie vzácnějšie jest nežli těles- ná. Jakožto bohatí zbožím tělesným jsú tělesné almužny či- niti, též duchovně bohatí kněžie i na cnostech i na umění dlužni jsú duchovnie almužny činiti. Pakliť toho neučinie, puo- jdúť do ohně věčného, kterýžto připraven jest ďáblu i andělóm jeho. A z toho máme, že peklo nenieť připraveno lidem, ale ďáblóm. A protož ižádný do něho nepuojde, leč jest ďábel, totiž čině skutky ďáblovy a tady jsa údem jeho. Jakožto ižádný nepříde do královstvie nebeského, leč bude synem Božím. Neb jakožto zlý skrze zlost bude ďáblem podle toho slova, kteréžto řekl Pán Kristus k Svým apoštolóm: „Však jsem dvanácte vás vyvolil a jeden z vás ďábel jest.“ Též skrze ctnost lidé bývají synové Boží, jakožto die sv. Jan v I. kap. (12): „Dal jim moc syny Božiemi býti, těm, ješto věřie ve jméno Jeho.“ A také z lidí budú věční bohové, ne přirozením, ale zvolením. (f. 65.) Poprosmež Pána Krista, ať otejme ot nás všelikú příčinu a učiní ny syny Svého zvolenie a tedy spoludědice nebeského královstvíe. Jehož V UTERÝ DRUHÝ U PUOSTĚ. Ještě Pán Buoh v epištolách dotýče srdcí našich, abychom spatřovali nemoci naše duchovnie, jichžto jest přieliš mnoho. A o tomť nám praví dnešnie epištola, kterúžto píše Izaiáš pro- 39
almužnu duchovní, totiž naučenie spasitedlné lidem dávati, a tělo a krv Pána Krista rozdávati a jím krmiti a napájeti lid křesťanský. A jakož bez tělesného pokrmu a nápoje nemóž tráti život přirozený v člověku, též bez toho duchovnieho pokrmu a nápoje nemóž tráti život duchovní. A protož, kteříž kněžie tu almužnu duchovní činie, totiž kážiec Slovo Božie, roz- dávajíc tělo a krev Pána našeho Ježíše Krista, těm bude řečeno ot Něho: „Poďte, požehnaní Otce mého, příměte královstvie nebeské. Nebť jsem lačen byl v Svých věrných údech a na- krmili jste Mě tělem a slovem Mým, žieznil jsem a napojili jste Mě krví Mú.“ Neb jakožto duše jest bezčísla duostojnějšie nežli tělo, též (f. 64 v.) almužna duchovnie vzácnějšie jest nežli těles- ná. Jakožto bohatí zbožím tělesným jsú tělesné almužny či- niti, též duchovně bohatí kněžie i na cnostech i na umění dlužni jsú duchovnie almužny činiti. Pakliť toho neučinie, puo- jdúť do ohně věčného, kterýžto připraven jest ďáblu i andělóm jeho. A z toho máme, že peklo nenieť připraveno lidem, ale ďáblóm. A protož ižádný do něho nepuojde, leč jest ďábel, totiž čině skutky ďáblovy a tady jsa údem jeho. Jakožto ižádný nepříde do královstvie nebeského, leč bude synem Božím. Neb jakožto zlý skrze zlost bude ďáblem podle toho slova, kteréžto řekl Pán Kristus k Svým apoštolóm: „Však jsem dvanácte vás vyvolil a jeden z vás ďábel jest.“ Též skrze ctnost lidé bývají synové Boží, jakožto die sv. Jan v I. kap. (12): „Dal jim moc syny Božiemi býti, těm, ješto věřie ve jméno Jeho.“ A také z lidí budú věční bohové, ne přirozením, ale zvolením. (f. 65.) Poprosmež Pána Krista, ať otejme ot nás všelikú příčinu a učiní ny syny Svého zvolenie a tedy spoludědice nebeského královstvíe. Jehož V UTERÝ DRUHÝ U PUOSTĚ. Ještě Pán Buoh v epištolách dotýče srdcí našich, abychom spatřovali nemoci naše duchovnie, jichžto jest přieliš mnoho. A o tomť nám praví dnešnie epištola, kterúžto píše Izaiáš pro- 39
Strana 40
rok v LV. kap (6) a řka: „Hledajte Hospodina, když nalezen móž býti, vzývajte Jeho, když blízko jest.“ V této epištole jest ponú- kovánie všech léných křesťanóv, kteřížto léní jsú v službě Božie, kteřížto trájí v svých hřiešiech duchovních nemocí, neznajíce jich, ale jiných nedostatky znají a je súdie i spravují. A něteří již mnie sami, by byli dobří a jisti nebeským královstvím, pro- tož těm die toto prorok: „Hledajte Hospodina, když nalezen móž býti“, totiž dokudž jest čas pokánie, dokudž jest svoboda k slyšenie a přijímánie Slova Božieho. Donadž máme moc přijímati dary a svátosti Jeho; nebť ižádným nepohrdá, ižádné- hoť ne(f. 65 v.)zavrže. Protož hledajte Jeho, totiž celým srdcem obracujíc sě k Němu. Hledajte Jeho skrze pláč na své hřiechy, skrze modlitbu snažnú, skrze náboženstvie nazývejte Jeho, když blízko jest, totiž volajte k Němu, kdyžto čas jest Jeho smilovánie, kdyžto blízek jest nám skrze Své milosrdenstvie. Neb die prorok v žalmu (145, 18): „Blízko jest Hospodin všem, vyznávajícím Jeho v pravdě.“ A pak okazuje, jestliže Jeho ne- budem hledati a nenalezneme a budem volati a nebudem usly- šěni, jakožto mnozí jsú, ještoť sě hřiechóv káti nerodie a když v nemoc smrtedlnú padnú, tepruv chtie sě káti, tepruv almužny dávati, jakož psáno jest v knize Pohádek Šalomúnových (1, 24): „Volal jsem a nebyl, kto uslyše, vztáhl jsm ruce a nebyl, kto by spatřil.“ A poněvadž jste toho netbali, a já také v zahynutí vašemu budu sě smieti. Protož hledajme Hospodina, donydž nalezen móž býti a dokud svobodu k slyšení máme, a volajme k Němu pro smilovánie, dokudž blízek jest skrze Své smilo- vánie, aby nám nebylo řečeno: „Volal jsem a nebyl slyše.“ A pak vykládá, kterak má hledán býti Buoh, a řka: „Opusť (f. 66) nemilostivý cestu svú, totiž zlú,“ totiž pýchu, lakomstvie, lakotu, smilstvie i jiné hřiechy. Neb po těch jako po cestách do věčného zatracenie jde. A muž nepravý opusť myšlenie svá, totiž nepravá, jímžto ukládá lsti proti svému bližniemu a proti své duši, mieně hřešiti. Neb nenie dosti k spašení, aby člověk přěstal zlých skutkóv zevnitřních, ale musíť i nepravých myš lení i žádostí vnitřních prázden býti. A toho příčinu pokládá a řka: Neb mnohý jest ku odpuštění, totiž našich zlostí a k smi- 40
rok v LV. kap (6) a řka: „Hledajte Hospodina, když nalezen móž býti, vzývajte Jeho, když blízko jest.“ V této epištole jest ponú- kovánie všech léných křesťanóv, kteřížto léní jsú v službě Božie, kteřížto trájí v svých hřiešiech duchovních nemocí, neznajíce jich, ale jiných nedostatky znají a je súdie i spravují. A něteří již mnie sami, by byli dobří a jisti nebeským královstvím, pro- tož těm die toto prorok: „Hledajte Hospodina, když nalezen móž býti“, totiž dokudž jest čas pokánie, dokudž jest svoboda k slyšenie a přijímánie Slova Božieho. Donadž máme moc přijímati dary a svátosti Jeho; nebť ižádným nepohrdá, ižádné- hoť ne(f. 65 v.)zavrže. Protož hledajte Jeho, totiž celým srdcem obracujíc sě k Němu. Hledajte Jeho skrze pláč na své hřiechy, skrze modlitbu snažnú, skrze náboženstvie nazývejte Jeho, když blízko jest, totiž volajte k Němu, kdyžto čas jest Jeho smilovánie, kdyžto blízek jest nám skrze Své milosrdenstvie. Neb die prorok v žalmu (145, 18): „Blízko jest Hospodin všem, vyznávajícím Jeho v pravdě.“ A pak okazuje, jestliže Jeho ne- budem hledati a nenalezneme a budem volati a nebudem usly- šěni, jakožto mnozí jsú, ještoť sě hřiechóv káti nerodie a když v nemoc smrtedlnú padnú, tepruv chtie sě káti, tepruv almužny dávati, jakož psáno jest v knize Pohádek Šalomúnových (1, 24): „Volal jsem a nebyl, kto uslyše, vztáhl jsm ruce a nebyl, kto by spatřil.“ A poněvadž jste toho netbali, a já také v zahynutí vašemu budu sě smieti. Protož hledajme Hospodina, donydž nalezen móž býti a dokud svobodu k slyšení máme, a volajme k Němu pro smilovánie, dokudž blízek jest skrze Své smilo- vánie, aby nám nebylo řečeno: „Volal jsem a nebyl slyše.“ A pak vykládá, kterak má hledán býti Buoh, a řka: „Opusť (f. 66) nemilostivý cestu svú, totiž zlú,“ totiž pýchu, lakomstvie, lakotu, smilstvie i jiné hřiechy. Neb po těch jako po cestách do věčného zatracenie jde. A muž nepravý opusť myšlenie svá, totiž nepravá, jímžto ukládá lsti proti svému bližniemu a proti své duši, mieně hřešiti. Neb nenie dosti k spašení, aby člověk přěstal zlých skutkóv zevnitřních, ale musíť i nepravých myš lení i žádostí vnitřních prázden býti. A toho příčinu pokládá a řka: Neb mnohý jest ku odpuštění, totiž našich zlostí a k smi- 40
Strana 41
lování, aby nás obdařil Svú milostí, nebť „nejsú myšlenie Má myšlenie vašě a cesty Mé a cesty vaše“, totiž nesjednávají sě myšlenie vaše s Mým myšlením, neb Má myšlenie jsú svatá a vaše hřiešná, Mé cesty jsú milosrdenstvie a pravda, ale vaše zlost a křivda. A protož ktož chce Boha naleznúti, tenť má svatá myšlenie mieti a ctné činy, neb tak sě sjedná s Ním; a po- kládá otplatu, kterážto bude dána těm, kteříž včas sě obracují k Bohu a jeho hledají a vyznávají a řka: „Jakožto déšť a snich s nebe scházejí, tam sě nevrátie, tak bude slovo Mé, kte(f. 66 v.) réžto vycházie z úst Mých; nevrátí sě, leč učiní a prospějě na těch, k nimžto poslal jsem je“, totiž učiní prospěch v nich spaši- tedlný těm, ješto Boha hledají a včas vyznávají. A protož ti, ješto neopustie zlého milešenie, aniž zlých cest svých, na těchť pro- spěchu nečiní Slovo Božie. Neb Slovo Božie jest siemě a jakožto siemě nepřinášie užitku, leč bude v dobrú zemi vsáto, kteréžto otlúčeno jest ot zlých myšlení i skutkóv. Pak slyšte čtenie, kteréžto píše svatý Mat. (XXI, 10) a řka: „Když bieše všel Ježíš do Jeruzaléma, pohnulo sě všecko město Jeruzalém“, a znamenaje cierkev svatú, a Jeho navštivenie jest duchovnie a divné. Neb když v cierkvi svaté hřieši sě rozmohú a lidé v těch svornost zlú mají a pokoj, tehdy Kristus navštiev a pustí meč Slova Svého a pohne zlých ku pokání a dobrých ku prospěchu. A protož Pán Kristus byl obžalován od bisku- póv a kněží židovských před Pilátem, a že jest pohnul aneb zbúřil lid, uče od Galileje až dosovad. Neb ponadž slunce tě- jesné má moc k navštievení zemských věcí ku pohnutí jich, aby rostly (f. 67) a kvetly a ovoce přinesly, ovšem slunce spra- vedlnosti má moc navštieviti svú cierkev, aby ji plodnu učinil v dobrých skutciech. A protož, když navštieví Kristus skrze milost Svú srdce lidské, tehdy inhed vóle, rozom a paměť a pohnú sě k Němu, jakožto k svrchovanému dobrému, jakožto k svrchované pravdě a jakožto k věčnosti. A protož die pro- rok v žalmu: „Pohnul's, Hospodine, zemí Tvú a zamútil's ji, uzdrav zetřenie jejé, neb pohnuta jest.“ Neb když člověka Pán Kristus navštieví, neb tehdy příde jemu Kristus ku paměti smrt Svú ukrutnú, kterúžto trpěl jest pro lidské obživenie: přivede 41
lování, aby nás obdařil Svú milostí, nebť „nejsú myšlenie Má myšlenie vašě a cesty Mé a cesty vaše“, totiž nesjednávají sě myšlenie vaše s Mým myšlením, neb Má myšlenie jsú svatá a vaše hřiešná, Mé cesty jsú milosrdenstvie a pravda, ale vaše zlost a křivda. A protož ktož chce Boha naleznúti, tenť má svatá myšlenie mieti a ctné činy, neb tak sě sjedná s Ním; a po- kládá otplatu, kterážto bude dána těm, kteříž včas sě obracují k Bohu a jeho hledají a vyznávají a řka: „Jakožto déšť a snich s nebe scházejí, tam sě nevrátie, tak bude slovo Mé, kte(f. 66 v.) réžto vycházie z úst Mých; nevrátí sě, leč učiní a prospějě na těch, k nimžto poslal jsem je“, totiž učiní prospěch v nich spaši- tedlný těm, ješto Boha hledají a včas vyznávají. A protož ti, ješto neopustie zlého milešenie, aniž zlých cest svých, na těchť pro- spěchu nečiní Slovo Božie. Neb Slovo Božie jest siemě a jakožto siemě nepřinášie užitku, leč bude v dobrú zemi vsáto, kteréžto otlúčeno jest ot zlých myšlení i skutkóv. Pak slyšte čtenie, kteréžto píše svatý Mat. (XXI, 10) a řka: „Když bieše všel Ježíš do Jeruzaléma, pohnulo sě všecko město Jeruzalém“, a znamenaje cierkev svatú, a Jeho navštivenie jest duchovnie a divné. Neb když v cierkvi svaté hřieši sě rozmohú a lidé v těch svornost zlú mají a pokoj, tehdy Kristus navštiev a pustí meč Slova Svého a pohne zlých ku pokání a dobrých ku prospěchu. A protož Pán Kristus byl obžalován od bisku- póv a kněží židovských před Pilátem, a že jest pohnul aneb zbúřil lid, uče od Galileje až dosovad. Neb ponadž slunce tě- jesné má moc k navštievení zemských věcí ku pohnutí jich, aby rostly (f. 67) a kvetly a ovoce přinesly, ovšem slunce spra- vedlnosti má moc navštieviti svú cierkev, aby ji plodnu učinil v dobrých skutciech. A protož, když navštieví Kristus skrze milost Svú srdce lidské, tehdy inhed vóle, rozom a paměť a pohnú sě k Němu, jakožto k svrchovanému dobrému, jakožto k svrchované pravdě a jakožto k věčnosti. A protož die pro- rok v žalmu: „Pohnul's, Hospodine, zemí Tvú a zamútil's ji, uzdrav zetřenie jejé, neb pohnuta jest.“ Neb když člověka Pán Kristus navštieví, neb tehdy příde jemu Kristus ku paměti smrt Svú ukrutnú, kterúžto trpěl jest pro lidské obživenie: přivede 41
Strana 42
také paměť člověku Svých dobrodění, přivede paměť smrti a pekla. A tiem pohne duši k želení hřiechóv. A protož die Eze- chiel v I. kap.: „Slyšal jsem po sobě pohnutie a zvuk trúby. A tu die sv. Ezechiel: „Co jiného jest, jedno když kazatel káže a potom slyší pohnutie srdcí; tehdy znamenie jest, že Hospodin ta srdce navštěvuje a Svú vóli v nich dějě. A svatý Bernart die: „Ó, divná zajisté věc jest, když po Slově Božiem hřiešní bývají pohnuti; a paměť, vóle a rozom (f. 67 v.) bývá pozdvižen k Bohu. A protož diviece sě takoví, řkú: „Kto jest to, ješto takovú búři činí, že všecky moci k Bohu pohne?“ Alébrž slušie rozoměti, že když hřiešní ot hřiechóv vstávají, viece slušie sě diviti, nežli by mrtví vstávali z mrtvých. Pak die dále: „A když všel do chrámu, vymetal všecky prodavače i kupce v chrámě a stolice měnicóv a stolice prodavačóv holubic převrátil.“ Neb tu seděli měniči, ješto penieze měnili a peněz lidem puojčeli, aby za ně oběti kupujíc, obětovali. A od těch peněz puojčenie nebrali jsú lichvy, ale někaké dárky. A jakož die mistr (nezřetelné), že kněžie lakomí byli to zjednali, že jsú v sieni chrámové posadili lidi, kteří jsú to i peněz puojčeli i oběti prodávali, aby nižádný nemohl miet omluvy v tom, že by neobětoval, neb tu byly hotovy oběti bohatých i chudých, kteříž měli zač kupovati; pa (k)-li neměli při sobě peněz, tu inhed byli peněžníci, ješto puojčeli, vezmúc zá- klad, aneb rukojmě. A tak obětované opět prodávali, chtiec své lakomstvie nasytiti. Svatý Jan Zlatoústý die, že skrze ty peněž- níky, (f. 68) prodavače i kupce znamená sě stav duchovní v cier- kvi svatokupectvím poskvrněný, kteréžto zapověděl Pán Kri- stus v X. kap. sv. Mat. (8): „Darmo jste vzali, darmo dajte! Pak dále praví, že jim řekl: „Psáno jest, dóm mój dóm modli- tebný nazván bude, ale vy jste jej učinili peleší lotrovskú.“ Neb k tomu jsú chrámové ustaveni, aby tu sě lidé na mše, na kázá- nie, na zpověď, na modlenie utiekali, a tak svých hřiechóv tu pozbývali. Ale již pohřiechu učinili jsú mnozí z domu Božieho peleš lotrovskú, a zvláště kněžie. A v tom, že jest převracoval stoly jich, znamenal, že jich panstvie a pýchy poníží. Duchov- ním také smyslem skrze to jest znamenáno, že kteréž srdce Pán Kristus Svú milostí navštieví, že z toho všecko, což Jeho 42
také paměť člověku Svých dobrodění, přivede paměť smrti a pekla. A tiem pohne duši k želení hřiechóv. A protož die Eze- chiel v I. kap.: „Slyšal jsem po sobě pohnutie a zvuk trúby. A tu die sv. Ezechiel: „Co jiného jest, jedno když kazatel káže a potom slyší pohnutie srdcí; tehdy znamenie jest, že Hospodin ta srdce navštěvuje a Svú vóli v nich dějě. A svatý Bernart die: „Ó, divná zajisté věc jest, když po Slově Božiem hřiešní bývají pohnuti; a paměť, vóle a rozom (f. 67 v.) bývá pozdvižen k Bohu. A protož diviece sě takoví, řkú: „Kto jest to, ješto takovú búři činí, že všecky moci k Bohu pohne?“ Alébrž slušie rozoměti, že když hřiešní ot hřiechóv vstávají, viece slušie sě diviti, nežli by mrtví vstávali z mrtvých. Pak die dále: „A když všel do chrámu, vymetal všecky prodavače i kupce v chrámě a stolice měnicóv a stolice prodavačóv holubic převrátil.“ Neb tu seděli měniči, ješto penieze měnili a peněz lidem puojčeli, aby za ně oběti kupujíc, obětovali. A od těch peněz puojčenie nebrali jsú lichvy, ale někaké dárky. A jakož die mistr (nezřetelné), že kněžie lakomí byli to zjednali, že jsú v sieni chrámové posadili lidi, kteří jsú to i peněz puojčeli i oběti prodávali, aby nižádný nemohl miet omluvy v tom, že by neobětoval, neb tu byly hotovy oběti bohatých i chudých, kteříž měli zač kupovati; pa (k)-li neměli při sobě peněz, tu inhed byli peněžníci, ješto puojčeli, vezmúc zá- klad, aneb rukojmě. A tak obětované opět prodávali, chtiec své lakomstvie nasytiti. Svatý Jan Zlatoústý die, že skrze ty peněž- níky, (f. 68) prodavače i kupce znamená sě stav duchovní v cier- kvi svatokupectvím poskvrněný, kteréžto zapověděl Pán Kri- stus v X. kap. sv. Mat. (8): „Darmo jste vzali, darmo dajte! Pak dále praví, že jim řekl: „Psáno jest, dóm mój dóm modli- tebný nazván bude, ale vy jste jej učinili peleší lotrovskú.“ Neb k tomu jsú chrámové ustaveni, aby tu sě lidé na mše, na kázá- nie, na zpověď, na modlenie utiekali, a tak svých hřiechóv tu pozbývali. Ale již pohřiechu učinili jsú mnozí z domu Božieho peleš lotrovskú, a zvláště kněžie. A v tom, že jest převracoval stoly jich, znamenal, že jich panstvie a pýchy poníží. Duchov- ním také smyslem skrze to jest znamenáno, že kteréž srdce Pán Kristus Svú milostí navštieví, že z toho všecko, což Jeho 42
Strana 43
nebylo jest, vyžene. A když ty kupce a trhoděce z chrámu vymetal a vyhnal, přistúpili jsú mnozí neduživí ku Pánu Kristovi a uzdravil je. Tiem znamená, že když Pán Kristus neřádné z své cierkve vypleje, že mnozí hřiešní, od Božie milosti vzdálení, při- stúpie k Němu skrze pravé pokánie a On je uzdraví od jich hřiešných neduhóv. A též když Pán Kristus (f. 68 v.) všecky přiekazy hřiešné z srdce člověčieho vyvrže, tehdy mnohé nedostatky v něm opraví, neb slepé osvietí, kdyžto dá rozomu Své pravdy po- znánie, chromé uzdraví, kdyžto žádosti křivé ku pravosti na- vrátí. Nynie uzdravuje, kdyžto ústa zlým řečem navyklá k dob- rým a spasitedlným řečem obrátí, hluché uzdraví, když jim libost dá k slyšení Slova Svého, kteréžto je dřieve mrzalo. Pak dále die: „A vidúce zákonníci a učitelé židovští, kteréž byl učinil, a děti volajíce, rozhněvali jsú sě, řkúce: „Slyšíš, co tyto pravie?“ Jako by řekli, myť jsme učení, v zákoně dospělí, my to vieme, že by ta chvála na tě neslušala. Neb jsú volaly: „Spas nás!“, a Ty spasiti nemóžeš, ponadž jsi člověk smrtedlný. Ó, co nynie hněvají sě mnozí učitelé a doktorové i zákonníci z uzdravenie mnohých křesťanóv na jich dušech. Neb jest dal i Buoh právě kajících mnoho, ješto přijímají netoliko svátostně, ale duchovně tělo a krev Pána našeho Jezu Krista. A také, že již dietky chválé Pána Jesu Krista, netoliko (f. 69) ústy, ale duchem přijímajíce v čisté svědomie tělo a krev Pána Krista. Ale viz, coť jest jim odpověděl Kristus: Budú-liť tyto mlčeti, ka- menie bude volati, totiž omlknú-liť ot tělesné chvály, nevěrní, pro hruozy hřiešní a zatvrzení v zlosti a studení budúť volati, totiž Mě chváliti, přijemše pokánie za své hřiechy. Pak die dále, však jste čtli, ponadž jste uměli, že psáno jest, totiž vzal z úst nemluvňátek a selátek, dokonal jsi chválu Tvú, aby zkazil nepřietele a mstitele. A pak vyšel ot nich a šel do Bethanie. Na tom znamená sě, že kazatel přielišně lidi treskce, že sě hřiešným neslíbí. Neb ve všem Jeruzalémě nebyl člověk, ješto by Jeho pojal do domu svého. Ale musil jíti do Bethanie dvě míli odtud. A protož die sv. Pavel: „Bych sě lidem slíbil, 43
nebylo jest, vyžene. A když ty kupce a trhoděce z chrámu vymetal a vyhnal, přistúpili jsú mnozí neduživí ku Pánu Kristovi a uzdravil je. Tiem znamená, že když Pán Kristus neřádné z své cierkve vypleje, že mnozí hřiešní, od Božie milosti vzdálení, při- stúpie k Němu skrze pravé pokánie a On je uzdraví od jich hřiešných neduhóv. A též když Pán Kristus (f. 68 v.) všecky přiekazy hřiešné z srdce člověčieho vyvrže, tehdy mnohé nedostatky v něm opraví, neb slepé osvietí, kdyžto dá rozomu Své pravdy po- znánie, chromé uzdraví, kdyžto žádosti křivé ku pravosti na- vrátí. Nynie uzdravuje, kdyžto ústa zlým řečem navyklá k dob- rým a spasitedlným řečem obrátí, hluché uzdraví, když jim libost dá k slyšení Slova Svého, kteréžto je dřieve mrzalo. Pak dále die: „A vidúce zákonníci a učitelé židovští, kteréž byl učinil, a děti volajíce, rozhněvali jsú sě, řkúce: „Slyšíš, co tyto pravie?“ Jako by řekli, myť jsme učení, v zákoně dospělí, my to vieme, že by ta chvála na tě neslušala. Neb jsú volaly: „Spas nás!“, a Ty spasiti nemóžeš, ponadž jsi člověk smrtedlný. Ó, co nynie hněvají sě mnozí učitelé a doktorové i zákonníci z uzdravenie mnohých křesťanóv na jich dušech. Neb jest dal i Buoh právě kajících mnoho, ješto přijímají netoliko svátostně, ale duchovně tělo a krev Pána našeho Jezu Krista. A také, že již dietky chválé Pána Jesu Krista, netoliko (f. 69) ústy, ale duchem přijímajíce v čisté svědomie tělo a krev Pána Krista. Ale viz, coť jest jim odpověděl Kristus: Budú-liť tyto mlčeti, ka- menie bude volati, totiž omlknú-liť ot tělesné chvály, nevěrní, pro hruozy hřiešní a zatvrzení v zlosti a studení budúť volati, totiž Mě chváliti, přijemše pokánie za své hřiechy. Pak die dále, však jste čtli, ponadž jste uměli, že psáno jest, totiž vzal z úst nemluvňátek a selátek, dokonal jsi chválu Tvú, aby zkazil nepřietele a mstitele. A pak vyšel ot nich a šel do Bethanie. Na tom znamená sě, že kazatel přielišně lidi treskce, že sě hřiešným neslíbí. Neb ve všem Jeruzalémě nebyl člověk, ješto by Jeho pojal do domu svého. Ale musil jíti do Bethanie dvě míli odtud. A protož die sv. Pavel: „Bych sě lidem slíbil, 43
Strana 44
Kristóv bych sluha nebyl.“ Prosmež Pána Krista, ať chrám na- šeho svědomie ráčí navštieviti a z něho všecky nedostatky ot- vrci a mdlobu vnitřních mocí posíliti, aby v nás přěbýval, nynie skrze milost a potom skrze slávu věčnú. V DRUHU STŘEDU POSTA. (f. 69 v.) Dnešnie epištola v třetiech knihách Královských v XIX. kap. (3): „V těch dnech šel Eliáš do Bersabé, v ty časy totiž, když Eliáš utíkal před Jezábelí, královú Izrahelskú, kteráž- to slíbila jej zahubiti.“ Tuto slušie znamenati, že jsú rozličné ne- moci duchovnie na duši. Některé jsú, ještoť Pán Bóh přepúštie na Své vyvolené; a tyť nemoci netrají do konce, ale jakož die svatý Augustin: „Poslúchaj, některé jsú, jichžto nedopúštie Pán Bóh na Své vyvolené, nebť jsú někteří hřieši, ještoť trají v člověku i Duchem svatým.“ A o té nemoci jestiť dnešnie epiš- tola. Neb tu nemoc byl přepustil Bóh na Eliáše, že utiekal před Jezábelí, neb v ty časy mnoho zlého dálo sě v zemi Izrahelské. Neb král Achab byl sobě vzal neb pojal Jezábel za ženu zlú. kterážto modlám sě klaněla a na dobré lidi nevražila, takže sě dobří musili krýti; a protož bylo málo dobrých a mnoho zlých, kteřížto s tú Jezábelí klaněli sě modlám. A z toho Eliáš ji tresk- tal hrubě i krále a neprospělo. A jsa veliké moci také zkazoval ohni s nebe stúpiti a lidi (f. 70) spáliti. Přikázal také byl nebi, že nešel tři léta déšť a šest měsícóv, proněžto byl hlad veliký v zemi. A protož kázal král Achab jeho vsaditi a hledati; a ne- mohli jsú jeho naleznúti. A pak Eliáš z úmysla šel vstřiec králi Achabovi. Jemužto řekl král: „Ty-li jsi, ješto zamucuješ lid Izrahelský?“ A odpovědě Heliáš: „Ne já, ale ty.“ A kázal Heliáš svolati všeckny kněží Jezábele na huoru i lid Izrahelský aby poznáno bylo, kterých jest pravý Buoh, Eliášóv-li čili jich; a to tiem obyčejem, aby oni zvláště položili své oběti a Heliáš zvláště. A čiež by oběti oheň, stúpě s nebe, spálil, aby toho Bóh za pravého Boha jmien byl. A když kněžie Jezábele oběti skladli a k svému bohu volali, nic sě nestalo, ale jakž Eliáš sě 44
Kristóv bych sluha nebyl.“ Prosmež Pána Krista, ať chrám na- šeho svědomie ráčí navštieviti a z něho všecky nedostatky ot- vrci a mdlobu vnitřních mocí posíliti, aby v nás přěbýval, nynie skrze milost a potom skrze slávu věčnú. V DRUHU STŘEDU POSTA. (f. 69 v.) Dnešnie epištola v třetiech knihách Královských v XIX. kap. (3): „V těch dnech šel Eliáš do Bersabé, v ty časy totiž, když Eliáš utíkal před Jezábelí, královú Izrahelskú, kteráž- to slíbila jej zahubiti.“ Tuto slušie znamenati, že jsú rozličné ne- moci duchovnie na duši. Některé jsú, ještoť Pán Bóh přepúštie na Své vyvolené; a tyť nemoci netrají do konce, ale jakož die svatý Augustin: „Poslúchaj, některé jsú, jichžto nedopúštie Pán Bóh na Své vyvolené, nebť jsú někteří hřieši, ještoť trají v člověku i Duchem svatým.“ A o té nemoci jestiť dnešnie epiš- tola. Neb tu nemoc byl přepustil Bóh na Eliáše, že utiekal před Jezábelí, neb v ty časy mnoho zlého dálo sě v zemi Izrahelské. Neb král Achab byl sobě vzal neb pojal Jezábel za ženu zlú. kterážto modlám sě klaněla a na dobré lidi nevražila, takže sě dobří musili krýti; a protož bylo málo dobrých a mnoho zlých, kteřížto s tú Jezábelí klaněli sě modlám. A z toho Eliáš ji tresk- tal hrubě i krále a neprospělo. A jsa veliké moci také zkazoval ohni s nebe stúpiti a lidi (f. 70) spáliti. Přikázal také byl nebi, že nešel tři léta déšť a šest měsícóv, proněžto byl hlad veliký v zemi. A protož kázal král Achab jeho vsaditi a hledati; a ne- mohli jsú jeho naleznúti. A pak Eliáš z úmysla šel vstřiec králi Achabovi. Jemužto řekl král: „Ty-li jsi, ješto zamucuješ lid Izrahelský?“ A odpovědě Heliáš: „Ne já, ale ty.“ A kázal Heliáš svolati všeckny kněží Jezábele na huoru i lid Izrahelský aby poznáno bylo, kterých jest pravý Buoh, Eliášóv-li čili jich; a to tiem obyčejem, aby oni zvláště položili své oběti a Heliáš zvláště. A čiež by oběti oheň, stúpě s nebe, spálil, aby toho Bóh za pravého Boha jmien byl. A když kněžie Jezábele oběti skladli a k svému bohu volali, nic sě nestalo, ale jakž Eliáš sě 44
Strana 45
pomodlil, inhed oheň stúpil s nebe a spálil oběti. A protož zbiti jsú kněžie Jezábele. A to zvěděvši Jezábel, vzkázala Eliášovi, že zaitra také bude zabit. A on lek sě toho slova, jenž sě dřieve krále nebál, a tak utiekal do Bersabé. A tu die svatý Jan (f. 70 v.) Zlatoústý, že tu bylo přepuštěno na toho svatého, neb sě byl nětco pozdvihl v svém srdci z daróv jemu od Boha daných. A tak Bóh naň přepustil takú nemoc a mdlobu, že sě slova zemského lekl a utiekal, aby tady poznal mdlobu svú. A že těch daróv neměl ot sebe, ale od Boha, a z toho známo jest, že s kýmž jest Bóh, tomu jest všecko poddal, všecko jemu slúží. I srdce lidská bý- vají pohnuta ku pokání skrze Jeho Slova a činíť veliký prospěch v lidu a ižádného sě nebojí; ale jakžť počne srdce jeho sě pyš- niti a nadýmati, tehdyť Buoh otejme ot něho Svú ruku a moc a v ničemž nebude moci prospěti. A také sě bude všeho báti. A tak sě stalo Heliášovi, neb i sluhy v ta doby sě bál a protož v městě neostal, boje sě, aby ho nezradili, a tak utekl na púšť. A tu usnul pod stromem jalovcovým. Dvoje jest usnutie: jedno dobré a druhé zlé. Zlé jest, když to svatí lidé, kteřížto byli od Boha osvieceni a bedliví ke všemu dobrému, bude jim to od(f. 71)jato, takže rozom, vóle i paměť budú otrápeny, že sě Bohu nepozdvihnú; avšak ještě milosrdný Bóh toho člověka zachovává, aby nepadl v hřiech. A to spanie anebo tento sen přepustil Bóh na Eliáše pod jalovcem. Jalovec znamená sě toho světa utěšenie, neb když člověk na vnitřních duše své mocech bude opuštěn od Boha, inhed světského utěšenie hledá, aby sě smrti nebál. A toť jest sen zlý. Druhý jest sen dobrý, jímžto sě člověk uklidí v Boze, nic netbaje, co sě zevnitř na jeho těle děje, buď mučen nebo zabit, neb sě duchem vtělil v Boha. A tak die sv. Jan Zlatoústý, že těch řečí nemluví, abychom svaté haněli, ale proto, aby dobří kteřížto od Boha dary mají, jimi nepýchali, ale aby sě ustavně báli, aby Buoh od nich neodstúpil, a tak, aby sě poznajíce v své mdlobě, byli milosrdni hřiešným. Druhé, aby ti, kteříž těžce hřešie, nezúfali. Ale že anděl Boží přinesl Eliášovi chléb pod- popelný a la(h)vičku vody (f 71 v.) ku pokrmu a nápoji, toť 45
pomodlil, inhed oheň stúpil s nebe a spálil oběti. A protož zbiti jsú kněžie Jezábele. A to zvěděvši Jezábel, vzkázala Eliášovi, že zaitra také bude zabit. A on lek sě toho slova, jenž sě dřieve krále nebál, a tak utiekal do Bersabé. A tu die svatý Jan (f. 70 v.) Zlatoústý, že tu bylo přepuštěno na toho svatého, neb sě byl nětco pozdvihl v svém srdci z daróv jemu od Boha daných. A tak Bóh naň přepustil takú nemoc a mdlobu, že sě slova zemského lekl a utiekal, aby tady poznal mdlobu svú. A že těch daróv neměl ot sebe, ale od Boha, a z toho známo jest, že s kýmž jest Bóh, tomu jest všecko poddal, všecko jemu slúží. I srdce lidská bý- vají pohnuta ku pokání skrze Jeho Slova a činíť veliký prospěch v lidu a ižádného sě nebojí; ale jakžť počne srdce jeho sě pyš- niti a nadýmati, tehdyť Buoh otejme ot něho Svú ruku a moc a v ničemž nebude moci prospěti. A také sě bude všeho báti. A tak sě stalo Heliášovi, neb i sluhy v ta doby sě bál a protož v městě neostal, boje sě, aby ho nezradili, a tak utekl na púšť. A tu usnul pod stromem jalovcovým. Dvoje jest usnutie: jedno dobré a druhé zlé. Zlé jest, když to svatí lidé, kteřížto byli od Boha osvieceni a bedliví ke všemu dobrému, bude jim to od(f. 71)jato, takže rozom, vóle i paměť budú otrápeny, že sě Bohu nepozdvihnú; avšak ještě milosrdný Bóh toho člověka zachovává, aby nepadl v hřiech. A to spanie anebo tento sen přepustil Bóh na Eliáše pod jalovcem. Jalovec znamená sě toho světa utěšenie, neb když člověk na vnitřních duše své mocech bude opuštěn od Boha, inhed světského utěšenie hledá, aby sě smrti nebál. A toť jest sen zlý. Druhý jest sen dobrý, jímžto sě člověk uklidí v Boze, nic netbaje, co sě zevnitř na jeho těle děje, buď mučen nebo zabit, neb sě duchem vtělil v Boha. A tak die sv. Jan Zlatoústý, že těch řečí nemluví, abychom svaté haněli, ale proto, aby dobří kteřížto od Boha dary mají, jimi nepýchali, ale aby sě ustavně báli, aby Buoh od nich neodstúpil, a tak, aby sě poznajíce v své mdlobě, byli milosrdni hřiešným. Druhé, aby ti, kteříž těžce hřešie, nezúfali. Ale že anděl Boží přinesl Eliášovi chléb pod- popelný a la(h)vičku vody (f 71 v.) ku pokrmu a nápoji, toť 45
Strana 46
jest proti lidem lakotným, ještoť rozkošných krmí a pití dra- hého hledají, aby svá těla plnili. Vězte, kterakú a jaký nápoj Pán Bóh svému milému proroku poslal po andělu, uče nás, po drahých krmiech a nápojiech nestáli. Neb žaludek právě lačný každúť krmici najsprostnější mile příme. A jestli právě žiezniv, a vodať jemu chutná bude. Pakliť nenie právě lačen ani žiezniv, nicť jemu chutné nenie, jakožto die Šalomún (Přísl. 27, 7) „Duše sytá stred bude tlačiti, ale duše lačná i hořké i sladké příme.“ A protož sv. Jeronym jedné panně porukuje, že sobě krmičky ozdobovala a řka: „Jsi-li právě lačná, ozdoby s chutí jésti budeš, pakli nejsi lačná, darmo krmi ozdobuješ.“ Také slu- šieť znamenati, že tento pokrm a nápoj duchovní těla a krve Pána našeho Jezu Krista. Neb tiem pokrmem a tiem nápojem mají ti býti posíleni, kteříž jsú v pokušení, ve mdlobě, v bázni, když jedno nejsú v smr(f. 72)tedlném hřieše. A v tom, že anděl přines ten chléb, totiž pokrm a nápoj, zbudil jeho a řka: „Vstaň, jez!“ znamená sě, že kazatel, kněz, jenž jest anděl Boží, jakož die prorok Malachiáš (2, 7), má ponúkati lidi, aby vstali ot zemských věcí neb žádostí a zbudili sě ze sna hřiešného, a při- jímali tělo a krev Pána Jezu Krista. A v tom, že řekl: „Neb máš velikú cestu učiniti“, znamená sě, že ktož chtie přijíti na výsost blahoslavenstvie, k niežto stvořen jest, musí jíti velikú cestu, totiž velmi pracovitý a protivný rozličného utrpenie. Jakož psáno jest v Skutcích apoštolských v XIV. kap. (22): „Skrze mnohé zámutky musí vjito býti do královstvie Božieho.“ A pro- tož potřebie jest každému člověku, aby posílil své duše po- krmem těla a krve Pána našeho Jezu Krista, aby tak ze ctnosti do ctnosti prospievaje, přišel na huoru Boží, totiž na výsost slávy nebeské. Jiežto V DRUHÝ ČTVRTEK U PUOSTĚ. Všecko Písmo Nového i Starého Zákona nás napomíná i po- (f. 72. v.) núká, abychom sě sami poznali zlými a mdlými a Pána Boha poznajíce, abychom sě Jeho báli i milovali. A o tom jest 46
jest proti lidem lakotným, ještoť rozkošných krmí a pití dra- hého hledají, aby svá těla plnili. Vězte, kterakú a jaký nápoj Pán Bóh svému milému proroku poslal po andělu, uče nás, po drahých krmiech a nápojiech nestáli. Neb žaludek právě lačný každúť krmici najsprostnější mile příme. A jestli právě žiezniv, a vodať jemu chutná bude. Pakliť nenie právě lačen ani žiezniv, nicť jemu chutné nenie, jakožto die Šalomún (Přísl. 27, 7) „Duše sytá stred bude tlačiti, ale duše lačná i hořké i sladké příme.“ A protož sv. Jeronym jedné panně porukuje, že sobě krmičky ozdobovala a řka: „Jsi-li právě lačná, ozdoby s chutí jésti budeš, pakli nejsi lačná, darmo krmi ozdobuješ.“ Také slu- šieť znamenati, že tento pokrm a nápoj duchovní těla a krve Pána našeho Jezu Krista. Neb tiem pokrmem a tiem nápojem mají ti býti posíleni, kteříž jsú v pokušení, ve mdlobě, v bázni, když jedno nejsú v smr(f. 72)tedlném hřieše. A v tom, že anděl přines ten chléb, totiž pokrm a nápoj, zbudil jeho a řka: „Vstaň, jez!“ znamená sě, že kazatel, kněz, jenž jest anděl Boží, jakož die prorok Malachiáš (2, 7), má ponúkati lidi, aby vstali ot zemských věcí neb žádostí a zbudili sě ze sna hřiešného, a při- jímali tělo a krev Pána Jezu Krista. A v tom, že řekl: „Neb máš velikú cestu učiniti“, znamená sě, že ktož chtie přijíti na výsost blahoslavenstvie, k niežto stvořen jest, musí jíti velikú cestu, totiž velmi pracovitý a protivný rozličného utrpenie. Jakož psáno jest v Skutcích apoštolských v XIV. kap. (22): „Skrze mnohé zámutky musí vjito býti do královstvie Božieho.“ A pro- tož potřebie jest každému člověku, aby posílil své duše po- krmem těla a krve Pána našeho Jezu Krista, aby tak ze ctnosti do ctnosti prospievaje, přišel na huoru Boží, totiž na výsost slávy nebeské. Jiežto V DRUHÝ ČTVRTEK U PUOSTĚ. Všecko Písmo Nového i Starého Zákona nás napomíná i po- (f. 72. v.) núká, abychom sě sami poznali zlými a mdlými a Pána Boha poznajíce, abychom sě Jeho báli i milovali. A o tom jest 46
Strana 47
dnešnie epištola, kterúžto píše Ezechiel v VIII. kap. a řka: „Stalo sě slovo Božie ke mně řkúce. Co jest to, že mezi vámi a v přísloví přemietáte, řkúce: Otcové naši jedli jsú hrozen kyselý aneb trpký a zuby synóv ztrnú“, totiž laskominy mají v lidu izra- helském, spatřivše, že časté pomsty nad nimi sě dály od Pána Boha pro jich hřiechy. I připisovali ty pomsty svých předkóv, otcóv svých prohřěšenie, ale ne svému. A to pří- slovie nelíbilo sě Bohu, neb utrhalo spravedlnosti Jeho, jako (by) On mstil hřiechóv nad nevinným, protož brání toho příslovie mieti. Svatý Rehoř die, že skrze hrozen trpký zna- mená sě hřiech a všecka okrasa svěcká a každý hřiech, jehož člověk móž okusiti. Neb každý ten hřiech, totiž pýcha, lakota, lakomstvie, smilstvie jest jako hrozen nezralý. Neb duše člo- věčie nasytiti nemóž, neb Sám Buoh (f. 73) duši člověčí nasytí. A protož die prorok o těch, ješto sě postavie na těch nedozrá- lých hroznech, totiž hřiešiech: lačněli jsú a žieznili, duše jich ve zlých zpráchnivěla. Ale o sytosti božské die: „Nasycen budu, když sě zjeví sláva Tvá.“ A protož jakož člověk, když jé nezralý aneb kysělý hrozen, zubové jeho ztrnú, takže dob- rých krmí potom jiesti nemóž, aniž k nim má kterú chuť, též činí člověk, viece hřiechóv okusí, má větčie nechuť k dob- rým a k božským činóm. Neb mnozí, ješto mnozí navykli slý- chati básni a lži, ti neradi slyšie Slova Božieho, zlými radami svedeni, tiť nesnadně mohú býti přivedeni k Jeho poznání a milování. Též, kteří jsú lakotní, ješto sě jédlem a pitím plnie, tiť ižádné chuti nemají k náboženství; a kteří jsú smilníci, těmť přijímánie těla, krve Pána Krista nevonie. A kakžkoli ti hřieš- níci na čas hřiechóv ostanú, však chuti právě nečijí v Slově Božiem, v té spasitedlné sva(f. 73 v.)tosti, neb jsú nakvašeni milostí tohoto světa a toho vetchého kvasu plně, a kořenie jsú nezbyli. A zasě, ktož je těch hřiechóv neokusil, aneb ač jest okusil, ale toho s pravú vierú a kaje sě jich, maje pevný úmysl, že sě nechcě vrátiti, tomuť vonie a chutno jest slyšeti Slovo Božie, tomuť milo jest vše dobré; a tenť často přijímá ten du- chovní pokrm a nápoj těla a krve Pána Jezu Krista. A ktež právě okusí těla sladkosti Božieho aneb toho svátostného po- 47
dnešnie epištola, kterúžto píše Ezechiel v VIII. kap. a řka: „Stalo sě slovo Božie ke mně řkúce. Co jest to, že mezi vámi a v přísloví přemietáte, řkúce: Otcové naši jedli jsú hrozen kyselý aneb trpký a zuby synóv ztrnú“, totiž laskominy mají v lidu izra- helském, spatřivše, že časté pomsty nad nimi sě dály od Pána Boha pro jich hřiechy. I připisovali ty pomsty svých předkóv, otcóv svých prohřěšenie, ale ne svému. A to pří- slovie nelíbilo sě Bohu, neb utrhalo spravedlnosti Jeho, jako (by) On mstil hřiechóv nad nevinným, protož brání toho příslovie mieti. Svatý Rehoř die, že skrze hrozen trpký zna- mená sě hřiech a všecka okrasa svěcká a každý hřiech, jehož člověk móž okusiti. Neb každý ten hřiech, totiž pýcha, lakota, lakomstvie, smilstvie jest jako hrozen nezralý. Neb duše člo- věčie nasytiti nemóž, neb Sám Buoh (f. 73) duši člověčí nasytí. A protož die prorok o těch, ješto sě postavie na těch nedozrá- lých hroznech, totiž hřiešiech: lačněli jsú a žieznili, duše jich ve zlých zpráchnivěla. Ale o sytosti božské die: „Nasycen budu, když sě zjeví sláva Tvá.“ A protož jakož člověk, když jé nezralý aneb kysělý hrozen, zubové jeho ztrnú, takže dob- rých krmí potom jiesti nemóž, aniž k nim má kterú chuť, též činí člověk, viece hřiechóv okusí, má větčie nechuť k dob- rým a k božským činóm. Neb mnozí, ješto mnozí navykli slý- chati básni a lži, ti neradi slyšie Slova Božieho, zlými radami svedeni, tiť nesnadně mohú býti přivedeni k Jeho poznání a milování. Též, kteří jsú lakotní, ješto sě jédlem a pitím plnie, tiť ižádné chuti nemají k náboženství; a kteří jsú smilníci, těmť přijímánie těla, krve Pána Krista nevonie. A kakžkoli ti hřieš- níci na čas hřiechóv ostanú, však chuti právě nečijí v Slově Božiem, v té spasitedlné sva(f. 73 v.)tosti, neb jsú nakvašeni milostí tohoto světa a toho vetchého kvasu plně, a kořenie jsú nezbyli. A zasě, ktož je těch hřiechóv neokusil, aneb ač jest okusil, ale toho s pravú vierú a kaje sě jich, maje pevný úmysl, že sě nechcě vrátiti, tomuť vonie a chutno jest slyšeti Slovo Božie, tomuť milo jest vše dobré; a tenť často přijímá ten du- chovní pokrm a nápoj těla a krve Pána Jezu Krista. A ktež právě okusí těla sladkosti Božieho aneb toho svátostného po- 47
Strana 48
krmu, tomuť nelibo jest všecko, což jest tělu rozkošného. A pro- tož die sv. Rehoř: „Okusiec Ducha Božieho, omři všecko tělo.“ Neb člověku dobrému mrzí všecka svěcká lahoda, všecka marná radost i sláva. A protož synové Izrahelští, když byli vyvedeni z Egypta, túžili jsú po masu, pórru a cibuli, neb jsú tiem byli nakvašeni v Egyptě. A pak měli mrzkost, chléb jedúc nebeský, jakožto sami vyznali a řkúcě: (f. 74) „Duše naše ošklivy jsú nad túto přelehkú krmí. Též člověk maje srdce nakvašené hřiechy, má mrzkost ke všemu dobrému. A zasě člověk, ježto sě celým srdcem obrátil ot hřiechóv a obrátil sě ku Pánu Bohu, tomuť vše dobré chutno a milo jest, jakožto David po pokání svém řekl: „Jak sladké dásniem mým výmluvy tvé, nad stred ústóm mým. A protož miloval jsem přikázánie tvá nad zlato i topaz.“ (Žalm 119, 103 a 127.) Tuto slušie věděti, že tato epištola mluví, kterak Bóh nemstí nad syny hřiechóv otcóv ani synovských nad otci. Avšak die jinde sám Buoh: „Jáť jsem silný mstitel, mstě hřiechóv otcov- ských na synech až do třetieho i čtvrtého pokolenie.“ K tomu slušie řéci, žeť Bóh nemstí věčně hřiechu otcova nad synem ani synova nad otcem, leč činí syn hřiech otcóv, aneb otec synóv aneb k tomu přivolí aneb ponúkne aneb moha staviti i ne- staví. Ale druhdyť Pán Bóh častně mstí hřiechóv otcových nad syny přepúště nemoc, aby sě tiem mútili, a tu synové trpěli to mile a odplatu zvláští budú (f. 74 v.) mieti. I dnes Pán Bóh mstí hřiechu Adamova nad námi, neb všickni sě rodíme synové hněvu; protož znamenitě die Pán Bóh v knize Exodus (kap. XX, 5): „Jáť jsem silný mstitel, mstě hřiechóv otcovských na synech až do třetieho i čtvrtého pokolenie na těch, kteřížto ne- návidie Mne.“ Pak dále die, neb jakožto duše otcova, též i sy- nova má jest, neb všecky duše On jest stvořil a protož ižádné bezprávně nezatratí. A vypravuje, co slušie spravedlivému opu- stiti a co činiti a řka: Nebude-li jiesti na horách izrahelských. Skrze hory znamenají sě duostojenstvie a úřadové duchovní i svět- ští v cierkvi svaté, jakož jest duostojenstvie papežské i biskupské, císařské, královské, kniežacské. A tenť na horách jé, ktož sě 48
krmu, tomuť nelibo jest všecko, což jest tělu rozkošného. A pro- tož die sv. Rehoř: „Okusiec Ducha Božieho, omři všecko tělo.“ Neb člověku dobrému mrzí všecka svěcká lahoda, všecka marná radost i sláva. A protož synové Izrahelští, když byli vyvedeni z Egypta, túžili jsú po masu, pórru a cibuli, neb jsú tiem byli nakvašeni v Egyptě. A pak měli mrzkost, chléb jedúc nebeský, jakožto sami vyznali a řkúcě: (f. 74) „Duše naše ošklivy jsú nad túto přelehkú krmí. Též člověk maje srdce nakvašené hřiechy, má mrzkost ke všemu dobrému. A zasě člověk, ježto sě celým srdcem obrátil ot hřiechóv a obrátil sě ku Pánu Bohu, tomuť vše dobré chutno a milo jest, jakožto David po pokání svém řekl: „Jak sladké dásniem mým výmluvy tvé, nad stred ústóm mým. A protož miloval jsem přikázánie tvá nad zlato i topaz.“ (Žalm 119, 103 a 127.) Tuto slušie věděti, že tato epištola mluví, kterak Bóh nemstí nad syny hřiechóv otcóv ani synovských nad otci. Avšak die jinde sám Buoh: „Jáť jsem silný mstitel, mstě hřiechóv otcov- ských na synech až do třetieho i čtvrtého pokolenie.“ K tomu slušie řéci, žeť Bóh nemstí věčně hřiechu otcova nad synem ani synova nad otcem, leč činí syn hřiech otcóv, aneb otec synóv aneb k tomu přivolí aneb ponúkne aneb moha staviti i ne- staví. Ale druhdyť Pán Bóh častně mstí hřiechóv otcových nad syny přepúště nemoc, aby sě tiem mútili, a tu synové trpěli to mile a odplatu zvláští budú (f. 74 v.) mieti. I dnes Pán Bóh mstí hřiechu Adamova nad námi, neb všickni sě rodíme synové hněvu; protož znamenitě die Pán Bóh v knize Exodus (kap. XX, 5): „Jáť jsem silný mstitel, mstě hřiechóv otcovských na synech až do třetieho i čtvrtého pokolenie na těch, kteřížto ne- návidie Mne.“ Pak dále die, neb jakožto duše otcova, též i sy- nova má jest, neb všecky duše On jest stvořil a protož ižádné bezprávně nezatratí. A vypravuje, co slušie spravedlivému opu- stiti a co činiti a řka: Nebude-li jiesti na horách izrahelských. Skrze hory znamenají sě duostojenstvie a úřadové duchovní i svět- ští v cierkvi svaté, jakož jest duostojenstvie papežské i biskupské, císařské, královské, kniežacské. A tenť na horách jé, ktož sě 48
Strana 49
v tom povýšení kochá, sebe povyšuje, pýchaje. A tutoť to kochánie v prelácství zapoviedá, ale velí skrze Šalomúna takým sě upo- kořiti a ponížiti, vědúce, že nejsú páni, ale učedníci Boží a sluhy obce Jeho. A o tomť sě die v dnešniem čtení: „Až ostanete v Mé řeči právě věrní moji budete, setrváte-li (f. 75) v tom až do smrti.“ Toho jest odplata veliká. A také že obecně pohané i zlí židé mod- lám oběti činili jsú na horách, a kvasili, jedúc ty oběti. Toť jediné tuto zapoviedá. A dále die: A oni očí svých pozdvihli do domu izrahelského, totiž, aby ot nich jakožto od Boha nětco žádal, anebo prosil. Pak die dále: A ženy bližnieho svého neporušil, totiž ani zlým slovem ani zlým skutkem, a k ženě nemocné nepřilehne, totiž s nečistú ženú svú nesesmilní. A častoť to Bóh v Svém zá- konu zapoviedá; a vy manželé měli byšte sě toho vystřiehati, abyšte v ten čas svých žen nepožívali ani ony vás. A dále die: A člověka nezamútil, totiž bezprávně ani slovem ani skutkem. Základ dlužníku vrátil, totiž nuznému a kteříž nemají čím zaplatiti. Neb Bóh v zákoně přikázal, ktož by komu základ s jeho lože vzal, aby jemu dřieve západa sluncě vrátil, když by taký byl, že by jiného neměl, pod čiem by měl ležeti aneb čiem se odieti, jakož psáno jest v knize Exodus: „Protož nepečujmež o nynějšiech vě- cech, kteréž jsú minuté, ale hleďmež k budúcím (f. 75 v.) věcem, totiž k nebeskému království. Jehož V DRUHÝ PÁTEK U PUOSTĚ. Slyštež čtenie, kteréžto píše sv. Jan v V. kap. a řka: „Bieše den svatý židovský a Ježíš všel do Jeruzaléma.“ Najprvé slušie zna- menati, že Pán Ježíš šel do Jeruzaléma v čas velikého svátka židovského, v němž sě mnohé lakomstvie dálo, lakoty i světského veselé. Protože šel tam, aby od těch hřiechóv otvodil. Neb ja- kožto ptáčník, když jest množstvie ptákóv, tu rozprostierá své sieti, též Pán Kristus věda, že množstvie lidu sešlo do Jeruzaléma, bral sě, aby sieti svého kázánie roztáhl, aby lapil k věčné svo- bodě, k věčnému životu. A téžť jsú činili apoštolové, žeť jsú tu 49
v tom povýšení kochá, sebe povyšuje, pýchaje. A tutoť to kochánie v prelácství zapoviedá, ale velí skrze Šalomúna takým sě upo- kořiti a ponížiti, vědúce, že nejsú páni, ale učedníci Boží a sluhy obce Jeho. A o tomť sě die v dnešniem čtení: „Až ostanete v Mé řeči právě věrní moji budete, setrváte-li (f. 75) v tom až do smrti.“ Toho jest odplata veliká. A také že obecně pohané i zlí židé mod- lám oběti činili jsú na horách, a kvasili, jedúc ty oběti. Toť jediné tuto zapoviedá. A dále die: A oni očí svých pozdvihli do domu izrahelského, totiž, aby ot nich jakožto od Boha nětco žádal, anebo prosil. Pak die dále: A ženy bližnieho svého neporušil, totiž ani zlým slovem ani zlým skutkem, a k ženě nemocné nepřilehne, totiž s nečistú ženú svú nesesmilní. A častoť to Bóh v Svém zá- konu zapoviedá; a vy manželé měli byšte sě toho vystřiehati, abyšte v ten čas svých žen nepožívali ani ony vás. A dále die: A člověka nezamútil, totiž bezprávně ani slovem ani skutkem. Základ dlužníku vrátil, totiž nuznému a kteříž nemají čím zaplatiti. Neb Bóh v zákoně přikázal, ktož by komu základ s jeho lože vzal, aby jemu dřieve západa sluncě vrátil, když by taký byl, že by jiného neměl, pod čiem by měl ležeti aneb čiem se odieti, jakož psáno jest v knize Exodus: „Protož nepečujmež o nynějšiech vě- cech, kteréž jsú minuté, ale hleďmež k budúcím (f. 75 v.) věcem, totiž k nebeskému království. Jehož V DRUHÝ PÁTEK U PUOSTĚ. Slyštež čtenie, kteréžto píše sv. Jan v V. kap. a řka: „Bieše den svatý židovský a Ježíš všel do Jeruzaléma.“ Najprvé slušie zna- menati, že Pán Ježíš šel do Jeruzaléma v čas velikého svátka židovského, v němž sě mnohé lakomstvie dálo, lakoty i světského veselé. Protože šel tam, aby od těch hřiechóv otvodil. Neb ja- kožto ptáčník, když jest množstvie ptákóv, tu rozprostierá své sieti, též Pán Kristus věda, že množstvie lidu sešlo do Jeruzaléma, bral sě, aby sieti svého kázánie roztáhl, aby lapil k věčné svo- bodě, k věčnému životu. A téžť jsú činili apoštolové, žeť jsú tu 49
Strana 50
rádi kázali, kdež sě množstvie lidu sešlo, aby snáze a viece lidí k vieře přivedli. A téžť nynie mají činiti kněžie, kdež vidie naj- většie prospěch, tuť mají najviece lapati. A die znamenitě, že byl v Jeruzalémě ovčí rybník, totiž voda stojície, v niežto ovce i jiná hovada pily, kteréž měli Bohu obě- tovati. Nalezujeme v Písmě, že čtyři stojící vody byly jsú v Jeru- zalémě (f. 76). Jedna byla nahoře za městem, druhá byla v před- městí, třetie byla kúpadlo Siloe a čtvrtá tato, o niež praví. A skrze ty vody znamenány jsú múdrosti. Protož voda nahoře znamená múdrost velikú na svatých du- šech, jakož die sv. Jan v knize Zjevení (kap. XXII, 1): „Ukázal mi řeku stkvúcí jakožto křišťál, tekúce z stolice Božie a Beránkovy“ totiž múdrost Ducha svatého, kterážto pocházie ot Otce i Syna; a protož svatí, kteří jsú v vlasti nebeské, mají Boha a skrytú tváři. A toť jest múdrost najvětšie; a za takovúť jest prosil Kristus Svým zvoleným a řka: „Ať poznají Tě pravého Boha a Jehož jsi poslal, Ježíše Krista.“ (Jan 17, 3.) Druhá voda byla jest na tomto světě, totiž múdrost, kterúž jsú měli proroci a apoštolé na tomto světě. A ta voda nemohla jest zhynúti a vyschnúti také pro ižádné vedro. Čtvrtá voda jest život kající, a toť jest rybník ovcí, totiž věr- ných, jenž jsú ovce pastviny Jeho, jichžto On jest pastýř; neb tú vodú pravého pokánie obmývány bývají duše ote všech poškvrn hřiešných, aby hodny byly obětovány býti v chrámu věčném ne- beského království. (f. 76 v.) A že bylo pět střech k tomu rybníku, anebo domku, kdežto leželo množstvie neduživých; skrze těch pět střech domku znamená sě pět smyslóv tělesných. V těch zajisté domečkách ležie mnozí neduživí, neb mnozí hřešie těmi smysly a mrtvie duše své. A co jest těch nemocných, kteřížto pro mdlobu svú nemohú svých žádostí pozdvihnúti k Bohu, aniž choditi, totiž prospievati v dobrém. A těmť nevoní ani ten pokrm drahý těla Božieho ani nápoj krve Jeho přijímánie. A jakožto nemocný nemá barvy přirozené, ale jest mrzutý, též hřiešný jest ohavný před obličejem Božím. A vypravuje ty nemocné, totiž slepých, totiž, že člověk oslepen jest na duši, takže nezná svých hřiechóv, aniž umie věděti, co jest jemu spašitedlného. A co jest těch slepých 50
rádi kázali, kdež sě množstvie lidu sešlo, aby snáze a viece lidí k vieře přivedli. A téžť nynie mají činiti kněžie, kdež vidie naj- většie prospěch, tuť mají najviece lapati. A die znamenitě, že byl v Jeruzalémě ovčí rybník, totiž voda stojície, v niežto ovce i jiná hovada pily, kteréž měli Bohu obě- tovati. Nalezujeme v Písmě, že čtyři stojící vody byly jsú v Jeru- zalémě (f. 76). Jedna byla nahoře za městem, druhá byla v před- městí, třetie byla kúpadlo Siloe a čtvrtá tato, o niež praví. A skrze ty vody znamenány jsú múdrosti. Protož voda nahoře znamená múdrost velikú na svatých du- šech, jakož die sv. Jan v knize Zjevení (kap. XXII, 1): „Ukázal mi řeku stkvúcí jakožto křišťál, tekúce z stolice Božie a Beránkovy“ totiž múdrost Ducha svatého, kterážto pocházie ot Otce i Syna; a protož svatí, kteří jsú v vlasti nebeské, mají Boha a skrytú tváři. A toť jest múdrost najvětšie; a za takovúť jest prosil Kristus Svým zvoleným a řka: „Ať poznají Tě pravého Boha a Jehož jsi poslal, Ježíše Krista.“ (Jan 17, 3.) Druhá voda byla jest na tomto světě, totiž múdrost, kterúž jsú měli proroci a apoštolé na tomto světě. A ta voda nemohla jest zhynúti a vyschnúti také pro ižádné vedro. Čtvrtá voda jest život kající, a toť jest rybník ovcí, totiž věr- ných, jenž jsú ovce pastviny Jeho, jichžto On jest pastýř; neb tú vodú pravého pokánie obmývány bývají duše ote všech poškvrn hřiešných, aby hodny byly obětovány býti v chrámu věčném ne- beského království. (f. 76 v.) A že bylo pět střech k tomu rybníku, anebo domku, kdežto leželo množstvie neduživých; skrze těch pět střech domku znamená sě pět smyslóv tělesných. V těch zajisté domečkách ležie mnozí neduživí, neb mnozí hřešie těmi smysly a mrtvie duše své. A co jest těch nemocných, kteřížto pro mdlobu svú nemohú svých žádostí pozdvihnúti k Bohu, aniž choditi, totiž prospievati v dobrém. A těmť nevoní ani ten pokrm drahý těla Božieho ani nápoj krve Jeho přijímánie. A jakožto nemocný nemá barvy přirozené, ale jest mrzutý, též hřiešný jest ohavný před obličejem Božím. A vypravuje ty nemocné, totiž slepých, totiž, že člověk oslepen jest na duši, takže nezná svých hřiechóv, aniž umie věděti, co jest jemu spašitedlného. A co jest těch slepých 50
Strana 51
nynie, ježto nemohú rozeznati svých hřiechóv ani dobroty bož- ské. A také ležalo tu mnoho belhavých. A toť jsú ti, ježtoť brzo Bohu, brzo světu služie. A také uslých. Uschli jsú, kteřížto nemají vláhy milosti božské. A co jest těch neduživých nynie mezi námi, ježto ležie v hřiešiech, nemohúce sobě ani jiným spomoci. A tiť če- kajie pohnutie vody (f. 77). Neb zákon slove voda náboženstvie; tak puost i modlitba, toť jsú všecko vody, ale nadarmoť jsú ti rybníci. Nicť nás neuzdravie, nebude-li hnuta voda skrzě anděla božieho, totiž nebude-li hnutie božieho vnitřnieho. A protož mnozí jsú lidé, dlúho chodiece na kázánie, avšak jsú vždy nemocni. A protož slušie čekati s velikú pokorú, s trpělivostí. Neb die Je(re)miáš (v Pláči 3, 26): „Dobroť jest čekati spašenie s mlčením Boha svého, neb bez Něho nemóžem nic učiniti.“ A že tu byl jeden nemocný třidceti a osm let, tiem znamená sě množstvie hřiešných, kteřížto dlúho trají v hřiešiech. Tuto die sv. Jan Zlatoústý: „Člověk každý viz, aby snažnost uči- nil podle hnutie Božieho v sobě.“ Neb již mnozí navštěvují ká- zánie, mnozí sě zpoviedají a jiné dobré skutky činie, avšak vidie na sobě mnoho nemocí. Avšak neslušie ižádnému zúfati, neb Bóh nedá milosti, když člověk nemiení hřiechóv ostati, ponadž jest sv. Pavel tak svým následovníkóm přikázal a řka: „Byť anděl vám jiného zvěstoval mimo to, což jest zvěstováno vám od nás, pro- kleté buď.“ (f. 77 v.) Ovšem pak což jest Pán Kristus, Syn Boží přikázal a rukú zřejmě ukázal, má býti držěno ot křěstianóv o při- jímání těla a krve Pána jeho, pod zpósobami chleba a vína. A ktož proti tomu mluví aneb činí, buď nám prokletý i řeč i čin jeho. V SOBOTU DRUHU U POSTĚ. V dnešnie epištole učí Duch sv., kterak sě mají mieti kající mezi sebú, kterúžto píše sv. Pavel v I. epištole Thesalonických v poslednie kapitole (14 v.) a řka: „Prosím vás, bratřie, treskcete neklidné“; což nám přikazuje dávná cierkev prvnie, v nížto byli jsú učedlníci Kristovi a Duchu Jeho naplněni, dlužni jsme učiniti. Též nynějších vladařóv poslúchati cierkve svaté máme, ač co 51
nynie, ježto nemohú rozeznati svých hřiechóv ani dobroty bož- ské. A také ležalo tu mnoho belhavých. A toť jsú ti, ježtoť brzo Bohu, brzo světu služie. A také uslých. Uschli jsú, kteřížto nemají vláhy milosti božské. A co jest těch neduživých nynie mezi námi, ježto ležie v hřiešiech, nemohúce sobě ani jiným spomoci. A tiť če- kajie pohnutie vody (f. 77). Neb zákon slove voda náboženstvie; tak puost i modlitba, toť jsú všecko vody, ale nadarmoť jsú ti rybníci. Nicť nás neuzdravie, nebude-li hnuta voda skrzě anděla božieho, totiž nebude-li hnutie božieho vnitřnieho. A protož mnozí jsú lidé, dlúho chodiece na kázánie, avšak jsú vždy nemocni. A protož slušie čekati s velikú pokorú, s trpělivostí. Neb die Je(re)miáš (v Pláči 3, 26): „Dobroť jest čekati spašenie s mlčením Boha svého, neb bez Něho nemóžem nic učiniti.“ A že tu byl jeden nemocný třidceti a osm let, tiem znamená sě množstvie hřiešných, kteřížto dlúho trají v hřiešiech. Tuto die sv. Jan Zlatoústý: „Člověk každý viz, aby snažnost uči- nil podle hnutie Božieho v sobě.“ Neb již mnozí navštěvují ká- zánie, mnozí sě zpoviedají a jiné dobré skutky činie, avšak vidie na sobě mnoho nemocí. Avšak neslušie ižádnému zúfati, neb Bóh nedá milosti, když člověk nemiení hřiechóv ostati, ponadž jest sv. Pavel tak svým následovníkóm přikázal a řka: „Byť anděl vám jiného zvěstoval mimo to, což jest zvěstováno vám od nás, pro- kleté buď.“ (f. 77 v.) Ovšem pak což jest Pán Kristus, Syn Boží přikázal a rukú zřejmě ukázal, má býti držěno ot křěstianóv o při- jímání těla a krve Pána jeho, pod zpósobami chleba a vína. A ktož proti tomu mluví aneb činí, buď nám prokletý i řeč i čin jeho. V SOBOTU DRUHU U POSTĚ. V dnešnie epištole učí Duch sv., kterak sě mají mieti kající mezi sebú, kterúžto píše sv. Pavel v I. epištole Thesalonických v poslednie kapitole (14 v.) a řka: „Prosím vás, bratřie, treskcete neklidné“; což nám přikazuje dávná cierkev prvnie, v nížto byli jsú učedlníci Kristovi a Duchu Jeho naplněni, dlužni jsme učiniti. Též nynějších vladařóv poslúchati cierkve svaté máme, ač co 51
Strana 52
velé, ješto sě sjednává s zákonem Božím; pakli to kázánie protiví sě Pánu Bohu a zákonu Božiemu, nemá poslúchati, jakož čte sv. Jeronym na epištolu sv. Pavla k Effeským, neb die apoštol Galatóm: „Byť anděl jiné zvěstoval, než což jste od nás přijali, klaté buď.“ Avšak apoštol moha rozkázati Thessalonickým, ja- kožto jich apoštol, jich zprávce (f. 78) u vieře, tuto prosí i s ji- nými apoštoly a řka: „Prosíme vás“ a pokládá čtrnádeste věcí, za něž prosí. Prvé die: „Treskcete nepokojné!“ Dvojíť jsú nepokojní. Jedniť jsú, ještoť svěcký a zlý pokoj rušie a pokoj mezi Bohem a lidmi jednají. A tací byliť jsú apoštolé, učedlníci Kristovi i jich násle- dovníci. A těchť neslušie tresktati. Ale druzí jsúť nepokojní, ještoť mezi Bohem a lidmi pokoj rušie svými hřiechy. A tyť slušie tresk- tati. A protož, kteří jsú nepokojní v duši, tyť máme tresktati. Druhé die: „Těšte nesmělé!“ totiž mdlé, jich poslúchajíc dobrú radú, aby statečně sě káli a bez strachu skutky pokánie činili. Třetie die: „Trpte nemocné!“ totiž mějte je na své péči, sta- rajte sě o ně, tak o nemocných tělem jako o nemocných duší, oněm činiece pohodlé pro Buoh, a tyto navodiece k dobrému radú. Toť jest proti těm, ještoť nemocných nedbají na těle a s nimi nerodie obcovati, a také proti těm, ješto spatřiece lidi mdlé v dobrém a křehké ke zlému, súdie je ukrutně, aniž mají kterého slitovánie. Čtvrté die: „Buďte trpedliví ke všem!“ totiž mile trpiece vše- liká protivenstvie, totiž (f. 78 v.) haněnie, tupenie, bitie, žalářo- vánie i smrt pro jméno Božie, i všeliké nemoci, chudobu, kterúž Pán Buoh přepúštie. Neb jest Pán Bóh řekl: „V trpělivosti vašie budete vlásti dušemi vašemi. Páté die, aby ižádný zlým za zlé neodplacoval, totiž když co trpíte ot bližnieho protivenstvie, vizte, abyšte nemstili zlým zlého. A toť jesti proti těm, ježto ižádného slova zlého ani skutkem ne- chtie trpěti, ale die-li jemu kto slovo protivné, a on jemu desě zasě. Uškodí-li jemu kto za haléř a on jemu tolikéž, aneb viece. tiť jsú daleko ot rady svatého Pavla i také Pána Jezu Krista, kdežto die: „Udeří-li tě kto v jedno líce, nasaď druhého.“ Jestiť také proti těm, ježto o sobě píší i mluvie hanebně pro penieze a jiné věci. 52
