Strana I
Archivum Taboriense. ORATIONES, QUIBUS NICOLAUS DE PELHRIMOV, TABORITARUM EPISCOPUS, ET ULRICUS DE ZNOJMO, ORPHANORUM SACERDOS, ARTICULOS DE PECCATIS PUBLICIS PUNIENDIS ET LIBERTATE VERBI DEI IN CONCILIO BASILIENSI ANNO 1433 INEUNTE DEFENDERUNT. EDIDIT F. M. Bartoš. TABOR 1935. VENIT APUD SOCIETATEM JIHOČESKÁ SPOLEČNOST IN AEDIBUS MUSAEI CIVITATIS TABOR.

Strana II
Archiv Táborský. ŘECI MIKULÁŠE Z PELHŘIMOVA, BISKUPA TÁBORSKÉHO BRATRSTVA A ČÁSLAVSKÉHO FARÁŘE OLDŘICHA ZE ZNOJMA, STRANY SIROTČÍ, PRONESENÉ V BASILEJI 1433 NA OBRANU HUSITSKÉHO PROGRAMU ČTYŘ ARTIKULŮ. VYDAL F. M. Bartoš. TABOR 1935. NÁKLADEM JIHOČESKÉ SPOLEČNOSTI.

Strana 1
Táborského biskupa Mikuláše z Pelhřimova obrana pražského artikulu o stihání veřejných hříchů, pronesená na koncile basilejském 20.-1. ledna 1433. 4. ledna 1433 prožilo město Basilej, od předloňska sídlo obecného koncilu církevního, chvíle neobyčejného vzrušení. Přijeloť s napětím očekávané poselstvo českých husitů, oněch obávaných kacířů, proti nimž již po 13 let vedlo válku celé křesťanstvo. Zprvu byla to ovšem pro husity válka zoufalá, od několika let však tak vítězná, že na koncil bylo se všech stran naléháno, aby ji hleděl ukončit ústupky a obětmi sebe většími. Jen aby již bylo Německo zbaveno hrůzy z opětovných husitských vpádů do říše a rozsáhlé okupace táborských a sirotčích posádek, rozložených po celém českém pohraničí, často hluboko do území německého. Nyní tedy přijeli v čele s hrozným vůdcem Táborů Prokopem Velikým, který předloni opětovně obrátil na útěk veliké vojsko křižácké, vedené samotným presidentem koncilu kardinálem Juliánem Cesa- rinim, jenž tehdy u Domažlic stěží unikl životem. Nesmírná tato pohroma to byla, co konečně na církvi vynutilo odhodlat se k prvnímu kroku: pozvat husitské zástupce do Basileje k jednání o mír, které církev dosud přese všecky opětovné prosby husitské zásadně zamítala. Kardinálu Juliánovi připadlo pak po několika dnech slavnostní uvítání husitského poselstva ve valném shromáždění koncilu v kostele dominikánském a brzy na to začalo veřejné jednání o mír tím, že se mluvčí husitského po- selstva ujali obrany společného programu svého, proslulých čtyř pražských artykulů. Tento program, slavnostně vyhlášený odbojem hned r. 1420, byl zajisté základnou, z níž po přesvědčení husitů mohl jedině vzejiti mír. Za povolení těchto požadavků byli husité ochotni podepsat ihned mírovou smlouvu. Zatím však byla ještě církev daleka vážných ústupků. Zatím neběželo než o pouhé jednání, v němž koncil doufal dobýti úspěchů spíše prostředky diplomatickými, když se cesta války osvědčila marnou, a snad jeho většina se dosud přece nevzdávala naděje v úspěch války, arci chytřejší, než byla dosavadní... Předním vůdcům husitského odboje dostalo se tak slova na velkém mezinárodním kongrese, jímž byl v té chvíli koncil basilejský. Jejich projevy na světovém tom foru náležeji k nejvýznamnějším památkám doby husitské. Zdaleka však nejsou dosud doceněny, jak ukazuje již to, že projevy P. Payna byly vůbec nezvěstné a že s polovici zůstaly do dneška pochovány v ruko- pisech, s polovici pak v těžko přístupných edicích zahraničních XVIII. věku, zatím co obrany církevních jejich odpůrců vydány hned r. 1604. I bude, doufám, s povděkem uvítáno jejich souborné vydání v této sbírce, aspoň pokud nepocházejí od zástupce strany pražské Jana Rokycany, nýbrž od členů strany táborské a sirotčí, někdy Žižkovy. Po půltisíciletí nechť povstanou z prachu a zapomenutí a promluví aspoň k vědecké veřejnosti Mik. Biskupec, Oldřich ze Znojma a P. Payne. Po Rokycanovi, jemuž připadla obrana kalicha,1) praporu husitské vzpoury, promluvil jako druhý řečník 20. a 21. ledna táborský biskup a kazatel 1) O tiscích jeho obrany kalichu a o rukopisech jeho odpovědi úřednímu obránci koncilu Jan Stojkovičovi viz Bartoš, Literární činnost M. J. Rokycany atd. 1928, strana 28—9 č. 10 a 12.

Strana 2
2 v Písku Mikuláš z Pelhřimova, jehož projevem soubor zahajuji. Nebyl dosud vydán a marně se po něm pídil ještě N. Jastrebov. Vskutku však upozornil na pařížský rukopis Biskupcovy obrany již 1853 Palacký, ovšem na místě hodně odlehlém.2) Vydání jsem pořídil podle rukopisu knihovny Jagelonské university v Krakově 1760,3) který vznikl v Basileji 1434 a obsahuje znění spolehlivé; pokud má chyby nebo nejasnosti, je to na štěstí jen v citátech, kde jako jiní i Mikuláš psal hodně zběžně, takže bylo je možno ne nesnadno opraviti, na konci pak, kde písař opět polevil, bylo lze totéž učiniti zase podle Matěje z Janova, kterého tu užito bez označení původce na několika stranách.4) Biskupcovi určilo husitské poselstvo úkol ospravedlnit a zdůvodnit artikul o trestání t. zv. veřejných hříchů. Rozvinul thesi obvyklou formou schola- stické disputace, pracující technikou definicí, notabilií a corrolarií, kterými hledí předmět všestranně osvětliti a thesi dokázati, při čemž je mu důkazným materiálem Písmo Starého a hlavně Nového Zákona, výroky sv. otců a sne- sení starých koncilů církevních. Těžký krunýř tohoto schematu odkládá táborský biskup v druhé polovici své obrany, kde klidný výklad přechází v útok místy hodně bojovný. Přistupujeť k výkladu vlastního smyslu husit- ského toho artikulu a vyličuje zejména, proti čemu všemu čelí: proti svato- kupectví, lživým odpustkům a klatbám, zlořádům v úctě obrazů, poutím atd., v laické pak společnosti proti přepychu, lichvě, hospodám, veřejným domům ap. V tyto útoky, které arci již samy vzbudily pohoršení koncilu, vložil Bisku- pec koncilu ještě nepříjemnější žaloby na upálení Husovo, zatracení kalicha koncilem kostnickým a zvláště na vyhlášení a provádění křížových výprav na vyhlazení husitů, při nichž ovšem členové shromáždění nešetřili projevy nevole, takže president Julián musil se ujmouti prostřednictví, aby mluvčí táborský mohl řeč v klidu dokonati. Nelibost nad touto částí projevu vznikla i u husitské pravice, u Rokycany.5) A přece Mikulášova obrana nedala ještě ani zdaleka vyniknouti celému dosahu hlubokého rozporu, který zel mezi církví a husity v tomto požadavku společného programu české vzpoury. To učinil teprve církví proti Mikulášovi vyslaný obránce koncilu a pak ovšem i on sám v odpovědi Dru Charlie- rovi, která je druhým číslem naší sbírky. Tu již není to pouze Hus a Matěj z Janova,6) jehož užívá, nýbrž i Marsilius z Padovy... 2) Sitzungsberichte der Wiener Akademie XI, 286. Je to ruk. Národní knihovny lat. 1506 1. 1—18. Na jiný ruk., vatikánský, upozornil nejnověji Jar. Prokeš. Husitika vatikán- ské knihovny v Římě, 1928 str 63. Na české půdě není dosud znám ani jediný ruk. našeho projevu. Jastrebov se pokouší o rekonstrukci řeči Biskupcovy v díle Eljudy o P. Chelčickom I, 1908, str. 86. a d. 3) Vzdávám uctivé díky správě této knihovny, že mi zapůjčila rukopis do universitní knihovny, a Historickému ústavu vydavatelskému v Praze, že dal fotografovat onu část a podstatně usnadnil ne lehkou moji práci. *) Chyby opravuji z úsporných důvodů mlčky. Hodně místa jsem ušetřil také tím, že jsem částečně po vzoru Loserthových edicí Viklefa přidal u citáů z bible a z Corpus iuris canonici číslo verše a kapitoly hned do textu. ) Deník písaře sirotčího bratrstva, Petra ze Žatce v Palackého vydání v Monu- menta conciliorum generalium saec. XV. příště MC.t. I, 1857,294. Jiné hlasy současné o Bi- skupcově projevu sestavil P. Herre, Deutsche Reichstagsakten X, 2, 1906, 586 p. 4. ) Viz níže v edici pozn. 8 a 10. =

Strana 3
3 Nicolai de Pelhřimov, episcopi Taboritarum, oratio pro Bohemorum articulo de peccatis publicis puniendis, habita in concilio Basiliensi die 20. et 21. m. Januarii a. 1433.") Peccata mortalia publica, et quantum racionabiliter fieri potest, privata alieque deordinaciones, legi dei contrarie, in communitatibus christianorum et quolibet statu earundem debite iuxta dictamen divine legis per Christi fideles, tam spirituales quam seculares, prout congruit utrisque, sint cohibenda, corripi- enda, castiganda et pro posse ab eisdem propellenda. Iste articulus continet duas partes. In prima presupponuntur peccata mor- talia publica et privata et alie deordinaciones legi dei contrarie fore. Et in se- cunda additur, quod talia in communitatibus christianorum et quolibet statu eorundem debite iuxta dictamen divine legis etc. sunt cohibenda, corripienda, castiganda et pro posse ab eisdem propellenda. Quantum ad primam partem articuli notandum, quod peccatum mortale in sui analogia est voluntaria transgressio legis divine et celestium inobediencia mandatorum. Et illud aliquando sumitur abstractive, et sic est defectus creature racionalis a modo habendi, sibi esse debito, privans animam gracia et dignum efficiens morte eterna. Aliquando autem capitur concretive, et sic subiectum peccans creature racionalis, racione cuius privatur predicta gracia et dignum efficitur morte eterna, dicitur mortale peccatum concretive. Tamen peccatum secundum causam sepe accipitur pro subiecto peccante, ymo pro subiecto, quod est hostia pro peccato. Unde et 2 Cor V, 21 dicit Apostolus, quod „eum“ hoc est Christum, „qui non noverat peccatum, pro nobis peccatum fecit“ deus noster. Peccatum autem tale dicitur publicum, quod habet facti evidenciam, quod pro- babiliter probari non potest. Privatum est, quod caret tali evidencia facti. De quo peccato mortali intelligi potest illud Jac I, 15: „Peccatum, cum consumatum fuerit, generat mortem“, quia privat animam vita gracie, de qua Ezech XVIII, 3,32: „Vivo ego, dicit dominus, nolo mortem peccatoris“ etc. et illud I Joh V, 16: „Est peccatum ad mortem. Non pro illo dico, quod roget quis.“ Et illud He X, 26: „Voluntarie enim peccantibus nobis post acceptam noticiam veritatis iam non relinquitur hostia pro peccatis“. Et illud He VI, 4-6: „Impossibile est eos, qui semel sunt illuminati et gustaverant eciam donum celeste et participes facti sunt spiritus sancti, gustaverunt nichilominus bonum dei verbum virtutesque seculi venturi et prolapsi sunt, renovari rursus ad penitenciam“. Et talia peccata mortalia sunt multa, puta**) scorta, fornicaciones extra matrimonium, ludi manifesti taxillorum cum eorum desperata blasphemia contra deum, commessaciones, coree, lascivie, mendacia aliqua, furta, rapine, homicidia, periuria, artes superflue, dolose usure, sortilegia, supersticiones, adulterium, invidia, et si longo tempore teneatur, iracundia, ebrietas. In clero symoniace hereses et exacciones nimium avare et questuose pecuniarum a baptismo, con- firmacione, confessione, pro eukaristie sacramento, pro unccione et matrimonio, a triginta missis taxatis vel ab aliis missis emptis aut forisatis aut defunctorum *) Nápisu rukopis krakovský nemá. Vatikánský nadepisuje: Secundus articulus Bo- hemorum propositus in concilio Basiliensi per mag. Nicolaum, unum ex oratoribus regni Bohemorum et baccalarius in artibus tantum. Pařížský: Posicio secundi articuli Bohemo- rum, habita in presencia s. Basiliensis concilii per D. Nicolaum de secta Taboritarum. **) Tento výpočet je částečně do slova z Jakoubkova projevu Quia lex divina (Bartoš, Lit. činnost Jak. ze Stříbra, 1925, 32 č. 31; ruk. 1 1. 4.).

Strana 4
4 oracionibus et anniversariis et aliis, a predicacionibus et sepulturis, a pulsacio- nibus, a consecracionibus ecclesiarum et altarium et capellarum, pro prebendis et beneficiis et prelaturis et dignitatibus et personatis palliis et sic de allis. Et alie innumere hereses, que ex hiis oriuntur et polluunt eccelesiam Christi, mo- resque impii et iniusti, ut sunt impudici concubinatus cum augmento prophano filiorum et filiarum, frivole citaciones et hominum simplicium pro libito exacciones offertoriorum, avare promociones et simplicium innumere per promissa falsa illusiones, a quibus christianis multa scandala oriuntur, et que qui agunt, iuxta modum loquendi Apostoli (Rom 1,32) digni sunt morte; non solum, qui ea faciunt, sed qui consenciunt facientibus. Que omnia et singula quilibet fidelis Christi servus et filius verus matris sue ecclesie tenetur in se et in aliis persequi et ut ipsum dyabolum odire et detestari, servatis tamen in omnibus ordine et statu sue vocacionis, quia iuxta sentenciam Apostoli ad Galatas V.21 tales „regnum dei non possidebunt“. Quorum aliqua secundum esse peccati abstrac- tivum enumerans, Apostolus ad Galatas (v. 19-21) scribit: „Manifesta sunt opera carnis, que sunt fornicacio, invidia, luxuria, ydolorum servitus, veneficia, inimicicie, contenciones, emulaciones, ire, rixe, dissensiones, secte, hereses, invidie, homicidia, ebrietas, commessaciones et hiis similia, que predico vobis, sicut predixi, quoniam qui talia agunt, regnum dei nonpos sidebunt.“ Et quedam hiis addit Ephe V. et Colo III. Quod autem talia privent animam gracia et inducant mortem, predixerat idem Apostolus Ro 8,13 dicens: „Si secundum carnem vi- xeritis, moriemini". Aliqua autem secundum esse peccati mortalis concretivum enumerans multa Ro I,29, idem Apostolus scribit: „Repletos omni iniquitate, malicia, fornicacione“ etc. usque ad finem capitoli. Et quedam hiis addit I Thimoth III. [f. 467b]. Quantum ad secundam partem articuli est notandum, quod quidam modus peccata cohibendi, corripiendi, castigandi aut propellendi est autentice vel princi- paliter, et quidam ministratorie et instrumentaliter, et uterque subdividitur se- cundum gradus multiplices. Nam quidam est modus corrigendi auctoritative simpliciter, qui soli deo potest competere, et quidam auctoritative humanitus, qui competit Christo formaliter et divertitur communicative in eius vicarios sacerdotes, cuius sunt apostoli et alii ecclesie nati pro patribus. Ipsis enim commi- titur potestas corrigendi spiritualiter, hortative et proporcionabiliter. In modo corrigendi corporaliter coactive sunt gradus multiplices. Nam reges et domini temporales cetereque christianorum communitates capiunt a Christo potestatem corrigendi humanitus communicative ad corrigendum coactive, ut decet, delin- quentes. Istud notabile quoad omnes suas partes sufficientem habet sui probaci- onem ex scriptura, ut patebit ex infra dicendis. Ex quo notabili sequitur, quod sicut ecclesia habet duas partes scil. clericos et laycos tamquam corpus et animam, sic habet duos modos corrigendi scil. spiritualiter hortative et corporaliter coactive. Prima fit legis Christi predicacione, amonicione, increpacione et racionis confirmacione. Et spectat ad doctores et sacerdotes Christi, qui esse debent ut spiritus contemplativi a cura segregati. Secunda fit corporali coactiva cohercione et ista spectat ad laicos, qui tamquam corpus active vivens debent secundum doctrinam contemplacionis reos penis corporalibus cohercere. Et patet notabilis differencia inter duas dictas partes peccata corrigendi, quia sicut corpus hominis non debet facere opus aliquod animale nisi proporcionaliter, ut habet influxum et mocionem a spiritu, sic pars laicalis ecclesie non debet in aliquam correpcionen fraternam procedere Christi sacerdotibus inconsultis. Ab illis enim oportet, ut procedat subautentice que- cunque secularis correpcio.

Strana 5
5 Ex quo ulterius elicitur, quod dupliciter dicitur potencia coactiva scil. civiliter et evangelice. Potestas civiliter coactiva est potestas, quam habet rex, dominus civilis vel pars ecclesie laycalis ad cohercendum corporaliter subditos sive pena prescripcionis exilii, sive incarceracionis, sive abhominacionis, sive ablacionis substancie vel alicuius laboris, sive per aliam coaccionem honestam, terrorem incucientem et amorem, vel quamcunque aliam penam condignam. Potestas vero evangelice coactiva est spiritualis potestas sacerdotis Christi ad spiritualiter cohercendum suos vel alios indifferenter delinquentes per correc- cionem, quam Christus tangit Mt XVIII,15-7, que oportet, ut sit prudens: primo hortativa, secundo monitiva, tercio minativa, nunc verbis generalibus, nunc spe- cialibus, ut pertinet correpto, vel per alias censuras evangelicas, cuiusmodi sunt excommunicaciones iuste, tradiciones sathane vel instruccio laicorum, ut taliter induratis negatur corporalis beneficencia, sed infligatur eis pena, que per legem divinam est taxata. Talis autem potencia coactiva est perfeccior, quia spiri- tualiter est superior et regula potencie civiliter coactive. Quod autem illi modi corrigendi competant dictis partibus ecclesie, patebit ex infradicendis. Ne autem aliqui ex istis iam dictis modis peccata castigandi aut corri- gendi capiant occasionen secundum iudiciaria legis veteris, pronunc non obli- gancia, aut secundum leges humanas, legi evangelice dissonas, reos mortis supplicio puniendi, istis notanter premissis adiungimus, quod nec in condemp- nacione reorum nec in occisione lex vetus ut huiusmodi in singulis suis iudiciariis est exequenda nec leges humane, evangelio contrarie, sequende sunt et alle- gande, sed lex specialiter evangelica et praxis ecclesie primitive in punicione reorum est attendenda. Et per consequens illa civilis potencia antedicta non videtur debere se extendere pro tempore legis gracie, saltem de lege communi, ad occisionem, tamen divino iure et privilegiato contra peccatores manente semper salvo. Sicut nec prostracio Pauli, de qua Act I(X),4, nec compulsio ad introitum ad viam domini, de qua Mt XXII et Lc IX(XIV,23). Sed quod sit coaccio honesta, terrorem incuciens et amorem, cum humilis et honesta fuit coaccio Christum cum flagello de funiculis bestias de templo abigere, es non ad fiscum, sed ad fundum confundere, non personam sacerdotis, sed monetam destruere. Ideo seculares deberent similiter agere et media congrua et debita citra mortem in puniendo invenire, sicut quoad hoc videtur esse Augustinus ad Marcellinum comitem de Donatistis captis, qui sentenciat, quod mali non sunt interficiendi, sed flagellis eciam absque membrorum mutilacione emendandi, ut habetur XXIII. q. V. „Circumcelliones". Et quod preter supplicium mortis rei sunt puniendi, ut habetur eadem questione „Pena“. Cuius racionem tangens Crisostomus super leremiam scribit: „Corrigit melius illesos benignitas quam lesos censura convertit, quia Proverb. XXX, 33 [f. 468]: „Qui nimis emungit, elicit sanguinem.“ „Et plectendo et ignoscendo, hoc solum agitur, ut vita hominum corrigatur“ 23 q. 5. „Prodest“. Justicia enim vel misericordia multum destituitur, si una sine alia teneatur. Eadem q. 9. „Disciplina". Melius est enim de nimia misericordia quam de nimia severitate reddere racionem, nam et „leviter casti- gatus reverenciam exhibet castiganti, asperitatis autem nimie increpacio nec correpcionem accipit nec salutem di 45 (c. 8.). „Cum beatus“. Hinc Crisosto- mus super illo verbo Mt XIII, 30: „Sinite utraque crescrere usque ad messem“ ita scribit: „Hoc autem dicit dominus, prohibens occisionem fieri. Neque enim oportet interficere hereticum, quia prelium inexpiabile in orbe terrarum indu- ceretur. Et ideo dicit: „Ne eradicetis simul cum eis et frumentum“ i. e. si mo- veritis arma et occideritis hereticos, necesse est multos sanctorum simul submitti. Non ergo detinere hereticos et abscidere liberam eorum propalacionem et sy- nodus et studia dissolvere prohibet, sed occidere et interficere.“ Hec ille.

Strana 6
6 Ulterius est notandum, quod corripere peccantes preceptum est affirma- tivum et est omnium in omnes, plus tamen obligantur ad hec prelati quam alii, quia prelati et ex zelo caritatis et ex officio prelacionis, alii ex zelo caritatis tantum. Quod notabile habet fundamentum in lege, quia Eccli XVII, 12 dicitur: „Unicuique mandavit deus de proximo suo.“ Et Le XII, 48 dicit Veritas hec: „Omni autem, cui multum datum est, multum queretur ab eo, et cui recommendaverunt multum, plus petent.“ Verumtamen illa correpcio debet fieri cum discrecione iuxta illud Eccli XI, 7: „Priusquam interroges, ne vituperes quemquam, et cum interrogaveris, corripe iuste.“ Debet fieri mo- deste iuxta illud Gal VI, 1: „Si preoccupatus fuerit homo in aliquo delicto, vos, qui spirituales estis, huiusmodi instruite in spiritu lenitatis.“ Debet fieri caritative et ordinate iuxta illud Mt XVIII 15: „Si peccaverit in te frater tuus etc.“ Et I Thim V, 1: „Seniorem ne increpaveris, sed obsecra ut pa- trem, iuvenes ut fratres, anus ut matres, iuvenculas ut sorores in omni casti- tate.“ Et non debet fieri zelo vindicte nec zelo ulcionis, sed ex zelo iusticie, ut non odium exerceatur, sed ut pravitas corrigatur, ut suadetur XXIII. q. 4. cap. finali. Et hoc vel beneficiencie consolacione vel doctrine reformacione vel discipline cohercione XXIII. q. IIII. „Debet“ per Augustinum. Istis notabilibus pro parte utraque articuli premissis sit ex hiis respon- sio circa articulum ista: Peccata mortalia publica, et quantum racionabiliter fieri potest, privata alieque deordinaciones legi dei contrarie in communitati- bus christianorum et quolibet statu earundem debite iuxta dictamen divine legis per christi fideles tam spirituales quam seculares, prout congruit utris- que, sunt cohibenda, corripienda, castiganda et pro posse ab eisdem pro- pellenda. Pro materia articuli sunt auctoritates veteris et nove legis, pra- xis Christi, apostolica et ecclesie primitive, auctoritates sanctorum dectorum, conciliorum et canonum in lege divina veraciter se fundancium, ut inferius patebit. Primo enim Deut 34 dominus deus precepit filiis Israel, ut auferent de medio suo malum etc. Item Levit 19, 17 prohibendo multa peccata inter ce- tera dicit: „Non oderis fratrem tuum in corde, sed publice argue eum, ut non habeas super eo peccatum.“ Item Deut XXIII, 17 dominus prohibet me- retricia, dicens: „Non erit meretrix de filiabus Israel neque scortator de filiis Israel.“ Item de destruccione idolorum precepit Dominus Exo XXIII, Deut VII et XII capitulis et precepit leprosos eici extra castra Levit XIIII et exter- minare Cananeum Jebuseum etc. de finibus Israel et non facere cum eis fedus, ut apparet in multis passibus scripture legis veteris, per quos secundum exposicionem Origenis et aliorum peccata mortalia sumuntur. Item Levit XXVI, 24 comminando multipliciter transgressoribus legis sue spondet, si non emendaverint, percutere eos sepcies propter eorum peccata et corripere ite- rum ac iterum plagis septem, ut idem cavetur Deut XXVIII. Item Deut XXI, 18-20 dominus dedit preceptum: „Si genuerit homo filium contumacem et protervum, qui non audit patris et matris imperium“ etc. „apprehendent eum et ducent ad seniores civitatis illius dicentque ad eos: filius iste noster pro- tervus et contumax est, monita nostra audire contempnit, commessacionibus vacat et luxurie atque conviviis. Lapidibus eum obruat populus civitatis“ i. e. durioribus obiurgacionibus „et auferatis malum de medio vestri.“ Pro quorum eciam correccione peccatorum sunt multa verba prophetarum. Unde Jere l, 10: „Ecce dedi verba mea in ore tuo: ecce constitui te hodie super gentes et regna, ut evellas et destruas et disperdas et dissipes et edifices et plan- tes.“ ltem lsa I abicit deus oraciones et omnem oracionem populi, nisi pec-

Strana 7
cata primum corrigat. Item Ezech XXXIIII, 4 comminatur pastoribus, qui, quod fuit infirmum, non consolidaverunt, et quod egrotum fuit, non sanave- runt nec, quod confractum est, [f. 468b] allegarunt. Premissis auctoritatibus de correccione peccaminum veteris legis, que est lex rigoris et terroris ac minus perfecta lege nova, iam restat in confir- macionem precedencium de eorundem peccaminum correccione in medium producere auctoritates nove legis, que est lex perfectissima, lex gra- cie et veritatis et lex, que perfecte executa, docet rectissime, quomodo om- nis iniusticia debeat a re publica extirpari, et quomodo offendens in lege debeat castigari, et quomodo quecunque iusticia veritatis foveri debeat et finaliter premiari. Nam ex quo populus sub lege veteri debuit ex obligacione et dei precepto peccata mortalia publica aliasque deordinaciones, legi dei contrarias, cohibere, punire et arguere, quanto magis plus sub nova lege ad hoc tenetur; quorum officium ex maiori obligacione est adversarios Christi corripere, quamvis sub limitibus et mediis aliis, iam a Christo et eius aposto- lis ac a primitiva ecclesia exemplatis. Cum Mt V, 20 Veritas dicat: „Nisi habundaverit iusticia vestra“ etc. et Apostolus Hebre X, 28-9: „Irritam quis faciens legem Moysi sine ulla miseracione duobus vel tribus testibus moritur: quanto magis putatis deteriora mereri supplicia, qui filium dei conculcaverit ac sanguinem testamenti pollutum duxerit, in quo sanctificatus est, et spiritui contumeliam fecerit?“ Ideo de dicta correccione peccancium auctoritates illius evangelice legis sunt ommittende. Primo enim Mt XVIII, 15 precipitur: „Si peccaverit in te frater tuus, vade et corripe eum inter te et ipsum“ etc. Item II Thimoth IIII, 2 precipit Apostolus: „Argue, obsecra, increpa in omni paciencia.“ Et I Thi V, 20: " „Peccantes autem coram hominibus argue, ut et ceteri timorem habeant.“ Item I Cor V, 1-4, 6-7. 13: „Omnino auditur inter vos fornicacio et talis, qualis nec inter gentes, ita ut uxorem patris (sui ali)quis habeat. Et vos inflati estis et non magis luctum habuistis, ut tollatur de medio vestrum, qui hoc opus fecit. Ego quidem absens corpore, presens vero spiritu, iam iudi- cavi ut presens eum, qui sic operatus est. In nomine d. I. Christi... Non enim bona est gloriacio vestra. Nescitis, quia modicum fermentum totam mas- sam corrumpit? Expurgate vetus fermentum, ut sitis nova conspersio, sicut estis azimi.“ Et infra concludit: „Auferte manum ex vobismet ipsis.“ Item I ad Thess. ultimo, 14: „Corripite inquietos, consolamini pusillanimes.“ Item Ephe VI, 4: „Et, vos patres, nolite ad iracundiam provocare filios vestros, sed educate illos in disciplina et correccione domini.“ Item Mt XVIII, 6: "Qui autem scandalisaverit unum de pusillis istis minimis, qui in me cre- dunt, expedit ei, ut mola asinaria“ etc. „Ve mundo a scandalis. Necesse est enim, ut veniant scandala“ etc. „Si autem manus tua vel pes tuus scandali- zat te, abscide eum et proice abs te.“ Quod non de manu corporis, ut dicit Origenes, est intelligendum, sed de peccatis eiciendis. ltem Le XIX, 45: „Et ingressus in templum, cepit eicere ementes et vendentes“ etc. Jo II, 15 ad- ditur: „Et cum fecisset quasi flagellum de funiculis, omnes eiecit de templo ovesque et boves numulariorum effudit et mensas subvertit, et hiis, qui co- lumbas vendebant, dixit: Auferte ista hinc et nolite facere domum patris mei domum negociacionis.“ Item Le XVIII, 7: „Deus autem non faciet vindic- tam electorum suorum clamancium ad se die ac nocte“ etc. Item I Jo III, 5: „Et scitis, quia ille apparuit, ut peccata tolleret, et peccatum in eo non est.“ Et infra eodem cap. sic habetur: „In hoc apparuit filius dei, ut dissolvat opera dyaboli.“ Item Iudas in sua canonica cap. ult. 14-5 dicit: „Ecce venit dominus in sanctis milibus facere iudicium contra omnes impios et arguere

Strana 8
8 de omnibus operibus impietatis eorum, quibus impie egerint. Et hii sunt mur- muratores querulosi“ etc. Et infra (22): „Hos quidem arguite, illos vobis salvate de igne rapientes.“ Item II Cor X, 6: „In promptu habentes ulcisci omnem inobedienciam, cum impleta vestra fuerit obediencia.“ Item et (2) Thy III, 16: „Omnis sapiencia divinitus inspirata utilis est ad docendum, ad arguendum, ad corripiendum in iusticia, ut perfectus sit homo dei, ad omne opus bonum instructus.“ Item ad Titum 1, 10-11 et sic habetur: „Oportet episcopum sine crimine esse sicut dei dispensatorem, non superbum, non iracundum etc. Et infra: „ut potens sit exhortari in doctrina sua et eos, qui contradicunt, arguere. Sunt enim mali inobedientes, vaniloqui, seductores maxime, qui de circumcisione sunt, quos oportet redargui, qui universas do- mos subvertunt.“ Item Ro XIII, 4: „Si male feceris, time. Non enim sine causa gladium portat, dei enim minister est vindex in iram ei, qui male agit.“ Item I Pe II, 13: „Subiecti estote omni humane creature propter deum, sive regi quasi precellenti, sive ducibus [f. 469], quasi ab eo missis ad vindictam malorum, laudem vero bonorum.“ Item Hebre XII, 7-8: „Quis enim filius, quem non corripit pater? Quodsi extra disciplinam estis, cuius participes facti sunt omnes, ergo adulteri et non filii estis.“ Item per hoc, quod domi- nus demonia eiecit et discipulis suis ac fidelibus potestatem eiciendi conces- sit, per hoc, ut ait Gregorius, peccata significavit mortalia. Premissis auctoritatibus de correccione peccancium legis veteris et nove iam restat et praxim Christi, apostolicam et ecclesie primitive pro eadem in medium deducere. Christus enim dure arguit cleri aliorumque peccancium crimina et exercuit tam auctoritative quam instrumentaliter hu- manitus correpcionem. Sic enim post resurreccionem, postquam data est sibi omnis potestas in celo et in terra, prostravit Paulum, cecavit atque castigavit et per consequens multos fratres suos alios. Necnon et ministratorie exercuit correpcionem temporalium superflua detrahendo Jo 1I, 15, ymmo novissime apparens discipulis, reprobavit incredulitatem eorum et duriciam cordis, quia hii, qui viderant eum resurrexise, non crediderant, ut scribitur Marci ultimo. Et angelis peccantibus non pepercit II Jo II. Et „angelos, qui non servaverunt suum principatum, sed dereliquerunt suum domicilium in iudicium magni diei vinculis eternis sub caligine iudicio reservavit“, ut scribitur in canonica Iude unica (v. 6.). Apostoli eciam corripiebant delinquentes, ut patet de Petro Act V, de Paulo XIII, 9, qui „repletus spiritu sancto, intuens in Elymam, dixit : „O plene omni malicia et dolo fili dyaboli, inimice omnis iusticie, qui non desinis sub- vertere vias domini rectas. Et nunc ecce manus domini super te et eris ce- cus“ etc. Patet hoc eciam de Iohanne Baptista, qui corripuit Herodem Mt VI. Ymmo hoc officium habuerunt omnes prophete veteris testamenti nec me- morantur aliqui, quin passi sunt in hac parte a Moyse usque Baptistam. Et quicunque fuerunt in execucione istius legis divine de cohibicione et punici- one debita peccatorum in eadem lege, valde sunt comendabiles, ut patet de Moyse, Aza rege, Yosaphat, Josia, Ezechia, Samuele et sic de aliis, qui Eccl XLIX commendantur. Et Proverb XXIIII, 25 arguentibus premium promittitur, ubi dicitur: „Qui arguunt, laudabuntur“ etc. Praxis eciam illa de correccione peccatorum currebat in ecclesia primi- tiva, ut patet exemplariter in communitate Corinthiorum, que cum spiritu Apostoli congregata et virtute d. I. Christi tradidit peccatorem sathane in in- teritum carnis, ut spiritus salvus sit, ut habetur I Cor V. Et communitas punivit in presbiteris, falsum testimonium in Susannam dicentibus, Danielis XIII, 62 Et legimus, quia sepe ab alienigenis, iussu dei excitatis, propter

Strana 9
9 divine maiestatis offensam subactus est populus Iudeorum, ut habetur XXIV. q. III. Premissis auctoritatibus de correccione peccancium legis veteris et nove, praxi Christi et apostolica et ecclesie primitive iam restant auctoritates sanctorum doctorum pro eadem in medium deducere. Primo enim scribit Augustinus super epistolam Iohannis: „Non putes te tunc amare servum tuum, qui eum non cedis, aut tunc amare filium tuum, quando ei non das discipli- nam, aut tunc amare vicinum tuum, quando eum non corrigis. Non est ista caritas, sed languor. Ferveat caritas ad emendandum, corrigendum. Si sunt boni mores, delectent, si sunt mali, emendentur“ XXIII. q. V. (c. 36). Idem: „Non vos iudicetis malivolos, quoniam crimen alterius iudicatis. Magis quippe nocentes estis, si fratres vestros, quos iudicando corrigere potestis, ta- cendo perire permittitis. Si enim frater tuus vulnus habet in corpore, quod velit occultare, cum timet secari, nonne crudeliter a te siletur et misericorditer a te iudicatur? Quanto pocius debes manifestare crimen, ne deterius putres- cat in corde?“ V. q. 5. „Non vos.“ Idem in sermone de servo centurionis: „Nichil est infelicius felicitate peccancium, quia penalis nutritur impunitas et mala voluntas velut interior hostis roboratur“ XII. q. 1. „Pacis“. Idem: „Si ea, quibus vehementer deus offenditur, insequi vel ulcisci differimus, ad irascendum utique divinitatis pacienciam provocamus. Nonne Athor, filius Sare, preteriit mandatum domini, et super omnem populum Israel ira dei incubuit? Et ille erat unus homo atque utinam solus periisset in scelere suo (c. 50). XXIII. q. IIII. „Si ea.“ Idem libro ad Crisogonum: „In hoc serviunt reges deo [f. 469b], si in suo regno bona iubeant, mala prohibeant. Nec solum, que per- tinent ad humanam societatem, sed ad divinam religionem; nec sunt assum- pti ad quietem cordis et corporis, sed ad magnam sollicitudinem et laborem, dum perfecte fecerint sua officia.“ Item Ieronimus in Ieremiam: „Regum est proprium facere iudicium et iusticiam et liberare de manu calumniancium vi oppressos et peregeno pupilloque et vidue, qui facilius opprimuntur a potestatibus, prebere auxilium“ XXIII. q. V. „Regum“. Idem: „In libro Iudi- cum traduntur peccatores in interitum carnis, cum pro delictis suis a Christi corpore separantur. Et ut michi videtur, dupliciter traduntur nunc homines de ecclesia in potestatem dyaboli. Hoc modo, quo superius diximus, cum delictum eius manifestum sit ecclesie et per sacerdotes de ecclesia pellitur, ut notatus ab hominibus erubescat et conversus eveniat ei, quod sequitur, ut spiritus salvus sit. Alio modo quis traditur dyabolo, cum peccatum eius non sit manifestum hominibus, deus autem, qui videt in occulto, perspiciens eius mentem, et tamen viciis ac passionibus servientes in corde eius non se coli, sed aut avariciam aut libidinem aut iactanciam vel alia huiusmodi, istum talem ipse dominus sathane tradit. Quomodo eum tradit sathane? Discedit a mente eius et avertit se et refugit a cogitacionibus eius malis et desideriis indignis et derelinquit domum cordis eius vacuam; et tunc complebitur in illo homine, quod scriptum est: Cum autem inmundus spiritus exierit ab homine“ etc. Et idem scribit Origenes omelia secunda in Iudicum, item in prologo biblie: „Sancta quippe rusticitas solum sibi prodest, et quantum edificat ex " vite merito ecclesiam Christi, tantum nocet, si destruentibus non resistit." Hec ille. Item Gregorius in registro regine Francorum sic scribit3) : „Cum scriptum sit: iusticia elevat gentem, miseros autem populos facit peccatum, tunc regnum stabile 3) Tentýž doklad na př. v Husově O svatokupectví (vyd. Novotný str. 143, kdež odkaz na Migne PL 77, 1209. Hus tu čerpá z Viklefova traktátu de simonia (vyd. Hertz- berg Fränkl str. 7).

Strana 10
10 creditur, cum culpa, que cognoscitur, emendatur. Ideo cum causa ruine populi sunt sacerdotes mali, quis enim pro populi peccatis intercessor se obiciat, si sacerdotes, qui exorare debuerunt, graviora committunt? At in vestris partibus sacerdotes im- pudice et nequiter conversantur. Ad hec ulciscenda debemus ardenter consurgere, ne paucorum facinus s' t multorum perdicio. Nec enim sunt dissimulanda, que dixi- mus, quia qui emendare potest et negligit, participem procul dubio delicti consti- tuit. Providete ergo anime vestre, providete nepotibus vestris, quos cupitis regnare feliciter, providete provinciis, et priusquam creator noster manum suam ad feriendum excuciat, de correccione sceleris studiosissime cogitate.“ Idem ad Constanciam reginam Gallie scribit: „Et quia summum in rebus iusticiam colere bonum est ac sua cuique iura servare et in subiectos non sinere, quod peccatum est, fieri, sed quod equum est, custodiri, quod et vos diligere et omni confidius studere“ XII. q. II. „Cum devotissimam.“ Idem in registro ad regem Francorum: „Dum scripsimus corporalia a sacerdotibus vicia et symoniace heresis pravitatem omnium episcoporum dampnari atque argui, vestris amputari finibus faciatis.“ Idem Brunichilde, regine Francorum: „Si quos ergo violentos, si quos adulteros, si quos fures vel aliis pravis acti- bus studere cognoscitis, deum de eorum correccione placare festinate, ut per vos flagellum perfidarum gencium, quod, quantum videmus, ad multarum nacionum vindictam excitatum est, non inducat, ne si, quod non credimus, divine ulcionis iracundia sceleratorum fuerit accione commota, belli pestis interimat, quos delinquentes ad rectitudinis viam dei precepta non revocant“ XXIII. q. IIII. (c. 47). „Si quos." Crisostomus de opere imperfecto super illo Mat VI, 22: „Si oculus tuus“ etc. scribit: „Vult Christus, ut non solum de penis peccati nostri cure- mus, sed eciam, si ad nos pertinentes turpe aliquid agunt, utputa, si haberes aliquem amicum, qui res tuas bene aspicit quasi proprius oculus, aut qui pro- curat res tuas quasi propria manus, et eum cognoveris aliquid turpe agere, proice eum longe abs te, quia scandalizat te, quia non solum pro nostro pec- cato, sed eciam proximorum, quos tamen cohibere possumus, nisi aut cohi- buerimus aut repulerimus a nobis, dabimus racionem.“ Item super illo Mt V, 22: „Qui irascitur fratri suo“ etc. de opere imperfecto ita scribit: „Hoc in- telligendum est, qui irascitur fratri suo sine causa. Ergo qui cum causa, non erit reus. Nam si ira non fuerit, nec doctrina proficiet nec iudicia stant nec vicia compescuntur. Iusta enim ira nostra est disciplina et per consequens non solum non peccat, qui cum causa irascitur, sed econtra nisi iratus fuerit, peccat, quia paciencia irracionabilis vicia seminat, negligenciam nutrit et bo- nos invitat ad malum.“ Idem de opere imperfecto [f. 470] super illo Mt IIII (Mr 8, 33:) „Vade retro, sathanas“ ita scribit: „Exasperatus est, iratus est et increpavit illum et repulit eum, dicens: „Vade retro, sathana. Scriptum est: dominum deum tuum, adorabis et illi soli servies" — ut nos discamus illius exemplo nostras quidem iniurias illatas ab impiis, sive in dicto, sive in facto magnanimiter sustinere, dei autem iniurias et contemptum nec usque ad au- ditum sufferre, quia in propriis iniuriis quempiam pacientem esse laudabile est, dei autem iniurias dissimulare impium est“. Item Ysidorus sic dicit: „Principes seculi nonnunquam intra ecclesiam potestatis adepte culmina tenent, ut per eandem potestatem disciplinam ecclesiasticam muniant. Ceterum intra ecclesiam potestates necessarie non essent, nisi ut, quod non prevalent sacer- dotes efficere per doctrine sermonem, potestas hec imperet per discipline terrorem. Sepe per regnum terrenum celeste perficitur, ut qui intra ecclesiam positi contra fidem et disciplinam ecclesie agunt, rigore principum conteran- tur, ipsamque disciplinam, quam ecclesie humilitas exercere non prevalet, cer-

Strana 11
11 vicibus superborum potestas principalis imponat“ XXIII q. II. (c. 20.) „Prin- cipes.“ Ambrosius: „Cum renuncciatur reprobitati, statim assistat virtus. Egressus enim malicie virtutis operatur ingressum; eodemque studio, quo cri- men excluditur, innocencia copulatur XXXII. q. I. (c. 9.) „Cum renuncciatur.“ Secuntur auctoritates de correccione peccancium canonum. Unde Pelagius papa scribit: „Apostolice auctoritatis exemplo didicimus errancium et in errorem mittencium spiritus tradendos sathane, ut blasphemare desistant“ XXIIII. q. III. (c. 13). „Apostolice“. Item Leo papa sic dicit: „Abicienda pror- sus pestifera hec a sacerdotali vigore paciencia est, que sibimet peccatis aliorum parcendo non parcit“ XXIIII. q. III. (c. 34) „Illud“. Unde taciturnitas in prelato culpanda est, nam et canes et precones muti dicuntur, qui pec- cata hominibus non annuncciant, quibus dictum est: „clama ne cesses.“ Item Leo Rustico Narbonnensi episcopo: „Odio habeantur peccata, non homines. Corripiantur tumidi, tolerentur infirmi, et quod severius castigare necesse est, non sevientis plectatur animo, sed medentis“ LXXXVI. di. „Odio“. Item Jo- hannes VIII.: „Administratores plane secularium dignitatum, que ad ec- clesiarum tuicionem, pupillorum et viduarum proteccionem rapaciumque re- frenacionem constituti esse proculdubio debent, quocies ab ipsis ecclesiasti- cisque viris conventi fuerint, eorum querimonias attencius audient, et secundum quod necessitas expetierit, absque negligencia examinent et diligenti studio corrigant.“ Item ex concilio Turonensi quarto: „Incestuosi, patricide, homicide aput nos reperiuntur, sed aliqui ex illis sacerdotum nolunt amonicionibus au- rem accomodare, volentes in pristinis perdurare criminibus, quos oportet per seculares potestates per disciplinam a tam prava consuetudine cohercere, qui per sacerdotum salutifera monita nolunt reverti“ XXIII. q. V. c. 26. „Incestu- osi“. Ymmo fere omnia antiqua concilia sonabant ad mali resecacionem. Secuntur auctoritates conciliorum spiritu s. congregato- rum de cohibicione et propulsione peccatorum. Conclusum est in s. synodo apostolorum profitendum nobis a spiritu s., ne unquam fierent fornicaciones et cetera publica mala in populo christiano, ut patet Act XV. Hinc II. Para- lip XXX, 13-4 scribitur, qualiter inito concilio regis et principum et „universi cetus Ierusalem decreverunt, ut facerent Phase, et premissis nuncciis congre- gati sunt populi multi, ut facerent solemnitatem azimorum mense secundo, et surgentes destruxerunt altaria, que erant in Ierusalem atque universa, in quibus ydolis adolebatur incensum, subvertentes proiecerunt in torrentem Cedron.“ Et similiter Il Paralip XXXIIII, 29-30 legitur, qualiter lozias „con- vocatis universis maioribus natu Iuda et Ierusalem ascendit in domum domini unaque omnes viri Iuda et habitatores Ierusalem sacerdotes et levite et cunc- tus populus a minimo usque ad maximum omnibus audientibus in domo do- mini legit rex omnia verba voluminis“ etc. Et infra 33 sequitur: „Abstulit ergo lozias cunctas abhominaciones de universis regionibus filioruní Israel et fecit eos, qui residui fuerant in Israel, servire d. deo suo." Istis auctoritatibus legis veteris et nove, praxi Christi, apostolica et ec- clesie primitive auctoritatibus doctorum, conciliorum et canonum, se veraciter in lege divina fundancium, premissis ex illis articulis potest probari et ex lege correpcionis fraterne, quam Christus dat Mf XVIII, que est generalissima, cum quelibet pars ecclesie habet auctoritatem ad taliter cor- rigendum, ymo ex illa docemur regula, quod sub pena mortalis peccati as- sistente circumstancia debita et a deo data sufficienter, [f. 470b] non debemus omittere fratres omnes peccantes caritative corripere, cum, ut Ecclesiastici XVII, 12 dicitur, unicuique deus mandat de proximo suo. Nam quilibet debet diligere proximum ut se ipsum et per consequens personam proximi plus

Strana 12
12 quam corpus proprium vel vitam propriam corporalem eo, quod est sibi me- lius; ergo pro salvacione proximi debet vitam corporalem minus bonam eci- am usque ad mortem exponere et per consequens sicut quodlibet membrum corporis mistici tenetur iuvare quodlibet ad sanitatem et vitam corporalem, et quodlibet membrum corporis mistici tenetur stricciori obligacione iuvare ad spiritualiter bene vivendum, ut hii predicando et scelera populi nuncciando, quod vocatur generaliter correpcio, hii orando vel aliter promerendo ut con- templativi et hii secundum potenciam coactivam peccatores secundum legem evangelicam astringendo et ommitendo quodcunque pertinens officio sic spec- tant in deum atque proximum, quia taciturnitate vel obmissione debiti ex re- gula caritatis. Unde quia lex divina christianorum munda et immaculata, per quam christianus immaculatum se debet custodire ab hoc seculo, est lex caritatis et perfecte libertatis, excludens omnem peccati servitutem, quam quilibet christianus tenetur expellere per observanciam mandatorum et ex hac lege ad eius observanciam se et alios iuvare et promovere verbis et factis, unusquisque secundum suam vocacionem, et omnia peccata publica, et quan- tum racionabiliter fieri potest, privata sub pena eterne dampnacionis per hanc legem deberent a quolibet et in quolibet summis viribus impediri veris consiliis et predictis hortamentis benignis et post, si necesse est et expedit, durioribus cum moderamine comminacionibus et correpcionibus. Et pro illo est Augustinus libro X. contra Cresconium gramaticum4), et habetur XXIII. q. IIII. „Si quis“ sic in forma: „Quisquis christianus iniquum non persequitur, Christi est inimicus. Verum dicis: si non hoc in illo persequitur, quod Christo est inimicum. Neque enim dominus in servo, pater in filio, maritus in con- iuge, cum sint utrique christiani, deberent persequi nisi vicia christiane contra- ria veritati. Ac vero si non persecuntur, rei negligencie merito tenebuntur." Et hoc in consequentibus patebit et pluribus auctoritatibus sanctorum, quas hic omittimus causa brevitatis. (Corrolarium 1). Ex isto articulo et eius probacione primo elicitur, quod deordinaciones et peccata mortalia antedicta, cum sint prohibita sub pena dampnacionis eterne, propter nulla lucra mundi sunt defendenda et fo- venda, sed per rectores spirituales et seculares et eorum officio modis ipsis congruentibus et in communitatibus christianorum et quolibet statu eorundem sunt cohibenda, corripienda, castiganda et pro posse ab eisdem propellenda. Prima pars huius correlarii videl. quod talia peccata et deordinaciones non sint fovenda aut defendenda, sic suadetur. Nam quod dominus maiestatis sub pena dampnacionis prohibet, nullus christianorum audeat hoc fovere, nutrire aut defendere. Sed dominus de utroque proliibet meretricia et conse- quenter, ut pretactum in auctoritatibus legis veteris et nove, doctorum et canonum, cetera peccata mortalia, dicens (Deut 23, 17): „Non erit meretrix de filiabus Israel neque scortator de filiis Israel.“ Et sequitur ibidem (v. 18) contra illos, qui fovent et protegunt tales propter lucra sua: „Non offeres mercedem prostibuli nec precium canis“ i. e. illud, quod quis recipit de prosti- bulo, defendendo et protegendo illas prostituciones; et si deo ad altare offe- runtur, sunt abhominacio coram deo, quia est male quesitum lucrum. Ergo ista pars correlarii vera. Quod autem secunda pars correlarii sit vera, videl. quod talia sunt cohibenda et arguenda, patet sic. Nam ex quo rex regum, dominus domi- nancium, deus omnipotens hoc fecit et hominibus faciendum iniungit, ut patet ex discursu veteris et novi testamenti, prout videri potest ex premissis, recto- *) Citát jest asi z Viklefa, de ecclesia (ed. Loserth) 241.

Strana 13
13 res predicti idem facere deberent. Dominus autem superbiam punivit in Lu- cifero, ut in Isai IX et II Pe II (scribitur), in Senacherib Ysa III, in Aman Hester VII, in filiis Coree Nu XII, in Anthiocho II Machabe. Avariciam pu- nivit in Athor Iosue VII, in filiis Heli I Re, in Saule I Re, in Onan, filio Iude, Gen XVIII, in Gesi IIII Re. Luxuriam punivit in Sampsone Iudic XII, in David II Re, in Onan, filio Iude, Gen XVIII, in tribu Benyamyn Iudic XX et XXII. Invidiam punivit in fratribus Joseph Gen XXXVII et XLV, in Abime- lech ludic IX. Gulam punivit in Adam Gen III, in Esau Gen XXII, in Olo- ferne Iudith II, in filiis Iob cap. I. Iram punivit in Cayn Gen IIII, in Maria, sorore [f. 471] Moysi, Nu XII, in Saule, Re XVIII, in Gesabel Ill Re et IX Re et alia IIII Re. Accidiam punivit in Heli I Re III et IIII, in Sizara Iudic, in Isboleth Il Re, in Thobia Thobie. Ergo rectores predicti idem facere debent ex officio, modo ipsis a deo limitato. Quod autem peccata talia corrigere ex officio conveniat dictis rectori- bus de spiritualibus, patet Jere I, 10, ubi talibus dominus dicit: „Ecce dedi verba in ore tuo: ecce constitui te super gentes et regna, ut evellas“ etc. Et quoad hoc III. q. I. c. 6. „Deus“ sub auctoritate Fabiani dicitur: „Deus ad hoc ordinavit vos et omnes, qui summo sacrificio utuntur, ut iniusticias re- moveatis et presumpciones abscidatis et in sacerdocio laborantibus succuratis et obprobriis et calamitatibus eorum locum non prebeatis, sed ei, qui ca- lumpniam aut obprobrium patitur, adiutorium feratis, illum vero, (qui) calump- niam aut obprobrium facit, abscidatis.“ De secularibus autem Ro XIII, 4 dicitur: „Si male feceris, time. Non enim sine causa gladium portat dei mi- nister; est vindex in iram ei, qui male agit.“ Et quoad hoc habetur XXIII. q. V. „Regum et principes“, ut in auctoritatibus dictum est. Item nisi in sancta communitate christianorum fornicatores et ceteri publice mortaliter peccantes essent a predictis rectoribus cohibendi, corrigendi et non fovendi atque pro- tegendi, nunquam ille sapientissimus pastor et rector Paulus prohibuisset fornicacionem Corinthiis christianis conversis I Cor V et alias fornicaciones extra matrimonium cum aliis viciis mortalibus I Cor VI, Coll III, et Ephe, per hoc dans intelligere, quod eciam quilibet predicator et rector debet ra- cionabiliter et fideliter prohibere talia vel similia peccata verbo dei. Exhortari debent omnium temporalium rectores, qui presunt populo, consequenter et communitates, ut nitantur totis viribus et iuxta suam vocacionem ad talia publica vel privata cognita mala prohibendum et corripiendum et notanter ad habendum circa talia cautelam. Ephe V, 6 addit Apostolus: „Nemo vos“, inquit, „seducat inanibus verbis. Propter hoc enim venit ira dei in filios dif- fidencie.“ Propter illos autem, qui fovent tales lucri gracia, addit Apostolus convenienter ibidem: „Nolite“, inquit, „esse participes illorum“ scil. fovendo tales nequam et defendendo. Et Act XV, 28 conclusum est in sancta synodo apostolorum et pro fide tenendum nobis a spiritu sancto. „Visum est“, inqui- unt apostoli, „spiritui sancto et nobis nichil ultra imponere vobis quam hec necessaria, ut abstineatis vos ab ymolatis simulacrorum et sanguine et suf- “ focato et a fornicacione et ea, que vobis fieri non vultis, aliis ne feceritis." Ecce, quod statuit lex spiritus sancti et per apostolos manifestavit nobis, ne umquam fierent fornicaciones et eciam publica mala in populo christiano. Secundo ex antedictis patet, quod dicta peccata et deordinaciones in communitatibus christianorum et quolibet statu eorundem non solum per rectores predictos, sed et per omnes generaliter Christi fideles, tam spiritu- ales quam seculares, debite, modis ipsis congruentibus et zelo caritatis sunt cohibenda, corrigenda et pro posse ab eisdem propellenda et nullomodo de- fendenda vel fovenda. Patet ex eius articulo et eius probacione. Et ultra hoc,

Strana 14
14 que ibi dicta sunt, ut pretactum est, hoc correlarium patet exemplariter in com- munitate christianorum Corinthiorum, cui Apostolus I cor V dat auctoritatem, ut congregati cum suo spiritu et nomine d. I. Christi tradant peccatorem sathane in interitum carnis, ut spiritus salvus sit. Et communitati Thessalo- nicensi precepit, ut corripiat inquietos I Thes ult. Et communitatem Corin- thiorum arguit, quod sufferebant insipientes, cum sibi sint sapientes II Cor. Et Dan 13, 62 communitas punivit in presbiteris, falsum testimonium in Su- sannam dicentibus. Et pro illo Ambrosius, qui, ut XXIII. q. II. „Remittuntur“ dicitur, ita scribit: „Puniuntur peccata per homines sicut per iudices, qui potestate ad tempus utuntur, puniuntur peccata eciam per apostolos, sicut legimus, quia sepe ab alienigenis dei iussu excitatis propter divine maiestatis offensam subactus est populus Iudeorum.“ Patet idem XXIIII. q. III. c. 14. „Tam sacerdotes“ sub auctoritate Anacleti pape, ubi sic legitur: „Tam sa- cerdotes quam reliqui fideles omnes summam debemus adhibere curam de hiis, qui periunt, quatenus eorum redargucione aut corrigantur a peccatis, aut si incorrigibiles apparuerint, ab ecclesia separentur.“ Item di. 86. c. 3. „Facientis“ sub auctoritate Iohannis XII. legitur: „Facientis procul dubio culpam habet, qui cum potest corrigere, negligit emendare. Scriptum quippe est: non solum, qui faciunt, sed qui consenciunt facienti, participes iudicantur. Et libat domino prospera, qui ab afflictis pellat adversa. Et negligere, cum posset perturbare adversos, nichil est aliud quam fovere. Nec caret scrupulo societatis occulte, qui manifesto facinori desinit obviare. Et probat odisse se vicia, qui condempnat errantes. Nec relinquit sibi locum deviandi, qui non parcit excedenti. Et primus innocencie gradus est odisse nephanda. Et latum pandit delinquentibus aditum, qui iungit cum pravitate consensum. Et nichil prodest alicui non puniri proprio, qui puniendus est de alieno peccato.“ [f. 471 b]. Tercio ex premissis patet, quod peccantibus rectoribus tam spiritua- libus quam secularibus vel aliis quibusvis statibus superioribus subditi fide- les licite possunt illos vel crimina ilforum caritative arguere, ypocrisim eo- rum detegere et eorum manifestis sceleribus eciam coram aliis publice contraire. Patet exlege correpcionis fraterne antedicta, a qua nullus secularium vel clericorum, eciam dominus papa vel beatus Petrus, capitalis Christi discipulus, est exemptus, quin si pertinaciter peccaverit, est a residuo ecclesie corrigendus, quandoque non impetuose, sed prudenti moderamine ex fraterna caritate ad utilitatem sui et universalis ecclesie, ymmo si per impossibile Christus peccaverit, cum sit frater noster Hebre II, foret corrigendus et per consequens nec homo Christus lezus nec primus angelus potest statuere, quin si peccaverit, puni- atur. Quia si Christus, summus pontifex, voluit argui coram populo a quo- cunque de populo, si in eo foret aliquid arguendum, cum Joh VIII, 46 dixit: „Quis ex vobis arguit me de peccato?“ quis tam arrogans vellet esse, qui exemplo ipsius se humiliter non submitteret arguendus, cum nullus homo, quantumcunque in mundo magnus, sit Christo innocencior, melior aut maior? Sic Moyses, dux populi, correptus fuit a Jetro Exo XVIII. Sic deus Anathan II Re XII. Sic Paulus restitit Petro, qui primus apostolorum fuit, quia repre- hensibilis ad Gal II. Sic Salomon nedum restitit, sed deposuit Abyathar, summum pontificem, III Re II. Iosias restitit loiade, summo pontifici, IIII Re XII. Item II Esdre IX, 33 dixit totus populus meritorie et publice: „Sacerdo- tes nostri non fecerunt legem tuam et non attenderunt mandata tua et testi- monia, que testificatus es.“ Ergo nunc ex causa similiter licet Christi populo crimina superiorum publica planctorie deplorare. Item superiores sepius vi- vunt illicite, ergo licite possunt tamquam perversi a iustis subditis impugnari,

Strana 15
15 quia alias iusti forent participes ex consensu, quia XXIII. q. III c. 8. „Qui potest“ scribitur: „Qui potest obviare et perturbare perversos et non facit, nichil aliud est quam favere impietati eorum, nec caret scrupulo societatis occulte, qui manifesto facinori desinit obviare.“ Et ad idem habetur LXXXVI. di. „Facientis“, ut in precedenti correlario adductum est. Item 46. II. q. VII. „Sicut inquit“ sub auctoritate Gregorii scribitur: „Sicut laudabile discretum- que est reverenciam et honorem exhibere prioribus, ita rectitudinis et dei timoris est, si qua in eis sunt, que indigent correccione, nulla dissimulacione postponere, ne, quod absit, cor morbus invadat, si languor non fuerit in capite curatus.“ Hinc Leo quartus, submittens se Lodovici Imperatoris exa- mini, ita scribit, ut habetur 41. II. q. VII.: „Nos si incompetenter aliquid agimus et in subditis iuste legis tramitem non servamus, vestro ac missorum vestrorum cuncta volumus emendare iudicio, quoniam si nos, qui aliena pec- cata debemus corrigere, peiora committimus, certe non veritatis discipuli, sed, quod dolentes dicimus, erimus pre ceteris errorum magistri. Inde magnitudinis vestre clemenciam magno opere imploramus, ut tales ad hec, que diximus, perquirenda, missos in hiis partibus dirigatis, qui deum per omnia timeant et cuncta, quemadmodum si vestra fuisset presens imperialis gloria, diligencius exquirant.“ Et probat decretum hoc esse debitum eo, quod Baalam propheta nedum ab asina impugnabatur, sed et post eciam viva voce arguitur. Et notet homo hystoriam Nu XXII. ad exposicionem Bede super secunda epistola Petri, que ponitur in canone XX. q. VI „Secuti sunt“, et videat illam sentenciam. Ymmo communitates, non prohibentes superiores a malo, peccant secundum Augustinum super psalmo LXXXI, ut habetur XXIII. q. III. „Ostendit“, ubi legitur: „Ostendit propheta nec illos immunes a scelere esse, qui permiserunt principibus Christum interficere, cum pre multitudine timerent et possent illos a facto et se a consensu liberare.“ Unde constat ex omni lege, quod oportet superiorem clericum eciam a layco iudicari. Nam laycus, presentans clericum ad benefi- cium ecclesiasticum, debet iudicare, si ad hoc est ydoneus. Eligens sacer- dotem in confessione vel ministrum debet iudicare de eius discrecione et sanctitate. Item secundum leges ecclesie laycus debet accusare in casu cle- ricum delinquentem et per consequens iudicare, quod sit malus. Aliter enim, sciens eum notorie fornicarium, non auffugeret eius missam secundum consti- tucionem positam di. XXXII. „Nullus“. Nec aliter liceret layco sacerdotem fraterne corripere, quod est contra premissa, cum Christus et alii apostoli sancti voluerunt se et opera sua substernere iusto iudicio laycorum, ut patet Joh VIII et Act IIII. Aliter enim non liceret layco arbitrari vel discernere de clerico, quod bonus; qui enim iudicat opera hominis, et ipsum iudicat, quo- modo tenetur quilibet se ipsum primo omni iudicare, ut docet Apostolus I Cor XI, 31: „Si nos ipsos diiudicaremus, non utique iudicaremur.“ Unde VIII. q. I. c. 22. tangitur hec excusacio contra clericos, dignitatem sui officii ignorantes [f. 472]. „Vereor“, inquit Ieronimus, „ne, quomodo regina Austri, veniens a finibus terre audire sapienciam Salomonis, iudicatura est homines sui temporis et viri Ninivite acta penitencia ad predicacionem Ione condemp- nabunt eos, qui maiorem eciam lona Salvatorem contempserunt: sic, inquit, plurimi in populis episcopos iudicent, subtrahentes se ab ecclesiastico gradu, et ea, que episcopo non conveniunt, exercentes.“ Item in die iudicii licebit omnibus sanctis, ymmo et omnibus mulieribus, malos superiores publice arguere et ad vitam miserie condempnare. Cum igitur superiores, eciam sacerdotes, plurimi sunt pessimi, patet, quod boni ecclesie, eciam laici, possunt nunc eorum mala opera iudicare. Aliter enim deficeret corpus ecclesie a recto regimine, si membrum

