z 57 stránek
Titul
I
Úvod
1
2
3
4
5
6
Traktatus
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
21
22
23
24
25
26
27
28
29
30
31
32
33
34
35
36
37
38
39
40
41
42
43
44
45
46
47
48
49
50
51
Seznam citátů biblických
52
Seznam církevních otců
53
54
Rejstřík
55
56
Název:
Traktát Mistra Jana Rokycany o přijímání Krve (Věstník Královské České Společnosti Nauk)
Autor:
Šimek, František
Rok vydání:
1941
Místo vydání:
Praha
Počet stran celkem:
57
Obsah:
- I: Titul
- 1: Úvod
- 7: Traktatus
- 52: Seznam citátů biblických
- 53: Seznam církevních otců
- 55: Rejstřík
upravit
Strana I
VĚSTNÍK KRÁLOVSKÉ ČESKÉ SPOLEČNOSTI NAUK. TŘÍDA PRO FILOSOFII, HISTORII A FILOLOGII. Ročník 1940. Č. 11. II. TRAKTÁT MISTRA JANA ROKYCANY O PŘIJÍMÁNÍ KRVE. (České zpracování latinského traktátu Contra sex proposiciones frivolas doctorum apostatarum.) K VYDÁNÍ UPRAVIL FRANTIŠEK ŠIMEK (Předloženo v prosinci 1940.) * PRAHA 1941. NÁKLADEM KRÁLOVSKÉ ČESKÉ SPOLEČNOSTI NAUK. V komisi Fr. Řivnáče, knihkupce Na Příkopě. - Tiskem dr. Ed. Grégra a syna v Praze.
VĚSTNÍK KRÁLOVSKÉ ČESKÉ SPOLEČNOSTI NAUK. TŘÍDA PRO FILOSOFII, HISTORII A FILOLOGII. Ročník 1940. Č. 11. II. TRAKTÁT MISTRA JANA ROKYCANY O PŘIJÍMÁNÍ KRVE. (České zpracování latinského traktátu Contra sex proposiciones frivolas doctorum apostatarum.) K VYDÁNÍ UPRAVIL FRANTIŠEK ŠIMEK (Předloženo v prosinci 1940.) * PRAHA 1941. NÁKLADEM KRÁLOVSKÉ ČESKÉ SPOLEČNOSTI NAUK. V komisi Fr. Řivnáče, knihkupce Na Příkopě. - Tiskem dr. Ed. Grégra a syna v Praze.
Strana 1
II. Traktát mistra Jana Rokycany O přijímání krve. (České zpracování latinského traktátu Contra sex proposiciones frivolas doctorum apostatarum.) K vydání upravil FRANTIŠEK ŠIMEK. Předloženo v prosinci 1940. ČVOD. Státnická moudrost a rozraha přiměla krále Jiřího Poděbradského k ně- kolika pokusům, aby se odklidily a urovnaly stálé spory mezi katolíky a utrakristy, jež oslaboraly český stát a podlamovaly veškeré úsilí královo o mír v jeho zemích. Poslední takový pokus učinil r. 1465. Na jeho podnět se konala toho roku v Praze počátkem února (ve dnech 7.—11.) schůze obou protivných stran za jeho předsednictví; král ji zahájil řečí, v níž projevil přání, aby toto shromáždění učinilo konec dlouholetým zmatkům a sporům v otázkách náboženských (dogmatických, liturgických i administrativních), přederším pak v otázce přijímání pod obojí. Shromáždilo se tu přes sto osob; kromě králových rádců a zástupců obou pražských měst bylo tu po 45 stou- pencích obou odporných stran; hlavními mluvčími strany katolické byli Hilarius 1) a Křižanovský2), za utrakvisty pak celé jednání vedl mistr Roky- cana, jenž také odpovídal na námitky odpůrců. 1) Hilarius Litoměřický se narodil r. 1413 v Litoměřicích, zemřel 31. prosince r. 1468 v Č. Budějovicích. Byl bakalář a mistr pražské university, zprvu kališník, ale za pobytu v Italii, kde nabyl kněžského svěcení, odřekl se kalicha a stal se jeho zavilým nepřítelem. Za to se mu dostalo hojně odměn se strany katolické: stal se kanovníkem kapituly svatovitské a r. 1461 administrátorem arcibiskupství pražského. Jeho charakteristiku podal Josef Volf v ČČM 1906 str. 172 n. a 1911 str. 34 nn.; podrobný životopis u Voigta (Acta litt. II, 136 at 156) a Dr. Zd. V. Tobolky (O životě a spisech Hilaria Litoměřického, Hist. archiv České ak. XIII, v úvodě k vydání Hilariova traktátu k panu Janovi z Rozenberka). 2) Václav Křižanovský se narodil r. 1427 nebo 1428 v Křižanově na Moravě, zemřel mezi r. 1467-1470, snad v Plzni. Rokycana ho podporoval už za jeho studií v Praze, kde se
II. Traktát mistra Jana Rokycany O přijímání krve. (České zpracování latinského traktátu Contra sex proposiciones frivolas doctorum apostatarum.) K vydání upravil FRANTIŠEK ŠIMEK. Předloženo v prosinci 1940. ČVOD. Státnická moudrost a rozraha přiměla krále Jiřího Poděbradského k ně- kolika pokusům, aby se odklidily a urovnaly stálé spory mezi katolíky a utrakristy, jež oslaboraly český stát a podlamovaly veškeré úsilí královo o mír v jeho zemích. Poslední takový pokus učinil r. 1465. Na jeho podnět se konala toho roku v Praze počátkem února (ve dnech 7.—11.) schůze obou protivných stran za jeho předsednictví; král ji zahájil řečí, v níž projevil přání, aby toto shromáždění učinilo konec dlouholetým zmatkům a sporům v otázkách náboženských (dogmatických, liturgických i administrativních), přederším pak v otázce přijímání pod obojí. Shromáždilo se tu přes sto osob; kromě králových rádců a zástupců obou pražských měst bylo tu po 45 stou- pencích obou odporných stran; hlavními mluvčími strany katolické byli Hilarius 1) a Křižanovský2), za utrakvisty pak celé jednání vedl mistr Roky- cana, jenž také odpovídal na námitky odpůrců. 1) Hilarius Litoměřický se narodil r. 1413 v Litoměřicích, zemřel 31. prosince r. 1468 v Č. Budějovicích. Byl bakalář a mistr pražské university, zprvu kališník, ale za pobytu v Italii, kde nabyl kněžského svěcení, odřekl se kalicha a stal se jeho zavilým nepřítelem. Za to se mu dostalo hojně odměn se strany katolické: stal se kanovníkem kapituly svatovitské a r. 1461 administrátorem arcibiskupství pražského. Jeho charakteristiku podal Josef Volf v ČČM 1906 str. 172 n. a 1911 str. 34 nn.; podrobný životopis u Voigta (Acta litt. II, 136 at 156) a Dr. Zd. V. Tobolky (O životě a spisech Hilaria Litoměřického, Hist. archiv České ak. XIII, v úvodě k vydání Hilariova traktátu k panu Janovi z Rozenberka). 2) Václav Křižanovský se narodil r. 1427 nebo 1428 v Křižanově na Moravě, zemřel mezi r. 1467-1470, snad v Plzni. Rokycana ho podporoval už za jeho studií v Praze, kde se
Strana 2
2 II. František Šimek: K žádoucímu smíru — jehož si přál zejména král Jiří — ovšem nedošlo, rozpory se naopak přiostřily. Proto se obě strany pokusily vylíčiti průběh jednání tohoto únorového sněmování z r. 1465 a podati důkazy pro obhájení svých thesí písemně. Hilarius napsal latinsky spis Disputatio cum Joanne Rokyczana coram Georgio, rege Bohemiae, který byl později několikrát otištěn3). Rokycana pak rovněž latinsky vypsal pruběh jednání (ale jen pokud šlo o přijímání pod obojí) v latinském traktátu, jenž se uvádí zpravidla pod názvem Contra sex proposiciones frivolas doctorum apostatarumd) a byl zpracován i česky5). Latinský text Rokycanova traktátu je dochorán ve dra- nácti rukopisech, český v jediném (jejž tu dále přetiskujeme); tiskem dosud uveřejněny nebyly. „Doctores apostatae“ v názvu latinského traktátu jsou. jak čtenář jistě sám pochopí. Hilarius a Křižanovský. Hilarius i Rokycana psali své traktáty nezávisle na sobě, a ni jeden ani druhý neměl ještě v rukou spis odpůrcův, spisovali asi své práce současně brzo po uvedeném hádání, nejspíše ještě r. 14656). Historii obou traktátů. Hilariovy Disputace a Rokycanova spisu Contra sex proposiciones, podrobně vyložil Josef Volf v ČČM 1909. str. 226—233 (Rokycanův traktát proti Hilariovu Lučišti pekelnému) a v ČČM 1911, str. 33—60 (Hilaria z Litoměřic traktát Arcus gehennalis); sr. i Volfův stal r. 14.50 bakalářem a r. 1454 mistrem, a poskytl mu i hmotnou pomoc na cestu do Italie. Ale Křižanovský — jako Hilarius — se odtud vrátil jako horlivý katolík a i on byl dostatečně odměněn za své odpadnutí od utrakvismu: byl proboštem u sv. Vita, později i kanovníkem v Olomouci. Vedle Hilaria byl hlavním sloupem odporu katolíků proti Rokycanovi, na což Rokycana sám trpce vzpomíná (sr. Postillu II, str. 809 a Úvod k I. dílu str. XII). Životopie Křižanovského napsal Voigt l. c. p. 156—160 a Tomáš Kalina, Český čas. hist. V (18:9 str. 333 nn. 3) Citujeme zde dále vydání Bened. Václava Strahla (vlastně M. A. Voigta): Hilarii... Disputatio cum Joanne Rokyczana v Praze 1775. 4) U Bartoše, Literárni činnost m. Jana Rokycany ... (v Praze, Čes. ak. 1928), č. 36 (str. 42 n.). 5) Bartoš ib. č. 36a (str. 43). 6) Sr. Jos. Volf, ČČM 1911 str. 55 a Julie Nováková, K polemice Hilaria Litoměřic- kého s Rokycanou, zvláště k „Traktátu katolickému“ (Listy fil. 66, 1939 str. 365). Strahl (l. c. p. XXVII pozn.) tvrdí, že Rokycana napsal svůj traktát proti doktorům r. 1467; odkud má toto vročení, neudává. Je to však jistě omyl, protože Hilarius Litoměřický, když se mu dostal do rukou český i latinský traktát Rokycanův (Contra sex proposiciones...) a viděl, že se Rokycana soustředil v obraně jen na kalich, napsal hned odpověď (Traktát o nejsvětějším přijímání lidu obecného pod jednou způsobou, vyd. Podlaha, Editiones archivii et bibliothecae 8. f. metropolitani capituli Pragensis II., Pragae 1905), jejíž rukopis C je opsán z předlohy, datované r. 1466 (sr. uvedenou edici Podlahovu, Předmluva str. III. a str. 122 pozn. 1). Že odpovídá Rokycanovi na jeho český a latinský traktát v své polemice, potvrzuje sám Hi- larius ib. str. 1 n. — Mohlo by se zdáti ze slov (čes. rkpis 295a): Z toho tedy proti nedávno vyšlým léta božieho 1465 dvěma doktorám (v lat. textu: contra nuper erumpentes quosdam pretensos doctores), že se tu naráží na vyšlý spis, ale zřejmě tu má Rokycana na mysli jen ústní hádání; už proto lze tak souditi, že autorem „Disputatio...“ je jen Hilarius, nikoli i Křižanovský.
2 II. František Šimek: K žádoucímu smíru — jehož si přál zejména král Jiří — ovšem nedošlo, rozpory se naopak přiostřily. Proto se obě strany pokusily vylíčiti průběh jednání tohoto únorového sněmování z r. 1465 a podati důkazy pro obhájení svých thesí písemně. Hilarius napsal latinsky spis Disputatio cum Joanne Rokyczana coram Georgio, rege Bohemiae, který byl později několikrát otištěn3). Rokycana pak rovněž latinsky vypsal pruběh jednání (ale jen pokud šlo o přijímání pod obojí) v latinském traktátu, jenž se uvádí zpravidla pod názvem Contra sex proposiciones frivolas doctorum apostatarumd) a byl zpracován i česky5). Latinský text Rokycanova traktátu je dochorán ve dra- nácti rukopisech, český v jediném (jejž tu dále přetiskujeme); tiskem dosud uveřejněny nebyly. „Doctores apostatae“ v názvu latinského traktátu jsou. jak čtenář jistě sám pochopí. Hilarius a Křižanovský. Hilarius i Rokycana psali své traktáty nezávisle na sobě, a ni jeden ani druhý neměl ještě v rukou spis odpůrcův, spisovali asi své práce současně brzo po uvedeném hádání, nejspíše ještě r. 14656). Historii obou traktátů. Hilariovy Disputace a Rokycanova spisu Contra sex proposiciones, podrobně vyložil Josef Volf v ČČM 1909. str. 226—233 (Rokycanův traktát proti Hilariovu Lučišti pekelnému) a v ČČM 1911, str. 33—60 (Hilaria z Litoměřic traktát Arcus gehennalis); sr. i Volfův stal r. 14.50 bakalářem a r. 1454 mistrem, a poskytl mu i hmotnou pomoc na cestu do Italie. Ale Křižanovský — jako Hilarius — se odtud vrátil jako horlivý katolík a i on byl dostatečně odměněn za své odpadnutí od utrakvismu: byl proboštem u sv. Vita, později i kanovníkem v Olomouci. Vedle Hilaria byl hlavním sloupem odporu katolíků proti Rokycanovi, na což Rokycana sám trpce vzpomíná (sr. Postillu II, str. 809 a Úvod k I. dílu str. XII). Životopie Křižanovského napsal Voigt l. c. p. 156—160 a Tomáš Kalina, Český čas. hist. V (18:9 str. 333 nn. 3) Citujeme zde dále vydání Bened. Václava Strahla (vlastně M. A. Voigta): Hilarii... Disputatio cum Joanne Rokyczana v Praze 1775. 4) U Bartoše, Literárni činnost m. Jana Rokycany ... (v Praze, Čes. ak. 1928), č. 36 (str. 42 n.). 5) Bartoš ib. č. 36a (str. 43). 6) Sr. Jos. Volf, ČČM 1911 str. 55 a Julie Nováková, K polemice Hilaria Litoměřic- kého s Rokycanou, zvláště k „Traktátu katolickému“ (Listy fil. 66, 1939 str. 365). Strahl (l. c. p. XXVII pozn.) tvrdí, že Rokycana napsal svůj traktát proti doktorům r. 1467; odkud má toto vročení, neudává. Je to však jistě omyl, protože Hilarius Litoměřický, když se mu dostal do rukou český i latinský traktát Rokycanův (Contra sex proposiciones...) a viděl, že se Rokycana soustředil v obraně jen na kalich, napsal hned odpověď (Traktát o nejsvětějším přijímání lidu obecného pod jednou způsobou, vyd. Podlaha, Editiones archivii et bibliothecae 8. f. metropolitani capituli Pragensis II., Pragae 1905), jejíž rukopis C je opsán z předlohy, datované r. 1466 (sr. uvedenou edici Podlahovu, Předmluva str. III. a str. 122 pozn. 1). Že odpovídá Rokycanovi na jeho český a latinský traktát v své polemice, potvrzuje sám Hi- larius ib. str. 1 n. — Mohlo by se zdáti ze slov (čes. rkpis 295a): Z toho tedy proti nedávno vyšlým léta božieho 1465 dvěma doktorám (v lat. textu: contra nuper erumpentes quosdam pretensos doctores), že se tu naráží na vyšlý spis, ale zřejmě tu má Rokycana na mysli jen ústní hádání; už proto lze tak souditi, že autorem „Disputatio...“ je jen Hilarius, nikoli i Křižanovský.
Strana 3
Traktát m. Jana Rokycany O přijímaní krve. 3 článek: Jafetův „druhý traktát“ Hilaria z Litoměřic (ČČM 1911, str. 305 až 317). Volf také zjistil, že traktát, dochovaný v musejním rukopise I H 28 pod názvem „Mistra Jannov traktatus o přijímaní krve“, připisovaný dříve mylně Husovi, je zpracováním latinského Rokycanora traktátu „Contra sex proposiciones frivolas ...“ (l. c. 1909)7). Volf v obou těchto pracích přesvěd- čivě a definitivně rozřešil spletitou záhadu názvů Lučiště pekelné (od Hilaria) a traktátu Rokycanova proti Hilarioru Lučišti pekelnému, názvů, jež vznikly pro oba tyto spisy až hodně později: Hilarius nazval chlubně svou práci, v níž se snaží otřásti Rokycanovými důrody při uvedené disputaci, Tractatus catholicus triumphalis, českobratrský historik Jafet pak ji přezval (okolo r. 1600) satiricky na Tractatus gehennalis — Lučiště pekelné: odtud vznikl později i název spisu Rokycanova — traktát proti Hilariovu Lučišti pekel- nému. Touto rekonstrukcí dokázal Volf, že oba domněle ztracené8) spisy — Hilariůr i Rokycanův — jsou dochovány, ovšem pod názvy docela jinými: Hilariüv spis je Disputatio cum Joanne Rokyczana .. ., Rokycanův pak má titul Contra sex proposiciones .. . Spis Hilariův (Disputatio) se liší od Rokycanova zásadně tím, že Hilarius popisuje průběh celého jednání od začátku až do konce (ovšem dů- rody a odpovědi Rokycanovy stranicky zkracuje), kdežto Rokycana se v své práci omezuje jen na obranu přijímání pod obojí (ač praví výslovně na str. 295b, že si přáli mnozí duchovní i světští, urození i neurození, pro památku míti sepsaný běh toho hádání). Důvody, které vedly Rokycanu k sepsání traktátu, uvádí (ib.) slovy: „A to pro Krista Ježíše čest učiním, aby jeho pravdě nebylo ujímáno neb utrháno, druhé pro věrných prospěch, aby od pravdy nebyli svedeni, a třetí pro zachování mého svědomie, abych pro mlčení “ trestán jsa nebyl pohaněn a abych neřekl: „Běda mně, že sem mlčel“ Po úvodě, v němž Rokycana vyložil, že božské i lidské svědectví o přijí- mání pod obojí je pevné, uvádí šest hlavních thesí (proposic) svých odpůrců, naznačuje dále metodu, jíž je chce vyvrátiti, a potom je jednu po druhé vy- vrací. V závěru své důvody stručněji rekapituluje. Rokycanova obrana kalicha je celkem klidná a věcná, naproti tomu Hilarius v své Disputaci je mnohde osobní a příkrý3). Ovšem i Rokycana vytýká oběma hlavním odpůrcům, Hilariovi a Křižanovskému, že jsou od- padlíci od pravé víry (podobají), a srovnává je se zběhlými syny Efrem, kteří 7) Také Martin Lupáč napsal spis „Contra sex proposiciones doctoris bullati Hilarii“ (sr. Volf l. c. 1911 str. 55 a F. M. Bartoš, Reformační sborník IVII. 1939] str. 132 n.) ještě před vydáním Hilariova traktátu; po jeho vydání pak vyvrací Hilariovy důkazy v díle Replica in tractatum Loquencii Hilarii, doctoris bullati, veritatum Christi emuli (Bartoš ib. p. 133). 8) Sr. Jungmann, Hist. lit. č.2 III. 637 (str. 98) a III. 635 b) (ib.). Úhrnné shrnutí výsledků Volfova bádání podává Jakubec, Dějiny čes. liter. 2. vyd. I. str. 509. K vývodům Volfovým sr. i Bartoše, Na obranu bratrského dějepisce (Reform. sb. I. 1921 str. 314 nn.). 2) Celý duch Disputace je proti Rokycanovi nenávistný a zlobný (stejně jako list Hi- lariův Rokycanovi, který Strahl k Disputaci otiskuje jako přídavek, p. 79—92). Na str. 77
Traktát m. Jana Rokycany O přijímaní krve. 3 článek: Jafetův „druhý traktát“ Hilaria z Litoměřic (ČČM 1911, str. 305 až 317). Volf také zjistil, že traktát, dochovaný v musejním rukopise I H 28 pod názvem „Mistra Jannov traktatus o přijímaní krve“, připisovaný dříve mylně Husovi, je zpracováním latinského Rokycanora traktátu „Contra sex proposiciones frivolas ...“ (l. c. 1909)7). Volf v obou těchto pracích přesvěd- čivě a definitivně rozřešil spletitou záhadu názvů Lučiště pekelné (od Hilaria) a traktátu Rokycanova proti Hilarioru Lučišti pekelnému, názvů, jež vznikly pro oba tyto spisy až hodně později: Hilarius nazval chlubně svou práci, v níž se snaží otřásti Rokycanovými důrody při uvedené disputaci, Tractatus catholicus triumphalis, českobratrský historik Jafet pak ji přezval (okolo r. 1600) satiricky na Tractatus gehennalis — Lučiště pekelné: odtud vznikl později i název spisu Rokycanova — traktát proti Hilariovu Lučišti pekel- nému. Touto rekonstrukcí dokázal Volf, že oba domněle ztracené8) spisy — Hilariůr i Rokycanův — jsou dochovány, ovšem pod názvy docela jinými: Hilariüv spis je Disputatio cum Joanne Rokyczana .. ., Rokycanův pak má titul Contra sex proposiciones .. . Spis Hilariův (Disputatio) se liší od Rokycanova zásadně tím, že Hilarius popisuje průběh celého jednání od začátku až do konce (ovšem dů- rody a odpovědi Rokycanovy stranicky zkracuje), kdežto Rokycana se v své práci omezuje jen na obranu přijímání pod obojí (ač praví výslovně na str. 295b, že si přáli mnozí duchovní i světští, urození i neurození, pro památku míti sepsaný běh toho hádání). Důvody, které vedly Rokycanu k sepsání traktátu, uvádí (ib.) slovy: „A to pro Krista Ježíše čest učiním, aby jeho pravdě nebylo ujímáno neb utrháno, druhé pro věrných prospěch, aby od pravdy nebyli svedeni, a třetí pro zachování mého svědomie, abych pro mlčení “ trestán jsa nebyl pohaněn a abych neřekl: „Běda mně, že sem mlčel“ Po úvodě, v němž Rokycana vyložil, že božské i lidské svědectví o přijí- mání pod obojí je pevné, uvádí šest hlavních thesí (proposic) svých odpůrců, naznačuje dále metodu, jíž je chce vyvrátiti, a potom je jednu po druhé vy- vrací. V závěru své důvody stručněji rekapituluje. Rokycanova obrana kalicha je celkem klidná a věcná, naproti tomu Hilarius v své Disputaci je mnohde osobní a příkrý3). Ovšem i Rokycana vytýká oběma hlavním odpůrcům, Hilariovi a Křižanovskému, že jsou od- padlíci od pravé víry (podobají), a srovnává je se zběhlými syny Efrem, kteří 7) Také Martin Lupáč napsal spis „Contra sex proposiciones doctoris bullati Hilarii“ (sr. Volf l. c. 1911 str. 55 a F. M. Bartoš, Reformační sborník IVII. 1939] str. 132 n.) ještě před vydáním Hilariova traktátu; po jeho vydání pak vyvrací Hilariovy důkazy v díle Replica in tractatum Loquencii Hilarii, doctoris bullati, veritatum Christi emuli (Bartoš ib. p. 133). 8) Sr. Jungmann, Hist. lit. č.2 III. 637 (str. 98) a III. 635 b) (ib.). Úhrnné shrnutí výsledků Volfova bádání podává Jakubec, Dějiny čes. liter. 2. vyd. I. str. 509. K vývodům Volfovým sr. i Bartoše, Na obranu bratrského dějepisce (Reform. sb. I. 1921 str. 314 nn.). 2) Celý duch Disputace je proti Rokycanovi nenávistný a zlobný (stejně jako list Hi- lariův Rokycanovi, který Strahl k Disputaci otiskuje jako přídavek, p. 79—92). Na str. 77
Strana 4
II. František Šimek: v den boje „zprjujč jili sú se v lučiště křivolaké v den boje“ (295a) — odtud zřejmě má původ potupný název pro spis Hilariùv, Arcus gehennalis. Důkazy, jimiž provádí Rokycana nutnost přijímání pod obojí, jsou celkem tytéž, jichž užil na koncilu v Basileji (otisk jejich je na př. u Mansiho, Sacrorum conciliorum ... collectio XXX c. 269 s8.), ale podává je stručněji, některé pak vynechává a jiné připojuje. Význam tohoto dílka Rokycanova lze zhruba označiti slovy, že se v něm jeví konečná redakce všech důvodů pro obranu kalicha. Třebaže se tu dovolává autor sám svého jiného velikého díla na obranu přijímání pod obojí (str. 293a) — má na mysli patrně svou řeč na koncilu basilejském — přece asi od některých svých důkazů upustil; to byl následek dlouholetých vzájemných šarvátek ústních i písemních mezi učenci obou táborů — katolíků i utrakvistů —, že mohli konfrontací autorit z Písma i církevních učitelů ukázati, v čem jsou slabiny které strany. Proto vše to, co uvádí Rokycana v tomto svém posledním spise na obranu kalicha, je jistě na- psáno po zralé úvaze a po zvážení důvodů odpůrců proti přijímání pod obojí; je to poslední slovo jednoho z předních protagonistů dlouholetého boje o kalich. Bylo by tedy jistě poučné srovnati, v čem a proč asi opustil Rokycana některé své bývalé argumenty pro kalich, ale nechceme tím zatěžovati úvod k této práci. Rukopis knihovny Nár. musea IH 28, v němž je dochováno jediné znění českého zpracování Rokycanovy obrany, obsahuje celkem 329 perga- menových listů formátu 80; listy 1—291 zahrnují český překlad Nového zákona10) a postní epištoly; listy 292—296 obsahují začátek Rokycanovy obrany (na str. 296b dole je červeně přípisek: „Konce pohlédaj za Registrum za XI listem“); potom na l. 297—307a je rejstřík („Zpravidlo na epištoly a na čtenie“) a teprve na l. 307b—329 je pokračování traktátu Rokycanova. První list rukopisu je už hodně zvetšelý, proděravělý a neúplný, poslední (329) je sice celý, ale jeho rub je těžko čitelný, místy vůbec nečitelný. Ale i některé jiné listy už podléhají zkáze; to byl jeden z předních důvodů k otisku této práce, aby byla zachráněna budoucnosti, než zajde úplně. Na konci Nového zákona (291b) je červeně napsáno: „Nalij vína, paní Anno lét a[ etc. XXII.11) Míní se tu patrně rok 1422, jak uvádějí shodně Palacký a Šafařík12) i Volf13). Je však pozoruhodné, že písař Rokycanova traktátu dovedl své písmo přizpůsobiti tak dokonale písmu písaře Nového čteme dokonce: Tunc locutus est antiquus diabolus Rokyczana; Voigt v pozn. (t.) se domnivá, že je to přídavek pozdější, což nově potvrdila Julie Nováková (l. c. str. 365 pozn. 2) srovnáním a ostatními rukopisy. 10) Sr. Jungmann, Hist. lit. čes.2 odd. III. č. 542. 11) Snad slovní hříčka, má se čísti: „paní Annol Léta ...“ (?). 12) Palacký a Šafařik otiskli ukázky z tohoto Nového zákona v Aelteste Denkmäler der böhm. Sprache 1840 na str. 119—125. 13) L. c. 1909 str. 231; tam i popis rukopisu.
II. František Šimek: v den boje „zprjujč jili sú se v lučiště křivolaké v den boje“ (295a) — odtud zřejmě má původ potupný název pro spis Hilariùv, Arcus gehennalis. Důkazy, jimiž provádí Rokycana nutnost přijímání pod obojí, jsou celkem tytéž, jichž užil na koncilu v Basileji (otisk jejich je na př. u Mansiho, Sacrorum conciliorum ... collectio XXX c. 269 s8.), ale podává je stručněji, některé pak vynechává a jiné připojuje. Význam tohoto dílka Rokycanova lze zhruba označiti slovy, že se v něm jeví konečná redakce všech důvodů pro obranu kalicha. Třebaže se tu dovolává autor sám svého jiného velikého díla na obranu přijímání pod obojí (str. 293a) — má na mysli patrně svou řeč na koncilu basilejském — přece asi od některých svých důkazů upustil; to byl následek dlouholetých vzájemných šarvátek ústních i písemních mezi učenci obou táborů — katolíků i utrakvistů —, že mohli konfrontací autorit z Písma i církevních učitelů ukázati, v čem jsou slabiny které strany. Proto vše to, co uvádí Rokycana v tomto svém posledním spise na obranu kalicha, je jistě na- psáno po zralé úvaze a po zvážení důvodů odpůrců proti přijímání pod obojí; je to poslední slovo jednoho z předních protagonistů dlouholetého boje o kalich. Bylo by tedy jistě poučné srovnati, v čem a proč asi opustil Rokycana některé své bývalé argumenty pro kalich, ale nechceme tím zatěžovati úvod k této práci. Rukopis knihovny Nár. musea IH 28, v němž je dochováno jediné znění českého zpracování Rokycanovy obrany, obsahuje celkem 329 perga- menových listů formátu 80; listy 1—291 zahrnují český překlad Nového zákona10) a postní epištoly; listy 292—296 obsahují začátek Rokycanovy obrany (na str. 296b dole je červeně přípisek: „Konce pohlédaj za Registrum za XI listem“); potom na l. 297—307a je rejstřík („Zpravidlo na epištoly a na čtenie“) a teprve na l. 307b—329 je pokračování traktátu Rokycanova. První list rukopisu je už hodně zvetšelý, proděravělý a neúplný, poslední (329) je sice celý, ale jeho rub je těžko čitelný, místy vůbec nečitelný. Ale i některé jiné listy už podléhají zkáze; to byl jeden z předních důvodů k otisku této práce, aby byla zachráněna budoucnosti, než zajde úplně. Na konci Nového zákona (291b) je červeně napsáno: „Nalij vína, paní Anno lét a[ etc. XXII.11) Míní se tu patrně rok 1422, jak uvádějí shodně Palacký a Šafařík12) i Volf13). Je však pozoruhodné, že písař Rokycanova traktátu dovedl své písmo přizpůsobiti tak dokonale písmu písaře Nového čteme dokonce: Tunc locutus est antiquus diabolus Rokyczana; Voigt v pozn. (t.) se domnivá, že je to přídavek pozdější, což nově potvrdila Julie Nováková (l. c. str. 365 pozn. 2) srovnáním a ostatními rukopisy. 10) Sr. Jungmann, Hist. lit. čes.2 odd. III. č. 542. 11) Snad slovní hříčka, má se čísti: „paní Annol Léta ...“ (?). 12) Palacký a Šafařik otiskli ukázky z tohoto Nového zákona v Aelteste Denkmäler der böhm. Sprache 1840 na str. 119—125. 13) L. c. 1909 str. 231; tam i popis rukopisu.
Strana 5
Traktát m. Jana Rokycany O přijímaní krve. 5 zákona, že málem bychom pokládali obě práce za dílo téhož písaře; to asi bylo příčinou toho, že se Rokycanův traktát pokládal za dílo Husovo14). Ale při zevrubnějším ohledání zjistíme přece rozdíly mezi oběma písaři; do r. 1422 ani brzo potom nemůžeme položiti opis Rokycanova traktátu, protože mohl býti napsán až po r. 1465. Vazba je pozdější (z r. 1597, vročení je na přední desce), hřbet je z doby ještě novější. Traktát Rokycanův zamýšlel vydati Dr. Josef Volf15), ale předčasná smrt mu překazila tento záměr. V jeho pozůstalosti se našel jen prostý ne- transkribovaný přepis (schází v něm však jeden list uprostřed a poslední strana, těžce čitelná; tu si ponechal asi rozluštiti Volf až na pozdější dobu, ale nedostal se k tomu). Tento opis byl mi půjčen laskavostí rodiny po zesnulém Dr. Volfovi, jíž za to srdečně děkuji. Poněvadž byl opis jeho ne- transkribovaný (a zůstalo v něm mnoho chyb, omluvitelných při rukopise místy tak těžce čitelném — při konečné revisi by je byl jistě svědomitý Dr. Volf opravil —), byl jsem nucen poříditi přepis zcela nový podle původ- ního rukopisu. Přes to připomínám na tomto místě s vděčností, že opis z po- zůstalosti mého dávného přítele Dr. Volfa byl podnětem k této práci. Zdá se, že zesnulý Dr. Volf pokládal český text za úplný, ačkoli se zmi- ňuje o tom, že jej srovnával s textem latinským (l. c. 1909. str. 231). Ale srovnáním s latinským textem (na př. univ. V E 22) vidíme, že je konec českého textu ztracen (sr. listy lat. 291a—293a). Náhradou za ztracený konec otiskujeme tu závěr latinského rukopisu univ. knih. V E 22 (zřejmé omyly písařské jsou opraveny podle rukopisu téže knih. I G 11 tomus I. p. 109 s8.). Rukopis český Rokycanova traktátu je zřejmě opis, dokazují to četné chyby opisovačské, jež vytýkáme na četných místech a opravujeme. Doufám. že se mi podařilo všude je nahraditi správným čtením; mnohdy při této ko- rektuře textové mi byl platně nápomocný text latinský. Obtíže spojené s vy- dáním tohoto spisku nezáležely však jen v opravách chyb rukopisu a v tom, že je text na mnohých místech těžko čitelný; odborník pozná, co práce je ulo- ženo v poznámkách pod čarou, kde je zjištěno kromě hojných míst z Písma sv. přes 100 citátů autorit jiných, zejména církevních Otců. Určování jejich bylo prací nesmírně obtížnou a vyžadovalo mnoho času, zejména i proto, že leckde jsou uváděny prameny chybně; tak hned na první straně cituje Roky- cana Compendium veritatis od Tomáše (Akvinského), ač je to dílo Alberta Velikého. Nejednou bylo nutno hledati citát Rokycanův i v rukopisech (na př. Egidius). Všem, kdo mi přispěli při této práci, srdečně děkuji; je to zejména 14) Sr. Volf (1. c. 1909 str. 231); za Husův spis jej označil v starém musejním katalogu Hanka. Rukopis registruje Jungmann v své Historii lit. čes. (2. vyd.) v odd. III. pod č. 542 (str. 92). 15) Sr. ČČM 1909 str. 231.
Traktát m. Jana Rokycany O přijímaní krve. 5 zákona, že málem bychom pokládali obě práce za dílo téhož písaře; to asi bylo příčinou toho, že se Rokycanův traktát pokládal za dílo Husovo14). Ale při zevrubnějším ohledání zjistíme přece rozdíly mezi oběma písaři; do r. 1422 ani brzo potom nemůžeme položiti opis Rokycanova traktátu, protože mohl býti napsán až po r. 1465. Vazba je pozdější (z r. 1597, vročení je na přední desce), hřbet je z doby ještě novější. Traktát Rokycanův zamýšlel vydati Dr. Josef Volf15), ale předčasná smrt mu překazila tento záměr. V jeho pozůstalosti se našel jen prostý ne- transkribovaný přepis (schází v něm však jeden list uprostřed a poslední strana, těžce čitelná; tu si ponechal asi rozluštiti Volf až na pozdější dobu, ale nedostal se k tomu). Tento opis byl mi půjčen laskavostí rodiny po zesnulém Dr. Volfovi, jíž za to srdečně děkuji. Poněvadž byl opis jeho ne- transkribovaný (a zůstalo v něm mnoho chyb, omluvitelných při rukopise místy tak těžce čitelném — při konečné revisi by je byl jistě svědomitý Dr. Volf opravil —), byl jsem nucen poříditi přepis zcela nový podle původ- ního rukopisu. Přes to připomínám na tomto místě s vděčností, že opis z po- zůstalosti mého dávného přítele Dr. Volfa byl podnětem k této práci. Zdá se, že zesnulý Dr. Volf pokládal český text za úplný, ačkoli se zmi- ňuje o tom, že jej srovnával s textem latinským (l. c. 1909. str. 231). Ale srovnáním s latinským textem (na př. univ. V E 22) vidíme, že je konec českého textu ztracen (sr. listy lat. 291a—293a). Náhradou za ztracený konec otiskujeme tu závěr latinského rukopisu univ. knih. V E 22 (zřejmé omyly písařské jsou opraveny podle rukopisu téže knih. I G 11 tomus I. p. 109 s8.). Rukopis český Rokycanova traktátu je zřejmě opis, dokazují to četné chyby opisovačské, jež vytýkáme na četných místech a opravujeme. Doufám. že se mi podařilo všude je nahraditi správným čtením; mnohdy při této ko- rektuře textové mi byl platně nápomocný text latinský. Obtíže spojené s vy- dáním tohoto spisku nezáležely však jen v opravách chyb rukopisu a v tom, že je text na mnohých místech těžko čitelný; odborník pozná, co práce je ulo- ženo v poznámkách pod čarou, kde je zjištěno kromě hojných míst z Písma sv. přes 100 citátů autorit jiných, zejména církevních Otců. Určování jejich bylo prací nesmírně obtížnou a vyžadovalo mnoho času, zejména i proto, že leckde jsou uváděny prameny chybně; tak hned na první straně cituje Roky- cana Compendium veritatis od Tomáše (Akvinského), ač je to dílo Alberta Velikého. Nejednou bylo nutno hledati citát Rokycanův i v rukopisech (na př. Egidius). Všem, kdo mi přispěli při této práci, srdečně děkuji; je to zejména 14) Sr. Volf (1. c. 1909 str. 231); za Husův spis jej označil v starém musejním katalogu Hanka. Rukopis registruje Jungmann v své Historii lit. čes. (2. vyd.) v odd. III. pod č. 542 (str. 92). 15) Sr. ČČM 1909 str. 231.
Strana 6
6 II. František Šimek: P. Beda Hlásný, knihovník kláštera Emauzského, dále sl. Dr. Flora Klein- schnitzová a Dr. Emma Urbánková, Dr. Ant. Dolenský a Dr. Frant. Páta, kteří mi s nevšední ochotou vyhovovali při půjčování knih. Příteli univ. prof. Dr. Boh. Rybovi děkuji za to, že přečetl latinský závěr rukopisu a srovnal jej 8 originálem. Obzvláštními díky se cítím zavázán univ. prof. Dr. Em. Smetánkovi, který projevil značný zájem o toto vydání, celý text se mnou četl v korektuře a přispěl k zdokonalení mé práce. František Šimek.
6 II. František Šimek: P. Beda Hlásný, knihovník kláštera Emauzského, dále sl. Dr. Flora Klein- schnitzová a Dr. Emma Urbánková, Dr. Ant. Dolenský a Dr. Frant. Páta, kteří mi s nevšední ochotou vyhovovali při půjčování knih. Příteli univ. prof. Dr. Boh. Rybovi děkuji za to, že přečetl latinský závěr rukopisu a srovnal jej 8 originálem. Obzvláštními díky se cítím zavázán univ. prof. Dr. Em. Smetánkovi, který projevil značný zájem o toto vydání, celý text se mnou četl v korektuře a přispěl k zdokonalení mé práce. František Šimek.