velé, ješto sě sjednává s zákonem Božím; pakli to kázánie protiví sě Pánu Bohu a zákonu Božiemu, nemá poslúchati, jakož čte sv. Jeronym na epištolu sv. Pavla k Effeským, neb die apoštol Galatóm: „Byť anděl jiné zvěstoval, než což jste od nás přijali, klaté buď.“ Avšak apoštol moha rozkázati Thessalonickým, ja- kožto jich apoštol, jich zprávce (f. 78) u vieře, tuto prosí i s ji- nými apoštoly a řka: „Prosíme vás“ a pokládá čtrnádeste věcí, za něž prosí. Prvé die: „Treskcete nepokojné!“ Dvojíť jsú nepokojní. Jedniť jsú, ještoť svěcký a zlý pokoj rušie a pokoj mezi Bohem a lidmi jednají. A tací byliť jsú apoštolé, učedlníci Kristovi i jich násle- dovníci. A těchť neslušie tresktati. Ale druzí jsúť nepokojní, ještoť mezi Bohem a lidmi pokoj rušie svými hřiechy. A tyť slušie tresk- tati. A protož, kteří jsú nepokojní v duši, tyť máme tresktati. Druhé die: „Těšte nesmělé!“ totiž mdlé, jich poslúchajíc dobrú radú, aby statečně sě káli a bez strachu skutky pokánie činili. Třetie die: „Trpte nemocné!“ totiž mějte je na své péči, sta- rajte sě o ně, tak o nemocných tělem jako o nemocných duší, oněm činiece pohodlé pro Buoh, a tyto navodiece k dobrému radú. Toť jest proti těm, ještoť nemocných nedbají na těle a s nimi nerodie obcovati, a také proti těm, ješto spatřiece lidi mdlé v dobrém a křehké ke zlému, súdie je ukrutně, aniž mají kterého slitovánie. Čtvrté die: „Buďte trpedliví ke všem!“ totiž mile trpiece vše- liká protivenstvie, totiž (f. 78 v.) haněnie, tupenie, bitie, žalářo- vánie i smrt pro jméno Božie, i všeliké nemoci, chudobu, kterúž Pán Buoh přepúštie. Neb jest Pán Bóh řekl: „V trpělivosti vašie budete vlásti dušemi vašemi. Páté die, aby ižádný zlým za zlé neodplacoval, totiž když co trpíte ot bližnieho protivenstvie, vizte, abyšte nemstili zlým zlého. A toť jesti proti těm, ježto ižádného slova zlého ani skutkem ne- chtie trpěti, ale die-li jemu kto slovo protivné, a on jemu desě zasě. Uškodí-li jemu kto za haléř a on jemu tolikéž, aneb viece. tiť jsú daleko ot rady svatého Pavla i také Pána Jezu Krista, kdežto die: „Udeří-li tě kto v jedno líce, nasaď druhého.“ Jestiť také proti těm, ježto o sobě píší i mluvie hanebně pro penieze a jiné věci. 52
Strana 53
Šesté die: „Dobrého mezi sebú následujíce“, totiž aby jeden druhého v dobrém následoval. Sedmé die: „Vždycky sě radujíce“, totiž z dobrého, kteréž jest mezi vámi. Osmé die: „Bez přestánie modlte sě“, srdcem, ústy i dobrými skutky, neb žádost dobrá jest modlitba, jakož die Damasthenus: „Modlit(f. 79)ba jest pozdviženie mysli k Bohu.“ Ústy také slušie sě modlili, neb tak jest kázal Pán Kristus a řka: „Když sě modlíte, řiekajte: Otče náš!“ A zvláště kněžie, ježto jsú dlužni za obec prositi křěsťanskú, mají sedmkrát přes den přirozený, jenž má XXIV hodin, modliti sě. Jakož die prorok v žalmu (119, 164): „Sedmkrát ve dne chválu řiekal jsem tobě.“ A pak die sv. Pavel: „A tuť jest vóle Božie na všech vás, totiž abyste činili podle svrchu vypraveného naučenie.“ A jestiť ta vóle Božie a zvláště na Pánu Kristu, neb jest On tak činil. A toť jest deváté. Pak desáté die: „Ducha neroďte uhasiti, totiž jste-li Duchem sv. pohnuti k dobrému, že tak máte úmysl ostati hřiechóv a činiti dobřě. Neuhašujte, totiž nerušte toho úmyslu, ale snažte sě, abyšte jej skutečně vedli a v něm setrvali. Neb tiť uhašují Ducha, jimžto připadne úmysl dobrý, že svých hřiechóv právě želejí a úmysl mají viec sě jich nedopúštěti, ale v pokání až do smrti setrvati. A oni v hřiechy padnúce, uhasie tu jiskru Ducha svatého. A jestiť to veliký hřiech, že člověk nevděčen jest toho navštívenie a toho pohnutie ot Ducha (f. 79 v.) svatého, ale vypudíte z srdce svého zlým myšlením nebo viděním nebo mluvením nebo slyšením nebo skutkem. Pak die dále: „Proroctvími neroďte hrdati“ neb viera křestianská v nich jest založena a ony v Pánu Kristu. A protož řeči a naučenie jich nemáme zamietati, alébrž je mile přijímati, jim věřiece a podle toho činíce. Neb die Pán Kristus: „Umiete-li, blaho- slaveni budete, učiníte-li je.“ Pak die dále: „Všech věcí zkuste“ totiž rozomem rozeznajte všecky věci, které dobré jsú a spasi- tedlné a které zlé a škodné. A což dobrého jest, držte i v poznání i v skutku ote všeho podobenstvie zlého, aneb ote všie zpuosoby. Ale vzdržte sě netoliko ot hřiechu, ale ot každé příčiny hřiechu, ještoť přivodí k hřiechu, otlučte sě jako ot viděnie marného, ot slyšenje šeredného, ot obcovánie s ženami cizími, ot objímánie, ot 53
Šesté die: „Dobrého mezi sebú následujíce“, totiž aby jeden druhého v dobrém následoval. Sedmé die: „Vždycky sě radujíce“, totiž z dobrého, kteréž jest mezi vámi. Osmé die: „Bez přestánie modlte sě“, srdcem, ústy i dobrými skutky, neb žádost dobrá jest modlitba, jakož die Damasthenus: „Modlit(f. 79)ba jest pozdviženie mysli k Bohu.“ Ústy také slušie sě modlili, neb tak jest kázal Pán Kristus a řka: „Když sě modlíte, řiekajte: Otče náš!“ A zvláště kněžie, ježto jsú dlužni za obec prositi křěsťanskú, mají sedmkrát přes den přirozený, jenž má XXIV hodin, modliti sě. Jakož die prorok v žalmu (119, 164): „Sedmkrát ve dne chválu řiekal jsem tobě.“ A pak die sv. Pavel: „A tuť jest vóle Božie na všech vás, totiž abyste činili podle svrchu vypraveného naučenie.“ A jestiť ta vóle Božie a zvláště na Pánu Kristu, neb jest On tak činil. A toť jest deváté. Pak desáté die: „Ducha neroďte uhasiti, totiž jste-li Duchem sv. pohnuti k dobrému, že tak máte úmysl ostati hřiechóv a činiti dobřě. Neuhašujte, totiž nerušte toho úmyslu, ale snažte sě, abyšte jej skutečně vedli a v něm setrvali. Neb tiť uhašují Ducha, jimžto připadne úmysl dobrý, že svých hřiechóv právě želejí a úmysl mají viec sě jich nedopúštěti, ale v pokání až do smrti setrvati. A oni v hřiechy padnúce, uhasie tu jiskru Ducha svatého. A jestiť to veliký hřiech, že člověk nevděčen jest toho navštívenie a toho pohnutie ot Ducha (f. 79 v.) svatého, ale vypudíte z srdce svého zlým myšlením nebo viděním nebo mluvením nebo slyšením nebo skutkem. Pak die dále: „Proroctvími neroďte hrdati“ neb viera křestianská v nich jest založena a ony v Pánu Kristu. A protož řeči a naučenie jich nemáme zamietati, alébrž je mile přijímati, jim věřiece a podle toho činíce. Neb die Pán Kristus: „Umiete-li, blaho- slaveni budete, učiníte-li je.“ Pak die dále: „Všech věcí zkuste“ totiž rozomem rozeznajte všecky věci, které dobré jsú a spasi- tedlné a které zlé a škodné. A což dobrého jest, držte i v poznání i v skutku ote všeho podobenstvie zlého, aneb ote všie zpuosoby. Ale vzdržte sě netoliko ot hřiechu, ale ot každé příčiny hřiechu, ještoť přivodí k hřiechu, otlučte sě jako ot viděnie marného, ot slyšenje šeredného, ot obcovánie s ženami cizími, ot objímánie, ot 53
Strana 54
rozkošného jedenie a pitie, ot prázdnosti; neb jsú to příčiny veliké k hřiechu. Pak die dále: „On Bóh pokoje, totiž Pán Kristus, jenž jest Svú smrtí učinil pokoj mezi Otcem nebeským a národem lid- ským, osvěť nás ve všech (f. 80), totiž skutciech. Neb psáno jest v knihách Leviticus (11, 44): „Svatí buďte, nebť já svatý jsem“ aby duch váš, totiž duše vaše, bez zálaby, totiž bez ohyzdy, bez hřiechu byl zachován v příští Pána, totiž Krista v súdný den. Dajž to milý PO OBĚDĚ ANEB PO NEŠPOŘE DRUHU NEDĚLI U PUOSTĚ. Dnes týden pověděno jest vám o lichvách a lakomství. A že tiem hřiechem, jakožto těžkým diablem lidé bývají velmi trápeni, jakož i dnes ve čtení řekla jest ona žena Cananejská: „Dcy má ot diabla bývá trápena.“ Ale stúpě k stavóm, tehdy každý stav má jiný a jiný obyčej v lakomství, neb jiným obyčejem jsú la- komí kupci a jiným páni světští. Neb páni lakomstvie vedú, berúc bezprávné počty pomocí daní, roboty, úroky dřieve časóv za mýšlejíc na chudinu svú a zdvihajíc je a mnie, by na tom nehře- šili a hrubě hřěšiec, neb jest prostě proti přikázání Božiemu, kdež to die: „Nepožádáš věci bližnieho tvého a neukradneš.“ Neb krá- dež jest odjetie věci cizie bližnieho tvého bez vóle pána té věci A protož páni berúce cožkoli mimo úroky své spravedlivé (f. 80 v.) toť jest lúpež, leč sami od sebe dobrovolně dali; neb úroky mají páni z práva bráti od svých lidí. Najprve proto, že jich hájejí a obránce jsú před bezprávím a zvláště mají jich hájiti u vieře, aby ižádnému, což by na něm bylo, nedal jich ot viery svésti, ani v nie porušiti, ani zákona Božieho ottisknúti. Neb oni zvláště mají zá- kona Božieho hájiti a vdov a sirotkóv nedati bezprávně utisko- vati; ale pohřiechu těch málo pánóv známo, ješto by to vedli. Neb die Šalamún v knize Ekklesiastikus v IV. kap.: Obrátil jsem sě k jiným věcem a viděl jsem násilé a nátisky, bezprávie a ižádného utěšenie a utěšitele. A toť všecko činí lakomstvie, neb 51
rozkošného jedenie a pitie, ot prázdnosti; neb jsú to příčiny veliké k hřiechu. Pak die dále: „On Bóh pokoje, totiž Pán Kristus, jenž jest Svú smrtí učinil pokoj mezi Otcem nebeským a národem lid- ským, osvěť nás ve všech (f. 80), totiž skutciech. Neb psáno jest v knihách Leviticus (11, 44): „Svatí buďte, nebť já svatý jsem“ aby duch váš, totiž duše vaše, bez zálaby, totiž bez ohyzdy, bez hřiechu byl zachován v příští Pána, totiž Krista v súdný den. Dajž to milý PO OBĚDĚ ANEB PO NEŠPOŘE DRUHU NEDĚLI U PUOSTĚ. Dnes týden pověděno jest vám o lichvách a lakomství. A že tiem hřiechem, jakožto těžkým diablem lidé bývají velmi trápeni, jakož i dnes ve čtení řekla jest ona žena Cananejská: „Dcy má ot diabla bývá trápena.“ Ale stúpě k stavóm, tehdy každý stav má jiný a jiný obyčej v lakomství, neb jiným obyčejem jsú la- komí kupci a jiným páni světští. Neb páni lakomstvie vedú, berúc bezprávné počty pomocí daní, roboty, úroky dřieve časóv za mýšlejíc na chudinu svú a zdvihajíc je a mnie, by na tom nehře- šili a hrubě hřěšiec, neb jest prostě proti přikázání Božiemu, kdež to die: „Nepožádáš věci bližnieho tvého a neukradneš.“ Neb krá- dež jest odjetie věci cizie bližnieho tvého bez vóle pána té věci A protož páni berúce cožkoli mimo úroky své spravedlivé (f. 80 v.) toť jest lúpež, leč sami od sebe dobrovolně dali; neb úroky mají páni z práva bráti od svých lidí. Najprve proto, že jich hájejí a obránce jsú před bezprávím a zvláště mají jich hájiti u vieře, aby ižádnému, což by na něm bylo, nedal jich ot viery svésti, ani v nie porušiti, ani zákona Božieho ottisknúti. Neb oni zvláště mají zá- kona Božieho hájiti a vdov a sirotkóv nedati bezprávně utisko- vati; ale pohřiechu těch málo pánóv známo, ješto by to vedli. Neb die Šalamún v knize Ekklesiastikus v IV. kap.: Obrátil jsem sě k jiným věcem a viděl jsem násilé a nátisky, bezprávie a ižádného utěšenie a utěšitele. A toť všecko činí lakomstvie, neb 51
Strana 55
každý hledá zisku svého, a toho, což má, aby nepotratil. Málo jest jich, ješto by patřili k zákonu Božiemu, a obecné dobré i obecné spašenie milovali. A to vida Šalamún die: „A chválil jsem viece mrtvé nežli živé.“ Tu pokládá tři anebo troje lidi, totiž mrtvé, živé, a kteříž sě ještě nenarodili, nežli tak biedně živi. Neb ktož by ty trýzněnie viděl (f. 81), kteréž sě nynie dějí nad chudými, totiž lúpeže, mordy, zajisté musil by též řéci jako Šalamún, neb psáno jest v knize Ekklesiastikus v XXIV. kap.: Ktož otejme potný chléb, totiž potnú robotú dobytý, jakoby ten, ktož zabije bližnieho svého, neb chléb jest život jich. A také, ktož bezprávie najmenšiemu člověku učiní, jakoby samému Kristu učinil; jakož die v XXV. kap. sv. Mat.: „Co jste jednomu z najmenších Mých uči- nili, Mně jste učinili.“ A Pán Bóh toho bezprávie brání a řka skrzě Isaiáše proroka v V. kap.: „Proč přetieráte lid mój a obličeje chu- dých semléváte?“ A že činie bezprávie bližním svým, větčí škodu sami sobě činie, neb jim odjímají tělesné zbožie a sě zbavují věč- ného. Neb die sv. Augustinus: „Zisk v skříni, škoda v svědomí, zdvihá rúcha anebo béře rúcho a zatracuje vieru, béře penieze a zatracuje spravedlnost.“ A protož die Pán Bóh skrze Izaiáše v V. kap.: „Běda, ktož lúpíš, pomni, že budeš lúpen.“ Neb lakomci netoliko škodu berú na duši, ale i na těle; neb což lakomě do- budú, dlúho jim tráti nemóže, ale to anebo ztratie, anebo (f. 81 v.) šeředně ztrávie, neb mnozí tak lakomě dobudúce na chudině, v mě- stech pyšně trávie; to ztrávíce, k tomu sě zadlužie, rúcha drahá sobě kupujíce, a tak z lakomstvie pocházie lakota a pýcha. Neb proto jsú lakomí mnozí, aby dobudúce zbožie, tiem hojnějé jedli a pili a nad jiné rúchem i pásy pýchali. A kdež ty hřieši jsú, tu i jiní, neb ihned smilstvie pocházie z hodovánie, a tak jiní hřieši. A protož sv. Pavel v I. epištole k Thimoteovi v VI. kap. (10), že „kořen všech zlých věcí jest lakomstvie.“ Ale něteří světáci dějí: „Toť na nás slušie, však mniešie nejsme.“ Slyšte, co jest řekl sv. Jan Křtitel Boží lidem světským, když k němu přišli mýtní aneb celní, tiežiece, co by měl činiti, i řekl jim: „Nic viece, než což vám jest ustaveno, beřte, totiž mimo to, cožť jsú králi a ciesaři aneb obce ustavili pro pomoc ku obecnému dobrému, aby bylo Ot lidí bráno; to beřte a nic viece.“ A pak rytieřóm a panošem 55
každý hledá zisku svého, a toho, což má, aby nepotratil. Málo jest jich, ješto by patřili k zákonu Božiemu, a obecné dobré i obecné spašenie milovali. A to vida Šalamún die: „A chválil jsem viece mrtvé nežli živé.“ Tu pokládá tři anebo troje lidi, totiž mrtvé, živé, a kteříž sě ještě nenarodili, nežli tak biedně živi. Neb ktož by ty trýzněnie viděl (f. 81), kteréž sě nynie dějí nad chudými, totiž lúpeže, mordy, zajisté musil by též řéci jako Šalamún, neb psáno jest v knize Ekklesiastikus v XXIV. kap.: Ktož otejme potný chléb, totiž potnú robotú dobytý, jakoby ten, ktož zabije bližnieho svého, neb chléb jest život jich. A také, ktož bezprávie najmenšiemu člověku učiní, jakoby samému Kristu učinil; jakož die v XXV. kap. sv. Mat.: „Co jste jednomu z najmenších Mých uči- nili, Mně jste učinili.“ A Pán Bóh toho bezprávie brání a řka skrzě Isaiáše proroka v V. kap.: „Proč přetieráte lid mój a obličeje chu- dých semléváte?“ A že činie bezprávie bližním svým, větčí škodu sami sobě činie, neb jim odjímají tělesné zbožie a sě zbavují věč- ného. Neb die sv. Augustinus: „Zisk v skříni, škoda v svědomí, zdvihá rúcha anebo béře rúcho a zatracuje vieru, béře penieze a zatracuje spravedlnost.“ A protož die Pán Bóh skrze Izaiáše v V. kap.: „Běda, ktož lúpíš, pomni, že budeš lúpen.“ Neb lakomci netoliko škodu berú na duši, ale i na těle; neb což lakomě do- budú, dlúho jim tráti nemóže, ale to anebo ztratie, anebo (f. 81 v.) šeředně ztrávie, neb mnozí tak lakomě dobudúce na chudině, v mě- stech pyšně trávie; to ztrávíce, k tomu sě zadlužie, rúcha drahá sobě kupujíce, a tak z lakomstvie pocházie lakota a pýcha. Neb proto jsú lakomí mnozí, aby dobudúce zbožie, tiem hojnějé jedli a pili a nad jiné rúchem i pásy pýchali. A kdež ty hřieši jsú, tu i jiní, neb ihned smilstvie pocházie z hodovánie, a tak jiní hřieši. A protož sv. Pavel v I. epištole k Thimoteovi v VI. kap. (10), že „kořen všech zlých věcí jest lakomstvie.“ Ale něteří světáci dějí: „Toť na nás slušie, však mniešie nejsme.“ Slyšte, co jest řekl sv. Jan Křtitel Boží lidem světským, když k němu přišli mýtní aneb celní, tiežiece, co by měl činiti, i řekl jim: „Nic viece, než což vám jest ustaveno, beřte, totiž mimo to, cožť jsú králi a ciesaři aneb obce ustavili pro pomoc ku obecnému dobrému, aby bylo Ot lidí bráno; to beřte a nic viece.“ A pak rytieřóm a panošem 55
Strana 56
řekl: „Ižádného neutiskajte, aniž bezprávic čiňte. (f. 82) Mějte dosti na nájmiech svých, na úrociech neb žoldiech; toť jest zákon rytieřkých a panoských v zákoně božském jasně založený, lépe nežli mnižský. A protož ten zákon měli by sobě psáti rytieři a panoše na svých pasiech, nébrž v svých srdciech a jej v skutciech držěti, neb jinak nemohú spašeni býti. Neb v těch sloviech najprvé velí neutiskati, nebíti ižádného. A tak jim zapoviedá hněv a ná- hlost, aby je neměli proti svým poddaným. Druhé zapoviedá všeliké lánie, haněnie, když die: „Nehanějte ižádného. Třetie jim zapoviedá lakomstvie a řka: „Mějte dosti na ná- jmiech vašich“, totiž abyšte lidi nelúpili, ani haněli bezprávně. A protož neslušieť na jich rozličnost patřiti, ale upřiemo ku Pánu Bohu. Také slušie na stav světský, aby nedali utiskati člověka spravedlivého. Neb psáno jest v knihách Skutkóv apoštolských v XXIII. kap. Když svatý Pavel byl v Jeruzalémě staven a lid sě na dvé rozdělil, jedni stáli svatým Pavlem a druzí proti němu, ale někteří s Židóv, jichž píše čtyřidceti, byli přisáhli, aby nejedli ani pili, donadž by svatého Pavla (f. 82 v.) nezabili. A to uslyšev jeden mládenec pověděl svatému Pavlovi a on to vzkázal vladaři a on to uslyšav, nechtě, by sě jemu násilé stalo, v noci poslal jeho se dvěma stoma jiezdních. A tu die svatý Augustinus: „Svatý Pavel proto poslal mládence k vladaři, ne by žádal při životu smrtedlném ostati a zachován býti, ale žádal prospěch učiniti v cierkvi svaté.“ A též i nynie páni rytieři i panošé nemají do- púštěti, aby sě kterému spravedlivému člověku ot koho křivda aneb násilé dálo. Také na stav svěcký slušie brániti chudiny. Protož každému věrnému křěsťanu slušie toho hájiti až do smrti. Neb ztratie-li statek zemský, naleznú nebeský, Jehož mnie V DRUHÝ PONDĚLÍ U PUOSTĚ. Dnes cierkev svatá učí nás, kterak máme sě modliti. A zajisté tohoť jest potřebie, neb velmi nestatečně sě modlíme, nevá- žíme, komu sě modlíme, aniž vážíme, co mluvíme druhdy na mod- 56
řekl: „Ižádného neutiskajte, aniž bezprávic čiňte. (f. 82) Mějte dosti na nájmiech svých, na úrociech neb žoldiech; toť jest zákon rytieřkých a panoských v zákoně božském jasně založený, lépe nežli mnižský. A protož ten zákon měli by sobě psáti rytieři a panoše na svých pasiech, nébrž v svých srdciech a jej v skutciech držěti, neb jinak nemohú spašeni býti. Neb v těch sloviech najprvé velí neutiskati, nebíti ižádného. A tak jim zapoviedá hněv a ná- hlost, aby je neměli proti svým poddaným. Druhé zapoviedá všeliké lánie, haněnie, když die: „Nehanějte ižádného. Třetie jim zapoviedá lakomstvie a řka: „Mějte dosti na ná- jmiech vašich“, totiž abyšte lidi nelúpili, ani haněli bezprávně. A protož neslušieť na jich rozličnost patřiti, ale upřiemo ku Pánu Bohu. Také slušie na stav světský, aby nedali utiskati člověka spravedlivého. Neb psáno jest v knihách Skutkóv apoštolských v XXIII. kap. Když svatý Pavel byl v Jeruzalémě staven a lid sě na dvé rozdělil, jedni stáli svatým Pavlem a druzí proti němu, ale někteří s Židóv, jichž píše čtyřidceti, byli přisáhli, aby nejedli ani pili, donadž by svatého Pavla (f. 82 v.) nezabili. A to uslyšev jeden mládenec pověděl svatému Pavlovi a on to vzkázal vladaři a on to uslyšav, nechtě, by sě jemu násilé stalo, v noci poslal jeho se dvěma stoma jiezdních. A tu die svatý Augustinus: „Svatý Pavel proto poslal mládence k vladaři, ne by žádal při životu smrtedlném ostati a zachován býti, ale žádal prospěch učiniti v cierkvi svaté.“ A též i nynie páni rytieři i panošé nemají do- púštěti, aby sě kterému spravedlivému člověku ot koho křivda aneb násilé dálo. Také na stav svěcký slušie brániti chudiny. Protož každému věrnému křěsťanu slušie toho hájiti až do smrti. Neb ztratie-li statek zemský, naleznú nebeský, Jehož mnie V DRUHÝ PONDĚLÍ U PUOSTĚ. Dnes cierkev svatá učí nás, kterak máme sě modliti. A zajisté tohoť jest potřebie, neb velmi nestatečně sě modlíme, nevá- žíme, komu sě modlíme, aniž vážíme, co mluvíme druhdy na mod- 56
Strana 57
litbách, neb mnohé jsú přiekazy na modlení, jakož známo jest o ženě Cananejské, kterážto kakžkoli snažně sě modlila, však ne inhed (f. 83) jest uslyšána. Co pak my biední máme býti uslyšěni, ješto druhdy jedno ústy sě modlíme a ne srdcem. A protož mu- šíme snažně a věrně sě modliti, jakožto svatý Daniel učí, chceme- uslyšáni býti. A o tom modlení jeho jest dnešnie epištola. Modlil sě Daniel k Hospodinu a řka: „Pane Bože náš, jenž jsi vyvedl lid tvój“ etc. Která jest příčina byla, že Daniel tak sě modlil za lid izrahelský? Neb pro hřiechy své byl jest u vazbě babylonské a Jerůzalém byl spálen i obořen. A vida nátisky, kteréž trpěl lid Boží, modlil sě k Bohu. A znamenala ta vazba tělesná židovská duchovně vazbu, kterúž trpie, že křesťané na časy poslednie budú v okovách hřiešných, a toť jest přetěžká vazba, v niežto jsa člo- věk, aniž móž dobře viděti, ani slyšeti, ani mluviti, ani choditi, ani činiti, neb jakožto všickni skutkové, kteréž činí člověk, jsa v mi- losti Božie, prospievají jemu k spasení. A protož Pán Buoh na hřiešné lidi přepúštie zevnitřnie strasti, aby sě svých hřiechóv káli, jakož die prorok v žaltáři: Rozmnoženy jsú nemoci jich a potom jsú kvapili, totiž obrátiti sě k Hospodinu. A za toť prost prorok a řka: „Na(f. 83 v.)plň tváří jich ohavností a budúť hledati jména tvého, Hospodine.“ Neb mnozí, když sě jim v hřiešiech po jich vóli vede, netbají káti sě hřiechóv, ale jakž spadne na ně chu- doba, nemoc, aneb strast jiná, tak spieše želejé zlostí svých a jich sě kají. A protož svatý prorok Daniel, věda biedu a strast lidu ži- dovského hřiešného, modlil sě za ně a položil sě v počtu hřieš- ných. A před túto modlitbú psáno jest, že jest Daniel četl proroka. A počal čísti léta, v nichžto ještě měl býti lid v vazbě. A pak v pytli a žíni oblékl sě, modlil sě, neb ktož má sě hodně modliti, máť krutý život vésti a rozkoš tělesnú ot sebe otlúčiti. Druhé má spatřiti svú biedu, svú útlost, svú nehodnost, a tak sě upokořiti před oblíčejem Božím. Má také spatřiti velebnost Boží, všemohúcí, vševědúcí, jakožto učinil svatý Abraham a řka: „Nebudu mluviti ku Pánu mému, ponadž jsem prach a popel. A též tuto Daniel učinil a řka: „Pane Bože náš“ — jako by řekl — já sluha i stvořenie Tvé chci mluviti s Tebú. A najprvé v této modlitbě vypravuje veliká dobroděnie, druhé (f. 84) vyčítá hřie- 57
litbách, neb mnohé jsú přiekazy na modlení, jakož známo jest o ženě Cananejské, kterážto kakžkoli snažně sě modlila, však ne inhed (f. 83) jest uslyšána. Co pak my biední máme býti uslyšěni, ješto druhdy jedno ústy sě modlíme a ne srdcem. A protož mu- šíme snažně a věrně sě modliti, jakožto svatý Daniel učí, chceme- uslyšáni býti. A o tom modlení jeho jest dnešnie epištola. Modlil sě Daniel k Hospodinu a řka: „Pane Bože náš, jenž jsi vyvedl lid tvój“ etc. Která jest příčina byla, že Daniel tak sě modlil za lid izrahelský? Neb pro hřiechy své byl jest u vazbě babylonské a Jerůzalém byl spálen i obořen. A vida nátisky, kteréž trpěl lid Boží, modlil sě k Bohu. A znamenala ta vazba tělesná židovská duchovně vazbu, kterúž trpie, že křesťané na časy poslednie budú v okovách hřiešných, a toť jest přetěžká vazba, v niežto jsa člo- věk, aniž móž dobře viděti, ani slyšeti, ani mluviti, ani choditi, ani činiti, neb jakožto všickni skutkové, kteréž činí člověk, jsa v mi- losti Božie, prospievají jemu k spasení. A protož Pán Buoh na hřiešné lidi přepúštie zevnitřnie strasti, aby sě svých hřiechóv káli, jakož die prorok v žaltáři: Rozmnoženy jsú nemoci jich a potom jsú kvapili, totiž obrátiti sě k Hospodinu. A za toť prost prorok a řka: „Na(f. 83 v.)plň tváří jich ohavností a budúť hledati jména tvého, Hospodine.“ Neb mnozí, když sě jim v hřiešiech po jich vóli vede, netbají káti sě hřiechóv, ale jakž spadne na ně chu- doba, nemoc, aneb strast jiná, tak spieše želejé zlostí svých a jich sě kají. A protož svatý prorok Daniel, věda biedu a strast lidu ži- dovského hřiešného, modlil sě za ně a položil sě v počtu hřieš- ných. A před túto modlitbú psáno jest, že jest Daniel četl proroka. A počal čísti léta, v nichžto ještě měl býti lid v vazbě. A pak v pytli a žíni oblékl sě, modlil sě, neb ktož má sě hodně modliti, máť krutý život vésti a rozkoš tělesnú ot sebe otlúčiti. Druhé má spatřiti svú biedu, svú útlost, svú nehodnost, a tak sě upokořiti před oblíčejem Božím. Má také spatřiti velebnost Boží, všemohúcí, vševědúcí, jakožto učinil svatý Abraham a řka: „Nebudu mluviti ku Pánu mému, ponadž jsem prach a popel. A též tuto Daniel učinil a řka: „Pane Bože náš“ — jako by řekl — já sluha i stvořenie Tvé chci mluviti s Tebú. A najprvé v této modlitbě vypravuje veliká dobroděnie, druhé (f. 84) vyčítá hřie- 57
Strana 58
chy lidu židovského, třetie pokládá pomstu a čtvrté prosí za vy- svobozenie jeho. Najprvé die takto: „Pane Bože náš, jenž jsi vy- vedl“ etc. Též i my na modlitbách našich máme rozpomínati do- broděnie, kteráž jsme od Pána Boha přijali, totiž že jsme ot Něho stvořeni k obrazu a podobenství Jeho, že jsme ot Něho vykúpeni z těžké vazby ďábelské, a že jsme povoláni k Jeho poznání a vieře Jeho. Druhé máme vyčítati své hřiechy páchánie. Třetie máme zpomínati pomsty, kteréž pro ně trpíme, to- tiž že jsme vypadli z synovstvie Božieho a jsme v vazbě ďá- belské. Čtvrté máme prositi snažně Pána Boha, aby nám ráčil našě hřiechy odpustiti, nás k Svému synovství navrátiti, vysvobodě z vazby ďábelské. A pak die: „Tobě sláva a čest, ale nám hanba, Tobě sláva i čest má ot nás vzdávána býti ustavně, pro Svá nám dobroděnie dává mnoho dobrého, ale nám hanba hrozná, že tak mnohá dobroděnie přijemše z Tvé štědrosti, jsme tak nevděčni a Jeho hněváme a Jeho nejsme poslušni a Jeho rad ani (f. 84 v.) přikázánie plníme. A pak vyčítá, kterak jsú všickni stavové duchovní i světští prohřešili i všecka obec židovská, pře- stúpajíce přikázánie Jeho. A což jest o Židech pověděno, toť móž nad to praveno býti o křestianech, že témř všickni stavové v nichž jsú porušeni, světští i duchovní, takže od vrchu až do pat nenie v nich zdravie, jakož die Izaiáš v I. kap. (5): „Každá hlava nedu- živá a každé srdce zlostné; od pat nožných až do vrchu nenie v něm zdravie.“ A prorok v žalmu (14, 3) die: „Všichni jsú sě po- chýlili, aneb všichni jsú postúpili, spolkem neužitečni učiněni jsú, nenie, kto dobře činie, nenieť až do jednoho.“ A die, že teklo zlořečenie na ně Božie, neb Pán Buoh tak jest milosrdný, že ni- kdy nemstí podle váhy prohřešenie, a tak jest učinil Židóm, neb ač jsú zbitie i pekla byli zaslúžili svým prohřešením, však tak nedopustil na mnohé. Dal je v vazbu krále babylonského a ještě jim slal proroky Své, totiž Daniele, Ezechiele a Jeremiáše. A po sedmdesáti letech vysvobodil i z té vazby a navrátil je do Jeru- zaléma podlé prosby Danielovy. Viztež, jak jest užitečná mod- litba a vzácná jednoho člověka spravedlivého (f. 85) před Pánem 58
chy lidu židovského, třetie pokládá pomstu a čtvrté prosí za vy- svobozenie jeho. Najprvé die takto: „Pane Bože náš, jenž jsi vy- vedl“ etc. Též i my na modlitbách našich máme rozpomínati do- broděnie, kteráž jsme od Pána Boha přijali, totiž že jsme ot Něho stvořeni k obrazu a podobenství Jeho, že jsme ot Něho vykúpeni z těžké vazby ďábelské, a že jsme povoláni k Jeho poznání a vieře Jeho. Druhé máme vyčítati své hřiechy páchánie. Třetie máme zpomínati pomsty, kteréž pro ně trpíme, to- tiž že jsme vypadli z synovstvie Božieho a jsme v vazbě ďá- belské. Čtvrté máme prositi snažně Pána Boha, aby nám ráčil našě hřiechy odpustiti, nás k Svému synovství navrátiti, vysvobodě z vazby ďábelské. A pak die: „Tobě sláva a čest, ale nám hanba, Tobě sláva i čest má ot nás vzdávána býti ustavně, pro Svá nám dobroděnie dává mnoho dobrého, ale nám hanba hrozná, že tak mnohá dobroděnie přijemše z Tvé štědrosti, jsme tak nevděčni a Jeho hněváme a Jeho nejsme poslušni a Jeho rad ani (f. 84 v.) přikázánie plníme. A pak vyčítá, kterak jsú všickni stavové duchovní i světští prohřešili i všecka obec židovská, pře- stúpajíce přikázánie Jeho. A což jest o Židech pověděno, toť móž nad to praveno býti o křestianech, že témř všickni stavové v nichž jsú porušeni, světští i duchovní, takže od vrchu až do pat nenie v nich zdravie, jakož die Izaiáš v I. kap. (5): „Každá hlava nedu- živá a každé srdce zlostné; od pat nožných až do vrchu nenie v něm zdravie.“ A prorok v žalmu (14, 3) die: „Všichni jsú sě po- chýlili, aneb všichni jsú postúpili, spolkem neužitečni učiněni jsú, nenie, kto dobře činie, nenieť až do jednoho.“ A die, že teklo zlořečenie na ně Božie, neb Pán Buoh tak jest milosrdný, že ni- kdy nemstí podle váhy prohřešenie, a tak jest učinil Židóm, neb ač jsú zbitie i pekla byli zaslúžili svým prohřešením, však tak nedopustil na mnohé. Dal je v vazbu krále babylonského a ještě jim slal proroky Své, totiž Daniele, Ezechiele a Jeremiáše. A po sedmdesáti letech vysvobodil i z té vazby a navrátil je do Jeru- zaléma podlé prosby Danielovy. Viztež, jak jest užitečná mod- litba a vzácná jednoho člověka spravedlivého (f. 85) před Pánem 58
Strana 59
Bohem, že mnoho meccietma tisícóv lidu prospěla, takže byli vy- svobozeni z vazby a vedli bez přiekazy zákon Boží. Prosmež také Pána, Pána Jezu Krista, ať nám dá pomoc Svú, jenž s Otcem i Duchem svatým živ jest a kraluje na věky věkóv. V DRUHÝ UTERÝ U PUOSTĚ. Mnczí jsú pastýři v lidu křesťanském, kteřížto lid Boží krmie slovy i skutky, neb to, což mluvie ústy spašitedlného, to vedú v skutciech a o tom jest dnešnie epištola. A jsúť mnozí v tom lidu křesťanském, kteřížto také jsú pastýři, ješto jedno pasú lid a krmie slovy Božími, ale ne skutky, neb mluvie dobré a činie zlé. A o těch jest dnešnie epištola, kteráž psána jest v třetiech knihách v XXII. kap. a vznie takto: „V těch dnech stalo sě Slovo Božie k Eliášovi, řkúce.“ Toť sě dálo, což tuto praví, v ty časy, kdyžto ku prosbě Heliášově zavřel Buoh nebesa, že nešel déšť tři léta a šest měsiecóv. Neb tehdy havranové Boží způsobú krmili jsu jeho u potoka Karith, z něhožto píjel. A když přisechl ten potok, takže neměl co píti, tehdy stala sě řeč Božie k němu tato. Velikého požehnánie (f. 85 v.) a osviecenie byl jest prorok tento Heliáš, že vida přielišnú zlost lidu israhelského, najprvé je tresk- tal řečí a vida, že neprospievá, zpósobil tu těžkú kázeň, že upro- sil, aby déšť nešel tři léta a šest měsiecóv, aby lidé, jsúce hladem a teskností súženi, obrátili sě ku Pánu Bohu, ostanúc svých zlostí. Slušieť znamenati, že svatí, kteřížto žádají býti v jednotě s Pánem Bohem, jakožto i my žádáme, a řkúce: „Buď vóle Tvá jako v nebi i v zemi.“ A tak ponadž tento svatý byl jest jedné vóle z Bohem, zač jest prosil, to jest obdržal. I dnes dobrý člověk, vida zlost lidskú, že sě rozmáhá a tresktánie nechce přijímati, móž žádati pomsty od Boha, aby jeho zlost přestala, a to učiní z lásky, aby hřiešní na svém statku utrpěli a duši svú zachovali, nežli by v tom bujeli a duše i těla dovedli na věčné zatracenie. A ponadž nynie roste zlost rozličná v lidu, potřeba jest kaza- 59
Bohem, že mnoho meccietma tisícóv lidu prospěla, takže byli vy- svobozeni z vazby a vedli bez přiekazy zákon Boží. Prosmež také Pána, Pána Jezu Krista, ať nám dá pomoc Svú, jenž s Otcem i Duchem svatým živ jest a kraluje na věky věkóv. V DRUHÝ UTERÝ U PUOSTĚ. Mnczí jsú pastýři v lidu křesťanském, kteřížto lid Boží krmie slovy i skutky, neb to, což mluvie ústy spašitedlného, to vedú v skutciech a o tom jest dnešnie epištola. A jsúť mnozí v tom lidu křesťanském, kteřížto také jsú pastýři, ješto jedno pasú lid a krmie slovy Božími, ale ne skutky, neb mluvie dobré a činie zlé. A o těch jest dnešnie epištola, kteráž psána jest v třetiech knihách v XXII. kap. a vznie takto: „V těch dnech stalo sě Slovo Božie k Eliášovi, řkúce.“ Toť sě dálo, což tuto praví, v ty časy, kdyžto ku prosbě Heliášově zavřel Buoh nebesa, že nešel déšť tři léta a šest měsiecóv. Neb tehdy havranové Boží způsobú krmili jsu jeho u potoka Karith, z něhožto píjel. A když přisechl ten potok, takže neměl co píti, tehdy stala sě řeč Božie k němu tato. Velikého požehnánie (f. 85 v.) a osviecenie byl jest prorok tento Heliáš, že vida přielišnú zlost lidu israhelského, najprvé je tresk- tal řečí a vida, že neprospievá, zpósobil tu těžkú kázeň, že upro- sil, aby déšť nešel tři léta a šest měsiecóv, aby lidé, jsúce hladem a teskností súženi, obrátili sě ku Pánu Bohu, ostanúc svých zlostí. Slušieť znamenati, že svatí, kteřížto žádají býti v jednotě s Pánem Bohem, jakožto i my žádáme, a řkúce: „Buď vóle Tvá jako v nebi i v zemi.“ A tak ponadž tento svatý byl jest jedné vóle z Bohem, zač jest prosil, to jest obdržal. I dnes dobrý člověk, vida zlost lidskú, že sě rozmáhá a tresktánie nechce přijímati, móž žádati pomsty od Boha, aby jeho zlost přestala, a to učiní z lásky, aby hřiešní na svém statku utrpěli a duši svú zachovali, nežli by v tom bujeli a duše i těla dovedli na věčné zatracenie. A ponadž nynie roste zlost rozličná v lidu, potřeba jest kaza- 59
Strana 60
telóm, aby měli duch Eliášóv proti zlosti, aby netoliko milostivě, ale tvrdě tresktati z hřiechu, jsúc jich vzdáleni sami, aby jim ne- bylo řečeno: „Vyvrz, pokrytče, najprvé břevno z oka (f. 86) tvého, a pak vyvržeš drástu z oka našeho“; aneb „lékaři, uzdrav sě sám!“ A jakožto před příchodem pravým Pána Krista přišel byl svatý Jan, Křtitel Boží, v duchu a v síle aneb v moci Heliá- šově, kterýžto hrubě tresktal, a řka: „Pokolenie hadové“, — téžť před druhým příštím Pána Krista, totiž před súdným dnem pro rozmnoženie zlosti lidské povstane v některých kazatelech i ji- ných lidech duch Heliášóv, kteřížto obracovati budú srdce synóv k Otcóm, totiž k svatým apoštolóm, aby tak živi byli. Druhé máme z této epištoly, že Buoh těm věrným kazatelóm. ješto Boha milují, neb toho svatého muže Heliáše najprvé krmil na púšti skrze havrany a pak v městě sidonském skrze vdovu, neb sě byl nezásobil, úfaje prostě Pánu Bohu. Protož Pán jest obmyslil, a protož řekl Pán Bóh svým učedlníkóm: „Neroďte pečliví býti, co byšte jedli anebo pili, anebo čiem oděni byli, nebť vie váš Otec nebeský, že těch potřebujete, ale najprvé hledajte královstvie Božieho a ty všecky věci přidány budú vám.“ A pro- tož tuto skrze havrany, znamenají sě kající lidé. Těch srdcí druh- dy hne Pán Buoh, že sluhám Jeho potřebu tělesnú (f. 86 v.) dadie. A takť jest řekl Pán Kristus Svým apoštolóm: „Neroďte mieti zlata ani střiebra, ani vezměte sebú pytlíka ani mošny, ale do kteréhož domu vendete, tu jezte, kteréž v nich naleznete.“ Neb jakož die apoštol: „Dlužni jsú lidé věrným kazatelóm za jich práci učiniti“, a tak s lidem pracujíce, mohli je přivésti k věčnému královstvie Jehož. V STŘEDU TŘETIE U PUOSTĚ. Dnešnie epištola psána jest v třetiech knihách Královských v XIX. kap. (3): „V těch dnech šel Heliáš do Bersabé“, v ty časy totiž, kdyžto Heliáš utiekal před Jezábelí, královú izrahel- skú, kterážto byla slíbila jej zahubiti. 60
telóm, aby měli duch Eliášóv proti zlosti, aby netoliko milostivě, ale tvrdě tresktati z hřiechu, jsúc jich vzdáleni sami, aby jim ne- bylo řečeno: „Vyvrz, pokrytče, najprvé břevno z oka (f. 86) tvého, a pak vyvržeš drástu z oka našeho“; aneb „lékaři, uzdrav sě sám!“ A jakožto před příchodem pravým Pána Krista přišel byl svatý Jan, Křtitel Boží, v duchu a v síle aneb v moci Heliá- šově, kterýžto hrubě tresktal, a řka: „Pokolenie hadové“, — téžť před druhým příštím Pána Krista, totiž před súdným dnem pro rozmnoženie zlosti lidské povstane v některých kazatelech i ji- ných lidech duch Heliášóv, kteřížto obracovati budú srdce synóv k Otcóm, totiž k svatým apoštolóm, aby tak živi byli. Druhé máme z této epištoly, že Buoh těm věrným kazatelóm. ješto Boha milují, neb toho svatého muže Heliáše najprvé krmil na púšti skrze havrany a pak v městě sidonském skrze vdovu, neb sě byl nezásobil, úfaje prostě Pánu Bohu. Protož Pán jest obmyslil, a protož řekl Pán Bóh svým učedlníkóm: „Neroďte pečliví býti, co byšte jedli anebo pili, anebo čiem oděni byli, nebť vie váš Otec nebeský, že těch potřebujete, ale najprvé hledajte královstvie Božieho a ty všecky věci přidány budú vám.“ A pro- tož tuto skrze havrany, znamenají sě kající lidé. Těch srdcí druh- dy hne Pán Buoh, že sluhám Jeho potřebu tělesnú (f. 86 v.) dadie. A takť jest řekl Pán Kristus Svým apoštolóm: „Neroďte mieti zlata ani střiebra, ani vezměte sebú pytlíka ani mošny, ale do kteréhož domu vendete, tu jezte, kteréž v nich naleznete.“ Neb jakož die apoštol: „Dlužni jsú lidé věrným kazatelóm za jich práci učiniti“, a tak s lidem pracujíce, mohli je přivésti k věčnému královstvie Jehož. V STŘEDU TŘETIE U PUOSTĚ. Dnešnie epištola psána jest v třetiech knihách Královských v XIX. kap. (3): „V těch dnech šel Heliáš do Bersabé“, v ty časy totiž, kdyžto Heliáš utiekal před Jezábelí, královú izrahel- skú, kterážto byla slíbila jej zahubiti. 60
Strana 61
Tuto slušie znamenati, že jsú rozličné nemoci duchovnie na duši. Některé jsú, ježtoť přepúštie Pán Buoh na své vyvolené, a tyť nemoci netrají dokonce. Ale jakož die svatý Augustin, jim posluhují k spašení. Některé jsú, jichžto nedopúštie Pán Buoh na Své vyvolené, neb jsú něteří hřieši, ješto trají v člověku i Duchem svatým. A o té nemoci jestiť dnešnie epištola, neb tu nemoc byl přěpustil Buoh na Eliáše, že utiekal před Jezábelí, neb v ty časy dálo sě mnoho zlého v zemi izrahelské, (f. 87) neb král Achab byl sobě pojal Jezábel za ženu zlú, kterážto modlám sě klaněla a na dobré lidi nevražila. Tato epištola jest dřieve psaná. Pak čteme pojal Ježíš dvanáceť učedlníkóv svých tajně a vece jim: „Aj, vcházjeme do Jeruzaléma a Syn člověčí etc.“ Protož cierkev svatá tak často toto čtenie opakuje o umučení Pána Krista na znamenie, že lidé mají často zpomínati na umučenie Jeho, neb jsú jím vykúpeni ot věčného zatracenie. A učiněni jsme z synóv hněvu synové božští a dědici nebeského královstvie. Ale pohřiechu, pro zlost lidskú dán jest Pán Kristus i Jeho spaši- tedlné umučenie v zapomanutie. Neb tělo porušené vždy sě chýlí k věcem sobě libým, a ponadž dušě jest s ním sjednána v jednotu osobní, a protož s tiem sě ráda obierá, což jest libo tělu. A tak slušie o tom mysliti, což jest žalostné a spašitedlné, ale ktož zapomíná Pána Krista, tenť zapomíná cesty pravdy života svého. Neb Pán Kristus jest pravda, život a cesta, a protož, kterýžkolivěk člověk nezpomíná často na umučenie Pána Krista a s ním sě ne- obierá, tenť nemiluje Krista, ani Jeho života trpělivého; a tako- výť (f. 87 v.) těžce hřeší. A protož navraťme sě ku poznání na umučenie Jeho. A toť nám oznamuje dnešnie čtenie a die takto: „Pojal Ježíš etc. Epištola dnešnie psána jest v knize Hester v XIII. kap. Ale která jest příčina této epištoly? Psáno jest v předních kapitolách totiž, že Hester a Mardocheus i s jinými židy nechtěla sě klaněti modlám, a proto měli býti zahubeni; proto sě modlila Hester Hos- podinu. Psáno jest před túto epištolú, kterak král Asverus v jed- ny časy učinil veliké hody kniežatóm, vévodám, súdciem, po- pravčíem i úředníkóm a vladařóm a také všie obci města Suzis. 61
Tuto slušie znamenati, že jsú rozličné nemoci duchovnie na duši. Některé jsú, ježtoť přepúštie Pán Buoh na své vyvolené, a tyť nemoci netrají dokonce. Ale jakož die svatý Augustin, jim posluhují k spašení. Některé jsú, jichžto nedopúštie Pán Buoh na Své vyvolené, neb jsú něteří hřieši, ješto trají v člověku i Duchem svatým. A o té nemoci jestiť dnešnie epištola, neb tu nemoc byl přěpustil Buoh na Eliáše, že utiekal před Jezábelí, neb v ty časy dálo sě mnoho zlého v zemi izrahelské, (f. 87) neb král Achab byl sobě pojal Jezábel za ženu zlú, kterážto modlám sě klaněla a na dobré lidi nevražila. Tato epištola jest dřieve psaná. Pak čteme pojal Ježíš dvanáceť učedlníkóv svých tajně a vece jim: „Aj, vcházjeme do Jeruzaléma a Syn člověčí etc.“ Protož cierkev svatá tak často toto čtenie opakuje o umučení Pána Krista na znamenie, že lidé mají často zpomínati na umučenie Jeho, neb jsú jím vykúpeni ot věčného zatracenie. A učiněni jsme z synóv hněvu synové božští a dědici nebeského královstvie. Ale pohřiechu, pro zlost lidskú dán jest Pán Kristus i Jeho spaši- tedlné umučenie v zapomanutie. Neb tělo porušené vždy sě chýlí k věcem sobě libým, a ponadž dušě jest s ním sjednána v jednotu osobní, a protož s tiem sě ráda obierá, což jest libo tělu. A tak slušie o tom mysliti, což jest žalostné a spašitedlné, ale ktož zapomíná Pána Krista, tenť zapomíná cesty pravdy života svého. Neb Pán Kristus jest pravda, život a cesta, a protož, kterýžkolivěk člověk nezpomíná často na umučenie Pána Krista a s ním sě ne- obierá, tenť nemiluje Krista, ani Jeho života trpělivého; a tako- výť (f. 87 v.) těžce hřeší. A protož navraťme sě ku poznání na umučenie Jeho. A toť nám oznamuje dnešnie čtenie a die takto: „Pojal Ježíš etc. Epištola dnešnie psána jest v knize Hester v XIII. kap. Ale která jest příčina této epištoly? Psáno jest v předních kapitolách totiž, že Hester a Mardocheus i s jinými židy nechtěla sě klaněti modlám, a proto měli býti zahubeni; proto sě modlila Hester Hos- podinu. Psáno jest před túto epištolú, kterak král Asverus v jed- ny časy učinil veliké hody kniežatóm, vévodám, súdciem, po- pravčíem i úředníkóm a vladařóm a také všie obci města Suzis. 61
Strana 62
A když vesel byl s hostmi svými, poslal jest po svú královnú, jiežto jméno bylo Vasti, aby přišla k němu, aby hosté opatřili krásu její, ale ona nerodila přijíti. A on radil sě s kniežaty svými, co by neposlušná žena taká měla trpěti; a oni jsú radili, aby ji zbavil královánie a sobě jinú pojal; a on to učinil. Zvolil sobě chudú dievku židovského pokolenie, jménem Hester; ale bylo-li jest to cizoložstvie, že on odbyv své ženy jedno pro neposlušen- stvie a pojal sobě jinú, k tomu (f. 88) řku, že nebylo, neb jest manželstvie zdřevní nebylo. Ale že pohané zákona Božieho ne- znali jsú, aniž této židovce líbilo sě to manželstvie, jakož sama v modlitbě této vyznává. Ale to jest učinila pro lepšie dobré a s radú Mardochea, strýce svého, jenž byl muž spravedlivý. A protož to sě dálo skrytú radú Boží, jakož to, že Sapson (!) po- jal pohanku. A skrze to znamená sě duchovně, že jakožto krá- lová Vasti, protože nerodila přijíti na hody krále Asvera, byla zavržena ot něho a jiná miesto nie vzata v manželstvie, též lidé křěsťanščí, ješto nechtie přistúpati k té slavné večeři, totiž těhu a krvi Kristově, kterúž On jest učinil všem věrným Svým, chu- dým i bohatým, velikým i malým, ti budú vyvrženi z dobrých obcí. A strach, by nebyli vymetáni z obcovánie věčného Božieho i Jeho Svatých. Nebť On die v VI. kap. (53) sv. Jana: „Leč budete jésti tělo Syna člověčieho a píti krev Jeho, nebudete mieti života v sobě.“ A že die v této rozprávce Mardocheus: „ Spravedlivý nerodil klekati před pyšným.“ A Aman boje sě, by tiem boha nerozhněval; ten za(f. 88 v.)jisté lid lepšieť jest byl než nynie mnozí křěsťané, kteřížto před papežem, biskupy aneb jinými lid- mi klekají a jich nohy líbají s větší pokorú než před samým Bohem. A kdyžto Aman pyšný snabděl, že ten žid nerodí sě jemu klaněti, rozhněval sě a pracoval před králem Asverem, aby pohubeni byli všichni židé po všech krajinách a vlastech jeho. A na to obdržal listy ot něho, ale Mardocheus zvěděv to, oblékl sě v žíni a seděl na popele a postil sě i plakal. A též učinila Hester jeho rozkázáním, neb složila z sebe rúcho královské a oblékla sě v pytel a seděla na popele a všecka miesta, na nichžto veseliti sě obyčej měla, derúc a skubúc žalostěmi s hlavy své vlasy. naplnila, totiž všady pometala vyrvavší vlasy s hlavy a modléše 62
A když vesel byl s hostmi svými, poslal jest po svú královnú, jiežto jméno bylo Vasti, aby přišla k němu, aby hosté opatřili krásu její, ale ona nerodila přijíti. A on radil sě s kniežaty svými, co by neposlušná žena taká měla trpěti; a oni jsú radili, aby ji zbavil královánie a sobě jinú pojal; a on to učinil. Zvolil sobě chudú dievku židovského pokolenie, jménem Hester; ale bylo-li jest to cizoložstvie, že on odbyv své ženy jedno pro neposlušen- stvie a pojal sobě jinú, k tomu (f. 88) řku, že nebylo, neb jest manželstvie zdřevní nebylo. Ale že pohané zákona Božieho ne- znali jsú, aniž této židovce líbilo sě to manželstvie, jakož sama v modlitbě této vyznává. Ale to jest učinila pro lepšie dobré a s radú Mardochea, strýce svého, jenž byl muž spravedlivý. A protož to sě dálo skrytú radú Boží, jakož to, že Sapson (!) po- jal pohanku. A skrze to znamená sě duchovně, že jakožto krá- lová Vasti, protože nerodila přijíti na hody krále Asvera, byla zavržena ot něho a jiná miesto nie vzata v manželstvie, též lidé křěsťanščí, ješto nechtie přistúpati k té slavné večeři, totiž těhu a krvi Kristově, kterúž On jest učinil všem věrným Svým, chu- dým i bohatým, velikým i malým, ti budú vyvrženi z dobrých obcí. A strach, by nebyli vymetáni z obcovánie věčného Božieho i Jeho Svatých. Nebť On die v VI. kap. (53) sv. Jana: „Leč budete jésti tělo Syna člověčieho a píti krev Jeho, nebudete mieti života v sobě.“ A že die v této rozprávce Mardocheus: „ Spravedlivý nerodil klekati před pyšným.“ A Aman boje sě, by tiem boha nerozhněval; ten za(f. 88 v.)jisté lid lepšieť jest byl než nynie mnozí křěsťané, kteřížto před papežem, biskupy aneb jinými lid- mi klekají a jich nohy líbají s větší pokorú než před samým Bohem. A kdyžto Aman pyšný snabděl, že ten žid nerodí sě jemu klaněti, rozhněval sě a pracoval před králem Asverem, aby pohubeni byli všichni židé po všech krajinách a vlastech jeho. A na to obdržal listy ot něho, ale Mardocheus zvěděv to, oblékl sě v žíni a seděl na popele a postil sě i plakal. A též učinila Hester jeho rozkázáním, neb složila z sebe rúcho královské a oblékla sě v pytel a seděla na popele a všecka miesta, na nichžto veseliti sě obyčej měla, derúc a skubúc žalostěmi s hlavy své vlasy. naplnila, totiž všady pometala vyrvavší vlasy s hlavy a modléše 62
Strana 63
sě k Hospodinu, aby ráčil zachovati lid svój a nedati jeho za- hubiti. A toť jest příčina, pro nižto i Mardocheus i Hester modlili jsú sě, neb již byl Aman postavil převysokú šibenici, (f. 89) na niežto chtěl oběsiti Mardochea nazajtřie. Ale tu celú noc nespal král Asverus. A protož kázal sobě čísti v kronikách, a tu nalezeno, že Mardocheus vystřiehl krále, jenž měl zahuben býti od svých ko- morníkóv. A tu otázal, jestli jemu za tu výstrahu co dáno? A od- pověděno jest, že nic. A pak král zavolav Amana, otázal jeho, které cti jest hoden, kohož král chce ctíti, i řekl, že má vsazen býti na kóň králóv a že má veden býti po městě a má býti voláno také: „Cti jest hoden, kohož král chce ctíti! A když to uslyšal král, přikázal Amanovi, aby tu čest učinil Mardocheovi, a on to musil učiniti. A pak králevá Hester po své pokoře a postu, umyvši sě a oblékši sě v rúcho králové, šla před krále, doufajíc Pánu Bohu a uprosila svobodu lidu židovskému; a pak Aman kázáním královým oběšen jest na té šibenici, kte- rúž byl Mardocheovi připravil, a tak věrní, kteříž byli velmi (f. 89 v.) utěšeni. A tiem jest znamenáno, že druhdy Pán Bóh na své zvolené přepúštie veliké zámutky a potom jim dá veliké utěšenie. A modlitba, jíž sě modlila Hester k Hospodinu, jest tato: „Pane, králi všemohúcí, v přikázání aneb u vladařství Tvém všecky věci postaveny jsú.“ Avšak ač jest připsána tato modlitba té králové Hester, však ona ji sě modlila a stráž její, Mardocheus, též. A po- něvadž o jednu věc modlil sě Mardocheus a Hester, jeho synov- kyně, protož táž modlitba jest připsána Hesteře, jenž jest byla Mardocheova synovkyně. A v této modlitbě oznámeno jest, kte- rak srdce Mardochea, muže spravedlivého, bylo zpósobeno v zá- mutciech velikých k Hospodinu, neb najprvé vyznává Boží všemo- húcnost a velebnost v tom, že Ho nazývá Pánem a Králem, že v Jeho přikázání a moci všelicí vědáci vídaně a nevídaně posa- zeni jsú. Neb jakož jest všeliké stvořil, též i všemi vládne a nenie, kto by sě měl odepřieti (f. 90) Tvé vóli chtivé, kterážto uloží, aby sě toto aneb ono stalo. Neb to sě musí dieti, což tak Pán Buoh uložil, buď komu libo neb nelibo. 63
sě k Hospodinu, aby ráčil zachovati lid svój a nedati jeho za- hubiti. A toť jest příčina, pro nižto i Mardocheus i Hester modlili jsú sě, neb již byl Aman postavil převysokú šibenici, (f. 89) na niežto chtěl oběsiti Mardochea nazajtřie. Ale tu celú noc nespal král Asverus. A protož kázal sobě čísti v kronikách, a tu nalezeno, že Mardocheus vystřiehl krále, jenž měl zahuben býti od svých ko- morníkóv. A tu otázal, jestli jemu za tu výstrahu co dáno? A od- pověděno jest, že nic. A pak král zavolav Amana, otázal jeho, které cti jest hoden, kohož král chce ctíti, i řekl, že má vsazen býti na kóň králóv a že má veden býti po městě a má býti voláno také: „Cti jest hoden, kohož král chce ctíti! A když to uslyšal král, přikázal Amanovi, aby tu čest učinil Mardocheovi, a on to musil učiniti. A pak králevá Hester po své pokoře a postu, umyvši sě a oblékši sě v rúcho králové, šla před krále, doufajíc Pánu Bohu a uprosila svobodu lidu židovskému; a pak Aman kázáním královým oběšen jest na té šibenici, kte- rúž byl Mardocheovi připravil, a tak věrní, kteříž byli velmi (f. 89 v.) utěšeni. A tiem jest znamenáno, že druhdy Pán Bóh na své zvolené přepúštie veliké zámutky a potom jim dá veliké utěšenie. A modlitba, jíž sě modlila Hester k Hospodinu, jest tato: „Pane, králi všemohúcí, v přikázání aneb u vladařství Tvém všecky věci postaveny jsú.“ Avšak ač jest připsána tato modlitba té králové Hester, však ona ji sě modlila a stráž její, Mardocheus, též. A po- něvadž o jednu věc modlil sě Mardocheus a Hester, jeho synov- kyně, protož táž modlitba jest připsána Hesteře, jenž jest byla Mardocheova synovkyně. A v této modlitbě oznámeno jest, kte- rak srdce Mardochea, muže spravedlivého, bylo zpósobeno v zá- mutciech velikých k Hospodinu, neb najprvé vyznává Boží všemo- húcnost a velebnost v tom, že Ho nazývá Pánem a Králem, že v Jeho přikázání a moci všelicí vědáci vídaně a nevídaně posa- zeni jsú. Neb jakož jest všeliké stvořil, též i všemi vládne a nenie, kto by sě měl odepřieti (f. 90) Tvé vóli chtivé, kterážto uloží, aby sě toto aneb ono stalo. Neb to sě musí dieti, což tak Pán Buoh uložil, buď komu libo neb nelibo. 63
Strana 64
Druhé vyznává Boží múdrost a řka: „Ty vieš všecky věci.“ Neb jakožto psáno jest v knize Ekklesiastikus v XXIII. kap.: „Všecko vidí oko Božie.“ A tak vieš srdce mé, proč jsem sě ne- chtěl klaněti Amanovi, neb jsem toho neučinil pro jinú příčinu, jedno, abych proti Tobě nehřešil. Aby nynie taký Mardocheus vznikl, mním, že by mnoho dobrého učinil. A jakožť jest uslyšán tento Mardocheus v své modlitbě, též i ten věrný, ježtoť klatby, haněnie a protivenstvie trpie pro spra- vedlnost Boží, neb takoví jsú blahoslavení, jakož sám Kristus die „Blažení budete, kdyžto zlořečiti budú vám lidé a láti a vyvrhú jméno vaše, jakožto zlé pro syna člověčieho. Radujte sě a veselte sě, neb odplata vaše mnohá jest v nebesiech.“ A též my nynie jsúce pohaněni i zamúceni pro svěcký zákon Boží, u veliké pokoře měli bychom i v postech snažně sě modliti Hospodinu, abychom tudy mohli dojíti věčného královstvie. TŘETIE ČTVRTEK U PUOSTĚ. (f. 90 v.) A tento týden měli jsme příklady, kterak sě máme modlili, pak dnes nás učí cierkev svatá, kterak sě modléc v samém Bohu, doufánie máme mieti, neb jedno ty uslyší Pán Buoh, kteříž v Něho úffají. A o tom jest epištola dnešnie, kterúž píše Je(re). miáš v XVII. kap. a řka: „Zlořečený člověk, ještoť doufánie má v člověku.“ Tři znamenité věci pokládá prorok v této epištole. Najprvé, že dává Pán Buoh zlořečenstvie na každého toho člo- věka, kterýžto svú konečnú naději pokládá v člověku. Druhé chválí člověka, kterýžto konečnú svú naději pokládá v Bohu. Třetie oznamuje, že v lidech douffajíce, neznají sami sebe. A pro- tož dělí Pán Buoh lidi na dvé. Jedné straně zlořečí a druhé dob- řečí, jakož i v den súdný vešken lid na dvé rozdělí a postaví pravé na pravici a křivé na levici. A těm, ježto budú postaveni na pravici, bude dobrořečiti a kteříž stanú na levici, bude zlořečiti. Neb těm na pravici die: „Poďte, požehnaní Otce mého, příměte králov(f 91)stvie vám připravené ot ustavenie světa ot Otce 64
Druhé vyznává Boží múdrost a řka: „Ty vieš všecky věci.“ Neb jakožto psáno jest v knize Ekklesiastikus v XXIII. kap.: „Všecko vidí oko Božie.“ A tak vieš srdce mé, proč jsem sě ne- chtěl klaněti Amanovi, neb jsem toho neučinil pro jinú příčinu, jedno, abych proti Tobě nehřešil. Aby nynie taký Mardocheus vznikl, mním, že by mnoho dobrého učinil. A jakožť jest uslyšán tento Mardocheus v své modlitbě, též i ten věrný, ježtoť klatby, haněnie a protivenstvie trpie pro spra- vedlnost Boží, neb takoví jsú blahoslavení, jakož sám Kristus die „Blažení budete, kdyžto zlořečiti budú vám lidé a láti a vyvrhú jméno vaše, jakožto zlé pro syna člověčieho. Radujte sě a veselte sě, neb odplata vaše mnohá jest v nebesiech.“ A též my nynie jsúce pohaněni i zamúceni pro svěcký zákon Boží, u veliké pokoře měli bychom i v postech snažně sě modliti Hospodinu, abychom tudy mohli dojíti věčného královstvie. TŘETIE ČTVRTEK U PUOSTĚ. (f. 90 v.) A tento týden měli jsme příklady, kterak sě máme modlili, pak dnes nás učí cierkev svatá, kterak sě modléc v samém Bohu, doufánie máme mieti, neb jedno ty uslyší Pán Buoh, kteříž v Něho úffají. A o tom jest epištola dnešnie, kterúž píše Je(re). miáš v XVII. kap. a řka: „Zlořečený člověk, ještoť doufánie má v člověku.“ Tři znamenité věci pokládá prorok v této epištole. Najprvé, že dává Pán Buoh zlořečenstvie na každého toho člo- věka, kterýžto svú konečnú naději pokládá v člověku. Druhé chválí člověka, kterýžto konečnú svú naději pokládá v Bohu. Třetie oznamuje, že v lidech douffajíce, neznají sami sebe. A pro- tož dělí Pán Buoh lidi na dvé. Jedné straně zlořečí a druhé dob- řečí, jakož i v den súdný vešken lid na dvé rozdělí a postaví pravé na pravici a křivé na levici. A těm, ježto budú postaveni na pravici, bude dobrořečiti a kteříž stanú na levici, bude zlořečiti. Neb těm na pravici die: „Poďte, požehnaní Otce mého, příměte králov(f 91)stvie vám připravené ot ustavenie světa ot Otce 64
Strana 65
mého.“ A těm die na levici: „Jděte zlořečení v oheň věčný, kte- rýžto připraven jest diablu a andělóm jeho, jakož píše sv. Mat. v XXV. kap. (41). A protož tuto die: zlořečený člověk, kterýž úfá v člověku, v sě aneb v jiného púhého člověka. Neb v Pána Krista, jenž jest Bóh a člověk, máme v Něm douffati. A netoliko v tomto brání Pán Bóh úffati v člověka, ale v každú věc, jenž jest nižšie člověka, neb každá ta věc méně móž spomoci nežli člověk, jakožto jest zbožie, přiezeň světská, oděnie, domové, hrady, neb nižádné té věci nemá člověk douffati. A protož ti, ježto do(u)ffají v lidské spomoci aneb sami sobě aneb zboží svému neb urození neb umění aneb opatrnosti aneb síle své aneb hradóm aneb městóm a odstúpí jich srdce od Pána Boha, zlořečení jsú. A protož die David: „Ne- roďte douffati v kniežatech, v synech lidských, v nichžto nenie spasenie.“ A v knize Ekklesiastikus psáno jest: „Ktož douffá v svém zboží, skuoro padne.“ Neb to zlořečené zbožie jest velmi škodné, kteréžto sám Buoh vydává, protož by vešken svět chválil toto zlořečenie (f. 91 v.), všecko přemoz. Tak všecko stvořenie dobrořečené neotejme tohoto zlořečenie. A tohoť dovozuje a řka: „Nebť bude jakožto chvoje na púšti a neuzří, když příde dobré.“ Neb Bóh to všecko otejme ot člověka v den smrti jeho, v kteréž jest doufal. Neb chvoje jest dřevo neužitečného ovoce, jenž lidem pokrmu nepřinosí. Též člověk, jehož srdce od Boha odstúpilo, nepřinosí ižádného dobrého skutku k spašení. Neb die Pán Kristus: „Ja- kožto ratolest vinná, když nenie na kořenu vinném, nepřinášie ovocě, též i vy nepřinesete, leč na Mně ostanete.“ Pak die dále: „Požehnaný muž, který douffá v Hospodinu, totiž muž stálý, u vieře pravý, kterýžto ve všech svých činech patří k Němu“, jakož die David v žaltáři. „Zdvihl jsem oči mé k Hospodinu, od- kud přicházie pomoc mně, pomoc ot Hospodina, kterýž učinil nebe i zemi.“ Ten také doufá v Hospodinu, ktož činí přikázánie Jeho, ale mnozíť jsú, ješto zlé činiece, do(u)ffají Pánu Bohu, totiž že by měli přěsto spašenie své naléznúti. Ale toť jest naděje ne- milostivých, o niež die prorok v žalmu: „Naděje nemilostivých zahyne.“ Ale jináť jest naděje, ještoť z dobrého a čistého srdce 65
mého.“ A těm die na levici: „Jděte zlořečení v oheň věčný, kte- rýžto připraven jest diablu a andělóm jeho, jakož píše sv. Mat. v XXV. kap. (41). A protož tuto die: zlořečený člověk, kterýž úfá v člověku, v sě aneb v jiného púhého člověka. Neb v Pána Krista, jenž jest Bóh a člověk, máme v Něm douffati. A netoliko v tomto brání Pán Bóh úffati v člověka, ale v každú věc, jenž jest nižšie člověka, neb každá ta věc méně móž spomoci nežli člověk, jakožto jest zbožie, přiezeň světská, oděnie, domové, hrady, neb nižádné té věci nemá člověk douffati. A protož ti, ježto do(u)ffají v lidské spomoci aneb sami sobě aneb zboží svému neb urození neb umění aneb opatrnosti aneb síle své aneb hradóm aneb městóm a odstúpí jich srdce od Pána Boha, zlořečení jsú. A protož die David: „Ne- roďte douffati v kniežatech, v synech lidských, v nichžto nenie spasenie.“ A v knize Ekklesiastikus psáno jest: „Ktož douffá v svém zboží, skuoro padne.“ Neb to zlořečené zbožie jest velmi škodné, kteréžto sám Buoh vydává, protož by vešken svět chválil toto zlořečenie (f. 91 v.), všecko přemoz. Tak všecko stvořenie dobrořečené neotejme tohoto zlořečenie. A tohoť dovozuje a řka: „Nebť bude jakožto chvoje na púšti a neuzří, když příde dobré.“ Neb Bóh to všecko otejme ot člověka v den smrti jeho, v kteréž jest doufal. Neb chvoje jest dřevo neužitečného ovoce, jenž lidem pokrmu nepřinosí. Též člověk, jehož srdce od Boha odstúpilo, nepřinosí ižádného dobrého skutku k spašení. Neb die Pán Kristus: „Ja- kožto ratolest vinná, když nenie na kořenu vinném, nepřinášie ovocě, též i vy nepřinesete, leč na Mně ostanete.“ Pak die dále: „Požehnaný muž, který douffá v Hospodinu, totiž muž stálý, u vieře pravý, kterýžto ve všech svých činech patří k Němu“, jakož die David v žaltáři. „Zdvihl jsem oči mé k Hospodinu, od- kud přicházie pomoc mně, pomoc ot Hospodina, kterýž učinil nebe i zemi.“ Ten také doufá v Hospodinu, ktož činí přikázánie Jeho, ale mnozíť jsú, ješto zlé činiece, do(u)ffají Pánu Bohu, totiž že by měli přěsto spašenie své naléznúti. Ale toť jest naděje ne- milostivých, o niež die prorok v žalmu: „Naděje nemilostivých zahyne.“ Ale jináť jest naděje, ještoť z dobrého a čistého srdce 65
Strana 66