Strana 16
16 sanum et prudens non deberet de infirmitate et periculo et medela membri putridi iudicare; periret regimen ecclesie utrobique. Nec est racio, quare laici et regina Austri et gentiles Ninivete iudicabant sacerdotes et alios superiores, legem domini impugnantes. Et patet Mt III, et hoc in illo solemni futuro iudicio. Quin per idem licet devotis laicis iudicare sacerdotes apostatas in iudicio seculari, sicut ludicavit Salomon Abyathar III Re II, Daniel presbiteros fornicarios Danielis XIII, Nabochodonosor regem et sacerdotes Ierusalem, cum habuit potestatem omnino ducendi filios Israel cum eorum sacerdotibus et levitis in captivitatem Babilonicam IIII Re ult., et tamen in hoc non reprobatur. Sic Vespasianus et Tytus XLII. anno post Christi ascensionem iudicarunt omnes sacerdotes et levitas, quos iuvenerunt in Ierusalem, eciam in ulcionem mortis Christi racionabiliter puniendos. Sic beatus Ambrosius imperatorem Archadium excommunicavit et ingressum ecclesie prohibuit. Sic Jeronymus refert in libro virorum illustrium, quomodo Damasus papa a subditis de a- dulterio accusatus, cum XLIl episcopis se expurgavit. Ex quibus omnibus et pluribus consimilibus colligitur, quod subditi possunt reprehendere et accu- sare suos prelatos, sicut de Christo dictum est, quando Iudeis: „Si male locutus sum, perhibe testimonium de malo Jo XVIII, 23. (Corrolarium 4.) Ex premisis iam ultimo elicitur, quod quanta mala sunt in communitatibus et rectores, domini temporales, scabini, iudices sive pastores, consequenter et omnes generaliter Christi fideles, tam seculares quam spirituales, (si) tali a totis conatibus mediis ipsos concernentibus neglexerint et arguere et prohibere, pro peccatis delinquencium gravisi- mam reddent racionem. De rectoribus seu pastoribus spiritualibus patet Ezech III. et XXXIII cap.:„Speculatorem dedi te domui Israel.“ Et infra (v. 8) „Si dicente me ad impium: morte morieris, si non annuncciaveris et neque locutus fueris, ut avertatur vir a via sua impia et vivat ipse impius in ini- quitate sua, morietur, sanguinem autem eius de manu tua requiram“. Et infra Thi V, 8: „Si quis suorum et maxime domesticorum curam non habet, fidem negavit et est infideli deterior“. Ubi negligentihus rectoribus spiritualibus comminatur. Et pro illo est Origienes omelia VII. super Josue ubi sic scribit: „Quando sacerdotes, qui populo presunt, erga delinquentes benigni volunt videri et verentes peccancium linguas, ne forte de eis male loquantur, sacer- dotalis severitatis immemores, nolunt implere, quod scriptum est: „pec- cantem coram omnibus argue, ut ceteri timorem habeant“, et iterum: „Auferte malum a vobis ipsis“, nec zelo dei succensi imitantur Apostolum dicentem: „Tradidi huiusmodi hominem sathane in interitum carnis, ut spiritus salvus fiat“ — neque illud evangelicum implere student, ut, si vi- deant peccantem, primo secrete conveniant, postea duobus vel tribus adhi- bitis; quodsi contempserit et post correccionem ecclesie non fuerit emen- datus, de ecclesia expulsum velud gentilem habeant ac publicanum, et cum parcunt uni, universe ecclesie moliuntur interitum — que est ista bonitas, que misericordia est uni parcere et omnes in discrimen adduccere? Polluitur enim ex uno peccato omnis populus, sicut ex una ove morbida grex universus inficitur. Sic eciam uno fornicatore vel aliud scelus committente plebs uni- versa polluitur. Et ideo observemus nos invicem et uniuscuiusque conversa- cio nota sit maxime sacerdotibus et ministris nec putent se recte dicere: „Quid hoc ad me spectat, si alius male agit?“ Hoc est dicere caput ad pe- des: „quid ad me pertinent, si dolent, si male habent pedes mei? non mea interest, dum caput in sanitate perduret“. Aut si dicat oculus manui: „non indigeo opere tuo, quid ad me pertinet, si doles, si vulnerata es? numquid

Strana 17
17 ego, oculus, conturbabor ex egritudine manus? „Ergo tale est, quod agunt hii, qui in ecclesiis presunt, non cogitantes, quia unum corpus sumus omnes, qui credimus, unum dominum habentes, qui nos in unitate constringit et continet, Christum, cuius corpus sumus. Qui ecclesie presides, oculus es. Propterea utique, ut tu omnia circumspicias et ventura provideas. Pastor es. Videas oviculas domini ignis periculi ferri ad precipia et per prerupta tendere. Non occurris, [f. 472b] non revocas, non voce saltem cohibes et correpcionis clamore deterres. Sic immemores sumus divini sacramenti, ut cum Ille derelictis nonaginta novem in celestibus propter unam oviculam, que erraverat, ad terram descendit et inventam revectaverit humeris suis ad celum, nos in nullo prorsus in curandis oviculis magistri pastoris sequimur exemplum. Hoc non ideo dicimus, ut pro levi culpa aliquis abscidatur, sed si forte commonitus quis et correctus pro delicto semel et iterum ac tercio nichil emendacionis ostendit, utamur medici disciplina. Si oleo perunximus, si emplastis mitigamus, si malagmate mellivimus nec tamen medicamentis condi- tur timoris duricia, solum superest remedium dissecandi. Sic enim dominus dixit: „Si dextra manus tua scandalizaverit te, abscide eam et proice abs te.“ Et inquit: „Nam manus corporis nostra aliquando scandalizat nos, ut de hac manu evangelium dicat: „abscide eam et proice abs te.“ Sed hoc est, quod dicit: „ego videor tibi manus esse dextra et presbiter nominor, verbum dei videor predicare. Si aliquid contra ecclesiasticam disciplinam et evangelii regu- lam gessero ita, ut scandalum tibi, ecclesie, faciam, in hoc uno consensu ecclesia universis excidat me, dexteram suam, per excommunicacionis sentenciam et proiciat a se. Expedit enim tibi, ecclesie, absque me, manu tua, que malum agendo scandalum feci, introire in regnum celorum quam mecum ire in lehen- nam. Hoc et idcirco diximus, quia videmus in scripturis sanctis referri, quod propter unum peccantem anathematizati sunt filii Israel ita, ut vincerentur ab hostibus.“ Hoc per totum Origenes, tangens periculum spiritualium rectorum, si neglexerint arguere et cohibere mala in communitatibus christianorum contin- gencia totis conatibus mediis ipsos concernentibus. De rectoribus autem secularibus patet Nu XXV, 1-4; ubi tangitur peri- culum eorum, si mala in communitatibus non cohibuerint aut non correxerint, quando dicitur: „Cum fornicatus fuisset populus cum filiabus Moab et iniciatus fuisset Israel Belphegor, iratus Dominus ad Moysen ait : Tolle cunctos principes populi et suspende eos in patibulis contra solem, ut avertatur furor ab Israel.“ Super quo Origenes: „Populus peccat et principes suspenduntur contra solem i. e. ad examinandum producuntur, ut arguantur a luce. Vides, que sit condicio principum populi: non solum pro suis propriis arguuntur delictis, sed et populi peccatis coguntur reddere racionem, ne ipsorum sit culpa, quod populus deliquit, ne forte non docuerint, ne forte monuerint neque soliciti fuerint arguere eos, qui inicium culpe dederunt, ne contagio dispergetur in populos. Hec enim omnia facere principibus iminet et doctoribus. Si enim illis hoc non agentibus nec solicitudinem gerentibus circa plebem peccaverit populus, ipsi ostentantur et ipsi ad iudicium producuntur. Arguit eos Moyses i. e. lex dei velud negli- gentes et desides et ipsis convertitur iracundia dei et cessat a populo.“ Hec ille. Sic propter correpcionis remissionem huiusmodi Helii est mortuus et in poste- ris suis degradatus I Re II. Et angel is ecclesie Sardinis ob defectum huiusmodi correpcionis descriptus est mortuus, acsi in separacione subita, nisi se correxe- rit, detrudendus Apoc III, 4. Et tales per Augustinum increpantur, sub cuius auctoritate II. q. VII. c. 32. „Qui nec“ scribitur: „Qui nec regiminis in se raci- onem habuit nec sua crimina detersit, nec filiorum crimen correxit, canis impu- dicus dicendus est magis quam episcopus.“ Et Ysidorus de summo bono libro

Strana 18
18 III.: „Sacerdotes pro iniquitate populorum dampnabuntur, si eos ignorantes non erudiant aut peccantes non arguant.“ Hinc est, quod Leo Aquilegiensi episcopo di. LXXXVI „Inferiorum“ contra utrosque predictos rectores, spirituales et se- culares, scribit: „Inferiorum ordinum culpe ad nullos magis referende sunt quam ad desides negligentesque rectores, qui multam sepe nutriunt pestilenciam, dum austeriorem dissimulant adhibere medicinam." De omnibus generaliter fidelibus patet I Cor V, ut predictum est, ubi Apostolus omnibus negligentibus malum corrigere et cohibere cominatur, quando arguit communitatem Corinthiorum de hoc, quod non curaverunt inter se forni- catorem arguere. Dicit: „Et vos inflati estis et non magis luctum habuistis, ut tollatur de medio vestrum, qui hoc opus fecit.“ Et pro illo est Augustinus XXIII. q. IIII. „Si ea autem“, inter doctorum ecclesie auctoritates adductus. Et idem Augustinus libro X. ad Cresconium gramaticum et habetur XXIII. q. „Si quis- quis“, et Ambrosius eadem questione V. „Revertuntur.“ Et Anacletus eadem questione III. „Tam sacerdos“ et Johannes VIII. LXXXVI di. „Facientes“, qui ante circa probacionem secundi correlari sunt adducti. Et sic correlarium quoad omnes suas partes est probatum. (Corrolarium 5.) Ex istis patet, quod omnes generaliter Christi fideles, tam spirituales quam seculares, quilibet secundum su- am vocacionem, mediis ipsos concernentibus debent mutuo se iuvando instare ad cohibendum mala publica, et quantum raciona- biliter [f. 473] fieri potest, privata et delinquentes propter illa arguere istis ex causis. Tum quia plebs, videns eos non puniri vel argui per ecclesiam et pu- blice, credunt ipsa non esse peccata, que ipsi faciunt, vel credunt non esse peccata tanta et tam gravia, prout in se sunt, vel non tantum exhorrescunt talia admittere, videntes ea inpunita pertransire. Tum eciam, quia alliciuntur et ipsi ad peccandum peccatis similibus. Tum eciam, quia facilius admittunt alia peccata, forte maiora, et habent excusacionem sue malicie, dicentes: „Modo ista talia faciunt et isti et tamen impuniti pertranseunt.“ Tum eciam, quia tota communitas dampnatur coram deo propter tales publicos peccatores et luit penas diurne vindicte et merito et iuste condempnatur, quia permittit deo suo ita publice adversari, deum palam contempnere et blasphemare impunite, ex quo nulla zelando contra tales iniquos punicio ab eius dilectis exhibetur. E- xemplum habemus in multis locis in veteri testamento ut de ydolo Beelphegor et Baalam, ubi tota communitas subiecta fuit divine vindicte et passa est pro- pter quosdam mechos. Sed et principes tribuum, ut pretactum est, iussi sunt suspendi in patibulis contra solem. Et ex hoc ve principibus, quam durissimum pro eo cum hiis, qui presunt, iudicium fiet. Similiter et de Achor anathemate et de Ionata et de aliis multis habetur, ubi tota communitas fuit confusa pro- pter crimen unius persone et est passa tota plebs exicium et iacturam, ut per hoc detur intelligi, quod quamdiu hec mala in communitatibus non prohibebun- tur nec arguentur et pertransibunt impunita, tamdiu maiores in plebe et cum plebe sunt in periculo dampnacionis. Et ob hoc est preceptum domini in multis locis veteris et nove legis, ut patuit in precedentibus, ubi iussit dominus aufferi malum de medio populi, ne populus multus, in contagione letali unius iniqui pollutus, communiter experiatur divinam ulcionem. Hinc Moyses ex mandato ad turbam populorum ait: „Recedite a thabernaculo hominum impiorum et nolite tangere, que ad illos pertinent, ne involvamini in peccatis eorum.“ Hinc scribit Ieronimus in Ieremiam: „Polluitur ex uno peccatore populus, sicut ex una ove morbida universus grex inficitur. Sic eciam ex uno fornicante vel aliud quod- cunque scelus comitente plebs universa polluitur XLII. di. „Sed illud.“ Et ad idem est Origenes in omelia VII. super Iosue in auctoritate, circa ultimum cor-

Strana 19
19 relarium adducta, ubi inter (cetera) scribit: „Et cum parcunt uni, universe ec- clesie moliuntur interitum. Que est ista bonitas, que est ista misericordia uni parcere et omnes in discrimen adducere? Polluitur enim ex uno peccatore omnis populus, sicut ex una ove morbida grex universus inficitur. Sic eciam ex uno fornicante vel aliud quodcunque scelus commitente plebs universa pol- luitur.“ Hec ille. Quia autem secundum Gregorium in omelia causa ruine populi sunt sa- cerdotes mali, ex quorum peccato turba populi prosternitur, sequitur, quod inter peccata hominum maxime arguenda sunt peccata prelatorum et sacerdotum et specialiter symonia, que multipharie committitur et currit inter papas, cardi- nales et episcopos, beneficia pro muneribus, serviciis et mundanis favoribus distribuentes, clericos, ecclesias, altaria, ornamenta pro peccunia consecrantes. Currit inter clericos, ordines vel beneficia pro munere vel servicio suscipientes, et presbiteros, confessiones audientes, absolventes, missantes, predicantes vel sacramenta alia pro eisdem ministrantes, exigentes pro sepultura, communione, benediccione nubencium, pro crismate, pro confirmacione vel baptismo. Currit inter advocatos, notarios et procuratores symoniacos, de quibus aperte patet Extra de symonia (V. 3.) cap. „Non satis“, „Cum in ecclesie corpore“, „Ea que“ et in ceteris capitolis quasi per totum et I. q. omnibus quasi questio- nibus. Que symonia non solum in novo testamento, sed et in veteri dampnatur in Ieroboam, qui sacerdocium vendebat, in Giesii, in Scarioth, in Symone Mago etc. Dampnatur per concilia generalia et particularia et doctores, que omnia longum esset enarrare et per singula adducere. Et utinam tales gravitatem heresis symoniace, de longa consuetudine in- ductam, cognoscerent, de qua sub auctoritate pape Pascasii VII. q. ult. cap. dicitur: „Patet symoniacos et precipuos hereticos ab omnibus Christi fidelibus — esse respuendos, et si commoniti nou resipuerint, ab exteris potestatibus“ glossa: i. e. laicis, qui extra ecclesiam habent potestatem reprimendi. Omnia enim crimina ad comparacionem symoniace heresis quasi pro nichilo reputantur. Nam I. q. I. c. 21. dicitur: „Tollerabilior est Macedonii et eorum, qui circa ipsum sunt, sancti spiritus impugnatorum impia heresis. Illi enim“ scil. sequaces Macedonii, creaturam et servum dei patris et filii et spiritum s. (delirando fa- tentur, isti vero eundem Spiritum efficiunt suum servum).“ Ecce quanta est symoniacorum malignitas, qui spiritum s. efficiunt servum, dona spiritualia ve- numdantes, dona vendunt, vitam perdunt et dampnacionem inveniunt. Hinc. I. q. I. c. 16. „Quia ergo“ sic concluditur: „Quia ergo auctoritate Leonis pape simoniaci nonnisi spiritum mendacii accipiunt, secundum Gregorium aput simoni- acos [f 473b] sacerdocium non subsistit, benediccio eorum in malediccionem vertitur, manet aput eos anathema danti et accipienti, cum sancti non sint nec in corpore Christi constituti, cum sint maledicti nec fructificare alios possunt, nec Christi corpus tradere vel accipere nec benedicere aliis valent; secundum Ambrosium vero anathematis obprobrio condempnantur atque a participacione corporis et sanguinis Christi alienantur, cum accipiatur aurum et lepra detur, cum inexpiabilis sit culpa venditi misterii; secundum Calcedonense concilium ex tali ordinacione nichil proficere iudicantur, secundum Gelasium Symonis dampnacione involvuntur, secundum Gregorium Nazianzenum in sacro ordine permanere aut renovari nulla racione possunt, ab Elizeo propheta lepra per- funduntur, a Petro in perdicionem dampnantur, a Christo vero de templo eici- untur. Quid aliud symoniacus symoniaco in sua ordinacione potest conferre, nisi quod Innocencius de ceteris hereticis testatur, dicens (c. 17): „Qui perfec- cionem spiritus, quam perceperunt, perdiderunt, non dare eius plenitudinem possunt, que maxime operatur in ordinacionibus, quam per suam perfidiam per-

Strana 20
20 diderunt.“ Hec ibi, ubi supra. Ex his autem symoniacis appropriate Balamite dicuntur predicantes ex avaricia ab ipso Baalam dicto, de quo Nu XXII et II Pe II. Giezite proprie sunt, qui post factam graciam munera exigunt, ut Giezi, de quo IIII Re lI. Ieroboamite proprie sunt, qui more Ieroboam vendunt sa- cerdocium, quia quicunque volebat, implebat manum suam et fiebat sacerdos excelsorum. Scariotite sive Iudite proprie dicuntur, qui domum dei vendunt, innuitive vel expresse dicentes: „Quid vultis michi dare? Et ego vobis con- secrabo, missabo, potestatem dabo, confirmabo, predicabo vel porrigam sacra- menta.“ Symonite proprie dicuntur, qui pro potestate spirituali vel pro dono spiritus sancti comodum temporale vel pecuniam vel munus aut servicium vo- lunt offere vel offerunt illicite, qualiter obtulit pater illorum Symon Magus, de quo Act VIII. Ecce Symoniaci sic proprie distinguuntur, generaliter tamen om- nes dicuntur Symoniaci a Symone tamquam ab ultimo, ex expresso volente emere potestatem spiritus sancti. Unde Magister sentenciarum li. IIII. di. XXVII. dicit: „Licet Simoniaci proprie dicantur, qui adinstar Symonis Magi inaprecia- bilem graciam precio conducere volunt et qui pro ministerio sacro precium accipiunt in modum Giezi, Giezite vocantur et vocandi sunt, omnes tamen, et dantes et accipientes, Symoniaci dicuntur et utrique eadem sentencia per- celluntur." Peccata alia prelatorum et sacerdotum specialiter arguenda sunt: ficte et venales a pena et a culpa absoluciones et indulgencie, in lege domini non fundate, super infinitis erogatis in celis meritis sanctorum et ipsius d. n I. Christi, ut inquiunt, fundate, super que, ut dicunt, deus papam constituit, ad quod sibi libuerit, dispensandum, ut videl. sit quasi deus in terris, quem nemo debet corripere, cum sit habens omnes leges in scrinio pectoris sui et qui cum collegio suo debet ad votum scripturam auctorizare, exponere, vel quantum libuerit, abrogare, ymmo contra Apostolum dispensare. Et sic pro- pter iniustam pape tirannidem periculosius est in mandatum suum quam in mandatum Christi offendere, cum potest declinare quoscunque sibi contradi- centes, licet pure asserentes fidem scripture, esse herelicos, cum pure ex bullis suis ad votum habilitat et inhabilitat, quemcunque voluerit, ymo eo ipso, quo pretendit se quovismodo absolvere vel ligare, eo ipso sic solvit vel ligat. Et ipse supra Christum habet plenam potestatem civiliter dominandi, per quam potestatem civiliter dominandi per auctoritatem domini presumit nedum predicta, sed et multa alia facere, que sunt in magnum con- temptum clavium ecclesie sancte, illa secundum plus vel minus aliis concedendo habentibus potestates suas ab eo singulariter derivatas. Ex quo emanant littere confraternitatum, littere confessionales, que non dan- tur aut accipiuntur nisi sub spe et intencione probabili, quod ex ipsis luc- rum temporalium et confederacionem illicitam importabunt. Que omnia taliter concessa non videntur a d. n. Iesu Christo, nec legitur, quod apostoli talia concessissent aut docuissent, sed magis illa a nova lege et veteri viden- tur detestanda, cum per talia sophismata lex dei sufficiens ad regendum ec- clesiam militantem contempnitur. Contra que videntur militare iste scripture. Primo, ubi Ysa III, 12 scribitur: „Popule meus, qui beatum te dicunt, ipsi te decipiunt.“ Et illud Jeremie VI, 14: „Curabant contricionem filie populi mei cum ignominia dicentes: Pax pax, et non erat pax.“ Et Ezech XIII, 18: „Ve qui consuunt pulvillos sub omni cubito manus et faciunt cervicalia sub capite universe etatis ad capiendas animas populi mei; vivificabant [f. 474] animas eorum et violabant me ad populum meum propter pugillum ordei et fragmen pacis, ut interficerent animas, que non moriuntur, et vivificarent animas, que non vivunt, mencientes populo, credenti mendaciis."

Strana 21
21 Alia peccata prelatorum et sacerdotum sunt iniuste excommuni- caciones fidelium, non propter peccatum mortale fulminate, sed pro tempo- ralibus, principaliter ex odio vel livore proprie vindicte et eorum pretense auctoritatis tuicione procedentes, que irrite et vane sunt, ut communiter si fiunt ob veritatem et in hominem ipso in gracia permanente, ut cuilibet trito in lege dei et iure canonico (patet). Peregrinaciones per homines invente sunt supersticiose, ydolatriam sapientes et cleri avariciam nutrientes, ubi invere- cunde ut frequenter multa mala seminantur incerta aut mendacia et sanctis ascribuntur plura miracula. Contra quas peregrinaciones et ipsas aucto- rizantes ac promoventes iste videntur militare scripture. Primo istud veritatis verbum Mat XXIIII, 26: „Ecce predixi vobis. Si ergo dixerint vobis: ecce in deserto est, nolite exire. „Ecce in penetralibus“, nolite credere.“ Secundo illud Ieremie: „Pastores eorum seduxerunt eos feceruntque vagari in montibus de monte in collem.“ Tercio Aza rex commendatur, qui peregrinaciones se- cundum homines inventas destruxit, de quo scribitur II Paralip XIIII, 2-4: „Fecit Aza, quod bonum et placitum erat in conspectu dei sui, et subvertit altaria peregrini cultus et excelsa et confregit statuas lucosque succidit ac precepit Jude, ut quererent deum patrum suorum“ etc. Que ex quadam dif- fidencia fiunt. Sectatores enim peregrinacionum talium non videntur credere, quod ibi, ubi vere credunt, ibi deum invenire possent. Contra quos per sa- pientem dicitur: Confide in deo et mane in loco tuo. Et quamvis peregri- nando apparere solebat Israel coram deo ter in anno ex suo mandato, ut in Exo XXIII, 17, verumtamen Christus, qui legem implere voluit, istum sen- sum enucleando salubrius nos instruxit, ubi dixit mulieri Samarithane: „Mu- lier, crede michi, venit hora, quando nec in monte hoc neque Jerosolimis adorabis patrem.“ Sed venit hora et nunc est, quando veri adoratores ado- rabunt patrem in spiritu et veritate. Unde Augustinus de verbis Apostoli ser- mone LXVI: „Non corpore, inquit, impellitur quis ad Christum venire, sed desiderio colligatur. Sic et tu veni ad Christum et noli longa itinera meditari. Ubi credis, ibi venis. Ad illum enim, qui ubique est, amando venitur, non navigando.“ Hec ille. Idem super illo textu „Nemo potest venire ad me" etc. sic ait: „Non enim, inquit, ambulando ad Christum currimus, sed cre- dendo, nec motu corporis, sed voluntate cordis accedimus.“ Hec ille. Item Ieronimus super illo textu Math XXIIII: „Nolite exire, nolite credere“ dicit: „Stultum est enim in parvo loco vel in abscondito querere, qui tocius mundi lumen est.“ Hoc ille. Item super illo Mathei „Sequere me“ dicit: „Sequere non tam incessu pedum quam in secucione morum. Qui dicit se in Christo manere, debet sicut ille ambulavit, et ipse ambulare.“ Hec ille. Et talium communiter peregrinancium sunt multe vane et supersticiose condiciones, ex quibus plures solum illi operi vacant et similiter sine aliqua devocione spa- ciantur; aliqui habent secum lancuas et solacia mundi et truffas exercent, alii efficiuntur garruli per multos annos, solum ea, que in diversis aspiciunt regionibus, aliis referentes, et multi eorum nec sciunt oracionem dominicam nec symbolum nec decalogum, alii in hoc solum avariciam querunt, ab aliis pecuniam recipientes, loco eorum divagantur et quandoque existentes aliqua miliaria, ibi manent et consumpta pecunia revertuntur. Et sacerdotes sunt illorum omnium causa principalis, auctorizantes eis illa et pro benediccione baculorum et capsarum pecuniam capientes. Iterum circa cultum reliquiarum et sepulcra sanctorum multi fiunt excessus utputa exposicio earum venalitati, spoliacio paupe- rum cecatorum et horrenda continuacio avaricie sacerdotum et simulata spes ponendi aliquid munus in eisdem, racione cuius appendent ymagines cereas.

Strana 22
22 Ibi enim clerus avarus et carnalis impudice negociatur suos questus dicitque simplicibus multa incerta et frequencius falsa de sanctis, ad que in die iudicii non se recognoscent. Multa eciam simplicibus per talia consequi promittunt, tam quoad corpus quam ad animam spem salutis ipsis in talibus reponentes, quibus populus cecus fidem adhibet, viam dei, que ducit ad vitam, prorsus ignorans et postponens, in quibus deus suo honore spoliatur. Et bene posset verificari illud scriptum: „Grex Israel perditus est, pastores eorum seduxerunt eos.“ Contra que militat scriptum, quod beato Bernardo ascribitur: „O quanta abusio quantaque perversitas, quod ossa sanctorum exponuntur ad questum, " ut qui omnem pecuniam respuerunt vivi, coguntur mendicare iam mortui. Item [f 474b] Innocencius tercius Extra de rel. et ve. sanctorum cap. ult. et est concilium Gelasii, inquit: „Cum ex eo, quod quidam sanctorum reliquias exponunt venales et eas passim ostendunt, christiane religioni detractum sit sepius, ne in posterum detrahatur, presenti decreto statuimus, ut antique om- nino reliquie extra capsam nullatenus ostendantur nec exponantur venales, inventas autem de novo nemo publice venerari presumat, nisi prius auctoritate Romani pontificis fuerint approbate. Prelati vero non permittant eos, qui ad eorum ecclesias cum veneracionis accedunt, variis figmentis aut falsis docu- mentis decipi, sicut in plerisque locis occasione questus fieri consuevit“. Pro pterea Alexander III. eodem tit. cap. I dicit: „Audivimus, quod quidam inter vos dyabolica fraude decepti hominem quemdam in potacione et ebrietate oc- cisum quasi sanctum more tamen fidelium venerantur, cum vix pro talibus in ebrietatibus peremptis ecclesia permittat orare. Dicit enim Apostolus: „Ebri- osi regnum dei non possidebunt“. Illum ergo non presumatis de cetero colere, cum ecclesia, si per eum miracula fierent, non liceret vobis ipsum pro sancto absque auctoritate ecclesie venerari“. Et item Crisostomus de imperfecto opere*) super illo textu Mt XXIII, 29: „Ve vobis, scribe et pharisei, ypocrite, qui edificatis sepulcra" etc. sic scribit: „Iniuste edificant martiria, ubi pau- peres violenciam passi ab eis contra eos interpellant. Non enim gaudent mar- tires, quod ex illis pecuniis honorantur, in quibus pauperes plorant. Qualis est ista iusticia munerare mortuos et expoliare viventes, de sanguine misero- rum tollere et deo offere? Istud non est deo offere, sed velle violencie sue socium sibi facere deum, ut cum sibi oblatam pecuniam de peccato libenter acceperit, consenciat in peccato. Vis domum dei edificare? Da pauperibus fidelibus, unde vivant, et edificasti racionabilem domum dei. In edificiis enim homines habitant, deus autem in hominibus sanctis. Quales ergo illi sunt, qui homines expoliant et edificia martirum faciunt, habitaciones hominum com- ponunt et habitaciones dei extrahunt? Iam ergo ex antiquis temporibus mos iste in hominibus habebatur. Dicebant enim aput se: „Si bene fecerimus, quis illud videt? Et si viderint, non multi vident, et si multi viderint, pro tempore vident. Transit enim tempus et cum tempore beneficii memoria. Nonne melius edificia facimus, que homines inspiciunt non solum in hoc tempore, sed in posterum? Nam quamdiu edificium permanet, tamdiu edificantis memoria nomi- natur. O insipiens homo, quid tibi prodest post mortem ista memoria, si ubi es, ibi torqueris, et ubi non es, laudaris?“ etc. ut ibidem. Item est una novitas introducta, que videtur animabus fidelium hominum magnum inferre nocumentum scil. peregrinaccio, ut communiter dicitur, ad Christi sanguinem. Nam totus fere populus sic peregrinans, non informatus in hac parte, sed cecatus, credit se oculo corporali videre in sa- cramento altaris sanguinem sensibilem salvatoris nostri in specie propria, quod *) Pseudochrysostomus ap. Migne PG 56, 885-6 (znění místy odchylné).

Strana 23
23 si verum esset, ipse sanguis in ipso sacramento venerabili esset dimensive, quod negant doctores omnes, quos nos legimus, declarantes sentenciam Petri Lombardi super IIII. sentenciarum. Et hoc totum sacerdotes heu ob suam sustinent avariciam et in toto populo promovent, ymo prochdolor in tantum crevit avarorum sacerdotum malicia, quod compertum est plures Antichristi nunccios cruorem suum pro Christi sanguine dyabolice in hostia procurasse ac infideliter a signa querentibus venerari admisisse, cum tamen fidelibus, in fide scripture tutis, notum esse debeat, quod nullus sanguis vel crinis Christi est nostris temporibus localiter et visibiliter super terram, quia corpus Christi cum omnibus partibus suis solum in celo est localiter et dimensive et visibi- liter, licet in sacramento altaris venerabili est sacramentaliter, realiter et vere. Et per consequens christiani hodie non debent quitquam localiter et visibiliter super terram existens pro sanguine vel crine Christi venerari, cum Christus sufficienter meruit omnem sanguinem, qui de suo corpore effluxit, in corpore suo glorificari sufficienterque meruit omnes partes sui corporis tam animatas quam inanimatas simul componi secundum optimam armoniam glorificati cor- poris et hora resurreccionis assumere, quia alias non esset in illa hora pri- micie resurgencium a mortuis. Et per consequens inducentes populum ad venerandum nunc extra corpus Christi sanguinem vel crinem Christi visibili- ter et sensibiliter in se et in propria specie, sunt populi seductores et que- rentes signa visibilia corporaliter crinium vel sanguinis Christi in se et mira- cula de illis, sunt generacio prava, infidelis, adultera et perversa plus quam Thomas Didimus protunc, quando resurreccionem non credidit, fuerit infidelis. Ab illo utique populus, ne ydolatretur, deberet diligentissime premuniri. Allia peccata prelatorum et sacerdotum sunt ipsos non libere predicare verbum dei aut ipsum vere predicantes atque audientes impedire, non communicare Christi fideles plebes, nullo peccato mortali indis- positos, iuxta sentenciam et institucionem Salvatoris eukaristie sacramento sub utraque specie scil. panis et vini, aut ministrantes et ab eisdem pro loco et tempore congruo suscipientes dampnare aut quovismodo indebito impedire, ipsos dominari civiliter super diviciis et bonis temporalibus, que more cesaree dotacionis occupant contra preceptum [f 475] Christi in pre- iudicium sui officii et dampnum brachii secularis, contra que alii nostri tres articuli expresse militant, per reverendos magistros ac honorabiles baccalarios et sacerdotes hic presentes veteris et nove legis auctoritatibus, praxi Christi, apostolica et ecclesie primitive auctoritatibus sanctorum doc- torum cum generalibus conciliis, se in lege domini vere et directe fundantibus, sufficenter roborati aut roborandi, cum prelato aut sacerdoti non predicare libere verbum dei, qui debet, propter ignoranciam, pigriciam, incurian, adu- lacionem, timorem corporalem et superbiam est grande peccatum. Sed multo magis ex invidia prohibere aut quovismodo voluntarie prohibere, cuiusmodi sunt scripture sacre impugnatores et sive seculares, sive prelati, personarum inhabilium promotores et omnino capientes istud officium, ut post eius ac- cepcionem negligentes (sint) vel desides. Similiter prelato aut sacerdoti non communicare aut communicantes dampnare aut quovismodo indebite impedire omnem Christi fidelium populum, nullo peccato mortali indispositum, iuxta sentenciam et institucionem Salvatoris scil. eukaristie sacramento sub utraque specie scil. panis et vini est grande peccatum, cum impugnans aut voluntarie impediens institucionem Christi peccat graviter et incurrit magnam blasphe- miam. Sed eukaristie sacramentum venerabile sic scil. in specie panis et vini sacerdotibus omnibus Christi fidelibus ministrare est Christi institucio, velud

Strana 24
24 per magistrum hic presentem5), illum tractantem articulum, est sufficienter probatum lege, praxi Christi, apostolica et ecclesie primitive ss. doctorum sentenciis et generalibus conciliis, se veraciter et directe in eadem fundanti- bus. Et per consequens hanc institucionem Christi dampnare prelatis ac sa- cerdotibus aut ipsam quomodolibet impedire est grande peccatum summopere detestandum. Similiter prelatos et sacerdotes civiliter dominari super diviciis et bonis temporalibus est peccatum, cum ipsos sic dominari sit contra pre- ceptum Christi in ipsorum preiudicium officii et in dampnum brachii secularis, ut hic per magistrum hic presentem ilium tractaturum articulum sufficienter cum dei auxilio deducetur. Ex istis elicitur, quam infundabilem et inadvertibilem papa Allexander quintus tulit sentenciam, que ex falso emulorum regni Bohemie processerat principio, predicacionem verbi dominici preter claustra et parochiales ecclesias contra preceptum I. Christi domini conando extinguere, cum verbum dei al- ligatum esse non debeat, sed in vicis et plateis, in tectis, ymo ubique ad sen- sum evangelicum secundum exigenciam auditorum predicari. Que bullas) ad instigacionem predicti regni emanavit principaliter et maxime ob magistrum bone et laudabilis et sancte memorie, ut speratur, Johannem Hus, sacre pa- gine baccalarium formatum et predicatorem utique evangelicum, virum bonum et iustum et catholicum, a multis annis in regno nostro una moribus et fama laudabiliter comprobatum. Qui legem evangelicam iuxta exposicionem ss. doc- torum, se veraciter in lege dei fundancium, omnes errores et hereses constan- tissime detestando et ad detestandum eosdem continue et fideliter amonendo, ad pacem quoque et veritatem, quantum sibi fuit possibile, verbo, scriptis et opere iugiter exhortando ita, quod nunquam auditum est in nostro regno a fidelibus nec potuit audiri eciam omni diligencia apposita, quod prefatus ma- gister quemquam errorem vel heresim in suis sermonibus predicasset vel quo- vismodo asseruisset, cum proximos suos verbo vel opere diligentisime hor- tabatur. Ob illum ergo maxime dicta bulla ad instigacionem mali cleri, cor- reccionem suorum peccatorum non sustinentis, emanavit, ut in capella magna, in medio civitatis Pragentis sita, predicacio sibi restringatur. Que bulla in execucionem posita regnum Bohemie graviter commovit et conturbavit, cum videatur verbum domini alligare, honorem regnicolarum extinguere et sic viam salutis ipsis auferre. Quod postea regnum multo plus fuit commotum et conturbatum, quando predictus magister in concilio Constanciensi, non eius utique exigentibus deme- ritis, sed ad sinistras, falsas et importunas dumtaxat ac suorum ac regni nostri marchionatusque Moravie capitalium inimicorum et proditorum accusaciones, delaciones et instigaciones tamquam hereticus pertinax fuit condempuatus et facta comdempnacione dira et turpissima morte afflictus in regni marchiona- tusque predicti perpetuam infamiam atque notam, licet de conversacione eius laudabili habuissent litteram ipsis a baronibus regni atque marchionatus ante- dicti et ab aliis fide dignis nimis multis missam et premunientem, ne emulis eius fides de opposito adhibeatur. In quibus fidelibus regnicolis postea reno- vatus et auctus est dolor, cum magistrum Ieronimum de Praga bone memorie, virum utique lacteo eloquencie fonte manantem, plurium universitatum arcium liberalium magistrum et philosophum egregium, ad suorum et nostrorum proditorum sinistram delacionem sine omni misericordia similiter dampnarunt et ad mortem sentenciarunt, et ob hoc maxime, ut ad nos est delatum, quod 3) Rokycana hájil tohoto artikulu na koncile 16.—19. ledna. Data o této obraně a jejích vydáních viz u Bartoše, Lit. činnost J. Rokycany atd. 1928, 28 č. 10. Z 20. XII. 1409 (znění u Palackého, Documenta M. J. Hus etc. 1869, 374—6).

Strana 25
25 noluit consentire finaliter magistri Johannis Hus predicti [f 475b] et mag. Jo- hannis Wicleff, quantum ex fama et libris eius, quos perlegimus, percipere possumus, utique doctoris evangelici et catholici, et quod illos viros antedictos hereticos asserere noluit, sed multum ipsos commendavit. Dominus autem servorum suorum iniurie ipsis late non obliviscitur, sed faciet iudicium iniuriam pacientibus, ut propheta testatur. Infundabilem et inadvertibilem concilium tulit sentenciam") infligendo penam communicantibus sub utraque specie, conformem ei, que iniungitur incurrenti hereti- cam pravitatem, licet confiteatur in ecclesia primitiva sic populis fuisse ministratum. Cum ex quo duplex modus sacramentalis communicandi populis christianis ex institucione Christi debet observari usque ad diem iudicii teste Apostolo, qui dicit: „Quocienscunque enim manducaveritis panem hunc et calicem biberitis, mortem domini“ etc. scil. ad iudicium, ut dicit glosa, tunc nullus hominum, nec papa nec prelati habent vel habet potestatem deponendi aliquem horum modorum a debita observancia in communitatibus nec propter aliquod acci- dens circa hoc, quod preter intencionem hominis possit accidere, nec propter periculum vel scandalum plurimorum hec Christi institucio debuit vel debet deponi vel quomodolibet immutari, quia alias si quis presumeret contrarium facere contra Christi institucionem, incurreret indignacionem omnipotentis dei et beatorum apostolorum Petri et Pauli et tocius ecclesie primitive. Propter quod consuetudo mala sive disuetudo, obvians huic optime Christi institucioni, debet cedere, destrui et eradicari, cum dei veritatem, non hominum consue- tudinem nos sequi oportet, sicut in canone. dist. IX. sub auctoritate Cypriani dicitur: „Si solus Christus audiendus est, non debemus attendere, quid aliquis ante nos faciendum putaverit, sed quid, qui ante nos omnes est, Christus prior fecerit. Neque enim hominis consuetudinem sequi oportet, sed dei veritatem." Infundabiliter eciam Romanus pontifex vel quicunque episcopus vel clericus pro damnacione seculari vel mundi diviciis pugnat, cum Christus, cuius ipse se pretendit vicarium, non sic pugnavit nec suis discipulis precepit, sed magis prohibuit. Unde Le XXII discipuli, videntes invasionem salvatoris sui proximam (dixerunt): Domine, sic percutimus in gladio. Respondens autem Jesus ait: Sinite usque huc. Si ergo approbante ipso capitali domino non licuit omnibus nec alicui divisim ipsum Jesum, caput ecclesie, materiali gladio defendere et eius hostes percutere, a forciori non licet episcopo in persona propria vel in persona ecclesie, ut glosant quidam, pro seculari dominio vel mundi diviciis hostiliter adversarios invadare. Quomodo ergo ille est minor vel humilior sequax Christi, qui talem vindictam prosequitur, ut seculariter dominetur? Et si ista, que dicuntur, sunt infundabilia quoad scripturam et periculosa, multo periculosior est ereccio cruciate in Bohemos pro practica veri- tatum, in quatuor articulis, pro quibus instant, contentarum. In qua Romanus pontifex cum suo collegio hortatur ecclesiarum et monasteriorum prelatos, universitates et singulares personas utriusque sexus, cuiuscunque dignitatis, status, gradus, habitus aut condicionis ecclesiastice vel mundane existant, ut in Bohe- morum, dictos quatuor articulos practicancium, exterminium se accingant. Et cur hoc mandat nisi quia ab illorum practica cessare nolunt et sibi ad hoc rebellant? Videamus, si Salvator noster in casu simili ita fecit, et patebit in lege sua contrarium. Nam Le IX, 51 scribitur: „Ipse scil. Ihesus faciem suam firmavit, ut iret in Ierusalem, et misit nunccios ante conspectum suum. Et 7) 15. VI. 1415 (Hardt, Concilium Constansiense VI, 1700, 333-4).

Strana 26
26 euntes intraverunt civitatem Samaritanorum, ut preparent illi, et non recepe- runt illum, quia facies eius erat euntis in Ierusalem. Cum vidissent autem discipuli eius Iacobus et Iohannes, dixerunt: Domine, vis, ut dicimus, ut ignis descendat de celo et consumat illos, sicut Helias fecit? Et conversus increpa- vit illos, dicens: Nescitis, cuius spiritus estis. Filius enim hominis non venit ad perdendum, sed salvandum.“ Videat ergo Romanus pontifex, cur perso- nas utriusque sexus in exterminium, non dico Samaritanorum, sed christiano- rum concitat sub obtentu remissionis omnium peccatorum. Et non videtur per eum posse dari alia racionabilior et principalior racio, nisi quia Bohemi non cessant a practica veritatum, in quatuor articulis, pro quibus instant, contenta- rum, et ex eo sibi rebellant. O utinam more apostolorum, volencium vindicare dominum, ipsum salvatorem requisissent, dicens cum cardinalibus: „Domine, si vis, ut omnem hominem utriusque sexus in exterminium Bohemorum conci- temus?“ Et forsitan responderet dominus: „Nescitis, cuius spiritus estis, qui vultis tantas hominum animas perdere, excommunicantes, condempnantes et in corpore occidentes. An meum exemplum abicitis, qui prohibui discipulis in meos abiectores crudeliter sic zelare, qui pro meis oravi crucifixori- bus?“ Le XXIII. Ibi vellem gravare piorum et humilium et micium magistrorum et sa- cerdotum, monachorum et fratrum, vitam perfeccionis profitencium, conscien- cias, utrum quilibet eorum vel omnes simul vellet [f. 476] vel vellent dictos Bohemos cum omnibus suis in exterminium mortis deducere posito, quod possent, sed nonnisi per mortem crudelem id facere? Si dixerint, quod non, tunc bullam abiciunt et remissionem omnium peccaminum per exterminium dictorum Bohemorum obtinere nolunt. Si dixerint, quod vellent, et non habent revelacionem, quod ad hoc sit voluntas dei, sequitur, quod ex facili in tam grandi fratrum exterminio sunt dei contrarii voluntati. Sic enim, ut dictum est, contrariantur voluntati Christi Iacobus et Iohannes, qui eciam requisito domino volebant dicere, ut ignis descendes de celo exterminaret Samaritanos, quibus dixit: „Nescitis, cuius spiritus estis“ etc. Le IX, 51. Et quid dicerent, si iustum propter exterminium Bohemorum occiderent contra illud Deut. „Iustum et innocentem non interficies?“ Sal- vatorque dixit Mt V, 4: „Beati mites et beati pacifici.“ Eciam [v. 39] dixit: „Ego autem dico vobis non resistere malo, sed si quis percusserit te in dexteram maxillam, prebe ei et alteram.“ Ille enim te opere docuit, cum in- vasorem suum pontificis servum non percussit, sed vulneratum sanavit Joh XVIII, 10. Dicat ergo, quicunque voluerit, bullam in puncto de exterminio et occisione Bohemorum volens implere opere. Ego sine dei revelacione et man- dato nec in mortem alicuius vellem manum extendere, sed magis oracionem deo humiliter offerre, ut dignaretur, si qui sint errantes, ad viam reducere veritatis. Sič enim caput tocius ecclesie in sua ecclesia et in se persecucio- nem paciens oravit, dicens Le XXIII, 34: „Pater, dimitte illis, quia nesciunt, quid faciunt.“ Nec dubito, quin Christus cum matre sua et cum suis disci- pulis plus valuit quam papa cum suis cardinalibus. Sunt multa alia prelatorum et sacerdotum peccata, ut est magna et intollerabilis eorum superbia avariciaque insaciabilis, que omnia ipsorum peccata antedicta et alia plurima, ipsis connexa, sunt in predicacione per sa- cerdotes fideles et alias per omnes generaliter Christi fideles modis suis, ut pretactum est, data pertinacia caritative arguenda et detegenda eciam coram clero et populo. Hoc primo patet sic. Nam8) Christus dure arguit clerum 8) Odsud čerpá Biskupec, a to většinou doslovně, z Husova spisku de arguendo

Strana 27
27 coram turbis Joh VIII, 44, dicens: „Vos ex patre dyabolo estis“, sub- dens causam: „quia vultis me interficere.“ Sed hoc evangelium Christi li- cet coram communi populo legere vel predicare et hoc erit cleri mali- ciam arguere, igitur etc. Item Apostolus precipit omnes peccantes coram omnibus increpare II Thimoth IIII. 2: „In omni paciencia et doctrina.“ Sed tamen clerici non debent eximi a doctrina Christi, ergo publice peccantes debent publice argui et caritative increpari. Item prophete sancti, sacerdotes et rustici predicarunt et scripserunt contra cleri maliciam, ymo et clerum sub lege veteri meritorie occiderunt, ut patet de Helia propheta et Daniele et ceteris, qui presbiteros occiderunt. Item licet toti ecclesie et sic toti clero contra multos presbiteros clericos, tenentes heresim, caritative loqui vel pre- dicare in tantum, quod ad hoc capellani, honoris notarii et alii quam plurimi sub iuramento, ymo eciam episcopi astringuntur. Item licet constitucionem ecclesie, factam contra cleri crimina, populo declarare, cum alias foret po- pulo inutiliter facta; ergo etc. Antecedens patet presertim de constitucione illa, que ponitur di. XXXII, que dicit: „Nullus missam audiat presbiteri, quem scit concubinam indubitanter habere aut subintroductam mulierem.“ Unde et ipsa sancta sinodus hoc sub excommunicacione statuit, ergo ex hac lege licet fornicacionem cleri verbo dei publiče coram populo impugnare. Item licet clericos inobedientes publice excommunicare ex eo, quod vivunt illicite; ergo possunt licite tamquam perversi a iustis impugnari, quia alias iusti forent participes ex consensu ex antedictis prius. Item stat unum cetum cle- ricorum in heresim incidere et illam defendere pertinaciter, ergo licet contra illum cetum publice predicare. Item clerus publice et singulariter aliquando clero imponit manifesta crimina in appellacionibus, sed hoc est licitum. Ergo incomparabiliter licencius propter reformacionem status cleri licet publice eius crimina impugnare. Item licet, ut communiter dicunt, clericorum crimina di- stincte ex nomine publice coram populo inscribere et in fronte et illum cle- ricum exaltare ad conspiciendum a populo, ut melius in crimine cognoscatur; ergo a maiori licet in communi contra crimina cleri caritative predicare. Antecedens patet in praxi de scalatis, quibus in fronte scribitur causa pene, licet aliter, quam inscripta fuerat super d. I. Christo. Item Matheus in He- breo scripsit evangelium, Marcus in Ytalico, Lucas in Syro, Iohannes in Greco et sic diverso populo. Et cum in evangeliis eorum multa sint dicta et sic in memoriam scripta contra cleri crimina, ergo licet illa contra cleri cri- mina predicacionibus publicare. Item d. Iezus predicavit in Hebreo vulgari contra sacerdotum maliciam, ergo licet ex caritatis affectu in Bohemico vel Teutonico ydiomate contra maliciam cleri predicare. Huius predicacionis et inveccionis contra cleri maliciam utilitas prima est, ut mali clerici per correpcionem huiusmodi saltem confusi, resilientes a crimine querant nomen d. lesu iuxta illud psalmi (82, 17): „Imple facies eorum igno- minia et querent nomen tuum, domine“. Unde ex ista causa decretum ecclesie statuit plebi, missas manifestorum concubitorum ne audirent, ut dictum est. Secunda utilitas, quia bonorum clericorum dignitas clarius ex hoc elucescit, cum oposita iuxta posita etc. Unde Salvator dicit Mt V. 16. „Sic luceat lux vestra coram hominibus, ut videant etc. et glorificent“ etc. Tercia utilitas, quod boni clerici per comparacionem ad malos erunt populo magis amabiles et mali digne magis contemptibiles iuxta illud verbum Salvatoris Mt V, 13: „vos estis sal terre. Quodsi sal evanuerit, ad nihilum valet, nisi ut mittatur foras clero (Opp. I, 149b-151). Přejímá z Husa, zkracuje ho jen místy, netoliko všechny důvody o dovolenosti kárati kněžstvo na kázání, nýbrž i celý výklad o devateru užitků, které odtud plynou (str. 28).

Strana 28
28 et conculcetur ab hominibus.“ Quarta utilitas, quod boni clerici et plebei malos clerios tamquam oves contagiosas et lupos rapaces fugiant, implentes illud verbum Apostoli I Cor V. 11: „Si quis inter vos frater nominatur“ etc. Pro quo sonat illud verbum Salvatoris Mt XIII, 41 : „Mittet filius hominis angelos suos i. e. sacerdotes sanctos et colligent scil. per verba predicatorum de regno eius i. e. de militante ecclesia, que est communitas populi fidelis, scandala i. e. scandalosos et separabunt eos de medio iustorum.“ Quinta utilitas, ut tollatur excusacio et defensio laicorum et peccancium, qui solent dicere: „Sacer- dotes contra nostram fornicacionem et alia crimina predicant et de sua predi- cacione et aliis suis peccatis nichil dicunt. Utique non est peccatum vel ipsi volunt soli fornicari.“ Vel quia solent dicere: „Sacerdotes in nostro oculo festu- cam vident et in suo trabem non considerant. Eiciant primo trabem de oculo suo et tunc dicant nobis, ut festucam eiciamus.“ Sexta utilitas, quod omnis plebs sciat aliqualiter legem dei. Sed cum hoc sit lex dei propter peccata sacerdotum, eius qui effuderunt sanguinem, scil. patitur populus. Similiter: „Sacerdotes nostri non fecerunt legem tuam et non attenderunt ad mandata tua“ Jere XIII. Similiter (Jere 2, 8): „Sacerdotes non dixerunt, ubi est dominus, et tenentes legem nescierunt me.“ Et sic de mille partibus legis dei, quas expedit populo cognoscere, sicut bonum est recognoscere totam legem. Septima utilitas, qua existente prelato malo, Christo in moribus contrario, cui nollet forsitan populus propter eius maliciam in licitis obedire, debet predicator secundum formam Christi predicare et dicere illud Mf XXIII, 2; „Super cat- hedram Moysi sederunt seribe et pharisei. Quodcunque scil. salutaria dixerint, facite, secundum opera ebrum nolite facere“ et sic mandato dei contraire, qui dicit: „Secundum opera eorum nolite facere.“ Octava utilitas, quia sacerdotes, qui promoveri volunt ad sacerdocium, audientes cum populo predicacionem, contra cleri crimina invehentem, fugiunt similia et aliqui vitam emendant et se disponunt in melius. Et si qui inciderint irregularitatem vel peccata enor- mia, audientes dignitatem sacerdocii esse tante magnitudinis, timent promo- veri illicite, cum alias procederent forsitan dampnabiliter, statum sacerdocii ignorantes. Nona utilitas, ut predicans caritative contra cleri crimina beati- tudinem mereatur et clerus per predicacionem conversus finaliter sit salvatus. Sin autem converti noluerint, incipiant penis dampnacionis per predicacionem huiusmodi iam torqueri. Nam dicit beatus Augustinus in de libero arbitrio li. II.: „Paciantur se homines corripi, cum ipsi peccant nec de ipsa argumen- tantur contra graciam nec de gracia contra correpcionem, quia et peccatis iusta pena debetur, ad ipsam pertinet iusta correpcio, que medicinaliter ad- hibetur, eciamsi salus egrotantis incerta est, ut si is, qui corripitur, ad pre- destinatorum numerum pertinet, fit ei correpcio salubre medicamentum. Si autem non pertinet, fit correpcio penale tormentum“. Hec ille. Habito, quod peccata mortalia publica, et quantum racionabiter fieri potest, privata alieque deordinaciones legi dei contrarie, sicut determinatum est supra, in communitatibus christianorum et quolibet statu eorundem sunt cohibenda, corrigenda et pro posse ab eisdem propellenda, quia non solum abstinendum est a malo, sed eciam ab eo, quod apparenciam habet mali propter scandalum vitandum, cum dicat Apostolus I Tess. ultimo, 22: „Ab omni specie mala abstinete vos“, ideo eciam et illi sunt arguendi, qui publice deferunt signa evidencia et manifesta mortalium peccatorum; quales sunt, qui deportant ex pompa aurum et argentum, de labore paupe- rum ut communiter congregatum, eorum in barbis, induti veste peregrina propter forman hominis ostendendam, que consistit primo in superflua vari- etate, cum multi habent vestes splendidas, ut videantur incliti, divites aut vir-

Strana 29
29 tuosi propter apparenciam valitudinis corporis. Secundo consistit in excessiva sumptuositate. Et tercio abusus eorum consistit in curiosa sculpcione, que consistit in tribus scil. in brevitate, eciam ut [f. 477] appareat exuberacio pu- dendorum, in strictitudine, ut robur corporis appareat in pectore, in ventris et parcium gracilitate, et tercio in sculpture varietate, nunc lacerando, nunc pannos varii coloris secundum varias texturas contiguando, que sunt signa superbie manifesta, curiositatem et vanam gloriam indicancia ita, ut nullam excusacionem racionabilem possint pro se allegare. Ubi specialiter prelati, u- tentes vestibus statui eorum disconvenientibus et dilatantes fimbrias suas et superfluitati, preciositati et sumptuositati vestium intendentes, aspicientes ad Christi magistri eorum et domini ac cetus ipsius apostolorum humilitatem et contemptum, ad proprias necesse est, ut redirent consciencias et revolverent, quod 21 q. 4 c. 1 ex svnodo VII. inseritur, quomodo vestibus claris et fulgi- dis clericos ornari non licet, et quod omnis iactancia et ornatura corporalis a sacrato ordine aliena est, et quod eos episcopos et clericos, qui se claris et fulgidis vestibus ornant, emendari oportet. Quodsi in hoc permanserint, per epitimium corrigantur. Et simili pena digni sunt, qui inventi fuerint deridentes eos, qui vilibus religiosis vestibus amicti sunt. Omne quippe, quod non pro- pter necessitatem suam, sed propter venustatem accipitur, elacionis habet calumpniam, quemadmodum ait magnus Basilius. Sed neque ex sericis texturis vestes variatas induebat neque apponebat variorum colorum ornamenta in sumitate vestimentorum priscis temporibus omnis sacratus vir, sed cum mediocri aut vili veste conversabatur. Audierant enim, quia, qui mollibus vestiuntur, in domibus regum sunt.“ Hec ibi. Revolverent insuper, quid in die palmarum legit ecclesia, sub auctoritate beati Ambrosii commemorans humilem adventum Christi in Ierusalem, asina equitantem. Illum cultum vestium re- prehendit I Pe III, 3 ap. Petrus, quando dicit: „Quarum“ scil mulierum „non sit extrinsecus capillatura aut circumdacio auri aut indumenti vestimentorum cultus“. Et Ysa III, 18 predicitur pena taliter ponpatice se ornancium, dicens, quod „in die ista auferet dominus ornamentum calciamentorum et lunulas et torques et monilia et armillas et mitras“, et alia multa ornamenta enarrat. Et pro eodem habetur I Thi III. Et veniret eis in mentem, quod scriptum est9) Sophonie I, 4: „Disperdam de loco hoc reliquias Baal et nomina edituorum cum sacerdotibus, qui adorant super tecta miliciam celi.“ Et subditur infra: „Et erit: in die hostie domini visitabo super principes et super filios regis et super omnes, qui induti sunt veste peregrina, et visitabo super omnem, qui arroganter ingreditur super limen in die ista, qui complent domum do- mini dei iniquitate et dolo.“ Et tempus iam dudum incepit istius prophecie adinplende et istius principia iam agitari inceperunt et quemadmodum gutte sequentis fluminis presage precurrentes et admodum quedam gemule ubertim e terra prorumpentes, mox ymbrem10) robustam presignat secuturam, ita pri- micias spiritus huius prophecie modernis temporibus adimplende reverendis- simus pater in Christo lohannes archiepiscopus Pragensis ecclesie ructuabat, qui temporibus illustrissimi imperatoris Caroli publice excommunicari precepit huiusmodi filios Beiial, qui deferebant rostra in calceis, barbas cornutas et vestes czottatas, curtas et impudicas, et non permittebantur tales divinis of- ficiis interesse. Et ut fertur, eciam in Luca solemni in Lombardia civitate tem- pore Urbani sexti publice per vicos et plateas voce preconica proclamaba- 3) Odsud užívá Biskupec namnoze doslovně díla M. z Janova Regulae vet. et novi testamenti (ed. Kybal — Odložilik) V, 1926, 42-37. 10) In marg. alias ardorem.