Strana 7
Traktát m. J na Rokycany O přijímaní krve. Mistra Januov traktatus o přijímaní krvlet. 292 a Ve jméno božie, svaté a nerozdielné Trojice. Otce i Syna i Ducha svatého. Amen. V prvnie kanonice svatého Jana v kap. páté psáno jest: „Poněvadž svědečstvie lidské přijímáme, svědečstvie božie větčí jest.“ A když obce věrných království Českého a markrabství Moravského přesvaté přijí- manie pod dvojí zpósobú svátosti velebné oblíbili jsú a v skutku je zacho- vávají a zachovávaly, jsú svědečstvie božie a Krista Ježíše, jenž nade všecka svědectví větčie jest, k tomu přijímanie majíce ku potvrzenie a pevnosti také i svědectví lidské. Neb podlé řeči svatého Tomáše v knihách šestých, jenž slovú Com- pendium veritatis, ta svátost od Krista slovem i skutkem jest ustanovena. Slovem, když die: „Já sem chléb živý, jenž jsem s nebe stúpil...“, a „Nebudete-li jiesti těla Syna člověka a píti jeho krve, nebudete jmieti života v sobě“. A skutkem, jakož ve čtení svatého Matúše se praví: „Vezměte a jezte, to ť jest tělo mé. Též i kalich když jest vzal et cetera." Toto zajisté Kristovo svědectvie větčie jest nežli všech lidí svě- dectvie, jakož píše Simon de Casia doktor v knihách šestých v kap. XII. řka: „By anjelé všickni zvěstovali, by duchové nečistí jazyky lidskými pravé věci kázali, by se všickni mrtví navrátili k životu s uměniem, I krvze?; koncové -e je odříznuto — 2 In marg. (červeně): Jan — 11 In marg. (červeně): Tomáš?. (Litery v závorkách ? jsou od- říznuty) — 18 Marginálie (červeně): Šimkon? — 20 zse v rkpise vyn. — 4 1. Jan 5, 9 — 11 Spr. nikoli sv. Tomáš (Akvinský), nýbrž Albertus Magnus, Compendium theo- logicae veritatis liber VI. c. XIII (De dignitate et excellentia sacramenti eucharistiae) (ed. Borgnet, Opera omnia, volumen XXXIV p. 212, Parisiis 1895) — 13 Jan 6, 51 a 53 — 16 Mat. 26, 26 n. — 18 Simonis Fidati de C'assia Gesta Salvatoris l. VI. c. XII (ed. Ratisbonae 1733, I. p. 370: Nam si angelicae virtutes evangelizarent, si spiritus immundi in linguis humanis praedicarent, si omnes mortui revocarentur ad vitam cum scientia et potestate loquendi, si ostenderentur oculis humanis bona superna, si possemus, ut sunt tormenta et loca tartarea mente seu corporaliter intueri, etiam ad haec omnia plus est Christus, cui prae omnibus est adhibenda fides —
Traktát m. J na Rokycany O přijímaní krve. Mistra Januov traktatus o přijímaní krvlet. 292 a Ve jméno božie, svaté a nerozdielné Trojice. Otce i Syna i Ducha svatého. Amen. V prvnie kanonice svatého Jana v kap. páté psáno jest: „Poněvadž svědečstvie lidské přijímáme, svědečstvie božie větčí jest.“ A když obce věrných království Českého a markrabství Moravského přesvaté přijí- manie pod dvojí zpósobú svátosti velebné oblíbili jsú a v skutku je zacho- vávají a zachovávaly, jsú svědečstvie božie a Krista Ježíše, jenž nade všecka svědectví větčie jest, k tomu přijímanie majíce ku potvrzenie a pevnosti také i svědectví lidské. Neb podlé řeči svatého Tomáše v knihách šestých, jenž slovú Com- pendium veritatis, ta svátost od Krista slovem i skutkem jest ustanovena. Slovem, když die: „Já sem chléb živý, jenž jsem s nebe stúpil...“, a „Nebudete-li jiesti těla Syna člověka a píti jeho krve, nebudete jmieti života v sobě“. A skutkem, jakož ve čtení svatého Matúše se praví: „Vezměte a jezte, to ť jest tělo mé. Též i kalich když jest vzal et cetera." Toto zajisté Kristovo svědectvie větčie jest nežli všech lidí svě- dectvie, jakož píše Simon de Casia doktor v knihách šestých v kap. XII. řka: „By anjelé všickni zvěstovali, by duchové nečistí jazyky lidskými pravé věci kázali, by se všickni mrtví navrátili k životu s uměniem, I krvze?; koncové -e je odříznuto — 2 In marg. (červeně): Jan — 11 In marg. (červeně): Tomáš?. (Litery v závorkách ? jsou od- říznuty) — 18 Marginálie (červeně): Šimkon? — 20 zse v rkpise vyn. — 4 1. Jan 5, 9 — 11 Spr. nikoli sv. Tomáš (Akvinský), nýbrž Albertus Magnus, Compendium theo- logicae veritatis liber VI. c. XIII (De dignitate et excellentia sacramenti eucharistiae) (ed. Borgnet, Opera omnia, volumen XXXIV p. 212, Parisiis 1895) — 13 Jan 6, 51 a 53 — 16 Mat. 26, 26 n. — 18 Simonis Fidati de C'assia Gesta Salvatoris l. VI. c. XII (ed. Ratisbonae 1733, I. p. 370: Nam si angelicae virtutes evangelizarent, si spiritus immundi in linguis humanis praedicarent, si omnes mortui revocarentur ad vitam cum scientia et potestate loquendi, si ostenderentur oculis humanis bona superna, si possemus, ut sunt tormenta et loca tartarea mente seu corporaliter intueri, etiam ad haec omnia plus est Christus, cui prae omnibus est adhibenda fides —
Strana 8
8 II. František Šimek: s mocí mluvenie, by okázány byly očima lidskýma dobré věci svrchované, bychom mohli, jakž jsú múky 292b] a miesta pekelná, myslí nebo tělesně spatřiti — nad to nade všecky věci jest Kristus, jemužto nade všeckno má věřeno býti. Jest i jiné svědectvie svatých apoštolóv o předřečeném přijímanie. A najprv svatého Pavla v prvnie epištole Korintóm v kap. XI., kdež die: „Zkus sebe sám člověk a tak z toho chleba jez a z kalicha pie“, kdežto apoštol rozkázal laikóm neb obci korintské to činiti, totíž chléb posvátný jiesti a k tomu také i kalich posvátný píti, řka obci korintské: „Kolikrát koli jiesti budete chléb tento a kalich píti, smrt Páně zvěstovati budete, až ť i přijde“. K témuž jest svatý Ondřej, když přinuc o[ván bieše Egeášem, aby obětoval bohóm, o dpověděl jest: „Všemohúciemu Bohu, kterýžto jediný a pravý jest, já na každý den obětuji, ne dým kadidla, ani býkóv řevjújcích maso, ani kozlóv krve, ale neposkvrněného Beránka každý den na oltáři kříže obětuji, jehožto tělo když by vešken lid věříciech jedl a jeho krev pil. však Beránek, jenž obětován jest, celý zůstává a živý, a když právě obětován bývá a právě tělo jeho jedeno od lidu a právě krev jeho pita, však — jakož jsem pověděl — celý zuostává neposkvrněný a živý“. To 32 přinuczozván: o v rkpise vydroleno; tak i v slově Kodpověděl— 34 Rkp.: rzewaczich — 26 1., Kor. 11. 28 — 29 1. Kor. 11, 26 .- 33 Bernardi Quidonis Sanctorale (rkp. univ. knih. v Praze sign. 10 B 15 f. 70 a b): Omnipotenti Deo, qui unus et verus est Deus, ego omni die sacrifico, non turis fumum nec taurorum mugiencium carnes nec hircorum sanguinem, sed immaculatum Agnum cotidie in altari crucis sacrifico, cuius carnes, posteaquam omnis populus credencium manducavit et de eius sanguine biberit, agnus, qui sacrificatus est, integer perseverat et vivus. Et cum vere sacrificatus sit et vere carnes eius manducate sunt a populo, tamen, ut dixi, integer permanet et immaculatus et vivus —Sr. o tom Hilaria (l. c. p. 65): Postquam Rokyczanus allegabat Sanctorale de sancto Andrea Apostolo, quod communicasset populum corpore et sanguine Domini sub utraque specie, dixit Krźižanovský in faciem coram Rege et regno, et restitit, quod non esset ibi scriptum sub utraque specie. Contra Rokyczanus, quod esset; ille vice versa, quod non. — A na str. 76, když byla kniha přinesena, čteme: In fine autem, cum pe- titum fuisset a partibus, ut liber Sanctoralis legeretur, et doctor Kržižanovsky instaret assc- rendo ibi non esse positum sub utraque specie, lectus est ille passus de sancto Andrea, ubi dicit: Ego immaculati agni corpus et sanguinem populis trado. Tunc Decanus ait: Hoc est pro nobis. Et Doctor Kržižanovsky, non est, ait, ibi sub utraque specie. Cumque esset altercatio, Rex quaesivit, an esset ibi sub utraque specie, cumque responsum fuisset, quod non, dixit Rex: ibi nihil habetis; et ita surgens hanc contentionem dissolvit. — Jak viděti, text univ. rkpisu Sanctorale se neshoduje cele s textem, který byl ve shromáždění předčítán. Český překlad Rokycanova traktátu, jak je uveden nad čarou, se shoduje s univ. rukopisem — jsou v něm navíc jen slova: a právě krev jeho pita. — Viz i mé Učení m. Jana Rokycany str. 231 (pozn.). Jak viděti, nebyla v Sanctorale opravdu slova „sub utraque specie“, ale věcně měl pravdu Rokycana. —
8 II. František Šimek: s mocí mluvenie, by okázány byly očima lidskýma dobré věci svrchované, bychom mohli, jakž jsú múky 292b] a miesta pekelná, myslí nebo tělesně spatřiti — nad to nade všecky věci jest Kristus, jemužto nade všeckno má věřeno býti. Jest i jiné svědectvie svatých apoštolóv o předřečeném přijímanie. A najprv svatého Pavla v prvnie epištole Korintóm v kap. XI., kdež die: „Zkus sebe sám člověk a tak z toho chleba jez a z kalicha pie“, kdežto apoštol rozkázal laikóm neb obci korintské to činiti, totíž chléb posvátný jiesti a k tomu také i kalich posvátný píti, řka obci korintské: „Kolikrát koli jiesti budete chléb tento a kalich píti, smrt Páně zvěstovati budete, až ť i přijde“. K témuž jest svatý Ondřej, když přinuc o[ván bieše Egeášem, aby obětoval bohóm, o dpověděl jest: „Všemohúciemu Bohu, kterýžto jediný a pravý jest, já na každý den obětuji, ne dým kadidla, ani býkóv řevjújcích maso, ani kozlóv krve, ale neposkvrněného Beránka každý den na oltáři kříže obětuji, jehožto tělo když by vešken lid věříciech jedl a jeho krev pil. však Beránek, jenž obětován jest, celý zůstává a živý, a když právě obětován bývá a právě tělo jeho jedeno od lidu a právě krev jeho pita, však — jakož jsem pověděl — celý zuostává neposkvrněný a živý“. To 32 přinuczozván: o v rkpise vydroleno; tak i v slově Kodpověděl— 34 Rkp.: rzewaczich — 26 1., Kor. 11. 28 — 29 1. Kor. 11, 26 .- 33 Bernardi Quidonis Sanctorale (rkp. univ. knih. v Praze sign. 10 B 15 f. 70 a b): Omnipotenti Deo, qui unus et verus est Deus, ego omni die sacrifico, non turis fumum nec taurorum mugiencium carnes nec hircorum sanguinem, sed immaculatum Agnum cotidie in altari crucis sacrifico, cuius carnes, posteaquam omnis populus credencium manducavit et de eius sanguine biberit, agnus, qui sacrificatus est, integer perseverat et vivus. Et cum vere sacrificatus sit et vere carnes eius manducate sunt a populo, tamen, ut dixi, integer permanet et immaculatus et vivus —Sr. o tom Hilaria (l. c. p. 65): Postquam Rokyczanus allegabat Sanctorale de sancto Andrea Apostolo, quod communicasset populum corpore et sanguine Domini sub utraque specie, dixit Krźižanovský in faciem coram Rege et regno, et restitit, quod non esset ibi scriptum sub utraque specie. Contra Rokyczanus, quod esset; ille vice versa, quod non. — A na str. 76, když byla kniha přinesena, čteme: In fine autem, cum pe- titum fuisset a partibus, ut liber Sanctoralis legeretur, et doctor Kržižanovsky instaret assc- rendo ibi non esse positum sub utraque specie, lectus est ille passus de sancto Andrea, ubi dicit: Ego immaculati agni corpus et sanguinem populis trado. Tunc Decanus ait: Hoc est pro nobis. Et Doctor Kržižanovsky, non est, ait, ibi sub utraque specie. Cumque esset altercatio, Rex quaesivit, an esset ibi sub utraque specie, cumque responsum fuisset, quod non, dixit Rex: ibi nihil habetis; et ita surgens hanc contentionem dissolvit. — Jak viděti, text univ. rkpisu Sanctorale se neshoduje cele s textem, který byl ve shromáždění předčítán. Český překlad Rokycanova traktátu, jak je uveden nad čarou, se shoduje s univ. rukopisem — jsou v něm navíc jen slova: a právě krev jeho pita. — Viz i mé Učení m. Jana Rokycany str. 231 (pozn.). Jak viděti, nebyla v Sanctorale opravdu slova „sub utraque specie“, ale věcně měl pravdu Rokycana. —
Strana 9
Traktát m. Jana Rokycany O přijímaní krve. 9 řeč sv. Ondřeje. V tých žl knihách praví se o svatém Petru apoštolu, kterýžto, když jest pokřtil Procesa a Martimiana, také čtyřidceti a sedm jiných, potom obětoval jest za ně obět chvály sv. Petr a oni všickni přijímali sú tělo a krev Pána našeho Ježíše Krista, krev zajisté z kalichu, neb tak v prvotní cierkvi 293a svaté bylo dáváno. Ale v týchž kniehách o sv. Donátu i v jiných místech, kdež bývá zmienka o přijímanie krve Kristovy, to se uvodí jménem kalicha z rukú jáhnových, jehožto úřad jest z kalicha krve Kristovy lidu podávati. Jsú i jiná svědectvie lidská, jakožto doktoróv svatých a zboruov, to přijímanie tvrdíce, kterážto v širokém a u velikém spisu jinde sú sepsána; a nadto dva zbory obecná, konstanský a basilejský, o přijímanie vyznávajíce svědectvie sú vydali. Neb zbor konstanský v svém! od- sudku, kterýž jest činil proti přijímajíciem pod obojí spósobú, die takto: „.Ačkoli v prvotnie cierkvi taková svátost přijímána byla od věrných pod dvojí spósobú, ale potom od kněží, když posvěcují, pod dvojí zpósobú a od laikóv toliko pod zpuosobú chleba buď přijímána“. Podlé svědectvie tohoto concilium jest jasně známo, že prvotní cierkev svatá, kteráž za- vierá apoštoly a doktory svaté znamenitější, podávala jest skutečně a spasitedlně věrným laikóm pod dvojí spósobú. A poněvadž podlé řeči poctivého sv. Bedy najlepší mistrovstvie života jest následovati prvotní cierkve, z toho věrní Kristovi mají radči k ustanovenie Kristova(!) a za- chovánie prvotní cierkve patřiti a jie následovati nežli nynějšíeho zabra- ňovánie, jenž jest ustanovenie Kristovu a řádu prvotnie cierkve odporné, a všickni, kteříž přijímanie pod dvojí spósobú k laikóm zachovávali, mají 293 b na svědectví tohoto zboru Pánu Bohu zvláště poděkovati, že zbor ten těmi slovy takové přijímanie pod dvojí spósobú k věrným viece jest vyzdvihl. pochválil a všecky tak přijímající viece jest potvrdil a v pravdě božie upevnil, a to tiem slovem, kdež die, že Pán Kristus ustanovil přijí- manie pod dvojí spósobú a že věrní v prvotní cierkvi též přijímanie jakožto Kristovo ustanovení skutečně sú vedli. A poněvadž oni z toho kacíři sú nebyli ani hanby, ale chvály od Boha a odplaty sú zaslúžili, jest 40 Rkp.: tych — 51 kv svém ; rkp.: wssem 59 In murg. (červeně): Beda 66 Kv? vyn. rkp. — 40 nn. V musejních rukopisech Speculum sanctor. sign. XII D 4 a XIII B 10 při zmince o tom, že křiil sv. Petr Procesa a Martimiana, není nic z toho, co tu Rokycana uvádí, že následovalo po jejich křtu (sr. v prvním rkpise fol. k XIX, v druhém fol. 77a) 45 Sr. o' Donátovi a o podávání kalicha taikům v III. části rukopisného Speculum sanctorale (rkp. Nár. musea XIII B 10 f. 10Ia) a v rkpise Nár. mus. XII D 4 fol. M Ib) — 59 Bedae Venerabilis Homiliae genuinae lib. II. hom. X (In Dominica post Ascen- sionem Domini): perfectum vitae magisterium est ecclesiae primitivae semper actus imitari (ML 94 c. 189)
Traktát m. Jana Rokycany O přijímaní krve. 9 řeč sv. Ondřeje. V tých žl knihách praví se o svatém Petru apoštolu, kterýžto, když jest pokřtil Procesa a Martimiana, také čtyřidceti a sedm jiných, potom obětoval jest za ně obět chvály sv. Petr a oni všickni přijímali sú tělo a krev Pána našeho Ježíše Krista, krev zajisté z kalichu, neb tak v prvotní cierkvi 293a svaté bylo dáváno. Ale v týchž kniehách o sv. Donátu i v jiných místech, kdež bývá zmienka o přijímanie krve Kristovy, to se uvodí jménem kalicha z rukú jáhnových, jehožto úřad jest z kalicha krve Kristovy lidu podávati. Jsú i jiná svědectvie lidská, jakožto doktoróv svatých a zboruov, to přijímanie tvrdíce, kterážto v širokém a u velikém spisu jinde sú sepsána; a nadto dva zbory obecná, konstanský a basilejský, o přijímanie vyznávajíce svědectvie sú vydali. Neb zbor konstanský v svém! od- sudku, kterýž jest činil proti přijímajíciem pod obojí spósobú, die takto: „.Ačkoli v prvotnie cierkvi taková svátost přijímána byla od věrných pod dvojí spósobú, ale potom od kněží, když posvěcují, pod dvojí zpósobú a od laikóv toliko pod zpuosobú chleba buď přijímána“. Podlé svědectvie tohoto concilium jest jasně známo, že prvotní cierkev svatá, kteráž za- vierá apoštoly a doktory svaté znamenitější, podávala jest skutečně a spasitedlně věrným laikóm pod dvojí spósobú. A poněvadž podlé řeči poctivého sv. Bedy najlepší mistrovstvie života jest následovati prvotní cierkve, z toho věrní Kristovi mají radči k ustanovenie Kristova(!) a za- chovánie prvotní cierkve patřiti a jie následovati nežli nynějšíeho zabra- ňovánie, jenž jest ustanovenie Kristovu a řádu prvotnie cierkve odporné, a všickni, kteříž přijímanie pod dvojí spósobú k laikóm zachovávali, mají 293 b na svědectví tohoto zboru Pánu Bohu zvláště poděkovati, že zbor ten těmi slovy takové přijímanie pod dvojí spósobú k věrným viece jest vyzdvihl. pochválil a všecky tak přijímající viece jest potvrdil a v pravdě božie upevnil, a to tiem slovem, kdež die, že Pán Kristus ustanovil přijí- manie pod dvojí spósobú a že věrní v prvotní cierkvi též přijímanie jakožto Kristovo ustanovení skutečně sú vedli. A poněvadž oni z toho kacíři sú nebyli ani hanby, ale chvály od Boha a odplaty sú zaslúžili, jest 40 Rkp.: tych — 51 kv svém ; rkp.: wssem 59 In murg. (červeně): Beda 66 Kv? vyn. rkp. — 40 nn. V musejních rukopisech Speculum sanctor. sign. XII D 4 a XIII B 10 při zmince o tom, že křiil sv. Petr Procesa a Martimiana, není nic z toho, co tu Rokycana uvádí, že následovalo po jejich křtu (sr. v prvním rkpise fol. k XIX, v druhém fol. 77a) 45 Sr. o' Donátovi a o podávání kalicha taikům v III. části rukopisného Speculum sanctorale (rkp. Nár. musea XIII B 10 f. 10Ia) a v rkpise Nár. mus. XII D 4 fol. M Ib) — 59 Bedae Venerabilis Homiliae genuinae lib. II. hom. X (In Dominica post Ascen- sionem Domini): perfectum vitae magisterium est ecclesiae primitivae semper actus imitari (ML 94 c. 189)
Strana 10
10 II. František Šimek: všem světle svědom oť, že ani dnes takového Kristova ustanovenie a prvotní cierkve, tak dávnieho a blahoslaveného zachovánie nemohú ny- nější zavrci, ani by kacieřské aneb od cierkve oddělené mělo hodně slúti. Z toho dále tohoto času věrní to ustanovenie Kristovo nábožně zachova- jíce, nemají od žádného kacíři ani odřezanci nazváni býti a jakožto takoví posmieváni, ani vyobcovánil ani vybojováni ani mordováni mají býti. Ještě opět i jiný zbor obecný, bazilejský, takto jest ustanovil: „Mocí Pána našeho Ježíše Krista a cierkve, pravé choti jeho, přijímanie dvú spósob obecnému lidu slušné jest a hodně přijímajícím úžitečné a spasitedlné“. Z tohoto svědomo jest, že oboje svě de cjttví zvláště, božské i lidské, pevné jest a veliké o slavném přijímanie kalicha a lidu obecnému, jakož i o tom jinde mnohá svědectví svatých doktoróv jsú sepsána. Avšak mno 294 a zí, Písma neumějíce a v neumělosti přeukrutní, na- bádáni jsúce zlostí nepřátelskú viece než horlivým božiem milováním, ku potupě přeslaveného kalicha a požehnaného usta svá zteklá otevřevše. řečené přijímaní kaceřují a jakožto nešlechetné kacieřství zamietají a jemu se porúhají a tak Kristovo vydánie a apoštolské potvrzenie s prvotní cierkví svatú svým dušém k nebezpečenství a k svedenie lidu jakožto najškodlivější kacieřství potopují(!) a zlořečí. O takových mluvě sv. Petr v své kanonice die: „Kdež falešní prorokové, mistři lháři, cestě pravdě(!) se porúhají, z nichžto mnozí následujíce smilstvie od pravé viery sú ustúpili, duchů bludných poslúchajíce a naučenie diábelského, v pokryt- stvie mluvíce lež“. Protož, aby jich oklamánie odkryto a poznáno bylo, také i pro navedenie těch, kteříž jsú jimi oklamáni, spasitedlné navedenie má pilně znamenáno býti a za řeholu zlatú aneb za pravidlo zlaté má zachováno býti toto, že viera křesťanská má trojím během zpravována býti: Najprvé Písmem svatým; neb die sv. Pavel (k Římanóm v kap. Xt.): „Viera z 3sllyšenie a slyšenie skrze slovo Kristovo". Též pravie k Timoteovi takto: „Všeliké písmo Duchem božím vdechnuté úžitečné jest k naučenie, k káranie, k trestánie a k navedenie spravedlnosti, aby dokonalý byl člověk božie, ke všelikterému dobrému skutku naučen jsa“. A sv. Jan ve čtenie v kap. páté die: „Ptajte se na Písma" etc. A jinde (v kap. XXé.): „Tyto věci sepsány jsú, 294 b abyšte věřili...“. 71 Kob zalito černí, nečitelné — 76 vyobcováni; tak čtu m. rkpisného: v uobcovánie — 81 Rkp.: swieczwi (!) — 100 ks) v rkp. vyn.! — 91 Spr. sr. 2. Petr 2, 1 a 2; 1. Tim. 4, 1 a 2 — 100 Řím. 10, 17 — 1 2. Tim. 3, 16 a 17 — 4 Jan 5, 39 — 5 Jan 20, 31 —
10 II. František Šimek: všem světle svědom oť, že ani dnes takového Kristova ustanovenie a prvotní cierkve, tak dávnieho a blahoslaveného zachovánie nemohú ny- nější zavrci, ani by kacieřské aneb od cierkve oddělené mělo hodně slúti. Z toho dále tohoto času věrní to ustanovenie Kristovo nábožně zachova- jíce, nemají od žádného kacíři ani odřezanci nazváni býti a jakožto takoví posmieváni, ani vyobcovánil ani vybojováni ani mordováni mají býti. Ještě opět i jiný zbor obecný, bazilejský, takto jest ustanovil: „Mocí Pána našeho Ježíše Krista a cierkve, pravé choti jeho, přijímanie dvú spósob obecnému lidu slušné jest a hodně přijímajícím úžitečné a spasitedlné“. Z tohoto svědomo jest, že oboje svě de cjttví zvláště, božské i lidské, pevné jest a veliké o slavném přijímanie kalicha a lidu obecnému, jakož i o tom jinde mnohá svědectví svatých doktoróv jsú sepsána. Avšak mno 294 a zí, Písma neumějíce a v neumělosti přeukrutní, na- bádáni jsúce zlostí nepřátelskú viece než horlivým božiem milováním, ku potupě přeslaveného kalicha a požehnaného usta svá zteklá otevřevše. řečené přijímaní kaceřují a jakožto nešlechetné kacieřství zamietají a jemu se porúhají a tak Kristovo vydánie a apoštolské potvrzenie s prvotní cierkví svatú svým dušém k nebezpečenství a k svedenie lidu jakožto najškodlivější kacieřství potopují(!) a zlořečí. O takových mluvě sv. Petr v své kanonice die: „Kdež falešní prorokové, mistři lháři, cestě pravdě(!) se porúhají, z nichžto mnozí následujíce smilstvie od pravé viery sú ustúpili, duchů bludných poslúchajíce a naučenie diábelského, v pokryt- stvie mluvíce lež“. Protož, aby jich oklamánie odkryto a poznáno bylo, také i pro navedenie těch, kteříž jsú jimi oklamáni, spasitedlné navedenie má pilně znamenáno býti a za řeholu zlatú aneb za pravidlo zlaté má zachováno býti toto, že viera křesťanská má trojím během zpravována býti: Najprvé Písmem svatým; neb die sv. Pavel (k Římanóm v kap. Xt.): „Viera z 3sllyšenie a slyšenie skrze slovo Kristovo". Též pravie k Timoteovi takto: „Všeliké písmo Duchem božím vdechnuté úžitečné jest k naučenie, k káranie, k trestánie a k navedenie spravedlnosti, aby dokonalý byl člověk božie, ke všelikterému dobrému skutku naučen jsa“. A sv. Jan ve čtenie v kap. páté die: „Ptajte se na Písma" etc. A jinde (v kap. XXé.): „Tyto věci sepsány jsú, 294 b abyšte věřili...“. 71 Kob zalito černí, nečitelné — 76 vyobcováni; tak čtu m. rkpisného: v uobcovánie — 81 Rkp.: swieczwi (!) — 100 ks) v rkp. vyn.! — 91 Spr. sr. 2. Petr 2, 1 a 2; 1. Tim. 4, 1 a 2 — 100 Řím. 10, 17 — 1 2. Tim. 3, 16 a 17 — 4 Jan 5, 39 — 5 Jan 20, 31 —
Strana 11
Traktát m. Jana Rokycany O přijímaní krve. 11 Druhé životem a skutkem Kristovým. Neb die Kristus ve čtenie sv. Jana v kap. Xč.: „Skutkové, kteréž já činím ve jméno Otce mého, ti svědectvie vydávají o mně. A tudiež, nečiním-li skutkóv Otce mého, ne- chtějte mi věřiti. Pakli činím, ač mi nechcete věřiti, aspoň skutkóm věřte“. Třetí příkladem apoštoluov a prvotnie cierkve. Neb die sv. Pavel (k Židóm v kap. XIIIé.): „Rozpomínajte se na zprávce vaše, kteřížto mluvili sú vám slovo božie, na jichžto patříce skonánie, kterak sú ob- covali, následujíce (!) jich viery“. Též i sv. Judas Thadeus v své kanonice die takto: „Ale vy, najmilejšie, buďte pamětlivi na slova, kteráž jsú před- povědiena od apoštoluov Pána našeho Ježíše Krista, kteříž praviechu vám, že najposlednější časy přijdú pokladači, podlé žádostí svých chodíce“ etc. Z toho se vybierá toto, že, což koli tiemto trojím během aneb ně- kterým z nichž (!) bylo by dovedeno a okázáno, má přijato býti a oblíbeno, jakožto i pravda posvátného kalichu lidu obecnému tiemto trojím během má moc a miesto. Ale ačkoli Pán Ježíš za svú pravdu blahoslaveného kalicha vítězně bojuje, však ještě mnozí jakožto kozlové aneb býkové božská sápají obilé, né právějí jakožto vlkové večerní na Pána Ježíše obořují se, jeho pravdu odkovadž koli mohú z srdcí věrných vytrhujíce; s nimižto jakožto s tak ukrutnú zvěří, jenž se slinami rúhaní zastierá, potřebí by bylo silného tovaryše 295 a a velmi bojovného anděla sv. Michala přítomna býti, kter ý žto od dávna umí a zná s drakem vésti boje silné. Z toho tedy proti nedávno vyšlým léta božieho MCCCCLXV° dvěma doktoróm nazvaným, kteřížto, ačkoli od dávna z mladosti, potom u věku dospělejším, když sú bakaláři a mistři v učenie pražském učiněni a tak nedávno před tiemto časem krev Kristovu z kalicha pili sú a nadto, když jsú do koleje byli přijímáni, svými přísahami zavazovali sú se dobrovolně, a jenž viece jest, když sú se strojili do Vlach, peněz nemálo pod podobenstvím obraňovánie řečeného přijímaní od lidí jeden jest vy- táhl, ale zajisté lestně, jakož jich skutkové převrácenie zjevně přede všemi to oznamují, potom pak, když jsú kněžstvie a prebend dosáhli, již jakožto synové Efrem poběhše zpru čili sú se v lučiště křivolaké v den boje. 27 Rkp.: kterozto (!) — 38 zpručili; tak třeba snad čísti m. rukopisného: zpuzili (v lat.: conversi sunt) — 7 Jan 10, 25 a 37 n. — 11 Žid. 13, 7 — 14 Juda 17 a 18 — 23 Sr. Jer. 5, 6; Abak. 1,8; Sofon. 3, 3 — 29 n. proti . .. dvěma doktoróm; rozuměj Hilariovi a Křižanovskému, sr. Úvod — 34 Rokycana má na mysli Václava Křižanovského (sr. Uvod) — 38 Sr. Ž. 78, 57 a 9 —
Traktát m. Jana Rokycany O přijímaní krve. 11 Druhé životem a skutkem Kristovým. Neb die Kristus ve čtenie sv. Jana v kap. Xč.: „Skutkové, kteréž já činím ve jméno Otce mého, ti svědectvie vydávají o mně. A tudiež, nečiním-li skutkóv Otce mého, ne- chtějte mi věřiti. Pakli činím, ač mi nechcete věřiti, aspoň skutkóm věřte“. Třetí příkladem apoštoluov a prvotnie cierkve. Neb die sv. Pavel (k Židóm v kap. XIIIé.): „Rozpomínajte se na zprávce vaše, kteřížto mluvili sú vám slovo božie, na jichžto patříce skonánie, kterak sú ob- covali, následujíce (!) jich viery“. Též i sv. Judas Thadeus v své kanonice die takto: „Ale vy, najmilejšie, buďte pamětlivi na slova, kteráž jsú před- povědiena od apoštoluov Pána našeho Ježíše Krista, kteříž praviechu vám, že najposlednější časy přijdú pokladači, podlé žádostí svých chodíce“ etc. Z toho se vybierá toto, že, což koli tiemto trojím během aneb ně- kterým z nichž (!) bylo by dovedeno a okázáno, má přijato býti a oblíbeno, jakožto i pravda posvátného kalichu lidu obecnému tiemto trojím během má moc a miesto. Ale ačkoli Pán Ježíš za svú pravdu blahoslaveného kalicha vítězně bojuje, však ještě mnozí jakožto kozlové aneb býkové božská sápají obilé, né právějí jakožto vlkové večerní na Pána Ježíše obořují se, jeho pravdu odkovadž koli mohú z srdcí věrných vytrhujíce; s nimižto jakožto s tak ukrutnú zvěří, jenž se slinami rúhaní zastierá, potřebí by bylo silného tovaryše 295 a a velmi bojovného anděla sv. Michala přítomna býti, kter ý žto od dávna umí a zná s drakem vésti boje silné. Z toho tedy proti nedávno vyšlým léta božieho MCCCCLXV° dvěma doktoróm nazvaným, kteřížto, ačkoli od dávna z mladosti, potom u věku dospělejším, když sú bakaláři a mistři v učenie pražském učiněni a tak nedávno před tiemto časem krev Kristovu z kalicha pili sú a nadto, když jsú do koleje byli přijímáni, svými přísahami zavazovali sú se dobrovolně, a jenž viece jest, když sú se strojili do Vlach, peněz nemálo pod podobenstvím obraňovánie řečeného přijímaní od lidí jeden jest vy- táhl, ale zajisté lestně, jakož jich skutkové převrácenie zjevně přede všemi to oznamují, potom pak, když jsú kněžstvie a prebend dosáhli, již jakožto synové Efrem poběhše zpru čili sú se v lučiště křivolaké v den boje. 27 Rkp.: kterozto (!) — 38 zpručili; tak třeba snad čísti m. rukopisného: zpuzili (v lat.: conversi sunt) — 7 Jan 10, 25 a 37 n. — 11 Žid. 13, 7 — 14 Juda 17 a 18 — 23 Sr. Jer. 5, 6; Abak. 1,8; Sofon. 3, 3 — 29 n. proti . .. dvěma doktoróm; rozuměj Hilariovi a Křižanovskému, sr. Úvod — 34 Rokycana má na mysli Václava Křižanovského (sr. Uvod) — 38 Sr. Ž. 78, 57 a 9 —
Strana 12
12 II. František Šimek: S nimižto před siem na jednom sněmě tak duchovních jakožto světských bylo jest pohádanie, kdežto proti častokrát dotčenému přijímanie od těch mistróv rozličné věci položeny jsú, ale smyšleně smyšlené k hyždění pravdy, kteréžto zajisté měla by ustrašiti ona řeč: „Běda tobě, Korozaim! Běda tobě, Betsaida! Nebo, by v Tyru a v Sidonu učiněni byli divové, kteříž sú mezi vámi učiněni, někdy v popele a v žíni pokánie byli by činili. Avšak Tyru a Sidonu lehčejí bude v den súdný“. „Neb, ač Sidon a Tyrus kázaní 295 b Kristovo přijali jsú najprvé nábožně“, však potom k vyvrácenie navrátivše se v nevěře sú zuostali. To die Lyra doktor na kap. XI“. sv. Matúše. Druhé die Lyra, že tieže jest vieru slyšenú zahnati nežli v pohanstvie umřieti. Třetí, zprotivení pravdě poznalé jest hřiech proti Duchu svatému. Též i ono, což die sv. Petr: „Lépe bieše jim ne!- poznati cesty spravedlnosti, než po poznání zpět se obrátiti od toho, což jim dáno bieše svatým přikázaním“. A toho hádaní mnozí duchovní i světští, urození i neurození. pro památku budúcie žádali jsú mieti sepsaný běh. A ačkoli s řečenými mistry byl rozdiel ve mnohých kusiech při běhu svatého přijímanie, ale pro dlúhost opustě mnohé, viec některé tuto znamenitější, kteréž jsú oni ne- stydatě propověděli, spíši; a to pro Krista Ježíše čest učiním, aby jeho pravdě nebylo ujímáno neb utrháno, druhé pro věrných prospěch, aby od pravdy nebyli svedeni, a třetí pro zachování mého svědomie, abych pro mlčení trestán jsa nebyl pohaněn a abych neřekl: „Běda mně, že sem " mlčel! A protož těch dvú doktoróv poběhcóv řeči jimi mluvené, tvrzené věrným, aby byly oznámeny, kteréž rozumóm svatých doktoróv sú od- porné, shledávám jich šest. Z nichžto prvnie jest tato: Svátost oltářní pod spósobú prvnie jest celá, plná a dokonalá svátost. Druhá jest: Nenie viec ani se zavierá neb drží viec pod dvojí spósobú nežli pod jednú, a což koli jest pod dvojí, to všecko jest pod spó 296 a sobú první. Třetí: Všecky milosti, kteréž věrní přijímajie pod dvojí zpósobú, přijímají též všecky pod první, a nic viece. Čtvrtá: Krev Kristova pie se pod první spósobú posvátně. Pátá: Svátost oltářní vidomá nic nečiní ani pósobí v duši. Šestá: Po zapovědění papežovu všickni laikové, když přijímají pod dvojí spósobú, hřeší smrtedlně. 47 In marg. (červeně): Lyra — 50 n. zne poznati; rkp. chybně: poznati — 42 Mat. 11, 21 n.; Luk. 10, 13 n. — 46 Lyra (Biblia sacra, Antverpiae t. V. p. 211): quia receperunt praedicationes apostolorum et devote crediderunt 48 Ib.: Quia gravius est auditam fidem repellere quam mori in gentilitate — 49 Ib. p. 212: repugnatio veritatis agnitae ... cum sit species peccati in Spiritum sanctum, gravius est peccatum... 50 2. Petr 2, 21 — 60 Iz. 6, 5 (vulg.) — —
12 II. František Šimek: S nimižto před siem na jednom sněmě tak duchovních jakožto světských bylo jest pohádanie, kdežto proti častokrát dotčenému přijímanie od těch mistróv rozličné věci položeny jsú, ale smyšleně smyšlené k hyždění pravdy, kteréžto zajisté měla by ustrašiti ona řeč: „Běda tobě, Korozaim! Běda tobě, Betsaida! Nebo, by v Tyru a v Sidonu učiněni byli divové, kteříž sú mezi vámi učiněni, někdy v popele a v žíni pokánie byli by činili. Avšak Tyru a Sidonu lehčejí bude v den súdný“. „Neb, ač Sidon a Tyrus kázaní 295 b Kristovo přijali jsú najprvé nábožně“, však potom k vyvrácenie navrátivše se v nevěře sú zuostali. To die Lyra doktor na kap. XI“. sv. Matúše. Druhé die Lyra, že tieže jest vieru slyšenú zahnati nežli v pohanstvie umřieti. Třetí, zprotivení pravdě poznalé jest hřiech proti Duchu svatému. Též i ono, což die sv. Petr: „Lépe bieše jim ne!- poznati cesty spravedlnosti, než po poznání zpět se obrátiti od toho, což jim dáno bieše svatým přikázaním“. A toho hádaní mnozí duchovní i světští, urození i neurození. pro památku budúcie žádali jsú mieti sepsaný běh. A ačkoli s řečenými mistry byl rozdiel ve mnohých kusiech při běhu svatého přijímanie, ale pro dlúhost opustě mnohé, viec některé tuto znamenitější, kteréž jsú oni ne- stydatě propověděli, spíši; a to pro Krista Ježíše čest učiním, aby jeho pravdě nebylo ujímáno neb utrháno, druhé pro věrných prospěch, aby od pravdy nebyli svedeni, a třetí pro zachování mého svědomie, abych pro mlčení trestán jsa nebyl pohaněn a abych neřekl: „Běda mně, že sem " mlčel! A protož těch dvú doktoróv poběhcóv řeči jimi mluvené, tvrzené věrným, aby byly oznámeny, kteréž rozumóm svatých doktoróv sú od- porné, shledávám jich šest. Z nichžto prvnie jest tato: Svátost oltářní pod spósobú prvnie jest celá, plná a dokonalá svátost. Druhá jest: Nenie viec ani se zavierá neb drží viec pod dvojí spósobú nežli pod jednú, a což koli jest pod dvojí, to všecko jest pod spó 296 a sobú první. Třetí: Všecky milosti, kteréž věrní přijímajie pod dvojí zpósobú, přijímají též všecky pod první, a nic viece. Čtvrtá: Krev Kristova pie se pod první spósobú posvátně. Pátá: Svátost oltářní vidomá nic nečiní ani pósobí v duši. Šestá: Po zapovědění papežovu všickni laikové, když přijímají pod dvojí spósobú, hřeší smrtedlně. 47 In marg. (červeně): Lyra — 50 n. zne poznati; rkp. chybně: poznati — 42 Mat. 11, 21 n.; Luk. 10, 13 n. — 46 Lyra (Biblia sacra, Antverpiae t. V. p. 211): quia receperunt praedicationes apostolorum et devote crediderunt 48 Ib.: Quia gravius est auditam fidem repellere quam mori in gentilitate — 49 Ib. p. 212: repugnatio veritatis agnitae ... cum sit species peccati in Spiritum sanctum, gravius est peccatum... 50 2. Petr 2, 21 — 60 Iz. 6, 5 (vulg.) — —
Strana 13
Traktát m. Jana Rokycany O přijímaní krve. 13 Najprvé tuto má znamenáno býti, že u vykládaní a rozeznánie svatých Písem slušie najviece přídržeti se rozumu a naučenie doktoróv svatých a Otcóv, kteřížto sú nad jiné obdařeni rozumem, dospělí vysoce v božském uměnie, potvrzeni v rozsúzení Písem a obecně, kteříž tiem blíže přídrželi se Boha a viece naplňováni biechu Duchem svatým. Tomu chce dekret sv. Klimenta, kdež v rozdielu třidcátém a sedmém takto se píše: „Zneseno jest na nás, že někteří u vašich krajinách přebývajíce svatému naučenie jsú odporni, a jakož se jim vidí, ne podlé ustanovenie Otcóv, ale podlé svého smyslu učí“. A dolejí: „Nebo sú mnohá slova v Piesmě božím, kteráž mohú vedena býti k tomu smyslu, kterýž sobě jedenkaždý podlé své vuole muože vzieti, ale nesluší tak. Protož slušné jest od toho naučenie bráti Písem, ktož je od starších podlé pravdy sobě vydané zachovává“. Z této řeči známo jest, že sv. Kliment prostě treskce ty, kteříž potopujíce (!) naučenie a psánie svatých Otcóv, to jest svatých doktoróv, také rozum i vykládanie jich, i chtie ta Písma sami z sebe 296 b a podlé dóvtipu svého rozuměti v tom rozumu, kterýž sobě jeden- každý z nich vybierá. Ale to — jakž se nahoře vykládá — sv. Kliment za velmi ohavné a mrzké pokládá. Jakož nynější protivníci posvátného kalicha činí, a zvlá ště! poběhlci proto, že řeči sv. doktoróv opomítají a potopují(!), pravíce z svého smyšlenie odporně písmám doktoróv a chtějíce ta slova sv. Jana k samému duchovniemu přijímanie táhnúti: „Jediné nebudete-li jiesti těla Syna člověka a píti krve jeho, nebudete mieti života v sobě“, nechtějíce, by mělo o posvátném vzato býti, proti mysli svatých doktoróv, též tvrdíce z svého vtipu a jistíce, že svátost oltářnie pod první zpósobú jest celá a plná a dokonalá svátost. Ale doktorové světí pravie jinak. Jakožto sv. Tomáš parte 3. quest. 73. articulo 3°., jenž die, že k celosti této svátosti dvě věci scházejí se, totíž duchovní pokrm a duchovní nápoj podlé řeči sv. Jana, jenž die: „Tělo mé právě jest pokrm a krev má právě jest nápoj“. „Nebo slove jedna svátost, neb se pósobí k jednomu duchovniemu nakrměnie(!), kteréž se přirovnává tělesnému, k němuž dvě věci příslušejí, totíž pokrm, jenž jest živnost suchá, a nápoj, jenž jest živnost vlhká“. K témuž jest sv. Bernart, jenž praví v epištole k Petrovi: „Dává se zpósobú chleba a vína, abychom se naučili, že plná dokonalost jest přijímanie těla a krve Ježíše 90 kšté? je v rkpise vyn.! — 77 Clemens papa I., epist. V ad suos discipulos (Decreti prima pars dist. XXXVII — c. 14, ed. Friedberg c. 139) 80 Ibidem (Friedberg c. 139 s.) — 93 Jan 6, 53 — 97 Spr. Thomae Aquinatis Summa theologica pars III. quest. 73 artic. 2. (ed. Romae 1894 p. 638) — 100 Jan 6, 55 — 100 n. Thomas Aquin. l. c. —
Traktát m. Jana Rokycany O přijímaní krve. 13 Najprvé tuto má znamenáno býti, že u vykládaní a rozeznánie svatých Písem slušie najviece přídržeti se rozumu a naučenie doktoróv svatých a Otcóv, kteřížto sú nad jiné obdařeni rozumem, dospělí vysoce v božském uměnie, potvrzeni v rozsúzení Písem a obecně, kteříž tiem blíže přídrželi se Boha a viece naplňováni biechu Duchem svatým. Tomu chce dekret sv. Klimenta, kdež v rozdielu třidcátém a sedmém takto se píše: „Zneseno jest na nás, že někteří u vašich krajinách přebývajíce svatému naučenie jsú odporni, a jakož se jim vidí, ne podlé ustanovenie Otcóv, ale podlé svého smyslu učí“. A dolejí: „Nebo sú mnohá slova v Piesmě božím, kteráž mohú vedena býti k tomu smyslu, kterýž sobě jedenkaždý podlé své vuole muože vzieti, ale nesluší tak. Protož slušné jest od toho naučenie bráti Písem, ktož je od starších podlé pravdy sobě vydané zachovává“. Z této řeči známo jest, že sv. Kliment prostě treskce ty, kteříž potopujíce (!) naučenie a psánie svatých Otcóv, to jest svatých doktoróv, také rozum i vykládanie jich, i chtie ta Písma sami z sebe 296 b a podlé dóvtipu svého rozuměti v tom rozumu, kterýž sobě jeden- každý z nich vybierá. Ale to — jakž se nahoře vykládá — sv. Kliment za velmi ohavné a mrzké pokládá. Jakož nynější protivníci posvátného kalicha činí, a zvlá ště! poběhlci proto, že řeči sv. doktoróv opomítají a potopují(!), pravíce z svého smyšlenie odporně písmám doktoróv a chtějíce ta slova sv. Jana k samému duchovniemu přijímanie táhnúti: „Jediné nebudete-li jiesti těla Syna člověka a píti krve jeho, nebudete mieti života v sobě“, nechtějíce, by mělo o posvátném vzato býti, proti mysli svatých doktoróv, též tvrdíce z svého vtipu a jistíce, že svátost oltářnie pod první zpósobú jest celá a plná a dokonalá svátost. Ale doktorové světí pravie jinak. Jakožto sv. Tomáš parte 3. quest. 73. articulo 3°., jenž die, že k celosti této svátosti dvě věci scházejí se, totíž duchovní pokrm a duchovní nápoj podlé řeči sv. Jana, jenž die: „Tělo mé právě jest pokrm a krev má právě jest nápoj“. „Nebo slove jedna svátost, neb se pósobí k jednomu duchovniemu nakrměnie(!), kteréž se přirovnává tělesnému, k němuž dvě věci příslušejí, totíž pokrm, jenž jest živnost suchá, a nápoj, jenž jest živnost vlhká“. K témuž jest sv. Bernart, jenž praví v epištole k Petrovi: „Dává se zpósobú chleba a vína, abychom se naučili, že plná dokonalost jest přijímanie těla a krve Ježíše 90 kšté? je v rkpise vyn.! — 77 Clemens papa I., epist. V ad suos discipulos (Decreti prima pars dist. XXXVII — c. 14, ed. Friedberg c. 139) 80 Ibidem (Friedberg c. 139 s.) — 93 Jan 6, 53 — 97 Spr. Thomae Aquinatis Summa theologica pars III. quest. 73 artic. 2. (ed. Romae 1894 p. 638) — 100 Jan 6, 55 — 100 n. Thomas Aquin. l. c. —
Strana 14
14 II. František Šimek: Krista“. Též praví sv. Augustin na žalm XXII na ona slova: .A kalich tvój, jenž napájí, kterak přejasný jest“, a die takto: „Ačkoli ani tělo bez krve 307 b ani krev bez těla nemóž býti ani se bráti, však tu nejsú dvě svátosti, ale jedna". Z řečí těchto doktoróv známo a svědomo jest, že k celosti této svá- tosti oboje zpósoba příslušie. Nebo, by podlé protivníkóv byla plná svá- tost pod první zpósobú, plná a celá svátost, nebo z které příčiny byla by plná pod první zpósobú, též i pod druhú byla by celá svátost. a tak bylo by VIII svátostí. To jest proti všem doktoróm, jenž praví, že toliko sedm jest svátostí. Protož, ačkoli tato svátost drží v sobě dvě zpósobě, však se nedělí ani jménem, neb oboje zpósoba slove řecky eukaristia, to jest dobrá milost. Toho svědek jest sv. Rehoř (a klade se v Dekretě prima questione prima); „Eukaristia jest svátost chleba a kalicha“ etc. Nedělí se také ani počtem. neb oboje spósoba, chleba a vína. v cierkvi božie za jednu svátost se počítá. Nedělí se také posvěcováním, neb kněz nemá posvětiti jedné zpósoby bez druhé. Šest é! ani se dělí pozdvihováním na mši. nebo na každé mši pravý kněz obojí pozdvíhá zpósoby, totíž chleba a vína. A ač jest celý Kristus pod obojí spósobú, pod prvnie i druhú, avšak nenie dosti řádu zpósobe- ného, aby jedné spósoby pozdvíhal a druhé nic. Nad to ještě nedělí se, ale jest jedna v podstatě a dokonalosti, neb to dvé z podstaty příslušie k do- 7 Po slově „krve“ je (červeně) napsáno: „Konce pohlédaj za Re- gistrum za VI. listem". (Sr. o tom Čvod) — 18 Marginálie (červeně): Řehoř — 22 Rkp.: Ssestie — 4 Bernardi Sermo de excellentia sanctissimi sacramenti et dignitate sacerdotum (apokr.) (ML 184 c. 989): Proponitur igitur species panis et vini, ut doceatur plena et per- fecta esse refectio in sumptione corporis et sanguinis Christi — 6 Z. 23, 5 — V ML 36 c. 182, kde vykládá Augustinus tato slova žalmu (Vulg. 22, 5), citát Rokycanou uvedený není. Rovněž v Basileji při obraně kalicha se odvolává Rokycana na sv. Augustina (cf. ed. Mansi, Collectio ... XXX c. 276): Patet hoc per beatum Augusti- num super Psal. 22. in glos. ord. super illo verbo: Et calix tuus inebrians quam praeclarus est, sic dicentem: „Qui calicem, id est sanguinem Christi, per se ponit, quasi aliam gratiam- a mensa, id est a carne, ponit: cum tamen nec caro sine sanguine nec aanguis sine carne possunt esse, vel sumi, nec ibi sunt duo sacramenta, sed unum. Sed quia nec caro est sanguis nec san- guis est caro, et panis in carnem convertitur et vinum in sanguinem, et non e contrario; et sub diversis speciebus utrumque sumitur; ideo mensam et calicem hic distinguit velut diver- 8a8 gratias“. — Glossa ordinaria (ML 113 c. 876) na žalm XXII. na uvedená slova: Mensa et calix, caro, sanguis, quanquam unum sint sacramentum, sub diversis tamen spe- ciebus, quia utrumque sumitur, divisim hic ponuntur. (Citujeme proto, že v lat. textu Roky- canově je odkaz nejen na Augustina, ale i na glosu, sr. i výše citát z Mansiho a zde dále str. 19). Sr. k tomu i to, co odpovidá Joannes de Ragusio (De communione sub utraque apecie, Mansi l. c. XXIX c. 797/8) na Rokycanovu obranu kalicha vzhledem k tomuto místu z Augustina — 18 Decreti secunda pars causa I. quest. I. c. 84: Cuius panis et calicis sacramentum grece eucharistia dicitur (Decretum Gratiani, ed. Friedberg c. 388) —
14 II. František Šimek: Krista“. Též praví sv. Augustin na žalm XXII na ona slova: .A kalich tvój, jenž napájí, kterak přejasný jest“, a die takto: „Ačkoli ani tělo bez krve 307 b ani krev bez těla nemóž býti ani se bráti, však tu nejsú dvě svátosti, ale jedna". Z řečí těchto doktoróv známo a svědomo jest, že k celosti této svá- tosti oboje zpósoba příslušie. Nebo, by podlé protivníkóv byla plná svá- tost pod první zpósobú, plná a celá svátost, nebo z které příčiny byla by plná pod první zpósobú, též i pod druhú byla by celá svátost. a tak bylo by VIII svátostí. To jest proti všem doktoróm, jenž praví, že toliko sedm jest svátostí. Protož, ačkoli tato svátost drží v sobě dvě zpósobě, však se nedělí ani jménem, neb oboje zpósoba slove řecky eukaristia, to jest dobrá milost. Toho svědek jest sv. Rehoř (a klade se v Dekretě prima questione prima); „Eukaristia jest svátost chleba a kalicha“ etc. Nedělí se také ani počtem. neb oboje spósoba, chleba a vína. v cierkvi božie za jednu svátost se počítá. Nedělí se také posvěcováním, neb kněz nemá posvětiti jedné zpósoby bez druhé. Šest é! ani se dělí pozdvihováním na mši. nebo na každé mši pravý kněz obojí pozdvíhá zpósoby, totíž chleba a vína. A ač jest celý Kristus pod obojí spósobú, pod prvnie i druhú, avšak nenie dosti řádu zpósobe- ného, aby jedné spósoby pozdvíhal a druhé nic. Nad to ještě nedělí se, ale jest jedna v podstatě a dokonalosti, neb to dvé z podstaty příslušie k do- 7 Po slově „krve“ je (červeně) napsáno: „Konce pohlédaj za Re- gistrum za VI. listem". (Sr. o tom Čvod) — 18 Marginálie (červeně): Řehoř — 22 Rkp.: Ssestie — 4 Bernardi Sermo de excellentia sanctissimi sacramenti et dignitate sacerdotum (apokr.) (ML 184 c. 989): Proponitur igitur species panis et vini, ut doceatur plena et per- fecta esse refectio in sumptione corporis et sanguinis Christi — 6 Z. 23, 5 — V ML 36 c. 182, kde vykládá Augustinus tato slova žalmu (Vulg. 22, 5), citát Rokycanou uvedený není. Rovněž v Basileji při obraně kalicha se odvolává Rokycana na sv. Augustina (cf. ed. Mansi, Collectio ... XXX c. 276): Patet hoc per beatum Augusti- num super Psal. 22. in glos. ord. super illo verbo: Et calix tuus inebrians quam praeclarus est, sic dicentem: „Qui calicem, id est sanguinem Christi, per se ponit, quasi aliam gratiam- a mensa, id est a carne, ponit: cum tamen nec caro sine sanguine nec aanguis sine carne possunt esse, vel sumi, nec ibi sunt duo sacramenta, sed unum. Sed quia nec caro est sanguis nec san- guis est caro, et panis in carnem convertitur et vinum in sanguinem, et non e contrario; et sub diversis speciebus utrumque sumitur; ideo mensam et calicem hic distinguit velut diver- 8a8 gratias“. — Glossa ordinaria (ML 113 c. 876) na žalm XXII. na uvedená slova: Mensa et calix, caro, sanguis, quanquam unum sint sacramentum, sub diversis tamen spe- ciebus, quia utrumque sumitur, divisim hic ponuntur. (Citujeme proto, že v lat. textu Roky- canově je odkaz nejen na Augustina, ale i na glosu, sr. i výše citát z Mansiho a zde dále str. 19). Sr. k tomu i to, co odpovidá Joannes de Ragusio (De communione sub utraque apecie, Mansi l. c. XXIX c. 797/8) na Rokycanovu obranu kalicha vzhledem k tomuto místu z Augustina — 18 Decreti secunda pars causa I. quest. I. c. 84: Cuius panis et calicis sacramentum grece eucharistia dicitur (Decretum Gratiani, ed. Friedberg c. 388) —
Strana 15
Traktát m. Jana Rokycany O přijímaní krve. 15 konalosti té svátosti, jakož praví sv. Tomáš i jiní doktorové. Protož divno jest o protivníciech kalicha, proč tu svátost, jenž jest jedna jménem, počtem, posvěcováním, pozdvihováním 308 a a dokonalostí, chtie děliti v posluhovánie lidem, pod první spósobú a ne pod druhú podávajíce. Slušie i tuto znamenati řeč Alberta Velikého, kterýž v knihách O těle božiem činí takový odpor: „Zdá se, poněvadž dvě zpósobě, z nichto berú se dvoje znamenie, také i dvoje pocházejí úžitky duchovní, že ne jedna svátost, ale dvě svátosti budú“. K tomu praví odpoviedaje: „Oboje zpósoba spolu v svátosti jednu znamenává dokonalú a plnú živnost, jakož praví Kristus: „Tělo mé právě jest pokrm a krev má právě jest nápoj“ Dále týž Albertus v knihách Dle officio misse pravie takto: „Musí býti posvícenie z podstaty nápoje, jakož bylo posvícenie z podstaty pokrmu; nebo jinak svátost v moci, v povaze v posvátné byla by nedokonalá; neb neznamenala by dokonalé živnosti, poněvadž živnost člověka nemóž býti bez nápoje “. Slyš také i Vilhelma in Racionali divinorum, jenž die takto: „Bera první zpósobu nepřijímá celé svátosti posvátně, protože chléb tělo a ne krev, též víno krev a ne tělo znamenává. A protož pod jednú spósobú toliko že nenie plná a dokonalá svátost, dokonána býti má, prvé než kněz jie bude požívati“. Aj, kterak znamenit ěl praví tento doktor, že nenie pod jednú zpósobú celá svátost! Slyšte dále protivníci Vilhelma de Monte Lauduno, jenž v svých knihách O svátostech praví takto: „Ktož přijímá tělo, celú pravdu při- jímá, totíž celého Krista, ale ne celé svátosti. Protož na mnohých miestech 27 Marginálie (červeně): Tomáš — 30 Rkp.: podawawagice (!) — 31 Marginálie: Albert — 37 DKe?; rkp.: do (!) — 42 Marg. (červeně): Vilhelm? — 45 kmá vyn. rkp. — 46 Rkp.: znameniti (!) 27 Thomae Aquinatis Summa theologica pars III. quaest. 73. art. 2. (l. c. p. 639) — 32 Albertus Magnus, Liber de sacramento eucharistiae dist. III. tract. 2. cap. 5. (Qualis debeat esse hic potus in proprii effectus operatione) (ed. Borgnet XXXVIII p. 299) — 34 Ibidem 36 Jan 6, 55 — 37 Albertus Magnus, Liber de sacramento eucharistiae l. c. (p. 299) — 12 Quilielmi Durandi Rationale divinorum officiorum, ed. Lugduni 1672, l. IV c. LIV (Quarta pars misse. Et primo de communione sacerdotis), p. 204: solum hostiam reci- piens non plenum sacramentaliter recipit sacramentum. Etsi enim in hostia consecrata Christi sanguis sit, non tamen est ibi sacramentaliter, eo, quod panis corpus, non sanguinem, et vinum sanguinem significat et non corpus. Quia ergo sub altera tantum specie non est comple- tum sacramentum quoad sacramentum vel signum, debet hoc sacramentum compleri prius, quam preshyter co ulatur —