pocházie a toť (f. 92) jest douffánie chvalné. A protož to do(u)ffá- nie maje člověk, jest muž požehnaný, a by tomu všecko stvořenie zlořečilo, nic jemu nemóž uškoditi, a protož o něm die: „A bude jakožto dřevo, jenž posazeno jest vedlé stekóv vodných, kteréžto k vlažnosti vydává kořenie své a nebude sě báti, když příde vedro.“ Pravie zahradníci, že dřevo mladé, když bude přesazeno v čas svój, a kořenóv viece pustí i mocnějšé jest a v sobě zmocnie i plodnějšé bude. Duchovně též člověk, když posazen bude z mládí z hřiesného obyčeje, v němž jest ustrnul svú žádostí, do života kajícieho za čašu svého zdravie, vtělí sě velmi v milost Božie a zmocnie v dob- rých skutciech i v zaslúžení a přinese ovoce věčného spašenie. Pakli jest staré dřevo a bude posazeno, řiedko sě příme a ovoce přinese. Též člověk zvetchalý a v hřiešiech a zlých obyčejích, ač sě dá na pokánie, řiedko v něm setrvá a k spašení příde. A pro- tož psáno jest: „Mládenec podlé své cesty živ jsa, a když sě- stará, neodstúpí ot nie.“ A proto také psáno jest v knize múdro- sti: „Když sě rozmohl nepravý obyčej, totiž blud.“ A také die Ekklesiastikus: „Nemeškaj obrátiti sě k Bo(f. 92 v.)hu a neprodlé- vaj ote dne ke dni.“ A též David v prvém žalmě praví: „Blaho- slavený muž, kterýž neotšel v radě nemilostivých a na cestě hřiešných nestál a na stolici marné neseděl, ale v zákoně Božiem vóle jeho a v zákoně Jeho přemýšlovati bude dnem i nocí; a bude jakožto dřevo, kteréžto sazeno jest vedlé stekóv vod, kteréžto ovoce dá v čas svój a list jeho neprchne a všecky věci prospěšny budú.“ A pak dále die: „Křivé jest srdce člověčie a nezpytadlné, kto je pozná?“ Jako by řekl: Ižádný člověk. Neb já Pán, jenž jsem je stvořil, jakoby řekl: Ižádný člověk nezná úplně vóle lid- ské, ani sám člověk své vóle, neb má tak mnoho rozličných v sobě proměn, že čísla nemají, jelikož to k lidem. A také, že vuole lid- ská jest vrtlá, neb brzo chce dobrému a brzo zlému, a tak nevie člověk, na čem konečně setrvá, na dobrém-li čili na zlém. Neb srdce naše jest jako voda na kalu ustálá, jížto když nepohne, zdá sě čistá, ale jakž málo bude pohnuta, tak bude všecka kalná a nečistá. Též srdce naše dokudž jest v pokoji, že člověku nic ne- pře(f. 93)kážie, ani nemoc ani chudoba ani člověk, zdá sě člo- 66
pocházie a toť (f. 92) jest douffánie chvalné. A protož to do(u)ffá- nie maje člověk, jest muž požehnaný, a by tomu všecko stvořenie zlořečilo, nic jemu nemóž uškoditi, a protož o něm die: „A bude jakožto dřevo, jenž posazeno jest vedlé stekóv vodných, kteréžto k vlažnosti vydává kořenie své a nebude sě báti, když příde vedro.“ Pravie zahradníci, že dřevo mladé, když bude přesazeno v čas svój, a kořenóv viece pustí i mocnějšé jest a v sobě zmocnie i plodnějšé bude. Duchovně též člověk, když posazen bude z mládí z hřiesného obyčeje, v němž jest ustrnul svú žádostí, do života kajícieho za čašu svého zdravie, vtělí sě velmi v milost Božie a zmocnie v dob- rých skutciech i v zaslúžení a přinese ovoce věčného spašenie. Pakli jest staré dřevo a bude posazeno, řiedko sě příme a ovoce přinese. Též člověk zvetchalý a v hřiešiech a zlých obyčejích, ač sě dá na pokánie, řiedko v něm setrvá a k spašení příde. A pro- tož psáno jest: „Mládenec podlé své cesty živ jsa, a když sě- stará, neodstúpí ot nie.“ A proto také psáno jest v knize múdro- sti: „Když sě rozmohl nepravý obyčej, totiž blud.“ A také die Ekklesiastikus: „Nemeškaj obrátiti sě k Bo(f. 92 v.)hu a neprodlé- vaj ote dne ke dni.“ A též David v prvém žalmě praví: „Blaho- slavený muž, kterýž neotšel v radě nemilostivých a na cestě hřiešných nestál a na stolici marné neseděl, ale v zákoně Božiem vóle jeho a v zákoně Jeho přemýšlovati bude dnem i nocí; a bude jakožto dřevo, kteréžto sazeno jest vedlé stekóv vod, kteréžto ovoce dá v čas svój a list jeho neprchne a všecky věci prospěšny budú.“ A pak dále die: „Křivé jest srdce člověčie a nezpytadlné, kto je pozná?“ Jako by řekl: Ižádný člověk. Neb já Pán, jenž jsem je stvořil, jakoby řekl: Ižádný člověk nezná úplně vóle lid- ské, ani sám člověk své vóle, neb má tak mnoho rozličných v sobě proměn, že čísla nemají, jelikož to k lidem. A také, že vuole lid- ská jest vrtlá, neb brzo chce dobrému a brzo zlému, a tak nevie člověk, na čem konečně setrvá, na dobrém-li čili na zlém. Neb srdce naše jest jako voda na kalu ustálá, jížto když nepohne, zdá sě čistá, ale jakž málo bude pohnuta, tak bude všecka kalná a nečistá. Též srdce naše dokudž jest v pokoji, že člověku nic ne- pře(f. 93)kážie, ani nemoc ani chudoba ani člověk, zdá sě člo- 66
Strana 67
věku, že jest svatě živ, ale jakž jím které protivenstvie pohne, tak sě zakalí, zamútí nepokorú, reptáním, netrpělivostí. A toť jest znamenáno v knize Zevenie svatého Jana, v IX. kap., kdežto die, že „hvězda s nebe stúpila, majíc klíč i otmekla jest propast, z niežto vyšel jest dým a kobylky.“ Ta hvězda znamená diabla, kterýžto přetvařuje sě v anděla světlosti. Neb diabel druh- dy tak zpósobí sě, že sě samému člověku zdáti bude, by svatým byl a vzácným před Pánem Bohem, ale kdyžť propast, totiž srdce jeho bude otvořeno skrze tesknosti a zámutky, tehdy vyjde dým a kobylky, totiž utrhánie, hněv, závist a jiní hřieši. Neb die Pán Kristus, že „z srdce vycházejí myšlenie zlá, vraždy, cizoložstva. Protož varujmež sě toho myšlenie a bu e čistého srdce, a tak duojdem věčného blahoslavenstvie Je V TŘETÍ PÁTEK U PUOSTĚ. Svatá cierkev oznamuje tuto, kterak jsú byly vždycky dvě straně od počátku světa, kterážto jsú sě vždycky sobě protivile, jichžto jedna (f. 93 v.) byla Božie a druhá diablova. A i dnes též jest. A o tom jest dnešnie epištola i čtenie. Epištolu píše Mojžieš v I. knize svých, XXXVII. kap. (6). V těch dnech vece Joseph: „Slyšte sen mój!“ Že z této epištoly máme naučenie, kterak Pán Bóh lidem, kteréž miluje, dává dary zvláště a opatrnost, aby tiem viece báli sě Jeho, milovali a ctili Jeho a hřiechóv tiem viece nenáviděli, utiekali a netbali, jakožto i tento svatý Joseph, jemužto Pán Buoh, jakožto spravedlivému zevil tajnosti Své a budúcie věci. A proto byl v nenávisti ot bratří svých a zvláště proto, že žaloval na ně z němého hřiechu před otcem svým. A téžť jest nynie, že ti, jimž dal Pán Bóh jasnějšie poznánie pravdy Své, a že treskce lidi z hřiechóv jich, ihned Ho nenávidie. A tak skrze Joseffa znamenán jest Pán Kristus i svatý i spravedlivý, kte- rýchžto zlí lidé nenávidie pro pravdu. A v této epištole die, že Joseff poslán jest ot otce do Sichen k bratróm pastýřóm. Sichen vykládá sě práce ramene. Na tom sě znamená, že první 67
věku, že jest svatě živ, ale jakž jím které protivenstvie pohne, tak sě zakalí, zamútí nepokorú, reptáním, netrpělivostí. A toť jest znamenáno v knize Zevenie svatého Jana, v IX. kap., kdežto die, že „hvězda s nebe stúpila, majíc klíč i otmekla jest propast, z niežto vyšel jest dým a kobylky.“ Ta hvězda znamená diabla, kterýžto přetvařuje sě v anděla světlosti. Neb diabel druh- dy tak zpósobí sě, že sě samému člověku zdáti bude, by svatým byl a vzácným před Pánem Bohem, ale kdyžť propast, totiž srdce jeho bude otvořeno skrze tesknosti a zámutky, tehdy vyjde dým a kobylky, totiž utrhánie, hněv, závist a jiní hřieši. Neb die Pán Kristus, že „z srdce vycházejí myšlenie zlá, vraždy, cizoložstva. Protož varujmež sě toho myšlenie a bu e čistého srdce, a tak duojdem věčného blahoslavenstvie Je V TŘETÍ PÁTEK U PUOSTĚ. Svatá cierkev oznamuje tuto, kterak jsú byly vždycky dvě straně od počátku světa, kterážto jsú sě vždycky sobě protivile, jichžto jedna (f. 93 v.) byla Božie a druhá diablova. A i dnes též jest. A o tom jest dnešnie epištola i čtenie. Epištolu píše Mojžieš v I. knize svých, XXXVII. kap. (6). V těch dnech vece Joseph: „Slyšte sen mój!“ Že z této epištoly máme naučenie, kterak Pán Bóh lidem, kteréž miluje, dává dary zvláště a opatrnost, aby tiem viece báli sě Jeho, milovali a ctili Jeho a hřiechóv tiem viece nenáviděli, utiekali a netbali, jakožto i tento svatý Joseph, jemužto Pán Buoh, jakožto spravedlivému zevil tajnosti Své a budúcie věci. A proto byl v nenávisti ot bratří svých a zvláště proto, že žaloval na ně z němého hřiechu před otcem svým. A téžť jest nynie, že ti, jimž dal Pán Bóh jasnějšie poznánie pravdy Své, a že treskce lidi z hřiechóv jich, ihned Ho nenávidie. A tak skrze Joseffa znamenán jest Pán Kristus i svatý i spravedlivý, kte- rýchžto zlí lidé nenávidie pro pravdu. A v této epištole die, že Joseff poslán jest ot otce do Sichen k bratróm pastýřóm. Sichen vykládá sě práce ramene. Na tom sě znamená, že první 67
Strana 68
pastýři cierkve svaté, k nimžto zřejmú přítomností poslán byl Syn Boží, byli jsú v práci Syna Bo(f. 94) žieho, jenž jest ot Izaiáše — neb jsú dnem i nocí pracovali o spašenie nazván „Rámě Božie“ stáda Božieho. A protož jeden z těch pastýřóv, svatý Pavel, řekl: „Pracuje- me a neustáváme.“ A napomíná svatého Thimotea a řka: „Pracuj, jakožto dobrý rytieř Jezu Krista.“ Ale pohřiechu pastýři cierkve svaté jižť nejsú v Sichen, ale šliť jsú do Dotajm, jenž sě vykládá nedostatečnost. Ale v této epištole jest zmienka o slunci, misieci (!) a hvězdách. Slunce znamená Pána Krista, jenž dává svatost všem svatým, jakožť světlost všem hvězdám; měsiec znamená cierkev svatú, neb jakožto druhdy přibývá, i ubývá druhdy v cierkvi sva- té. Pak hvězdy znamenají svaté lidi, jichžto skutci svietie lidem. A jakožto bratřie klaněli jsú sě Joseffovi, též my samému Kristovi máme sě klaněti a Jeho nade všecko milovati, jemužto dána jest moc na nebi i na zemi, na moři i nade všemi propastmi. Ale slušie znamenati, že čiemž viece bratřie Joseffa jsú nenáviděli a tupili. tiem viece Bóh ho oslavil a povýšil. Též dobří lidé a věrní kazatelé, čiem (f. 94 v.) viece jsú v po- tupu lidem a v nenávisti, tiem viece od Boha budú povýšeni a mi- lováni. A též sě stalo o Pánu Kristu, neb čiem jest větčie haněnie, rúhánie a potu trpěl ot lidí, tiem Jeho Otec viece povýšil, dav Jemu jméno, aby ve jmě Ježíše každé koleno bylo klaněno ne- beských, zemských i pekelných. A téžť jest o pravdě Božie, že čímž viece ji zlí lidé tupie, tlačie a hanějí, tiem vzácnějšé a ze- vnějšé bývá věrným. V TŘETÍ SOBOTU U PUOSTĚ. Tuto epištolu píše Mojžieš v XXXII. kap.: „Řekla Rebeka synu svému Ezau etc.“ Ponadž každé slovo v této epištole jest plno múdrosti a opatrnosti a čas k vypravení toho krátký jest, a protož málo tuto slušie znamenati. Neb ty věci, o nichž praví epištola, dály jsú sě tělesně, neb Ezau byl prvorozenec a Jakub po něm rozený. A protož na něho slušalo, na Ezau požehnánie 8
pastýři cierkve svaté, k nimžto zřejmú přítomností poslán byl Syn Boží, byli jsú v práci Syna Bo(f. 94) žieho, jenž jest ot Izaiáše — neb jsú dnem i nocí pracovali o spašenie nazván „Rámě Božie“ stáda Božieho. A protož jeden z těch pastýřóv, svatý Pavel, řekl: „Pracuje- me a neustáváme.“ A napomíná svatého Thimotea a řka: „Pracuj, jakožto dobrý rytieř Jezu Krista.“ Ale pohřiechu pastýři cierkve svaté jižť nejsú v Sichen, ale šliť jsú do Dotajm, jenž sě vykládá nedostatečnost. Ale v této epištole jest zmienka o slunci, misieci (!) a hvězdách. Slunce znamená Pána Krista, jenž dává svatost všem svatým, jakožť světlost všem hvězdám; měsiec znamená cierkev svatú, neb jakožto druhdy přibývá, i ubývá druhdy v cierkvi sva- té. Pak hvězdy znamenají svaté lidi, jichžto skutci svietie lidem. A jakožto bratřie klaněli jsú sě Joseffovi, též my samému Kristovi máme sě klaněti a Jeho nade všecko milovati, jemužto dána jest moc na nebi i na zemi, na moři i nade všemi propastmi. Ale slušie znamenati, že čiemž viece bratřie Joseffa jsú nenáviděli a tupili. tiem viece Bóh ho oslavil a povýšil. Též dobří lidé a věrní kazatelé, čiem (f. 94 v.) viece jsú v po- tupu lidem a v nenávisti, tiem viece od Boha budú povýšeni a mi- lováni. A též sě stalo o Pánu Kristu, neb čiem jest větčie haněnie, rúhánie a potu trpěl ot lidí, tiem Jeho Otec viece povýšil, dav Jemu jméno, aby ve jmě Ježíše každé koleno bylo klaněno ne- beských, zemských i pekelných. A téžť jest o pravdě Božie, že čímž viece ji zlí lidé tupie, tlačie a hanějí, tiem vzácnějšé a ze- vnějšé bývá věrným. V TŘETÍ SOBOTU U PUOSTĚ. Tuto epištolu píše Mojžieš v XXXII. kap.: „Řekla Rebeka synu svému Ezau etc.“ Ponadž každé slovo v této epištole jest plno múdrosti a opatrnosti a čas k vypravení toho krátký jest, a protož málo tuto slušie znamenati. Neb ty věci, o nichž praví epištola, dály jsú sě tělesně, neb Ezau byl prvorozenec a Jakub po něm rozený. A protož na něho slušalo, na Ezau požehnánie 8
Strana 69
prvorozencové, ale mátě viece milovala Jakuba nežli Ezau, protož opatřila jest opatrností svú, že Jakubovi dáno jest požehnánie. Ale že Jakub tuto řekl: „Jáť jsem Ezau (f. 95) syn tvój a jsa Jakub, protož móž tuto tázáno býti, shřešil-li jest na tom smrte- dlně. Někteří vymlúvají jeho řkúce, že jest neselhal, neb jest byl Ezau duostojenstvím a úřadem, jakožto i svatý Jan byl Heliášem. Druhé móž tázáno býti, ponadž jest přijel požehnánie Ezau tajně a pode lstí, hřešil-li na tom, k tomu řka, že nic. Neb podlé Božieho vyvolenie naň slušalo to požehnánie, ale že Izaak i Jakub byli jsú lidé, protož mohli jsú hřešiti, jakož die svatý Jan v své epi- štole: „Dieme-li, že hřiechu nemáme, sami sě svodíme a pravda Božie v nás nenie.“ A tak svatý Pavel tresktal svatého Petra. Ale slušie věděti, že někteří lidé dávají druhdy někomu po- žehnánie, jemužto Buoh nerodí dáti, jakož tuto Izák chtěl dáti požehnánie Ezauovi a dal pak Jakubovi, neb rád chtěl Bóh, aby jemu dáno bylo. Též Balaam chtěl dáti zlořečenie na lid izrahel- ský a nemohl, neb Bóh tomu nechtěl. Neb tento lzák-byl jest pro- rok Boží a měl Ducha svatého, avšak nemohl poznati, komu by mohl požehnánie dáti. Též některým ač i svatí (f. 95 v.) dadie požehnánie, aby hřiechóv byli prázdni, však proto prázdni nebý- vají, neb to na samého Boha slušie. Jakožto svatý muž Samuel a prorok Boží plakal jest na hřiech Saulóv, avšak jemu neprospělo a mním, by k některým přišli všickni světí kromě Boha, nepro- spělo by jim jakožto zúfalým, ješto sě nemienie káti. A jakožto tuto požehnánie uchvátil Jakub, kteréž mělo býti dáno Ezauovi, též druhdy sě děje, že k některému člověku bude mluveno a po- žehnáno o dobrých skutciech, a to mu nic neprospěje, a jiný to uslyše, polepší života svého. Druhé máme naučenie, že druhdy někomu bude dán úřad ot lidí aneb obrok, a přesto ten, komuž dáno jest, nemá práva podlé Boha, neb kteří jsú v smrtedlných hřiešiech, nemají ižádného práva božského nad tiem, jímž vládnú, ale ti, kteříž Božie přiká- zánie zachovávají, tiť mají právo k tomu, což držie. Neb die apo- štol v VIII. kap. (32) k Rímanóm: (f. 96) „Dal nám Syna svého, s Nímžto všecky věci dal nám.“ A protož die svatý Augustin, že ruka svěcká móž otjéti zbožie kacieřóm a zlým lidem, kteréž 69
prvorozencové, ale mátě viece milovala Jakuba nežli Ezau, protož opatřila jest opatrností svú, že Jakubovi dáno jest požehnánie. Ale že Jakub tuto řekl: „Jáť jsem Ezau (f. 95) syn tvój a jsa Jakub, protož móž tuto tázáno býti, shřešil-li jest na tom smrte- dlně. Někteří vymlúvají jeho řkúce, že jest neselhal, neb jest byl Ezau duostojenstvím a úřadem, jakožto i svatý Jan byl Heliášem. Druhé móž tázáno býti, ponadž jest přijel požehnánie Ezau tajně a pode lstí, hřešil-li na tom, k tomu řka, že nic. Neb podlé Božieho vyvolenie naň slušalo to požehnánie, ale že Izaak i Jakub byli jsú lidé, protož mohli jsú hřešiti, jakož die svatý Jan v své epi- štole: „Dieme-li, že hřiechu nemáme, sami sě svodíme a pravda Božie v nás nenie.“ A tak svatý Pavel tresktal svatého Petra. Ale slušie věděti, že někteří lidé dávají druhdy někomu po- žehnánie, jemužto Buoh nerodí dáti, jakož tuto Izák chtěl dáti požehnánie Ezauovi a dal pak Jakubovi, neb rád chtěl Bóh, aby jemu dáno bylo. Též Balaam chtěl dáti zlořečenie na lid izrahel- ský a nemohl, neb Bóh tomu nechtěl. Neb tento lzák-byl jest pro- rok Boží a měl Ducha svatého, avšak nemohl poznati, komu by mohl požehnánie dáti. Též některým ač i svatí (f. 95 v.) dadie požehnánie, aby hřiechóv byli prázdni, však proto prázdni nebý- vají, neb to na samého Boha slušie. Jakožto svatý muž Samuel a prorok Boží plakal jest na hřiech Saulóv, avšak jemu neprospělo a mním, by k některým přišli všickni světí kromě Boha, nepro- spělo by jim jakožto zúfalým, ješto sě nemienie káti. A jakožto tuto požehnánie uchvátil Jakub, kteréž mělo býti dáno Ezauovi, též druhdy sě děje, že k některému člověku bude mluveno a po- žehnáno o dobrých skutciech, a to mu nic neprospěje, a jiný to uslyše, polepší života svého. Druhé máme naučenie, že druhdy někomu bude dán úřad ot lidí aneb obrok, a přesto ten, komuž dáno jest, nemá práva podlé Boha, neb kteří jsú v smrtedlných hřiešiech, nemají ižádného práva božského nad tiem, jímž vládnú, ale ti, kteříž Božie přiká- zánie zachovávají, tiť mají právo k tomu, což držie. Neb die apo- štol v VIII. kap. (32) k Rímanóm: (f. 96) „Dal nám Syna svého, s Nímžto všecky věci dal nám.“ A protož die svatý Augustin, že ruka svěcká móž otjéti zbožie kacieřóm a zlým lidem, kteréž 69
Strana 70
mají, a dáti dobrým, jakož sě stalo, když Pán Bóh kázal, aby každý žid i židovka zajala rúcha i klenotóv ot súsěd svých v Egyptě a s tiem vyvedli je na púšť. Tuto die výklad, že Rebeka mátě poznala to v Duchu svatém, že to poznánie slušie na Jakuba, a protož divným obyčejem zpó- sobil jest jeho ku přijetí toho požehnánie, ale otec toho nepoznal. Neb druhdy i ot svatých Duch Boží bývá odjat, a protož Heliseus kázal k sobě hudci přistúpiti, aby Duch Boží k němu sě navrátil, ale že lzák řekl: „Hlas jistě Jakubóv jest, ale ruce Ezauově.“ Skrzě Jakuba všichni vyvolení jsú znamenáni a zvláště Pán Kristus. A proto že Jakub měl na sobě kóži mladú, na tom sě zna- mená, že Pán Kristus ráčil jest na sě přijeti smrtedlnost naši tělo naše, chudobu, potupu. A jakožto Jákob (f. 96 v.) maje ty kožky na sobě, mněn jest Ezauem a nejsa jím, též Pán Kristus, protože přijal na sě člověčenstvie, mnien jest za člověka hřieš- ného a nejsa hřiešným. Neb Jeho obcovánie bylo druhdy s hřieš- nými, jakožto s oniem zákonníkem, svatým Matúšem a Zacheem a protož súdili Jeho mnozí hřiešným člověkem, ale že hlas, totiž řeč Jeho byla božská, protož mnozí věřili jsú Jeho i jakožto Boha. A protož řekla ona žena, slyševši Jeho: „Blahoslavený břich, který tě nosil, a prsy, kteréž jsi sál.“ A svatý Petr řekl k Němu: „Kam puojdem, slova životná máš?“ A oni služebníci, poslaní ot biskupóv, řekli jsú, uslyševše řeč Jeho: „Nikdy nemluvil jest tak člověk.“ A onen centurio vida, ano Pán Kristus tak volaje umřel. řekl jest: „Zajisté Syn Boží bieše tento.“ A téžť jsú byli zvolení Boží na tomto světě, i dnes jsú, kteréžto lidé súdie za zlé a hřiešné lidi, ale slyšiec hlas jich řkú: „Dobřeť mluvie, ale zléť činie.“ A tak ač jsú zvolení Boží ot Něho chváleni, však ot lidí jsú v po- tupě a v nenávisti. A také druhdy svatí vidúce lid hřiešný, ty hřiechy jako (f. 97) na sě přijímají, kdyžto jich želejí a sě mezi hřiešnými počítají a jim i sobě milosrdenstvie Božieho prosie, jako kožky kozelčie na sě berú, jakožto učinil svatý Mojžieš, Daniel, Samuel. A také, kdyžto člověk spravedlivý poddá sě pro jméno anebo pro pravdu Boží haněnie, chudobu, v vazbě býti až do smrti, tiť při- jímají na sě kožky kozlečie. A tak jest učinil Pán Kristus pro 70
mají, a dáti dobrým, jakož sě stalo, když Pán Bóh kázal, aby každý žid i židovka zajala rúcha i klenotóv ot súsěd svých v Egyptě a s tiem vyvedli je na púšť. Tuto die výklad, že Rebeka mátě poznala to v Duchu svatém, že to poznánie slušie na Jakuba, a protož divným obyčejem zpó- sobil jest jeho ku přijetí toho požehnánie, ale otec toho nepoznal. Neb druhdy i ot svatých Duch Boží bývá odjat, a protož Heliseus kázal k sobě hudci přistúpiti, aby Duch Boží k němu sě navrátil, ale že lzák řekl: „Hlas jistě Jakubóv jest, ale ruce Ezauově.“ Skrzě Jakuba všichni vyvolení jsú znamenáni a zvláště Pán Kristus. A proto že Jakub měl na sobě kóži mladú, na tom sě zna- mená, že Pán Kristus ráčil jest na sě přijeti smrtedlnost naši tělo naše, chudobu, potupu. A jakožto Jákob (f. 96 v.) maje ty kožky na sobě, mněn jest Ezauem a nejsa jím, též Pán Kristus, protože přijal na sě člověčenstvie, mnien jest za člověka hřieš- ného a nejsa hřiešným. Neb Jeho obcovánie bylo druhdy s hřieš- nými, jakožto s oniem zákonníkem, svatým Matúšem a Zacheem a protož súdili Jeho mnozí hřiešným člověkem, ale že hlas, totiž řeč Jeho byla božská, protož mnozí věřili jsú Jeho i jakožto Boha. A protož řekla ona žena, slyševši Jeho: „Blahoslavený břich, který tě nosil, a prsy, kteréž jsi sál.“ A svatý Petr řekl k Němu: „Kam puojdem, slova životná máš?“ A oni služebníci, poslaní ot biskupóv, řekli jsú, uslyševše řeč Jeho: „Nikdy nemluvil jest tak člověk.“ A onen centurio vida, ano Pán Kristus tak volaje umřel. řekl jest: „Zajisté Syn Boží bieše tento.“ A téžť jsú byli zvolení Boží na tomto světě, i dnes jsú, kteréžto lidé súdie za zlé a hřiešné lidi, ale slyšiec hlas jich řkú: „Dobřeť mluvie, ale zléť činie.“ A tak ač jsú zvolení Boží ot Něho chváleni, však ot lidí jsú v po- tupě a v nenávisti. A také druhdy svatí vidúce lid hřiešný, ty hřiechy jako (f. 97) na sě přijímají, kdyžto jich želejí a sě mezi hřiešnými počítají a jim i sobě milosrdenstvie Božieho prosie, jako kožky kozelčie na sě berú, jakožto učinil svatý Mojžieš, Daniel, Samuel. A také, kdyžto člověk spravedlivý poddá sě pro jméno anebo pro pravdu Boží haněnie, chudobu, v vazbě býti až do smrti, tiť při- jímají na sě kožky kozlečie. A tak jest učinil Pán Kristus pro 70
Strana 71
naše spašenie, Jeho apoštolé i jiní svatí. A že Jakob dal otci svému libú krmi, vzav kozle z stáda svého a tady zaslúžil požehnánie, znamená sě, že který člověk činí vóli Otce nebeského, ten vzácně krmí Pána Krista, jakož Sám die v IV. kap. sv. Jana (34): „Má vóle jest, abych činil vóli Jeho, ktož mě jest poslal.“ A ten duojde požehnánie Božieho, neb jemu s jinými zvolenými bude řečeno: „Poďte, požehnaní Otce mého, příměte královstvie nebeské.“ A že vzal tu krmi Jakob z svého stáda, znamená sě, že vnitřnie žádosti i myšlenie dobrá i zevnitřní dobří skutci, kteréž činí sám v lásce Božie, jsúť libí a vzácní Bohu, ale kteříž kromě lásky sě dějí, nejsúť libí Pánu Bohu, aniž jich přijímá Bóh. A toť sě znamená ne o Ezauovi, jenž jest v lese zvěřiny hledal (f. 97 v.) a té neokusil Izaak. Neb mnozí jsú křestiané, ješto jedno zevnitřními věcmi a skutky chtie sě Bohu slíbiti a vnitř ctností netbají, jako pokory, čistoty, trpělivosti. Tiť neduojdú požehnánie, nébrž je zmeškají, jakožto Ezau požehnánie Izákovo. A též mnozí jsú pohřiechu, ješto loviec těžením na tomto světě, tak sě zmeškají na své duši, že jim nebude dáno věčné požehnánie. Pak v tom, že řekl Izaak, žehnaje Jakuba: „Daj tobě Hospodin z rosy nebeské a z tučnosti země hojnost.“ Skrze rosu nebeskú znamenají sě žádosti dobré á pohnutie svatá a skrze tučnost země znamenají sě skutkové dobří, neb obojí ot Pána Boha pocházejí, jakož die svatý Jakub v své epištole (1, 17): „Každé dánie najlepšie a každý dar s huory jest stupující od Otce světlosti.“ A pak die dále: „Ktož tobě bude zlořečiti, budiž totiž zlořečený ten, a ktož tobě bude dobrořečiti, dobrořečením bude naplněn.“ V PONDĚLÍ PO OCULI. Když diabel kraluje v člověku skrzě hřiech smrtedlný, ne- toliko učiní člověka slepého, němého a hluchého, ale i maláta na duši. Tak bude člověk ohavný Bohu i (f. 98) všem svatým, ja- kožto malát lidem. A protož cierkev svatá napomíná dnešní epi- štolú, aby ti, kteříž jsú tak maláti na duši, hledali očisčenie, jakož to učinil tento Naaman Syrský, o němž jest dnešnie epištola, kte- 71
naše spašenie, Jeho apoštolé i jiní svatí. A že Jakob dal otci svému libú krmi, vzav kozle z stáda svého a tady zaslúžil požehnánie, znamená sě, že který člověk činí vóli Otce nebeského, ten vzácně krmí Pána Krista, jakož Sám die v IV. kap. sv. Jana (34): „Má vóle jest, abych činil vóli Jeho, ktož mě jest poslal.“ A ten duojde požehnánie Božieho, neb jemu s jinými zvolenými bude řečeno: „Poďte, požehnaní Otce mého, příměte královstvie nebeské.“ A že vzal tu krmi Jakob z svého stáda, znamená sě, že vnitřnie žádosti i myšlenie dobrá i zevnitřní dobří skutci, kteréž činí sám v lásce Božie, jsúť libí a vzácní Bohu, ale kteříž kromě lásky sě dějí, nejsúť libí Pánu Bohu, aniž jich přijímá Bóh. A toť sě znamená ne o Ezauovi, jenž jest v lese zvěřiny hledal (f. 97 v.) a té neokusil Izaak. Neb mnozí jsú křestiané, ješto jedno zevnitřními věcmi a skutky chtie sě Bohu slíbiti a vnitř ctností netbají, jako pokory, čistoty, trpělivosti. Tiť neduojdú požehnánie, nébrž je zmeškají, jakožto Ezau požehnánie Izákovo. A též mnozí jsú pohřiechu, ješto loviec těžením na tomto světě, tak sě zmeškají na své duši, že jim nebude dáno věčné požehnánie. Pak v tom, že řekl Izaak, žehnaje Jakuba: „Daj tobě Hospodin z rosy nebeské a z tučnosti země hojnost.“ Skrze rosu nebeskú znamenají sě žádosti dobré á pohnutie svatá a skrze tučnost země znamenají sě skutkové dobří, neb obojí ot Pána Boha pocházejí, jakož die svatý Jakub v své epištole (1, 17): „Každé dánie najlepšie a každý dar s huory jest stupující od Otce světlosti.“ A pak die dále: „Ktož tobě bude zlořečiti, budiž totiž zlořečený ten, a ktož tobě bude dobrořečiti, dobrořečením bude naplněn.“ V PONDĚLÍ PO OCULI. Když diabel kraluje v člověku skrzě hřiech smrtedlný, ne- toliko učiní člověka slepého, němého a hluchého, ale i maláta na duši. Tak bude člověk ohavný Bohu i (f. 98) všem svatým, ja- kožto malát lidem. A protož cierkev svatá napomíná dnešní epi- štolú, aby ti, kteříž jsú tak maláti na duši, hledali očisčenie, jakož to učinil tento Naaman Syrský, o němž jest dnešnie epištola, kte- 71
Strana 72
rúžto píše prorok v IV. knihách Královských v V. kap. a řka: „V těch dnech Naaman, knieže rytieřstva krále“ etc. Z této epištoly máme, že dievka izrahelská byla vyšla na pole a ji polapili lotři i dali ji ženě Naamanově. A tak panny a ženy mladé jsú u velikém nebezpečenství své cti i duše, když sě po cestách túlají, aneb po ulicéch, aneb do cizích domóv a ovšem obcovánie s pacholky zvláštností, neb mnozí hřieši z toho po- chodie. Jakož psáno jest v knize Genesis, že Dína, dci Jakubova vyšla, chtiec opatřiti ženy Sichenské a tu lapena i podávena ot syna králova, a proto sě stal mord převeliký. A že Paris, syn krále Priama, unesl ženu krále řeckého Me nelaa, mnoho set tisícóv lidu zmordováno. A protož starší měl by snažně ostřiehati svých dcer a svých dievek netoliko, aby sě jim nedali túlati, aneb jezděti po poli, ale i do domu zlých lid choditi a v domu s mužmi a s pacholky obcovati. Druhé skrze tu dievku znamená sě mysl (f. 98 v.) člověčie kterážto dokudž bydlí v Bohu skrze lásku, dotadž jest bezpečna, ale jakž vystúpí z Něho zlú žádostí, zlým přivolením, tak ji uchopie lotři, totiž ďáblé a bude uvedena do daleké vlasti, do zúffalstvie a potom do pekla. A tak skrze Naamana znamená sě každý hřiešný. A ten bývá napomanut ot rozomu svého, jakožto ot dievky své ženy, jenž jest vóle, aby hřiechóv ostal a jich sě kál. Neb jakožto Aristoteles v 1. knize Mravních: „Rozom ustavně táhne sě k najlepším“, ale když člověk má již úmysl, aby sě kál hřiechóv, tehdy diabel to zvěda, miení to zrušiti, aby jinde svého spašenie hledal, nežli od Boha. A to sě znamená, že v tomto Naa- manovi dievka byla poviedala o proroku, kterýžto moc měl očis- titi ot malomocenství. A pak král Asyrský poslal ho k králi izra- helskému, aby ho uzdravil ot malacstvie. Též diabel druhdy veda člověka hřiešného, aby ot bludných kněží hledal svého spašenie, neb mnozí pohříchu tuť nalézají své zatracenie, kdež mnie, by své spašenie nalezli. A tak, že král izrahelský vida ten list od krále asyrského, roztrhl své rúcho na sobě a řka: „Zdali já Bohem jsem, abych mohl člověka uzdraviti ot malacstvie? Byl ten král (f. 99) lepší nežli mnozí kněžie bludní. A protož kázal Naamanovi jíti k Elizeovi, kterýžto znamená Pána Krista, 72
rúžto píše prorok v IV. knihách Královských v V. kap. a řka: „V těch dnech Naaman, knieže rytieřstva krále“ etc. Z této epištoly máme, že dievka izrahelská byla vyšla na pole a ji polapili lotři i dali ji ženě Naamanově. A tak panny a ženy mladé jsú u velikém nebezpečenství své cti i duše, když sě po cestách túlají, aneb po ulicéch, aneb do cizích domóv a ovšem obcovánie s pacholky zvláštností, neb mnozí hřieši z toho po- chodie. Jakož psáno jest v knize Genesis, že Dína, dci Jakubova vyšla, chtiec opatřiti ženy Sichenské a tu lapena i podávena ot syna králova, a proto sě stal mord převeliký. A že Paris, syn krále Priama, unesl ženu krále řeckého Me nelaa, mnoho set tisícóv lidu zmordováno. A protož starší měl by snažně ostřiehati svých dcer a svých dievek netoliko, aby sě jim nedali túlati, aneb jezděti po poli, ale i do domu zlých lid choditi a v domu s mužmi a s pacholky obcovati. Druhé skrze tu dievku znamená sě mysl (f. 98 v.) člověčie kterážto dokudž bydlí v Bohu skrze lásku, dotadž jest bezpečna, ale jakž vystúpí z Něho zlú žádostí, zlým přivolením, tak ji uchopie lotři, totiž ďáblé a bude uvedena do daleké vlasti, do zúffalstvie a potom do pekla. A tak skrze Naamana znamená sě každý hřiešný. A ten bývá napomanut ot rozomu svého, jakožto ot dievky své ženy, jenž jest vóle, aby hřiechóv ostal a jich sě kál. Neb jakožto Aristoteles v 1. knize Mravních: „Rozom ustavně táhne sě k najlepším“, ale když člověk má již úmysl, aby sě kál hřiechóv, tehdy diabel to zvěda, miení to zrušiti, aby jinde svého spašenie hledal, nežli od Boha. A to sě znamená, že v tomto Naa- manovi dievka byla poviedala o proroku, kterýžto moc měl očis- titi ot malomocenství. A pak král Asyrský poslal ho k králi izra- helskému, aby ho uzdravil ot malacstvie. Též diabel druhdy veda člověka hřiešného, aby ot bludných kněží hledal svého spašenie, neb mnozí pohříchu tuť nalézají své zatracenie, kdež mnie, by své spašenie nalezli. A tak, že král izrahelský vida ten list od krále asyrského, roztrhl své rúcho na sobě a řka: „Zdali já Bohem jsem, abych mohl člověka uzdraviti ot malacstvie? Byl ten král (f. 99) lepší nežli mnozí kněžie bludní. A protož kázal Naamanovi jíti k Elizeovi, kterýžto znamená Pána Krista, 72
Strana 73
na znamenie, že k Němu máme sě utiekati. Ale když jest Naaman přišel k Elizeovi, nevyšel jest k němu Elizeus, ale poslal sluhu svého, neb bylo přikázáno v Starém Zákoně, aby ižádný neobco- val s maláty. A jest v tom knězi naučenie, aby nepatřil člověku, hledě v oči na zpovědi, neb z toho druhdy poškvrnu příme, ale má viece zřieti v jeho svědomie, jak jest na něm poškvrněn a má jemu raditi, aby ne jednú, ale mnohokrát zmyl sě v Jordáně: neb Jordán vykládá sě potok súdu, a znamená sě zákon Boží, jímžto člověk má sě rozsuzovati spravedlivě v svých hřieších, a to ne jednú, ale vždycky. Neb jakož sedm dní všecka dlúhost času bývá vyměřena, též sedmý a vešken čas sě znamená, anebo sedmero obmytie znamená plné oplakánie hřiechóv a sedm daróv Ducha svatého, jímžto svědomie bývá očišceno ot hřiechóv a navráceno ku prvnie nevinnosti. A že sě přiházie, když kněz velí sě tak hřiechóv káti, obyčej v Písmě svatém nalézají mnozí, (f. 99 v.) kteraké má býti po- kánie k očiscení hřiechóv. A to sě znamená tuto, že řekl Naa- man: „Zda-li vaši nejsú lepší potokové nežli Jordán, abych sě zmyl v nich?“ Ale sluhy ponúkli jsú jemu, aby učinil podlé rady Elizeovy. Neb druhdy v Písmě svatých shladá to, což jemu kněz radil, i učiní pokánie a bude očiscen ot hřiechóv svých. A v tom dáno jest naučenie sluhám i pánóm. Sluhám, aby pána ot zlého úmysla vedli a k dobrému skutku přivedli, a páni, aby jich v tom poslúchali. Neb mnohokrát Pán Buoh pro spašenie pána dá jemu rozomné služebníky, jichžto radú mnoho škod tě lesných i duchovních bude zbaven. A die znamenitě: „A navrá- cena jest jeho kóže jakožto dietěte.“ Neb ktož jest právě kající ten bude navrácen k nevinně dětinské. A proto řekl Pán Kristus: „Leč budete učiněni jakožto malitští, nevendete v královstvie ne- beské.“ A když očištěn jest Naaman, chválil jest Pána Boha izra- helského. Neb ti, kteřížto jsú očištěni na duši, umějí chváliti Pána Boha a Jeho báti sě a ctíti. Ale po tom, že Gezi, sluha Elizeóv, protože vzal dary (f. 100) ot Naamana, učiněn jest malátem, zna- mená sě, že ktož béře odplatu tělesnú za dary Ducha svatého, budú mrzuti před Pánem Kristem, jenž die v X. kap. (8) svatého Mat.: „Darmo jste vzali, darmo dajte!" 73
na znamenie, že k Němu máme sě utiekati. Ale když jest Naaman přišel k Elizeovi, nevyšel jest k němu Elizeus, ale poslal sluhu svého, neb bylo přikázáno v Starém Zákoně, aby ižádný neobco- val s maláty. A jest v tom knězi naučenie, aby nepatřil člověku, hledě v oči na zpovědi, neb z toho druhdy poškvrnu příme, ale má viece zřieti v jeho svědomie, jak jest na něm poškvrněn a má jemu raditi, aby ne jednú, ale mnohokrát zmyl sě v Jordáně: neb Jordán vykládá sě potok súdu, a znamená sě zákon Boží, jímžto člověk má sě rozsuzovati spravedlivě v svých hřieších, a to ne jednú, ale vždycky. Neb jakož sedm dní všecka dlúhost času bývá vyměřena, též sedmý a vešken čas sě znamená, anebo sedmero obmytie znamená plné oplakánie hřiechóv a sedm daróv Ducha svatého, jímžto svědomie bývá očišceno ot hřiechóv a navráceno ku prvnie nevinnosti. A že sě přiházie, když kněz velí sě tak hřiechóv káti, obyčej v Písmě svatém nalézají mnozí, (f. 99 v.) kteraké má býti po- kánie k očiscení hřiechóv. A to sě znamená tuto, že řekl Naa- man: „Zda-li vaši nejsú lepší potokové nežli Jordán, abych sě zmyl v nich?“ Ale sluhy ponúkli jsú jemu, aby učinil podlé rady Elizeovy. Neb druhdy v Písmě svatých shladá to, což jemu kněz radil, i učiní pokánie a bude očiscen ot hřiechóv svých. A v tom dáno jest naučenie sluhám i pánóm. Sluhám, aby pána ot zlého úmysla vedli a k dobrému skutku přivedli, a páni, aby jich v tom poslúchali. Neb mnohokrát Pán Buoh pro spašenie pána dá jemu rozomné služebníky, jichžto radú mnoho škod tě lesných i duchovních bude zbaven. A die znamenitě: „A navrá- cena jest jeho kóže jakožto dietěte.“ Neb ktož jest právě kající ten bude navrácen k nevinně dětinské. A proto řekl Pán Kristus: „Leč budete učiněni jakožto malitští, nevendete v královstvie ne- beské.“ A když očištěn jest Naaman, chválil jest Pána Boha izra- helského. Neb ti, kteřížto jsú očištěni na duši, umějí chváliti Pána Boha a Jeho báti sě a ctíti. Ale po tom, že Gezi, sluha Elizeóv, protože vzal dary (f. 100) ot Naamana, učiněn jest malátem, zna- mená sě, že ktož béře odplatu tělesnú za dary Ducha svatého, budú mrzuti před Pánem Kristem, jenž die v X. kap. (8) svatého Mat.: „Darmo jste vzali, darmo dajte!" 73
Strana 74
V UTERÝ PO OCULI ČTENIE. Patře Ježíš na učedlníky své, řekl jest Šimonovi Petrovi. Před tiemto čtením učí Pán Kristus své následovníky, aby ižád- ného nepohoršovali. Pak v tomto čtení učí, kterak člověk z lásky, kterúž má mieti ke všem svým bližním, dlužen jest dvoje dobro- děnie jemu učiniti. Najprvé, aby bližnieho tresktal z hřiechu; druhé, aby vinnému proti sobě otpustil vinnu vlastní. O prvém die takto: „Zhřeší-li proti tobě bratr tvój, treskci jeho.“ Tuto skrzě bratra rozomie sě křesťan, neb všickni křesťané mají býti sjednáni v lásce Božie, ponadž mají jednoho Otce a jsú jedné viery a jeden křest jsú přijali Pána našeho Jezu Krista a jednu matku mají, cierkev svatú a k témuž blahoslavenství svú žádostí táhnú. A protož každý křesťan dlužen jest tresktati z hřiechu svého bližnieho a zvláště, ježto jsú bez smrtedlného hřiechu. Neb jinde die Pán Kristus: „Pokrytče, (f. 100 v.) vyvrz najprvé břevno z oka svého a pak uzříš, aby vyvrhl drástu z oka bratra tvého. A protož řekl jest ta slova k Šimonovi Petrovi. Šimon vykládá sě „znající“ a Petr „pevný“. Neb ten právě hoden jest, aby lidi tresktal z hřiechu, ješto zná hřiech a jest pevný u vieře i v dobrém, jako by řekl Pán Kristus: Ty, jenž jsi čist ot hřiechu, a znáš co jest hřiech a co nenie, a jsi stálý v dob- rém, tresktaj hřiešného bratra svého. Tuto ze čtenie, aby jeden dlužen byl tresktati druhého z hřiechu, pak pokládá tři stupně trektánie. Najprvé, že jeho tresktati má sám a sám. Druhé, nepolepší-li sě, že inhed má přestati o tresktanie, ale má přijéti jednoho aneb dva, zda-li by sě ustydě jiných, přestal hřešiti. Třetie, jest-li tak zatvrzený v hřieše, že i toho tresktánie netbá, tehdy má povědět cierkvi, totiž obci křestianské. Pakli by i té obce nechtěl tbáti, buď tobě jakžto pohan a zevník. A tak die: „Shřeší-li proti tobě“ vykládá a řka, totiž před tebú, totiž, že by tobě znám byl hřiech jeho, neb má-li kto domněnie o čiem hřiechu a nemá jistoty, nemáť tresktati. Neb druhdy to diabel jedná, neb z toho bývá hněv, (f. 101) nenávist, zlost, ale pohřiechu mnozí lidé, nemajíce jistoty o hřie- 74
V UTERÝ PO OCULI ČTENIE. Patře Ježíš na učedlníky své, řekl jest Šimonovi Petrovi. Před tiemto čtením učí Pán Kristus své následovníky, aby ižád- ného nepohoršovali. Pak v tomto čtení učí, kterak člověk z lásky, kterúž má mieti ke všem svým bližním, dlužen jest dvoje dobro- děnie jemu učiniti. Najprvé, aby bližnieho tresktal z hřiechu; druhé, aby vinnému proti sobě otpustil vinnu vlastní. O prvém die takto: „Zhřeší-li proti tobě bratr tvój, treskci jeho.“ Tuto skrzě bratra rozomie sě křesťan, neb všickni křesťané mají býti sjednáni v lásce Božie, ponadž mají jednoho Otce a jsú jedné viery a jeden křest jsú přijali Pána našeho Jezu Krista a jednu matku mají, cierkev svatú a k témuž blahoslavenství svú žádostí táhnú. A protož každý křesťan dlužen jest tresktati z hřiechu svého bližnieho a zvláště, ježto jsú bez smrtedlného hřiechu. Neb jinde die Pán Kristus: „Pokrytče, (f. 100 v.) vyvrz najprvé břevno z oka svého a pak uzříš, aby vyvrhl drástu z oka bratra tvého. A protož řekl jest ta slova k Šimonovi Petrovi. Šimon vykládá sě „znající“ a Petr „pevný“. Neb ten právě hoden jest, aby lidi tresktal z hřiechu, ješto zná hřiech a jest pevný u vieře i v dobrém, jako by řekl Pán Kristus: Ty, jenž jsi čist ot hřiechu, a znáš co jest hřiech a co nenie, a jsi stálý v dob- rém, tresktaj hřiešného bratra svého. Tuto ze čtenie, aby jeden dlužen byl tresktati druhého z hřiechu, pak pokládá tři stupně trektánie. Najprvé, že jeho tresktati má sám a sám. Druhé, nepolepší-li sě, že inhed má přestati o tresktanie, ale má přijéti jednoho aneb dva, zda-li by sě ustydě jiných, přestal hřešiti. Třetie, jest-li tak zatvrzený v hřieše, že i toho tresktánie netbá, tehdy má povědět cierkvi, totiž obci křestianské. Pakli by i té obce nechtěl tbáti, buď tobě jakžto pohan a zevník. A tak die: „Shřeší-li proti tobě“ vykládá a řka, totiž před tebú, totiž, že by tobě znám byl hřiech jeho, neb má-li kto domněnie o čiem hřiechu a nemá jistoty, nemáť tresktati. Neb druhdy to diabel jedná, neb z toho bývá hněv, (f. 101) nenávist, zlost, ale pohřiechu mnozí lidé, nemajíce jistoty o hřie- 74
Strana 75
šiech bližnieho svého, ale jedno domněnie, netoliko treskcí, alebrž na něho žalují jiným, toť jest zlé. A tuto jest zapověděno, ale vie-li kto jistotu o hřešení bratra svého, a to jest jemu samému známo, má jeho tajně tresktati, ale nemá naň žalovati. A die znamenitě: „Shřeší-li proti tobě bratr tvój“, neb má býti tresk- tánie bratrské z lásky, ne nepřátelské ani z nenávisti a uposlúchá-li tebe, získal jsi bratra tvého. Viz tuto dvojí zisk. První tomu, ktož jest tresktán, a druhý tomu, ktož treskce, neb onen sě polepší a tobě zvláště za to otplata dána bude, jakožto za milosrdenstvie skutek. Ale ktož zevně hřeší, zevně má býti tresktán, jakožto člověk pyšný, kterýžto zevně pýchu vede, anebo láč, ježto zevně laje, aneb hráč, ježto o penieze hraje, anebo kto sě zevně protiví pravdě Božie. A protož die svatý Pavel v I. epi- štole k Thimotheovi (5, 20): „Hřešícieho, totiž zevně, přede všemi treskci, ať jiní bázeň mají. Pakli jest hřiech tajný, tajně má býti tresktán. Neb tak tresktati bratra svého dlužen jest každý a zvláště my kněžie dlužni jsme tresktati zevné hřiešníky, a tak jest (f 101 v.) učinil Pán Kristus zákonníkóm, mistróm a pokrytcóm židov- ským a oněm prodavačóm v chrámě a svatý Jan Herodešovi a svatý Pavel Elimovi; a což zevních hřiechóv, zevně mají tresktáni býti. Ale řekl by někto, však mlazší staršieho nemá tresktati, jakož die sv. Pavel k Timotheovi: „Staršieho sebe nezehrzi, ale pros jakožto otce.“ K tomu slušie řéci, že jest starost věku, úřadu a ctnosti. Ktož jest tebe starší věkem i úřadem, toho dlužen jsi tresktati z hřiechu, ale staršieho v ctnosti nemáš tresktati, neb jest lepší nežli ty, neb z pravého práva horší lepšieho nemá tresktati. A protož sv. Pavel tresktal jest sv. Petra, jenž byl starší jeho vě- kem i úřadem; ale pohřiechu tohoto přikázánie málo držíme. A pak jsa Pán Kristus otázán ot svatého Petra, kolikrát má odpustiti bratru svému, když proti němu shřeší, zda-li sedmkrát, odpověděl: „Nepraviť tobě až do sedmkrát, ale až do sedmdesáte- krát sedmkrát.“ Nebo větčie jest naše vina k Bohu nežli na našich bližních k nám. A ponadž Bóh nám odpuštie vezdajšie hřiechy a bezčíslné, ovšem my dlužni jsme našim bližním jich vinny od- pustiti (f. 102), neb tiem odpuštěním člověk zavazuje Boha, ať by jemu otpustil hřiechy jeho, neb jest Kristus to pověděl a řka: 75
šiech bližnieho svého, ale jedno domněnie, netoliko treskcí, alebrž na něho žalují jiným, toť jest zlé. A tuto jest zapověděno, ale vie-li kto jistotu o hřešení bratra svého, a to jest jemu samému známo, má jeho tajně tresktati, ale nemá naň žalovati. A die znamenitě: „Shřeší-li proti tobě bratr tvój“, neb má býti tresk- tánie bratrské z lásky, ne nepřátelské ani z nenávisti a uposlúchá-li tebe, získal jsi bratra tvého. Viz tuto dvojí zisk. První tomu, ktož jest tresktán, a druhý tomu, ktož treskce, neb onen sě polepší a tobě zvláště za to otplata dána bude, jakožto za milosrdenstvie skutek. Ale ktož zevně hřeší, zevně má býti tresktán, jakožto člověk pyšný, kterýžto zevně pýchu vede, anebo láč, ježto zevně laje, aneb hráč, ježto o penieze hraje, anebo kto sě zevně protiví pravdě Božie. A protož die svatý Pavel v I. epi- štole k Thimotheovi (5, 20): „Hřešícieho, totiž zevně, přede všemi treskci, ať jiní bázeň mají. Pakli jest hřiech tajný, tajně má býti tresktán. Neb tak tresktati bratra svého dlužen jest každý a zvláště my kněžie dlužni jsme tresktati zevné hřiešníky, a tak jest (f 101 v.) učinil Pán Kristus zákonníkóm, mistróm a pokrytcóm židov- ským a oněm prodavačóm v chrámě a svatý Jan Herodešovi a svatý Pavel Elimovi; a což zevních hřiechóv, zevně mají tresktáni býti. Ale řekl by někto, však mlazší staršieho nemá tresktati, jakož die sv. Pavel k Timotheovi: „Staršieho sebe nezehrzi, ale pros jakožto otce.“ K tomu slušie řéci, že jest starost věku, úřadu a ctnosti. Ktož jest tebe starší věkem i úřadem, toho dlužen jsi tresktati z hřiechu, ale staršieho v ctnosti nemáš tresktati, neb jest lepší nežli ty, neb z pravého práva horší lepšieho nemá tresktati. A protož sv. Pavel tresktal jest sv. Petra, jenž byl starší jeho vě- kem i úřadem; ale pohřiechu tohoto přikázánie málo držíme. A pak jsa Pán Kristus otázán ot svatého Petra, kolikrát má odpustiti bratru svému, když proti němu shřeší, zda-li sedmkrát, odpověděl: „Nepraviť tobě až do sedmkrát, ale až do sedmdesáte- krát sedmkrát.“ Nebo větčie jest naše vina k Bohu nežli na našich bližních k nám. A ponadž Bóh nám odpuštie vezdajšie hřiechy a bezčíslné, ovšem my dlužni jsme našim bližním jich vinny od- pustiti (f. 102), neb tiem odpuštěním člověk zavazuje Boha, ať by jemu otpustil hřiechy jeho, neb jest Kristus to pověděl a řka: 75
Strana 76
„Odpustíte-li vy bližním vašim jich vinny, i Otec mój nebeský odpustíť vám hřiechy vaše.“ Prosmež Pána Jezukrista, ať nám ráčí odpustiti hřiechy naše, jimiž jsme rozhněvali Jeho svatú milost. PO OBĚDĚ ANEB PO NEŠPOŘE NA MATKU BOŽÍ. Jakožto pokora vede člověka vzhuoru k spašení, též pýcha stieží člověka dolóv k zatracení, jakož die Pán Kristus: „Každý, ktož sě ponižuje, bude povýšen, a ktož sě povyšuje, bude ponížen. A protož pýcha jest milovánie neřádné svého povýšenie, a tak málo jest lidí, by pýchú nebyli nakaženi, a z toho známo jest, že ne každý, ktož žádá býti povýšen, jest pyšný, neb některý žádá býti zde povýšen v ctnostech a potom v slávě nebeské. A toť jest svatá žádost a toť pýcha nenie, neb to nenie neřádné milovánie. A také Kristus miluje své povýšenie a své duostojenstvie v nebes- kém království, avšak nenie pyšný, ponadž Jeho ižádný člověk nikdy nepokornější nebyl, aniž móž býti. A ta pýcha, jenž jest po- čela (f. 102 v.) sě na pravém anděle, a tak jest počátek všeho hřie- chu a protož jest hřiech Luciperóv, kterýžto když pokúšel Adama a Evy v ráji tiem hřiechem, a řka jim: „Proč nejiete z ovoce to- hoto stromu?“ A Eva odpověděla: „Abychom nezemřeli.“ A diabel řekl: „Nikoliv, ale budete jako bohové, umějíce dobré i zlé.“ A Eva žádajíc toho povýšenie, jedla jest z toho ovoce Bohem zapovědě- ného, a tak zhřešila jest pýchú; a protož pýcha jest počátek všech hřiechóv. A dále die sv. Jan Ziatoústý: „Zdvihni pýchu a brzo smrtedl- ných hřiechóv budeš zbaven!“ Neb nelze jest shřešiti smrtedlně, nežli skrze pýchu, neb muší Bohem pohrdati a svú porušenú vóli trpěti. A protož svatý Thobiáš řekl svému synu: „Pýše nikdá v tom smysle ani v slově daj panovati.“ Toť jest ta pýcha, kte- rážto člověka oslepena činí a nedá sebe znáti v svých hřiešiech a brání, že nemohú múdrosti vody božské téci a plúti do srdce lid- ského. Neb jakožto vody tělesné od přirozenie svého neplynú nahoru ale dolóv, též múdrosti božské neplynúť na horu (f. 103) 76
„Odpustíte-li vy bližním vašim jich vinny, i Otec mój nebeský odpustíť vám hřiechy vaše.“ Prosmež Pána Jezukrista, ať nám ráčí odpustiti hřiechy naše, jimiž jsme rozhněvali Jeho svatú milost. PO OBĚDĚ ANEB PO NEŠPOŘE NA MATKU BOŽÍ. Jakožto pokora vede člověka vzhuoru k spašení, též pýcha stieží člověka dolóv k zatracení, jakož die Pán Kristus: „Každý, ktož sě ponižuje, bude povýšen, a ktož sě povyšuje, bude ponížen. A protož pýcha jest milovánie neřádné svého povýšenie, a tak málo jest lidí, by pýchú nebyli nakaženi, a z toho známo jest, že ne každý, ktož žádá býti povýšen, jest pyšný, neb některý žádá býti zde povýšen v ctnostech a potom v slávě nebeské. A toť jest svatá žádost a toť pýcha nenie, neb to nenie neřádné milovánie. A také Kristus miluje své povýšenie a své duostojenstvie v nebes- kém království, avšak nenie pyšný, ponadž Jeho ižádný člověk nikdy nepokornější nebyl, aniž móž býti. A ta pýcha, jenž jest po- čela (f. 102 v.) sě na pravém anděle, a tak jest počátek všeho hřie- chu a protož jest hřiech Luciperóv, kterýžto když pokúšel Adama a Evy v ráji tiem hřiechem, a řka jim: „Proč nejiete z ovoce to- hoto stromu?“ A Eva odpověděla: „Abychom nezemřeli.“ A diabel řekl: „Nikoliv, ale budete jako bohové, umějíce dobré i zlé.“ A Eva žádajíc toho povýšenie, jedla jest z toho ovoce Bohem zapovědě- ného, a tak zhřešila jest pýchú; a protož pýcha jest počátek všech hřiechóv. A dále die sv. Jan Ziatoústý: „Zdvihni pýchu a brzo smrtedl- ných hřiechóv budeš zbaven!“ Neb nelze jest shřešiti smrtedlně, nežli skrze pýchu, neb muší Bohem pohrdati a svú porušenú vóli trpěti. A protož svatý Thobiáš řekl svému synu: „Pýše nikdá v tom smysle ani v slově daj panovati.“ Toť jest ta pýcha, kte- rážto člověka oslepena činí a nedá sebe znáti v svých hřiešiech a brání, že nemohú múdrosti vody božské téci a plúti do srdce lid- ského. Neb jakožto vody tělesné od přirozenie svého neplynú nahoru ale dolóv, též múdrosti božské neplynúť na horu (f. 103) 76
Strana 77
pyšných srdcích, ale na doly pokorných myslí. A protož na pyšná srdce ani roša ani déšť nejde božské milosti a múdrosti, ale plyneť na ně zlořečenie, a to znamenáno jest na tom, že zloře(če)nie vydal David na hory Gelboe, a řka: „Ani roša ani déšť na nás nescházej! Neb jakožto pokora jest velmi užitečná, též pýcha velmi škod- ná, avšak slušie věděti, že některá pýcha jest vnitřnie a druhá zevnitřnie. O vnitřnie die svatý Rehoř v jednom kázání obec- ném a řka: Někteří, když mají které dary od Pána Boha, mnie, by to měli sami od sebe a ne ot Boha, v těch pýchají. Ale proti těm apoštol die: „Co máš, ješto jsi nepřijal od Boha?“ A někteří jsú, kteřížto mají dary některé od Boha a vyznávají, že je od Boha mají; však mnějí, by ty měli pro své zaslúženie, a tak tiem pýchají. Třetie jsú, ješto vnitř pýchají, kdyžto taková myšlenie, jako by byli zvláštní synové Boží, pýchají nežli jiní. A toť jest veliká pýcha. Čtvrtí jsú, ješto vidúce, ano lidé sě opí(f. 103 v.)její, hněvají, a když těch hřiechóv do sebe nemají, mnie ihned, by lepší byli nežli ti a majíce jiné hřiechy duchovnie do sebe větčie, a tak pohrdají jinými. A tací pyšní jsú podobni k onomu zákoní- ku, kterýžto sě chlubil svými dobrými činy a pohrdal oniem zev- ním hřiešníkem. Pak pýcha zevnitřnie na mnohých věcech sě oka- zuje jakožto na zboží, na veliké čeledi, na rúše drahém, na cti, na rodu. Neb tak i onen dobrý král Ezechiáš pýchal v zboží, neb své poklady ukazoval pohanóm v Babyloně. A té pýchy Pán Buoh na něm pomstil, proto také pýcha druhdy bývá na hojné ztravě, na okrase své i svých dětí; jakož die prorok v žaltáři: „Schrány jich plné, vyříhajíce z toho v ono, dcery jich skládané, okrášlené, jakožto podobenstvie chrámu. Někteří pýchají v síle tělesné, chlubie sě vítězstvím nad svými nepřáteli. Také druzí pýchají, okrašlujíce sě; něteří pýchají v rúše (f. 104) stříhaném, a ti také těžce hřešie. A tak bychom patřili na pokoru Pána našeho Jezukrista, v niežto jest na tomto světě přibýval, mrzelať by nás pýcha tohoto světa. Bychom také hleděli na po(ko)ru matky, duostojné panny Marie, zajisté milo- vali bychom pokoru. Neb ona jsúci matka Syna Božieho a Krále 77
pyšných srdcích, ale na doly pokorných myslí. A protož na pyšná srdce ani roša ani déšť nejde božské milosti a múdrosti, ale plyneť na ně zlořečenie, a to znamenáno jest na tom, že zloře(če)nie vydal David na hory Gelboe, a řka: „Ani roša ani déšť na nás nescházej! Neb jakožto pokora jest velmi užitečná, též pýcha velmi škod- ná, avšak slušie věděti, že některá pýcha jest vnitřnie a druhá zevnitřnie. O vnitřnie die svatý Rehoř v jednom kázání obec- ném a řka: Někteří, když mají které dary od Pána Boha, mnie, by to měli sami od sebe a ne ot Boha, v těch pýchají. Ale proti těm apoštol die: „Co máš, ješto jsi nepřijal od Boha?“ A někteří jsú, kteřížto mají dary některé od Boha a vyznávají, že je od Boha mají; však mnějí, by ty měli pro své zaslúženie, a tak tiem pýchají. Třetie jsú, ješto vnitř pýchají, kdyžto taková myšlenie, jako by byli zvláštní synové Boží, pýchají nežli jiní. A toť jest veliká pýcha. Čtvrtí jsú, ješto vidúce, ano lidé sě opí(f. 103 v.)její, hněvají, a když těch hřiechóv do sebe nemají, mnie ihned, by lepší byli nežli ti a majíce jiné hřiechy duchovnie do sebe větčie, a tak pohrdají jinými. A tací pyšní jsú podobni k onomu zákoní- ku, kterýžto sě chlubil svými dobrými činy a pohrdal oniem zev- ním hřiešníkem. Pak pýcha zevnitřnie na mnohých věcech sě oka- zuje jakožto na zboží, na veliké čeledi, na rúše drahém, na cti, na rodu. Neb tak i onen dobrý král Ezechiáš pýchal v zboží, neb své poklady ukazoval pohanóm v Babyloně. A té pýchy Pán Buoh na něm pomstil, proto také pýcha druhdy bývá na hojné ztravě, na okrase své i svých dětí; jakož die prorok v žaltáři: „Schrány jich plné, vyříhajíce z toho v ono, dcery jich skládané, okrášlené, jakožto podobenstvie chrámu. Někteří pýchají v síle tělesné, chlubie sě vítězstvím nad svými nepřáteli. Také druzí pýchají, okrašlujíce sě; něteří pýchají v rúše (f. 104) stříhaném, a ti také těžce hřešie. A tak bychom patřili na pokoru Pána našeho Jezukrista, v niežto jest na tomto světě přibýval, mrzelať by nás pýcha tohoto světa. Bychom také hleděli na po(ko)ru matky, duostojné panny Marie, zajisté milo- vali bychom pokoru. Neb ona jsúci matka Syna Božieho a Krále 77
Strana 78
všeho světa zvolena, však sě dievkú Jeho nazvala a řkúc k andě- lu: „Aj, dievka Božie, staň mi sě vedlé slova tvého.“ A potom před svatú Alžbětú vyznala a řkúcí: „Spatřil jest pokoru dievky své.“ Pán Kristus velíť sě nám ot Sebe učiti tichosti a pokoře nenaučíme-li sě tomu, strach jest, bychom Jeho věčně nebyli ot- lúčeni, nebť On velí po Sobě jíti, chce-li kto té slávy, v niežto On jest, dojíti. Onť jest skrze pokoru a poslušenstvie došel Svého člověčenstvie věčného povýšenie, jakož die sv. Pavel k Philip- penským, v II. kap. (8): „Ponížil sám sebe, učiněn poslušen Otce až do smrti, pro něžto povýšil Jeho Bóh a dal Jemu jméno.“ Proto prosme Jeho svaté milosti, ať nám dá pomoc Svú, abychom z svých srdcí všicknu pýchu kořeně vypleli a pokoru milovali a ji vedli a tudy došli věčného povýšenie. Jehož (f. 104 v.) V STŘEDU PO OCULI. Epištolu píše dnešní Mojžieš v svých kněhách v XX. kap. (12) a řka: Toť die Pán: „Cti otce svého a máteř svú!“ Napomínala nás cierkev svatá v pondělí v epištole, abychom sě obmývali kúpadlem pokanie ot hřiešné poškvrny, a včera, abychom po- mazáni byli olejem milosti proti ranám hřiešným. A že die svatý Augustin: Hřiech jest pověděnie aneb učiněnie aneb požádánie proti zákonu Božiemu. A protož v dnešnie epištole napomíná nás cierkev svatá, abychom přikázánie Božie zachovali, neb tiem zapoviedá každý hřiech, ješto móž býti dopuštěn, a velí vše dobré činiti. A máť tato epištola dvě straně. V prvé pokládá zákon Boží, druhé popisuje, které věci po- puzují k zachování zákonu Božieho. Druhá strana počíná sě tamto: „A vešken lid.“ A protož napřed klade cierkev svatá a řkúcí: „Totoť praví Pán Bóh“, totiž dole psané řeči, jakoby řekla: Toť jest řeč ne andělova ani člověčie, ale samého Pána Boha. A protože die Bóh, máme přijieti s poctivostí, ale túžíť na ni Pán Bóh skrzě Malachiáše proroka a řka: „Jsem-li já pán, kde jest pocta má, jsem-li otec, kde (f. 105) jest láska má.“ A 78
všeho světa zvolena, však sě dievkú Jeho nazvala a řkúc k andě- lu: „Aj, dievka Božie, staň mi sě vedlé slova tvého.“ A potom před svatú Alžbětú vyznala a řkúcí: „Spatřil jest pokoru dievky své.“ Pán Kristus velíť sě nám ot Sebe učiti tichosti a pokoře nenaučíme-li sě tomu, strach jest, bychom Jeho věčně nebyli ot- lúčeni, nebť On velí po Sobě jíti, chce-li kto té slávy, v niežto On jest, dojíti. Onť jest skrze pokoru a poslušenstvie došel Svého člověčenstvie věčného povýšenie, jakož die sv. Pavel k Philip- penským, v II. kap. (8): „Ponížil sám sebe, učiněn poslušen Otce až do smrti, pro něžto povýšil Jeho Bóh a dal Jemu jméno.“ Proto prosme Jeho svaté milosti, ať nám dá pomoc Svú, abychom z svých srdcí všicknu pýchu kořeně vypleli a pokoru milovali a ji vedli a tudy došli věčného povýšenie. Jehož (f. 104 v.) V STŘEDU PO OCULI. Epištolu píše dnešní Mojžieš v svých kněhách v XX. kap. (12) a řka: Toť die Pán: „Cti otce svého a máteř svú!“ Napomínala nás cierkev svatá v pondělí v epištole, abychom sě obmývali kúpadlem pokanie ot hřiešné poškvrny, a včera, abychom po- mazáni byli olejem milosti proti ranám hřiešným. A že die svatý Augustin: Hřiech jest pověděnie aneb učiněnie aneb požádánie proti zákonu Božiemu. A protož v dnešnie epištole napomíná nás cierkev svatá, abychom přikázánie Božie zachovali, neb tiem zapoviedá každý hřiech, ješto móž býti dopuštěn, a velí vše dobré činiti. A máť tato epištola dvě straně. V prvé pokládá zákon Boží, druhé popisuje, které věci po- puzují k zachování zákonu Božieho. Druhá strana počíná sě tamto: „A vešken lid.“ A protož napřed klade cierkev svatá a řkúcí: „Totoť praví Pán Bóh“, totiž dole psané řeči, jakoby řekla: Toť jest řeč ne andělova ani člověčie, ale samého Pána Boha. A protože die Bóh, máme přijieti s poctivostí, ale túžíť na ni Pán Bóh skrzě Malachiáše proroka a řka: „Jsem-li já pán, kde jest pocta má, jsem-li otec, kde (f. 105) jest láska má.“ A 78
Strana 79
protož najprvé Pán Bóh přikazuje a řka: „Cti otce svého i máteř svú,“ A ta čest nezáleží toliko na klanění a pozdravení, ale na posluhování a potřeby tělesné dávání. Neb to jest přirozená ctnost, aby člověk dobré dobrým odplacoval. A ponadž otec i mátě nám jsú dobře činili v našem dětinství, nám slúžili, nás krmili, dlužni jsme jim též odplatiti v jich starosti, když sobě nemohú zasluhovati, abychom na ně dělali, jim posluhovali, jim pokrmu dobývali. Protiť tomu činie, kteří lají otci a mateři a jim v jich núzi ne- pomáhají, jimi sě stydie, jich neživie, ale radějše marně s cizími ženami svój statek zmařie; aneb jsúce náboženstvím slepým osle- peni, bludnými kněží, proti těm die Pán Kristus: „Ktož bude zlořečiti otci aneb mateři, smrtí umře.“ A jinde treskce Pán Kristus ty nemúdré syny, ješto pomoc ot otce a mateře odtrh- núce, dávají bludným kněží a řkúce: „Dar, kterýž ze mne jest, toběť prospievá.“ A pokládá Pán Bóh toho odplatu, ktož ctí otce a máteř a řka, aby dlúho věčný byl na zemi, netoliko na této zemi porušitedlné, ale na oné věčné, o niež (f. 105 v.) die prorok v žalmu (142, 6): „Diel mój v Hospodinu buď na zemi živých. A nad to máme ctíti Otce našeho Pána Krista, jenž jest stvořil nás, vykúpil nás, zpravuje i krmí a nám připravil věčné dědictvie v vlasti nebeské. Druhé přikázánie: „Nezabiješ“, totiž člověka bezprávně, ani slovem ani přivolením ani skutkem. A proti tomu učinili židé naj- prvé slovem, volajíce: „ukřižuj, ukřižuj Jeho“, skutkem rytieři Pilátovi židovským návodem. Třetie přikázánie: „Nesesmilníš!“ Tuť zapoviedá každú smil- nost, kromě zřiezeného manželstvie. Čtvrté přikázánie: „Neučiníš krádeže“, totiž nevezmeš cizieho statku bezprávně. Ó, co proti tomu nynie činie zloději, lúpežníci! Páté: „Nebudeš mluviti proti svému bližniemu křivého svě- decstvie“; tuť zapoviedá křivú lež, utrhovánie, posuzovánie. Šesté: „Nepožádáš domu bližnieho tvého“, totiž bezprávně mieti ani ženy ke zlému, ani sluhy, ani dievky, ani vola, ani osla, ani které věci jeho, totiž bez jeho vóle. Pak die dále: „A vešken 79