Strana 30
30 tur, quod mulieres innupte non deferrent aurum et argentum necnon alias quascunque vestes impudicas et prophanas. Item usura et alii contractus illiciti in laicis, beneficia pinguia in clericis, pondera iniusta et mensure, minores debito, in negociacionibus, exacciones in- iuste, addicio reddituum de novo in suis subditis causa nulla requirente, in militibus furta et latrocinia in vagis clientibus, que omnia manifesta sunt signa et mendacia avaricie. Item frequentacio tabernarum, scurrilitas insanie, frequens quoqne ebrietas et comessacio, que omnia sunt signa gule evidencia. Item congregacio meretricum in publicis domibus, et qui tenent et fovent easdem in vicis suis et domibus, coree publice virorum et mulierum promi- scue, incessus mulierum lascivis et inhonestus et ingenuacio circa subtilem no- civam et inpudicam disposicionem uberum mulierum et denudacio scapularum et mutua utriusque sexus balneacio dampnosa, luxurie provocativa, que omnia sunt signa evidencia luxurie. Item iram retinere per longinqua tempora non celatam, minari publice, arma deferre adversus inimicum homini christiano, qui non est iudex vel alias publi- ce iusticiarius, non loqui cum proximo aut nolle cum fratre ob odium con- versari, detrahere vel alias male loqui de christiano, que sunt signa evidencia iracundie manifeste. Et idem intelligendum est de signis manifestis aliorum peccatorum mortalium, de quibus omnibus dicit Apostolus od Galatas V, 19, 21: „Manifesta sunt opera carnis, que sunt fornicacio etc. ut supra. Nam quia non probaverunt tales habere deum in noticia, ideo iam tradidit deus illos in reprobum sensum, ut faciant ea, que non conveniunt, repletos omni iniquitate [f. 477b], malicia etc. ut Rom I, 28-32 enumerat Apostolus et I Thim III. Quod autem talibus omnibus et singulis sit utile et necessarium arceri per censuram ecclesie a maliciis talibus, utputa per denuncciacionem publicam et expulsionem de plebe catholica, potest facile ex premissis comprehendi, si fideli animo contemplentur. Potest insuper idem hoc concludi ex evangelio et argui Veritate dicente Mathei V, 21-2: „Audistis, quia dictum est antiquis: non occides, qui autem occiderit, reus erit iudicio. Ego autem dico vobis, quia omnis, qui irascitur fratri suo“ etc. Et hoc quantun ad signa iracundie. Sequitur infra (v. 27-30) quoad signum luxurie: „Audistis, quia dictum est antiquis: non mechaberis. Ego autem dico vobis: omnis, qui viderit“ etc. Et infra: „Quodsi oculus tuus dexter“ etc. quod liquide et sole clarius apparet, quod ibi dominus loquitur ad corpus ecclesie et de eius membris ita, ut sit sensus ad propositum: quodsi unum membrum ecclesie, quantum eciam sit principale, per sua facta nepharia et evidencia totam ecclesiam scandalizat, expedit ecclesie, ut de ecclesia per excommunicacionem proiciatur et absci- datur illud membrum et foras eiciatur, quam tota ecclesia scandalizetur, quia hoc dominus luculencius infra Mt XVIII, 6-8 edisserit, dicens: „Qui scanda- lizaverit unum de pusillis“ etc. Quod exponens dominus non de membris humani corporis debere intelligi, sed magis de membris corporis sui mistici i. e. ecclesia sanctorum, mox et immediate notanter subiungit, dicens (v. 10): „Videte, ne contempnatis unum ex hiis pusillis“. Quod vero illud dominus loquatur de correcione predicta, puta que est per excommunicacionis vexa- cionem, que valde et sola daret intellectum populo peccatori, potest patere manifeste ex subinfertis, ubi dicitur: „Si autem peccaverit in te frater tuus“ etc. Et sequitur infra notanter ad propositum: „Amen, dico vobis, quecunque ligaveritis“ etc. Ecce quam palam dominus loquitur illos fore eiciendos a communione fidelium, qui ecclesiam dei publice et manifeste contempnunt et

Strana 31
31 confundunt vivendo notorie scandalose et signa manifesta peccatorum mortalium deferendo. Quod adhuc manifestius explicat Apostolus Cor V, 1, ubi dicitur: „Omnino auditur inter vos fornicacio" etc. Et infra (v. 2): „Et vos inflati estis et non magis luctum habuistis“. Et infra v. 11: „Nunc autem scripsi vobis non commisceri, si is, qui frater nominatur inter vos et est for- nicator aut avarus aut ydolis serviens aut maledictus aut ebricsus aut rapax, cum huiusmodi nec cibum sumere. Quid enim michi de hiis, qui foris sunt, judicare? De hiis, qui foris sunt, dominus iudicabit“. Ecce quam limpide Apostolus decrevit huiusmodi scandalosos christianos prefatos per eieccionem a conversacione aliorum publice confutandos, ut ceteri timorem habeant et cicius mala sua recognoscant.11) lam audistis de diversis peccatis et enormitatibus, statum utrumque tam spiritualium quam secularium deformantibus et late istis specialiter novissimis temporibus occupantibus, que in tantum heu inundaverunt, ut illud, quod olim in corpore Christi ab omnibus vicium iudicabatur, iam nullum inconveniens reputetur, ymo illud, quod in corpore Christi mistico consputum abiecissent christiani, iam hodie honestas et facesia iudicatur. Et ita multa similia repe- riret, qui fideliter primitivam, predestinatam ecclesiam in maxima contrarietate ad presentem dispersionem gentilem in christianis compararet. Ymo tot et tante sunt nunc deordinaciones in hiis, que concernunt materiam fidei et mo- rum, tot peccata et crimina, mensuram que excesserunt, quod bene Paulus apostolus veniens possit nobis dicere, quod olim dixit Atheniensibus (Act. 17, 22): „Per omnia quasi supersticiosiores vos video“. Et verificari posset illud videl. Christi LC XVIII, 8: „Filius hominis putas veniens inveniet fidem super terram?“ Et illa omnia mala correpcione sunt digna, ymo breviter: ex quo secundum Augustinum omnis veritas est in scriptura, prout patet per eundem secundo de doctrina christiana, introducta novitas, que pretenditur esse veri- tas, ibidem nullum habens fundamentum, est reprehensione digna et super huiusmodi nullus christianus obligatur se stabilire". Et ad hoc est Gregorius et habetur transsumptive I q I (c. 26), qui scribit: „Cum Paulus dicat: Fun- damentum aliud nemo potest ponere preter id, quod positum est, quod est Christus Jesus, consequenter probatur, quia ubi Christus non est fundamentum, nullum tum operis superest edificium". Hoc ibi. Quod sciens Apostolus, dice- bat Ro XV, 18: „Non enim audeo aliquid loqui eorum, que per me non efficit Christus“. Per hec omnia circa istum articulum adducta et circa alios, quorum elucidacione venimus, non intendimus derogare alicui scripture sacre nec aliquem sanctum doctorem aut aliquam aliam personam confundere in sen- tencia fundata realiter in eadem. Novit deus ipse, qui cordium est scrutator. Sed aspicientes et considerantes multorum fidelium hominum pro hiis punctis vexacionem ac horrendam hereticacionem, toto conatu agimus et agere in- tendimus, ut cognitis et pensatis piis intencionibus nostris et causis raciona- bilibus, quibus moti sumus ad promovendum articulos huiusmodi, pericula a cunctis [f. 478] Christi fidelibus declinentur et de reformacione mutua omni- um, que fiunt contra legem divinam immaculatam nostri piissimi lesu et eius sponsam veram, quam redemit, cogitemus, ut christianitas in capite et in membris reformetur. Et si aliquis ultra hanc nostram piam et sanc- tam intencionem aliqua nobis ascribat enormia et impudica vicia, tamquam non verus testis a Christi fidelibus habeatur, cum nou sit aliud in corde nostro quam totis viribus et toto posse placere domino nostro I. Christo eiusque 11) Zde se končí shoda s M. z Janova.

Strana 32
32 legem et precepta et hec puncta catholica fideliter exequi et implere. Et si per quempiam multitudinis nostre aliquid sinistri aut scandalosi actum fuerit, de hoc dolemus et non debemus concausa talium esse, cum mentis nostre est omne crimen extinguere, et hec preter intencionem nostram omnimode ac- cidere protestamur, sicut et multi excessus, existimamus, contingunt confor- miter inter subditos aliorum in forma communi preter intenciones, qui dolen- tes de hiis non debent concausa talium iudicari. Et tantum sit dictum pro presenti etc. Explicit posicio secundi articuli Bohemorum, habita in presencia sacri Basiliensis concilii per dominum Nicolaum de secta Tabotitarum anno do- mini etc. tricesimo tercio.

Strana 33
II. Odpověď Mikuláše Biskupce Jiljímu Charlierovi o stíhání veřejných hříchů, pronesená 16.-18. března 1433. Proti táborskému biskupu Mikuláši z Pelhřimova a jeho obraně hu- sitského artikulu o stíhání veřejných hříchů státem vyslal koncil do pole bývalého profesora bohosloví na pařížské universitě Dra Jiljího Charliera. Čestného tohoto úkolu se mu dostalo proto, že se již roku 1432, kdy při- byl do Basileje jako zástupce biskupa v Arrasu i tamní kapitoly, jejímž byl děkanem, osvědčil v přípravných debatách o husitském programu, jak byly uspořádány koncilem na výzbroj proti českým kacířům. Zkuše- ností, kterých takto nabyl a jež uložil v dvojím pilném spise o otázce, v níž měl čeliti husitským poslům, užil nyní obratně na obranu církevního stanoviska v odpovědi táborskému biskupovi, kterou pronesl na čtyřikrá- te 13.—17. února 1433. Charlier vynaložil na svou práci1) mnoho horlivosti a učenosti a podal svým projevem nepochybně výkon vynikající. Výklady, které shro- máždil, nebyly arci příliš původní, nýbrž byly shromážděny z bohaté litera- tury, bojující již 12 let proti husitskému programu. Jeho odpůrci připadla ne zcela snadná, ani však ne nevděčná obrana stanoviska, kterého od sta let hájila zvláště škola francouzská, obrana práv státu proti církvi. Ve formulaci sporné otázky samé nebylo mezi táborským biskupem a pařížským doktorem rozporu zásadního. Obraz, jakého užil Charlier k charakteristice rozdílu v jejich pojetí věci, nebyl zcela nepřípadný. Bi- skupec mu připadl jako řemeslník, jenž příliš zatopil pod hrncem, ve kte- rém chce lidské neřesti zničit, takže je třeba přilévat naopak do ohně vody. Podle táborského biskupa zase Charlier žene oheň jen na jednu 1) Byla vydána již 1603, naposledy pak v dále uváděné edici Mansiově svaz. XXIX, 868-972. Ve svaz. XXX. 388-456 vyšla pak jeho replika Biskupcovi, kterou se řečnický souboj obou mužů skončil. O Charlierovi samém viz úvod Ern. Birka k edici jeho cenné- ho díla o práci basilejského poselstva o kompaktáta, jehož se zúčastnil, v MCI, str. XXI a d. a P. Férét, La Faculté de théologie de Paris IV. 1897, 309-13. O dvojím pří- pravném traktátě o otázce, v níž čelil Charlier Biskupcovi, o traktátech, jimiž se na to 1432 na koncile připravoval, povím více v zprávě o studijní cestě z r. 1931, určené pro Věstník Kr. čes. spol. nauk. Jak soudil o Charlierovi přední z českých účastníků basilej- ských disputací Martin Luhač, viz u B. Dudika, Forschungen in Schweden (1852) 463. Charliera doporučovalo asi koncilu také to, že přicházel z Pikardie, zasažené již husit- skou propagandou, o níž viz moje Husitství a cizina (1931) 176 a d.

Strana 34
34 stranu, na lidi světské, kdežto od hříchů duchovních oheň odvádí. I zdálo se spočátku, že neběží než o nalezení střední cesty mezi dvojí krajností. Tento dojem mohl opravdu potrvat po celý prvý den, když Biskupec mlu- vil. Přišly, pravda, již zde na přetřes podstatné rozdíly v husitském a církevním chápání mravních otázek. Mluvčí Tábora se prohlásil rozhodně proti trestu smrti a vzbudil tím arci překvapení a odpor u Charliera, jenž se proti němu dovolal nejen mnoha autorit církevních, ale i starého zá- kona. Biskupec odmítá tyto autority a prohlašuje, že starý zákon pozbyl tu platnosti a pro křesťana, že je jedině závazným Zákon nový. Zdůraz- niv pak toto stanovisko i výroky několika sv. otců, praví pěkně: „Jest si přát, aby si soudcové počínali jako otcové, ne jako tyrani, neuznávajíce soudních předpisů starozákonních ani lidských zákonů, příčících se zá- konu evangelia, nýbrž aby dbali postupu Kristova a zvyku církve prvotní. Nemoha vrátit popravenému život, nemohu míti zalíbení v popravách a nedám snadno souhlas k smrti druhého.“. Táborský zástupce se ozval hlavně proti popravám zlodějů, tenkráte zcela obvyklým, jak se o zmír- nění těchto poprav zasazovali a to s úspěchem i v Praze. Zato projevil tvrdou přísnost proti smilství a prostituci, která v je- ho odpůrci nalezla kritika velmi shovívavého. Charlier se ovšem mohl dovolati pro svůj názor mocných autorit: nejen Tomáše Akvinského, ale i sv. Augustina. Biskupec odpověděl rozhodně, ale šetrně a shrnul svůj názor v tato slova: „nejmilostivější Bůh dal svému lidu zákon i velmi do- brotivý i velmi moudrý, aby žil střídmě, varuje se obžerství a opilství, a čistě až k zákonnému manželství a aby každý měl vlastní ženu, po řádu církve zasnoubenou pro uvarování smilstva I. Kor. 7.“ O výroku Augusti- nově prohlásil Biskupec, jistě s nemalým sebezapřením, které si uložil jako mluvčí všech stran husitských, že výrok není asi pravý, a postavil proti němu Augustinův výrok méně shovívavý k nevěstincům. Jak o této obraně prostituce, církevně ovšem zcela korektní, soudili na Táboře, mo- žno se dočísti v Chelčického Síti víry pravé, která ještě po letech (díl I. kap. 77) bouří proti argumentaci Charlierově jak v této otázce, tak i otáz- ce trestu smrti. Ale hned v těchto drobných přestřelkách zřejmě mírněných Biskup- cem z ohledu na husitskou pravici, jež s obavami sledovala duchovní hlavu táborského bratrstva po pobouření, jaké způsobil v prvním, ledno- vém projevu, již zde pronikalo na povrch i zásadně odlišné východisko obou mužů, východisko, jehož všechny uvedené rozpory nebyly než pou- hým důsledkem. Hluboký tento rozdíl se ozval nejjasněji tam, kde Bisku- pec čele odpůrci, dal opětovně, třeba jen mlčky slovo Husovi. Sáhl tento- kráte k projevu, který měl hluboký význam symbolický, k Mistrovu ká- zání, které si uchystal pro koncil kostnický, aniž mu ovšem bylo dovole- no projev pronésti. Biskupec vyňal z něho zásadní výklad o dvojím míru, míru božím a míru světa. Husité s Husem nestojí o mír se světem jako církev, smiřující se s nemožností, změniti tento svět podle zákonů božích, a uzavírající proto se světem shnilý kompromis. Husitům jako Husovi záleží pouze a jediné na míru s Bohem, o němž jsou přesvědčeni, že ne- dal své zákony nadarmo. A tento mír s Bohem, toť nesmiřitelná válka pro- ti hříchu, který je rouháním Bohu. Tak uslyšeli basilejští otcové smělou theorii o absolutnosti zákona božího slovy českého mistra, kterého otco- vé kostničtí upálili.

Strana 35
35 Slova Husova, jež se takto ozvala na koncile, jako by ohlašovala již bouřlivou srážku principů, která byla neodvratná. Rozpoutala se hned na počátku druhého dne Biskupcovy přednášky. Zahájil ji převratným tvrzením, které podstatně přispělo k odsouzení jeho učitele Husa, tvrze- ním, že v počátcích křesťanství žili všichni kněží pod světskou vládou státu, a to až do časů císaře Konstantina. Toto tvrzení bylo arci vrcho- lem kacířství v očích církve, jež si od Rehoře VII. osobovala naopak pří- mou vládu nad světem. Bouře pohoršení proto propukla mezi poslucha- či, zvláště když se Biskupec jal odůvodňovati svoji thési citáty z Ockha- ma, či správně z revolučního díla Marsilia z Padovy, z jeho Defensoru pacis2). V pádných historických důkazech této dnes samozřejmé skuteč- nosti strávil Biskupec druhý svůj proslov a vyvrcholil zároveň svoji prá- ci. Hájil v tom netoliko práv státu proti církvi, jak jí hájila přes sto let zejména francouzská literatura legistická, Marsilius z Padovy a velký jejich žák Viklef, nýbrž i myšlenky suverenity lidu ve státě; odmítl tvr- zení, jako by ospravedlňoval vzpouru proti panovníkovi, ale nedvojsmy- slně, třeba jen nepřímo, pravil, že zcela něco jiného je vzpoura obce, od níž přece dostává panovník teprve právo vládnout. I zde ovšem je vidět, že ohled na Prahu ztlumil v Mikuláši přesvědčení Tábora. Třetí den Biskupcovy přednášky přinesl mírnější tóny. Bylo mu brániti husitského stanoviska o odpustcích, bratrstvech, poutích a ostat- cích svatých. Opřel se i tu mlčky o autoritu Husovu a v patero thesích shrnul závěrem rozdíly mezi tímto pojetím a názorem doktora Jiljího. Hluk ve shromáždění vzbudil, jak se zdá, až na konci, kde v extempore, o němž nás zpravuje pohříchu jen písař bratrstva sirotčího3), ospravedl- ňoval Husa a Jeronyma a prohlásil, že Husité nemohou uznat spravedl- nost jejich popravy. Tiskem vyšel tento projev Biskupcův po prvé r. 1723 v znamenité edici Veterum scriptorum et monumentorum amplissima collectio VIII, 356-415. Učení Maurini pořížští U. Martène a Edm. Durande užili k své- mu vydání sborníku proslulé koleje navarrské, který se dnes chová v pa- řížské Bibliothéque Mazarine a má tu značku č. 1686; projev se tu čte na 1. 71—100, a to v přepise dosti vadném, jednou dokonce s několika- řádkovou mezerou. Odtud přetiskl repliku Mikulášovu1792 D. Mansi v známé své edici Conciliorum amplissima collectio XXX, 338—88 (ana- statický přetisk je z r. 1903). Základem mého vydání je mnohem lepší přepis, zachovaný v drahocenném sborníku, který si dal přímo ještě na koncile pořídit písecký hejtman táborský Matěj Louda z Chlumčan*) a na nějž upozornil F. Palacký. Sborník má dnes v kapitolní knihovně praž- ské značku I 77 a jeho obsah byl mnou rozepsán v Podlahových Doplň- cích a opravách k soupisu rukopisů knihovny metropolní kapitoly praž- ské (1928) str. 31. Znění našeho díla je tu pečlivě vykorigováno. Jen v několika málo případech mohl jsem dát přednost textu pařížskému ne- bo ponechati jeho variantu;jest pak označena zkratkou P, v opačném případě zkratkou L. 2) O tom v uv. mé knize str. 161 a d. 3) Deník Petra z Žatce v uv. MCI, 333. Podle něho závěrem instificavit damnatos in Constantia, dicens: Nos eos pro iuste damnatis non habemus. 4) O vzácné té památce promluvím Jč. sbor. histor. IV (1931). snossssossonosso

Strana 36
36 Nicolai de Pelhřimov, dicti Episcopi, replica contra Aegidium Carlerii de correccione peccatorum." Ostenso, quod articulus de cohibicione, correpcione et castigacione peccatorum sit catholicus, legis divine auctoritatibus ac praxi Christi, apo- stolica et ecclesie primitive necnon ss. doctorum cum conciliis antiquis, se veraciter in eadem lege fundantibus sentenciis munitus, superest vene- rabilis et dilectus in domino doctor, predictum articulum zelanter impug- nans et ipsum bene licet non tantum, quantum demeruit, flagellans. Qui quasdam auctoritates scripturarum in unum involucrum satis dispendiosa prolixitate compegit, putans se undecunque sibi succurendo fidem simpli- cibus adgignere creditivam. Sed cum opus precipuum virtutis sit vera dicere et hunc, qui veritatem impugnat, posse revincere et eius latibula coram aliis patenter aperire, ideo divino adiutus contra illum presidio, mea salvans, ad opposiciones et instancias illius descedendo eius respon- sis et solucionibus immorabor. Et cum venerabilis nostri articuli impug- nans in prefacione sui primi actus me fabrum prunas sufflantem sub olla, quam vidit succensam, racionum et auctoritatum per meum articulum contra vicia appellasset, et estimans me illam ultra modum ad combusti- onem viciorum succendisse, aquam amaram, quia contradiccionis huius ignei zeli ut alter faber se mittere et subministrare spopondisset, ut ali- quod ex ambobus nobis medium fieret; quod audiens imprimis in animo gaudebam. Sed auditis posterioribus et post hec in scriptis visis timeo, ne doctor in illam Apostoli incidat sentenciam, quam de quibusdam Rom 2, 21 scribit: „Qui ergo alium doces, te ipsum non doces“. Cum timens de 1) Nápis v P: Replica contra posicionem mag. Egidii Carlerii, facta per Nicolaum, unum ex oratoribus Boemorum, pro secundo articulo eorumdem. V L: Replica Nicolai prima contra impugnantem posicionem de punicione peccatorum mag. Egidium, doctorem Parisiensem, canonicum de Atrabato et decanum Cameracensem. Feria II. post Oculi.

Strana 37
37 me, ne in uno extremo excederem ultra modum flamman ad combustio- nem viciorum emittendo, solus, eius salva reverencia, in extremo utroque excedit, nunc flamman ultra clibanum nimium emittens et specialiter contra laycos seculares, et nunc nimium extinguens et maxime erga ec- clesiasticos et clericos, ut in sequentibus apparebit. Et ad tantum eximit et exonerat ecclesiasticos et onera gravissima laycis tamquam prime ma- terie imponit, quod (f. 14b) timendum est, ne sit de numero illorum, de quibus Veritas dicit (Mt 23, 4) : „Alligant enim onera gravia et inporta- bilia et imponunt in humeros hominum, digito autem suo nolunt ea move- re“. Et ad tantum possunt seculares gravari sic per ecclesiasticos, quod aliquando velut asina coram Baleam reclamabunt. Cum autem doctor materiam sui actus ad tria puncta restrinxit; in primo enim puncto suo premittens quator notabilia, uno de descripcione peccati mortalis, secundo de descripcione peccati mortalis publici et pri- vati, tercio de distincione iudicii quadruplicis et quarto de distinccione duplicis correpcionis — subiungit proposicionem primam, quod lex eterna est ponenda in summo omnium principe, quia, cum, inquit, mundus divina prudencia regatur, necesse est in gubernante esse dictamen practicum om- nium ab eo directorum, ut, quomodo a racione practica artis increate pro- cessit, sic sua providencia in ipsum ut finem ultimum reducatur. A qua dicit ulterius derivari in nobis legem nature velut quandam participacio- nem eius, per quam inclinamur ad proprios actus et finem vite humane. In quibus secum non intendo contendere, quia non sunt contra me, sed pro articulo meo. Post hec ponit proposicionem secundam, quod ultra legem eternam et naturalem oportet ponere legem humanam, que precepta moralia legis divine et naturalis per derivacionem ab illa determinaret et que crimina aliqua posset licite punire mortis supplicio, in hoc a lege divina non dis- sonando. Et huic annectit proposicionem istam terciam, quod, quamvis omnia peccata (f. 15) mortalia et maxime publica sint a quolibet fideli detestanda, non tamen omnia possunt puniri lege humana. Deinde circa illam primam sue posicionis partem subinfert conclusionem, quod licet omnia peccata mortalia sint divina lege expresse vel implicite prohibita, non tamen omnia peccata mortalia publica ab homine sunt ex dictamine huius legis penaliter per iudicium punienda. Et in illis scil. in proposicione eius secunda et tercia et in dicta con- clusione secum non concordo, sed oppositum sencio. Ut autem hoc melius et manifestius a venerando auditorio inter me et partem michi adversam posset percipi et ex oppositis iuxta se positis veritas magis elucesceret, in confirmacionem articuli mei et pro posse satisfaccionem dictis et racio- nibus, per reverendum impugnantem circa illum primum eius punctum, quantum ad illa puncta, in quibus discordamus, inducta, tria specialiter presuppono I. Supposicio. Primo illud, quod lex evangelica excellit legem Moysi et omnem alias legem humanam in exstirpacione viciorum. Nam lex hu- mana ex eo, quod non potest ad legem divinam attingere, invenitur defec- tiva. Lex eciam Mosayca videtur permittere aliqua mala eo, quod data fuit populo rudi et dure cervicis, lex autem evangelica, tamquam perfec- tissima, quantum est de se, nullum malum permittit, sed omnia excludit

Strana 38
38 et punienda predicit Matth. XII, 36: „De omni verbo occioso, quod locu- ti fuerint homines, reddent racionem in die iudicii." Et si de omni verbo occioso, multo magis de nocivo, et si de verbo, multo magis de facto. Ista supposicio patet et lacius in sentencia et in verbis declaratur per Nicolaum de Lira in proemio super Mattheo et super illo verbo Ysaie XXVI, 7 „Semita iusti“. Idem doctor: „Omnes alie leges excepta evangelica per- mittunt aliqua mala“. Hec ille. II. Supposicio. Secundo presupponitur illud Crisostomi2) dictum, quod in opere imperfecto scribit super illo verbo evangelii (Mt 7, 29): “Erat enim docens illos sicut potestatem habens“: „Omnis doctor servus est legis, quia neque supra legem addere aliquid de suo sensu debet neque subtrahere secundum proprium intellectum, sed hoc tantummodo predi- cat, quod (f. 15b) habetur in lege. Nec enim potest mens humana. de- tractare alias directicare, quod sapiencia dictat. Sic enim ait Salomon: „Ne addas ad verba neque subtrahas inde. Qui autem hoc est ausus, se sapienciorem putat esse quam deum et incipit falsus esse testis, quia illud dicit, quod nec auris audivit nec oculus vidit. Cristus autem, dominus legis, et subtrahere potest de lege, quod propter necessitatem temporis iussit; utputa propter duriciam cordis iussum fuerat dare libellum repudii. Dominus autem illud, quasi potestatem habens, subduxit, dicens: Quod deus coniunxit, homo non separet, et addidit, quod propter infirmitatem hominum minus fuerat iussum, utputa: „Antiquis dictum est: non occi- des, ego autem dico: non irascaris". Non quasi servus legis sub potestate constitutus illud docebat, quod fuerat iussum, sed quasi dominus legis et habens potestatem sua auctoritate addebat supra id, quod antiquis dictum fuerat: Ego autem dico hoc. Hec ille. III. Supposicio. Tercio presupponitur, quod quilibet christianus, ul- tor iniurie, debet quoad dei iniuriam esse ultor zelantissimus et quoad propriam iniuriam indultor mitissimus, cum sicut dei dileccio, ita vindi- cacio divine iniurie est a quolibet preferenda, quod plane evidet ex pre- cepto salvatoris, qui Matth. XVII, 15 peccantem precipit corripere, illam correpcionem usque ad excommunicacionem acuendo, de vindicacione ve- ro proprie iniurie precipit, ut quocies in eum frater peccaverit, dimitta- tur. Quod eciam ex facto Christi et Moysi confirmatur, qui fuerunt duo legiferi duplicis testamenti. Nam Moyses Exodi XVII. legitur pro adora- cione vituli 23 milia hominum occidisse et tamen. Nu XII. legitur pro Maria, contra ipsum murmurante, quod percussa fuit lepra a Domino (f. 16), ipsum Dominum exorasse. Sic et Christus Matth. IIII. duplicem temptacionem humanitatis sue pacienter sustinuit, sed quando tercio ad latriam, soli deitati debitam, dyabolus aspiravit, acute fugavit eum, di- cens: „Vade, sathana“. Per que secundum Crisostomum3) dedit nobis in- telligi, ut nos illius disceremus exemplo nostras quidem iniurias magna- nimiter sustinere, dei autem iniurias nec usque ad aurem sufferre, quo- niam in propriis iniuriis pacientem esse quenquam laudabile est, iniuri- as autem dei dissimulare nimis impium est. Sic Christus phariseis in causa dei acutissime restitit opere et sermone, ut patet Matth. XXIII., 2) Pseudochrysostomus ap. Migne PG 56, 747. 3) Cf. ibid. 668.

Strana 39
39 iniuriam autem sue humanitatis nedum pacienter sustinuit, sed pro in- ferentibus oravit Luce XXIII. Sic Petrus contumelias sibi illatas cum gaudio suscipiebat, peccata vero, que in deum committebantur, zelantis- sime puniebat, Ananiam et Zaphiram Spiritui sancto mencientes mortis sentencia per miraculum dampnans Act. V. Istis supposicionibus premissis accedendo ad dicta et posita docto- ris articulum impugnantis, dico, quod, quamvis lex eterna in summo om- nium principe sit ponenda, a qua derivatur in nobis lex nature velut que- dam participacio eius, per quam inclinamur ad proprios actus et finem vite humane, ut in principio deducit doctor, non tamen ultra hanc legem eternam et naturalem simpliciter necessario poni oportet legem humanam (f. 16b) ad participandum dictamen divine direccionis (racionis L) sic, quod non sufficienter sine illa dirigi possit res publica seu genus huma- num, cum immediacius lex Mosayca, cui successit lex gracie seu evangeli- ca, derivate sunt a predicta lege eterna et naturali, que sufficientes per se erant ad regimen ecclesie militantis sine humanis legibus post adiectis, quelibet pro tempore suo. Nam determinacio in hiis, que ordinant homi- nes in deum, facta est in lege veteri sufficienter per moralia et per ceri- monalia, determinacio vero in hiis, que ordinant homines adinvicem, facta est in lege ipsa per iudicialia; et huius determinacionis cerimonialium, iudicialium vel moralium necessitas fuit, quia universalia non movent suf- ficienter ad opus, ut eciam tangit impugnans. Lex eciam evangelica, legi Mosayce succedens, pro suo tempore est per se sufficiens ad regimen ecclesie militantis sine legibus humanis post adiectis, excedens legem veterem et alias leges in brevitate et in instrumentorum paucitate et modi implendi facilitate, que est regula com- munis, una omnium, brevis, facilis, sufficiens et lex perfecte libertatis, qualem decebat nobis tradere Iesum Christum. Nec aliquis hominum pre- ter eum potest talem regulam aut statutum condere, quod sic universa- liter coaptatum omni homini, omni statui et condicioni, congruens in omni loco et in omni tempore sine excepcione observandum, quod non suffi- cienter in lege predicta includatur, cum lex predicta perfecte executa do- cet rectisime, quomodo (f. 17) omnis iniusticia debeat a re publica ex- stirpari et quomodo offendens in legem debeat castigari et quomodo que- cunque iusticia veritatis foveri debeat et finaliter premiari. In ipsa est fides ecclesie catholice, quam quilibet tenetur cognoscere. In ipsa eciam est exemplar planissimum, iuxta quod debet regulari ecclesia et quodlibet eius membrum. In ipsa eciam est subtilitas tam scolastica quam moralis ultra hoc, quod scimus comprehendere hic in via. Ideo idem esset spiritu- aliter pascere auditorium sine sentencia evangelica, ac si quis faceret alteri corporale convivium sine pane. Nam cum sit Christus fundamen- tum tocius sentencie, que pertinet christiano, et sua conversacio et doc- trina in evangelio ubilibet expressatur, patet, quod necessarium est omni statui viatorum ipsum cognoscere, cum in ipso sine possibilitate decepci- onis possimus hoc habere, quod debemus credere vel sperare et quomodo debemus tam nos ipsos quam rem publicam informare. Et per consequens non necessario simpliciter ponenda est lex humana nec immediate deriva- tur a lege eterna et naturali, quin sine illa sufficienter dirigatur ecclesia catholica per legem veterem et novam taliter, ut tactum est. Cuius oppo- situm expresse ponit impugnans in scripto suo.

Strana 40
40 Et in confirmacionem mei dicti, presupponens ex fide catholica, quod Christus Jesus, verus deus et homo, unam legem instituit, que est vetus et novum testamentum, ad ecclesiam catholicam regulandam, arguitur sic : Universitas (f 17b) legum sufficit regere totum mundum, sed lex Jesu Christi continet in se omnem legem particularem; ergo lex J. Christi, veri dei et hominis, per se sufficit ad regimen ecclesie catholice. Antecendes patet ex eo, quod scriptura sacra, que est lex Jesu, continet in se omnem veritatem. Sed omnis lex, legi divine non dissonans, est veritas, ergo lex Christi continet in se omnem legem. Assumptum patet per b. Augustinum 2°. de doctrina Christiana in fine, ubi dicit: „Quidquid homo ultra scrip- turam sacram didicit, si noxium est, ibi dampnatur, si utile, ibi invenitur. Et cum ibi quisque invenerit omnia, que alibi utiliter didicit, multo habun- dancius inveniet ea, que nusquam omnino alibi, sed in illarum tantummo- do scriptararum mirabili altitudine, mirabili humilitate discuntur.“ Idem tenet Johannes Damascenus, 1°. libro sentenciarum suarum dicens: „Non est possibile quidquam preter ea, que a divinis eloquiis enarrata sunt et manifestata, dicere de deo vel universaliter intelligere“. Istud eciam tenent alii sancti doctores concorditer, qui fundant in lege Christi veraciter dic- ta sua. Item b. Gregorius libro XXXIII. Moralium dicit: „Deus in scrip- tura sacra quidquid potest evenire, singulis comprehendit atque in illa per exempla presencium eciam vitam sequencium informare curavit.“ Hec ille. Hoc autem non ideo dico, quod leges humanas omnino abiciam aut velim annulare, in quantum specialiter legi divine subserviunt et ipsius rectitu- dinem et iusticiam imitantur. Sed dico, quod nulle tales leges humane vel privata statuta sunt licita vel a populo obligatorie admittenda (f 18), nisi de quanto sunt media, facilitancia ad observanciam legis Christi. Si au- tem secundum impugnantom lex humana simpliciter, necessario et obliga- torie est ponenda et secundum ipsum in materia morali et theologica inde- finitiva valet universalem, si ergo lex humana simpliciter est necessaria, tunc omnis lex humana est sic necessaria, ut quilibet et specialiter sacer- dos, deprehensus in adulterio, occidatur. Predicet hoc doctor in Francia et placebit sacerdotibus et regno. Et non obstat, si doctor voluerit obicere illud, quod lex humana. licencians virum occidere posse adulterum uxoris in adulterio deprehen- sum, intelligi debeat, si est persona vilis et cui non debetur reverencia, vo- lens forte ecclesiasticos eximere. Ad hoc potest responderi, quod doctor talem non potest a vilitate eximere, etsi esset ecclesiasticus, quia eo vilior est, si peccat, quanto alios in officio excellit, cum quanto gradus est alcior, tanto casus gravior. Et hoc patet per canonem I. q. 1 c. „Vilissimus“, ubi sic scribitur: „Vilissimus computandus est, nisi precellat sciencia et sanc- titate, qui honore prestancior est“, quamvis nollem, quod talis adulter in corpore occidatur, sed ad reformacionem salva vita teneatur. Et sic est expeditus unus punctus, in quo cum doctore non concordo nec ipse mecum, quia ipse ponit legem novam necessariam et obligatoriam, ego autem le- gem novam et veterem dico sufficientem, quamlibet pro tempore suo, ad ecclesiam catholicam regulandum sine illa post adiecta. II. Proposicio opposita proposicioni doctoris. Post hec pono propo- sicionem oppositam proposicioni eius tercie sub terminis istis: Omnia pec- cata mortalia publica, a quolibet fideli detestanda, possunt puniri lege hu- mana. Et legem humanam intelligo subservientem legi divine et rectitu-

Strana 41
41 dinem ac iusticiam ipsius imitantem, sicut et doctor in scripto suo ad tantum ipsam dicit esse bonam, in quantum sic se habet. Probatur proposicio sic. Lex humana potest ad tantum deservire et subici legi divine tamquam ancilla domine, quod in ipsa expresse statuatur execucio contra omnes transgressores publicos legis divine, quo dato, suf- ficiencia (f. 18b) data et opportunitate loci et temporis, omnia peccata mortalia publica possunt puniri lege humana; ergo etc. consequencia est bona. Et antecedens patet Dan III, 96 Nabuchodonosor rex Babilonis sta- tuit, dicens: „A me ergo propositum est hoc decretum, ut omnis populus et lingua et tribus, quicumque locutus fuerit blasphemiam contra deum Sidrac Misaac et Abdenago, dispereat et domus eius vastetur. Neque enim est deus alius, qui ita possit salvare.“ Et III. Esdre VIII, 26-7 rex Arta- xerxes locutus est ad Esdram, dicens: „Tu autem, Esdras, secundum sa- pienciam dei tui constitue iudices et arbitros in tota Siria et Fenice et omnes, qui legem dei tui noverint, doce, ut quotquot transgressi fuerint legem, diligenter plectantur.“ Et II. Paralip. XV, 13 Aza rex intravit ex more ad corroborandum fedus, ut quererent deum patrum suorum in toto corde et in tota anima sua. „Si quis autem, inquit, non quesierit dominum deum Israel, moriatur a minimo usque ad maximum, a viro usque mulie- rem“. Et iste est secundus punctus, in quo discordo a doctore. Conclusio. Deinde pono conclusionem oppositam conclusioni eius pri- me partis sub terminis istis: Omnia peccata mortalia publica, divina lege expresse vel implicite prohibita, sunt ab homine ex dictamine huius le- gis data pertinacia et ad hoc habita opportunitate et sufficiencia penali- ter per iudicium ipsi legi conforme punienda stante saltem bracchio secu- lari et spirituali, in suo ordine a deo approbato. Probatur sic conclusio. Ecclesia sicut habet duas partes scil. cleri- cos et laycos tamquam corpus et animam, sic habet duos modos corrigen- di, scil. (f. 19) spiritualiter hortative et corporaliter coactive, ex quibus rectores spirituales et seculares ex eorum officio modis ipsis congruenti- bus iuxta dictamen divine legis possunt in communitatibus christianorum et quolibet statu earundem omnia dicta peccata penaliter per iudicium punire, ut probatum est per me in posicione mea auctoritatibus divine legis et ss. doctorum sentenciis, se veraciter in eadem fundantibus, cum alias superfluerent ille due potestates in ecclesia scil. potestas civilis coactiva et evangelica; quod non est dicendum. Et probatur conclusio 2° per opponentemmet, qui in fine sui primi puncti scribit concedendo omnia peccata mortalia publica esse punienda concurrentibus tribus scil. iurisdiccione, conviccione et pace salva. Tunc sequitur: omnia peccata mortalia publica, concurrentibus illis tribus, sunt ab homine penaliter per iudicium punienda, ergo omnia peccata mortalia publica sunt ab homine penaliter per iudicium punienda. Consequencia est bona, quia arguitur ab inferiori ad superius affirmative et eciam, quia ex opposito consequentis inferri potest oppositum antecedentis. Et licet doctor in auditorio publico negaverit hanc predictam consequenciam, di- cens fore argumentum a secundum quid ad simpliciter, tamen capiendo ista tria predicta per viam cuiusdam determinacionis actualiter concurren- tis ad precedencia, sicut ego intellexi doctorem, tunc consequencia pre- dicta bona est. Sicut et illa est bona consequencia, si sic argueretur: homo

Strana 42
42 currit sub isto modo, ergo currit; sic et in proposito. Si autem illa tria predicta capiuntur per viam unius antecedentis impossibilis, quemadmo- dum doctor in auditorio se declaravit, tunc pro illa consequencia secum non contendo, cum sic ex impossibili sequitur quodlibet, quamvis ego non habeam hoc pro impossibili, quod illa predicta concurrant et omnia pec- cata mortalia publica arguantur. Item, que peccata lex divina sentenciat penaliter punienda, illa po- test homo iudex iuxta dictamen eiusdem legis penaliter per iudicium puni- re. Sed omnia peccata mortalia publica lex divina sentenciat penaliter punienda intelligendo in communi vel in particulari; ergo omnia potest homo iudex, sicut dictum est, penaliter per iudicium punire. Consequencia est bona et antecedens pro utraque parte patet per doctorem impugnan- tem, ubi volens probare ex isto dicto Apostoli Rom I et XIII. cap., quod aliqua crimina lex humana potest licite punire mortis supplicio, ponit, quod illos, quos deus iudicavit ad mortem, potest iudex licite interficere et maxime illos. qui per legem divinam adiudicati sunt morti, licet ego non dico secum, quod omnes, qui secundum modum loquendi Apostoli di- gni sunt morte, quod debeant morte corporali plecti, ut in loco suo post dicetur. Et si omnia peccata mortalia publica, divina lege expresse vel implicite prohibita, non essent ab homine ex dictamine huius (f 19b) legis data pertinacia et ad hoc habita opportunitate et sufficiencia penaliter per iudicium punienda, sequitur, quod lex humana fideliores executores haberet quam lex divina, cum illa ut communiter habet executores pena- liter puniendi omnes suos transgressores, cuius oppositum fieri deberet, cum sit argumentum a maiori. Si servus imperatoris vel alterius domini temporalis exequitur mandatum domini sui in puniendo in transgressori- bus decreti domini sui, quanto magis imperatores et domini temporales exequi deberent mandatum capitalis sui domini in puniendo penaliter iuxta dictamen divine legis in transgressoribus legis sue. Licet, heu, nunc pauci tales inveniuntur, sed multo plures in causis propriis sunt cordati, in causa autem domini nimium sunt vecordes. Et pro ista conclusione sunt multe auctoritates legis divine et ss. doctorum in eadem veraciter se fundantes circa posicionem meam adducti, quas causa brevitatis hic omitto. Correlarium. Ex ista conclusione infero istud corelarium, quod lex, tolerans et permittens impunitam simplicem fornicacionem aut simplex meretricium manifestum, si fiat vis in verbo, est iniqua et non divine le- gis rectitudinem et iusticiam imitatur, cuius oppositum impugnans tenet. Probatur correlarium sic. Illud est iniquum rectitudinemque et iusticiam legis divine non imitatur, quod expresse legi nove et veteri obviat. Sed tolerancia et permissio simplicis fornicacionis aut meretricii expresse ob- viat legi nove et veteri, ergo tolerancia et permissio (f. 20) simplicis me- retricii aut fornicacionis est iniqua. Consequencia est bona et maior per se nota. Sed minor patet Deut XXIII, I ad Corinthios VI, Colloc. III, Ephe V. et Act. XII. cap., ut in probacione primi correlarii posicionis nec osten- sum est. Et talia publica meretricia propter causam, per doctorem impu- gnantem tactam, admittentes videntur implicite innuere, quod deus sapi- entissimus non sapienter statuisset legem suam de prohibendis talibus fornicacionibus extra matrimonium legitimum sub pena dampnacionis eterne et amissionis perpetue beatitudinis; et hec est blasphemia nimis

Strana 43
43 magna et per consequens nullo modo est hoc sustinendum. Hoc enim pec- catum, ex quo in lege veteri fuit prohibitum et non toleratum, que lex. fuit minus perfecta lege nova: quanto magis in lege nova, que est lex perfectissima, debet prohiberi et non tolerari! Et quomodo manifestior posset esse repugnancia huius legis humane, tolerantis meretricia, respe- ctu legis divine, ipsa omnino prohibentis, quam dicere: Illud, quod una prohibet et non tolerat, hec alia tolerat et permittit? Quomodo ergo ista lex, tolerans et permittens illud, quod lex divina non facit, rectitudinem illius legis iusticiamque sectabitur? Nec impugnans in hoc suum dictum salvare potest, admittens eis locum quasi sterquilinii, ubi sunt purgamenta civitatis, et locum privatum et non publicum, ne inverecundius peccetur, et ut competencius sibi vide- tur, in suburbio, quamvis illius meretricii concedat restriccionem; quan- tum ad locum, ne videl. in loco honesto civitatis locum habeant; quantum ad progressum (f. 20b), ne videl. currere permittantur per vicos et pla- teas civitatis aut taberna, et comessaciones cum viris frequentent; quan- tum ad ornatum, ne preciosis vestibus utantur, cum a domino deo nec lo- cus nec tempus ad peccandum conceditur nec in primitiva ecclesia in communitatibus fidelium illud peccatum aliquem locum habuerit, ymo nec nominari permittebatur, ut est in pluribus locis scripture. Quodsi doctor poterit ex dei lege veraciter ostendere, quod hoc peccatum meretricii pu- blicum debeat in communitatibus publice tolerari et quod talis locus, quem describit in suburbio, ipsis debeat limitari, doceat et autenticet eciam hoc, ut viri et lenones, se cum illis commiscentes, similem cum eis habitacio- nem et refeccionem habeant in communitatibus. Nec est conveniens racio excusacionis aut admissionis illius mere- tricii, ut videl per hoc maiora mala evitentur, quia dicit impugnans, quod punicio penalis huius peccati occasionem daret maioribus criminibus et pareret in policia grave scandalum, licet forte caucius dicere posset doctor, quod ex punicione et non admissione illius peccati occasio accipi posset ad perpetrandum peiora Sed ad hoc respondet Aoostolus, quod mala non sunt facienda, ut bona eveniant, et Augustinus dicit: „Non deberet quis mentiri propter totum mundum salvandum, quia secundum verbum Chri- sti non prodest homini, si universum mundum lucretur et anime sue detri- mentum paciatur“. Sic autem arguentes videntur innuere, quod deus es- set crudelis eo, quod populum suum obligasset sub gravissima pena ad impossibile, quia secundum tales impossibile est quasi fornicaciones tales non fieri; ideo videntur sic implicite dicere deum esse crudelem, quod non est dicendum. (f. 21) Sed sciant omnes, quod deus clementissimus et valde benigne et valde sapienter mandat populo suo in lege, ut sit so- brius in evitando crapulam et ebrietatem et castus usque ad legitimum matrimonium perseverando; quod si quis fuerit fragilis et non potest esse continens, indulgetur sibi, ut intret legitimum matrimonium et quod unus- quisque habeat suam propriam uxorem, secundum ordinem ecclesie de- sponsatam propter fornicacionem evitandam I Cor VII. Nec prodest ad salutem malo christiano, evitanti adulterium et sodomiticum peccatum, si noluerit evitare crapulam et ebrietatem et fornicacionem simplicem, propter que dampnabitur et regnum dei non possidebit secundum Apo- stolum Et venerabilis opponens, timeo, quod hic et alibi, ubi pro toleran- cia peccatorum loquitur, nimis multam aquam ad ollam succensam contra.

Strana 44
44 vicia submittat et occasionem magnam dat iuvenibus auditoribus, deli- ciis et voluptatibus deditis, talia vicia perpetrandi. Ymo curia Romana, fovens in se tot et tam monstruosa et publica meretricia contra domini preceptum, videtur de se derivare in omnes alias ecclesias immundiciarum et fornicacionum crimina sordidissima. Et uti- nam non sit illa mulier, quam vidit Johannes in Apokalipsi, mater om- nium fornicacionum et abhominacionum terre et peccatrix publica, pre- stans aliis omnium huiusmodi fornicacionum nephanda exempla et inevita- bilia scandala in tantum, quod concurrentibus illuc de toto fere mundo hominibus et videntibus publice ibi exerceri meretricia absque omnium verecundia per magnos, doctos et indoctos, hac corruptela (f. 21b) omnes alias partes inficiunt. Et sicut ibi viderunt et cum eis assueti sunt, talia pro nullo vicio ducunt, ymo ad eandem pestiferam consuetudinem totum mundum inducunt. Nec video illud dictum opponentis salva ipsius reverencia habere ve- ritatem, ubi dicit, quod per toleranciam talis manifesti meretricii non turbatur policia, cum sepius tota communitas dampnatur coram deo pro- pter peccantes illo peccato et luit penas divine vindicte; et merito et iuste dampnatur, quia permittit deo suo publice adversari, cuius exemplar ha- bemus in pluribus locis veteris testamenti, ut patet de ydolo Beelphegor Nu XXV. et Balam, ubi tota communitas subiecta fuit divine vindicte et passa est propter quosdam mechos. Et ideo Apostolus I ad Cor X, 8 mo- net omnes: „Neque fornicemur“, sicut quidam ex ipsis fornicati sunt et ceciderunt una die 23 milia. Ymo deus punivit in toto mundo diluvio pro- pter huiusmodi peccata et Phinees benedicionem accepit a domino et abstulit plagam a filiis Israel ex eo, quod punivit hoc peccatum Nu XXV. Et quot individua generis humani prefocentur per annum in tali fornica- cione, novit deus. Ideo repertos in tali crimine antiqui canones prohibent sacerdocii dignitatem adipisci et episcopi ac sacerdotes cum diaconibus, qui reperti fuerint in tali fornicicione, iubentur deponi. Ad racionem autem opponentis, quare talia meretricia debeant per- mitti et tolerari, quando adducit Augustinum et Thomam, ipsum con- firmantem, qui dicit: „Aufer meretrices a civitatibus et omnia turbabis libidinibus“, respondetur, quod non est verisimilo, quod Augustinus tan- tum scelus velit fieri in ecclesia, cum sciat (f. 22) hoc a domino esse pro- hibitum et accessum ad hoc malum, cum in questionubus Deuteronom. V — et habetur XXXII. q. 4. c. „Meretrices“—scribat, quod meretrices esse et ad meretrices accedere prohibet dominus, quarum publice venalis est turpitudo. Si autem illud de tolerancia meretricum alicubi scribat, ut eum allegat Thomas, in hoc non videtur esse sustinendus, cum non fun- dat hoc veraciter in scriptura canonica, sed pocius manifesto domini pre- cepto contradicat; et hoc solus eligit, ut non assumatur, ubi se fundare non poterit in scriptura. Et conformiter potest dici ad omnes auctorita- tes alias, pro tolerancia peccatorum et probacione conclusionis per oppo- nentem allegatas, quod per nullam illarum veraciter probatur, quod mani- feste mortaliter peccantes non debeant debite iuxta dictamen divine legis corrigi et data pertinacia, sufficiencia et opportunitate de ecclesia eici, quia hoc obviaret aliis scripture locis, in quibus omnes tales deus corri- pere precepit; nec tunc ecclesia castigaret iuste maleficos convictos per excommunicacionem vel per aliam penam per legem divinam taxatam.

Strana 45
45 Et quando doctor primo allegat pro tolerancia Judeorum istud Ps. LVIII, 12: „Deus ostendit michi super inimicos, ne occidas eos“, ad hoc respondetur secundum doctorem de Lira: Non de Iudeis modernis, sed de David adversariis hoc ad litteram intelligendum est. „Ubi“, inquit, „ponitur exaudicio peticionis David quantum ad adversariorum punici- onem, cum dicitur: „Deus ostendit michi super inimicos meos, ne occidas eos, ulciscendo de malicia propria, quia hoc faciam per alios in iusticia mea. Licet autem non sit scriptum, quod deus mortem Saulis et suorum satelitum (f. 22b) David revelaverit, tamen hoc credendum est eo, quod, cum esset propheta, hoc dicit. Et hoc in David est adimpletum eo, quod Sauli, bis manibus eius a morte tradito, pepercit, ut habetur I. Regum XXIV et XXVI“. Hec Lira. De Iudeis autem modernis, quod non sic libe- re debeant permitti male agere, sicut communiter faciunt, scribit S co- tus di. IV. 9 super quator sentenciarum sic in forma: „Et si dicas, quod secundum propheciam Ysaye, quam recitat Paulus ad Rom, reliquie Israel convertentur in fine, et ideo non cogi oportet Iudeos totaliter ad baptismum suscipiendum et relinquendam legem suam, respondeo: non dubito, quin vera sit prophecia Christi, quam recitat Joh. V.: „Ego veni in nomine patris mei et non accepistis me; si alius venerit in nomine suo, illum suscipietis“. Ergo ad minus ex verbo Cristi erunt pervertendi, quia adherebunt illi pessimo anticristo, de quo est sermo Christi predictus. Et si dicas, quod visa destruccione antichristi, qui sibi adheserant, convertentur, dico, quod pro tam paucis et ita tarde conver- tendis modicus erit fructus ecclesie; et de quibus nulla erit propagacio filiorum in lege christiana, non oporteret tot Iudeos in tot partibus mundi tantis sustineri temporibus in lege sua perstare, sed sufficeret aliquos paucos in aliqua insula sequestratos permitti legem suam servare, de quibus tandem illa prophecia impleretur.“ Hec ille per totum. Ubi autem antiquam doctor adducit pro tolerandis malis et non pu- niendis legem Mosaycam de libello repudii et usuris, que ad extraneos permittebantur, ad hoc respondetur, quod in lege Mosayca propter durici- am et ruditatem illius populi illa permittebantur. Lex autem evangelica tamquam perfectissima, quantum est de se, talia non permitit, sed omnia specialiter publica peccata modis in posicione expressis cohibet et arguit, prout canit predicta prima supposicio. (f. 23). Post hec doctor ad probandam suam conclusionem assumit factum Moysi Exo II, qui occidit Egipcium, et dicit, quod in hoc peccavit, addu- cens pro illo Augustinum contra Faustum et cum dicit: „Illud peccatum Moysi non legitur a deo punitum.“ Et per consequens arguere vult: Ex quo deus, qui est iustissimus iudex, illud in lege veteri permisit inultum, quod multo magis homo habet permittere, cuius potencia executiva est demissior lege divina preceptiva aut prohibitiva. Secundo adducit occisio- nem factam de Iepte de qua Iudic. XI.; que, inquit fuit peccatum mor- tale publicum et tamen non legitur fuisse punita. Et ad hoc adducit illud Sapiencie XI, 24: „Misereris omnium, quia omnia potes, et dissimulas peccata hominum propter penitenciam“. Et illud Ezech. XXXIII, ubi penitenciam agencium de omnibus malis, que fece- runt, non vult imputare. Et plura possent adduci exempla de hoc, quod deus, universorum conditor, multa manifesta mala tolerare videtur, ymmo peccantibus hic quandoque videtur plus parcere quam sanctis in tantum, quod prophete, videntes multos malos hic prosperari et iustos

Strana 46
46 pati, quodammodo contra deum murmurare coacti sunt, ut patet Abacuc I, Jere XIIII et in psalmis in pluribus locis. Ex hoc tamen concludi non debet, quod nos manifestos peccatores debeamus tolerare et non arguere neque castigare, quia quidquid deus facit, ipse facit ut dominus legis et auctoritatem ac potestatem habens in hac vita et in futura aliquibus hic parcere et vindictam in futurum reservare et aliquos arguere in vita pre- senti et postmodum ipsis parcere in futuro. Nos autem, ipsius servi et legis eius existentes, debemus attendere, quid nobis preceptum est de correcione et punicione peccancium, ne illud negligamus. Nec est hoc nostri iudicii, quid Dominus facit, sed servi est (f. 23b) advertere illud, quod facere debet, cum deus non constituit nos iudices actuum suorum nec dabimus racionem de hoc, si nesciverimus nec intellexerimus omnia, que deus de sua potencia et suis occultis iudiciis facit, sed de hoc redde- mus racionem, si neglexerimus implere, quod facere ex precepto dei de- beamus. Et pro illo est premissa supposicio II. prius ex verbis Crisostomi sumpta De hoc autem si Moyses peccavit occidendo Egipcium, Lira sen- tenciat, quod non peccavit, cum ex divina eleccione ad liberacionem He- breorum habebat auctoritatem vindicandi iniurias, eis factas, et hoc scie- bat per revelacionem divinam. Et hoc est, quod dicitur Act VII, 25: „Exi- stimabat autem cognoscere fratres, quod per manum ipsius deus daret salutem illis“. Et quod interfecit eum non solum pro percussione Hebrei, sed eciam pro adulterio commisso fraudulenter, quod fuit Moysi notum per hoc, quod audivit causam percussionis in contencione pro predicto adulterio". Hec Lira. Similiter de occisione filie Jepte, si ipsam sacrifica- vit per mortem corporalem vel non et si peccavit, de hoc secundum docto- rem de Lira est multiplex opinio. De hoc autem, quod deus parcit peccan- tibus (petentibus L), hoc non est contra meum articulum nec pro conclu- sione doctoris. Postmodum adducit doctor testimonium legis nove de zizaniis se- minatis in agro, quas servi volebant eradicare, et prohibiti sunt et dictum est eis: „Sinite crescere usque ad messem“ Matth. XIII. 30. Ex qua pa- rabola nititur probare, quod mali tolerandi sunt inter bonos usque ad messem diei iudicii, donec sine periculo bonorum poterint ab eis separari. Ad hoc respondetur, quod Dominus per hoc dictum non intelligit, ut ma- nifeste peccantes non corrigantur et data pertinacia de ecclesia non eici- antur. Sed intelligit Dominus de peccatis (f. 24) dubiis, incertis et ocultis, quod illa tolerentur. Et quod hoc sit verum, testis est Ieronimus, quem eciam adducit opponens super hoc verbo in sua posicione, qui dicit: „Vide- tur hoc esse contrarium illi precepto: Auferte malum de medio vestrum. Si enim prohibetur eradicacio et usque ad messem tenenda est pacien- cia, quomodo eiciendi sunt quidam de medio vestrum?“ Solvit scil.: „Sicut inter lolium et tricitum, quando herba est, parum distat, ita monet Domi- nus, ne de ambiguo iudicemus aut cito sentenciam proferamus, sed dei iudicio reservemus, quia Dominus in die iudicii non suspicione, sed mani- feste dampnabit.“ Hec ille. Et hoc manifestius explanans Origenes omelia XXI. super Josue, tractans illud Josue XV, 63: „Iebuseum autem habitatorem Ierusalem non potuerunt delere filii Iuda habitavit que Iebu- seus cum filiis Iuda in Jerusalem usque in presentem diem“, sic cribit: „Sicut ergo in evangelio permittuntur zizania simul cum tritico coales-

Strana 47
47 cere, eodem modo eciam sic in Ierusalem i. e. in ecclesia sunt quidam Iebusei isti, qui ignobilem et degenerem vitam ducunt, qui fide et actibus et omni conversacione sua perversi sunt. Neque enim possibile est ad liquidum purgari ecclesiam, dum in terris est, ita, ut neque impius in ea quisquam neque peccator residere videatur, sed sint in ea sancti omnes et beati, et in quibus nulla prorsus peccati macula deprehendatur. Sed sicut dicitur de zizaniis: „Ne forte eradicantes zizania, simul cum ipsis eradicetis triticum“, ita eciam super hiis dici potest, in quibus vel dubia vel occulta peccata sunt. Neque enim dicimus de hiis, qui manifeste et evidenter criminosi sunt, ut non de ecclesia expellantur." Et infra: „Esto ergo, quoniam non possumus eicere omnes istos, qui nos (f. 24b) concul- cant, saltem quos possumus, quorum peccata manifesta sunt, eiciamus. Ubi enim peccatum non est, eicere de ecclesia non possumus aliquem, ne forte eradicantes zizania, eradicemus simul cum eis triticum.“ Hec ille. Crisostomus autem super eodem textu scribens, ut allegatum est circa posicionem meam*), sentenciat, sic inquiens: „Non ergo detinere here- ticos et abscidere liberam eorum propalacionem et sinodos dissolvere pro- hibet, sed occidere et interficere.“ Hec ille. Et eodem modo responderi potest ad alias parabolas, quas oppo- nens adducit, puta de sagena missa in mare, de qua Mat. XIII., de nupciis, ad quas congregati sunt boni et mali, de quibus Mat. XXII, de decem vir- ginibus quinque fatuis et quinque prudentibus, de quibus Mat. XXV. et de aliis similibus, de quibus omnibus elicitur, quod in ecclesia militante usque ad consummacionem seculi erunt simul commixti boni et mali. Ex hoc non sequitur, quod, qui manifeste et evidenter criminosi sunt, ut casti- gentur et de ecclesia non expellantur, sicut dictum est per Origenem de zizaniis. Et ergo hoc nichil facit pro sua conclusione et contra meam po- sicionem. Et per hoc eciam respondeatur ad doctores, quos circa illum eumdem punctum adducit. Et conformiter dicatur ad illud, quod adducit de ficu, que tribus annis fructum non attulit et ad peticionem et inter- cessionem coloni adhuc permittitur stare et non exciditur. Ad hoc dicitur, quod si sunt aliqua peccata specialiter tecta ypocrisi, possunt ad tempus tolerari. Et hoc deus propria auctoritate (f. 25) fecit, sicut dictum est et illi angelo Ephesi, quem eciam opponens adducit, de quo Apoc. II, 5: „Memor esto, unde excideris, age penitenciam et prima opera fac! Sin " autem, venio et movebo candelabrum de loco suo, nisi penienciam egeris." Posset autem aliquis ad tantum in pocrisi crescere et alios scandalizare, quod posset eici et puniri. Et in hox maxima pietas lesu notatur, quod donec aliquid boni in nobis aspicit, non in toto abicit, sed ad emendacionem expectat, sicut ortulanus diligit arborem, donec ramusculum viridem por- tat, si autem tota arida fuerit, gravis est ei ad videndum. De illa dicit: Ut quid terram occupat? Post hec adducit peccatum Samaritanorum, nolencium recipere Ja- cobum et Johannem, quod videl., quamvis fuit mortale et notorium pecca- tum, non tamen punitum; ymo volentes illud arguere, Christus corripuit, dicens: „Nescitis, cuius spiritus estis“ Luc. IX, 55. Ad hoc dicitur, quod dominus non corripuit ibi discipulos de hoc, si voluissent eodem modo, ut decet, arguere Samaritanos de hoc, quod non susceperunt eos, etsi hoc 4) Supra pag. 10.