Traktát m. Jana Rokycany O přijímaní krve. 15 konalosti té svátosti, jakož praví sv. Tomáš i jiní doktorové. Protož divno jest o protivníciech kalicha, proč tu svátost, jenž jest jedna jménem, počtem, posvěcováním, pozdvihováním 308 a a dokonalostí, chtie děliti v posluhovánie lidem, pod první spósobú a ne pod druhú podávajíce. Slušie i tuto znamenati řeč Alberta Velikého, kterýž v knihách O těle božiem činí takový odpor: „Zdá se, poněvadž dvě zpósobě, z nichto berú se dvoje znamenie, také i dvoje pocházejí úžitky duchovní, že ne jedna svátost, ale dvě svátosti budú“. K tomu praví odpoviedaje: „Oboje zpósoba spolu v svátosti jednu znamenává dokonalú a plnú živnost, jakož praví Kristus: „Tělo mé právě jest pokrm a krev má právě jest nápoj“ Dále týž Albertus v knihách Dle officio misse pravie takto: „Musí býti posvícenie z podstaty nápoje, jakož bylo posvícenie z podstaty pokrmu; nebo jinak svátost v moci, v povaze v posvátné byla by nedokonalá; neb neznamenala by dokonalé živnosti, poněvadž živnost člověka nemóž býti bez nápoje “. Slyš také i Vilhelma in Racionali divinorum, jenž die takto: „Bera první zpósobu nepřijímá celé svátosti posvátně, protože chléb tělo a ne krev, též víno krev a ne tělo znamenává. A protož pod jednú spósobú toliko že nenie plná a dokonalá svátost, dokonána býti má, prvé než kněz jie bude požívati“. Aj, kterak znamenit ěl praví tento doktor, že nenie pod jednú zpósobú celá svátost! Slyšte dále protivníci Vilhelma de Monte Lauduno, jenž v svých knihách O svátostech praví takto: „Ktož přijímá tělo, celú pravdu při- jímá, totíž celého Krista, ale ne celé svátosti. Protož na mnohých miestech 27 Marginálie (červeně): Tomáš — 30 Rkp.: podawawagice (!) — 31 Marginálie: Albert — 37 DKe?; rkp.: do (!) — 42 Marg. (červeně): Vilhelm? — 45 kmá vyn. rkp. — 46 Rkp.: znameniti (!) 27 Thomae Aquinatis Summa theologica pars III. quaest. 73. art. 2. (l. c. p. 639) — 32 Albertus Magnus, Liber de sacramento eucharistiae dist. III. tract. 2. cap. 5. (Qualis debeat esse hic potus in proprii effectus operatione) (ed. Borgnet XXXVIII p. 299) — 34 Ibidem 36 Jan 6, 55 — 37 Albertus Magnus, Liber de sacramento eucharistiae l. c. (p. 299) — 12 Quilielmi Durandi Rationale divinorum officiorum, ed. Lugduni 1672, l. IV c. LIV (Quarta pars misse. Et primo de communione sacerdotis), p. 204: solum hostiam reci- piens non plenum sacramentaliter recipit sacramentum. Etsi enim in hostia consecrata Christi sanguis sit, non tamen est ibi sacramentaliter, eo, quod panis corpus, non sanguinem, et vinum sanguinem significat et non corpus. Quia ergo sub altera tantum specie non est comple- tum sacramentum quoad sacramentum vel signum, debet hoc sacramentum compleri prius, quam preshyter co ulatur —
Strana 16
16 II. František Šimek: přijímají chléb a víno, totíž celú svátost“. Ale mnozí kněží neumě 1/í a 308b hlúpí usty svými poškvrněnými prokřikují proti těm, kteříž řkú: „Svátost dělí se, tehdy i Kristus se dělí!“ Říkají nerozomějíce, co die sv. Bernard v kázaní k Petrovi o těle božiem pravě: „Ačkoli jest jedna svá- tost, však tu sú tři věci rozdielné, t. j. zpósoby vidomé, pravda těla Kristova a moc milosti duchovní“. Též praví sv. Tomáš super quarto questione 47. řka: „V svátosti oltářní jsú tři věci rozdielné, totíž zpósoba vidomá, pravda těla (t. Kristus) a moc duchovnie. Prvnie se okem vidie. druhé se duší patří a třetí v těle duchovně se znamenává“. A k témuž die sv. Bernard v témž kázaní řka: „Zpósob chleba někdy hryže červ malitký, pravdu těla, t. Krista, přijímá také najhoršie člověk; ale moci milosti du- chovní nepřijímá než sám zvolený“. Z řečí těchto svatých doktoróv jiné jest mluviti o těle Kristově v svátosti a jiné o svátosti vidomé. Neb tělo Kristovo v svátosti pod první spósobú i pod druhú nedělí se, ale jest celé pod obojí spósobú; než svátost vidomá, ta se rozděluje, kdyžto první spósobu přijímá a druhú opúští — a to jest svatokrádež. O němž píše Gelasius papež (a jest položeno v Dekretě De consecratione distinccione 2.) takto: „Shledali sme, že ně- kteří, přijmúce toliko těla božieho částku, od kalichu posvěcené krve se zdržují. Kteřížto bez pochybení (že neviem, kterú pověrú vedeni jsúce tak činí,) protož nebo celé svátosti ať přijímají, neb od celých ať jsú puzeni. nebo rozdělenie jedné a též svátosti nemóž bez velikého svato 309a — krádeže býti“. Tento papež jednu a túž svátost nazývá pod obojí spósobú a obořuje se jakožto proti svatokrádcóm, kteříž od kalicha se zdržují. Tohoto svatokrádeže byli by se chopili Manicheové laikové, pod jednú spósobú s svatokrá de žem přijímajíce, také ariánštie kněží i biskupí též pod jednú spósobú podávajíce. O kněží a o biskupích ariánských praví sv. Rehoř v knihách Dialogorum třetiech takto: „Když syn jednoho krále 51 Rkp.: neumiegi — 54 Marginálie (červeně): Bernard — 56 Marginálie (červeně): Tomáš - 67 Marginálie (červeně): Gelasius — 76 kde) rkp. vyn.! — 54 Bernardus Sermo de excellentia ... (MIL 184 c. 989) (apokr.): Cum autem unum sit Sacramentum, tria ibi discreta proponuntur, scilicet species vinibilis, veritas corporis et virtus gratiae spiritualis — 56 Cf. Thomae Aquinatis Summa theologica pars III. quest. 73. artic. 6 (l. c. p. 643) — 60 Bernardus (apokr.) De excellentia... (ML 184 c. 990): Speciem panis rodit ali- quando sorex parvissimus: Christianus (suppl. veritatem) recipit etiam pessimus: virtutem gratiae spiritualis nonnisi praedestinatus recipit — 68 Gelasius papa Maiorico et Johanni episcopis (Decreti tertia pars De consecra- tione dist. II. c. 12) (ed. Friedberg c. 1318) — Sr. Strahla p. 29 8. — 78 Gregorius Dialogorum l. III. c. 31 (de Herminigildo rege, Liuvigildi ... filio) (ML 77 c. 289 8.) —
16 II. František Šimek: přijímají chléb a víno, totíž celú svátost“. Ale mnozí kněží neumě 1/í a 308b hlúpí usty svými poškvrněnými prokřikují proti těm, kteříž řkú: „Svátost dělí se, tehdy i Kristus se dělí!“ Říkají nerozomějíce, co die sv. Bernard v kázaní k Petrovi o těle božiem pravě: „Ačkoli jest jedna svá- tost, však tu sú tři věci rozdielné, t. j. zpósoby vidomé, pravda těla Kristova a moc milosti duchovní“. Též praví sv. Tomáš super quarto questione 47. řka: „V svátosti oltářní jsú tři věci rozdielné, totíž zpósoba vidomá, pravda těla (t. Kristus) a moc duchovnie. Prvnie se okem vidie. druhé se duší patří a třetí v těle duchovně se znamenává“. A k témuž die sv. Bernard v témž kázaní řka: „Zpósob chleba někdy hryže červ malitký, pravdu těla, t. Krista, přijímá také najhoršie člověk; ale moci milosti du- chovní nepřijímá než sám zvolený“. Z řečí těchto svatých doktoróv jiné jest mluviti o těle Kristově v svátosti a jiné o svátosti vidomé. Neb tělo Kristovo v svátosti pod první spósobú i pod druhú nedělí se, ale jest celé pod obojí spósobú; než svátost vidomá, ta se rozděluje, kdyžto první spósobu přijímá a druhú opúští — a to jest svatokrádež. O němž píše Gelasius papež (a jest položeno v Dekretě De consecratione distinccione 2.) takto: „Shledali sme, že ně- kteří, přijmúce toliko těla božieho částku, od kalichu posvěcené krve se zdržují. Kteřížto bez pochybení (že neviem, kterú pověrú vedeni jsúce tak činí,) protož nebo celé svátosti ať přijímají, neb od celých ať jsú puzeni. nebo rozdělenie jedné a též svátosti nemóž bez velikého svato 309a — krádeže býti“. Tento papež jednu a túž svátost nazývá pod obojí spósobú a obořuje se jakožto proti svatokrádcóm, kteříž od kalicha se zdržují. Tohoto svatokrádeže byli by se chopili Manicheové laikové, pod jednú spósobú s svatokrá de žem přijímajíce, také ariánštie kněží i biskupí též pod jednú spósobú podávajíce. O kněží a o biskupích ariánských praví sv. Rehoř v knihách Dialogorum třetiech takto: „Když syn jednoho krále 51 Rkp.: neumiegi — 54 Marginálie (červeně): Bernard — 56 Marginálie (červeně): Tomáš - 67 Marginálie (červeně): Gelasius — 76 kde) rkp. vyn.! — 54 Bernardus Sermo de excellentia ... (MIL 184 c. 989) (apokr.): Cum autem unum sit Sacramentum, tria ibi discreta proponuntur, scilicet species vinibilis, veritas corporis et virtus gratiae spiritualis — 56 Cf. Thomae Aquinatis Summa theologica pars III. quest. 73. artic. 6 (l. c. p. 643) — 60 Bernardus (apokr.) De excellentia... (ML 184 c. 990): Speciem panis rodit ali- quando sorex parvissimus: Christianus (suppl. veritatem) recipit etiam pessimus: virtutem gratiae spiritualis nonnisi praedestinatus recipit — 68 Gelasius papa Maiorico et Johanni episcopis (Decreti tertia pars De consecra- tione dist. II. c. 12) (ed. Friedberg c. 1318) — Sr. Strahla p. 29 8. — 78 Gregorius Dialogorum l. III. c. 31 (de Herminigildo rege, Liuvigildi ... filio) (ML 77 c. 289 8.) —
Strana 17
Traktát m. Jana Rokycany O přijímaní krve. 17 skrze Leandra od ariánského kacieřstvie k vieře křesťanské byl obrácen, jehožto otec jeho ariánský snažen bieše, aby k témuž kacieřstvie zase se navrátil, jednak hroze jemu, jednak dary slibuje, tehdy on, když velmi stále odpověděl, že nechce viery pravé nikdy opustiti, otec rozhněvav se od královstvie jeho odrazil, ze všech věcí jeho oblúpil, a v těžké stráži jeho zavřev, za hrdlo i za ruce okovy svázal. Ty časy, když přišel hod veliko- nočnie, poslal otec nevěrný k synu svému na úsvitě biskupa ariánského, aby jeho rukú svatokráde žného posvěcení tělo božie přijal a tak tudy k milosti otce přišel; ale syn Bohu oddaný k biskupu ariánskému, když jest přišel, žehral jest, hodné jakož bylo, a tudy od sebe nevěru hodným přimlúvaním zahnav“, jakož o tom i v Dekretě napsáno prima questione prima („Superveniente...“). Aj, tito ariánštie biskupové a kněžie, jakož posvěcovali pod jednú spósobú, tak podávali; a to jest svatokrádež, pro nižto syn králóv nechtěl přijímati 309b pod jednú spósobú, ale v mrzkosti maje nedověru biskupa, jeho od sebe zahnal. O laiciech manichejských píše sv. Lev v jednom kázaní v neděli druhú v půstě takto: „Tito Manicheové, když smějí býti při našich svá- tostech, aby tudy své nevěry tajili, tak v přijímaní svátosti zdržují se, že někdy, aby tudy lépe se tajili, usty nehodnými tělo Kristovo přijímají, ale krve vykúpenie našeho píti ovšem se uchylují. To vám oznamujem proto, aby takoví lidé vám oznámeni byli v takovém znamenie byli(!), a kdež ohlédáno bude jich svatokrá de žné pokrytstvie, v tom jsúce znamenáni a pronesen i , od tovařistvie svatých puzeni buďte. Neb o ta- kových sv. Pavel cierkev božie pilně napomíná řka: Prosíme vás, bratřé, abyšte se zachovali o d těch, kteříž roztržky a urážky kromě naučenie, kterémuž ste se naučili, činí; a [nejuchylujte se od těch, nebo takoví Kristu Pánu neslúžie, ale skrze sladké řeči a požehnání svozují srdce nevinných“. Hle, tento sv. papež kárá ty, kteříž k první spósobě zjevně v kostele přistupovali, ale kalicha krve spasenie našeho píti se varovali! 86 Rkp.: swatokradnezne° (!) — 94 In marg. (červeně): (Le v papež — 100 kde v rkp. vyn. — 1 Rkp.: pronesenie — 3 Rkp.: o — 4 neuchylujte; zřejmě m. uchylujte (lat. rkp. declinate) — 89 Decreti secunda pars causa I. quest. I. c. 72 (Superveniente pascalis festivitatis — die...) (ed. Friedberg c. 383) 94 Leo Magnus, Sermo XLII (al. XLI), De Quadragesima IV., c. 5 (ML 54 c. 279/80) — Sr. Strahl p. 68 — 98 n. V lat. orig. (ML l. c. c. 280): Quod ideo vestrae notum facimus sanctitati, ut vobis huiuscemodi homines et his manifestentur indiciis, et quorum deprehensa fuerit sacrilega simulatio, a sanctorum societate sacerdotali auctoritate pellantur — 2 Podle Řím. 16, 17 n. —
Traktát m. Jana Rokycany O přijímaní krve. 17 skrze Leandra od ariánského kacieřstvie k vieře křesťanské byl obrácen, jehožto otec jeho ariánský snažen bieše, aby k témuž kacieřstvie zase se navrátil, jednak hroze jemu, jednak dary slibuje, tehdy on, když velmi stále odpověděl, že nechce viery pravé nikdy opustiti, otec rozhněvav se od královstvie jeho odrazil, ze všech věcí jeho oblúpil, a v těžké stráži jeho zavřev, za hrdlo i za ruce okovy svázal. Ty časy, když přišel hod veliko- nočnie, poslal otec nevěrný k synu svému na úsvitě biskupa ariánského, aby jeho rukú svatokráde žného posvěcení tělo božie přijal a tak tudy k milosti otce přišel; ale syn Bohu oddaný k biskupu ariánskému, když jest přišel, žehral jest, hodné jakož bylo, a tudy od sebe nevěru hodným přimlúvaním zahnav“, jakož o tom i v Dekretě napsáno prima questione prima („Superveniente...“). Aj, tito ariánštie biskupové a kněžie, jakož posvěcovali pod jednú spósobú, tak podávali; a to jest svatokrádež, pro nižto syn králóv nechtěl přijímati 309b pod jednú spósobú, ale v mrzkosti maje nedověru biskupa, jeho od sebe zahnal. O laiciech manichejských píše sv. Lev v jednom kázaní v neděli druhú v půstě takto: „Tito Manicheové, když smějí býti při našich svá- tostech, aby tudy své nevěry tajili, tak v přijímaní svátosti zdržují se, že někdy, aby tudy lépe se tajili, usty nehodnými tělo Kristovo přijímají, ale krve vykúpenie našeho píti ovšem se uchylují. To vám oznamujem proto, aby takoví lidé vám oznámeni byli v takovém znamenie byli(!), a kdež ohlédáno bude jich svatokrá de žné pokrytstvie, v tom jsúce znamenáni a pronesen i , od tovařistvie svatých puzeni buďte. Neb o ta- kových sv. Pavel cierkev božie pilně napomíná řka: Prosíme vás, bratřé, abyšte se zachovali o d těch, kteříž roztržky a urážky kromě naučenie, kterémuž ste se naučili, činí; a [nejuchylujte se od těch, nebo takoví Kristu Pánu neslúžie, ale skrze sladké řeči a požehnání svozují srdce nevinných“. Hle, tento sv. papež kárá ty, kteříž k první spósobě zjevně v kostele přistupovali, ale kalicha krve spasenie našeho píti se varovali! 86 Rkp.: swatokradnezne° (!) — 94 In marg. (červeně): (Le v papež — 100 kde v rkp. vyn. — 1 Rkp.: pronesenie — 3 Rkp.: o — 4 neuchylujte; zřejmě m. uchylujte (lat. rkp. declinate) — 89 Decreti secunda pars causa I. quest. I. c. 72 (Superveniente pascalis festivitatis — die...) (ed. Friedberg c. 383) 94 Leo Magnus, Sermo XLII (al. XLI), De Quadragesima IV., c. 5 (ML 54 c. 279/80) — Sr. Strahl p. 68 — 98 n. V lat. orig. (ML l. c. c. 280): Quod ideo vestrae notum facimus sanctitati, ut vobis huiuscemodi homines et his manifestentur indiciis, et quorum deprehensa fuerit sacrilega simulatio, a sanctorum societate sacerdotali auctoritate pellantur — 2 Podle Řím. 16, 17 n. —
Strana 18
18 II. František Šimek: Takové teď nazývá svatokrádce lstivé, a protož z kostela mocí kněžskú velí je puditi a jakožto proklatých se varovati. Odporně tomu činí tohoto času kněží a biskupové lidu obecnému, jenž nevarujje se Kristova ka- licha, ale oblibuje, že jej klnú, do kostelóv nedopúštějí a svatokrádce, ano i bludné nazývají. Dále 310a z řeči tohoto papeže jest vědomo, že on s svým kněžstvem netoliko kalichu na svých mšéch lidem jest podával, ale napomínal jiné, aby i oni podávali. Tomuto všemu dnešní den děje se odporně. Navrátíce se ku prvniemu, při tom dobré jest slyšeti doktora veli- kého, Škota (distinccione 8. super 4°.), jenž die: „Eukaristia jest svátost, jenž právě držie v sobě tělo Kristovo pod spósobami chleba a vína po posvěcení od kněze slovy jistými slušným úmyslem propověděnými, tak že z ustanovení božieho v pravdě znamenávají tělo Kristovo a krev pod těmi spósobami býti“. Viz, co praví i Mikuláš Lyra (prima Corinth. XI.): „Jakož Kristus změnil chléb v tělo své, také i víno v krev svú; neb oboje jest z dokonalosti této svátosti: jedno proto, že skrze oboje spolu znamenává se dokonale umučenie Kristovo, jehož jest památka, druhé proto, neb oboje znamená dokonalú živnost“. Z řečí těchto doktoróv jest zjevno, že pod dvojí spósobú jest celá svátost a dokonalá a plná duchovní živnost. A tak pod první spósobú nebéře se plná svátost ani dokonalá, jakož tak smýšlejí doktorové svrchupsaní; ale poběhlci proti řečem doktorským mluvie a drží. Než sv. Tomáš (parte 32. questione 73.) die: „Tato svátost jest mnohá v zpóso- bách, ale jedna dokonalá“. To řeč sv. Tomáše. Jako nápodobně každý člověk dokonalý jest a má býti dvzój člověk, t. člověk zevnitřní a vnitřní (podlé řeči sv. Jeronyma na ono slovo Ezechiele proroka: „Člověk, 10 Rkp.: newarugte — 17 Marg. (červeně): Šcot — 33 Rkp.: dwey — 17 Scoti Quaestiones in l. quartum Sententiarum, dist. VIII, quaestio I. (An eucha- ristia sit sacramentum novae legis?), Scholium (edit. Joannis Duns Scoti Opera omnia, Parisiis 1894, tomus XVII p. 7): Eucharistia est sacramentum corporis Christi et sanguinis veraciter contenti sub speciebus panis et vini post consecrationem factam a sacerdote sub verbis certis cum debita intentione prolatis, ex institutione divina veraciter signans corpus Christi et sanguinem sub eis realiter contineri. — 22 Lyra (Biblia 8. l. c. t. VI p. 294): sicut Christus convertit panem in corpus suum, ita et vinum in sanguinem; utrumque enim est de perfectione huis sacramenti: tum, quia per utrumque simul exprimitur perfecte passio Christi, cuius est memorabile, tum, quia utrumque significat perfecte refectionem — 31 Thomae Aquinatis Summa theologica pars III. quest. 73. artic. 2. (l. c. p. 638) — 34 Ezech. 14, 4 a 7 — Hieronymi Commentariorum in Ezechielem l. IV., c. XV (ML 25 c. 119): Quodque secundo dicitur: Homo, homo filiorum Israel, et advena- rum, qui iuncti sunt eis, duplicem in nobis iuxta Apostolum ostendit hominem, exte- riorem et interiorem (1. Cor. XV.) —
18 II. František Šimek: Takové teď nazývá svatokrádce lstivé, a protož z kostela mocí kněžskú velí je puditi a jakožto proklatých se varovati. Odporně tomu činí tohoto času kněží a biskupové lidu obecnému, jenž nevarujje se Kristova ka- licha, ale oblibuje, že jej klnú, do kostelóv nedopúštějí a svatokrádce, ano i bludné nazývají. Dále 310a z řeči tohoto papeže jest vědomo, že on s svým kněžstvem netoliko kalichu na svých mšéch lidem jest podával, ale napomínal jiné, aby i oni podávali. Tomuto všemu dnešní den děje se odporně. Navrátíce se ku prvniemu, při tom dobré jest slyšeti doktora veli- kého, Škota (distinccione 8. super 4°.), jenž die: „Eukaristia jest svátost, jenž právě držie v sobě tělo Kristovo pod spósobami chleba a vína po posvěcení od kněze slovy jistými slušným úmyslem propověděnými, tak že z ustanovení božieho v pravdě znamenávají tělo Kristovo a krev pod těmi spósobami býti“. Viz, co praví i Mikuláš Lyra (prima Corinth. XI.): „Jakož Kristus změnil chléb v tělo své, také i víno v krev svú; neb oboje jest z dokonalosti této svátosti: jedno proto, že skrze oboje spolu znamenává se dokonale umučenie Kristovo, jehož jest památka, druhé proto, neb oboje znamená dokonalú živnost“. Z řečí těchto doktoróv jest zjevno, že pod dvojí spósobú jest celá svátost a dokonalá a plná duchovní živnost. A tak pod první spósobú nebéře se plná svátost ani dokonalá, jakož tak smýšlejí doktorové svrchupsaní; ale poběhlci proti řečem doktorským mluvie a drží. Než sv. Tomáš (parte 32. questione 73.) die: „Tato svátost jest mnohá v zpóso- bách, ale jedna dokonalá“. To řeč sv. Tomáše. Jako nápodobně každý člověk dokonalý jest a má býti dvzój člověk, t. člověk zevnitřní a vnitřní (podlé řeči sv. Jeronyma na ono slovo Ezechiele proroka: „Člověk, 10 Rkp.: newarugte — 17 Marg. (červeně): Šcot — 33 Rkp.: dwey — 17 Scoti Quaestiones in l. quartum Sententiarum, dist. VIII, quaestio I. (An eucha- ristia sit sacramentum novae legis?), Scholium (edit. Joannis Duns Scoti Opera omnia, Parisiis 1894, tomus XVII p. 7): Eucharistia est sacramentum corporis Christi et sanguinis veraciter contenti sub speciebus panis et vini post consecrationem factam a sacerdote sub verbis certis cum debita intentione prolatis, ex institutione divina veraciter signans corpus Christi et sanguinem sub eis realiter contineri. — 22 Lyra (Biblia 8. l. c. t. VI p. 294): sicut Christus convertit panem in corpus suum, ita et vinum in sanguinem; utrumque enim est de perfectione huis sacramenti: tum, quia per utrumque simul exprimitur perfecte passio Christi, cuius est memorabile, tum, quia utrumque significat perfecte refectionem — 31 Thomae Aquinatis Summa theologica pars III. quest. 73. artic. 2. (l. c. p. 638) — 34 Ezech. 14, 4 a 7 — Hieronymi Commentariorum in Ezechielem l. IV., c. XV (ML 25 c. 119): Quodque secundo dicitur: Homo, homo filiorum Israel, et advena- rum, qui iuncti sunt eis, duplicem in nobis iuxta Apostolum ostendit hominem, exte- riorem et interiorem (1. Cor. XV.) —
Strana 19
Traktát m. Jana Rokycany O přijímaní krve. 19 člověk 310b z domu izrahelského“), avšak z takového obojieho člověka jest jeden celý a dokonalý člověk: též ze dvú spósobú jest jedna celá a dokonalá svátost, jakož piesma doktoróv nahoře psaných to světle doka- zují a vykládají, jimžto slušie viece státi nežli kterým novákóm, kteříž mluvie neb píší bez základuov hodných a pravých. Z těchto řečí již svrchu položených toto máme: Pod jednú spósobú nenie plná svátost. Druhé: Pod jednú spósobú nenie celá svátost. Třetí: Pod jednú spósobú nenie dokonalá svátost. Čtvrté: Pod jednú spósobú nenie plná a dokonalá duchovní živnost. Páté: Pod dvojí spósobú nejsta dvě, ale jedna svátost (die svatý Augustin). Druhé slovo mistróv poběhlých jest toto: „Nenie viece ani se zavierá pod dvojí spósobú než pod jednú, a což koli jest pod dvojí zpósobú, to všecko jest pod první“. Při této řeči velikú slavnost činiechu na sněmu smyšlenky své pravicce, zpodpierajíce se na to, že celý Kristus jest pod první zpósobú. I my to pravíme, že pod první zpósobú jest celý Kristus; ale z toho nemóž vzato býti, by nic nebylo viece pojd dvojí než pod jednú. Jakož proti tak pravícím jest Egidius, římský doktor znamenitý, kteříž(!) v svých knichách Theore[u]matum (theore[u]mate 20.) pravie takto: „Pod zpósobami chleba a vína celý jest Kristus, ale z přirozeného spojenie, ne z svátosti moci. Nebo z moci svátosti ani pod zpósobem chleba toliko ani pod zpósobem vína toliko nenie celý Kristus; 311 a ale ani pod obojí spolu nenie celý Kristus. Nebo to jest na oltáři z moci svá- tosti, t. posvátně, kdyžto jedna věc v druhú se změnila; protož pod zpó- sobú chleba z moci svátosti nenie než tělo Kristovo toliko a pod zpósobú vína jest krev Kristova toliko. Viec jest tehdy z podstaty svátosti pod 48 Rkp.: mysslensky — 50 Rkp.: po — 44 V lat. textu: secundum Augustinum super psalmo XXII. (viz výše str. 14 pozn.).— 52 Egidia cituje Innocentius III. (De sacro altaris mysterio l. IV. c. XVII, ML 217 c. 868 ): Est ergo sanguis sub speciebus panis non ex vi sacramenti, sed ex naturali concomi- tantia, secundum fratrem Egidium — Místo citované zde Rokycanou čteme nikoli v 20., nýbrž v 50. kapitole uvedeného spisu Egidiova; sr. rukopis Nár. musea XV F 5 list 66a: Sub specie panis et vini totus Christus continetur, sed ex naturali concomitancia, non ex vi sacramenti. Ex vi enim sacramenti non solum sub specie panis per se sumpta vel sub specie vini non continetur totus Christus, sed eciam simul sub utraque specie non existit totus Christus. Illud enim est in altari ex vi sacramenti, in quidquid est conversum; igitur sub specie panis ex vi sacramenti non est ibi nisi corpus et sub specie vini nisi sanguis. Plus est ergo ex vi sacra- menti sub utraque specie quam sub una tantum; attamen ex vi sacramenti non sub una nec sub utraque est simul totus Christus, quia anima eius ex vi sacramenti sub neutra specie conti- netur, cum nichil sit conversum in ipsam. Ex naturali tamen concomitancia sub utraque specie continetur totus Christus, nam cum corpus Christi sit naturaliter coniunctum suo sanguini et sue anime, licet sub specie panis ex vi sacramenti sit solum corpus, ex naturali concomi- tantia tamen est ibi anima et sanguis Christi et eciam ipsum verbum, quod habet insepara- bilem unionem ad animam et ad carnem; sic eciam sub specie vini est ex vi sacramenti solus sanguis, sed ex naturali concomitancia sunt ibi cetera. —
Traktát m. Jana Rokycany O přijímaní krve. 19 člověk 310b z domu izrahelského“), avšak z takového obojieho člověka jest jeden celý a dokonalý člověk: též ze dvú spósobú jest jedna celá a dokonalá svátost, jakož piesma doktoróv nahoře psaných to světle doka- zují a vykládají, jimžto slušie viece státi nežli kterým novákóm, kteříž mluvie neb píší bez základuov hodných a pravých. Z těchto řečí již svrchu položených toto máme: Pod jednú spósobú nenie plná svátost. Druhé: Pod jednú spósobú nenie celá svátost. Třetí: Pod jednú spósobú nenie dokonalá svátost. Čtvrté: Pod jednú spósobú nenie plná a dokonalá duchovní živnost. Páté: Pod dvojí spósobú nejsta dvě, ale jedna svátost (die svatý Augustin). Druhé slovo mistróv poběhlých jest toto: „Nenie viece ani se zavierá pod dvojí spósobú než pod jednú, a což koli jest pod dvojí zpósobú, to všecko jest pod první“. Při této řeči velikú slavnost činiechu na sněmu smyšlenky své pravicce, zpodpierajíce se na to, že celý Kristus jest pod první zpósobú. I my to pravíme, že pod první zpósobú jest celý Kristus; ale z toho nemóž vzato býti, by nic nebylo viece pojd dvojí než pod jednú. Jakož proti tak pravícím jest Egidius, římský doktor znamenitý, kteříž(!) v svých knichách Theore[u]matum (theore[u]mate 20.) pravie takto: „Pod zpósobami chleba a vína celý jest Kristus, ale z přirozeného spojenie, ne z svátosti moci. Nebo z moci svátosti ani pod zpósobem chleba toliko ani pod zpósobem vína toliko nenie celý Kristus; 311 a ale ani pod obojí spolu nenie celý Kristus. Nebo to jest na oltáři z moci svá- tosti, t. posvátně, kdyžto jedna věc v druhú se změnila; protož pod zpó- sobú chleba z moci svátosti nenie než tělo Kristovo toliko a pod zpósobú vína jest krev Kristova toliko. Viec jest tehdy z podstaty svátosti pod 48 Rkp.: mysslensky — 50 Rkp.: po — 44 V lat. textu: secundum Augustinum super psalmo XXII. (viz výše str. 14 pozn.).— 52 Egidia cituje Innocentius III. (De sacro altaris mysterio l. IV. c. XVII, ML 217 c. 868 ): Est ergo sanguis sub speciebus panis non ex vi sacramenti, sed ex naturali concomi- tantia, secundum fratrem Egidium — Místo citované zde Rokycanou čteme nikoli v 20., nýbrž v 50. kapitole uvedeného spisu Egidiova; sr. rukopis Nár. musea XV F 5 list 66a: Sub specie panis et vini totus Christus continetur, sed ex naturali concomitancia, non ex vi sacramenti. Ex vi enim sacramenti non solum sub specie panis per se sumpta vel sub specie vini non continetur totus Christus, sed eciam simul sub utraque specie non existit totus Christus. Illud enim est in altari ex vi sacramenti, in quidquid est conversum; igitur sub specie panis ex vi sacramenti non est ibi nisi corpus et sub specie vini nisi sanguis. Plus est ergo ex vi sacra- menti sub utraque specie quam sub una tantum; attamen ex vi sacramenti non sub una nec sub utraque est simul totus Christus, quia anima eius ex vi sacramenti sub neutra specie conti- netur, cum nichil sit conversum in ipsam. Ex naturali tamen concomitancia sub utraque specie continetur totus Christus, nam cum corpus Christi sit naturaliter coniunctum suo sanguini et sue anime, licet sub specie panis ex vi sacramenti sit solum corpus, ex naturali concomi- tantia tamen est ibi anima et sanguis Christi et eciam ipsum verbum, quod habet insepara- bilem unionem ad animam et ad carnem; sic eciam sub specie vini est ex vi sacramenti solus sanguis, sed ex naturali concomitancia sunt ibi cetera. —
Strana 20
20 II. František Šimek: obojí spósobú nežli pod jednú toliko; avšak z podstaty svátosti ani pod jednú toliko ani pod oběma spolu spósoboma nenie celý Kristus, neb duše jeho z podstaty svátosti pod žádnú zpósobú nenie, poněvadž nic se ne- obrátilo v duši, ačkoli z přirozeného spojení pod obojí spósobú celý jest Kristus. Neb, poněvadž tělo Kristovo jest přirozený mí během spojeno s krví svú i s duší svú, ačkoli pod zpósobem chleba z podstaty svátosti jest toliko tělo, avšak z přirozené pospolnosti jest tu krev, duše i také božstvie, kdež má nerozdielné spojenie s tělem i s duší; též také pod zpósobem vína jest sama krev Kristova z podstaty svátosti, ale z přirozené pospolnosti jsú tu také jiné věci“. A málo dolejí die: „A protož ne z podstaty svátosti, ale z přirozené pospolnosti pod zpósobami chleba a vína jest celý Kristus“. Z řeči tohoto doktora světle a zjevně odpor doktoróm nynějším se nalézá; neb on vypravuje, co je to býti posvátně: že to, když se jedna věc v druhú obracuje; a tak, jakož praví, pod zpósobem chleba z podstaty svátosti nenie než tělo Kristovo toliko, neb chléb toliko v tělo Kristovo se obra- cuje, ale ne tudiež víno v krev. Druhé 311 b] praví, že pod zpósobem vína jest krev toliko posvátně, neb víno v krev Kristovu toliko se obracuje. (K tomu obému jest Innocencius a mistr hlubokých smyslóv v rozdielu XI.) Třetí praví, že viec jest posvátně pod dvojí spósobú než pod jednú toliko. Čtvrté, že ani pod jednú zpósobú toliko ani pod obojí spolu z pod- staty svátosti jest Kristus. Páté vypravuje toto: neb duše Kristova pod žádnú spósobú nenie posvátně, a tak ani celý Kristus nenie tudiež po- svátně. Šesté vypravuje, že nic nenie obráceno v duši Kristovu, ani chléb, ani víno, avšakz přirozené pospolnosti pod obojí zpósobú jest duše Kristova. Sedmé: Tělo Kristovo během přirozeným spojeno jest s krví Kristovú i také s duší; protož, ačkoli pod spósobem chleba jest tělo Kristovo toliko posvátně, však také tudiež jest krev i duše i božstvie, ale z přirozené pospolnosti. Osmé praví, že božstvie nerozdielným spojením má se k tělu i k duši Kristově; protož, ačkoli sama krev Kristova jest pod spósobem vína posvátně, ale z přirozené pospolnosti jsú tu i jiné věci. Toto položenie tohoto doktora rovně zpět rytčřuje proti slovóm od po- běhlcóv často hlásaný m , kteříž pravie, že ne viec jest pod dvojí spósobú nežli pod jednú. A poslúchaj, co praví Albertus Veliký (De officio misse) řka, že, 64 km) v slově „přirozeným“ rkp. vyn. — 91 zm v slově „hlásaným“ rkp. vyn. — 69 (Ibidem:) Nunc autem non ex vi sacramenti, sed ex naturali concomitancia sub accidentalibus panis et vini totus Christus simul existit — 77 Cf. Innocentius III. De sacro altaris mysterio l. IV. c. III et XXI (ML 217 c. 854 et 872) — 77 Lombardus, Sententiarum l. IV. dist. XI (ML 192 c. 863), dist. IX (ib. c. 858) — 93 Spr. Albertus Magnus, Liber de sacramento eucharistiae dist. III, tract. 2, c. 5
20 II. František Šimek: obojí spósobú nežli pod jednú toliko; avšak z podstaty svátosti ani pod jednú toliko ani pod oběma spolu spósoboma nenie celý Kristus, neb duše jeho z podstaty svátosti pod žádnú zpósobú nenie, poněvadž nic se ne- obrátilo v duši, ačkoli z přirozeného spojení pod obojí spósobú celý jest Kristus. Neb, poněvadž tělo Kristovo jest přirozený mí během spojeno s krví svú i s duší svú, ačkoli pod zpósobem chleba z podstaty svátosti jest toliko tělo, avšak z přirozené pospolnosti jest tu krev, duše i také božstvie, kdež má nerozdielné spojenie s tělem i s duší; též také pod zpósobem vína jest sama krev Kristova z podstaty svátosti, ale z přirozené pospolnosti jsú tu také jiné věci“. A málo dolejí die: „A protož ne z podstaty svátosti, ale z přirozené pospolnosti pod zpósobami chleba a vína jest celý Kristus“. Z řeči tohoto doktora světle a zjevně odpor doktoróm nynějším se nalézá; neb on vypravuje, co je to býti posvátně: že to, když se jedna věc v druhú obracuje; a tak, jakož praví, pod zpósobem chleba z podstaty svátosti nenie než tělo Kristovo toliko, neb chléb toliko v tělo Kristovo se obra- cuje, ale ne tudiež víno v krev. Druhé 311 b] praví, že pod zpósobem vína jest krev toliko posvátně, neb víno v krev Kristovu toliko se obracuje. (K tomu obému jest Innocencius a mistr hlubokých smyslóv v rozdielu XI.) Třetí praví, že viec jest posvátně pod dvojí spósobú než pod jednú toliko. Čtvrté, že ani pod jednú zpósobú toliko ani pod obojí spolu z pod- staty svátosti jest Kristus. Páté vypravuje toto: neb duše Kristova pod žádnú spósobú nenie posvátně, a tak ani celý Kristus nenie tudiež po- svátně. Šesté vypravuje, že nic nenie obráceno v duši Kristovu, ani chléb, ani víno, avšakz přirozené pospolnosti pod obojí zpósobú jest duše Kristova. Sedmé: Tělo Kristovo během přirozeným spojeno jest s krví Kristovú i také s duší; protož, ačkoli pod spósobem chleba jest tělo Kristovo toliko posvátně, však také tudiež jest krev i duše i božstvie, ale z přirozené pospolnosti. Osmé praví, že božstvie nerozdielným spojením má se k tělu i k duši Kristově; protož, ačkoli sama krev Kristova jest pod spósobem vína posvátně, ale z přirozené pospolnosti jsú tu i jiné věci. Toto položenie tohoto doktora rovně zpět rytčřuje proti slovóm od po- běhlcóv často hlásaný m , kteříž pravie, že ne viec jest pod dvojí spósobú nežli pod jednú. A poslúchaj, co praví Albertus Veliký (De officio misse) řka, že, 64 km) v slově „přirozeným“ rkp. vyn. — 91 zm v slově „hlásaným“ rkp. vyn. — 69 (Ibidem:) Nunc autem non ex vi sacramenti, sed ex naturali concomitancia sub accidentalibus panis et vini totus Christus simul existit — 77 Cf. Innocentius III. De sacro altaris mysterio l. IV. c. III et XXI (ML 217 c. 854 et 872) — 77 Lombardus, Sententiarum l. IV. dist. XI (ML 192 c. 863), dist. IX (ib. c. 858) — 93 Spr. Albertus Magnus, Liber de sacramento eucharistiae dist. III, tract. 2, c. 5
Strana 21
Traktát m. Jana Rokycany O přijímaní krve. 21 ačkoli krev jest v těle z přirozeného spojenie, kterýmžto vlhkosti spojují se s tělem, jehož sú vlhkosti. Aj, tento doktor, srovnávaje se s předním, praví, že něco jest pod zpósobú druhú, což nenie pod prvnie, neb krev Kristova během posvátným tu jest. Item Lyra doktor (na epištolu 312 a první k Korintóm v kapitole XI.) praví takto: „Pod první spósobú jest pravé tělo Kristovo a nenie tu bez krve, neb tělo jest tu z moci posvěcenie, ale krev z pravé pospolnosti jakožto božstvie i duše“. Ale najznamenitější odpor bývá protivníkóv proti kalichu blaho- slavenému tento: Pod první spósobú jest celý Kristus, a tak tělo jeho i krev: protož nic nenie, co by se nepřijímalo pod první spósobú, což by potom pod druhú mělo býti přijímáno. A tak nic viece pod dvojí spósobú nenie nežli pod prvnie. K tomu móž odpoviedáno býti skrze svatého Tomáše, jenž (parte 3. questione 76. articulo 2°.) praví takto: „Převelmi jistě má držáno býti, že pod obojí zpósobú svátosti celý jest Kristus, však jinak a jinak; neb pod zpósobú chleba jest tělo Kristovo z moci svátosti (t. posvátně), ale krev jest tu z pravé pospolnosti, jakožto duše i božstvie“. To ten die doktor: v prvnie zajisté zpósobě jest a dává se jakožto pokrm (neb die: „Tělo mé právě jest pokrm“), a v druhé ja- kožto vinný kořen právě najlepšie víno z sebe duchovní vydávaje (protož die: „Já sem pravý vinný kořen“). A první okušení Kristus nazý- vá jedle ním řka: „Jezte, to ť jest tělo mé“, a druhé nazývá nápojem řka: ..Píte z toho všickni“. A tak Kristus tu jest ustanovil dvoje okušenie, t. aby okušeno bylo tělo jeho skrze jedenie, a druhé aby okušen byl skrze pití, aby, jakož jiná jest zpósoba první nežli druhá, ačkoli jest týž Kristus, tak jiné jest okušenie prvnie od druhého. Neb podlé řeči Innocencia papeže ani krev pod zpósobú chleba jie se ani tělo pod zpósobú vína pí se; protož zjevno jest, že zle jest řečeno, by ne viece 312 b] bylo ani se zavierá pod dvojí zpósobú nežli pod jednú. Nebo jedení pod prvnie, to nenie pod druhú, ani pití, jenž jest pod druhú, jest pod první posvátně. Také na oko 95 se? vyn. rkp. — 15 e? rkp. vyn.! — (ed. Borgnet AXAVIII p. 299): verum quidem est, quod sanguis habetur in corpore, sed non ex virtute sacramentali, sed potius sanguis habetur in corpore ex unione naturali: quia humores uniuntur cum corpore, cuius sunt humores — 98 Lyra (Biblia s. I. c. t. VI. p. 294): Verumtamen non est ibi verum corpus Christi sine sanguine, quia corpus est ibi ex vi consecrationis, sanguis autem ex concomitantia reali, sicut deitas et anima — 7 Thomae Aquinatis Summa theologica pars III. quest. 76 artic. 2 (l. c. p. 670 s.) — 12 Jan 6, 55 — 14 Jan 15, 1 15 Mat. 26, 26; Marek 14, 22 — Mat. 26, 27 — 19 Innocentius III. De sacro altaris mysterio l. IV. c. XXI (ML 217 c. 872) —
Traktát m. Jana Rokycany O přijímaní krve. 21 ačkoli krev jest v těle z přirozeného spojenie, kterýmžto vlhkosti spojují se s tělem, jehož sú vlhkosti. Aj, tento doktor, srovnávaje se s předním, praví, že něco jest pod zpósobú druhú, což nenie pod prvnie, neb krev Kristova během posvátným tu jest. Item Lyra doktor (na epištolu 312 a první k Korintóm v kapitole XI.) praví takto: „Pod první spósobú jest pravé tělo Kristovo a nenie tu bez krve, neb tělo jest tu z moci posvěcenie, ale krev z pravé pospolnosti jakožto božstvie i duše“. Ale najznamenitější odpor bývá protivníkóv proti kalichu blaho- slavenému tento: Pod první spósobú jest celý Kristus, a tak tělo jeho i krev: protož nic nenie, co by se nepřijímalo pod první spósobú, což by potom pod druhú mělo býti přijímáno. A tak nic viece pod dvojí spósobú nenie nežli pod prvnie. K tomu móž odpoviedáno býti skrze svatého Tomáše, jenž (parte 3. questione 76. articulo 2°.) praví takto: „Převelmi jistě má držáno býti, že pod obojí zpósobú svátosti celý jest Kristus, však jinak a jinak; neb pod zpósobú chleba jest tělo Kristovo z moci svátosti (t. posvátně), ale krev jest tu z pravé pospolnosti, jakožto duše i božstvie“. To ten die doktor: v prvnie zajisté zpósobě jest a dává se jakožto pokrm (neb die: „Tělo mé právě jest pokrm“), a v druhé ja- kožto vinný kořen právě najlepšie víno z sebe duchovní vydávaje (protož die: „Já sem pravý vinný kořen“). A první okušení Kristus nazý- vá jedle ním řka: „Jezte, to ť jest tělo mé“, a druhé nazývá nápojem řka: ..Píte z toho všickni“. A tak Kristus tu jest ustanovil dvoje okušenie, t. aby okušeno bylo tělo jeho skrze jedenie, a druhé aby okušen byl skrze pití, aby, jakož jiná jest zpósoba první nežli druhá, ačkoli jest týž Kristus, tak jiné jest okušenie prvnie od druhého. Neb podlé řeči Innocencia papeže ani krev pod zpósobú chleba jie se ani tělo pod zpósobú vína pí se; protož zjevno jest, že zle jest řečeno, by ne viece 312 b] bylo ani se zavierá pod dvojí zpósobú nežli pod jednú. Nebo jedení pod prvnie, to nenie pod druhú, ani pití, jenž jest pod druhú, jest pod první posvátně. Také na oko 95 se? vyn. rkp. — 15 e? rkp. vyn.! — (ed. Borgnet AXAVIII p. 299): verum quidem est, quod sanguis habetur in corpore, sed non ex virtute sacramentali, sed potius sanguis habetur in corpore ex unione naturali: quia humores uniuntur cum corpore, cuius sunt humores — 98 Lyra (Biblia s. I. c. t. VI. p. 294): Verumtamen non est ibi verum corpus Christi sine sanguine, quia corpus est ibi ex vi consecrationis, sanguis autem ex concomitantia reali, sicut deitas et anima — 7 Thomae Aquinatis Summa theologica pars III. quest. 76 artic. 2 (l. c. p. 670 s.) — 12 Jan 6, 55 — 14 Jan 15, 1 15 Mat. 26, 26; Marek 14, 22 — Mat. 26, 27 — 19 Innocentius III. De sacro altaris mysterio l. IV. c. XXI (ML 217 c. 872) —
Strana 22
22 II. František Šimek: se to vidí, že spósoba krve Kristovy nenie zpósoba těla jeho ani zase. A protož viece jest pod dvojí spósobú nežli pod jednú, nebo dvě jsú zpó- sobě v celé svátosti, a ne jedna toliko. Jest také viece z příčiny milosti, jakož o tom dále bude povědieno. K třetí řeči doktoróv poběhlých přistupuje, pozdravím jie, kterúž mluviece řkú, že ze všech milostí, kteréž věrní přijímají pod dvojí zpó- sobú, též všechny přijímají pod první, a ne viece. Při tom položím jistějších doktoróv a viece i milejšiech řečí a Písma, kteráž proti těmto doktoróm jsú již často dotčeným. Najprvé mluvě o posvátné krvi pod druhú spósobú Lyra doktor na onu řeč prima Cor. 1°. „Kalich požehnánie, jemuž žehnáme, však obco- vánie krve Kristovy jest", die takto: „Teď se béře kalich za krev Kristovu v kalichu, kterážto slove krev požehnánie, nebo skrze požehnáme, božie posvěcuje se a také, ktož ji přijímají nábožně, požehnánie božieho skrze rozmnoženie milosti docházejí, jiežto požehnáváme my kněží“. To Lyra. Aj, tento doktor moc nebo úžitek krve Kristovy v kalichu praví, že jest přispořenie milosti. A sluší teď znamenati, že apoštol, mluvě o svátosti kalicha, nazývá jej obcovánie krve Kristovy, a mluvě o tělu posvátném, nazývá je účastenstvím, jakožto jiné milosti dotýkaje pod obcováním a jiné pod účastenstvím. K tomu jest sv. Augustin na „žalm! 313a XXIIt'. A tudiež glosa ordinaria takto: „Ktož kalich, t. krev Kristovu, zvláště pokládá, jakož jinú milost od stolu, to jest od těla Kristova po- kládá. Poněvadž však ani tělo bez krve ani krev bez těla móž býti anebo přijímána býti ...“; a dolejí: „protož stuol a kalich teď rozděluje jakožto rozličné milosti“. To ten. Z výborné této řeči sv. Augustina jest vědomo, že ne nadarmo věrní žádají přijímati pod druhú zpósobú, nebo tu jiné milosti božské se dávají těm, kteříž pod dvojí zpósobů přijímají a [dokto- rové] dary! nad dary i milosti božské se oddvojují a přispořeny jsúc rozmnožují se, od nichžto ne na mále škodni se činí, kteříž zpó s oby pod druhú zpósobú přijímati nechtie. K témuž jest Albertus Veliký, kteřížto v svých kniehách De officio 28 Rkp.: gei 43 zžalm); rkp. chybně: zákon (lat.: super psalmo) — 50 [doktorové]; tak chybně rkp. m. dary (v lat. textu: dona) — 52 zčiní?; rkp.: ani (!) — Rkp.: zpotoby (!) — 54 Marg. (červeně): Albertus — 34 Spr. 1. Kor. 10, 16 — 35 Lyra (l. c. t. VI. p. 278): Hic voce Calix accipitur continens pro contento. Be- nedictionis. Tum, quia per Dei benedictionem consecratur, tum quia percipiens eum devote benedictionem Dei per augmentum gratia consequitur. Cui be(nedicimus) nos sacerdotes — 41 Sr. 1. Kor. 10, 16 — 43 n. Viz str. 14 54 Spr. Albertus Magnus, Liber de sacramento eucharistiae dist. III. tract. 2, c. 5
22 II. František Šimek: se to vidí, že spósoba krve Kristovy nenie zpósoba těla jeho ani zase. A protož viece jest pod dvojí spósobú nežli pod jednú, nebo dvě jsú zpó- sobě v celé svátosti, a ne jedna toliko. Jest také viece z příčiny milosti, jakož o tom dále bude povědieno. K třetí řeči doktoróv poběhlých přistupuje, pozdravím jie, kterúž mluviece řkú, že ze všech milostí, kteréž věrní přijímají pod dvojí zpó- sobú, též všechny přijímají pod první, a ne viece. Při tom položím jistějších doktoróv a viece i milejšiech řečí a Písma, kteráž proti těmto doktoróm jsú již často dotčeným. Najprvé mluvě o posvátné krvi pod druhú spósobú Lyra doktor na onu řeč prima Cor. 1°. „Kalich požehnánie, jemuž žehnáme, však obco- vánie krve Kristovy jest", die takto: „Teď se béře kalich za krev Kristovu v kalichu, kterážto slove krev požehnánie, nebo skrze požehnáme, božie posvěcuje se a také, ktož ji přijímají nábožně, požehnánie božieho skrze rozmnoženie milosti docházejí, jiežto požehnáváme my kněží“. To Lyra. Aj, tento doktor moc nebo úžitek krve Kristovy v kalichu praví, že jest přispořenie milosti. A sluší teď znamenati, že apoštol, mluvě o svátosti kalicha, nazývá jej obcovánie krve Kristovy, a mluvě o tělu posvátném, nazývá je účastenstvím, jakožto jiné milosti dotýkaje pod obcováním a jiné pod účastenstvím. K tomu jest sv. Augustin na „žalm! 313a XXIIt'. A tudiež glosa ordinaria takto: „Ktož kalich, t. krev Kristovu, zvláště pokládá, jakož jinú milost od stolu, to jest od těla Kristova po- kládá. Poněvadž však ani tělo bez krve ani krev bez těla móž býti anebo přijímána býti ...“; a dolejí: „protož stuol a kalich teď rozděluje jakožto rozličné milosti“. To ten. Z výborné této řeči sv. Augustina jest vědomo, že ne nadarmo věrní žádají přijímati pod druhú zpósobú, nebo tu jiné milosti božské se dávají těm, kteříž pod dvojí zpósobů přijímají a [dokto- rové] dary! nad dary i milosti božské se oddvojují a přispořeny jsúc rozmnožují se, od nichžto ne na mále škodni se činí, kteříž zpó s oby pod druhú zpósobú přijímati nechtie. K témuž jest Albertus Veliký, kteřížto v svých kniehách De officio 28 Rkp.: gei 43 zžalm); rkp. chybně: zákon (lat.: super psalmo) — 50 [doktorové]; tak chybně rkp. m. dary (v lat. textu: dona) — 52 zčiní?; rkp.: ani (!) — Rkp.: zpotoby (!) — 54 Marg. (červeně): Albertus — 34 Spr. 1. Kor. 10, 16 — 35 Lyra (l. c. t. VI. p. 278): Hic voce Calix accipitur continens pro contento. Be- nedictionis. Tum, quia per Dei benedictionem consecratur, tum quia percipiens eum devote benedictionem Dei per augmentum gratia consequitur. Cui be(nedicimus) nos sacerdotes — 41 Sr. 1. Kor. 10, 16 — 43 n. Viz str. 14 54 Spr. Albertus Magnus, Liber de sacramento eucharistiae dist. III. tract. 2, c. 5
Strana 23
Traktát m. Jana Rokycany O přijímaní krve. 23 misse z úmysla činí zmínku 01 zvláštní moci svatého kalicha nad první spósobú svátosti; a výborně vypravuje to a doličuje toho řka takto: „Teď naposledy má povědieno býti o zvláštním úžitku aneb skutku kalicha, o němžto někteří činí takovú pohádku: Poněvadž celý Kristus s božstviem, s duší i s krví jest pod spósobú chleba, zdá se, že nic nečiní k úžitku nápoj v svátosti pod zpósobú vína. Nebo, poněvadž přirozenie nemá příchyl- nosti ani nedostatku v potřebných věcech, ovšem poněvadž větčí jest milost nožli přirozenie, zdá se, že v milosti nemá nic býti zbytečného. Když tehdy celý Kristus i s krví jest pod zpósobú chleba, zdá se, že to všecko jest zbytečné, což se přidává pod zpósobem 313b vína“. To ten doktor; i odpoviedávlaje k tomu, najprvé dotýká všech evangelist přivodě, kterak Kristus ve dvojí zpósobě tuto svátost ustanovil, i die potom takto: „Ze všech těchto řečí béře se, že Kristus pod první spósobú chleba dal jest své tělo a pod druhú zpósobu vína dal jest krev svú a tak zachovati ustanovil: a poněvadž Kristovo činění jest naše naučenie, zajisté toto dvé nám zachovávati jest přikázal; a protož pod první spósobú tělo a pod druhú dáváme krev svatú“. A dále die: „Jakož po pokrmu tělesném 55 0); rkp.: a — 63 zpod rkp. vyn. — (ed. Borgnet XXXVIII p. 297): Sequitur hic ultimo dicendum de huius potus proprii effec- tus operatione, de quo quidam faciunt quaestionem. Quia enim Christus totus cum sanguine et anima, spiritu et deitate habetur sub specie istius cibi, qui est panis, videri potest alicui, quod nihil operationis habet in sacramento potus in specie vini. Si enim dicitur de natura, quod non abundat superfluis, neque deficit in necessariis, cum ordinatior sit gratia quam natura, videtur, quod in gratia nihil debet esse superfluum. Cum igitur totus Christus cum xno sanguine habeatur sacramentaliter sub specie panis, videtur, quod totum superfluit id, quod adjicitur de specie vini.... Ex omnibus istis accipitur, quod Christus sub una specie panis corpus suum tradidit, et sub altera specie vini tradidit sanguinem, et sic servandum instituit: et cum Christi actio nostra sit instructio, pro certo haec duo nobis servanda esse praecepit: et ideo sub una specie corpus et sub altera tradimus sanguinem — 65 Albertus Magnus l. c. p. 297 8. — 67 Albertus Magnus ib. (p. 298) — 71 Albertus Magnus l. c. p. 298: Et sicut post nutrimentum corporale sumitur potus ad perfecii mem nutrimenti corporalis, ita post nutrimentum spirituale sumitur potus ad per- fectionem nutrimenti spiritualis, qui a nutrimento divisam habet operationem in satisfactione sitis et latione nutrimenti, et huiusmodi aliis, qualia diximus in ante habitis. Adhuc autem divisam habet operationem sanguis a corpore. Corpus enim dedit Christus in communionem aui et membrorum: sanguinem autem dedit in redemptionem... Istae autem sunt divisae operationes... Divisae ergo essentialiter ab invicem sunt gratia communionis et redemptionis. Cum ergo Dominus sic ordinaverit et multiplicaverit sacramenta, quod omnes gratias sacramen- tales habeamus in sacramentis, et alia gratia sit redemptionis per sanguinem quam commu- nionis per corporis sumptionem, non sufficit in sacramento habere elementum significans communionem, nisi etiam haberetur elementum significans redemptionem: et sic Christus hac ratione instituit utrumque.