protož najprvé Pán Bóh přikazuje a řka: „Cti otce svého i máteř svú,“ A ta čest nezáleží toliko na klanění a pozdravení, ale na posluhování a potřeby tělesné dávání. Neb to jest přirozená ctnost, aby člověk dobré dobrým odplacoval. A ponadž otec i mátě nám jsú dobře činili v našem dětinství, nám slúžili, nás krmili, dlužni jsme jim též odplatiti v jich starosti, když sobě nemohú zasluhovati, abychom na ně dělali, jim posluhovali, jim pokrmu dobývali. Protiť tomu činie, kteří lají otci a mateři a jim v jich núzi ne- pomáhají, jimi sě stydie, jich neživie, ale radějše marně s cizími ženami svój statek zmařie; aneb jsúce náboženstvím slepým osle- peni, bludnými kněží, proti těm die Pán Kristus: „Ktož bude zlořečiti otci aneb mateři, smrtí umře.“ A jinde treskce Pán Kristus ty nemúdré syny, ješto pomoc ot otce a mateře odtrh- núce, dávají bludným kněží a řkúce: „Dar, kterýž ze mne jest, toběť prospievá.“ A pokládá Pán Bóh toho odplatu, ktož ctí otce a máteř a řka, aby dlúho věčný byl na zemi, netoliko na této zemi porušitedlné, ale na oné věčné, o niež (f. 105 v.) die prorok v žalmu (142, 6): „Diel mój v Hospodinu buď na zemi živých. A nad to máme ctíti Otce našeho Pána Krista, jenž jest stvořil nás, vykúpil nás, zpravuje i krmí a nám připravil věčné dědictvie v vlasti nebeské. Druhé přikázánie: „Nezabiješ“, totiž člověka bezprávně, ani slovem ani přivolením ani skutkem. A proti tomu učinili židé naj- prvé slovem, volajíce: „ukřižuj, ukřižuj Jeho“, skutkem rytieři Pilátovi židovským návodem. Třetie přikázánie: „Nesesmilníš!“ Tuť zapoviedá každú smil- nost, kromě zřiezeného manželstvie. Čtvrté přikázánie: „Neučiníš krádeže“, totiž nevezmeš cizieho statku bezprávně. Ó, co proti tomu nynie činie zloději, lúpežníci! Páté: „Nebudeš mluviti proti svému bližniemu křivého svě- decstvie“; tuť zapoviedá křivú lež, utrhovánie, posuzovánie. Šesté: „Nepožádáš domu bližnieho tvého“, totiž bezprávně mieti ani ženy ke zlému, ani sluhy, ani dievky, ani vola, ani osla, ani které věci jeho, totiž bez jeho vóle. Pak die dále: „A vešken 79
Strana 80
lid etc.“ Totoť jest druhá strana této epištoly, v niežto pokládá ty věci, kteréž nás mají zbuditi a pohnúti k zachování (f. 106) zá- kona Božieho, a řka, že lid vídal a slyšal hlasy, kdyžto přiká- zánie Pán Bóh lidu Svému dává na hoře Sinaj. Neb slyšeli jsú hřímánie a viděli blýskánie hrozné, aby v strachu přijímali při- kázánie Božie. Neb psáno jest v též kap., že horu Sinaj, když Pán Bóh toto požehnánie vydával, obstúpila mrákota, v niež hří- mánie bylo hrozné i blýskánie a zvuk trúby, aby byl ustrašen lid, aby Božieho přikázánie bál sě přestupovati. A proto řekl jest lid židovský k Mojžiešovi: „Mluv ty s námi a nemluv s námi Hospodin, abychom snad nezemřeli.“ A tu jim řekl Moj- žieš: „Neroďte sě báti, neb aby zkusil vás Buoh etc.“ A tuť na- zývá anděla, kterýž jest k němu mluvil, Bohem, neb jest mluvil slova Božie a jako v Jeho osobě tvořil řeči a řka: „Cti otce i máteř svú! A die dále, a aby strach Boží byl v vás, abyste nehřešili, totiž proti přikázání Jeho. Proto dáno přikázánie Božie lidu židovské- mu v strachu a v hruoze, neb byl lid hrubý a tělesný. Jeho láska dobroty a ctnosti nemohla přivésti k dobrému a otvésti ot zlého, ale lidu nového zákona dáno jest přikázánie Božie na hoře, skrze Pána Krista beze všie hruozy. Neb sedě mezi Svými učedl- níky, otevřev ústa Svá, učil je, jakož píše (f. 106 v.) svatý Mat. v V. kap. Neb lid křestianský nemá činiti přikázánie Bo- žieho z strachu lidského aneb muk věčných, ale z milosti Božie. A protož nenieť dosti k spašení otpustiti zlé a činiti dobré pro hruozu lidskú aneb muk pekelných, ale pro milost Boží, jenž jest svrchované dobré, (k) kteréž milostí rač nám dopomáha (ti). VE ČTVRTEK PO OCULI. V ty dny stalo sě ke mně slovo Božie, řkúce: Stój! Z této epištoly máme, kterak Pán Bóh svým kazatelóm, kteréžto šle kázat, dává časté napomínánie, co mají kázati. A to sě znamená, když die: „Stalo sě ke mně slovo Božie, řkúce: Stój!“ totiž, buď 80
lid etc.“ Totoť jest druhá strana této epištoly, v niežto pokládá ty věci, kteréž nás mají zbuditi a pohnúti k zachování (f. 106) zá- kona Božieho, a řka, že lid vídal a slyšal hlasy, kdyžto přiká- zánie Pán Bóh lidu Svému dává na hoře Sinaj. Neb slyšeli jsú hřímánie a viděli blýskánie hrozné, aby v strachu přijímali při- kázánie Božie. Neb psáno jest v též kap., že horu Sinaj, když Pán Bóh toto požehnánie vydával, obstúpila mrákota, v niež hří- mánie bylo hrozné i blýskánie a zvuk trúby, aby byl ustrašen lid, aby Božieho přikázánie bál sě přestupovati. A proto řekl jest lid židovský k Mojžiešovi: „Mluv ty s námi a nemluv s námi Hospodin, abychom snad nezemřeli.“ A tu jim řekl Moj- žieš: „Neroďte sě báti, neb aby zkusil vás Buoh etc.“ A tuť na- zývá anděla, kterýž jest k němu mluvil, Bohem, neb jest mluvil slova Božie a jako v Jeho osobě tvořil řeči a řka: „Cti otce i máteř svú! A die dále, a aby strach Boží byl v vás, abyste nehřešili, totiž proti přikázání Jeho. Proto dáno přikázánie Božie lidu židovské- mu v strachu a v hruoze, neb byl lid hrubý a tělesný. Jeho láska dobroty a ctnosti nemohla přivésti k dobrému a otvésti ot zlého, ale lidu nového zákona dáno jest přikázánie Božie na hoře, skrze Pána Krista beze všie hruozy. Neb sedě mezi Svými učedl- níky, otevřev ústa Svá, učil je, jakož píše (f. 106 v.) svatý Mat. v V. kap. Neb lid křestianský nemá činiti přikázánie Bo- žieho z strachu lidského aneb muk věčných, ale z milosti Božie. A protož nenieť dosti k spašení otpustiti zlé a činiti dobré pro hruozu lidskú aneb muk pekelných, ale pro milost Boží, jenž jest svrchované dobré, (k) kteréž milostí rač nám dopomáha (ti). VE ČTVRTEK PO OCULI. V ty dny stalo sě ke mně slovo Božie, řkúce: Stój! Z této epištoly máme, kterak Pán Bóh svým kazatelóm, kteréžto šle kázat, dává časté napomínánie, co mají kázati. A to sě znamená, když die: „Stalo sě ke mně slovo Božie, řkúce: Stój!“ totiž, buď 80
Strana 81
ustavičen, kypr, nelež v hřiešiech. Stój v ctnosti, nepadaj ot ctnosti v hřiech ani ot pravdy v křivdu. Stój v tom skutku, což kážeš ústy, stój v bráně. Brána, jížto lidé vcházejí do domu Bo- žieho, znamená úřad kněžský, neb skrze ten lidé mají uvedeni býti do viery křěsťanské a do cierkve Božie skrzě křest a jiné svátosti kostelnie, jimžto kněžie uvodie lid v řád zákona křes- tianského, a protož die: Stój v bráně, totiž v úřadu tvém kněž- ském a mluv slovo toto, totiž Božie (f. 107). Neb Kristus die Svým apoštolóm a v nich všem kněží: „Jděte po všem světě a kažte čtenie všemu stvoření! A pak vypravuje, co mají kázati: „Slyšte slovo Páně všickni Judovščí, totiž z Judova pokolenie.“ Juda vykládá sě „vyznáva- jící“ a znamená každého, jenž dlužen jest vyznávati Pána Krista, neb On sám die: „Ktož mě vyzná před lidmi, vyznám i já jeho před Otcem mým i anděly Jeho.“ Dlužen jest každý křestian ne- toliko ústy, ale i skutky vyznávati Pána Krista. Slyštež, kteříž vcháziete do domu Božieho, totiž do cierkve svaté skrzě vieru a křest, kterúžto vcházejí, abyšte sě klaněli Hospodinu, totiž v duchu a v pravdě, neb to slušie na křestiany, jakož die sám Kristus v IV. kap. sv. Jana (23): „Stanú praví modlitebníci, kte řížto klaněti sě budú Otci v duchu a v pravdě.“ A die znamenitě, slyšte, kteříž vcháziete do Božieho domu, abyste sě klaněli Hos- podinu, neb člověk nemá pro jinú příčinu jíti do Božieho domu, než aby sě modlil a klaněl Pánu Bohu. A protož v každém kostele jest svátost těla a krve (f. 107 v.) Božie, v niežto jest osobně a přítomně Pán Kristus, pravý Buoh a pravý člověk, Jemuž sě mají křestiané klaněti a modliti v nábožném a pokorném srdci, nebť jest dóm modlitebný ot Pána Boha nazván. A pak vypravuje prorok, co chce mieti ot nás Pán Buoh, a řka: „Čiňte pravé cesty Božie!“ Jakož die prorok v žaltáři: „Všecky cesty Božie milosrdenstvie a pravda.“ A toť jsú cesty pravé, jimžto dá bez pochybenie přijíti do vlasti nebeské, neb činiti milosrdenstvie bližniemu a pravdu zachovati v srdci, v ústech a v skutciech, k sobě, k Bohu, k bližniemu, jest doko- nalý život. A die dále: „A pilností vašie“, totiž, abyste pilni byli činiti přikázánie Božie a buduť bydliti u vás neb s vámi; neb 81
ustavičen, kypr, nelež v hřiešiech. Stój v ctnosti, nepadaj ot ctnosti v hřiech ani ot pravdy v křivdu. Stój v tom skutku, což kážeš ústy, stój v bráně. Brána, jížto lidé vcházejí do domu Bo- žieho, znamená úřad kněžský, neb skrze ten lidé mají uvedeni býti do viery křěsťanské a do cierkve Božie skrzě křest a jiné svátosti kostelnie, jimžto kněžie uvodie lid v řád zákona křes- tianského, a protož die: Stój v bráně, totiž v úřadu tvém kněž- ském a mluv slovo toto, totiž Božie (f. 107). Neb Kristus die Svým apoštolóm a v nich všem kněží: „Jděte po všem světě a kažte čtenie všemu stvoření! A pak vypravuje, co mají kázati: „Slyšte slovo Páně všickni Judovščí, totiž z Judova pokolenie.“ Juda vykládá sě „vyznáva- jící“ a znamená každého, jenž dlužen jest vyznávati Pána Krista, neb On sám die: „Ktož mě vyzná před lidmi, vyznám i já jeho před Otcem mým i anděly Jeho.“ Dlužen jest každý křestian ne- toliko ústy, ale i skutky vyznávati Pána Krista. Slyštež, kteříž vcháziete do domu Božieho, totiž do cierkve svaté skrzě vieru a křest, kterúžto vcházejí, abyšte sě klaněli Hospodinu, totiž v duchu a v pravdě, neb to slušie na křestiany, jakož die sám Kristus v IV. kap. sv. Jana (23): „Stanú praví modlitebníci, kte řížto klaněti sě budú Otci v duchu a v pravdě.“ A die znamenitě, slyšte, kteříž vcháziete do Božieho domu, abyste sě klaněli Hos- podinu, neb člověk nemá pro jinú příčinu jíti do Božieho domu, než aby sě modlil a klaněl Pánu Bohu. A protož v každém kostele jest svátost těla a krve (f. 107 v.) Božie, v niežto jest osobně a přítomně Pán Kristus, pravý Buoh a pravý člověk, Jemuž sě mají křestiané klaněti a modliti v nábožném a pokorném srdci, nebť jest dóm modlitebný ot Pána Boha nazván. A pak vypravuje prorok, co chce mieti ot nás Pán Buoh, a řka: „Čiňte pravé cesty Božie!“ Jakož die prorok v žaltáři: „Všecky cesty Božie milosrdenstvie a pravda.“ A toť jsú cesty pravé, jimžto dá bez pochybenie přijíti do vlasti nebeské, neb činiti milosrdenstvie bližniemu a pravdu zachovati v srdci, v ústech a v skutciech, k sobě, k Bohu, k bližniemu, jest doko- nalý život. A die dále: „A pilností vašie“, totiž, abyste pilni byli činiti přikázánie Božie a buduť bydliti u vás neb s vámi; neb 81
Strana 82
jakožto skrze každý smrtedlný hřiech diabel bydlí v člověku, též skrze každú ctnost bydlí Pán Bóh milostí Svú. A pak die dále: Neroďte douffati v sloviech lži, řkúce: chrám Boží jest, chrám Boží jest, chrám Boží jest. Proto die „chrám Boží“ třikrát pro trój stav, jenž jest v cierkvi svaté: panenském, manželském a vdovském. Neb kakžkoli cierkev svatá jest z těch (f. 108) tři stavóv ustavena, však ne všecky panny budú spaseny, ani všecky manželky a manželové ani všickni vdovci a vdovy; a také mnozí úffají v to, mniece, by svatě živi byli, měli spašeni býti. A protož die dále: Učiníte-li súd, totiž spravedlivě mezi mužem a bližním jeho; k tomu súdu spravedlivému jsú zavázáni králi, kniežata. páni, úředníci, konšelé, rychtáři, a protož jest obyčej, že král před svým komorníkem má přisahati, aby práva země své bez porušenie zachoval. Pak die dále: „Hosti, sirotku a vdově neučiníte bezprávie“, totiž, abyste jich nelúpili ani dali lúpiti ani násilé činiti a nevyléte nevinné krve na tomto miestě, neb nevinná krev volá na pomstu ku Pánu Bohu. A protož řekl Pán Buoh Kainovi: „Aj, hlas krve bratra tvého Abele volá ke Mně s země.“ A die dále: „A po ci- ziech boziech nebudete choditi na zlé vám samým.“ Tenť po boziech cizích chodí, ktož Jeho Jeho přikázánie nečiní, a tak každý hřešie smrtedlně, po cizích boziech chodí, neb ktož co viece miluje nežli Boha, ten to má za svého Boha. A jestliže to učiníte, co jsem pravil (f. 108 v.), dřieve budu bydliti s vámi, nynie skrze milost a potom věčnú slávu. V PÁTEK PO OCULI. „Sebrali sě synové Ismahelovi k Mojžiešovi a Aronovi a řkú- ce.“ Z této epištoly máme toto naučenie, že když skrze pokánie vyjdú z hřiechóv, jakož vyšli jsú synové Israhelští z Egypta skrze Rudné moře, tehdy ještě mnozí jsú z nich nezvoleni od Boha, kterížto navracují sě v hřiechy druhdy většie nežli ty byly, z nichž jsú byli vyšli. Protož druzí reptáci neřekli, padše na své 82
jakožto skrze každý smrtedlný hřiech diabel bydlí v člověku, též skrze každú ctnost bydlí Pán Bóh milostí Svú. A pak die dále: Neroďte douffati v sloviech lži, řkúce: chrám Boží jest, chrám Boží jest, chrám Boží jest. Proto die „chrám Boží“ třikrát pro trój stav, jenž jest v cierkvi svaté: panenském, manželském a vdovském. Neb kakžkoli cierkev svatá jest z těch (f. 108) tři stavóv ustavena, však ne všecky panny budú spaseny, ani všecky manželky a manželové ani všickni vdovci a vdovy; a také mnozí úffají v to, mniece, by svatě živi byli, měli spašeni býti. A protož die dále: Učiníte-li súd, totiž spravedlivě mezi mužem a bližním jeho; k tomu súdu spravedlivému jsú zavázáni králi, kniežata. páni, úředníci, konšelé, rychtáři, a protož jest obyčej, že král před svým komorníkem má přisahati, aby práva země své bez porušenie zachoval. Pak die dále: „Hosti, sirotku a vdově neučiníte bezprávie“, totiž, abyste jich nelúpili ani dali lúpiti ani násilé činiti a nevyléte nevinné krve na tomto miestě, neb nevinná krev volá na pomstu ku Pánu Bohu. A protož řekl Pán Buoh Kainovi: „Aj, hlas krve bratra tvého Abele volá ke Mně s země.“ A die dále: „A po ci- ziech boziech nebudete choditi na zlé vám samým.“ Tenť po boziech cizích chodí, ktož Jeho Jeho přikázánie nečiní, a tak každý hřešie smrtedlně, po cizích boziech chodí, neb ktož co viece miluje nežli Boha, ten to má za svého Boha. A jestliže to učiníte, co jsem pravil (f. 108 v.), dřieve budu bydliti s vámi, nynie skrze milost a potom věčnú slávu. V PÁTEK PO OCULI. „Sebrali sě synové Ismahelovi k Mojžiešovi a Aronovi a řkú- ce.“ Z této epištoly máme toto naučenie, že když skrze pokánie vyjdú z hřiechóv, jakož vyšli jsú synové Israhelští z Egypta skrze Rudné moře, tehdy ještě mnozí jsú z nich nezvoleni od Boha, kterížto navracují sě v hřiechy druhdy většie nežli ty byly, z nichž jsú byli vyšli. Protož druzí reptáci neřekli, padše na své 82
Strana 83
tváři, jakožto řekli Mojžieš a Aron: „Pane Bože, uslyš volánie lidu Tvého a otevři jim poklad Tvój vody živé“ — netoliko pro- sili jsú za vody tělesné, ale vody duchovnie. O nichžto die Pán Kristus: „Ktož žiezniv jest, pod ke Mně a pí; z břicha jeho po- tekú vody živé.“ Toť jsú vody, darové Ducha svatého, jakož i svatý Jan tudiež vykládá a řka: „A to mluvieše o Duchu, kte- rýžto měli přijieti, věřiece v Něho“, z nichžto jest jedna najvětčje voda — múdrost Božie. O niež psáno jest v knize Ekklesiastikus v XX. kap.: „Vody múdro(f. 109)sti spašitedlné napojil jeho.“ Za ty vody prosili jsú, jichžto jest sedm, totiž múdrost, rozom, rada a síla, uměnie a milostivosti a bázni Božie, aby poznali moc Pána svého a svú mdlobu a báli sě protiviti vóli Jeho. Též by měli kněžie učiniti vidúc prohřěšenie lidu, utéci sě ku Pánu Bohu a u veliké pokoře modliti sě, aby Pán Bóh ráčil osvietiti duše jich, aby poznajíc šeřednost a škodnost svých hřiechóv, ostali jich a obrátili sě ku Pánu Bohu svému. A když sě modlil Mojžieš a Aron, uká- zala sě sláva Božie, totiž v ohnivé aneb dýmové aneb oblakové zpósobě. Neb sě Mojžiešovi zevila sláva Božie v hořícím kři aneb v oblace, jakož sě ukazovala Mojžiešovi, že oblak jasný obstúpil stan Boží. A jakož die Origenes: „Naučme sě ot Moj- žieše a Arona protivenstvie trpěti a haněnie, neb toho užitek jest veliký; neb z toho, že jsú trpěli protivenstvie, sláva Božie nad nimi sě zevila. Neb když člověk co trpí bezprávie pro spravedl- nost, Duch svatý dává ze sě jemu Prostředce a zvláště, když člověk bude již opuštěn (f. 109 v.) ot lidí tohoto světa. Neb die apoštol: Kdež hájien byl hřiech, totiž zlost bludných kněží, rozhanie totiž milost Boží; a z toho máme naučenie, že těm lidem, ješto vždy jsú v pokoji, ve cti lidské, v přiezni, že sě těm málo zeví sláva Božie, ale kteříž pro pravdu jsú v nenávisti a v potupě lidské, těmť sě zeví sláva Božie, nébrž bude jim dána na věky. Nebť die Pán Kristus: „Blahoslaveni budete, když vám zlořečiti budú lidé i láti i vyvrhú v jméno vaše, jakožto zlé pro Syna člověčieho. Radujte sě a veselte sě, neb odplata vaše mnohá jest v nebesiech.“ A opět die: „Blahoslavení, kteříž trpie proti- 83
tváři, jakožto řekli Mojžieš a Aron: „Pane Bože, uslyš volánie lidu Tvého a otevři jim poklad Tvój vody živé“ — netoliko pro- sili jsú za vody tělesné, ale vody duchovnie. O nichžto die Pán Kristus: „Ktož žiezniv jest, pod ke Mně a pí; z břicha jeho po- tekú vody živé.“ Toť jsú vody, darové Ducha svatého, jakož i svatý Jan tudiež vykládá a řka: „A to mluvieše o Duchu, kte- rýžto měli přijieti, věřiece v Něho“, z nichžto jest jedna najvětčje voda — múdrost Božie. O niež psáno jest v knize Ekklesiastikus v XX. kap.: „Vody múdro(f. 109)sti spašitedlné napojil jeho.“ Za ty vody prosili jsú, jichžto jest sedm, totiž múdrost, rozom, rada a síla, uměnie a milostivosti a bázni Božie, aby poznali moc Pána svého a svú mdlobu a báli sě protiviti vóli Jeho. Též by měli kněžie učiniti vidúc prohřěšenie lidu, utéci sě ku Pánu Bohu a u veliké pokoře modliti sě, aby Pán Bóh ráčil osvietiti duše jich, aby poznajíc šeřednost a škodnost svých hřiechóv, ostali jich a obrátili sě ku Pánu Bohu svému. A když sě modlil Mojžieš a Aron, uká- zala sě sláva Božie, totiž v ohnivé aneb dýmové aneb oblakové zpósobě. Neb sě Mojžiešovi zevila sláva Božie v hořícím kři aneb v oblace, jakož sě ukazovala Mojžiešovi, že oblak jasný obstúpil stan Boží. A jakož die Origenes: „Naučme sě ot Moj- žieše a Arona protivenstvie trpěti a haněnie, neb toho užitek jest veliký; neb z toho, že jsú trpěli protivenstvie, sláva Božie nad nimi sě zevila. Neb když člověk co trpí bezprávie pro spravedl- nost, Duch svatý dává ze sě jemu Prostředce a zvláště, když člověk bude již opuštěn (f. 109 v.) ot lidí tohoto světa. Neb die apoštol: Kdež hájien byl hřiech, totiž zlost bludných kněží, rozhanie totiž milost Boží; a z toho máme naučenie, že těm lidem, ješto vždy jsú v pokoji, ve cti lidské, v přiezni, že sě těm málo zeví sláva Božie, ale kteříž pro pravdu jsú v nenávisti a v potupě lidské, těmť sě zeví sláva Božie, nébrž bude jim dána na věky. Nebť die Pán Kristus: „Blahoslaveni budete, když vám zlořečiti budú lidé i láti i vyvrhú v jméno vaše, jakožto zlé pro Syna člověčieho. Radujte sě a veselte sě, neb odplata vaše mnohá jest v nebesiech.“ A opět die: „Blahoslavení, kteříž trpie proti- 83
Strana 84
venstvie pro spravedlnost etc.“ A na znamenie toho svatý Štěpán stoje mezi protivníky a haněči svými, viděl nebesa otevřená a Ježíše stojiece na pravici moci Božie. Pak die dále v té epištole, že řekl Hospodin, totiž skrze anděla Svého k Mojžiešovi: „Vezmi huol a shromažď lid a Aron bratr tvój a mluvte k skále před nimi a Onť dá vody.“ Huol znamená kříž aneb utrpenie, o němž die Kristus: „Přiď po (f. 110) Mně a otepři sám sebe a zdvihni kříž svój.“ Neb najprvé kněžie mají vésti život kající a potom mluviti k lidu, aby vedli, a mají shromážditi v jednostajnosti viery a lásky. A když zdvihl Mojžieš huol a udeřil dvakrát v křemen, vy- šly jsú vody přeštědře. Svatý Pavel die Korinthóm, že ta skála znamenala Pána Krista, jenž jest těžce udeřena dvakrát. Jednú na ukřižování, kdyžto probijeny ruce i noze Jeho, druhé, když rytieř kopím proklál bok Jeho; a tu vyřinula sě krev a voda k nápoji lidu věrného a ku obmytí špíny hřiešné jeho. A také dvoje udeřenie znamená dvoje umučenie Pána Krista. Jedno na těle, o němž die prorok v žalmu: „Probodli jsú ruce mé a nohy mé, zečtli jsú všecky kosti mé.“ Druhé umučenie vnitřnie na duši, jímžto želel hřiechóv lid- ských, o němž die apoštol: „Na kříži plakal a modlil sě a uslyšen jest pro neduostojenstvie Svá.“ Ta skála jest nynie věrným ote- vřěna křestianóm, kterážto byla mnoho časóv zavřena. Otevřena jest holí zprávy z Písma svatého, o němž die prorok v žalmu (f. 110 v.): „Huol zprávy, huol královstvie Tvého.“ Tú zprávú otevřena jest, že netoliko lid křěstianský přijímá tělo Pána, Pána našeho Jezukrista. A že sě Buoh rozhněval na Mojžieše a Arona pro nevěru jich, aby osvietěli Jeho před syny Israhelskými, zna- mená sě, že kteří jsú malé viery při té velebné svátosti, tiť ne- vejdú do vlasti nebeské, aniž jiných uvedú, neb sě na ně hněvá Pán. A protož řekl Mojžiešovi: Ne(u)vedete lidí těchto do země, kterúž dám jim; neb oba sta dřieve umřela, nežli lid přišel Isra- helský do země slíbené. A pak die na skonání epištoly: Toť jest voda otmlúvánie, kdežto kořili sě synové Israhelští proti Hospodinu a osvěčen jest v nich. Zajisté toť sě nynie plní, protož poprosme Jeho. 84
venstvie pro spravedlnost etc.“ A na znamenie toho svatý Štěpán stoje mezi protivníky a haněči svými, viděl nebesa otevřená a Ježíše stojiece na pravici moci Božie. Pak die dále v té epištole, že řekl Hospodin, totiž skrze anděla Svého k Mojžiešovi: „Vezmi huol a shromažď lid a Aron bratr tvój a mluvte k skále před nimi a Onť dá vody.“ Huol znamená kříž aneb utrpenie, o němž die Kristus: „Přiď po (f. 110) Mně a otepři sám sebe a zdvihni kříž svój.“ Neb najprvé kněžie mají vésti život kající a potom mluviti k lidu, aby vedli, a mají shromážditi v jednostajnosti viery a lásky. A když zdvihl Mojžieš huol a udeřil dvakrát v křemen, vy- šly jsú vody přeštědře. Svatý Pavel die Korinthóm, že ta skála znamenala Pána Krista, jenž jest těžce udeřena dvakrát. Jednú na ukřižování, kdyžto probijeny ruce i noze Jeho, druhé, když rytieř kopím proklál bok Jeho; a tu vyřinula sě krev a voda k nápoji lidu věrného a ku obmytí špíny hřiešné jeho. A také dvoje udeřenie znamená dvoje umučenie Pána Krista. Jedno na těle, o němž die prorok v žalmu: „Probodli jsú ruce mé a nohy mé, zečtli jsú všecky kosti mé.“ Druhé umučenie vnitřnie na duši, jímžto želel hřiechóv lid- ských, o němž die apoštol: „Na kříži plakal a modlil sě a uslyšen jest pro neduostojenstvie Svá.“ Ta skála jest nynie věrným ote- vřěna křestianóm, kterážto byla mnoho časóv zavřena. Otevřena jest holí zprávy z Písma svatého, o němž die prorok v žalmu (f. 110 v.): „Huol zprávy, huol královstvie Tvého.“ Tú zprávú otevřena jest, že netoliko lid křěstianský přijímá tělo Pána, Pána našeho Jezukrista. A že sě Buoh rozhněval na Mojžieše a Arona pro nevěru jich, aby osvietěli Jeho před syny Israhelskými, zna- mená sě, že kteří jsú malé viery při té velebné svátosti, tiť ne- vejdú do vlasti nebeské, aniž jiných uvedú, neb sě na ně hněvá Pán. A protož řekl Mojžiešovi: Ne(u)vedete lidí těchto do země, kterúž dám jim; neb oba sta dřieve umřela, nežli lid přišel Isra- helský do země slíbené. A pak die na skonání epištoly: Toť jest voda otmlúvánie, kdežto kořili sě synové Israhelští proti Hospodinu a osvěčen jest v nich. Zajisté toť sě nynie plní, protož poprosme Jeho. 84
Strana 85
V SOBOTU PO OCULI. „V těch dnech bieše muž v Babyloně, jmě jeho Joachim.“ Tuto epištolu píše prorok svatý Daniel v VIII. kap. A netoliko jest ta věc dála sě, o niež sě tuto rozprávie; měla dieti v cierkvi svaté. A protož skrze tuto svatú Zuzannu zna(f. 111)mená sě hodně cierkev svatá. Neb což jest ona trpěla tělesně, to tato trpí duchovně. Skrze Joachima znamená sě Pán Kristus, jenž jest choť a manžel cierkve svaté, a skrzě lid babylonský zna- mená sě lid křěstianský. A toť jest viděl svatý Jan v zevení svém, naliť žena sedí na šelmě okrášlena, jiežto na čele bylo psáno „Babylon“. Neb ten lid nazývá sě cierkví svatú a tupí věrné Kristovy a sě zveličuje. A protož jakožto v ty časy Zuzanna byla osaměla, nemajíc pomoci ani utěšenie, též nynie jest málo pravých věrných křes- tianóv, kteřížto spravedlivě jsú nazváni cierkví svatú. A jakožto ona měla dobré rodiče a staršie své, kteřížto ji naučili živu býti podle zákona Božieho, a protož nemohla býti svedena. Též i nynie ti dobří křestiané, majíc dobré staršie, totiž apoštoly, naučeni jsú ot nich zákonu Božiemu tak, že již nedadie sě snadně svésti. A jakožto tato ctná žena bydléc mezi pohany zlými, nevěrnými lidmi, setrvala v své ctnosti, též i věrní (f. 111 v.) křestiané kakžkoli bydléce mezi zúfalými, však své dobroty neustúpie. Protož o té dobré cierkvi, tak v dobrém stálé, die Pán Kristus v Piesní Šalomúnových: „Jakožto lilium mezi trním, též přie- telkyně má mezi dcerami Jeruzalemskými.“ Neb veliká jest věc, ale snadná, dobrému býti mezi dobrými, ale viece i přieliš ne- snadná věc jest býti dobrým mezi zlými, s nimi obcovati, jich ne- statečné řeči slýchati, jich šeředné skutky vídati, jakožto byl Lot v Sodomě, Noe v světě, Daniel v Babyloně, Thobiáš v Ninive a jakož milá tato Zuzanna v Babyloně. Též dobří bydléc mezi zlými bývají očiscěni ot svých hřiechóv. A když člověk věrný aneb věrní křestiané sě očiscují ot hřiechóv skrze pravé pokanie — tehdy starci, totiž kněžie bludní, kteřížto zdají sě, by byli správce lidu Božieho a súdce a jsúce svódce svými řečmi i činy, jakožto tito starci chtěli, aby Zuzanna ten skutek s nimi učinila, jímžto 85
V SOBOTU PO OCULI. „V těch dnech bieše muž v Babyloně, jmě jeho Joachim.“ Tuto epištolu píše prorok svatý Daniel v VIII. kap. A netoliko jest ta věc dála sě, o niež sě tuto rozprávie; měla dieti v cierkvi svaté. A protož skrze tuto svatú Zuzannu zna(f. 111)mená sě hodně cierkev svatá. Neb což jest ona trpěla tělesně, to tato trpí duchovně. Skrze Joachima znamená sě Pán Kristus, jenž jest choť a manžel cierkve svaté, a skrzě lid babylonský zna- mená sě lid křěstianský. A toť jest viděl svatý Jan v zevení svém, naliť žena sedí na šelmě okrášlena, jiežto na čele bylo psáno „Babylon“. Neb ten lid nazývá sě cierkví svatú a tupí věrné Kristovy a sě zveličuje. A protož jakožto v ty časy Zuzanna byla osaměla, nemajíc pomoci ani utěšenie, též nynie jest málo pravých věrných křes- tianóv, kteřížto spravedlivě jsú nazváni cierkví svatú. A jakožto ona měla dobré rodiče a staršie své, kteřížto ji naučili živu býti podle zákona Božieho, a protož nemohla býti svedena. Též i nynie ti dobří křestiané, majíc dobré staršie, totiž apoštoly, naučeni jsú ot nich zákonu Božiemu tak, že již nedadie sě snadně svésti. A jakožto tato ctná žena bydléc mezi pohany zlými, nevěrnými lidmi, setrvala v své ctnosti, též i věrní (f. 111 v.) křestiané kakžkoli bydléce mezi zúfalými, však své dobroty neustúpie. Protož o té dobré cierkvi, tak v dobrém stálé, die Pán Kristus v Piesní Šalomúnových: „Jakožto lilium mezi trním, též přie- telkyně má mezi dcerami Jeruzalemskými.“ Neb veliká jest věc, ale snadná, dobrému býti mezi dobrými, ale viece i přieliš ne- snadná věc jest býti dobrým mezi zlými, s nimi obcovati, jich ne- statečné řeči slýchati, jich šeředné skutky vídati, jakožto byl Lot v Sodomě, Noe v světě, Daniel v Babyloně, Thobiáš v Ninive a jakož milá tato Zuzanna v Babyloně. Též dobří bydléc mezi zlými bývají očiscěni ot svých hřiechóv. A když člověk věrný aneb věrní křestiané sě očiscují ot hřiechóv skrze pravé pokanie — tehdy starci, totiž kněžie bludní, kteřížto zdají sě, by byli správce lidu Božieho a súdce a jsúce svódce svými řečmi i činy, jakožto tito starci chtěli, aby Zuzanna ten skutek s nimi učinila, jímžto 85
Strana 86
samému muži svému byla dlužna — a k tomuť pudie ty věrné křestiané hrózami velikými, jakož i tuto (f. 112) Zuzanu. Neb té Zuzanně řekli jsú: „Neučiníš-li toho, poviemeť svědectvie proti tobě, že s tebú byl mládenec a pro tu příčinu vypustilas a vyslala dievky své ot sebe.“ Ale jakožto tato svatá Zuzana zakvielila jest a řekla: „Tesknosti jsú mi všudy, neb učiním-li to, smrt mi jest, pakli toho neučiním, nevyjdu rukú vašich, ale lépe mi jest bez skutku vpadnúti v ruce lidské nežli shřešiti v obezření Božiem.“ Též věrní křestiané, ješto jsú poznali zákon Boží a držie jej a proto mnohé škody i hruozy na statciech i životiech majíc, mají kvieliti a v náboženství řéci: „Tesknosti nám jsú všady. Neb učiníme-li to, že odstúpíme ot zákona Božieho a jich v tom upo- slúchámy a jim tu poctu, kteráž na Boha samého slušie, dámy, abychom jim sě modlili a jim sě klaněli, jim viece věřili nežli Bohu a naději svého spašenie v jich otpustky položili, smrt nám jest, totiž věčné zatracenie. Pakli toho neučinímy, totiž neupo- slúcháme vás, neujdem rukú vašich, ale lépe jest nám bez skut- ku toho zlého, k němuž nás pudíte, upadnúti v ruce vaše, v moc, v klatby, v meč, v lúpež, nežli bychom (f. 112 v.) shřešili před Bohem, vás posluchajíce a otstúpiece ot zákona Božieho a ot pravdy poznalé. Neb budeme-li takú vieru a takú stálost a takové douffánie mieti k Hospodinu, jakožto tato svatá žena, vy- svobodíť nás z jich rukú.“ A kterúžť jsú na ni uvedli pohromu, v tuť sami vpadnú, jakožto i těmto zlým kněží sě stalo, kteřížto smrt osnovali svaté Zuzanně, jiežto Pán Buoh jie nedal trpěti, ale skrze Daniele přivedl na ně smrt. Ještěť Pán Bóh má Své Daniele, jímžto své věrné vysvobodí z rukú zlých a na ně pošle pomstu, jakož ji vidíme nynie na mnohých. PO OBÉDÉ ANEB PO NEŠPORE LETARE. Dnes týden pověděno jest vám nětco o pýše a ponadž každé- mu jest potřebie poznati hřiechy své a je vypleti z kořen svého svědomie srdečným želením a hodnými skutky pokánie a protož 86
samému muži svému byla dlužna — a k tomuť pudie ty věrné křestiané hrózami velikými, jakož i tuto (f. 112) Zuzanu. Neb té Zuzanně řekli jsú: „Neučiníš-li toho, poviemeť svědectvie proti tobě, že s tebú byl mládenec a pro tu příčinu vypustilas a vyslala dievky své ot sebe.“ Ale jakožto tato svatá Zuzana zakvielila jest a řekla: „Tesknosti jsú mi všudy, neb učiním-li to, smrt mi jest, pakli toho neučiním, nevyjdu rukú vašich, ale lépe mi jest bez skutku vpadnúti v ruce lidské nežli shřešiti v obezření Božiem.“ Též věrní křestiané, ješto jsú poznali zákon Boží a držie jej a proto mnohé škody i hruozy na statciech i životiech majíc, mají kvieliti a v náboženství řéci: „Tesknosti nám jsú všady. Neb učiníme-li to, že odstúpíme ot zákona Božieho a jich v tom upo- slúchámy a jim tu poctu, kteráž na Boha samého slušie, dámy, abychom jim sě modlili a jim sě klaněli, jim viece věřili nežli Bohu a naději svého spašenie v jich otpustky položili, smrt nám jest, totiž věčné zatracenie. Pakli toho neučinímy, totiž neupo- slúcháme vás, neujdem rukú vašich, ale lépe jest nám bez skut- ku toho zlého, k němuž nás pudíte, upadnúti v ruce vaše, v moc, v klatby, v meč, v lúpež, nežli bychom (f. 112 v.) shřešili před Bohem, vás posluchajíce a otstúpiece ot zákona Božieho a ot pravdy poznalé. Neb budeme-li takú vieru a takú stálost a takové douffánie mieti k Hospodinu, jakožto tato svatá žena, vy- svobodíť nás z jich rukú.“ A kterúžť jsú na ni uvedli pohromu, v tuť sami vpadnú, jakožto i těmto zlým kněží sě stalo, kteřížto smrt osnovali svaté Zuzanně, jiežto Pán Buoh jie nedal trpěti, ale skrze Daniele přivedl na ně smrt. Ještěť Pán Bóh má Své Daniele, jímžto své věrné vysvobodí z rukú zlých a na ně pošle pomstu, jakož ji vidíme nynie na mnohých. PO OBÉDÉ ANEB PO NEŠPORE LETARE. Dnes týden pověděno jest vám nětco o pýše a ponadž každé- mu jest potřebie poznati hřiechy své a je vypleti z kořen svého svědomie srdečným želením a hodnými skutky pokánie a protož 86
Strana 87
ještě o pýše musím vám pověděti; neb jest to hřiech velmi obec- ný v každém stavu duchovniem i světském. Neb každá žádá po- výšenie v svém stavu; neb králi jsúce povýšeni na zemi i lidmi (f. 113) žádají býti povýšeni, a tak druzí, by nade vším světem byli zvelebeni, ještě by žádali, aby jiný svět byl, aby i nad těmi panovali. Též páni své slávy pozdvihnúti žádají, též rytieři, též panoše, též měštiané i sedláci, též duchovní lidé slávu svú zveličiti žá- dají i rozšířiti, aby za dobré i svaté jmieni byli. A protož kaž- dému člověku jest potřebie ustúpiti té porušené žádosti, ač chce spašen býti a státi v pokoře v tom povolání, v kterémž povolán jest, jakož radí svatý Pavel: „A že z pýchy rodí sě závist jakož dci od mateře“ a protož o té vám poviem. Závist jest žádost nezřiezená, jížto člověk chce aneb žádá svému bliežniemu zlé a nedobré, aneb Pánu Bohu. A jakožto rozmnožila sě pýcha i lakomstvie, též i závist, avšak závist jest těžší hřiech, nežli jiný každému člověku. Neb v každém jiném hřieše jest někaké kochánie a libost a některá, ale v závisti ižádné líbosti nenie. Neb die svatý Augustin: „Závist jest zlost aneb bolest z (š)čěštie bližnieho svého.“ A ta závist běží v kaž- dém stavu, ne i v dětěch bývá shledána, neb jedno dietě závidí druhému z toho, že jednomu učinie sukničku a druhému nic, anebo leč i kakýs dárek jednomu dadie a druhému nic, jakož vídáme, anyť proto kvielé a pláčie. Pak mezi staršími též jest, že jeden závidí druhému, když sě jemu dobře vede na kterémkoli řemesle, obchodu; vidí-li švec, nožieř, zlatník, pekař, krajčí, ano bližní jeho viece diela má, viece vydělá, viece prodá nežli on, inhed závidí jemu. Nébrž mezi žebráky jest závist, když vidí, ano jinému dána almužna a jemu nic. A téžť jest mezi měšťany, mezi sedláky, že vida jeden, ano sě jeho súsědu dobří vede na zboží a jemu zle, inhed závidí. A téžť jest mezi služebníky, mezi rytieři, panošemi, pány, kniežaty i králi; všadyť jest závist, když vidí, ano ho kto převýšil v zrostu, v kráse, v zboží, v síle, v chvále, inhed jemu závidie toho. A téžť jest v duchovniem stavu mezi biskupy, mezi preláty; 87
ještě o pýše musím vám pověděti; neb jest to hřiech velmi obec- ný v každém stavu duchovniem i světském. Neb každá žádá po- výšenie v svém stavu; neb králi jsúce povýšeni na zemi i lidmi (f. 113) žádají býti povýšeni, a tak druzí, by nade vším světem byli zvelebeni, ještě by žádali, aby jiný svět byl, aby i nad těmi panovali. Též páni své slávy pozdvihnúti žádají, též rytieři, též panoše, též měštiané i sedláci, též duchovní lidé slávu svú zveličiti žá- dají i rozšířiti, aby za dobré i svaté jmieni byli. A protož kaž- dému člověku jest potřebie ustúpiti té porušené žádosti, ač chce spašen býti a státi v pokoře v tom povolání, v kterémž povolán jest, jakož radí svatý Pavel: „A že z pýchy rodí sě závist jakož dci od mateře“ a protož o té vám poviem. Závist jest žádost nezřiezená, jížto člověk chce aneb žádá svému bliežniemu zlé a nedobré, aneb Pánu Bohu. A jakožto rozmnožila sě pýcha i lakomstvie, též i závist, avšak závist jest těžší hřiech, nežli jiný každému člověku. Neb v každém jiném hřieše jest někaké kochánie a libost a některá, ale v závisti ižádné líbosti nenie. Neb die svatý Augustin: „Závist jest zlost aneb bolest z (š)čěštie bližnieho svého.“ A ta závist běží v kaž- dém stavu, ne i v dětěch bývá shledána, neb jedno dietě závidí druhému z toho, že jednomu učinie sukničku a druhému nic, anebo leč i kakýs dárek jednomu dadie a druhému nic, jakož vídáme, anyť proto kvielé a pláčie. Pak mezi staršími též jest, že jeden závidí druhému, když sě jemu dobře vede na kterémkoli řemesle, obchodu; vidí-li švec, nožieř, zlatník, pekař, krajčí, ano bližní jeho viece diela má, viece vydělá, viece prodá nežli on, inhed závidí jemu. Nébrž mezi žebráky jest závist, když vidí, ano jinému dána almužna a jemu nic. A téžť jest mezi měšťany, mezi sedláky, že vida jeden, ano sě jeho súsědu dobří vede na zboží a jemu zle, inhed závidí. A téžť jest mezi služebníky, mezi rytieři, panošemi, pány, kniežaty i králi; všadyť jest závist, když vidí, ano ho kto převýšil v zrostu, v kráse, v zboží, v síle, v chvále, inhed jemu závidie toho. A téžť jest v duchovniem stavu mezi biskupy, mezi preláty; 87
Strana 88
neb když uzří, ano jej kto převýšil zbožím, slávú aneb mešnú přípravú, budeť jemu toho záviděti. Jestiť také závist k Bohu, neb ktožkoli závidí dobrému člověku, jenž jest duchovní úd Boží, tenť závidí samému Bohu, Pánu Kristu. Neb On die v XXV. kap, svatého Mat. (40): „Co jste najmenšiemu mému učinili, mně jste učinili.“ (f. 114) A také tenť Bohu závidí, ktož sě protiví Jeho přikázání a tomu nechce, což Buoh chce, abychom byli pokorní, čistí, milosrdní, spravedliví; a ktož toho nenávidí, ten Bohu závidí. Ale divná jest věc, že člověk móž Pánu Kristu záviděti, po- nadž jest svrchované dobré a vešken žádúcí, takže na něm ni- žádná nelibá věc nemóž býti shledána ani na tom, což jest roz- kázal, abychom činili. Též činí porušený smysl i rozom náš, kterýž toto má za zlé, což jest v sobě dobré, jakožto člověk neduživý to súdí hořké, jenž jest v sobě sladké. A proto Pán Kristus věda naši porušilost i dal nám zákon Svój, po němž má poznati, což jest dobré a co zlé před očima Jeho. A protož každý člověk, když vidí, ano Pán Buoh dal komu zbožie, krásu, sílu, čest, vzácnost, uměnie, múdrost, a chtěl by, aby Buoh jemu ne- dal, ten závidí netoliko tomu člověku, ale samému Bohu. Zajisté snáze by bylo každému člověku přieti všeho dobrého nežli zá- viděti. Neb přirozená věc jest přieti sobě podobnému, jakož die Aristoteles v VIII. knize Mravných: „A ponadž každý člověk jest podobný k druhému podle duše, neb všecky duše učiněny jsú k obrazu a podobenství Božiemu, protož ot přirozenie (f. 114 v.) míl by každý člověk přieti druhému.“ A ovšem, že Stvořitel náš, Pán, Otec náš, Krmitel náš, Vykupitel i Spašitel náš to velí a řka: „Budeš milovati bližnieho svého jako sám sě.“ A protož závist jest hřiech proti přirození člověčenstvie a jest hřiech diabelský. Neb psáno jest v knize Múdrosti: „Závistí diablovú smrt vešla na okršlek zemský.“ Neb když jest diabel pro svój hřiech zbaven slávy nebeské a z radosti vyvržen a věčné biedě poddán, tehdy závidě člověku, by měl toho dojíti, čehož jest zbaven, svedl Evu i Adama ot Božieho přikázánie v hřiech. A jakožto všickni andělé, 88
neb když uzří, ano jej kto převýšil zbožím, slávú aneb mešnú přípravú, budeť jemu toho záviděti. Jestiť také závist k Bohu, neb ktožkoli závidí dobrému člověku, jenž jest duchovní úd Boží, tenť závidí samému Bohu, Pánu Kristu. Neb On die v XXV. kap, svatého Mat. (40): „Co jste najmenšiemu mému učinili, mně jste učinili.“ (f. 114) A také tenť Bohu závidí, ktož sě protiví Jeho přikázání a tomu nechce, což Buoh chce, abychom byli pokorní, čistí, milosrdní, spravedliví; a ktož toho nenávidí, ten Bohu závidí. Ale divná jest věc, že člověk móž Pánu Kristu záviděti, po- nadž jest svrchované dobré a vešken žádúcí, takže na něm ni- žádná nelibá věc nemóž býti shledána ani na tom, což jest roz- kázal, abychom činili. Též činí porušený smysl i rozom náš, kterýž toto má za zlé, což jest v sobě dobré, jakožto člověk neduživý to súdí hořké, jenž jest v sobě sladké. A proto Pán Kristus věda naši porušilost i dal nám zákon Svój, po němž má poznati, což jest dobré a co zlé před očima Jeho. A protož každý člověk, když vidí, ano Pán Buoh dal komu zbožie, krásu, sílu, čest, vzácnost, uměnie, múdrost, a chtěl by, aby Buoh jemu ne- dal, ten závidí netoliko tomu člověku, ale samému Bohu. Zajisté snáze by bylo každému člověku přieti všeho dobrého nežli zá- viděti. Neb přirozená věc jest přieti sobě podobnému, jakož die Aristoteles v VIII. knize Mravných: „A ponadž každý člověk jest podobný k druhému podle duše, neb všecky duše učiněny jsú k obrazu a podobenství Božiemu, protož ot přirozenie (f. 114 v.) míl by každý člověk přieti druhému.“ A ovšem, že Stvořitel náš, Pán, Otec náš, Krmitel náš, Vykupitel i Spašitel náš to velí a řka: „Budeš milovati bližnieho svého jako sám sě.“ A protož závist jest hřiech proti přirození člověčenstvie a jest hřiech diabelský. Neb psáno jest v knize Múdrosti: „Závistí diablovú smrt vešla na okršlek zemský.“ Neb když jest diabel pro svój hřiech zbaven slávy nebeské a z radosti vyvržen a věčné biedě poddán, tehdy závidě člověku, by měl toho dojíti, čehož jest zbaven, svedl Evu i Adama ot Božieho přikázánie v hřiech. A jakožto všickni andělé, 88
Strana 89
ješto jsú Šathanovi povolili, v hřieše jsú strženi i s ním z slávy nebeské do biedy věčného zatracenie. Též přivole ve zlém svým starším, svým vyzším, duchovních anebo svěckých, budú s nimi vyvrženi z cierkve rytěřujície a svítězilé. A jakožto andělé, kteříž jsú nepřivolili Šathanovi, ostali jsú v slávě nebeské a potvrzeni v ní, též kteříž těm starším ve zlém nepovolé, budú v tovaryství Božiem i všech andělóv ostaveni. A tak známo jest, že diabel zamyslil závist (f. 115) a jest počátek její, neb když On i dnes na člověku vidí kterú ctnost, ihned usiluje, aby ho mohl jie zba- viti a netoliko zbaviti, ale ze zlého v horšie uvésti. Pakli sě člověk spravedlivý, jenž i jiným slovem aneb dobrými příklady pro- spievá, jemu sě opřě, takže častým lákáním nic jemu nemóž uškoditi, jižť jiné nato své údy hřiešné zvede, ať by naň nevra- žili a jej světa provodili. Neb tak jest bylo na počátku světa, když byla dva bratry, Kain a Abel, inhed diabel vsál mezi nimi závist, a tak protivie sě Kain Abeli až do smrti. A též Ezau Jakubovi spravedlivému, v závisti byl od svých bratří (Josef), proněžto prodali jeho do Egypta. A též Saul zá- viděl Davidovi až do smrti. Pak mistři, zákonníci, biskupě a kněžie židovští závidělí jsú Pánu Kristu, pro něžto vždy sě Jemu protivili, Jeho všecky skutky divné diablu připisovali a potom Jeho i na smrt zradili, jakož svatý Mat. praví v XXVII. kap. (18): „Vědieše Pilat, že pro závist zradili jsú Jeho.“ A slušie věděti, že kakžkoli závist jest vlastně zlost z dobrého a (f. 115 v.) neb z češtie bližnieho; a protož ktož slyší aneb vidí, že sě komu v čem zle vede a jest z toho radosten, ten jest závistník. Neb ktož lásku má, tenť želé cizie škody jakožto i své a zvláště ci- zích hřiechóv. Ale proti závisti jest toto lékarstvie: Láska Pána našeho Jezukrista, že sě ráčil pro naše vykúpenie vtěliti i naroditi a pro naše obživenie umřieti. A také abychom znamenali, že jsme vši- ckni ot jednoho Pána Boha stvořeni ku obrazu a podobenství Jeho, jednu vieru, jeden křest máme, jedno tělo a jednu krev Pána Krista přijímáme, jednú smrtí Jeho jsme vykúpeni a k jednomu blahoslavenství sě chýlíme. A protož jeden druhého měl by milo- 89
ješto jsú Šathanovi povolili, v hřieše jsú strženi i s ním z slávy nebeské do biedy věčného zatracenie. Též přivole ve zlém svým starším, svým vyzším, duchovních anebo svěckých, budú s nimi vyvrženi z cierkve rytěřujície a svítězilé. A jakožto andělé, kteříž jsú nepřivolili Šathanovi, ostali jsú v slávě nebeské a potvrzeni v ní, též kteříž těm starším ve zlém nepovolé, budú v tovaryství Božiem i všech andělóv ostaveni. A tak známo jest, že diabel zamyslil závist (f. 115) a jest počátek její, neb když On i dnes na člověku vidí kterú ctnost, ihned usiluje, aby ho mohl jie zba- viti a netoliko zbaviti, ale ze zlého v horšie uvésti. Pakli sě člověk spravedlivý, jenž i jiným slovem aneb dobrými příklady pro- spievá, jemu sě opřě, takže častým lákáním nic jemu nemóž uškoditi, jižť jiné nato své údy hřiešné zvede, ať by naň nevra- žili a jej světa provodili. Neb tak jest bylo na počátku světa, když byla dva bratry, Kain a Abel, inhed diabel vsál mezi nimi závist, a tak protivie sě Kain Abeli až do smrti. A též Ezau Jakubovi spravedlivému, v závisti byl od svých bratří (Josef), proněžto prodali jeho do Egypta. A též Saul zá- viděl Davidovi až do smrti. Pak mistři, zákonníci, biskupě a kněžie židovští závidělí jsú Pánu Kristu, pro něžto vždy sě Jemu protivili, Jeho všecky skutky divné diablu připisovali a potom Jeho i na smrt zradili, jakož svatý Mat. praví v XXVII. kap. (18): „Vědieše Pilat, že pro závist zradili jsú Jeho.“ A slušie věděti, že kakžkoli závist jest vlastně zlost z dobrého a (f. 115 v.) neb z češtie bližnieho; a protož ktož slyší aneb vidí, že sě komu v čem zle vede a jest z toho radosten, ten jest závistník. Neb ktož lásku má, tenť želé cizie škody jakožto i své a zvláště ci- zích hřiechóv. Ale proti závisti jest toto lékarstvie: Láska Pána našeho Jezukrista, že sě ráčil pro naše vykúpenie vtěliti i naroditi a pro naše obživenie umřieti. A také abychom znamenali, že jsme vši- ckni ot jednoho Pána Boha stvořeni ku obrazu a podobenství Jeho, jednu vieru, jeden křest máme, jedno tělo a jednu krev Pána Krista přijímáme, jednú smrtí Jeho jsme vykúpeni a k jednomu blahoslavenství sě chýlíme. A protož jeden druhého měl by milo- 89
Strana 90
vati jakžto bratra a z jeho dobrého veseliti sě jakožto z svého, a jeho zlého želeti jakožto svého, buďto tvój přítel nebo nepřietel. Neb die Pán Kristus: „Milujete-li ty, ještoť vás milují, kterú od- platu vezme, neb to i pohané činie. Ale jáť vám pravi: milujte nepřátely své, čiňte dobřě těm, kteříž nenávidie vás.“ Prosmež Pána Krista, ať vypleje tu závist z srdcí našich, abychom své bližnie (f. 116) proň milovali a Jemu sě i s ním dostali. V PONDĚLÍ PO LETARE. V sobotu měli jsme epištolu o zlých a nešlechetných súdcí, pak dnes máme epištolu o dobrých a spravedlivých súdcí, totiž o Šalomúnovi, jemužto Pán Bóh dal múdrost nade všecky krále, kteříž jsú byli před ním, neb jest jie žádal nad zbožie i dlúhost života. A protož na počáce jeho kralovánie stalo sě toto, o němž jest epištola dnešnie, kterážto psána jest v III. knize Králových v III. kap. (16): „Přišly jsú dvě nevěsce před krále Šalomúna.“ Tuto slušie znamenati, že jest potřeba králóm, kniežatóm, súd- ciem, zprávciem duchovniem i svěckým, a zvláště zpovědlníkóm modliti sě, aby Pán Bóh dal jim múdrost Svú, aby mohli roze- znati mezi pravdú a křivdú, mezi hřiechem smrtedlným a všed- ním. Neb nebudete-li té mieti, všickniť musie blúditi v svých hřie- šiech. A tak sě pohřiechu nynie děje v súdech duchovních i svěc- kých, že nevinné otsuzují a spravedlivé vinnie; a tiť jsú ohyzdní před Pánem Bohem, jakož psáno jest (f. 116 v.) v knize Ekkle- siastikus: „Ktož odsuzuje nevinného a uspravedluje vinného, oha- ven jest obój u Boha." Ale že tě dvě ženě jsú žalovaly o dietě, znamená sě, že jsú dvojí kněží, že sě vadie o lidské spašenie. Neb jakožto mátě velmi miluje syna aneb dietě své, též každý spašenie své má milovati, a tak spašenie i všecko, což k němu příslušie, znamená sě skrze dietě, že mnozí jsú z křestianóv, ješto jsú netbanliví a jako spie v svých hřiešiech a tady své spašenie ztracují a svú duši umrt- 90
vati jakžto bratra a z jeho dobrého veseliti sě jakožto z svého, a jeho zlého želeti jakožto svého, buďto tvój přítel nebo nepřietel. Neb die Pán Kristus: „Milujete-li ty, ještoť vás milují, kterú od- platu vezme, neb to i pohané činie. Ale jáť vám pravi: milujte nepřátely své, čiňte dobřě těm, kteříž nenávidie vás.“ Prosmež Pána Krista, ať vypleje tu závist z srdcí našich, abychom své bližnie (f. 116) proň milovali a Jemu sě i s ním dostali. V PONDĚLÍ PO LETARE. V sobotu měli jsme epištolu o zlých a nešlechetných súdcí, pak dnes máme epištolu o dobrých a spravedlivých súdcí, totiž o Šalomúnovi, jemužto Pán Bóh dal múdrost nade všecky krále, kteříž jsú byli před ním, neb jest jie žádal nad zbožie i dlúhost života. A protož na počáce jeho kralovánie stalo sě toto, o němž jest epištola dnešnie, kterážto psána jest v III. knize Králových v III. kap. (16): „Přišly jsú dvě nevěsce před krále Šalomúna.“ Tuto slušie znamenati, že jest potřeba králóm, kniežatóm, súd- ciem, zprávciem duchovniem i svěckým, a zvláště zpovědlníkóm modliti sě, aby Pán Bóh dal jim múdrost Svú, aby mohli roze- znati mezi pravdú a křivdú, mezi hřiechem smrtedlným a všed- ním. Neb nebudete-li té mieti, všickniť musie blúditi v svých hřie- šiech. A tak sě pohřiechu nynie děje v súdech duchovních i svěc- kých, že nevinné otsuzují a spravedlivé vinnie; a tiť jsú ohyzdní před Pánem Bohem, jakož psáno jest (f. 116 v.) v knize Ekkle- siastikus: „Ktož odsuzuje nevinného a uspravedluje vinného, oha- ven jest obój u Boha." Ale že tě dvě ženě jsú žalovaly o dietě, znamená sě, že jsú dvojí kněží, že sě vadie o lidské spašenie. Neb jakožto mátě velmi miluje syna aneb dietě své, též každý spašenie své má milovati, a tak spašenie i všecko, což k němu příslušie, znamená sě skrze dietě, že mnozí jsú z křestianóv, ješto jsú netbanliví a jako spie v svých hřiešiech a tady své spašenie ztracují a svú duši umrt- 90
Strana 91
vují, kteréhožto dřieve byli dobyli skrze pravé pokánie. A že jedna žena ukradla druhé dietě, znamená sě, že v čas bludných spašenie mnohým bude ukradeno. A že tuto obě ženě nazvány jsú nevěstky, neb i v této straně i v druhé hřěšie, ponadž die svatý Jan v své epištole: „Dieme-li, že hřiechu nemáme, sami sě svodíme a pravda nenie v nás.“ Neb nevěstka jest, kteráž s mnohými hřeší a jejiežto prodána jest milost a toť jest duše člověčie, neb koliť má hřiechóv, tolik má (f. 117) frejieřóv a milost svú přichýlili brzo k marnosti, pro malú hanebnú milost. A protož Pán Buoh skrze proroky Své lid Israhelský, jenž mnohé bohe ctil a miloval, nazývá nevěstkú. A tak proto i dobří kněžie, ješto nynie trpie zamúcenie, budú utěšeni. Ctenie dnešnie píše svatý Jan v V. kap. (1) a řka: „Bieše blízko veliká noc židovská i vstúpil Ježíš do Jeruzaléma.“ Slušie zna- menati, že trój jest chrám. Jeden jest duše věrná každého člo- věka, druhý jest cierkev svatá a třetie tělo a krev Pána Krista A každý z těch slove chrám duchovní, ale čtvrtý chrám byl tě- lesný v Jeruzalemě ot Šalomúna ustaven a potom ot Ezdry udě- laný po zboření. A o tom sě tuto rozomie, když die: „a nalez v chrámě kupujíce a prodávajíce.“ O prvém duchovniem chrámu die apoštol: Vy jste chrám Boží a Duch Boží bydlí u vás. Pakl kto poruší chrám Boží, zatratíť jeho Buoh. O druhém die Mala- chiáš: „Aj, příde do chrámu Svého Panovatel, jehož vy hledáte, a anděl zákona, jehož vy chcete.“ O třetiem takto v tomto čtení a to (f. 117 v.) pravieše o chrámu těla svého. A protož v tom, že Pán Kristus učiniv bičík z provázkóv, vyhnal všecky kupujície i prodávajície, znamená sě, že kteréhož člověka Pán Kristus duši navštieví, že všecky hřiechy z nie i všecky zlé žádosti vyžene. Neb dokudž člověk jest hřiešný, smyslové zevnitřní před vóli přinášejí a před rozom svěcké marné věci, prodávajícě jě a rozom porušený súdí, že jsú dobré a vólí příme a oblíbí, a tak hřiech skoná. Ale Pán Kristus, když navštieví ten chrám, učiníť bičík ze tří provázkóv, totiž skrúšenie, zpovědi a dosti učiněnie a tiemť vymrská všecky hřiechy z toho chrámu, totiž duše. Takéť Pán Kristus navštíví cierkev Svú a činíť bič ze tří pro- vázkóv, z múdrosti, moci a snažnosti, takže zbudí lidi múdré, 91
vují, kteréhožto dřieve byli dobyli skrze pravé pokánie. A že jedna žena ukradla druhé dietě, znamená sě, že v čas bludných spašenie mnohým bude ukradeno. A že tuto obě ženě nazvány jsú nevěstky, neb i v této straně i v druhé hřěšie, ponadž die svatý Jan v své epištole: „Dieme-li, že hřiechu nemáme, sami sě svodíme a pravda nenie v nás.“ Neb nevěstka jest, kteráž s mnohými hřeší a jejiežto prodána jest milost a toť jest duše člověčie, neb koliť má hřiechóv, tolik má (f. 117) frejieřóv a milost svú přichýlili brzo k marnosti, pro malú hanebnú milost. A protož Pán Buoh skrze proroky Své lid Israhelský, jenž mnohé bohe ctil a miloval, nazývá nevěstkú. A tak proto i dobří kněžie, ješto nynie trpie zamúcenie, budú utěšeni. Ctenie dnešnie píše svatý Jan v V. kap. (1) a řka: „Bieše blízko veliká noc židovská i vstúpil Ježíš do Jeruzaléma.“ Slušie zna- menati, že trój jest chrám. Jeden jest duše věrná každého člo- věka, druhý jest cierkev svatá a třetie tělo a krev Pána Krista A každý z těch slove chrám duchovní, ale čtvrtý chrám byl tě- lesný v Jeruzalemě ot Šalomúna ustaven a potom ot Ezdry udě- laný po zboření. A o tom sě tuto rozomie, když die: „a nalez v chrámě kupujíce a prodávajíce.“ O prvém duchovniem chrámu die apoštol: Vy jste chrám Boží a Duch Boží bydlí u vás. Pakl kto poruší chrám Boží, zatratíť jeho Buoh. O druhém die Mala- chiáš: „Aj, příde do chrámu Svého Panovatel, jehož vy hledáte, a anděl zákona, jehož vy chcete.“ O třetiem takto v tomto čtení a to (f. 117 v.) pravieše o chrámu těla svého. A protož v tom, že Pán Kristus učiniv bičík z provázkóv, vyhnal všecky kupujície i prodávajície, znamená sě, že kteréhož člověka Pán Kristus duši navštieví, že všecky hřiechy z nie i všecky zlé žádosti vyžene. Neb dokudž člověk jest hřiešný, smyslové zevnitřní před vóli přinášejí a před rozom svěcké marné věci, prodávajícě jě a rozom porušený súdí, že jsú dobré a vólí příme a oblíbí, a tak hřiech skoná. Ale Pán Kristus, když navštieví ten chrám, učiníť bičík ze tří provázkóv, totiž skrúšenie, zpovědi a dosti učiněnie a tiemť vymrská všecky hřiechy z toho chrámu, totiž duše. Takéť Pán Kristus navštíví cierkev Svú a činíť bič ze tří pro- vázkóv, z múdrosti, moci a snažnosti, takže zbudí lidi múdré, 91
Strana 92
mocné a snažné, kteřížto poznajíce nehody, totiž pýchu, smilstvie i jiné hřiechy. A toť sě znamená, že Kristus z tělesného chrámu vyhnal kupce a prodavače i voly i ovce a (f. 118 v.) měnicóv stoly převrátil a penieze rozsypal a holubice i holuby kázal vy- nésti. A ponadž jest Pán Kristus ctil chrám ten, v němžto byla škříně Božie, co pak měli by ctěni býti kostelové, v nichžť jest Pán Kristus pod obojí zpósobú. A protož neměli v nich kněžie kupčiti. Také ani řeči prázdné, marné vzhlédánie, zlá myšlenie, frejové, neb toť jest trhoděnie Pánu Kristu velmi nelibé. Neb skrze to prodá člověk duši svú diablu. A protož řekl těmto těžařóm: „Otneste tyto pryč a neroďte učiniti z domu Otce mého dóm trhoděnie.“ A protož die svatý Augustin: „Ižádný nečiň jiného v chrámě, jedno to, k čemuž jest ustaven, aby lidé tu sě scházeli a slýchali slovo Božie, aby sě svých hřiechóv zpoviedali, křest a svátost přijímali a po ní sě Bohu dostali.“ V UTERÝ PO LETARE. Duch svatý oznamuje zlost v lidu zatvrzenú a zastaralú a zvláště v těch hřiešech, kteříž jsú proti prvniemu přikázání Bo- žiemu, v němžto zapoviedá mieti bohy cizie. A o tom jest dnešnie epištola, kterúžto píše Mojžieš v II. kněhách v XXXII. kap. (7): „Mluvil jest Hospodin k Mojžiešovi a řka: Sejdi s huory, neb shřešil jest lid tvój.“ Tito synové Israhelští, když otšel ot nich Mojžieš na horu Sinaj a meškal k nim sě navrátiti, neb tam by čtyřidceti dní a čtyřidceti nocí, tehdy přistúpili jsú k Aaronovi a Uronovi, jimž byl ten lid poručil Mojžieš, a žádajíce, aby jim učinil Bohy, totiž obrazy pohanské. Tehdy že Ur nerodil při- voliti k tomu, uplvali jsú jeho až do smrti, ale Aaron boje sě smrti, kázal přinésti zlato i střiebro i vrhl v oheň i vystúpil obraz telete. A že Aaron proto žádal na nich jich klenotóv, aby sě ot- vrátil ot jich úmysla, neb viděl, že velmi milují ty klenoty a řka- na své mysli: Dřievě nežť dadie ty klenoty z sebe, snázeť ostanú úmysla svého. Ale že tele slilo sě i žádná jiná tvárnost, znamená 92
mocné a snažné, kteřížto poznajíce nehody, totiž pýchu, smilstvie i jiné hřiechy. A toť sě znamená, že Kristus z tělesného chrámu vyhnal kupce a prodavače i voly i ovce a (f. 118 v.) měnicóv stoly převrátil a penieze rozsypal a holubice i holuby kázal vy- nésti. A ponadž jest Pán Kristus ctil chrám ten, v němžto byla škříně Božie, co pak měli by ctěni býti kostelové, v nichžť jest Pán Kristus pod obojí zpósobú. A protož neměli v nich kněžie kupčiti. Také ani řeči prázdné, marné vzhlédánie, zlá myšlenie, frejové, neb toť jest trhoděnie Pánu Kristu velmi nelibé. Neb skrze to prodá člověk duši svú diablu. A protož řekl těmto těžařóm: „Otneste tyto pryč a neroďte učiniti z domu Otce mého dóm trhoděnie.“ A protož die svatý Augustin: „Ižádný nečiň jiného v chrámě, jedno to, k čemuž jest ustaven, aby lidé tu sě scházeli a slýchali slovo Božie, aby sě svých hřiechóv zpoviedali, křest a svátost přijímali a po ní sě Bohu dostali.“ V UTERÝ PO LETARE. Duch svatý oznamuje zlost v lidu zatvrzenú a zastaralú a zvláště v těch hřiešech, kteříž jsú proti prvniemu přikázání Bo- žiemu, v němžto zapoviedá mieti bohy cizie. A o tom jest dnešnie epištola, kterúžto píše Mojžieš v II. kněhách v XXXII. kap. (7): „Mluvil jest Hospodin k Mojžiešovi a řka: Sejdi s huory, neb shřešil jest lid tvój.“ Tito synové Israhelští, když otšel ot nich Mojžieš na horu Sinaj a meškal k nim sě navrátiti, neb tam by čtyřidceti dní a čtyřidceti nocí, tehdy přistúpili jsú k Aaronovi a Uronovi, jimž byl ten lid poručil Mojžieš, a žádajíce, aby jim učinil Bohy, totiž obrazy pohanské. Tehdy že Ur nerodil při- voliti k tomu, uplvali jsú jeho až do smrti, ale Aaron boje sě smrti, kázal přinésti zlato i střiebro i vrhl v oheň i vystúpil obraz telete. A že Aaron proto žádal na nich jich klenotóv, aby sě ot- vrátil ot jich úmysla, neb viděl, že velmi milují ty klenoty a řka- na své mysli: Dřievě nežť dadie ty klenoty z sebe, snázeť ostanú úmysla svého. Ale že tele slilo sě i žádná jiná tvárnost, znamená 92
Strana 93
sě, že ti, ješto opustiec Pána Boha, jinú (f. 119) kterúžkoli věc nežli Boha miluje, tiť jsú prvá nesmyslná, hlúpá hovada, jalová ote všech dobrých skutkóv. Jakož die prorok v žalmu: „Člověk když ve cti byl, nesro- zoměl jest, přirovnán jest dobytčatóm nemúdrým a podobný jim jest učiněn.“ A že tuto Mojžieš velmi snažně prosil Pána Boha, aby lidu Svému odpustil tu vinnu, znamená sě, že kněžie měli by čisti býti ot hřiechu, jakožto Mojžieš, a pozdvižením v ctnos- tech života živi býti a za hřiechy lidu svého křestianského snažně sě modliti, jakož die Johel prorok, že plakali jsú kněžie a řkúce: „Odpust, odpust, Hospodine, lidu tvému a nedaj dědicstvie Tvého na zatracenie.“ A v tom, že viděl Mojžieš lid židovský, an oblúpen od klenotóv svých, znamená sě, že když kto smrtedlně hřěší, všech ctností jest zbaven. A protož slušalo by sě snažně každé- mu vystřiehati hřiechóv a zvláště smrtedlných, neb skrze ně člo- věk bývá všeho dobrého zbaven, přiezni Božie i všech svatých; a jest duše jeho jakožto mrtva před obličejem Božím. Protož mnozí zdělali jsú sobě rozličné bohy, neb onen viece miluje pýchu nežli Boha, onen zbožie, onen krásu, (f. 119 v.) onen chválu, onen ženu, a tak jiné věci, neb cožkolivěk kto viece miluje nežli Boha, toť jest jeho bóh. Neb podle práva jedno dobré má býti milováno a čím co jest lepšie, tiem má viece býti milováno. A ponadž Bóh jest svrchované dobré, nad něžto nemóž býti nic lepšieho mysleno, protož Pán Bóh má nade všecko stvořenie býti milován ze všeho srdce, ze všie duše, ze všie mysli, ze všie síly. Jest-li pak v svém rozomu člověk tak i vólí porušený, že co v světě miluje viece nežli Boha, tenť má tu věc za Boha svého. Protož vězme, abychom jiných bohóv neměli, nežli Pána našeho Jezukrista. Čtenie dnešnie píše svatý Jan v II. kap. a řka: „Již když bylo střed dne svátečného etc.“ Z tohoto čtenie máme, že Pán Kristus divnú múdrost mluvil jest, neb jsú židé musili řéci, sly- ševše Jeho, kterak tento umie čtenie aneb slova aneb Písma, po- nadž sě neučil? Zajisté mohliť jsú sě dobře diviti Jeho božské múdrosti a netoliko Jemu, ale v Něho věřiti. Též i my muožem 93