Strana 48
48 zelo iusticie fecissent, sed corripuit eos de hoc, quod non zelo iusticie, sed amaritudinis odio, ob iniuriam sue repulsionis vindicandam Samaritanos igne voluerunt consumere. Et ergo, volens eos iniuriam proprie persone cum paciencia et gaudio tolerare, iniuriam vero divine servitutis non vio- latam reliquere, ut predicta III. innuit supposicio, ait: „Nescitis, cuius spi- ritus estis“. Et hec est sentencia decreti 23. q. 4. c. 26.“ Quod Christus § „Potest in hac If. 25b] prohibicione “ Et hoc innuit dictum Bede, quod opponens super eodem textu adducit in sua posicione. Et notandum est bene verbum Crisostomi, in predicta tercia supposicione positum5), ubi inter cetera dicit, quoniam in propriis iniuriis pacientem esse quenquam laudabile est, iniurias autem dei dissimulare impium est. Et ex illo patet, quid est dicendum ad alia, que opponens adducit de praxi Christi et apostolorum. De Christo, quoniam peccata in eum commis- sa pacientissime sustinuit ita, ut de eo in Ysaia scriptum sit Ysaie LIII, 7: „Tamquam agnus ad occisionem ductus coram tondente se non aperuit os suum.“ De apostolis autem adducit illud I. Cor. IV, 12: „Male- dicimur et ecce benedicimus, persecucionem patimur et sustinemus.“ Per quod vult, quod malediccio in apostolos erat peccatum publicum et tamen non puniebatur ad eorum instanciam saltem. Similiter erant aliqui pseudo- apostoli et erant publici peccatores et tamen illos permittebat Apostolus. Et multa sunt similia. Ad que omnia una responsio datur, quod omnes illi in propriis iniuriis pacientes erant; nichilominus omnes tales, a quibus multa passi sunt ex alia parte, ex zelo iusticie vel caritatis arguebant. — Cristus dure corripuit suos adversarios, quando peccabant in deum, apostoli similiter, licet pacientes erant in sustinendo iniurias proprias; ni- chilominus omnes sine acceptacione personarum omnes peccantes contra deum arguebant et contra pseudo apostolos scripserunt. Et per hoc inte- lligi potest dictum Ambrosii, positum 23. q. 4 c. 15. „Hec autem“, qui dicit: „Quiusquis malos non tolerat, ipse sibi per intoleranciam testis est, quia bonus non est. Abel enim esse renuit, quem Cain malicia non exercet. Hoc intelligendum [f. 26] est de hiis, qui impacientes sunt ad tolerandum proprias iniurias. Ad illud autem, ubi ulterius opponens adducit illud Philemoni I., quod Apostolus toleravit eos, qui per invidiam, qua ipsius dyaboli vicium est, Christum annunciabant, dicitur, quod non sic eos toleravit, ut non sint arguendi de hoc, quod non propter bonam voluntatem i. e. dei ho- norem et proximi salutem intendentes, sed propter invidiam Christum annunciabant. Sed quia bonis per doctrinam proficiebant, etsi non ex directo, tamen occasionaliter, non ex eis neque per eos, ex eo, quod diligentibus deum omnia cooperantur in bonum, Ro. VIII, 28. Et de hoc qaudebat Apostolus Philip. I. Sic Christus Luce IX. precepit apostolis, ne prohibeant quemdam eicere demonia in nomine suo, licet ipsum cum eis non sequere tur, ut de intelligi secundum glosam, quod nemo a bono, quod iam habet in parte, prohibendus est, sed ad hoc pocius, quod non habet, provocandus. Et ergo apostoli, licet hoc, quod occasione annun- ciancium Christum bonum veniebat fidelibus, laudabant, nichilominus propter hoc, quod non directe, sed per invidiam Christum nunciabant, co- rum maliciam detestebantur. Similiter potest et ad hoc responderi, si quis obiciat de crimine Jude

Strana 49
49 quod Dominus peccatum suum sibi patens toleravit. Dicitur, quod Dominus peccatum Iude non sic toleravit, quin ipsum reprobavit et arguit temp- tando reducere eum a tanto scelere perpetrato quatuor modis: 1° pudore, dum dicit: „Manus tradentis me mecum est in mensa“. 2° timore, per com- minacionem supplicii, quando dicit: „Verumptamen ve homini illi“. 3° beneficii exhibicione in sacramenti sui communione. 4° affectus ostensione in blanda allocucione, cum dicit: „Amice [f. 26b], ad quid venisti?“ Et ergo non sic toleravit Christus peccatum suum; quin ipsum arguit taliter revocando in genere, quamvis non specificavit eum, quia suum peccatum aliis occultum erat. Post hec doctor adducit auctoritates plures canonum et doctorum sentenciancium, quod rigor correccionis seu iusticie deberet temperari pro- pter peccancium multitudinem, et specialiter si esset princeps aut alius, quia sociam haberet multitudinem, aut si per correccionem oriretur scisma aut pax politica turbaretur. Pro solucione illarum auctoritatum est notandum, quod°) duplex est pax scil. pax dei et pax mundi. Que innuuntur Ioh. XIIII, 27, quando di- cit Christus: „Pacem relinquo vobis, pacem meam do vobis, non quomodo hic mundus dat, ego do vobis." Pax dei est mentis tranquilitas in virtu- tibus stabilita, qua pace caret omnis existens in crimine, nam Iob. IX, 4 scribitur: „Quis restitit ei et pacem habuit?" Illa autem pax tripliciter va- riatur. Est enim pax hominis ad deum, hominis ad seipsum et hominis ad proximum; et tota ista pax consistit in observancia mandatorum. Et prima pax scil. hominis ad deum est tante virtutis, quod sine illa non valet pax alia, sed ipsa habita utraque posterior consequitur. Nichil ergo dissolvit pacem cum deo nisi peccatum, quia solum ipsum dividit inter deum et ho- minem iuxta illud Isaie LIX. 2 : „Iniquitates vestre diviserunt inter vos et deum". Ideo peccatum, pacem prepediens, est maxime fugiendum. Et ista regula summe stabilitaret pacem hominum, quia servando hanc regu- lam constituitur homo amicus dei. Sed si deus [f. 27] nobiscum, quis contra nos? Nam in tali pace timentibus deum omnia cooperantur in bo- num. Pax autem mundi est quieta fruicio temporalium saltem large lo- quendo sine perturbacione sensibili hostili. Hec autem pax tantam vim habet, quod omnes homines naturaliter eam desiderant, cum propter il- lam sunt omnia bella, que fierent frustra, nisi ille finis sequeretur. Ymo tantum est hominibus pax desiderabilis, quod eciam latrones et pessimi homines inter se pacem desiderant, cum alias dissolveretur eorum consor- cium. Sic humanum corpus, sic omne mixtum et activum, alteri contrari- um, salvatur in quadam pace, concordia vel conveniencia, quam Empedoc- les vocat amiciciam, que est causa generacionis, sicut lis est causa corrup- cionis. Et quamvis hec pax mundi sit bonum, cum sit medium ad pacem animi inducendam, quia autem fundatur in applausu humano communiter sophistico inter paucos, fragiles, confederatos debiliter seculi ligamento, ideo ad istam pacem non formaliter sequitur securitas ab hostibus, sed po- cius fraus atque illusio. Et sepius involuta est criminibus, ut patet Deut XXXII, 15, ubi dicit deus de habente pacem mundi: „Incrassatus est delicis et voluptatibus, impinguatus, dilatatus, derelinquit deum factorem suum et recessit a deo salutari suo". Et Ezech XVI, 49 dicitur, quod fuit ini- quitas Sodome superbia, saturitas panis et habundancia et ocium. 6) Celý tento odstavec je výtah z Husa, Sermo de pace (opp. I, 52—3).

Strana 50
50 Quo notabili premisso potest ad alias omnes auctoritates sub uno per dominum responderi, quod doctores talia scribentes (f. 27b) videtur, quod omnino magis respexerunt pacem politicam temporalem quam spiritu- alem, non bene forte ex parte alia advertentes, quomodo pax vera politica non per debitam correpcionen peccatorum turbatur, sed propter manda torum dei prevaricacionem et a lege ipsius declinacionem impacificatur ecclesia militans Iob. IX, 4., „Qui restitit ei et pacem habuit?“ Et Baruch III, 10: „Quid est Israel, quod in terra inimicorum es?“ Et sequitur res- ponsio: „Dereliquisti fontem sapiencie, nam si in via dei ambulasses, ha- bitasses utique in pace terram“. Hinc Elias dicenti sibi Achab: „Tune se, qui conturbas Israel?“ respondit: „Non ego, sed tu“ etc. Unde7) ipsa mi- litans ecclesia in suis membris tamquam devota Christi vidua posset di- cere illud Baruch IIII, 12: „Nemo gaudeat super me viduam desolatam, a multis derelicta sum propter peccata filiorum meorum“. Derelicta qui- dem est Christi militans ecclesia propter peccata christianorum a gentili- bus et Iudeis, qui, videntes manifesta eorum scelera, fidem Christi sus- cipere aspernantur. Derelicta est nedum ab hereticis et scismaticis, sed a suis vocatis filiis, qui se septem peccatis mortalibus ab ipsa sancta eccle- sia separarunt. Unde dicit: „Nemo gaudeat super me“. Quapropter Michee VII, 1 voce lagubri plangit Christus: „Ve michi, quia factus sum, sicut qui colligit in autumpno racemos vindemie, et non est botrus ad comeden- dum precoquas uvas. Desideravit anima mea, periit sanctus de tera et sanc- tus in hominibus non est“. Ubi ostendit, quod multi sunt apparenter ec- clesie (f. 28) amici, qui tamen sunt hostes precipui, pacem ipsius maxime perturbantes. Quam perturbacionem pacis politice videtur, quod doctores predicti non tantum adverterunt, quantum pacem politicam temporalem; ideo sic, ut predictum est, scripserunt. Tali respectu habito Caiphas consulebat in concilio Ioh. XI, 49—50, quando dicebat: „Vos nescitis quidquam ne- que cogitatis, quia expedit vobis, ut unus moriatur homo pro populo et non tota gens pereat“. Et iterum (v. 46-7) : „Quid facimus, quia hic homo mul- ta signa facit? Si dimittimus eum sic, omnes credent in eum et venient Romani et tollent locum nostrum et gentem“. Ad turbacionem temporalem respectum habentes sic loquebantur. Nons) talem respectum habuit Chris- tus, qui Matth. X, 34 dicit: „Non veni mittere pacem, sed gladium. Veni enim separare hominem adversus patrem suum et filiam adversus matrem suam et nurum adversus socrum suam“. Venit enim Christus, rex pacifi- cus, ad dissolvendam confederacionem fictam inter homines mundanos per superbiam diaboli, que viros forciores seculi fallit, cum diabolus rex super omnes filios superbie omnes peccatores illaqueat, qui sunt per Christi hu- militatem ante omnia separandi. Carnales autem, per vicium voluptatis coniuncti, sunt per Christi penitenciam seiungendi. Sed mundo per avari- ciam nupti, sunt per Christi paupertatem separandi. Unde quicunque in aliquo horum trium nititur quiete fovere populum, ille nititur dissolvere Christi pacem, quia pacem originalem hominis ad deum, que solum solvi- tur per peccatum. Et hac racione Christo, solventi pacem malam mundi, dictum est: „Commovit populum incipiens a Galilea usque (f. 28) huc.“. Sic apostoli ar- guebant omnes peccantes indifferenter, magnos et parvos, non respicientes, 7) Zase až do konce odstavce z Husa ibid. f. 53b. 8) Taktéž odtud f. 52 (až do konce tohoto odstavce).

Strana 51
51 quid passuri, sed quid acturi sunt, cogitantes placere deo, non hominibus, fidem et virtutes promovere, non hoc seculum; ymo, ut in posicione mea dictum est9), omnes prophete veteris testamenti hoc habuerunt officium nec inveniuntur aliqui, quin passi sint in hac parte a Moyse usque ad Bap- tistam. Et quicunque fuerunt in execucione huius legis de correccione pec- catorum, in hac lege sunt valde commendabiles. Verumptamen corrigentes debent circa hoc servare condiciones de- bitas et illis servatis non deberent negligere malum corrigere, quilibet secundum suam vocacionem et mediis sibi congruentibus. Et hoc sine dolo, ut fiat non zelo vindicte et zelo ulcionis, sed zelo iusticie; non, ut odium exerceatur, sed ut pravitas corrigatur, ut suadetur 23. q. 4. c. fi- nali, et hoc vel beneficencie consolacione vel doctrine informacione vel districcione coercicione 23. q. 4 „Debet“ per Augustinum. Et corripiens non debet intendere divisioni in populo vel scissioni, quemadmodum domi- nus non intendebat discessionem a se, quando loquebatur de manducaci- one sue carnis et bibicione sanguinis, que facta est a discipulis eius occa- sione male accepta. Similiter non debet attendere personam potentis aut multitudinem, nec quid debeat pati, qualiter Elias arguit regem et domum suam 3 Re XIX et Johannes Baptista Herodem. Et si non subest potestas, illam voluntatem continue (f. 29) debent habere et voluntas pro facto reputatur, quia ex antedictis Origenis auditum est, quod dicit: „Esto, quod non possimus eicere omnes istos, qui nos conturbant, saltem quos possumus, quorum peccata manifesta sunt, eiciamus“. Et si qui poten- tes hoc facere non faciunt teste doctore opponente, qui allegat Augusti- num in 3. libro contra epistolam Parmeniani, qui dicit, quod non sufficit auferre malum a se ipso, ubi non impeditur, nisi corrigat, moneat etc. Et dicit sic in forma, ut opponens eum adducit: „Quapropter quisquis eciam contempserit ecclesie dei disciplinam, ut malos, cum quibus non peccat et quibus non favet desistat monere, corrigere, arguere, si eciam talem gerunt personam et pax ecclesie patitur, ut eciam a separacione sacramen- torum possit quempiam separere, non alieno malo peccat, sed suo. Ipsa quippe in tanta re negligencia grave malum est“. Hec Augustinus. Ultimo ad racionem, quam tangit doctor, quare aliqui in ecclesia in- terdum tolerandi sunt, quia, inquit, sunt utiles bonis, sive ut per eos exerce- antur, sive ut illorum comparacione magis eis exortacio fiat. Et adhuc, quod postea adducit, quod cum laude paciencie mali tolerantur, ne ignoti boni dampnentur, sic inquit Isaias, qui dicit: „Recite, reciedite, exite inde et immundum nolite tangere“. In medio immundi populi, polluta la- bia habentis, habitabat. Et multos alios adducit, qui de medio mali populi non exierunt. Ymo Christus (f. 29b) et apostoli in medio malorum habita- bant. Et ergo intendit dicere doctor, quod a malis non oportet recedere corporaliter, sed corde et spiritualiter, et satis est. Pro responsione ad istud notandum quod sex sunt genera consensus, notata in hiis versibus: Consentit cooperans, defendens, consilium dans. Ac auctorisans, non iuvans nec reprehendens. Et in quolibet istorum generum fere consencientes contingit pec- care gravius quam ipsos personaliter delinquentes. Ideo cavendum est cuilibet et specialiter clero ab isto sextuplici consensu, in quibus compre- henduntur peccatum non impedientes, dum possunt, crimen non prohi- 9) Supra pag. 8.

Strana 52
52 bentes, favoribus peccantibus prestantes et licenciam ad peccandum dan- tes, ut patet cap. 18. q. 2. „Abbates“ 23. q. 3. „Ostendit“ et „Qui po- test“ et di. 86 „Pacientes“ et 83. di. „Consentire“ et 11. q. 3. „Qui consen- tit“ et 24. q. 3 „Qui aliorum“ et 23. q. 4 „Quisquis". Illis premissis respon- deri potest ad obieccionem, quod si qui sic mundi inveniri possunt, qui nullo istorum modorum consenserint peccato aliorum, tunc non sociantur culpis eorum. Sed quis hic et laudabimus eum? De illo autem, ubi additur, quod satis esset corde et spiritualiter recedere a malo, non corporaliter, ibi dicitur, quod hoc bene fieri posset, ubi esset libertas deo serviendi, ubi constancia perseverandi et ubi occasio non est homini cum ipsis peccan- di et non est locus fugiendi, ut I Cor V, 10 habetur. „Alioquin debueratis de hoc mundo exisse“. Tunc potest commanere malis, nichilominus mala eorum, ubi potest, competenter arguendo. Et hoc potest fieri. Nam mali, sicut in perversorum seduccionem admittunt, sic et in gloriam sanctorum. Nam illius bonitas apud deum laudabilis (f. 30) adhuc non est, nisi fuerit et cum malis bonus, sicut psalmista (CXIX, 7) gloriatur in forma iusto- rum: „Cum hiis, qui oderant pacem, eram pacificus“. Iobque dicit: (XXX, 29) „Frater fui draconi et socius strucioni“. Et Loth a Petro laudatur eo, quod in Sodoma habitans iustus perseveraverit. Ubi autem desunt pre- dicte condiciones, tali est et corporaliter et spiritualiter a malis separari ; quare Moyses ex mandato dei (Num. XVI, 26) dicit: „Recedite a taberna- culis hominum impiorum, ne involvamini peccatis eorum“. Et Loth ultimo eductus est de Sodomis. Ad hoc autem, ubi doctor ex dicto Augustini assignat differenciam inter flagiciosos et facinorosos, dicens, quod flagiciosi sunt, qui peccant in se, facinorosi, qui peccant in alios, ipsis nocentes. Et illi, qui nocent aliis, cito debent rapi de medio, ut sunt fures, homicide, adulteri; qui au- tem peccant in se, ut simplices fornicatores, non; quasi illa peccata, que fiunt contra se, sint minora et non sic nociva velut ea, que fiunt contra alios, cum tamen omnia peccata mortalia sint multum nociva rei publice. Ymo Scotus dist. 15 super quatuor expresse scribit oppositum doctori, quod furtum est multo minus peccatum quam adulterium et per consequens istud deberet plus puniri quam illud. Sic enim scribit: „Leges imperiales multa inveniuntur satis consona dictare multis iudicialibus legis Mosayce. Nec mirum, quia deus non fuit fatuus, ut [f. 30b] daret ista iudicia contra racionem. Et licet daret aliqua valde dura, que non oportet in evangelio observare, tamen multa dedit valde racionabilia eciam pro statu quocunque in ista vita mortali; et ideo si ista statuantur a legislatore, observanda pro tempore, iuste statuuntur. Et hoc modo si statueretur ab aliquo blasphe- mum, adulterum, ydolatram debere occidi, multo iustius ordinaretur, quam quod fur suspenderetur. Sed apparet, ad quod aspiciunt principes, quia plus ad commodum temporale quam ad honorem dei, et pro hoc plus puniunt et reprimere volunt peccata in proximum quam in deum“. Et in- fra: „Constat, quod deus in lege Mosayca vel evangelica explicite non ex- cipit peccatum furti ab illo precepto: „Non occides“ ut scil. propter istud peccatum liceat hominem occidere. Et ideo nisi revocaverit aliqua revoca- cione speciali, quod non habetur in scriptura, tunc posset fieri.“ Infra: „Esto eciam, quod aliquo modo licuisset Judeis pro furto occidere, magis videtur per misericordiam evangelicam iste rigor revocatus quam rigor contra adulterium, quia istud peccatum est multo minus quam illud iuxta illud Prov. VI, 30: „Non grandis est culpa, cum quis furatus fuerit; furatur enim, ut esurientem animam impleat, deprehensus quoque reddet septu-

Strana 53
53 plum“. Sequitur autem: „Qui autem adulter est, propter inopiam cordis perdet animam suam". Sed pena de adulterio est revocata in evangelio Johannis VIII, 11: „Nemo te condempnavit nec ego te dampnabo. Vade iam et amplius noli peccare“. Multo ergo magis revocatus esset ille rigor contra furtum in lege Mosayca, si fuisset statutus“. Hec Scotus. Ubi autem doctor ex illo meo dicto, quo dixi, quod potencia civilis non videtur se debere extendere pro tempore legis gracie saltem de lege communi ad occisionem, divino tamen iure et privilegiato contra peccatores manente semper salvo, elicit et dicit, quod ego negem reos posse licite puniri mortis supplicio; et probare oppositum nititur ex illo Prov VIII, 16: „Per me reges reguntur et legum conditores iusta decernunt“, deus autem potest occidere, cum sit auctor vite et mortis habeat imperium: ergo et reges, quibus ipse concessit regnare, hoc per iusticiam facere possunt. Item ex alio probat, dicens: „Ad Rom. I. dicitur de committentibus gravia peccata: „Qui talia agunt, digni sunt morte“, sed de iudice dicitur Rom. XIII., quod dei minister est; ergo: quos deus iudicat ad mortem, potest iudex licite interficere; et adducit ad hoc auctoritates et raciones plures. Ad hoc respondeo, quod atendendo ad hoc tempus gracie, in quo apparuit gracia et benignitas domini nostri salvatoris quoad omnes peccatores, spe- cialiter penitentes, ut vitam haberent et habundancius haberent, et non venit animas perdere, sed salvare; attendendo eciam illud Cipriani, qui epistola 21. scribit: „Tunc quidem gladio occidebantur, quando adhuc et circumcisio carnalis manebat. Nunc autem, quia spiritualis circumcisio esse apud fideles servos dei cepit, spirituali gladio superbi et contumaces necan- tur, dum de ecclesia eiciuntur; neque enim vivere foris possunt, cum domus dei una sit et nemini salus nisi in ecclesia esse possit“. Hec ille. Attendendo insuper illud, quod glosa ordinaria super [f. 31b] illud Deut. XXI de fillio contumaci dicit: „Inobedientem ergo filium et viciosum Moyses iubet ob- rui lapidibus, evangelium quoque duris increpacionibus“. Et attendendo illud, quod glosa ordinaria dicit super illud Deuter XXIV, 7 „Et auferes malum de medio tui“: „Hoc nunc agit in ecclesia excommunicacio, quod tunc interfeccio“. Attendendo eciam illud Crisostomi dictum super illo verbo Matth. XIII.: „Sinite utraque crescere usque ad messem“, qui sic dicit: „Hoc autem dicit dominus, prohibens occisiones fieri. Neque enim oportet interficere hereticum, quia prelium inexpiabile in orbe terrarum induceretur. Et ideo dicit: „Ne eradicetis simul cum eis et triticum“. Et si moveritis arma et occideritis hereticos, necesse est multos sanctos si- mul submitti. Non ergo detinere hereticos et abscidere liberam eorum propalacionem et synodos et studia dissolvere prohibet, sed occidere et interficere“. Hec ille. Illa omnia attendens et similia et videns, quomodo notabiles doctores pro tempore legis gracie minores penas citra mortem pro puniendis peccatoribus inveniebant, cupio, quatenus iudices in punici- one reorum habeant se tamquam patres, non tamquam tirani, non iu- dicialia legis veteris, ut huiusmodi, nec leges humanas, legi evangelice dissonas, aspicientes, sed processum Christi et praxim ecclesie primitive. Fateor, ex quo non possum restituere vitam occiso, non gaudebo in tali- bus occisionibus nec faciliter ad mortem alicuius consenciam. Nichilominus tamen cordialiter exopto, ut omnia peccata mortalia publica puniantur ad reformacionem hominis peccantis sine distinccione personarum. Ad raciones doctoris, probantis occisionem ex Apostolo ad Rom. I. et XIII. cap. — si iudex potest interficere omnes, quos deus adiudicat morti, et quando dicit Apostolus: „qui talia [f. 32] gravia peccata commit-

Strana 54
54 tunt, propter que digni sunt morte —“ utrum talis per deum vel per ho- minem pena esse debeat infligenda, ipse videat bene. Apostolus enim non specificat. Et si cuilibet tali mors corporalis debuerit infligi, quid valebit auctorisacio et tolerancia meretricum et fornicancium, quibus in suburbio limitavit locum, cum et illi inter illos graves peccatores enumerantur? Sed videat doctor praxim illius scripture in ecclesia primitiva et trahat cor suum deorsum et aquam in ollam moderancie mittat, ne nimium ad mortificandum homines sine stabili et firmo fundamento exardescat. Nec eciam doctor, salva eius reverencia, satisfecit dicto Crisostomi, a me ad- ducto; ad illum respondendo superficialiter ipsum evasit. Dicit enim, quod loquitur de occisione hereticorum, ex qua sequeretur scisma aut turbacio ecclesie, cum Crisostomus non principaliter in ista auctoritate attendat turbacionem ecclesie in pace temporali, ut vult doctor, sed ne sancti multi submittantur, quia dicit: „Si moveritis arma et occideritis hereticos, ne- cesse est multos sanctorum simul submitti“. Et non dicit: "turbabitur temporalis policia". Si ergo esset peccatum, propter quod homo in lege gracie deberet occidi, maxime esset illud turpissimum et nocentissimum peccatum heresis. Et cum de talibus loquatur Crisostomus, ne occidantur, sed modum alium contra tales minorem docet, ergo non est festinandum cum talibus, sed pocius attendenda vel sequenda est in hoc sentencia Apo- stoli, qui dicit: „Hereticum hominem post trinam monicionem devita. Actus secunde diei. Feria III. post Oculi. [17. die mensis Martii 1433.] Quantum ad secundum principale, ubi doctor tangit, per quos et quomodo correccio et castigacio et expulsio peccatorum sit facienda, ibi premittens duplicem modum correccionis, unum procedentem ex fraterna caritate et alium ex auctoritate et potestate, ponit duas conclusiones. U- nam, quod quilibet fidelis potest et in casu tenetur quemlibet alium pro- peccatis suis,privatis corripere correpcione fraterna, fundans eam in ver- bo salvatoris Matth. XVIII, 15: „Si peccaverit in te frater tuus“ etc. Et probans eam ex triplici lege, naturali scil., scripta et gracie, tangit circum- stancias illius correpcionis ex parte corrigentis et correpti, sit inferior vel superior, et dicit eam esse de precepto affirmativo, quod obligat semper, licet non pro semper, trahens ex illa plura correlaria. In quibus fere omni- bus secum non intendo contendere, quia sunt pro articulo meo exceptis aliquibus paucis et specialiter illis ubi eximit prelatos, presbiteros et alios ecclesiasticos a correccione fraterna pro peccatis publicis personalibus, eciam data eorum pertinacia, coram multitudine laicorum, sive fiat per laicos sive per sacerdotes in predicacione; et ubi inculcat, quod subditus populus non potest licite subtrahere decimas et oblaciones a malis sacerdo- tibus publice malicia personali. In quibus secum non convenio, sed ea pro posse cum dei adiutorio apprehendere volo. Post hec ponit secundam conclusionem de correccione ex auctorita- te et potestate, procedente ex illa, eciam trahens plura correlaria, in quibus eciam secum non intendo dificultatem magnam facere, quia non militant contra meum articulum excepto isto, ubi inculcat, quod peccata publica [f. 33] personalia prelatorum, sacerdotum et aliorum ecclesiasti- corum per Christi fideles laicos umquam debeant, eciam secundum dicta- men divine legis, per cohibicionem pene sine speciali licencia, ab ecclesia habita, puniri aut iudicio condempnacionis vel diffinicionis, ut est actus

Strana 55
55 iusticie, iudicari. Inquo eciam secum non convenio, sed apprehendere pro posse cum dei auditorio intendo. Ut autem hoc melius appareat et ex oppositis iuxta se positis ve- ritas magis elucescat, in confirmacionem articuli mei et satisfaccionem pro posse in oppositum adductis per venerandum meum impugnantem duo specialiter presuppono. Primo, quod in primordiis fidei christiane vixerunt sacerdotes ac clericorum omne collegium sub principum coactiva seculi iurisdiccione usque ad tempora primi Constantini Romanorum im- peratoris. Prima pars supposicionis patet ex hoc. Nam Christus facto et verbo precepit et docuit clericos suos subdi principibus. Sic enim precepit Petro Matth. XV., quod solveret didragma pro se et ipso, figurante suam ecclesiam. — Et interrogatus, si licet dare censum cesari, os- tenso sibi denario, cuius ymago et superscripcio erat cesaris, sic subi- ungit: „Reddite ergo, que sunt cesaris, cesari, et que sunt dei, deo“. Et Petrus ex ista doctrina precepit suis, quod et facto docuit I Pe II, 13, ut sint subiecti omni humane creature propter deum, sive regi tamquam pre- cellenti, sive ducibus tamquam ab eo missis ad vindictam malefactorum, laudem vero bonorum“. [f. 33b]. Et Apostolus ad Romanos XIII, 7 docet, quomodo debemus subici principibus, „cui tributum, dantes tributum. et cui vectigal, vectigal“. Et multo magis nos, qui sumus elemosinarii se- cularium principum, debemus esse subiecti nostris elemosinantibus, cum tam graves et sancti apostoli, non sic dotati a principibus, ita fecerunt. Hinc Ambrosius lib. 4. cap. penultimo super illud Luce V, 4: „Laxate recia“ scribit. „Est“, inquit, „et aliud apostolicum piscandi genus, quo ge- nere solum Petrum piscari iubet dominus, dicens: „Mitte hamum et eum piscem, qui primus ascenderit, tolle“. Magnum quidem est et spirituale documentum, quo christiani viri sublimioribus potestatibus docentur de- bere esse subiecti, ne quis constitucionem regis eterni putet esse solven- dam. Si enim censum filius dei solvit, quis tu tantus es, qui non putes esse solvendum? Et ille census solvit, qui nichil possidebat, tu autem, qui seculi sequeris lucrum, cur seculi obsequium non recognoscas? Cur te super se- culum quadam arrogancia animi fers, cum seculo sis misera cupiditate subiectus“? Hec ille. Et idem super illud Luce XX, 24: „Ostendite michi denarium, cuius habet ymaginem“ sic dicit: „Si Christus non habuit yma- ginem cesaris, cur dedit censum? Non de suo dedit, sed reddidit mundo, quod erat mundi. Et tu, si non vis esse obnoxius cesari, noli habere, que mundi sunt, sed si habes divicias, obnoxius es cesari. Si vis nichil regi de- bere terreno, relinque omnia et sequere Christum“. Hec Ambrosius. Ex quibus auctoritatibus iste enitet sensus, quod si Christus [f. 34] et suus apostolus Petrus, pauperes existentes, nichil modo seculari possidentes, solverunt censum cesari potestati seculari, a deo ordinate et constitute, quanto magis vicarii Christi et suorum apostolorum, episcopi, prelati et ceteri clerici, habentes multas possessiones terrenas, misera cupiditate agitati, negociis secularibus implicati, tenentur subesse secundum pos- sessiones terrenas regie potestati. In cuius rei signum Christus cum sua familia, statim in mundum natus, voluit ascribi sub dominio cesaris profi- tendo se esse subiectum cum sua familia sue iurisdiccioni, ut patet Luce II. Quod postea effectualiter ostendit, cum Petro solvens vectigal imperi- ali potestati, ut pretactum est. Et non valet fingere, quod Petrus, scribens: „Subditi estote omni humane creature propter deum“, intellexisset tan- tum de populo laicali, regi subiecto, volens eos ad humilitatis merita pro- vocare. Nam manifestum est, quod non solum scribebat laycali populo,

Strana 56
56 sibi subiecto, sed toti ecclesie sequenti et specialiter eius vicariis, quia il- li magis indigent ad humilitatis merita provocari. Nam periculosum et stultum videtur hoc dictum Petri exponere: „Subiecti estote omni creature humane“ hoc est: „Non debetis omni humane creature subici, quocumque vicario de humano genere annotato". Et si Christus putasset inconveniens futuros sibi successores in officio sacerdotali tributa solvere ac ipsorum temporalia subiecta fore principibus seculi, potuisset ipse absque mali exempli exhibicione videl. subiciendi sacer- docium iurisdiccioni principum seculi, aliter ordinasse [f. 34b] atque expedi- visse illos exactores didragme, utputa removendo ab ipsis petendi talia in- tencionem aut alio convenienti modo. Sic autem facere non reputavit conve- niens, quinymo solvere voluit, signanter inter apostolos Petrum sibi associ- ans, in hoc, qui tamen ecclesie precipuus doctor et pastor futurus erat, ut ta- li exemplo nullus hoc facere recusaret. Et sic patet pars prima supposici- onis videl. ista, quod in primordiis fidei christiane vixerunt sacerdotes et clericorum omne collegium sub principum coactiva iurisdiccione. Sed quod sic vixerunt usque ad tempora primi Constantini, Romanorum im- peratoris, patet per Occam in suo defensorio 2. di. c. XVII, qui sic scri- bit1°) : „Hii vero apostoli duo scil. Petrus et Paulus, cum reliquis omnibus suum magistrum imitantes Christum, sub principum coactiva seculi iuris- diccione vixerunt et alios sic vivere docuerunt. Sic quoque vixerunt ipsorum successores presbiteri seu episcopi cum suis diaconis et reliquis ministris evangelicis successive usque ad tempora primi Constantini Romanorum imperatoris, ut ex Ysidori codice satis apparet ita, quod nemo episcoporum per omne tempus illud in alios episcopos coactivam iurisdiccionem exer- cuit“. Hec ille. Ymo adhuc tempore Constantini et longe post ecclesiastici iuris- diccioni secularium subiecti erant ,ut testatur predictus dominus Occam eadem di. 24. cap. sic scribens11): „Adveniente vero tempore Con- stantini primi, Romanorum imperatoris, qui primus Romanorum princi- pum permisit et concessit fideles Christi publice congregari, facta sunt primum concilia generalia sacerdotum seu episcoporum precepto et aucto- ritate principis su [f. 35] pradicti, quibus quidem conciliis deffiniti sunt et determinati scripture sacre sensus ambigui et ipsorum veri a falsis et erroneis sequestrati“. Et plura ibi continentur, que ordinabantur. Infra: „De quo quidem observando legislator humanus seu principans eius aucto- ritate preceptum coactivum sive legem tulit, obligantem quemlibet sacer- dotem aut non — sacerdotem secundum exigenciam cuiuscunque pena reali vel personali, pro statu presentis seculi transgressoribus infligenda. Ferebantur enim huiusmodi leges in sacerdotes et episcopos magis quam in alios, quoniam et ipsi tunc erant, qui frequencius causam dabant ta- lis edicti. Nec adversus legislatorem humanum reclamantibus episcopis Romanorum aut aliis quibuscunque tamquam non subiectis principum le- gibus, sed instanter supplicantibus ad principes pro legibus ferendis huius- modi, quemadmodum ex codice Ysidori supradicti et aliis approba- tis apparet hystoriis. Amplius, per eosdem principes statuebantur et statute sunt leges de eorum numero certo secundum provincias et de ipsorum temporalibus sive carnalibus bonis tam mobilibus quam 10) Marsilius de Padua, Defensor pacis (ed. Previté — Orton 1928, Cambridge) 307. cf. Bartoš, Husitství a cizina (1931) 161. 11) Ibidem 383 squ.

Strana 57
57 immobilibus, que sibi per predictum Constantinum donata fuere ac per reliquos principes Romanos aut alios et successive eciam per personas aliquas singulares". Infra: „Sic ergo sub legibus et ordinacionibus cuius- libet principum vixerunt ab antiquis temporibus et dudum totum sacerdo- tale collegium ab eisdem et populo collaciones, confirmaciones et investi- turas suorum officiorum spiritualium et prelacionum curarum et reliquo- rum similium aut minorum aut temporalium [f. 35b] beneficiorum distri- buendi potestatem suscipientes. Nec propter huiusmodi subiectos conten- debant pastores antiqui Romanorum episcopi adversus principes Romano- rum neque adversus populum aut singulares personas ecclesiarum patro- nos, quoniam ad hoc se noverant divina et humana lege astrictos. Sic enim legimus de Simacho nativitate Sardo. Hic enim Laurencio cuidam coel- lectus discorditer per Theodoricum regem facto iudicio confirmatus est in papam Romanum. Sic eciam scripsit Martinus de beato Gregorio: „Hic, inquit, in papam eligitur et ipse Mauricius videl. imperator imperialibus litteris suum affirmat consensum. Sic enim suorum privilegiorum confir- macionem ab imperatoribus petere solebant episcopi Romanorum, ut de Vitaliano nativitate Signeo et Constantino nativitate Syro et aliis ple- risque Romanis pontificibus legitur; quinymo pro hiis et aliis sup- plicacionibus et suis confirmacionibus impetrandis ad imperatores per loca distancia plurimi personaliter solebant accedere, ut de ipsorum quam plu- ribus legitur in cronicis et approbatis historiis. Et quod amplius est, Jo- hannes XII, per Ottonem primum Romanorum imperatorem suis exigen- tibus demeritis consenciente omni populo, tam clero quam laicis, a papatu depositus est. Eiusdem enim auctoritatis prime est aliquid statuere ac id, cum expediens fuerit, destituere. Cum igitur episcopus quilibet per principem et omnem populum eligi debeat, ipsorum auctoritate destitui sive deponi potest. Instar ergo Christi et apostolorum vixerunt Romani et ceterarum provinciarum episcopi et sacerdotes ac clericorum omne col- legium sub regimine [f. 36] coactivo principancium auctoritate legislatoris humani. Verum suadente ac stimulante huius mundi principe, superbie ac ambicionis preoperante reliquorum omnium suggestore diabolo in alie- nam viam ab ea, que Christi est et apostolorum, deducti sunt, quinymo seducti Romanorum episcopi quidam. Ipsorum animos invadens cupiditas et avaricia inde foras expulit, quam Christus in ecclesia tercio modo dicta plantaverat et statuerat summam meritoriam paupertatem. Rursumque invadens eos superbia ac ambicio seculariter principandi, expulit inde summam humilitatem, quam Christus indixerat et observare mandaverat eidem ecclesie sive universo cetui sacerdotum; quorum quidem primus hoc passus, si eo prior in hoc non alter extitit, fuisse legitur Simplicius qui- dam, Tibertinus cognomine Romanus episcopus. Hic enim, unde sibi nes- cio auctoritate sumpta, quamvis certissime noverim nisi per ignoranciam excusetur, unde temeritate presumpta, statuit nullum clericum investi- turam a laico debere suscipere, investituram siquidem intelligendo bene- ficiorum et officiorum, de quibus diximus prius, quamvis tamen et ipsius statuto significetur manifeste predecessores suos humilitatem et reve- renciam debitam principibus exhibere volentes, investituras predictas a laicis recipere soluisse. Huius siquidem rursum successor, quamvis non immediatus, Pelagius primus statuit, ut heretici per seculares potestates puni- rentur. — [f. 36]. — De quo eciam statuto mirandum, quoniam non latuit illum huiusmodi legem tempore Justiniani Romani principis in he-

Strana 58
58 reticos latam fuise et quoniam sue non erat auctoritatis ferre huiusmodi leges in quantum episcopi, nisi fortasse hoc sibi auctoritate humani legis- latoris foret indultum, ideo quemadmodum iam dictus Simplicius in alie- nam messem falcem iniecit auctoritatem sibi videl., que alterius est, usur- pando. Cui rursum Adrianus tercius, licet non immediate, successit in usurpacione predicta. Statuit enim, ut nullus imperator se intromitteret de eleccione pape, ut dicti Martini verbis utamur; quod siquidem statutum omnino nullum eo, quod a carente tali auctoritate legislatoria scil. emana- vit, apertum eciam inconveniens continebat fueratque illius oppositum lon- ga et laudabili consuetudine roboratum“. Hoc per totum Occam, attestans pro predicta supposicione. Presuppono secundo, quod per ecclesiam in illo dicto Christi Matth. XVIII, 17: „Dic ecclesie“ non solum intelligitur prelatus, sed eciam univer- sitas fidelium. Patet per glosam, quam allegat Thomas in sua glosa con- tinuata, que sic exponit: „Dic toti ecclesie, ut maiorem erubescenciam paciatur“. Zacharias autem Crisopolitanus in concordia evangelistarum su- per predicto verbo „Dic ecclesie“ sic scribit: „Tale quid in Levitico legi- mus: „Ne oderis fratrem tuum in corde tuo“, sed publice argue eum, ne habeas super illo peccatum. Adhibendus est tercius vel corrigendi studio vel conveniendi eum sub testibus. Si tunc non [f. 37] audierit, multis di- cendum est ut, qui pro pudore salvari non potuit, obprobriis salvetur". Occam autem in suo defensorio 2. di. cap. 6. super isto eodem verbo Christi dicit12):: „Dixit ergo Christus: „Dic ecclesie“ nec dixit: „Dic apostolo vel episcopo seu presbitero aut ipsorum soli collegio". Sed intellexit ibi Christus ecclesiam fidelium multitudinem aut iudicem ad hoc illius aucto- ritate institutum, quomodo usi sunt hoc nomine apostoli et ecclesia pri- mitiva“. Hec ille. Illis supposicionibus premissis accedendo ad puncta, in quibus cum oppugnante articulum meum non concordo, pono istam sibi oppositam proposicionem seu conclusionem: Peccata mortalia publica per- sonalia prelatorum et sacerdotum possunt et in casu, eorum data pertina- cia, sunt a quolibet Christi fideli correccione fraterna, sufficiencia et op- portunitate habita, arguenda eciam publice coram multitudine laicorum. Patet ex lege correpcionis fraterne, a qua, ut dictum est in posicione mea, nullus secularium vel clericorum, eciam dominus papa vel beatus Petrus, capitalis Christi discipulus, est exemptus; quin, si pertinaciter peccaverit, est a residuo ecclesie corrigendus eciam coram multitudine laicorum, quia si Christus, summus pontifex, voluit argui coram populo, et a quocunque de populo, si in eo foret quid arguendum, cum Joh. VIII, 46 dixit: "Quis ex vobis arguet me de peccato?“ — quis tam arrogans vellet esse, qui exemplo ipsius se humiliter non subiceret arguendum? Cum nullus homo, quantumcunque in mundo magnus, sit ipso innocencior, melior atque ma- ior [f. 37b], quod doctor negat simpliciter respondendo ad hunc textum, quando dicit, allegans Gregorium, quod Christus ibi non submittit se cor- reccioni populi, sed ex racione se probat peccatorem non esse, nichilominus tamen submittit se correccioni populi, ut patet 2. q. 7 c. „Ecce ostensum est“ et infra, ubi concluditur, quod auditores prelatos reprehendere pos- sunt et in eos testificari. Et miror questionem exilem, quam format doctor, hanc videl.: „Christus in illo textu Joh. VIII, 46: „Quis ex vobis arguet 12) Idem Marsilius ed. eadem 171.

Strana 59
59 me de peccato?“ ex racione se probat peccatorem non esse, ergo Christus in eodem textu non submittit se correccioni populi“ — cum antecedens est verum et consequens falsum, ut iam ostensum est. Et per consequens conclusio vera. Secundo eadem conclusio probatur ex supposicione secunda ante- dicta, ubi probatum est, quod per ecclesiam in illo Christi verbo Matth. XVIII. „Dic ecclesie“ non solum intelligitur prelatus, sed eciam universitas vel multitudo populi. Et per consequens si prelatus aut alius ecclesiasticus, ex caritate correptus, se non correxerit et pertinax fuerit in malo eciam personali, in defectu spiritualis prepositi potest a quocunque fideli carita- tive, habita sufficiencia et data opportunitate, redargui publice eciam co- ram multis servatis debitis circa hoc circumstanciis, que eciam circa quem- libet alium correptum deberent observari, cum Christus in illo suo predicto verbo nullum exclusit; quin si peccaverit et in illo peccato correptus per- tinaciter permanserit, redarguatur sic, ut predictum est. Et per consequens conclusio est vera. Et miror, quod doctor ita diligenter vult habere ecclesiasticos exemp- tos a tali fraterna correpcione coram multitudine, si et dum peccaverunt, cum Christus nec [f. 38] apostoli volebant sic esse exempti et alios post se eximere, et pro hoc confingit sibi glosas, hinc inde textus, ad illam cor- repcionem sonantes, primarie ad suam voluntatem glosando. Ut, verbi gracia, admittit, quod peccata prelatorum et sacerdotum corrigantur pri- mum caritative, et ubi non sufficit, procedendum est ultra iuxta formam salvatoris: adhibendus est unus vel duo et coram illis commonendus est; quodsi non audierit, dicendum est ecclesie i. e. prelato, et si neglexerit, ab eo potest ad superiorem scil. summum pontificem iri; quodsi dissi- mulaverit aut ipsemet peccaverit, dicendum est ecclesie i. e. concilio ge- nerali; si concilium non audierit, sit tibi sicut ethnicus et publicanus. „Et aliud“, inquit doctor, non habent laici in sacerdotes nec in defectu gene- ralis concilii est alter recursus, nisi quod res est deo committenda et pro eo est orandum“. Ego autem nescio, cuius doctorum sint glose ille excepto doctore meo. Sed istud miror: ex quo concilia generalia ab anno decimo in decennium celebrantur seu indicuntur, si tempore medio contingeret, quod papa cum uxore imperatoris deprehenderetur, quid facere deberet imperator, an arguere eum vel ad futurum concilium correpcionem sus- pendere? Vel utrum, secundum quod magister Henricus de Colonia13), impugnans articulum nostrum tercium de libera verbi dominici predica- cione, de Constantino imperatore retulit, ipsum debeat suo palio operire vel utrum dicere debeat, quia [f. 38b] gracia benediccionis ita facit, quia Rabanus'4) ita dicit: „Si videris sacerdotem, manum suam ponentem in gre- mio mulieris, debes supponere, quia benedicendi gracia ita facit“? Et si sic, ergo a simili si videris sacerdotem, incumbentem super mulierem po- nentemque os suum super os et oculos suos super oculos eius et manus super manus eius, debes supponere, quod hoc causa resuscitacionis a morte more Helisei facit? Sed benedictus sit Eliseus, qui non super mulierem, sed super puerum mulieris in abscondito incubuit 4 Reg. 4. Et laudabilis sine suspicione Elias, qui expandit se super puerum et non super mulierem 3 Reg. 19. Et Paulus apostolus super iuvene mortuo Act. 20. Et benedic- tus et laudabilis Christus Jesus, quia non posuit manum in gremio mulie- ris, sed stans apprehendit manum eius et sanavit eam Luce 9, et quod 13) Henricus Kalteisen. 14) Dále z Husa, de arg. clero (Opp. I, 153).

Strana 60
60 non in gremium aut pusinum manum imposuit ipsius puelle, sed appre- hendens solum manum dixit: „Puella, tibi dico: surge“ Matth. 9. Et lauda- tur sine suspicione mala Petrus apostolus, qui non incubuit super mortua Tabita, sed ponens genua oravit et conversus ad corpus dixit: „Tabita, surge!“ Act. IX, 40. Si igitur ista exempla sunt vera ad edificacionem, ideo monere nos debent sacerdotes, ut non manus ponamus in mulierum pusinum vel gremium causa absolucionis, sed more apostolorum super capud, ut valde breviter contingentes eius capud, tam nos, quam ipsas a stimulo sathane liberemus. Hinc enim dicit stimulo percussus Paulus I Cor VII, 1: „Bonum est homini mulierem non tangere“, cum mulier sit tamquam pix dyaboli, conversacionem maculans sacerdotum; quale enim est tangere [f. 39] picem et non inquinari ab ea, in igne sine lesione versa- ri, tale est mulierem tangere et cum ea habitare. Ideo Eccli IX, 9 dicitur: „Averte faciem tuam a muliere compta et non circumspicias speciem alie- nam; propter speciem mulieris multi perierunt et ex hac concupiscencia quasi ignis exardescit“. Ista autem, que per doctores videntur dici pro gloria ecclesiastici status, timeo, ne in maiorem eorum contemptum dican- tur; per extollenciam enim talem plus videntur coram sapientibus reddi contemptibiles quam gloriosi. Correlarium. Ex ista conclusione sequitur, quod peccata mor- talia publica personalia prelatorum et sacerdotum sunt in evangeliza- cione per sacerdotes fideles, data eorum pertinacia et habita sufficiencia et oportunitate, caritative arguenda et detegenda eciam coram clero et communi populo, cuius oppositum opponens ponit. Patet ex conclusione et racionibus multis in posicione mea positis et utilitatibus, ex predicaci- one tali contra cleri maliciam sequentibus, quas hic causa brevitatis resu- mere obmitto. Ad raciones autem in oppositum, ubi doctor, probans, quod presbi- teri et alii ecclesiastici a correccione fraterna et a denunciacione pro pec- catis suis personalibus publicis coram multitudine laicorum debeant esse exempti, eciam data eorum pertinacia etc. inducit illud Alexandri de Ha- lis in tercia parte sue summe, quod malo prelato, quamdiu ab ecclesia to- leratur, debetur honor, et quamvis male presideat, et inducens illud pro probaccione Matth. XIII. „Super cathedram Moysi sederunt“ etc. Et in- ducit [f. 39b] illud Theloferi pape, quod populus nullo modo debet ec- clesiasticos arguere nec in eorum accusacionem suscipi et quod populus ab eis docendus est et corripiendus, non ipsi a populo. Et inducit Grego- rium Nazianzenum lib. 2. de epiphaniis et Crisostomum super 2. epistola ad Thimoteum omelia 2., et quotquot tales sunt per eum allegate. Ad omnes tales sub uno per dominum respondeo, quod omnes leges vel auctoritates, quotquot sunt, que correpcioni vel accusacioni subditi quoad superiorem suum videntur repugnare, omnes intelligende sunt de accusacione vel correpcione imprudenti vel temeraria, quod figuratum est per Petrum, presumentem dominum suum corripere, quando dicit: „Absit hoc a te“ Matt. XVI, 22, et quando clerici vel alii ecclesiastici servent li- mites sui status et mores ac statum clerici non offendunt. Si autem clerici peccant notorie et habitualiter contra dominum dominorum secularium et in casu quorum cunque Christi fidelium, est in defectu spiritualis prepo- siti et exigentibus eorum demeritis ex qualicumque circumstancia huius- modi forinsecam correpcionem procurantibus ipsos corripere. Et hoc doc- tor in una sua allegacione pretendit, quod temerarie non sunt arguendi, quando adducit Gregorium in pastorali lib. 2 et cap. 5 dicentem: .Admo-

Strana 61
61 nendi sunt subditi, ne prepositorum suorum vitam temere iudicent, si quid fortasse eos agere reprehensibile [f. 40] vident. Et si obiecerit quis. illud Apostoli dictum I Thim. V, 1 „Seniorem ne increpaveris, sed obsecra ut patrem“, ad hoc 2. q. 7. „Paulus“ sub auctoritate Origenis respondetur, ubi sic dicitur: „Paulus dicit: „Seniorem ne increpaveris“, sed hec eius re- gula tunc in eo observanda est, cum culpa senioris suo exemplo non trahit ad interitum corda iuniorum; ubi autem senior in moribus exemplum ad interitum prebet, ibi discreta increpacione feriendus est. Nam scriptum est: „Laqueus iuvenum omnes vos“, et rursum: „Maledictus puer centum annorum“. Hec ille. Ex qua auctoritate patet quod Origenes intelligit de peccato superiorum personali et non fidei. Si forte adversarius vellet glo- sare, quia dicit ibi: „Ubi autem senior in moribus exemplum ad interi- tum prebet“ etc. — et hoc est, quod doctor de Lira illum textum sic glosat: „Seniorem ne increpaveris, arguendo eum verbis duris, sed ob- secra ut patrem, ut caveat ab indecentibus sue etati. Hoc tamen non est intelligendum de senioribus in sua malicia obstinatis, qui sunt acriter argu- endi, sicut acriter et dure increpavit Daniel senes impudicos coram omni po- pulo Daniel XIII.“ Hec ille. Remigius autem super illo textu sic loquitur: „Seniores ne increpaveris, quia solent senes dure accipere, quando increpan- tur a iuvenibus. Sed dicit b. Gregorius, quia licet beatus [f. 40b] apostolus. dicat: „Seniorem ne increpaveris“, senior autem stultus vehementer est in- crepandus“. Hec ille. Et 2. q. 7. „Sicut inquit“ sub auctoritate Gregorii scri- bitur: „Sicut laudabile discretumque est reverenciam et honorem exhibe- re prioribus, ita rectitudinis et dei timoris est, si qua in eis sunt, que in- digent correccione, nulla dissimulacione postponere, ne totum, quod ab- sit, corpus morbus invadat, si languor non fuerit in capite curatus." Hec ille. Ad raciones autem, quibus probatur in posicione mea, quod peccata mortalia publica et personalia prelatorum et sacerdotum sunt in evange- lizacione per sacerdotes fideles, data eorum pertinacia et habita suffi- ciencia et opportunitate, caritative arguenda et detegenda, eciam coram clero et communi populo, doctor non sufficienter respondit, sed superfi- cialiter, ut potuit, evasit. Ideo stant immote et cum utilitatibus, ex tali predicacione sequentibus. Deinde pono conclusionen oppositam sentencie impugnantis istam: Peccata mortalia publica personalia prelatorum, sacerdotum et aliorum ecclesiasticorum, ubi correccio fraterna aut generalis reprehensio per pre- dicacionem verbi dei non sufficeret, in defectu spiritualis prepositi, ha- bita sufficiencia et data opportunitate, sunt per potestates seculares aut per Christi fideles laicos secundum dictamen divine legis eciam sine ali- qua speciali licencia, ab ecclesia habita, coactive punienda et iudicio con- dempnacionis vel definicionis, ut est actus iusticie. iudicanda. Ubicunque pono, quod peccata prelatorum sunt punienda et iudicio condempnacionis iudicanda, non intendo condempnacionem ad mortem corporalem, sed ad penam citra mortem condignam. Probatur conclusio sic [f. 41]. Olim Christus, apostoli, sacerdotes et clericorum omne collegium vixerunt sub principum aut aliorum Christi fidelium laicorum coactiva seculi iurisdiccione et punicione ac iudicio se- cularium subiecti erant, non se ab illis nec alios eximentes aut eximere demandantes. Ergo moderni prelati, sacerdotes et alii ecclesiastici, si vo- lunt Christi ac apostolorum perfeccionem imitari tamquam eorum suc- cessores, idem facere debent. Consequencia est bona, quia ex opposito

Strana 62
62 consequentis inferri potest oppositum antecedentis. Quidquid enim Cris- tus cum apostolis exemplavit et oppositum non determinavit, perfecci- onis est illud suis successoribus facere. Maior autem est supposicio prima predicta huius partis. Minor autem articuli videl. quod Christus, apostoli et alii sacerdotes olim subiecti erant secularium punicioni et iudicio co- activo, non se ab illis nec alios eximentes aut eximere demandantes, hec primo patet exemplariter de Christo, qui non solum quantum ad tempo- ralia monstravit se subesse iurisdiccioni coacctive principis seculi, verum e- ciam id ostendit in se quantum ad propriam personam, qua mullam iuris- diccionem alciorem in ipsum aut alium princeps habere potuit. Hoc au- tem potest evidenter ostendi ex illo Matth. XXVII., ubi Christus se capi permisit et ad Pilati duci pretorium, qui vicarius erat imperatoris Romani, et per ipsum demum tamquam iudicem coactive potestatis se sustinuit ex- tremo supplicio iudicari et tradi nec contra ipsum tamquam contra non iudicem reclamavit, licet fortasse significarit se pati minus iustum iu- dicium. Constat autem, quod tale iudicium [f. 41b] atque supplicium per sacerdotes subire potuisse non voluisset, si inconveniens iudicasset fu- turos sibi successores principibus seculi subici et per ipsos iudicari; quod, quia hec sentencia seriosius scripta est Ioh. XIX, idcirco adducam hic, quod habetur ibidem. Dum ergo Christus ad Pilatum, cesaris vicarium, esset adductus et accusatus esset ex eo, (quod) se regem Iudeorum atque filium dei dixisset, Pilato autem interrogante Jesum: „Unde es tu?“ Jesu autem ad hoc nullum dante responsum, dicit Pilatus ad ipsum verba con- sequencia et (nullo L) modo proposito attinencia, quorum series talis est: „Michi non loqueris. Nescis, quia habeo potestatem crucifigere te et di- mittere te?“ Respondit Jesus: „Non haberes potestatem adversum me ullam, nisi datum esset tibi desuper“. Ecce, quod Jesus non negavit Pila- tum habere potestatem ipsum iudicandi et in ipsum iudicium exequendi. Nec dicit: „Hoc non pertinet de iure ad te, ymo de facto id facis“. Sed addidit Christus hanc potestatem habere Pilatum desuper. Quomodo de- super? Respondet Augustinus „Discamus ergo, quid dixit Christus scil. quod et apostolum docuit Paulum Rom. XIII. Quid ergo ei dixit Christus? Quid apostolum docuit? Quia non est potestas i. e. auctoritas iurisdic- cionis nisi a deo, quicquid sit de actu male utentis ea, et quia plus peccat, qui innocentem occidendum potestati livore tradidit, quam potestas ipsa, si eum timore alterius potestatis maioris occidit; talem quippe deus de- derat illi potestatem Pilato, [f. 42], scil ut eciam esset sub cesaris po- testate. Fuit ergo iudicialis coactiva potestas Pilati supra Christi personam a deo, sicut aperte Christus confessus est et Bernardus palam ex- pressit et aperte dixit ad archiepiscopum Senonensem epistola quadam: „Cum“, ut inquit, „Romani presidis potestatem super se Christus fateatur celitus ordinatam, loquens de potestate Pilati, quanto magis supra per- sonas et temporalia omnium apostolorum et suorum successorum, om- nium episcoporum seu presbiterorum, fuit hoc non solum verbo Christi memoratum, sed operis consummacione firmatum. Nam per eundem Pi- latum, pro tribunali sedentem, lata fuit sentencia in Christum capitalis et per ipsius auctoritatem illius execucio facta sentencie. Unde Ioh. eodem cap. habetur hec series: „Pilatus ergo, cum audisset hos sermones, ad- duxit foras Jesum et sedit pro tribunali“; et subditur paucis interpositis: „Tunc ergo tradidit illis Jesum“ scil. ut crucifigeretur. Sic Abiathar subiec- tus erat et non eximebat se a iudicio Salomonis 2 Reg. 2. Sic, ut Ieronimus

Strana 63
63 refert in libro virorum illustrium, Damasus papa a subditis de adulterio accusatus cum 42 episcopis se expurgavit, sicut 2. q. 7 „Nos si“. Leo quartus submisit se Ludwici imperatoris examini, ut in probacione tercii correlarii mee posicionis est adductus. Et Samuel I. Reg. 12, 2 submisit se iudicio regis et accusacioni communitatis, quando dixit: „Ecce, presto [f. 42b] sum, loquimini ad me coram domino et coram Christo eius, utrum bovem cuiusquam tulerim an asinam“ etc. Super quo Nicolaus de Lira: „Loquimini de me coram domino et coram Christo eius i. e. Saule rege, qui de novo erat inunctus, propter quod Samuel coram eo volebat iudicari, utrum bovem cuiusquam tulerim, ponendo in opere meo, aut asinam, super eum de loco ad locum incedendo“ etc. Hec Lira. Quod autem communitas fidelium quandoque possit iudicium ferre in contumaces aut aliter criminosos, eciam in sacerdotes, demonstro per Apostolum I Cor. V, 3, ubi causam, formam et modum, per quos hoc iudi- cium in quemquam ferri debeat, tradit Apostolus, magis expresse Christi verborum sequens et explanans sentenciam, dum, dixit: „Ego quidem, absens corpore, presens autem spiritu, iam iudicavi, ut presens eum, qui sic est operatus, in nomine J. Christi congregatis vobis in meo spiritu cum virtute d. Jesu tradere huiusmodi sathane“ criminosum scil. quemdam, qui patris sui uxorem cognoverat carnaliter. Et non mandavit hoc Apostolus fieri, ut dicit Occam,14) per presbiterum aliquem nec alicui episcopo vel presbitero scripsit hoc fiendum per ipsum, cum tamen ad ipsos tunc mit- teret Timoteum, qui episcopus erat; quod fecisset, si hoc iudicium ad sa- cerdotis auctoritatem pertinere novisset, quemadmodum in aliis fecerat. Sed diceret adversarius: Ipsi non habuerunt auctoritatem hoc facien- di sine Apostoli concessione et auctoritate, quia notanter dicit: „Ego autem absens corpore, presens autem [f. 43] spiritu, iam iudicavi ut presens eum, etc. Ad hoc respondetur ipsi, priusquam ipse dixit: Iam iudicavi ut presens. Habuerunt auctoritatem iudicialiter puniendi et eiciendi, cum ar- guuntur ab Apostolo, quare hoc non fecerunt, cum ante verba premissa dixit: „Et vos inflati estis et non magis luctum habuistis, ut tollatur de medio vestrum, qui hoc opus fecit.“ Super quo Ambrosius: „Superbiam illorum in tantum humiliat, ut non querulos iam, sed magis supplices fa- ciat; erant enim et ipsi participes, dum paterentur reum tam ingentis fa- cinoris secum incorreptum convenire, quod omnes uno concilio abicerent eum, si negaret emendare se. Si autem quis potestatem non habet, quem scit reum, abicere aut probare non valet, immunis est.“ Hec ille. Ad idem est doctor de Lira et alii communiter postillatores, qui testantur, quod Apostolus ibi arguit in eis primo culpam, cum dicit: „Omnino auditur inter vos fornicacio.“ Secundo predicit penam ibi: „Ego quidem absens corpore“ etc. Et tercio reprehendit culpe radicem, ibi: „Non est bona gloriacio vestra“, ubi arguit contencionem, quam adinvicem habuerunt, propter quam neglexerunt corrigere. Et tradit eis formam, ex qua inter ipsos ex hoc contencio non posset oriri, quoniam ipsis congregatis in unum, maxime si per modum iudicii coactivi hoc fieri debebatur. Propter quod glosa: „Augustinus dicit: Ut vos congregati in unum absque aliqua dissensione [f. 43b] i. e. de communi consensu per vos fiat vel iudicem ex communi consensu per vos statutum ad hoc, quod idem est. Ad hoc autem, quod obiciebatur, quod scil. communitas non habuisset auctoritatem ipsum eiciendi sine consensu Apostoli, quia dixit Apostolus: 14) Marsilius de Padua ed. cit. 171.