Traktát m. Jana Rokycany O přijímaní krve. 23 misse z úmysla činí zmínku 01 zvláštní moci svatého kalicha nad první spósobú svátosti; a výborně vypravuje to a doličuje toho řka takto: „Teď naposledy má povědieno býti o zvláštním úžitku aneb skutku kalicha, o němžto někteří činí takovú pohádku: Poněvadž celý Kristus s božstviem, s duší i s krví jest pod spósobú chleba, zdá se, že nic nečiní k úžitku nápoj v svátosti pod zpósobú vína. Nebo, poněvadž přirozenie nemá příchyl- nosti ani nedostatku v potřebných věcech, ovšem poněvadž větčí jest milost nožli přirozenie, zdá se, že v milosti nemá nic býti zbytečného. Když tehdy celý Kristus i s krví jest pod zpósobú chleba, zdá se, že to všecko jest zbytečné, což se přidává pod zpósobem 313b vína“. To ten doktor; i odpoviedávlaje k tomu, najprvé dotýká všech evangelist přivodě, kterak Kristus ve dvojí zpósobě tuto svátost ustanovil, i die potom takto: „Ze všech těchto řečí béře se, že Kristus pod první spósobú chleba dal jest své tělo a pod druhú zpósobu vína dal jest krev svú a tak zachovati ustanovil: a poněvadž Kristovo činění jest naše naučenie, zajisté toto dvé nám zachovávati jest přikázal; a protož pod první spósobú tělo a pod druhú dáváme krev svatú“. A dále die: „Jakož po pokrmu tělesném 55 0); rkp.: a — 63 zpod rkp. vyn. — (ed. Borgnet XXXVIII p. 297): Sequitur hic ultimo dicendum de huius potus proprii effec- tus operatione, de quo quidam faciunt quaestionem. Quia enim Christus totus cum sanguine et anima, spiritu et deitate habetur sub specie istius cibi, qui est panis, videri potest alicui, quod nihil operationis habet in sacramento potus in specie vini. Si enim dicitur de natura, quod non abundat superfluis, neque deficit in necessariis, cum ordinatior sit gratia quam natura, videtur, quod in gratia nihil debet esse superfluum. Cum igitur totus Christus cum xno sanguine habeatur sacramentaliter sub specie panis, videtur, quod totum superfluit id, quod adjicitur de specie vini.... Ex omnibus istis accipitur, quod Christus sub una specie panis corpus suum tradidit, et sub altera specie vini tradidit sanguinem, et sic servandum instituit: et cum Christi actio nostra sit instructio, pro certo haec duo nobis servanda esse praecepit: et ideo sub una specie corpus et sub altera tradimus sanguinem — 65 Albertus Magnus l. c. p. 297 8. — 67 Albertus Magnus ib. (p. 298) — 71 Albertus Magnus l. c. p. 298: Et sicut post nutrimentum corporale sumitur potus ad perfecii mem nutrimenti corporalis, ita post nutrimentum spirituale sumitur potus ad per- fectionem nutrimenti spiritualis, qui a nutrimento divisam habet operationem in satisfactione sitis et latione nutrimenti, et huiusmodi aliis, qualia diximus in ante habitis. Adhuc autem divisam habet operationem sanguis a corpore. Corpus enim dedit Christus in communionem aui et membrorum: sanguinem autem dedit in redemptionem... Istae autem sunt divisae operationes... Divisae ergo essentialiter ab invicem sunt gratia communionis et redemptionis. Cum ergo Dominus sic ordinaverit et multiplicaverit sacramenta, quod omnes gratias sacramen- tales habeamus in sacramentis, et alia gratia sit redemptionis per sanguinem quam commu- nionis per corporis sumptionem, non sufficit in sacramento habere elementum significans communionem, nisi etiam haberetur elementum significans redemptionem: et sic Christus hac ratione instituit utrumque.
Strana 24
24 II. František Šimek: béře se nápoj pro dokonalost živnost i tak po pokrmu duchovním dán jest nápoj duchovní pro dokonalost živnosti duchovnie, kterýžto nápoj rozdielný má skutek od pokrmu; v tom se žiezen hasí a pokrm snaší“, t.do žaludku. „Ještě jiný rozdielný skutek má krev od těla. Nebo tělo dal jest Kristus k účastenstvie úduov, ale krev dal jest na vykúpenie. A to sú rozdielní skutkové“. I zavieraje tuto řeč, die takto: „Protož rozdielné jsú podstatně milost obcovánie (t. pod zpósobú chleba), a milost vykúpenie (t. pod zpósobú vína)“. A dále die: „Poněvadž tehdy Buoh tak zpósobil a rozmnožil svátosti, že všecky milosti posvátné máme v svátostech, a jiná jest milost vykúpenie skrze krev nežli obcování skrze přijímaní těla, ne- bylo jest dosti mieti v svátosti živjel, jenž by[l] znamenal obcování, jediné také aby byl jmín živ el znamenaje vykúpenie; a tak Pán Kristus z té příčiny ustanovil jest oboje“. To jest ten doktor. Z řeči tohoto doktora zjevně se okazuje úžitek pod dvojí spósobú, 314 a kterýžto v duši zpóso- bilé dvój spósobí skutek; neb jiné jest moci a úžitku nápoj posvátný nežli pokrm, poněvadž rozdielné má die 1 o nápoj od pokrmu, jako die Alber- tus. A sluší toto s pilností pozorovati toho doktora, kdež die: „Pod první spósobú tělo a pod druhú podáváme krve“, t. my kněží, ačkoli protivníci převracují to slovo „podáváme“ řkúce: „t. sami sobě my kněží“. ješto to slov o „podáváme“ k tomu nikoli nezní, aniž jest úmysl toho doktora již jmenovaného, nebo týž tudiež doktor mluvě die „obojí spósobě“. Toto dvé ode všech věrných křesťanuov má býti usty přežíváno, častú památkú v svátosti složeno. Protož pozoruj sv. Jana Zlatoustého Morali 45., jenž die: „Nevidieš, že na kněží toliko sluší krev Kristovu z kalicha dávati?“ To ten. Aj, což onen praví „dávati“, t. lidem! K tomu jest sv. Jeronym, jenž na Sofoniáše proroka die takto: „Kněží, kteříž svá- 72 Rkp.: ziwnost(!) — 82, 83 živtel); na obou místech se čte v rukopise jen: živ — 82 byl; tak rkp., zřejmě chybně m. by — 87 Rkpis: die do (!) — Kod); rkp.: do — — 91 Rkpis: slove (!) 75 Albertus Magnus l. c. p. 298 — 77 Albertus Magnus l. c. p. 299 — 79 Ibidem — 87 Albertus Magnus ib. (p. 298) — 88 Albertus Magnus ib. (p. 298) — 95 Joannis Chrysostomi In Matthaeum homilia XLV (al. XLVI) (MG 58 c. 474). Annon vides, soli sacerdoti licere sanguinis calicem tradere — 97 Hieronymus Commentaria in Sophon. c. 3 (ML 25, c. 1375): Sacerdotes quoque, qui Eucharistiae serviunt et sanguinem Domini populis eius dividunt, impic agunt in legem Christi, putantes sýzapiorlar imprecantis facere verba, non vitam, et necessariam esse tan- tum solemnem orationem et non sacerdotum merita. (Cf. Decretum Gratiani pars secunda c. I. qu. 1. c. 90, ed. Friedberg c. 391) —
24 II. František Šimek: béře se nápoj pro dokonalost živnost i tak po pokrmu duchovním dán jest nápoj duchovní pro dokonalost živnosti duchovnie, kterýžto nápoj rozdielný má skutek od pokrmu; v tom se žiezen hasí a pokrm snaší“, t.do žaludku. „Ještě jiný rozdielný skutek má krev od těla. Nebo tělo dal jest Kristus k účastenstvie úduov, ale krev dal jest na vykúpenie. A to sú rozdielní skutkové“. I zavieraje tuto řeč, die takto: „Protož rozdielné jsú podstatně milost obcovánie (t. pod zpósobú chleba), a milost vykúpenie (t. pod zpósobú vína)“. A dále die: „Poněvadž tehdy Buoh tak zpósobil a rozmnožil svátosti, že všecky milosti posvátné máme v svátostech, a jiná jest milost vykúpenie skrze krev nežli obcování skrze přijímaní těla, ne- bylo jest dosti mieti v svátosti živjel, jenž by[l] znamenal obcování, jediné také aby byl jmín živ el znamenaje vykúpenie; a tak Pán Kristus z té příčiny ustanovil jest oboje“. To jest ten doktor. Z řeči tohoto doktora zjevně se okazuje úžitek pod dvojí spósobú, 314 a kterýžto v duši zpóso- bilé dvój spósobí skutek; neb jiné jest moci a úžitku nápoj posvátný nežli pokrm, poněvadž rozdielné má die 1 o nápoj od pokrmu, jako die Alber- tus. A sluší toto s pilností pozorovati toho doktora, kdež die: „Pod první spósobú tělo a pod druhú podáváme krve“, t. my kněží, ačkoli protivníci převracují to slovo „podáváme“ řkúce: „t. sami sobě my kněží“. ješto to slov o „podáváme“ k tomu nikoli nezní, aniž jest úmysl toho doktora již jmenovaného, nebo týž tudiež doktor mluvě die „obojí spósobě“. Toto dvé ode všech věrných křesťanuov má býti usty přežíváno, častú památkú v svátosti složeno. Protož pozoruj sv. Jana Zlatoustého Morali 45., jenž die: „Nevidieš, že na kněží toliko sluší krev Kristovu z kalicha dávati?“ To ten. Aj, což onen praví „dávati“, t. lidem! K tomu jest sv. Jeronym, jenž na Sofoniáše proroka die takto: „Kněží, kteříž svá- 72 Rkp.: ziwnost(!) — 82, 83 živtel); na obou místech se čte v rukopise jen: živ — 82 byl; tak rkp., zřejmě chybně m. by — 87 Rkpis: die do (!) — Kod); rkp.: do — — 91 Rkpis: slove (!) 75 Albertus Magnus l. c. p. 298 — 77 Albertus Magnus l. c. p. 299 — 79 Ibidem — 87 Albertus Magnus ib. (p. 298) — 88 Albertus Magnus ib. (p. 298) — 95 Joannis Chrysostomi In Matthaeum homilia XLV (al. XLVI) (MG 58 c. 474). Annon vides, soli sacerdoti licere sanguinis calicem tradere — 97 Hieronymus Commentaria in Sophon. c. 3 (ML 25, c. 1375): Sacerdotes quoque, qui Eucharistiae serviunt et sanguinem Domini populis eius dividunt, impic agunt in legem Christi, putantes sýzapiorlar imprecantis facere verba, non vitam, et necessariam esse tan- tum solemnem orationem et non sacerdotum merita. (Cf. Decretum Gratiani pars secunda c. I. qu. 1. c. 90, ed. Friedberg c. 391) —
Strana 25
Traktát m. Jana Rokycany O přijímaní krve. 25 tostí oltářní posluhují a krev Páně lidem rozdělují“ etc. Hle, ktetak jeden doktor druhého vykládá! A teď móž vyražen býti odpor těch, jenž praví, že přijímanie pod jednú spósobú jest rovně takové moci a úžitku každému hodně přijíma- jícému, jakož jest pod obojí zpósobú; protož nadarmo se laikové vadí o druhú zpósobu, nebo, poněvadž v prvnie zpósobě přijímají hodně celého Krista, přijímají tělo jeho s jeho úžitkem, přijímají i jeho krev spojenú s vínem s jeho úžitkem, kteráž se z potřebnosti přídrží těla i s jejiem úžit- kem. A potvrzují toho takto: „Všeliké dobré, kteréž se dává pod dvojí spósobú. tolikéž se dává 314 b pod první spósobú, poněvadž se dává celý Kristus a celá Trojice, kteráž jest všecko dobré a kteráž jest též moci a plnosti pod jednú spósobú jakožto pod dvoji“. Odpověd: Ačkoli celý Kristus. Bóh a člověk s tělem i s krví i s duší i s božstvím, jest pod dvojí spósobú rozdielně, však jiné dobré uvodí v duše věrné skrze první spósobu svým svatým tělem a jiné skrze druhú zpósobu svú svatú krví; jakožto nápodobně též slunce světlem svým a paprsky svými na též zemi rozličné skutky spósobí skrze rozličné prostředky — některé věci rozpúštie. jiné stvořuje, jedny shřievá, jiné studí, jedny vlhčí! a jiné vysušuje —, tak Kristus — slunce spravedlnosti — skrze rozličné prostředky ustanovil jest nám dáti rozličné milosti. A jakožto, když by nebylo prostředku pří- slušného, přestalo by slunce v svém takovém diele, a když by byl prostře- dek položen, tehdy by bylo dielo od slunce, tak, když by nebylo zpósoby posvátné od Krista ustanovené, nebylo by Kristova diela, k t eréž jest slo- žil pod tú spósobú. A ten by nedostatek přišel s strany človčka, jenž by hodného prostředku té milosti zanechal. Též jiný příklad: Jakožto přiro- zenie též a jedno v jednom člověku jinak pósobí zdraví těla skrze po- krm a jinak skrze nápoj, a když by jednoho nebylo, totíž nápoje, přestalo by dielo přirozenie skrze nápoj, a protož člověk by veliký nedostatek jměl svého zdravie — né aby byl nedostatek z strany přirozenie, ale z strany nápoje, kterýžto když by byl. bylo by tudy přirozenie zpósobilo zdraví —, 315 a tak jeden a týž Kristus se všemi svými milostmi, nebude-li zpuoso- by jakožto prostředku od sebe ustanoveného, nepósobí tudy do plna milo- sti, ale otjímá moc diela k veliké škodě duší. A ono právě je mluviec sám člověk takovú milost Kristovu sobě otjímá, kterúžto Kristus skrze tu zpuosobu chce věrným dáti. Jest-li pak, že kto druhé zpuosoby posvátné z potupy přijímati nechce, takový i prvnie zpósoby potracuje milost, nebo přijímá nehodně, jakož die Remigius na onu řeč sv. Pavla: „Ktož jie a pie nehodně“ etc.: „Nehodně, totíž řádem nezachovalým, to jest 4 Ki vyn. — 15 Rkp.: wylhčo(!) (v lat.: humefaciens) 20 k«t*eréž; rkp. kderéž (ps. zkratkou) — 34 1. Kor. 11, 29 — 35 Remigius (Haymo), In divi Pauli Epistolas expositio (in epist. I. ad Cor. c. XI.,
Traktát m. Jana Rokycany O přijímaní krve. 25 tostí oltářní posluhují a krev Páně lidem rozdělují“ etc. Hle, ktetak jeden doktor druhého vykládá! A teď móž vyražen býti odpor těch, jenž praví, že přijímanie pod jednú spósobú jest rovně takové moci a úžitku každému hodně přijíma- jícému, jakož jest pod obojí zpósobú; protož nadarmo se laikové vadí o druhú zpósobu, nebo, poněvadž v prvnie zpósobě přijímají hodně celého Krista, přijímají tělo jeho s jeho úžitkem, přijímají i jeho krev spojenú s vínem s jeho úžitkem, kteráž se z potřebnosti přídrží těla i s jejiem úžit- kem. A potvrzují toho takto: „Všeliké dobré, kteréž se dává pod dvojí spósobú. tolikéž se dává 314 b pod první spósobú, poněvadž se dává celý Kristus a celá Trojice, kteráž jest všecko dobré a kteráž jest též moci a plnosti pod jednú spósobú jakožto pod dvoji“. Odpověd: Ačkoli celý Kristus. Bóh a člověk s tělem i s krví i s duší i s božstvím, jest pod dvojí spósobú rozdielně, však jiné dobré uvodí v duše věrné skrze první spósobu svým svatým tělem a jiné skrze druhú zpósobu svú svatú krví; jakožto nápodobně též slunce světlem svým a paprsky svými na též zemi rozličné skutky spósobí skrze rozličné prostředky — některé věci rozpúštie. jiné stvořuje, jedny shřievá, jiné studí, jedny vlhčí! a jiné vysušuje —, tak Kristus — slunce spravedlnosti — skrze rozličné prostředky ustanovil jest nám dáti rozličné milosti. A jakožto, když by nebylo prostředku pří- slušného, přestalo by slunce v svém takovém diele, a když by byl prostře- dek položen, tehdy by bylo dielo od slunce, tak, když by nebylo zpósoby posvátné od Krista ustanovené, nebylo by Kristova diela, k t eréž jest slo- žil pod tú spósobú. A ten by nedostatek přišel s strany človčka, jenž by hodného prostředku té milosti zanechal. Též jiný příklad: Jakožto přiro- zenie též a jedno v jednom člověku jinak pósobí zdraví těla skrze po- krm a jinak skrze nápoj, a když by jednoho nebylo, totíž nápoje, přestalo by dielo přirozenie skrze nápoj, a protož člověk by veliký nedostatek jměl svého zdravie — né aby byl nedostatek z strany přirozenie, ale z strany nápoje, kterýžto když by byl. bylo by tudy přirozenie zpósobilo zdraví —, 315 a tak jeden a týž Kristus se všemi svými milostmi, nebude-li zpuoso- by jakožto prostředku od sebe ustanoveného, nepósobí tudy do plna milo- sti, ale otjímá moc diela k veliké škodě duší. A ono právě je mluviec sám člověk takovú milost Kristovu sobě otjímá, kterúžto Kristus skrze tu zpuosobu chce věrným dáti. Jest-li pak, že kto druhé zpuosoby posvátné z potupy přijímati nechce, takový i prvnie zpósoby potracuje milost, nebo přijímá nehodně, jakož die Remigius na onu řeč sv. Pavla: „Ktož jie a pie nehodně“ etc.: „Nehodně, totíž řádem nezachovalým, to jest 4 Ki vyn. — 15 Rkp.: wylhčo(!) (v lat.: humefaciens) 20 k«t*eréž; rkp. kderéž (ps. zkratkou) — 34 1. Kor. 11, 29 — 35 Remigius (Haymo), In divi Pauli Epistolas expositio (in epist. I. ad Cor. c. XI.,
Strana 26
26 II. František Šimek: ktož tu svátost jinak slaví aneb přijímá, nejží vydána jest ot svatých Otcóv“ anebo — jakož tudiež praví výklad obecný — nežli vydána jest od Krista. Ale svátost velebná, jenž slove eukaristia, nenie ustavena od Krista Pána ani zachovávána od Otcuov svatých pod jednú zpuosobú toliko. Z toho jest vědomo, že blud nemalý jest psáti i praviti, by prvnie zpuosoba buď při knězi neb laiku neméně! moci neb úžitka učinila než oboje, neb odporné jest tomu, že, přijímaje pod dvojí zpuosobú, milost béře oddvojenú a svátost celú. A k tomu dává příklad podobný svatý Tomáš parte 3. questione 6. articulo primo; a takto die: „Tajž řemeslník prvotný požívá rozličného nádobie k rozličným skutkóm takž, co k čemu záleží; též moc božská a umučenie Kristovo pósobí v nás rozličné milosti skrze rozdielné svá- tosti jakožto skrze rozdielné nádoby“. To řeč sv. Tomáše. Protož ve dvojí v zpósobě, 315b poněvadž jsú rozdielné nádoby ty svátosti, z toho jest, že moc božská skrze rozdielné nádoby pósobí rozdielná diela a úžitky. Z toho ze všeho velmi světle jest svědomo, kterak veliké dobré, úžitečné a k spasenie příslušné jest, ktož hodně přebožskú svátost oltářní pod obojí přijímají zpósobú. A to jest proti řeči a položenie mistróv po- běhlých od pravdy. Ale aby tiem světlejí byl oznámen úžitek v přijí- maní pře[d]božského kalichu, mají vá že ni býti skutkové k spasenie věrných velmi úžiteční, a ti se skrze slova posvěcenie nad kalichem vypravují: najprvé odpuštění hřiechóv, druhé věčnost slávy, třetí od- plata viery. Od nichžto praví sv. Tomáš parte 3. questione 78. art. 3°. řka: „Skrze tato slova, kteráž se nad kalichem říkají: Tento jest kalich krve mé, znamenává se obrácenie vína v krev; ale skrze slova potomnie okazuje se moc krve Kristovy vylité při umučenie, kterážto úžitek činí v této svátosti. A ta zajisté moc zpósobuje se ke třem věcem: Najprvé a prvotně k dosáhnutí dědičstvie nebeského podlé oné řeči sv. Pavla k Židóm v kap. X.: Máme doufánie o vjití do" svatiny skrze krev jeho. A to 36 Rkp.: neb (!) — 41 zneméně?; rkp.: nic nenie (!) — 56 vázženi; rkp.: vázáni (v lat.: pensandi sunt) 65 kdo) vyn. rkp. — ML 117 c. 573 s.): Indigne dicit, id est ordine non observato, videlicet qui aliter mysterium illud celebrat vel sumit, quam traditum est a sanctis Patribus — 37 Glossa ord. (Biblia 8., Antverpiae 1634, t. VI p. 297): Indigne: Indignus est, qui aliter celebrat mysterium, quam a Christo institutum est — 44 Spr. parte 3. quaest. LXV. art. I. (Thomae Aquinatis Summa theologica, pars tertia, ed. Romae 1894 p. 546): Idem agens principale utitur diversis instrumentis ad di- versos effectus, secundum congruentiam operum: et similiter virtus divina et passio Christi operantur in nobis per diversa sacramenta quasi per diversa instrumenta. — 60 Thomae Aquinatis Summa theologica pars III. quest. 78., artic. 3. (l. c. p. 699) — 65 Žid. 10, 19 —
26 II. František Šimek: ktož tu svátost jinak slaví aneb přijímá, nejží vydána jest ot svatých Otcóv“ anebo — jakož tudiež praví výklad obecný — nežli vydána jest od Krista. Ale svátost velebná, jenž slove eukaristia, nenie ustavena od Krista Pána ani zachovávána od Otcuov svatých pod jednú zpuosobú toliko. Z toho jest vědomo, že blud nemalý jest psáti i praviti, by prvnie zpuosoba buď při knězi neb laiku neméně! moci neb úžitka učinila než oboje, neb odporné jest tomu, že, přijímaje pod dvojí zpuosobú, milost béře oddvojenú a svátost celú. A k tomu dává příklad podobný svatý Tomáš parte 3. questione 6. articulo primo; a takto die: „Tajž řemeslník prvotný požívá rozličného nádobie k rozličným skutkóm takž, co k čemu záleží; též moc božská a umučenie Kristovo pósobí v nás rozličné milosti skrze rozdielné svá- tosti jakožto skrze rozdielné nádoby“. To řeč sv. Tomáše. Protož ve dvojí v zpósobě, 315b poněvadž jsú rozdielné nádoby ty svátosti, z toho jest, že moc božská skrze rozdielné nádoby pósobí rozdielná diela a úžitky. Z toho ze všeho velmi světle jest svědomo, kterak veliké dobré, úžitečné a k spasenie příslušné jest, ktož hodně přebožskú svátost oltářní pod obojí přijímají zpósobú. A to jest proti řeči a položenie mistróv po- běhlých od pravdy. Ale aby tiem světlejí byl oznámen úžitek v přijí- maní pře[d]božského kalichu, mají vá že ni býti skutkové k spasenie věrných velmi úžiteční, a ti se skrze slova posvěcenie nad kalichem vypravují: najprvé odpuštění hřiechóv, druhé věčnost slávy, třetí od- plata viery. Od nichžto praví sv. Tomáš parte 3. questione 78. art. 3°. řka: „Skrze tato slova, kteráž se nad kalichem říkají: Tento jest kalich krve mé, znamenává se obrácenie vína v krev; ale skrze slova potomnie okazuje se moc krve Kristovy vylité při umučenie, kterážto úžitek činí v této svátosti. A ta zajisté moc zpósobuje se ke třem věcem: Najprvé a prvotně k dosáhnutí dědičstvie nebeského podlé oné řeči sv. Pavla k Židóm v kap. X.: Máme doufánie o vjití do" svatiny skrze krev jeho. A to 36 Rkp.: neb (!) — 41 zneméně?; rkp.: nic nenie (!) — 56 vázženi; rkp.: vázáni (v lat.: pensandi sunt) 65 kdo) vyn. rkp. — ML 117 c. 573 s.): Indigne dicit, id est ordine non observato, videlicet qui aliter mysterium illud celebrat vel sumit, quam traditum est a sanctis Patribus — 37 Glossa ord. (Biblia 8., Antverpiae 1634, t. VI p. 297): Indigne: Indignus est, qui aliter celebrat mysterium, quam a Christo institutum est — 44 Spr. parte 3. quaest. LXV. art. I. (Thomae Aquinatis Summa theologica, pars tertia, ed. Romae 1894 p. 546): Idem agens principale utitur diversis instrumentis ad di- versos effectus, secundum congruentiam operum: et similiter virtus divina et passio Christi operantur in nobis per diversa sacramenta quasi per diversa instrumenta. — 60 Thomae Aquinatis Summa theologica pars III. quest. 78., artic. 3. (l. c. p. 699) — 65 Žid. 10, 19 —
Strana 27
Traktát m. Jana Rokycany O přijímaní krve. 27 se znamenává skrze tato slova: Nového a věčného zákona“, kteráž kněz nad kalichem říká. Druhé spravedlnosti milosti, kteráž jest skrze vieru podlé oné řeči k Římanóm v kap. třetí: Jehožto (t. Krista) vydal Bóh milostivého skrze vieru v krvi jeho, aby on byl spravedlivý, a spraved- liva činí jeho, kterýž jest z viery Krista Ježíše. A to se za 316a kládá v těch sloviech ,tajemstvie viery“. Třetí, aby odjaty byly překážky obému předpověděnému, t. hřiechové, podlé oné řeči k Židóm v kap. X.: Krev Kristova vyčistí svědomí naše od skutkóv mrtvých, t. od hřiechóv. A to se zavierá v těchto sloviech: „Kteráž za vás i za mnohé vylita bude na odpuštění hřiechóv“.“ A dolejí praví toto, že krev Kristova netoliko má moc neb úžitek v kněžiech, kteříž posvěcují tuto svátost, anebo i jiných, kteříž přijímají, ale také v těch, za kteréž se obětuje. To sv. Tomáš. Aj, z kterých úžitkóv věrné lidi lúpí, kteříž jim svátost kalicha odjímají! Užitek také přijímanie kalicha klade sv. Cyprian Ad Cecilium ep. 34; a praví: „Jakožto vínem obecným mysl svobodna bývá a duše roz- vázána a všeliký zámutek zahnán, tak, když pita bývá krev boží, ten nápoj spasitedlný, složena bývá památka starého člověka a bývá za- pomenutí prvotnieho obcovánie světského, a truchlivé srdce a smutné, kteréž prvé mnohými hřiechy bieše sužováno, veselím božské milosti bývá svobodno“. Ještě poslyš Tomáše sv. (tercia parte questione 76. articulo 2.), jenž die: „Ačkoli jest celý Kristus pod obojí spósobú, to jest nenadarmo, nebo zajisté najprvé to se hodí k vyznamenání umučenie Kristova, kdežto zvláště bieše oddělena krev Kristova od těla; a protož při sloviech po- svěcení krve bývá zmínka o krve vylití; druhé to jest příhodné požívaní této svátosti, aby zvláště vydáno bylo věrným tělo Kristovo v pokrm a zvláště krev v nápoj; 316b třetí jelikožto k úžitku jest příslušné dáti pod rozdielnýma zpósoboma jim věrným, protože tělo Kristovo dáno bývá na spasenie těla a krev na spasenie duše". K témuž jest Innocencius v kniehách o této svátosti, pravě takto: „Též ačkoli pod obojí spósobú přijímá se obé, t. tělo a krev, oboje však spósoba posvěcuje se a žádná nenie zbytečna, aby okázáno bylo, že Kristus přirození lidské celé jest přijal, aby celé vykúpil. Nebo chléb 68 Podle Řím. 3, 25 a 26 — 72 Spr. Žid. 9, 14 — 74 Mat. 26, 28 — 75 Thomae Aquinatis Summa theologica l. c. (p. 700) — 80 Cyprianus Caecilio fratri (epist. LXIII) (ed. Quilelmus Hartel, Corpus scripto- — rum eccles. Lat. vol. III. pars II., p. 710) 87 Thomae Aquinatis Summa theologica, pars III. quest. 76 artic. 2. (l. c. p. 671) — 96 Innocentii III. De sacro altaris mysterio l. IV c. XXI (ML 217 c. 871 8.) —
Traktát m. Jana Rokycany O přijímaní krve. 27 se znamenává skrze tato slova: Nového a věčného zákona“, kteráž kněz nad kalichem říká. Druhé spravedlnosti milosti, kteráž jest skrze vieru podlé oné řeči k Římanóm v kap. třetí: Jehožto (t. Krista) vydal Bóh milostivého skrze vieru v krvi jeho, aby on byl spravedlivý, a spraved- liva činí jeho, kterýž jest z viery Krista Ježíše. A to se za 316a kládá v těch sloviech ,tajemstvie viery“. Třetí, aby odjaty byly překážky obému předpověděnému, t. hřiechové, podlé oné řeči k Židóm v kap. X.: Krev Kristova vyčistí svědomí naše od skutkóv mrtvých, t. od hřiechóv. A to se zavierá v těchto sloviech: „Kteráž za vás i za mnohé vylita bude na odpuštění hřiechóv“.“ A dolejí praví toto, že krev Kristova netoliko má moc neb úžitek v kněžiech, kteříž posvěcují tuto svátost, anebo i jiných, kteříž přijímají, ale také v těch, za kteréž se obětuje. To sv. Tomáš. Aj, z kterých úžitkóv věrné lidi lúpí, kteříž jim svátost kalicha odjímají! Užitek také přijímanie kalicha klade sv. Cyprian Ad Cecilium ep. 34; a praví: „Jakožto vínem obecným mysl svobodna bývá a duše roz- vázána a všeliký zámutek zahnán, tak, když pita bývá krev boží, ten nápoj spasitedlný, složena bývá památka starého člověka a bývá za- pomenutí prvotnieho obcovánie světského, a truchlivé srdce a smutné, kteréž prvé mnohými hřiechy bieše sužováno, veselím božské milosti bývá svobodno“. Ještě poslyš Tomáše sv. (tercia parte questione 76. articulo 2.), jenž die: „Ačkoli jest celý Kristus pod obojí spósobú, to jest nenadarmo, nebo zajisté najprvé to se hodí k vyznamenání umučenie Kristova, kdežto zvláště bieše oddělena krev Kristova od těla; a protož při sloviech po- svěcení krve bývá zmínka o krve vylití; druhé to jest příhodné požívaní této svátosti, aby zvláště vydáno bylo věrným tělo Kristovo v pokrm a zvláště krev v nápoj; 316b třetí jelikožto k úžitku jest příslušné dáti pod rozdielnýma zpósoboma jim věrným, protože tělo Kristovo dáno bývá na spasenie těla a krev na spasenie duše". K témuž jest Innocencius v kniehách o této svátosti, pravě takto: „Též ačkoli pod obojí spósobú přijímá se obé, t. tělo a krev, oboje však spósoba posvěcuje se a žádná nenie zbytečna, aby okázáno bylo, že Kristus přirození lidské celé jest přijal, aby celé vykúpil. Nebo chléb 68 Podle Řím. 3, 25 a 26 — 72 Spr. Žid. 9, 14 — 74 Mat. 26, 28 — 75 Thomae Aquinatis Summa theologica l. c. (p. 700) — 80 Cyprianus Caecilio fratri (epist. LXIII) (ed. Quilelmus Hartel, Corpus scripto- — rum eccles. Lat. vol. III. pars II., p. 710) 87 Thomae Aquinatis Summa theologica, pars III. quest. 76 artic. 2. (l. c. p. 671) — 96 Innocentii III. De sacro altaris mysterio l. IV c. XXI (ML 217 c. 871 8.) —
Strana 28
28 II. František Šimek: zřetel má k těku a víno k duši, nebo víno krev činí, v niežto jest miesto duše. A protož se praví v Levitiku, v třetiech kniehách Mojžiešových: Duše těla jest ve krvi. A zajisté Mojžieš svědčí, že tělo za tělo, ale krev obětuje se za duši; a tak chléb a víno v oběti se obětují, a to se hodí k obraně těla i duše. Pakli by pod jednú zpósobú toliko přijímáno bylo, k jednoho toliko, totíž duše nebo těla, zdálo by se býti k spasenie. To ten. Z slov těchto doktoróv zavierá se, že jest dvoje dobré a obrana pod dvojí spósobú, a pod jednú jednak. A tak z řečí již položených muož zjevno býti, že krev kalicha z moci svého ustanovení a z moci posvátn é má moc dávati mnohé a zvláštní božské milosti těm, ktož ji hodně při- jímají; kteréž se nedávají zvláštně skrze spósobu chleba posvátného, neb die sv. Tomáš v týchž knihách: „Svátost každá má upřímo ten úžitek z moci svátosti, k níž jest ustanovena“. To ten. Aj, již vědomo jest, kterak převýborní sú úžitkové a nejstejní pod obojí zpósobú svátosti velebné. Protož mají býti věrní opatrní, pečliví a stálí, aby se od tak velikého dobrého a úžitečného žádným během 317a nedopustili odtrhnúti, ale radějše k takovému dobrému spasitedlnému a obživu- jíciemu častokrát se zpósobovati, nebo z vóle božie kterýž jest na to tuto svátost pod obojí zpósobú ustanovil, spósobil a zuostavil. nesmier- ných milostí a darů nebeských dosáhnú. Z těchto řečí povozených zjevné jest, že mluví řkúce, že nic viece nepřijímají pod obojí zpósobú nežli pod jednú. Jest jiná řeč, čtvrtá, kterúž odvozují od svatého kalicha poběhlci, tato: „Krev Kristova pie se pod první zpósobú posvátně jakožto i pod druhú!“, ačkoli nazvaní doktoré praviechu málo předtiem, že Jse pie pod prvnie zpósobú duehovně. Tuto slušie znamenati, že podlé slov mu- drce řeči mají brány býti podlé založenie toho, oč se mluví. Ale poně- vadž v království Českém nesnáze znikla o posvátném pití lidu obec- nému, i není to čistého svědomí vrci sebú ku pití duchovniemu a praviti 100 Rkp.: tělo(!) — 9 Rkp. vyn. (n) — 12 zSvátost každáž v rkp. nečitelné; potom je v rkpise: „svatého“, nějaký omyl — — 13 «k níží nečitelné 14 nezstejní pod obojí v rkpise je čitelné jen: ne — 15 zmají býti? v rkp. nečitelné — 15/16 zod tak velikéhož v rkp. nečitelné; v lat.: ab(!) tanto bono — 24/25 spod druhú; rkp.: po druhé — 25 (se? rkp. vyn. — 2 3. M. 17, 11 — 12 Spr. cf. Thomae Aquinatis Summa theologica pars tertia quaest. 79. art. 5. (ed. Romae 1894 p. 712): Ex vi quidem sacramenti directe habet illum effectum, ad quem est institutum. (Latinský text Rokycanův má: Sacramentum quodlibet habet directe ...). —
28 II. František Šimek: zřetel má k těku a víno k duši, nebo víno krev činí, v niežto jest miesto duše. A protož se praví v Levitiku, v třetiech kniehách Mojžiešových: Duše těla jest ve krvi. A zajisté Mojžieš svědčí, že tělo za tělo, ale krev obětuje se za duši; a tak chléb a víno v oběti se obětují, a to se hodí k obraně těla i duše. Pakli by pod jednú zpósobú toliko přijímáno bylo, k jednoho toliko, totíž duše nebo těla, zdálo by se býti k spasenie. To ten. Z slov těchto doktoróv zavierá se, že jest dvoje dobré a obrana pod dvojí spósobú, a pod jednú jednak. A tak z řečí již položených muož zjevno býti, že krev kalicha z moci svého ustanovení a z moci posvátn é má moc dávati mnohé a zvláštní božské milosti těm, ktož ji hodně při- jímají; kteréž se nedávají zvláštně skrze spósobu chleba posvátného, neb die sv. Tomáš v týchž knihách: „Svátost každá má upřímo ten úžitek z moci svátosti, k níž jest ustanovena“. To ten. Aj, již vědomo jest, kterak převýborní sú úžitkové a nejstejní pod obojí zpósobú svátosti velebné. Protož mají býti věrní opatrní, pečliví a stálí, aby se od tak velikého dobrého a úžitečného žádným během 317a nedopustili odtrhnúti, ale radějše k takovému dobrému spasitedlnému a obživu- jíciemu častokrát se zpósobovati, nebo z vóle božie kterýž jest na to tuto svátost pod obojí zpósobú ustanovil, spósobil a zuostavil. nesmier- ných milostí a darů nebeských dosáhnú. Z těchto řečí povozených zjevné jest, že mluví řkúce, že nic viece nepřijímají pod obojí zpósobú nežli pod jednú. Jest jiná řeč, čtvrtá, kterúž odvozují od svatého kalicha poběhlci, tato: „Krev Kristova pie se pod první zpósobú posvátně jakožto i pod druhú!“, ačkoli nazvaní doktoré praviechu málo předtiem, že Jse pie pod prvnie zpósobú duehovně. Tuto slušie znamenati, že podlé slov mu- drce řeči mají brány býti podlé založenie toho, oč se mluví. Ale poně- vadž v království Českém nesnáze znikla o posvátném pití lidu obec- nému, i není to čistého svědomí vrci sebú ku pití duchovniemu a praviti 100 Rkp.: tělo(!) — 9 Rkp. vyn. (n) — 12 zSvátost každáž v rkp. nečitelné; potom je v rkpise: „svatého“, nějaký omyl — — 13 «k níží nečitelné 14 nezstejní pod obojí v rkpise je čitelné jen: ne — 15 zmají býti? v rkp. nečitelné — 15/16 zod tak velikéhož v rkp. nečitelné; v lat.: ab(!) tanto bono — 24/25 spod druhú; rkp.: po druhé — 25 (se? rkp. vyn. — 2 3. M. 17, 11 — 12 Spr. cf. Thomae Aquinatis Summa theologica pars tertia quaest. 79. art. 5. (ed. Romae 1894 p. 712): Ex vi quidem sacramenti directe habet illum effectum, ad quem est institutum. (Latinský text Rokycanův má: Sacramentum quodlibet habet directe ...). —
Strana 29
Traktát m. Jana Rokycany O přijímaní krve. 29 k laikóm, že krev Kristova pí se pod první zpósobú, rozumějíc duchovně. Nebo takový běh mluvení má v mrzkosti Duch svatý, o němž praví v kniehách Eclesiastiku v kap. třidcáté a sedmé řka: „Ktož zchytrale mluví“, aby se okázal a bližnieho oklamal (nebo takových dvú běhú pilen je chytřec, aby se múdrý okázal a tovaryše zklamal), a takový — jakož ihned se klade — „jest mrzký“ Bohu i lidem; takový také, jakož se tudiež praví v Eclesiastiku, „ve všeliké věci oklamán bude“, nebo sobě viece škodí než jiným. „Takovému zajisté nenie dána milost od Boha“, t. v pravé pravdě a úžitečně mluviti, „nebo všeliké múdrosti pravé zbaven jest“, ačkoli časem od nemúdrých múdrý zdá se býti. 317b Takový také běh zchytralý na doktory, a zvláště sv. Písma, ne- přísluší, né ani na juristy, neb jest běh hádaní, kterak by jeden druhého měl oklamati. O němžto píše Aristotileš v kniehách Elencor. řka: „Kto chce takový býti, jednak se na jinú stranu vrz, jednak se ztazuj, jednak zataj to, což by mohlo jinému prospěti“ etc. A to jest hanebné, jakož se v těch kniehách pokládá. Ale aby jich marnému a zpurnému artikulu odpovědieno bylo, má vědomo býti, že Kristus die svým voleným: „Jezte“ (t. pod první spó- sobú), a nepraví tu: „Píte!“ Protivník pak Krist óv!: „Píte pod první spósobú, ne pod druhú!“ Item Kristus die: „Píte!“ pod druhú spósobú, ale protivník Kristóv praví: „Nepíte tu, ale kalicha nechte a píte pod první spósobú!“ Komuž tehdy má člověk [má] věřiti viece a poslúchati? Zajisté podlé řeči sv. Cypriana, jenž die, že sám Kristus má poslúchán býti, není v tom tbáti na protivníka Kristova, kterýžto skrze smyšlenky a nálezky jakž koli muož varuje se pravdy. Ale vezmúc před se jakožto pravú pravdu, že přijímaní pod obojí spósobú jest Kristovo ustanovení úžitečné a spasitedlné, jakožto to z mnohých řečí z Piesma svatého i z svatých doktoróv svědectví jest známo, nenie slušné pod pokutú pře- stúpení, jediné ktož posvátně jí, aby posvátně pil, nebo zákonem oboje to dvé ustanoveno jest Kristem Ježíšem jakožto úžitečné a spasitedlné, poněvadž pod obojím klade se: „To čiňte n a mé spolupamatování. Toho svědek jest sv. Pavel, o tom dostatečně naučen jsa v třetím nebi. 48 Kristkóv); rkp.: Kristovo — 56 z; rkp.: za (!) — 60 Kn a; rkp.: ma (!) — 32 Eccli 37, 23 — 37 Eccli 37, 24 — 42 Cf. Aristoteles, Izgl оортnöv SRáYxOP c. 17 (ed. Buhle, Biponti, vol. III. p. 593 s.) et c. 15 (ib. p. 578) — 47 Mat. 26, 26; Marek 14, 22 — — 49 Mat. 26, 27 52 Cf. Cyprianum Caecilio fratri (epist. LXIII) l. c. p. 712 (sr. i dále str. 40) — 60 Luk. 22, 19 — 61 1. Kor. 11, 24 a 25 —