sě, že ti, ješto opustiec Pána Boha, jinú (f. 119) kterúžkoli věc nežli Boha miluje, tiť jsú prvá nesmyslná, hlúpá hovada, jalová ote všech dobrých skutkóv. Jakož die prorok v žalmu: „Člověk když ve cti byl, nesro- zoměl jest, přirovnán jest dobytčatóm nemúdrým a podobný jim jest učiněn.“ A že tuto Mojžieš velmi snažně prosil Pána Boha, aby lidu Svému odpustil tu vinnu, znamená sě, že kněžie měli by čisti býti ot hřiechu, jakožto Mojžieš, a pozdvižením v ctnos- tech života živi býti a za hřiechy lidu svého křestianského snažně sě modliti, jakož die Johel prorok, že plakali jsú kněžie a řkúce: „Odpust, odpust, Hospodine, lidu tvému a nedaj dědicstvie Tvého na zatracenie.“ A v tom, že viděl Mojžieš lid židovský, an oblúpen od klenotóv svých, znamená sě, že když kto smrtedlně hřěší, všech ctností jest zbaven. A protož slušalo by sě snažně každé- mu vystřiehati hřiechóv a zvláště smrtedlných, neb skrze ně člo- věk bývá všeho dobrého zbaven, přiezni Božie i všech svatých; a jest duše jeho jakožto mrtva před obličejem Božím. Protož mnozí zdělali jsú sobě rozličné bohy, neb onen viece miluje pýchu nežli Boha, onen zbožie, onen krásu, (f. 119 v.) onen chválu, onen ženu, a tak jiné věci, neb cožkolivěk kto viece miluje nežli Boha, toť jest jeho bóh. Neb podle práva jedno dobré má býti milováno a čím co jest lepšie, tiem má viece býti milováno. A ponadž Bóh jest svrchované dobré, nad něžto nemóž býti nic lepšieho mysleno, protož Pán Bóh má nade všecko stvořenie býti milován ze všeho srdce, ze všie duše, ze všie mysli, ze všie síly. Jest-li pak v svém rozomu člověk tak i vólí porušený, že co v světě miluje viece nežli Boha, tenť má tu věc za Boha svého. Protož vězme, abychom jiných bohóv neměli, nežli Pána našeho Jezukrista. Čtenie dnešnie píše svatý Jan v II. kap. a řka: „Již když bylo střed dne svátečného etc.“ Z tohoto čtenie máme, že Pán Kristus divnú múdrost mluvil jest, neb jsú židé musili řéci, sly- ševše Jeho, kterak tento umie čtenie aneb slova aneb Písma, po- nadž sě neučil? Zajisté mohliť jsú sě dobře diviti Jeho božské múdrosti a netoliko Jemu, ale v Něho věřiti. Též i my muožem 93
Strana 94
sě diviti, jak svatý, jak opatrný, jak laskavý, (f. 120) jak spra- vedlivý zákon dal, kterak velikú múdrostí svaté apoštoly obda- řil, neb to jest div větší, nežli mrtvé křésiti. A protož tuto svatý Jan toho kázánie, kteréž učinil Pán Kris- tus a řka: „Mé učenie nenieť mé, ale toho, ktož mě jest poslal“, jako by řekl: učenie mé podle člověčenstvie nenieť mé. Jedno podle božstvie, neb pocházie prvotně ot božstvie; a také jakožto Syn Boží podle božstvie má věčný byt ot Otce nebeského. Neb tam sám v III. kap. (16) praví svatého Jana: „Tak Buoh miloval svět, že jednorozeného Syna dal“, totiž za jeho vykúpenie. A o tom die svatý Pavel: „Když přišla plnost času, poslal Buoh Syna Svého na svět.“ A pak dále die: „Ač kto chtieti bude vóli Jeho činiti, — poznáť z učenie Jeho, jestliť z Boha čili nic.“ Ja ot sebe sám mluvím, neb těm, ještoť mají ctný úmysl; že chce sobě i jiným svým bližním prospievati k spašení, těmť oznamuje smysl a rozom Písma svatého. A tiť právě poznávají, že to učenie ot Pána Boha pocházie, na tom, že všic zlostí brání a vše dobré velí i radí, neb (f. 120 v.) jakožto Bóh jest svrchované dobré, též ot Něho všecko dobré pocházie. A protož die sv. Jakub v své epištole: „Každé dánie najlepšie a každý dar dokonalý s huory jest stupující ot Otce světlosti. A protož jim dále řekl: „Co mě hledáte zahubiti“, jako by řekl: Zákon zapoviedáť zabíjeti a ovšem člověka nevinného, a vy mi chcete zabíti, jenž vinny nemám ižádné a činím vám dobře, vás uče, vaše nemocné uzdravuje, mrtvé křiese; protož ižádný z vás nečiní zákona, neb zákon velí bližnieho milovati. A k tomu odpověděli jsú řkúce: „Diabla máš, kto Tě hledá zabíti?“ Vidúce židé divy veliké, kteréž mezi nimi divy činil Pán Kristus mocí božskú, kterážto všeho stvořenie moc přesáhla, slyšiece tak múdrost božskú Jeho a zevě úmysl jich, což jsú měli Pánu Bohu připsati, to jsú diablovi připisovali. Též jsú nynie zlí křesťané, ješto všecky dobré činy súdie, jako by sě zlým úmyslem dály, a což by měli chváliti, to hyzdie a hledají, kudy by to (f. 121) mohli zrušiti. Toť jsú tovaryšie těch zlých židóv; protož nebuď- mež tací tovaryšie, jako tito židé, ale milujme Pána Boha, a tak duojdeme královstvie nebeského. 94
sě diviti, jak svatý, jak opatrný, jak laskavý, (f. 120) jak spra- vedlivý zákon dal, kterak velikú múdrostí svaté apoštoly obda- řil, neb to jest div větší, nežli mrtvé křésiti. A protož tuto svatý Jan toho kázánie, kteréž učinil Pán Kris- tus a řka: „Mé učenie nenieť mé, ale toho, ktož mě jest poslal“, jako by řekl: učenie mé podle člověčenstvie nenieť mé. Jedno podle božstvie, neb pocházie prvotně ot božstvie; a také jakožto Syn Boží podle božstvie má věčný byt ot Otce nebeského. Neb tam sám v III. kap. (16) praví svatého Jana: „Tak Buoh miloval svět, že jednorozeného Syna dal“, totiž za jeho vykúpenie. A o tom die svatý Pavel: „Když přišla plnost času, poslal Buoh Syna Svého na svět.“ A pak dále die: „Ač kto chtieti bude vóli Jeho činiti, — poznáť z učenie Jeho, jestliť z Boha čili nic.“ Ja ot sebe sám mluvím, neb těm, ještoť mají ctný úmysl; že chce sobě i jiným svým bližním prospievati k spašení, těmť oznamuje smysl a rozom Písma svatého. A tiť právě poznávají, že to učenie ot Pána Boha pocházie, na tom, že všic zlostí brání a vše dobré velí i radí, neb (f. 120 v.) jakožto Bóh jest svrchované dobré, též ot Něho všecko dobré pocházie. A protož die sv. Jakub v své epištole: „Každé dánie najlepšie a každý dar dokonalý s huory jest stupující ot Otce světlosti. A protož jim dále řekl: „Co mě hledáte zahubiti“, jako by řekl: Zákon zapoviedáť zabíjeti a ovšem člověka nevinného, a vy mi chcete zabíti, jenž vinny nemám ižádné a činím vám dobře, vás uče, vaše nemocné uzdravuje, mrtvé křiese; protož ižádný z vás nečiní zákona, neb zákon velí bližnieho milovati. A k tomu odpověděli jsú řkúce: „Diabla máš, kto Tě hledá zabíti?“ Vidúce židé divy veliké, kteréž mezi nimi divy činil Pán Kristus mocí božskú, kterážto všeho stvořenie moc přesáhla, slyšiece tak múdrost božskú Jeho a zevě úmysl jich, což jsú měli Pánu Bohu připsati, to jsú diablovi připisovali. Též jsú nynie zlí křesťané, ješto všecky dobré činy súdie, jako by sě zlým úmyslem dály, a což by měli chváliti, to hyzdie a hledají, kudy by to (f. 121) mohli zrušiti. Toť jsú tovaryšie těch zlých židóv; protož nebuď- mež tací tovaryšie, jako tito židé, ale milujme Pána Boha, a tak duojdeme královstvie nebeského. 94
Strana 95
V STREDU PO LETARE. Dnešnie čtenie, kteréž píše sv. Jan v IX. kap. (1) a řka: „Před- cházeje Ježíš uzřel člověka slepého ot narozenie.“ Z tohoto čtenie máme, kterak lid křestianský v čas antikristóv, totiž v čas aneb vék poslední, stydne lid v lásce a oslne v čas pravdy. Toho po- dobenstvie máme na Sampsonovi, jenž byl oslepen ot nepřátel i do vazby vsazen a také na Sedechiášovi, jehožto syn král baby- lonský před ním kázal zbíti a jemu oči vylúpiti a k tomu do vazby nésti. Neb každý ten, ješto pravdy nechce vyznati, bude umrtve- ných skutkóv před obličejem Božím a bude veden do těžké vazby diabelské. Neb die Pán Bóh v V. kap. Isaiáše proroka (13): „Proto jatý veden jest lid mój, neb neměl jest uměnie.“ A toť jest hrozná slepost. Neb mnozí znají slepé na těle, ale své slepoty na duši ne- znají a ti všickni a zvláště zvolení, kteříž ještě nemají pravého poznánie, (f. 121 v.) jsúť znamenáni skrze tohoto slepého ot na- rozenie, o němž tuto tázali jsú učedlníci Pána Krista, on-li jest shřešil, čili starší jeho, že sě slepem narodil. Ó, bychom nynie měli otázati Pána Krista, proč jest nynie oslepen mnohý lid! O tomto slepém tělesně řekl Pán Kristus, že ani on shřešil ani rodičové jeho, aby slep sě narodil. Neb často- krát Pán Buoh i Své milé nemocmi a jinými nedostatky i sle- potú trápí na tomto světě, neb pro jich aneb starších prohřešenie, ale aby jim otjal mnoho příčin hřiechóv budúcích a přispořil od- platy jemu. O tom die prorok v žalmu (34, 20): „Mnozí zámutkové spravedlivých a ze všech těch vysvobodí jě Hospodin.“ A Šalo- mún: „Kohožť miluje Buoh, tohoť treskce.“ A tak jest přepustil na svatého Joba, na svatého Thobiáše i na mnoho jiných ne- mocí a nedostatky, neb tady diela Božie bývají oznámena na nich, totiž trpělivost, pokora, stálost v dobrém. A že Pán Kristus řekl: „Jáť musím dělati, dokudž den jest diela Jeho, ktož Mě jest poslal“, znamená sě, že jed(f. 122)na jest vóle i moc Syna i Otce v božství. Den nazývá tuto „život Svój“ — život smrtedlný, v němžto jsa na tomto světě, činil jest divy rozličné a zvěstoval pravdu Boží; neb ten den tral ot narozenie Jeho až do smrti. O tom 95
V STREDU PO LETARE. Dnešnie čtenie, kteréž píše sv. Jan v IX. kap. (1) a řka: „Před- cházeje Ježíš uzřel člověka slepého ot narozenie.“ Z tohoto čtenie máme, kterak lid křestianský v čas antikristóv, totiž v čas aneb vék poslední, stydne lid v lásce a oslne v čas pravdy. Toho po- dobenstvie máme na Sampsonovi, jenž byl oslepen ot nepřátel i do vazby vsazen a také na Sedechiášovi, jehožto syn král baby- lonský před ním kázal zbíti a jemu oči vylúpiti a k tomu do vazby nésti. Neb každý ten, ješto pravdy nechce vyznati, bude umrtve- ných skutkóv před obličejem Božím a bude veden do těžké vazby diabelské. Neb die Pán Bóh v V. kap. Isaiáše proroka (13): „Proto jatý veden jest lid mój, neb neměl jest uměnie.“ A toť jest hrozná slepost. Neb mnozí znají slepé na těle, ale své slepoty na duši ne- znají a ti všickni a zvláště zvolení, kteříž ještě nemají pravého poznánie, (f. 121 v.) jsúť znamenáni skrze tohoto slepého ot na- rozenie, o němž tuto tázali jsú učedlníci Pána Krista, on-li jest shřešil, čili starší jeho, že sě slepem narodil. Ó, bychom nynie měli otázati Pána Krista, proč jest nynie oslepen mnohý lid! O tomto slepém tělesně řekl Pán Kristus, že ani on shřešil ani rodičové jeho, aby slep sě narodil. Neb často- krát Pán Buoh i Své milé nemocmi a jinými nedostatky i sle- potú trápí na tomto světě, neb pro jich aneb starších prohřešenie, ale aby jim otjal mnoho příčin hřiechóv budúcích a přispořil od- platy jemu. O tom die prorok v žalmu (34, 20): „Mnozí zámutkové spravedlivých a ze všech těch vysvobodí jě Hospodin.“ A Šalo- mún: „Kohožť miluje Buoh, tohoť treskce.“ A tak jest přepustil na svatého Joba, na svatého Thobiáše i na mnoho jiných ne- mocí a nedostatky, neb tady diela Božie bývají oznámena na nich, totiž trpělivost, pokora, stálost v dobrém. A že Pán Kristus řekl: „Jáť musím dělati, dokudž den jest diela Jeho, ktož Mě jest poslal“, znamená sě, že jed(f. 122)na jest vóle i moc Syna i Otce v božství. Den nazývá tuto „život Svój“ — život smrtedlný, v němžto jsa na tomto světě, činil jest divy rozličné a zvěstoval pravdu Boží; neb ten den tral ot narozenie Jeho až do smrti. O tom 95
Strana 96
móž rozoměno býti, což jinde řekl Pán Kristus: „Abraham plesal jest, aby viděl den Mój, viděl a radoval sě jest.“ A die dále: „Příde noc, kdyžto ižádný nebude moci dělati“, totiž v čas smrti Jeho. Neb i ti, ješto byli první povoláni na dielo vinnice, totiž cierkve svaté, le apoštolé všickni nad Pánem Kristem po- horšenie jsú trpěli, všickni opustivše Jeho, utekli. Jakož píše sv. Mat. v XXVI. kap. (56): „A tak všeho dobrého odpadli." A též i nynie, dokudž Pán Kristus, jenž jest slunce spravedl- nosti, nám svietí v našich srdcí, dotad činiti móžem dobré a Bohu vzácné skutky. Ale jakž ten odstúpí a temnosti nás hřieš- né obklíčie, ižádného diela Bohu vzácného nemóžem učiniti. Ale v tom, že Pán Kristus plinul na zemi a učinil bláto a pomazal oči toho slepého a kázal jemu jíti do kupadl (f. 122 v.) Siloe a umýti oči, znamená sě, že kohož Pán Kristus ráčí duchovně osvietiti, najprvé přivede na paměť jeho křehkost a útlost jeho i všech nedostatkóv jeho duchovních, aby pomněl, že jest smrte- dlný a hřiešný, a ponúkne, aby šel do kupadl Siloe, totiž aby přijal pravé pokánie, a to záleží na želení hřiechóv, na postu a almužnách. Toť jsú ta kúpadla, jimžto duše bývají obmyty ot poškvru hřiešných. Svatý Rehoř die, že skrze slinu znamená sě milost Božie předcházejície, kterýžto hne člověkem ku pokání. Neb jakožto slina pocházie ot hlavy a úst, též milost Ducha svatého pocházie ot Otce a Syna. A když tu slinu dá Pán Buoh komu, ihned bude bláto, totiž inhed člověk pozná sě z bláta učiněného a hřiešného. A skrze kupadlo Siloe znamenají sě Písma svatá, totiž zákon Boží a apoštolské i prorocké řeči. Neb když Pán Buoh koho na- vštieví Svú milostí, inhed má jíti k zákonu Božiemu (f. 123) a svatým Písmóm a v těch své oči obmýti, neb to uzří, jak jest velice hanebně a škodně shřešil, jak jest Boha velmi rozhněval a kterak má zasě přijíti ku Pánu Bohu a život svój s apoštoly a z Božími následovníky sjednati. A že tomu slepému, v své slepotě trál, ižádnému sě neprotivil, ale jakž osviecen byl, tak inhed zákonníci protivili sě jemu a potom vyvrhli jeho z sebe, znamená sě, donadž člověk hřiešný jest a s tiemto světem sě sjednává v zlosti, dotad ani ot zlých lidí ani od diablóv 96
móž rozoměno býti, což jinde řekl Pán Kristus: „Abraham plesal jest, aby viděl den Mój, viděl a radoval sě jest.“ A die dále: „Příde noc, kdyžto ižádný nebude moci dělati“, totiž v čas smrti Jeho. Neb i ti, ješto byli první povoláni na dielo vinnice, totiž cierkve svaté, le apoštolé všickni nad Pánem Kristem po- horšenie jsú trpěli, všickni opustivše Jeho, utekli. Jakož píše sv. Mat. v XXVI. kap. (56): „A tak všeho dobrého odpadli." A též i nynie, dokudž Pán Kristus, jenž jest slunce spravedl- nosti, nám svietí v našich srdcí, dotad činiti móžem dobré a Bohu vzácné skutky. Ale jakž ten odstúpí a temnosti nás hřieš- né obklíčie, ižádného diela Bohu vzácného nemóžem učiniti. Ale v tom, že Pán Kristus plinul na zemi a učinil bláto a pomazal oči toho slepého a kázal jemu jíti do kupadl (f. 122 v.) Siloe a umýti oči, znamená sě, že kohož Pán Kristus ráčí duchovně osvietiti, najprvé přivede na paměť jeho křehkost a útlost jeho i všech nedostatkóv jeho duchovních, aby pomněl, že jest smrte- dlný a hřiešný, a ponúkne, aby šel do kupadl Siloe, totiž aby přijal pravé pokánie, a to záleží na želení hřiechóv, na postu a almužnách. Toť jsú ta kúpadla, jimžto duše bývají obmyty ot poškvru hřiešných. Svatý Rehoř die, že skrze slinu znamená sě milost Božie předcházejície, kterýžto hne člověkem ku pokání. Neb jakožto slina pocházie ot hlavy a úst, též milost Ducha svatého pocházie ot Otce a Syna. A když tu slinu dá Pán Buoh komu, ihned bude bláto, totiž inhed člověk pozná sě z bláta učiněného a hřiešného. A skrze kupadlo Siloe znamenají sě Písma svatá, totiž zákon Boží a apoštolské i prorocké řeči. Neb když Pán Buoh koho na- vštieví Svú milostí, inhed má jíti k zákonu Božiemu (f. 123) a svatým Písmóm a v těch své oči obmýti, neb to uzří, jak jest velice hanebně a škodně shřešil, jak jest Boha velmi rozhněval a kterak má zasě přijíti ku Pánu Bohu a život svój s apoštoly a z Božími následovníky sjednati. A že tomu slepému, v své slepotě trál, ižádnému sě neprotivil, ale jakž osviecen byl, tak inhed zákonníci protivili sě jemu a potom vyvrhli jeho z sebe, znamená sě, donadž člověk hřiešný jest a s tiemto světem sě sjednává v zlosti, dotad ani ot zlých lidí ani od diablóv 96
Strana 97
nemá protivenstvie, ale jakž Pán Buoh osvietí jeho, dá jemu pravé poznánie, a že bude vyznávati skutky Pána Krista, tak inhed diabel a zlí lidé proti němu povstanú a vyvrhnú jeho z tovaryš- stvie svého. Neb nerovnost obyčejóv činí nepřiezeň a rovnost přiezeň. A protož lidé dobří nemohú býti milováni ot zlých. A tak řekl Pán Kristus svým apoštolóm: „Nenávidí-liť vás svět, vězte, že Mne jest, dřevnieho vás, nenáviděl. Byste byli z světa, svět, což (f. 123 v.) jeho jest, miloval by; ale již nejste s tohoto světa, jakož i já nejsem s tohoto světa. Protož vás ne- návidí svět.“ A tak die svatý Pavel: „Bych sě líbil lidem, sluha bych Kristóv nebyl.“ A pak na tom, když toho osvieceného vy- vrhli z sebe, Pán Kristus oznámil sě jemu, znamená sě, že když dobrý člověk v pravdě Božie osviecený a bude vyobcován pro vyznávánie pravdy, Pán Buoh dá jemu věčné poznánie i větčie dary nežli dřieve. Prosmež Jeho milosti, ať nás slepé na duši ráčí osvietiti, aby- chom poznali vóli Jeho a ji plnili, a tak abychom došli té vlasti nebeského královstvie. VE ČTVRTEK PO LETARE. Dnes i zajtra v epištolách i ve čtení máme o mrtvých a jich divném vzkřiešení, na znamenie, že v tyto časy ovšem měli by lidé z hřiechóv svých povstati a hodné pokánie činiti. O jednom mrtvém jest dnešnie epištola, kterážto psána jest v IV. knihách Královských v IV. kap.: „Přišla žena Sunamicská k Elizeovi.“ Reči tyto divné jsú Ducha svatého o vzkřie(f. 124)šení mrtvé- ho k životu tělesnému. A protož slušie znamenati, že dobrý křěs- tian má rozličný život. Jeden přirozený tělesný a smrtedlný, a tenť lidé hovadní velmi milují, a protož milosti záclonú k věč- nému životu nepatří. Druhý život jest duše, a také jest přirozený, neb duše člověčie živá jest věčně, neb nemóž umřieti. A té jest osoba člověčie. A že tělo ustavně sě mění, člověk ot něho nemá osoby, protož ačkolivěk časně umře, však táž osoba ostane, a tak řiekáme, že táž osoba Kristova vstúpila jest do pekel, avšak 97
nemá protivenstvie, ale jakž Pán Buoh osvietí jeho, dá jemu pravé poznánie, a že bude vyznávati skutky Pána Krista, tak inhed diabel a zlí lidé proti němu povstanú a vyvrhnú jeho z tovaryš- stvie svého. Neb nerovnost obyčejóv činí nepřiezeň a rovnost přiezeň. A protož lidé dobří nemohú býti milováni ot zlých. A tak řekl Pán Kristus svým apoštolóm: „Nenávidí-liť vás svět, vězte, že Mne jest, dřevnieho vás, nenáviděl. Byste byli z světa, svět, což (f. 123 v.) jeho jest, miloval by; ale již nejste s tohoto světa, jakož i já nejsem s tohoto světa. Protož vás ne- návidí svět.“ A tak die svatý Pavel: „Bych sě líbil lidem, sluha bych Kristóv nebyl.“ A pak na tom, když toho osvieceného vy- vrhli z sebe, Pán Kristus oznámil sě jemu, znamená sě, že když dobrý člověk v pravdě Božie osviecený a bude vyobcován pro vyznávánie pravdy, Pán Buoh dá jemu věčné poznánie i větčie dary nežli dřieve. Prosmež Jeho milosti, ať nás slepé na duši ráčí osvietiti, aby- chom poznali vóli Jeho a ji plnili, a tak abychom došli té vlasti nebeského královstvie. VE ČTVRTEK PO LETARE. Dnes i zajtra v epištolách i ve čtení máme o mrtvých a jich divném vzkřiešení, na znamenie, že v tyto časy ovšem měli by lidé z hřiechóv svých povstati a hodné pokánie činiti. O jednom mrtvém jest dnešnie epištola, kterážto psána jest v IV. knihách Královských v IV. kap.: „Přišla žena Sunamicská k Elizeovi.“ Reči tyto divné jsú Ducha svatého o vzkřie(f. 124)šení mrtvé- ho k životu tělesnému. A protož slušie znamenati, že dobrý křěs- tian má rozličný život. Jeden přirozený tělesný a smrtedlný, a tenť lidé hovadní velmi milují, a protož milosti záclonú k věč- nému životu nepatří. Druhý život jest duše, a také jest přirozený, neb duše člověčie živá jest věčně, neb nemóž umřieti. A té jest osoba člověčie. A že tělo ustavně sě mění, člověk ot něho nemá osoby, protož ačkolivěk časně umře, však táž osoba ostane, a tak řiekáme, že táž osoba Kristova vstúpila jest do pekel, avšak 97
Strana 98
tělo Jeho leželo jest v hrobě. A tak týž Jidáš, kterýžto zradil Pána Krista, jest v pekle, a též i onen bohatec, ješto jest pohřeben v pekle. Třetie život jest, jímžto člověk živ jest tomuto světu, a tenť záleží na milování těch světských věcí a toť jest zlý život hřiešných, jímžto zlí jsú živi. A ten život jestiť mrzký před oblí- čejem Božím. Neb lépe bylo člověku tělesně umřieti, nežli tiem životem živu býti, jakož (f. 124 v.) psáno jest v knize Ekklesia- stes (4, 2): „Viece jsem chválil mrtvé nežli živé.“ Čtvrtý život jest duchovní, jímžto člověk živ jest v milování Božiem, maje čisté srdce a vieru pevnú. A tenť život pocházie z Ducha svatého. A tak tento život protiví sě úplně životu svěckému, neb maje ten- to, nemá onoho a maje onen, nemá tohoto. Neb onen jest pyšný, tento pokorný, ono smilný, tento čistý, onen lakotný, tento střiezvý, onen nenávidí těch věcí, kteréž Božie jsú, tento je miluje. A ponadž tento život jest duchovní, protož máť kořen svój v duši, ale světský v světě. A protož snáze jest každému život svěcký poznati nežli duchovní, avšak mnozí majíc život svěcký, řkú, že mají život duchovní; neb jsúce živi v rozkošech tě- lesných, rozkošné krmě jedúce, dobré pijíce, nic dobrého a uži- tečného neučinie. Neb jakožto ot duše pocházie život tělu, též ot milosti Božie pocházie život duši. A protož die svatý Jan: „Ktož nemiluje, bydlíť v smrti.“ A ktož má život duchovní, tenť sě vystřiehá tělesných žádostí, (f. 125) marných a utrhavých řečí a ovšem hřiešných činóv. A tenť život roste ctnostmi, jakožto tělo tělesnými pokrmy. A tak rostl jest Pán Kristus, jakož die svatý Lukáš: „Věkem i múdrostí.“ Věkem i múdrostí před Bo- hem i lidmi, neb jakožto člověk najprvé jest dietětem, potom mlá- dencem a potom mužem, též když člověk v Bohu sě narodí v život duchovní, najprvé jest jako dietě nevinný, pokorný, tichý. A o tom Pán Kristus die: Leč budete učiněni jakožto robátka, nevendete do královstvie Božieho. Potom vše(d) v poznání pravdy Božie, potom vstúpí jakožto v mužský stav, že již tak bude utvrzen v milosti Božie a v ctnostech, že sě nedá svésti ani světu ani tělu ani diablu. Protož die svatý Pavel, že ani meč, ani ži- vot, ani smrt, ani andělé nás neotlúčie ot lásky Kristovy. A tak die Šalomún v piesních svých: „Silno jest jako smrt milovánie 98
tělo Jeho leželo jest v hrobě. A tak týž Jidáš, kterýžto zradil Pána Krista, jest v pekle, a též i onen bohatec, ješto jest pohřeben v pekle. Třetie život jest, jímžto člověk živ jest tomuto světu, a tenť záleží na milování těch světských věcí a toť jest zlý život hřiešných, jímžto zlí jsú živi. A ten život jestiť mrzký před oblí- čejem Božím. Neb lépe bylo člověku tělesně umřieti, nežli tiem životem živu býti, jakož (f. 124 v.) psáno jest v knize Ekklesia- stes (4, 2): „Viece jsem chválil mrtvé nežli živé.“ Čtvrtý život jest duchovní, jímžto člověk živ jest v milování Božiem, maje čisté srdce a vieru pevnú. A tenť život pocházie z Ducha svatého. A tak tento život protiví sě úplně životu svěckému, neb maje ten- to, nemá onoho a maje onen, nemá tohoto. Neb onen jest pyšný, tento pokorný, ono smilný, tento čistý, onen lakotný, tento střiezvý, onen nenávidí těch věcí, kteréž Božie jsú, tento je miluje. A ponadž tento život jest duchovní, protož máť kořen svój v duši, ale světský v světě. A protož snáze jest každému život svěcký poznati nežli duchovní, avšak mnozí majíc život svěcký, řkú, že mají život duchovní; neb jsúce živi v rozkošech tě- lesných, rozkošné krmě jedúce, dobré pijíce, nic dobrého a uži- tečného neučinie. Neb jakožto ot duše pocházie život tělu, též ot milosti Božie pocházie život duši. A protož die svatý Jan: „Ktož nemiluje, bydlíť v smrti.“ A ktož má život duchovní, tenť sě vystřiehá tělesných žádostí, (f. 125) marných a utrhavých řečí a ovšem hřiešných činóv. A tenť život roste ctnostmi, jakožto tělo tělesnými pokrmy. A tak rostl jest Pán Kristus, jakož die svatý Lukáš: „Věkem i múdrostí.“ Věkem i múdrostí před Bo- hem i lidmi, neb jakožto člověk najprvé jest dietětem, potom mlá- dencem a potom mužem, též když člověk v Bohu sě narodí v život duchovní, najprvé jest jako dietě nevinný, pokorný, tichý. A o tom Pán Kristus die: Leč budete učiněni jakožto robátka, nevendete do královstvie Božieho. Potom vše(d) v poznání pravdy Božie, potom vstúpí jakožto v mužský stav, že již tak bude utvrzen v milosti Božie a v ctnostech, že sě nedá svésti ani světu ani tělu ani diablu. Protož die svatý Pavel, že ani meč, ani ži- vot, ani smrt, ani andělé nás neotlúčie ot lásky Kristovy. A tak die Šalomún v piesních svých: „Silno jest jako smrt milovánie 98
Strana 99
a mnohé vody nemohly jsú uhasiti lásky“, — ale ktož pozná živ býti životem duchovním, neprospievá užitečně a ustavně, skuoro-li klesne a umře duchovně, jakožto toto dietě, o němž (f. 125 v.) praví dnešnie epištola, kteréžto vyšlo na vedro slu- nečné a umřelo jest. Skrze vedro aneb horkost slunečnú znamená sě těžké poku- šenie aneb trápenie aneb zámutek, jímžto člověk nedokonalý jsa přemožen, smrtedlně hřeší, jakožto i ono siemě, ješto padlo na kamenité pole a vyšlo. Na něžto přišlo slunečné vedro a usvadlo jest. Též ti, ješto nemají vlažnosti hojné Ducha svatého, vyda- die-liť sě pokušení, usvadnúť a nepřinesúť plodu užitečného. Ale toto dietě řeklo: „Hlava mě bolí.“ Znamená sě, že když na člo- věka připadne těžké pokušenie, tehdá prvně bolest duchovnie bude trápiti rozom, jenž jest hlava aneb první moc v duši, takže bude sveden ot pravdy na křivdu. Neb jižto bude súditi dobré, ješto v sobě jest zlé. A když to vóle oblíbí, tehdy duše již jest umrtve- na. A tak mnozí nynie živi jsú životem duchovním, kajíce sě hřiechóv svých a majíce pevný úmysl viec nehřešiti a inhed po velice noci dadie sě na obžerstvie a marnosti jiné, a tak svú duši u(f. 126)mrtvie. A v tom, že mátě velmi plakala smrti tohoto die- těte, též i člověk mnohem viece měl by želeti umrtvenie své duše. Protož žádajmež radějšé obživeni býti na svých dušech. abychom mohli dojíti královstvie nebeského. V PÁTEK PO LETARE. A čtenie dnešnie píše svatý Jan v XI. kap. a řka: „Bieše jeden neduživý Lazar etc.“ V tomto čtení znamená sě i okazuje veliký nedostatek národu lidského, totiž smrt. A proti tomu ukazuje sě veliká pomoc božská. O prvém die: „Bieše jeden neduživý La- zar.“ Ve čtení svatého Lukáše a v tomto máme psáno o dvú Lazarú. Jeden byl, ješto ležal před vraty onoho bohatce, pln nežitóv a druhý, o němž tuto praví čtenie. A oba miloval Pán Kristus; onomu skrze smrt pomohl z nemoci, tohoto mrtvého vzkřiesil ot smrti, ale onoho nevzkřiesil. 99
a mnohé vody nemohly jsú uhasiti lásky“, — ale ktož pozná živ býti životem duchovním, neprospievá užitečně a ustavně, skuoro-li klesne a umře duchovně, jakožto toto dietě, o němž (f. 125 v.) praví dnešnie epištola, kteréžto vyšlo na vedro slu- nečné a umřelo jest. Skrze vedro aneb horkost slunečnú znamená sě těžké poku- šenie aneb trápenie aneb zámutek, jímžto člověk nedokonalý jsa přemožen, smrtedlně hřeší, jakožto i ono siemě, ješto padlo na kamenité pole a vyšlo. Na něžto přišlo slunečné vedro a usvadlo jest. Též ti, ješto nemají vlažnosti hojné Ducha svatého, vyda- die-liť sě pokušení, usvadnúť a nepřinesúť plodu užitečného. Ale toto dietě řeklo: „Hlava mě bolí.“ Znamená sě, že když na člo- věka připadne těžké pokušenie, tehdá prvně bolest duchovnie bude trápiti rozom, jenž jest hlava aneb první moc v duši, takže bude sveden ot pravdy na křivdu. Neb jižto bude súditi dobré, ješto v sobě jest zlé. A když to vóle oblíbí, tehdy duše již jest umrtve- na. A tak mnozí nynie živi jsú životem duchovním, kajíce sě hřiechóv svých a majíce pevný úmysl viec nehřešiti a inhed po velice noci dadie sě na obžerstvie a marnosti jiné, a tak svú duši u(f. 126)mrtvie. A v tom, že mátě velmi plakala smrti tohoto die- těte, též i člověk mnohem viece měl by želeti umrtvenie své duše. Protož žádajmež radějšé obživeni býti na svých dušech. abychom mohli dojíti královstvie nebeského. V PÁTEK PO LETARE. A čtenie dnešnie píše svatý Jan v XI. kap. a řka: „Bieše jeden neduživý Lazar etc.“ V tomto čtení znamená sě i okazuje veliký nedostatek národu lidského, totiž smrt. A proti tomu ukazuje sě veliká pomoc božská. O prvém die: „Bieše jeden neduživý La- zar.“ Ve čtení svatého Lukáše a v tomto máme psáno o dvú Lazarú. Jeden byl, ješto ležal před vraty onoho bohatce, pln nežitóv a druhý, o němž tuto praví čtenie. A oba miloval Pán Kristus; onomu skrze smrt pomohl z nemoci, tohoto mrtvého vzkřiesil ot smrti, ale onoho nevzkřiesil. 99
Strana 100
A tak skrze ta dva Lazary znamená sě dvoje pomoc Božic. Jedna jest, jížto pomohá hřiešnému ot hřiechu, druhá jest, jížto zachovává člověka kajícieho ot navrácenie v hřiech. Prvnie moc znamená sě skrze tohoto člověka Lazara, druhé znamená sč skrze druhého Lazara, kterýžto vzkřiešen. A ta oboje pomoc jestiť ot Pána Boha (f. 126 v.) a ne ot nás. Neb die svatý Pavel: „Neníť běžícieho ani chtějícieho, ale Boha smilujícieho.“ A pak die v II. epištole Korintských v III. kap. (5): „Nejsme dostatečni co učiniti z nás, jakožto z nás, ale dostatečnost naše z Boha jest.“ Neb die Pán Kristus: „Beze Mne nemóžete nic učiniti.“ A kakž- koli druhdy ot Pána Boha bude dána člověku vóle k dobrému však té nemóž skonati bez pomoci Božie, jakož die svatý Pavel v III. kap. k Římenínóm: „Chtěnie mi příleží, ale dokonati ne- mohu.“ A protož die v III. kap. v též epištole: „Sám Duch spo- mohá nemoci našie“ — a protož skrze ta dva Lazary znamenají všickni kající, jimžto Pán Bóh a spomohá. Protož die svatý Pavel v II. kap. k Filipenským (13): „Buoh dělá v nás i chtění i skonánie“ — ale že my toho druzí nevieme, protož k němu nevoláme, a tak Jeho pomoci nemáme. Ale že dvě sestře tohoto Lazara řekla sta ku Pánu Ježíšovi: „Pane, by Ty byl zde, bratr mój nebyl by umřel,“ divnéť jest že jsú tak mluvily, nebo ponadž jsta věřele, že On jest Buoh. měla jsta věděti, že on všecko vie a všady móž, což ráčí uči- niti. K tomu má býti řečeno, že jsta neměla tak dokonalého poznánie o Jeho božství. A protož jsú Jemu byle vzkázale a řkúce: „Pane, aj, jehož miluješ, nemáháť.“ A (f. 127) tiem sě znamená, že Pán Bóh na ty, kteréž miluje, časté přepúštie ne- moci a ty jsú jim pro polepšenie k spašení, jakož die apoštol: „Když nemáhám, totiž na těle, tehdy silnějí jsem a mocnějí totiž na duši.“ Neb tělo a duše sta dva nepřietele, a protož když jeden z nich zemdlé, tehdy druhý bude silnějí. Neb když člověk jest poražon nemocí na těle, inhed hřiechóv ponechá a upokoří sě každý člověk. Ale když Pán Kristus chtěl Lazara z mrtvých vzkřésiti, tyto měl přěkazy, neb Jemu řekli jsú učedlníci Jeho: „Opět chceš tam jíti, ano Tě chtie ukřižovati neb zabíti.“ Druhé řekli jsú: „Spí-liť, zdrávť bude.“ Na tom sě znamená, že když 100
A tak skrze ta dva Lazary znamená sě dvoje pomoc Božic. Jedna jest, jížto pomohá hřiešnému ot hřiechu, druhá jest, jížto zachovává člověka kajícieho ot navrácenie v hřiech. Prvnie moc znamená sě skrze tohoto člověka Lazara, druhé znamená sč skrze druhého Lazara, kterýžto vzkřiešen. A ta oboje pomoc jestiť ot Pána Boha (f. 126 v.) a ne ot nás. Neb die svatý Pavel: „Neníť běžícieho ani chtějícieho, ale Boha smilujícieho.“ A pak die v II. epištole Korintských v III. kap. (5): „Nejsme dostatečni co učiniti z nás, jakožto z nás, ale dostatečnost naše z Boha jest.“ Neb die Pán Kristus: „Beze Mne nemóžete nic učiniti.“ A kakž- koli druhdy ot Pána Boha bude dána člověku vóle k dobrému však té nemóž skonati bez pomoci Božie, jakož die svatý Pavel v III. kap. k Římenínóm: „Chtěnie mi příleží, ale dokonati ne- mohu.“ A protož die v III. kap. v též epištole: „Sám Duch spo- mohá nemoci našie“ — a protož skrze ta dva Lazary znamenají všickni kající, jimžto Pán Bóh a spomohá. Protož die svatý Pavel v II. kap. k Filipenským (13): „Buoh dělá v nás i chtění i skonánie“ — ale že my toho druzí nevieme, protož k němu nevoláme, a tak Jeho pomoci nemáme. Ale že dvě sestře tohoto Lazara řekla sta ku Pánu Ježíšovi: „Pane, by Ty byl zde, bratr mój nebyl by umřel,“ divnéť jest že jsú tak mluvily, nebo ponadž jsta věřele, že On jest Buoh. měla jsta věděti, že on všecko vie a všady móž, což ráčí uči- niti. K tomu má býti řečeno, že jsta neměla tak dokonalého poznánie o Jeho božství. A protož jsú Jemu byle vzkázale a řkúce: „Pane, aj, jehož miluješ, nemáháť.“ A (f. 127) tiem sě znamená, že Pán Bóh na ty, kteréž miluje, časté přepúštie ne- moci a ty jsú jim pro polepšenie k spašení, jakož die apoštol: „Když nemáhám, totiž na těle, tehdy silnějí jsem a mocnějí totiž na duši.“ Neb tělo a duše sta dva nepřietele, a protož když jeden z nich zemdlé, tehdy druhý bude silnějí. Neb když člověk jest poražon nemocí na těle, inhed hřiechóv ponechá a upokoří sě každý člověk. Ale když Pán Kristus chtěl Lazara z mrtvých vzkřésiti, tyto měl přěkazy, neb Jemu řekli jsú učedlníci Jeho: „Opět chceš tam jíti, ano Tě chtie ukřižovati neb zabíti.“ Druhé řekli jsú: „Spí-liť, zdrávť bude.“ Na tom sě znamená, že když 100
Strana 101
člověk miení co dobrého učiniti ku prospěchu mnohých, divně přídú zlí duchové, kteřížto ot dobrého odtahují a na tom překá- žejí, a tak nebude druhdy duch poznán, až sě skutek dokoná. A druhdy bude v člověku dobrý duch, avšak ač člověku dob- rému radí, však druhdy člověk jeho poslúchati nerodí. Ale Pán Kristus znaje ty duchy, ješto od dobrého odtahují, nerodil jich poslúchati, ale šel a dokonal. A že (f. 127 v.) když řekl Pán Kristus Svým učedlníkóm: „Lazar spí, přietel náš, ale jdu, abych ze sna zbudil jeho,“ a oni otpověděli: „Spí-liť, zdráv bude“ — nerozomějíce řeči Jeho a jsúce učedlníci Jeho, co pak my hřiešní nebožátka móžem rozoměti řeči Jeho. A protož nám slušie prositi Jeho milosti, aby ráčil náš rozom osvietiti, abychom mohli srozoměti řeči Jeho. A tak na tom, že dvě sestře prosile sta a obě miloval Pán Kristus, skrze jednu z nich, totiž Marii, znamenají sě lidé nábožní, duchovní život vedúce, a skrze Martu znamenají sě lidé praco- vitý život držiece; a oboje miluje Pán Kristus. A že ony všecka diela svá činie pro Krista, Kristus také pro ně činí, neb hřiešným hřiechy odpúštie a život jim věčný dává. Neb skrze Lazara zna- menají sě všickni hřiešníci smrtedlnými hřiechy obtieženi. A ne- toliko (na) prosby dobrých a spravedlivých lidí, jenž jsú na tomto světě, Pán Kristus odpuštie hřiechy lidem hřiešným, ale i pro prosbu svatých, ještoť jsú v nebeské radosti. A jakožto Pán Kristus (f. 128) netoliko miloval Marii, ale Martu i Lazara, neb netoliko miluje svaté, jenž jsú v nebeské vlasti, ale i ty, ješto jsú ještě na tomto světě a také hřiešní, jenž jsú předvěděni k spasení. A skrze tři, totiž Marii, Martu a Lazara znamenají sě také tři moci v duši našie, totiž rozom, vóle a paměť. Rozom jest jakožto Maria osviecen, vóle jakožto Martha pra- covitý a paměť jakožto Lazar nemocný, neb ta často nemáhá, že nepomní na dobroděnie druhdy Pána Krista; a jestliže paměť umře, ještě rozom a vóle mají sě pozdvihnúti ku Pánu Kristovi a prositi mají Jeho, aby ji ráčil vzkřésiti. Pak když Pán Kristus přišel k hrobu, plakal jest a vidúce Židé, řekli jsú utrhajíce Jemu a řkúce: „Nemohl tento, ješto otevřel oči slepého narozeného, učiniti, aby ten neumřel?“ Ó, hrozná zlých lidí zlost, že všecky 101
člověk miení co dobrého učiniti ku prospěchu mnohých, divně přídú zlí duchové, kteřížto ot dobrého odtahují a na tom překá- žejí, a tak nebude druhdy duch poznán, až sě skutek dokoná. A druhdy bude v člověku dobrý duch, avšak ač člověku dob- rému radí, však druhdy člověk jeho poslúchati nerodí. Ale Pán Kristus znaje ty duchy, ješto od dobrého odtahují, nerodil jich poslúchati, ale šel a dokonal. A že (f. 127 v.) když řekl Pán Kristus Svým učedlníkóm: „Lazar spí, přietel náš, ale jdu, abych ze sna zbudil jeho,“ a oni otpověděli: „Spí-liť, zdráv bude“ — nerozomějíce řeči Jeho a jsúce učedlníci Jeho, co pak my hřiešní nebožátka móžem rozoměti řeči Jeho. A protož nám slušie prositi Jeho milosti, aby ráčil náš rozom osvietiti, abychom mohli srozoměti řeči Jeho. A tak na tom, že dvě sestře prosile sta a obě miloval Pán Kristus, skrze jednu z nich, totiž Marii, znamenají sě lidé nábožní, duchovní život vedúce, a skrze Martu znamenají sě lidé praco- vitý život držiece; a oboje miluje Pán Kristus. A že ony všecka diela svá činie pro Krista, Kristus také pro ně činí, neb hřiešným hřiechy odpúštie a život jim věčný dává. Neb skrze Lazara zna- menají sě všickni hřiešníci smrtedlnými hřiechy obtieženi. A ne- toliko (na) prosby dobrých a spravedlivých lidí, jenž jsú na tomto světě, Pán Kristus odpuštie hřiechy lidem hřiešným, ale i pro prosbu svatých, ještoť jsú v nebeské radosti. A jakožto Pán Kristus (f. 128) netoliko miloval Marii, ale Martu i Lazara, neb netoliko miluje svaté, jenž jsú v nebeské vlasti, ale i ty, ješto jsú ještě na tomto světě a také hřiešní, jenž jsú předvěděni k spasení. A skrze tři, totiž Marii, Martu a Lazara znamenají sě také tři moci v duši našie, totiž rozom, vóle a paměť. Rozom jest jakožto Maria osviecen, vóle jakožto Martha pra- covitý a paměť jakožto Lazar nemocný, neb ta často nemáhá, že nepomní na dobroděnie druhdy Pána Krista; a jestliže paměť umře, ještě rozom a vóle mají sě pozdvihnúti ku Pánu Kristovi a prositi mají Jeho, aby ji ráčil vzkřésiti. Pak když Pán Kristus přišel k hrobu, plakal jest a vidúce Židé, řekli jsú utrhajíce Jemu a řkúce: „Nemohl tento, ješto otevřel oči slepého narozeného, učiniti, aby ten neumřel?“ Ó, hrozná zlých lidí zlost, že všecky 101
Strana 102
dobré skutky ve zlé obracují; i dnes jest mnoho jich tovaryšóv, ještoť všecka dobrá diela súdie za zlé. A v tom, že Pán Kristus kázal složiti kámen s hrobu, znamená sě, že má-li který člověk vzkřiešen (f. 128 v.) býti ot hřiechu, že musí najprvé otjata býti ot něho tvrdost srdce, aby asponě žádal zbýti hřiechóv. A že volal Kristus velikým hlasem: „Lazaře, Lazaře, poď ven!“ na znamenie, že ktož má zvláštně hřiešné v život duchovní vzkřé- siti, musí dvoje vóle přistúpiti, totiž Božie a člověčie. A protož dvakrát povolal: „Lazaře, Lazaře, vyndi ven! Neb die svatý Augustinus: „Ktož tě stvořil bez tebe, nespasí tebe bez tebe.“ Tuto slušie znamenati, že slovo Pána Krista tak jest mocné, že inhed, což velí, sě stane. Neb k tomu slovu duše Lazarova navrátila sě v tělo a Lazar, svázaný na nohách i ru- kú, musil vystúpiti z hrobu. A by byl na všecky povolal mrtvé, všickni by byli z mrtvých vstali, neb slovem Jeho všeckny věc jsú stvořeny. Podle toho, což die prorok v žaltáři: „Onť jest řekl a učiněny jsú všecky věci.“ Čte sě, že Lazar potom patnácte let živ byl a nikdy sě nezasmál. Toť jest znamenie, že tam smutné a hrozné věci spatřil, pro něžto nemohl vesel býti. A že Lazar čtyři dny ležal v hrobě mrtev, (f. 129) znamenají sě, že tyto čtyři věci duši konečně umrtvují: povolenie k hřiechu, skutek hřiešný, obyčej v hřieše a zatracenie v hřieše. Ktož tu čtverú věc má do sebe, tenť jest mrzutý a smrdutý před Bohem. Prosmež Pána Krista, ať nás otvolá ot hřiešné smrti a přivolá k věčnému životu jehož. V SOBOTU PO LETARE. Čtenie dnešnie píše svatý Jan v VIII. kap., že řekl Pán Kris- tus Židóm: „Jáť jsem světlost světa.“ Neb Pán Kristus osvěcuje každého člověka přicházejícieho na tento svět, jakož die svatý Jan v I. epištole. Jestiť světlost duchovnie, jenž jest svořil svět- lost tělesnú. A jakožto světlost tělesná jest po všem světě, též Pán Kristus všecky osvěcuje světlostí přirozenú; ale světlost tělesná mievá přiekazu ot oblakóv aneb od těla temného, jako 102
dobré skutky ve zlé obracují; i dnes jest mnoho jich tovaryšóv, ještoť všecka dobrá diela súdie za zlé. A v tom, že Pán Kristus kázal složiti kámen s hrobu, znamená sě, že má-li který člověk vzkřiešen (f. 128 v.) býti ot hřiechu, že musí najprvé otjata býti ot něho tvrdost srdce, aby asponě žádal zbýti hřiechóv. A že volal Kristus velikým hlasem: „Lazaře, Lazaře, poď ven!“ na znamenie, že ktož má zvláštně hřiešné v život duchovní vzkřé- siti, musí dvoje vóle přistúpiti, totiž Božie a člověčie. A protož dvakrát povolal: „Lazaře, Lazaře, vyndi ven! Neb die svatý Augustinus: „Ktož tě stvořil bez tebe, nespasí tebe bez tebe.“ Tuto slušie znamenati, že slovo Pána Krista tak jest mocné, že inhed, což velí, sě stane. Neb k tomu slovu duše Lazarova navrátila sě v tělo a Lazar, svázaný na nohách i ru- kú, musil vystúpiti z hrobu. A by byl na všecky povolal mrtvé, všickni by byli z mrtvých vstali, neb slovem Jeho všeckny věc jsú stvořeny. Podle toho, což die prorok v žaltáři: „Onť jest řekl a učiněny jsú všecky věci.“ Čte sě, že Lazar potom patnácte let živ byl a nikdy sě nezasmál. Toť jest znamenie, že tam smutné a hrozné věci spatřil, pro něžto nemohl vesel býti. A že Lazar čtyři dny ležal v hrobě mrtev, (f. 129) znamenají sě, že tyto čtyři věci duši konečně umrtvují: povolenie k hřiechu, skutek hřiešný, obyčej v hřieše a zatracenie v hřieše. Ktož tu čtverú věc má do sebe, tenť jest mrzutý a smrdutý před Bohem. Prosmež Pána Krista, ať nás otvolá ot hřiešné smrti a přivolá k věčnému životu jehož. V SOBOTU PO LETARE. Čtenie dnešnie píše svatý Jan v VIII. kap., že řekl Pán Kris- tus Židóm: „Jáť jsem světlost světa.“ Neb Pán Kristus osvěcuje každého člověka přicházejícieho na tento svět, jakož die svatý Jan v I. epištole. Jestiť světlost duchovnie, jenž jest svořil svět- lost tělesnú. A jakožto světlost tělesná jest po všem světě, též Pán Kristus všecky osvěcuje světlostí přirozenú; ale světlost tělesná mievá přiekazu ot oblakóv aneb od těla temného, jako 102
Strana 103
jest zeď, stěna a jiná věc. Ale světlu duchovniemu nic nepře- kážie, jedno zlá vuole. A pak pokládá užitek té světlosti a řka: „Ktožť následuje mne, nechodíť v temnostech, totiž nehřešíť.“ Neb on osvěcuje skrytosti temností, jakož die svatý Pavel. A ponadž žádný nemohl (f. 129 v.) opatřiti té světlosti, aby po nie mohl jíti, protož přijal na sě člověčenstvie, totiž tělesenstvie, jímžto zaclonil blesku toho jasnost neosažitú, jakožto lucerna zaclonije tělesného světla blesk náhlý. A protož die prorok v žaltáři: „Připravil jsem lucernu Kristu mému, totiž člověčenst(v)í Synu Božiemu.“ Neb jakožto lu- cerna kryje světla, avšak blesk proniká skrze ní světla; též ač jest božstvie bylo skryto v tělesenství, však blesk pronikal, totiž kázánie pravdy božské, divové mocí božskú učiněny, svatý život Jeho: protož jde-li kto po té lucerně, nechodíť v temno- stech hřiechu a bludu, ale budeť mieti světlo života věčného. Neb die Sám Kristus v IV. kap. sv. Jana: „Jáť jsem cesta, pravda a život.“ Ale Židé řekli jsú Jemu: „Ty Sám o Sobě svě- decstvie vydáváš; svědecstvie Tvé nenieť pravé.“ A Kristus od- poviedá: „Vydám-li já svědecstvie o sobě, svědecstvie Mé pravé jest, neb světlo slunce samo sě oznamuje, a to oznamovánie pravé jest.“ A ponadž Kristus (f. 130) jest světlost, tehdy Sám sě právě oznamuje a ponadž Kristus jest počátek, jakož Sám die v knize Zevenie: „Jáť jsem počátek i skonánie a počáci sě sami oznamují“, nébrž potomně k tomu oznamují; protož ač Kris- tus o Sobě Sám svědecstvie vydal, svědecstvie Jeho pravé jest. Ale snad by někto řekl: Však jinde die Kristus: „Vydám-li já svědecstvie o Sobě, svědecstvie Mé nenie pravé“; a tuto die proti tomu. Tu má býti rozoměno, že tam mluvil Kristus, patřě k jich domnění, neb oni měli jsú Jeho za púhého člověka a že by Jeho řeč pravdy neměla, jako by řekl: Vydám-li já svědectvie o Sobě tak, jakož vy mniete, svědectvie Mé nenie pravé. Ale tu patř Pán Kristus k Své pravdě, jenž mýliti nemóž a protož nenie ižád- ného protivenstvie v řeči Jeho. A pak die: „Já viem, kam jdu“ neb totiž jsem Bóh, jemuž to všechno známo jest, a jdu, abych trpěl a tak do Své slávy všel, ale vy neviete, kam já jdu, neb to jest nynie skryto před poznáním (f. 130 v.) vaším. Jáť súdím 103
jest zeď, stěna a jiná věc. Ale světlu duchovniemu nic nepře- kážie, jedno zlá vuole. A pak pokládá užitek té světlosti a řka: „Ktožť následuje mne, nechodíť v temnostech, totiž nehřešíť.“ Neb on osvěcuje skrytosti temností, jakož die svatý Pavel. A ponadž žádný nemohl (f. 129 v.) opatřiti té světlosti, aby po nie mohl jíti, protož přijal na sě člověčenstvie, totiž tělesenstvie, jímžto zaclonil blesku toho jasnost neosažitú, jakožto lucerna zaclonije tělesného světla blesk náhlý. A protož die prorok v žaltáři: „Připravil jsem lucernu Kristu mému, totiž člověčenst(v)í Synu Božiemu.“ Neb jakožto lu- cerna kryje světla, avšak blesk proniká skrze ní světla; též ač jest božstvie bylo skryto v tělesenství, však blesk pronikal, totiž kázánie pravdy božské, divové mocí božskú učiněny, svatý život Jeho: protož jde-li kto po té lucerně, nechodíť v temno- stech hřiechu a bludu, ale budeť mieti světlo života věčného. Neb die Sám Kristus v IV. kap. sv. Jana: „Jáť jsem cesta, pravda a život.“ Ale Židé řekli jsú Jemu: „Ty Sám o Sobě svě- decstvie vydáváš; svědecstvie Tvé nenieť pravé.“ A Kristus od- poviedá: „Vydám-li já svědecstvie o sobě, svědecstvie Mé pravé jest, neb světlo slunce samo sě oznamuje, a to oznamovánie pravé jest.“ A ponadž Kristus (f. 130) jest světlost, tehdy Sám sě právě oznamuje a ponadž Kristus jest počátek, jakož Sám die v knize Zevenie: „Jáť jsem počátek i skonánie a počáci sě sami oznamují“, nébrž potomně k tomu oznamují; protož ač Kris- tus o Sobě Sám svědecstvie vydal, svědecstvie Jeho pravé jest. Ale snad by někto řekl: Však jinde die Kristus: „Vydám-li já svědecstvie o Sobě, svědecstvie Mé nenie pravé“; a tuto die proti tomu. Tu má býti rozoměno, že tam mluvil Kristus, patřě k jich domnění, neb oni měli jsú Jeho za púhého člověka a že by Jeho řeč pravdy neměla, jako by řekl: Vydám-li já svědectvie o Sobě tak, jakož vy mniete, svědectvie Mé nenie pravé. Ale tu patř Pán Kristus k Své pravdě, jenž mýliti nemóž a protož nenie ižád- ného protivenstvie v řeči Jeho. A pak die: „Já viem, kam jdu“ neb totiž jsem Bóh, jemuž to všechno známo jest, a jdu, abych trpěl a tak do Své slávy všel, ale vy neviete, kam já jdu, neb to jest nynie skryto před poznáním (f. 130 v.) vaším. Jáť súdím 103
Strana 104
a súd mój pravý jest, jakož die prorok v žalmu: „Spravedlný jsi, Hospodine, a pravý súd Tvój.“ A v tom učí nás, jenž máme býti údové Jeho, abychom Jeho právě súdili, a tak sě s Ním, jenž jest hlava naše, sjednali. Neb jest súd křivý zapověděl a řka: „Neroďte súditi a ne- budete súzeni.“ A velí právě súditi skrze proroka v žaltáři a řka: „Právě suďte synové lidští!“ Pak die dále: „Však v zákoně va- šem psáno jest, že svědectvie dvú aneb tří pravé jest a ponadž já svědectvie o Sobě vydávám a svědectvie vydává o Mně Otec nebeský, a tak jsme dva svědky jista, protož Mé svědectvie pravé jest.“ Z toho máme, že Pánu Kristovi a čtení Jeho máme tak pevně věřiti, že by všickni andělé i všecko stvořenie proti tomu svědčilo, nemáme věřiti bez pochybenie. Neb ponadž jest svatý Pavel tak věrným přikázal o svém učení, že by jim anděl jiné zvěstoval s nebe nežli to, což jsú ot něho slyšeli, to by měli za pro(f. 131)klaté mieti. A ponadž Kristus bezměrně jest jistější nežli svatý Pavel, my, ač jsme praví křestiané, máme mieti za proklaté, což jest otporno řeči a učení Pána Krista, i ty, kteříž ty odpory vedú, protož máme je i jich přikázánie mieti za pro- klaté. Prosmež Pána Krista, jenž jest světlost pravá, ať naše srdce osvietí, abychom poznali všecky chytrosti diabelské, ji- mižto nás klamá, a jich sě vystřiehali, abychom nebyli svedeni s cest spravedlnosti do temností hřiešných. PO OBĚDĚ ANEB PO NEŠPOŘE JUDICA. Pověděno jest ráno, že čteme, kterak jsú kněžie a lid židov- ský Pánu Kristu sě protivil i řeči Jeho a byl velikým haněním zbúřen proti Němu, že Jeho uhaněl i chtěl ukamenovati. A pro- tož slušie tuto věděti o hněvu, ponadž člověk v hřieše jest na- rozen i počat, a tak hřeše jest nakažen a porušen. A protož sě, i kteréž jsú tohoto světa, miluje, a tak ktož chce toho člověka od toho milovánie odtáhnúti, inhed sě rozhněvá, a protož hněv jest nepořádná žádost pomsty nad svým bližním neb nad stvoře- 104
a súd mój pravý jest, jakož die prorok v žalmu: „Spravedlný jsi, Hospodine, a pravý súd Tvój.“ A v tom učí nás, jenž máme býti údové Jeho, abychom Jeho právě súdili, a tak sě s Ním, jenž jest hlava naše, sjednali. Neb jest súd křivý zapověděl a řka: „Neroďte súditi a ne- budete súzeni.“ A velí právě súditi skrze proroka v žaltáři a řka: „Právě suďte synové lidští!“ Pak die dále: „Však v zákoně va- šem psáno jest, že svědectvie dvú aneb tří pravé jest a ponadž já svědectvie o Sobě vydávám a svědectvie vydává o Mně Otec nebeský, a tak jsme dva svědky jista, protož Mé svědectvie pravé jest.“ Z toho máme, že Pánu Kristovi a čtení Jeho máme tak pevně věřiti, že by všickni andělé i všecko stvořenie proti tomu svědčilo, nemáme věřiti bez pochybenie. Neb ponadž jest svatý Pavel tak věrným přikázal o svém učení, že by jim anděl jiné zvěstoval s nebe nežli to, což jsú ot něho slyšeli, to by měli za pro(f. 131)klaté mieti. A ponadž Kristus bezměrně jest jistější nežli svatý Pavel, my, ač jsme praví křestiané, máme mieti za proklaté, což jest otporno řeči a učení Pána Krista, i ty, kteříž ty odpory vedú, protož máme je i jich přikázánie mieti za pro- klaté. Prosmež Pána Krista, jenž jest světlost pravá, ať naše srdce osvietí, abychom poznali všecky chytrosti diabelské, ji- mižto nás klamá, a jich sě vystřiehali, abychom nebyli svedeni s cest spravedlnosti do temností hřiešných. PO OBĚDĚ ANEB PO NEŠPOŘE JUDICA. Pověděno jest ráno, že čteme, kterak jsú kněžie a lid židov- ský Pánu Kristu sě protivil i řeči Jeho a byl velikým haněním zbúřen proti Němu, že Jeho uhaněl i chtěl ukamenovati. A pro- tož slušie tuto věděti o hněvu, ponadž člověk v hřieše jest na- rozen i počat, a tak hřeše jest nakažen a porušen. A protož sě, i kteréž jsú tohoto světa, miluje, a tak ktož chce toho člověka od toho milovánie odtáhnúti, inhed sě rozhněvá, a protož hněv jest nepořádná žádost pomsty nad svým bližním neb nad stvoře- 104
Strana 105
ním Božím. Neb ne toliko máž sě člověk hněvati na (f. 131 v.) člověka, ale i každé stvořenie neřádně móž milovati, též móž neřádně sě na ně hněvati, jakož vídáme, že člověk rozhněvá sě na kóň, na psa i na kámen i na leckterús němú tvář a tiem hřeší. A ten hněv hne člověkem hanebným rúhavým, klaní k hanění jímžto bližnicho jakožto kamením kamenuje. Na znamenie toho dnes měli jsme ze čtenie, kterak židé z hněvu zdvihli kamenie, chtiec Pána Krista kamenovati. A ten hřiech zapověděl jest Pán Kristus v V. kap. sv. Matúše (22) a řka: „Ktož hněvá sě na bratra svého, vinen jest súdu; pakli die „Racha“, totiž vrtohlavý, vinen bude sněmu; pak-li die „blázne“, vinen bude súdu pekel- nieho“, a tak tři obyčeje pokládá hněvu. Jeden jest žádost ne- nezřiezená pomsty v srdci, druhý jest, když sě již mstí haněním třetie, když kto mstí sě potupú. A v tom jest zavřěno bitie i ško- da, kteréž činí člověk člověku z hněvu. A na znamenie té zápo- vědi řekl jest Joseph bratróm svým: „Vizte, abyste sě na cestě nehněvali.“ Joseph znamená Pána Krista, jenž zapoviedá bratróm svým, totiž všem křestianóm, jenž jsú bratřie mezi sebú, (f. 132) aby sě nehněvali na cestě, totiž na tomto světě, jakož sv. Matúš v V. kap. (23—25): „Svoren buď s protivníkem tvým, dokud js s ním na cestě, ať tebe neobžaluje před súdci a súdce tě dá katóm.“ A v knize Deuteronomium die Pán Buoh: „Nehledaj ani zpomínaj bezprávie měšťan svých!“ Ale mnozí řkú: Jáť sě s tiem- to nehněvám, ale nemohu s ním obcovati, nemohuť s ním mlu- viti. Lžeť, ktožť tak mluví, neb láska bližniemu máť sě okázati v skutcích, jinak jest planá. A ponadž s člověkem nemóžeš mluviti přieznivě, jenž jest najmenšie znamenie lásky a přiezni, znamenieť jest, že nejsi naň laskav, ale nenávidíš jeho. Avšak ty řékati smieš ku Pánu Bohu: „Odpusť nám naše viny, jakož my odpúštieme našim viníkóm. Však sě sám otsuzuješ lásky Božie a nebeského krále, jako by řekl: „Ponadž já nemohu mluviti, ani obcovati s mým bližním. ješto mě byl rozhněval, aniž ty obcuj se mnú.“ Slušie věděti, že mnoho zlého činí hněv. Najprvé oslepuje rozom člověčí, že druhdy nevie, co mluviti aneb co činí, a tak člověk jsa oslepen, bude mlu(f. 132 v.)viti lež hanebnú na bližnieho svého, uškodí 105
ním Božím. Neb ne toliko máž sě člověk hněvati na (f. 131 v.) člověka, ale i každé stvořenie neřádně móž milovati, též móž neřádně sě na ně hněvati, jakož vídáme, že člověk rozhněvá sě na kóň, na psa i na kámen i na leckterús němú tvář a tiem hřeší. A ten hněv hne člověkem hanebným rúhavým, klaní k hanění jímžto bližnicho jakožto kamením kamenuje. Na znamenie toho dnes měli jsme ze čtenie, kterak židé z hněvu zdvihli kamenie, chtiec Pána Krista kamenovati. A ten hřiech zapověděl jest Pán Kristus v V. kap. sv. Matúše (22) a řka: „Ktož hněvá sě na bratra svého, vinen jest súdu; pakli die „Racha“, totiž vrtohlavý, vinen bude sněmu; pak-li die „blázne“, vinen bude súdu pekel- nieho“, a tak tři obyčeje pokládá hněvu. Jeden jest žádost ne- nezřiezená pomsty v srdci, druhý jest, když sě již mstí haněním třetie, když kto mstí sě potupú. A v tom jest zavřěno bitie i ško- da, kteréž činí člověk člověku z hněvu. A na znamenie té zápo- vědi řekl jest Joseph bratróm svým: „Vizte, abyste sě na cestě nehněvali.“ Joseph znamená Pána Krista, jenž zapoviedá bratróm svým, totiž všem křestianóm, jenž jsú bratřie mezi sebú, (f. 132) aby sě nehněvali na cestě, totiž na tomto světě, jakož sv. Matúš v V. kap. (23—25): „Svoren buď s protivníkem tvým, dokud js s ním na cestě, ať tebe neobžaluje před súdci a súdce tě dá katóm.“ A v knize Deuteronomium die Pán Buoh: „Nehledaj ani zpomínaj bezprávie měšťan svých!“ Ale mnozí řkú: Jáť sě s tiem- to nehněvám, ale nemohu s ním obcovati, nemohuť s ním mlu- viti. Lžeť, ktožť tak mluví, neb láska bližniemu máť sě okázati v skutcích, jinak jest planá. A ponadž s člověkem nemóžeš mluviti přieznivě, jenž jest najmenšie znamenie lásky a přiezni, znamenieť jest, že nejsi naň laskav, ale nenávidíš jeho. Avšak ty řékati smieš ku Pánu Bohu: „Odpusť nám naše viny, jakož my odpúštieme našim viníkóm. Však sě sám otsuzuješ lásky Božie a nebeského krále, jako by řekl: „Ponadž já nemohu mluviti, ani obcovati s mým bližním. ješto mě byl rozhněval, aniž ty obcuj se mnú.“ Slušie věděti, že mnoho zlého činí hněv. Najprvé oslepuje rozom člověčí, že druhdy nevie, co mluviti aneb co činí, a tak člověk jsa oslepen, bude mlu(f. 132 v.)viti lež hanebnú na bližnieho svého, uškodí 105
Strana 106
jemu na jeho cti, na jeho těle, na jeho statku. A protož die apoš- tol: „Slunce nezacházej na hněv váš“, totiž že ižádný člověk nemá hněvu držeti v svém srdci proti svému bližniemu až do západu slunce. Ó, co jest těch zarytých lidí, ještoť hněv držie do toho dne i dále a někteří do roka i dále. A móžeť sě rozoměti to slovo apoštola: „Slunce nevcházej na hněv váš“, totiž nehněvajte sě tolik, aby rozom váš byl oslepen aneb zatemněn, aby pravdy ne- mohl poznati, neb hněv člověku velmi škodí, Bohu sě nelíbí a diablu sě velmi líbí. A protož die apoštol: „Neroďte zamútiti Ducha sv., v němžto jste znamenáni“, neb dokudž člověk jest bez hřiechu smrtedlného, Buoh v něm bydlí Svú milostí, totiž Otec i Syn i Duch svatý. Ale jakž hněv v člověku panuje, tehdy Buoh tu nepřebývá. Neb nenie tovarystvie temnostem světlosti an lásce Božie s hněvem. Neb hněv jest jakožto oheň, ješto obilé i domy pálí a ruší. Též hněv všecky ctnosti v člověku pohubí, a protož člověku velmi škodí, Bohu (f. 133) sě nelíbí, ale diablu velmi libá jest, neb otjímá bydlo libé v člověku, lúpí člověka ve všem dobrém a k diablu člověka přivine. Také hněv jest proti Božie radě, jenž die: „A Mně pomsta a jáť otplatím“, neb hledá sám sě pomstíti a proti příkladu Pána Krista, kterýž nám jako dnes okázal nemstě sě nad svými ha- něči a rúhači, ani slovem, ani skutkem. Skrzě ten hřiech diabe velmi panuje lidem duchovním i světským a druhdy tiem bude zbúřeno jedno královstvie proti druhému: hospodáře proti če- ledi, syna proti otci, otce proti synu. A tak mnozí lidé, ješto sě zdají nábožní a dobří, a tiem hřiechem jsú poraženi. A protož jest kmen mnohých jiných hřiechóv, totiž vražed, utrhánie, bitie, lúpežové, násilé. A od toho přicházie, že člověk jsa zbaven svého statku, bude lhářem, pokladačem falešným, zlodějem, lúpežníkem. A mnohé ženy, panny, ješto by ctné ostaly, budú zlými dcerami. Ten hřiech netoliko škodí duši, ale i tělu, neb člověk hněvivý sám sě v sobě mútí a lepce a ve mnohé neduhy skrzě to upadá. A ještě slušie věděti, že jest také hněv dobrý, jímžto hněvá sě Bóh na lidi (f. 133 v.) hřiešné. O němž die prorok v žal- táři: „Hospodine, v náhlosti Tvé nekáraj mne, ani v hněvě Tvém 106
jemu na jeho cti, na jeho těle, na jeho statku. A protož die apoš- tol: „Slunce nezacházej na hněv váš“, totiž že ižádný člověk nemá hněvu držeti v svém srdci proti svému bližniemu až do západu slunce. Ó, co jest těch zarytých lidí, ještoť hněv držie do toho dne i dále a někteří do roka i dále. A móžeť sě rozoměti to slovo apoštola: „Slunce nevcházej na hněv váš“, totiž nehněvajte sě tolik, aby rozom váš byl oslepen aneb zatemněn, aby pravdy ne- mohl poznati, neb hněv člověku velmi škodí, Bohu sě nelíbí a diablu sě velmi líbí. A protož die apoštol: „Neroďte zamútiti Ducha sv., v němžto jste znamenáni“, neb dokudž člověk jest bez hřiechu smrtedlného, Buoh v něm bydlí Svú milostí, totiž Otec i Syn i Duch svatý. Ale jakž hněv v člověku panuje, tehdy Buoh tu nepřebývá. Neb nenie tovarystvie temnostem světlosti an lásce Božie s hněvem. Neb hněv jest jakožto oheň, ješto obilé i domy pálí a ruší. Též hněv všecky ctnosti v člověku pohubí, a protož člověku velmi škodí, Bohu (f. 133) sě nelíbí, ale diablu velmi libá jest, neb otjímá bydlo libé v člověku, lúpí člověka ve všem dobrém a k diablu člověka přivine. Také hněv jest proti Božie radě, jenž die: „A Mně pomsta a jáť otplatím“, neb hledá sám sě pomstíti a proti příkladu Pána Krista, kterýž nám jako dnes okázal nemstě sě nad svými ha- něči a rúhači, ani slovem, ani skutkem. Skrzě ten hřiech diabe velmi panuje lidem duchovním i světským a druhdy tiem bude zbúřeno jedno královstvie proti druhému: hospodáře proti če- ledi, syna proti otci, otce proti synu. A tak mnozí lidé, ješto sě zdají nábožní a dobří, a tiem hřiechem jsú poraženi. A protož jest kmen mnohých jiných hřiechóv, totiž vražed, utrhánie, bitie, lúpežové, násilé. A od toho přicházie, že člověk jsa zbaven svého statku, bude lhářem, pokladačem falešným, zlodějem, lúpežníkem. A mnohé ženy, panny, ješto by ctné ostaly, budú zlými dcerami. Ten hřiech netoliko škodí duši, ale i tělu, neb člověk hněvivý sám sě v sobě mútí a lepce a ve mnohé neduhy skrzě to upadá. A ještě slušie věděti, že jest také hněv dobrý, jímžto hněvá sě Bóh na lidi (f. 133 v.) hřiešné. O němž die prorok v žal- táři: „Hospodine, v náhlosti Tvé nekáraj mne, ani v hněvě Tvém 106