Strana 64
64 „Iam iudicavi ut presens,“ dicitur, quod sibi sicut et alteri ecclesiastico conveniebat iudicare seu discernere, qui secundum legem evangelicam sint a fidelium precidendi consorcio, ne alios inficiant, quemadmodum medicus iudicare habet de morbo corporali, propter quem debet quis, ne alios infi- ciat, ut leprosus, ab aliorum consorcio separari. Coactiva autem potestas huiusmodi expellendi fidelium universitati vel iudici per eos instituto de- mandari specialiter consuevit. Et pro illo, quod officia regum et aliorum se- cularium ex una et ecclesiasticorum parte ex altera sint condistincta, ha- betur 2. q. 7 „ Nos si“ § „Sed notandum“, ubi legitur, quod sicut reges presunt in causis seculi, ita sacerdotes in causis dei: regum est corporalem irrogare penam, sacerdotum spiritualem inferre vindictam. David ergo, etsi ex regali unccione sacerdotibus et prophetis preerat in causis seculi, tamen suberat eis in causa dei.“ Et infra: „Sicut ergo Ozias a Domino lepra percussus est, quia sacerdotum officia usurpare voluit, sic sa- cerdotibus et prophetis regum officia usurpare non licuit.“ Hec ibi. Notabilem eciam distinccionem inter predictos duos status tangit Hugo de sacramentis lib. 2. parte 2. cap. 3., ubi dicit: “Laicis christianis fidelibus terrena possidere conceditur, clericis vero spiritualia tantum committun- tur, quemadmodum olim in illo populo priore cetere tribus, que typum laicorum preferebant, porciones in hereditate acceperunt; sola tribus Levi, que clericos figurabat, decimis et oblacionibus et sacrificiorum victimis pascebatur.“ Hec ille. Et in signum illius Apostolus arguit communitatem, quod correctivam potenciam in istum fornicarium non exercuerit. Et po- stea ipso agente penitenciam iterum pro eo petebat communitatem, ut re- concilietur [f. 44] 2 Cor 2, sicut per illam fuit iudicialiter eiectus. Et ille fornicator secundum aliquos fuit sacerdos, ex quo patet sacerdotes non eximi a iudicio et sentencia laycali pro peccato personali. Unde Crisostomus in libro de reparacione lapsi cap. 10 sic scribit: „Apud Corinthios erat quidam vir, ut videtur non ignobilis. Hic commiserat tale peccatum, quale nes inter gentes admitti solet, et erat ex numero fidelium et familiarium Christi; quidam enim eum eciam ex sacerdotali ordine fuisse tradunt.“ Hec Crisostomus. Et in confirmacionem illius, quod universitas fidelium habet iuris- diccionem in ecclesiasticos, ipsos iudicandi et puniendi, est Origenis omelia 7. super Josue. Et loquitur popularibus; Omelia enim est sermo ad popu- lum. Qui sic inter cetera scribit et circa posicionem meam15) est adductus: „Si dextra,“ inquit, „manus tua scandalizaverit te, abscide eam et proice abs te.“ Et inquit: „Nam manus corporis nostri aliquando scandalizat nos, ut de hac manu evangelium dicat: „abscide eam et proice abs te“. Sed hoc est, quod dicit: "ut ego, qui videor tibi manus esse dextra et presbiter nominor et verbum dei videor predicare, si aliquid contra ecclesticam disci- plinam et evangelii regulam gessero ita, ut scandalum tibi et ecclesie fa- ciam, in uno assensu ecclesia [f. 44b] universa excidat me, dexteram suam. Expedit enim tibi, ecclesie, absque me, manu tua, que male agendo scanda- lum feci, introire in regnum celorum quam mecum ire in iehennam. Hec Origenes. Ymo communitates, non cohibentes suos superiores a malis, eciam ec- clesiasticos, peccant secundum Augustinum super psalmo 81, ut habetur 23. q. 3 „Ostendit“, ut per me circa articulum est adductus. Et supra per Ambrosium dictum est, quod communitas Corinthiorum deliquit non puni- endo in sacerdote fornicario. Et plura circa corolarium articuli mei tercium 15) Supra pag. 17.

Strana 65
65 dicta sunt de hoc et specialiter de Nabuchodonosor, qui habuit potestatem a deo ducendi filios Israel cum eorum sacerdotibus et levitis in captivitatem Babylonicam 4 Reg. ult. et in hoc non reprobatur sicut nec Vespasianus et Titus, qui 42. anno post Christi ascensionem iudicaverunt omnes sacer- dotes et levitas, quos invenerunt in Jerusalem, esse in ulcionem Christi notabiliter puniendos. Et communitas in Babilonia vindicavit in presbiteris, falsum testimonium in Susannam dicentibus. Et circa secundum corelarium mei articuli adductus est Ambrosius, ut habetur 23. q. 5. „Remittuntur“, quomodo puniuntur peccata per iudices et eciam per populos. Sicut legimus, quod sepe ab alienigenis dei iussu excitatis propter divine maiestatis offen- sam [f. 45] subactus est populus Judeorum. Et quomodo 24. q. 3 „Tam sacerdos“ sub auctoritate Anacleti dicitur, quod tam sacerdotes quam re- liqui fideles omnes summam debemus adhibere curam de hiis, qui pereunt, quatenus eorum redargucione aut corrigantur a peccatis aut, si incorrigi- biles apparuerint, ab ecclesia separentur. Item Deut. 22 precipitur, ut, si quis viderit bovem fratris sui errantem, ut illum non pretereat, sed redu- cat; et asinum si viderit cecidisse in via, ut non despiciat, sed sublevet eum. Ex quo ergo de brutis proximorum debet alter esse sollicitus, quanto magis de proximo peccante vel errante, eciam sacerdote, cum unicuique deus mandavit de proximo suo Eccli XVII, 12. Et mirabile est, quare pre- latus vel clericus, dum pedi eius os vel spina infigitur, sinit secularum ipsam extrahere, ut possit debite ambulare, et non sic sinit, dum peccat, ut pro illo arguatur et emendet, ut possit, recte in Christi vestigiis ambu- lans, animam salvare. Forte per hoc ostendit, quod plus diligit pedis plan- tam quam propriam animam; si enim plus diligeret animam, tunc correcci- onem cum gaudio sustineret. Ex ista conclusione corelarie sequitur, quod peccantibus rectoribus spiritualibus subditi fideles licite possunt et in casu tenentur superiorum peccata per iusticiam corrigere [f. 45b] castigare aut punire. Patet ex conclusione et eius probacione. Circa hoc tamen est notandum, quod illi- citum est quempiam corrigere nisi correptus sit inferior correptore. Et per consequens correptor legitime cavere debet precipue, ne tactus ipocrisi et macula proprii sceleris (oculi L) sit in dampnacione consimili. Presup- poni ergo debet correptum esse culpabilem et correptorem legitimum immunem, ut docet Christus Math. VII, 5: „Ipocrita, eice primum trabem" etc., cum omnis peccator ut huiusmodi sit iusto inferior quoad deum et per consequens simpliciter inferior. Et ita intelligendus est Apostolus, quando dicit: „Seniorem ne increpaveris“, quod non licet subditum supe- riorem suum arguere legitime, nisi fuerit in gracia, superiore peccante mortaliaer et per consequens existente in gracia a dignitate seniore16). Si autem senior in moribus exemplum ad interium prebet ibi dist- ricta increpacione feriendus est 2. q. 7. „Paulus“. Unde eadem questione sic loquitur Gracianus: „Quod dicitur: maiorum quispiam nullius minoris accusacionibus impetatur, minores intelligendi sunt non ecclesiastica dig- nitate, sed vita“. Hoc corolarium patet per doctorem qui adducit Lyram super illo Exodi XXI, 14: „Si quis per industriam occiderit proximum suum et per insidias, ab altari meo evelles eum, ut moriatur“, qui sic inter cetera dicit, quod si sacerdos occidisset, extrahebatur, nisi officium ministrandi incepisset; quo casu expectabitur complementum ministerii; quo peracto 16) L in marg.: Sap. IV, 8-9: Cani autem sunt sensus hominis et etas senectu- tis vita immaculata, placens deo.

Strana 66
66 trahebatur ad mortem“. Hec ille. Ecce, quod habuerunt iurisdiccionem eciam super sacerdotes. Et quamvis ad omnes raciones opponentis et conantis probare, quod peccata publica prelatorum personalia et aliorum superiorum statu sic, ut dictum est, non debeant per seculares potestates aut per Christi fideles laycos eciam subditos per iusticiam corrigi, castigari aut puniri, possit dari generalis responsio et sufficeret scil. ista: quod omnes tales aucto- ritates, quotquot sunt, que punicioni vel iudicio subditi quoad superiorem videntur [f. 46b] repugnare, omnes intelligende sunt, quod hoc non debet fieri impudenter et temerarie, vel quando tales prelati vel superiores ser- vant limites sui status vel quando eorum prepositi eis peccantibus ipsos corrigere punire vel castigare non neglexerint, tamen ad quasdam da- bitur specialis responsio, que maiorem videatur auditoribus dare apparen- ciam. Et primo capio illud Constantini, de quo in 3. lib. Historie Tripar- titel7) dicitur secundum impugnantis allegacionem, quod episcopis inter se dissidentibus et libellos famosos contra se invicem Constantino offeren- tibus ipse ait: Dominus constituit vos sacerdotes et potestatem dedit vobis de nobis iudicandi, ideo nos a vobis recte iudicamur. Vos autem non po- testis iudicari ab hominibus, propter quod inter vos dei solius expectate iudicium. Vos estis nobis dati dii et inconveniens est, ut homo iudicet deos“ etc. Ad hoc respondetur, quod verbum fuit exhortacionis et monici- onis, quo siquidem devotus Constantinus ostendit, quales esse deberent episcopi et sacerdotes; tales enim deberent esse adinvicem et ad alios, quod in seculari iudicio non oporteret ipsos contendere secundum doctri- nam Apostoli I Cor. VI, 7: „Quare, inquit, non magis iniuriam accipitis, quare non fraudem patimini, quid inter vos habetis iudicia?“ Et quod additur ex verbis Constantini: „Potestatem dedit vobis deus de nobis iudicandi, dico [f. 46b], quod verum est iudicio spirituali racione claris- sima, quemadmodum medicus iudicare debet de morbo, ut supra tactum est, non autem iudicio coactivo. Ad hoc autem, quod additur ex verbis Constantini: „Vos non potestis iudicari ab hominibus, quoniam dati estis nobis dii“ etc. respondetur quoad negacionem iudicii sacerdotum respectu secularium, quod intelligitur de presbiteris heroicis, quos scriptura deos appellat; et de illis intelligit Apostolus I Cor. II, 15: „Spiritualis homo iudicat omnia et a nemine iudicatur“. Unde sic loquitur imperator: „Dig- num, inquit, non est, ut nos iudicemus deos, quia oportet ad hoc, quod iudicium cause presbiteri sit devolutum ad iudices seculares, quod exci- dat a moribus et condicione deorum“. Ex cuius historie serie liquet aperte cunctos episcopos Romanos principi coactiva iurisdiccione subiectos, quo- niam ad ipsius iudicium spontanei nec coacti suas contenciones et iurgia detulerunt, ipsius interpellantes examen atque iudicium, ut Ysidorus nar- rat ibidem. Et hec est eciam sentencia Occam1s) in suo defensorio di. II. c. 27. Similiter respondeatur ad dictum Clementis ad Jacobum, fratrem Domini, et Evaristi pape et ad alias auctoritates canonum et doctorum Gregorii Nazianzeni, Crisostomi et aliorum, in quibus mencio fit, quod episcopi non sunt iudicandi ab aliis quam a deo, quia intelligunt, quod non sunt iudicandi ab aliis, quando imitantur Christum et stant digne in statu [f. 47] suo. Si autem ecclesiastici eciam fuerint inordinati et ar- 17) Petri Comestoris seu Manducatoris. 18) Recte Marsilii de Padua, Defensor pacis, ed. citata p. 428.

Strana 67
67 guantur a suis prepositis, non est necesse laycos ipsos arguere. Sed ex hoc non sequitur, quod si peccant et prepositus ipsos arguere negligit, quod non debeant autpossint licite argui, ut supra dictum est. Nec ex verbis Crisostomi probatur, quod ecclesiastici in tali casu non debeant a secularibus iudicari, sed verius probatur, quod laici debent de vita, ser- monibus et operibus presbiteri iudicare, quia quomodo, rogo, prudentur Christus aliter preciperet, ut omnia, quecunque dixerint, faciant et non secundum opera eorum vivant? Cum ergo deus mandat populo de sa- cerdotum operibus iudicare, populus debet doctrine et verbis Domini obe- dire, quia aliter fidelis foret in mortis eterne periculo, nisi iudicaret dis- crete de opere sui presbiteri; quomodo crederet verbis suis et in qua con- versacione ipsum imitaretur et in quo ab ipso se auferret aut insurge- ret? — Ad illud autem Ezechielis XXXIII, 8 de speculatore, ubi impugnans adducit19) dicentem Dominum, quod sanguinem pereuntis de manu suo requiram, non populus terre, sed ego, scilicet Dominus“, ex quo concludit impugnans, quod non habet negligencias exigere populus ex auctoritate de manibus prelatorum, sed Dominus, respondetur, quod multas biblias vidimus in regno et hic et in nulla reperimus illum textum per doctorem allegatum: „Non populus terre“. Sed dato, quod alique biblie illum con- tineant, adhuc opponens non habet propositum, quia tunc sic respon- dendum est ad illam auctoritatem, quod quamvis deus de manu specu- latoris negligentis sanguinem requiret requisicione finali [f. 47b] et auten- tica et non populus terre, supple: sic requiret, ex illo tamen non coclu- ditur, quin populus terre in casu sic, ut predictum est iam sepius non habeat negligencias exigere de manibus prelatorum subautentice, quia secundum doctorem de Lyra super illo Ezech. III, 16: „Cum autem per- transissent septem dies, factum est verbum Domini ad me, dicens: „Fili hominis, speculatorem dedi te“ etc. ibi arguitur Ezechielis silencium per similitudinem speculatoris, et quia nimis tacuerat, videl. per VII dies, ideo ostenditur sibi pena taciturnitatis, que fuit duplex, una reclusionis et ligacionis et secunda subtraccio locucionis. Ad hoc autem, ubi pro libertate clericorum adducit illud, qualiter in regno Egipti sub Pharaone sacerdotes liberi erant ab omni Pharaonis exaccione, respondet Origenes omelia XVI. super Genesim, quod per hoc nequiores esse ceteris ostenduntur, qui pro nimia familiaritate, que eis est cum Pharaone, nichil permutacionis recipiunt, sed permanent in mala possessione Et sicut hiis, qui in fide et sanctitate profecerant, dicit Do- minus: „Iam non dicam vos servos, sed amicos“, ita dicit et istis Pharao, tamquam qui ad summum gradum nequicie et ad sacerdocium perdici- onis ascenderant: „Iam vos non dicam servos, sed amicos“. Hec ille. Ad hoc autem, ubi opponens subinfert, quod sub evangelio sacerdo- cium liberum est ab omni potestate seculari, et probans illud per illud Matth. XVII, ubi Christus interrogavit Petrum, a quibus reges accipiunt tributum etc., dicit, quod per filios regis intelligit apostolos, respondet supposicio prima secundi puncti. 19) Charlierova odpověď na toto tvrzení Biskupcovo u Mansia XXX, 438. O tom, jak tato srážka dala asi podnět k legendě, že byl podobně v Kosnici usvědčen vlastní biblí Hus, můj článek o berlínské dnes bibli, k níž se legenda připjala, v čas. Nár. musea 1928, 174—7.

Strana 68
68 Illa autem alia, que adducit, quod in lege Mosaica non reperiun- tur [f. 48]. sacerdotes populo esse subiecti, ad hoc respondetur, quod in lege Mosaica reperiuntur sacerdotes secularibus esse subiectos. Hoc 1 patet I. Reg. XXII de Abimelech cum suis sacerdotibus, qui accusatus coram rege Saul, quod consuluisset Dominum pro David et dedisset si- bi gladium Goliath et manducare panes proposicionis et citatus comparuit cum universis suis sacerdotibus et excusavit se coram eo et multa pro sua innocencia allegavit. Scribit enim doctor de Lira super illo passu, quod ibi posita occasione accusacionis ponitur consequentur accusandi actus et postea ipsius Abimelech cum suis citacio et sue innocencie declaracio. Ex quo patet, quod isti sacerdotes erant subiecti regi et eius mandato paruerunt, licet postea iniuste fuissent per eum condempnati. Ad hoc idem eciam scribitur II Paralip. VI, quomodo Salomon constituit iuxta dispensacionem patris sui David officia sacerdotum in ministeriis suis et levitas in ordine suo, ut laudarent et ministrarent iuxta ritum unius- cuiusque etc. Ex quibus videtur illud dictum doctoris non esse sufficiens, quo circa finem secundi puncti scribit, quod seculares nichil iurisdiccionis habent in ecclesiasticos. Item si Moyses, qui secundum d. auditorem2°), quartum nostrum articulum impugnantem, fuit sacerdos, erat subiectus sano consilio Ietro gentilis et extranei, quod inconveniens foret, si idem Moyses subiectus fuisset consilio populi peculiaris domini in casu debito occurrente. Et si asina, brutum animal, iuste redarguit Balaam prophetam, cui in hoc subiectus fuit, quid inconveniens foret, si in tali casu subiectus fuisset redagucioni ipsius populi dei? Post hec pro ostensione sui propositi inducit illud II. Reg. I de David, qui iuvenem dicentem se occidisse Saul regem, licet mentiretur, occidit, quod [f. 48b], inquit, non fecisset, si licuisset sibi regem occidere. Ex quo arguere vult doctor, quod non licet subditum punire suum supe- riorem. Ad hoc respondetur, quod magna est differencia inter commu- nitatem, a qua originaliter, sive per eleccionem, sive per hereditariam suc- cessionem procedit rex, et unam personam illius communitatis. Et per consequens, si una persona talis aliquid facit, menciendo forte vel suum lucrum querendo, est multo aliud quam faceret illa communitas contra regem, racionabilem contra eum habens causam. Sed quia iste unus men- ciendo et forte proprium aliquid querendo finxit se regem invadere, est punitus a David et David in hoc non redarguitur. Ubi si communitas sub alia racione et causa racionabili consurrexisset in regem Saul, a qua ipse originaliter procederet, forte non sic a David fuisset redarguta. Et per consequens nichil istud facit pro opponente nec ego posui hoc in posi- cione mea, quod persona talis deberet invadere aliquem regem vel alium superiorem etc. Illa eciam, que opponens pro se adducit, 1° illud Proverb. ult. [XXX, 21-2]: „Per tria novetur terra et quartum non potest sustinere. Primum est per servum, cum regnare ceperit“. Hoc autem, dicit doctor, fieret, si subditi vellent defectus superiorum per iusticias vindicare. 2° inducit illud Proverb. XVIIII, 10: „Non decent servum delicie nec servum domi- nari principibus“. 3° inducit illud Ysaie X, 15: „Numquid gloriabitur se- curis contra eum, qui secat in ea?“ Per que omnia vult, quod iniustum est subditos contra suos insurgere superiores. Sed illa nichil faciunt ad propositum opponentis nec [f. 49] sunt contra me, cum sint contra stul- 20) Johannem Palomar.

Strana 69
69 tos et temerarios subditos et tirannos. Nec ego per proposicionem meam intendo, quod aliqui tales deberent regnare vel insurgere et opprimere tirannice aliquos, et sic, qui vult vere respicere et pensare, omnes ille auctoritates, quotquot opponens pro se adducit, nichil faciunt ad suum propositum, nec sunt contra me. Sicut nec illud sibi suffragatur, quod Christus singulariter dixit Petro: „Pasce oves meas“, quia quantum ad potestatem ordinis non minus in hoc habet quicunque alius apostolus quam Petrus, licet postea, quantum ad iurisdiccionem preter scripture expressum fundamentum, tales preeminencie et differencie sunt inducte. Ergo nichil ibi capit opponens sicut nec ibi, ubi adducit de Anania et Saphira et de Simone mago et de aliis, que obmitto. Illud eciam nichil pro doctore facit, quod allegat de Apostolo, qui, ut Act. XXIII. scribitur, dixit: „Nescivit, quod princeps sacerdotum esset“. Ad hoc enim respondet Decretum 23. q. I. „Paratus“, quod Apostolus hec dixit yronice, sciens eum principem sacerdotum esse etc. Ex quibus iam supra dictis potest, qui vult pensare, bene cognos- cere, quam superficiales et evasive sint glose doctoris, glosantis aucto- ritates in mea posicione hoc sentenciantes, quod in casu non eximantur prelati, presbiteri et alii ecclesiastici a correccione fraterna de peccatis personalibus, eciam coram multitudine laicalis populi et a iurisdiccione secularium personarum, quin in defectu spiritualis prepositi, habita suf- ficiencia et data opportunitate, sint per potestates seculares aut per Christi fideles laicos secundum dictamen divine legis eciam sine aliqua speciali licencia, ab ecclesia habita, coactive punienda et iudicio diffinicionis [f. 49b], ut est actus iusticie, iudicanda vel coram multitudine a laicis vel a sacerdotibus in predicacione caritative arguenda. Et per consequens doctor, magnum super hoc negocio impendens laborem et velamen ma- licie sacerdotum construens et contexens, nichil aut modicum profecit. Actus tercie diei. Feria IIII post Oculi. [18. Marcii 1433]. Tercium principale de indulgenciis. Quantum ad 3. principale, ubi doctor fundare nititur modernas in- dulgencias, in lege Domini non fundates et fictas litteras fraternitatum et litteras confessionales et eciam reliquiarum modernas veneraciones; ubi tamen ante omnia miror, quo spiritu ductus doctor, nescio, si bene respexit scripta mea vel non, quia, ubi ego scribo, reprehendens fictas et venales a pena et a culpa absoluciones et indulgencias, in lege Domi- ni non fundatas, ibi doctor dicit me posuise in sentencia, quod absolucio- nes a pena et culpa sunt ficte et quod indulgencie non sunt in lege dei fundate. Et ubi ego posui, reprehendens modernas peregrinaciones, ab hominibus inventas, supersticiosas, ydolatriam sapientes et cleri avari- ciam nutrientes, ibi doctor dicit me ponere, quod peregrinaciones, per ho- mines invente, sunt supersticiose, ydolatriam sapientes et cleri avariciam nutrientes. Illo tamen non obstante, committendo consciencie sue, quare sic egerit, ad materiam in se accedo. Et 1° ad materiam indulgenciarum, ubi doctor fundare volens opini- onem Thome et sequacium eius de indulgenciis, presupponit esse super- erogata [f. 50] merita sanctorum et specialiter Christi in celis, que omnia vocantur spiritualis thesaurus ecclesie, in gazophilacio spirituali ecclesie et in capiteeius reconditus. Insuper innuit, quod summus pontifex, cum sit

Strana 70
70 Christi vicarius, in terra habet generalem et plenariam potestatem distribu- endi hunc thesaurum fidelibus, secundum quod libuerit, plus vel minus. Nec licet diffidere, quin potestas imperciendi ista spiritualia suffragia, rema- neat continue inexhausta, quia aliter deficeret Christus dando potestatem clavium suo vicario hic in terris. Et pretendens sentenciam illam fundare in illo Matth. XVI. „Tibi dabo claves regni celorum“ etc. tangitduplicem causam, quare ille thesaurus ab hiis, qui eum habent dispensare, debeat erogari. 1° propter dei honorem et gloriam et 2° propter communem eccle- sie utilitatem. Et timens doctor, ne forte insufficiens sit dictarum in- dulgenciarum in fide scripture fundacio, ultimo ad auctoritatem ecclesie recurrit, ita dicens: „Et esto, quod in lege dei, hoc est in scriptura veteris et novitestamenti, non posset reperiri fundata auctoritas spiritualis et expresa ad huiusmodi indulgencias distribuendas, tamen ad hoc institu- endum vel conferendum sufficeret sola ecclesie auctoritas. Et quamvis d. doctor dicat de absolucionibus a pena et culpa, quod ille non sunt modus communis concedendi absoluciones a summo pontifice, et si alique bulle sub tali forma dentur, dicit, quod subreptice dicuntur impetrate. Si sub- repticie impetrentur tales, tamen hoc est [f. 50b] valde periculosum. No- bis enim constat, quod tales bulle currebant per orbem christianitatis et multas sub tali forma litteras vidimus in regno nostro. Si iam ille modus sit mutatus, nescio. Ne autem videar negare veras indulgencias et in lege Domini fun- datas, suppono21) significacionem huius signi indulgencia. Est enim in- dulgencia actus indulgentis ita, quod indulgencia non sid aliud nisi haben- tem ad hoc potestatem indulgere. Et est indulgere gratis concedere, ope- ram dare sive remittere vindictam, quam reus deberet pro excessu susti- nere. Et sic loquitur scriptura Judith VIII, 14: „Indulgenciam Domini cum lacrimis postulemus“; indulgenciam i. e. actum indulgendi. Sic eciam sumitur Ysaie XXVI, 15: „Indulsisti genti dure“, et eiusdem LXI, 1 in persona Christi dicitur: „Spiritus Domini super me“. Et infra: „Ad pre- dicandum captivis indulgenciam" i. e. actum indulgendi. Luce autem IIII, 19 Salvator, legens hanc scripturam, dicit: „Et predicare captivis remis- sionem“. Ex quo patet quod idem est indulgere et remittere, quia, ubi Ysaias dicit indulgenciam, Salvator dicit remissionem, et cum unius spi- ritus sint verba non discrepantis in sentencia, patet, quod indulgencia et remissio sunt idem. Et sic sicut aliquando est indulgencia culpe et non pene, sic et remissio, ut, cum deus indulget vel remittit peccatum contrito, mundans animam ab interiori macula, sed non remittit ei penam, nisi sa- tisfaciat pro peccato. Dicit enim Baptista Luce III, 8 „Facite dignos fruc- tus penitencie“ secundum [f. 51] Magistrum sentenciarum in 4. di. 16, ut scil. secundum qualitatem et quantitatem culpe sint quantitas et qua- litas pene. Et iterum, sicut aliquando est indulgencia culpe et pene, sic et remissio, ut, cum Deus omnipotens, infantulum mundans ab interiori per baptistum macula, sine ulteriori pena ipsius animam perducit ad celestia regna. Quod autem indulgencia quandoque concessionem activam connotat, ut cum dicitur: papa indulsit hoc illi clerico i. e. concessit, et aliquando connotat dispensacionem et aliquando ius, sunt locuiones principaliter iu- ristarum. De triplici remissione peccatorum. Ulterius noto, quod remissio pec- catorum est triplex scil. autentica, subautentica et ministerialis. Auten- 21) Dále z Husa Ad scriptum octo doctorum c. 5. Opp. I, 1558, 330—1.

Strana 71
71 tica est, que fit potestate non aliena, sed propria. Et hec competit soli Deo iuxta illud Isaie XLIII, 25: „Ego sum ipse, qui deleo iniquitates tuas propter me“. Et quoad hoc dicitur Luce V, 21: „Quis potest dimittere peccata nisi solus deus?“ Intelligo autentice. Subautentica remissio pec- catorum est, que Christo homini competit racione humanitatis, unite Ver- bo ypostatyce, que humanitas fuit medium principalissimum redimendi genus humanum, ex parte cuius humanitatis opprobria, labores, penas dolores et mortem nostris sustinuit pro peccatis. Et de isto Ysaias LIII, 4 dicit in persona salvandorum: „Vere languores nostros ipse tulit“. Et infra: „Et livore eius sanati sumus“. Et istam remissionem peccatorum subautenticam nullus habet nec habere potest preter hominem, qui est deus. Si enim haberet quis illam, tunc oporteret, quod existens homo et deus duceretur ad victimam, sicut agnus non aperiens os suum, de quo agno Johannes Baptista Ioh. I, 29 dixit: „Ecce agnus dei, ecce, qui tollit peccata mundi. De quo Augustinus ad Iulianum dicit: „Non tollit pec- cata nisi solus Christus [f. 51b], qui est agnus, tollens peccata mun- di“. Et Ambrosius: „Ille solus peccata dimittit, qui solus pro peccatis mortuus est“. Et istum modum dimittendi peccata notat ecclesia in col- lectarum conclusionibus, in quibus dicitur: „Per dominum nostrum J. Christum valet tantum i. e. humanitate d. n. I. Christi, cuius passione et morte tolluntur penitencium peccata. Ministerialis remissio est, que fit per ministerium ministri ydonei, ut per ministrum baptismi et aliorum sacramentorum, per verbi dei predi- cacionem, per bonum consilium, per sanctam oracionem vel per exemplum vite sancte. Et ista remissio sacerdotibus Christi convenit iuxta illud Matth. XVI, 19: „Tibi dabo claves regni celorum“ etc. Et Matth. XVIII et Joh. II. iuxta exposicionem sanctorum doctorum. Ex iam dictis recolligitur, quid est remissio peccatorum suprema, media et infima. Suprema autentica, solius dei. Subautentica media, so- lius hominis Christi. Infima ministerialis scil. sacerdotis Christi, rite mi- nistrantis. Et sicut humanitas Christi et ministerium sacerdotis prere- quirunt deum et eius potenciam atque agenciam, sic media et infima remissio prerequirunt causaliter remissionem peccatorum dei primam, et ministerialis prerequirit autenticam et subautenticam. Et hinc dicit Sal- vator Joh. XV, 5: „Sine me nichil potestis facere“. Et cum Christus Jesus sit verus deus, ideo competit sibi remissio prima scil. autentica. Et quia est homo, qui passus est et mortuus pro peccatis nostris et non pro suis, ideo competit sibi remissio subautentica eciam ut summo mi- nistro sponse sue ecclesie, qui dicit Matth. XX, 28: „Filius hominis non venit ministrari, sed ministrare“. Istis prenotatis iuxta remissionem peccatorum triplicem potest ho- mo concordare [f. 52] dicta sanctorum. Cum enim unus dicit: „Non ha- bent sacerdotes potestatem remittere peccata homini“, hoc est verum de remissione autentica et subautentica. Et cum alius dicit: „Habent sacerdotes potestatem remittere peccata“, hoc est verum de remissione ministeriali. Et pro isto dicto est illud Augustini I. q. I. [qui sic di- dit]: „Ut evidentur ostenderet deus a spiritu sancto, quem donavit suis fidelibus, dimitti peccata non meritis hominum, quodam loco sic ait: „Ac- cipite spiritum sanctum“, et continuo subiecit: „Si cui remiseritis peccata, remittuntur ei“, hoc est spiritus sanctus dimittit, non vos“. Ecce, hic Augustinus contradiceret verbis Christi, qui dicit: „Quorum remiseritis peccata, remittuntur eis“, si negaret sacerdotes habere potestatem re-

Strana 72
72 mittendi peccata hominibus. Sed intencio sua est, quod spiritus sanctus remittit peccata peccata autentice, et non ipsi sic remittunt, et tamen habent potestatem remittendi peccata ministerialem. Et preter istas tres remissiones peccatorum est quarta remissio peccatorum, cuius potestatem dedit deus omnibus adultis hominibus, et obligat ad eam quemlibet sub pena dampnacionis, dicens Matth. VI, 14: „Si dimiseritis hominibus peccata eorum, dimittet et vobis pater celestis peccata vestra“ etc.22). Ex istis dico 1°, quod sacerdotes Christi habent potestatem vere penitentes absolvere a peccatis. Patet, quia habent potestatem ligandi et solvendi indignos et dignos, ut patet Matth. XVIII. et Joh. XX. ex te- stimonio Salvatoris. 2° dico, quod nemo est capax indulgencie, nisi de quanto fuerit dignus vel dispositus per graciam apud deum. Patet ex hoc, quod nemo, si non deus, dat tales indulgencias, qui non dat nisi caris suis, quos sic prius ha- bilitat. [f. 52b]. Dico 3°, quod omnis recipiens tales indulgencias, de tanto eas recipit, de quanto fuerit habilior quoad deum. Patet ex hoc, quod precipue deus dat sibi copiosius tales indulgencias. Sed ipse deus, quicquid facit, facit ad regulam, unde Salvator, dans indulgenciam peccatrici femine Marie Magdalene, ponit capacitatem ex habundancia caritatis Luce VII. Dico 4°, quod nullius pape vel episcopi prodest indulgencia homini, nisi de quanto prius se disposuerit apud deum. Patet ex hoc, quod deus non dat sibi talem indulgenciam, nisi ad quantum se disposuerit, ut patet ex predictis. Dico 5°, quod episcopi in dulgencia de tanto recipienti proderit, de quanto episcopus eum in fide Christi instruxerit, et hoc in devocione et a- more dei accenderit vel quomodocunque habilem ad indulgenciam dei fe- cerit. Patet totum ex iam dictis. Dico 6°, quod sacerdotes Christi non habent potestatem donandi in- dulgenciam secundum quantitatem temporis, nisi eis fuerit specialiter re- velatum. Patet ex illo Iudith VIII, 13: „Posuistis vos tempus miseracionum domini, in arbitrio vestro diem constituistis ei.“ Iste ergo, cui non fuit ad hoc revelacio, qui spondet indigno apud deum ex sibi dubio, quod infra tantum tempus deus miserebitur eius, donando sibi plenam remissionem, stulta pangit, cum non habet evidenciam ex lege Christi vel revelacione, quod deus illud concessit. Dico 7°, quod prelati ecclesie debent in ista veritate theologica sub- ditos instruere, ne layci infideliter occupati circa minus utilia attendant. Patet in simili in lege questorum, quibus limitatum est, quod non di- cant populo, nisi quod in litteris episcoporum eis fuerit limitatum, ut patet libro de penitenciis capitulo abusionibus. Multo magis ergo vicarii Christi debent docere [f. 53] populum secundum limites litterarum spiritus sancti, quas eis tradidit ad docendum. De indulgenciis, in lege dei non fundatis. Premisso isto sensu de indulgenciis, in lege domini fundatis, dico sal- va informacione meliori, quod indulgencie et absoluciones ficte et venales, fundate, ut dicitur communiter, super infinitis erogatis in celis meritis 22) Konec partie z Husa. Dále však zase z jeho Adversus indulgentias papales (Opp. I, 175b-6 [až do konce 7. odst. v dalším]).

Strana 73
73 sanctorum et specialiter d. n. J. Christi, super que, ut dicunt, deum papam constituit, illas, secundum quod sibi libuerit, distribuendas, in lege domini non sunt fundate et specialiter ille, que dantur et conceduntur in ereccio- ne cruciate ad hunc finem, ut homines invicem se trucident et occidant, ut patuit in ereccione per papam crucis contra Ladislaum regem Napu- lie in qua manifesta forisata de hiis indulgenciis ponebantur. Positum enim erat in prima bulla23) : „Huiusmodi quoque remissionis volumus esse participes, qui iuxta quantitatem subsidii et devocionis affectum ad sub- vencionem ipsius negocii de bonis, eisdem a deo collatis, congrue mini- strabunt“. Et in bulla commissariorum continebatur sic: „Iuxta vestre declaracionis vel deputandorum a vobis arbitrium personarum qualitate pensata, que in pecuniis aut bonis aliis subsidium erogabunt“. Et infra: „Huiusmodi quoque remissionis volumus esse participes omnes, qui iuxta premissorum vel alicuius eorum exigenciam ad subvencionem ipsius negocii eciam ad vestre declaracionis vel commissariorum vestrorum ar- bitrium de bonis suis congrue ministrabunt“. Ecce hic potest cecus palpa- re, si non ad taxam bonorum temporalium dari fingitur remissio et si non columbas in templo vendunt secundum Gregorium in omelia, Remigi- um et alios doctores, quos hic adducere [f. 53b] causa brevitatis obmitto. Deinde sacerdotes a commissariis emebant potestatem, qua sub certa pensa ex pacto indulgencias secundum parochias et provincias convenie- bant. Ubi rogo, potest manifestior fieri simonia? Gloset quis, quantum velit exemplum Symonis magi, a quo dicuntur symoniaci, reperire paten- cius non poterit. Et hec forizacio sparsim currit quasi per totam eccle- siam talium indulgenciarum, que carent fidei scripture fundamento, cum nec Christus, apostoli vel prophete has promovebant, sed ad consequen- dum veras indulgencias veram docuit agere penitenciam, hortantes ad oracionem, ieiunium et ad alia pia opera satisfaccionis, et non ad daci- onem pecunie, nec omnibus vere ponitentibus in retribucione iustoram salutis eterne temerarie pollicebantur augmentum. Nec sic quemadmodum Clemens papa24) suam potestatem laxaverat, mandans angelis paradisi, quod animam peregrinancium Romam pro indulgenciis ad gaudia perpe- tua introducant, volens, quod ad mandatum eius genu angelorum celesti- um flecteretur. Non sic presumpserunt prophete et apostoli. Vir enim desideriorum et futurorum prescius Daniel dixit regi Babilonie: „Quam obrem consilium meum placeat tibi et peccata tua elemosinis redime et iniquitates tuas in misericordiis pauperum, si forsitam ignoscat deus de- lictis tuis“. Similiter Joel (2, 13) propheta ait: „Convertimini ad domi- num deum vestrum, quia benignus et misericors est, paciens et multe mi- sericordie et prestabilis super malicia. Et quis scit, si convertatur et ig- noscat deus et relinquat post se benediccionem“? Et Petrus apostolus, cu- ius papa pretendit se esse vicarium, dicit (Act. 8, 22) Simoni, volenti do- num spiritus sancti pecunia possidere: „Penitenciam age ab hac nequi- cia tua et roga patrem d. n. I. Christi [f. 54], si forte remittatur tibi hec cogitacio cordis tui“. Quo modo ergo prevalet hiis sanctis papa, ultra quos presumit absolucionem pene et culpe omnimodam sine revelacione polliceri? Et per consequens sapientes Christi sacerdotes non asserunt simpliciter, quod confitens sit a peccatis solutus, sed sub condicione ista 23) Z Husa tamtéž 1. 185b. Odtud i něco dokladů v dalším. 24) Cf. Hus, De ecclesia c. 12, Opp. I, 219.

Strana 74
74 si dolet et nolit peccare amplius et confidit de dei misericordia et vult in posterum mandata Domini observare, quia dicit deus Ezechielis XVIII, 21—2: „Si impius egerit penitenciam ab omnibus peccatis suis, que ope- ratus est, et custodierit universa precepta mea et fecerit iudicium et iu- sticiam, vita vivet et non morietur; omnium iniquitatum, quas operatus est, non recordabor. “Illas veras indulgencias Christus dedit latroni in cruce, Marie Magdalene, Petro. Petrus optabat indulgenciam dari homi- cidis Christi discipulis Act. XIII, 3: „Penitemini“ etc. Stephanus pro in- dulgencia petivit se lapidantibus Act. VII. et Christus suis crucifixoribus Luce XXIII. Ymmo opinio communis Thome et aliorum modernorum de indulgenciis, quam tenere videtur impugnans, que ponit in ecclesia esse thesaurum meritorum Christi et ecclesie et sanctorum, in gazophilacio spirituali ecclesie repositum, super quem papa habet generalem et ple- nariam potestatem distribuendi, quibus velit secundum plus vel minus, non videtur veraciter fundari in scriptura, cum istud videtur esse pure fictivum infundabile. Prout est opinio de quodam vacuo infinito extra mun- dum, quod merita supererogacionis Christi et sanctorum papa haberet et in sua potestate, illa, cui voluerit applicandi et cum eisdem secundum suum beneplacitum, ut predictum est, forisandi, cum solus deus quasi u- niversalis dominus ex quadam proprietate est distributor donorum vel meritorum suorum et per se dispensat sicut vult. Nec scit Romanus pon- tifex, quomodo sit ad circumstancias dispensandum; non enim cognoscit gravitatem peccati nec distinccionem mortalis a veniali aut ordinacionem dei de penitencia vel premio servi sui [f. 54b], in cuius persona dicit A- postolus Rom IX, 15: „Miserebor, cuius miserebor, et misericordiam pre- stabo, cui miserebor“ et Jac. I, 17: „Omne datum optimum et omne do- num perfectum desursum est, descendens a patre luminum“. Quod om- nes sancti recognoscebant, in quorum persona dicit (2 Cor. 3, 5) Paulus: „Nostra autem sufficiencia ex deo est“. Nec aliquis sanctus preter Chri- stum ex se sufficienciam habuit ad futuram gloriam consequendam, nisi cum hec gracia dei affuisset Apostolo testante (1 Cor 15, 10) : „Gracia dei sum id, quod sum". Hinc quoque virgines prudentes fatuis dicentibus ad eas (Mt. 25, 9): „Date nobis de oleo vestro“ responderunt dicentes: “ „Ne forte non sufficiat nobis et vobis. Ite ad vendentes et emite vobis." Non est ergo verisimile, quod dicte indulgencie ficte et venales habeant verum fundamentum in fide scripture, nisi forte fundamentum habeant per contrarium in illo II. Petri II, 3: „Et in avaricia fictis verbis de vo- bis negociabuntur“ et Rom. XVI: „Per dulces sermones et benedicciones seducunt corda innocencium“. Argumenta contra indulgencias. Contra quas fictas et venales indulgencias multipliciter posset ar- gui. 1° sic: papa multis talibus concedit a pena et a culpa indulgencias, qui ex sibi dubio sunt presciti, et deus nulli tali concedit tales indulgen- cias; ergo papa in talibus extollitur supra Christum. 2°. Sicut res corporales quantumcunque parvi precii, non deberent emi, nisi cum ista prudencia, quod emptor de vendito probabiliter sit se- curus: sic papa non potest assecurare aliquem, quod post mortem vel ante tantam indulgenciam habebit. Ideo probabiliter est tale commercium [f. 55] dimittendum. Papa enim subducta revelacione nescit de aliquo nec de se ipso, si sit predestinatus a Domino; quod si prescitus fuerit, non pro

Strana 75
75 derunt sibi tales indulgencie ad beatitudinem contra ordinacionem Do- mini, eternaliter ordinantis. Ergo cum papa non potest generaliter pro- curare tales indulgencias sibi ipsi, est multum evidens, quod tales indul- gencie sunt suspecte. Non enim obstat fidei, quod multi pape, qui con- cesserunt verbaliter amplas indulgencias, sunt dampnati; quo modo igitur possunt defendere suas indulgencias coram deo? 3°. Sic positis indulgenciis papalibus a pena et culpa iam dictis vi- detur sequi, quod potest papa purgatorium destruere. Probatur sic. Papa potest quemlibet in agone confessum et contritum a pena et a culpa absol- vere et cuilibet potest dare illam graciam post se in futurum, et non obstat aliud nisi forte invidia vel negligencia. Det ergo cuilibet in futurum. Dato illo nullus veniet ad purgatorium; quo dato omnes vigilie, misse defun- ctorum, oblagia, large elemosine, anniversaria, omnia alia suffragia, ut commemoraciones perpetue, dotaciones capellarum, extrucciones claustro- rum et altarium pro huiusmodi hominibus fierent frustra. Ymmo omnes, habentes huiusmodi indulgencias in litteris pro agone mortis, sunt ab omnibus ecclesie iuribus post mortem absoluti sic, quod nullus eorum commissariorum poterit licite pro vigiliis, pulsu vel leccione psalterii vel pro offertorio admonere. Patet, quia quilibet eorum post mortem evolat ad patriam et per consequens non indiget suffragiis [f. 55b] hic iam dictis. Sed istud consequens clerum non modice conturbaret. Unde vel oportet eos negare habere potestatem huiusmodi ad dandas sic indulgen- cias vel incidere in consequens iam deductum. Si autem dicitur, quod li- cet haberet papa potestatem dare sic indulgencias, non tamen debet nisi ex causa racionabili scil. quando impugnatur vel indiget pecunia, revera orandum est fidelibus, ut impugnetur vel indigeat, quia tunc thesaurum ecclesie fidelibus aperiet ad salutem. Et videtur, quod papa deberet ex consciencia facere generaliter illud opus misericordie spiritualis. Nam po- tens relevare fratrem suum sine dampno proprio et inexcusabiliter differens usque ad mortem corporalem fratris sui, est reus omicidii. Ergo multo magis differens liberare fratrem a morte spirituali, cuiusmodi est qui- cumque papa habens, ut ponitur, plenitudinem potestatis de indulgencia generali. Nec valet dicere, quod potestas eius in isto vilesceret, quia ge- neraliter prestatorius ex beneficii percepcione fit carior. Quam ergo ex- cusacionem haberet, qui a dampnacione perpetua posset proximum libera- re, quem debet diligere, ut se ipsum, et tamen sine racione omittit? Num- quid ille, cui preceptum est eciam in sabbato extrahere bovem fratris de puteo, non incurrit prevaricacionem, si negligit liberare animam proximi de inferno? Si ignorancia voluntatis divine excusat, quo modo alicui con- cedere talem indulgenciam papa temptat? De litteris fraternitatum et confessionalibus. Supposicio prima. Quantum autem ad litteras fraternitatum et con- fessionalium, quas doctor iustificat et salvat, 1° presuppono, quod omnes fideles ex lege dei dicuntur et sunt fratres. Patet istud [f. 56] ex illo Chri- sti dicto Matth. XXIII, 8: „Omnes autem vos fratres estis“. Et apostoli in suis epistolis omnes christianos communiter vocant fratres, ad cuius fraternitatis amorem invitat Petrus I Pe III et II Pe I. 2° suppono, quod isti fratres sunt sibi invicem mutuo debitores, presertim in hiis, que sunt ad salutem necessaria, quemadmodum Pau- lus apostolus Rom. I 14 dicit se sapiencium et inscipiencium debitorem

Strana 76
76 esse. Et alibi (Rom 13, 8): „Nemini quicquam debeatis, nisi ut invicem diligatis". Ubi glosa: „sic aliena debita solvatis, ut ea non debeatis, sed dileccionem ut semper habeatis". Et ideo alibi (1 Cor 10, 24) dicebat: „Nemo, quod suum est, querat, sed quod alterius“, cum „caritas non que- rit, que sua sunt“. Et Petrus (I, 4, 10): „Unusquisque sicut accepit gra- ciam in alterutrum, illam administrantes sicut boni dispensatores mul- tiformisgracie dei“. Huius fraternitatis omnia bona sunt communia et debent esse Act. IIII, 32: „Erant eis omnia communia“ et sic unum par- ticipium in omni bono. De quo participio gaudens propheta (Ps. 118, 63) in persona ecclesie ait: „Particeps ego sum omnium timencium te et cu- stodiencium mandata tua“. Et hec est communio sanctorum, quam in sim- bolo credimus. De quo participio eciam Apostolus I Cor. X, 17 scribit: „Unus panis, unum corpus multi sumus, qui de uno pane et de uno ca- lice participamus“. Istius vere fraternitatis quilibet iustus est particeps, si se non indignificerat per peccatum, unusquisque secundum suam ca- pacitatem. Cuius participii precipuus distributor est deus; quod senciens ecclesia sic orat: „Participem me [f. 56b] fac, deus, omnium timencium te et custodiencium mandata tua. O quam bonum et quam iocundum est sic fratres in unum habitare“. Illa fraternitas erat communis, non privata, in qua et illi primitivi monachi monasticam vitam ducentes, de quibus Dioni- sius facit mencionem, claudebantur, antequam iste moderne et private re- ligiones fuerunt introducte. Istam ergo fraternitatem ex fide credo et fa- teor, quod unus de tali fraternitate ad alterum in necessitate positus re- currebat et unus pro alio orabat. De qua oracione mutua sonant fere omnes auctoritates, quas doctor pro iustificandis litteris fraernitatum adducit. Sed non sunt ille scripture et auctoritates pro litteris fraternitatum, quas ego in mea reprehendo posicione, quia iste littere, quas ego reprehendo, non dantur nisi sub spe et intencione probabili, quod ex ipsis lucrum tempo- ralium et feneracionem illicitam reportabunt. Hoc autem nusquam legun- tur, quod conglobati sua bona ceteris commendent et ita se ex hoc coram aliis iustificantes et extollentes pro lucro temporali committent nisi de phariseis, de quibus Dominus dicit: „Vos semper iustificatis vos coram hominibus“ et minando eis adiungit (Mt 23, 14) : „Ve vobis, scribe et pha- risei ypocrite, qui devoratis domos viduarum, oraciones longas orantes“. Quid ergo pro talibus oracionibus et vendicione earum faciunt auctori- tates, per impugnantem adducte? Certe nichil. Ideo pensata serie illarum litterarum potest quilibet sapiens cognoscere, quod sunt stulte et ex is- tis racionibus contempnende. 1° ex quo fratres supponunt et debent [f. 57] cognoscere, quod fra- trum affectuosa concessio tantum valet vel amplius fratri suo, sicut valet eorum littera, quantumcunque subtiliter sit exarata litteris aureis et fi- lis seu fibulis sericis perornata, non superest istius causa, nisi ut populus illusus per fraudes subdolas ad dandum fratribus de suis bonis tempora- libus excitetur. Sed quis dubitat, quin ista sit dampnanda et nociva ypo- crisis? Item videtur multipliciter, quod fratres cadunt in errorem ex ra- dice. Simulant enim expresse in hiis litteris, quod persone, quibus istas con- cedunt, participabunt post mortem suis meritis. Sed ubi est maior presump- cio aut blasphemia, cum nec ipsi sciunt nec homines, cum quibus mercantur, si illi ut presciti in tartarum dampnabuntur? Que igitur tanta stulticia confessionem eis tam ignotam asserere? Videtur autem, quod innata con-

Strana 77
77 suetudine menciendi non curant contra eternum Christi rudicium asserere. se facere, quod non possunt. Item fratres servando modum ypocritarum se ipros dampnant patu- le in hoc facto. Nam secundum doctrinam evangelicam Matth. VI, 3 ta- les elemosine debent secrete fieri, ne pars sinistra hominis sciat, quid faciat dextera. Fratres autem ex illa scripta scedula et ostensione eius ad populum manifeste indicant, quod dicunt populo, se ipsos esse sanc- tos in ecclesia et solempnes et plus, quam si ante se tuba canerent, dant litteras, confirmantes suam sanctitatem; que littere forent in cistis ho- minum perpetuo conservande. Item cum ex fide evangelii homo, dum vocatus sit ad cenam no- vissinam debet in novissimo loco recumbere, fratres ergo cum vocantur [f. 57b] ut inquiunt, ad hanc cenam, cum nec habeant confirmacionem vel revelacionem, ut supra omnes alios sint locati, videtur, quod alios, recte viventes extra hos ordines, debent reputare esse ipsis meliores et non sic superbe concedere litteras excellencius supra illos. Ymmo cum lex evangelica doceat, quod quocumque vultis, ut faciant vobis homines, facere debetis illis, videtur, quod supraposita iusticia acquisicionis illa- rum litterarum de fratribus fratres debent eciam acquirere litteras de simplicibus extra hos ordines, cum probabiliter ex supposicione debent supponere, quod tales littere plus eis valent quam littere laicorum de fratribus impetrate. Item ex parte fratrum videtur esse luciferina presumpcio, cum ne- mo nostrum scit, utrum sit dignus amore vel odio; qua ergo fronte pre- sumeret piscari sic ante rete et communicare alteri, quod habebit partem meriti sui in patria cum nesciat et nunc noceat et amplius tunc noce- bit? Item nemo debet presumere sibi, quod deo est proprium. Ser com- municare indifferenter cuicumque volenti emere partem fraterni meriti videtur deo esse proprium. Ergo fratres non debent in deum taliter blas- rephemare. Non enim boni angeli vel apostate talem umquam blasbhe- miam presumpserunt. Numquid credimus, quod propter talem concessio- nem fratrum in amiciciam deus a rectitudine regule iusticie declinabit? Et sunt multe tales raciones contra tales litteras, quas obmitto. Quodsi ita factum coram deo se habeat, quo non credo, ut fingunt fratres, tunc cum nemo debet esse medium per subtraccionem [f. 58] sui adiutorii, ut alius sit dampnatus, tunc si in potestate eorum est, ut implicant in sua materia, reservare tam se quam alios, ne dampnentur, tunc supposita dampnacione alterius ex subtraccione sui audiutorii sunt culpandi. Et idem iudicium est de litteris confessionalibus, sub taxa datis et receptis, cum simul eadem perfidia curratur. Peregrinaciones et veneraciones reliquiarum. Quantum ad peregrinaciones et veneraciones reliquiarum breviter dico, quod istas divagaciones modernas hominum diversorum in magna perfidia et supersticionibus variis, quas nunc vocant communiter pere- grinaciones, non laudo nec inordinatum cultum reliquiarum commendo, quando video homines bestialiter et carnaliter ad illas peregrinaciones et veneraciones moveri non ut meliores et fideliores fiant, sed in corpore feliciores et saniores. Nec ibi, ubi discurrunt, querunt informacionem in aliquibus veritatibus ipsis incognitis nec sacerdotes ipsos curant ni vera

Strana 78
78 fide instruere, sed magis heu multi ipsos in talibus animant, promoven- tes indulgencias et offertoria et falsa miracula ad seduccionem simplicium coram eis pronunciantes, prout compertum est sepius in regionibus nost- ris et alibi potest contingere et sine dubio contingit. Et rarus illorum sic divangancium vel nullus reperitur, qui vere sciret simbolum oracionem dominicam vel decem precepta dei pronunciare et quot mala currunt ibi, 2 uis posset enarrare, quot adulteria? Ubi alias non habent aditum con- veniendi [f. 58b] liberum, in talibus peregrinacionibus conveniunt et li- bere peccant. Quot mendacia super sanctos? Et in isto magis est creden- dum experiencie, que est rerum magistra, quam excusacioni vel commen- dacioni earum qualicumque. Ita, quod tales girovagi, visitantes loca ta- lia, que eis prefingunt, habent respectum ad sculpturas et reverenciam ad ymagines, ibi locatas, ad reliquias sepe incertas sanctorum, quibus ymaginibus seu statuis ac incertis reliquiis populus talis, spiritum Jesu non habens, exhibet magnam reverenciam et honorem genulflexione, can- delarum oblacione et huiusmodi, nulllum vel modicum habentes respectum ad deum et Christum Jesum, quod fit ex eo, quia rudis populus solum suos sensus insequens, forditer movetur a talibus et ab apparencia eorum splendida et artificiosa, etc. quia talis populus est pronus omnino ad ydolatrandum eo, quod facilibus conceptus suos vel ymaginacionem cir- cumscribit et magis favorabiliter terminat ad creaturam quam deitatem, quia sunt sibi talia propinqua sue facultati naturali. Inter hec est hoc unum precipuum et maximum, quod iniquitascap- ciosa demonum potens est valde in talibus ymaginibus, quia sunt Christi vel sanctorum et in templo vel domo dei, dementare homines, qui ha- bundant non fide viva, sed mortua. Unde aliqua signa vel prodigia, infirmi- tates et sanitates hominum, ut uniquiunt, operantur in illis et per illas statuas, ut decipiant. Permittit autem deus aliquando diabolo sic deci- pere homines, qui sequuntur sua desideria et indigne vivunt vocacione sua atque sanctificacione, ingrati mortis Christi amare [f. 59], ut sic a veritate aversi ad fabulas convertantur et iuste suis fabulis et erronibus per operacionem demoniorum involvantur. Non igitur aliquis audeat di- cere, quod diabolus non permittitur per cultum ymaginum Salvatoris, Beate Virginis et aliorum sanctorum decipere homines ac seducere, cum hec eciam faciat per species virtutum et ipsas virtutes; ymmo valde mul- tas facit idem per cultum et veneracionem sanctorum in celis et reli- quiarum, ut scil. ingrati per malam vitam et negligenciam dei virtutem et dei sapienciam, Jesum crucifixum pro eis offendentes rursumque cru- cifigentes, in semetpsis et factis suis ipsum negantes, tamen nichilominus firmam spem ponunt in in vocacione sanctorum et cultu eorum et sine cessacione sanctos tales nominant et invocant, ieiunia et peregrinaciones et multa talia audacter faciunt. Tamen Jesus crucifixus hiis omnibus est tamquam mortuus a corde et vix vel raro ipsum nominant aut invocant (ipsius curant reminisci L). Item tales multa attribuunt sanctis dei vel ymaginibus vel reliquiis sanctorum scil. ea, que sunt propria dei, que omnia sine excusacione vergunt in ruinam et dampnacionem populi Chri- stiani. Ve autem talibus, timeo, sacerdotibus, qui dant occasiones populo tales obhominaciones predicandi (exercendi L) in templo dei, predicantes eis talia, et dant speciales indulgencias pro flectendo genua coram illis reliquiis vel ymaginibus et quasdam occasiones fabulandi, ut ita una y- mago sit magis reliquis in honore et in admiracione [f. 59b] hominum et stupore. Sicque dant oves sibi commissas ad manus ludificantis dyaboli

Strana 79
79 seu antichristi, imitantes in hoc effeminatum sacerdotem Aron, qui timore populi pravi corruptus, produxit ymaginem dei in figura vituli aurei; ideo non fuit eius excusacio admissa a veritate scripture. Similiter isti imitantur Jeroboam, qui peccare fecit Israel; excogitato enim consilio fecit duos vitulos aureos et dixit eis: „Nolite ultra ascendere in Jerusa- lem! Ecce dii tui, Israel!“ etc. III Reg. XII, 28. Et sic nostri temporis homines sic se similes (talium se filii L) exhibent, qui valde honorant sanctos dei, diu mortuos, sed modernos sanctos, conviventes omnibus, opprobriis lacerant et persecuntur, ymagines sanctorum mortuorum et eo- rum reliquias multum nimis deosculantur et venerantur et vivos sanctos, ymagines vite et paupertatis d. J. Christi, conspuunt et blasphemant in tantum, ut, qui recedit a malo, prede talium oportet, ut patet. Illos ergo peregrimaciones modernas in magna perfidia et supersti- cione nec non inordinatum cultum reliquiarum detestor et non laudo nec commendo. Nec ille auctoritates, quas doctor pro peregrinacionibus addu- cit, aličuid deservirunt suo proposito. Illud enim, quod doctor adducit, quod tribus vicibus apparebat per annum omne masculinum in conspectu Domini, ut Deut XVI. scribitur, et quod Christus secundum hanc regulam legis dei ascendit cum parentibus ad diem festum pasce, ut habetur Luce II, et vir Ethiops Candacis regine venit adorare Jerusalem, ut habetur Act VIII, nichil facit pro peregrinacionibus antedictis, quia dixi in posicio- ne mea, quod [f. 60], quamvis peregrinando apperere solebat Israel coram deo ter in anno ex suo mandato, ut patet (Exodo XXIII L), ex Osce III, verum tamen Christus, qui legem implere voluit, istum sensum enucleando salubrius nos instruxit maxime post publicacionem evangelii, ut habetur Joh. III, 21, 23, quando malieri Samaritane diqit: „Mulier, crede michi, quia venit hora, quando nec in monte hoc neque Jerosolimis adorabitis patrem. Sed venit hora et nunc est, quando veri adorates adorabunt pat- rem in spiritu et veritate.“ Quando eciam adducit de pastoribus, de tri- bus magis, de mulieribus, visitantibus sepulerum cum aromatibus, de Ni- codemo et Joseph ab Arimathia, nichil faciunt priperegrinacionibus ante- dictis. Si autem Maria, mater Domini, visitabat post ascensionem loca passionis, ascensionis, resurreccionis et alii memorias martirum religiosa solempniter concelebrabant et ad excitandam imitacionem ex eorum lo- corum visitacione in effectu ad coritatem accendebantur, non est nobis fides. Si autem ita fuit, estimamus probabiliter, quod hec sibi utiliter fa- ciebant et prudenter et specialiter birgo, mater Domini, que ex inhabitante spiritu sancto in omnibus eodem spiritu regebatur. Nec hodie reprehen- dere vellem, si quis homo devotus esset et visitaret loca per multa mi- liaria pro informacione vera, quam se speraret invenire, quales forte tunc fuerunt temporibus istorum doctorum, qui talia tangunt. Sed quid hoc [f. 60b] ad istas modernas peregrinaciones supersiciosas, ubi nec illa intencione peregrinantur nec ibi aliquam sanam recipiunt informa- cionem, sed sepe magis et verius seduccionem, et nichil accrescit illis devocionis? Contra quas sine dubio illi doctores cicius scipsissent, quam eas auctorisassent. Et per consequens, etsi aliquando ex debitis circum- stanciis fuissent bene fieri, ex quo verse sunt in malum, deberent ces- sare dicente decreto dist. 63. §. „Verum“ sub auctoritate Augustini: „Si- cut scriptura divina dicit, quod postquam Ezechias dissipavit excelsa et contrivit statuas, succidit lucos, confregit sepentem eneum, quem fecit Moyses videl. quia illum serpentem deus fieri iusserat, ne serpentina mor- te populus periret, ideo, quia ipse populus colere et venerari ipsum ce-

Strana 80
80 perat, et idcirco destruxit iste, quod iubente deo fecerat ille: at per hec magna auctoritas ista habenda est in ecclesia, ut si nonnulli ex predesesso- ribus nostris et maioribus nostris fecerunt aliqua, que illo tempore po- tuerunt esse sine culpa et postea vertuntur in errorem et supersicionem, sine tarditate aliqua et cum magna auctoritate a posteris destruantur." Hec ille. Veneraciones reliquiarum. Similiter dicendum est de veneracionibus reliquiarum, quod, detes- tans cultum inordinatum circa eos, nobo dicere, quod timentes deum non glorificentur vel quod sancti et reliquie eorum non venerentur secundum mensuram, eis a Domino impertitam. Sed hoc dico: inordinate honorare sanctos diu mortuos et eorum reliquias colere per signa genuflexionis, secundum quod sonat in actum latrie iuxta processum scripture [f. 61], per accensionem coram eis candelarum et per appensionem caracterum de cera factorum, edificare eis sepulcra sumptuosa, monumenta ornare spretis pauperibus et indigentibus nec non modernos sanctos, conviven- tes omnibus, opprobriis persequi et lacerare et multa, ut predictum est, attribuere eis, que deo sunt propria; que sine dubio sancti in vita adhuc existentes, repellebant a se. Et hodie sancti non sunt nobis relicti ad cul- tum, sed ad imitacionem dicente Augustino de vera religione, qui sic scribit: „Non sit vobis religio cultus hominum mortuorum, quia si pie vixerunt, non sic habentur, ut tales querant honores, sed illum a nobis coli volunt, quo illuminante letantur meriti sui nos esse consortes. Hono- randi ergo sunt per imitacionem, non adoranti propter religionem. Hec Augustinus. Nec securunt est promovere adoracionem reliquiaram san- ctorum in habitudine tali, qua nititur doctor excusare tales adoraciones, cum sic populus Iudeorum habuerit se ad serpentem eneum et ad illos vitulos, quos fecerat Jeroboam, et tamen graviter utrobique erraverunt. Dicit enim doctor de Lira: „Et dato, quod verum sit, quod in illis vitulis adorarent Dominum tamquam in ymaginibus, eum representatibus, tamen fuit ibi transgressio precepti, quod habetur Exo XX, ubi prohibetur fieri ad hec quelibet similitudo.“ Hec ille. Eciam insecurum est promovere talem adoracionem reliquiarum in tali habitudine, quia populus simplex et carnalis non habet nec est capax distinccionis triplicis adoracionis scil. latrie, dulie et yperdulie, sed sepe unam pro reliquis capit et facit25). Et si securum esset coram simplicibus, ut vult doctor, veneracionem pre- sepis et cunabulorum Christi promovere in habitudine tali ad Christum, que sunt res artificiose, tunc videtur, quod multo magis promoveri de- beret cultus talis seu veneracio illius asini, quem equitavit Dominus, et sic consequenter omnium dei creaturarum, cum, ut dicitur Matth. VI, 29, nec Salomon in omni gloria sua coopertus est“ secundum artem huma- nam sicut flos in suo naturali decore adornatur. Et quelibet ista creatura plus est mencium ad erigendum se in deum quam aliquid tale artifico hu- mano fabricatum. Nec apostoli magnificaverunt illum cultum reliquiarum, sed docuerunt vitam et fidem eorum et ad imitandum illa alios cum dili- gencia incitabant et eorum memorias cum laudabilus refricabant. Et quid- quid sit in talibus, non video, quid securius sit eligendum; nisi ut omnes tales reliquie sanctorum abscondantur ab oculis hominum rudium in locis 25) To řečeno původně v L značce kratčeji, ale škrtnuto a nahrazeno tímto zněním.