Traktát m. Jana Rokycany O přijímaní krve. 29 k laikóm, že krev Kristova pí se pod první zpósobú, rozumějíc duchovně. Nebo takový běh mluvení má v mrzkosti Duch svatý, o němž praví v kniehách Eclesiastiku v kap. třidcáté a sedmé řka: „Ktož zchytrale mluví“, aby se okázal a bližnieho oklamal (nebo takových dvú běhú pilen je chytřec, aby se múdrý okázal a tovaryše zklamal), a takový — jakož ihned se klade — „jest mrzký“ Bohu i lidem; takový také, jakož se tudiež praví v Eclesiastiku, „ve všeliké věci oklamán bude“, nebo sobě viece škodí než jiným. „Takovému zajisté nenie dána milost od Boha“, t. v pravé pravdě a úžitečně mluviti, „nebo všeliké múdrosti pravé zbaven jest“, ačkoli časem od nemúdrých múdrý zdá se býti. 317b Takový také běh zchytralý na doktory, a zvláště sv. Písma, ne- přísluší, né ani na juristy, neb jest běh hádaní, kterak by jeden druhého měl oklamati. O němžto píše Aristotileš v kniehách Elencor. řka: „Kto chce takový býti, jednak se na jinú stranu vrz, jednak se ztazuj, jednak zataj to, což by mohlo jinému prospěti“ etc. A to jest hanebné, jakož se v těch kniehách pokládá. Ale aby jich marnému a zpurnému artikulu odpovědieno bylo, má vědomo býti, že Kristus die svým voleným: „Jezte“ (t. pod první spó- sobú), a nepraví tu: „Píte!“ Protivník pak Krist óv!: „Píte pod první spósobú, ne pod druhú!“ Item Kristus die: „Píte!“ pod druhú spósobú, ale protivník Kristóv praví: „Nepíte tu, ale kalicha nechte a píte pod první spósobú!“ Komuž tehdy má člověk [má] věřiti viece a poslúchati? Zajisté podlé řeči sv. Cypriana, jenž die, že sám Kristus má poslúchán býti, není v tom tbáti na protivníka Kristova, kterýžto skrze smyšlenky a nálezky jakž koli muož varuje se pravdy. Ale vezmúc před se jakožto pravú pravdu, že přijímaní pod obojí spósobú jest Kristovo ustanovení úžitečné a spasitedlné, jakožto to z mnohých řečí z Piesma svatého i z svatých doktoróv svědectví jest známo, nenie slušné pod pokutú pře- stúpení, jediné ktož posvátně jí, aby posvátně pil, nebo zákonem oboje to dvé ustanoveno jest Kristem Ježíšem jakožto úžitečné a spasitedlné, poněvadž pod obojím klade se: „To čiňte n a mé spolupamatování. Toho svědek jest sv. Pavel, o tom dostatečně naučen jsa v třetím nebi. 48 Kristkóv); rkp.: Kristovo — 56 z; rkp.: za (!) — 60 Kn a; rkp.: ma (!) — 32 Eccli 37, 23 — 37 Eccli 37, 24 — 42 Cf. Aristoteles, Izgl оортnöv SRáYxOP c. 17 (ed. Buhle, Biponti, vol. III. p. 593 s.) et c. 15 (ib. p. 578) — 47 Mat. 26, 26; Marek 14, 22 — — 49 Mat. 26, 27 52 Cf. Cyprianum Caecilio fratri (epist. LXIII) l. c. p. 712 (sr. i dále str. 40) — 60 Luk. 22, 19 — 61 1. Kor. 11, 24 a 25 —
Strana 30
30 II. František Šimek: I zajisté nepie se krev Kristova posvátně pod spósobem chleba, poněvadž není tu posvátně. K tomu jest sv. Tomáš (super 4. questione 46.); praví takto: „V první spósobě jest tělo Kristovo jelikožto ku pokrmu. 318a ale nenie tu krev jelikožto k nápoji, ač by koli tu byla spojeným přiro- zením; a tato jest příčina, proč tato svátost děje se pod dvojí zpósobú“. A jinde (super 4°. distinccione 8.) praví takto: „V této svátosti jedna věc jest dvojím obyčejem, t. posvátně a přirozené pospolnosti. A že svátost jest ustanovena k požívanjí věrným, protož posvátně nenie v této svátosti to, což ku požívaní věrným nepřichází. A že v chlebě posvěceném nenie krev Kristova jelikožto ku požívaní nápoje věrných, a protož nenie tu z moci svátosti, ale z přirozené pospolnosti, kteréžto přísluší, aby tělo Kristovo nebylo bez krve“. To ten. Kterak tehdy praví protivník, by krev Kristova mohla pita býti pod první spósobú posvátně, poněvadž tu nenie k nápoji? K témuž jest Innocencius [ v svých kniehách o této svátosti; praví takto: „Ačkoli pod spósobú chleba béře se krev s tělem a pod zpósobú vína béře se tělo s krví, alevšak ani krev pod spósobú chleba pí se, ani tělo pod spósobú vína jie se. Nebo jakož ani krev jí se ani tělo pí se, tak oboje ani pod spósobú chleba pí se, ani pod spósobú vína jí se. A ač by puojčeno mohlo býti, že tělo pijíc aneb krev jedúc přijímá se, však jest obyčej přijímaní těla a krve, jímžto oboje ani se jí ani se pí“. To ten. Z řeči tohoto doktora máme toto, že Kristova krev nepieje (!) se pod prvnie spósobu, druhé, že krev nejí se pod spósobú chleba ani se pije, ačkoli to muož pójčeno býti, že, ktož jí první spósobu, béře tu krev Kristovu, též, ktož pí krev Kristovu pod druhú spósobú, přijímá tu i tělo; avšak nejí se pod druhú zpósobú tělo ani se pije krev pod spósobú první. V tomto miestě velmi falešně protivníci 318b berú tohoto doktora praviec, by tělo pito bylo aneb krev jedena; ale to jest faleš převráce- ných. Neb Innocencius praví takto: „Ktož jí tělo pod první spósobú, 69 Rkp.: požívaním (koncové — m označeno zkratkou); zřejmě omyl — 76 kv rkp. vyn. - 63 Thomae Aquinatis Summa theologica, pars tertia, quaestio 76, articulus II. (ed. — Rоmae 1894 p. 671) 67 Thomas de Aquino, Commentum in quartum librum Sententiarum magistri Petri Lombardi, dist. VIII. quaest. II., artic. IV., quaestiuncula III. (ed. Fretté et Maré, Thomae Aquinatis Opera omnia, volumen X., Parisiis 1873 p. 202): In hoc sacramento dupliciter aliquid continetur, scilicet ex vi sacramenti et ex naturali concomitantia; et quia sacramentum est institutum in usum fidelium, ideo ex vi sacramenti continetur in hoc sacramento, quod in usum fidelium venit. Et quia in pane consecrato non continetur sanguis Christi sccundum quod est in usum potus fidelium, ideo non continetur ibi ex vi sacramenti, sed ex naturali concomitantia, qua convenit, ut corpus Christi non sit sine sanguine — 76 Innocentii III. De sacro altaris mysterio l. IV. c. XXI (ML 217 c. 872) — 91 Innocentius III. l. c. —
30 II. František Šimek: I zajisté nepie se krev Kristova posvátně pod spósobem chleba, poněvadž není tu posvátně. K tomu jest sv. Tomáš (super 4. questione 46.); praví takto: „V první spósobě jest tělo Kristovo jelikožto ku pokrmu. 318a ale nenie tu krev jelikožto k nápoji, ač by koli tu byla spojeným přiro- zením; a tato jest příčina, proč tato svátost děje se pod dvojí zpósobú“. A jinde (super 4°. distinccione 8.) praví takto: „V této svátosti jedna věc jest dvojím obyčejem, t. posvátně a přirozené pospolnosti. A že svátost jest ustanovena k požívanjí věrným, protož posvátně nenie v této svátosti to, což ku požívaní věrným nepřichází. A že v chlebě posvěceném nenie krev Kristova jelikožto ku požívaní nápoje věrných, a protož nenie tu z moci svátosti, ale z přirozené pospolnosti, kteréžto přísluší, aby tělo Kristovo nebylo bez krve“. To ten. Kterak tehdy praví protivník, by krev Kristova mohla pita býti pod první spósobú posvátně, poněvadž tu nenie k nápoji? K témuž jest Innocencius [ v svých kniehách o této svátosti; praví takto: „Ačkoli pod spósobú chleba béře se krev s tělem a pod zpósobú vína béře se tělo s krví, alevšak ani krev pod spósobú chleba pí se, ani tělo pod spósobú vína jie se. Nebo jakož ani krev jí se ani tělo pí se, tak oboje ani pod spósobú chleba pí se, ani pod spósobú vína jí se. A ač by puojčeno mohlo býti, že tělo pijíc aneb krev jedúc přijímá se, však jest obyčej přijímaní těla a krve, jímžto oboje ani se jí ani se pí“. To ten. Z řeči tohoto doktora máme toto, že Kristova krev nepieje (!) se pod prvnie spósobu, druhé, že krev nejí se pod spósobú chleba ani se pije, ačkoli to muož pójčeno býti, že, ktož jí první spósobu, béře tu krev Kristovu, též, ktož pí krev Kristovu pod druhú spósobú, přijímá tu i tělo; avšak nejí se pod druhú zpósobú tělo ani se pije krev pod spósobú první. V tomto miestě velmi falešně protivníci 318b berú tohoto doktora praviec, by tělo pito bylo aneb krev jedena; ale to jest faleš převráce- ných. Neb Innocencius praví takto: „Ktož jí tělo pod první spósobú, 69 Rkp.: požívaním (koncové — m označeno zkratkou); zřejmě omyl — 76 kv rkp. vyn. - 63 Thomae Aquinatis Summa theologica, pars tertia, quaestio 76, articulus II. (ed. — Rоmae 1894 p. 671) 67 Thomas de Aquino, Commentum in quartum librum Sententiarum magistri Petri Lombardi, dist. VIII. quaest. II., artic. IV., quaestiuncula III. (ed. Fretté et Maré, Thomae Aquinatis Opera omnia, volumen X., Parisiis 1873 p. 202): In hoc sacramento dupliciter aliquid continetur, scilicet ex vi sacramenti et ex naturali concomitantia; et quia sacramentum est institutum in usum fidelium, ideo ex vi sacramenti continetur in hoc sacramento, quod in usum fidelium venit. Et quia in pane consecrato non continetur sanguis Christi sccundum quod est in usum potus fidelium, ideo non continetur ibi ex vi sacramenti, sed ex naturali concomitantia, qua convenit, ut corpus Christi non sit sine sanguine — 76 Innocentii III. De sacro altaris mysterio l. IV. c. XXI (ML 217 c. 872) — 91 Innocentius III. l. c. —
Strana 31
Traktát m. Jana Rokycany O přijímaní krve. 31 přijímá tu krev“, ale nedie „pije tělo“; též ktož pije krev pod druhú spósobú, přijímá tu tělo, a tu nepije se tělo. A ten jest pravý rozom, jakož z jeho slov i předních i potomních, kto čta pilně pozoruje, shledává. K témuž jest Petrus doctor de Palude sup. 4t°. distinccione de com- munione 3., pravě takto: „Svátost ustanovena jest ku požívaní věrných, protož posvátně jest v této svátosti to, což ku požívaní věrných pocházic. A že v chlebě posvěceném není krev Kristova, jelikožto jest ku požívaní nápoje věrných, protož nenie tu krev Kristova posvátně, ale z přiro- zené pospolnosti. kterúžto příslušie, aby tělo Kristovo nebylo bez krve“. To ten doktor. Poněvadž te h dy krev Kristova nenie k nápoji pod první zpósobú, aniž tudiež jest posvátně, kterakž tehdy protivníci smějí usta otevřéti, že krev Kristovu věrní pijí pod první spósobú posvátně? Potom jest jiná řeč, pátá, kterúž jsú napřed dotčení doktorové propověděli řkúce: „Svátost oltářní vidomá nic nečiní ani pósobí v duši“. Ale při tomto zúmysla doktorové na čtvrté knihy mistra hlubokých smyslóv činí otázku takovú: „Svátosti Nového zákona, kteréž jsú proti ranám hřiechóv od Boha ustanoveny za lékarstvie, uvodí-li milost boží?“ I odpoviedajíc praví: „Činí milost boží“. K tomu jest sv. Augustin v knihách desátých O městě božiem v kapitole XI., jenž praví takto: „Svátost jest nevidomé milosti vidomá spósoba“. Toto vypsání svátosti jest obecné 319a a příleží svátostem tak Nového jakžto i Starého zá- kona; ale aby toto vypsánie svátosti příslušelo Nového zákona svá- tostem, má přidáno býti toto tak, aby ta zpósoba svátosti měla v sobě podobenstvie milosti a příčina byla, t. milosti. Nebo svátosti Nového zákona netoliko z podobenstvie oznamují aneb z uostanovení znamenají, ale také z moci božské osvěcují a milost dávají, jížto duše uzdravena bývá od nemoci hřiechóv. K tomu jest Hugo, doktor od sv. Victora, jenž takto vypisuje svá- tost: „Svátost jest zpósoba hmotná, jenž se móž očima viděti, kterážto z po- dobenstvie okazuje, z uostanovení znamená, z posvěcení některakú milost 1 Rkp.: thedy — 95 Petri de Palude Quartus Sententiarum liber, dist. VIII. quaest. III. (ed. Vin- centii de Haerlem 1514 fol. 35 b1 b2) — 6 Cf. Hus, Super IV. Sententiarum, ed. Flajšhans (1904) p. 509 n. — 10 Spr. sr. Augustini De civitate Dei l. X c. 5 (ed. Hoffmann I. p. 452): Sacrificium ergo visibile invisibilis sacrificii sacramentum, id est sacrum signum est. V Dekretu (De consecr. dist. II. c. 32, ed. Friedberg p. 1324) je sice citát: Sacramentum est invisibilis gra- tiae visibilis forma, ale v poznámce je uvedeno, že v tomto znění u Augustina tato slova nejsou. Čteme je však u Lombarda (Sententiarum l. IV. dist. I. (ML 192 c. 839) — 20 Hugo de S. Victore, De sacramentis christianae fidei l. I. pars IX (De institutione sacramentorum) c. I. (ML 176 c. 317): Sacramentum est corporale vel materiale elementum foris sensibiliter propositum, ex similitudine repraesentans et ex institutione significans et ex sanctificatione continens aliquam invisibilem et spiritalem gratiam —
Traktát m. Jana Rokycany O přijímaní krve. 31 přijímá tu krev“, ale nedie „pije tělo“; též ktož pije krev pod druhú spósobú, přijímá tu tělo, a tu nepije se tělo. A ten jest pravý rozom, jakož z jeho slov i předních i potomních, kto čta pilně pozoruje, shledává. K témuž jest Petrus doctor de Palude sup. 4t°. distinccione de com- munione 3., pravě takto: „Svátost ustanovena jest ku požívaní věrných, protož posvátně jest v této svátosti to, což ku požívaní věrných pocházic. A že v chlebě posvěceném není krev Kristova, jelikožto jest ku požívaní nápoje věrných, protož nenie tu krev Kristova posvátně, ale z přiro- zené pospolnosti. kterúžto příslušie, aby tělo Kristovo nebylo bez krve“. To ten doktor. Poněvadž te h dy krev Kristova nenie k nápoji pod první zpósobú, aniž tudiež jest posvátně, kterakž tehdy protivníci smějí usta otevřéti, že krev Kristovu věrní pijí pod první spósobú posvátně? Potom jest jiná řeč, pátá, kterúž jsú napřed dotčení doktorové propověděli řkúce: „Svátost oltářní vidomá nic nečiní ani pósobí v duši“. Ale při tomto zúmysla doktorové na čtvrté knihy mistra hlubokých smyslóv činí otázku takovú: „Svátosti Nového zákona, kteréž jsú proti ranám hřiechóv od Boha ustanoveny za lékarstvie, uvodí-li milost boží?“ I odpoviedajíc praví: „Činí milost boží“. K tomu jest sv. Augustin v knihách desátých O městě božiem v kapitole XI., jenž praví takto: „Svátost jest nevidomé milosti vidomá spósoba“. Toto vypsání svátosti jest obecné 319a a příleží svátostem tak Nového jakžto i Starého zá- kona; ale aby toto vypsánie svátosti příslušelo Nového zákona svá- tostem, má přidáno býti toto tak, aby ta zpósoba svátosti měla v sobě podobenstvie milosti a příčina byla, t. milosti. Nebo svátosti Nového zákona netoliko z podobenstvie oznamují aneb z uostanovení znamenají, ale také z moci božské osvěcují a milost dávají, jížto duše uzdravena bývá od nemoci hřiechóv. K tomu jest Hugo, doktor od sv. Victora, jenž takto vypisuje svá- tost: „Svátost jest zpósoba hmotná, jenž se móž očima viděti, kterážto z po- dobenstvie okazuje, z uostanovení znamená, z posvěcení některakú milost 1 Rkp.: thedy — 95 Petri de Palude Quartus Sententiarum liber, dist. VIII. quaest. III. (ed. Vin- centii de Haerlem 1514 fol. 35 b1 b2) — 6 Cf. Hus, Super IV. Sententiarum, ed. Flajšhans (1904) p. 509 n. — 10 Spr. sr. Augustini De civitate Dei l. X c. 5 (ed. Hoffmann I. p. 452): Sacrificium ergo visibile invisibilis sacrificii sacramentum, id est sacrum signum est. V Dekretu (De consecr. dist. II. c. 32, ed. Friedberg p. 1324) je sice citát: Sacramentum est invisibilis gra- tiae visibilis forma, ale v poznámce je uvedeno, že v tomto znění u Augustina tato slova nejsou. Čteme je však u Lombarda (Sententiarum l. IV. dist. I. (ML 192 c. 839) — 20 Hugo de S. Victore, De sacramentis christianae fidei l. I. pars IX (De institutione sacramentorum) c. I. (ML 176 c. 317): Sacramentum est corporale vel materiale elementum foris sensibiliter propositum, ex similitudine repraesentans et ex institutione significans et ex sanctificatione continens aliquam invisibilem et spiritalem gratiam —
Strana 32
32 II. František Šimek: nevidomú dává“. Pakli by kto proti tomu odpřel: „Takto sám Bóh pósobí milost, neb to jeho samého jest skutek, a tak ne z svátosti vi- domé, nebo milost, kteráž líbezného činí Bohu, převyšuje moc každého stvoření“, — odpověd: „Pravda jest, že sám Bóh pósobí milost prvotně a kořenně; ale svátosti to činí služebně a jakožto nádoby k tomu zpó- sobené“. K tomu jest sv. Tomáš (parte 3. questione 62. articulo primo) pravě: „Potřebí jest řeči, že svátosti Nového zákona některakým bě- hem pósobí a činí milost, nebo skrze svátosti ty člověk vtěluje se v Krista, jakož o křtu sv. Pavel k Galatóm die: Kolik vás koli pokřtěno v Kristu, v Krista ste se oblékli; ale nebývá učiněn člověk údem Kristovým, je- diné skrze milost“. K témuž jest sv. Augustin řka, že voda křestná těla se dotýká a srdce, to jest duši, obmývá. Ale srdce nemóž obmyto býti, jediné skrze milost. Též nápodobně jest od jiných svátostech. Item nad to nade vše praví sv. Tomáš (parte tercia questione 79 articulo 3°), odpoviedaje k této otázce: „Svátost oltářní jest-li živnost duchovní?“, i die takto: „Skutečnost 319b neb úžitek této svátosti pocházie ze čtvera: Najprvé a prvotně od Pána Krista, kterýž jest v té svátosti, kterýžto jakož přišed na svět vidomě dal jest světu život mi- losti, též v člověka posvátně přicházeje pósobí život milost i/ etc. Druhé z umučenie Kristova, a protož úžitek, kterýž jest učinilo umučenie Kristovo na světě, ten úžitek svátost pósobí v člověk u . Třetí z obyčeje, kterýmž vydána jest tato svátost; a vydána jest zajisté obyčejem po- krmu a nápoje. A protož úžitek, kterýž činí pokrm a nápoj hmotnlý jelikožto k životu tělesnému, t. že zachovává, přispořuje, obnovuje, na- pravuje a těší, to všecko činí svátost jelikožto k životu duchovniemu etc. Čtvrté pochodí úžitek ze dvú zpósob, v nichžto vydána jest tato svátost“. A dolejí praví: „Ze všech těchto věcí známo jest, že tato svá- tost dává milost“. Aj, zjevně praví sv. Tomáš tuto, že z strany zpósob vidomých této svátosti pocházejí milosti — a to jest upřímo proti dok- toróm poběhlým. Ještě slyšte protivníci mistra Matěje Pařížského, muže velikého 42 Rkp.: milost — 44 Rkp.: člověka 46 Rkp.: hmotyy (!) — 28 Thomae Aquinatis Summa theologica pars III. quest. 62, artic. 1. (l. c. p. 515) — — 31 Gal. 3, 27 34 Augustinus, In Joannis evang. tractatus LXXX (ML 35 c. 1840) — (Decreti secunda pars causa I. quest. I c. 54, ed. Friedberg c. 379) — 37 Spr. Thomae Aquinatis Summa theologica pars III. quest. 79, artic. 1. (l. c. p. 706) — 50 Thomac Aquinatis Summa theologica l. c. (p. 707) — 54 Matěj z Janova, Regulae Veteris et Novi testamenti l. IV. (De corpore Christi),
32 II. František Šimek: nevidomú dává“. Pakli by kto proti tomu odpřel: „Takto sám Bóh pósobí milost, neb to jeho samého jest skutek, a tak ne z svátosti vi- domé, nebo milost, kteráž líbezného činí Bohu, převyšuje moc každého stvoření“, — odpověd: „Pravda jest, že sám Bóh pósobí milost prvotně a kořenně; ale svátosti to činí služebně a jakožto nádoby k tomu zpó- sobené“. K tomu jest sv. Tomáš (parte 3. questione 62. articulo primo) pravě: „Potřebí jest řeči, že svátosti Nového zákona některakým bě- hem pósobí a činí milost, nebo skrze svátosti ty člověk vtěluje se v Krista, jakož o křtu sv. Pavel k Galatóm die: Kolik vás koli pokřtěno v Kristu, v Krista ste se oblékli; ale nebývá učiněn člověk údem Kristovým, je- diné skrze milost“. K témuž jest sv. Augustin řka, že voda křestná těla se dotýká a srdce, to jest duši, obmývá. Ale srdce nemóž obmyto býti, jediné skrze milost. Též nápodobně jest od jiných svátostech. Item nad to nade vše praví sv. Tomáš (parte tercia questione 79 articulo 3°), odpoviedaje k této otázce: „Svátost oltářní jest-li živnost duchovní?“, i die takto: „Skutečnost 319b neb úžitek této svátosti pocházie ze čtvera: Najprvé a prvotně od Pána Krista, kterýž jest v té svátosti, kterýžto jakož přišed na svět vidomě dal jest světu život mi- losti, též v člověka posvátně přicházeje pósobí život milost i/ etc. Druhé z umučenie Kristova, a protož úžitek, kterýž jest učinilo umučenie Kristovo na světě, ten úžitek svátost pósobí v člověk u . Třetí z obyčeje, kterýmž vydána jest tato svátost; a vydána jest zajisté obyčejem po- krmu a nápoje. A protož úžitek, kterýž činí pokrm a nápoj hmotnlý jelikožto k životu tělesnému, t. že zachovává, přispořuje, obnovuje, na- pravuje a těší, to všecko činí svátost jelikožto k životu duchovniemu etc. Čtvrté pochodí úžitek ze dvú zpósob, v nichžto vydána jest tato svátost“. A dolejí praví: „Ze všech těchto věcí známo jest, že tato svá- tost dává milost“. Aj, zjevně praví sv. Tomáš tuto, že z strany zpósob vidomých této svátosti pocházejí milosti — a to jest upřímo proti dok- toróm poběhlým. Ještě slyšte protivníci mistra Matěje Pařížského, muže velikého 42 Rkp.: milost — 44 Rkp.: člověka 46 Rkp.: hmotyy (!) — 28 Thomae Aquinatis Summa theologica pars III. quest. 62, artic. 1. (l. c. p. 515) — — 31 Gal. 3, 27 34 Augustinus, In Joannis evang. tractatus LXXX (ML 35 c. 1840) — (Decreti secunda pars causa I. quest. I c. 54, ed. Friedberg c. 379) — 37 Spr. Thomae Aquinatis Summa theologica pars III. quest. 79, artic. 1. (l. c. p. 706) — 50 Thomac Aquinatis Summa theologica l. c. (p. 707) — 54 Matěj z Janova, Regulae Veteris et Novi testamenti l. IV. (De corpore Christi),
Strana 33
Traktát m. Jana Rokycany O přijímaní krve. 33 náboženství, kterýž v knihách O těle božiem takto die: „V svátostech cierkve ty věci, kteréž jsú vidomé nám, nápomocny jsú v nás dielu ne- vidomých věcí; to zvláštně jest v božské svátosti, totíž že jedení posvátné u vidomých spósobách mnoho činí ku pomoci duchovnieho jedení těla Kristova, a zvláště spojení lidu a jednota některaká překrásná, pře- utěšená a tovařiská všech u stola jednoho Boha. A to jest viděti zjevně na každé léto v lidu křesťanském, tehda totíž, když před velikú nocí chtějí se Kristově svátosti zjevně přitovaryšiti“. To ten mistr, 320a že totíž míří tehda a kojí. Aj, kterak zjevně praví, že svátost vidomá moc má činiti rozličné skutky! A to jest rovně odporné těm, kteříž praví, že by svátosti vidomé nic nečinily. K témuž sv. Tomáš in Conpendio theologice veritatis libro 6. při počátku těch kněh takto die: „Nebeský lékař, pokolení lidského napra- vitel, takovým obyčejem uzdravil jest nemocného, jakož najlépe pří- ležalo k nemocnému a nemoci a příčině ned u hu a toho neduhu uzdra- vení. Neb nemocný jest člověk a neduh jest prvorozený hřiech. Počátek toho hřiechu, ač prvotne byl jest z povolení rozumu, však příčinu vzal jest z tělesných věcí. Protož k tomu, aby lékarství příležalo neduhu, mu- silo jest, aby netoliko bylo duchovní, ale také aby nětco mělo z čitedlných znamení; jakož čitedlné věci byly duši příčina k upadení, takéž aby byly 69 nedkuýhu; rkp.: ne druhu (!) — art. VIII. c. 9 (Kybal-Odložilik V. p. 355): In sacramentis ecclesie ea, que sunt visibilia nobis, promovent in nobis operacionem invisibilium, quod singulariter est in dominico sacra- mento, puta quod manducacio sacramentalis in visibilibus speciebus multum facit ad promo- cionem spiritualis manducacionis Christi corporis ..., et precipue ad propositum unio plebis ad sacramentum Christi corporis et copulacio quedam pulcherima, iocundissima et socialis omnium ad mensam unius Dei ... Et illud nimis manifeste est videre singulis annis in po- pulo christiano tune, quando scilicet ante pascha volunt se Christi sacramento manifeste sociare - 66 Spr. nikoli sv. Tomáš (Akvinský), nýbrž Albertus Magnus, Compendium theolo- gicue veritatis liber VI. c. I (De medicina sacramentorum) (ed. Borgnet, Opera omnia, vo- lumen XXXIV p. 201, Parisiis 1895): Coelestis medicus humani generis reparativus, tali modo sanavit aegrotum, sicut optime competebat aegrotanti et aegritudini, et occasioni aegro- tandi et ipsius aegritudinis curationi. Aegrotus igitur homo est, morbus autem originalis culpa. Origo vero illius culpae licet principaliter fuerit ex consensu rationis, occasionem tamen sumpsit ex sensibus carnis. Ad hoc eryo quod medicina respondeat morbo, oportuit quod non tantum esset spiritualis, verum etiam aliquid haberet de sensibilibus signis: ut sicut sensibilia fuerunt animae occasio labendi, ita essent ei occasio resurgendi. Et propter hoc medicina nostri vul- neris consistit in ecclesiasticis sacramentis — Jako Rokycana přičítá tento spis (Compendium theologicae veritatis) mylně sv. Tomáši (Akvinskému), ač jej napsal jeho učitel Albert Veliký, rovněž Hus pokládá za autora tohoto díla Tomáše (cituje v dile Super IV. Sententiarum, ed. Flajšhans v Praze 1904 str. 559: iuxta sanctum Thomam in De veritate sacre theo- logie libro 6° ...: quidam suscipiunt sacramentum tantum, ut ficte accedentes . . .; tato slova jsou u Borgneta v jeho vydání Albertova dila Compendium theol. ver. liber VI. c. IV, p. 203). Nejspíše měl Hus i Rokycana stejný rukopis tohoto díla Alberta Velikého, v němž byl za autora uveden Tomáš Akvinský —
Traktát m. Jana Rokycany O přijímaní krve. 33 náboženství, kterýž v knihách O těle božiem takto die: „V svátostech cierkve ty věci, kteréž jsú vidomé nám, nápomocny jsú v nás dielu ne- vidomých věcí; to zvláštně jest v božské svátosti, totíž že jedení posvátné u vidomých spósobách mnoho činí ku pomoci duchovnieho jedení těla Kristova, a zvláště spojení lidu a jednota některaká překrásná, pře- utěšená a tovařiská všech u stola jednoho Boha. A to jest viděti zjevně na každé léto v lidu křesťanském, tehda totíž, když před velikú nocí chtějí se Kristově svátosti zjevně přitovaryšiti“. To ten mistr, 320a že totíž míří tehda a kojí. Aj, kterak zjevně praví, že svátost vidomá moc má činiti rozličné skutky! A to jest rovně odporné těm, kteříž praví, že by svátosti vidomé nic nečinily. K témuž sv. Tomáš in Conpendio theologice veritatis libro 6. při počátku těch kněh takto die: „Nebeský lékař, pokolení lidského napra- vitel, takovým obyčejem uzdravil jest nemocného, jakož najlépe pří- ležalo k nemocnému a nemoci a příčině ned u hu a toho neduhu uzdra- vení. Neb nemocný jest člověk a neduh jest prvorozený hřiech. Počátek toho hřiechu, ač prvotne byl jest z povolení rozumu, však příčinu vzal jest z tělesných věcí. Protož k tomu, aby lékarství příležalo neduhu, mu- silo jest, aby netoliko bylo duchovní, ale také aby nětco mělo z čitedlných znamení; jakož čitedlné věci byly duši příčina k upadení, takéž aby byly 69 nedkuýhu; rkp.: ne druhu (!) — art. VIII. c. 9 (Kybal-Odložilik V. p. 355): In sacramentis ecclesie ea, que sunt visibilia nobis, promovent in nobis operacionem invisibilium, quod singulariter est in dominico sacra- mento, puta quod manducacio sacramentalis in visibilibus speciebus multum facit ad promo- cionem spiritualis manducacionis Christi corporis ..., et precipue ad propositum unio plebis ad sacramentum Christi corporis et copulacio quedam pulcherima, iocundissima et socialis omnium ad mensam unius Dei ... Et illud nimis manifeste est videre singulis annis in po- pulo christiano tune, quando scilicet ante pascha volunt se Christi sacramento manifeste sociare - 66 Spr. nikoli sv. Tomáš (Akvinský), nýbrž Albertus Magnus, Compendium theolo- gicue veritatis liber VI. c. I (De medicina sacramentorum) (ed. Borgnet, Opera omnia, vo- lumen XXXIV p. 201, Parisiis 1895): Coelestis medicus humani generis reparativus, tali modo sanavit aegrotum, sicut optime competebat aegrotanti et aegritudini, et occasioni aegro- tandi et ipsius aegritudinis curationi. Aegrotus igitur homo est, morbus autem originalis culpa. Origo vero illius culpae licet principaliter fuerit ex consensu rationis, occasionem tamen sumpsit ex sensibus carnis. Ad hoc eryo quod medicina respondeat morbo, oportuit quod non tantum esset spiritualis, verum etiam aliquid haberet de sensibilibus signis: ut sicut sensibilia fuerunt animae occasio labendi, ita essent ei occasio resurgendi. Et propter hoc medicina nostri vul- neris consistit in ecclesiasticis sacramentis — Jako Rokycana přičítá tento spis (Compendium theologicae veritatis) mylně sv. Tomáši (Akvinskému), ač jej napsal jeho učitel Albert Veliký, rovněž Hus pokládá za autora tohoto díla Tomáše (cituje v dile Super IV. Sententiarum, ed. Flajšhans v Praze 1904 str. 559: iuxta sanctum Thomam in De veritate sacre theo- logie libro 6° ...: quidam suscipiunt sacramentum tantum, ut ficte accedentes . . .; tato slova jsou u Borgneta v jeho vydání Albertova dila Compendium theol. ver. liber VI. c. IV, p. 203). Nejspíše měl Hus i Rokycana stejný rukopis tohoto díla Alberta Velikého, v němž byl za autora uveden Tomáš Akvinský —
Strana 34
34 II. František Šimek: příčina k odplatě povstánie. Protož lékařstvie naší rány záleží v kos- telních svátostech“. To ten. Z toho jest toto zjevné, že, jakožto čitedlné věci (rozoměj ovoce v ráji) byly sú příčina pádu, tak čitedlné svátosti jsú příčina k vstání z hřiechóv. K témuž Innocencius in Summa de sacramentis capitulo 41°. die: „Lépe se hodí přijímati posvátně než duchovně. Nebo ktož hodně při- jímá posvátně, přibývá v něm milosti mocí svátosti. A jakož mnozí praví, odpúští se, ktož přijímá hodně, nětco múky pro hřiech. A jakož všickni praví, odpúštějí se všední hříchové“. To die Innocencius. A Al- bertus Magnus in capitulo De cibo vite takto píše: „Znamenalo se jest onde v knihách prvních Mojžiešových v druhé kapitole: Dřev o života štiepil jest Bóh prostřed ráje. Neb Pán Ježíš v svátost 320b obžívající všem se dává prostřed cierkve, kteřížto, krmeni jsúce od něho, týž život přijímají, kterýmž on jest živ“. A potom níže die: „Neb ta živnost po- krm jest života, v němž Otec dává život Synu a Syn, maje život v sobě, vlévá život v svátost a svátost život vlévá v nás“. Toť zjevně ten doktor praví odporně těmto doktoróm nynějším. Buoh a Pán Ježíš prvotní jest kořen k uvedení milosti boží v duši, ale svátost jako nádoba. A sv. Augustin die (libro decimo nono contra Faustum): „To slove zvláštně nádoba, skrze co aneb čím někto dělá“. A die tudiež: „Tyto všecky (t. svátosti) bývají a pomíjejí, ale moc božie, skrze niž svátosti diela dělají, ustavičně trvá“. A by bylo to, že svátost vidomá oltářní nic dobrého v duši nečiní, a že každá svátost během svým jiná jest menší nežli svátost oltářní vidomá, tehda žádná svátost v duši by nie nečinila; a tomu odporně die sv. Petr (prima Petri tercio): „Spaseny nás učinil jest křest“. Taková řeč, že svátost oltářní, to jest svátost těla božieho a krve svaté, nic nečiní v duši, jest příčina k bludu pik- hartskému se táhnúc a v lehkost božskú svátost dávajíce. I kam takoví mluviece lháři kněží mysl svú obrátí, když v kostele zpievají, tak veliké svátost i ctně kloníce se? Mním, že u kněží sprostných aneb lidí ta řeč: „Svátost oltářní nic nečiní v duši“ zní, jako by úžitku žádného nečinila. A co pak ti kněží, konajíce mše, říkají: „Svátosti, kteréž sme vzali, Pane Bože, i duchovními nás naplňte pokrmy a tělesnými spomáhajte 85 Rkp.: Dřieve (!) — 100—1 V rkpise slovosled: svátost těla božieho oltářní, to jest svá- tost a krve; ale písař upozornil znaménky, jak má čtenář správně čísti— 79 Spis Innocencia I. De sacramentis u Migne (Patrol. L. 20) vydán není -- 81 Albertus Magnus. Liber de sacramento eucharistine dist. III. tract. I. c. 5 (De cibi huius nutrivitate ex virtute) (ed. Borgnet XXXVIII p. 254) — 85 1. M. 2, 9 — 88 Albertus Magnus ib. (p. 254'5) 93 Augustinus, Contra Faustum Manichaeum l. XIX (ML 42 c. 356 s.) — 99 1. Petr 3. 21 —
34 II. František Šimek: příčina k odplatě povstánie. Protož lékařstvie naší rány záleží v kos- telních svátostech“. To ten. Z toho jest toto zjevné, že, jakožto čitedlné věci (rozoměj ovoce v ráji) byly sú příčina pádu, tak čitedlné svátosti jsú příčina k vstání z hřiechóv. K témuž Innocencius in Summa de sacramentis capitulo 41°. die: „Lépe se hodí přijímati posvátně než duchovně. Nebo ktož hodně při- jímá posvátně, přibývá v něm milosti mocí svátosti. A jakož mnozí praví, odpúští se, ktož přijímá hodně, nětco múky pro hřiech. A jakož všickni praví, odpúštějí se všední hříchové“. To die Innocencius. A Al- bertus Magnus in capitulo De cibo vite takto píše: „Znamenalo se jest onde v knihách prvních Mojžiešových v druhé kapitole: Dřev o života štiepil jest Bóh prostřed ráje. Neb Pán Ježíš v svátost 320b obžívající všem se dává prostřed cierkve, kteřížto, krmeni jsúce od něho, týž život přijímají, kterýmž on jest živ“. A potom níže die: „Neb ta živnost po- krm jest života, v němž Otec dává život Synu a Syn, maje život v sobě, vlévá život v svátost a svátost život vlévá v nás“. Toť zjevně ten doktor praví odporně těmto doktoróm nynějším. Buoh a Pán Ježíš prvotní jest kořen k uvedení milosti boží v duši, ale svátost jako nádoba. A sv. Augustin die (libro decimo nono contra Faustum): „To slove zvláštně nádoba, skrze co aneb čím někto dělá“. A die tudiež: „Tyto všecky (t. svátosti) bývají a pomíjejí, ale moc božie, skrze niž svátosti diela dělají, ustavičně trvá“. A by bylo to, že svátost vidomá oltářní nic dobrého v duši nečiní, a že každá svátost během svým jiná jest menší nežli svátost oltářní vidomá, tehda žádná svátost v duši by nie nečinila; a tomu odporně die sv. Petr (prima Petri tercio): „Spaseny nás učinil jest křest“. Taková řeč, že svátost oltářní, to jest svátost těla božieho a krve svaté, nic nečiní v duši, jest příčina k bludu pik- hartskému se táhnúc a v lehkost božskú svátost dávajíce. I kam takoví mluviece lháři kněží mysl svú obrátí, když v kostele zpievají, tak veliké svátost i ctně kloníce se? Mním, že u kněží sprostných aneb lidí ta řeč: „Svátost oltářní nic nečiní v duši“ zní, jako by úžitku žádného nečinila. A co pak ti kněží, konajíce mše, říkají: „Svátosti, kteréž sme vzali, Pane Bože, i duchovními nás naplňte pokrmy a tělesnými spomáhajte 85 Rkp.: Dřieve (!) — 100—1 V rkpise slovosled: svátost těla božieho oltářní, to jest svá- tost a krve; ale písař upozornil znaménky, jak má čtenář správně čísti— 79 Spis Innocencia I. De sacramentis u Migne (Patrol. L. 20) vydán není -- 81 Albertus Magnus. Liber de sacramento eucharistine dist. III. tract. I. c. 5 (De cibi huius nutrivitate ex virtute) (ed. Borgnet XXXVIII p. 254) — 85 1. M. 2, 9 — 88 Albertus Magnus ib. (p. 254'5) 93 Augustinus, Contra Faustum Manichaeum l. XIX (ML 42 c. 356 s.) — 99 1. Petr 3. 21 —
Strana 35
Traktát m. Jana Rokycany O přijímaní krve. 35 pomocmi“? A opět: „Tvé svátosti, Pane Bože, nám přijímaní i očištění daj i zdraví“? A opět: „Očisťtež a obraňuojte nás 321a tvé svátosti, Bože, a k věčného spasení přivedte úžitku“? A jiné mnohé řeči sú k tomu podobné. Protož doktor Petrus de Tharentesio (supra quartum) činí otázku, jsú-li svátosti příčina uvodíce milost, a odpoviedaje die, že činí: u takových kněží viece činí a větčí jest moci voda požehnaná aneb suol, kteráž vedlé jich viery mnohé dobré věci činí i v duši i krom duše, neb dává duši zdravie, těla zachovánie v celosti a obranu spasení, ubezpečenie naděje a potvrzenie u vieře; tak on řiekají. Také poč by bylo zvoněnie ku pozdví- haní těla božieho, jedno aby lidé vidúce ku poctivosti se zbudili, na svátost velebnú hlediece, ješto jinak v kautě zuostati, hlavy pozdvih- núti, na svátost popatřiti nebylo by platno jestliže svátosti vidomé nic by nečinily v duši, a tudy by byla dána příčina bludným kteříž se liknují poctivosti? A mluví Albertus (capitulo De institucione sacramenti) řka: „Řád a obyčej až dodnes zachovává se v kosteléch onen, což die Izaiáš v ka- pitole osmnásté: „Když pozdviženo bude znamenie na horách, uzříte a zvuk trúby uslyšíte“. Svrchovaná zajisté svatost kněží a andělóv tuto památku umučenie zachov áv ajícím slavně hory se nazývají, a když posvěceno jest tělo božie, pozdvíhá se ode všech, aby se dálo klaněnie. A toho těla k vidění všecko množstvie zběhuje se křesťanóv; a kteříž nejsú přítomni, slyšicce hlas zvoncóv, aby podobnú poctivostí klaně- jíce se přijeli Pána přicházejícého, a své povýšenie na kříži opět nám ukazuje. Die Izajiáš (decimo nono): Bude v znamení a v svědectvie Pán v zemi Ejipské“; nebo skrze to znamenie ustavičné nám 321b se ku pa- měti přivodí, kterak jest byl na kříži povýšen a všecky věci jest k sobé přitáhl“. To slovo toho doktora, jenž die, že skrze tu svátost umučenie božie, když ji vidí pozdviženu, pamatuje se. Ale řkúce protivníci, že svátost v kalichu nic v duši nečiní, musí ť řéci, že i pod první zpósobú nečiní svátost, a tak budú podobni oné ženě nověstce, jenž před králem Ša omúnem „řekla!: „Ani tobé ani mně buď!“ Ale my držíme, že, kterak koli svátost hodně a řádně se přijímá, milost v duši uvodí moc svátosti. Jest ještě jiná, šestá řeč, kterúž tíž doktorové prostřed snému cаиsа 27 Rkp. jen: zachovajícím — 39 Křekla?; rkp.: řka (!) — 23 Albertus Magnus, Liber de sacramento eucharistide dist. II. tract. 1, c. I (De institutionis huius sacramenti) (ed. Borgnet XXXVIII p. 351) — 24 Iz. 18, 3 — 32 Iz. 19, 20 — 39 1. (3.) Král. 3. 26 —