Strana 107
treskci mě!“ A nemáť sě rozoměti, byť sě Buoh v sobě zamútil a hořké mysli byl, jakožto člověk, když sě rozhněvá, neb to ne- móž býti na Bohu, poněvadž jest věčná radost a dobrotivost, ale hněv Jeho pomsta Jeho. A také svatí dobrým hněvem hněvali jsú sě; neb Mojžieš roz- hněval sě jest na lid, jenž byl sobě tele slil a jemu sě modlil, a protož kázal jich zbíti XXIII tisícóv. Protož máme příkladné naučenie v dnešniem čtení ot Pána Krista, když Jemu řekli židé: „Diabla máš.“ Odpověděl jest: „Jáť diabla nemám.“ A když jsú Jemu řekli druhé „diabla máš“, k tomu neotpovieděl, neb jest věděl, že by neprospělo. A též když člověk nevie prospěchu v své odpovědi, máť mlčeti. A protož buďme opatrní, abychom hněv dobrý měli a zlého sě vystřiehali a potom sě Bohu dostali. V PONDĚLÍ PO JUDICA. Podlé běhu obecného tři věci jest potřebie právě kajícím. Naj- prvé milosti Božie předcházejície a Jeho milosrdenstvie, neb ižádný (f. 134) nemóž z hřiechóv povstati, aniž sě káti sám od sebe, leč Pán Bóh dá jemu tu milost. Druhé slušie k tomu posel Boží od Boha poslaný, kterýžto slovem Božím napomene jeho, aby hřiechóv ostal a dobré skutky činil. Třetie, aby sě hřiešný vším srdcem ku Pánu Bohu obrátil. A protož když hřiešného Pán Buoh Svú milostí navštieví a potom skrze kazatele aneb dobré- ho rádcí napomene, dlužen jest člověk k Němu sě obrátiti ve všem srdci svém. A o tomť jest epištola dnešnie, kteráž psána jest v III. kap. Jony proroka. V této epištole máme o milosti Božie, kterážto předcházie člo- věka kajícieho, a tak skrze Ninivitské znamená sě lid křěstianský hřiešný. Zajisté všickni hřieši, kteříž jsú sě dáli v Sodomě a v Gomoře a v ninivitském městě, dějéť sě pohřiechu v křesťan- ství, a jakož Pán Bóh poslal k Ninivitským posla Svého Jonu, též nynie posielá k lidu křestianskému, aby pokánie činili. Jimžto řekl Jonáš: „Ještě čtyřidceti dní a Niniven sě pro- padne.“ Zda-li to nenie veliké Božie milosrdenstvie, že vida Pán 107
treskci mě!“ A nemáť sě rozoměti, byť sě Buoh v sobě zamútil a hořké mysli byl, jakožto člověk, když sě rozhněvá, neb to ne- móž býti na Bohu, poněvadž jest věčná radost a dobrotivost, ale hněv Jeho pomsta Jeho. A také svatí dobrým hněvem hněvali jsú sě; neb Mojžieš roz- hněval sě jest na lid, jenž byl sobě tele slil a jemu sě modlil, a protož kázal jich zbíti XXIII tisícóv. Protož máme příkladné naučenie v dnešniem čtení ot Pána Krista, když Jemu řekli židé: „Diabla máš.“ Odpověděl jest: „Jáť diabla nemám.“ A když jsú Jemu řekli druhé „diabla máš“, k tomu neotpovieděl, neb jest věděl, že by neprospělo. A též když člověk nevie prospěchu v své odpovědi, máť mlčeti. A protož buďme opatrní, abychom hněv dobrý měli a zlého sě vystřiehali a potom sě Bohu dostali. V PONDĚLÍ PO JUDICA. Podlé běhu obecného tři věci jest potřebie právě kajícím. Naj- prvé milosti Božie předcházejície a Jeho milosrdenstvie, neb ižádný (f. 134) nemóž z hřiechóv povstati, aniž sě káti sám od sebe, leč Pán Bóh dá jemu tu milost. Druhé slušie k tomu posel Boží od Boha poslaný, kterýžto slovem Božím napomene jeho, aby hřiechóv ostal a dobré skutky činil. Třetie, aby sě hřiešný vším srdcem ku Pánu Bohu obrátil. A protož když hřiešného Pán Buoh Svú milostí navštieví a potom skrze kazatele aneb dobré- ho rádcí napomene, dlužen jest člověk k Němu sě obrátiti ve všem srdci svém. A o tomť jest epištola dnešnie, kteráž psána jest v III. kap. Jony proroka. V této epištole máme o milosti Božie, kterážto předcházie člo- věka kajícieho, a tak skrze Ninivitské znamená sě lid křěstianský hřiešný. Zajisté všickni hřieši, kteříž jsú sě dáli v Sodomě a v Gomoře a v ninivitském městě, dějéť sě pohřiechu v křesťan- ství, a jakož Pán Bóh poslal k Ninivitským posla Svého Jonu, též nynie posielá k lidu křestianskému, aby pokánie činili. Jimžto řekl Jonáš: „Ještě čtyřidceti dní a Niniven sě pro- padne.“ Zda-li to nenie veliké Božie milosrdenstvie, že vida Pán 107
Strana 108
Buoh těch lidí pohanských ve (f. 134 v.)liké prohřešenie, proněžto hodni byli, aby sě propadli, však poslal posla Svého Jonu, aby pokánie činili. A tak skrze Jonu znamenáni jsú věrní kazatelé od Boha poslaní křesťanóm, kteřížto jě napomínají, aby pokánie činili. Neb Jona vykládá sě holubice; neb kteříž od Boha jsú posláni kazatelé, tiť mají býti sprostni jako holubice, jakožto řekl Pán Kristus, posielaje Své apoštoly, řekl jest: „Aj, posielám vás jako ovce mezi vlky, protož buďte opatrní jako hadie a sprost- ní jakožto holubice.“ Neb jakožto Duch sv. ukazoval sě v tvář- nosti a zpuosobě holubicě, též Duch svatý znamená sě skrze holubici na znamenie, že ti, kteříž jsú posláni od Boha kazatelé, mají Ducha svatého; a jakožto holubice umie vybierati zrna pše- ničná z plev, též ti kazatelé, od Boha poslaní, pravdy, jiežto sě naučil, učí lid křesťanský. A jakožto holubice má lkánie za pieseň, též kněžie pláč a žalost mají za hřiechy lidské. A že Jonáš byl napomanut ot Ducha svatého, aby šel z lidu židovského do města pohanského, aby jim kázal slovo Božie, a on boje sč zlé (f. 135) pótky ot pohanóv, nerodil jíti, znamená sě, že mnozí majíce na- pomanutie ot Pána Boha, aby něteré dobré řeči na určeném miestě mluvili a proti neřádóm sě postavili, a oni bojiece sě, aby za to neutrpěli, mlčie a nesmějí tam jieti. Neb druhdy člověk dobrý má při sobě dva duchy; jeden k dobrému napomíná, druhý ke zlému. Jakožto tento Jonáš měl ducha dobrého, kterýžto kázal jemu jíti do Niniven, a druhého zlého, jenž jemu nedal tam jíti; a on raději poslúchal ducha zlého nežli dobrého, a tak maje jíti do Niniven, i chtěl jíti do Tharsis. Neb Tharsis vykládá sě rozbořenie stráží. Stráž na vinici zna- mená úřad kněžský, neb ten má býti stráž vinice Boha vojsk, totižto cierkve svaté. A protož kněžie, kteříž nechtie lidu tresk- tati z hřiechóv i jich nedostatkóv, bojiece sě jich, Pán Bóh pře- púštie na ně větčí nebezpečnost, větčie pótky, nežli by byli trpěli ot těch, jež by byli jě z jich nedostatkóv tresktali. Neb tento Jonáš boje sě jíti do Ninive, uvržen byl v moře a pohlcen jest (f. 135 v.) ot velryba. Též ti kazatelé, ješto nechtie tu pravdu zvěstovati, kdež by měli vpadnúti u veliké žalosti a tesknosti a v hřiech veliký. 108
Buoh těch lidí pohanských ve (f. 134 v.)liké prohřešenie, proněžto hodni byli, aby sě propadli, však poslal posla Svého Jonu, aby pokánie činili. A tak skrze Jonu znamenáni jsú věrní kazatelé od Boha poslaní křesťanóm, kteřížto jě napomínají, aby pokánie činili. Neb Jona vykládá sě holubice; neb kteříž od Boha jsú posláni kazatelé, tiť mají býti sprostni jako holubice, jakožto řekl Pán Kristus, posielaje Své apoštoly, řekl jest: „Aj, posielám vás jako ovce mezi vlky, protož buďte opatrní jako hadie a sprost- ní jakožto holubice.“ Neb jakožto Duch sv. ukazoval sě v tvář- nosti a zpuosobě holubicě, též Duch svatý znamená sě skrze holubici na znamenie, že ti, kteříž jsú posláni od Boha kazatelé, mají Ducha svatého; a jakožto holubice umie vybierati zrna pše- ničná z plev, též ti kazatelé, od Boha poslaní, pravdy, jiežto sě naučil, učí lid křesťanský. A jakožto holubice má lkánie za pieseň, též kněžie pláč a žalost mají za hřiechy lidské. A že Jonáš byl napomanut ot Ducha svatého, aby šel z lidu židovského do města pohanského, aby jim kázal slovo Božie, a on boje sč zlé (f. 135) pótky ot pohanóv, nerodil jíti, znamená sě, že mnozí majíce na- pomanutie ot Pána Boha, aby něteré dobré řeči na určeném miestě mluvili a proti neřádóm sě postavili, a oni bojiece sě, aby za to neutrpěli, mlčie a nesmějí tam jieti. Neb druhdy člověk dobrý má při sobě dva duchy; jeden k dobrému napomíná, druhý ke zlému. Jakožto tento Jonáš měl ducha dobrého, kterýžto kázal jemu jíti do Niniven, a druhého zlého, jenž jemu nedal tam jíti; a on raději poslúchal ducha zlého nežli dobrého, a tak maje jíti do Niniven, i chtěl jíti do Tharsis. Neb Tharsis vykládá sě rozbořenie stráží. Stráž na vinici zna- mená úřad kněžský, neb ten má býti stráž vinice Boha vojsk, totižto cierkve svaté. A protož kněžie, kteříž nechtie lidu tresk- tati z hřiechóv i jich nedostatkóv, bojiece sě jich, Pán Bóh pře- púštie na ně větčí nebezpečnost, větčie pótky, nežli by byli trpěli ot těch, jež by byli jě z jich nedostatkóv tresktali. Neb tento Jonáš boje sě jíti do Ninive, uvržen byl v moře a pohlcen jest (f. 135 v.) ot velryba. Též ti kazatelé, ješto nechtie tu pravdu zvěstovati, kdež by měli vpadnúti u veliké žalosti a tesknosti a v hřiech veliký. 108
Strana 109
A že k jedinému kázání Jonově král, lid i dobytek činili jsú pokánie, znamená sě, že v pokánie vstúpiti mají netoliko lidé rozomní, ale i hlúpí. A co nynie lidé slýchají kázánie, avšak málo vidíme polepšenie, málo právě kajíciech, ale pohřiechu mnoho jest hřiešných a mnoho rúhačóv Božích. Neb die svatý Ambrož: „Posměvač jest, ale nekající, kterýž činí, jehož sě kaje.“ Zajisté strachť jest, by tito Ninivitští nás nesúdili v den súdný, jakožto nynie hřiešní větčie hřiešníky. A že Pán Bóh těmto Ninivitským dal čas ku pokání dní čtyřidceti, též by měli učiniti súdce, páni a konšelé. Ne inhed člověka mají odpraviti, ale dáti jemu lhótu a čas ku pokání, jakož pravie, že v Englantě to mají za právo, že všem smrti hodným dávají čtyři neděle ku pokání. Ale jakož praví sv. Jeronym, to město Niniven potom sě nav(f. 136)rátili u většie hřiechy a Pán Bóh přepustil, že je- zero, ješto podle toho města bylo, rozvodnělo sě a všecko město potopilo sě. Protož strach, byť i na nás taková pohroma aneb větčie nepřipadla, ač sě nepolepšíme, neb jest strach větčieho zatracenie. V UTERÝ PO JUDICA. Dnes máme epištolu, jenž sě srovnává s včerajší, v niežto máme, že ti, kteříž chtie sě posaditi proti neřádóm v cierkvi svaté, musieť mnoho trpěti, jakožto stalo sě Danielovi, o němž jest dnešnic epištola, kteráž psána jest v XIV. kap. Daniele v těchto sloviech: „Sebrali jsú sě Babylonští.“ Z této epištoly máme, kte- rak babylonští obrazové mnoho jsú zlého činily v cierkvi svaté a byly jsú vždy viece příčina zlého nežli dobrého. Jakožto ti Ba- bylonští ke cti Bélovi učinili byli obraz a tomu sě sprvu klaněli, jakožto znamenie krále jich umrlého, a to činili k libosti syna jeho. Potom to sě zastaralo a diabel skrze tu modlu něteré divy činil, že kněžie učili lidi, aby tomu obrazu, jakožto bohu. slúžili a svú chytrostí zpósobili, aby tomu obrazu lid určené oběti dával (f. 136 v.) jakožto Bohu živému a řkúce, že jie a pije a sami zjedúce a zpijíce svými ženami. A tak Duchem svatým tu 109
A že k jedinému kázání Jonově král, lid i dobytek činili jsú pokánie, znamená sě, že v pokánie vstúpiti mají netoliko lidé rozomní, ale i hlúpí. A co nynie lidé slýchají kázánie, avšak málo vidíme polepšenie, málo právě kajíciech, ale pohřiechu mnoho jest hřiešných a mnoho rúhačóv Božích. Neb die svatý Ambrož: „Posměvač jest, ale nekající, kterýž činí, jehož sě kaje.“ Zajisté strachť jest, by tito Ninivitští nás nesúdili v den súdný, jakožto nynie hřiešní větčie hřiešníky. A že Pán Bóh těmto Ninivitským dal čas ku pokání dní čtyřidceti, též by měli učiniti súdce, páni a konšelé. Ne inhed člověka mají odpraviti, ale dáti jemu lhótu a čas ku pokání, jakož pravie, že v Englantě to mají za právo, že všem smrti hodným dávají čtyři neděle ku pokání. Ale jakož praví sv. Jeronym, to město Niniven potom sě nav(f. 136)rátili u většie hřiechy a Pán Bóh přepustil, že je- zero, ješto podle toho města bylo, rozvodnělo sě a všecko město potopilo sě. Protož strach, byť i na nás taková pohroma aneb větčie nepřipadla, ač sě nepolepšíme, neb jest strach větčieho zatracenie. V UTERÝ PO JUDICA. Dnes máme epištolu, jenž sě srovnává s včerajší, v niežto máme, že ti, kteříž chtie sě posaditi proti neřádóm v cierkvi svaté, musieť mnoho trpěti, jakožto stalo sě Danielovi, o němž jest dnešnic epištola, kteráž psána jest v XIV. kap. Daniele v těchto sloviech: „Sebrali jsú sě Babylonští.“ Z této epištoly máme, kte- rak babylonští obrazové mnoho jsú zlého činily v cierkvi svaté a byly jsú vždy viece příčina zlého nežli dobrého. Jakožto ti Ba- bylonští ke cti Bélovi učinili byli obraz a tomu sě sprvu klaněli, jakožto znamenie krále jich umrlého, a to činili k libosti syna jeho. Potom to sě zastaralo a diabel skrze tu modlu něteré divy činil, že kněžie učili lidi, aby tomu obrazu, jakožto bohu. slúžili a svú chytrostí zpósobili, aby tomu obrazu lid určené oběti dával (f. 136 v.) jakožto Bohu živému a řkúce, že jie a pije a sami zjedúce a zpijíce svými ženami. A tak Duchem svatým tu 109
Strana 110
lest znaje Daniel, oznámil ji králi babylonskému, a tak zrušen byl ten obraz a jich oběti pohynuly, pro něžto kněžie zbúřili lid proti Danielovi, aby ho zamordovali. A tak sebravše sě obec babylonská šli k králi, u něhožto bydlil Daniel a řkúce: Vydaj nám Daniele!, jakož dnešnie epištola svědčí. Ale v tom, že král babylonský, pohanský měl tak svatého a múdrého muže u svého dvora, veliká byla opatrnost jeho a veliké Božie milosrdenstvie, že dal jemu takového rádcí, jenž jeho vystřiehal a otvedl ot zlého a škodného. Ovšem by měli křestianští králi, kniežata a páni mieti ty lidi umělé, múdré a bohabojné v svých radách; mním, že by lépe stála obec. A že král boje sě lidu babylonského musil jim vydati Daniele — Ó, co jest těch králóv, kniežat i pánóv, kteřížto bojie sě nynie lidu babylonského, totiž zahanbeného před obličejem Božím! Jakožto Pán Bóh přepustil na Daniele, muže svatého, že vydán jest v ruce (f. 137) a v moc lidí ukrutných, téžť i nynie dopúštie na své vyvolené, že trpie ot zlých lidí. A jakožto potom vysvobodil Pán Bóh Daniele, téžť i dnes mnohé vysvobozuje z rukú zlých lidí. Pakliť co dopustí na jich těla, ale dušeť v pokoji věčném zachová, jakož psáno jest v knize Múdrosti: „Spravedli- vých dušě v ruce Božie jsú a nedotkneť sě jich muka zlosti.“ A Šalomún die: „Nezamútíť spravedlivého, cožkoli sě jemu při- hodí. Ale v tom, že král tento pohanský, jsa obrácen ot modl ku Pánu Bohu, přikázal lidu, aby sě všickni klaněli Bohu Danielovu, a v tom, že Abakuk přinesl jiesti Danielovi, že jeden věrný má druhému spomáhati v jeho prosbách. Neb die apoštol: „Jeden druhého břiemě neste, a tak naplníte zákon Kristóv.“ V STŘEDU PO JUDICA. Epištolu dnešní píše Mojžieš v knize Leviticí v XIX. kap. a řka: „Mluvil jest Hospodin k Mojžiešovi a řka: Jáť jsem Pán etc.“ Chceme-li (f. 137 v.) snažně znamenati poznánie, že při- 110
lest znaje Daniel, oznámil ji králi babylonskému, a tak zrušen byl ten obraz a jich oběti pohynuly, pro něžto kněžie zbúřili lid proti Danielovi, aby ho zamordovali. A tak sebravše sě obec babylonská šli k králi, u něhožto bydlil Daniel a řkúce: Vydaj nám Daniele!, jakož dnešnie epištola svědčí. Ale v tom, že král babylonský, pohanský měl tak svatého a múdrého muže u svého dvora, veliká byla opatrnost jeho a veliké Božie milosrdenstvie, že dal jemu takového rádcí, jenž jeho vystřiehal a otvedl ot zlého a škodného. Ovšem by měli křestianští králi, kniežata a páni mieti ty lidi umělé, múdré a bohabojné v svých radách; mním, že by lépe stála obec. A že král boje sě lidu babylonského musil jim vydati Daniele — Ó, co jest těch králóv, kniežat i pánóv, kteřížto bojie sě nynie lidu babylonského, totiž zahanbeného před obličejem Božím! Jakožto Pán Bóh přepustil na Daniele, muže svatého, že vydán jest v ruce (f. 137) a v moc lidí ukrutných, téžť i nynie dopúštie na své vyvolené, že trpie ot zlých lidí. A jakožto potom vysvobodil Pán Bóh Daniele, téžť i dnes mnohé vysvobozuje z rukú zlých lidí. Pakliť co dopustí na jich těla, ale dušeť v pokoji věčném zachová, jakož psáno jest v knize Múdrosti: „Spravedli- vých dušě v ruce Božie jsú a nedotkneť sě jich muka zlosti.“ A Šalomún die: „Nezamútíť spravedlivého, cožkoli sě jemu při- hodí. Ale v tom, že král tento pohanský, jsa obrácen ot modl ku Pánu Bohu, přikázal lidu, aby sě všickni klaněli Bohu Danielovu, a v tom, že Abakuk přinesl jiesti Danielovi, že jeden věrný má druhému spomáhati v jeho prosbách. Neb die apoštol: „Jeden druhého břiemě neste, a tak naplníte zákon Kristóv.“ V STŘEDU PO JUDICA. Epištolu dnešní píše Mojžieš v knize Leviticí v XIX. kap. a řka: „Mluvil jest Hospodin k Mojžiešovi a řka: Jáť jsem Pán etc.“ Chceme-li (f. 137 v.) snažně znamenati poznánie, že při- 110
Strana 111
kázánie Božie jest jedno v ústech a v zpievání, řiedko v skutce a naplnění, zajisté obecnéť jest v známosti. Prvnie přikázánie: „Nebudeš mieti bohóv jiných.“ Avšak málo jest lidí, jenž by to v skutce naplnili a ješto by jemu právě rozo- měli. Netbají toho skutkem plniti, neb spieše přijímají přikázánie smrtedlného pána nežli Božieho. Neb v této epištole pokládá třimecietma přikázání a málo jest lidí, ješto by je právě zacho- vávali. Najprvé die: „Já jsem Pán.“ O tom prorok v žalmu: „Buoh velký, Pán a Král, nade všecky bohy.“ A tiem slovem zbuzuje nás, abychom Jeho ctili a báli sě a poslúchali, neb to tré slušie na pána ot jeho služebníkóv; činíme-li to, zkus každý sám sebe! Pak die dále: „Neučiníš krádeže!“ Krádež jest vzetie cizie věci tajně nebo zevně bez povolenie pána té věci. Snad by i mezi učedníky někoho nalezl. A dáleť poviem, řiedký jest člověk, ješto by nebyl zlodějem Božím (f. 138). Neb všecko, což máme i vnitř- nieho i zevnitřnieho zbožie, jest nám poručené od Boha. A protož česky slove zbožie jako z Boha pošlé. A zbožie jest dvoje; jedno vnitřnie a druhé zevnitřnie. Vnitř- nie slove, jímžto ozdobena jest osoba člověčie na těle i na duši. Na těle jest krása, celost údóv i zevnitřních smyslóv. Síla na duši jest rozom, vóle, paměť. Protožkoli čeho z těch zboží po- žívá ke zlému proti vóli Boží, ten jest zloděj Boží. A též zbožie zevnitřnieho, jako penieze, rúcha, obilé, dobytka přijímaje proti vóli Božie, jsi zloděj Boží. Nébrž ktož úřad který duchovní nebo svěcký příme neduostojně aneb zlým úmyslem, zloděj jest Boží. O tom die sám Kristus v X. kap. sv. Jana: „Ktož vcházie do ovčince jinady než dveřmi, zloděj jest.“ Ó, co jest těch zlo- dějóv v cierkvi svaté! Neb obecně proto sě lidé pletú v úřady, aby vládli, jiným panovali, dobré bydlo měli, ctěni byli etc. Málo jest těch, ješto by úřad přijali duchovní aneb s(f. 138 v.)věcký, aby v něm prospievali těm, jimž by měli v tom úřadě prospěti. Druhé přikázánie Božie jest: „Nebudete lháti!“ Lež jest kři- vého hlasu znamenie, s úmyslem klamánie svého bližnieho. A co jest těch lhářóv, ješto svú lstivú řečí mienie zklamati i zklamá- vají své bližnie. A již ten hřiech jest tak obecen, že jeho druzí 111
kázánie Božie jest jedno v ústech a v zpievání, řiedko v skutce a naplnění, zajisté obecnéť jest v známosti. Prvnie přikázánie: „Nebudeš mieti bohóv jiných.“ Avšak málo jest lidí, jenž by to v skutce naplnili a ješto by jemu právě rozo- měli. Netbají toho skutkem plniti, neb spieše přijímají přikázánie smrtedlného pána nežli Božieho. Neb v této epištole pokládá třimecietma přikázání a málo jest lidí, ješto by je právě zacho- vávali. Najprvé die: „Já jsem Pán.“ O tom prorok v žalmu: „Buoh velký, Pán a Král, nade všecky bohy.“ A tiem slovem zbuzuje nás, abychom Jeho ctili a báli sě a poslúchali, neb to tré slušie na pána ot jeho služebníkóv; činíme-li to, zkus každý sám sebe! Pak die dále: „Neučiníš krádeže!“ Krádež jest vzetie cizie věci tajně nebo zevně bez povolenie pána té věci. Snad by i mezi učedníky někoho nalezl. A dáleť poviem, řiedký jest člověk, ješto by nebyl zlodějem Božím (f. 138). Neb všecko, což máme i vnitř- nieho i zevnitřnieho zbožie, jest nám poručené od Boha. A protož česky slove zbožie jako z Boha pošlé. A zbožie jest dvoje; jedno vnitřnie a druhé zevnitřnie. Vnitř- nie slove, jímžto ozdobena jest osoba člověčie na těle i na duši. Na těle jest krása, celost údóv i zevnitřních smyslóv. Síla na duši jest rozom, vóle, paměť. Protožkoli čeho z těch zboží po- žívá ke zlému proti vóli Boží, ten jest zloděj Boží. A též zbožie zevnitřnieho, jako penieze, rúcha, obilé, dobytka přijímaje proti vóli Božie, jsi zloděj Boží. Nébrž ktož úřad který duchovní nebo svěcký příme neduostojně aneb zlým úmyslem, zloděj jest Boží. O tom die sám Kristus v X. kap. sv. Jana: „Ktož vcházie do ovčince jinady než dveřmi, zloděj jest.“ Ó, co jest těch zlo- dějóv v cierkvi svaté! Neb obecně proto sě lidé pletú v úřady, aby vládli, jiným panovali, dobré bydlo měli, ctěni byli etc. Málo jest těch, ješto by úřad přijali duchovní aneb s(f. 138 v.)věcký, aby v něm prospievali těm, jimž by měli v tom úřadě prospěti. Druhé přikázánie Božie jest: „Nebudete lháti!“ Lež jest kři- vého hlasu znamenie, s úmyslem klamánie svého bližnieho. A co jest těch lhářóv, ješto svú lstivú řečí mienie zklamati i zklamá- vají své bližnie. A již ten hřiech jest tak obecen, že jeho druzí 111
Strana 112
nerodie za lež počietati, ale slyšte, coť die Duch svatý skrze pro- roka v žaltáři: „Zatratíš všecky, kteříž mluvie lež!“ Ale jest roz- ličná lež; některá jest klamovná, jížto člověk pro utěšenie povie některé novinny neškodné, avšak nenie bez hřiechu. Druhá jest lež potřebná, jížto člověk zachová svój aneb cizí statek aneb život, jako když by otázal nepřietel, chtě koho za- bíti aneb statek jeho pobrati, i řekl by: nevěděl jsem; toť jest lež a nenieť bez hřiechu. A jestiť lež škodná, jížto ty uškodíš svému bližniemu na jeho cti, na jeho statku, na jeho (f. 139) osobě; a toť jest hřiech smrtedlný. A tak králi, páni, dadúc našě listy o penieze a nedržiec, proněž chudém brán bude statek jich aneb budú jímáni aneb mordováni, ó, jak těžce lží! Neb tiem vším jsú vinni, jakoby to svýma rukama činili. Jestiť také lež v skutce, když člověk jinak sě zevnitř ukáže, nežli jest. Jako ukazují sě pokrytci dobrými a pokornými a jsúce zlí a pyšní, aneb porušená dievka ukáže sě prostovlasá jako panna. Třetie přikázánie jest: „Neoklamáš bliežnieho tvého ani o sta- tek ani o čest ani o zdravie ani o duši." Čtvrté přikázánie: „Nebudeš přísahati křivě na jménu mém! Co jest tvých přísah v duchovniem i světském právě; co mezi kupci, kramáři i všeliký(mi) rytieři! O tom die Sám Kristus: „Rečeno jest starým: Nebudeš křivě přísahati, ale jáť vám pravi všie věci nepřisahati.“ Móžť člověk o těch věcech, kteréž jsú po- třebné k spašení, přisahati, jakož jsú přísahali svatí, ale sic pro nižádnú věc tělesnú neslušie přisahati. Ne(b) (f. 139 v.) die svatý Jan Zlatoústý: „Člověk maje spravedlivú při, raději má všecko zbožie ztratiti nežli přisieci. Páté přikázánie jest: „Nepoškvrníš jména Mého.“ Křestiané mají jméno ot Krista, protož křestian nekřestiansky živ jsa, po- škvrňuje jméno Božie. A tak die apoštol zlým křěstianóm: „Skrze vás jméno Božie rúháno bývá mezi pohany.“ A die Jan: Pán. totiž ještoť přikazuji a nad přestupníky mstím. Šesté přikázánie jest: „Neuhanieš bližnieho svého, ani nási- lím utiskneš jeho.“ Proti tomu činie haněči a lúpežníci aneb křivé súdce. 112
nerodie za lež počietati, ale slyšte, coť die Duch svatý skrze pro- roka v žaltáři: „Zatratíš všecky, kteříž mluvie lež!“ Ale jest roz- ličná lež; některá jest klamovná, jížto člověk pro utěšenie povie některé novinny neškodné, avšak nenie bez hřiechu. Druhá jest lež potřebná, jížto člověk zachová svój aneb cizí statek aneb život, jako když by otázal nepřietel, chtě koho za- bíti aneb statek jeho pobrati, i řekl by: nevěděl jsem; toť jest lež a nenieť bez hřiechu. A jestiť lež škodná, jížto ty uškodíš svému bližniemu na jeho cti, na jeho statku, na jeho (f. 139) osobě; a toť jest hřiech smrtedlný. A tak králi, páni, dadúc našě listy o penieze a nedržiec, proněž chudém brán bude statek jich aneb budú jímáni aneb mordováni, ó, jak těžce lží! Neb tiem vším jsú vinni, jakoby to svýma rukama činili. Jestiť také lež v skutce, když člověk jinak sě zevnitř ukáže, nežli jest. Jako ukazují sě pokrytci dobrými a pokornými a jsúce zlí a pyšní, aneb porušená dievka ukáže sě prostovlasá jako panna. Třetie přikázánie jest: „Neoklamáš bliežnieho tvého ani o sta- tek ani o čest ani o zdravie ani o duši." Čtvrté přikázánie: „Nebudeš přísahati křivě na jménu mém! Co jest tvých přísah v duchovniem i světském právě; co mezi kupci, kramáři i všeliký(mi) rytieři! O tom die Sám Kristus: „Rečeno jest starým: Nebudeš křivě přísahati, ale jáť vám pravi všie věci nepřisahati.“ Móžť člověk o těch věcech, kteréž jsú po- třebné k spašení, přisahati, jakož jsú přísahali svatí, ale sic pro nižádnú věc tělesnú neslušie přisahati. Ne(b) (f. 139 v.) die svatý Jan Zlatoústý: „Člověk maje spravedlivú při, raději má všecko zbožie ztratiti nežli přisieci. Páté přikázánie jest: „Nepoškvrníš jména Mého.“ Křestiané mají jméno ot Krista, protož křestian nekřestiansky živ jsa, po- škvrňuje jméno Božie. A tak die apoštol zlým křěstianóm: „Skrze vás jméno Božie rúháno bývá mezi pohany.“ A die Jan: Pán. totiž ještoť přikazuji a nad přestupníky mstím. Šesté přikázánie jest: „Neuhanieš bližnieho svého, ani nási- lím utiskneš jeho.“ Proti tomu činie haněči a lúpežníci aneb křivé súdce. 112
Strana 113
Sedmé přikázánie: „Nebudeš láti chudému“, totiž nebudeš utrhati člověku súkromí jeho, o lidech zle mluvě kromě nich a v oči dobře. O nichž die prorok v žalmu: „Kteříž mluvie pokoj s bližním svým, ale zle jest v srdci jich, daj jim podlé děl a po- dlé zlosynstva nálezkóv jich!“ A Šal(am)on die: „Když had ukusil by u mlčení, nic méně nemá“; ktož tajně utrhá svému bližniemu, velikýť jest to hřiech a máloť jej lidé sobě vážie. Deváté (f. 140) přikázánie: „Nepoložíš úrazu před slepým, totiž nedáš příčiny k nepohoršení sprostému člověku a jich nesve- deš s cesty pravdy!“ A co jest těch, ješto svú okrasú, svú oplzlú a marnú řečí pohoršují lidi! A co jest nynie svódcí s pravdy Božie a ot zákona Jeho! Desáté: „Budeš sč báti Pána Boha tvého!“ Neb die prorok v žaltáři: „Blahoslavení všickni, kteříž sě bojie Hospodina.“ Jedenácté přikázánie: „Neučiníš, což nepravého jest, aniž budeš súditi nepravě; netoliko v obecných súdciech jiné súdě, ale i zvláštníem sám sě súdě, o němž die apoštol v VI. epištole Korintských v XI. kap. (31): „Bychom sě sami súdili, nebyli by- chom súzeni. Dvanácsté přikázánie: „Nepohrdáš tváří chudého!“ Proti tomu činie, ješto sě stydie mluviti s chudými přáteli, ješto chudého pře nechtie přislyšeti, ale dadie jemu před dveřmi státi a přikáže několikokrát přijíti a jednú před sě nepustie. A pakli pustie, ukři- kají a dlúho ižádného práva neučinie. Tři(f. 140 v.)nácsté přikázánie: „Aniž cti tváři bohatého,“ bo- hatého totiž aby v súdu nepovyšoval nad chudého, ale tak súdil bohatého jakožto chudého, nic jemu pomsty neumenšuje ani pro- měnije pro zbožie jeho; ale tohoť sě málo děje. Neb chudého pro málo vinnu do vazby aneb na pranéř vsadie aneb jinú po- mstu učinie, ale bohatému druhdy to přezřie. Čtrnádesté přikázánie: „Spravedlivě súditi budeš bližniemu tvému,“ totiž neučiníš křivdy ižádnému v súdě ani pro přiezeň ani pro bázeň ani pro dary ani pro kterú jinú příčinu. A mnímť, žeť tak rychtář i jeho úředníci i konšelé slibují, když úřady přijí- mají. Oni vizte, plnie-li ten slib čili nic. 8 113
Sedmé přikázánie: „Nebudeš láti chudému“, totiž nebudeš utrhati člověku súkromí jeho, o lidech zle mluvě kromě nich a v oči dobře. O nichž die prorok v žalmu: „Kteříž mluvie pokoj s bližním svým, ale zle jest v srdci jich, daj jim podlé děl a po- dlé zlosynstva nálezkóv jich!“ A Šal(am)on die: „Když had ukusil by u mlčení, nic méně nemá“; ktož tajně utrhá svému bližniemu, velikýť jest to hřiech a máloť jej lidé sobě vážie. Deváté (f. 140) přikázánie: „Nepoložíš úrazu před slepým, totiž nedáš příčiny k nepohoršení sprostému člověku a jich nesve- deš s cesty pravdy!“ A co jest těch, ješto svú okrasú, svú oplzlú a marnú řečí pohoršují lidi! A co jest nynie svódcí s pravdy Božie a ot zákona Jeho! Desáté: „Budeš sč báti Pána Boha tvého!“ Neb die prorok v žaltáři: „Blahoslavení všickni, kteříž sě bojie Hospodina.“ Jedenácté přikázánie: „Neučiníš, což nepravého jest, aniž budeš súditi nepravě; netoliko v obecných súdciech jiné súdě, ale i zvláštníem sám sě súdě, o němž die apoštol v VI. epištole Korintských v XI. kap. (31): „Bychom sě sami súdili, nebyli by- chom súzeni. Dvanácsté přikázánie: „Nepohrdáš tváří chudého!“ Proti tomu činie, ješto sě stydie mluviti s chudými přáteli, ješto chudého pře nechtie přislyšeti, ale dadie jemu před dveřmi státi a přikáže několikokrát přijíti a jednú před sě nepustie. A pakli pustie, ukři- kají a dlúho ižádného práva neučinie. Tři(f. 140 v.)nácsté přikázánie: „Aniž cti tváři bohatého,“ bo- hatého totiž aby v súdu nepovyšoval nad chudého, ale tak súdil bohatého jakožto chudého, nic jemu pomsty neumenšuje ani pro- měnije pro zbožie jeho; ale tohoť sě málo děje. Neb chudého pro málo vinnu do vazby aneb na pranéř vsadie aneb jinú po- mstu učinie, ale bohatému druhdy to přezřie. Čtrnádesté přikázánie: „Spravedlivě súditi budeš bližniemu tvému,“ totiž neučiníš křivdy ižádnému v súdě ani pro přiezeň ani pro bázeň ani pro dary ani pro kterú jinú příčinu. A mnímť, žeť tak rychtář i jeho úředníci i konšelé slibují, když úřady přijí- mají. Oni vizte, plnie-li ten slib čili nic. 8 113
Strana 114
Patnácsté přikázánie: „Nebudeš sokem“, totiž nebudeš tajně obžalovávati, chtě jemu uškoditi na jeho cti, na jeho osobě aneb na jeho statku. Ale vieš-li, že je čím vinen podlé naučenie Pána Krista, najprvé treskci jeho mezi sebú (f. 141) a jím samým a neuposlúchá-liť tebe, přími jednoho k sobě nebo dva; pakliť těch neuposlúchá, pověz obci. Šestnácsté přikázánie: „Nestaneš proti krvi bližnieho tvého bezprávně ani slovem ani skutkem ani povolením.“ Já Pán Bóh tvój, totiž ještoť ty věci přikazuji a nad přestupujícími mstím. A tak o jiných přikázání, kteréžto jsú tuto popsány. VE ČTVRTEK PO JUDICA. Epištolu dnešní píše sv. Daniel. Neb třie svatí mužie: Ananiáš, Azariáš, Mizael, protože sě nechtěli klaněti obrazu zlatému, byli jsú jati, svázáni a do peci hořiecie uvrženi. Běda nám, jenž mnohé nepořády slyšíme i vidíme v cierkvi Božie, avšak sebe neposa- díme proti nim! Co jest jiného, než sě viece milujeme nežli Pána Boha? Měli jsme dřieve o obrazu tělete, druhé o obrazu Bélově, jejžto byl postavil král Nabuchodonozor. I zdali sě to nedály mezi křestiany, že druhdy učinili obraz (f. 141 v.) krále aneb kniežete a ten nosili po kostelech se zpieváním, sviecmi i jinú poctivo- stí. Též tělo jich mrtvé viece ctili, nežli donadž jsú byli živi. A to jedno patřiec k jich panství minulému a ku přátelóm jeho živým. O tom die svatý Augustin v I. kněhách o městě Božiem. Lazar přechudě pochován jest, ale bohatec kvasný s slavno- stí jest pohřeben, ale tento, totiž bohatý, do pekla, ale on, totiž Lazar, do nebe nesen byl. A zajisté to slyšíme a vidíme, že lidé viece ctie lidi nežli Pána Boha. Tohoť jsú tito svatí mužie nerodili učiniti; radějšéť jsú chtěli umřieti. Ale to témeř vešken lid baby- lonský poslúchal na tom krále babylonského Nabochodonozora, že sě všickni klaněli jeho obrazu. A jedno třie mužie jsú nalezeni, ješto jsú nechtěli toho učiniti. Též pohřiechu nynie málo jest těch, ješto přikázánie Božie plnie, a tak jakožto tento král baby- lonský lid připuzoval, aby sě klaněli zlattému (!) obrazu, (f 142) 114
Patnácsté přikázánie: „Nebudeš sokem“, totiž nebudeš tajně obžalovávati, chtě jemu uškoditi na jeho cti, na jeho osobě aneb na jeho statku. Ale vieš-li, že je čím vinen podlé naučenie Pána Krista, najprvé treskci jeho mezi sebú (f. 141) a jím samým a neuposlúchá-liť tebe, přími jednoho k sobě nebo dva; pakliť těch neuposlúchá, pověz obci. Šestnácsté přikázánie: „Nestaneš proti krvi bližnieho tvého bezprávně ani slovem ani skutkem ani povolením.“ Já Pán Bóh tvój, totiž ještoť ty věci přikazuji a nad přestupujícími mstím. A tak o jiných přikázání, kteréžto jsú tuto popsány. VE ČTVRTEK PO JUDICA. Epištolu dnešní píše sv. Daniel. Neb třie svatí mužie: Ananiáš, Azariáš, Mizael, protože sě nechtěli klaněti obrazu zlatému, byli jsú jati, svázáni a do peci hořiecie uvrženi. Běda nám, jenž mnohé nepořády slyšíme i vidíme v cierkvi Božie, avšak sebe neposa- díme proti nim! Co jest jiného, než sě viece milujeme nežli Pána Boha? Měli jsme dřieve o obrazu tělete, druhé o obrazu Bélově, jejžto byl postavil král Nabuchodonozor. I zdali sě to nedály mezi křestiany, že druhdy učinili obraz (f. 141 v.) krále aneb kniežete a ten nosili po kostelech se zpieváním, sviecmi i jinú poctivo- stí. Též tělo jich mrtvé viece ctili, nežli donadž jsú byli živi. A to jedno patřiec k jich panství minulému a ku přátelóm jeho živým. O tom die svatý Augustin v I. kněhách o městě Božiem. Lazar přechudě pochován jest, ale bohatec kvasný s slavno- stí jest pohřeben, ale tento, totiž bohatý, do pekla, ale on, totiž Lazar, do nebe nesen byl. A zajisté to slyšíme a vidíme, že lidé viece ctie lidi nežli Pána Boha. Tohoť jsú tito svatí mužie nerodili učiniti; radějšéť jsú chtěli umřieti. Ale to témeř vešken lid baby- lonský poslúchal na tom krále babylonského Nabochodonozora, že sě všickni klaněli jeho obrazu. A jedno třie mužie jsú nalezeni, ješto jsú nechtěli toho učiniti. Též pohřiechu nynie málo jest těch, ješto přikázánie Božie plnie, a tak jakožto tento král baby- lonský lid připuzoval, aby sě klaněli zlattému (!) obrazu, (f 142) 114
Strana 115
aj, třie duostojnie mužie toho učiniti nerodili. A protož byli do peci ohnité vmetáni, v niežto to jsúce, chválili Hospodina a řkúce: „Chvalte všecka diela Páně Hospodinu etc.“ — ponúkajíce všeho stvořenie k chvále Božie. Neb všecko stvořenie jest poslušno Pána Boha, jedno zlí lidé nic. A potom jediný z nich, Azariáš, modlil sě Pánu Bohu, jakož dnešnie epištola vzní. A mezi jinú řečí řekl, mluvě k Bohu: „Aniž smieme vzdvihnúti očí našich k Tobě.“ Toť jest byla modlitba dobrá s velikým studem, neb tak sě modlil onen zevný hřieš- ník v chrámě, jenž nesměl zdvihnúti očí svých k nebi. Ó, kdy my k té dokonalé pokoře přídeme, abychom s takým studem modlili sě Pánu Bohu. A před tú epištolú die: Jsmeť zajisté k hanbě sluhám svatým Tvým, totiž že pro hřiechy naše ne- jsme hodni slúti synové svatých Tvých, totiž Abrahamovi, Izá- kovi a Jakubovi. Toť móž dobře býti o nás řečeno, že jsme k han (f. 142 v.)bě svatým Božím, totiž apoštolóm i jich násle- dovníkóm, jakožto zlí žáci dobrým mistróm. Neb majíc ot nich dobrá a spašitedlná naučenie, však podle nich nejsme živi, neb tak jest nynie mezi kněží i v lidu. A pak die dále v epištole: „Hospodine, zmenšeli jsme.“ Ovšem, móž to řečeno býti ot nás, že jsú zmáleli nynie věrní a dobří křestiané. Neb die Pán Kristus: „Mnoho jest povolaných, ale málo vybraných.“ A v XXIV. kap. sv. Mat. die: „Když příde Syn člověčí na zemi, nalezne-li vieru?“ Ó, jak málo jest právě kajících, ješto by u pokání setrvali až do smrti, nenavracujíce sě v hřiechy smrtedlné! Pak die dále: „Nenie kněze, totiž spra- vedlivého a svatého, ješto by lid k dobrému a spašitedlnému vedl.“ Ani proroka zajisté nenieť; nedostatek jest osviecených lidí múdrostí božskú, jakož jsú byli dřieve, že jsú budúcie věci po- znali a ty lidu zvěstovali. „Aniž jest spáleniny.“ Spálenina, oběť Bohu ke cti spálená, a zna(f. 143)mená srdce, ješto v lásce Božie ovšem hoří. A tak, aby vším srdcem, vší myslí, vší silú Boha kto miloval, Bóh daj, byl v tisíci! Protož stydla láska v srdcích, a my to sami vidíme; protož prosme Pána Boha, ať Svú cierkev ráčí navštieviti a mi- lost Svú dáti a potom sě Bohu dostati. 115
aj, třie duostojnie mužie toho učiniti nerodili. A protož byli do peci ohnité vmetáni, v niežto to jsúce, chválili Hospodina a řkúce: „Chvalte všecka diela Páně Hospodinu etc.“ — ponúkajíce všeho stvořenie k chvále Božie. Neb všecko stvořenie jest poslušno Pána Boha, jedno zlí lidé nic. A potom jediný z nich, Azariáš, modlil sě Pánu Bohu, jakož dnešnie epištola vzní. A mezi jinú řečí řekl, mluvě k Bohu: „Aniž smieme vzdvihnúti očí našich k Tobě.“ Toť jest byla modlitba dobrá s velikým studem, neb tak sě modlil onen zevný hřieš- ník v chrámě, jenž nesměl zdvihnúti očí svých k nebi. Ó, kdy my k té dokonalé pokoře přídeme, abychom s takým studem modlili sě Pánu Bohu. A před tú epištolú die: Jsmeť zajisté k hanbě sluhám svatým Tvým, totiž že pro hřiechy naše ne- jsme hodni slúti synové svatých Tvých, totiž Abrahamovi, Izá- kovi a Jakubovi. Toť móž dobře býti o nás řečeno, že jsme k han (f. 142 v.)bě svatým Božím, totiž apoštolóm i jich násle- dovníkóm, jakožto zlí žáci dobrým mistróm. Neb majíc ot nich dobrá a spašitedlná naučenie, však podle nich nejsme živi, neb tak jest nynie mezi kněží i v lidu. A pak die dále v epištole: „Hospodine, zmenšeli jsme.“ Ovšem, móž to řečeno býti ot nás, že jsú zmáleli nynie věrní a dobří křestiané. Neb die Pán Kristus: „Mnoho jest povolaných, ale málo vybraných.“ A v XXIV. kap. sv. Mat. die: „Když příde Syn člověčí na zemi, nalezne-li vieru?“ Ó, jak málo jest právě kajících, ješto by u pokání setrvali až do smrti, nenavracujíce sě v hřiechy smrtedlné! Pak die dále: „Nenie kněze, totiž spra- vedlivého a svatého, ješto by lid k dobrému a spašitedlnému vedl.“ Ani proroka zajisté nenieť; nedostatek jest osviecených lidí múdrostí božskú, jakož jsú byli dřieve, že jsú budúcie věci po- znali a ty lidu zvěstovali. „Aniž jest spáleniny.“ Spálenina, oběť Bohu ke cti spálená, a zna(f. 143)mená srdce, ješto v lásce Božie ovšem hoří. A tak, aby vším srdcem, vší myslí, vší silú Boha kto miloval, Bóh daj, byl v tisíci! Protož stydla láska v srdcích, a my to sami vidíme; protož prosme Pána Boha, ať Svú cierkev ráčí navštieviti a mi- lost Svú dáti a potom sě Bohu dostati. 115
Strana 116
V PÁTEK PO JUDICA. „Sebrali jsú sě biskupie a zákonníci.“ O tom zboru die prorok v žaltáři v druhém žalmě: „Přestali králi zemští a kniežata sešla jsú sě v jedno proti Hospodinu a proti Kristu Jeho.“ Mohlo by toto vlastně řečeno býti o každém sněmu duchovníem i svěckém, v němžto sě sejdú zlí, aby dobré aneb pravé odsúdili. Neb Pán Kristus, jakož jest svrchovaně dobrý a věčná pravda, tať všecku dobrotu i pravdu v Sobě má. A protož když sě co děje proti kte- rému dobrému aneb proti které pravdě, všěť sě děje proti Pánu Kristu. A protož řekl Svým apoštolóm: „Kto vás slyší, Měť slyší a kto vás nepřijímá, Měť nepřijímá, a ktož vámi (f 143 v.) pohrdá, Mnúť pohrdá. Ale což jsú řekli v tom sněmu, proti Pánu Kristovi sebráni? „Co činíme, že tento člověk divy činí?“ jakoby řekli: Cokoli ji- ného učiníme, platnoť nenie, dokudž tohoto, ješto mnoho divóv činí, neutratíme; neb On všecky naše činy divy Svými poruší. Nemohli jsú řéci o Pánu Kristu nic hřiešného, nic zlého, neb hřie- chu jest neučinil, aniž jest lest nalezena v ústech Jeho, jakož die Izaiáš v LIII. kap. A protož řekli jsú jedno, že tento člověk zna- menie aneb divy činí mnohé. Ó, oslepení biskupové a zákonníci to, což měla býti příčina jim, aby Pána Krista ctili a milovali. totiž divóv božských mezi nimi činěnie, že nemocné uzdravoval ot všelikých nemocí a mrtvé křiesil, to hanební lidé učinili vinnú Jeho smrti. Dnesť jest vášně zlých a zúfalých lidí, že všecka dobroděnie lidská zlým odplacují. O tom bylo prorokováno ot Davida v žal- mu: „Odplacováchu mně zlé za dobré a nenávist za milovánie mé.“ A jsúce ti kněžie zlostí oslepeni, jmenují Jeho, totiž Pána Krista (f. 144) člověkem. A vidúce skutky úplně božské, po nichž jsú mohli poznati, že jest pravý Buoh, a ještě Jeho ani jmenují. Obyčej jest lidí zlých, když koho nenávidie, že jeho ani jmenují ani chtie slyšeti jména jeho. A protož řekli jsú: „Co činíme, že tento člověk mnohé divy činí? Pustíme-li aneb necháme-li Ho, všickni uvěřé v Něho.“ A tak jsú sě báli tito biskupie a zá- 116
V PÁTEK PO JUDICA. „Sebrali jsú sě biskupie a zákonníci.“ O tom zboru die prorok v žaltáři v druhém žalmě: „Přestali králi zemští a kniežata sešla jsú sě v jedno proti Hospodinu a proti Kristu Jeho.“ Mohlo by toto vlastně řečeno býti o každém sněmu duchovníem i svěckém, v němžto sě sejdú zlí, aby dobré aneb pravé odsúdili. Neb Pán Kristus, jakož jest svrchovaně dobrý a věčná pravda, tať všecku dobrotu i pravdu v Sobě má. A protož když sě co děje proti kte- rému dobrému aneb proti které pravdě, všěť sě děje proti Pánu Kristu. A protož řekl Svým apoštolóm: „Kto vás slyší, Měť slyší a kto vás nepřijímá, Měť nepřijímá, a ktož vámi (f 143 v.) pohrdá, Mnúť pohrdá. Ale což jsú řekli v tom sněmu, proti Pánu Kristovi sebráni? „Co činíme, že tento člověk divy činí?“ jakoby řekli: Cokoli ji- ného učiníme, platnoť nenie, dokudž tohoto, ješto mnoho divóv činí, neutratíme; neb On všecky naše činy divy Svými poruší. Nemohli jsú řéci o Pánu Kristu nic hřiešného, nic zlého, neb hřie- chu jest neučinil, aniž jest lest nalezena v ústech Jeho, jakož die Izaiáš v LIII. kap. A protož řekli jsú jedno, že tento člověk zna- menie aneb divy činí mnohé. Ó, oslepení biskupové a zákonníci to, což měla býti příčina jim, aby Pána Krista ctili a milovali. totiž divóv božských mezi nimi činěnie, že nemocné uzdravoval ot všelikých nemocí a mrtvé křiesil, to hanební lidé učinili vinnú Jeho smrti. Dnesť jest vášně zlých a zúfalých lidí, že všecka dobroděnie lidská zlým odplacují. O tom bylo prorokováno ot Davida v žal- mu: „Odplacováchu mně zlé za dobré a nenávist za milovánie mé.“ A jsúce ti kněžie zlostí oslepeni, jmenují Jeho, totiž Pána Krista (f. 144) člověkem. A vidúce skutky úplně božské, po nichž jsú mohli poznati, že jest pravý Buoh, a ještě Jeho ani jmenují. Obyčej jest lidí zlých, když koho nenávidie, že jeho ani jmenují ani chtie slyšeti jména jeho. A protož řekli jsú: „Co činíme, že tento člověk mnohé divy činí? Pustíme-li aneb necháme-li Ho, všickni uvěřé v Něho.“ A tak jsú sě báli tito biskupie a zá- 116
Strana 117
konníci, aby lid neuvěřil v Pána Krista, slyše Jeho kázánie a vida divy božské Jeho. Neb Pán Kristus kázal proti neřádóm kněží a zákoníkóv. A když by veň uvěřili byli, tý kněžie a těch zákoníkóv nebáli, kteréž jsú sic v pocti měli, toho sě báli, jenž bylo jich i lidské spašenie, jehož měli spravedlivě žádati. A dále řekli jsú: „A přídú Římané a vezmú město i lid.“ A čehož sě báli, to všecko na ně přišlo od Tita a Vespasiána; neb ten je zhubil, zjímal i ukřižoval, město i chrám spálil i obořil, že kámen na kameni neostal, jakož byl Sám Kristus prorokoval. A die dále sv. Jan (f. 144 v.): „A jeden z nich, Kaifáš jménem, když bieše biskupem toho léta.“ Kaifáš vykládá sě chytrý, neb ti, kteří jsú najviece chytří podle světa tohoto, ješto mají múdrost diabelskú, tiť najvicce sě protivie dobrým lidem. Neb múdrost svěcká je ovšem protivná múdrosti božské. A též mudrci tohoto světa mudrcóm Božím. A toť sě znamená skrze Kaifáše, jenž najchytřejší radu vydal k zahubení Pána Krista. A die znamenitě: „Když bieše biskupem toho léta.“ Tu die výklad, že nebyli bis- kupi věčně, ale najímali biskupstvie a kupovali mezi sebú, aby to činili pro větčie pořad, aby totiž biskup vida, že má sazen býti, byl tiem pořádněji živ. Nebylo by zlé, že by biskupi byli sě mě- nili, ale že jsú to pro lakomstvie mezi sebú jednali, ohyzdné i hřiešné bylo. Z tohoto také máme, že před oblíčejem Božím mnozí jedno do času bývají biskupi a kněžie, jakožto Jidáš ztratil biskupstvie a jiný přijal; a Saul ztratil královstvie (f. 145) a při- jal je David, neb jsú byli vyvolení Boží. Neb vyvolení ostanú kněžie, králi, biskupie na věky. Ten Kaifáš pyšný uhaněl jiné všecky a řka: „Vy neviete ani myslíte co“ — jako by řekl: Co jste nemúdří všickni, že neumiete nic statečně raditi, co by vám užitečno bylo; že „uži- tečno jest vám, aby jeden člověk umřel za lid a ne vešken lid zahynul“. Zajisté pravdať jest, když by jeden člověk byl zlý, že by proň měla všecka obec trpěti, lépe by bylo, by umřel, ale jestli člověk spravedlivý, nikoli by neměl umořen býti. Neb psáno jest v zákoně Božiem: „Nevinného a spravedlivého nezabiješ! Též i nynie chci řéci, kakžkoli lidé, ješto milují pokoj tohoto světa. 117
konníci, aby lid neuvěřil v Pána Krista, slyše Jeho kázánie a vida divy božské Jeho. Neb Pán Kristus kázal proti neřádóm kněží a zákoníkóv. A když by veň uvěřili byli, tý kněžie a těch zákoníkóv nebáli, kteréž jsú sic v pocti měli, toho sě báli, jenž bylo jich i lidské spašenie, jehož měli spravedlivě žádati. A dále řekli jsú: „A přídú Římané a vezmú město i lid.“ A čehož sě báli, to všecko na ně přišlo od Tita a Vespasiána; neb ten je zhubil, zjímal i ukřižoval, město i chrám spálil i obořil, že kámen na kameni neostal, jakož byl Sám Kristus prorokoval. A die dále sv. Jan (f. 144 v.): „A jeden z nich, Kaifáš jménem, když bieše biskupem toho léta.“ Kaifáš vykládá sě chytrý, neb ti, kteří jsú najviece chytří podle světa tohoto, ješto mají múdrost diabelskú, tiť najvicce sě protivie dobrým lidem. Neb múdrost svěcká je ovšem protivná múdrosti božské. A též mudrci tohoto světa mudrcóm Božím. A toť sě znamená skrze Kaifáše, jenž najchytřejší radu vydal k zahubení Pána Krista. A die znamenitě: „Když bieše biskupem toho léta.“ Tu die výklad, že nebyli bis- kupi věčně, ale najímali biskupstvie a kupovali mezi sebú, aby to činili pro větčie pořad, aby totiž biskup vida, že má sazen býti, byl tiem pořádněji živ. Nebylo by zlé, že by biskupi byli sě mě- nili, ale že jsú to pro lakomstvie mezi sebú jednali, ohyzdné i hřiešné bylo. Z tohoto také máme, že před oblíčejem Božím mnozí jedno do času bývají biskupi a kněžie, jakožto Jidáš ztratil biskupstvie a jiný přijal; a Saul ztratil královstvie (f. 145) a při- jal je David, neb jsú byli vyvolení Boží. Neb vyvolení ostanú kněžie, králi, biskupie na věky. Ten Kaifáš pyšný uhaněl jiné všecky a řka: „Vy neviete ani myslíte co“ — jako by řekl: Co jste nemúdří všickni, že neumiete nic statečně raditi, co by vám užitečno bylo; že „uži- tečno jest vám, aby jeden člověk umřel za lid a ne vešken lid zahynul“. Zajisté pravdať jest, když by jeden člověk byl zlý, že by proň měla všecka obec trpěti, lépe by bylo, by umřel, ale jestli člověk spravedlivý, nikoli by neměl umořen býti. Neb psáno jest v zákoně Božiem: „Nevinného a spravedlivého nezabiješ! Též i nynie chci řéci, kakžkoli lidé, ješto milují pokoj tohoto světa. 117
Strana 118
Druhý smysl Ducha svatého v těch sloviech, aby Kristus trpěl a nezahynul věčným zatracením vešken lid. A také rozumie sv. Jan a řka: „A toť jest neřekl sám od sebe, ale když byl toho léta prorokoval.“ Neb jakožto list hýbá sě na stromu ne ot sebe. ale ot povětřie, (f. 145 v.) téžť jazyk Kaiffášóv nebyl pohnut ot sebe, ale ot Ducha svatého, avšak nebyl pohnut skrze milost vzác- ně činiti; jakožto diabel byl pohnut, aby Joba svatého trápil, avšak toho neučinil z milosti. A protož svatému Jobu to prospělo trá- penie, ale diablu nic. Též Pán Buoh druhdy puojčí moci zlým proti dobrým, a to prospěje dobrým a těm zlým škodí. Svatý Augustinus die: „Prorokoval tento Kaiffáš, ale proto jest nebyl prorokem. A die, když bieše biskupem toho léta, pro- rokoval jest.“ Neb často Pán dává Ducha svatého i zlým vlada- řóm ne pro jich, ale pro spašenie poddaného, ale druhdy pro- spěje i tomu vladaři i poddaným. A tak máme z toho čtenie, že druhdy dá Pán Buoh Ducha svatého někomu ne pro jeho zaslú- ženie, ale pro zaslúženie jiných. Pak die dále svatý Jan: „Protož od toho dne myslili jsú zabíti Jeho.“ Neb tu řeč od Kaiffáše ja- kožto ot duostojného biskupa přijali jsú, aby Pána Krista zabili. I dnes mají ten obyčej (f. 146) lidé, že radu bohatých a úřadní- kóv vzácně přijímají, buď pak i neodporná, ale chudých najmúd- řejšie bývá zavřena. O tom v knize Ekklesiastikus: „Mluvil jest bohatý a všickni jsú mlčeli a slovo jeho až do oblakóv provodí. Mluvil jest smyslně a nenie miesto dáno jemu.“ Pak die dále: „A otšel Ježíš s Židovstva“, totiž země Judova pokolenie a již nechodieše zevně. Na tom Svým budúcím úduom mdlým dal příklad, aby ne inhed vydali sě na smrt pro pravdu, ale druhdy miesto proměnili, aby zlost protivných potuchla a větčí prospěch smrti jich byl v cierkvi svaté. V SOBOTU PO JUDICA. Ctenie dnešnie, kteréž píše sv. Jan v XVII. kap. a řka: „Po- zdvih Ježíš očí v nebe, řekl jest.“ Tato řeč, v tomto čtení po- psaná, jest velmi znamenitá, a všem věrným velmi užitečná, neb 118
Druhý smysl Ducha svatého v těch sloviech, aby Kristus trpěl a nezahynul věčným zatracením vešken lid. A také rozumie sv. Jan a řka: „A toť jest neřekl sám od sebe, ale když byl toho léta prorokoval.“ Neb jakožto list hýbá sě na stromu ne ot sebe. ale ot povětřie, (f. 145 v.) téžť jazyk Kaiffášóv nebyl pohnut ot sebe, ale ot Ducha svatého, avšak nebyl pohnut skrze milost vzác- ně činiti; jakožto diabel byl pohnut, aby Joba svatého trápil, avšak toho neučinil z milosti. A protož svatému Jobu to prospělo trá- penie, ale diablu nic. Též Pán Buoh druhdy puojčí moci zlým proti dobrým, a to prospěje dobrým a těm zlým škodí. Svatý Augustinus die: „Prorokoval tento Kaiffáš, ale proto jest nebyl prorokem. A die, když bieše biskupem toho léta, pro- rokoval jest.“ Neb často Pán dává Ducha svatého i zlým vlada- řóm ne pro jich, ale pro spašenie poddaného, ale druhdy pro- spěje i tomu vladaři i poddaným. A tak máme z toho čtenie, že druhdy dá Pán Buoh Ducha svatého někomu ne pro jeho zaslú- ženie, ale pro zaslúženie jiných. Pak die dále svatý Jan: „Protož od toho dne myslili jsú zabíti Jeho.“ Neb tu řeč od Kaiffáše ja- kožto ot duostojného biskupa přijali jsú, aby Pána Krista zabili. I dnes mají ten obyčej (f. 146) lidé, že radu bohatých a úřadní- kóv vzácně přijímají, buď pak i neodporná, ale chudých najmúd- řejšie bývá zavřena. O tom v knize Ekklesiastikus: „Mluvil jest bohatý a všickni jsú mlčeli a slovo jeho až do oblakóv provodí. Mluvil jest smyslně a nenie miesto dáno jemu.“ Pak die dále: „A otšel Ježíš s Židovstva“, totiž země Judova pokolenie a již nechodieše zevně. Na tom Svým budúcím úduom mdlým dal příklad, aby ne inhed vydali sě na smrt pro pravdu, ale druhdy miesto proměnili, aby zlost protivných potuchla a větčí prospěch smrti jich byl v cierkvi svaté. V SOBOTU PO JUDICA. Ctenie dnešnie, kteréž píše sv. Jan v XVII. kap. a řka: „Po- zdvih Ježíš očí v nebe, řekl jest.“ Tato řeč, v tomto čtení po- psaná, jest velmi znamenitá, a všem věrným velmi užitečná, neb 118
Strana 119
toto jest modlitba Pána Krista, jížto modlil sě Otci nebeskému netoliko za Sě, ale za Své učedlníky i za všeckny Své vyvolené a modlil sě ne podle božstvie (f. 146 v.) Svého, jímžto jest ovšem roven Otci i Duchu svatému v slávě, v moci, v věčnosti i múdro- sti i dobrotě, ale modlil sě podle člověčenstvie přijatého, jímžto menší jest Otce, ponadž jest stvořenie Jeho. O prvém Svém bož- ském přirození řekl jest: „Já a Otec jedno jsme“, ale o člověčiem jinde praví: „Otec Mne větčie jest.“ A protož die Anastazius, patriarcha alexandrský v vyznávání viery o Pánu Kristovi: „Já a Otec jsme rovni podle božstvie, menší Otce podle člověčen- stvie. Kterýžto kakžkoli jest Buoh a člověk, avšak ne dva, ale jeden jest Kristus.“ A ta modlitba stala sě u veliký čtvrtek po slavné večeři, na niežto byl dal apoštolóm Svým tělo Své za pokrm pod zpuosobú chleba a krev Svú za nápoj pod zpósobú vína a po mnoho jiných spasitedlných řečí, jimžto Své učedlníky těšil a učil, chtě jíti do zahrady, aby tam dal sě v ruce nepřátel Svých a tady nás vysvobodil z rukú nepřátel našich. A tak modlil sě jest v zahradě Otci Svému. Ale svatého Jana řeč s tiem sě nesrovnává, (f. 147) neb inhed po skonání této modlitbě die sv. Jan: „A když to řekl, vyšel jest přes potok Czedron, kdežto byla zahrada, do niežto všel On i učedlníci Jeho.“ A protož na počátce die evangelista: „Pozdvih Ježíš v nebe očí vzhuoru“, hleděl k nebi, aby oznámil, že má žádost pozdviženú k Bohu, jakož die David v žaltáři: „K Tobě zdvihl jsem oči mé, jenž bydlíš v nebesiech.“ Na tom nás učí, abychom v svých modlitbách pozdvihli žádostí svých ot zem- ských věcí k nebeským. Neb die Damasthenus: „Modlitba jest pozdviženie mysli k Bohu.“ A tak hledě Pán Kristus v nebe, řekl jest: „Otče, přišla hodina, oslav Syna Tvého!“ Přišla hodina, totiž hodina Mého umučenie, oslav skrze slávu vzkřiešenie, jakož jsi oslavil dřieve skrze slávu divóv činěnie Syna Tvého, zvole- ného podle člověčenstvie, kakžkoli oslaven byl i v čas Svého umučenie divy božskými. Země sě třásla, plátno aneb opona chrámová sě roztrhla ot vrchu až dolóv, skály sě pukaly, hrobové sě otvieraly, jakož píše svatý Matúš v XXII. kap. A ne(f. 147 v.)toliko prosil za Sč, ale za všeck (!) Své vyvolené, 119
toto jest modlitba Pána Krista, jížto modlil sě Otci nebeskému netoliko za Sě, ale za Své učedlníky i za všeckny Své vyvolené a modlil sě ne podle božstvie (f. 146 v.) Svého, jímžto jest ovšem roven Otci i Duchu svatému v slávě, v moci, v věčnosti i múdro- sti i dobrotě, ale modlil sě podle člověčenstvie přijatého, jímžto menší jest Otce, ponadž jest stvořenie Jeho. O prvém Svém bož- ském přirození řekl jest: „Já a Otec jedno jsme“, ale o člověčiem jinde praví: „Otec Mne větčie jest.“ A protož die Anastazius, patriarcha alexandrský v vyznávání viery o Pánu Kristovi: „Já a Otec jsme rovni podle božstvie, menší Otce podle člověčen- stvie. Kterýžto kakžkoli jest Buoh a člověk, avšak ne dva, ale jeden jest Kristus.“ A ta modlitba stala sě u veliký čtvrtek po slavné večeři, na niežto byl dal apoštolóm Svým tělo Své za pokrm pod zpuosobú chleba a krev Svú za nápoj pod zpósobú vína a po mnoho jiných spasitedlných řečí, jimžto Své učedlníky těšil a učil, chtě jíti do zahrady, aby tam dal sě v ruce nepřátel Svých a tady nás vysvobodil z rukú nepřátel našich. A tak modlil sě jest v zahradě Otci Svému. Ale svatého Jana řeč s tiem sě nesrovnává, (f. 147) neb inhed po skonání této modlitbě die sv. Jan: „A když to řekl, vyšel jest přes potok Czedron, kdežto byla zahrada, do niežto všel On i učedlníci Jeho.“ A protož na počátce die evangelista: „Pozdvih Ježíš v nebe očí vzhuoru“, hleděl k nebi, aby oznámil, že má žádost pozdviženú k Bohu, jakož die David v žaltáři: „K Tobě zdvihl jsem oči mé, jenž bydlíš v nebesiech.“ Na tom nás učí, abychom v svých modlitbách pozdvihli žádostí svých ot zem- ských věcí k nebeským. Neb die Damasthenus: „Modlitba jest pozdviženie mysli k Bohu.“ A tak hledě Pán Kristus v nebe, řekl jest: „Otče, přišla hodina, oslav Syna Tvého!“ Přišla hodina, totiž hodina Mého umučenie, oslav skrze slávu vzkřiešenie, jakož jsi oslavil dřieve skrze slávu divóv činěnie Syna Tvého, zvole- ného podle člověčenstvie, kakžkoli oslaven byl i v čas Svého umučenie divy božskými. Země sě třásla, plátno aneb opona chrámová sě roztrhla ot vrchu až dolóv, skály sě pukaly, hrobové sě otvieraly, jakož píše svatý Matúš v XXII. kap. A ne(f. 147 v.)toliko prosil za Sč, ale za všeck (!) Své vyvolené, 119
Strana 120
aby nepadli konečně v hřiechy smrtedlné, aby nevypadli ko- nečně z jednoty Ducha svatého. A velmi vážně prosil za Své učedlníky i za všecky vyvolené, aby byli jedno srdcč, jedné lásky, jedné viery, jedné naděje, jednoho milovánie, jednoho zá- kona ot Krista vydaného, jednoho synovstvie. Neb k tomu Pán Kristus sě narodil i proto umučen i umrtven, aby tu jednotu uvedl. A protož ti, kteříž sě nechýlé k té jednotě, aniž jie žádají, tiť nemohú býti účastni umučenie Jeho ani užitku tady dobrého. A ta jednota byla jest v prvnie cierkvi svaté, o niež psáno jest v Skutciech appoštolských (!): „Množstvie věřících bieše jedna dušě a srdce jednoho.“ A dokudž to bylo, zlost byla potuchla a ctnosti sě rozmáhaly a diablu jsú silny byly. Neb každá moc sjednaná jest silnější sebe samé, rozptýlené. A protož die prorok v žaltáři: „Aj, jak dobré a jak utěšené bydliti bratróm v jed- notě.“ Ale ponadž mezi námi nepřebývá Kristus, (f. 148) neb „On jest pokoj náš“, jakož die sv. Pavel. Onť jest Buoh pokoje, ne róznice. Onť jest řekl: „Pokoj Mój ostavuji vám, pokoj Mój dávám vám. On šle učedníky Své a kázal jim, do kteréhožkoli domu by vešli, řiekali: Pokoj tomuto domu; a mieniť pokoj—svornost v dobrém, ne tento svěcký; nebť dobří na tomto světě klidu ne- mají, jakož Sám Kristus die Svým učedlníkóm: „Na světě tieseň budete mieti“, ale ve Mně pokoj. Neb [ve Mněl svěcký pokoj, jímžto lidé ve zlém jsú svorni, jeden druhého netreskce z hřie- chu, ani jemu v jeho zlosti překážie, nenieť Pánu Kristu mil. Neb jest o něm řekl: „Neroďte mnieti, bychť přišel sem pustiti pokoj, ale meč. Přišel jsem zajisté otlúčiti proti bratru svému.“ A netoliko prosil jest Pán Kristus za jednotu ctnú Svých učedlníkóv i všech Svých zvolených, ale aby v též slávě byli, v niežto On jest věčně, kteréžto mnie i vám, etc. V PONDĚLÍ PO KVĚTNÉ NEDĚLI. Epištolu tuto píše Jeremiáš v L. kap.: „Pán Buoh otevřel mi ucho mé.“ (f. 148 v.) Tento prorok, jakožto i jiní proroci podo- 120