Strana 81
81 privatis cum reverencia debita ac honore, tum ideo, ne tales homines car- nales habeant ad eas respectum cultus alicuius et reverencie [f. 61b] ma- gis quam ad Christum crucifixum, quoniam sic et pro eo abscondit cor- pus Moysi usque ad hodiernum diem et Eliam ad paradisum transtulit, ne homines rudes facerent ex eis sibi ydola, venerantes ea plus, quam oporteret vel usque ad posicionem alicuius ficte divine virtutis in tali- bus corporibus mortuorum. Et quidquid dicitur de corpore beatissime vir- ginis Marie, sive sit assumpta cum corpore sive non, utique Dominus voluit nos ipsum eius-corpus non habere, ne nimis plus, quam oportet, ipsum colamus. Et pro eo eciam et corpus 6. Johannis Evangeliste non apparuit, quia similiter fuisset acceptatum cum offendiculo plurium ani- marum. In omnibus profecto talibus vel aliis similibus in hoc tempore summopere videndum est, ne forte misterium Antichristi operetur iam manifeste et demonia polluant purum et sincerum cultum fidei christia- ne. Differencie collecte niter me et doctorem. Iam dictis finem cupiens imponere, istas differencias inter me et doctorem meum reverendum recolligo. Primo, ubi doctor tenet, quod non omnia peccata mortalia possunt puniri lege humana, ibi ego posui oppositum, quod omnia peccata mor- talia publica possunt puniri lege humana, ibi ergo posui oppositum, quod omnia peccata mortalia publica possunt puniri lege humana, legem hu- manam capiendo subservientem legi divine et rectitudinem et iusticiam ipsius imitantem, probans, quod lex humana potest ad tantum deservire et subici legi divine tamquam ancilla domine in ipsa expresse statuar execucio contra omnes transgressores publicos legis divine, sicut fece- runt Nabuchodonozor, Artaxerxes et Aza reges, ut premissum est. Secundo, ubi doctor tenet, quod non omnia peccata publica mortalia ab homine sunt ex dictamine legis divine penaliter per iudicium punien- da, ibi ego posui oppositum certis appositis circumstanciis, probans ex dictis doctorum, quia ex quo secundum eum peccata, que lex divina sen- tenciat penaliter punienda, illa homo iudex potest iuxta dictamen huius legis penaliter punire. Ego autem subsumpsi: sed omnia peccata mortalia publica lex divina saltem in communi vel particulari sentenciat penaliter punienda. Ex quo sequitur conclusio, quod omnia talia homo iudex po- test sic, ut dictum est, penaliter per iudicium punire quamvis ego per commermoracionem punicionis (per punicionem L) non intelligo suppli- cium mortis corporalis, sed penam citra mortem condignam. Tercio, ubi doctor tenet, quod prelati, sacerdotes et alii ecclesia- stici pro peccatis personalibus [f. 62] publicns eciam data eorum per- tinacia non sunt coram multitudine laicorum correpcione fraterna cari- tative arguendi, ibi ego posui oppositum, quod talia peccata prelatorum sunt in casu a laicis correpcione aliorum et in evangelizacione per sa- cerdotes fideles coram clero et communi populo detengenda. Quarto, ubi dóctor tenet, quod peccata publica personalia prela- torum et aliorum ecclesiasticorum per fideles laicos non sunt punienda eciam secundum dictamen divine legis exceptis casibus paucis, in quibus dicit: „Nec eis liceret, nisi esset eis ab ecclesia concessum“, et addit, quod nec iudicio condempnacionis vel diffinicionis, ut est actus iusticie, sunt

Strana 82
82 iudicanda; ibi ego posui oppositum, quod peccata mortalia publica persona- lia prelatorum in defectu spiritualis spiritualis prepositi data eorum per- tinacia et habita sufficiencia et opportunitate, sunt per potestates se- culares aut per Christi fideles laicos secundum dictamen divine legiseciam sine aliqua speciali licencia, ab ecclesia concecca, coactive punienda et iudicio condempnacionis vel diffinicionis, ut est actus iusticie, iudicanda. Et non intelligo condempnacionem in mortem corporalem, sed penam cit- ra mortem condignam. Et hec probavi exemplatis de Christo, qui subdit se benivole iudicio Pilati, habenti super eo potestatem. Insuper et aliis mediis probavi, quomodo olim omne clericorum collegium vixit sub prin- cipum et aliorum Christi fidelium laicorum coactiva seculi iurisdiccione et punicione et iudicio secularium subiacebat usque ad tempora Constan- tini imperatoris et longe post, ut late deductum et probatum est. Quinto, ubi doctor ponit, quod subditus populus non potest licite subtrahere decimas et oblaciones a malis sacerdotibus malicia personali, ibi ego dico sibi oppositum. Sed hec causa brevitatis obmisi probare, committens hec magistro Petro Payne Anglico, quia suam magis tangit materiam. Et quamvis sint plures differencie inter me et doctorem, et si tempus vacasset, plures potuissem colligere, illas tamen non tantum ad- verto, ut de derivacione legis humane a lege eterna et naturali et aliis, que tempore opportuno recolligi poterunt. Explicit replica pro parte Bohemorum circa secundum articulum eorum de correccione peccatorum, prolata per organum domini Nicolai de secta Taboritarum (P).

Strana 83
III. Oldřicha ze Znojma obrana svobody kázání slova božího, pronesená na koncile basilejském dne 23. a 24. ledna 1433. Třetím z obránců husitského programu v Basileji byl Oldřich ze Znojma, známý téměř jedině basilejskými svými projevy. Objevuje se po prvé 1416, kdy dosahuje hodnosti bakaláře na filosofické fakultě v Praze; výše nepostoupil pro zastavení promocí hned v zápětí. Pak se vy- nořuje až 1433 v Basileji, a to jako farář v Čáslavi, v předním po Hrad- ci Králové městě bratrstva sirotčího, někdy Žižkova. Potom zapadá, po- kud je známo, až do r. 1435, kdy se súčastní volby Rokycanovy arci- biskupem na zemském sněmě v Praze1). To je poslední, tuším, zpráva o něm; převrat v Čáslavi, provedený brzy na to, když se podala Zikmun- dovi, zavál ho asi odtud někam, kde zcela zapadá. Byl to zřejmě muž vynikající, jak ukazují jeho projevy. Nebyla to jistě pouze dokonalá znalost němčiny, kterou si přinesl z rodiště a pro niž je v Basileji na- zýván Němcem, co mu dobylo čestného poslání na koncil a v poslední sko- ro chvíli2) úkolu tak odpovědného. Artikul, jehož obrana mu byla svěřena, býval zpravidla v čele pro- gramu husitského odboje, mezi čtyřmi pražskými artikuly. Svobodné kázání slova božího nebývalo nadarmo na prvním místě mezi požadav- ky revoluce. Byl to nejstarší a nejzásadnější kus úsilí náboženského na- šeho hnutí. Vyjadřuje vpravdě nejvýznamnější zásadu české reformace, zásadu svrchovanosti bible nade vším životem. Ukazuje zároveň nejvý- znamnější její rys, víru v kázání a takřka ve všemohoucí sílu božího slo- va, která je hlavním odkazem otce české reformace a zakladatele ka- zatelské školy, světce Milíče. Odkaz ten nalezl potom útočiště v Betlém- ské kapli, jejíž původci dali své víře krásný výraz v zakládací listině ústavu, určeného výhradně kázání slova božího, a v Husovi nového Milíče. Když pak byl M. Jan ubit, stal se památný protest šlechty české ko- 1) Monumenta Univ. Prag. I, 1, 440—1 a Palacký, AČ III, 437. 2) Na obranu tohoto artikulu činil si ještě 21. a 22. ledna nárok Rokycana, a to jakožto zmocněnec panstva. O tom, a jak byl přehlasován, vypravuje Petr Ža- tecký v MCI, 294—5.

Strana 84
84 runy proti jeho upálení obranou kazatelů svobody proti persekuci církve, jež vyvrcholila vyhlazovacími výpravami křižáckými. Té svobody při- padlo nyní, po ztroskotání mnohaletých válečných těch podniků, hájit před výkvětem církevní inteligence bratru Oldřichovi. Po krátkém proslovu na slova Matoušova evangelia 22, 16: „Mistře, víme, že pravdomluvný jsi a cestě boží vpravdě učíš . . .“ formuluje nejdříve Oldřichova obrana artikul takto: „Slovo boží má býti kněžími Páně kázáno a zvěstováno po vzoru Krista a apoštolů svobodně a bez překážky, věrně a pravdivě.“ “ Prvá část projevu věnována je vymezení pojmů. Co je to slovo boží? Především je to Kristus sám se svým živo- tem pokorným a zavrženým, který je nyní dán v zapomenutí. Nad tím si obrana stýská hlavně trpkými výroky Bernarda Clairveauxského, jež vybírá nepochybně z Husova kázání de pace, které si M. Jan chystal pro koncil kostnický3). Slovem božím se však rozumí i každé slovo, které Bůh mluví Písmem skrze proroky a apoštoly. Nato vykládá Oldřich rozdíl mezi tímto slovem božím a slovy lidí: nad ně vyniká pravdivostí, nezmě- nitelností, duchovností, účinností, radostností, věrností a dokonalostí. Z toho vyvozuje závěr, že slovu božímu sluší dáti přednost před slovy všech lidí, a že dnešní duchovenstvo, více si vážící lidského práva, než slov evangelia, nejde ve šlépějích apoštolů. Co jsou, táže se dále, kněží Páně? Jsou dvojí kněží, odpovídá, praví a nepraví. Prví jsou kněžími svátostí a spravedlností, t. j. vlastnost- mi mravními, druzí pouhou svátostí. Ideál pravého kněze líčí pak slovy Pseudochrysostomovými a s Jeronymem přirovnává dobré kněží k holu- bicím, špatné k havranům. Je pak ostře pranýřuje*), probíraje podrob- ně různé druhy špatných kněží, od panovačných po svatokupce, aby tuto část projevu skončil obranou a oslavou M. J. Husa, o němž prohlašuje, že se pro boj proti svatokupectví stal obětí persekuce až po ukrutnou smrt. „Avšak, dokládá nejspíš i vlastním svědectvím, celé království čes- ké a zejména ti, kdož se s Husem stýkali, vědí, jak dobrý byl jeho život, jak ctná jeho povaha i jak proslulá byla jeho zdatnost vědecká.“ Nikdo proto, zní nový závěr, neškodí v církvi boží více nežli špatní kněží. Oni jsou příčinou zkázy lidu a nejvíce roztrhují církev. I nutno její nápravu začíti především od kněžstva, a to obnovou řádu Kristova a po- tlačením řádů protivných. Naopak zase nikdo neprospívá církvi boží více než praví kněží Páně. Oni zasluhují větší cti, než králové a rodiče a je- jich rozmnožení může církev nejvíc obrodit. Co znamená výraz „svobodně“? Je trojí svoboda, viny, milosti a slávy. Husité, žádajíce svobodu pro kazatele, nemíní tím svobodu neob- mezenou, aby si ji snad osobil kdokoli, jak se o nich neprávem říká, ný- brž svobodu podle zmocnění (poslání), jakého se dostává tomu, kdo je řádně přijat k hodnosti jáhna nebo kněze. S touto výhradou má však kněz i jáhen, takto zřízený, právo kázati slovo boží bez jakékoli překážky. 3) Odtud, Opp. I, 53.—4, jest obojí citát z Bernarda, níže na str. 89. 4) Jak tím pohoršil posluchače, o tom současná zpráva v DRTA 10, 586, kde v poznámce zaznamenává H. Herre i jiné hlasy o našem projevu.

Strana 85
85 Výraz: „má povinnost“ zahrnuje nejen radu, nýbrž příkaz. Prav- divé a věrné kázání slova božího je zajisté velmi nezbytné k spáse. Kdo jsou v něm naopak nedbalí, velmi lidu škodí. Ze všech povinností du- chovního je proto kázání nejdůležitější, jak ukazuje Kristus, jenž jenom jednou sloužil mši, ale kázal tři roky. Druhou část obrany, pronesenou nazítří, zahájil bratr Oldřich dů- kazy Nového i Starého zákona a výroky sv. otců, čímž splnil hlavní svou úlohu. Nato přikročil k zvláště významnému úkolu prokázati důkazy téže váhy, že od povinnosti kázati slovo boží nemá se kněz a jáhen dát od- strašit ani zákazem, ani hrozbou, nebo vyhlášením církevní klatby. Uči- nil to dávnými autoritami Husovými a nezalekl se ani tvrzení, často s Pseudochrysostomem opakovaného Jakoubkem, že kdo pro strach před lidmi zanedbají kázání, jsou zrádci pravdy. Nikdo si ovšem nesmí oso- bovat poslání svémocně. Avšak kněz a jáhen nepotřebují zvláštního po- slání biskupa nebo preláta. Těmito větami utkával se bratr Oldřich, jak uvidíme, nejvíce s názorem církve, které pod. tvrzení byla právem vzpou- rou proti její autoritě. Méně šťastná, než odpovědi zástupce koncilu, které vyšly již 1603, přece však šťastnější než další projev Oldřichův, dočkala se obrana u- veřejnění právě tři sta let po napsání, 1733, v publikaci učených Mauri- nů Edm. Martèna a Ursina Duranda Veterum monumentorum .. . col- lectio amplissima VIII, sl. 305—40; odtud byla pak přetištěna D. Man- sim v IV. svaz. jeho Supplement sl. 483—516 a konečně v jeho proslulé Conciliorum collectio amplissima XXX, 1790, 306—37. V literatuře, zej- ména naší, zůstala však téměř úplně bez povšimnutí pro těžkou přístup- nost jmenovaných edicí. Vydání pařížské založeno je na rukopise Navar- ské koleje, což je nám již známý5) ruk. dnešní knihovny Mazarinovy v Paříži č. 1686, kde se čte na 1. 49 a d. Památka je však dochována hojně i jinde. Pokud vím, je dále v ruk. pařížské Bibliothèque Nationale lat. 1506 1. 42—56, v ruk. stát. archivu v Koblenci 701 č. 220 1. 370—86', v ruk. basilejské knihovny univ. O III 35 1. 62—79, ve vatikánském Palat. 599 1. 201—15“) a v ruk. pražské knih. kapitulní I 77, pocházejícím z po- zůstalosti táborského hejtmana v Písku Matěje Loudy z Chlumčan5). Ten- to rukopis je základem mého vydání, značně, doufám, lepšího, než bylo dosavadní. K sestrojení textu přibírám i znění pařížské podle vzpomenuté edice Maurinů, označuje jeho varianty P, kdežto odchylky textu základ- ního značkou L. 5) Svrchu str. 35. 6) O rukopise mazarinské knih. Catalogue général des MSS des bibliothèques publiques de France. Paris. Bibl. Mazarine II, 1886, str. 165, o dalších Palacký v uv. SBWA XI, 286; Bartoš, Husitika a bohemika několik knihoven něm. a švýcarských 1932, str. 71 a 64; Palacký, Italienische Reise (1837) 60 a Jar. Prokeš, Husitika vatikánské knih. str. 65. Na rukopis, který je nyní nepochybně v univ. knih. v Hal- le, upozornil 1783 Ad. Voigt, Acta litteraria Boh. et Mor. II, 65, netuše, že obrana je již tištěna.

Strana 86
Posicio!) fratris Ulrici de Znoyma in materia tercii articuli de predicacione libera verbi dei. In nomine domini dei nostri amen. Locuturus in hoc venerando con- cilio coram reverendis in Christo patribus et dominis egregiis, magistris et doctoribus, ac tanto (toto L) auditorio, anxiatus est in me spiritus meus, in me turbatum est cor meum tum propter laudabilium perspica- ciumque virorum presenciam, tum propter parvitatem et inhabilitatem ingenii mei, quam scio in memetipso fore satis magnam. Ex iniuncto tamen michi onere a fratribus meis, confidens de Patre misericordiarum a quo omnis sapiencia, cuius denique manus non est abbreviata, ut sal- vare nequeat, neque aggravata est a viris eius, ut non exaudiat Ysaie LIX, 1, ad ipsum, inquam, Patrem misericordiarum recurrens cordiali- ter invoco, quatenus dignetur labia mea aperire, ut os meum adnuncciet laudem suam. Pro aliquali ergo preambulo infradicendorum et pro veritate ar- ticuli nostri tercii, quem habemus pre manibus, occurrunt verba, que scribuntur Matth. XXII, 16 sub hac forma: „Magister, scimus, quia ve- rax est et viam dei in veritate doces et non est tibi cura de aliquo; non enim respicis personas hominum“ etc. Quamquam ista verba dista sunt a calumpniatoribus d. Jesu, puta phariseorum discipulis et Herodianis, tamen ad intencionem spiritus sancti, a quo est omnis veritas, sunt ver- ba fidelissima et omni accepcione digna; ipse enim Jesus est verax ma- gister et viam dei in veritate docet etc. In quibus quidem verbis tria tanguntur, que faciunt magistrum lau- dabilem scil. veritas vite, veritas doctrine et veritas iusticie. Primum ibi: „Scimus, quia verax es“. Secundum ibi: „Viam dei in veritate doces“. Tercium ibi: „Non est tibi cura de aliquo". Ista tria habuit in se d. Je- sus, laudabilis noster magister. Primum quidem habuit veritatem vite quoad immunitatem peccati iuxta illud I Petri II, 22: „Qui peccatum non fecit nec inventuus est dolus in ore eius“. Hinc dixit Judeis, ut habetur Joh. VIII, 46: Quis ex vobis arguet me de peccato? Si veritatem dico, qua- re non creditis michi?“ Secundo ipse magister noster Jesus habuit veri- tatem doctrine quoad annunciacionem voluntatis dei patris, quod tan- gitur ibi: „Et viam dei in veritate doces“. De hoc Joh. VII, 16: „Doctri- na mea non est mea, sed eius, qui misit me“. Et ibidem cap. VIII, 28: „A me ipso facio nichil, sed sicud docuit me pater, hec loquor.“ Et cap. XIV, 10 Joh.: „Verba, que ego loquor vobis, a me ipso non loquor. Pa- ter in me manens ipse facit opera“. Tercio iste noster magister habuit ve- 1) Tercius articulus Bohemorum, propositus in sacro Basiliensi concilio per d. Ulricum, unum ex oratoribus Bohemorum. L: Posicio fratris Ulrici sabbato ante Iudica in materia atd. Ostatní názvy v katalozích uv. právě svrchu v p. 6.

Strana 87
87 ritatem iusticie in non accepcione personarum, quod tangitur ibi: „Et non est tibi cura de aliquo; non enim respicis personam hominis“. De hoc Joh. VIII, 15: „Ego non iudico quemquam et si iudico, iudicium me- um verum est“. Utique verum; fuit enim sine personarum accepcione. Patet in hoc, quod dixit quibusdam ex Jerosolymis, ut habetur Joh. VIII, 55: „Est verus, qui misit me, quem vos nescitis. Ego autem scio eum; et si dixero, quia nescio eum, ero similis vobis mendax“. Item Joh. VIII, 44: „Vos ex patre diabolo estis et desideria patris vestri vultis face- re. Ille homicida erat ab inicio et in veritate non stetit, quia non est ve- ritas in eo. Cum loquitur ex propriis, mendacium loquitur, quia men- dax est et pater eius. Ego autem, qui veritatem dico, non creditis mi- chi.“ Item patet de octavo ve, quibus, ut habetur Mt. 23, 13, scribas et pha- riseos salutavit. Item patet Luce XI, 43, ubi dicitur: „Ve vobis phariseis, qui diligitis primas kathedras in sinagogis et salutaciones in foro. Ve vo- bis, qui estis ut monumenta, que non apparent et homines supra ambu- lantes nesciunt.“ Respondens autem quidam legisperitus ait illi: „Ma- gister, hec dicens eciam nobis contumeliam facis“. At ille respondens ait: „Et vobis legisperitis ve, quia [f. 63b] oneratis homines oneribus, “ que portare non possunt et ipsi uno digito vestro non tangitis sarcinas." Ecce veritas iusticie in isto magistro, quia eciam legisperitis, qui se iusti- ficabant coram hominibus, non pepercit. Hinc dicit personas acceptanti- bus, ut habetur Joh. VII, 24: „Nolite iudicare secundum faciem, sed iustum iudicium iudicate.“ Hic est enim, inquam, ille magister, de quo dicitur Math. XXIII, 8: „Vos autem nolite vocari rabbi, unus est enim magister vester." Iste itaque magister pre aliis principaliter est audiendus, imitandus et honorificandus. Pro primo est vox Patris, ut habetur Mar- ci IX, 6: „Et venit vox de nubibus dicens: „Hic est filius meus karis- simus, audite eum.“ Item vox Matris Joh. II, 5: Dixit mater eius mini- stris: quodcumque dixerit vobis, facite.“ Et merito audiendus: Omnis e- nim anima, que non audierit magistrum seu prophetam illum, extermina- bitur de plebe.“ Act. III, 23. Pro secundo, quod sit imitandus. Est enim Christus exemplar no- strum et speculum sine macula ad ipsum, quantum sufficimus, imitan- dum. Ad hoc enim specialiter incarnatus fuit, ut humanum genus redi- meret et viam virtutum suis fratribus exemplaret; unde dictum est in figura Exodi XXV, 40: „Inspice et fac secundum exemplar, quod tibi in monte monstratum est.“ Mons Christus est, de quo psalmus 67, 16: „Mons dei, mons pinguis.“ Hinc dixit Apostolus ad Ephe V, 1: Imita- tores estote dei sicut filii karissimi et ambulate in dileccione, sicut et " Christus dilexit vos“. Et Joh. XII, 26: „Qui michi ministrat, me sequatur." Pro tercio scil. quod sit honorificandus, dicitur Joh. V, 23: „Omne iudicium dedit pater filio, ut omnes honorificent filium, sicut honorifi- cant patrem, qui misit illum.“ Et merito. Hoc enim honore condignus est, rex quemcunque voluerit honorare Hest VI, 9. Hunc ergo magistrum o- portet nos habere pro vero presidente sine medio ecclesiam informandi, pacificandi et reformandi tam in capite vocato quam in membris. Nam ipse est optimus legis interpres, ut patet ex fide scripture, cuius iudicio, acceptacioni et interpretacioni oportet stare salvandum quemlibet, si no- luerit aberrare non solum in materia fidei, sed eciam in veritate qua- cunque, necessaria ad salutem, cum istud sit argumentum infallibile: Hoc dixit Christus Jesus, ergo verum. Hoc mandat Christus Jesus, ergo faciendum. Hoc consulit Jesus, ergo propter imprudenciam viatorum non

Strana 88
88 obmittendum. Hoc prohibet Christus Jesus, ergo non faciendum. De puro autem homine infallibiter non sic sequitur de forma, cum non sequitur videl.: „Hoc dicit homo, hoc dicit Romanus pontifex, hoc dicit Euge- nius papa, ergo verum aut faciendum“. Sed addito isto medio bene se- quitur: Hoc dicit Romanus pontifex et in scriptura canonica se fundat veraciter, ergo hoc est verum aut faciendum. Et pro ista sentencia est egregius doctor beatus Augustinus, ita dicens: „Noli litteris meis quasi canonicis scripturis inservire, sed in illis, quecunque credebas, cum inveneris, incunctanter crede. In meis autem, quod certum habebas, nisi certum intellexeris, noli firme tenere.“ Hec ille et habetur 9. di. „No- li". In ipsius ergo Jesu Christi, optimi magistri nostri, nomine articulus noster tercius in ordine proponitur in hac forma: Verbum dei, exemplo Christi et apostolorum, a sacerdotibus domini libere ac sine impedimento fideliter et veraciter debet predicari et an nun- ciari. Inprimis, antequam accedam ad ostentandam veritatem articuli ter- cii, quem habemus pre manibus, iuxta sapientum doctrinam et laudabilem consuetudinem propter lapsum lingue seu impericiam, protestacionem, per dominos meos nuperrime recitatam et confratres, venerandum mag. Johannem de Rokezana [f. 64] et honorabilem sacerdotem Nicolaum bac- calarium arcium liberalium, hic insero, volens ipsam habere pro re- novata. Bene autem iste articulus sequitur secundum. Quando enim pec- cata mortalia publica, seu quantum fieri potest, eciam occulta ordinate cassarentur in ecclesia, tunc sacerdotes utiliter predicarent verbum dei et populus utiliter audiret, alias non. Nam, ut dicitur in psalmo 49, 16: „Peccatori autem dixit deus“ et Sap. I, 4: „In malivolam animam non introibit sapiencia nec habitabit in corde, subdito peccatis,“ et Eccli XXI, 18: „Audivit luxuriosus et displicebit ei et proiciet illud post dorsum suum". Pro articulo ergo noto primo, quia dicitur: verbum dei exemplo Christi et apostolorum etc. quod verbum dei dupliciter accipitur. Uno modo pro Christo Jesu, vero deo et homine, de quo Apoc. XIX, 11: „Et ecce equus albus, et qui sedebat super eum, vocabatur fidelis et verax et cum iusticia iudicat et pugnat. Oculi autem eius sicud flamma ignis et in capite eius diademata multa, habens nomen scriptum, quod nemo no- vit nisi ipse. Et vestitus erat veste aspersa sanguine et vocabatur nomen eius verbum dei“. Et istud verbum dei est predicandum vere et fideliter a sacerdotibus Domini apostolorum exemplo, qui cum ceteris condiscipu- lis vitam Christi Jesu diligentissime predicabant. Unde II Cor IV, 5 dicit Apostolus: „Non enim nosmetipsos predicamus, sed I. Christum, domi- num nostrum, nos autem servos vestros per Jesum“. Et I Cor II, 2: „Non iudicavi me scire aliquid inter vos nisi J. Christum et hunc crucifixum, Judeis quidem scandalum, gentibus autem stulticiam. Ipsis autem voca- tis Judeis atque Grecis Christi dei virtutem et dei sapienciam“. Ipsa e- nim vita Christi deberet esse crebra in sacerdotum Domini predicacionibus exemplo Petri apostoli, qui, ut habetur Act X, 37, dixit: „Viri fratres, vos scitis, quod factum est verbum per universam Judeam. Incipiens enim a Galilea post baptismum, quod predicavit Johannes, Jesum a Nazareth. Et infra v. 42: „Nobis precepit predicare populo et testificari, quia ipse est, qui constitutus est a deo iudex vivorum et mortuorum. Huic omnes

Strana 89
89 prophete testimonium perhibent remissionem peccatorum accipere per no- men eius omnes, qui credunt in eum“. Et congrue predicanda est a sa- cerdotibus Domini vita Christi Jesu, quia non aliter quam in ipsius imi- tacione, de quanto possumus, est nobis salus iuxta illud Joh. X, 9: „Ego sum hostium; per me si quis introierit, salvabitur.“ Et ibidem cap. XIV, 6 dixit Jesus: „Ego sum via, veritas et vita. Nemo venit ad patrem ni- si per me“. Et Luce IX, 23: „Dicebat autem Jesus ad omnes: Si quis vult venire post me, abneget semetipsum et tollat crucem suam et se- quatur me“. Et hinc b. Petrus ap., spiritu Patris ex alto in die Penthe- costes inflammatus, concludit pro certo, ut habetur Act IV, 11, loquens de Christo ad principes populi et seniores Israel: „Hic“, scil. Christus, „est lapis angularis, qui reprobatus est a vobis edificantibus, qui factus est in caput anguli et non est in aliquo alio salus.“ Nec enim aliud no- men sub celo datum est hominibus, in quo oporteat salvos fieri. Sed heu hoc verbum dei cum sua vita penali, humili et abiecta datum est homi- nibus huius seculi in oblivionem ipso conquerente per prophetam psal- mo XXX, 13: „Oblivioni datus sum tamquam mortuus a corde.“ Ubi e- nim, queso, est reperire hominem utriusque status superioris, medii ac inferioris dignitatum, qui hoc verbum dei in humilitate, paupertate, pa- ciencia et contemptu seculi imitaretur, cum oppositum doceat rerum ma- gistra, ocularis experiencia cottidiana et maxime in hiis, qui videntur re- gere populum dei? Et quoad hoc dicit b. Crisostomus omelia 19: „In no- mine Christi multi ambulant, in veritate autem eius pauci.“ Quod lacius declarans b. Bernardus sermone 33. [f. 64b] super Cantica, loquitur isto modo: „Ve generacioni huic a fermento phariseorum, quod est ypocrisis, si tantum ypocrisis dici debet, que iam latere pre habundacia non valet et pre impudencia non quiescit. Serpit hodie putrida tabes per omne cor- pus ecclesie“. Et infra: „Omnes amici et omnes inimici, omnes necessarii et omnes adversarii, omnes domestici et nulli pacifici, omnes proximi, et que sua sunt, querunt. Omnes ministri Christi sunt et serviunt Antichri- sto, honorari intendunt de bonis Domini, cui honorem non deferunt. Inde is, quem vides, meretricius nitor, histrionicus habitus, regius apparatus. Inde aurum in frenis, in sellis, in calcaribus. Plus calcaria quam altaria fulgent. Inde mense splendide et sciphis et cibis, inde commensaciones et ebrietates, inde cythara et lira et tibia, inde redundancia torcularia et promptuaria plena, eructancia ex hoc in illud. Inde dolia pigmentaria, in- de referta marsupia. Pro huiusmodi volunt esse et sunt ecclesiarum pre- positi, decani, archidiaconi, episcopi, archiepiscopi. Nec enim hec merito scil. virtuti cedunt, sed ipocrisi, negocio illi quidem preambulante in te- nebris. Olym predictum est et nunc tempus implecionis advenit: „Ecce in pace amaritudo mea amarissima.“ Amara prius in nece martirum, ama- rior post in conflictu hereticorum, amarissima nunc in moribus domesti- corum. Non fugare, non fugere eos potest. Ita invaluerunt, ita multiplica- ti sunt super nos. Intrinseca et insanabilis plaga ecclesie. Et ideo in pa- ce eius amaritudo anarissima. Sed in qua pace? Et pax est et non est pax. Pax a paganis, pax ab hereticis, sed non profecto a filiis. Vox plan- gentis in tempore isto: „Filios enutrivi et exaltavi, ipsi autem spreve- runt me“ et maculaverunt a turpi vita, questu, a turpi negocio, a ne- gocio denique ambulante in tenebris etc.“ Hec ille. Et in eodem libro sermo- ne 77 ita loquitur: Non sunt omnes amici sponse, quos hodie huic spon- se assistere cernis. Pauci admodum sunt, qui non, que sua sunt, querunt, ex omnibus caris eius diligunt munera nec possunt diligere Christum, qui

Strana 90
90 dederunt manus mamone. Intuere, quomodo incedunt nitidi, ornati, cir- cumamicti varietatibus tamquam sponsa de thalamo suo. Sed unde hanc illis exuberare estimas rerum affluenciam, tantum vestium splendorem, mensarum luxuriem, congeriem vasorum aureorum et argenteorum nisi de bonis sponse? Inde est, quod illa pauper et inops, nuda relinquitur, facie miserenda inculta, hispida et exsanguis. Propter hoc non est hoc tem- pore ornare sponsam, sed spoliare, non est custodire, sed perdere, non est defendere, sed exponere, non instituere, sed prostituere, non est pascere gregem, sed mactare et devorare dicente illis Domino: „Qui devorant ple- bem meam sicut cibum panis“. Hec ille. Ecce iste speculativus ecclesie doctor prospexit vivaci oculo in filios hominum et conscripsit, quinam sunt hii, quibus vita Christi data est in oblivionem. Secundo modo verbum dei accipitur pro omni verbo monicionis (ve- ritatis L), quod locutus est Dominus per suos angelos, prophetas veros, per filium suum et per sanctos suos apostolos et in scripturis reliquis ad futura tempora pro edificacione sue ecclesie militantis. Hinc dice- bant ss. prophete: „Factum est verbum Domini ad me dicens“. Item: „Exaudies verbum meum ex ore meo et loqueris ad eos“. Item: Audite verbum domini, vacce pingues“ et sic de aliis. Et ad Hebreos I, 1: „Mul- tifariam multisque modis olim deus loquens patribus in prophetis, novis- sime diebus istis locutus est nobis in filio suo etc. [f. 65]. Et hoc est, quod dicit Petrus in sua II. canonica I, 21: „Non enim voluntate huma- na allata est aliquando prophecia, sed spiritu sancto inspirati locuti sunt dei homines“. Et isto modo volo ad presens capere verbum dei in arti- culo nostro tercio iam allegato. De differencia verbi dei a verbis hominum. Hoc autem verbum dei differt a verbis hominum in multis. 1° in veritate, iuxta illud: „Est enim deus verax, omnis homo men- ad Rom. III, 4. dax“ 2° in immutabilitate; quia non est deus ut homo, ut menciatur Num XXIII, 19. Apud deum enim non est transmutacio nec vicissitudinis obum- bracio Jac I, 17. Hinc Mat. XXIIII, 35 dicit Salvator: „Celum et terra transibunt, verba autem mea non transibunt“. Et Ysa X, 7: „Vox di- centis ad Ysaiam: Clama. Et dixi: quid clamabo? Omnis caro fenum et omnis gloria eius quasi flos agri. Exsiccatum est fenum et cecidit ut flos“. Ecce mutabilitas 3° in spiritualitate Joh. VI, 64: „Verba, que locutus sum, spiritus et vita sunt. Sed qui de terra est, de terra loquitur Joh. III. Et I Joh. IV, 5: „Ipsi de mundo sunt, ideo de mundo loquuntur et mundus eos " audit. 4° in virtuositate Hebr. IV, 12: „Vivus est sermo dei et efficax et penetra bilior omni gladio ancipiti et pertingens usque ad divisionem ani- me ac spiritus." De hac eciam in psalmo 118, 50: „Eloquium tuum vivifi- cavit me.“ Si enim actus vive vocis hominis habet aliquid latentis energie, ut dicit b. Jeronimus in primo prologo biblie 2. cap., multo magis actus vocis divine. Et ideo verba dei comparantur igni iuxta illud Jerem. XXIII, 29: „Numquid non verba mea sunt quasi ignis, dicit Dominus, et quasi malleus, conterens petram?“ Hinc dicebant duo illi discipuli euntes in Emaus, ut dicitur Luc. ult. 24, 32: „Nonne cor nostrum ardens erat in nobis, cum loqueretur in via et aperiret nobis scripturas?“ Et quoad hoc

Strana 91
91 dicitur Matth. VII, 29 de Christo: „Docebat eos tamquam potestatem habens et non sicud scribe et pharisei, quorum scil. verba erant inef- ficia, invirtuosa. Dicebant enim et non faciebant Matth. XXIII. 5° in suavitate (exultacione P). Ideo Jerem. XV, 16: „Factum est michi verbum Domini in gaudium et leticiam cordi meo.“ Hinc de Chri- sto dicebant ministri Judeorum (dicebat minister phariseorum L), ut ha- betur Joh. VII, 46: „Nunquam locutus est homo, sicud hic loquitur“. 6° in fidelitate. Unde psalmus 144, 13: „Fidelis Dominus in omni- bus verbis suis“. Recti enim sunt sermones dei et non est in ipsis quid pravum aut perversum. Non sic autem verba hominum. Hinc Luc. XIV [I Joh. 4, 1] dicitur: „Nolite omni spiritui credere, sed probate spiritus, si ex deo sint“. Et Prov. XX, 6: „Multi homines misericordes vocantur, virum autem fidelem quis inveniet?“ Et maxime inter dispensatores mi- steriorum dei dicente Apostolo I Cor. IV, 2: „Hic iam queritur inter dis- pensatores, ut fidelis quis inveniatur“. 7° in perfeccione. Eccli XLIII, 29: „Multa dicimus et deficimus ver- bis. Consummacio autem sermonum ipse est“. Ad tantum enim rerfecta sunt verba dei, quod non licet eis quitquam addere aut aufferre iuxta illud: „Non addetis ad verbum, quod vobis loquor, neque aufferetis ab eo" Deut IV, 2. Et Prov. XXX, 5: „Omnis sermo dei ignitus clipeus est omni- bus sperantibus in se. Non addas quitquam verbis illius, ne arguaris in- veniarisque mendax“. Quod verbum pensans b. Crisostomus super Matth. cap. VII. in opere imperfecto2) dicit: „Omnis doctor servus est legis, quia nec supra legem addere potest aliquid de suo sensu neque subtra- here proprium intellectum. Sed hoc tantummodo predicet, quod habetur in lege. Nec enim potest mens humana vel detractare vel directicare, quod Sapiencia dictavit. Sic enim ait Salomon: „Ne addas ad verba dei nec subtrahas inde. Qui autem ausus [f. 56b] est hec facere, se sapienciorem putat esse deo et incipit falsus esse testis, quia illud dicit, quod nec auris audivit nec oculus vidit“ etc. Hec ille. Et quia tam verum, fidele et per- fectum est verbum dei pre verbis hominum, ideo ipsum est precordialiter amplectendum et secundum ipsum pro posse, prout sufficimus, conver- sandum. Pro 1° facit illud Luc. II, 19: „Maria autem conservabat omnia verba hec, conferens in corde suo". Pro 2° facit illud: „Qui habet somp- nium, narrat sompnium et qui habet sermonem meum, loquitur sermonem meum etc. Jerem. XXIII, 28 et illud II Thim. II, 3: „Labora sicud bo- nus miles Christi Jesu.“ Pro 3° est illud psalmi LXXVII, 1: Attendite, " popule meus, legem meam, inclinate aurem vestram in verba oris mei." Pro 4° est illud Philipp. I, 27: „Dum digne evangelio Christi conversami- ni“. Ubi doctor Nicolaus de Lira secundum doctrinam evangelii: „Et quia tam verum, ut predictum est, et tam fidele est verbum dei, prophete, veri apostoli d. Jesu ceterique sancti primitive ecclesie non audebant predi- care aut docere aliud quam verbum verum dei. Unde Rom. XV, dicit Apo- stolus: Non enim audeo aliud loqui eorum, que per me non efficit Chris- tus“ Hinc dixit Ysidorus: „Is, qui preest, si preter voluntatem dei vel preter, quod in sanctis scripturis evidentur precipitur, vel dicit aliquando vel imperat, tamquam falsus testis dei aut sacrilegus habeatur.“ Et po- nitur XI. q. 3 „Si is“. Et beatus Petrus lib. II. Clementis: „Neque pro- prium nobis aliquid dicere permissum est. Sumus enim missi et necessario, qui missus est, nunciat et voluntatem mittentis exponit. Et si aliud di- 2) Vide supra p. 36.

Strana 92
92 cam, falsus ero apostolus, quia non dico, quod missus sum dicere“. Hec ille. Et ideo fideles in primitiva ecclesia prohibebantur suscipere illos, qui aliud quam verbum dei predicabant. Unde Ioh. in sua II. canonica 11 di- cit: „Si quis venerit ad vos et hanc doctrinam non affert, nolite recipere eum in domum nec ave ei dixeritis; qui enim dicit illi ave, communicat operibus illius malignis." Circa istud notabile sit ista conclusio: „Verbum dei, sumptum in proposito, verbis hominum quorumcunque est anteponendum. Patet conclusio ex iam premissis, specialiter ex illo Rom. III, 4: „Est enim deus verax, omnis homo mendax“. Correlarium I. Verba dei, sumpta ad propositum, verbis hominum non sunt postponenda. Correlarium II. Verba hominum verbis dei non sunt equiparanda. Correlarium III. Peccant, qui ad verba hominum cicius apponunt aurem et animum quam ad verba dei. Conclusio II. Clerus modernus, plus honorans humana iura quam verba evangelica, in hoc vestigia apostolica non imitatur. Patet conclusio ex antedictis et specialiter ex illo dicto Apostoli Rom. XV, 18: „Non enim audeo aliquid loqui eorum“ etc. ut supra. Correlarium. Sacerdotes, in iuribus humanis se occupantes verbo dei pretermisso et in libris gentilium, et maxime curati, magis videntur adherere huic fallaci seculo quam ipsi vero deo. Et pro istis conclusioni- bus et correlariis facit illud, quod legitur de b. Jeronimo, qui cum libros legeret Ciceronis, ab angelo correptus est eo, quod vir christianus paga- norum figmentis intenderet. Et ponitur dist. 38. „Legimus“ per Rabanum Hinc in concilio Carthaginensi IV. statutum est: „Episcopus gentilium li- bros non legat. Hereticorum autem perlegat aut pro necessitate aut pro tempore.“ Et ponitur [f. 66] eadem dist. „Episcopus“. Patet eciam ex isto, quod cum sacerdotes sunt servi super familiam Domini constituti, ut dent illis pro cibo tritici mensuram, ut dicitur Luc. XII, 42, non de- bent tales cum paleis se occupare Domino dicente per Jeremiam XXIII, 28: „Quid paleis ad triticum? dicit Dominus“. Et tantum de notabili pri- mo sit dictum. II. Notabile. Secundo nota, quod ponitur in articulo nostro tercio: „a sacerdotibus Domini“, quod sacerdotes sunt duplices. Quidam enim sacerdotes sunt sacramento et iusticia, quidam autem sunt sacerdotes solo sacramento. Et qui sunt illi, ostendit Augustinus contra litteras Pe- tiliani, sic inquiens: „Ut enim sit quisque verus sacerdos, oportet, ut non solum sacramento, sed iusticia quoque induatur, sicud scriptum est: Sa- cerdotes tui induantur iusticiam. Qui autem solo sacramento sacerdos sicud fuit pontifex Cayphas, persecutor unius et veri sacerdotis, quam- vis ipse verax non est, quod tamen ait verum est, si non suum det, sed dei“. Hec ille et ponitur I. q. I. „Dominus declaravit“. Ecce iste sanc- tus declarat, quis sit verus sacerdos et quis non verus sit sacerdos. Ve- rus sacerdos quidem est, qui non solum sacramento i. e. ordine et officio sacerdos est, ut dicit glosa super verbo sacramento, sed qui indutus est iusticia i. e. qualibet virtute morali iuxta illud Matth. III, 15: „Sic enim decet nos implere omnem iusticiam“. Ubi dicit doctor Nicolaus de Lira: „Ibi accipitur iusticia non, prout est virtus specialis, sed generali- ter, prout includit in se omnem virtutem“. Hec ille. Et ad idem loquitur

Strana 93
93 Crisostomus3) super Mattheum 5. cap. super verbo „Vos estis sal terre“, ita dicens: „Doctor omnibus virtutibus debet esse suspirans et lugens seu sua vel alia delicta. Debet esse mansuetus, ut magis indulgendo quam iudicando regat ecclesiam, ut magis ametur quam timeatur. Debet esse misericors aliis, sibi autem austerus, ut sibi quidem grave pondus iusticie ponat, aliis autem leve. Debet esse mundo corde, ut non solum non se immisceat circa negocia secularia, sed nec cogitet de mundo. Sit autem pacificus, ut tota ecclesia eius quasi una sit anima. Ubi autem concordia non est, nec oracio illic exauditur nec oblacio suscipitur, quia nec deus est, ubi discordia dominatur. Debet autem paratus esse ad passionem, non vana desideria martirii habens, sed ut det martiribus constanciam dig- nam“. Hec ille. Et alibi ad idem loquitur, sic inquiens: „Multi sacerdo- tes, multi in nomine et pauci in operacione. Videte ergo, quomodo sedeatis super cathedram, non locus sanctificat hominem, sed homo locum. Non omnis sacerdos est sanctus, sed omnis sanctus est sacerdos.“. Et infra: „Ideoque malus sacerdos de sacerdocio suo crimen acquirit, non digmi- tatem". Hec ille et ponitur 40. dist. „Multi“. Ex hiis sanctorum doctorum Augustini et Crisostomi quam egre- gie dictis patet notabile fore verum, puta quod sacerdotes sunt duplices, veri scil. et non veri, seu boni et mali. Et ad hoc sunt adhuc alie scrip- ture sanctorum. Jeronimus super Aggeum prophetam super verbo „In- terroga sacerdotes legem": „Considera sacerdotum officium esse de le- ge interrogatum respondere. Si sacerdos est, sciat legem Domini, si igno- rat legem Domini, ipse se arguit non [f. 66b] esse sacerdotem Domini. Sacerdotis enim est scire legem et ad interrogacionem respondere de lege“. Hec ille. Item idem Jeronimus ad Eliodorum: „Non-omnes episcopi sunt episcopi. Attendis Petrum, sed Judam considera. Stephanum suscipis, Nicolaum respue. Non facit ecclesiastica dignitas christianum“. Et sequi- tur: „Non est enim facile stare in loco Petri et Pauli scil. tenere locum iam cum Christo regnante. Infatuatum sal i. e. stulti prelati, ad nichilum prodest nisi, ut proiciatur foras et a porcis conculcetur“. Et ponitur 2. q. 7. „Non omnis". Glosa super verbo: „Infatuatum sal“: i. e. stulti pre- lati, insipidi in predicando, fatui in delinquendo. „Nisi ut proiciatur foras" i. e. deponatur et a porcis conculcetur“ i. e. demonibus, qui dominantur malis prelatis quasi pecori suo.“ Hec glosa. Item Augustinus omelia VI: „Non omnis, qui dicit: Pax vobis, quasi columba est audiendus. Corvi de morte pascuntur. Hec columba non habet, ymo de frugibus terre vivit, innocens est victus eius“. Ponitur eadem questione „Non omnis“. Glosa: „Corvo equiparatur malus presbiter in nigredine viciorum, in raucedine vocis, in voracitate scil. oblacionum mortuorum, in fetore spiritus, in gar- rulitate et in furto". Hec glosa. Ex cuius sancti dicto patet, quod boni sacerdotes comparantur columbis et mali comparantur corvis. Et Ambro- sius in sermone, habito de dominica de Abraham: „Cavete, fratres, men- dacium, quia omnes, qui amant mendacium, filii sunt diaboli; non solum in falsis verbis, sed in simulatis operibus mendacium est. Mendacium nam- que est christianum se dicere et opera Christi non facere. Mendacium est episcopum, sacerdotem vel clericum se profiteri et contraria huic or- dini operari“. Hec ille et ponitur 22. q. 5. „Cavete“. Et sic patet nota- bile fore verum. 3) Pseudochrysostomus 1. c. 727.

Strana 94
94 De multiplici genere malorum sacerdotum. Hoc genus sacerdotum malorum est multiplex. Quidam sunt, qui more gencium civiliter dominantur. Et isti significantur per sacerdotes pharaonis, de quo dicit Origenes super Gen. omelia 16, tractans illam materiam: „Emit ergo Joseph omnem terram Egipti vendentibus singu- lis possessiones suas". Et sequitur: preter terram sacerdotum, que a re- ge tradita fuerat eis. Et vis scire, quid intersit inter sacerdotes dei et sacerdotes faraonis? Farao concedit terras sacerdotibus suis, Dominus autem sacerdotibus suis non concessit partem in terra, sed dicit eis: „Ego sum pars vestra.“ Observate ergo, qui hec legitis, omnes Domini sacer- dotes, et videte, que sit differencia sacerdotum, ne forte qui partem ha- bent in terra et terrenis cultibus et studiis vacant, non tam Domini quam faraonis sacerdotes esse videntur.“ Hec ille. Et de isto plus dicetur in articuli nostri quarti prosecucione. Quidam sunt de oblacionibus populi laute viventes, concubinas suas et pueros earum de elemosinis pauperum nutrientes. Isti figurantur per sacerdotes Bel, de quibus Dan XIV, 2: „Erat quoque ydolum apud Babi- lonios nomine Bel“ etc. Sequitur: „Erant autem sacerdotes Beel 70 ex- ceptis uxoribus et parvulis et filiis". Et infra: „Sacerdotes autem ingressi sunt nocte iuxta consetudinem suam et uxores et filii eorum et comede- runt omnia.“ Et istos videtur Apostolus tangere, ad Philip. III, 17 di- cens: „Imitatores mei estote, fratres, et observare eos, qui ita ambulant, sicud habetis formam nostram. Multi enim ambulant, quos sepe dicebam vobis, nunc autem flens dico inimicos crucis Christi, quorum finis inte- ritus [f. 671, quorum deus venter est et gloria in confusione ipsorum, qui terrena sapiunt.“ De quibus eciam dixit Nicolaus papa: „Nullus mis- sam audiat presbiteri, quem scit concubinam indubitanter habere aut sub- introductam mulierem". Et ponitur dist. 32 „Nullus“. Ubi dicit glosa: „Hic loquitur de illo, cuius crimen est notorium, ut Extravag. de cohabi- tacione clericorum et mulierum „Vestra“. Et super verbo „scit“ glosa: „Sciencia iuris, non facti. Sed certe quitquid dicas, Johannes, hoc tene pro certo, quod sive sit notorium per sentenciam, sive per confessionem, sive per rei evidenciam de fornicacione ipsius, quod vitari debet, ut Extra- vag. de cohabitacione clericorum et mulierum cap. „Vultis“. Hec Glosa. Et Alexander II. precipit, ut talis missam non cantet nec evangelium le- gat neque epistolam ad missam neque sit in presbiterio cum hiis ad divi- na officia; qui prefate constitucioni ebedientes non fuerint, maneant ne- que partem ab ecclesia suscipiant“. Ponitur eadem dist. „Presbiter“. Et ad hoc sonat lex dei: „Sacerdos, in quacunque sit macula“. Hinc in psal- mo 100, 6: Ambulans in via maculata, hic michi ministrabit“ etc. Quidam sunt sacerdotes ambiciosi, cupidi et gulosi, qui honores et divicias querunt, ut sint aliis superiores et vivant in deliciis carnis. Et isti figurantur per sacerdotes Baal, de quibus IV Reg. X, 19: „Nunc ergo omnis prophetans Baal et universos servos eius et cunctos sacerdotes ipsius vocate ad me.“ Baal superior vel devorator interpretatur; quos qui- dem sacerdotes videtur psalmista ostendere, dicens: Qui devorant ple- bem meam sicud escam panis.“ Bernardus in epistola: Quitquid preter ne- cessarium victum aut simplicem vestitum de altari retines, tuum non est, rapina est, sacrilegium est“. Hec ille. Hinc dicit Apostolus I Timoth. VI, 8 quasi pro certa regula apostolica: „Habentes alimenta et quibus tega- mur, hiis contenti simus“. Et istam regulam servavit in opere Petrus a-

Strana 95
95 postolus, verus Christi Jesu vicarius, cum dixit, ut habetur Act. III, 6: „Argentum et aurum non est michi“. Quod pensans b. Bernardus lib. 4. ad Eugenium papam dicit: „Tu, pastor, procedis deauratus, tam multa cir- cumdatus varietate, oves quid capiunt? Si auderem dicere: Demonum ma- gis quam ovium pascua hec sunt. Non sic factitabat Petrus, non sic lu- debat Paulus.“ Et sequitur: „Petrus nescitur aliquando gemmis orna- tus processisse vel sericis, non tectus auro, non vectus equo albo nec sti- patus milite nec circumstrepentibus septus ministris: absque hiis tamen credebat satis posse impleri salutare mandatum Joh. XXI, 17: „Petre, pasce oves meas.“ In hiis successisti non Petro, sed Constantino.“ Hec ille. Sunt et alii sacerdotes avari seu cupidi, figurati per sacerdotes Da- gon I Reg. V, 5: „Porro Dagon truncus solus remanserat in loco suo. Prop- ter hanc causam non calcant sacerdotes Dagon et omnes, qui ingrediun- tur templum eius super limen Dagon in Asoto usque in hodiernum diem.“ Dagon interpretatur piscis tristicie. Sic avari sacerdotes instar piscis perambulant semitas maris ad beneficia conquirenda, quo- rum magna heu in ecclesia est multitudo iuxta illud Apostoli ad Philip. II, 21: „Omnes, que sua sunt [f. 67b] querunt, non que Jesu Christi. Et Jerem. VI, 13 dicitur: „A maiore quippe usque ad minorem omnes " avaricie student et a propheta usque ad sacerdotem cuncti faciunt dolum." Et eiusdem VII, 20 dicitur: „A minimo usque ad maximum omnes ava- riciam sequuntur, a propheta usque ad sacerdotem cuncti faciunt menda- cium.“ Et Amos IX, 1: „Avaricia enim in capite omnium et novissimum eorum in gladio interficiam.“ Hinc dicit poeta: Impiger extremos currit mercator ad Indos, pauperiem fugiens etc. Est enim heu paupertas Christi evangelica data sacerdotibus mo- derni temporis in contemptum et in odium ut venenum. Alii sunt sacerdotes ignari, indocti in lege Domini, similes novis- simis de populo, de quibus Ezech. XXII, 26: „Sacerdotes eius contempse- runt legem meam et polluerunt sanctuaria mea, inter sanctum et propha- num non habuerunt distanciam et inter pollutum et mundum non in- tellexerunt.“ Et Ysa XXIIII, 2: „Et erit sicud populus, sic sacerdos.“ Isti representantur per sacerdotes excelsorum, qui de extremis seu no- vissimis populi erant, de quo habetur III Reg. XII, 31: „Et fecit“ scil. Jeroboam „phana in excelsis et sacerdotes de extremis populi“. Et ibi- dem XIII, 33: „Fecit“ scil. Jeroboam „de novissimis populi sacerdotes ex- celsorum; quicumque volebat, implebat manum suam et fiebat sacerdos excelsorum". Et hii, ut dictum est, sunt in ecclesia sacerdotes inhabi- les, indocti, ignari legis divine, qui avaricia ducti pro ocio et lauticiis as- sumunt sacerdocium, nescientes Dominum nec officium sacerdotum ad populum I Reg II et Ysaie XXVIII, 7: „Sacerdotes et propheta nescierunt et pre ebrietate absorpti sunt a vino. Erraverunt in ebrietate, nescierunt videntem, ignoraverunt iudicium.“ Item cap. LVI, 10 dicit Ysaias: „Spe- culatores eius ceci omnes nescierunt, universi canes muti, non valentes la- trare, videntes vana dormientes et amantes somnia.“ Et infra: „Ipsi pas- tores ignoraverunt intelligenciam, omnes in viam suam declinaverunt, unusquisque ad avariciam suam a summo usque ad novissimum.“ Ad idem est Gregorius 6. cap. sui Pastoralis, ita dicens: „Preconis quippe officium suscipit, quisquis ad sacerdocium accedit, ut ante adventum iudi-

Strana 96
96 cis huius, qui terribiliter sequitur ipse clamando scil. gradiatur. Sacerdos ergo, si predicacionis est nescius, quam clamoris vocem daturus est, pre- co mutus?“ Hec ille; et ponitur 43. dist. „Sit rector.“ Hii denique, nes- cientes Dominum nec officium sacerdotum ad populum, ut predictum est, vicia magnorum in dignitatibus utriusque status constitutorum palpant vecorditer et excusant; quos Ysias nuncupat caudam longevi dierum et honorabilis, cap. IX, 14 sic inquiens: „Et disperdet Dominus ab Israel caput et caudam incurvantem et depravantem in die una. Longevus et honorabilis ipse est caput, propheta docens mendacium, ipse est cauda. Et erunt, qui beatificant populum istum, seducentes, et qui beatificantur, precipitati.“ Hec ille. Et Ezechiel vocat ipsos linitores parietum sine tem- peramento et consutores pulvillorum sub omni cubito manus. Unde cap. XIII, 10 sic inquit: „Et ipse“ scil. homo peccator „edificabat parietem, illi autem liniebant cum luto absque paleis“. [f. 68] Et infra v. 18: „Ve, qui consuunt pulvillos sub omni cubito manus et faciunt cervicalia sub capite universe etatis ad capiendas animas.“ Quod exponens Gregorius in Moralibus lib. 18. parte 4. cap. 2. sic dicit: „Parietis quippe nomine peccati duricia designatur. Edificare ergo parietem est contra se quem- piam peccati obstacula construere. Sed parietem liniunt, qui peccata per- petrantibus adulantur, ut quod illi perverse agentes edificant, ipsi adulan- tes quasi nitidum reddant.“ Et subdit ibidem: „Ad hoc quippe pulvillus et cervical sub capite iacentis vel cubito ponitur, ut molliter quiescatur; quisquis ergo male agentibus adulatur, pulvillum sub cubito vel cervical sub capite iacentis ponit, ut qui corripi ex culpa debuerat, in ea fultus laudibus molliter quiescat.“ Et ponitur XV. dist. „Sunt nonnulli.“ Item Ysidorus de summo bono: „Sacerdotes pro populorum iniquitate damp- nantur, si eos aut ignorantes non erudiant aut peccantes non arguant.“ Hec ille. Et tales cum hoc persepius eciam adulantur et adulterant ver- bum dei contra illud Apostoli I Thess. II, 5: „Neque enim aliquando fuimus in sermone adulacionis, sicud scitis, neque in occasione avaricie, deus testis est, nec querentes ab hominibus gloriam neque a vobis neque ab aliis.“ Et contra illud II Cor. II, 17: „Non enim sumus sicud plurimi, adulterantes verbum dei, sed ex sinceritate, sicut ex deo coram deo in Christo loquimur.“ Si enim sacerdotes, predicatores, confessores et ceteri capellani honorum non adularentur personis quibuscunque omnium sta- tuum spe turpis questus, multa peccata ruerent et cassarentur. Alii sunt sacerdotes simoniaca heresi infecti, qui similiter pactant scil. peccant et extorquent pecuniam pro sacramentis; quorum pater est ipse auctor Giezi, de quo IV. Reg. V, quique Spiritus sancti graciam per imposicionem manuum sive in sacerdotum ordinacione sive in peccato- rum absolucione pro pecunia reddunt venalem. Et istorum pater est Sy- mon magus, de quo habetur Act. VIII. Unde b. Gregorius in Registro: Quisquis per pecuniam ordinatur, ad hoc, ut fiat hereticus, promove- tur.“ Et ponitur I. q. I. „Quisquis." Item: „Quicumque sacros ordines ven- dunt aut emunt, sacerdotes esse non possunt. Unde scriptum est: ana- thema danti, anathema accipienti. Hec est symonica heresis.“ Et ponitur I. q. I. Quicunque. Glosa super verbo hoc scil. „Sic dare vel accipere.“ Item Gregorius: „Quicunque studet precii dacione sacrum ordinem accipere, sacerdos non est, sed inaniter tantummodo dici concupiscit.“ Et ponitur I. q. I. „Quicumque studet." Item Gregorius Naz ansenus: „Spiritus sancti donum precio comparare quid aliud est quam capitale crimen et symo- niaca heresis?“ Ponitur eadem questione „Qui studet“. Item Ambrosius

Strana 97
97 de misteriis: „Cum ordinaretur episcopus, quid dedit, aurum fuit, quid perdidit, anima fuit. [f. 68b]. Cum alium ordinaret, quod accepit, aurum fuit, quod dedit, lepra fuit.“ Et ponitur eadem questione „Cum ordina- retur". Item Leo papa: „Gracia, si non gratis datur vel accipitur, gracia non est.“ Ponitur eadem questione „Gracia“. Item Paschasius papa: „Pa- tet symoniacos velut primos et precipuos hereticos ab omnibus fidelibus respuendos. Et si commoniti non resipuerint, ab exteris eciam po- testatibus opprimendos. Omnia enim crimina ad comporacionem symo- niace heresis quasi pro nichiloreputantur I. q. ult. c. „Vultis“. Glosa su- per verbo „exteris“: i. e. laycis, qui extra ecclesiam habent hanc potes- tatem, ut supra, dist. 17. „Nec licuit." I. 23. q. 5 „Principes.“ Et super ver- bo „pro nichilo“ dicit glosa: „Hoc dicitur in detestacionem criminis et ad terrorem. Utinam omnipotens deus concitaret tam spiritualem quam se- cularem potestates ad symoniciam heresim destruendam. Pro quo orat omni animo specialiter in ieiunio quadragesime ipsa ecclesia et credo, quod ipsam in isto sicut et in aliis exaudiet finaliter cum effectu. Et istam symonicacam heresim laudabilis predicator regni Bohe- mie dive memorie Johannes Hus, sacre theologie baccalarius formatus, solempniter detestatus est scripto, verbo et opere ad tantum, quod ad futuram posterorum memoriam in pariete capelle Bethleem in Praga in scriptis reliquit*).Propter quod a quibusdam prelatis canonicis- que fratribus in odium captus est et usque ad mortem diram propter clamores et delaciones eorundem pro veritatibus evangelii passus est per- secucionem. Cuius tamen vite bonitatem, morum honestatem ac sciencie famositatem novit totum regnum Bohemie et maxime hii, cum quibus per- sonaliter est conversatus. Et de istis generibus malorum sacerdotum seu solo sacramento dicit Hugo, De claustro anime: „Accessit ad Jesum Petrus, accessit et Judas, accesserunt discipuli, accesserunt et milites crucifigentes, accedunt et per- versi sacerdotes.“ Et sequitur: „Legem dei nec sciunt nec discunt. Va- cantes ocio, commessacionibus et ebrietatibus student, terrenis inhiant, terrena sapiunt, assidui in plateis, in ecclesia rari, tardi ad investigandam culpam peccatoris, parati ad querendum vestigia leporum, velociores ad congregandum canes quam ad vocandum pauperes. Libencius porrigunt panem canibus quam pauperibus, plures serviunt eis ad mensam quam ad altare. Famulos aut famulas habere secum volunt, sed clericos habe- re non possunt, quia nolunt. Hii sunt, quorum thalamus ornacior est ec- clesia, sua mensa paracior altari, cyphus calice preciosior, equus carior missali, cappa pulcrior casula, camisia delicacior alba. Ecce quomodo ob- scuratum est aurum, mutatus est color optimus, dispersi sunt lapides sanc- tuarii in capite omnium platearum.“ Et tantum de notabili secundo sit dictum. Conclusio quoad illud notabile sit ista: Nemo amplius nocet in dei ecclesia quam mali sacerdotes. Patet ista conclusio Jeremie XXIII, 15: „A prophetis enim Jerusalem egressa est pollucio super omnem terram“ et Dan XIII, 5: „Iniquitas egressa est de Babilone a senioribus iudici- bus, qui videbantur regere populum. Et Malach. II, 8: „Labia sacerdotis custodiunt scienciam et legem requirunt de ore eius, quia angelus Domini exercituum est. [f. 69]. Vos autem recessistis de via et scandalisatis plu- *) Běží o spisek De sex erroribus, z něhož tu mnoho uvedeno. Vyd. v Opp. I, 191b-6.