Traktát m. Jana Rokycany O přijímaní krve. 35 pomocmi“? A opět: „Tvé svátosti, Pane Bože, nám přijímaní i očištění daj i zdraví“? A opět: „Očisťtež a obraňuojte nás 321a tvé svátosti, Bože, a k věčného spasení přivedte úžitku“? A jiné mnohé řeči sú k tomu podobné. Protož doktor Petrus de Tharentesio (supra quartum) činí otázku, jsú-li svátosti příčina uvodíce milost, a odpoviedaje die, že činí: u takových kněží viece činí a větčí jest moci voda požehnaná aneb suol, kteráž vedlé jich viery mnohé dobré věci činí i v duši i krom duše, neb dává duši zdravie, těla zachovánie v celosti a obranu spasení, ubezpečenie naděje a potvrzenie u vieře; tak on řiekají. Také poč by bylo zvoněnie ku pozdví- haní těla božieho, jedno aby lidé vidúce ku poctivosti se zbudili, na svátost velebnú hlediece, ješto jinak v kautě zuostati, hlavy pozdvih- núti, na svátost popatřiti nebylo by platno jestliže svátosti vidomé nic by nečinily v duši, a tudy by byla dána příčina bludným kteříž se liknují poctivosti? A mluví Albertus (capitulo De institucione sacramenti) řka: „Řád a obyčej až dodnes zachovává se v kosteléch onen, což die Izaiáš v ka- pitole osmnásté: „Když pozdviženo bude znamenie na horách, uzříte a zvuk trúby uslyšíte“. Svrchovaná zajisté svatost kněží a andělóv tuto památku umučenie zachov áv ajícím slavně hory se nazývají, a když posvěceno jest tělo božie, pozdvíhá se ode všech, aby se dálo klaněnie. A toho těla k vidění všecko množstvie zběhuje se křesťanóv; a kteříž nejsú přítomni, slyšicce hlas zvoncóv, aby podobnú poctivostí klaně- jíce se přijeli Pána přicházejícého, a své povýšenie na kříži opět nám ukazuje. Die Izajiáš (decimo nono): Bude v znamení a v svědectvie Pán v zemi Ejipské“; nebo skrze to znamenie ustavičné nám 321b se ku pa- měti přivodí, kterak jest byl na kříži povýšen a všecky věci jest k sobé přitáhl“. To slovo toho doktora, jenž die, že skrze tu svátost umučenie božie, když ji vidí pozdviženu, pamatuje se. Ale řkúce protivníci, že svátost v kalichu nic v duši nečiní, musí ť řéci, že i pod první zpósobú nečiní svátost, a tak budú podobni oné ženě nověstce, jenž před králem Ša omúnem „řekla!: „Ani tobé ani mně buď!“ Ale my držíme, že, kterak koli svátost hodně a řádně se přijímá, milost v duši uvodí moc svátosti. Jest ještě jiná, šestá řeč, kterúž tíž doktorové prostřed snému cаиsа 27 Rkp. jen: zachovajícím — 39 Křekla?; rkp.: řka (!) — 23 Albertus Magnus, Liber de sacramento eucharistide dist. II. tract. 1, c. I (De institutionis huius sacramenti) (ed. Borgnet XXXVIII p. 351) — 24 Iz. 18, 3 — 32 Iz. 19, 20 — 39 1. (3.) Král. 3. 26 —
Strana 36
36 II. František Šimek: mluvili jsú, řkúce: „Po zápovědi papežově všickni, kteříž přijímají laikové pod obojí spósobú, hřeší smrtedlně“. Takové a k těm podobné řeč mluviece, plnost moci papežské nejednú nad mieru vyzdvihují. I slušie tu pilně znamenati, co die Izaiáš v třidcáté třetí kapitole: „Pán zákona přinositel náš jest, neb obt! něho přijali sme zákon“, kterémužto — jako die doktor Simon de Casia — „Buoh věčný od věčnosti předvěděl jest a časem zjevil jest zákon, dal jest upevnění a moc zákonu. A na tom záleží toho zákona vítězilá moc, svatých Piesem, neb jsú od věč- nosti od Boha přezvědína“. A die tu dále: „Veliká jest zajisté moc Piesma svatého, kterémuž diáblové poctivost okazují a odpierati ne- smějí“. A dává toho příklad na Kristovi, kterýž, pokúšín jsa od diábla jelikož člověk, k duovodu své obrany Piesmo svaté vzal jest, jemužto diábel viece neodpieral aniž jeho odvracoval aneb kterak koli překážeti chtěl, neb dobře znal, že jest božské a věčné 322a Piesmo, ač času Moj- žiešova jest zjeveno. To ten doktor. A protož o Pánu Kristovi die se ve čtenie sv. Matúše: „Bieše za- jisté uče jako moc maje a ne jako mistři a zákonníci“. Die sv. Jeronym: „Mistři toliko ty věci učiechu, kteréž jsú psány v Mojžiešovi a proro- ciech; ale on, přinositel zákona náš, jenž jest pán zákona, sám mohl jest přidati a ujíti“; jakož jest zjevno, když jest přišel, Starého zákona věci přestaly jsú. „Neb budete-li se obřezovati, Kristus vám nic neprospěje“, die sv. Pavel. A dává příklad sv. Augustin (in De vera religione): „Jako plamen zahání dým a světlo temnosti a pán posla, tak svátosti Nového zákona zahánějí figury! Starého zákona“. Také Pán Ježíš, že jest pán zákona, mohl jest přidati; jako ve čtení učini řka: „Starým řčeno jest: 47 okt); rkp.: o — 66 figury?; rkp.: fugium (!) — 48 Cassia, Gesta Salvatoris l. IX. c. VI (ed. 1734, II p. 12): Neque fas est credere, quod tempus sive ars scribendi divinis edictis atque sententiis autoritatem aut robur contulerit, sed Deus aeternus, qui aeterne praevidit, in tempore revelavit — 51 Ib.: Magna profecto est Scripturae sacrae autoritas, cui daemones reverentiam exhi- bent, impugnare non audent — 53 Mat. 4, 4 a 7 a 10; Luk. 4, 4 a 8 a 10 — 58 Mat. 7, 29 — 46 Sr. Iz. 33, 22 60 Hieronymi Comment. in evang. Matthaei l. I. c. VII. (ML 26 c. 50): Illi enim ea dôcebant populos, quae scripta sunt in Moyse et Prophetis. Jesus vero, quasi Deus et Dominus ipsius Moysi, pro libertate voluntatis suae, vel ea, quae minus videbantur, addebat in lege; vel commutans praedicabat in populos, ut supra quoque legimus: Dictum est antiquis: Ego autem dico vobis — 63 Gal. 5, 2 — 64 V díle De vera religione tento citát doslovně není; sr. však ib. c. XVII (ML 34 c. 136) a úvodní slova k Augustinovu spisu Speculum de scriptura sacra (ML 34 c. 889) — 67 2. M. 20, 13; Mat. 5, 21 nn. —
36 II. František Šimek: mluvili jsú, řkúce: „Po zápovědi papežově všickni, kteříž přijímají laikové pod obojí spósobú, hřeší smrtedlně“. Takové a k těm podobné řeč mluviece, plnost moci papežské nejednú nad mieru vyzdvihují. I slušie tu pilně znamenati, co die Izaiáš v třidcáté třetí kapitole: „Pán zákona přinositel náš jest, neb obt! něho přijali sme zákon“, kterémužto — jako die doktor Simon de Casia — „Buoh věčný od věčnosti předvěděl jest a časem zjevil jest zákon, dal jest upevnění a moc zákonu. A na tom záleží toho zákona vítězilá moc, svatých Piesem, neb jsú od věč- nosti od Boha přezvědína“. A die tu dále: „Veliká jest zajisté moc Piesma svatého, kterémuž diáblové poctivost okazují a odpierati ne- smějí“. A dává toho příklad na Kristovi, kterýž, pokúšín jsa od diábla jelikož člověk, k duovodu své obrany Piesmo svaté vzal jest, jemužto diábel viece neodpieral aniž jeho odvracoval aneb kterak koli překážeti chtěl, neb dobře znal, že jest božské a věčné 322a Piesmo, ač času Moj- žiešova jest zjeveno. To ten doktor. A protož o Pánu Kristovi die se ve čtenie sv. Matúše: „Bieše za- jisté uče jako moc maje a ne jako mistři a zákonníci“. Die sv. Jeronym: „Mistři toliko ty věci učiechu, kteréž jsú psány v Mojžiešovi a proro- ciech; ale on, přinositel zákona náš, jenž jest pán zákona, sám mohl jest přidati a ujíti“; jakož jest zjevno, když jest přišel, Starého zákona věci přestaly jsú. „Neb budete-li se obřezovati, Kristus vám nic neprospěje“, die sv. Pavel. A dává příklad sv. Augustin (in De vera religione): „Jako plamen zahání dým a světlo temnosti a pán posla, tak svátosti Nového zákona zahánějí figury! Starého zákona“. Také Pán Ježíš, že jest pán zákona, mohl jest přidati; jako ve čtení učini řka: „Starým řčeno jest: 47 okt); rkp.: o — 66 figury?; rkp.: fugium (!) — 48 Cassia, Gesta Salvatoris l. IX. c. VI (ed. 1734, II p. 12): Neque fas est credere, quod tempus sive ars scribendi divinis edictis atque sententiis autoritatem aut robur contulerit, sed Deus aeternus, qui aeterne praevidit, in tempore revelavit — 51 Ib.: Magna profecto est Scripturae sacrae autoritas, cui daemones reverentiam exhi- bent, impugnare non audent — 53 Mat. 4, 4 a 7 a 10; Luk. 4, 4 a 8 a 10 — 58 Mat. 7, 29 — 46 Sr. Iz. 33, 22 60 Hieronymi Comment. in evang. Matthaei l. I. c. VII. (ML 26 c. 50): Illi enim ea dôcebant populos, quae scripta sunt in Moyse et Prophetis. Jesus vero, quasi Deus et Dominus ipsius Moysi, pro libertate voluntatis suae, vel ea, quae minus videbantur, addebat in lege; vel commutans praedicabat in populos, ut supra quoque legimus: Dictum est antiquis: Ego autem dico vobis — 63 Gal. 5, 2 — 64 V díle De vera religione tento citát doslovně není; sr. však ib. c. XVII (ML 34 c. 136) a úvodní slova k Augustinovu spisu Speculum de scriptura sacra (ML 34 c. 889) — 67 2. M. 20, 13; Mat. 5, 21 nn. —
Strana 37
Traktát m. Jana Rokycany O přijímaní krve. 37 Nezabieš“ — přidal nadto řka: „Ale já vám pravím, aby se nehněvali“. A tak dále tudiež přidal jest svá přikázaní jiná nad přikázaní Starého zákona. Ale jiní lidé ani přidati ani ujíti mohú, kteréž jsú věci podstatné zákona; neb v knichách Apokalypsis napsáno: „Kto by přidal k slovóm zákona tohoto, přidaj Bóh rány na něho, popsané v těchto kniehách. A kto by ujal z slov kněh proroctví tohoto, odejme ť Bóh diel jeho z kněh života“. A to proto, nebo mimo Krista žádný člověk jiný nenie pán zá- kona, ale zákon nade všemi panuje. Tak die sv. Pavel k Rímanóm: „Vieme, které koli věci zákon mluví, těm, kteříž sú v zákoně, mluví, aby všeliká usta zacpána byla a poddán byl veškeren svět Bohu.“ A k témuž die sv. Jan Zlatoustý (supra Matheo de Opere imper- fecto): „Každý doktor neb učitel slúha jest zákona, nebo ani nad zákon móž přidati nětco z svého smysla 322b ani ujíti nětco vedlé svého roz- umu, ale to toliko káže, co jest v zákoně. Aniž móž mysl člověčí ujíti, což múdrost božská mluví. Neb tak Šalomún die: Nepřidávaj k slovóm božím ani ujímaj od nich. A kto by to směl učiniti, za múdřejšieho se má nežli Boha a počíná falešný svědek býti, neb to mluví, což ani oko vidělo ani ucho slyšalo“. To ť řeč Zlatých úst. I hodné jest tuto znamenati plnost moci apoštolské, kterú mějiechu k zákonu božiemu, a tak i u jiných lidí kterak koli velikých, a kterak skrovně od Boha dané jim moci požívali jsú. Mluví sv. Pavel jako múdrý tři slova znamenitá: jedno k Filipenským řka: „Všecko mohu“; druhé k Korintóm: „Všecky věci mi slušejí“; třetí slovo: „A já pod žádného nebudu moc poddán“. Avšak hledě pilně k moci a upevnění svatého čtení, svú moc od Boha je mu danú uskrovnil a svatému čtení poddal, 92 jezmuž; rkp.: jeho (lat.: suam potestatem evangelio subiecit.) — 71 Zj. 22, 18 a 19 — 75 Sr. Řím. 7, 1— 76 Řím. 3, 19 — 77 Chrysostomus, Opus imperfectum in Matthaeum (apokr.), homilia XX. ex capite VII. (MG 56 c. 747): Omnis doctor servus est legis, quia neque supra legem addere potest aliquid de suo sensu, neque subtrahere aliquid secundum proprium intellectum, sed hoc tan- tummodo praedicat, quod habetur in lege. Nec enim potest mens humana directare, id est extra rectum facere, scilicet perversum vel malum ostendere, quod sapientia divina dictavit. Sic enim ait Moses ac Salomon: Non addas verbis Dei, neque detrahas inde (Deut. 4,2 et 12, 32 et Prov. 30, 6). Qui autem hoc ausus juerit facere, se sapientiorem putat esse quam Deum et incipit este falsus testis, quia illud dicit, quod nec auris audivit nec oculus vidit. Tato slova Chrysostomova citoval Mikuláš z Pelhřimova v Basileji v odpovědi Jiljímu Charlie- rovi 16.—18. března 1433 (vydal F. M. Bartoš, Řeči Mikuláše z Pelhřimova, Tábor 1935, str. 38) — 82 Podle 5. M. 4, 2: 12, 32; Přísl. 30, 6 — 84 Sr. 1. Kor. 2, 9 — 89 Filip 4, 13 — 90 1. Kor. 6, 12; 1. Kor. 10, 23 — 90 1. Kor. 6, 12 —
Traktát m. Jana Rokycany O přijímaní krve. 37 Nezabieš“ — přidal nadto řka: „Ale já vám pravím, aby se nehněvali“. A tak dále tudiež přidal jest svá přikázaní jiná nad přikázaní Starého zákona. Ale jiní lidé ani přidati ani ujíti mohú, kteréž jsú věci podstatné zákona; neb v knichách Apokalypsis napsáno: „Kto by přidal k slovóm zákona tohoto, přidaj Bóh rány na něho, popsané v těchto kniehách. A kto by ujal z slov kněh proroctví tohoto, odejme ť Bóh diel jeho z kněh života“. A to proto, nebo mimo Krista žádný člověk jiný nenie pán zá- kona, ale zákon nade všemi panuje. Tak die sv. Pavel k Rímanóm: „Vieme, které koli věci zákon mluví, těm, kteříž sú v zákoně, mluví, aby všeliká usta zacpána byla a poddán byl veškeren svět Bohu.“ A k témuž die sv. Jan Zlatoustý (supra Matheo de Opere imper- fecto): „Každý doktor neb učitel slúha jest zákona, nebo ani nad zákon móž přidati nětco z svého smysla 322b ani ujíti nětco vedlé svého roz- umu, ale to toliko káže, co jest v zákoně. Aniž móž mysl člověčí ujíti, což múdrost božská mluví. Neb tak Šalomún die: Nepřidávaj k slovóm božím ani ujímaj od nich. A kto by to směl učiniti, za múdřejšieho se má nežli Boha a počíná falešný svědek býti, neb to mluví, což ani oko vidělo ani ucho slyšalo“. To ť řeč Zlatých úst. I hodné jest tuto znamenati plnost moci apoštolské, kterú mějiechu k zákonu božiemu, a tak i u jiných lidí kterak koli velikých, a kterak skrovně od Boha dané jim moci požívali jsú. Mluví sv. Pavel jako múdrý tři slova znamenitá: jedno k Filipenským řka: „Všecko mohu“; druhé k Korintóm: „Všecky věci mi slušejí“; třetí slovo: „A já pod žádného nebudu moc poddán“. Avšak hledě pilně k moci a upevnění svatého čtení, svú moc od Boha je mu danú uskrovnil a svatému čtení poddal, 92 jezmuž; rkp.: jeho (lat.: suam potestatem evangelio subiecit.) — 71 Zj. 22, 18 a 19 — 75 Sr. Řím. 7, 1— 76 Řím. 3, 19 — 77 Chrysostomus, Opus imperfectum in Matthaeum (apokr.), homilia XX. ex capite VII. (MG 56 c. 747): Omnis doctor servus est legis, quia neque supra legem addere potest aliquid de suo sensu, neque subtrahere aliquid secundum proprium intellectum, sed hoc tan- tummodo praedicat, quod habetur in lege. Nec enim potest mens humana directare, id est extra rectum facere, scilicet perversum vel malum ostendere, quod sapientia divina dictavit. Sic enim ait Moses ac Salomon: Non addas verbis Dei, neque detrahas inde (Deut. 4,2 et 12, 32 et Prov. 30, 6). Qui autem hoc ausus juerit facere, se sapientiorem putat esse quam Deum et incipit este falsus testis, quia illud dicit, quod nec auris audivit nec oculus vidit. Tato slova Chrysostomova citoval Mikuláš z Pelhřimova v Basileji v odpovědi Jiljímu Charlie- rovi 16.—18. března 1433 (vydal F. M. Bartoš, Řeči Mikuláše z Pelhřimova, Tábor 1935, str. 38) — 82 Podle 5. M. 4, 2: 12, 32; Přísl. 30, 6 — 84 Sr. 1. Kor. 2, 9 — 89 Filip 4, 13 — 90 1. Kor. 6, 12; 1. Kor. 10, 23 — 90 1. Kor. 6, 12 —
Strana 38
38 II. František Šimek: takto řka k Galatóm: „Bychom my aneb anděl z nebe kázali vám mimo to, což jsme kázali vám, proklatý buď!“ Znamenajž tu horlivú milost sv. Pavla o Kristovo čtení, kterúžto i proti anjelóm se postavil, klatbu vydávaje, ač by co proti svatému čtenie řekli. A on sám svú moc pod- dává, pravě k Efezským v třetí v kapitole, nazývaje se služebníkem čtení svatého a řka, že účastni budú zaslíbení božieho v Kristu Ježíšovi skrze svaté čtení, „jehož učiněn jsem já služebník vedlé daru milosti boží, která jest mně dána“. A k Kolocenským die: „Ač ste stálí a trváte u vieře a nep o hnuli ste se od naděje čtenie svatého, kteréž ste slyšeli a které jest vám kázáno, jehož učiněn jsem já, Pavel, služebník e m“. A k Rímanóm die (XV kapitole): 323a „Zajisté nesmím mluviti nětco těch věcí, kteréž skrze mně (!) nečiní Kristus“. To znamenaj, kterak ne- chtěl panovati čtení svatému, ale slúžiti jemu. A ač jest řekl: „Všecky věci mohu“, moci od Boha sobě dané dotýkaje, avšak die k Korintóm v IIé. epištole: „Zajisté nemóžemy nic proti pravdě (t. čtenie svatého), ale o pravdu“. Ó, poněvadž i Kristus, jsa pán zákona, však podlé při- rozenie služebného učiněn jest pod zákonem, jako napsáno k Galatóm: „Poslal Bóh syna svého narozeného, z ženy učiněného pod zákonem“. i kto jest ten, aby chtěl nad zákonem býti a ten skládati i vykládati k své vóli a rozum dávati, a ne radějí zákona daného požívati a jemu poddánu býti, leč snad syn zatracení, kterýž se vedlé řeči sv. Pavla k Tesalonicenským povyšuje nade všecko, což slove Bóh? O němž se die (Apokalypsis VI°.): „Když otevřel pečet třetí, a aj, kuoň černý, a kterýž seděl na něm, mějieše závaží v ruce své“. Die výklad: „Váže a vykládaje Piesma k své vóli“. Ale onen věrný žid Nikodem okázal čest “ zákonu božiemu a ne lidem řka: „Zdali zákon náš súdí koho ... etc?! A Židé u Veliký pátek před Pilátem čest i moc zákonu božiemu dáváchu, 1 nepkorhnuli; rkp.: neprchnuli (lat.: immobiles a spe) — 2 Rkp.: služebníkóm (!) (psáno zkratkou) — 13 zse) vyn. rkp. — 93 Gal. 1, 8 — 97. Efez. 3, 1 a 2; Efez. 3, 6 a 7 — 100 Kolos. 1, 23 — 3 Řím. 15, 18 — 5 Filip 4, 13 — 7 2. Kor. 13, 8 — 10 Gal. 4, 4 — 14 2. Tes. 2, 3 n. — 15 Zj. 6, 5 — 16 Cf. Strabo, glos. ord. (ML 114 c. 722): (diabolus) immittit haereticos, qui falsis rationibus contendant, ut facilius decipiant. Stateram. Quia dicunt se habere veram discretio- nem in Scripturis — 18 Jan 7, 51 —
38 II. František Šimek: takto řka k Galatóm: „Bychom my aneb anděl z nebe kázali vám mimo to, což jsme kázali vám, proklatý buď!“ Znamenajž tu horlivú milost sv. Pavla o Kristovo čtení, kterúžto i proti anjelóm se postavil, klatbu vydávaje, ač by co proti svatému čtenie řekli. A on sám svú moc pod- dává, pravě k Efezským v třetí v kapitole, nazývaje se služebníkem čtení svatého a řka, že účastni budú zaslíbení božieho v Kristu Ježíšovi skrze svaté čtení, „jehož učiněn jsem já služebník vedlé daru milosti boží, která jest mně dána“. A k Kolocenským die: „Ač ste stálí a trváte u vieře a nep o hnuli ste se od naděje čtenie svatého, kteréž ste slyšeli a které jest vám kázáno, jehož učiněn jsem já, Pavel, služebník e m“. A k Rímanóm die (XV kapitole): 323a „Zajisté nesmím mluviti nětco těch věcí, kteréž skrze mně (!) nečiní Kristus“. To znamenaj, kterak ne- chtěl panovati čtení svatému, ale slúžiti jemu. A ač jest řekl: „Všecky věci mohu“, moci od Boha sobě dané dotýkaje, avšak die k Korintóm v IIé. epištole: „Zajisté nemóžemy nic proti pravdě (t. čtenie svatého), ale o pravdu“. Ó, poněvadž i Kristus, jsa pán zákona, však podlé při- rozenie služebného učiněn jest pod zákonem, jako napsáno k Galatóm: „Poslal Bóh syna svého narozeného, z ženy učiněného pod zákonem“. i kto jest ten, aby chtěl nad zákonem býti a ten skládati i vykládati k své vóli a rozum dávati, a ne radějí zákona daného požívati a jemu poddánu býti, leč snad syn zatracení, kterýž se vedlé řeči sv. Pavla k Tesalonicenským povyšuje nade všecko, což slove Bóh? O němž se die (Apokalypsis VI°.): „Když otevřel pečet třetí, a aj, kuoň černý, a kterýž seděl na něm, mějieše závaží v ruce své“. Die výklad: „Váže a vykládaje Piesma k své vóli“. Ale onen věrný žid Nikodem okázal čest “ zákonu božiemu a ne lidem řka: „Zdali zákon náš súdí koho ... etc?! A Židé u Veliký pátek před Pilátem čest i moc zákonu božiemu dáváchu, 1 nepkorhnuli; rkp.: neprchnuli (lat.: immobiles a spe) — 2 Rkp.: služebníkóm (!) (psáno zkratkou) — 13 zse) vyn. rkp. — 93 Gal. 1, 8 — 97. Efez. 3, 1 a 2; Efez. 3, 6 a 7 — 100 Kolos. 1, 23 — 3 Řím. 15, 18 — 5 Filip 4, 13 — 7 2. Kor. 13, 8 — 10 Gal. 4, 4 — 14 2. Tes. 2, 3 n. — 15 Zj. 6, 5 — 16 Cf. Strabo, glos. ord. (ML 114 c. 722): (diabolus) immittit haereticos, qui falsis rationibus contendant, ut facilius decipiant. Stateram. Quia dicunt se habere veram discretio- nem in Scripturis — 18 Jan 7, 51 —
Strana 39
Traktát m. Jana Rokycany O přijímaní krve. 39 když řekli: „My zákon máme a vedlé zákona má umřieti“, tú řečí zaví- rajíc, že lidé zákonem mají súzeni býti, ale ne zákona súditi. Z těchto řečí tuto uvedených najprvé jest tuto zjevno, že upevnění a utvrzení mají slova zákona od samého Boha a ne od lidí; druhé, že diáblové zákonu božiemu poctivost činí a nesmějí se jemu zprotiviti, „jichžto moci jedna moc na zemi nemóž se přirovnati“, 323b die sv. Job; třetie, že ani andělé světí nic odporného zákonu božiemu neučí; čtvrté, že lidé nemohú ujíti zákonu božiemu, neb sú služebníci zákona; páté, že ani apoštolé mohú proti pravdě čtení svatého, ale o pravdu majíce zákonu poslúchati; šesté Pán Ježíš vedlé zpósoby služebné zákonu jest byl poddán a on jediný muož přidati neb ujíti, jakož jest i učinil; sedmé, že jediné Antikrist a falešný svědek pracuje zákona ujíti, jakož die Da- niel v kapitole VIIé. o něm: „Bude m nljeti, že by mohl změniti časy a zákony“; osmé, že těžká múka očekává těch, kteříž chtějí zákona božieho ujíti neboli přidati, což nemá přidáno býti. Protož o moci lidské mluviece, za pravidlo pokládají řkúce: „To toliko muožemy, což podlé práva a spravedlnosti a tak s Bohem můžeme“. A kterak prvnie Otcové a doktorové v skrovnosti veliké o moci pape- žově mluvili jsú, teď tato písma okazují: V Dekretě staré pravidlo po- loženo (25. questione prima): „Jsú někteří praviece, římskému biskupu vždycky že by slušelo nové zákony neboli práva ustanovovati. Toho i my netoliko nezapieráme, ale také velmi potvrzujeme. Ale má se vší pilností vědomo býti, že ta nová práva muož ustanovovati, kdež evan- gelisty ničehéhož neřekli sú. Ale kde jest zjevně Pán neboli jeho apoštolé a jich následovníci, světí Otcové, rozumně nětco položili jsú, tu ne nové právo římský biskup dáti, ale viece, což jest kázáno, až do života a do krve má potvrzovati. Nebo zajisté, což sú učili apoštolé a proroci, zrušiti chtěl-li! by, ne rozum by dával, ale byl by přemožen, že viece blúdí“. To tu napsáno. A k témuž v témž miestě takto napsáno: „Proti ustanovení Otcóv ustanoviti nětco neb změniti aniž zajisté této stolice muože moc. Nebo u nás zajisté nepohnutými 324a kořeny trvá dávnost, kte- réžto ustanovení otcovská upevnily sú poctivost“. To ť tu napsáno. 32 Rkp.: mieti — 47 -li? v rkp. vyn. 50 §u?; rkp. o (!) — 20 Jan 19, 7 — 25 Job 41, 24 — 32 Dan. 7, 25 — 39 Decreti secunda pars causa XXV. quest. I. c. 6 (ed. Friedberg c. 1008) — 48 Decreti secunda pars causa XXV quest. I. c. 7 (ed. Friedberg c. 1008 s.): Contra Patrum statuta concedere aliquid vel mutare nec huius quidem sedie potest auctoritas. Apud nos enim inconvulsis radicibus vivit antiquitas, cui decreta Patrum sanxere reverentiam —
Traktát m. Jana Rokycany O přijímaní krve. 39 když řekli: „My zákon máme a vedlé zákona má umřieti“, tú řečí zaví- rajíc, že lidé zákonem mají súzeni býti, ale ne zákona súditi. Z těchto řečí tuto uvedených najprvé jest tuto zjevno, že upevnění a utvrzení mají slova zákona od samého Boha a ne od lidí; druhé, že diáblové zákonu božiemu poctivost činí a nesmějí se jemu zprotiviti, „jichžto moci jedna moc na zemi nemóž se přirovnati“, 323b die sv. Job; třetie, že ani andělé světí nic odporného zákonu božiemu neučí; čtvrté, že lidé nemohú ujíti zákonu božiemu, neb sú služebníci zákona; páté, že ani apoštolé mohú proti pravdě čtení svatého, ale o pravdu majíce zákonu poslúchati; šesté Pán Ježíš vedlé zpósoby služebné zákonu jest byl poddán a on jediný muož přidati neb ujíti, jakož jest i učinil; sedmé, že jediné Antikrist a falešný svědek pracuje zákona ujíti, jakož die Da- niel v kapitole VIIé. o něm: „Bude m nljeti, že by mohl změniti časy a zákony“; osmé, že těžká múka očekává těch, kteříž chtějí zákona božieho ujíti neboli přidati, což nemá přidáno býti. Protož o moci lidské mluviece, za pravidlo pokládají řkúce: „To toliko muožemy, což podlé práva a spravedlnosti a tak s Bohem můžeme“. A kterak prvnie Otcové a doktorové v skrovnosti veliké o moci pape- žově mluvili jsú, teď tato písma okazují: V Dekretě staré pravidlo po- loženo (25. questione prima): „Jsú někteří praviece, římskému biskupu vždycky že by slušelo nové zákony neboli práva ustanovovati. Toho i my netoliko nezapieráme, ale také velmi potvrzujeme. Ale má se vší pilností vědomo býti, že ta nová práva muož ustanovovati, kdež evan- gelisty ničehéhož neřekli sú. Ale kde jest zjevně Pán neboli jeho apoštolé a jich následovníci, světí Otcové, rozumně nětco položili jsú, tu ne nové právo římský biskup dáti, ale viece, což jest kázáno, až do života a do krve má potvrzovati. Nebo zajisté, což sú učili apoštolé a proroci, zrušiti chtěl-li! by, ne rozum by dával, ale byl by přemožen, že viece blúdí“. To tu napsáno. A k témuž v témž miestě takto napsáno: „Proti ustanovení Otcóv ustanoviti nětco neb změniti aniž zajisté této stolice muože moc. Nebo u nás zajisté nepohnutými 324a kořeny trvá dávnost, kte- réžto ustanovení otcovská upevnily sú poctivost“. To ť tu napsáno. 32 Rkp.: mieti — 47 -li? v rkp. vyn. 50 §u?; rkp. o (!) — 20 Jan 19, 7 — 25 Job 41, 24 — 32 Dan. 7, 25 — 39 Decreti secunda pars causa XXV. quest. I. c. 6 (ed. Friedberg c. 1008) — 48 Decreti secunda pars causa XXV quest. I. c. 7 (ed. Friedberg c. 1008 s.): Contra Patrum statuta concedere aliquid vel mutare nec huius quidem sedie potest auctoritas. Apud nos enim inconvulsis radicibus vivit antiquitas, cui decreta Patrum sanxere reverentiam —
Strana 40
40 II. František Šimek: K témuž jest v Dekretě tudiež psáno: „Řád spravedlnosti a rozumu radí, aby, ktož od potomních náměstkóv žádá, přikázaní aby byla za- chovávána, prvnieho předka svého bez pochybení ost ř éhaj vuole usta- novené“. A k témuž ještě tudiež psáno v Dekretě takto: „Které věci k věčnému úžitku zřiezeny sú, nižádnú proměnú měněny nebuďte. A poněvadž přijímaní pod obojí zpósobú všem věrným křesťanóm jest od Krista ustanoveno, od apoštolóv a první cierkve držáno, jakož koncilium konstanské vyznalo a druhé koncilium, basilejské, toho při- jímaní potvrdilo praviece, že mocí Kristovú a pravé cierkve, choti jeho, slušné jest přijímati pod obojí spósobú, a práva duchovní psaná řkú, že papež proti obecnému ustanovení cierkve nemóž obleviti ani proti člán- kóm viery ustanoviti — nebo pak, by všickni jemu povolili, nebylo by platno ustanovení, ale všickni kacieři by byli, nebo nemá potupeno býti, čehož Pravda první, totíž Buoh, potvrzuje: všeliké pravdy, tehda i této o přijímaní pod obojí spósobú, kteréž koncilium potvrdilo, i ta nemá po- tupována býti; nebo, potupíce pravdu, budú tvrditi tiem potupením faleš a lež, a řkúce, že všickni přijímajíc pod dvojí zpósobú po zápovědi papežově smrtedlně hřeší, tehda i nemluvňátka, jenž svobodné vuole požívaní ještě nemají, kterážto vuole svobodná jest počátek a kořen zaslúžení a prohřešení člověka. A papež — jakož již pověděno — nemóž ustanoviti proti svatých některých ustanovení ani změniti, jako psáno v Dekretě XXV. questione prima; také aniž móž co proti čtenie svatému, jako tudie ži jest psáno, a že, ačkoli cti hodna jest moc cierkve a pa- peže, neb všeliká 324b moc jest od Pána Boha, však ť tuto sluší pře- hlédnúti a po zorovati, co cierkev aneb papež móž při svátostech. V tom zajisté má držáno býti, že cierkev nemóž nic zdvihnúti ani změ- niti, což jest při svátostech podstatného, ačkoli ty věci, kteréž jsú na- prosto případné při svátostech, mohla jest a muož z slušných příčin proměniti, a to zajisté ještě bez ujmy viery pravdy. Duovod toho: Nebo, poněvadž podstatné věci svátosti sú z článkóv viery, kteříž jsú z Kris- tova a apoštolského ustanovení, jakož tehdy cierkev nemóž těch věcí, kteréž jsú viery, změniti, tak ani, co jest podstatného při svátostech. K tomu jest sv. Cyprian (a jest napsáno v Dekretě distinccione L: Si quis etc.): „Smí-li kto přikázaní boží odjíti nebo plo rušiti, tiem ne- toliko nic neprospievá, ale jest na překážku hřiešným. Nebo popuzovati 54 gř. v slově „ostřéhaj“ v rkp. je vyn. — 74 Rkp.: tu die — 76 Rkp.: porozovati (!) — 85 pkozrušiti; rkp.: přerušiti — 52 Decreti secunda pars causa XXV quest. I. c. 15 (ed. Friedberg c. 1010) — 55 Decreti secunda pars causa XXV quest. I. c. 3 (ed. Friedberg c. 1007) — 73 Decreti secunda pars causa XXV. quest. I c. 6 (ed. Friedberg c. 1008) — 84 Decreti prima pars dist. L c. 27 (Cyprianus de lapsis) —
40 II. František Šimek: K témuž jest v Dekretě tudiež psáno: „Řád spravedlnosti a rozumu radí, aby, ktož od potomních náměstkóv žádá, přikázaní aby byla za- chovávána, prvnieho předka svého bez pochybení ost ř éhaj vuole usta- novené“. A k témuž ještě tudiež psáno v Dekretě takto: „Které věci k věčnému úžitku zřiezeny sú, nižádnú proměnú měněny nebuďte. A poněvadž přijímaní pod obojí zpósobú všem věrným křesťanóm jest od Krista ustanoveno, od apoštolóv a první cierkve držáno, jakož koncilium konstanské vyznalo a druhé koncilium, basilejské, toho při- jímaní potvrdilo praviece, že mocí Kristovú a pravé cierkve, choti jeho, slušné jest přijímati pod obojí spósobú, a práva duchovní psaná řkú, že papež proti obecnému ustanovení cierkve nemóž obleviti ani proti člán- kóm viery ustanoviti — nebo pak, by všickni jemu povolili, nebylo by platno ustanovení, ale všickni kacieři by byli, nebo nemá potupeno býti, čehož Pravda první, totíž Buoh, potvrzuje: všeliké pravdy, tehda i této o přijímaní pod obojí spósobú, kteréž koncilium potvrdilo, i ta nemá po- tupována býti; nebo, potupíce pravdu, budú tvrditi tiem potupením faleš a lež, a řkúce, že všickni přijímajíc pod dvojí zpósobú po zápovědi papežově smrtedlně hřeší, tehda i nemluvňátka, jenž svobodné vuole požívaní ještě nemají, kterážto vuole svobodná jest počátek a kořen zaslúžení a prohřešení člověka. A papež — jakož již pověděno — nemóž ustanoviti proti svatých některých ustanovení ani změniti, jako psáno v Dekretě XXV. questione prima; také aniž móž co proti čtenie svatému, jako tudie ži jest psáno, a že, ačkoli cti hodna jest moc cierkve a pa- peže, neb všeliká 324b moc jest od Pána Boha, však ť tuto sluší pře- hlédnúti a po zorovati, co cierkev aneb papež móž při svátostech. V tom zajisté má držáno býti, že cierkev nemóž nic zdvihnúti ani změ- niti, což jest při svátostech podstatného, ačkoli ty věci, kteréž jsú na- prosto případné při svátostech, mohla jest a muož z slušných příčin proměniti, a to zajisté ještě bez ujmy viery pravdy. Duovod toho: Nebo, poněvadž podstatné věci svátosti sú z článkóv viery, kteříž jsú z Kris- tova a apoštolského ustanovení, jakož tehdy cierkev nemóž těch věcí, kteréž jsú viery, změniti, tak ani, co jest podstatného při svátostech. K tomu jest sv. Cyprian (a jest napsáno v Dekretě distinccione L: Si quis etc.): „Smí-li kto přikázaní boží odjíti nebo plo rušiti, tiem ne- toliko nic neprospievá, ale jest na překážku hřiešným. Nebo popuzovati 54 gř. v slově „ostřéhaj“ v rkp. je vyn. — 74 Rkp.: tu die — 76 Rkp.: porozovati (!) — 85 pkozrušiti; rkp.: přerušiti — 52 Decreti secunda pars causa XXV quest. I. c. 15 (ed. Friedberg c. 1010) — 55 Decreti secunda pars causa XXV quest. I. c. 3 (ed. Friedberg c. 1007) — 73 Decreti secunda pars causa XXV. quest. I c. 6 (ed. Friedberg c. 1008) — 84 Decreti prima pars dist. L c. 27 (Cyprianus de lapsis) —
Strana 41
Traktát m. Jana Rokycany O přijímaní krve. 41 k hněvu jest nezachovávati přikázaní ani milosrdenstvie najmilejšieho Boha uprositi, ale potupíc Boha svú mocí se všetečně mieti. A dolejí: Přikazují-li některé věci mučedlníci, jestliže jest to spravedlivé, jestliže slušné a jestliže nenie proti Bohu ani proti knězi božiemu, mají učiněny býti; a přikazují-li co mučedlníci a to nenie v zákoně božiem napsáno, což přikazují, to má napřed býti, abychom věděli, že sú to na Bohu uprosili, což žádají, tehda učiniti, což přikazují. Nebo ne ihned móž [má] věděno býti, aby od božské velebnosti pójčeno bylo, což by lidským za- slíběním (!) slíbeno bylo“. To sv. Cyprian. Z řeči tohoto svatého máme, jestliže kterak koli světí co rozkazují jiného, než psáno jest v božiem zákoně, má to zkušeno býti, což by bylo boží vuole. Nebo což v zákoně božiem položeno jest, jisto jest, že to jest z božie vuole; též neb nejisté jest nebo ne tak jisté, což 325a nenie v zákoně božiem. Protož ne ke všemu moc papežská má se ztáhnúti. Nebo — jakož die doktor Gorram na kapitolu jedenmezcietmú sv. Lukáše — Kristus při svátostech vydal jest jedny věci po dstratné, a těch v cierkvi změniti nesluší, a druhé ja- kožto případné (jakož jsú čas a hodina), a ty z přiečiny změniti sluší. To ten. A poněvadž eukaristia, jenž jest svátost chleba a kalicha podlé řeči svatého Rohoře, oboji zpósobu z své podstaty zavierá, i nýnie slušné toho podstatného komu složiti anebo změniti. K témuž jest Petrus de Palude (na čtvrté kniehy hlubokých smyslóv), pravě takto: „Nemóž papež ani celá cierkev těchto svátostí změniti ani čeho v nich obleviti neb umenšiti, nebo služebník nemóž zdvihnúti zákona pána svého, jediné leč by Bóh zjevil aneb oblevil, jako v prvotní cierkvi, že sú křtili ve jméno Pána našeho Ježíše Krista. A protož papež nemóž obleviti, aby dietě spaseno bylo bez křtu.“ To ten. Opět k témuž jest Simon de Casia v kniehách osmých, pravě takto: 93 [má] omyl, škrtni (v Decretu: statim videri potest) — 2 podstatné; rkp.: posvátné 11 Rkp.: czierkwe (!) 100 Spr. Gorrani Enarratio in cvany. Lucae c. XXII. (ed. Lugduni 1692, tomus II p. 404 s.): Unde notandum, quod circa sacramenta tradidit quaedam tanquam substantialia, et haec ecclesiac immutare non licct, ut sunt materia et forma. Quaedam tanquam accidentalia, ut sunt hora et tempus, et haec ex causa immatare licet — 5 Rehoř; v. výše (str. 14 pozn. k ř. 18) — 7 Podle lat. textu prý u Petra de Palude sup. 4. dist. 27; doslovně však v této části jsem nenašel (sr. však podobné v dist. XXVII qnest. 3 a zvláště dist. XXVI quest. 4) (l. c. fol. 149b a 141b) — 14 Simon de C'assia, Gesta Salvatoris l. VIII. (De vitiis et sermonibus contra vitia) c. XXXVII. (ed. Ratisbonde I. 1733, p. 550): Ecclesiastica enim authoritas non est humance, sed divinae virtutis, quae ad virtutis profectum, non destructionem a Deo ordinata consistit. Hinc enim Apostolus secunda epistola ad Corinthios dicit: Non enim possumus aliquid ad- versus veritatem, sed pro veritate. Ac si aperte dicat: Nulla est concessa a Deo potestas aut
Traktát m. Jana Rokycany O přijímaní krve. 41 k hněvu jest nezachovávati přikázaní ani milosrdenstvie najmilejšieho Boha uprositi, ale potupíc Boha svú mocí se všetečně mieti. A dolejí: Přikazují-li některé věci mučedlníci, jestliže jest to spravedlivé, jestliže slušné a jestliže nenie proti Bohu ani proti knězi božiemu, mají učiněny býti; a přikazují-li co mučedlníci a to nenie v zákoně božiem napsáno, což přikazují, to má napřed býti, abychom věděli, že sú to na Bohu uprosili, což žádají, tehda učiniti, což přikazují. Nebo ne ihned móž [má] věděno býti, aby od božské velebnosti pójčeno bylo, což by lidským za- slíběním (!) slíbeno bylo“. To sv. Cyprian. Z řeči tohoto svatého máme, jestliže kterak koli světí co rozkazují jiného, než psáno jest v božiem zákoně, má to zkušeno býti, což by bylo boží vuole. Nebo což v zákoně božiem položeno jest, jisto jest, že to jest z božie vuole; též neb nejisté jest nebo ne tak jisté, což 325a nenie v zákoně božiem. Protož ne ke všemu moc papežská má se ztáhnúti. Nebo — jakož die doktor Gorram na kapitolu jedenmezcietmú sv. Lukáše — Kristus při svátostech vydal jest jedny věci po dstratné, a těch v cierkvi změniti nesluší, a druhé ja- kožto případné (jakož jsú čas a hodina), a ty z přiečiny změniti sluší. To ten. A poněvadž eukaristia, jenž jest svátost chleba a kalicha podlé řeči svatého Rohoře, oboji zpósobu z své podstaty zavierá, i nýnie slušné toho podstatného komu složiti anebo změniti. K témuž jest Petrus de Palude (na čtvrté kniehy hlubokých smyslóv), pravě takto: „Nemóž papež ani celá cierkev těchto svátostí změniti ani čeho v nich obleviti neb umenšiti, nebo služebník nemóž zdvihnúti zákona pána svého, jediné leč by Bóh zjevil aneb oblevil, jako v prvotní cierkvi, že sú křtili ve jméno Pána našeho Ježíše Krista. A protož papež nemóž obleviti, aby dietě spaseno bylo bez křtu.“ To ten. Opět k témuž jest Simon de Casia v kniehách osmých, pravě takto: 93 [má] omyl, škrtni (v Decretu: statim videri potest) — 2 podstatné; rkp.: posvátné 11 Rkp.: czierkwe (!) 100 Spr. Gorrani Enarratio in cvany. Lucae c. XXII. (ed. Lugduni 1692, tomus II p. 404 s.): Unde notandum, quod circa sacramenta tradidit quaedam tanquam substantialia, et haec ecclesiac immutare non licct, ut sunt materia et forma. Quaedam tanquam accidentalia, ut sunt hora et tempus, et haec ex causa immatare licet — 5 Rehoř; v. výše (str. 14 pozn. k ř. 18) — 7 Podle lat. textu prý u Petra de Palude sup. 4. dist. 27; doslovně však v této části jsem nenašel (sr. však podobné v dist. XXVII qnest. 3 a zvláště dist. XXVI quest. 4) (l. c. fol. 149b a 141b) — 14 Simon de C'assia, Gesta Salvatoris l. VIII. (De vitiis et sermonibus contra vitia) c. XXXVII. (ed. Ratisbonde I. 1733, p. 550): Ecclesiastica enim authoritas non est humance, sed divinae virtutis, quae ad virtutis profectum, non destructionem a Deo ordinata consistit. Hinc enim Apostolus secunda epistola ad Corinthios dicit: Non enim possumus aliquid ad- versus veritatem, sed pro veritate. Ac si aperte dicat: Nulla est concessa a Deo potestas aut