aby nepadli konečně v hřiechy smrtedlné, aby nevypadli ko- nečně z jednoty Ducha svatého. A velmi vážně prosil za Své učedlníky i za všecky vyvolené, aby byli jedno srdcč, jedné lásky, jedné viery, jedné naděje, jednoho milovánie, jednoho zá- kona ot Krista vydaného, jednoho synovstvie. Neb k tomu Pán Kristus sě narodil i proto umučen i umrtven, aby tu jednotu uvedl. A protož ti, kteříž sě nechýlé k té jednotě, aniž jie žádají, tiť nemohú býti účastni umučenie Jeho ani užitku tady dobrého. A ta jednota byla jest v prvnie cierkvi svaté, o niež psáno jest v Skutciech appoštolských (!): „Množstvie věřících bieše jedna dušě a srdce jednoho.“ A dokudž to bylo, zlost byla potuchla a ctnosti sě rozmáhaly a diablu jsú silny byly. Neb každá moc sjednaná jest silnější sebe samé, rozptýlené. A protož die prorok v žaltáři: „Aj, jak dobré a jak utěšené bydliti bratróm v jed- notě.“ Ale ponadž mezi námi nepřebývá Kristus, (f. 148) neb „On jest pokoj náš“, jakož die sv. Pavel. Onť jest Buoh pokoje, ne róznice. Onť jest řekl: „Pokoj Mój ostavuji vám, pokoj Mój dávám vám. On šle učedníky Své a kázal jim, do kteréhožkoli domu by vešli, řiekali: Pokoj tomuto domu; a mieniť pokoj—svornost v dobrém, ne tento svěcký; nebť dobří na tomto světě klidu ne- mají, jakož Sám Kristus die Svým učedlníkóm: „Na světě tieseň budete mieti“, ale ve Mně pokoj. Neb [ve Mněl svěcký pokoj, jímžto lidé ve zlém jsú svorni, jeden druhého netreskce z hřie- chu, ani jemu v jeho zlosti překážie, nenieť Pánu Kristu mil. Neb jest o něm řekl: „Neroďte mnieti, bychť přišel sem pustiti pokoj, ale meč. Přišel jsem zajisté otlúčiti proti bratru svému.“ A netoliko prosil jest Pán Kristus za jednotu ctnú Svých učedlníkóv i všech Svých zvolených, ale aby v též slávě byli, v niežto On jest věčně, kteréžto mnie i vám, etc. V PONDĚLÍ PO KVĚTNÉ NEDĚLI. Epištolu tuto píše Jeremiáš v L. kap.: „Pán Buoh otevřel mi ucho mé.“ (f. 148 v.) Tento prorok, jakožto i jiní proroci podo- 120
Strana 121
benstvie má Pána našeho Jezukrista, a to máme z této epištoly, kterak Bohu milí, v Novém i Starém Zákoně, když jsú pravdu Boží přijali, ižádný té pravdy nemohl potratiti. Ale čiem viece jsú sě jie protivili, tiem viece sě rozšířila. A že ta pravda byla jim skrze Pána Boha zevena, protož die: „Hospodin mi otevřel ucho“, totiž vnitřnie ku poznání pravdy. Slušie věděti, že divným a rozličným obyčejem Pán Bóh dává poznávati Svú pravdu. Druhdy Sám v duši vlévá, jakožto druhdy skrze anděla Hero- dovi, Danielovi, Ezechielovi, svatému Janu, druhdy skrze člo- věka, druhdy skrze časté obieránie a čtenie zákona Božieho. A protož když svatí měli mnoho protivníkóv pro vyznávánie pravdy Božie a rozličné pótky, však té pravdy nerodili jsú ustú- piti, aniž jsú měli v nich které pochybenie, protože Buoh otevřel jim ucho ku poznání jasnému té pravdy. Druhé okazovali jsú sě světí jistotú pravdy, kterúž jsú kázali tiem, že jsú hotovi byli trpěti haněnie, žalářovánie, bitie, (f. 149) i smrt pro pravdu. A tohoť sě dotýká, když die: „Tělo Mé dal jsem tepúcím“ jako by řekl: Takť jsem uložil v Svém srdci, že bych chtěl všeliká rú- hánie i bitie trpěti, nežli bych chtěl té pravdy mlčeti aneb jie ustúpiti. A toť jest Pán Kristus najdokonalejie na Sobě ukázal, neb die: „I líce Mé dal jsem zakrývačóm a plivajícím na tvář Mú.“ Toť sě splnilo, když jest zavázán byl oblíčej Jeho, uplván. Čtvrté ukazuje jistotu pravdy skrze Něho zvěstovánie, neb Pána Boha měli jsú za vlastnieho pomocníka: a protož řekl: „Nejsem zahuben.“ Neb kakžkoli Pán Buoh jest při všem stvo- ření, neb by On jeho nevzdražoval Svú mocí, všecko by sě vnic obrátilo, jakož jest z ničehož stvořeno, avšak zvláštním obyče- jem Pán Bóh jest při těch, ještoť trpie pro zvěstovánie pravdy Své. A protož die: „Pán Bóh, pomocník mój. A protož nejsem zahuben.“ Pak die dále: „A postavil jsem obličej mój proti nim, jakožto skálu najtvrší, totiž proto, že Hospodin jest Pomocník mój, jsemť utvrzen v pravdě jako skála, že nedám sebe pohnúti ot nie.“ Pak die dále: „A viem, že nebudu (f. 149 v.) zahuben“, totiž pravým zahubením. Neb sě jedno děje pro hřiech, neb die prorok v žal.: „Zahubeni buďte všickni, kteříž sě klanějí ryna- 121
benstvie má Pána našeho Jezukrista, a to máme z této epištoly, kterak Bohu milí, v Novém i Starém Zákoně, když jsú pravdu Boží přijali, ižádný té pravdy nemohl potratiti. Ale čiem viece jsú sě jie protivili, tiem viece sě rozšířila. A že ta pravda byla jim skrze Pána Boha zevena, protož die: „Hospodin mi otevřel ucho“, totiž vnitřnie ku poznání pravdy. Slušie věděti, že divným a rozličným obyčejem Pán Bóh dává poznávati Svú pravdu. Druhdy Sám v duši vlévá, jakožto druhdy skrze anděla Hero- dovi, Danielovi, Ezechielovi, svatému Janu, druhdy skrze člo- věka, druhdy skrze časté obieránie a čtenie zákona Božieho. A protož když svatí měli mnoho protivníkóv pro vyznávánie pravdy Božie a rozličné pótky, však té pravdy nerodili jsú ustú- piti, aniž jsú měli v nich které pochybenie, protože Buoh otevřel jim ucho ku poznání jasnému té pravdy. Druhé okazovali jsú sě světí jistotú pravdy, kterúž jsú kázali tiem, že jsú hotovi byli trpěti haněnie, žalářovánie, bitie, (f. 149) i smrt pro pravdu. A tohoť sě dotýká, když die: „Tělo Mé dal jsem tepúcím“ jako by řekl: Takť jsem uložil v Svém srdci, že bych chtěl všeliká rú- hánie i bitie trpěti, nežli bych chtěl té pravdy mlčeti aneb jie ustúpiti. A toť jest Pán Kristus najdokonalejie na Sobě ukázal, neb die: „I líce Mé dal jsem zakrývačóm a plivajícím na tvář Mú.“ Toť sě splnilo, když jest zavázán byl oblíčej Jeho, uplván. Čtvrté ukazuje jistotu pravdy skrze Něho zvěstovánie, neb Pána Boha měli jsú za vlastnieho pomocníka: a protož řekl: „Nejsem zahuben.“ Neb kakžkoli Pán Buoh jest při všem stvo- ření, neb by On jeho nevzdražoval Svú mocí, všecko by sě vnic obrátilo, jakož jest z ničehož stvořeno, avšak zvláštním obyče- jem Pán Bóh jest při těch, ještoť trpie pro zvěstovánie pravdy Své. A protož die: „Pán Bóh, pomocník mój. A protož nejsem zahuben.“ Pak die dále: „A postavil jsem obličej mój proti nim, jakožto skálu najtvrší, totiž proto, že Hospodin jest Pomocník mój, jsemť utvrzen v pravdě jako skála, že nedám sebe pohnúti ot nie.“ Pak die dále: „A viem, že nebudu (f. 149 v.) zahuben“, totiž pravým zahubením. Neb sě jedno děje pro hřiech, neb die prorok v žal.: „Zahubeni buďte všickni, kteříž sě klanějí ryna- 121
Strana 122
tinám a kteříž chlubie sě v podobiznách svých.“ A protož trpí-li kto pro pravdu Boží kterú hanbu, tať jemu hanba prospěšná, ale neškodí. A pak dále die: „Podleť mne jest, jenž uspravedluje mě, podle mne skrze pomoc ve mně, skrze milost.“ Jakož die sv. Jan v své epištole: „Buoh láska jest a ktož bydlí v lásce, v Bohu bydlí a Buoh v něm“, jako by řekl: Kakžkoli mě křivým pro- rokem nazýváte a lhářem, však Bóh, Jehož kázáním prorokuji, tenť mě uspravedluje, totiž vie, žeť pro pravdu mluvím. „A kto jest, ješto by potupil“ — jako by řekl: pravdě Božie nelze právě odsúditi. V ÚTERÝ PO KVĚTNÉ NEDĚLI. Svatá cierkev v (d)nešnie epištole ukazuje, že svatých modlit- by byly jsú ustavičné a najviece, když jsú byli v zámutciech, tehdy jsú sě snažně a ustavičně modlili a netoliko to činili svatí, ale hlava i pán všech svatých, totiž Kristus. O tomť jest dnešnie epištola, kterúžto píše Jeremiáš v XI. kap. a řka. Tuto slušie znamenati, že Jeremiáš, muž nevinný a svatý (f. 150) trpie mnoho rúhot a haněnie i protivenstvie ot zlého lidu židovského, pro ká- zánie Slova Božieho, kterak pak v ty časy měl sě ukázati a řka: „Pane Bože, modlil jsem sě ustavičně.“ A protož ti zlí dali jsú sě na haněnie a úklady a řkúce: „Poďme, bíme Jeho jazykem. A tak i dnes zbuzuje že lidi proti spravedlivým, že je hanějie, hyždie, aby netoliko zlí, ale i dobří jim nevěřili. A protož sv. Jere- miáš to vida, navrátil sě ku Pánu Bohu a k vlastniemu svědomí a řka: „Pane Bože, Ty's etc.“ právě jako by kto byl u poselství ot krále k lidu jeho, a ten lid nerodil by slyšeti podobenstvie, ale uhaněl by posla a on vrátě sě ke králi a to by jemu rozprávě haněnie, a tu by některé nalezl utěšenie. Též tento prorok, jenž byl poslán k lidu židovskému ot Pána Boha a on Jeho nerodil poslúchati, ale uhaněl jeho, protož vrátil sě zasě ku Pánu Bohu a k sobě sám. A tu nalezl pomoc a utěšenie. A v tom jsme všickni 122
tinám a kteříž chlubie sě v podobiznách svých.“ A protož trpí-li kto pro pravdu Boží kterú hanbu, tať jemu hanba prospěšná, ale neškodí. A pak dále die: „Podleť mne jest, jenž uspravedluje mě, podle mne skrze pomoc ve mně, skrze milost.“ Jakož die sv. Jan v své epištole: „Buoh láska jest a ktož bydlí v lásce, v Bohu bydlí a Buoh v něm“, jako by řekl: Kakžkoli mě křivým pro- rokem nazýváte a lhářem, však Bóh, Jehož kázáním prorokuji, tenť mě uspravedluje, totiž vie, žeť pro pravdu mluvím. „A kto jest, ješto by potupil“ — jako by řekl: pravdě Božie nelze právě odsúditi. V ÚTERÝ PO KVĚTNÉ NEDĚLI. Svatá cierkev v (d)nešnie epištole ukazuje, že svatých modlit- by byly jsú ustavičné a najviece, když jsú byli v zámutciech, tehdy jsú sě snažně a ustavičně modlili a netoliko to činili svatí, ale hlava i pán všech svatých, totiž Kristus. O tomť jest dnešnie epištola, kterúžto píše Jeremiáš v XI. kap. a řka. Tuto slušie znamenati, že Jeremiáš, muž nevinný a svatý (f. 150) trpie mnoho rúhot a haněnie i protivenstvie ot zlého lidu židovského, pro ká- zánie Slova Božieho, kterak pak v ty časy měl sě ukázati a řka: „Pane Bože, modlil jsem sě ustavičně.“ A protož ti zlí dali jsú sě na haněnie a úklady a řkúce: „Poďme, bíme Jeho jazykem. A tak i dnes zbuzuje že lidi proti spravedlivým, že je hanějie, hyždie, aby netoliko zlí, ale i dobří jim nevěřili. A protož sv. Jere- miáš to vida, navrátil sě ku Pánu Bohu a k vlastniemu svědomí a řka: „Pane Bože, Ty's etc.“ právě jako by kto byl u poselství ot krále k lidu jeho, a ten lid nerodil by slyšeti podobenstvie, ale uhaněl by posla a on vrátě sě ke králi a to by jemu rozprávě haněnie, a tu by některé nalezl utěšenie. Též tento prorok, jenž byl poslán k lidu židovskému ot Pána Boha a on Jeho nerodil poslúchati, ale uhaněl jeho, protož vrátil sě zasě ku Pánu Bohu a k sobě sám. A tu nalezl pomoc a utěšenie. A v tom jsme všickni 122
Strana 123
křestiané naučeni, že když co trpíme pro pravdu, abychom sě ku Pánu Kristu navrátili a k sobě sami, neb tu naleznú utěšenie. Tak jsú učinili (f. 150 v.) Mojžieš a Aron, kdyžto lid israhelský zbúřil sě proti nim na púšti, inhed utekli sě do stanu Božieho a modlili jsú sě k Hospodinu. A jakožto ne každý, ktož co trpí pro krále, móž inhed to králi oznámiti, leč jest snad milostník jeho, též tiť jsú zvláštně milí Boží, ješto sč Boha bojie a svědomie čisté mají. Jimžto dáno jest, aby v zámutciech svých ku Pánu Bohu sě utiekali, neb tu jim budů dány darové Jeho, totiž lkánie a prolévánie slzí, ale kteříž jsú pokrytci, ač co trpie pro pravdu a utiekají k Hospo- dinu a tlukú, avšak jim nebývá otevřeno. A protož blahoslavený člověk, kterýž utieká hřiechóv a čisté svědomie zachovává, aby když co trpí pro jméno aneb pravdu Boží, mohl sě bezpečně k Němu utéci. A protož Jeremiáš když trpěl, inhed sě k Bohu utekl a utě- šenie nalezl, a protož modlitba jeho jest příklad každému věrné- mu. A najprvé Pán Buoh to Svým dává, Svým zvoleným, že mají z Bohem někakú čelednost, a že k Němu [nejmohú sě brzo utéci a k Němu sě pozdvihnúti. A to sě znamená v tom, že tento prorok mluvil jest s Pánem (f. 151) Bohem. Neb to jest pomoc veliká, když člověk co trpí, že sě móž pozdvihnúti k Bohu a zvlá- ště na skončení, kdyžto již moc Šathanova proti člověku jest rozvázána. Druhé, že Pán Buoh takovým v duši jich tajnosti zevuje a zvláště, když trpie a k Němu sě utiekají, a toť sě znamená, když die: „Pane Bože, Ty's mi ukázal“, totiž kterak nepraví tajně jed- nají smrt spravedlivým a kterak by je utiskali; a tak nynie roz- mohly sě rady zlých proti dobrým, nébrž proti Pánu Kristu a pravdě Jeho. A tyť rady oznamuje Pán Bóh Svým věrným, ja- kožto Svým milým přátelóm, kteřížto ve všech věcech Jeho cti a chvály hledají. A že Jeremiáš byl jeden z nich, protož jemu Pán Buoh zevil tajnosti rad nepřátel jeho. A tak řekl Pán Kristus Svým apoštolóm: „Již vás nediem služebníky, ale přáteli, neb všecko, což jsem slyšel ot Otce Mého, oznámil jsem vám.“ 123
křestiané naučeni, že když co trpíme pro pravdu, abychom sě ku Pánu Kristu navrátili a k sobě sami, neb tu naleznú utěšenie. Tak jsú učinili (f. 150 v.) Mojžieš a Aron, kdyžto lid israhelský zbúřil sě proti nim na púšti, inhed utekli sě do stanu Božieho a modlili jsú sě k Hospodinu. A jakožto ne každý, ktož co trpí pro krále, móž inhed to králi oznámiti, leč jest snad milostník jeho, též tiť jsú zvláštně milí Boží, ješto sč Boha bojie a svědomie čisté mají. Jimžto dáno jest, aby v zámutciech svých ku Pánu Bohu sě utiekali, neb tu jim budů dány darové Jeho, totiž lkánie a prolévánie slzí, ale kteříž jsú pokrytci, ač co trpie pro pravdu a utiekají k Hospo- dinu a tlukú, avšak jim nebývá otevřeno. A protož blahoslavený člověk, kterýž utieká hřiechóv a čisté svědomie zachovává, aby když co trpí pro jméno aneb pravdu Boží, mohl sě bezpečně k Němu utéci. A protož Jeremiáš když trpěl, inhed sě k Bohu utekl a utě- šenie nalezl, a protož modlitba jeho jest příklad každému věrné- mu. A najprvé Pán Buoh to Svým dává, Svým zvoleným, že mají z Bohem někakú čelednost, a že k Němu [nejmohú sě brzo utéci a k Němu sě pozdvihnúti. A to sě znamená v tom, že tento prorok mluvil jest s Pánem (f. 151) Bohem. Neb to jest pomoc veliká, když člověk co trpí, že sě móž pozdvihnúti k Bohu a zvlá- ště na skončení, kdyžto již moc Šathanova proti člověku jest rozvázána. Druhé, že Pán Buoh takovým v duši jich tajnosti zevuje a zvláště, když trpie a k Němu sě utiekají, a toť sě znamená, když die: „Pane Bože, Ty's mi ukázal“, totiž kterak nepraví tajně jed- nají smrt spravedlivým a kterak by je utiskali; a tak nynie roz- mohly sě rady zlých proti dobrým, nébrž proti Pánu Kristu a pravdě Jeho. A tyť rady oznamuje Pán Bóh Svým věrným, ja- kožto Svým milým přátelóm, kteřížto ve všech věcech Jeho cti a chvály hledají. A že Jeremiáš byl jeden z nich, protož jemu Pán Buoh zevil tajnosti rad nepřátel jeho. A tak řekl Pán Kristus Svým apoštolóm: „Již vás nediem služebníky, ale přáteli, neb všecko, což jsem slyšel ot Otce Mého, oznámil jsem vám.“ 123
Strana 124
Třetie, že svatí z té čelednosti z Bohem a rozmlúvání s Ním přijímali jsú zvláští pomoc a dával jim Buoh srdce, aby sě k utrpení věčnému připravili, jakoby jim řekl vnitř, v duši: (f. 151 v.) „Vy budete viece trpěti pro pravdu Mú, protož při- pravtež sě!“ A pak oni inhed sě připravují k tomu a převědúce budúcie pótky, snáze sě strpí, když přítomny budú. Neb die svatý Rehoř: „Střelby převěděné méně urážejí a my trpělivěji zlé pótky sneseme, když převěděnie štítem budeme obráceni.“ A tohoť sě do- týká, když die: „Ty's mi ukázal snažnosti jich a pilnosti.“ Jimžto pílé mě utratiti a tu pravdu poraziti. Ctvrté z té čeledinosti, kterúž mají svatí z Bohem, přicházie posílenie a napomenutie Ducha svatého, aby když budú trpěti, byli pokorní a tiší, aby nezlořečili proti zlořečiecém sobě, ani haněli haněčóv svých, vědúc, že jim nic nemohú zlí učiniti, jedno což Pán Buoh přepustí. Neb buďte pak umrtveni anebo nic, vždy bude k chvále Božie a ku prospěchu jich a bližních jich. A toť sě znamená, když die: „A já, jakožto beránek krotký“, totiž budu v hanění neotmlúvaje, nehněvaje sě, ani sě protivě, kterýžto nesen bývá k oběti. Též já k smrti, kakžkoli ohavné, věda, že za to veliká odplata bude dána. A die dále: (f. 152) „A nepoznal jsem, totiž sám ot sebe, ale Tvým zevením, že jsú řekli: „Poďte, pošleme dřevo na chléb jeho.“ A ač jsú nepřietelé těch slov ne- propověděli, však smysl byl týž a zvláště, že bylo podobenstvíe o Pánu Kristovi. A protož řekli jsú: „Pošleme dřevo na chléb jeho.“ Skrze dřevo kříž Kristóv sě znamená a skrze chléb Sám Kristus, „jenž jest chléb živý, jenž jest s nebe sstúpil“, jakož píše svatý Jan v VI. kap., kterýžto dává světu život. Neb když Pán Kristus chlebem sě nazval, mnozí jsú sě z toho pohoršili, a protož řekli jsú: „Pošleme dřevo na chléb jeho“, totiž kříž na toho, kterýž praví, byl by chléb živý, totiž Kristus, ať totiž ukřižován bude. A také že zlí židé byli jsú velmi hněviví a zlobiví proti Pánu Kristu, že, by byli mohli, byli by Jeho se- žrali aneb pohltili jakožto chléb; a tak byl i jest Pán Kristus dobrým chlebem k věčnému životu a zlým k věčné (f. 152 v.) smrti. Račiž nás, Pane Bože, jie zbaviti, ale ve všem dobrém po- tvrditi, nynie skrze milost a potom skrze věčnú radost. 124
Třetie, že svatí z té čelednosti z Bohem a rozmlúvání s Ním přijímali jsú zvláští pomoc a dával jim Buoh srdce, aby sě k utrpení věčnému připravili, jakoby jim řekl vnitř, v duši: (f. 151 v.) „Vy budete viece trpěti pro pravdu Mú, protož při- pravtež sě!“ A pak oni inhed sě připravují k tomu a převědúce budúcie pótky, snáze sě strpí, když přítomny budú. Neb die svatý Rehoř: „Střelby převěděné méně urážejí a my trpělivěji zlé pótky sneseme, když převěděnie štítem budeme obráceni.“ A tohoť sě do- týká, když die: „Ty's mi ukázal snažnosti jich a pilnosti.“ Jimžto pílé mě utratiti a tu pravdu poraziti. Ctvrté z té čeledinosti, kterúž mají svatí z Bohem, přicházie posílenie a napomenutie Ducha svatého, aby když budú trpěti, byli pokorní a tiší, aby nezlořečili proti zlořečiecém sobě, ani haněli haněčóv svých, vědúc, že jim nic nemohú zlí učiniti, jedno což Pán Buoh přepustí. Neb buďte pak umrtveni anebo nic, vždy bude k chvále Božie a ku prospěchu jich a bližních jich. A toť sě znamená, když die: „A já, jakožto beránek krotký“, totiž budu v hanění neotmlúvaje, nehněvaje sě, ani sě protivě, kterýžto nesen bývá k oběti. Též já k smrti, kakžkoli ohavné, věda, že za to veliká odplata bude dána. A die dále: (f. 152) „A nepoznal jsem, totiž sám ot sebe, ale Tvým zevením, že jsú řekli: „Poďte, pošleme dřevo na chléb jeho.“ A ač jsú nepřietelé těch slov ne- propověděli, však smysl byl týž a zvláště, že bylo podobenstvíe o Pánu Kristovi. A protož řekli jsú: „Pošleme dřevo na chléb jeho.“ Skrze dřevo kříž Kristóv sě znamená a skrze chléb Sám Kristus, „jenž jest chléb živý, jenž jest s nebe sstúpil“, jakož píše svatý Jan v VI. kap., kterýžto dává světu život. Neb když Pán Kristus chlebem sě nazval, mnozí jsú sě z toho pohoršili, a protož řekli jsú: „Pošleme dřevo na chléb jeho“, totiž kříž na toho, kterýž praví, byl by chléb živý, totiž Kristus, ať totiž ukřižován bude. A také že zlí židé byli jsú velmi hněviví a zlobiví proti Pánu Kristu, že, by byli mohli, byli by Jeho se- žrali aneb pohltili jakožto chléb; a tak byl i jest Pán Kristus dobrým chlebem k věčnému životu a zlým k věčné (f. 152 v.) smrti. Račiž nás, Pane Bože, jie zbaviti, ale ve všem dobrém po- tvrditi, nynie skrze milost a potom skrze věčnú radost. 124
Strana 125
V SAZEMETNU STŘEDU. „Hospodine, kto uvěří slyšení našemu?“ V této epištole, kte- růž píše Izaiáš v LIII. kap. o umučení Krista, najprvé zmienu činí o Jeho duostojenství, kterak jest duostojný podlé božstvie i člo- věčenstvie svého a kterak pro velikost a výsost pravdy, kteráž byla svatým prorokóm Bohem zevena, nemnozí jsú jim věřili, co jsú zvěstovali. A toť miení, když die: „Hospodine, kto uvěří slyšení našemu,“ totiž tomu, což my Tvým zevením od Tebe slý- cháme, jako by řekl: Takli jsú divné a velebné věci, kteréž nám duchovně pravíl's, a my je uchem, myslí naší slýcháme, že málo jest lidí, ješto tomu slyšení našemu uvěřie. A protož die dále: „A paže Páně“ totiž Kristus (f. 153) „komu otkryt“, totiž zeven jest? Ta paže všemohúcieho Pána jest pravý Syn jednorozený Boží, v člověčenství skrytý pod smrtedlností, haněním, potupú, chudobú, umučením přikrytý. Kto tomu uvěří, komu to bude ot- kryto, že jest Syn Boží, jakož my svědčíme, slyšiece od Tebe? Kto tomu slyšení uvěří, zčaštnýť bude, jakož die Sám Kristus: „Blahoslavení, kteříž neviděli jsú a uvěřili jsú v Mě.“ Neb mnozí v tom nechtěli jsú věřiti ani prorokóm ani apoštolóm, nébrž i samému Bohu, Kristovi nerodili jsú věřiti; a vidúce ot Něho ty božské divy, jichžto ižádný jiný nikdy nemohl činiti, jimžto řekl: „Nechcete-li Mý(m) slovóm věřiti, aspaně věřte samým skutkóm. A jinde řekl: „Diem-li, že jsem Syn Boží a nečiním skutkóv Otce Mého, neroďte věřiti. A křestiané i dnes mnozí věřie, že Kristus jest Syn Boží na- rozený z Marie panny a že jest umučen, umřel i vstal z mrtvých etc.: však to věřie (f. 153 v.) mrtvú vierú. Neb jsúce křestiané, nejsú živi podle Krista a přikázánie Jeho. Ale kto jest ten, ješto by uměl vážiti život chudý, potupný a umučenie Pána Krista, jak jesti pošlo to z nevýmluvné lásky, pokory a ctnosti Jeho, jaký užitek přineslo všemu národu lidskému. Zajisté mnozí mudrci znamenití tohoto světa, plni uměnie rozličného, neumějíť toho právě poznati. A protož die tuto prorok: „A paže Božie komu otkryta jest“. ten Jej miluje, Jím sě zpravuje. Jeho následuje; toť jest paže. 125
V SAZEMETNU STŘEDU. „Hospodine, kto uvěří slyšení našemu?“ V této epištole, kte- růž píše Izaiáš v LIII. kap. o umučení Krista, najprvé zmienu činí o Jeho duostojenství, kterak jest duostojný podlé božstvie i člo- věčenstvie svého a kterak pro velikost a výsost pravdy, kteráž byla svatým prorokóm Bohem zevena, nemnozí jsú jim věřili, co jsú zvěstovali. A toť miení, když die: „Hospodine, kto uvěří slyšení našemu,“ totiž tomu, což my Tvým zevením od Tebe slý- cháme, jako by řekl: Takli jsú divné a velebné věci, kteréž nám duchovně pravíl's, a my je uchem, myslí naší slýcháme, že málo jest lidí, ješto tomu slyšení našemu uvěřie. A protož die dále: „A paže Páně“ totiž Kristus (f. 153) „komu otkryt“, totiž zeven jest? Ta paže všemohúcieho Pána jest pravý Syn jednorozený Boží, v člověčenství skrytý pod smrtedlností, haněním, potupú, chudobú, umučením přikrytý. Kto tomu uvěří, komu to bude ot- kryto, že jest Syn Boží, jakož my svědčíme, slyšiece od Tebe? Kto tomu slyšení uvěří, zčaštnýť bude, jakož die Sám Kristus: „Blahoslavení, kteříž neviděli jsú a uvěřili jsú v Mě.“ Neb mnozí v tom nechtěli jsú věřiti ani prorokóm ani apoštolóm, nébrž i samému Bohu, Kristovi nerodili jsú věřiti; a vidúce ot Něho ty božské divy, jichžto ižádný jiný nikdy nemohl činiti, jimžto řekl: „Nechcete-li Mý(m) slovóm věřiti, aspaně věřte samým skutkóm. A jinde řekl: „Diem-li, že jsem Syn Boží a nečiním skutkóv Otce Mého, neroďte věřiti. A křestiané i dnes mnozí věřie, že Kristus jest Syn Boží na- rozený z Marie panny a že jest umučen, umřel i vstal z mrtvých etc.: však to věřie (f. 153 v.) mrtvú vierú. Neb jsúce křestiané, nejsú živi podle Krista a přikázánie Jeho. Ale kto jest ten, ješto by uměl vážiti život chudý, potupný a umučenie Pána Krista, jak jesti pošlo to z nevýmluvné lásky, pokory a ctnosti Jeho, jaký užitek přineslo všemu národu lidskému. Zajisté mnozí mudrci znamenití tohoto světa, plni uměnie rozličného, neumějíť toho právě poznati. A protož die tuto prorok: „A paže Božie komu otkryta jest“. ten Jej miluje, Jím sě zpravuje. Jeho následuje; toť jest paže. 125
Strana 126
jímžto Pán Bóh ztáhl a stvořil vešken svět, jížto všecko zpra- vuje, jímžto nás k Sobě vine, jímžto nás zbraňuje. O té paži die prorok v žalmu: „Thabor a Hermon paži Tvú zdvihnú s mohut- ností.“ A matka Božie die: „Učinil mohutnost v paži Svém, roze- hnal pyšné mysli srdce.“ A die dále: „A vzejde jakožto prútek“. před Ním vzejde, totiž vzroste. Neb prútek neroste jakožto lidé aneb zvieřata, jenž (f. 154) sě plodie z samice a samce, ale z samé země. A též Pán Kristus z samé panny Marie narodil sě a rostl, jenž jest země požehnaná. O niež prorok die v žalmu: „Požehnal jsi, Hospodine, zemi Tvú.“ A protože jie řekl anděl: „Požehnaná ty mezi ženami. O tom prutu praví prorok v žalmu: „Prut mocí Svú vyšle Hospodin z Siona.“ Ten prut, Kristus, vyšel jest vzhuoru, neb člověčenstvie Pána Krista sjednalo sě v jednu osobu z bož- stvím, takže jest pravý člověk, avšak člověčenstvie Jeho nenie božstvie ani božstvie Jeho jest člověčenstvie. A protož Pán Kris- tus vysokost jest zrósta před Bohem, jakož tuto die: „A vstúpil jest před Ním.“ Ne jakožto jiný člověk, neb jiní lidé v svém dě- tinství Boha svého neznají, ale potom, když mysl jich bude po- vzdvižena, tehdy poznají Boha. Ale Pán Kristus inhed v Svém početí podlé člověčenstvie znal dokonale rozomem Svým Pána Boha. A pak praví o Jeho umučení: „A nebieše Jemu (f. 154 v.) vzezřenie ani krása.“ Pán Kristus měl dvój obličej, totiž vnitřní a zevnitřní. Zevnitřní byl slušný a krásný, jakož die prorok v žal- táři: „Krásný zpuosobú nad syny lidskými.“ A ten obličej byl zprzněn v čas Jeho umučenie poličkováním, uplváním, ukrva- vením. O tom die tuto prorok: „A nebieše Jemu vzezřenie ani — neb oči i tvář Jeho byly zprzněny slinami a krví. krásy“, Druhý obličej měl vnitřní a ten byl jasnější nad slunce, v kte- rýžto andělé a svatí žádají hleděti, jakož die sv. Petr v své epi- štole. A die dále: „A viděli jsme Jeho“ — ne očima tělesnýma, ale duchovníma, nemajícieho tvárnosti ani krásy. Neb tak bylo dáno svatým prorokóm poznati Jeho umučenie před mnohými letmi, jakoby na ně očima tělesnýma patřili, ale před mudrci tohoto světa bylo jest to skryto. A žádali jsme Jeho totiž viděti 126
jímžto Pán Bóh ztáhl a stvořil vešken svět, jížto všecko zpra- vuje, jímžto nás k Sobě vine, jímžto nás zbraňuje. O té paži die prorok v žalmu: „Thabor a Hermon paži Tvú zdvihnú s mohut- ností.“ A matka Božie die: „Učinil mohutnost v paži Svém, roze- hnal pyšné mysli srdce.“ A die dále: „A vzejde jakožto prútek“. před Ním vzejde, totiž vzroste. Neb prútek neroste jakožto lidé aneb zvieřata, jenž (f. 154) sě plodie z samice a samce, ale z samé země. A též Pán Kristus z samé panny Marie narodil sě a rostl, jenž jest země požehnaná. O niež prorok die v žalmu: „Požehnal jsi, Hospodine, zemi Tvú.“ A protože jie řekl anděl: „Požehnaná ty mezi ženami. O tom prutu praví prorok v žalmu: „Prut mocí Svú vyšle Hospodin z Siona.“ Ten prut, Kristus, vyšel jest vzhuoru, neb člověčenstvie Pána Krista sjednalo sě v jednu osobu z bož- stvím, takže jest pravý člověk, avšak člověčenstvie Jeho nenie božstvie ani božstvie Jeho jest člověčenstvie. A protož Pán Kris- tus vysokost jest zrósta před Bohem, jakož tuto die: „A vstúpil jest před Ním.“ Ne jakožto jiný člověk, neb jiní lidé v svém dě- tinství Boha svého neznají, ale potom, když mysl jich bude po- vzdvižena, tehdy poznají Boha. Ale Pán Kristus inhed v Svém početí podlé člověčenstvie znal dokonale rozomem Svým Pána Boha. A pak praví o Jeho umučení: „A nebieše Jemu (f. 154 v.) vzezřenie ani krása.“ Pán Kristus měl dvój obličej, totiž vnitřní a zevnitřní. Zevnitřní byl slušný a krásný, jakož die prorok v žal- táři: „Krásný zpuosobú nad syny lidskými.“ A ten obličej byl zprzněn v čas Jeho umučenie poličkováním, uplváním, ukrva- vením. O tom die tuto prorok: „A nebieše Jemu vzezřenie ani — neb oči i tvář Jeho byly zprzněny slinami a krví. krásy“, Druhý obličej měl vnitřní a ten byl jasnější nad slunce, v kte- rýžto andělé a svatí žádají hleděti, jakož die sv. Petr v své epi- štole. A die dále: „A viděli jsme Jeho“ — ne očima tělesnýma, ale duchovníma, nemajícieho tvárnosti ani krásy. Neb tak bylo dáno svatým prorokóm poznati Jeho umučenie před mnohými letmi, jakoby na ně očima tělesnýma patřili, ale před mudrci tohoto světa bylo jest to skryto. A žádali jsme Jeho totiž viděti 126
Strana 127
i tělesnýma očima, muže potupeného a zavrženého. A o tom praví sám Kristus a řka: „Blahoslavené oči, kteréž to vidie, kteréž vy vidíte a slyšíte; neb mnozí krá (f. 155)li a proroci žádali jsú viděti a neviděli jsú, a slyšeti, kteréž vy slyšíte, a neslyšeli jsú.“ A též bychom my měli žádati, abychom umučenie Jeho právě poznali a potom Jeho slávu v nebeské radosti viděli. Pak die znamenitě: „Protož nemněli jsme, by On byl Syn Boží“ — Tvój, Tobě v moci, v slávě i v věčnosti ovšem rovný, patřiec duchem na Jeho smrtedlné tělesenstvie, na Jeho chudobu, potupu, utrpe- nie. A to móž rozoměno býti podlé rozomu přirozeného, neb podle osvěčenie božského, kteréž bylo v rozomu prorockého znali jsú ještě, že On jest Syn Boží. A protož dále die: „Věrně aneb zajisté neduhy naše On jest zdvihl a bolesti našě On jest nesl.“ Neb skrze Jeho umučenie z neduhóv hřiešní jsú vyzdviženi ot národu lidského. Leč kto dobrovolně opět je na sě vezme? A die znamenitě „věrně“, totiž beze všeho omylu i oblúzenie. A die dále: „A my jsme Jeho mněli jakožto malomocného a poníženého od Boha, patřiec na zsinalost, uplvánie i ukrvavenie tváři Jeho; ale Onť jest ponížen pro nepravosti naše a trýzněním aneb mučením pro hřiechy (f. 155 v.) naše a Jeho zsinalostí uzdraveni jsme.“ Neb Pán Kris- tus ižádného hřiechu neučinil jest ani mohl učiniti, jsa blahosla- vený podle duše od počátka Svého. A protož trpěl jest nevinný za nás vinné, svatý za nás hřiešné, spravedlivý za nás nespra- vedlivé. A die: „Kázeň pokoje našeho na ně(j) totiž spadla, nám božským milosrdenstvím zjednaným, kázeň, totiž umučenie, kte- réž jsme my měli trpěti, ač bychom chtěli s Pánem Bohem pokoj mieti a ještě bychom k tomu pokoji nemohli přijíti, jakož jsme přišli skrze umučenie Jeho, neb Jeho kázní, totiž umučením, kteréž jest dobrovolně trpěl, dobyt jest nám pokoj věčný. Pak die dále: „Z súdu vyňat jest.“ Súd Boží byl vydán na veškeren národ lidský, že jsú sě všickni rodili v hřiešiech a sy- nové a dcery hněvu. Z toho súdu Pán Kristus byl vyňat a protož die dále: „narozenie Jeho kto vypraví?“ Dvoje jest narozenie Pána Krista. Podle božstvie Svého narozen jest z podstaty Otce nebeského, o němž v zpuosobě otcově die prorok v žaltáři: 127
i tělesnýma očima, muže potupeného a zavrženého. A o tom praví sám Kristus a řka: „Blahoslavené oči, kteréž to vidie, kteréž vy vidíte a slyšíte; neb mnozí krá (f. 155)li a proroci žádali jsú viděti a neviděli jsú, a slyšeti, kteréž vy slyšíte, a neslyšeli jsú.“ A též bychom my měli žádati, abychom umučenie Jeho právě poznali a potom Jeho slávu v nebeské radosti viděli. Pak die znamenitě: „Protož nemněli jsme, by On byl Syn Boží“ — Tvój, Tobě v moci, v slávě i v věčnosti ovšem rovný, patřiec duchem na Jeho smrtedlné tělesenstvie, na Jeho chudobu, potupu, utrpe- nie. A to móž rozoměno býti podlé rozomu přirozeného, neb podle osvěčenie božského, kteréž bylo v rozomu prorockého znali jsú ještě, že On jest Syn Boží. A protož dále die: „Věrně aneb zajisté neduhy naše On jest zdvihl a bolesti našě On jest nesl.“ Neb skrze Jeho umučenie z neduhóv hřiešní jsú vyzdviženi ot národu lidského. Leč kto dobrovolně opět je na sě vezme? A die znamenitě „věrně“, totiž beze všeho omylu i oblúzenie. A die dále: „A my jsme Jeho mněli jakožto malomocného a poníženého od Boha, patřiec na zsinalost, uplvánie i ukrvavenie tváři Jeho; ale Onť jest ponížen pro nepravosti naše a trýzněním aneb mučením pro hřiechy (f. 155 v.) naše a Jeho zsinalostí uzdraveni jsme.“ Neb Pán Kris- tus ižádného hřiechu neučinil jest ani mohl učiniti, jsa blahosla- vený podle duše od počátka Svého. A protož trpěl jest nevinný za nás vinné, svatý za nás hřiešné, spravedlivý za nás nespra- vedlivé. A die: „Kázeň pokoje našeho na ně(j) totiž spadla, nám božským milosrdenstvím zjednaným, kázeň, totiž umučenie, kte- réž jsme my měli trpěti, ač bychom chtěli s Pánem Bohem pokoj mieti a ještě bychom k tomu pokoji nemohli přijíti, jakož jsme přišli skrze umučenie Jeho, neb Jeho kázní, totiž umučením, kteréž jest dobrovolně trpěl, dobyt jest nám pokoj věčný. Pak die dále: „Z súdu vyňat jest.“ Súd Boží byl vydán na veškeren národ lidský, že jsú sě všickni rodili v hřiešiech a sy- nové a dcery hněvu. Z toho súdu Pán Kristus byl vyňat a protož die dále: „narozenie Jeho kto vypraví?“ Dvoje jest narozenie Pána Krista. Podle božstvie Svého narozen jest z podstaty Otce nebeského, o němž v zpuosobě otcově die prorok v žaltáři: 127
Strana 128
„S Tebú počátek (f. 156) v den moci Tvé, v jasnostech svatých, z břicha před denicí urodil jsem Tě.“ Druhé narozenie Pána Krista jest časné, jímžto narozen jest z Marie panny. Protož po- prosme Jeho svaté milosti, ať nám dá Svú pomoc, abychom tak vděčni byli Jeho umučenie, a tak živi byli, aby na nás nebyla ukrutná smrt věčná zatracena. U VELIKÝ ČTVRTEK. „Sument de sanguine agni.“ Ex. XII. Toto napřed a najprvé vidúce a silně věřiece, že Spasitel náš milostivý nám sě jest osta- vil a dal nám v této svaté svatosti pod obojím zpósobem chleba a vína, abychom kolikrát tak jieme pod zpósobem chleba a pieme pod zpósobem vína, a to všichni činili, tak laikové a obecn. jako kněžie, tak mladí jako staří, Jeho tělo i Jeho krev přijímali na Jeho památku umučenie svatého. A o tom již ve čtení dosta- tečně pověděno jest a často jste již zpraveni z duovodem Písna svatého, že tak a nejinak každý křěstian věrný má činiti, jakož je Pán Kristus ustavil a rozkázal a přikázal. Protož toliko již potřebie jest, aby každý věrný, ktož k této svaté svátosti při- stupuje, věděl a naučenie jměl, kterak hodně přistúpě, mohl mieti skrze to život věčný. A na to tuto řeč Písma svatého přivodím, že jakož v Starém Zákoně beránka tělesného a hovadného tělesně Židé měli jsú jiesti, tak pak my, věrní křestiané, toho nebeského Beránka, Jeho tělo a krev duchem dobrým, netoliko duchovně, ale i svátostně máme přijímati. A tito jsú zpósobové, jenž zpósobují nás k této drahé, nebeské svátosti aneb večeři. A prvnie tato jest, jakož u figuře položeno jest v kněhách druhých Mojžiešových. Ten beránek, jenž měl jeden býti ode všech synóv israhelských, takto jsú sě měli s ním obierati: „Sument de sanguine agni ac ponent super utrumque postem et super liminibus domorum, in quibus comedent illum.“ — „Vezmúť z krve beránka a položieť na oboji veřeji aneb stěžeji a na prahu neb příkladu domóv, v nich, totiž 6. domiech, jiesti budú jej, ktož rozomějí.“ 128
„S Tebú počátek (f. 156) v den moci Tvé, v jasnostech svatých, z břicha před denicí urodil jsem Tě.“ Druhé narozenie Pána Krista jest časné, jímžto narozen jest z Marie panny. Protož po- prosme Jeho svaté milosti, ať nám dá Svú pomoc, abychom tak vděčni byli Jeho umučenie, a tak živi byli, aby na nás nebyla ukrutná smrt věčná zatracena. U VELIKÝ ČTVRTEK. „Sument de sanguine agni.“ Ex. XII. Toto napřed a najprvé vidúce a silně věřiece, že Spasitel náš milostivý nám sě jest osta- vil a dal nám v této svaté svatosti pod obojím zpósobem chleba a vína, abychom kolikrát tak jieme pod zpósobem chleba a pieme pod zpósobem vína, a to všichni činili, tak laikové a obecn. jako kněžie, tak mladí jako staří, Jeho tělo i Jeho krev přijímali na Jeho památku umučenie svatého. A o tom již ve čtení dosta- tečně pověděno jest a často jste již zpraveni z duovodem Písna svatého, že tak a nejinak každý křěstian věrný má činiti, jakož je Pán Kristus ustavil a rozkázal a přikázal. Protož toliko již potřebie jest, aby každý věrný, ktož k této svaté svátosti při- stupuje, věděl a naučenie jměl, kterak hodně přistúpě, mohl mieti skrze to život věčný. A na to tuto řeč Písma svatého přivodím, že jakož v Starém Zákoně beránka tělesného a hovadného tělesně Židé měli jsú jiesti, tak pak my, věrní křestiané, toho nebeského Beránka, Jeho tělo a krev duchem dobrým, netoliko duchovně, ale i svátostně máme přijímati. A tito jsú zpósobové, jenž zpósobují nás k této drahé, nebeské svátosti aneb večeři. A prvnie tato jest, jakož u figuře položeno jest v kněhách druhých Mojžiešových. Ten beránek, jenž měl jeden býti ode všech synóv israhelských, takto jsú sě měli s ním obierati: „Sument de sanguine agni ac ponent super utrumque postem et super liminibus domorum, in quibus comedent illum.“ — „Vezmúť z krve beránka a položieť na oboji veřeji aneb stěžeji a na prahu neb příkladu domóv, v nich, totiž 6. domiech, jiesti budú jej, ktož rozomějí.“ 128
Strana 129
Pán Buoh, když měl tu noc vyvésti lid Svój z Egypta, dal přikázánie Mojžiešovi a řka: „Desátý den měsiece prvnieho.“ První měsiec řečen jest Aplis, duben, neb ten prv(f. 157)ní byl jest na počátku světa. A toho také měsiece Pán Kristus zvěstován jest, a protož desátý den toho měsiece každý hospodář měl do- bíti sobě beránku z svú čeledí; a ten beránek měl býti „annicu- lus“, to jest jednoroký neb jednoho roku „et sine mac(u)lam“ že ižádné vady neměl mieti na sobě. A nazval Pána Jezukrista, jenž On jednoho roku jest, totiž že On věčný život jest, a ižádné poškvrny hřiechu na sobě neměl jest. A když zabili toho be- ránka, tehdy té krve aneb tu krev vezmúce, měli pomazati tú krví veřejí aneb stěžejí toho domu, kdež byl zabit, a když měl jeden býti. Ale duchovně skrze tuto figuru toto sě najprvé znamenává, jakož vykládá svatý Gregor, totiž položiti na obě veřeje neb stežeje krev beránka co jest, než tělo a krev Pána Krista pod obojím zpósobem ústy i srdcem věrně a nábožně přijímati? A tak die svatý Gregor: „Quis namque sit sanguis agni, non iam audiendo sed bibendo didicisti. Která by to byla krev berán- ka neslyšiece, ale tu krev pijíce, poznali jste.“ Toť prvnie pří- prava má býti k věčnému přistúpení a přijímánie této drahé svá- tosti, aby věrný člověk netoliko ústy tělesnými (f. 157 v.), ale také žádostí srdečnú měl přistúpiti; toť jest krev beránka položiti na obě veřeji, a také ne v jedné zpuosobě, ale v obojí, aby při- jímáno bylo tělo i krev Pána Ježíše. Neb ne na jedné, ale na obojí veřeji a stěžeji krev beránka byla jest položena a pomazána. Druhá zpuosoba ku pravému přistúpení těla a krve Pána Jezukrista tato jest: „Non comedetis ex eo crudum quid, nec coctum aquae, sed asum tantum igni. Nebudete jiesti toho be- ránka surového ani u vodě vařeného, ale toliko ohněm pečeného. Neměli jsú židé jiesti beránka toho velikonočnieho surového ani u vodě vařeného, ale ten beránek měl býti pečený. Ten beránka surového chce jiesti, ktož pravé viery a té svaté svátosti nemá. Maso surové jiesti jestiť velmi ošklivo. Též, ktož pravé viery nemá a smie jiesti tělo Jeho a krev píti, Ó, přídeť jemu ošklivost věčná. Ten pak jie beránka vodú vařeného, ktož, ač má vieru, 129
Pán Buoh, když měl tu noc vyvésti lid Svój z Egypta, dal přikázánie Mojžiešovi a řka: „Desátý den měsiece prvnieho.“ První měsiec řečen jest Aplis, duben, neb ten prv(f. 157)ní byl jest na počátku světa. A toho také měsiece Pán Kristus zvěstován jest, a protož desátý den toho měsiece každý hospodář měl do- bíti sobě beránku z svú čeledí; a ten beránek měl býti „annicu- lus“, to jest jednoroký neb jednoho roku „et sine mac(u)lam“ že ižádné vady neměl mieti na sobě. A nazval Pána Jezukrista, jenž On jednoho roku jest, totiž že On věčný život jest, a ižádné poškvrny hřiechu na sobě neměl jest. A když zabili toho be- ránka, tehdy té krve aneb tu krev vezmúce, měli pomazati tú krví veřejí aneb stěžejí toho domu, kdež byl zabit, a když měl jeden býti. Ale duchovně skrze tuto figuru toto sě najprvé znamenává, jakož vykládá svatý Gregor, totiž položiti na obě veřeje neb stežeje krev beránka co jest, než tělo a krev Pána Krista pod obojím zpósobem ústy i srdcem věrně a nábožně přijímati? A tak die svatý Gregor: „Quis namque sit sanguis agni, non iam audiendo sed bibendo didicisti. Která by to byla krev berán- ka neslyšiece, ale tu krev pijíce, poznali jste.“ Toť prvnie pří- prava má býti k věčnému přistúpení a přijímánie této drahé svá- tosti, aby věrný člověk netoliko ústy tělesnými (f. 157 v.), ale také žádostí srdečnú měl přistúpiti; toť jest krev beránka položiti na obě veřeji, a také ne v jedné zpuosobě, ale v obojí, aby při- jímáno bylo tělo i krev Pána Ježíše. Neb ne na jedné, ale na obojí veřeji a stěžeji krev beránka byla jest položena a pomazána. Druhá zpuosoba ku pravému přistúpení těla a krve Pána Jezukrista tato jest: „Non comedetis ex eo crudum quid, nec coctum aquae, sed asum tantum igni. Nebudete jiesti toho be- ránka surového ani u vodě vařeného, ale toliko ohněm pečeného. Neměli jsú židé jiesti beránka toho velikonočnieho surového ani u vodě vařeného, ale ten beránek měl býti pečený. Ten beránka surového chce jiesti, ktož pravé viery a té svaté svátosti nemá. Maso surové jiesti jestiť velmi ošklivo. Též, ktož pravé viery nemá a smie jiesti tělo Jeho a krev píti, Ó, přídeť jemu ošklivost věčná. Ten pak jie beránka vodú vařeného, ktož, ač má vieru, 129
Strana 130
ale ještě v rozkoši jako u vodách plavá. Maso vařené, ač nenie ošklivé, ale nenie tak vonné jako pečené. Též, ač také ten, ktož má vieru, ale tělesný ještě jest a smie přijímati toho beránka (f. 158), nenieť vonný ten člověk před Pánem Bohem. Ale ten pak jie beránka ohněm pečeného, ktož s velikú milostí ohnivú přistúpaje a přijímá. Maso pečené jest chutné a vonné, též také ten jsa u velikém milování Božiem i tak přistupuje, ten velice jest chutný a vonný před Pánem Bohem. Třetie zpuosoba jest tato, že mnozí měli jésti toho beránka, jakož před tiem takto psáno jest: „Et edent carnes nocte illa assas igni et azinos panes cum lactucis aggrestibus. A budút jiesti, totiž synové israhelští v tu noc maso ohněm pečené a přesné chleby z řeřichú polskú.“ Nynie všem věrným v tomto životě jest jako noc ku přirov- nání života nebeského, kdežto vždycky jest přesvětlý den. A pro- tož v tomto smutném, truchlém a temném životě potřebie nám často sě obierati s tímto milým Beránkem, abychom mohli spěš- něji dojíti toho dne nebeského, kdežto budeme Ho viděti okem v oko a tváří v tvář. A k tomu máme Jeho jiesti s chlebem přes- ným a nekvašeným, že totiž máme býti beze všeho kvasu hřie- chu smrtedlného; a to z řeřichú polskú, totiž s velikým skrúše- ním, Ikáním, (f. 158 v.) plakáním. Dále, kterak máme jiesti toho milého Beránka, takto die Písmo: „Caput cum intestinis et pedibus vorabitis et os eius non infringetis!“ Hlavu z droby a s nohami sniete a kosti jeho ne- zlámáte! A ktož chce spašitedlně přijímati tohoto Beránka, máť mieti plnú vieru o Jeho božství i člověčenství; máť věřiti, že v té svátosti jest pravé božstvie a pravé člověčenstvie našeho milého Spašitele. A toť jest jiesti a sniesti hlavu s nohami: vzieti v se pravého Boha, jenž sě skrze hlavu znamená, a pravého člověka, jenž sě skrze nohy znamená. A k tomu také i droby; a skrze droby co jiného znamenati než to, což i v Pánu Ježíši jest: Jeho pokoru, tichotu, lásku, milovánie, trpělivost a všechno Jeho ná- sledovánie. „A kosti jeho nezlomíte“ jestiť o Něm v ničem ne- pochybovati, ale pevnú a věčnú o Něm vieru mieti. 130
ale ještě v rozkoši jako u vodách plavá. Maso vařené, ač nenie ošklivé, ale nenie tak vonné jako pečené. Též, ač také ten, ktož má vieru, ale tělesný ještě jest a smie přijímati toho beránka (f. 158), nenieť vonný ten člověk před Pánem Bohem. Ale ten pak jie beránka ohněm pečeného, ktož s velikú milostí ohnivú přistúpaje a přijímá. Maso pečené jest chutné a vonné, též také ten jsa u velikém milování Božiem i tak přistupuje, ten velice jest chutný a vonný před Pánem Bohem. Třetie zpuosoba jest tato, že mnozí měli jésti toho beránka, jakož před tiem takto psáno jest: „Et edent carnes nocte illa assas igni et azinos panes cum lactucis aggrestibus. A budút jiesti, totiž synové israhelští v tu noc maso ohněm pečené a přesné chleby z řeřichú polskú.“ Nynie všem věrným v tomto životě jest jako noc ku přirov- nání života nebeského, kdežto vždycky jest přesvětlý den. A pro- tož v tomto smutném, truchlém a temném životě potřebie nám často sě obierati s tímto milým Beránkem, abychom mohli spěš- něji dojíti toho dne nebeského, kdežto budeme Ho viděti okem v oko a tváří v tvář. A k tomu máme Jeho jiesti s chlebem přes- ným a nekvašeným, že totiž máme býti beze všeho kvasu hřie- chu smrtedlného; a to z řeřichú polskú, totiž s velikým skrúše- ním, Ikáním, (f. 158 v.) plakáním. Dále, kterak máme jiesti toho milého Beránka, takto die Písmo: „Caput cum intestinis et pedibus vorabitis et os eius non infringetis!“ Hlavu z droby a s nohami sniete a kosti jeho ne- zlámáte! A ktož chce spašitedlně přijímati tohoto Beránka, máť mieti plnú vieru o Jeho božství i člověčenství; máť věřiti, že v té svátosti jest pravé božstvie a pravé člověčenstvie našeho milého Spašitele. A toť jest jiesti a sniesti hlavu s nohami: vzieti v se pravého Boha, jenž sě skrze hlavu znamená, a pravého člověka, jenž sě skrze nohy znamená. A k tomu také i droby; a skrze droby co jiného znamenati než to, což i v Pánu Ježíši jest: Jeho pokoru, tichotu, lásku, milovánie, trpělivost a všechno Jeho ná- sledovánie. „A kosti jeho nezlomíte“ jestiť o Něm v ničem ne- pochybovati, ale pevnú a věčnú o Něm vieru mieti. 130
Strana 131
Co dále příslušie ku přijímání toho milého Beránka, takto die: „Ne remanebit ex eo quidquam usque mane; si quid resi- duum fuerit, igni aburetis! A nezuostaneť z něho ničehož až do jitra; pakliť co zuostane, ohněm spálíte!“ Co jest jitro zvláště (f. 159) v tomto rozomu, jest budúcí den po tomto životě. Člověk tehdy jeda toho beránka, tak má jej jiesti, aby všechno, což má učiniti, aby naplnil zde v tomto životě tak, aby byl dokonale pokorný, dokonaný, milostivý, dokonaně trpělivý a stálý ve všech pravdách Božích, aby nic neostalo, což by měl opustiti, ale vše naplniti. Pakli co zuostane, ale to ohněm spáliti, že totiž což móž člověk svým dospěchem, svú statečností dosáhnúti a doplniti, to pak milostí Ducha sv. a Jeho ohněm milostivým má doplněno býti, že cožkolivěk chce, rád všechno učiní. A nemá své dostatečnosti, ale vólí svú dá Ducha svatého, aby tudy toho člověka dobrého ač ne skutkem, ale svatú žádostí bylo dokonáno. Ještě Písmo svaté dává jiné zpuosoby ku přijímání toho dra- hého Beránka, kterak má jeden býti, a řka: „Sic autem come- detis: renes vestros accingetis! Takto bude jiesti beránka: Bedra vašě utáhnete neb přepášete!“ Skrze bedra hnutie vnitřnie i ze- vnitřnie znamenávají sě; i ti, kteříž přistupují k tomuto Beránku, mají mieti bedra přepásaná neb utáhlo ne jedno bedro, ale bedra obě súžena, aby totiž (f. 159 v.) vnitř i zevnitř čisti byli, jakož i Spašitel učí a řka: Luk. XIII. „Buďte bedra vaše přepásána.“ Dále ukazuje, co příslušie k jedení beránka: „Calceamenta ha- bentes in pedibus." Skrze nohy v Písmě svatém znamenávají sě žádosti, skrze pbuv—život otcóv svatých mrtvých. Neb jakož obuv z koží mrtvých, takéž kteříž přistupují k tomuto Beránku, mají obúti a obléci sě v život svatých otcóv, apoštolóv, prorokóv, mučedl- níkóv, pannen a jiných svatých a je v paměti mieti. Ktož tehdy v obuvi chodí, noh svých nemaže blátem ani sě urážie; takéž ktož život svatých a zvláštně život Kristóv na sě béře, žádostí svých neprzníť ani urážie o který hřiech. Ještě dále co má býti při tom duostojném přistúpání. Die Písmo: „Tenentes baculos in manibus. Držiece holí v rukú.“ Hole v rukú držeti příslušie na pútníky a znamenává, že ten, ktož má 131
Co dále příslušie ku přijímání toho milého Beránka, takto die: „Ne remanebit ex eo quidquam usque mane; si quid resi- duum fuerit, igni aburetis! A nezuostaneť z něho ničehož až do jitra; pakliť co zuostane, ohněm spálíte!“ Co jest jitro zvláště (f. 159) v tomto rozomu, jest budúcí den po tomto životě. Člověk tehdy jeda toho beránka, tak má jej jiesti, aby všechno, což má učiniti, aby naplnil zde v tomto životě tak, aby byl dokonale pokorný, dokonaný, milostivý, dokonaně trpělivý a stálý ve všech pravdách Božích, aby nic neostalo, což by měl opustiti, ale vše naplniti. Pakli co zuostane, ale to ohněm spáliti, že totiž což móž člověk svým dospěchem, svú statečností dosáhnúti a doplniti, to pak milostí Ducha sv. a Jeho ohněm milostivým má doplněno býti, že cožkolivěk chce, rád všechno učiní. A nemá své dostatečnosti, ale vólí svú dá Ducha svatého, aby tudy toho člověka dobrého ač ne skutkem, ale svatú žádostí bylo dokonáno. Ještě Písmo svaté dává jiné zpuosoby ku přijímání toho dra- hého Beránka, kterak má jeden býti, a řka: „Sic autem come- detis: renes vestros accingetis! Takto bude jiesti beránka: Bedra vašě utáhnete neb přepášete!“ Skrze bedra hnutie vnitřnie i ze- vnitřnie znamenávají sě; i ti, kteříž přistupují k tomuto Beránku, mají mieti bedra přepásaná neb utáhlo ne jedno bedro, ale bedra obě súžena, aby totiž (f. 159 v.) vnitř i zevnitř čisti byli, jakož i Spašitel učí a řka: Luk. XIII. „Buďte bedra vaše přepásána.“ Dále ukazuje, co příslušie k jedení beránka: „Calceamenta ha- bentes in pedibus." Skrze nohy v Písmě svatém znamenávají sě žádosti, skrze pbuv—život otcóv svatých mrtvých. Neb jakož obuv z koží mrtvých, takéž kteříž přistupují k tomuto Beránku, mají obúti a obléci sě v život svatých otcóv, apoštolóv, prorokóv, mučedl- níkóv, pannen a jiných svatých a je v paměti mieti. Ktož tehdy v obuvi chodí, noh svých nemaže blátem ani sě urážie; takéž ktož život svatých a zvláštně život Kristóv na sě béře, žádostí svých neprzníť ani urážie o který hřiech. Ještě dále co má býti při tom duostojném přistúpání. Die Písmo: „Tenentes baculos in manibus. Držiece holí v rukú.“ Hole v rukú držeti příslušie na pútníky a znamenává, že ten, ktož má 131
Strana 132
přistúpiti k tomu beránku, má sě položiti jakoby zde hostem a pútníkem byl, jako přijímajíce ten pokrm a ten nápoj, již mě táhnúti z této neznámé země v svú zemi nebeskú. Také (f. 160) huol v rukú mieti jest na paměti mieti umučenie Syna Božieho. Toť jest ten Jákob, o němž Gen. XXII: „In baculo meo transivi Jordanem istum.“ V holi mé přešel jsem Jordan tento. Kristus držě huol, přešel Jordan, že pně na kříži, i šel s tohoto světa k Svému Otci. A takéž i my, jedúce toho Beránka a pijíce Jeho krev, máme mieti huol v rukú, totiž Jeho umučenie v skutku pa- matovati, a tak ku Otci nebeskému přijíti. Poslednie toto zpósoba k jedení toho beránka jest, když die Písmo: „Et comedetis festinanter — a budete jiesti pospěšně aneb kvapně aneb chvátavě.“ Ten pospěšně a chvátavě Be- ránka jie, ktož k hodu a k slavnosti života věčného žádostně a chtivě srdcem svým sebe pozdvihl. A protož nižádný nezmeškávaj tebe, aby miesta v nebeském kraji nezmeškal. Neb skonává sě takto: „Est enim Phase, i. e. transitus Domini.“ Neb phase to jest toto hodovánie, jestiť chozenie Páně. To jest tak rozoměti, že toto svaté přijímánie těla a krve Beránka Jezukrista jestiť pří- chod ku Pánu Bohu v královstvie nebeské. A protož má člověk s velikú radostí k tomu sě táhnúti, aby tudy mohl v ten život věčný vjíti. Jehož etc. (f. 160 v.) MAGNA SEXTA FERIA. Pašiji dnešní píše sv. Jan a řka: „Vyšel Ježíš s učedlníky Svými přes potok Cedron, tu, kdež bieše zahrada.“ Tehdy jal sě Ježíš mútiti a truchel býti, a tak řekl učedlníkóm Svým: „Truchla jest duše Má až do smrti.“ Znamenajmež, že Kristus, kterúž jest jako dnes smrt ráčil trpěti na Svém těle pro naše spašenie a pro tu velikú lásku, kterúž jest měl k nám, túž smrt trpěl na Své mysli ot té hodiny, v niež sě jest počal (z) matky Své, až do té hodiny, v niežto jako dnes pustil Svú svatú duši. Protož všichni mistři vykládajíce čtenie svatého Jana tak pra- vie, že Kristus jsa ve třidceti letech nebo málo viece, zdál sč 132
přistúpiti k tomu beránku, má sě položiti jakoby zde hostem a pútníkem byl, jako přijímajíce ten pokrm a ten nápoj, již mě táhnúti z této neznámé země v svú zemi nebeskú. Také (f. 160) huol v rukú mieti jest na paměti mieti umučenie Syna Božieho. Toť jest ten Jákob, o němž Gen. XXII: „In baculo meo transivi Jordanem istum.“ V holi mé přešel jsem Jordan tento. Kristus držě huol, přešel Jordan, že pně na kříži, i šel s tohoto světa k Svému Otci. A takéž i my, jedúce toho Beránka a pijíce Jeho krev, máme mieti huol v rukú, totiž Jeho umučenie v skutku pa- matovati, a tak ku Otci nebeskému přijíti. Poslednie toto zpósoba k jedení toho beránka jest, když die Písmo: „Et comedetis festinanter — a budete jiesti pospěšně aneb kvapně aneb chvátavě.“ Ten pospěšně a chvátavě Be- ránka jie, ktož k hodu a k slavnosti života věčného žádostně a chtivě srdcem svým sebe pozdvihl. A protož nižádný nezmeškávaj tebe, aby miesta v nebeském kraji nezmeškal. Neb skonává sě takto: „Est enim Phase, i. e. transitus Domini.“ Neb phase to jest toto hodovánie, jestiť chozenie Páně. To jest tak rozoměti, že toto svaté přijímánie těla a krve Beránka Jezukrista jestiť pří- chod ku Pánu Bohu v královstvie nebeské. A protož má člověk s velikú radostí k tomu sě táhnúti, aby tudy mohl v ten život věčný vjíti. Jehož etc. (f. 160 v.) MAGNA SEXTA FERIA. Pašiji dnešní píše sv. Jan a řka: „Vyšel Ježíš s učedlníky Svými přes potok Cedron, tu, kdež bieše zahrada.“ Tehdy jal sě Ježíš mútiti a truchel býti, a tak řekl učedlníkóm Svým: „Truchla jest duše Má až do smrti.“ Znamenajmež, že Kristus, kterúž jest jako dnes smrt ráčil trpěti na Svém těle pro naše spašenie a pro tu velikú lásku, kterúž jest měl k nám, túž smrt trpěl na Své mysli ot té hodiny, v niež sě jest počal (z) matky Své, až do té hodiny, v niežto jako dnes pustil Svú svatú duši. Protož všichni mistři vykládajíce čtenie svatého Jana tak pra- vie, že Kristus jsa ve třidceti letech nebo málo viece, zdál sč 132
Strana 133
lidem, by byl v paddesáti letech, nebo jakož jsem řekl, že od Svého narozenie až do Svého skončenie, vždychny byl u veliké bo- lesti, zpomínaje, kterak ohavnú a těžkú smrt má trpěti za lidské vykúpenie; protož nečte sě nikdě, by sě kdy (f. 161) zasmál, ale častokrát plakal. A když sě jest modlil Otci Svému nebeskému, chodil žalo- stivě velikým smutkem, jako právě žena před porodem chodě sem i tam, na modlitbě jednak k učedlníkóm, jednak na mod- litbu Otci nebeskému, jednak zasě k učedlníkóm, lituje jich v jich zamúcení a modle sě za ně i Sám za sě. A tak jsa Kristus v ta- kém boji, prodléval modlitbú, jako právě zloděje, jehož na smrt vedú, často kleká a modlí sě, aby tiem déle k smrti nepřišel. A když tak modlitbú prodléval, razil sě pot s Něho jako krópě krve tekúcie na zemi pro prudké zamúcenie, nebo jakož vídáme na mnohých nemocných, jenž k smrti táhnú, avšak nikdy na žádném umírajícím nebylo tak veliké zamúcenie jako na Kris- tovi, neb zloděj, ač vie, že má umřieti, ale nevie kterak (f. 161 v.) jest těžká smrt, ale Kristus v zrcadle Svého božstvie předvěděl všecko, což trpěti měl, jehož jiní učiniti nemohú. Protož Kristus zámutkem velikým potil sě krvavým potem na znamenie, že chce trpěti za hřiechy lidské, v nichž sě lidé často trudie až do potu a pokánie za ně nikdy neučinie ani na ně zpláčie. Jehož by měl každý věrný křestian učiniti a zvláště dnes a slzí vylé- vati, neb kterak chce ten býti věrný křestian, jenž slyší, že Kris- tus Pán jeho vyléval pot krvavý za naše hřiechy, a On pak sám za své těžké hřiechy nechce jedné slzy vylíti? Zajisté nevěrný jest ten každý křestian, jenž s Kristem, věrným Pánem svým spolu netrpí, jenž jest za něho tak hořkú smrt ráčil trpěti. Tehdy Ježíš věda hodinu, jenž měla naň přijíti, vyšel proti nim a řka: „Koho hledáte?“ Ne proto tieže Kristus, by (f. 162) nevěděl, ale že když by chtěl, oni by Jeho poznati nemohli. Die sv. Jan Zlatoústý, že všichni, i Jidáš, čeledín Jeho, tak jsú byli oslepeni Jeho svatú mocí že ani zrakem ani sluchem nemohli jsú Jeho poznati, dokud se jim nezjevil. A když jich Kristus tak otázal, tehdy odpověděli jsú židé a řkúce: „Ježíše Nazaretského! Rekl jim Ježíš: „Já jsem!“ I postúpili jsú zasě zpět a padli jsú 133
lidem, by byl v paddesáti letech, nebo jakož jsem řekl, že od Svého narozenie až do Svého skončenie, vždychny byl u veliké bo- lesti, zpomínaje, kterak ohavnú a těžkú smrt má trpěti za lidské vykúpenie; protož nečte sě nikdě, by sě kdy (f. 161) zasmál, ale častokrát plakal. A když sě jest modlil Otci Svému nebeskému, chodil žalo- stivě velikým smutkem, jako právě žena před porodem chodě sem i tam, na modlitbě jednak k učedlníkóm, jednak na mod- litbu Otci nebeskému, jednak zasě k učedlníkóm, lituje jich v jich zamúcení a modle sě za ně i Sám za sě. A tak jsa Kristus v ta- kém boji, prodléval modlitbú, jako právě zloděje, jehož na smrt vedú, často kleká a modlí sě, aby tiem déle k smrti nepřišel. A když tak modlitbú prodléval, razil sě pot s Něho jako krópě krve tekúcie na zemi pro prudké zamúcenie, nebo jakož vídáme na mnohých nemocných, jenž k smrti táhnú, avšak nikdy na žádném umírajícím nebylo tak veliké zamúcenie jako na Kris- tovi, neb zloděj, ač vie, že má umřieti, ale nevie kterak (f. 161 v.) jest těžká smrt, ale Kristus v zrcadle Svého božstvie předvěděl všecko, což trpěti měl, jehož jiní učiniti nemohú. Protož Kristus zámutkem velikým potil sě krvavým potem na znamenie, že chce trpěti za hřiechy lidské, v nichž sě lidé často trudie až do potu a pokánie za ně nikdy neučinie ani na ně zpláčie. Jehož by měl každý věrný křestian učiniti a zvláště dnes a slzí vylé- vati, neb kterak chce ten býti věrný křestian, jenž slyší, že Kris- tus Pán jeho vyléval pot krvavý za naše hřiechy, a On pak sám za své těžké hřiechy nechce jedné slzy vylíti? Zajisté nevěrný jest ten každý křestian, jenž s Kristem, věrným Pánem svým spolu netrpí, jenž jest za něho tak hořkú smrt ráčil trpěti. Tehdy Ježíš věda hodinu, jenž měla naň přijíti, vyšel proti nim a řka: „Koho hledáte?“ Ne proto tieže Kristus, by (f. 162) nevěděl, ale že když by chtěl, oni by Jeho poznati nemohli. Die sv. Jan Zlatoústý, že všichni, i Jidáš, čeledín Jeho, tak jsú byli oslepeni Jeho svatú mocí že ani zrakem ani sluchem nemohli jsú Jeho poznati, dokud se jim nezjevil. A když jich Kristus tak otázal, tehdy odpověděli jsú židé a řkúce: „Ježíše Nazaretského! Rekl jim Ježíš: „Já jsem!“ I postúpili jsú zasě zpět a padli jsú 133
Strana 134
na zemi, nebo blesk ohnivý zdál sě jim v Jeho očí, jímžto je po- razil jako hromem. A to učinil proto, aby neměli výmluvy, jenž takými divy a znameními táhl je ku pokání. Znamenaj veliké síly Kristovy, jenž jedniem slovem porazil ty, jenž byli přišli s meči a zbraní, aby Jeho jeli. Protož die sv. Augustin: „Co pak učiní Kristus v súdný den, když bude hřiešné súditi, poněvadž jest ukázal takú moc, maje Sám otsúzen býti na smrt?“ Které moci bude ten, jenž kraluje, po(f. 162 v.)něvadž byl také moci, maje umřieti. A znamenaj, dokudž Jeho nepřietelé na zemi le- želi, nehnu sě s miesta, ale řekl jim druhé: „Koho hledáte?“ Od- pověděli: „Ježíše Nazaretského!“ A tak tien, slovem, jímž je byl dřieve na zemi porazil, týmž slovem nahoru zvedl. Tehdy dal jim Jidáš zrádce znamenie, řka: „Kohožťkoli políbím, Onť jest, držtež Ho a veďte múdře!“ Ale proč jest Jidáš dal jim to zna- menie? Zajisté pro čtveru věc. Najprvé, aby svój hřiech skryl pod přátelským vítáním, nebo Kristus obyčej měl Své apoštoly líbati, když jsú otjinad přišli, na znamenie veliké lásky. Druhé proto, aby nejeli svatého Jakuba větčieho miesto Krista, jenž k Němu podoben byl. Třetie proto, aby sě Kristus neproměnil v jinú tvárnost, jakož jest učinil na hoře Tábor. Čtvrté proto, aby skrzě ně nepřišel k škodě. Páté přidává sv. Beda, že proto, že Jidáš měl (f. 163) nětco studu učedlnického, a proto nezradil Ho zevně židóm, ale znamením políbenie. Ale divná věc jest, proč jest Jidáš nenechal toho zna- menie, poněvadž Kristus dvakrát sě ukázal židóm a řka: „Jáť jsem.“ K tomu jest odpověď tato, že Jidáš zatvrzen jsa v svém zúfalství, bál sě, aby mu peněz zasě nevzeli židé, když by toho znamenie nesplnil, jakož slíbil; protož přistúpil, políbil Ho a řka: „Zdráv (buď), mistře!“ Pozdravil jako čeledín, ale zloděj byl; pozdravil jako učedlník, ale zrádce byl; políbil jako přietel, ale nepřietel byl. Ó, přenezčastné znamenie, jenž skrze pokoj stal sě boj, skrze políbenie stala sě vražda, skrze pozdravenie stalo sě otsúzenie nevinného Krista! Ó, co jest dnes hřiešných, jenž mi- lého Krista s Jidášem líbají, nebo všichni, jenž sě nepravě kají svých hřiechóv, mieníce sě vrátiti k dřevním hřiechóm, líbají dnes Krista s Jidášem, přijímajíce Jeho svaté tělo na věčné za- 134