Strana 98
98 rimos in lege, irritum fecistis pactum Levi, dicit Dominus exercituum." Et per Augustinum sic inquientem: „Nemo quippe in ecclesia amplius nocet, quam qui perverse agens, nomen vel ordinem sacerdotis habet. Delinquentem namque hunc redarguere nullus presumit et in exemplum culpa vehementer extenditur, quando pro reverencia ordinis peccator ho- noratur. Episcopus itaque, qui talia crimina non corrigit, magis dicendus est canis impudicus quam episcopus.“ Et ponitur 83. dist. „Nemo“. Ad idem est Ambrosius in epistola ad Theodosium imperatorem: „Nichil in sacerdote tam periculosum apud deum, turpe apud homines, quam quod senciat veritatem non libere pronunciare, quod ex inordinata et indiscipli- nata multitudine sacerdotum hodie datur contemptui nostre redempcionis venerabile sacramentum. Nam qui debuerant esse vicarii apostolorum, fi- lii Petri, facti sunt socii Jude et preambuli Antichristi.“ Hec ille. Correlarium I. Causa ruine populi fit maxime ex culpa malo- rum sacerdotum. Patet, quia propter reverenciam ordinis culpa eorum ex- tenditur in exemplum, ut dictum est per Augustinum. Et pro isto est eciam Beda super Matth. XXI, 12: „Intravit Jesus in templum et eiciebat omnes vendentes et ementes de templo“ etc., ita dicens: Post enumerata mala ingressus est templum, vendentes et ementes eiecit, in hoc innuens, quod causa ruine populi maxime sacerdotum fuit culpa. Dum enim ven- dentes percutit, ostendit, unde radix predicacionis processit.“ Hec ille. Et Gregorius in omelia eiusdem evangelii: „Qui enim narravit mala ventura et protinus templum ingressus est, ut de illo vendentes et ementes eice- ret, profecto innotuit, quod ruina populi maxime ex culpa sacerdotum fuit. Eversionem quidem describens, sed ementes et vendentes in templo fe- riens, in ipso effectu sui operis ostendit, unde radix prodiit perdicionis." Hec ille. Correlarium II. Nulli homines sic scindunt ecclesiam dei sicud mali sacerdotes. Et pro isto est Jeronimus, dicens ita: „Veteres scrutans hi- storias, invenire non possum ita scidisse ecclesiam et de domo dei po- pulos seduxisse preter eos, qui sacerdotes dei positi sunt et prophete i. e. speculatores. Isti ergo vertuntur in laqueum tortuosum et in omnibus scandalum sunt ponentes.“ Et ponitur 24. q. 3. „Transferunt." Correlarium III. Causa precipua defectus vere pacis in ecclesia vi- detur esse fastus, avaricia et lubricitas malorum sacerdotum. Patet ex correlario precedenti. Cum enim scindant ecclesiam dei, ut dicit correla- rium, sequitur, quod ipsi sunt causa defectus in ecclesia vere pacis. Correlarium IV. Pro reformacione ecclesie, in membris heu mul- tum infecte, a sacerdocio principalius est incipiendum. Et pro isto est Cri- sostomus super Matth. XXI. in opere imperfecto, sic dicens: „Quemadmo- dum medicus, quando primum ingreditur ad infirmum, statim de stomacho- eius interrogat et eum componere festinat, quia si stomachus sanus [f. 69b] fuerit, totum corpus validum est, si autem dissipatus fuerit, totum corpus infirmum est: ita si sacerdocium integrum fuerit, tota ecclesia floret, si autem corruptum fuerit, omnis fides marcida est.“ Et idem Cri- sostomus ibidem sic inquit: „Videte ergo, sacerdotes, qui vos non com- ponatis in verbo et opere, quoniam sicud in corpore, si aliquod infirmatum fuerit membrum, non omnino languet et stomachus, si autem stomachus languet, omnia membra inveniuntur infirma: sic si aliquis christianorum peccaverit, non omnino peccant et sacerdotes, si autem sacerdotes fuerint in peccatis, totus populus convertitur ad peccandum.“ Item ad idem est

Strana 99
99 Gregorius: „Vulnerato namque pastore quis curandis ovibus adhibet me- dicamenta? Aut quomodo populum oracionis clipeo tueatur, qui iaculis hostium sese feriendum exponit? Aut qualem de se fructum producturus est, cuius gravi peste radix infecta est?“ Hec ille. Et ponitur I. q. I. „Vul- nerato“. Utinam hoc venerandum concilium sentencias istorum doctorum pensaret cordialiter! Videret utique, unde pro reformacione ecclesie foret incipiendum. Media autem efficacia pro reformacione ecclesie videntur ad presens esse duo. Primum suscitacio ordinacionis Christi, secundum extinccio tra- dicionis contrarie. Et pro isto est Apostolus, I. Cor. I, 10 ita dicens: „Ob- secro vos, fratres, per nomen d. n. J. Christi, ut id ipsum dicatis omnes et non sint in vobis scismata. Sitis autem perfecti in eodem sensu et in eadem sentencia.“ Et sequitur III, 5: „Cum enim quis dicit: Ego quidem sum Pauli, alius autem: ego Apollo, nonne homines estis? quid igitur est Apollo, quid vero Paulus? ministri eius, cui credidistis.“ Et infra v. 11: „Fundamentum enim aliud nemo potest ponere preter id, quod positum est, quod est Christus Jesus." Et ad Philipp. III, 16 dicit idem Aposto- lus: „Idem sapiamus et in eadem permaneamus regula." Conclusio II. Nemo autem in ecclesia dei prodest amplius quam ve- ri Domini sacerdotes. Patet ista conclusio per illud Judith VIII, 21: „Et nunc fratres, quoniam vos estis presbiteri in populo dei et ex vobis pendet anima illorum, ad eloquium vestrum corda eorum dirigite.“ Patet eciam per Augustinum ad Valerium, sic inquientem: „Nichil est in hac vita et maxime hoc tempore difficilius et laboriosius et periculosius episcopi aut presbiteri aut dyaconi officio, sed apud deum nichil beacius, si eo modo militatur, quo noster imperator iubet.“ Et ponitur 40. dist. „Nichil.“ Pa- tet istam conclusio, quia sunt sal terre et lux mundi, ut Dominus Matth. V, 13 dicit. Correlarium ad istam conclusionem. Veri Domini sacerdotes plus quam reges aut corporis parentes sunt honorandi. Unde Crisostomus de dignitate sacerdotum lib. 3.: Per ipsos scil. sacerdotes Christum indui- mus, per ipsos membra ipsius beati capitis efficimur etc. [f. 70]; quo- modo ergo nobis isti non solum reverendi magis quam reges aut iudices, sed eciam magis erunt honorabiles quam parentes.“ Hec ille. Et Aposto- lus I Thessal. V, 12: „Rogamus ergo vos, fratres, ut noveritis eos, qui laborant inter vos et presunt vobis in Domino et monent vos, ut ha- beatis illos habundacius in caritate propter opus illorum et pacem habe- te cum eis.“ Item I Timoth. V, 17: „Qui bene presunt presbiteri, dupli- ci honore digni habeantur, maxime qui laborant in verbo et doctrina.“ Ubi dicit doctor Nicolaus de Lira: „Qui bene presunt presbiteri faciendo de- vote divina officia et ministrando subditis ecclesiastica sacramenta, dupli- ci honore digni habeantur. Et hic duplex honor est, ut exhibeatur eis reverencia et administrentur eis necessaria.“ Hec ille. Correlarium II. Multiplicatis veris sacerdotibus Domini militans ec- clesia in suis membris notabile recipiet incrementum. Patet de primiti- va ecclesia Act. II, 47: „Dominus autem adaugebat, qui salvi fiebant quot- tidie in idipsum, sicque crescebat numerus discipulorum.“ Act. VI. Et Act. V, 14 dicitur: „Magis autem augebatur in Domino credencium mul- titudo virorum ac mulierum.“ Ad idem dicitur Prov. XXIX, 20: „In mul- tiplicacione iustorum letabitur vulgus. Cum impii sumpserint principa- tum, gemet populus.“

Strana 100
100 Correlarium III. Ecclesie viantis prelati inordinatos et inhabiles ad sacerdocium promoventes, periculosam et enormem inducunt populi christiani discrasiam. Patet III. Reg. XII. et XIII: „Quicumque volebat, implebat manum suam et fiebat sacerdos excelsorum“ etc. Hac causa pec- cavit domus Jeroboam et eversa est et deleta de superficie terre. Ex hoc crevit in populo notabilis discrasia et ydolatria in Dan et in Bethel. Et ideo dicit Apostolus I Timoth V, 22: „Manus nemini cito imposueris ne- que communicaveris peccatis alienis." Nota*), quia dicitur in nostro articulo: libere etc. Circa illum ter- minum „libere", qui ponitur in articulo, est notandum, quod libertas, ut communiter dicitur, est naturalis facultas eius, quod cuique facere libet. Et hec est applicabilis sive ad bonum, sive ad malum. Unde Eccli XV, 17: „Apposui tibi aquam et ignem, ad quod volueris, porrige manum tuam. Ante hominem mors et vita bonum et malum; quod placuerit ei, dabi- “ tur illi. Ponitur autem communiter triplex libertas scil. culpe, gracie et glorie. Libertas culpe est i mpudencia quodcumque facinus perpetrandi. De qua loquitur Apostolus Rom VI, 20: „Cum enim servi essetis peccati, liberi fuistis iusticie.“ Hanc heu habet maior pars christianorum, de qua " Prov. II, 14: „Letantur, cum male fecerint, et exultant in rebus pessimis." Contra quam loquitur Apostolus Gal. V, 13: „Vos autem in libertatem vocati estis, fratres, tantum ne libertatem detis in occasionem carnis.“ Et I Petri II, 16: Quasi liberi et non quasi velamen malicie habentes liber- tatem detis in occasionem carnis“: „quasi diceret: Hoc tamen est vobis valde necessarium, quod non laxetis vos ad sequendum carnis impulsum." Hec ille. Libertas gracie est confidencia intrepide bene agendi. De qua Apos- tolus II Cor. III, 17: „Dominus spiritus est; ubi autem spiritus Domini, ibi libertas.“ Ubi dicit doctor de Lira: „i. e. Spiritus sanctus est liber et dominus libertatis; ideo subditur: „Ubi autem spiritus Domini, ibi liber- tas“ scil. contemplandi veritatem.“ Hec ille. De hac libertate dicitur Prov. XV, 15: „Secura mens quasi iuge convivium." Libertas glorie est quiescencia hominis in deo absque anime et cor- poris dolore. De qua Rom. VIII, 21: Creatura liberabitur a servitute cor- rupcionis“ i. e. libertatem habebit glorie filiorum dei. Ubi dicit doctor Ni- colaus Lira: „Ipsa creatura i. e. humana natura liberatur a servitute cor- rupcionis, quando in resurreccione corpus exanime gloria fiet corpus im- mortale.“ Hec ille. De hac Apoc. XXI, 4: „Absterget deus omnem lacri- mam ab oculis eorum." Non ergo intendimus loqui in articulo nostro de libertate generali- ter aut nimis late sumpta ut scil. secundum hanc libertatem passim seu indifferenter unusquisque usurpet sibi officium predicandi, sive sit ydo- neus aut non ydoneus, habilis aut inhabilis, vocatus seu non vocatus, missus seu non missus, ut nos quidam temere dicunt et autumant in regno Bohe- mie, licet minus iuste. Sed in presenti loquimur striccius de libertate, non prout est libertas malicie sub racione, qua huiusmodi, sed ut dicit faculta- tem ab ipso Domino concessam et approbatam, quam quis suscipere dici- tur, quando ad ordinem diaconatus aut presbiteratus legitime est suscep- *) Ruk. L přeskakuje tu na str. 101 k pozn. *).

Strana 101
101 tus. Cui nullum impedimentum illegitimum obsistere deberet secundum le- gem d. n. J. Christi, cum nullo precepto divino aliquod impedimentum ille- gitimum debet officere aut nocere. Igitur isto mandato Christi, quo dyaco- nibus et sacerdotibus iniungitur predicacionis officium, nullum debet of- ficere impedimentum illegitimum, etsi quod absit, alicui [f. 72] ambi- guum videatur. De hoc mandato attendat probaciones infra dicendas, ubi deducetur dei auxilio, quod tam dyaconibus quam sacerdotibus predicare evangelium sit preceptum. Circa hoc notabile sit ista conclusio: Circumscripto quolibet impedi- mento legitimo sacerdos fidelis, cui deus concessit huiusmodi libertatem per ministerium episcopi, quod sui est officii loco et tempore, tenetur fi- deliter exequi cum effectu. Patet de Christo, dicente ad Mariam matrem suam, ut habetur Luce II, 49: „Quid est, quod me querebatis? Nesciebatis, quia in hiis, que patris mei sunt, oportet me esse?“ Correlarium. Sacerdos Domini ydoneus non debet prohiberi a li- bertate sibi a deo concessa per ministerium episcopi, quin, quod sui offi- cii est, exequatur. Igitur correlarium verum*). Ubi dicit Leo papa: Quid est „Manus nemini cito imposueris“ nisi ante etatis maturitatem, ante tempus examinis, ante meritum obediencie, ante experienciam discipline sacerdotalis honorem tribuere non probatis? Et quid est communicare peccatis alienis nisi effici talem ordinacionem, qualis ille est, qui non me- ruit ordinari?“ Et ponitur dist. 78. „Quid est.“ Et Crisostomus de digni- tate sacerdotali lib. 3: „Qui ordinat indignos, eisdem subiacet penis, qui- bus illi, qui indigne sunt ordinati, etsi dicunt eorum se vicia ignorasse. Unde Apostolus ad Tim. V. „Manus nemini cito imposueris, ne communi- caveris peccatis alienis. Ymo ex hoc gravius peccatum et crimen efficitur, quoniam assumpserunt vel promoverunt eum, quem ignorabant, atque id, quod putabatur esse excusacio, fit accusacio.“ Hec ille. Ideo Apostolus, lo- quens de ordinando in sacerdotem, dicit, ut habetur I Tim. III, 7: „Oportet autem illum habere testimonium bonum [f. 70 b] ab hiis, qui foris sunt, ut non in obprobrium incidat et laqueum dyaboli.“ Et tantum sit dictum de notabili II. pro presenti. III. Notabile. Quantum ad notabile tercium dicitur in articulo nostro: „Verbum dei etc. debet predicari et annunciari“, quod hoc verbum „de- bet“ non solum tenetur consultive (consultum L) sic, quod importet con- silium, sed tenetur preceptive, obligans sub precepto. Et pro isto ulterius noto differenciam inter preceptum dei et consilium. Preceptum enim dei est doctrina seu statutum, obligans hominem sub pena peccati venialis. Et istam differenciam innuit Augustinus, dicens: „Quisquis preceptis Do- mini non obtemperat, reus est et debitor pene.“ Et paulo post: „Precepto Domini non obedire peccatum est et consilio si uti nolueris, minus boni adipisceris." Ad idem est Gregorius ad Iovinianum: „Quod precipitur, im- peratur, quod imperatur, est necesse fieri; nisi fiat, penam habet. Ubi con- silium datur, offerentis est arbitrium, ubi preceptum est, necessitas est servitutis.“ Et ponitur 14. q. I. Quisquis.“ Differt tamen preceptum Do- mini a precepto canonico. Unde Gelasius papa: „Aliquando enim pro ne- cessitate vel utilitate ecclesie mutilantur et relaxantur precepta canoni- ca.“ Ponitur I. q. 7. „Etsi bene.“ Et Leo papa: „Sicut quedam sunt, que nulla possunt racione convelli, ita multa sunt, que aut pro necessitate tem- *) Ruk. L tu přeskakuje na str. 103 pouhým obratem: Sequitur utra etc. Verbum dei . . . (v odstavci: Actus secunde diei).

Strana 102
102 porum aut pro consideracione etatum oportet temperari illa semper condicione servata, ut in hiis, que vel dubia fuerint aut obscura noverimus, sequendum, quod nec preceptis evangelicis contrarium nec decretis sancto- rum patrum inveniatur adversum.“ Et ponitur 14. dist. „Sicut quedam.“ Ubi glosa super verbo „Sicut quedam": „ut precepta decalogi et forma bap- tismi et forma conficiendi corpus Christi.“ Hec glosa. Ex isto textu et glosa sequitur evidentur, si preceptum decalogi, forma baptismi et forma conficiendi corpus Christi nulla possunt racione convelli, ob hoc, quod sunt precepta dei, similiter communio divissine eukaristie sub duplicii spe- cie ad plebes fidelium, cum sit Christi preceptum et institucio, ut late et fundate deductum est per magistrum Johannem de Rokiczana, nulla po- test convelli racione. Conclusio pro isto notabili sit ista: Verbi dei verax et fidelis predi- cacio est populo christiano multum necessaria ad salutem. Patet ista conclusio per illud Rom X, 14: „Quomodo invocabunt eum, in quem non crediderunt? aut quomodo credent ei, quem non audierunt? quomodo au- tem audient sine predicante? quomodo vero predicabunt, nisi mittantur?“ Sequitur: „Ergo fidelis ex auditu, auditus autem per verbum Christi.“ Et Ysaie I, 9: „Nisi Dominus exercituum reliquisset nobis semen, quasi So- doma fuissemus et quasi Gomorra similes essemus.“ Ex isto sequitur, quod sacerdotes, obmittentes veracem et fidelem verbi dei predicacionem, mul- tum nocent populo. Patet, quia privant ipsum effectibus, quos facit [f. 71] verbum dei, qui sunt isti. 1. quia cibat animam Mt IV, 4: „Non in solo pane vivit homo." 2., quia vivificat Joh. V, 25: „Venit hora et nunc est, quando mortui au- dient vocem filii dei et, qui audient, vivent.“ 3., quia sanat. Psal. 106, 20: „Misit verbum suum et sanavit eos.“ Et Sap. XVI, 12: „Non erba ne- que malagma sanavit illos, sed tuus, domine, sermo, qui sanat omnia." 4. quia mundat. Joh. XV, 3: „Iam vos mundi estis propter sermonem“ etc. 5., quia illuminat Psal. 118, 105: „Lucerna pedibus meis verbum tuum, domine,“ 6. quia a peccato conservat Psal. 118, 11: „In corde meo abscon- di eloquia tua, ut non peccem tibi.“ 7. quia a morte eterna custodit Joh. VIII, 51: „Si quis sermonem meum servaverit, mortem non videbit in eter- num.“ 8. quia beatificat Luc. XI, 28: „Beati, qui audiunt verbum Domi- ni et custodiunt illud." Ecce isti sunt effectus verbi dei et alii quamplures. Correlarium II. Secundo ex ista conclusione sequitur, quod sacer- dotes, obmittentes veram et fidelem predicacionem, obmittant opus populo christiano necessarium ad salutem. Patet ex isto, quod inter omnia sacer- dotis officia post vite iusticiam predicacio verbi dei est plus laudanda. Cum enim sacerdotis officium videatur in quinque concludi — 1. est evangelium Christi veraciter predicare, 2. est deum pro sua ecclesia continue exorare, 3. est dei sacramenta, quibus competit, gratis conferre. 4. est in sacris scripturis tantummodo studere, 5. est perfeccionis exemplum ceteris vianti- bus patenter prebere - predicacio verbi dei prodest longe extensius et evi- dencius. Ideo est operacio ecclesie preciosa. Hinc Salvator noster per tres annos et ultra publice predicavit et semel missavit, ut patet ex decursu e- vangelii. Non tamen volumus ex isto, quod eciam solum semel sacerdos in vita sua misset, sed ut sit diligencior aut minime ita diligens de evangeliza- cione verbi dei, sicud de missacione, cuius oppositum heu fit in ecclesia. Multe missaciones communes et paucissime predicaciones fiunt et popu- lus cecus in multis missacionibus ponit salutem, precepta dei ignorat, de verbo dei non curat, de vita Christi certissima non inquirit. Exinde se-

Strana 103
103 quitur altarium multiplicacio et per consequens sacerdotum inhabilium aliquando de 3 aut 4 missis precio conductorum. Et de isto dicitur Osee. VIII, 11: „Multiplicavit Ephraim altaria ad peccandum, facte sunt ei are in delictum.“ Sed et Dominus visitat aliquando puniendo in presenti. Unde Amos III, 14 sic dicitur: „In die cum visitare cepero prevaricaciones Israel, super eum visitabo et super altaria Bethel et amputabuntur [f. 71 b] cor- nua altaris et cadent in terram et percuciam domum hyemalem cum do- me estivali.“ Et Osee X, 8: „Dispergentur excelsa ydoli domus Israel; lappa et tribulus ascendet super aras eorum“, ut in multis regionibus ad oculum iam apparet. Et tantum de notabili IV. ad presens. Actus secunde diei. Quantum ad secundum principale ponimus articulum nostrum sic in forma: Verbum dei exemplo Christi et apostolorum a sacerdotibus Do- mini libere et sine impedimento fideliter ac veraciter debet predicari et an- nunciari. Et est articulus in forma. Pro veritate istius articuli primo po- nam aliqua motiva, demum legem dei etc. Suppono 1°, quod Christus est verus deus et verus homo. Patet ex fide Mt XVI, 16: „Tu es Christus filius dei vivi.“ Et I. Joh. ult. 20 ha- betur: „Hic est verus deus et vita eterna." Suppono 2°, quod Christus sit optimus legis interpres. Patet simi- liter ex fide et Luce ult. 24, 27: „Et incipiens a Moyse et omnibus prophe- tis interpretabatur illis in omnibus scripturas, que erant de ipso." Istis supposicionibus sic stantibus sic arguitur sub compendio. Chri- stus, verus deus et verus homo, optimus legis interpres, approbat ver- bo et opere istum nostrum tercium articulum. Igitur est verus et catholi- cus. Tenet consequencia ex supposicione. Antecendes patet ex hoc, quod predicavit in monte in campestribus, in mari, in domo, in templo, in syna- gogis, ut patet ex decursu evangelii. Et verbo idem docuit, ut patet Mt ult. et Marci ult. Igitur etc. 2° arguitur sic: quodlibet Christi preceptum est libere exequendum; sed predicacio verbi dei est sacerdotibus Christi precepta, igitur etc. Consequencia nota est cum maiore et minor patet Mr ult. et Mt ult. et Act. X. Igitur etc. Item arguitur: quodlibet opus, a d. Jesu preceptum et precipue iniunctum sacerdotibus, libere exequendum est; sed predicacio verbi dei est huiusmodi, igitur etc. Maior probatur, nam alias sacerdotes peccarent per transgressionem divine iniunccionis; et minor patet Mt ult. etc. Iam vero isto pro articulo ponimus legem dei et primo novam, deinde veterem. Mt X, 1: „Convocatis Jesus 12 discipulis de- dit illis potestatem spirituum immundorum“ etc. Et sequitur: „Hos 12 discipulos misit Jesus, precipiens eis et dicens: In viam gencium ne abieri- tis“ etc. Et sequitur: „Euntes autem predicate, dicentes, quoniam appro- pinquavit regnum celorum.“ Et hoc commemorat Petrus, verus Christi vicarius, Act. X, 42 dicens: „Et precepit nobis predicare populo et testifi- cari“ etc. Item Mt ult. 28, 19: „Euntes autem docete omnes gentes“ etc. Item Mar. ult. 16, 15: „Euntes [f 72 b] autem in mundum universum, predicate evangelium omni creature“ etc. Et sequitur: „Illi autem pro- fectim predicaverunt ubique etc. tamquam precepto Domini obedientes.“ Et I Cor IX, 17 dicit Apostolus: „Ve michi, si non evangelizavero. Si enim *) L přidává: Joh. 21: Pasce oves meas etc. Doctór Nycolaus de Lyra: Ter eciam ei committit officum pascendi, quia pastor ecclesie debet subditos pascere triplici pabulo scil. veritatis verbo, vite exemplo et temporali subsidio.

Strana 104
104 volens hec egero, mercedem habeo, si autem invitus, dispensacio michi credita est.“ De qua dispensacione dicit Salvator Luce XII, 42: „Quis, pu- tas, est fidelis dispensator et prudens, quem constituit Dominus super fa- miliam suam, ut det illis in tempore tritici mensuram? Beatus ille servus, quem, cum venerit Dominus, invenerit ita facientem.“ Ecce, Apostolus dicit: „Ve michi“, quod scil. ve significat dampnacionem et non propter aliud quam propter precepti transgressionem. Et modicum ante dicit idem Apostolus: „Nam si evangelizavero, non est michi gloria; necessitas enim michi incumbit.“ Ubi dicit Nicolaus de Lira: „Necessitas enim michi incum- bit ex precepto dei.“ Hec ille. Et hoc preceptum Christi sancti dei apostoli sollicicius implevere. Patet de Petro apostolo, unde II Pe I, 13 dicit: Iustum autem arbitror, quamdiu sum in hoc tabernaculo, suscitare vos in commonicione.“ Patet eciam de Paulo, qui dicit II Tim. II, 9: Memor esto J. Christum dominum nostrum resurrexisse a mortuis ex semine David secundum evangelium meum, in quo laboro usque ad vincula quasi male operans sed verbum dei non est alligatum. Ideo omnia sustineo propter electos, ut et Christi sa- lutem consequantur.“ Hinc precepit suo discipulo Thimotheo, ut habetur II. Tim. IV, 2: „Predica verbum, insta opportune, importune, argue, ob- secra, increpa in omni paciencia et doctrina.“ Et infra: „Tu vero vigila, in omnibus labora, opus fac evangeliste, ministerium tuum imple.“ Et sic de aliis legis nove scripturis. Secuntur veteris legis iam scripture. Ysaie LVIII, 1: „Clama, ne cesses, quasi tuba exalta vocem tuam et annuncia populo meo scelera eorum et domui Jacob peccata eorum.“ Eiusdem XL, 6: „Vox Domini dicentis: clama. Et dixi: quid clamabo? Omnis caro fe- num“ etc. Et infra: „Super montem excelsum ascende, tu, qui evangeli- zas Sion, exalta in fortitudine vocem tuam, qui evangelizas Jerusalem. Exalta et noli timere.“ Item Ezech. III, 17 et XXXIII, 7: „Fili hominis, speculatorem dedi te domui Israel et audies de ore meo verbum et annun- ciabis eis ex me. Si dicente te ad impium: morte morieris, non annuncia- veris ei neque locutus fueris, ut avertatur a via sua impia, ipse quidem in " iniquitate sua morietur, sanguinem autem eius de manu tua requiram. Et quare requiret Dominus sanguinem, nisi quia preceptum predicacionis ad peccatorem non est executus ? Cap. vero XXIII, 6 Ezech. dicitur: „Quod- si speculator viderit gladium venientem et non insonuerit buccina, et po- pulus se non custodierit [f. 73], veneritque gladius et tulerit de eis ani- mam, ille quidem in iniquitate sua captus est, sanguinem autem eius de manu speculatoris requiram.“ Glosa interlinearis Gregorii: „quia tacuisti et noluisti esse sollicitus in predicacione, particeps eris in damnacione. Et propter quid in damnacione nisi propter precepti Domini omissionem? Hinc Ysa VI, 5 in persona talium dicitur: „Quia tacui, ve michi.“ Item Ione I, 2: „Factum est verbum Domini ad Ionam filium Amachi, dicens: Surge et vade in Ninivem, civitatem magnam, et predica in ea predica- cionem, quam ego loquor ad te.“ Item Jerem. VII, 1: „Verbum, quod fac- tum est ad Jeremiam a Domino, dicens: Sta in porta domus Domini et predica ibi verbum illud etc.“ Et si aliquis dicat hoc fuisse tantum prop- hetis preceptum, audiat Apostolum, ad Rom. XV, 4 dicentem: „Quecun- que scripta sunt, ad nostram doctrinam scripta sunt.“ Et Jacobi V, 10: **) L přidává: Gregorius: Si is, qui valet, omnipotentis dei oves renuerit pas- cere, ostendit se pastorem sumpnum minime amare [c. 9.] 8. q. I. „In scripturis."

Strana 105
105 „Exemplum accipite, fratres, exitus mali et longanimitatis, laboris et pa- ciencie prophetarum, qui locuti sunt in nomine Domini.“ Item Levit. X, 10; loquens ad Aron et filios: „Habebitis scienciam discernendi inter sanc- tum et prophanum, inter pollutum et mundum doceatisque filios Israel “ omnia legitima mea, que locutus est Dominus ad eos per manum Moysi." Et Deut XXXI, 11: „Leges verba legis huius coram omni Israel audienti- bus eis.“ Sequitur: „ut audientes discant et timeant d. deum nostrum et custodiant et impleant omnes sermones legis huius." Ex isitis sequitur, quod sacerdotes Domini non debent timere fide- deliter exequi mandatum predicacionis, unde Jerem. I, 3: „Tu ergo accin- ge lumbos tuos et surge et loquere ad eos omnia, que ego precipio tibi, ne formides a facie eorum; neque enim timere te faciam vultum eorum." 2° sequitur, quod veraces sacerdotes Domini non debent querere sermonis subtilitatem in predicando, dummodo fideliter annuncient ver- bum dei. Patet de Paulo I Cor II, 1: „Et ego, cum venissem ad vos, fratres, veni non in sublimitate sermonis aut sapiencie, annuncians vobis testimonium Christi.“ Hinc dicit Coloss. II, 4: „Hoc autem dico, ut ne- mo vos decipiat in sublimitate sermonis.“ Et Jerem. I, 6 dicitur de ipso Jeremia: „A, a, a, domine Deus, ecce nescio loqui, quia puer ego sum. Et dixit Dominus ad me: Noli dicere, quia puer ego sum. — Et dixit Dominus ad me: Noli dicere, quia puer ego sum, quoniam ad om- nia, que mittam te, ibis et universa, quecunque mandavero tibi loqueris. Ne timeas a facie eorum, quia ego tecum sum et eruam te, dicit dominus deus.“ Item apostolus I Cor L 17: „Non enim misit me Christus baptizare [f. 73 b], sed evangelizare, non in sapiencia verbi, ut non evancuetur crux Christi .“ Ubi dicit doctor Nicolaus de Lira: „Licet Christus mise- rit apostolos ad utrumque, tamen ad docendum principaliter. Et ideo per se ipsos predicabant, per ministros autem inferiores ut frequencius baptizabant. Cuius racio est, quia virtus vel racio baptizantis nichil ope- ratur in baptismo, propter quod non refert per maiorem ministrum vel minorem baptizari. Virtus autem et sapiencia predicantis multum et val- de conferunt in predicacione. Et ideo apostoli, quia maiores erant, circa predicacionem se magis occupabant exemplo Christi, quia per se ipsum docebat et per suos discipulos baptizabat, ut habetur Joh. III.“ Hec ille. Iam restat adducere auctoritates sanctorum docto- rum pro articuli nostri tercii veritate. Gregorius in suo Pastorali cap. 15, tractans istum textum Exodi XXVIII, 29: „Audiatur sonitus scil. Aaron, quando ingreditur et egreditur sanctuarium in conspectu Domini et non moriatur": „Sacerdos namque ingrediens vel egrediens moritur, si de eo sonitus predicacionis non auditur, quia iram contra se occulti iudicis exigit, si sine predicacionis sonitu incedit. Apte autem tyntinnabu- la vestimentis illius describuntur inserta; vestimenta etenim sacerdotis quid aliud quam recta opera debemus accipere propheta testante, qui ait in psalmo: Sacerdotes tui induantur iusticiam? Vestimentis itaque illius tyntinnabula inherent, ut vite viam cum lingue sonitu ipsa quoque " opera sacerdotis clament.“ Hec ille; et ponitur 43. dist. „Sit rector. Augustinus in prologo sermonum suorum: „Pauci sunt sacerdotes, qui verbum dei iuste predicant, sed multi sunt, qui damnabiliter tacent. Alii ex ignorancia, qui edoceri recusant etc., alii ex negligencia, qui verbum dei contemnunt. Sed nec illi nec isti possunt de culpa taciturnitatis excu- sari, cum nec illi preesse debeant, qui predicare nesciunt, nec ipsi tacere debent, qui predicare sciunt, licet non presint.“ Hec ille. Jeronimus super

Strana 106
106 illo textu Ezech. III. „Si dicente me ad impium etc.“: „Predicare tene- tur sacerdos. Videat, ne timor humanus eum tacere faciat. Magnum discri- men est dei tacere sermones ob triplicem causam videl. propter timorem vel propter pigriciam vel propter adulacionem.“ Hec ille. Crisostomus o- melia 43: „Sacerdotes, nisi omnem veritatem manifestaverint populo, da- bunt racionem in die iudicii.“ Hec ille. Sed quare dabunt pro isto racionem, nisi quia preceptum Domini de predicacione ad populum omisere? Ysi- dorus lib. 3. de summo bono: „Sacerdotes pro iniquitate populorum dam- nabuntur, si eos ignorantes non erudient aut peccantes non arguant.“ Hec ille. Item Gregorius Venancio episcopo: „Ephesiis Apostolus dicit: Munde sunt manus mee a sanguine omnium vestrum. Non enim [f. 74] subter- fugi, quominus annunciarem vobis omne consilium dei.“ Mundus autem a sanguine eorum non esset, si eis dei consilium annunciare noluisset, quia cum increpare delinquentes noluerit, eos procul dubio tacendo pastor oc- cidit.“ Et ponitur dist. 43. „Ephesiis“. Item Gregorius omelia 37. super isto textu Osee IV. „Peccata populi mei comedunt“: „Nos, qui ex oblacioni- bus vivimus fidelium, quas illi pro peccatis suis obtulerant, si comedi- mus et tacemus, eorum procul dubio peccata manducamus. Pensandum ergo est, quante damnacionis est sine labore percipere mercedem laboris, quanti criminis est precia peccatorum accipere et nichil contra peccata predicando dicere.“ Hec ille. Item Augustinus in libro contra Manicheos: „Olim iussus est fratres premortui fratris uxorem ducere, ut non sibi, sed illi suscitaret subolem eiusque nomine vocaret, quod inde nasceretur; quodsi recusaret, discalciatus uno pede conspui omnino solebat in facie. Nunc autem evangelii quisque predicator ita in ecclesia debet laborare, ut defuncto fratri i. e. Christo suscitet semen, qui pro nobis mortuus est, et quod suscitatum fuerit, eius nomine accipiat. At vero, qui electus ab ec- clesia ministerium evangelizandi et baptizandi renuerit, ab ipsa ecclesia digne meritoque contemnitur. Et sequitur: „qui autem curam lucrando- rum refugit aliorum, discalciati illius non solum figuratum significavit, sed in se impletum portavit obprobrium.“ Hec ille et ponitur 8. q. 1. „Olim.“ Item Nicolaus papa: „Dispensacio est nobis celestis seminis in- iuncta: ve, si non semper severimus, ve, si tacuerimus, quod cum eleccio- nis vas formidet et clamet, quanto magis cuilibet exiguo metuendum est! Proinde sicut non leve discrimen incubit pontificibus siluisse, quod con- gruit, ita hiis, quod absit, non mediocre periculum est quod cum debeant perdere despiciunt.“ Hec ille; et ponitur 43. dist. „Dispensacio." Ad idem est concilium Toletanum: „Ignorancia, mater cunctorum errorum, maxime in sacerdotibus dei vitanda est, qui docendi officium in populo dei susceperunt. Sacerdotes enim legere sacras scripturas ad- monentur Paulo apostolo dicente ad Tim. „Attende leccioni et exhorta- cioni et doctrine, semper permane in hiis." Item ex concilio Carthaginensi: „Episcopus rei familiaris nullam curam ad se revocet sed ut leccioni, ora- cioni et verbo predicacionis tantummodo vacet [f. 74 b]. Sciant ergo sa- cerdotes scripturas sacras et canones et omne opus eorum in predicacione et doctrina consistat et edificent cunctos tam fidei sciencia quam operis disciplina.“ Et ponitur dist. 38. „Ignorancia“. Iam ergo ostensum est ex scriptura sacra, praxi Christi et apostolo- rum, sentenciis ss. doctorum et conciliorum, quod verbum dei a sacerdo- tibus Domini debet predicari sub precepto. Non solum autem a sacerdoti- bus Domini, sed eciam a diaconis debet annunciari verbum dei. Un- de Magister in 4. sentenciarum dist. 24 : „Ad diaconum pertinet assis-

Strana 107
107 tere sacerdotibus et ministrare in omnibus, que aguntur in sacramentis Christi.“ Et paulo post: „Predicare evangelium et apostolum, nam sicud lectoribus vetus testamentum, ita dyaconis novum predicare preceptum est". Ad idem est Ysidorus et habetur 25. dist. „Perlectis“. Istis iam probatis et deductis, ut audistis, ponitur ista conclusio: Nonobstante inhibicione aut pretensa excommunicacione minata vel iam lata sacerdos Domini debet libere et fideliter verbum dei annunciare. Pro- batur ista conclusio 1° sic: nonobstante inhibicione aut pretensa excom- municacione sacerdos Domini debet fideliter exequi ipsius mandatum; sed predicare verbum dei est sacerdotibus preceptum, ut premissum est, igi- tur conclusio vera. 2° probatur conclusio ex praxi apostolorum. Nam, cum principes sacerdotum Annas et Cayphas, Johannes et Alexander, et quotquot erant de genere sacerdotali, demandassent apostolis, ne omnino loquerentur nec docerent in nomine J. Christi, ipsi respondentes dixerunt ad eos: Si iustum est in conspectu dei vos pocius audire quam deum, iudicate. Non enim possumus, que vidimus et audivimus, non loqui.“ Habetur Act. IV, 20. Et Act. V, 28 dicitur: „Cum princeps sacerdotum diceret ad apostolos: Precipiendo precepimus vobis, ne doceretis in nomine isto, et ecce replestis Jerusalem doctrina vestra et vultis inducere super nos sanguinem istius hominis, respondens Petrus et apostoli dixerunt : Obedire oportet deo ma- gis quam hominibus.“ Utinam ista notarent Domini sacerdotes. Et pro- ista sentencia est venerabilis Beda super illo verbo: „Et invenientes asi- nam alligatam et pullum eum ea, solvite et adducite michi. Et si quis aliquid vobis dixerit, dicite, quia Dominus hiis opus habet“, ita dicens: „Hic mistice precipitur doctoribus, ut, si quid obstiterit adversitatis, et si quis prohibuerit peccatores a laqueis solvi per confessionem fidei Do- mino adduci, non tamen a predicando desistant, sed constanter insinuent, quod Dominus talibus ad edificacionem ecclesie opus habet. Fecerunt sic apostoli, facere debent similiter Christi humiles sacerdotes.“ Ad idem est Jeronimus ad Rusticum, Narbonnensem episcopum, sic dicens [f. 75]: „Nemo hinc episcoporum invidia dyabolice tentacionis infletur vel irasca- tur, si plebem interdum presbiteri exhortantur, si in ecclesiis predicent, si plebi, ut dictum est, benedicant. Etenim abneganti michi ista sic dicam: qui non vult facere presbiteros, que iubentur a deo, dicat, quid maius est Christo.“ Pro isto eciam est Anacletus papa: „Scimus, inquit, multos ob id infestare doctores, ut eos perdant, et proprie voluntatis placita adim- pleant. Non propterea tamen doctores, in quantum vires suppetunt, a rec- ta emulacione et bona intencione recedere debent, scientes, quod beati, qui persecucionem paciuntur propter iusticiam.“ Hec ille, Mt V., et po- nitur 43. dist. „Scimus“ Igitur conclusio vera. Ex ista conclusione sequitur, quod sacerdotes, dimitentes veram et fidelem verbi dei predicacionem propter inhibicionem seu pretensam ho- minum excommunicacionem, sunt apud deum excommunicati. Patet, quia, cum predicacio verbi dei sit sacerdotibus precepta ut supra probatum est, „maledicti, qui declinant a mandatis dei“ Psalmo 118, 21. Et ad tales di- rigitur verbum Salvatoris nostri Mt XV, 3: „Quare vos transgredimini mandatum dei propter tradicionem vestram“ scil. non predicando ver- bum dei?*? Item alia conclusio sit ista: Non solum sacerdotes minores, verum eciam prelati maiores tenentur fideliter verbum dei annunciare. Patet ista conclusio ex facto discipulorum Christi in primitiva ecclesia. Nam tam

Strana 108
108 apostoli, quam 72 discipuli verbum dei predicaverunt et in eorum locum successerunt episcopi et inferiores presbiteri. Igitur sequitur, quod con- clusio sit vera. Et pro ista sentencia est Anacletus, qui dicit: „Decedenti- bus apostolis in loco eorum surrexerunt episcopi et 72 discipulorum typum gerunt presbiteri atque in eorum loco sunt constituti in ecclesia.“ Et po- nitur 22. dist. „In nono.“ Ex isto sequitur, quod sacerdotes, verbum dei fideliter et veraciter non predicantes propter timorem hominum, sunt proditores veritatis. Patet per Crisostomum in Mattheum 7. cap. super verbo „Nolite [f. 75] timere eos, qui occidunt corpus“ etc., sic inquientem: „Nolite timere eos, qui occidunt corpus, ne fiducialiter predicetis omni- bus, quod in aure soli audistis. Sicut ergo ex hiis solis ostenditur, non so- lum ille est proditor veritatis, qui transgrediens veritatem palam pro ve- ritate mendacium loquitur, sed eciam ille, qui non libere predicat verita- tem, quam libere pronunciare oportet, aut non libere veritatem defendit, quam libere defendere convenit, proditor est veritatis. Nam sicud sacer- dos debitor est, ut veritatem, quam audivit a deo, libere predicet, sic laycus debitor est, ut veritatem, quam audivit a sacerdotibus, probatam quidem in scripturis defendat fiducialiter, quod si non fecerit, prodit ve- ritatem. Corde enim creditur ad iusticiam, ore autem confessio fit ad sa- lutem.“ Hec ille. Et ponitur 11. q. 3. „Nolite“. Idem patet per Jeroni- mum in Levitico: „Si quis vult pontifex non tam vocabulo esse quam merito, imitetur Moysen, imitetur Aron; quid enim dicitur de eis? quia non discedunt de tabernaculo Domini. Erat ergo Moyses in tabernaculo Domini indesinenter. Quid autem ei opus erat, ut aut a deo aliquid di- ceret aut ipse disceret aut ipse populum doceret? Hec duo sunt ponti- ficis opera, ut aut a Domino aliquid discat legendo divinas scripturas et sepius meditando aut populum doceat, sed illa doceat, que a deo ipse di- dicerit. Non ex proprio corde vel ex humano sensu, sed que spiritus sanc- tus docet. Et ponitur 36. dist. „Si quis vult." Ex isto sequitur 2°, quod sacerdotes Domini, fideliter verbum dei predicantes, in suis predicacionibus magnis minime debent parcere per- sonis dato, quod exinde odio habeantur. Patet de Christo in multis locis evangelii Mt XII, 39: „Generacio mala et adultera signum querit.“ Se- quitur: „Sic erit generacioni huic pessime.“ Et Mar. VIII, 38: „Qui me confusus fuerit et verba mea in generacione ista adultera et peccatrice, et filius hominis confundet eum, cum venerit in gloriam patris sui cum angelis suis.“ Patet de Johanne Baptista in correpcione Herodis Mt 14. Mar. 6. Item patet de s. Stephano Act. VII, 51: „Cum loquebatur in con- cilio coram principe sacerdotum, dixit: „Dura cervice et incircumcisis cor- dibus et auribus, vos semper spiritui sancto resistitis. Sicud et patres vestri, ita et vos: quem enim prophetarum [f. 76b] non sunt persecuti patres vestri et occiderunt eos, qui prenunciabant de adventu iusti, cuius vos nunc proditores et homicide fuistis, quia accepistis legem in dis- posicione angelorum et non custodistis? Audientes autem hec, dissecaban- tur in cordibus suis et stridebant dentibus in eum.“ Et hoc est, quod di- cit Ambrosius super illo verbo I Cor IV, 10: „Vos nobiles, nos autem ignobiles etc. Libere enim et sine adulacione veritatem predicantes et ges- ta prave vite arguentes, graciam non habent apud homines. Et Crisos- tomus: „Incurrit odium, qui arguit criminosos.“ Ad idem Joh. VII, 7: „Non potest vos odisse mundus, me autem odit, quia ego testimonium perhibeo de illo; quid aliud, quam quia opera eius mala sunt?“ Nec eciam fidelis predicator verbi dei debet curare, ut placeat mundi hominibus.

Strana 109
109 Dicit enim Apostolus ad Gal. I, 10: „Si hominibus adhuc placerem, Chri- sti servus non essem“. Ideo dicit poeta: Opto placere bonis, malis odiosus haberi, quis nisi sit malus, nemo placere potest. Sed numquid Dominus dimittet inultum, quod homines criminosi, tam seculares quam spirituales, non acceptant caritativas correcciones? Utique non. Dicitur enim Amos V, 11: „Odio habuerant in porta corripien- tem et loquentem perfecte abhominati sunt. Idcirco pro eo, quod diripieba- tis pauperem et predam electam tollebatis ab eo, domos quadrato lapide edificabitis et non habitabitis in eis, vineas amantissimas plantabitis et non bibetis vinum earum, quia cognovi multa scelera vestra et forcia pec- cata vestra, hostes iusti accipientes munus et pauperes in porta depri- mentes.“ Nec hoc scil. cleri crimina arguere ex caritate est os in celum ponere aut clero detrahere. Ponere enim os in celum secundum glosam super psalmo 72. est contra deum loqui, detrahere vero est loqui perver- sa de proximo in sui absencia odiose et non ex caritate. Ex isto sequitur 3°, quod sacerdotes Domini non debent obmittere fidelem verbi dei predicacionem propter scandalum perversorum. Patet in Salvatore nostro Mt XV, 13: „Accedentes discipuli eius, dixerunt ei: Scis, quia pharisei audito hoc verbo scandalizati sunt. At ille respondens ait eis: Omnis plantacio, quam non plantavit pater meus celestis, eradi- cabitur. Sinite illos, ceci sunt, duces cecorum.“ Et ad hoc est Augustinus super Johanne omel. 27: „Si, inquit, de veritate scandalum sumitur, uti- lius scandalum nasci permittitur quam veritas relinquatur.“ Idem dicit Gregorius, quem allegat Nicolaus de Lyra super Mt XV. cap. Igitur cor- relarium verum. Alia conclusio: Nemo usurpet sibi verbi dei predicacionem, nisi fuerit ad hoc missus. Patet Ysa VI, 8: „Et audivi vocem Domini dicentis: quem mittam? et quis ibit ex nobis? Et dixi: Ecce ego sum, mitte me. Et dixit: vade.“ Patet de Christo Joh. VIII, 42: „Neque enim a me ipso veni, sed alius me misit." Patet de apostolis Math. X, 16: „Ecce ego mitto vos.“ [f 76b] Et Luc. X, 5: „Ecce ego mitto vos.“ Et Joh. XX, 21: „Si- cut misit me pater et ego mitto vos.“ Et Apostolus ad Rom. X, 15: Quo- modo vero predicabunt, nisi mittantur?“ Ubi dicit Nicolaus de Lira: „A deo sicut prophete vel ab eius locumtenente sicut alii predicatores." Hec ille. Et circa istam missionem notamus, quod ipsa est quadruplex se- cundum Augustinum lib. 65. questionum ad Orosium: prima a deo tantum, de qua patet in Moyse et aliis a deo inspiratis ut apostolis. De qua ad Gal. I, 1: „Paulus apostolus i. e. missus non ab hominibus neque per ho- minem, sed per J. Christum et deum patrem, qui suscitavit eum a mortuis.“ Sequitur: „Notum autem facio vobis, fratres evangelium, quod evange- lizatum est a me, quia non est secundum hominem; neque enim ego ab homine accepi illud neque didici, sed per revelacionem J. Christi. Secunda missio est a deo et ab homine, sicut patet de Josue et aliis, a deo et a superiore missis ad predicandum. Tercia missio est ab homine tantum, ut est illa, que non fundatur in lege dei, sed in tradicionibus hu- manis. Quarta nominetenus missio est illorum, qui a seipsis indigne usur- pant predicandi officium, ut pseudo prophete et apostoli, de quibus Je- rem. XXIII, 21 dicit Dominus: „Non mittebam prophetas et ipsi currebant, non loquebatur ad eos et ipsi prophetabant.“ Et Apoc. II, 2: „Tentasti

Strana 110
110 eos, qui se dicunt apostolos et non sunt et invenisti eos mendaces“; a- postolos i. e. missos non a deo. De hiis Joh. X, 8: „Omnes, quotquot ve- nerunt, fures sunt et latrones“. Intelligitur ergo conclusio: nisi fuerit ad hoc missus vel a deo tantum, ut per externam inspiracionem, vel a deo et ab homine, ut per internam inspiracionem et per hominis auctorisa- cionem. De ista loquitur Augustinus in questinibus Horosii, dum querit Horosius: quomodo possumus scire, qui mittatur a deo? Augustinus: „Cognosce missum a deo, quem non paucorum hominum laudacio vel po- cius adulacio elegit, sed illum, quem vita et mores optimi et examinacio apostolorum sacerdotum vel universorum populorum iudicio probavit, qui non appetit preesse, qui pecuniam non dat, ut episcopatus honorem acci- piat Nam qui preesse festinat, ut quidam patrum eleganter expressit, sciat se non esse, qui preesse desiderat, non prodesse.“ Hec ille. Et finis huius auctoritatis ponitur 8. q. I. „Qui episcopatum“ per Augustinum. Prima mis- sio solvit a lege statuti sic, quod ille, quem spiritus s. inspirat, prelato suo contradicente ad vitam meliorem potest transire; patet in apostolis Act. 9. et 5. Ex isto sequitur, quod sacerdos et dyaconus Domini licite potest predicare verbum dei sine licencia speciali sui episcopi aut prelati supe- rioris. Probatur primum racione, et hoc multipliciter. 1° sic: sacerdos Do- mini spiritu Ihesu instigante potest sine speciali episcopi aut prelati li- cencia predicare verbum dei. Ergo sibi licet. Tenet consequencia, quia maioris virtutis [f. 77] est spiritus J. Christi, instigans dyaconum vel sacerdotem ad predicandum verbum dei, quam inhibicio episcopi aut pre- lati humanitus adiventa. Ergo spiritui Christi instiganti est infalibiliter plus parendum iuxta regulam apostolcam Act. V, 29: „Magis oportet obe- dire deo quam hominibus.“ 2° sic legimus: homo, sub potestate regis constitutus, spiritu dei instigante licite potest dare elemosinam corporalem indigenti sine speciali licencia regis. Ergo sacerdos Domini multo magis potest licite predicare verbum dei sine speciali licencia sui prelati. Tenet sonsequencia, cum maior sit elemosina spiritualis quam corporalis: quam ergo mirabile fo- ret, quod prelatus aut episcopus prohiberet dare corporalem elemosinam pauperibus esurientibus, tam mirabile et amplius foret, quod prohiberet sacerdoti Christi humili et scienti dare spiritualem elemosinam per evan- gelizacionem verbi dei. 3° sic probatur: consummato matrimonio coniuges sine speciali li- cencia prelati possunt licite generare filios carnales, ergo sacerdotes Do- mini possunt licite generare filios spirituales per evangelizacionem verbi dei sine licencia prelati speciali. Tenet argumentum a simili aut a maiori. Nam quam placitum opus est deo, quod coniuges sine speciali prelati li- cencia generent filios carnales, tam placitum est sibi, quod dyaconi vel presbiteri instinctu dei per evangelium Jesu Christi sine speciali prelati licencia generent spirituales filios dei; quodsi negatur similitudo, detur diversitas. Ymo, cum peius est semen verbi dei non admittere vel suf- focare quam semen carnale, sic e contrario melius est semen verbi dei spargere et suscipere, quo suscitentur filii dei, quam sucipere vel dare semen, quo suscitentur filii carnis. Et hinc Salvator Mt X, 14 dicit: „Qui- cunque non receperint vos neque audierint sermones vestros, excutite pul- verem de pedibus vestris. Amen, dico vobis, quod tolerabilius erit terre Sodomorum et Gomorheorum in die iudicii quam illi civitati.“ Item: qua racione Heldad et Medad, super quos requievit spiritus Domini, propheta-

Strana 111
111 verunt licite Moyse irrequisito, ut habetur Num. XI, 27, eadem racione sacerdos Christi humilis, super quem requiescit spiritus Domini, irrequisito prelato licite potest predicare populo verbum dei. Et utinam prelati eccle- sie haberent in hoc facto spiritum Moysi! Nam Num. XI, 17, dicitur: „Cum- que propheta esset in castris, scil. Heldad et Medad, timuit puer et nun- ciavit Moysi, dicens: Heldad et Medad prophetant in castris. Statim Yo- sue, filius Nun, minister Moysi et electus a pluribus, ait: Domine mi Moyses, prohibe eos. At ille: quid inquit, emularis pro me? quis tri- buet, ut [f. 77b] omnis populus prophetet et det eis Dominus spiritum suum!“ O utinam affectum istius viri sancti, amici dei, haberent nunc prelati! Tunc enim non prohiberent Christi humilibus dyaconibus et sacer- dotibus predicare verbum dei. Item patet per Apostolum, qui, cum vo- catus fuisset per Christum, ut predicaret verbum Jesu coram regibus et gentibus, non ivit pro speciali licencia ad Petrum, Jacobum aut Johan- nem, qui videbantur esse ecclesie columpne. Unde ad Gal. I, 15 dicitur: „Cum autem placuit ei, qui me segregavit de utero matris mee et voca- vit me per graciam suam, ut revelaret filium suum in me, ut evangeli- zarem illum in gentibus, continuo non acquievi carni et sanguini neque veni Jerosolimam ad antecessores meos apostolos, sed abii in Arabiam et iterum reversus sum in Damascum etc.“ Similiter apostoli et 72 disci- puli, postquam generalem acceperunt a Domino auctoritatem evangelizan- di, non ibant pro speciali licencia unus ad alterum, sed induti spiritu ex alto, ibant in mundum universum, predicantes evangelium omni creature Mar. ult.: quare non faccrent sic veri et humiles Christi sacerdotes, cum messis quidem multa, operarii autem pauci Mat. IX, 37 et Luc. X,2. Ideo dicit Apostolus ad Rom. I, 13: „Nolo enim vos ignorare fratres, quia sepe proposui venire ad vos et prohibitus sum usque adhuc, ut aliquem fruc- tum habeam in vobis sicut et in ceteris gentibus. Grecis aut barbaris sapientibus et insipientibus debitor sum. Itaque, quod in me promptum est, et vobis, qui Rome estis, evangelizare." Sequitur 2°, quod nec potestas pape aut prelati potest licite in con- trarium nec ille, qui tali potestati resistit, dei ordinacioni resistit, sed ip- sius voluntati obtemperat et precepto. Unde II. Cor X, 8 dicit Apostolus: „Nam et si amplius aliquid gloriatus fuero de potestate nostra, quam de- dit nobis deus in edificacionem et non in destruccionem nostram, non erubescam.“ Et ibidem cap. XII, 9 dicit: „Putatis, quod excusemus nos apud vos. Coram deo in Christo loquimur. Omnia autem karissimi, prop- ter edificacionem vestram.“ Sed rogo, qualis est ista edificacio prohibere operarios ire in messem Domini et laborare in vinea domini Sabaoth, quam heu exterminavit aper de silva et singularis ferus depastus est psalmo 79, 14, vulpeculeque demolite sunt, prout dicit Salomon pacifi- cus in Canticis canticorum 2, 15. Unde dominus Linconiensis*) in lit- tera ad papam inter cetera sic dicit: „Breviter autem recolligens, dico, quod apostolice sedis sanctitas non potest, nisi que in edificacionem et non in destruccionem. Hec est enim plenitudo potestatis omnia posse in edificacionem. Hec autem, quas vocant provisiones, non [f. 78] sunt in edificacionem, sed in manifestam destruccionem. Non ergo potest eas da- re beatissima sedes apostolica.“ Hec ille, qui, ut dicitur, a papa Inno- cencio ad tribunal Christi appellavit. Quod autem sic resistere non sit *) Robertus Grosseteste, Epistolae (ed. Luard) 131.