Strana 42
42 II. František Šimek: „Moc cierkve nenie lidské, ale božské moci, kterážto k prospěchu cnosti, ne k 3zr ušení od Boha jest zjednána. A protož die apoštol: Nic nemóžem proti pravdě, ale o pravdu. Jako by zjevně pravil: Nenie pójčeno žádné moci od Boha ani svobody proti pravdě zákona a božiemu přikázanie ani svatým mravóm, nebo moc, jenž jest pravda, sama proti sobě nenie; avšak byla by, by ť cnost aneb pravd u1 rušila". To ten doktor. Z těchto řečí známo jest, že zle praví, by po zabránění papežovu všickni přijímajíce pod obojí zpósobú smrtedlně hřešili, nebo tak ta moc papežova byla by sama proti sobě, jestliže by z zákona božieho pravdu zrušila, aniž jest to rozumné, spra- 325b vedlivé a podobné, poněvadž papež — jakož smé častokrát slyšeli — na každý rok dne velikonočnieho sám v své osobě podává laikóm pod první spósobú a jeden kardinál, drže miesto jáhna, hned podává z kalicha týmž laikóm krve Kristovy pod druhú spósobú. Jinak ono, což napsáno jest k Rímanóm v kapitole druhé, mohlo by řečeno býti: „Ty, kto kážeš nekrásti, kradeš, ty, ktož pravieš nesmilniti, smilníš“. O tomto zajisté přijímaní, že tak pan papež s kar- dinálem podává, vyznal jest před Najjasnějším pánem a panem, králem Jiřím, králem Českým, kdežto bieše před Jeho Velebností mnoství veliké i duchovních, t. mistróv a kněží, i světských, t. urozených a znameni- tějších lidí, při jednom sněmě urozený rytieř pan Prokop z Rabštajna, kancléř krále Českého, pravě, že při tom byl a očima svýma viděl. A přidal i toto, že papež a kardinál mají to od sv. Sixta, kterýžto pod první spó- sobú rozdával lidem tělo božie, a svatý Vavřinec pod druhú z kalicha krev božie. Dále při tomto také věz, kdež koli o moci papežské jest řeč, obecně tu svorně mluvili doktorové, že [v případných a ne podstatných vě- cech moc má. A k tomu jest sv. Tomáš (parte tercia questione 64. arti- culo tercio) řka: „Apoštolové a jich potomní jsú náměstkové boží jeli- kožto k zprávě cierkve ustanovené skrze vieru a skrze svátosti viery; a protož, jakož nesluší jim ustanoviti jiné cierkve, tak nesluší jim vy- 16 Rkp.: krzrusseni (!) — 20 Rkp.: pravda (!) — 40 v rkp. vyn. — 40 gne? rkp. vyn. (lat.: circa accidentalia et non substantialia) authoritas adversus veritatem legis et mandatorum Dei atque sanctorum morum, quia autho- ritas, quae veritas est, adversus se ipsam non est. Esset utique, si virtutem aut veritatem destrueret — 16 2. Kor. 13, 8 — 25 nn. Cf. Strahl l. c. p. 65 s. — 29 Sr. Řím. 2, 21 n. — 34 Cf. Strahl p. 66 — 41 Spr. Thomac Aquinatis Summa theologica pars III. quest. 64 artic. 2. (l. c. p. 534) —
42 II. František Šimek: „Moc cierkve nenie lidské, ale božské moci, kterážto k prospěchu cnosti, ne k 3zr ušení od Boha jest zjednána. A protož die apoštol: Nic nemóžem proti pravdě, ale o pravdu. Jako by zjevně pravil: Nenie pójčeno žádné moci od Boha ani svobody proti pravdě zákona a božiemu přikázanie ani svatým mravóm, nebo moc, jenž jest pravda, sama proti sobě nenie; avšak byla by, by ť cnost aneb pravd u1 rušila". To ten doktor. Z těchto řečí známo jest, že zle praví, by po zabránění papežovu všickni přijímajíce pod obojí zpósobú smrtedlně hřešili, nebo tak ta moc papežova byla by sama proti sobě, jestliže by z zákona božieho pravdu zrušila, aniž jest to rozumné, spra- 325b vedlivé a podobné, poněvadž papež — jakož smé častokrát slyšeli — na každý rok dne velikonočnieho sám v své osobě podává laikóm pod první spósobú a jeden kardinál, drže miesto jáhna, hned podává z kalicha týmž laikóm krve Kristovy pod druhú spósobú. Jinak ono, což napsáno jest k Rímanóm v kapitole druhé, mohlo by řečeno býti: „Ty, kto kážeš nekrásti, kradeš, ty, ktož pravieš nesmilniti, smilníš“. O tomto zajisté přijímaní, že tak pan papež s kar- dinálem podává, vyznal jest před Najjasnějším pánem a panem, králem Jiřím, králem Českým, kdežto bieše před Jeho Velebností mnoství veliké i duchovních, t. mistróv a kněží, i světských, t. urozených a znameni- tějších lidí, při jednom sněmě urozený rytieř pan Prokop z Rabštajna, kancléř krále Českého, pravě, že při tom byl a očima svýma viděl. A přidal i toto, že papež a kardinál mají to od sv. Sixta, kterýžto pod první spó- sobú rozdával lidem tělo božie, a svatý Vavřinec pod druhú z kalicha krev božie. Dále při tomto také věz, kdež koli o moci papežské jest řeč, obecně tu svorně mluvili doktorové, že [v případných a ne podstatných vě- cech moc má. A k tomu jest sv. Tomáš (parte tercia questione 64. arti- culo tercio) řka: „Apoštolové a jich potomní jsú náměstkové boží jeli- kožto k zprávě cierkve ustanovené skrze vieru a skrze svátosti viery; a protož, jakož nesluší jim ustanoviti jiné cierkve, tak nesluší jim vy- 16 Rkp.: krzrusseni (!) — 20 Rkp.: pravda (!) — 40 v rkp. vyn. — 40 gne? rkp. vyn. (lat.: circa accidentalia et non substantialia) authoritas adversus veritatem legis et mandatorum Dei atque sanctorum morum, quia autho- ritas, quae veritas est, adversus se ipsam non est. Esset utique, si virtutem aut veritatem destrueret — 16 2. Kor. 13, 8 — 25 nn. Cf. Strahl l. c. p. 65 s. — 29 Sr. Řím. 2, 21 n. — 34 Cf. Strahl p. 66 — 41 Spr. Thomac Aquinatis Summa theologica pars III. quest. 64 artic. 2. (l. c. p. 534) —
Strana 43
Traktát m. Jana Rokycany O přijímaní krve. 43 dati jiné viery ani ustanoviti jiných svátostí: nebo skrze svátosti, kteréž jsú z boku Kristova na kříži pošly, ustanovena jest cierkev Kristova". To Tomáš. K témuž doktor Durandus (super 4. Sentenciarum) praví takto: „Služe- 326a bníci cierkve ustaveni bývají v cierkvi, Bohem za- ložené. A poněvadž cierkev zakládá se na vieře a na svátostech, protož k služebníkóm cierkve nesluší ani nových artikulóv viery vydávati, ani vydaných odvrci, ani nových svátostí ustanoviti, ani ustanovených odvrhnúti; ale to přísluší k moci najvyšší, kteráž příleží k samému Kristu, jenž jest cierkve základ. A proto, jakož papež nemóž obleviti, aby kto bez křtu spasen byl, tak ani bez vyznání neb bez z povědi, jelikožto zavazuje z moci svátosti“. To ten doktor. „Bez vyznání“, rozoměj viery, neb „bez z povědi, jelikožto zavazuje z moci svátosti“, t. pokání svatého, jenž tři věci zavierá: skrúšení, zpověd a dostiučinění. Ale tuto protivníci kalichu božieho, jako by se nětco zdálo před lidem, uvozují, že, jakož cierkev slušně křest změnila jest, že křtila ve jméno Kristovjo, ano bieše rozkázáno ve jméno Otce i Syna i Ducha svatého, a opět se k témuž navrátila, tak mohla jest a móž změniti při- jímaní pod dvojí spósobú tak, aby bylo přijímáno pod jednú. Odpověd podlé řeči doktoróv a zvláště podlé Mikuláše Lyry: „Ač [vl prvotní cierkvi svaté křtili ve jméno Kristovo, kteréž bieše tehdáž v potupě a v nenávisti, aby tudy přišlo k milování a bylo čtěno, však tu nezměnili nic podstatného, nebo ve jménu Kristovu celá se rozumí Trojice". Kristus zajisté podlé řeči sv. Ambrože v řecké řeči zavierá také toho, jenž po- mazán jest, totiž Kristus, zavierá toho také, jenž pomazuje, t. Otce, a zavierá pomazání, jenž jest Duch svatý. Potom pak, když jméno Kris- tovo rozhlášeno, navrátila se jest cierkev k slovóm od Krista ustano- veným; 326b avšak, by Kristus byl jiné formy neboli spósoby křtu apoštolóm a prvotní cierkvi nedal, nikoli od té apoštolské nebyli by od- stúpili. I protož nenie ť podobné o přijímaní pod dvojí spósobú, nebo, bude-li odjata druhá spósoba, bude zdvižena celost a dokonalost svá- tosti; ale když jest křtěno ve jméno Ježíše Pána Krista, nic jest nebylo 54 Rkp.: bezpowiedi — 56 Rkp.: bez powiedi — 60 Rkp.: Kristova — 63 kv rkp. vyn. — 47 Durandi a sancto Porciano In Sententias theologicas Petri Lombardi l. IV., in l. IV. distinct. 17, quaest. 9 (ed. Lugduni, apud haeredes Quil. Rovilli 1597 p. 769) — 63 Lyra (na Skutky apošt. II. 38) (Biblia sacra l. c. t. VI. p. 1005): Et bapt. etc. in nomine Jesu. In hac forma baptizaverunt apostoli in primitiva ecclesia, consilio Spiritus sancti, ut nomen Christi, quod erat apud Judacos contemptum et odiosum, amabile redderetur et venerandum... Verumtamen in nomine Christi intelligitur tota Trinitas, Christus enim Graece, dicitur unctus Latine, et sic in nomine Christi intelligitur pater ungens et filius unctus et ipsa unctio, quae est Spiritus sanctus — 67 Ambrosii De Spiritu sancto l. I. c. III (ML 16 c. 715) —
Traktát m. Jana Rokycany O přijímaní krve. 43 dati jiné viery ani ustanoviti jiných svátostí: nebo skrze svátosti, kteréž jsú z boku Kristova na kříži pošly, ustanovena jest cierkev Kristova". To Tomáš. K témuž doktor Durandus (super 4. Sentenciarum) praví takto: „Služe- 326a bníci cierkve ustaveni bývají v cierkvi, Bohem za- ložené. A poněvadž cierkev zakládá se na vieře a na svátostech, protož k služebníkóm cierkve nesluší ani nových artikulóv viery vydávati, ani vydaných odvrci, ani nových svátostí ustanoviti, ani ustanovených odvrhnúti; ale to přísluší k moci najvyšší, kteráž příleží k samému Kristu, jenž jest cierkve základ. A proto, jakož papež nemóž obleviti, aby kto bez křtu spasen byl, tak ani bez vyznání neb bez z povědi, jelikožto zavazuje z moci svátosti“. To ten doktor. „Bez vyznání“, rozoměj viery, neb „bez z povědi, jelikožto zavazuje z moci svátosti“, t. pokání svatého, jenž tři věci zavierá: skrúšení, zpověd a dostiučinění. Ale tuto protivníci kalichu božieho, jako by se nětco zdálo před lidem, uvozují, že, jakož cierkev slušně křest změnila jest, že křtila ve jméno Kristovjo, ano bieše rozkázáno ve jméno Otce i Syna i Ducha svatého, a opět se k témuž navrátila, tak mohla jest a móž změniti při- jímaní pod dvojí spósobú tak, aby bylo přijímáno pod jednú. Odpověd podlé řeči doktoróv a zvláště podlé Mikuláše Lyry: „Ač [vl prvotní cierkvi svaté křtili ve jméno Kristovo, kteréž bieše tehdáž v potupě a v nenávisti, aby tudy přišlo k milování a bylo čtěno, však tu nezměnili nic podstatného, nebo ve jménu Kristovu celá se rozumí Trojice". Kristus zajisté podlé řeči sv. Ambrože v řecké řeči zavierá také toho, jenž po- mazán jest, totiž Kristus, zavierá toho také, jenž pomazuje, t. Otce, a zavierá pomazání, jenž jest Duch svatý. Potom pak, když jméno Kris- tovo rozhlášeno, navrátila se jest cierkev k slovóm od Krista ustano- veným; 326b avšak, by Kristus byl jiné formy neboli spósoby křtu apoštolóm a prvotní cierkvi nedal, nikoli od té apoštolské nebyli by od- stúpili. I protož nenie ť podobné o přijímaní pod dvojí spósobú, nebo, bude-li odjata druhá spósoba, bude zdvižena celost a dokonalost svá- tosti; ale když jest křtěno ve jméno Ježíše Pána Krista, nic jest nebylo 54 Rkp.: bezpowiedi — 56 Rkp.: bez powiedi — 60 Rkp.: Kristova — 63 kv rkp. vyn. — 47 Durandi a sancto Porciano In Sententias theologicas Petri Lombardi l. IV., in l. IV. distinct. 17, quaest. 9 (ed. Lugduni, apud haeredes Quil. Rovilli 1597 p. 769) — 63 Lyra (na Skutky apošt. II. 38) (Biblia sacra l. c. t. VI. p. 1005): Et bapt. etc. in nomine Jesu. In hac forma baptizaverunt apostoli in primitiva ecclesia, consilio Spiritus sancti, ut nomen Christi, quod erat apud Judacos contemptum et odiosum, amabile redderetur et venerandum... Verumtamen in nomine Christi intelligitur tota Trinitas, Christus enim Graece, dicitur unctus Latine, et sic in nomine Christi intelligitur pater ungens et filius unctus et ipsa unctio, quae est Spiritus sanctus — 67 Ambrosii De Spiritu sancto l. I. c. III (ML 16 c. 715) —
Strana 44
44 II. František Šimek: ujat o křtu podstatného: „Já tě křtiem ve jméno Otce i Syna i Ducha svatého“ v rozomu a podstatě. Item jiný odpor protivníkóv: Bóh přikázal VII. den, a tak sobotní, světiti, a cierkev to proměnila v neděli; též že muož přijímaní pod obojí spósobú změniti v přijímaní pod jednú spósobú. Odpověd: Při tomto při- kázaní „Pomni, aby den sváteční světil“ etc., to přikázaní jest diel mrav- nie a diel časné: mravnie jest jelikožto k tomu, že člověk má z božskými věcmi se obierati, a tak zachovávaní dne sobotnicho, jelikožto k mravnosti přísluší, trvá věčně, neb vždycky máme se upokojiti od hřiechu; ale časné, neb odpočinutí na uložení času jest Krista mrtvého v hrobě, kdež jest ležal přes celú sobotu; a ty věci časné přestaly sú, když jest přišla pravda zákona Nového, a protož v Novém zákoně nezachovává se den sobotní, neb jest uložení času, ale miesto toho zachovává se neděle, nebo toho dne Kristus svět stvořil, z mrtvých vstal, svět obnovil, když jest se lal Ducha svatého. Protož nenie podobného času zachování při svátku, kterýž jest změněn, jenž nebyl čas podstatný, a o krvi z kalicha pití, jenž jest z pod- staty svátosti těla božieho. Pakli bude tázáno, kdy a kterú mocí stalo se jest to změnění soboty v neděli, praví magister Historiarum na kapitolu VI. 327a Skutků apoštolských, že hned po božiem vstúpení cierkev nová světila čtvrtek, nebo ten den přirození naše teprú přišlo k odpoči- nutí; protož na památku procesí, kterúž jsú učinili apoštolé od Jeruza- lema na horu Olivetskú a zase v procesí brali se ve čtvrtek, kterýž bieše rovné slavnosti s nedělí. Potom pak cierkev bieše obtiežena jinými svátky, opustila jest slavnost čtvrtku každého téhodne a zachová vá ji jedinú v rok, v den Božieho vstúpení. Ale slavnost neděle jest neopustila. My teď již pravíme o slavnosti neděle podlé řeči tohoto mistra, kdy a čí by byla mocí ta proměna. Pověztež vy, protivníci kalicha, kdy, čí mocí a kde by bylo [by] složeno přijímaní z kalicha od lidu (kromě našich časóv v Konstancí, kdežto, majíce množství piesem, zákona božieho a svatých doktoróv, ty zavrhše, odporně sú proti tomu položili své vydání)? Ale ku pochvale své a k zklamání bližních ti doktorové již dotknutí jeli se mnohých o přijímaní pod jednú spósobú přivozovati, takto je vypravu- jíc: Hugo, Gorra, Scotus, Lyra, Thomas de Aquino, Bonaventura, Jan Němec, Antonius, Rikhardus, Alexander z Hallis, Petrandus i jiných 76 Rkp.: vyatu (!) — 99 Rkp.: zachová (psáno zkratkou) — 81 2. M. 20, 8 — 93 Spr. Petri Comestoris Historia scholastica, In Actus apost. c. VII. (ML 198 с. 1648 8.) — 8 nn. Sr. výčet „doktorů“ u Strahla str. 75. Jan Němec (u Strahla Joannes in summa) je patrně Johannes Teutonicus; Antonius snad omyl m. Astensis (Strahl l. c.); Richard de s. Victore; Alexander de Ales (Strahl l. c.); Pertrandus, spr. Bertrandus de Turre; (mnozí z těchto doktorů jsou citováni i v Hilariově Traktátu, ed. Podlaha — viz rejstřík ib.) —
44 II. František Šimek: ujat o křtu podstatného: „Já tě křtiem ve jméno Otce i Syna i Ducha svatého“ v rozomu a podstatě. Item jiný odpor protivníkóv: Bóh přikázal VII. den, a tak sobotní, světiti, a cierkev to proměnila v neděli; též že muož přijímaní pod obojí spósobú změniti v přijímaní pod jednú spósobú. Odpověd: Při tomto při- kázaní „Pomni, aby den sváteční světil“ etc., to přikázaní jest diel mrav- nie a diel časné: mravnie jest jelikožto k tomu, že člověk má z božskými věcmi se obierati, a tak zachovávaní dne sobotnicho, jelikožto k mravnosti přísluší, trvá věčně, neb vždycky máme se upokojiti od hřiechu; ale časné, neb odpočinutí na uložení času jest Krista mrtvého v hrobě, kdež jest ležal přes celú sobotu; a ty věci časné přestaly sú, když jest přišla pravda zákona Nového, a protož v Novém zákoně nezachovává se den sobotní, neb jest uložení času, ale miesto toho zachovává se neděle, nebo toho dne Kristus svět stvořil, z mrtvých vstal, svět obnovil, když jest se lal Ducha svatého. Protož nenie podobného času zachování při svátku, kterýž jest změněn, jenž nebyl čas podstatný, a o krvi z kalicha pití, jenž jest z pod- staty svátosti těla božieho. Pakli bude tázáno, kdy a kterú mocí stalo se jest to změnění soboty v neděli, praví magister Historiarum na kapitolu VI. 327a Skutků apoštolských, že hned po božiem vstúpení cierkev nová světila čtvrtek, nebo ten den přirození naše teprú přišlo k odpoči- nutí; protož na památku procesí, kterúž jsú učinili apoštolé od Jeruza- lema na horu Olivetskú a zase v procesí brali se ve čtvrtek, kterýž bieše rovné slavnosti s nedělí. Potom pak cierkev bieše obtiežena jinými svátky, opustila jest slavnost čtvrtku každého téhodne a zachová vá ji jedinú v rok, v den Božieho vstúpení. Ale slavnost neděle jest neopustila. My teď již pravíme o slavnosti neděle podlé řeči tohoto mistra, kdy a čí by byla mocí ta proměna. Pověztež vy, protivníci kalicha, kdy, čí mocí a kde by bylo [by] složeno přijímaní z kalicha od lidu (kromě našich časóv v Konstancí, kdežto, majíce množství piesem, zákona božieho a svatých doktoróv, ty zavrhše, odporně sú proti tomu položili své vydání)? Ale ku pochvale své a k zklamání bližních ti doktorové již dotknutí jeli se mnohých o přijímaní pod jednú spósobú přivozovati, takto je vypravu- jíc: Hugo, Gorra, Scotus, Lyra, Thomas de Aquino, Bonaventura, Jan Němec, Antonius, Rikhardus, Alexander z Hallis, Petrandus i jiných 76 Rkp.: vyatu (!) — 99 Rkp.: zachová (psáno zkratkou) — 81 2. M. 20, 8 — 93 Spr. Petri Comestoris Historia scholastica, In Actus apost. c. VII. (ML 198 с. 1648 8.) — 8 nn. Sr. výčet „doktorů“ u Strahla str. 75. Jan Němec (u Strahla Joannes in summa) je patrně Johannes Teutonicus; Antonius snad omyl m. Astensis (Strahl l. c.); Richard de s. Victore; Alexander de Ales (Strahl l. c.); Pertrandus, spr. Bertrandus de Turre; (mnozí z těchto doktorů jsou citováni i v Hilariově Traktátu, ed. Podlaha — viz rejstřík ib.) —
Strana 45
Traktát m. Jana Rokycany O přijímaní krve. 45 doktoróv — a vše školniech —, kladúce v nich velikú moc a útočiště k obraně svého dómysla, ale o doktořích cierkve jistých. t. Augustinovi, Ambrožovi, Rehořovi, Janovi Zlatoustého(!) etc. byli sú v mlčení, nebo ku přijímaní pod dvojí spósobú vidí jich písma, ana vítězí. Neb, kteří doktorové mají pře d kládáni býti a jich piesma se předkládají, o tom v Dekretě stojí (distinccione 20.) a praví se takto: „Čím kto viece rozumu požívá, 327b tiem větčí moci slova jeho mají býti. Takéž mnozí z dokto- róv, jakož pilnější milosti Ducha svatého sú byli, tak větčieho umění jsúce nad jiné dokazuje se, že sú přídrželi se rozumu viece. A protož ne- jedněch papežóv ustanovení řeči svatých Augustina, Jeronyma i jiných doktoróv mají předložena býti“. To tu. A tak máme z toho, že v rozsúzení a výkladiech Piesem svatých poslednějším doktoróm móž stáno býti a jich poslúcháno, pokud starým svatým doktoróm, od cierkve pochvále- ným, v Piesmě svatým(!) se zakládajíciem nejsú odporni. Také pod po- kutú smrti kněžím z pokolení Levi v nesnadných a těžkých pohádkách má stáno a věřeno býti, když to však, což mluví, pravili by vedlé zákona božieho, jinak nic; a to se zjevně pokládá v pátých kniehách Mojžiešových v kapitole XVIIé., kdež se die takto: „Budeš-li nesnadný a v pochybení před sebú súd mieti etc., přídeš k kněžím v pokolení Levi, kteříž ukáží tobě rozsúzení pravdu, i učiníš, což by koli pravili a naučili tě podlé zá- kona jeho“. Ale poněvadž staří doktorové, zakládajíce se v zákoně božiem, učí a rozsuzují o přijímaní kalicha k lidem, že jest bylo vedeno, zachováno, a protož výkladóm jich má stáno viece býti nežli potomním novákóm. A nad to — jakož tudiež pravie Lyra — žádného člověka, kteréž by koli byl moci neb duostojenství, nemá držáno býti uložení, drží-li v sobě zjevně blud nebo faleš. Z kompaktát také koncilium basilejského jest vědomo, že v rozeznání všech pochybností pře d kládá se ten súdce smluvený netoliko v běziech Čechóv, ale v běziech i všech jiných; kdež se praví takto: „Súdce ten, kterýž jmenován a vypovědín by v smluvách ve Chbě, byl, jest i bude súdce ve všem, což má věřeno a činěno býti v cierkvi 328a svaté božie. A podlé toho svatý sbor miení vésti ve všech věcech z přístojící milosti Ducha svatého“. A ten súdce ve Chbě smluvený léta božieho tisícieho čtyrstého třidcátého druhého tak položen jest v té při 14 předykládáni; kdv rkp. vyn. — 37 gd) v slově „předkládá“ rkp. vyn.- 15 Cf. Decreti prima pars, dist. XX c. 1 (ed. Friedberg c. 65 s.) — — 27 Sr. 5. M. 17, 8 až 11 34 Lyra na kap. XVII. Deuteronomii (Biblia sacra, ed. Antverpiae 1634 tomus I. c. 1568): Sententia nullius hominis, cuiuscunque sit auctoritatis, est tenenda, si contineat manifeste falsitatem vel errorem — 39 n. O t. zv. soudci chebském sr. mé Učení m. Jana Rokycany str. 5, 12, 277 (vesměs v pozn.) —
Traktát m. Jana Rokycany O přijímaní krve. 45 doktoróv — a vše školniech —, kladúce v nich velikú moc a útočiště k obraně svého dómysla, ale o doktořích cierkve jistých. t. Augustinovi, Ambrožovi, Rehořovi, Janovi Zlatoustého(!) etc. byli sú v mlčení, nebo ku přijímaní pod dvojí spósobú vidí jich písma, ana vítězí. Neb, kteří doktorové mají pře d kládáni býti a jich piesma se předkládají, o tom v Dekretě stojí (distinccione 20.) a praví se takto: „Čím kto viece rozumu požívá, 327b tiem větčí moci slova jeho mají býti. Takéž mnozí z dokto- róv, jakož pilnější milosti Ducha svatého sú byli, tak větčieho umění jsúce nad jiné dokazuje se, že sú přídrželi se rozumu viece. A protož ne- jedněch papežóv ustanovení řeči svatých Augustina, Jeronyma i jiných doktoróv mají předložena býti“. To tu. A tak máme z toho, že v rozsúzení a výkladiech Piesem svatých poslednějším doktoróm móž stáno býti a jich poslúcháno, pokud starým svatým doktoróm, od cierkve pochvále- ným, v Piesmě svatým(!) se zakládajíciem nejsú odporni. Také pod po- kutú smrti kněžím z pokolení Levi v nesnadných a těžkých pohádkách má stáno a věřeno býti, když to však, což mluví, pravili by vedlé zákona božieho, jinak nic; a to se zjevně pokládá v pátých kniehách Mojžiešových v kapitole XVIIé., kdež se die takto: „Budeš-li nesnadný a v pochybení před sebú súd mieti etc., přídeš k kněžím v pokolení Levi, kteříž ukáží tobě rozsúzení pravdu, i učiníš, což by koli pravili a naučili tě podlé zá- kona jeho“. Ale poněvadž staří doktorové, zakládajíce se v zákoně božiem, učí a rozsuzují o přijímaní kalicha k lidem, že jest bylo vedeno, zachováno, a protož výkladóm jich má stáno viece býti nežli potomním novákóm. A nad to — jakož tudiež pravie Lyra — žádného člověka, kteréž by koli byl moci neb duostojenství, nemá držáno býti uložení, drží-li v sobě zjevně blud nebo faleš. Z kompaktát také koncilium basilejského jest vědomo, že v rozeznání všech pochybností pře d kládá se ten súdce smluvený netoliko v běziech Čechóv, ale v běziech i všech jiných; kdež se praví takto: „Súdce ten, kterýž jmenován a vypovědín by v smluvách ve Chbě, byl, jest i bude súdce ve všem, což má věřeno a činěno býti v cierkvi 328a svaté božie. A podlé toho svatý sbor miení vésti ve všech věcech z přístojící milosti Ducha svatého“. A ten súdce ve Chbě smluvený léta božieho tisícieho čtyrstého třidcátého druhého tak položen jest v té při 14 předykládáni; kdv rkp. vyn. — 37 gd) v slově „předkládá“ rkp. vyn.- 15 Cf. Decreti prima pars, dist. XX c. 1 (ed. Friedberg c. 65 s.) — — 27 Sr. 5. M. 17, 8 až 11 34 Lyra na kap. XVII. Deuteronomii (Biblia sacra, ed. Antverpiae 1634 tomus I. c. 1568): Sententia nullius hominis, cuiuscunque sit auctoritatis, est tenenda, si contineat manifeste falsitatem vel errorem — 39 n. O t. zv. soudci chebském sr. mé Učení m. Jana Rokycany str. 5, 12, 277 (vesměs v pozn.) —
Strana 46
46 II. František Šimek: čtyř artikulóv, kterúž Čechové vedú: Zákon boží, skutkové Kristovi, apoštolští i prvotní cierkve; také i svatý koncilium a svatý doktory, kteříž se právě zakládají v témž zákoně, za najpravějšieho a obecného súdci v tomto sboru basilejském bude dopuštěn. A poněvadž Písmo svaté po Kristovi převyšuje v své moci, pevnosti a pravdě bez miery moc všech jiných lidí jakož koli zde na světě duostojných, kteréžto máme od Krista ku přijímaní kalicha rozhlášené v tom, nebo, jakož se má skladatel k skladateli, tak písmo ku písmu: ale Kristus, jenž jest skladatel Piesma, z milosti spojení člověčenstvie z božstvím nesmierně vyvyšuje každého jiného člověka i všecky spolu, protož Piesma jeho moc nesmierně vyvy- šuje všech lidí piesma, a tak i piesma doktoróv od poběhlcóv přivodených. Již naposledy dotknu toho, kterak doktorové nazvaní okazovali sú, přijímaní pod jednú spósobú že by mělo býti z některakých znamení, ale ne na skále založených; kdežto pravil jeden ze dvú doktoróv takto: „Přijímanie pod jednú spósobú zakládá se v zákoně božím. Duovod toho: neb Pán Kristus z chlebóv nakrmil jest čtyry tisíce lidu, a tu se nic ne- praví o nápoji. Druhé Pán Kristus učil nás modliti se takto: Chléb náš vezdajší daj nám dnes, a tu nic nepoložil o nápoji. Třetí, když jest šel do Emaus, tu sú jeho poznali v lámaní chleba, ani co tu se praví o nápoji“. Tak sú přivedli i jiné své smyšlenky. Odpoviedaje k těmto neslaným od- poróm proti 328b pevné pravdě přejasného kalicha, přijímám sv. Augustina v jeho knichách, kdež ve čtyřideátém třetím kázaní praví takto: „Nedivme se, ač, jmenuje-li se tuto chléb, že i jiné věci potřebné v tom se zavierají. Jako když Jozeſ pozval bratří svých, řekl k vladaři: Lidé tito budú jiesti chléb dnes se mnú. I zda mníš, že sú toliko chléb jedli? Ale zajisté skrze samý chléb rozumějí se tu i jiné věci“. K témuž praví Lyra řka: „Když se tuto praví: Chléb náš vezdajší daj nám dnes, v tom rozumí se, že se prosí všecky věci k životu tělesnému potřebné“. Druhé pravím, že protivníkóv kalicha častokrát pohádky založeny sú na zlém duovodu, jako když praví: „Biechu trvajíce v naučení apoštol- 55 n. Cf. Hilarii Disputatio cum Joanne Rokyczana, ed. Strahl p. 12 st. - 60 Mat. 6, 11; Luk. 11, 3 —. 62 Luk. 24, 30 — 65) Augustini Sermones de Scripturis, sermo LIIII. (de oratione Dominica, ad Cum- petentes c. IV., ML 38 c. 395): Non miremur, si nominato pane et cactera necessaria intelli- gantur. Quomodo quando Joseph invitavit fratres suos: Homincs illi, inquit, hodie mecum manducabunt panem (Gen. XLIII. 16). Quare panem solum manducaturi crant? Sed a solo pane intellecta sunt caetera — 70 Lyra (Biblia sacra, Antverpiae 1631 t. V. :. 131): Cum dicitur: Panem nostrum etc., ... in hoc intelliguntur peti omnia vitae necessara! — 70 Mat. 6, 11 — 73 Podle Sk. 2, 46 73 n. Sr. Strahla str. 42 nn. —
46 II. František Šimek: čtyř artikulóv, kterúž Čechové vedú: Zákon boží, skutkové Kristovi, apoštolští i prvotní cierkve; také i svatý koncilium a svatý doktory, kteříž se právě zakládají v témž zákoně, za najpravějšieho a obecného súdci v tomto sboru basilejském bude dopuštěn. A poněvadž Písmo svaté po Kristovi převyšuje v své moci, pevnosti a pravdě bez miery moc všech jiných lidí jakož koli zde na světě duostojných, kteréžto máme od Krista ku přijímaní kalicha rozhlášené v tom, nebo, jakož se má skladatel k skladateli, tak písmo ku písmu: ale Kristus, jenž jest skladatel Piesma, z milosti spojení člověčenstvie z božstvím nesmierně vyvyšuje každého jiného člověka i všecky spolu, protož Piesma jeho moc nesmierně vyvy- šuje všech lidí piesma, a tak i piesma doktoróv od poběhlcóv přivodených. Již naposledy dotknu toho, kterak doktorové nazvaní okazovali sú, přijímaní pod jednú spósobú že by mělo býti z některakých znamení, ale ne na skále založených; kdežto pravil jeden ze dvú doktoróv takto: „Přijímanie pod jednú spósobú zakládá se v zákoně božím. Duovod toho: neb Pán Kristus z chlebóv nakrmil jest čtyry tisíce lidu, a tu se nic ne- praví o nápoji. Druhé Pán Kristus učil nás modliti se takto: Chléb náš vezdajší daj nám dnes, a tu nic nepoložil o nápoji. Třetí, když jest šel do Emaus, tu sú jeho poznali v lámaní chleba, ani co tu se praví o nápoji“. Tak sú přivedli i jiné své smyšlenky. Odpoviedaje k těmto neslaným od- poróm proti 328b pevné pravdě přejasného kalicha, přijímám sv. Augustina v jeho knichách, kdež ve čtyřideátém třetím kázaní praví takto: „Nedivme se, ač, jmenuje-li se tuto chléb, že i jiné věci potřebné v tom se zavierají. Jako když Jozeſ pozval bratří svých, řekl k vladaři: Lidé tito budú jiesti chléb dnes se mnú. I zda mníš, že sú toliko chléb jedli? Ale zajisté skrze samý chléb rozumějí se tu i jiné věci“. K témuž praví Lyra řka: „Když se tuto praví: Chléb náš vezdajší daj nám dnes, v tom rozumí se, že se prosí všecky věci k životu tělesnému potřebné“. Druhé pravím, že protivníkóv kalicha častokrát pohádky založeny sú na zlém duovodu, jako když praví: „Biechu trvajíce v naučení apoštol- 55 n. Cf. Hilarii Disputatio cum Joanne Rokyczana, ed. Strahl p. 12 st. - 60 Mat. 6, 11; Luk. 11, 3 —. 62 Luk. 24, 30 — 65) Augustini Sermones de Scripturis, sermo LIIII. (de oratione Dominica, ad Cum- petentes c. IV., ML 38 c. 395): Non miremur, si nominato pane et cactera necessaria intelli- gantur. Quomodo quando Joseph invitavit fratres suos: Homincs illi, inquit, hodie mecum manducabunt panem (Gen. XLIII. 16). Quare panem solum manducaturi crant? Sed a solo pane intellecta sunt caetera — 70 Lyra (Biblia sacra, Antverpiae 1631 t. V. :. 131): Cum dicitur: Panem nostrum etc., ... in hoc intelliguntur peti omnia vitae necessara! — 70 Mat. 6, 11 — 73 Podle Sk. 2, 46 73 n. Sr. Strahla str. 42 nn. —
Strana 47
Traktát m. Jana Rokycany O přijímaní krve. 47 ském a v lámaní chleba“; též, že učedlníci poznali jeho v lámaní chleba v Emaus a nepili sú; též že i zástupy nakrmil z chlebóv — a tu nikdiež nečte se, by jim dal nápoj, protož nemají laikové přijímati krve Kristovy z kalicha. Zlí ť sú toto duovodové; jako by nápodobně někto dovodil takto: „Této v kapitole(!) biblie aneb v těchto kniehách nenie zmienky zjevné o této vieře obecné, že Bóh svrchovaný jest trój v osobách a jeden v bytu, tehdy artikul o požehnané Trojici nenie pravý“. Též: v celé biblí nenic psáno, by Panna Maria vzata byla do nebe, aniž jest zmienka o tom zjevná, tehdy toho není — zlý jest to duovod! Též opět zlý jest i tuto: Kristus po z mrtvých vstání jedl jest s apoštoly, jakož se praví ve čtení sv. Lukáše v kap. XXIVé. a svatého Jan a v poslední, kdežto nic se nepraví o pití, tehdy jest nepil ani apoštolé jeho — zlý jest to duovod; neb, ačkoli tu nenie psáno, ale jinde jest položeno, jako v Skutciech apoštolských v kapitole desáté takto: 329a „Jehož (t. Pána Krista) Buoh vzkřiesil třetí den a dal jest jeho zjevna býti ne všemu lidu, ale svědkóm nám zřiezeným od Boha, kteříž jsme jedli a pili s ním“. A teď teži se [od] doktoróv, jenž překážejí přijímaní pod obojí spó- sobú, chtějí-li to slovo „chléb náš vezdajší“ vykládati za samý chléb hmotný a nle za nápoj, jenž jest živnosti tělesné potřebný. Jestliže při živnost i tělesné toto učiniti nechtí, proč to slovo „chléb“ v duchovní živ- nosti tak sužují? Dále jiný duovod protivníkóv kalicha klécí, kdež praví: „To nenie zjevně položeno v zákoně, tehdy nenie pravé“. Jako nestojí v zákoně na- psáno, by jich za večeří viece bylo než dvanádete, tehdy jich nebylo viece. A tak z své hlavy přidávají, toto slovo řkúce: „Toliko dvanádeti dával, ano čtení svaté toho nepraví,“ chtějíce z toho protivníci, že ne- dával jiným než dvanádeti. Slyšte takoví, co praví Origenes v kázaní šestém na ono slovo Izajášem: „Ušima budete slyšeti a nerozuměti, a vidúce uzříte a nezvíte“; kdež die takto: „Ač kto viděl ty věci, kteréž Spasitel činil, ne však ihned vida mohl jest srozoměti, proč se tak stalo. Jako (u příkladě) Kristus umýval nohy učedlníkóm. i viděli sú zajisté dobře, kterak umýváše nohy mistr učedlníkóm; viděli sú tu také i jiní, kteříž při tom biechu, ale toliko to, což se dálo, ale ne, proč se dálo“. To Origenes praví, že jiní než učedlníci byli sú při večeři, jehožto euvangelista 84 Rukopis má jen: Jan (ne dosti jasné, zdá se tu korigováno!) — 92 Rkpis: že (!) 71 Luk. 24, 30 75 Mat. 11, 19: Marek 6. 41; Luk. 9, 16: Jan 6, 11 — 84 Luk. 21. 12 m.: Jan 21, 13 — 37 Skut. 10. 10 n.— . 100 Origenes. In Isaiam homilia VI. (MG 13. c. 241) — 1 Podle 1z. 12. 20 .-- 1 Tan 13, 5 hm....
Traktát m. Jana Rokycany O přijímaní krve. 47 ském a v lámaní chleba“; též, že učedlníci poznali jeho v lámaní chleba v Emaus a nepili sú; též že i zástupy nakrmil z chlebóv — a tu nikdiež nečte se, by jim dal nápoj, protož nemají laikové přijímati krve Kristovy z kalicha. Zlí ť sú toto duovodové; jako by nápodobně někto dovodil takto: „Této v kapitole(!) biblie aneb v těchto kniehách nenie zmienky zjevné o této vieře obecné, že Bóh svrchovaný jest trój v osobách a jeden v bytu, tehdy artikul o požehnané Trojici nenie pravý“. Též: v celé biblí nenic psáno, by Panna Maria vzata byla do nebe, aniž jest zmienka o tom zjevná, tehdy toho není — zlý jest to duovod! Též opět zlý jest i tuto: Kristus po z mrtvých vstání jedl jest s apoštoly, jakož se praví ve čtení sv. Lukáše v kap. XXIVé. a svatého Jan a v poslední, kdežto nic se nepraví o pití, tehdy jest nepil ani apoštolé jeho — zlý jest to duovod; neb, ačkoli tu nenie psáno, ale jinde jest položeno, jako v Skutciech apoštolských v kapitole desáté takto: 329a „Jehož (t. Pána Krista) Buoh vzkřiesil třetí den a dal jest jeho zjevna býti ne všemu lidu, ale svědkóm nám zřiezeným od Boha, kteříž jsme jedli a pili s ním“. A teď teži se [od] doktoróv, jenž překážejí přijímaní pod obojí spó- sobú, chtějí-li to slovo „chléb náš vezdajší“ vykládati za samý chléb hmotný a nle za nápoj, jenž jest živnosti tělesné potřebný. Jestliže při živnost i tělesné toto učiniti nechtí, proč to slovo „chléb“ v duchovní živ- nosti tak sužují? Dále jiný duovod protivníkóv kalicha klécí, kdež praví: „To nenie zjevně položeno v zákoně, tehdy nenie pravé“. Jako nestojí v zákoně na- psáno, by jich za večeří viece bylo než dvanádete, tehdy jich nebylo viece. A tak z své hlavy přidávají, toto slovo řkúce: „Toliko dvanádeti dával, ano čtení svaté toho nepraví,“ chtějíce z toho protivníci, že ne- dával jiným než dvanádeti. Slyšte takoví, co praví Origenes v kázaní šestém na ono slovo Izajášem: „Ušima budete slyšeti a nerozuměti, a vidúce uzříte a nezvíte“; kdež die takto: „Ač kto viděl ty věci, kteréž Spasitel činil, ne však ihned vida mohl jest srozoměti, proč se tak stalo. Jako (u příkladě) Kristus umýval nohy učedlníkóm. i viděli sú zajisté dobře, kterak umýváše nohy mistr učedlníkóm; viděli sú tu také i jiní, kteříž při tom biechu, ale toliko to, což se dálo, ale ne, proč se dálo“. To Origenes praví, že jiní než učedlníci byli sú při večeři, jehožto euvangelista 84 Rukopis má jen: Jan (ne dosti jasné, zdá se tu korigováno!) — 92 Rkpis: že (!) 71 Luk. 24, 30 75 Mat. 11, 19: Marek 6. 41; Luk. 9, 16: Jan 6, 11 — 84 Luk. 21. 12 m.: Jan 21, 13 — 37 Skut. 10. 10 n.— . 100 Origenes. In Isaiam homilia VI. (MG 13. c. 241) — 1 Podle 1z. 12. 20 .-- 1 Tan 13, 5 hm....