na zemi, nebo blesk ohnivý zdál sě jim v Jeho očí, jímžto je po- razil jako hromem. A to učinil proto, aby neměli výmluvy, jenž takými divy a znameními táhl je ku pokání. Znamenaj veliké síly Kristovy, jenž jedniem slovem porazil ty, jenž byli přišli s meči a zbraní, aby Jeho jeli. Protož die sv. Augustin: „Co pak učiní Kristus v súdný den, když bude hřiešné súditi, poněvadž jest ukázal takú moc, maje Sám otsúzen býti na smrt?“ Které moci bude ten, jenž kraluje, po(f. 162 v.)něvadž byl také moci, maje umřieti. A znamenaj, dokudž Jeho nepřietelé na zemi le- želi, nehnu sě s miesta, ale řekl jim druhé: „Koho hledáte?“ Od- pověděli: „Ježíše Nazaretského!“ A tak tien, slovem, jímž je byl dřieve na zemi porazil, týmž slovem nahoru zvedl. Tehdy dal jim Jidáš zrádce znamenie, řka: „Kohožťkoli políbím, Onť jest, držtež Ho a veďte múdře!“ Ale proč jest Jidáš dal jim to zna- menie? Zajisté pro čtveru věc. Najprvé, aby svój hřiech skryl pod přátelským vítáním, nebo Kristus obyčej měl Své apoštoly líbati, když jsú otjinad přišli, na znamenie veliké lásky. Druhé proto, aby nejeli svatého Jakuba větčieho miesto Krista, jenž k Němu podoben byl. Třetie proto, aby sě Kristus neproměnil v jinú tvárnost, jakož jest učinil na hoře Tábor. Čtvrté proto, aby skrzě ně nepřišel k škodě. Páté přidává sv. Beda, že proto, že Jidáš měl (f. 163) nětco studu učedlnického, a proto nezradil Ho zevně židóm, ale znamením políbenie. Ale divná věc jest, proč jest Jidáš nenechal toho zna- menie, poněvadž Kristus dvakrát sě ukázal židóm a řka: „Jáť jsem.“ K tomu jest odpověď tato, že Jidáš zatvrzen jsa v svém zúfalství, bál sě, aby mu peněz zasě nevzeli židé, když by toho znamenie nesplnil, jakož slíbil; protož přistúpil, políbil Ho a řka: „Zdráv (buď), mistře!“ Pozdravil jako čeledín, ale zloděj byl; pozdravil jako učedlník, ale zrádce byl; políbil jako přietel, ale nepřietel byl. Ó, přenezčastné znamenie, jenž skrze pokoj stal sě boj, skrze políbenie stala sě vražda, skrze pozdravenie stalo sě otsúzenie nevinného Krista! Ó, co jest dnes hřiešných, jenž mi- lého Krista s Jidášem líbají, nebo všichni, jenž sě nepravě kají svých hřiechóv, mieníce sě vrátiti k dřevním hřiechóm, líbají dnes Krista s Jidášem, přijímajíce Jeho svaté tělo na věčné za- 134
Strana 135
tracenie svých duší. Tehdy, když sě Jidáš zrádce přibližoval k Ježíšovi a Ježíš skloniv sě k němu, nebo Jidáš nízké postavy byl, i řekl Ježíš: „Přieteli, poč jsi přišel?“ Znamenaj trpělivost našeho milého Spašitele v trojé věci. Najprvé, že políbenie přijímá proto, aby ukázal, že neutieká před Svým zrádcí. Druhé, že přie- telem jej nazývá. Die sv. Bernart, že Kristus tiem slovem chtěl jeho otvésti ot zlého úmyslu, aby asa vzpomenul na starú přie- zeň. Praví také sv. Jeronym, že Jidáš ani sebe ukojil, přijímaje Jeho svaté tělo, ani mytím noh ani milostivým políbením. Takéž mnozí lidé činie, přijímajíce Jeho svaté tělo neduostojně, zapo- mínajíce Jeho dobroděnie a k prvým sě hřiechóm navracujíce. Ó, srdce Jidášovo, všie žluči hořčějšie, všeho kamenie tvršie, kte- rak svými nečistými ústy smieš dotknúti rtóv svého (f. 164) mi- lého Mistra! Ó, srdce, všie strdí slazšie, všelikého balsamu vo- nějšie, Ježíš dobrý, jenž Svému zrádci políbenie's neodepřel a Svým přietelem jsi ho nazval! Třetie trpělivost Kristova v tom byla, že ho tak milostně otvo- 1“ dil ot zlého a řka: „Poč jsi přišel?“ jako by řekl: „Viz, co činíš! Ne proto, by On nevěděl, ale aby Jidáš znamenal skonánie svého skutka, jako by řekl: Znamenaj skonánie svého zlého a neučiníš tohoto zlého. Jakož praví Šalomon: „Pomni na poslednie věci a věčně neshřešíš!“ Praví sv. Augustin, jakoby Kristus chtěl řéci: líbáš mě a lákáš, viem, proč jsi přišel; přietelem sě ukazuješ a zrádce jsi. I proč jsi přišel? Jediné pro Mú smrt, nebo jakož jsi za Mého života byl Mým zprávcí a šaffářem u Mých apoštolóv, též i Mé smrti jsi zrádce. A když Ježíš s ním tak rozmlúváše, vi(f. 164 v.)dúce to učedlníci Jeho, co mělo přijíti, totiž jetie Mistra svého, aby veden byl k smrti, řekli jsú: „Pane, budem-li bíti mečem?“ jako by řekli: kážeš-li, budemť sě brániti, ačť jich jest viece nežli nás i silnějše jsú nežli my, všakť sě s nimi bíti bu- dem až do smrti, dokudž jich neztepem anebo oni nás, jehož jest počestnějé, nežli by oni i Tě i nás jmúce, na smrt vydali. A kakž- koli jiní učedlníci prosili a čekali odpovědi od svého Mistra, avšak svatý Petr jako najhorlivější a smělejší nad jiné neprosil ani čekal odpovědi, ale vý(j)ma meč, totiž nóž svój veliký, udeřil sluhu biskupova, jemuž jméno Malchus, i uťal mu ucho jeho pravé. 135
tracenie svých duší. Tehdy, když sě Jidáš zrádce přibližoval k Ježíšovi a Ježíš skloniv sě k němu, nebo Jidáš nízké postavy byl, i řekl Ježíš: „Přieteli, poč jsi přišel?“ Znamenaj trpělivost našeho milého Spašitele v trojé věci. Najprvé, že políbenie přijímá proto, aby ukázal, že neutieká před Svým zrádcí. Druhé, že přie- telem jej nazývá. Die sv. Bernart, že Kristus tiem slovem chtěl jeho otvésti ot zlého úmyslu, aby asa vzpomenul na starú přie- zeň. Praví také sv. Jeronym, že Jidáš ani sebe ukojil, přijímaje Jeho svaté tělo, ani mytím noh ani milostivým políbením. Takéž mnozí lidé činie, přijímajíce Jeho svaté tělo neduostojně, zapo- mínajíce Jeho dobroděnie a k prvým sě hřiechóm navracujíce. Ó, srdce Jidášovo, všie žluči hořčějšie, všeho kamenie tvršie, kte- rak svými nečistými ústy smieš dotknúti rtóv svého (f. 164) mi- lého Mistra! Ó, srdce, všie strdí slazšie, všelikého balsamu vo- nějšie, Ježíš dobrý, jenž Svému zrádci políbenie's neodepřel a Svým přietelem jsi ho nazval! Třetie trpělivost Kristova v tom byla, že ho tak milostně otvo- 1“ dil ot zlého a řka: „Poč jsi přišel?“ jako by řekl: „Viz, co činíš! Ne proto, by On nevěděl, ale aby Jidáš znamenal skonánie svého skutka, jako by řekl: Znamenaj skonánie svého zlého a neučiníš tohoto zlého. Jakož praví Šalomon: „Pomni na poslednie věci a věčně neshřešíš!“ Praví sv. Augustin, jakoby Kristus chtěl řéci: líbáš mě a lákáš, viem, proč jsi přišel; přietelem sě ukazuješ a zrádce jsi. I proč jsi přišel? Jediné pro Mú smrt, nebo jakož jsi za Mého života byl Mým zprávcí a šaffářem u Mých apoštolóv, též i Mé smrti jsi zrádce. A když Ježíš s ním tak rozmlúváše, vi(f. 164 v.)dúce to učedlníci Jeho, co mělo přijíti, totiž jetie Mistra svého, aby veden byl k smrti, řekli jsú: „Pane, budem-li bíti mečem?“ jako by řekli: kážeš-li, budemť sě brániti, ačť jich jest viece nežli nás i silnějše jsú nežli my, všakť sě s nimi bíti bu- dem až do smrti, dokudž jich neztepem anebo oni nás, jehož jest počestnějé, nežli by oni i Tě i nás jmúce, na smrt vydali. A kakž- koli jiní učedlníci prosili a čekali odpovědi od svého Mistra, avšak svatý Petr jako najhorlivější a smělejší nad jiné neprosil ani čekal odpovědi, ale vý(j)ma meč, totiž nóž svój veliký, udeřil sluhu biskupova, jemuž jméno Malchus, i uťal mu ucho jeho pravé. 135
Strana 136
Tehdy učedlníci Jeho slyšiece a vidúce všecky věci, nechavše Jeho, všickni utekli, jakož jim Kristus napřed pověděl a řka: „Všichni (f. 165) sě pohoršíte nade Mnú.“ A pravie mnozí docto- rové, že jsú utekli k matce Božie s pláčem velikým, zvěstujíce jie jetie Syna jejieho, praví Remigius, v tom sě ukazuje křeh- kost apoštolóv, že z horlivé své viery slibovali zaň umřieti a již nepomniece na svój slib, ot něho utiekají. A to na mnohých nynie vídámy, jenž pro milost Pána Boha mnoho slibují, potom pak málo plnie, avšak zúffati nemají, ale s apoštoly vstáti z toho. Znamenaj tuto žalostivú věc, jenž praví sv. Bernart. Kteraká jest byla žalost, když učedlníci zvolení otlúčeni byli svého Mistra najmilejšieho. Ó, kak neradi, ó, kak osiřelí, Ó, kak horce plačíce, Ó, kaké hlasy a volánie a vzdychánie dávajíce, jako sirotci pryč sě bráchu; znamenaj, co pryč jdúce, mluviechu: Ó, Místře naj- milejší, Ó, Otče sladký, Ó, dobrotivý Pane, (f. 165 v.) kterak sě béřem od Tebe. Tu i mnoho jiného mohli jsú řéci. Ó, kolikrát jsú sě ozřeli, vidúce, kterak jich Mistra svázána, beze cti a hanebně táhniechu. Ó, kolikrát sebú o zemi udeřili, volajíce, křičiece až k nebi. Tehdy přistúpili jsú a popadli jsú Ježíše a drželi jsú Jeho silně a nemilostivě, jako vlcě ovci sápajíce a trhajíce a derúce a svázali jsú Jemu ruce nazad k chřbetu; vzvrzše Jemu provaz na hrdlo, praví sv. Rehoř. Žádný pochybovati nemá, že jsú Jím přeukrutně na zemi udeřili a tvrdě svázali, aby jim neutekl, jenž málo před tiem tak mocně jedniem slovem na zemi všechny porazil, jenž všechno čáróm přidávali, a nic božské moci. Tuto znamenaj žalostivú věc, jakož praví sv. Bernart, že židé inhed, jakž jsú svázali Syna Božieho, an sě ještě potí potem krvavým, Jeho (f. 166) svatú tvář nečistí židé zplvali. A nemoha Ježíš stierati s tváři těch slin a nečistoty i také potu, protože ruce byle svázáně, a těmi slinami a nečistotú i potem, jenž mu v ústa tečieše, když dýchal, a ot dýchánie byl by sě zadechl a utopil, by Jeho moc božská byla nezachovala k větčiemu utrpení. Neb tak túze byli stáhli Jeho šíji provazem, že podle přirozenie byl by sě zadávil, by vóle božská nebyla Jeho zjednala k jiné smrti. A tak svázaného jako lotra hanebného a zlořečeného vedli jsú do Jeruzaléma k Annáši biskupu. Tehdy Annáš tázal Jeho 136
Tehdy učedlníci Jeho slyšiece a vidúce všecky věci, nechavše Jeho, všickni utekli, jakož jim Kristus napřed pověděl a řka: „Všichni (f. 165) sě pohoršíte nade Mnú.“ A pravie mnozí docto- rové, že jsú utekli k matce Božie s pláčem velikým, zvěstujíce jie jetie Syna jejieho, praví Remigius, v tom sě ukazuje křeh- kost apoštolóv, že z horlivé své viery slibovali zaň umřieti a již nepomniece na svój slib, ot něho utiekají. A to na mnohých nynie vídámy, jenž pro milost Pána Boha mnoho slibují, potom pak málo plnie, avšak zúffati nemají, ale s apoštoly vstáti z toho. Znamenaj tuto žalostivú věc, jenž praví sv. Bernart. Kteraká jest byla žalost, když učedlníci zvolení otlúčeni byli svého Mistra najmilejšieho. Ó, kak neradi, ó, kak osiřelí, Ó, kak horce plačíce, Ó, kaké hlasy a volánie a vzdychánie dávajíce, jako sirotci pryč sě bráchu; znamenaj, co pryč jdúce, mluviechu: Ó, Místře naj- milejší, Ó, Otče sladký, Ó, dobrotivý Pane, (f. 165 v.) kterak sě béřem od Tebe. Tu i mnoho jiného mohli jsú řéci. Ó, kolikrát jsú sě ozřeli, vidúce, kterak jich Mistra svázána, beze cti a hanebně táhniechu. Ó, kolikrát sebú o zemi udeřili, volajíce, křičiece až k nebi. Tehdy přistúpili jsú a popadli jsú Ježíše a drželi jsú Jeho silně a nemilostivě, jako vlcě ovci sápajíce a trhajíce a derúce a svázali jsú Jemu ruce nazad k chřbetu; vzvrzše Jemu provaz na hrdlo, praví sv. Rehoř. Žádný pochybovati nemá, že jsú Jím přeukrutně na zemi udeřili a tvrdě svázali, aby jim neutekl, jenž málo před tiem tak mocně jedniem slovem na zemi všechny porazil, jenž všechno čáróm přidávali, a nic božské moci. Tuto znamenaj žalostivú věc, jakož praví sv. Bernart, že židé inhed, jakž jsú svázali Syna Božieho, an sě ještě potí potem krvavým, Jeho (f. 166) svatú tvář nečistí židé zplvali. A nemoha Ježíš stierati s tváři těch slin a nečistoty i také potu, protože ruce byle svázáně, a těmi slinami a nečistotú i potem, jenž mu v ústa tečieše, když dýchal, a ot dýchánie byl by sě zadechl a utopil, by Jeho moc božská byla nezachovala k větčiemu utrpení. Neb tak túze byli stáhli Jeho šíji provazem, že podle přirozenie byl by sě zadávil, by vóle božská nebyla Jeho zjednala k jiné smrti. A tak svázaného jako lotra hanebného a zlořečeného vedli jsú do Jeruzaléma k Annáši biskupu. Tehdy Annáš tázal Jeho 136
Strana 137
o učedlnících Jeho a učení Jeho a Ježíš jemu odpověděl: „Já jsem zjevně učil a v skrytě jsem nic nemluvil.“ A jeden stoje, dal jest políček Ježíšovi a řka: „Tak-li odpoviedáš biskupovi?“ (f. 166 v.) A mniem, že jest byl ten, jehož jest Kristus uzdravil. Odpověděl jemu Ježíš: „Mluvil-li jsem zle, svědectvie vydaj o zlém; pakli dobře, i proč Mě tepeš?“ Proč Kristus druhého líce nenasadil, zajisté proto, že netoliko líce, ale vešken život dal na muky. I poslal Annáš Ježíše svázaného k Kaiffášovi biskupovi, aby on jako chytřejší vymyslil naň nětco hodného smrti, protože on bieše biskupem toho léta. Tehdá Kaiffáš zaklel Jeho Bohem živým, aby jim pověděl a řka: „Ty-li jsi Kristus, Syn Boha ži- vého?“ Tehdy ti židé, jenž držiechu Ježíše, šestero zlé Kristu učinili; najprvé, že Jím špíléchu jako bláznem a nemúdrým. Druhé, že v Jeho svatú tvář plváchu jako za- vrženému, nebo židé obyčej mějéchu, kohož z obce vyvrci chtie- chu, každému v tvář plváchu. (f. 167.) A znamenaj, že sliny a plvánie židovské činieše Kristovi velikú muku, nebo lid ten ne- čistý obykl nečisté věci jiesti a smrduté, totiž cibuli, česnek, pór, dýně a jiné věci nečisté a také, že po puolnoci ta nečistota viece smrdí. Třetie, že Jeho tvář zakrývali jako zloději a lotru. Dále znamenaj, že zrak Kristóv byl převýtečný nad syny lidské, vždy přitahováše lidi k dobrému, a protož když který žid chtěl v tu drahú tvář udeřiti a Ježíš naň vzezřel, inhed rukú zasě trhl, aniž Jeho bíti mohli. A protož jemu tvář zakrývali, aby jeho lépe bíti mohli. Čtvrté zlé Jemu učinili, že v domu Kaiffášově zášijky Jemu dávali a políčky. Páté, že tepúce Jej, řekli: „Pověz nám, Kriste, kdo jest ten, jenž Tě tepe?“ A tak ukrutné Jemu po- líčky dávali, že zuby (f. 167 v.) sě vikláchu. Šesté zlé, že mnohé řeči rúhavé naň pověděchu, praví glossa, že tak nepodobnými slovy a nečistými Jej haniechu, že světí evangelistové to všecko psáti sě styděli, praví svatý Bernart. Zavěrné ohava všemu lidu a zavrženie obce, svoboda všech vězňóv dán u vězenie, Kristus Ježíš, sláva andělská ku posmievání poddaná, zrcadlo bez po- kokazy a blesk světla věčného zeplváno jest, Buoh všeho stvo- řenie bičován jest, život živých na kříži mře, což zuostává je- diné: pójdem všichni a umřemy s Ním. 137
o učedlnících Jeho a učení Jeho a Ježíš jemu odpověděl: „Já jsem zjevně učil a v skrytě jsem nic nemluvil.“ A jeden stoje, dal jest políček Ježíšovi a řka: „Tak-li odpoviedáš biskupovi?“ (f. 166 v.) A mniem, že jest byl ten, jehož jest Kristus uzdravil. Odpověděl jemu Ježíš: „Mluvil-li jsem zle, svědectvie vydaj o zlém; pakli dobře, i proč Mě tepeš?“ Proč Kristus druhého líce nenasadil, zajisté proto, že netoliko líce, ale vešken život dal na muky. I poslal Annáš Ježíše svázaného k Kaiffášovi biskupovi, aby on jako chytřejší vymyslil naň nětco hodného smrti, protože on bieše biskupem toho léta. Tehdá Kaiffáš zaklel Jeho Bohem živým, aby jim pověděl a řka: „Ty-li jsi Kristus, Syn Boha ži- vého?“ Tehdy ti židé, jenž držiechu Ježíše, šestero zlé Kristu učinili; najprvé, že Jím špíléchu jako bláznem a nemúdrým. Druhé, že v Jeho svatú tvář plváchu jako za- vrženému, nebo židé obyčej mějéchu, kohož z obce vyvrci chtie- chu, každému v tvář plváchu. (f. 167.) A znamenaj, že sliny a plvánie židovské činieše Kristovi velikú muku, nebo lid ten ne- čistý obykl nečisté věci jiesti a smrduté, totiž cibuli, česnek, pór, dýně a jiné věci nečisté a také, že po puolnoci ta nečistota viece smrdí. Třetie, že Jeho tvář zakrývali jako zloději a lotru. Dále znamenaj, že zrak Kristóv byl převýtečný nad syny lidské, vždy přitahováše lidi k dobrému, a protož když který žid chtěl v tu drahú tvář udeřiti a Ježíš naň vzezřel, inhed rukú zasě trhl, aniž Jeho bíti mohli. A protož jemu tvář zakrývali, aby jeho lépe bíti mohli. Čtvrté zlé Jemu učinili, že v domu Kaiffášově zášijky Jemu dávali a políčky. Páté, že tepúce Jej, řekli: „Pověz nám, Kriste, kdo jest ten, jenž Tě tepe?“ A tak ukrutné Jemu po- líčky dávali, že zuby (f. 167 v.) sě vikláchu. Šesté zlé, že mnohé řeči rúhavé naň pověděchu, praví glossa, že tak nepodobnými slovy a nečistými Jej haniechu, že světí evangelistové to všecko psáti sě styděli, praví svatý Bernart. Zavěrné ohava všemu lidu a zavrženie obce, svoboda všech vězňóv dán u vězenie, Kristus Ježíš, sláva andělská ku posmievání poddaná, zrcadlo bez po- kokazy a blesk světla věčného zeplváno jest, Buoh všeho stvo- řenie bičován jest, život živých na kříži mře, což zuostává je- diné: pójdem všichni a umřemy s Ním. 137
Strana 138
Svázán jako lotr, aby nás rozvázal ot svazku hřiechóv, ot- súzen jako vinný, aby sňal s našich srdcí zástěru neumělosti, po- smieván jako blázen, aby nás božské múdrosti naučil, bičován jako zlořečený, aby nás k ráji navrátil, jenž jsme (f. 168) vyhnáni byli, zplván jako zavržený, aby tvář svědomie našeho ot nečistot učistil, umořen jako přestupce zákona, aby smrt naši Svú smrtí zabil. Bradu také Jeho svatú rváchu a vlasy s hlavy trháchu a tak Jím bezčísla smýkáchu, sem i tam bez milosti strkajíce a tepúce, a tak až do jitra bez otpočinutie celú noc jím trýznili. A když by zítra, svázavše Jej, přivedechu ku Pilátovi v radný dóm; praví sv. Jeronymus: „Viz, kakť jsú pilni byli ve zlém, že celú noc nespali, jedni pospali a druzí vstali, a tak Mu ižádného od- počinutie nedali.“ A ot puol noci Ježíš tázán ot Kaifáše a v ni- čemž nebyl polapen, v ničemžto by smrti hoden byl. A protož poslali Jeho k Pilátovi, zda-li tu v něčem popaden by byl, pro něžto by s právem smrt trpěti měl. Také proto, aby obec ne- otjala Jeho tu (f. 168 v.), kdežto byla moc římská. Tehdy vyjide 2“ k nim Pilát a řka: „Kterú žalobu máte proti tomuto člověku? Vědieše Pilát Ježíše nevinného. I vediechu Ježíše svázaného na znamenie smrti, i divieše sě, že jsú Jeho svázána přivedli, po- něvadž žádný neměl svázán býti prvé, jeliž by otsúzen byl. A židé nemohli jsú ižádného odsúditi, protože Římené otjeli jim ten súd, vědúce, že jsú židé nachýleni ot přirozenie k prolití krve. Protož kterakú žalobu naň vedú. Odpověděchu židé a řkúce: „Byť tento nebyl zlosyn, ne- vydali bychme Jeho tobě.“ Viz, kteraký dóvod lživý, jakoby řekli: Dali jsme Ho proto tobě, že jest vinnen, mniece, že což by oni řekli, aby to za pravdu bylo súzeno, jakož obyčej mají mocní lidé, jenž chtie, abych jich řeči úplně věřeno bylo. Protož u přísloví řiekají: (f. 169) „Tak počestní mužie nemluvili by toho, byť pravda nebyla.“ Protož Pilát jim vece: „Vezměte vy Jeho a vedle zákonu vašeho suďte Jeho!“ Aj, prvá Pilátova ne- věra, jako by řekl: Vinníte-li Jeho kterým hřiechem zákona va- šeho, suďte Jeho podle zákona. A to jest Pilát řekl, věda, že toho nemohú učiniti, by koho odsúdili, nemajíce moci. Nebo Rímené 138
Svázán jako lotr, aby nás rozvázal ot svazku hřiechóv, ot- súzen jako vinný, aby sňal s našich srdcí zástěru neumělosti, po- smieván jako blázen, aby nás božské múdrosti naučil, bičován jako zlořečený, aby nás k ráji navrátil, jenž jsme (f. 168) vyhnáni byli, zplván jako zavržený, aby tvář svědomie našeho ot nečistot učistil, umořen jako přestupce zákona, aby smrt naši Svú smrtí zabil. Bradu také Jeho svatú rváchu a vlasy s hlavy trháchu a tak Jím bezčísla smýkáchu, sem i tam bez milosti strkajíce a tepúce, a tak až do jitra bez otpočinutie celú noc jím trýznili. A když by zítra, svázavše Jej, přivedechu ku Pilátovi v radný dóm; praví sv. Jeronymus: „Viz, kakť jsú pilni byli ve zlém, že celú noc nespali, jedni pospali a druzí vstali, a tak Mu ižádného od- počinutie nedali.“ A ot puol noci Ježíš tázán ot Kaifáše a v ni- čemž nebyl polapen, v ničemžto by smrti hoden byl. A protož poslali Jeho k Pilátovi, zda-li tu v něčem popaden by byl, pro něžto by s právem smrt trpěti měl. Také proto, aby obec ne- otjala Jeho tu (f. 168 v.), kdežto byla moc římská. Tehdy vyjide 2“ k nim Pilát a řka: „Kterú žalobu máte proti tomuto člověku? Vědieše Pilát Ježíše nevinného. I vediechu Ježíše svázaného na znamenie smrti, i divieše sě, že jsú Jeho svázána přivedli, po- něvadž žádný neměl svázán býti prvé, jeliž by otsúzen byl. A židé nemohli jsú ižádného odsúditi, protože Římené otjeli jim ten súd, vědúce, že jsú židé nachýleni ot přirozenie k prolití krve. Protož kterakú žalobu naň vedú. Odpověděchu židé a řkúce: „Byť tento nebyl zlosyn, ne- vydali bychme Jeho tobě.“ Viz, kteraký dóvod lživý, jakoby řekli: Dali jsme Ho proto tobě, že jest vinnen, mniece, že což by oni řekli, aby to za pravdu bylo súzeno, jakož obyčej mají mocní lidé, jenž chtie, abych jich řeči úplně věřeno bylo. Protož u přísloví řiekají: (f. 169) „Tak počestní mužie nemluvili by toho, byť pravda nebyla.“ Protož Pilát jim vece: „Vezměte vy Jeho a vedle zákonu vašeho suďte Jeho!“ Aj, prvá Pilátova ne- věra, jako by řekl: Vinníte-li Jeho kterým hřiechem zákona va- šeho, suďte Jeho podle zákona. A to jest Pilát řekl, věda, že toho nemohú učiniti, by koho odsúdili, nemajíce moci. Nebo Rímené 138
Strana 139
menšie věci otpúštěli byli židóm súditi, ale na smrt otsúditi za ty věci otsúditi nemohli. Protož židé odpověděchu: Nám ne- slušie zabíti ižádného, nebo tobě poručen jest súd krevní od cie- saře. A také, ač by ty nám poručil, my za těchto dnóv nemó- žeme toho učiniti. Mním, že židé, by byli mohli Krista na smrt odsúditi, že by to byli rádi učinili. Tehdy vida to Jidáš, jenž Jeho zradil, že již má odsúzen býti, a že on proto věčného zatracenie hoden jest, zateskl sobě (f. 169 v.) pro ohavnost hřiecha, vrátil XXX peněz biskupóm židovským a starším a řka: „Shřešil jsem, zradiv krev nevinnú." Tato zpověď Jidášovi platná nebyla pro trojí věc. Najprvé, že nebyla věrnému knězi, nebo židé ztratili jsú byli úřad kněžský, aniž jsú byli z cierkve židovské ani zaslúžením ani číslem. Druhé s strany Jidášovy, nebo zúfalý byl, nebo ač bylo želenie v srdci, vyznanie a v řeči, dosti učiněnie v skutku, ale že nebylo naděje k spašenie, protož ono vše ztraceno. Třetie s strany zpovědi, nebo nebyla plna, jakož sě přiházie mnohým, jenž hledají kněží ci- zích, ale ne svých. A takoví lidé nic jiného nenaleznú, jedno své zatracenie jako Jidáš, jemuž jsú židé odpověděli a řkúce: „I co my tbáme, ty viz!“ Jako by řekli: Ty vieš, co's učinil; učinil-lis dobře, dobře zvieš, pakli zle, i utrpíš. Znamenaj, že Jidáš, by sě byl bral k appoštolóm, nebyli by jeho zavedli (f. 170) v také zú- falstvie, protož poviď sobě každý lepšieho zpovědlníka nežli Jidáš, jenž povrh penieze v chrámu, šel, osídlem sě oběsil. Praví svatý Jeronym, že Jidáš viece shřešil zúfalstvím a oběšením nežli jeho zrazením, nebo zhřešil jest proti milosrdenství a dobrotě Ducha svatého. Tehdy stachu rytieři a židé, ustavně žalujíce naň. Tehdy Pilat všed do radného domu i zavola Ježíše a řka: „Ty jsi král židovský?“ Otpovědě Ježíš: „Království Mé nenie s tohoto světa.“ Jakoby řekl: Králové zemščí mají rytieře, ješto za ně bojují, ale žádný v tomto světě nebojuje za Mě, protož královstvie Mé nenie s tohoto světa, totiž moc Má nenie zde na zemi, ale ot Otce mého nebeského. Tehdy Pilat svolav biskupy židovské a mistry z obce, vece jim: „Přivedli jste mi tohoto člověka jako svódci lida vašeho, a 139
menšie věci otpúštěli byli židóm súditi, ale na smrt otsúditi za ty věci otsúditi nemohli. Protož židé odpověděchu: Nám ne- slušie zabíti ižádného, nebo tobě poručen jest súd krevní od cie- saře. A také, ač by ty nám poručil, my za těchto dnóv nemó- žeme toho učiniti. Mním, že židé, by byli mohli Krista na smrt odsúditi, že by to byli rádi učinili. Tehdy vida to Jidáš, jenž Jeho zradil, že již má odsúzen býti, a že on proto věčného zatracenie hoden jest, zateskl sobě (f. 169 v.) pro ohavnost hřiecha, vrátil XXX peněz biskupóm židovským a starším a řka: „Shřešil jsem, zradiv krev nevinnú." Tato zpověď Jidášovi platná nebyla pro trojí věc. Najprvé, že nebyla věrnému knězi, nebo židé ztratili jsú byli úřad kněžský, aniž jsú byli z cierkve židovské ani zaslúžením ani číslem. Druhé s strany Jidášovy, nebo zúfalý byl, nebo ač bylo želenie v srdci, vyznanie a v řeči, dosti učiněnie v skutku, ale že nebylo naděje k spašenie, protož ono vše ztraceno. Třetie s strany zpovědi, nebo nebyla plna, jakož sě přiházie mnohým, jenž hledají kněží ci- zích, ale ne svých. A takoví lidé nic jiného nenaleznú, jedno své zatracenie jako Jidáš, jemuž jsú židé odpověděli a řkúce: „I co my tbáme, ty viz!“ Jako by řekli: Ty vieš, co's učinil; učinil-lis dobře, dobře zvieš, pakli zle, i utrpíš. Znamenaj, že Jidáš, by sě byl bral k appoštolóm, nebyli by jeho zavedli (f. 170) v také zú- falstvie, protož poviď sobě každý lepšieho zpovědlníka nežli Jidáš, jenž povrh penieze v chrámu, šel, osídlem sě oběsil. Praví svatý Jeronym, že Jidáš viece shřešil zúfalstvím a oběšením nežli jeho zrazením, nebo zhřešil jest proti milosrdenství a dobrotě Ducha svatého. Tehdy stachu rytieři a židé, ustavně žalujíce naň. Tehdy Pilat všed do radného domu i zavola Ježíše a řka: „Ty jsi král židovský?“ Otpovědě Ježíš: „Království Mé nenie s tohoto světa.“ Jakoby řekl: Králové zemščí mají rytieře, ješto za ně bojují, ale žádný v tomto světě nebojuje za Mě, protož královstvie Mé nenie s tohoto světa, totiž moc Má nenie zde na zemi, ale ot Otce mého nebeského. Tehdy Pilat svolav biskupy židovské a mistry z obce, vece jim: „Přivedli jste mi tohoto člověka jako svódci lida vašeho, a 139
Strana 140
teď před vámi tieže Jeho, žádné vinny nenalézám na Něm, z toho, jehož vy viníty(!)“ A Pilát mnohými (f. 170 v.) stranami chtieše pustiti Ježíše, nebo vědieše, že pro závist jeli Jeho. I vece jim Pilat: „Obyčej máte, abych vám pustil jednoho vězně; chcete-li, ať vám pustím krále židovského?“ Zvoláchu všickni a řkúce: Ne toho, ale pusť nám Barabáše, — a Barabáš bieše lotr, jenž pro vraždu, již v městě učinil, bieše v žalář, — jakoby řekli židé: Umři Kristus, jenž mrtvé křiesí, a živ buď Barabáš, jenž živé moří! Daj nám za Ježíše lotra, za Spasitele zabitele, za života davatele smrti učinitele! Hodně tehdy židé trpie, jenž smrt zvolili a život zabili. Avšak jakož praví sv. Jan Zlatoústý: „Kakžkoli Pilat vědieš Krista nevinného, však Jeho nepustil pro trojí věc: Najprvé pro ciesařovu bázeň, druhé pro libost židovskú, chtě sě židóm slíbiti, třetie pro naději darovánie ot židóv.“ Tehdy Pilát vzem Ježíše, i kázal Ho bičovati, aby tiem ukrotil hněv židovský, a tak asa spieše aby přivolili k Jeho puštění. Tu praví výklad: „Znamenaj, člověče, kterak jsú obna- žili Toho, jenž všecko odievá, přivázavše k slúpu, litými biči bičovali až do ustánie, třiediece sě jedni po druhých, jenž nájem vzemše ot židóv, potom Jeho ukřižovali. A tak bičovali, až ta krev rozená ze všeho těla na zemi tečieše. Potom svlékše Jeho z rúcha Jeho, oblečechu Jej v sukni nachovú a pláštěm črveným nachovým Jej oděchu a korunu trnovú z trnie morského, te- púce, vstavichu na hlavu jeho a trest dachu jemu v ruku a kleka- jíce posmievachu sě Jemu, řkúce: „Zdráv buď, králi židovský! Jakoby řekli: Chtěl jsi býti králem naším bez našie vóle, protož učinili jsme Tě takým králem, jakýmž nejsi rád. A znamenaj, jako sě čte v Zevení svaté Brigidy, že ta koruna trnová, kterúž jsú Jemu (f. 171 v.) na hlavu vstavili, že oči Jeho velikú bolestí plně byle krve, ušě sě zacpale trním, tvář a brada jakoby v krev omočil. I vyvede Pilat Ježíše ven, kdež bieše množstvie židóv, čeka- jíce, an již zemdlel ot korunovánie, an vešken zboden, zedrán, umrskán, státi a choditi nemoha, zda by sě ještě nad Ním smi- lovali. I vece jim Pilat: „Aj, člověk!“ jakoby chtěl takto řéci: Ó, židé, tvrší všeho kamenie, vidúce tak přieliš raněného, že sě 140
teď před vámi tieže Jeho, žádné vinny nenalézám na Něm, z toho, jehož vy viníty(!)“ A Pilát mnohými (f. 170 v.) stranami chtieše pustiti Ježíše, nebo vědieše, že pro závist jeli Jeho. I vece jim Pilat: „Obyčej máte, abych vám pustil jednoho vězně; chcete-li, ať vám pustím krále židovského?“ Zvoláchu všickni a řkúce: Ne toho, ale pusť nám Barabáše, — a Barabáš bieše lotr, jenž pro vraždu, již v městě učinil, bieše v žalář, — jakoby řekli židé: Umři Kristus, jenž mrtvé křiesí, a živ buď Barabáš, jenž živé moří! Daj nám za Ježíše lotra, za Spasitele zabitele, za života davatele smrti učinitele! Hodně tehdy židé trpie, jenž smrt zvolili a život zabili. Avšak jakož praví sv. Jan Zlatoústý: „Kakžkoli Pilat vědieš Krista nevinného, však Jeho nepustil pro trojí věc: Najprvé pro ciesařovu bázeň, druhé pro libost židovskú, chtě sě židóm slíbiti, třetie pro naději darovánie ot židóv.“ Tehdy Pilát vzem Ježíše, i kázal Ho bičovati, aby tiem ukrotil hněv židovský, a tak asa spieše aby přivolili k Jeho puštění. Tu praví výklad: „Znamenaj, člověče, kterak jsú obna- žili Toho, jenž všecko odievá, přivázavše k slúpu, litými biči bičovali až do ustánie, třiediece sě jedni po druhých, jenž nájem vzemše ot židóv, potom Jeho ukřižovali. A tak bičovali, až ta krev rozená ze všeho těla na zemi tečieše. Potom svlékše Jeho z rúcha Jeho, oblečechu Jej v sukni nachovú a pláštěm črveným nachovým Jej oděchu a korunu trnovú z trnie morského, te- púce, vstavichu na hlavu jeho a trest dachu jemu v ruku a kleka- jíce posmievachu sě Jemu, řkúce: „Zdráv buď, králi židovský! Jakoby řekli: Chtěl jsi býti králem naším bez našie vóle, protož učinili jsme Tě takým králem, jakýmž nejsi rád. A znamenaj, jako sě čte v Zevení svaté Brigidy, že ta koruna trnová, kterúž jsú Jemu (f. 171 v.) na hlavu vstavili, že oči Jeho velikú bolestí plně byle krve, ušě sě zacpale trním, tvář a brada jakoby v krev omočil. I vyvede Pilat Ježíše ven, kdež bieše množstvie židóv, čeka- jíce, an již zemdlel ot korunovánie, an vešken zboden, zedrán, umrskán, státi a choditi nemoha, zda by sě ještě nad Ním smi- lovali. I vece jim Pilat: „Aj, člověk!“ jakoby chtěl takto řéci: Ó, židé, tvrší všeho kamenie, vidúce tak přieliš raněného, že sě 140
Strana 141
kdy nesmilujete. Aj, člověk, jehož vy králem nazýváte, an ledva k člověku podoben jest, protož přestaň vaše zlost a závist. A když vjide Ježíš do domu radného, nesa korunu trnovú a nachové rúcho, uzřevše Ho biskupové zvoláchu, řkúce: „Ukřižuj, ukřižuj Jeho!“ jakoby řekli: Nikoliť ta muka nestačí nám, ale chomy, aby umřel. Odpovědě Pilat: „Vezmětež vy Jeho a ukřižujte, (f. 172) jáť na Něm ižádný vinny nenalézám.“ I vyjide opět zase do radného domu i vece k Ježíšovi: „Odkud jsi ty?“ A Ježíš jemu ižádné odpovědi nedal, a to proto mlčal, nechtě Své smrti pře- kaziti, neb již přieliš mnoho trpěl bieše a celú noc a nětco dne ztrávil na mukách a již nezóstáváše, jedno kříž; proto mlče, k smrti chvátáše. I bieše jako v hodinu šestú, totiž šestnáctú, i vece jim Pilát: „Aj, toť král váš“ a oni zvoláchu řkúce: „Vezmi, vezmi a ukřižuj Jeho!“ Znamenaj, kak jsú sě změnili, jenž před tiem v neděli květnú voláchu a řkúce: „Králi židovský, spas ny na výsosti!“ Praví sv. Bernart: Od téhož lidu na tom miestě, v týž čas, po pěti dnech prve s chválú přijat a potom hned ukřižován. Ó, kterak nerovný hlas řeči „ukřižuj“ a „požehnaný, jenž jsi přišel ve jmé- no Božie“. Ó, kak nerovné řeči: „Králi židovský!“ (f. 172 v.) a „nemáme krále než ciesaře!“ Ó, kterak nerovně větvie zelené v Květnú neděli a potom kříž a trnie u Veliký pátek. Tehdy rytieři vzemše Ježíše, svlečechu s Něho rúcho na- chové a oblečechu Jeho v Jeho rúcho i vložichu naň kříž i vede- chu na to miesto, kdež sě nad zlými poprava dějieše za městem. A tak jdúce za Ním z města, háziechu naň blátem a kamením. Děti a ženy, jdúce za Ním, plakáchu. Tehdy Ježíš, obrátiv sě k ženám, vece jim: „Neplačte na Mě, ale samy na sě a na své syny. Poněvadž na zeleném činie, co pak na suchém bude. Dále sě čte tudiež, že když Ježíš stáše dřieve, než Jeho ukři- žováchu, stáše nah jako sě Své matky narodil nemaje na sobě ižádného oděvu. Tehdy jeden běžev i přinese Jemu zástěru anebo rúchu, již On radostně vzav i zakry tělo Své. Ale světí dokto- rové pravie obecně, že Kristus (f. 173) nah stál na kříži, protože Adam nah jsa, shřešil, ale Kristus sě nestyděl nebo nebyl shřešil 141
kdy nesmilujete. Aj, člověk, jehož vy králem nazýváte, an ledva k člověku podoben jest, protož přestaň vaše zlost a závist. A když vjide Ježíš do domu radného, nesa korunu trnovú a nachové rúcho, uzřevše Ho biskupové zvoláchu, řkúce: „Ukřižuj, ukřižuj Jeho!“ jakoby řekli: Nikoliť ta muka nestačí nám, ale chomy, aby umřel. Odpovědě Pilat: „Vezmětež vy Jeho a ukřižujte, (f. 172) jáť na Něm ižádný vinny nenalézám.“ I vyjide opět zase do radného domu i vece k Ježíšovi: „Odkud jsi ty?“ A Ježíš jemu ižádné odpovědi nedal, a to proto mlčal, nechtě Své smrti pře- kaziti, neb již přieliš mnoho trpěl bieše a celú noc a nětco dne ztrávil na mukách a již nezóstáváše, jedno kříž; proto mlče, k smrti chvátáše. I bieše jako v hodinu šestú, totiž šestnáctú, i vece jim Pilát: „Aj, toť král váš“ a oni zvoláchu řkúce: „Vezmi, vezmi a ukřižuj Jeho!“ Znamenaj, kak jsú sě změnili, jenž před tiem v neděli květnú voláchu a řkúce: „Králi židovský, spas ny na výsosti!“ Praví sv. Bernart: Od téhož lidu na tom miestě, v týž čas, po pěti dnech prve s chválú přijat a potom hned ukřižován. Ó, kterak nerovný hlas řeči „ukřižuj“ a „požehnaný, jenž jsi přišel ve jmé- no Božie“. Ó, kak nerovné řeči: „Králi židovský!“ (f. 172 v.) a „nemáme krále než ciesaře!“ Ó, kterak nerovně větvie zelené v Květnú neděli a potom kříž a trnie u Veliký pátek. Tehdy rytieři vzemše Ježíše, svlečechu s Něho rúcho na- chové a oblečechu Jeho v Jeho rúcho i vložichu naň kříž i vede- chu na to miesto, kdež sě nad zlými poprava dějieše za městem. A tak jdúce za Ním z města, háziechu naň blátem a kamením. Děti a ženy, jdúce za Ním, plakáchu. Tehdy Ježíš, obrátiv sě k ženám, vece jim: „Neplačte na Mě, ale samy na sě a na své syny. Poněvadž na zeleném činie, co pak na suchém bude. Dále sě čte tudiež, že když Ježíš stáše dřieve, než Jeho ukři- žováchu, stáše nah jako sě Své matky narodil nemaje na sobě ižádného oděvu. Tehdy jeden běžev i přinese Jemu zástěru anebo rúchu, již On radostně vzav i zakry tělo Své. Ale světí dokto- rové pravie obecně, že Kristus (f. 173) nah stál na kříži, protože Adam nah jsa, shřešil, ale Kristus sě nestyděl nebo nebyl shřešil 141
Strana 142
nebo hřiech hanbu přinesl. Protož Adam shřešiv, stěděl sě a učinil sobě věník z listie fíkového. I stáše podlé kříže Ježíšova matka Jeho a sestra matky Jeho Kleofova a Maria Magdalena, k niežto sv. Bernart takto mluví: „Ó, paní všeho světa, i co tu stojíš i co tu činíš, kto tě sem při- vedl, proč jsi sem přišla, co máš s Kristem činiti? Kto by kdy poznal královnu andělskú, vida ji v také žalosti, kto by směl řéci, by ona pod šibenicí stála, apoštolové utekli, učedlníci sě skryli, židé sě Jemu rúhali a ona sama stáše pod křížem svého milého Syna. I co by jiného činila ta matka, jediné, aby stála pod křížem. Pakli by byla doma seděla, když sě jest toto dálo, žalost jejie byla by sě jie odvojila, protož sama sebú radivši, vece v svém srdci: Stanu (f. 173 v.) a počkám otsúzenie na smrt, kte- réž Pilát vydá na mého Syna; puojdu za Ním nazad, když sě pobéře z města, pohledím slzavýma očima, kterak Ho povedú, kterak Ho svlekú, vezřím a znamenati budu, kterak protepú ruce a noze Jeho, kterak přikují na šibenici, kterak zdvihnú na dřevě. A když to všecko učiniece otejdú, a zdaleka státi budu a oni ne- chtiece přistúpiti jako k zlořečenému, tehdy já přistúpím blíže a stanu podle kříže mého Ježíše, obejmu Ho ramenama mýma, líbati Ho budu mými ústy, zmyji Ho mými slzami, ale že s Ním umřieti nedadie, asa mýma očimá pohledím na syna mého po- věšeného, uzřím, kterak s tohoto světa sende, Jehož sama viem, kterak jest na ten svět přišel. A když uzře Ježíš matku a učedlníka, jehož milováše, vece matce Své: „Aj, toť syn tvój.“ Kristus jazyk a oči prostý mě- jieše, jimiž ráčil Svú (f. 174) matku utěšiti. Ó, hrozné divadlo, tě oči požehnaný k smrti táhniechu, avšak sě vrtiechu, na matku vzhlédajíce a řkúce: „Aj, syn tvój.“ Ó, nerovná směna, sluha za Pána, Jan za Ježíše, stvořenie za Stvořitele, syn rybářóv za Syna Všemohúcieho, syn Zabedeóv za Syna Božieho. Potom vece k učedlníkovi: „Aj, matka tvá.“ Tu die sv. Bernart: „Spašitel náš umieraje tak rozkázánie učinil, že Sobě nic nezuostavil, než každému podle jeho ctnosti dav, inhed sě pryč bral, nebo věci minuté a časné jakožto horšie dávno poručil bieše Jidášovi; tělo Své apoštolóm na poslednie večeři, apoštoly Otci poručil, rúcho 142
nebo hřiech hanbu přinesl. Protož Adam shřešiv, stěděl sě a učinil sobě věník z listie fíkového. I stáše podlé kříže Ježíšova matka Jeho a sestra matky Jeho Kleofova a Maria Magdalena, k niežto sv. Bernart takto mluví: „Ó, paní všeho světa, i co tu stojíš i co tu činíš, kto tě sem při- vedl, proč jsi sem přišla, co máš s Kristem činiti? Kto by kdy poznal královnu andělskú, vida ji v také žalosti, kto by směl řéci, by ona pod šibenicí stála, apoštolové utekli, učedlníci sě skryli, židé sě Jemu rúhali a ona sama stáše pod křížem svého milého Syna. I co by jiného činila ta matka, jediné, aby stála pod křížem. Pakli by byla doma seděla, když sě jest toto dálo, žalost jejie byla by sě jie odvojila, protož sama sebú radivši, vece v svém srdci: Stanu (f. 173 v.) a počkám otsúzenie na smrt, kte- réž Pilát vydá na mého Syna; puojdu za Ním nazad, když sě pobéře z města, pohledím slzavýma očima, kterak Ho povedú, kterak Ho svlekú, vezřím a znamenati budu, kterak protepú ruce a noze Jeho, kterak přikují na šibenici, kterak zdvihnú na dřevě. A když to všecko učiniece otejdú, a zdaleka státi budu a oni ne- chtiece přistúpiti jako k zlořečenému, tehdy já přistúpím blíže a stanu podle kříže mého Ježíše, obejmu Ho ramenama mýma, líbati Ho budu mými ústy, zmyji Ho mými slzami, ale že s Ním umřieti nedadie, asa mýma očimá pohledím na syna mého po- věšeného, uzřím, kterak s tohoto světa sende, Jehož sama viem, kterak jest na ten svět přišel. A když uzře Ježíš matku a učedlníka, jehož milováše, vece matce Své: „Aj, toť syn tvój.“ Kristus jazyk a oči prostý mě- jieše, jimiž ráčil Svú (f. 174) matku utěšiti. Ó, hrozné divadlo, tě oči požehnaný k smrti táhniechu, avšak sě vrtiechu, na matku vzhlédajíce a řkúce: „Aj, syn tvój.“ Ó, nerovná směna, sluha za Pána, Jan za Ježíše, stvořenie za Stvořitele, syn rybářóv za Syna Všemohúcieho, syn Zabedeóv za Syna Božieho. Potom vece k učedlníkovi: „Aj, matka tvá.“ Tu die sv. Bernart: „Spašitel náš umieraje tak rozkázánie učinil, že Sobě nic nezuostavil, než každému podle jeho ctnosti dav, inhed sě pryč bral, nebo věci minuté a časné jakožto horšie dávno poručil bieše Jidášovi; tělo Své apoštolóm na poslednie večeři, apoštoly Otci poručil, rúcho 142
Strana 143
Své rytieřóm rozdělil, tělo Své smrtedlné křižovatelóm. Již ji- ného nemějieše, jediné matku i duši Svú; protož aby všecko řádem zpósobil, matku pannu — Janovi panici poručil a napo- sledy duši Svú Otci Bohu poručil. Potom vida (f. 174 v.) Ježíš, že všecko jest dokonáno, vece: „Žiezním“, totiž žádám všech lidí viery. Praví sv. Augustinus: „Ote všech viery žádáše, neb za všecky krev proléváše.“ Die sv. Bernart: „Ó, Pane, však kříž Tě viece mučí nežli žiezeň. O kříži mlčíš a na žiezeň voláš, jenž spašenie všech žádáš, všem radost zjednáváš. Židé a po- hané žiezeň mají, Tvú krev prolévajíce. Ty žiezeň máš jich spa- šenie, za ně umieraje. Dále die evangelista: „I zavola Ježíš hlasem velikým a řka: „Otče, v ruce Tvoji porúčeji duši Mú!“ Aj, poslednie rozkázánie. A tak slyšeli jsme, že Kristus stoje na kříži, dřieve než umřel, dvakrát zavolal: „Otče, i proč jsi Mě opustil?“ A jakž to řekl, jakož sě čte v Zevení svaté Brigidy: „Jmějéše již ústa bledá, jazyk krvavý, břicho upadlé, jenž k chřbetu bieše přitáhlo sě, jako by žádných střev nemělo. Druhé (f. 175) volal s velikú bolestí a řka: „Otče, Bože, v Tvoji ruce porúčiem duši Mú.“ A když to vece, inhed povzdvize málo hlavy, potom inhed skloni hlavu i pusti duši Svú. A my, ne- božátka hřiešný, čekajíce takého skonánie, pokleknúce, rcemež: „Otče náš! Nuže, milí křestiané, již jsme slyšeli z Boží pomocí, kterak Ježíš Kristus, Pán náš, pro naše hřiechy umřel jest, protož s ve- likú pilností varovati sě máme, abychom Jeho druhé neukřižo- vali, a Jeho svatá krev aby na nás zmařena nebyla. Buďmež dobře živi, pamatujíce na Jeho nevinné umučenie, hřiechóv sě varujíce, potom s Ním na věky kralovali. 143
Své rytieřóm rozdělil, tělo Své smrtedlné křižovatelóm. Již ji- ného nemějieše, jediné matku i duši Svú; protož aby všecko řádem zpósobil, matku pannu — Janovi panici poručil a napo- sledy duši Svú Otci Bohu poručil. Potom vida (f. 174 v.) Ježíš, že všecko jest dokonáno, vece: „Žiezním“, totiž žádám všech lidí viery. Praví sv. Augustinus: „Ote všech viery žádáše, neb za všecky krev proléváše.“ Die sv. Bernart: „Ó, Pane, však kříž Tě viece mučí nežli žiezeň. O kříži mlčíš a na žiezeň voláš, jenž spašenie všech žádáš, všem radost zjednáváš. Židé a po- hané žiezeň mají, Tvú krev prolévajíce. Ty žiezeň máš jich spa- šenie, za ně umieraje. Dále die evangelista: „I zavola Ježíš hlasem velikým a řka: „Otče, v ruce Tvoji porúčeji duši Mú!“ Aj, poslednie rozkázánie. A tak slyšeli jsme, že Kristus stoje na kříži, dřieve než umřel, dvakrát zavolal: „Otče, i proč jsi Mě opustil?“ A jakž to řekl, jakož sě čte v Zevení svaté Brigidy: „Jmějéše již ústa bledá, jazyk krvavý, břicho upadlé, jenž k chřbetu bieše přitáhlo sě, jako by žádných střev nemělo. Druhé (f. 175) volal s velikú bolestí a řka: „Otče, Bože, v Tvoji ruce porúčiem duši Mú.“ A když to vece, inhed povzdvize málo hlavy, potom inhed skloni hlavu i pusti duši Svú. A my, ne- božátka hřiešný, čekajíce takého skonánie, pokleknúce, rcemež: „Otče náš! Nuže, milí křestiané, již jsme slyšeli z Boží pomocí, kterak Ježíš Kristus, Pán náš, pro naše hřiechy umřel jest, protož s ve- likú pilností varovati sě máme, abychom Jeho druhé neukřižo- vali, a Jeho svatá krev aby na nás zmařena nebyla. Buďmež dobře živi, pamatujíce na Jeho nevinné umučenie, hřiechóv sě varujíce, potom s Ním na věky kralovali. 143
Strana 144
DOSLOV. Karel Sita při přepisu Jakoubkovy postily, kterou zjistil jako Ja- koubkovo dílo prof. Dr F. M. Bartoš ve Strahovském rukopise (Jiho- český sborník historický XVIII—1949, str. 103—105), vycházel ze skutečnosti, že jde o zpřístupnění Jakoubkova díla širokým vrstvám čtenářů, nikoliv o převod do moderní češtiny či o přesný pravopisný přepis. Proto provedl pouze některé, povětšině pravopisné úpravy. Dále doplnil v kulatých závorkách Jakoubkův rukopis slovy, která jsou nutná pro souvislost, a stejně tak i citaci biblických míst urče- ním veršů. U zájmen vztahujících se k Bohu a Kristu (Jeho, Sobě atd.) dal velká písmena. Do hranatých závorek pak dal rukopisná slova, která do textu nepatří. Univ. prof. Dr Karel Horálek zjistil však při korektuře textu ně- které nepřesnosti, vzniklé chybným čtením předlohy, zbytečné od- chylky od rukopisu, čímž byl porušován smysl nebo i komolen text, a proto při této korektuře provedla prof. Zdenka Horálková syste- matickou revisi díla podle snímků. Její prací je také připojený slov- níček. Red. 144
DOSLOV. Karel Sita při přepisu Jakoubkovy postily, kterou zjistil jako Ja- koubkovo dílo prof. Dr F. M. Bartoš ve Strahovském rukopise (Jiho- český sborník historický XVIII—1949, str. 103—105), vycházel ze skutečnosti, že jde o zpřístupnění Jakoubkova díla širokým vrstvám čtenářů, nikoliv o převod do moderní češtiny či o přesný pravopisný přepis. Proto provedl pouze některé, povětšině pravopisné úpravy. Dále doplnil v kulatých závorkách Jakoubkův rukopis slovy, která jsou nutná pro souvislost, a stejně tak i citaci biblických míst urče- ním veršů. U zájmen vztahujících se k Bohu a Kristu (Jeho, Sobě atd.) dal velká písmena. Do hranatých závorek pak dal rukopisná slova, která do textu nepatří. Univ. prof. Dr Karel Horálek zjistil však při korektuře textu ně- které nepřesnosti, vzniklé chybným čtením předlohy, zbytečné od- chylky od rukopisu, čímž byl porušován smysl nebo i komolen text, a proto při této korektuře provedla prof. Zdenka Horálková syste- matickou revisi díla podle snímků. Její prací je také připojený slov- níček. Red. 144
Strana 145
SLOVNÍČEK MÉNĚ SROZUMITELNÝCH SLOV STAROČESKÝCH. Má-li slóvo více významů, neuvádíme z nich ty, které jsou shodné s významem novočeským, nebo které v našem rukopise nepřicházejí. — Rozpaky při určení nejasného významu nebo písařské chyby označujeme otazníkem. ać — jestliže, ačkoliv asa — aspoń báseň — smyšlenka, výmysl Celedinnost — společenství čiešť — část | dci — dcera dokonany, dokonanć — do- konalý, dokonale donadź, donydź — dokud, pokud dospóch — spěch drasta — smitko, drobnistka dřevní — dřívější, starý hodně — po zásluze, právem chyliti sé — směřovati inhed — ihned iZádny — Zádny jedno — jedině, jenom, jen jednú dne — jednou za den jeliž — pokud ješto nesklonné — jenž, jehož atd. kakžkoli(v) — jakkoliv klaniti — skláněti, přikláněti kofenné — od kořene, ze zá- kladů kypr — kyprý lać — kdo laje, výtržník lákati — činiti úklady, pokou- šeti laskominy — ztrnutí zubü (po kyselém) le — hle, a, ale lén — líny, lenivy leptati, lepcu, -e$ — hryzati, Zráti malacstvie — malomocenství malát — malomocny měnič — penězoměnec milešenie chyba místo myšle- nie? mrzal — hnusil se mrzkost — ošklivost, nechuť mrzuty — odporny, protivny mütiti — zarmucovati, trápiti nalit — hle; an, ana, ano atd. 145
SLOVNÍČEK MÉNĚ SROZUMITELNÝCH SLOV STAROČESKÝCH. Má-li slóvo více významů, neuvádíme z nich ty, které jsou shodné s významem novočeským, nebo které v našem rukopise nepřicházejí. — Rozpaky při určení nejasného významu nebo písařské chyby označujeme otazníkem. ać — jestliže, ačkoliv asa — aspoń báseň — smyšlenka, výmysl Celedinnost — společenství čiešť — část | dci — dcera dokonany, dokonanć — do- konalý, dokonale donadź, donydź — dokud, pokud dospóch — spěch drasta — smitko, drobnistka dřevní — dřívější, starý hodně — po zásluze, právem chyliti sé — směřovati inhed — ihned iZádny — Zádny jedno — jedině, jenom, jen jednú dne — jednou za den jeliž — pokud ješto nesklonné — jenž, jehož atd. kakžkoli(v) — jakkoliv klaniti — skláněti, přikláněti kofenné — od kořene, ze zá- kladů kypr — kyprý lać — kdo laje, výtržník lákati — činiti úklady, pokou- šeti laskominy — ztrnutí zubü (po kyselém) le — hle, a, ale lén — líny, lenivy leptati, lepcu, -e$ — hryzati, Zráti malacstvie — malomocenství malát — malomocny měnič — penězoměnec milešenie chyba místo myšle- nie? mrzal — hnusil se mrzkost — ošklivost, nechuť mrzuty — odporny, protivny mütiti — zarmucovati, trápiti nalit — hle; an, ana, ano atd. 145
Strana 146
nemáhati — býti nemocen němý hřiech — sodomský hřích neosaZity — nepostižitelný nepodobný —- neslušný, ne- pěkný nepořád — nepořádek neroda preiedeni, nechuf ny — nâs obezřenie — pohled, zrak, obličej obořiti — rozbořiti odvojiti sé — zdvojnásobiti se ohnitý — ohnivý omlknüti — zmlknouti omfieti — zemfiti osieci — obsahnouti oslavnost — sláva ostati čeho — něčeho zane- chati ostaviti Ceho — zanechati něčeho; ponechati co otimeś (otijmeś) — odejmeś otjéti — fóż zahubiti, zkaziti otlůčen koho — odloucen od koho otpřieti sám sebe — zapříti sám sebe padlo — závora (komůrka?) patřiti komu — hleděti, patřiti na někoho píliti — snažiti se plvati — plíti poć — proč podáviti — znásilniti 146 pohádky; kniha Pohádek — hádanky; kniha Přísloví pochop — počátek pójička — půjčka pokladač — podvodník pokládati — vysvětlovati, sta- noviti, zakládati na něčem pokokaza — poskvrna polský — polní ponadž — pokud; poněvadž, protože ponukovanie —- ponoukání, vybizeni popravcé — správce, soudce porukovati — vytýkati pořád — pořádek, řád posaditi (strom) — přesaditi; posaditi sě proti čemu — postaviti se proti čemu posuzovati — neprávem sou- diti, odsuzovati posvécenina — věc Bohu za- .Svécená, svátost pótka — nehoda, ütok povidéti — poohlédnouti se, postarati se o co povolenie — úmysl, předse- vzetí, myšlenka; vůle povolati na někoho — zavolati pracovitý — usilující prorokovati z čeho (chybně místo porokovati? — do- mlouvati) protivenstvie — zde také ne- shoda, protiklad proto...neb — proto... že
nemáhati — býti nemocen němý hřiech — sodomský hřích neosaZity — nepostižitelný nepodobný —- neslušný, ne- pěkný nepořád — nepořádek neroda preiedeni, nechuf ny — nâs obezřenie — pohled, zrak, obličej obořiti — rozbořiti odvojiti sé — zdvojnásobiti se ohnitý — ohnivý omlknüti — zmlknouti omfieti — zemfiti osieci — obsahnouti oslavnost — sláva ostati čeho — něčeho zane- chati ostaviti Ceho — zanechati něčeho; ponechati co otimeś (otijmeś) — odejmeś otjéti — fóż zahubiti, zkaziti otlůčen koho — odloucen od koho otpřieti sám sebe — zapříti sám sebe padlo — závora (komůrka?) patřiti komu — hleděti, patřiti na někoho píliti — snažiti se plvati — plíti poć — proč podáviti — znásilniti 146 pohádky; kniha Pohádek — hádanky; kniha Přísloví pochop — počátek pójička — půjčka pokladač — podvodník pokládati — vysvětlovati, sta- noviti, zakládati na něčem pokokaza — poskvrna polský — polní ponadž — pokud; poněvadž, protože ponukovanie —- ponoukání, vybizeni popravcé — správce, soudce porukovati — vytýkati pořád — pořádek, řád posaditi (strom) — přesaditi; posaditi sě proti čemu — postaviti se proti čemu posuzovati — neprávem sou- diti, odsuzovati posvécenina — věc Bohu za- .Svécená, svátost pótka — nehoda, ütok povidéti — poohlédnouti se, postarati se o co povolenie — úmysl, předse- vzetí, myšlenka; vůle povolati na někoho — zavolati pracovitý — usilující prorokovati z čeho (chybně místo porokovati? — do- mlouvati) protivenstvie — zde také ne- shoda, protiklad proto...neb — proto... že
Strana 147
protože, aby — proto, aby provoditi světa — sprovoditi se světa prékaza, priekaza — prekaz- ka, závada pietierati — odirati, nuziti přěvěděti — předzvěděti, před- určiti přijéti sě, prímu sé (o rou- bech) — ujmouti se přijíti po někom — jíti za kým příklad (p. dveří) — obložení p?ilezéti — prináleZeti (chténie mi přileží — mám) prisieci — prisáhnouti, prísa- hati pristüpanie — pristupováni (k večeři Páně) pýchati — chovati se pyšně raziti — řinouti se, vyraziti (pot) reptáč, -ák — reptající člověk roditi, neroditi — chtíti, ne- chtiti rozený — urozený rok (prodati na rok) — úrok rynatina(?) — rytina saditi — féz ustanovovati sazemetny, sazemetná streda — Popelečná středa semlévati koho — unavovati setráti — setrvati schrána — komora, truhlice sjednati sé — srovnati se, shodnouti se; sjednany sjednocený sjednávati sé — shodovati se, ztotožňovati se skládaný — obmyslný, pře- tvařující se, s přetvářkou slibiti sć — zaslibiti se smieti sé — smáti se smyslné — rozumé snábdéti — (z)pozorovati sok — Zalobnik spíleti, Śpileti — pohrávati si s kym, míti za blázna spolkem adv. vespolek, dohro- mady (s)selátko, ssele — kojenec, nemluvñätko starší — rodiče staviti — 1. překaziti, zabrániti něčemu; 2. zadržeti, postaviti před soud stiežiti — stáhnouti stok — potok středmý — ústřední, nejdůleži- tější striehany (s—é rücho) — pře- mrštěně vystřižené nebo cípaté střiezvý — střízlivý táhnüti (k smrti) — blíZiti se téci (o nebezpečí) — hnáti se, rítiti se "témr — témér těžař — prodavač těžení — práce; obchodování tlačiti — šlapati tráti — trvati trest — třtina 147
protože, aby — proto, aby provoditi světa — sprovoditi se světa prékaza, priekaza — prekaz- ka, závada pietierati — odirati, nuziti přěvěděti — předzvěděti, před- určiti přijéti sě, prímu sé (o rou- bech) — ujmouti se přijíti po někom — jíti za kým příklad (p. dveří) — obložení p?ilezéti — prináleZeti (chténie mi přileží — mám) prisieci — prisáhnouti, prísa- hati pristüpanie — pristupováni (k večeři Páně) pýchati — chovati se pyšně raziti — řinouti se, vyraziti (pot) reptáč, -ák — reptající člověk roditi, neroditi — chtíti, ne- chtiti rozený — urozený rok (prodati na rok) — úrok rynatina(?) — rytina saditi — féz ustanovovati sazemetny, sazemetná streda — Popelečná středa semlévati koho — unavovati setráti — setrvati schrána — komora, truhlice sjednati sé — srovnati se, shodnouti se; sjednany sjednocený sjednávati sé — shodovati se, ztotožňovati se skládaný — obmyslný, pře- tvařující se, s přetvářkou slibiti sć — zaslibiti se smieti sé — smáti se smyslné — rozumé snábdéti — (z)pozorovati sok — Zalobnik spíleti, Śpileti — pohrávati si s kym, míti za blázna spolkem adv. vespolek, dohro- mady (s)selátko, ssele — kojenec, nemluvñätko starší — rodiče staviti — 1. překaziti, zabrániti něčemu; 2. zadržeti, postaviti před soud stiežiti — stáhnouti stok — potok středmý — ústřední, nejdůleži- tější striehany (s—é rücho) — pře- mrštěně vystřižené nebo cípaté střiezvý — střízlivý táhnüti (k smrti) — blíZiti se téci (o nebezpečí) — hnáti se, rítiti se "témr — témér těžař — prodavač těžení — práce; obchodování tlačiti — šlapati tráti — trvati trest — třtina 147
Strana 148
trhodéc — prodavač trhodénie — kupéení trpéti koho — byti shovívavy, míti s kym strpení triediti sé — strídati se udávati — rozdávati uhanéti — pohanéti ukfikati — rozkfikovati se na koho, umlčovati křikem ukusiti — (u)kousnouti, (o hadu) u&tknouti upokoriti sé — pokoriti se uposlüchati — poslouchati, uposlechnouti uroditi — poroditi úrok — daň, poplatek usly — uschly uspravedlovati — ospravedl- ňovati; spasiti ustavně — ustavičně utyhly — utažený vědáč — mudrc, čarodči(?) včník — chomáč, včnec (z listí) věřiti — půjčovati na úvěr vlastně — náležitě, řádně vlažnost — vláha vrtlý — vratký, vrtkavý vzdražovati(?) — ochraňovati vznieti — zníti vzdychny — vždycky vyfiehati — fihati zabitel — vrah Zajieti, zajmu — vziti; vyplj- Citi zajimati — vypijcovati si, dlużiti si základ — zástava, záloha zálaba — ohyzdnost zamutek — zármutek zamütiti — zarmoutiti zasluhovati — vydélávati (si) zastarati sé — 1. zastarati; 2. vžíti se, zakořeniti se zášijek — pohlavek zatesknüti — zastesknouti se zavedený o něco — oklamaný zavěrné — opravdu zbraňovati koho — ochraňovati (z)častie, zčeštie — štěstí zčastný — šťastný zdrevni — starý zetřenie — potření, záhuba zevenie — zjevení, zevný — zjevný zevnik — publikán zevnitfni — vnější zmâleti — zmensiti se zmenśeti — zmenśiti se zmiena — zminka znamenité — výslovně; po- zoruhodně zpuosoba — püsobení Zróst — vzrüst zvláští, zvláščí — zvláštní Většina archaismů je z biblických citátů. 148
trhodéc — prodavač trhodénie — kupéení trpéti koho — byti shovívavy, míti s kym strpení triediti sé — strídati se udávati — rozdávati uhanéti — pohanéti ukfikati — rozkfikovati se na koho, umlčovati křikem ukusiti — (u)kousnouti, (o hadu) u&tknouti upokoriti sé — pokoriti se uposlüchati — poslouchati, uposlechnouti uroditi — poroditi úrok — daň, poplatek usly — uschly uspravedlovati — ospravedl- ňovati; spasiti ustavně — ustavičně utyhly — utažený vědáč — mudrc, čarodči(?) včník — chomáč, včnec (z listí) věřiti — půjčovati na úvěr vlastně — náležitě, řádně vlažnost — vláha vrtlý — vratký, vrtkavý vzdražovati(?) — ochraňovati vznieti — zníti vzdychny — vždycky vyfiehati — fihati zabitel — vrah Zajieti, zajmu — vziti; vyplj- Citi zajimati — vypijcovati si, dlużiti si základ — zástava, záloha zálaba — ohyzdnost zamutek — zármutek zamütiti — zarmoutiti zasluhovati — vydélávati (si) zastarati sé — 1. zastarati; 2. vžíti se, zakořeniti se zášijek — pohlavek zatesknüti — zastesknouti se zavedený o něco — oklamaný zavěrné — opravdu zbraňovati koho — ochraňovati (z)častie, zčeštie — štěstí zčastný — šťastný zdrevni — starý zetřenie — potření, záhuba zevenie — zjevení, zevný — zjevný zevnik — publikán zevnitfni — vnější zmâleti — zmensiti se zmenśeti — zmenśiti se zmiena — zminka znamenité — výslovně; po- zoruhodně zpuosoba — püsobení Zróst — vzrüst zvláští, zvláščí — zvláštní Většina archaismů je z biblických citátů. 148
Strana 149
MISTR JAKOUBEK ZE STŘÍBRA: BETLEMSKÁ KÁZÁNÍ Z ROKU 1416. Přepis pořídil a k tisku připravil Karel Sita. Úvodem doprovodil ing. Dr Be- dřich Spáčil. Přepis korigoval Dr Karel Horálek, profesor Karlovy university, systematickou revisi podle snímků provedla prof. Zdenka Horálková. Vydalo Tiskové a nakladatelské družstvo „Blahoslav“, Praha II, Krakovská 7, v srpnu r. 1951. Odpovědný šéfredaktor nakladatelství Dr Ladislav Šimšík. Číslo pov. 54423/50-III/1. Plánovací skupina 30102—112. Obálku navrhla akad. malířka Alena Novotná-Gutfreundová. Sazba 10. V. 1951. Tisk 17. VII. 1951. Vydání I. Náklad 2200. Plán. archů 9,75. Skupina papíru 222-17, 70x100, 70 gr. Vy- tisklo TND „Blahoslav“ písmem garmond Romana. Sazba všeob. daně 17. Cena šitého výtisku 68.— Kčs. 149
MISTR JAKOUBEK ZE STŘÍBRA: BETLEMSKÁ KÁZÁNÍ Z ROKU 1416. Přepis pořídil a k tisku připravil Karel Sita. Úvodem doprovodil ing. Dr Be- dřich Spáčil. Přepis korigoval Dr Karel Horálek, profesor Karlovy university, systematickou revisi podle snímků provedla prof. Zdenka Horálková. Vydalo Tiskové a nakladatelské družstvo „Blahoslav“, Praha II, Krakovská 7, v srpnu r. 1951. Odpovědný šéfredaktor nakladatelství Dr Ladislav Šimšík. Číslo pov. 54423/50-III/1. Plánovací skupina 30102—112. Obálku navrhla akad. malířka Alena Novotná-Gutfreundová. Sazba 10. V. 1951. Tisk 17. VII. 1951. Vydání I. Náklad 2200. Plán. archů 9,75. Skupina papíru 222-17, 70x100, 70 gr. Vy- tisklo TND „Blahoslav“ písmem garmond Romana. Sazba všeob. daně 17. Cena šitého výtisku 68.— Kčs. 149
- 1: Titul
- 7: Předmluva
- 19: Edice
- 144: Doslov
- 145: Slovníček