Strana 48
48 II. František Šimek: nevypravuje. I pročež tehda zle mluví protivníci kalicha, aby jich viece nebylo při večeři než apoštolóv dvanádete. Ale nediv, neb, ktož pochybuje na jednom, pochybuje i ve mnohém potom. Naposledy dotknu odpověděti protivníkóm 329b velebného ka- licha k otázce, když tieží se laikóv a řkúce: „Proč stojíte snažně o to, aby pod dvojí spósobú přijímali, poněvadž pod první spósobú jest celý Kristus, jeho svaté tělo s božstvím i s duší ete!? “ Pověziž milovník kalicha Kristova laik a řka: „Jsú toho příčiny mnohé a hodné, proč my laikové pod dvojí spósobú žádáme přijímati: Najprvé pro ustanovení Pána Ježíše, kterýž slovem řekl jest: „Nebudete-li jiesti těla Syna člo- věka a píti krve jeho, nebudete mieti života v sobě“. Skutkem ustanovil u Veliký čtvrtek pod dvojí spósobú dávaje!. Druhá příčina, že od apoštolóv tak zachová váno, jakož sv. Pavel psal k Korintským — laikóm o obojí spósobě. A o svatých Petrovi a Ondřejovi, že tak držali, napřed jest položeno. Třetí jest příčina, že v tom! cierkev prvotní ná- sledujeme, jakož to vyznává koncilium konstanské. jA o té cierkvi! die sv. Pavel k Židóm: „Přistúpili! jste k cierkvi prvniech“, � kteréžto cierkve skutkóv!, die sv. Beda, najlepšie mistrovstvie jest téj? následovati. Čtvrtá příčina našeho přijímaní, abychom brali svátost! plnú, celú a dokonalú, neb toho! nenie pod první spósobú. [Pátá příčina, abychom plnú a dokonalú duchovní živnost a potravu! přijímali. Neb — jakož nahoře přivedeno — [žádný pokrn! člověku nebývá dokonalé živnosti bez nápoje!. Šestá příčina: proto, jakož sv. Am brož die na Kor. XI.: „Tělo Kristovo přijí má se a má moc k obraně těla“, neb brání od [žá- dostí těla a zápal umdlen bývá i pokušení; „ale krev se přijímá pro duši!“, neb své skutky prvotně v duši přijímajícieho povodí, t. ne- vý mluvnú radost duše v Kristu Ježíšovi... [Zde se končí rukopis; podle latinského textu je tu několik listů ztraceno. Náhradou za ně otiskujeme tu závěr textu latinského.] (291 a) Sexta secundum Ambrosium super prima Cor. X.(!): „Caro Christi sumitur et valet ad tuicionem corporis“, quia tuetur a concupiscenciis carnis et fomes reprimitur atque tentacio debilitatur, „sanguis vero pro 11 nn. Tato poslední strana rukopisu je těžko čitelná, místy vůbec nečitelná; proto zde v otisku jsou četná slova v závorkáchjR, v nichž vy- davatel doplňuje (podle textu latinského) místa nečitelná. — 17 Jan 6, 53 —. 18 Mat. 26, 26 nn. — 20 1. Kor. 11, 23 nn. — 24 Sr. Žid. 12, 22 n. — 25 Beda Homiliae genuinae, l. II. homil. X. (In dominica post Ascensionem Do- mini) (ML 94 c. 189) (viz str. 9, pozn.) — 30 Ambrosii Commentaria in Pauli epist. ad Cor. I. (11 v. 26) (ML 17 c. 243) —
48 II. František Šimek: nevypravuje. I pročež tehda zle mluví protivníci kalicha, aby jich viece nebylo při večeři než apoštolóv dvanádete. Ale nediv, neb, ktož pochybuje na jednom, pochybuje i ve mnohém potom. Naposledy dotknu odpověděti protivníkóm 329b velebného ka- licha k otázce, když tieží se laikóv a řkúce: „Proč stojíte snažně o to, aby pod dvojí spósobú přijímali, poněvadž pod první spósobú jest celý Kristus, jeho svaté tělo s božstvím i s duší ete!? “ Pověziž milovník kalicha Kristova laik a řka: „Jsú toho příčiny mnohé a hodné, proč my laikové pod dvojí spósobú žádáme přijímati: Najprvé pro ustanovení Pána Ježíše, kterýž slovem řekl jest: „Nebudete-li jiesti těla Syna člo- věka a píti krve jeho, nebudete mieti života v sobě“. Skutkem ustanovil u Veliký čtvrtek pod dvojí spósobú dávaje!. Druhá příčina, že od apoštolóv tak zachová váno, jakož sv. Pavel psal k Korintským — laikóm o obojí spósobě. A o svatých Petrovi a Ondřejovi, že tak držali, napřed jest položeno. Třetí jest příčina, že v tom! cierkev prvotní ná- sledujeme, jakož to vyznává koncilium konstanské. jA o té cierkvi! die sv. Pavel k Židóm: „Přistúpili! jste k cierkvi prvniech“, � kteréžto cierkve skutkóv!, die sv. Beda, najlepšie mistrovstvie jest téj? následovati. Čtvrtá příčina našeho přijímaní, abychom brali svátost! plnú, celú a dokonalú, neb toho! nenie pod první spósobú. [Pátá příčina, abychom plnú a dokonalú duchovní živnost a potravu! přijímali. Neb — jakož nahoře přivedeno — [žádný pokrn! člověku nebývá dokonalé živnosti bez nápoje!. Šestá příčina: proto, jakož sv. Am brož die na Kor. XI.: „Tělo Kristovo přijí má se a má moc k obraně těla“, neb brání od [žá- dostí těla a zápal umdlen bývá i pokušení; „ale krev se přijímá pro duši!“, neb své skutky prvotně v duši přijímajícieho povodí, t. ne- vý mluvnú radost duše v Kristu Ježíšovi... [Zde se končí rukopis; podle latinského textu je tu několik listů ztraceno. Náhradou za ně otiskujeme tu závěr textu latinského.] (291 a) Sexta secundum Ambrosium super prima Cor. X.(!): „Caro Christi sumitur et valet ad tuicionem corporis“, quia tuetur a concupiscenciis carnis et fomes reprimitur atque tentacio debilitatur, „sanguis vero pro 11 nn. Tato poslední strana rukopisu je těžko čitelná, místy vůbec nečitelná; proto zde v otisku jsou četná slova v závorkáchjR, v nichž vy- davatel doplňuje (podle textu latinského) místa nečitelná. — 17 Jan 6, 53 —. 18 Mat. 26, 26 nn. — 20 1. Kor. 11, 23 nn. — 24 Sr. Žid. 12, 22 n. — 25 Beda Homiliae genuinae, l. II. homil. X. (In dominica post Ascensionem Do- mini) (ML 94 c. 189) (viz str. 9, pozn.) — 30 Ambrosii Commentaria in Pauli epist. ad Cor. I. (11 v. 26) (ML 17 c. 243) —
Strana 49
Traktát m. Jana Rokycany O přijímaní krve. 49 anima“ sumitur, quia suas efficacias principaliter exercet in anima sumen- tis, scilicet ineffabilem exhilaracionem anime in Christo iuxta istud : Et vinum letificet cor hominis. Septima causa quantum ad passionem Christi memorandam, in qua sanguis a corpore fuit separatus, et ideo in hoc sacramento, quod est me- moriale dominice passionis, seorsum sumitur panis ut sacramentum cor- poris et vinum ut sacramentum sanguinis. Hoc secundum Thomam. Et ad hec dicit Bernardus in sermone De cena Domini: Hic calix, dicit Do- minus, cum traderet eum, facite in meam commemoracionem. En, quo- modo accipiendus est in sui utique commemoracionem, qui eum tradidit! Et infra: Nam et vestigia passionis manent in eo. Dicit apostolus: Quocienscunque manducaveritis panem hunc et calicem biberitis, mor- tem Domini annunciabitis, donec veniat. Hec Bernardus. Octava causa, quia multiplicacionem graciarum et augmentum donorum de calice sumentes accipimus, sicut hoc patet per Augustinum et Albertum Magnum superius circa proposicionem terciam. Causa alia nona, quia retribuimus Deo bibendo calicem Domini pro beneficiis nobis adeo prestitis. Hoc patet per Bernardum sermone De cena Domini, quem sic incipit: „Quid retribuam 291 b Domino pro omni- bus, que retribuit mihi?“ Solicite prophetam perquirens, quid retribuat pro omnibus, que retribuit ei, unum tamen advertens quasi condignum, inquit: Calicem salutaris accipiam et nomen Domini invocabo. Mira retri- bucio, quem namque propheta hic dicit calicem salutaris nisi eum, de quo alibi gratulatur: Calix tuus inebrians quam preclarus est. Ipse autem haut dubium! quem ea nocte, qua tradebatur, accepit in sanctas ac vene- rabiles manus suas et benedicens dedit discipulis suis et comendans eum ait: Hic est calix novi testamenti in meo sanguine. Hoc facite, quociens- cunque sumetis, in meam commemoracionem. Est hic totum, quod retri- buimus Domino pro omnibus, que retribuit nobis, et ut patet, calicem sanguinis eius, qui pro nobis fusus fuit in remissionem peccatorum, sumamus et in eius hoc commemoracionem faciamus. Cui, queso, hane retribucionem prestat, nonne nobis, qui manducando panem hunc et calicem bibendo, quoniam ipse gracias agendo patri pro tanta gracia, que nobis per eadem mysteria conferebatur, benedixit et dedit pro nobis, ubi 5 Ps. 104, 15 — 10 Secundum Thomam; vide supra p. 13 — 11 Citát z Bernarda se mi nepodařilo zjistiti; v kázáních De cena Domini neni — 11 1. Cor. 11, 24 — 15 1. Cor. 11, 26 — 22 Ps. 116, 12 — 25 Ps. 116, 13 — 27 Ps. 23, 5 — 30 Luc. 22, 20; 1. Cor. 11, 25 —
Traktát m. Jana Rokycany O přijímaní krve. 49 anima“ sumitur, quia suas efficacias principaliter exercet in anima sumen- tis, scilicet ineffabilem exhilaracionem anime in Christo iuxta istud : Et vinum letificet cor hominis. Septima causa quantum ad passionem Christi memorandam, in qua sanguis a corpore fuit separatus, et ideo in hoc sacramento, quod est me- moriale dominice passionis, seorsum sumitur panis ut sacramentum cor- poris et vinum ut sacramentum sanguinis. Hoc secundum Thomam. Et ad hec dicit Bernardus in sermone De cena Domini: Hic calix, dicit Do- minus, cum traderet eum, facite in meam commemoracionem. En, quo- modo accipiendus est in sui utique commemoracionem, qui eum tradidit! Et infra: Nam et vestigia passionis manent in eo. Dicit apostolus: Quocienscunque manducaveritis panem hunc et calicem biberitis, mor- tem Domini annunciabitis, donec veniat. Hec Bernardus. Octava causa, quia multiplicacionem graciarum et augmentum donorum de calice sumentes accipimus, sicut hoc patet per Augustinum et Albertum Magnum superius circa proposicionem terciam. Causa alia nona, quia retribuimus Deo bibendo calicem Domini pro beneficiis nobis adeo prestitis. Hoc patet per Bernardum sermone De cena Domini, quem sic incipit: „Quid retribuam 291 b Domino pro omni- bus, que retribuit mihi?“ Solicite prophetam perquirens, quid retribuat pro omnibus, que retribuit ei, unum tamen advertens quasi condignum, inquit: Calicem salutaris accipiam et nomen Domini invocabo. Mira retri- bucio, quem namque propheta hic dicit calicem salutaris nisi eum, de quo alibi gratulatur: Calix tuus inebrians quam preclarus est. Ipse autem haut dubium! quem ea nocte, qua tradebatur, accepit in sanctas ac vene- rabiles manus suas et benedicens dedit discipulis suis et comendans eum ait: Hic est calix novi testamenti in meo sanguine. Hoc facite, quociens- cunque sumetis, in meam commemoracionem. Est hic totum, quod retri- buimus Domino pro omnibus, que retribuit nobis, et ut patet, calicem sanguinis eius, qui pro nobis fusus fuit in remissionem peccatorum, sumamus et in eius hoc commemoracionem faciamus. Cui, queso, hane retribucionem prestat, nonne nobis, qui manducando panem hunc et calicem bibendo, quoniam ipse gracias agendo patri pro tanta gracia, que nobis per eadem mysteria conferebatur, benedixit et dedit pro nobis, ubi 5 Ps. 104, 15 — 10 Secundum Thomam; vide supra p. 13 — 11 Citát z Bernarda se mi nepodařilo zjistiti; v kázáních De cena Domini neni — 11 1. Cor. 11, 24 — 15 1. Cor. 11, 26 — 22 Ps. 116, 12 — 25 Ps. 116, 13 — 27 Ps. 23, 5 — 30 Luc. 22, 20; 1. Cor. 11, 25 —
Strana 50
50 II. František Šimek: pascimur et potamur in vitam eternam ? O inconprehensibilis misericordie et sapiencie Dei profunditas! Inde sibi vult retribui , sine qua nobis nostra non constat salus nec vita. Nisi enim manducaveritis carnem Filii hominis et biberitis eius sanguinem, non habebitis vitam in vobis. Vult, ut ad retribuendum nos invitet nostre salutis fructus, ne non retribuendo destituamur salute et arguamur pro ingratitudine. Et infra: Unde si nec ad retribuendum devotus nec tue salutis fueris studiosus, time, inquam, time, ne de illo calice bibiturus sis, de quo bibent omnes peccatores terre, qui profect o aliter est, quia ex illo bibere divina animadversionem com- pelluntur peccatores. Et infra: Bibent eum et morte perpetua consopien- tur, qui nunc bibere 292 a abnuunt debita devocione et pie proprie salutis desiderio calicem novi testamenti et in retribucionem Domino et sibi vitam eternam. Et infra: Accipiendus est hic calix ab omnibus tamquam salutaris et ad universos animarum morbos medicinalis. Hec per totum Bernhardus. E x huius sancti dictis patet: primo, quod loquitur! de sanguine Christi sacramentaliter contento in calice; secundo, quod per sumpcionem illius calicis retribuimus Domino pro beneficiis nobis prestitis; tercio, quod manducando et bibendo pascimur et potamur in vitam eternam; quarto dicit et miratur profunditatem divine sapiencie et misericordie, quod ji nde constat nobis salus et vita, inde vult sibi retribui pro beneficiis suis a nobis; quinto, si non retribuemus Deo pro beneficiis, excludemur a salute et privemur pro ingratitudine; sexto, quod, qui calicem novi testamenti in retribucionem Domino et sibi in vitam eter- nam cum debita devocione non biberint, morte perpetua consopientur et bibent de calice peccatorum, qui calix peccatorum plenus est ire Dei; septimo, quod illum non potaret, si istum, qui tam salutaris est quemad- modum accipiendus est, frequentaret; octavo, quod iste calix, dicit, ab omnibus accipiendus tamquam salutaris (non dicit a solis sacerdotibus); nono, quod iste calix est medicinalis contra omnes morbos animarum. Alias adhuc habet operaciones sanguis Christi, de quibus scribit Albertus Magnus et ponit quandam operacionem substancialem, et post ea sic scribit: Adiuncte autem operaciones, quas habet hoc sacramentum in quantum est potus sanguinis Ihesu Christi. Sunt quinque secundum quinque, que sunt in sanguine Domini. Quarum prima redempcio a de- bito mortis eterne, quod habet inquantum sedes anime in sanguine est, quem pro nobis Dominus posuit; secunda est, quod sanguis a peccato lavat — hoc habet ex vi deitatis, que coniungitur sanguini; tercia est, 39 kretribui vyn. — 53 Rkp.: Et (!) — «loquitur); rkp.: legitur — 58 Rkp.: unde — 40 Jan 6, 53 —
50 II. František Šimek: pascimur et potamur in vitam eternam ? O inconprehensibilis misericordie et sapiencie Dei profunditas! Inde sibi vult retribui , sine qua nobis nostra non constat salus nec vita. Nisi enim manducaveritis carnem Filii hominis et biberitis eius sanguinem, non habebitis vitam in vobis. Vult, ut ad retribuendum nos invitet nostre salutis fructus, ne non retribuendo destituamur salute et arguamur pro ingratitudine. Et infra: Unde si nec ad retribuendum devotus nec tue salutis fueris studiosus, time, inquam, time, ne de illo calice bibiturus sis, de quo bibent omnes peccatores terre, qui profect o aliter est, quia ex illo bibere divina animadversionem com- pelluntur peccatores. Et infra: Bibent eum et morte perpetua consopien- tur, qui nunc bibere 292 a abnuunt debita devocione et pie proprie salutis desiderio calicem novi testamenti et in retribucionem Domino et sibi vitam eternam. Et infra: Accipiendus est hic calix ab omnibus tamquam salutaris et ad universos animarum morbos medicinalis. Hec per totum Bernhardus. E x huius sancti dictis patet: primo, quod loquitur! de sanguine Christi sacramentaliter contento in calice; secundo, quod per sumpcionem illius calicis retribuimus Domino pro beneficiis nobis prestitis; tercio, quod manducando et bibendo pascimur et potamur in vitam eternam; quarto dicit et miratur profunditatem divine sapiencie et misericordie, quod ji nde constat nobis salus et vita, inde vult sibi retribui pro beneficiis suis a nobis; quinto, si non retribuemus Deo pro beneficiis, excludemur a salute et privemur pro ingratitudine; sexto, quod, qui calicem novi testamenti in retribucionem Domino et sibi in vitam eter- nam cum debita devocione non biberint, morte perpetua consopientur et bibent de calice peccatorum, qui calix peccatorum plenus est ire Dei; septimo, quod illum non potaret, si istum, qui tam salutaris est quemad- modum accipiendus est, frequentaret; octavo, quod iste calix, dicit, ab omnibus accipiendus tamquam salutaris (non dicit a solis sacerdotibus); nono, quod iste calix est medicinalis contra omnes morbos animarum. Alias adhuc habet operaciones sanguis Christi, de quibus scribit Albertus Magnus et ponit quandam operacionem substancialem, et post ea sic scribit: Adiuncte autem operaciones, quas habet hoc sacramentum in quantum est potus sanguinis Ihesu Christi. Sunt quinque secundum quinque, que sunt in sanguine Domini. Quarum prima redempcio a de- bito mortis eterne, quod habet inquantum sedes anime in sanguine est, quem pro nobis Dominus posuit; secunda est, quod sanguis a peccato lavat — hoc habet ex vi deitatis, que coniungitur sanguini; tercia est, 39 kretribui vyn. — 53 Rkp.: Et (!) — «loquitur); rkp.: legitur — 58 Rkp.: unde — 40 Jan 6, 53 —
Strana 51
Traktát m. Jana Rokycany O přijímaní krve. 51 quod rigat arida et infundit, et hoc habet ex humore pietatis proprie; [292 b] quarta est, quod tingit et colorat , et hanc habet ex rubeo et purpureo suo colore; quinta est, quod signat, et hoc habet in quantum affliccio crucis Christi. Hec per totum Albertus. Et istas operaciones sanguinis Christi late et copiose deducit ex scripturis sacris, quas hic omitto. Te ergo, adversarium calicis preclari, et presertim qui appostatasti a beato calice, quem prius bibisti, iste cause posite utinam moneant et satis tibi faciant, quare sanguinem Christi laici de calice bibunt. Postremo monet laicos ad bibendum calicem Domini concilium Basiliense, sic scribens et sigillis roborans in hac forma: Auctoritate Do- mini Ihesu Christi et ecclesie, vere proprie sponse sue, communio duplicis speciei licita est et digne sumentibus utilis et salutaris. Hec in conpactatis continentur. Et decretum illud sanxitum est pro communione laicalium personarum; dicit enim concilium: Auctoritate Domini Ihesu Christi, cuius auctoritas instituit verbo et facto communionem sub duplici specie, ut dictum est ante. Dicit eciam: Et ecclesie, vere sponse sue, auctoritate, quia, ut loquitur Crysostomus super Matheo De opere imperfecto de ecclesia super illo: Iherusalem, Iherusalem, qui occidis prophetas, tangit duplicem ecclesiam, veram scilicet et perfidam; vera etenim ecclesia erat ecclesia primitiva, cuius membra per orbem sunt diffusa et consistunt in vera noticia et confessione fidei et veritatis, ad quam Bohemi se referunt. Ex istis ergo omnibus in presenti tam numerosis et tam ponderosis scripturarum et sanctorum doctorum conprobacionibus tam preclare et egregie contestantibus patere potest omni sapienti legenti et tot testimo- nia in libra equitatis appendenti quo ad proposiciones sex ipsorum doctorum sepius nominatorum, quod non continent veritatem, sed oppositum proposicionum per eos propositarum, luce veritatis decoratum emicat et splendet, sicut 293 a] et ipsa communio sub utraque specie ad populum est inscripta fundatissima multitudine sanctorum et fidelium primitive ecclesie aprobatissima et tamquam omnibus fidelibus salu- berrima et fructuosissima sufficienter in plerisque scripturis declarata. Quam communionem provehat, amplificet et dilatet ipse, qui est auctor illius communionis duplicis speciei, Ihesus Christus, qui vivit in secula seculorum. Amen. 77 zet coloraty vyn. — 94 Mat. 23, 37 — 94 Cf. Chrysostomi Opus imperfectum in Matthaeum (apokr.) homilia XLVI (MG 56 c. 897 s.) —
Traktát m. Jana Rokycany O přijímaní krve. 51 quod rigat arida et infundit, et hoc habet ex humore pietatis proprie; [292 b] quarta est, quod tingit et colorat , et hanc habet ex rubeo et purpureo suo colore; quinta est, quod signat, et hoc habet in quantum affliccio crucis Christi. Hec per totum Albertus. Et istas operaciones sanguinis Christi late et copiose deducit ex scripturis sacris, quas hic omitto. Te ergo, adversarium calicis preclari, et presertim qui appostatasti a beato calice, quem prius bibisti, iste cause posite utinam moneant et satis tibi faciant, quare sanguinem Christi laici de calice bibunt. Postremo monet laicos ad bibendum calicem Domini concilium Basiliense, sic scribens et sigillis roborans in hac forma: Auctoritate Do- mini Ihesu Christi et ecclesie, vere proprie sponse sue, communio duplicis speciei licita est et digne sumentibus utilis et salutaris. Hec in conpactatis continentur. Et decretum illud sanxitum est pro communione laicalium personarum; dicit enim concilium: Auctoritate Domini Ihesu Christi, cuius auctoritas instituit verbo et facto communionem sub duplici specie, ut dictum est ante. Dicit eciam: Et ecclesie, vere sponse sue, auctoritate, quia, ut loquitur Crysostomus super Matheo De opere imperfecto de ecclesia super illo: Iherusalem, Iherusalem, qui occidis prophetas, tangit duplicem ecclesiam, veram scilicet et perfidam; vera etenim ecclesia erat ecclesia primitiva, cuius membra per orbem sunt diffusa et consistunt in vera noticia et confessione fidei et veritatis, ad quam Bohemi se referunt. Ex istis ergo omnibus in presenti tam numerosis et tam ponderosis scripturarum et sanctorum doctorum conprobacionibus tam preclare et egregie contestantibus patere potest omni sapienti legenti et tot testimo- nia in libra equitatis appendenti quo ad proposiciones sex ipsorum doctorum sepius nominatorum, quod non continent veritatem, sed oppositum proposicionum per eos propositarum, luce veritatis decoratum emicat et splendet, sicut 293 a] et ipsa communio sub utraque specie ad populum est inscripta fundatissima multitudine sanctorum et fidelium primitive ecclesie aprobatissima et tamquam omnibus fidelibus salu- berrima et fructuosissima sufficienter in plerisque scripturis declarata. Quam communionem provehat, amplificet et dilatet ipse, qui est auctor illius communionis duplicis speciei, Ihesus Christus, qui vivit in secula seculorum. Amen. 77 zet coloraty vyn. — 94 Mat. 23, 37 — 94 Cf. Chrysostomi Opus imperfectum in Matthaeum (apokr.) homilia XLVI (MG 56 c. 897 s.) —
Strana 52
52 II. František Šimek: SEZNAM CITÁTU BIBLICKÝCH. 1. M. 2, 9 (34); 2. M. 20, 13 (36); 3. M. 17, 11 (28); 5. M. 4, 2 (37), 12, 32 (37), 17, 8 až 11 (45). 1. (3.) Král. 3, 26 (35). Job 41, 24 (39). Ž. 23, 5 (14) (49); 78, 9 (11); 78, 57 (11); 116, 12 (49); 116, 13 (49). Přísl. 30, 6 (37). Eecli 37, 23 (29); 37, 24 (29). Iz. 6,5 (vulg.) (12); 18, 3 (35); 19, 20 (35); 33, 22 (36); 42, 20 (47). Jer. 5, 6 (11). Dan. 7. 25 (39). Abak. 1, 8 (11). Sofon. 3, 3 (11). Mat. 4, 4 (36); 4, 7 (36); 4, 10 (36); 5, 21 nn. (36); 6, 11 (46); 7, 29 (36); 11, 21 n. (12); 14, 19 (47); 23, 37 (51); 26, 26 (21) (29); 26, 26 n. (7) (48); 26, 27 (21) (29); 26, 28 (27). Marek 6, 41 (47); 14, 22 (21) (29). Luk. 4,4 (36); 4, 8 (36); 4, 10 (36); 9, 16 (47); 10, 13 n. (12); 11, 3 (46); 22, 19 (29); 22, 20 (49); 24, 30 (46) (47); 24, 42 n. (47). Jan 5, 39 (10); 6, 11 (47); 6, 51 (7); 6, 53 (7) (13) (48) (50); 6, 55 (13) (15) (21); 7, 51 (38); 10, 25 (11); 10, 37 n. (11); 13,5 nn. (47); 15, 1 (21); 19, 7 (39); 20, 31 (10); 21, 13 (47). Skutk. 2, 46 (46); 10, 40 n. (47). Řím. 2, 21 n. (42); 3, 19 (37); 3, 25 n. (27); 7, 1 (37); 10, 17 (10); 15, 18 (38); 16, 17 n. (17). 1. Kor. 2, 9 (37); 6, 12 (37); 10, 16 (22); 10, 23 (37); 11, 23 n. (48); 11, 24 n. (29) (49); 11, 25 (49); 11, 26 (8) (49); 11, 28 (8); 11, 29 (25). 2. Kor. 13, 8 (38) (42). Gal. 1, 8 (38); 3, 27 (32); 4, 4 (38); 5, 2 (36). Eiez. 3, 1 n. (38) ; 3, 6 n. (38). Fllip. 4, 13 (37) (38). Kolos. 1, 23 (38). 2. Tes. 2, 3 n. (38). 2. Tim. 3, 16 n. (10). Žid. 9, 14 (27); 10, 19 (26); 12, 22 n. (48); 13,7 (11). 1. Petr 3, 21 (34). 2. Petr 2, 21 (12). 1. Jan 5, 9 (7). Judas 17, 18 (11). Zj. 6, 5 (38); 22, 18 n. (37).
52 II. František Šimek: SEZNAM CITÁTU BIBLICKÝCH. 1. M. 2, 9 (34); 2. M. 20, 13 (36); 3. M. 17, 11 (28); 5. M. 4, 2 (37), 12, 32 (37), 17, 8 až 11 (45). 1. (3.) Král. 3, 26 (35). Job 41, 24 (39). Ž. 23, 5 (14) (49); 78, 9 (11); 78, 57 (11); 116, 12 (49); 116, 13 (49). Přísl. 30, 6 (37). Eecli 37, 23 (29); 37, 24 (29). Iz. 6,5 (vulg.) (12); 18, 3 (35); 19, 20 (35); 33, 22 (36); 42, 20 (47). Jer. 5, 6 (11). Dan. 7. 25 (39). Abak. 1, 8 (11). Sofon. 3, 3 (11). Mat. 4, 4 (36); 4, 7 (36); 4, 10 (36); 5, 21 nn. (36); 6, 11 (46); 7, 29 (36); 11, 21 n. (12); 14, 19 (47); 23, 37 (51); 26, 26 (21) (29); 26, 26 n. (7) (48); 26, 27 (21) (29); 26, 28 (27). Marek 6, 41 (47); 14, 22 (21) (29). Luk. 4,4 (36); 4, 8 (36); 4, 10 (36); 9, 16 (47); 10, 13 n. (12); 11, 3 (46); 22, 19 (29); 22, 20 (49); 24, 30 (46) (47); 24, 42 n. (47). Jan 5, 39 (10); 6, 11 (47); 6, 51 (7); 6, 53 (7) (13) (48) (50); 6, 55 (13) (15) (21); 7, 51 (38); 10, 25 (11); 10, 37 n. (11); 13,5 nn. (47); 15, 1 (21); 19, 7 (39); 20, 31 (10); 21, 13 (47). Skutk. 2, 46 (46); 10, 40 n. (47). Řím. 2, 21 n. (42); 3, 19 (37); 3, 25 n. (27); 7, 1 (37); 10, 17 (10); 15, 18 (38); 16, 17 n. (17). 1. Kor. 2, 9 (37); 6, 12 (37); 10, 16 (22); 10, 23 (37); 11, 23 n. (48); 11, 24 n. (29) (49); 11, 25 (49); 11, 26 (8) (49); 11, 28 (8); 11, 29 (25). 2. Kor. 13, 8 (38) (42). Gal. 1, 8 (38); 3, 27 (32); 4, 4 (38); 5, 2 (36). Eiez. 3, 1 n. (38) ; 3, 6 n. (38). Fllip. 4, 13 (37) (38). Kolos. 1, 23 (38). 2. Tes. 2, 3 n. (38). 2. Tim. 3, 16 n. (10). Žid. 9, 14 (27); 10, 19 (26); 12, 22 n. (48); 13,7 (11). 1. Petr 3, 21 (34). 2. Petr 2, 21 (12). 1. Jan 5, 9 (7). Judas 17, 18 (11). Zj. 6, 5 (38); 22, 18 n. (37).
Strana 53
Traktát m. Jana Rokycany O přijímaní krve. 53 SEZNAM CIRKEVNÍCH OTCŮ A JINÝCH SPISOVATELU. Albertus Magnus, Compendium theologicae veritatis VI c. I (33), VI c. XIII (7) — Roky- cana omylem přičítá spis Tomáši Akv.!; Liber de sacramento eucharistiae dist. III tract. I c. 1 (35); dist. III tract. I c. 5 (34); dist. III tract. II c. V (15) (20) (22) (23) (24). Ambrosius, De Spiritu sancto l. I c. III (43); Commentaria in Pauli epist. ad Cor. I. (48). Aristoteles, Heol aopiovixôr Sléyxov c. 15 et 17 (29). Augustinus na Ž. 23 (Vulg. 22), 5 (14) (19) (22); De civitate Dei 1. X c. 5 (31); In Joannis ev. tract. LXXX (32); Contra Faustum Manichaeum 1. XIX (34); De vera re- ligione c. XVII (36); Speculum de Scriptura sacra (prologus) (36); Sermones de Scripturis, sermo LVIII (46). Beda Venerabilis, Homiliae genuinae l. II hom. X (9) (48). Bernardus Clairv., Sermo de excellentia sanctissimi sacramenti et dignitate sacerdotum (apokr.) (13 a 14 pozn.), (16); sermo De cena Domini (?) 49. Bernardus Quido Sanctorale (Speculum sanctorale), rkp. univ. knih. v Praze sign. 10 B 15 fol. 70 a/b (8); rkp. musejní sign. XII D 4 (fol. M 1 b) a XIII B 10 (fol. 101 a (9). Cassia v. Fidatus. Chrysostomus Joannes, In Matthaeum hom. XLV (24); Opus imperfectum in Matthaeum (apokr.) hom. XX ex capite VII (37); hom. XLVI (51). Clemens papa I., epist. V ad suos discipulos (13). Cyprianus, Caecilio fratri (epist. LXIII) (27) (29); De lapsis (40). Decretum Gratlani I. dist. XX c. 1 (45); I. dist. XXXVII c. 14 (13); I. dist. L c 27 (40); II. c. I qu. I c. 72 (17); II. c. I qu. I c. 84 (14); II. qu. I c. 90 (24); II. c. XXV qu. I. c. 3 (40), c. 6 (39) (40), c. 7 (39), c. 15 (40); III. De consecr. dist. II. c. 12 (16), II. c. 32 (31). Durandus Quilielmus, Rationale divinorum officiorum l. IV c. LIV (15); In Sententias theologicas Petri Lombardi 1. IV dist. 17 qu. 9 (43). Egldius, Theorematum theorema 50 (19) (20). Fidatus Simon de Cassia, Gesta Salvatoris 1. VI c. XII (7); 1. VIII c. XXXVII (41); 1. IX c. VI (36). Gelasius papa, Maiorico et Johanni episcopis (16). Glossa ordlnaria na Ž. 22 (14); na 1. Kor. 11, 29 (26); na Zj. 6, 5 (38). Gorranus, Enarratio in evang. Lucae c. XXII (41). Gregorius Magnus, Dialogorum 1. III. c. 31 (16). Haymo v. Remigius. Hieronymus, Commentariorum in Ezechielem 1. IV c. XV (18); in Sophon. c. III (24); in evang. Matthaei I c. VII (36). Hugo de S. Vletore, De sacramentis christianae fidei I pars IX c. I (31). Hus Johannes, Super IV. Sententiarum IV. A Inceptio II. 1 (31). Innocenclus I., De sacramentis c. 41 (34). Innocencius III., De sacro altaris mysterio 1. IV c. III et XXI (20); 1. IV c. XXI (21) (27) (30). Innocencius V. v. Petrus de Tarentesio. Leo Magnus, Sermo XLII De Quadragesima IV c. 5 (17). Lombardus, Sententiarum l. IV dist. I (31); 1. IV dist. IX et XI (20). Lyra Nicolaus Postilla (Biblia sacra, Antverpiae 1634, t. I. p. 1568 (45); t. V. p. 131 (46), t. V p. 211 (12), p. 212 (12), t. VI p. 278 (22), t. VI p. 294 (18), t. VI p. 1005 (43). magister Historiarum v. Petrus Comestor.
Traktát m. Jana Rokycany O přijímaní krve. 53 SEZNAM CIRKEVNÍCH OTCŮ A JINÝCH SPISOVATELU. Albertus Magnus, Compendium theologicae veritatis VI c. I (33), VI c. XIII (7) — Roky- cana omylem přičítá spis Tomáši Akv.!; Liber de sacramento eucharistiae dist. III tract. I c. 1 (35); dist. III tract. I c. 5 (34); dist. III tract. II c. V (15) (20) (22) (23) (24). Ambrosius, De Spiritu sancto l. I c. III (43); Commentaria in Pauli epist. ad Cor. I. (48). Aristoteles, Heol aopiovixôr Sléyxov c. 15 et 17 (29). Augustinus na Ž. 23 (Vulg. 22), 5 (14) (19) (22); De civitate Dei 1. X c. 5 (31); In Joannis ev. tract. LXXX (32); Contra Faustum Manichaeum 1. XIX (34); De vera re- ligione c. XVII (36); Speculum de Scriptura sacra (prologus) (36); Sermones de Scripturis, sermo LVIII (46). Beda Venerabilis, Homiliae genuinae l. II hom. X (9) (48). Bernardus Clairv., Sermo de excellentia sanctissimi sacramenti et dignitate sacerdotum (apokr.) (13 a 14 pozn.), (16); sermo De cena Domini (?) 49. Bernardus Quido Sanctorale (Speculum sanctorale), rkp. univ. knih. v Praze sign. 10 B 15 fol. 70 a/b (8); rkp. musejní sign. XII D 4 (fol. M 1 b) a XIII B 10 (fol. 101 a (9). Cassia v. Fidatus. Chrysostomus Joannes, In Matthaeum hom. XLV (24); Opus imperfectum in Matthaeum (apokr.) hom. XX ex capite VII (37); hom. XLVI (51). Clemens papa I., epist. V ad suos discipulos (13). Cyprianus, Caecilio fratri (epist. LXIII) (27) (29); De lapsis (40). Decretum Gratlani I. dist. XX c. 1 (45); I. dist. XXXVII c. 14 (13); I. dist. L c 27 (40); II. c. I qu. I c. 72 (17); II. c. I qu. I c. 84 (14); II. qu. I c. 90 (24); II. c. XXV qu. I. c. 3 (40), c. 6 (39) (40), c. 7 (39), c. 15 (40); III. De consecr. dist. II. c. 12 (16), II. c. 32 (31). Durandus Quilielmus, Rationale divinorum officiorum l. IV c. LIV (15); In Sententias theologicas Petri Lombardi 1. IV dist. 17 qu. 9 (43). Egldius, Theorematum theorema 50 (19) (20). Fidatus Simon de Cassia, Gesta Salvatoris 1. VI c. XII (7); 1. VIII c. XXXVII (41); 1. IX c. VI (36). Gelasius papa, Maiorico et Johanni episcopis (16). Glossa ordlnaria na Ž. 22 (14); na 1. Kor. 11, 29 (26); na Zj. 6, 5 (38). Gorranus, Enarratio in evang. Lucae c. XXII (41). Gregorius Magnus, Dialogorum 1. III. c. 31 (16). Haymo v. Remigius. Hieronymus, Commentariorum in Ezechielem 1. IV c. XV (18); in Sophon. c. III (24); in evang. Matthaei I c. VII (36). Hugo de S. Vletore, De sacramentis christianae fidei I pars IX c. I (31). Hus Johannes, Super IV. Sententiarum IV. A Inceptio II. 1 (31). Innocenclus I., De sacramentis c. 41 (34). Innocencius III., De sacro altaris mysterio 1. IV c. III et XXI (20); 1. IV c. XXI (21) (27) (30). Innocencius V. v. Petrus de Tarentesio. Leo Magnus, Sermo XLII De Quadragesima IV c. 5 (17). Lombardus, Sententiarum l. IV dist. I (31); 1. IV dist. IX et XI (20). Lyra Nicolaus Postilla (Biblia sacra, Antverpiae 1634, t. I. p. 1568 (45); t. V. p. 131 (46), t. V p. 211 (12), p. 212 (12), t. VI p. 278 (22), t. VI p. 294 (18), t. VI p. 1005 (43). magister Historiarum v. Petrus Comestor.
Strana 54
54 II. František Šimek Matěj z Janova, Regulae Veteris et Novi tostamenti 1. IV art. VIII c. 9 (32 n). Origenes, In Isaiam homilia VI (47). Petrus Comestor (magister Historiarum), Historia scholastica, In Actus apost. c. VII (44), Petrus de Palude, Quartus Sententiarum 1. dist. VIII qu. III (31), dist. XXVI qu. IV (41). dist. XXVII qu. III (41). Petrus de Tarentesio (= Innocenc V.) supra IV. Sententiarum (?) (35). Remigius (Haymo). In divi Pauli Epist., in epist. I. ad Cor. c. XI (25). Sanctorale v. Bernardus Quido. Seotus Duns Joannes, Quaestiones in 1. quartum Sententiarum, dist. VIII qu. 1, Scholium (18). Simon de Cassia v. Fidatus. Strabo v. glossa ordinaria. Thomas de Aquino Compendium (7), omyl, v. Albertus Magnus; Summa theologica pars III qu. 62 art 1 (32), qu. 64, artic. 2 (42), qu. 65 art. 1 (26), qu. 73 art. 2 (13) (15) (18) (49), qu. 73 art. 6 (16), qu. 76 art. 2 (21) (27) (30, qu. 78 art. 3 (26) (27), qu. 79 art. 1 (32), art. 5 (28); Commentum in quartum 1. Sententiarum dist. VIII qu. II art. 4 quaestiuncula III (30). Vilhelmus de Monte Lauduno, O svátostech (15).
54 II. František Šimek Matěj z Janova, Regulae Veteris et Novi tostamenti 1. IV art. VIII c. 9 (32 n). Origenes, In Isaiam homilia VI (47). Petrus Comestor (magister Historiarum), Historia scholastica, In Actus apost. c. VII (44), Petrus de Palude, Quartus Sententiarum 1. dist. VIII qu. III (31), dist. XXVI qu. IV (41). dist. XXVII qu. III (41). Petrus de Tarentesio (= Innocenc V.) supra IV. Sententiarum (?) (35). Remigius (Haymo). In divi Pauli Epist., in epist. I. ad Cor. c. XI (25). Sanctorale v. Bernardus Quido. Seotus Duns Joannes, Quaestiones in 1. quartum Sententiarum, dist. VIII qu. 1, Scholium (18). Simon de Cassia v. Fidatus. Strabo v. glossa ordinaria. Thomas de Aquino Compendium (7), omyl, v. Albertus Magnus; Summa theologica pars III qu. 62 art 1 (32), qu. 64, artic. 2 (42), qu. 65 art. 1 (26), qu. 73 art. 2 (13) (15) (18) (49), qu. 73 art. 6 (16), qu. 76 art. 2 (21) (27) (30, qu. 78 art. 3 (26) (27), qu. 79 art. 1 (32), art. 5 (28); Commentum in quartum 1. Sententiarum dist. VIII qu. II art. 4 quaestiuncula III (30). Vilhelmus de Monte Lauduno, O svátostech (15).
Strana 55
Traktát m. Jana Rokycany O přijímaní krve. 55 REJSTŘIK. (Nejsou v něm zahrnuta jména, uvedená v Seznamu církevních Otců i jiných spisovatelů.) Alexander z Hallis (= de Ales) 44 (a pozn.) Ambrož (sv.) 45 Antonius (asi omyl m. Astensis) 44 (a pozn.) ariánští kněží 16 Astensis v. Antonius Augustin (sv.) 45 Bartoš F. M. 2 (pozn.), 3 (pozn.) basilejský sbor 9, 10, 40, 45, 46 Bertrandus de Turis (Petrandus) 44 (a pozn.) Bonaventura (sv.) 44 Donát sv. 9 Egeáš 7 Gorra(nus) 44 Hanka 5 Hilarius Litoměřický 1 (a pozn.), 2 (a pozn.), 3, 4, 8 (pozn.), 11 (pozn.) Hugo (de S. Victore) 44 Hus 3, 33 (pozn.) Cheb 45 chebský soudce 45 (a pozn.) Jafet 3 Jakubec Jan 3 (pozn.) Jan Němec (asi Johannes Teutonicus) 44 (a pozn.) Jan Zlatoústý 45 Jiří Poděbradský 1, 2, 42 Jungmann Josef 3 (pozn.), 4 (pozn.) Kalina Tomáš 2 (pozn.) kompaktáta 45 Konstancí (Kostnice) 44 konstanský (kostnický) sbor 9, 40, 48, 51 Křižanovský Václav 1 (a pozn.), 2 (a pozn.), 3, 8 (pozn.), 11 (pozn.) Lupáč 3 (pozn.) Lyra 44 Manicheové 16 Mansi 4, 14 (pozn.) Maria Panna 47 Mikuláš z Pelhřimova 37 (pozn.) Nováková Julie 2 (pozn.) Ondřej sv. 8, 48 Palacký František 4 (a pozn.) Petr sv. 48 Petrandus v. Bertrandus Podlaha 2 (pozn.) Prokop z Rabštejna 42 de Ragusio Joannes 14 (pozn.) Rikhardus (= Richardus de S. Victore) 44 (a pozn.) Rokycana 2 (a pozn.), 3—5, 8 (pozn.), 9 (pozn.) Řehoř (Veliký) 45 Scotus (Duns Joannes) 44 Sixt sv. 42 Strahl Václav 2 (pozn.), 3 (pozn.), 16 (pozn.), 42 (pozn.), 44 (pozn.), 46 (pozn.) Šafařík Pavel Josef 4 (a pozn.) Thomas de Aquino 44 Tobolka Zd. V. 1 (pozn.) Vavřinec sv. 42 Vlachy 11 Voigt M. A. 1 (pozn.), 2 (pozn.) Volf Josef 1 (pozn.), 2 (a pozn.), 3 (a pozn.), 5 (a pozn.) POZNÁMKY A DOPLNKY. Slova nebo litery v hranatých [ závorkách označují chybu písařovu, při čtení je vynech. Slova (litery) v k závorkách opravují chybné čtení rukopisu; protože tiskárna neměla tento druh závorek pro garmond (nad čarou), nahradila je tu závorkami 1?. Str. 1 pozn. 2 doplň: Křižanovský zemřel podle nového bádání r. 1470, nejpozději v květnu; sr. o tom Rybovu stat „K biografii humanisty Jana z Rabštejna“ v ČČH XLVI (1941), str. 269. — Str. 20 k ř. 83 přidej pozn.: (z) vyn. rkp. Str. 34 k ř. 3/4 přidej pozn.: Rkp. velikú svátost —
Traktát m. Jana Rokycany O přijímaní krve. 55 REJSTŘIK. (Nejsou v něm zahrnuta jména, uvedená v Seznamu církevních Otců i jiných spisovatelů.) Alexander z Hallis (= de Ales) 44 (a pozn.) Ambrož (sv.) 45 Antonius (asi omyl m. Astensis) 44 (a pozn.) ariánští kněží 16 Astensis v. Antonius Augustin (sv.) 45 Bartoš F. M. 2 (pozn.), 3 (pozn.) basilejský sbor 9, 10, 40, 45, 46 Bertrandus de Turis (Petrandus) 44 (a pozn.) Bonaventura (sv.) 44 Donát sv. 9 Egeáš 7 Gorra(nus) 44 Hanka 5 Hilarius Litoměřický 1 (a pozn.), 2 (a pozn.), 3, 4, 8 (pozn.), 11 (pozn.) Hugo (de S. Victore) 44 Hus 3, 33 (pozn.) Cheb 45 chebský soudce 45 (a pozn.) Jafet 3 Jakubec Jan 3 (pozn.) Jan Němec (asi Johannes Teutonicus) 44 (a pozn.) Jan Zlatoústý 45 Jiří Poděbradský 1, 2, 42 Jungmann Josef 3 (pozn.), 4 (pozn.) Kalina Tomáš 2 (pozn.) kompaktáta 45 Konstancí (Kostnice) 44 konstanský (kostnický) sbor 9, 40, 48, 51 Křižanovský Václav 1 (a pozn.), 2 (a pozn.), 3, 8 (pozn.), 11 (pozn.) Lupáč 3 (pozn.) Lyra 44 Manicheové 16 Mansi 4, 14 (pozn.) Maria Panna 47 Mikuláš z Pelhřimova 37 (pozn.) Nováková Julie 2 (pozn.) Ondřej sv. 8, 48 Palacký František 4 (a pozn.) Petr sv. 48 Petrandus v. Bertrandus Podlaha 2 (pozn.) Prokop z Rabštejna 42 de Ragusio Joannes 14 (pozn.) Rikhardus (= Richardus de S. Victore) 44 (a pozn.) Rokycana 2 (a pozn.), 3—5, 8 (pozn.), 9 (pozn.) Řehoř (Veliký) 45 Scotus (Duns Joannes) 44 Sixt sv. 42 Strahl Václav 2 (pozn.), 3 (pozn.), 16 (pozn.), 42 (pozn.), 44 (pozn.), 46 (pozn.) Šafařík Pavel Josef 4 (a pozn.) Thomas de Aquino 44 Tobolka Zd. V. 1 (pozn.) Vavřinec sv. 42 Vlachy 11 Voigt M. A. 1 (pozn.), 2 (pozn.) Volf Josef 1 (pozn.), 2 (a pozn.), 3 (a pozn.), 5 (a pozn.) POZNÁMKY A DOPLNKY. Slova nebo litery v hranatých [ závorkách označují chybu písařovu, při čtení je vynech. Slova (litery) v k závorkách opravují chybné čtení rukopisu; protože tiskárna neměla tento druh závorek pro garmond (nad čarou), nahradila je tu závorkami 1?. Str. 1 pozn. 2 doplň: Křižanovský zemřel podle nového bádání r. 1470, nejpozději v květnu; sr. o tom Rybovu stat „K biografii humanisty Jana z Rabštejna“ v ČČH XLVI (1941), str. 269. — Str. 20 k ř. 83 přidej pozn.: (z) vyn. rkp. Str. 34 k ř. 3/4 přidej pozn.: Rkp. velikú svátost —
Strana 56
56 Traktát m. Jana Rokycany O přijímaní krve. Str. 34/5 ř. 6 n. „Svátosti, kteréž sme vzali...“ je dodnes modlitba při mši sv. (Postcommunio ve středu po IV. neděli postní, sr. Marian Schaller, Římský misál, vyd. 2. v Praze 1935, str. 312); rovněž modlitba na str. 35 ř. 9: „Očisttež a obraňuojte nás ...“ (Postcommunio v neděli XIV. po sv. Duchu, sr. ib. str. 683). Za laskavé zjištění obou těchto míst děkuji důstojnému P. Bedovi Hlásnému. Str. 45 ř. 17 čti: pilnější (je to omyl m. plnější). Místo poznámky k ř. 15 dej: Decreti prima pars, dist. XX. I. Pars (jsou to slova Gratianova, ed. Friedberg c. 65): Quo enim quisque magis ratione nititur (Rokycana četl zřejme: utitur), eo maioris aucto- ritatis eius verba esse videntur. Plurimi autem tractatorum, sicut pleniori gratia Spiritus sancti, ita ampliori scientia aliis precellentes, rationi magis adhesisse probantur. Unde nonnullorum Pontificum constitutis Augustini, Jeronimi atque aliorum tractatorum dicta eis videntur esse preferenda —
56 Traktát m. Jana Rokycany O přijímaní krve. Str. 34/5 ř. 6 n. „Svátosti, kteréž sme vzali...“ je dodnes modlitba při mši sv. (Postcommunio ve středu po IV. neděli postní, sr. Marian Schaller, Římský misál, vyd. 2. v Praze 1935, str. 312); rovněž modlitba na str. 35 ř. 9: „Očisttež a obraňuojte nás ...“ (Postcommunio v neděli XIV. po sv. Duchu, sr. ib. str. 683). Za laskavé zjištění obou těchto míst děkuji důstojnému P. Bedovi Hlásnému. Str. 45 ř. 17 čti: pilnější (je to omyl m. plnější). Místo poznámky k ř. 15 dej: Decreti prima pars, dist. XX. I. Pars (jsou to slova Gratianova, ed. Friedberg c. 65): Quo enim quisque magis ratione nititur (Rokycana četl zřejme: utitur), eo maioris aucto- ritatis eius verba esse videntur. Plurimi autem tractatorum, sicut pleniori gratia Spiritus sancti, ita ampliori scientia aliis precellentes, rationi magis adhesisse probantur. Unde nonnullorum Pontificum constitutis Augustini, Jeronimi atque aliorum tractatorum dicta eis videntur esse preferenda —
- I: Titul
- 1: Úvod
- 7: Traktatus
- 52: Seznam citátů biblických
- 53: Seznam církevních otců
- 55: Rejstřík