Strana 112
112 potestati resistere, patet per Augustinum in libro de natura boni: „Si aliquid iubet potestas, quod non debeas facere, hic sane contemne po- testatem timendo potestam maiorem. Ipsos humanarum rerum gradus ad- verte. Si quid iusserit curator, numquid faciendum est, si contrarium proconsul iubeat? Rursus: si quid ipse proconsul iubeat et aliud iubeat imperator, numquid dubitatur isto contemto illi esse serviendum? Ergo: si aliud imperator, aliud deus iubeat, contemto illo obtemperandum est deo. Potestati ergo dyaboli vel hominis tunc resistimus, cum aliquid contra deum suggesserit. In quo dei ordinacioni non resistimus, sed obtemperamus. Sic enim deus precepit, ut in malis nulli potestati obediamus.“ Et ponitur 2. sentenciarum dist. 44. Et idem Augustinus: „Si aliquid ipse consul iu- beat et aliud imperator, aliud deus, quid iudicatis? Maior potestas est dei. Da veniam, o imperator! Tu carcerem, ille yehennam minatur. Hinc tibi assumenda est fides tua tamquam scutum, in quo possis omnia ignita iacula inimici extinguere.“ Et ponitur 11. q. 3 „Qui resistit.“ Sic in pre- senti potest racionabiliter dici: da veniam, o Eugeni, o Innocenti! Tu minaris excommunicacionem, abscissionem ab ecclesia et Christus ignem yehenne. Et hoc eciam patet ex facto Susanne Dan. XIII, 22: „Angustie michi sunt undique. Si enim hoc egero, mors michi est. Si autem non egero, non effugiam manus vestras. Sed melius michi est absque opere incidere in manus vestras quam peccare in conspectu Domini." Ex isto 3° sequitur: quicunque nititur fidelem Domini sacerdotem a predicacione verbi dei abstrahere, in hac parte videtur dictamini Spiri- tus sancti culpabiliter contraire. Patet, quia, cum ex precepto Domini sa- cerdotes tenentur predicare verbum dei, ut ante probatum est, et precep- tum illud fuit dictamen spiritus sancti, sequitur etc. In hoc heu peccato sunt quidam episcopi, abbates et prepositi, qui sepius clericum aut fratrem valentem pro studio seu evangelizacione verbi dei abstrahunt curis secu- laribus inplicando. Ex isto sequitur ulterius, quod sacerdotes debent verbum dei men- dacia fugiendo veraciter predicare, prout mandat Dominus Ierem. XXIII, 28: „Qui habet sermonen meum, loquitur sermonem meum vere.“ Et Apostolus II Cor II, 17: „Non enim sumus sicud plurimi adulterantes verbum dei, sed ex sinceritate sicud ex deo coram deo in Christo loquimur.“ Hinc de predicantibus mendaciter dicitur Ierem XXIII., 14: „Et in pro- phetis Ieruzalem vidi similitudinem adulterii et iter mendacii et conforta- verunt manus pessimorum, ut non converteretur unusquisque a malicia sua.“ Et tales predicatores heu diligunt carnales homines tam seculares quam spirituales, ut dicitur Ierem. V,30: „Stupor [f. 78] et mirabilia facta sunt in terra. Prophete prophetabant mendacium et sacerdotes applaudebant manibus suis et populus meus dilexit talia; quid igitur fiet in novissimis eius? Qui autem predicant contra eis veritatem, illos odi- unt et abhominantur.“ Patet III. Reg. ult. 22, 7 de Achab, ad quem dixit scil. Iosaphat: Non est hic propheta Domini quispiam, ut interro- gemus per eum? Et ayt rex Israel ad Iosaphat: Remansit vir unus, per quem possumus interrogare Dominum. Sed ego odio eum, quia non pro- " phetat nichi bonum, sed malum omni tempore, Micheas, filius Hyemla." Et hoc previdit Apostolus II Tim IV, 3: „Erit enim tempus, cum sanam doctrinam non sustinebunt, sed ad sua desideria coacervabunt sibi ma- gistros, prurientes auribus, et a veritate quidem auditum avertant, ad

Strana 113
113 fabulas autem convertantur.“ Hinc dixit idem Apostolus ad Tytum II, 1: „Tu autem loquere, que decent sanam doctrinam." Conclusio ultima. Sacerdotis Domini predicacio ut sit sibi meritoria, bonis operibus est confirmanda. Patet ista conclusio de Christo Act. I, 1: „Cepit Jesus facere et docere.“ Hinc Jacobi II, 12: „Sic loquimini et sic facite.“ Et b. Jeronimus in epistola ad Nepocianum: „Non confundant opera tua sermonem tuum, ne, cum in ecclesia loqueris, quilibet respon- deat: Cur ergo, que dicis, ipse non facis? Delicatus magister est, qui ple- no ventre de ieiunio disputat. Accusare avariciam et latro potest. Sed sa- cerdotis Christi os cum mente concordet.“ [Pseudo] chrysostomus: „Sa- cerdos, si quidem est, doceat, et quia miraculorum faciendorum non est necessitas, doctrinam suam bone vite quasi miraculis factis commendet. Si autem laycus est, operibus doceat fidem operibus se et hominibus com- mendet et deo." In prologo super Matheo opere imperfecto. Ex omnibus premissis finaliter sequitur, quod articulus noster ter- cius, puta: Verbum dei exemplo Christi et apostolorum etc. est verus et katholicus, fidelis et omni accepcione dignus. Patet, quia ex sacra scrip- tura, praxi Christi et apostolorum, sentenciis sanctorum, in eadem sacra scriptura veraciter se fundacium, prout Dominus ex alto contulit, est deductus. Finis posicionis tercii articuli Bohemorum, propositi in presencia sacri concilii Basiliensis per dominum Ulricum de secta Orphanorum an- no incarnacionis dominice MCCCC XXXIII. (P.) 9000 9900

Strana 114
IV. Replíka Oldřicha ze Znojma Dru. Jindřichovi Kalteisenovi, pronesená v Basileji 28. a 30. března 1433 na obranu svobody slova božího. Úkol odpovědět sirotčímu kazateli na jeho obranu třetího artikulu pražského svěřil basilejský koncil dominikánovi Dru. Jindř. Kalteisenovi1). Byl k tomu vybrán již loni, a to nejen jako doktor university kolínské, ale i jako inkvisitor, dobře obeznámený s látkou a zběhlý v diskusi s „ka- cíři“; s nimi mohl arci doma nakládat mnohem jednodušeji než s husit- ským mluvčím, chráněným těžkými zárukami, které musil koncil pod- niknout, aby se husité odhodlali přijet do Basileje. Dr. Kalteisen vypra- coval také již tehdy jako jeho ostatní druhové vyvrácení artikulu o svo- bodě slova božího pro pia certamina, v nichž se měli řečníci koncilu vy- cvičit na duchovní turnaj s odpůrci, a užil také jistě této práce2), když stanul proti br. Oldřichovi obsáhlou obranou církevního stanoviska. Pro- nesl ji na třikrát 18., 20. a 21. února3). Proti pojetí husitskému postavil porýnský inkvisitor formou sice šetrnou, ale ve věci zcela rozhodně opačný názor církve. Proti thesi o svrchovanosti bible vyložil theorii, že neméně účinně než v bibli působí Duch sv. v církvi, takže není rozdílu mezi příkazy bible a příkazy kon- cilu, řízeného Duchem sv. Poslání, které zmocňuje ke kázání, není dáno vysvěcením na kněze nebo na jáhna, nýbrž teprve ustanovením za faráře nebo dovolením církevního představeného. Vrchnosti církevní je každý povinen poslušnosti, i když ji představuje prelát špatný. Kdo se vzepře vrchnosti a nedbá církevních trestů, dopouští se smrtelného hříchu, vzpou- ry proti církvi a Bohu. Co se týče Husa, nebyl odsouzen pro kázání proti svatokupectví ani pro své ctnosti, nýbrž pro své bludy, jak prý s do- statek prokázal v odpovědi Mik. Biskupovi Dr. Charlier. Nakonec shrnul Kalteisen církevní názor v přímé popření husitské these, jak byla formulo- vána čáslavským farářem. Oldřich odpověděl v třetím pořadí debat obsáhlou replikou, kterou pronesl 28. a 30. března4). Začal, jak bylo zvykem, proslovem formou kázání na slova evang. Janova II, 15: „Dí matka jeho služebníkům: Což- 1) Rozsáhlou, ale většinou těžko dostupnou literaturu o Kalteisenovi, jenž skončil jako arcibiskup drontheimský, seznamenává L. Pastor, Geschichte der Päp- ste 15, 1925, str. 684 p. 2. Kalteisenovu odpověď Oldřichovi otiskl nejprve H. Cani sius 1603 ve 4. svaz. svých Lectiones antiquae, odkudž byla několikráte přetištěna, naposledy Mansim, Conciliorum ampliss. collectio 29, 1788, sl. 971—1044 (anasta- tický přetisk pařížské firmy Welterovy je z r. 1904). Zde následuje pak (sl. 1045— 1104) i Kalteisenova replika, odpovídající v dubnu 1433 na repliku Oldřichovu. 2) Tohoto spisku neznám, že však existoval, tomu nasvědčuje nejen docho- vání disputaci na zkoušku o ostatních artikulech, ale i odkaz Kalteisenův na aliud opusculum v odpovědi Oldřichovi (uv. Mansi sl. 995). Horlivý zájem o Čechy projevil Kalteisen již 21. července 1432 řečí při pohřbu pověstného advokáta Husových odpůr- ců Michala de Causis (úryvek z ní otiskl J. Sedlák, Studie a texty k nábož. děj. ces. I, 1914, 142—3; datum určuje CB II, 171). O jeho projevu v boji o kalich z r. 1433 moje Husitika a bohemika několika knihoven (1932) 71. 3) Vypravuje o tom zvláště deník Petra Žateckého v MC I, 313—5. 4) Některé podrobnosti, kterých v textu všech nenajdame, zaznamenává jme- novaný písař sirotčího poselstva na str. 333—4.

Strana 115
115 bykoli vám řekl, to učiňte!“ Oslavoval kázáním vznešenost Kristových slov; jsouť užitečná naučením, snadná k plnění a trestající, jestliže se přestoupí. Užil při tom vhodně příležitosti, aby vyslovil solidaritu s druhy, jimž byla svěřena obrana ostatních artikulů. Pro vlastní odpověď zvolil pak ten postup, že probírá odpůrcův projev stránku za stránkou, takřka větu za větou. Více než na účinu záleželo mu zřejmě na tom, aby nic ne- pominul. Replika tím formálně dost utrpěla, rozpadajíc se místy na tříšť polemických poznámek nestejné váhy. Zásadní rozpory, v nichž se kolín- ský inkvisitor utkával se sirotčím farářem, vynikly přesto v replice s dostatek. Především rozpor základní, otázka autority bible a církve. Inkvisitor Kalteisen, zřejmě daleký názoru o svrchovanosti koncilu nad papežem, převládajícího v Basileji, zastával do krajnosti poslušnost papeži, i když je nehodný. Oldřich mu tedy připomenul, že se přece sám koncil právě vzepřel proti papežovu rozkazu, aby z Basileje odešel do Bologne, a po- věstného Jana XXIII, na němž se jako výstrahou ukázalo, kam vede tak nebezpečné lichocení papežům. Probral pak postupně všecky výroky bible, jichž se odpůrce dovolával na odůvodnění oné poslušnosti, odmítl jejich výklad v takovém smyslu a taktně, ale velmi rozhodně se ohradil proti hrozbám v nich obsaženým. Kvitoval nicméně s povděkem to, že oponent aspoň poctivě citoval nejzávažnější výrok Deuter. 17, kdežto ostatní řeční- ci si ho přizpůsobili vynecháním věty jim nepohodlné. Kalteisen obvinil také husity, že zamítají vůbec sv. otce a církevní doktory. Oldřich to popírá a ukazuje, že odmítají jen ty, kteří nejsou v souhlase s biblí. Jediné tento souhlas může jim zajisté zaručit úctu a poslušnost husitů. Toť přece také základna, na niž přistoupili zástupci koncilu v loňských úmluvách chebských. Jak však mohou tutéž úctu pro- kazovat novým doktorům jako Tomáši Akvinskému, Alex. Halesovi nebo dokonce Tomáši Netterovi, když je přece známo, jak si sami odporují v tolika otázkách jako na př. v proslulé otázce neposkvrněného početí Ma- riina, v níž stáli proti sobě příkře doktoři řádu františkánského a do- minikánského? Ani autoritě koncilu se nemohou prostě podrobit, neboť ani ona nemá základu v bibli. Polemisuje-li Oldřich všude formou velmi, místy až ku podivu še- trnou, ozval se v něm kněz bratrstva někdy Žižkova, když odpovídal na výtku, že tvrdě kritisuje špatné kněží. Opakoval několik ostrých výroků Písma i sv. otců a na vyzývavou autoritu, vznesenou do diskuse řečníky koncilu, na tvrzení, že kdyby byl císař Konstantin přistihl kněze v sou- loži, že by ho byl z úcty ke knězi přikryl pláštěm, neostýchal se říci, že by v Čechách, jak se bojí, přišel takový kněz o genitalie — výrok, který byl nepochybně podnětem Eneáši Silviovi, jenž asi debatu sám po- slouchal, k tomu, aby dal ve své České kronice do oběhu zprávu, že prý to byl zvyk Orebitů — Sirotků . . .5). Oldřich při tom odmítl obvinění, že husité vydávají špatné kněží na potrestání laikům. To činí oni kněží sami pohoršlivým svým životem. Šetrně, ale velmi rozhodně odmítl Oldřich i Kalteisenův výrok o Hu- sovi. Ať se nediví, praví, že velebil M. Jana mnohou chválou. „Nemůžeme zajisté nemluviti, co jsme viděli a slyšeli. Bludu neuslyšeli jsme z jeho úst nikdy žádného aniž jsme ho postihli v jeho spisech. Za to jsme shle- 5) Historia Bohemica, hlava 43.

Strana 116
116 dali, že věrně hlásal slovo boží lidu i kněžstvu a zůstavil slavnostní protes- tace“, prokazující, jak daleko byl vzdálen kacířství t. j. zatvrzelého há- jení bludu. A Oldřich přečetl shromáždění, v němž sotva dva tři mužové byli ochotni připustit pochybnosti o spravedlnosti kostnické popravy, Hu- sovo ohrazení z kázání o dostatečnosti zákona božího k řízení církve, kte- ré si chystal do Kostnice . . . Na půdu historických výkladů o vývoji církve vrátil Oldřicha jeho odpůrce výkladem, že právo kázati mají toliko faráři, kdežto ostatní du- chovenstvo pouze se svolením jejich nebo biskupů. Oldřich tu čelí Kal- teisenovi zjištěním, že přece byla doba, kdy nebylo farností a tedy ani farářů. A tvrdil-li Kalteisen, že jako biskupové jsou zástupci 12 apoštolů, tak že jediné faráři jsou nástupci 72 účedníků, ukazuje sirotčí kněz, je- muž arci hierarchie církevní nebyla než plodem historického vývoje a o- všem ani ničím nedotknutelným, na fakt, dosvědčený Jeronymem a zdů- razňovaný po Marsiliovi z Padovy Viklefem i Husem, že v prvotní církvi nebylo rozdílu mezi biskupem a knězem a že vzpomenutý církevní otec přičítá vznik hierarchie teprve době pozdější, proti věku apoštolskému znamenající úpadek. Ano, Oldřich se neostýchá říci, a to s dobrým dů- vodem, že církevní hierarchie není než napodobení hierarchie pohanské, a postavit její stupně za protějšek různých stupňů antických flaminů. V přísně hierarchickém pojetí mělo kázání místo hodně podřadné, husitství naopak učinilo z kněze především kazatele. Kalteisen se proto chopil horlivě Oldřichova výroku, že kázání zavazuje kněze jako příkaz, jehož přestoupení má v zápětí smrtelný hřích, nikoli jako pouhá rada, a rozvinul proti husitskému mluvčímu všechnu výzbroj pozdější scho- lastiky o rozdíle mezi radou a příkazem. Diskuse se tím dost odchýlila od vlastního jádra a donutila Oldřicha postavit proti odpůrcovým auto- ritám mravně přísnější anglické bohoslovce Fitz-Ralpha a Rob. Cowtona. Velmi mírně, zcela však rozhodně zkritisoval br. Oldřich pokusy Dra. Kalteisena o to, aby hierarchickou ústavu církve, s níž všecko jeho pojetí stálo i padalo, opravedlnil aspoň analogiemi se starým zákonem, když musil, třeba jen mlčky, dáti za pravdu historickým důkazům odpůr- covým o velmi pozdním vzniku mnoha církevních institucí. Sirotčí boho- slovec projevil obzvláštní umírněnost tím, že odmítl tvrzení, jako by prý byl řekl, že mnišské řády pošly od dábla*), a naopak přiznal, že i mniši mohou žíti v řádech Kristových; ty ovšem, kdož žijí v odporu s těmito řády, že očekává vyhlazení. Podrobně pak probral odpůrcovy často hod- ně násilné pokusy opřít hierarchické stanovisko o autority Nového záko- na a církevních otců a koncilů. Odmítá je zpravidla po vzoru Viklefové a Husově slavným klasikem středověké exegese z řádu františkánského Mikulášem Lyrou. V základní sporné otázce, kdo že uděluje poslání, zmocnění ke kázá- ní, přiznává se, že nikoli laikové, zato však požadavek, aby kazatelé, káží- cí bez dovolení vrchnosti, dokázali, že jsou posláni Bohem, provede- ním zázraku, pádně odbývá argumentem ad hominem: kdyby se žá- dal průkaz zázrakem, pak by jisté nižádný z přítomných neměl práva ká- zat. Ne zázrak, ale, jak praví Pseudochrysostom, čistým životem proka- zuje kazatel svoje poslání. Zázraky budou na konci světa dělati spíše an- 6) Výrok ten učinil Prokop Holý a dal pak svým přiznáním k tomu 8. dubna podnět k výjevu, zpracovanému zase jeho způsobem v kronice Silviově (hlava 50). Petr Žatecký líčí ho na str. 348.

Strana 117
117 tikristové. Dostatečným svědectvím toho, že je kdo poslán kázat, je vy- znati pravdu, činiti spravedlnost, pohrdati světem, šlapati po slávě a po- korně trpěti pohanu. Uřední listiny o povolení kázat vzešly pouze ze zvy- ku a byly zavedeny k vůli zločincům, prvotní církev jich však neznala. A Oldřich opakuje tvrzení své lednové obrany, že jáhen a kněz, je-li na ká- zání vyzbrojen a veden Duchem sv., může svobodně kázat bez dovo- lení biskupa. Další rozsáhlá část repliky se zabývá podrobně Kalteisenovou kri- tikou biblických a patristických autorit Oldřichových a brání výkladu, jaký jim dal v lednové obraně, jakož i tvrzení, že hlavní příčinou zkázy církve jsou kněží, kteří nekáží, a soudu o nerozumném hromadění oltářů v kostelích. Pojednav ještě o klatbě a jejím zneužívání církví, shrnul Ol- dřich závěrem všecka tvrzení vlastní obrany, jichž se odpůrce ve své od- povědi nedotkl, a skončil smírným prohlášením, že se jako jeho druhové podrobuje poučení koncilu, ovšem bude-li jim dáno z Písma a doktorů právě se zakládajících v bibli. Projev čáslavského faráře, jehož cena jako vzácné památky husit- ské kultury vynikla snad již ze stručného tohoto nástinu jeho obsahu, vychází tu v celém znění po prvé. Asi s polovičky vydán byl sice již 1733 známými učenci kongregace Maurinů, kteří vydali také Oldřicho- vu obranu, Martènem a Durandem v jejich monumentální Veterum mo- numentorum ... collectio amplissima VIII, sl. 493—515, odtud pak pře- tištěn v Mansiových Supplementa IV. a konečně v jeho Conciliorum col- lectio amplissima XXX, 1790, sl. 456—75. Základem jejich edice byl nám již dobře známý rukopis dnešní knihovny Mazarinovy v Paříži č. 1686, kde se replika čte na 1. 100 a d., ale sahá tu jen k neúplnému odstavci po textu vzpomenuté protestace Husovy a znění místy zcela selhává. O nic více neobsahuje rukopis pařížské Národní knihovny lat. 1506 l. 56—63. Jediný úplný text repliky uchoval, pokud vím, koblencký sbor- ník stát. archivu 701 č. 220 1. 382—421. Pochází z pozůstalosti Oldřicho- va oponenta Dra. Kalteisena, který nám tak zachránil projev tak draho- cenný. Dopídil jsem se ho po stopách Palackého, který popsal sborník, když ještě byl majetkem koblenckého gymnasia a upozornil na jeho bo- hatství i v Dějinách“), aniž si však asi uvědomil cenu této části kodexu. Za účinnou pomoc v hledání jsem díky zavázán kol. Doc. Dr. B. Mendlovi, jenž pak dal na moji prosbu poříditi snímky této i jiných partií vzácného rukopisu pro Státní historický ústav v Praze. K sestrojení textu, které místy dalo hodně práce, užil jsem arci i pařížského rukopisu podle edi- ce Maurinů. 7) Dějiny nár. čes. III, 3, 1872, 85 p. 90. Podrobný popis sborníku podávají moje Husitika a bohemika několika knihoven něm. a švýc. str. 70—2, popis rukopi- sů pařížských se najde v úředním katalogu knihovny Mazarinovy a ve studii Pala- ckého, jak jsem je citoval svrchu str 85 p. 6.

Strana 118
Replica Ulrici de Znoyma de parte Orpha- morum contra doctorem Henricum Kalteisen, pronunciata in concilio Basiliensi 28. et 30. Martii 1433.1) In nomine d. n. J. Christi. Amen. Quia veritas sepius exagitata splendescit in lucem XXXV. q. IX. „Grave“ et opposita iuxta se posita ma- gis elucescunt, dicit Philosophus, ideo accessurus cum Dei auxilio ad re- plicam contra honorandum d. Henricum, sacre pagine profesorem, et ip- sius posicionem, in qua nititur articulum nostrum tercium infringere ac dicta mea pro veritate eiusdem tercii articuli pro posse, licet debiliter pro- posita, evellere, cum sim „vermis et non homo, opprobrium hominum et abieccio plebis; omnes videntes me deriserunt me, locuti sunt labiis et moverunt caput“ Ps. XXI, 7, pro ponencium opponenciumque dominorum meorum et patrum cum sim minimus, ideo plus illis indigeo sapiencia, ne fallam aut fallar in proponendis. Postulo itaque a Deo, a quo est omnis sapiencia, nichil hesitans, et exclamo cum psalmista, dicens: „Non dere- linquas me, domine Deus meus, ne discesseris a me. Intende in adiuto- rium meum, domine Deus salutis mee“ Ps. XXXVII, 23. Et spero, quod exaudiet clamorem meum dicente propheta: „In te speraverunt patres nostri, speraverunt et liberasti eos, ad te clamaverunt et salvi facti sunt, in te speraverunt et non sunt confusi“ Ps. XXI, 6. In ipsius ergo nomine pro themate dicendorum offerunt se verba, que scribuntur Joh. II, 5 sub hac forma: „Dixit mater eius ministris: Quodcunque dixerit vobis, facite.“ Ad litteram verba sunt benedicte Ma- rie Virginis ad ministros nupciarum. In quibus quidem verbis ipsa Virgo, plena gracia, nos edocet, ut in nostris faciendis ipsum d. Ihesum filium b. Virginis benedictum audiamus, dicens: „Quodcunque dixerit vobis, fa- cite.“ Ipsa enim b. Virgo honorem filio debitum nolebat sibi ascribere, sed dixit ministris: „Quodcunque dixerit vobis, facite.“ Ad istud eciam est vox Patris, dicens, ut habetur Mat. XVII, 5: „Hic est filius meus di- lectus, audite eum.“ Et merito dicta istius benedicti Filii facienda sunt, nempe dicta ipsius utilia quoad doctrinam, facilia quoad implecionem, pe- nalia quoad transgressionem. Dixi 1°, quod dicta Christi sunt utilia quoad doctrinam. De hoc ha- betur Ysa XLVIII, 17: „Ego dominus Deus tuus, docens te utilia.“ Quid, inquam, utilius quam facere bonum et cavere malum? Et utrumque do- cet Dominus, Ysa I, 16 dicens: „Quiescite agere perverse, discite bene facere.“ Et per Psalmistam 33, 15: „Diverte a malo et fac bonum.“ Item Luce XII, 38: „Cavete ab omni avaricia“ et ibidem X, 28: „Hoc fac et vives.“ Dicere ergo, quod institucio seu mandatum Christi sit nocivum et inutile, non est hominis sane mentis coram Deo. 1) Ruk. K. nadepisuje: Subscripta exposuerunt Bohemi in presencia concilii generalis Basiliensis ad replicandum contra ea, que eis tradidit frater Henricus Kal- tisen, sacre theologie professor ac heretice pravitatis inquisitor, contra eorum articu- lum tercium. Maz. a Pař. pak: Replica d. Ulrici de secta Orphanorum, contra dicta M. Henrici Kaltisen O. P. facta.

Strana 119
119 Dixi 2s, quod dicta Christi sunt facilia quoad implecionem iuxta il- lud I. Joh. V, 3: „Hec est caritas Dei, ut mandata eius custodiamus et mandata eius gravia non sunt.“ Hinc dixit ipse Salvator noster, ut habe- tur Mat. XI, 29: „Tollite iugum meum super vos et discite a me, quia mitis sum et humilis corde, et invenietis requiem animabus vestris. Iugum enim meum suave est et onus meum leve.“ Augustinus Amanti: „Quid enim, queso, levius quidve dulcius quam implere mandata Domini di- cente Ecclesiastico XXIII, 38: „Nichil melius quam timor Dei et nichil dulcius quam respicere in mandatis Domini et gloria magna est sequi Dominum.“ Ex quo patet, quod communicare cunctos Christi fideles utro- que sacramento duplicis speciei, panis scil. et vini, cum sit institucio et mandatum Christi, leve est facere et dulce Domini sacerdoti, quod autem sit mandatum Domini, deductum est et patet eciam per Apostolum I Cor XIV, 37: „Si quis videtur propheta esse aut spiritualis, cognoscat, que vobis scribo, quia Domini sunt mandata, si quis autem ignorat, ignora- bitur“. Nec debet fidelem abstrahere ab ipsa sacra communione utriusque speciei quorundam [f. 387b] ficticium scil. longa barba virorum, pepla muli- erum, periculum effusionis aut error infidelitatis, cum sacerdotes fideles, scientes Dominum et officium suum ad populum, habentes fidem et reve- renciam ad sacramentum venerabile, sicut in allis, sic et in isto populm laicalem ad reverentem et condignam sacramenti sumpcionem debeant edocere. Sic eciam patet, quod peccata publica, et quantum fieri potest, eciam occulta verbo Domini ordinate destruere, item verbum Dei libere ac fideliter annunciare, cum sit preceptum Domini, sacerdoti Christi dul- ce est atque leve. Quid insuper levius atque dulcius sacerdoti Domini quam dimisso seculari seu civili dominio, cum sit Christi prohibicio, in paupertate evangelica et apostolica d. Deo deservire? Preterea dixi 3°, quod dicta Christi domini sunt penalia quoad trans- gressionem. Ipsorum enim finalis transgressio penam inducit hic et in fu- turo. Unde in psalmo LXXXVIII, 31 dicitur: „Si autem dereliquerint filii eius legem meam et in iudiciis meis non ambulaverint, si iusticias meas prophanaverint et mandata mea non custo dierint, visitabo in virga ini- quitates eorum et in verberibus peccata eorum.“ Et in Levitico XXVI, 14 dicit ipse Dominus per Moysen: „Quod si non audieritis me nec feceritis omnia mandata mea, si spreveritis leges meas et iudicia mea contempse- ritis, ut non faciatis ea, que a me constituta sunt, et ad irritum perducatis pactum meum, ego quoque hec faciam vobis: visitabo vos velociter in ege- state et ardore, qui conficiat oculos vestros et consumat animas vestras. Frustra seretis semen, que ab hostibus devorabitur. Ponam faciem meam contra vos et corruemini coram hostibus vestris et subiciemini hiis, qui ode- runt vos; fugietis nemine persequente.“ Et infra [v. 21]: „Quodsi ambu- laveritis ex adverso michi, ego quoque contra vos adversus incedam et per- cuciam vos sepcies propter peccata vestra inducamque super vos gladium ultorem federis mei. Cumque confugeritis in urbes, mittam pestilenciam in medio vestri et trademini hostium manibus, postquam confregero ba- culum panis vestri.“ Et sequitur [v. 30]: „Cadetis inter ruinas ydolorum vestrorum et abhominabitur vos anima mea in tantum, ut urbes vestras redigam in solitudinem et deserta faciam sanctuaria vestra. Nec recipiam odorem ultra suavissimum, disperdam terram vestram et stupebunt su- per eam inimici vestri.“ Hec ibi. Ecce, pena transgressionis Domini man- datorum. Et Ysa I, 20 dicit Dominus: „Si volueritis et audieritis me, bona terre comedetis, quodsi nolueritis et me ad iracundiam provocaveritis, gla-

Strana 120
120 dius devorabit vos, quia os Domini locutum est.“ Unde audenter dico, salva tamen reverencia et supportacione patrum benigna, quod si istud venerandum Concilium unacum regno nostro Bohemie et eius ambasiato- ribus non fecerimus finaliter, quodcumque dixerit nobis ipse Dominus, penam minime hic aut in futuro evademus. Dicitur enim Job XXXVI, 11: „Si audierint et observaverint, complebunt dies suos in bono et annos suos in gloria. Si autem non audierint, transibunt per gladium et consu- mentur stulticia.“ Et hinc merito dixit mater eius ministris: „Quodcun- que dixerit vobis, facite etc., que fuerunt verba vestris paternitatibus ac dominacionibus proposita secundum posse. In ipsius ergo Christi Jesu, Virginis benedicte filii, nomine iam ac- cedo ad factum in se observaboque Deo propicio hunc ordinem. 1°, quod proposita pro articulo nostro tercio, que religiosus dominus Henricus im- pugnat, adhuc scripturis canonicis, auctoritatibus sanctorum et racioni- bus, ut firmior appareat ipsius articuli veritas, confirmabo. 2° circa hoc adducta in contrarium opponentis, prout Deus ex alto inspiraverit, res- pondebo. Quamquam autem venerandus d. doctor fortiter impegerit in articulum nostrum tercium tamquam fortis armatus, non tamen cecidit scil. articulus noster. Est enim fundatus supra firmam petram scil. legem Dei, praxim Christi et primitive ecclesie etc., prout ostensum est in ipsius articuli nostri deduccione [f. 388]. De illa consequencia: Hoc mandat Christus Jesus, ergo faciendum, hoc prohibet Christus Jesus, ergo non faciendum — satis notabile est aput me, quod venerabilis dominus opponens immoratus est circa illam consequenciam: Hoc mandat etc. Estimo, quod cogitaverit ipsam esse quasi fundamentum posicionis mee. Volens ergo destruere edificium po- sicionis, fodit circa fundamentum, sciens, quod si ipsum corruerit, ruet postea tota structura. Dixit ergo inprimis: „Ista consequencia non va- let aput me, igitur“ etc. Ibi dico, quod non sequitur: „Aput me non valet hec consequencia, igitur non valet.“ Nam simili forma retenta non se- quitur: „Iste homo aput me non dicit veritatem, igitur iste homo non est verus catholicus.“ Similiter: „Iste homo aput me non dicit veritatem, igitur iste homo non dicit veritatem.“ Et merito non valet, arguitur enim ab inferiori ad superius negative et talis consequencia aput loycos declinatur. Quod autem ista consequencia: „Hoc dicit Christus Jesus, ergo verum“ etc. sit melior illa: „Hoc dicit Romanus pontifex, ergo verum“ etc., pro- batur. Et suppono, quod impossibile est Deum mentiri ad Hebreos VI, 18 et Num XXIII, 19: „Non est Deus ut homo, ut menciatur.“ Suppono 2°, quod omnis homo est mendax“. Patet ad Rom. III, 4: „Est autem Deus verax, omnis homo mendax“ et psalmo CXV. Quibus supositis patet assum- ptum fore verum. Confirmatur exemplariter: Papa mandat venerandum Concilium transferri ad Bononiam, ergo est faciendum. Verum magi- ster in scripto sic arguit: „Papa mandat hoc et in lege Domini saltem expresse se veraciter non fundat, dummodo contra mandatum Domini non precipiat neque contra sacrorum generalium conciliorum statuta quedem, ergo hoc est faciendum.“ Respondeo secundum Jheronimum: „Scripture sacre auctoritatem non habens, eadem facilitate contempnitur qua pro- batur.“ Unde circa multos fideles theologos soli Christo hoc est pro- prium inter homines concludere absque medio, ut: hoc dicit Christus Je- sus, ergo verum etc. Non sic autem de puro homine sequitur formaliter, nam si hoc non sequitur universaliter de ecclesia, multo minus de aliqua persona singulari; quod autem non sequatur universaliter de ecclesia, pa-

Strana 121
121 tet Extravag. de sentencia excommunicacionis „Ambrosius“, ubi dicitur: „Iudicium Dei veritati, que nec fallit nec fallitur, semper innititur, iudi- cium autem ecclesie nonnunquam opinionem sequitur, quam et fallere sepe contingit et falli. Propter quod interdum evenit, ut qui ligatus sit aput Deum, aput ecclesiam sit solutus, et qui liber est aput Deum, ecclesiastica sentencia sit innodatus." Et tunc ad obiecccionem de Abraham, quam adducit d. opponens ex I. libro sentenciarum di. XLV. c. antepenultimo, dico, quod stat in equi- voco, cum in articulo meo ego intelligo de mandato et prohibicione pro- prie dicta, prout scil. obligant ad faciendum aut non faciendum, in obiec- cione autem sumuntur ista minus proprie et sic fit mutacio quid in quale; fallacia est consequentis. De ceco autem sanato dico, quod, ut habetur Mat. IX, dicuntur fuisse duo. Unde ibidem dicitur [v. 27] : „Secuti sunt eum duo ceci, claman- tes et dicentes: Miserere nostri, fili David. Cum autem venisset domum, accesserunt ad eum ceci et dixit eis Jesus: Creditis, quia possum hoc facere vobis? Dicunt ei: Utique, domine. Tunc tetigit oculos eorum, di- cens: Videte, ne quis sciat. Illi autem exeuntes diffamaverunt eum in tota terra illa.“ Hec ibi. Ubi doctor Nicolaus de Lira: „Sed queritur, quomodo fecerunt contrarium eius, quod dixerat eis Christus, quia Chris- tus aut voluit fieri, quod dixit eis, aut non. Si voluit, sequitur, quod fe- cerunt contra preceptum eis et sic peccaverunt [f. 388b], quod tamen non videtur, quia non fuissent digni sanacione. Si autem noluit, sequitur, quod Christus mendax est vel duplex voluntas in verbis fuit, quod est impossibile. Dicendum, quod in Christo ponitur duplex voluntas sicut et natura. Una divina, et est duplex, una signi et altera beneplaciti; volun- tas enim beneplaciti est, qua vult aliquid simpliciter et absolute. Et sic Christus voluit miraculum publicari, quia contra voluntatem beneplaciti nichil fit, sed bene fit contra voluntatem signi. Alia autem fuit in Christo voluntas humana. Et sic Christus voluit quodammodo miraculum publi- cari, quia voluit publicari ad Dei gloriam, noluit autem hoc, ut ostende- ret laudem humanam esse fugiendam, sicut eciam sunt aliqua, que sunt partim voluntaria et partim non voluntaria, ut dicitur III. Ethicorum. Si- cut ille, qui proicit merces in mare, vult et non vult proicere diversis res- pectibus, quia non vult absolute, vult tamen in tali casu positus.“ Hec ille. Et sic patet solucio ad illam obieccionem. Consequenter venerabilis d. proponens notavit aliqua de nomine „pa- pa“, dicens, quod ipsum non est nomen ordinis, sed iurisdiccionis et of- ficii, et dato, quod sit malus in moribus, quamdiu est fidelis, potest dici “ sanctus et sanctissimus etc. ibidem. Ibi noto, quod hoc nomen „papa“ non exprimitur in scriptura sacra, sed est sumptum ab interieccione „pa- pe“, que admiracionem significat; unde secundum hoc eis convenit pro- prie, qui in conversacione sunt admirabiles sanctitate. Ad quem sensum J. Christus, dominus noster, est sumus papa possibilis in genere humano, cum de eo scribitur Ysa IX, 6: „Et vocabitur nomen eius Admirabilis, Consiliarius, Deus fortis, princeps pacis“ etc. Olim autem vocati sunt quicunque sancti episcopi pape. Unde ep. VIII. Jheronimus ad Augusti- num: „Domino vere sancto et beatissimo Augustino pape Jheronimus salutem.“ Item Augustinus ep. XVIII. ad Paulinum sic loquitur: „Libros beatissimi pape Ambrosii credo habere sanctitatem tuam.“ Item ep. X. ad Aurelium scribunt Alpinus et Augustinus: „domino beatissimo pape Aureli“ nec fuit iste Aurelius papa episcopus Romanus. Item Bonifacius:

Strana 122
122 comes epistola ad Augustinum dicit: „Ora, venerabilis papa, ut talis de inimicis ulcio sepius procedat.“ Unde et Greci vocant cunctos presbiteros papas. Communiter tamen papa sumitur pro persona, quam occidentalis ecclesia pro Romano episcopo acceptat. Qui, ut sit verus papa, tam me- rito quam officio et ordine, deberet Petri considerare condiciones et Pauli et ipsos, quantum possibile est, veraciter imitari tam in vita quam in doc- trina, ut de ipso possit verificari singulariter illud Psalmiste 44, 17: „Pro patribus tuis nati sunt tibi filii.“ Et ad hoc est canon, sub auctoritate Jeronimi dicens: „Non est facile stare in loco Petri et Pauli scil. tenere cathedram cum Christo regnancium, quia hinc dicitur: Non sanctorum filii sunt, qui tenent loca sanctorum, sed qui exercent opera eorum.“ Et ha- betur di. XL. „Non est.“ Et fundatur iste canon super illo verbo Joh. VIII, 39: „Si filii Abrahe estis, opera Abrahe facite.“ Ubi dicit doctor Nicolaus de Gorra: „Alioquin frustra gloriabimini.“ Sic et in proposito potest ap- plicari. Et ad idem est Gregorius, ita dicens: „Nos, qui presumus, non ex loco vel generis dignitate, sed morum nobilitate innotescere debemus " nec urbium claritate, sed fidei puritate.“ Et ponitur XL. di. „Nos, qui." Idem Anastasio presbitero: „Non loca vel ordines creatori nostro nos pro- " ximos faciunt, sèd nos aut merita bona coniungunt aut mala disiungunt." Ponitur eadem di. „Non loca.“ Hinc idem Gregorius ad Eulogium patri- archam Alexandrium, qui ipsum in scriptis vocaverat universalem [f. 390] papam, ita dicit: „Ego non verbis quero prosperari, sed moribus.“ Et infra: „Recedant verba, que unitatem inflant, caritatem vulnerant.“ Hec ille; et ponitur di. XCIX „Ecce.“ Bonitas enim pape est quasi salus omnium et perversitas illius cedit in dampnacionem innumerabilium personarum. Unde ex gestis Bonifacii martiris: „Si papa, sue et fraterne salutis negli- gens, deprehenditur inutilis et remissus in operibus suis et insuper a bono taciturnus, quit magis officit sibi et omnibus? Nichilominus innumerabiles populos catervatim secum ducit.“ Et ponitur di XL. „Si papa“. Et ad idem est Gregorius in pastorali, c. II. dicens: „Pastores, inquit, perversi in mori- bus, quod veris predicant, moribus impugnant. Unde fit, cum pastor per abrupta graditur, ad precipicium grex sequatur.“ Hec ille. Ipse enim pre aliis christianis debet habere zelum christiane religionis. Unde Julius pa- pa: „Officii nostri consideracione non est nobis opus dissimulare, non est " tacere libertas, quibus maior cunctis christiane religionis zelus incunbit. “ Et habetur XXIIII. q. I. „Officii." Ad hoc autem, quod dicit d. doctor papam sanctum, sanctissimum aut beatissimum dato, quod sit malus in moribus, ibi dico, quod sancti- tas est duplex, scil. sanctitas innocencie, que tantum bonis convenit, et sanctitas sacramentalis, que quandoque malis convenit. Unde Augustinus contra Petilianum, ponens exemplum quoad hoc de Saule, ita dicit: „Item si Saul non habebat sacramenti sanctitatem, quid in eo venerabatur Da- vid? Si autem habebat innocenciam, quare innocentem persequebatur? Nam eum propter sacramenti unccionem et honoravit vivum et vindicavit occisum, et quia vel panniculum de veste eius abscidit, percusso corde trepidavit. Ecce, Saul non habebat innocenciam et tamen habebat sancti- tatem! Non vite sue, nam hec sine innocencia haberi non potest, sed sa- cramenti Dei, quod in malis hominibus sanctum est.“ Et ponitur I. q. 1. „Dominus“ in fine. Ex quo patet, quid dicimus de sanctitate pape dato, quod sit in moribus malus. Credere ergo aliquem sanctum aut sanctis- simum, qui tamen sanctus non est, est periculosum. Propter quod dicit Jeronimus super epistolam Pauli ad Philemonem: „Si quis dixerit iustum

Strana 123
123 iniustum et iniustum iustum, abhominabilis est uterque aput Deum. Si- militer, qui sanctum dicit non sanctum, et rursus, qui non sanctum asserit sanctum, abhominabilis est aput Deum.“ Et ponitur XI. q. I. „Si quis hominem.“ Ubi dicit glosa Johannis super verbo „dixerit“: „i. e. firmiter asseveraverit, cum non sit certus.“ Bonum ergo esset dominis prelatis talia nomina maxime superlativi gradus in timore Domini acceptare, ymo securius cum Petro respuere Act. XX.; et specialiter, si vita cum nomine non concordat. Ad tantum enim quidam videntur vendere oleum adula- cionis, ut non solum vivis, ymo et defunctis nonnisi verbis applausivis et in suis allegacionibus conantur velle complacere. De quo Jeremie V, 31: „Prophete prophetabant mendacium et sacerdotes applaudebant manibus suis et populus meus dilexit talia.“ Hinc quasi premuniens, Dominus di- cit Ysaie III, 12: „Popule meus, qui te beatum dicunt, ipsi te decipiunt et viam gressuum tuorum dissipant.“ Stat ad iudicandum Dominus. Utinam in utrisque non impleatur illud, quod dicit Dominus Ysa IX, 16: „Et erant, qui beatificabant populum, ipsum seducentes, et qui beatificant, precipita- ti.“ Non istum modum habuere sancti apostoli, prout dicit b. Petrus in sua secunda canonica c. III, 15: „Domini nostri longanimitatem salutem arbi- tremur, sicut et carissimus frater noster Paulus secundum datam sibi sa- pienciam scripsit vobis.“ Et Jacobi V, 10: „Exemplum accipite, fratres, prophetas [f. 390b], qui locuti sunt in nomine Domini.“ Ecce, modus alle- gandi apostolorum. Ad illud, quod subdit d. doctor opponens, quod papa eciam malus in moribus potest dici sanctus aut sanctissimus etc., sed ex sanctificandi alios officio adducit textum Num. XVIII., 1: „Dixit Dominus ad Aaron: Tu et filii tui et domus patris tui portatis iniquitatem sanctuarii“ etc. Et infert d. opponens: „Si sanctuarium, quomodo habet iniquitatem? Et si sancti sunt, quomodo habent peccata? Posset dici, quod peccata stant cum sanctitate. Patet, nam apostoli Domini post missionen Spiritus sancti et tamen habebant peccata de possibili, ut patet de Petro ad Galatas II. Unde I Joh. I, 8 dicitur: Si dixerimus, quoniam peccatum von habemus, ipsi nos seducimus et veritas in nobis non est.“ Sed ut intelligamus illam auctoritatem Num., Nicolaus de Lira sic ipsum exponit: „Tu et filii tui domus patris tui portatis iniquitatem sanctuarii i. e habebitis illa, que of- feruntur in sanctuario pro peccatis populi, ut exponunt aliqui. Sed ista ex- posicio non videtur conveniens, quia portare seu sustinere designant opus impositum, recepcio autem oblacionum non est sacerdotibus onerosa. Ideo aliter exponitur referendo ad finem capituli precedentis, ubi queritur re- medium contra periculum mortis in populo, si aliqui indebite accederent ad divina, ut sit sensus: Tu et filii tui sustinebitis peccata sacerdocii vestri i. e. si qui se ingerant per vestram negligenciam ,non solumpunientur pro- sua temeritate, sed et vos pro vestra negligencia; et ideo vobis incunbit onus arcendi eos et negligentes precavendi, ne aliquis accedat.“ Ex quo patet, quod ille textus Num. minus vere est adductus ad propositum, ut videtur. De sanctificacione vero dico, quod sanctificacio activa proprie et auc- toritative convenit ipsi Deo. Unde Levit. XX, 8: „Custodite precepta mea et facite ea, quia ego sum Dominus, qui sanctifico vos.“ Quid autem in illa materia de sanctificacione activa dicat Augustinus, audiat d. doctor. Unde Augustinus in omelia „Rogabat Jesum quidam phariseus“ etc. su- per verbo: „remittuntur ei peccata“, declarans, quod purus homo non potest dimittere peccata et quod phariseus minus malus fuit, credens Chri-

Strana 124
124 stum hominem purum non posse dimittere peccata, quam hereticus, dicens se homini dimittere peccata, loquitur isto modo: „Phariseus melior, quia cum putaret hominem Christum, putabat ab homine posse dimitti peccata. Melior ergo Judeis quam hereticis apparuit intellectus. Judei dixerunt: „Quis est hic, qui eciam peccata dimittit? audet sibi homo hoc usurpare?“ Quocontra hereticus: „Ego dimitto, ego mundo, ego sanctifico.“ Respon- deat illi: “Non ego, sed Christus. O homo, quando ego Judas putatus sum homo, dimissionem peccatorum fieri a me non putabant. Non ego michi, sed respondeat tibi Christus: „O heretice, tu, cum sis homo, dicis: Veni, mu- lier, ego te salvam faciam. Ego, cum putarer homo dixi : Vade, mulier, fides tua te salvam fecit." Hec ille. Item idem Augustinus de verbis Domoni su- per Johannem sermone VIII. super illo verbo Joh. V, 43: „Ego veni in no- mine patris mei et non accepistis me. Veniet alius in nomine suo et ilum accipietis. Quomodo potestis vos credere, qui gloriam abinvicem accepistis et gloriam, que a solo Deo est, non queritis? Dicit: quid est aliud ignorare Dei iusticiam et suam velle constituere, nisi dicere: „Ego sanctifico, ego iustifico, quod ego dedero, hoc sanctum." Dimitte Deo, quod Dei est, ag- nosce, homo quod hominis est. Ignoras Dei iusticiam et tuam vis con- stiture. Justificare vis. Sufficit tibi, ut mecum iustificeris. De Antichristo dictum est hoc et omnes sic inteligunt, quod ait Dominus: „Ego veni in nomine patris mei et non suscepistis me; si alius venerit in nomine suo, hunc suscipietis.“ Sed audiamus et Johannem! Audistis, inquit, quia Anti- christus venit et nunc antichristi multi facti sunt. Quid autem expavesci- mus [f. 391] in Antichristo, nisi quia nomen suum honoraturus est et no- men Dei contempturus? Et quid aliud facit, qui dicit: ego iustifico. Res- pondetur ei: Ego ad Christum veni; ubi evangelium audivi, ibi credidi, ibi baptizatus sum, quia in Christum credidi. Et ille non est mundatus. Quare? Quia ibi non fui. Dic, quare non sum mundatus, quia baptizatus sum in Jerusalem, verbi gracia aput Epheseos, quorum epistolam et pa- cem spernis. Ecce, ad Epheseos scripsit Apostolus, fundata est eorum ecclesia, manet usque nunc uberius et multiplicius tenet, quod accepit ab Apostolo: „Si quid annunciaverit vobis preter, quod accepistis, anathema sit. Quid ergo dicis michi, quod mundus non sum? Eciam non es. Quare? Quia ego ibi non fui. Sed qui ubique est, ibi fuit.“ Et infra: „Ecce, est alius, qui venit in nomine suo. Ergo oblitus sum fundamentum meum. Nonne petra erat Christus? Nonne, qui edificat supra petram, ipsum non deicit ventus neque pluvia neque flamma? Veni ergo mecum supra petram et noli michi velle esse pro petra.“ Hec Augustinus. Ex quo patet nota- biliter, quid sit ignorare Dei iusticiam et suam velle statuere nisi dicere: ego sanctifico, ego iustifico, que est contradicio Antichristi, ut dicit Augu- stinus. Non ergo caucius est quam dimittere Deo, quod Dei est, et agnita propria indigencia currere ad ipsum Deum mentis passibus, ut simul a Deo iustificemur. Secunda condicio Antichristi, ut tangit Augustinus: velle homini esse pro petra, cum tamen petra erat Christus. Et ideo conclu- dens, Augustinus dicit: „Veni ergo supra petram etc. Et si aliquis obiceret illud Exodi XIX, 10, ubi Dominus dixit Moysi: „Vade ad populum et sancti- fica illum“ etc., sequitur: „Descendit Moyses et sanctificavit illum“ etc.: ibi dicit doctor Nicolaus de Lira: „Hic accipitur sanctificacio pro mun- dicia, quia sanctum in una sanctificacione idem est, quod mundum. Et super verbo: „sanctificavit eum“ dicit: „denunciando, quod mundarentur. Et hoc nota pro similibus textibus. Ulterius dicit honorabilis d. opponens: Sic et concilia generalia di-

Strana 125
125 cuntur sancta et sanctissima“ etc. Ibo dico: dato quod aliquod generale concilium et omnes persone inibi existentes sint non sancte, unde debeo scire, quod Spiritus illi concilio infallibiliter assistat? Cum dicatur Sap. I, 4: „In malivolam animam non introibit sapiencia nec habitabit in cor- pore, subdito peccatis.“ Spiritus enim sanctus discipline effugiet fictum et aufert se a cogitacionibus, que sunt sine intellectu. Consequentur dicit d. opponens, quod papa propter admirandam sue potestatis excellenciam prope Christum attingit. Ibi dico, quod potestas pape non est supra Deum nec equalis, nec supra Christum nec equalis Christo nec supra apostolos. Utinam ipsis apostolis sit equalis! Et quia potestas apostolorum non erat in destruccionem, sed in edificacionem, oportet, quod potestas pape sit non in dostruccionem, sed in edificacionem. Cum enim potestas pape sit potestas, non est nisi a Deo ad Rom. XIII, que autem a Deo sunt, ordinata sunt, ut dicitur ibidem, et ipsam pape potestatem oportet esse ordinatem secundum mensuram donacionis Chri- sti, non in inmensum se excedentem, que erit condicio Antichristi, de quo ad Tessal. II, 3 dicitur, quoniam nisi venerit discessio primum et revelatus fuerit homo peccati, filius perdicionis, qui adversatur et extollitur supra omne, quod dicitur Deus, aut quod colitur, ita, ut in templo Dei sedeat, ostendens, tamquam sit Deus.“ Et Ysa. XIIII, 12: „Quomodo cecidisti de celo, Lucifer, qui mane oriebaris“ etc. Sequitur: „Qui dicebas in corde tuo: in celum conscendam [f. 391b], super astra celi exaltabo solium me- um similis ero Altissimo“ etc. Nota eciam circa illud, ubi dicit doctor, quod papa propter ammi- randam sue potestatis excellenciam prope Christum attingit. Dico, quod quidam opinantur, quod excellencia potestatis pape ultra Christum attin- get in hoc, quod papa de inhabili potest facere habilem, de illegitimo le- gitimum, de iuvene annosum, mutare leges et tempora, dare michi rem alienam, et tutus ero, condere leges et canones, que tamen Christus in humanis non potuit, ut videtur, saltem de potencia ordinata. Sed istam opinionem non approbo, nisi probata fuerit ex lege Dei et dictis sancto- rum, veraciter se fundacium in eadem. Et dico, quod excellencia potestatis pape prope Christum attingit tanquam terra prope celum tam quoad di- vinitatem, quam quoad Christi humanitatem. Quoad divinitatem notum est iuxta illud: „Sicut exaltantur celi a terra, sic exaltate sunt vie mee a viis vestris et cogitaciones mee a cogitacionibus vestris Ysa LV, 6. Quoad humanitatem eciam patet, quia solo iussu demonia eiciebat, cecorum ocu- los aperiebat, tactu leprosos febritantes sanabat, verbo mortuos susci- tabat et sic de aliis, ymo eciam peccata potencialiter dimittebat Mat. IX, 6: Ut autem sciatis, quia filius habet potestatem in terra dimittendi pec- cata, ait paralitico: surge, tolle lectum tuum etc. Hinc dicebat, ut habetur Mat. ult. 18: „Data est michi omnis potestas in celo et in terra“ et ad Philip. II, 9: „Exaltavit illum Deus et dedit illi nomen, quod est super omne nomen“ etc. Nullum autem istorum datum est pape generaliter et absolute, igitur etc. De legibus autem condendis dicit Urbanus papa: „Sunt quidam, di- centes Romano pontifici semper licuisse novas condere leges, quod et nos non solum non negamus, sed eciam valde affirmamus. Sciendum vero sum- mopere est, quod inde novas leges condere potest, unde evangeliste aliquid nequaquam dixerunt. Ubi vero aperte Dominus vel eius apostoli et eos sequentes patres sancti sentencialiter aliquid diffinierunt, ibi non novam legem Romanus pontifex dare, sed pocius, quod predicatum est, usque

Strana 126
126 ad animam et sanguinem confirmare debet. Si enim, quod docuerunt apo- stoli et prophete, destruere, quod absit, niteretur, non sentenciam dare, sed magis errare convinceretur. Sed hoc procul sit ab eis, qui semper Do- mini ecclesiam contra luporum insidias optime custodierunt“ XXV. q. I. „Sunt quidam.“ Et propter ista excellencie potestatis attributa sequuntur aput simplices, ymo aliquando et aput doctos multa inconveniencia ut in- ordinatus respectus, obediencia inordinata, prostracio „usque ad oscula pedum beatorum.“ Non sic faciebat Petrus, verus Christi vicarius. Nam Act. X, 25 dicitur: „Et factum est, cum introisset Petrus, obvius ei venit Cornelius, et procidens ad pedes eius, adoravit. Petrus vero elevavit eum, dicens: Surge, et ego ipse homo sum.“ Et istud pensavit humilis papa Gregorius XXI. Moralium, qui, volens prelatos ad humilitatem reducere, dicit: „Hinc est, quod primus ecclesie pastor, cum adorante se Cornelio supra se videret sibi honorem oblatum, ad equalitem condicionis sue re- currit, dicens: Surge, et ego ipse homo sum. Quis enim nesciat, quod homo conditori suo debeat et non homini prosterni.“ Hec ille. Similiter Apo- stolus enumerata gloriacione sua dicit, ut habetur II Cor XII, 6: „Nam etsi voluero gloriari, non ero insipiens. Veritatem enim dicam, pro eo au- tem, ne quis me existemet supra id, quod videt in me aut audit aliquid ex me.“ Et propter talia adulatoria attributa merito vite contradicente aliquando Deus iusto iudicio permittit casus [f. 392] horrendissimos, ut patet de domino Johanne XXIII., qui erat Balthazar de Coxa, deposito in concilio Constanciensi, sic quod de talibus non inmerito posset dici illud Danielis XIIII, 26: „Ecce, quem colebatis." Consequenter d. opponens pro illa admiranda excellencia potestatis i“ pape adducit dictum Salvatoris Mat. XXIII, 2: „Super cathedram Moysi" etc. Et quia illa auctoritas multum videtur facere pro excellencia prelato- rum, ideo aliquid pro ipsius intelligencia iam adducam. Doctor Nicolaus de Lira sic exponit: „Super cathedram Moysi i. e. in auctoritate iudi- candi populum sedebant scribe et pharisei, quia illi, qui videbantur in po- pulo magis periti, ad hoe eligebantur. Omnia, quecunque dixerint vobis, facite, quia prelatis eciam malis est obediendum, non in hiis, que sunt manifeste contra Deum. Et sunt habendi in reverencia, quamdiu tolle- rantur in officio suo, quod patet per exemplum David, qui reverebatur Saulem regem, licet sciret eum esse malum et a Deo reprobatum. Se- cundum opera illorum nolite facere, quia non sunt imitandi in malis, ymo tantum in bonis.“ Hec ille. Crisostomus vero super Mat. XXIII, 2 de opere imperfecto sic dicit: „Videte, quomodo sedeatis super cathedram, quia non cathedra facit sacerdotem, sed sacerdos cathedram, non locus sanctificat hominem, sed homo locum, non omnis sacerdos sanctus est, sed omnis sanctus sacerdos. Qui bene sederit super cathedram, honorem ac- cipiet ab illa, qui male sederit, iniuriam facit cathedre. Ideoque malus sacerdos de sacerdocio suo crimen acquirit, non dignitatem. In iudicio enim sedens, siquidem bene vixeris et bene docueris, omnium iudex eris, si autem bene docueris et male vixeris, tui solius. Nam bene vivendo et bene docendo populum instruis, quomodo debeat vivere, bene autem docen- do et male vivendo Deum instruis, quomodo debeas condempnari.“ Hec ille. Ad idem est Augustinus in omelia super Johannem X, 12: „Audite mer- cennarios ab ipso Domino demonstratos." „Scribe, inquit, et pharisei supra cathedram Moysi sedent. Que dicunt, facite, que autem faciunt facere nolite. Quid aliud dixit nisi: per mercennarium vocem pastoris audite. Sedendo enim in cathedra Moysi legem Dei docent. Ergo Deus per illos

Strana 127
127 docet. Sua vero si velint illi docere, nolite audire, nolite facere. Certe enim sua querunt, non que Jesu Christi.“ Hec ille. Ex quorum dictis patet, qualiter illa auctoritas de cathedra Moysi sit intelligenda. Ad aliam auctoritatem: „Obedite prepositis vestris et subiacete eis“ etc., non est Petri, sed Pauli ad Hebreos XIII, 17. Super quo textu Cri- sostomus sermone XXXIIII. supra ad Hebreos sic querit: „Quid ergo, di- cit aliquis, dum prepositus malus extiterit, num obediemus maligno? Qua- liter dicis: siquidem in causa fidei fuge illum et evita, non solum si fuerit homo sed eciam, si angelus de celo descenderit.“ Hec ille. Ulterius, ubi in uno notabili dixi: „Verbum Dei dupliciter intelligi- tur“ etc., invehit venerabilis d. doctor, dicens: „Et quamquam istud non est reprehensibile quoad ea, que dicta sunt, est tamen reprehensibile prop- ter ea, que obmissa sunt“ etc. Ibi dico, quod accepi verbum Dei, prout subserviebat michi ad propositum articuli nostri, puta de predicacione, cum tamen ipsius sit multiplex divisio scil. verbum Dei eternale, tempo- rale, item verbum Dei mentale, vocale, scriptale etc. Alio modo posset sic dici, quod verbum inspiratum includitur in verbo Dei iuxta illud II. Petri I, 22: „Non enim voluntate humana allata est quandoque prophecia, sed Spiritu inspirato locuti sunt sancti Dei homines.“ Subinfert honorabiles d. opponens [f. 392b], quod sanctorum doctorum dicta non sunt ab aliquo vilipendenda etc. Ne quis estimet nos vilipendere sanctorum doctorum dic- ta, intendo parumper insistere Deo duce. Primo, inquam, potest clarere, quod dicta ss. doctorum non vilipendimus, ex isto, quod in iudice nostro, in quem consensimus, qui est lex Dei, praxis Christi etc. ponuntur sentencie ss. doctorum, veraciter se fundancium in eadem, quod non faceremus, si easdem vilipenderemus. Unde dico, quod sacram scripturam iustificare, magnificare et promovere intendimus simpliciter secundum noticiam no- bis a Deo datam ad eum sensum, quem principaliter flagitat Spiritus sanctus. Hoc enim vult habere Dominus iuxta illud Isa XLII, 21: „Et Do- " minus voluit, ut sanctificaret eum et magnificaret legem et extolleret." Dicta vero ss. doctorum de tanto, de quanto veraciter se fundant in eadem. Et ad utrumque sunt ipsorummet ss. doctorum scripture. Unde Augusti- nus super Gen. ad litteram: „Maior est huius scripture auctoritas quam omnis humani ingenii perspicacitas.“ Hec ille. Et ideo debent homines illi subici dicente Augustino lib. de doctrina christiana: „Sanctarum, inquit, scripturarum auctoritatibus colla subdenda sunt, ut ad intellectum quisque per fidem perveniat.“ Hec ille. Et merito. Ipsa enim neminem fallit, sup- ple: sane intellecta, dicente Augustino de verbis Domini sermone XX: „Scriptura sacra neminem fallit, nunquam dicit aliquid et aliter evenit, non permittit in hoc seculo nisi tribulaciones, pressuras, angustias aug- menta dolorum et habundanciam temptacionum.“ Hec ille. Unde ipsa po- test dicere illud Prov. VIII, 8 et verissime: „Justi sunt sermones mei et non est in eis pravum quid neque perversum. Recti sunt intelligentibus et equi invenientibus scienciam. De ipsa eciam dicit Jeronimus ep. XXI.: „Scripture, inquit, sacre si aliqua pars fuerit falsa, tota foret dubia.“ Hec ille. In quibus scil. scripturis sacris secundum eundem multa dicuntur, que videntur incredibilia, cum sint omnino vera. Hinc locus ab auctoritate sacre scripture in theologia est optimum argumentum. Bene enim sequitur: Hoc dicit sacra scriptura assertive, ergo hoc est verum, et hoc affirmative ar- guendo. Hanc sacram scripturam oportet nos vocare in testimonium nos- trarum probacionum; sine hiis enim testibus nostre enarraciones non ha- bent fidem, prout dicit Origenes omelia I. in Jeremiam, sic inquiens: „Ne-

Strana 128
128 cesse nobis est scripturas sacras in testimonium vocare. Sensus quippe nostri et enarraciones sine hiis testibus non habent fidem. Et hoc, quod dictum est: In ore duorum vel trium testium stabit omne verbum, ma- gis convenit ad interpretantis probacionem quam ad quorumcunque ho- minum numerum, ut firmem verbum intellectus mei, accipiens duos testes de novo et veteri testamento, accipiens tres testes de evangelio, de prop- heta, de Apostolo; sic enim stabit omne verbum.“ Hec ille. Et idem Ori- genes omelia VII. super Levit.: „Nichil, ut verbis meis credatis, exposco, nisi testes ydoneos dedero.“ Idem om. XXVI super lib. Num.: „Hec nisi ex divinis scripturis approbentur, fabule videntur.“ Ad idem est Jeroni- mus ad Demetriadem virginem: „Scripture sacre auctoritatem non ha- bens, eadem facilitate contempnitur, qua probatur.“ Idem Jeronimus: „Non afferamus stateras dolosas, ut appendamus, quod volumus, pro arbi- trio nostro, dicentes: hoc grave, hoc leve est. Sed afferamus divinam sta- teram de scripturis sacris tanquam de thesauris dominicis et in illa, quid sit gravius, appendamus.“ Et ponitur XXIIII. q. I. „Non afferamus.“ Pro eodem eciam est Crisostomus super Mat. VII. c. Operis imperfecti: „Om- nis doctor servus est legis, quia neque supra legem addere potest aliquid de suo sensu neque subtrahere secundum proprium intellectum. Sed hoe tantummodo predicet, quod habetur in lege.“ Hec ille. Et ad idem sunt alii quamplures, quos ad presens obmitto causa brevitatis. Quoad secundum scil. quoad dicta ss. doctorum etc. scil. scripta episcoporum respondet Augustinus in epistola ad Vincencium donatis- tam: „Hoc genus litterarum ab auctoritate canonis i. e. scripture biblie distinguendum est. Non enim [f. 393] sic legentur, tanquam ita ex eis testimonium proferatur, ut contra sentire non liceat, sicubi forte sa- piunt, quam veritas postulat. In eo quippe numero sumus, ut non dedigne- mur eciam nobis dictum ab Apostolo recipere. Et si quid aliter sapitis, hoc quoque Deus revelabit.“ Hec ille; et ponitur IX. di. „Noli frater.“ Et Ciprianus in epistola de lapsis: „Mandant martires aliqua fieri, sed si scrip- ta non sunt in lege Domini, ante est, ut sciamus illos de Deo impetrasse, que postulant, tunc facere, que mandant.“ Et ponitur di. L. „Si quis. Item Augustinus in epistola ad Fortunatum: „Neque quorumlibet dispu- taciones, quamvis catholicorum et laudatorum hominum velut scripturas canonicas habere debemus, ut nobis non liceat salva honorificencia, que illis debetur hominibus, aliquid in eorum scriptis improbare atque re- spuere, si forte invenerimus, quod aliter senserint, quam veritas habet“ etc. Ponitur IX. di. „Neque.“ Idem Augustinus ad Vincencium Victorem lib. II.: „Negare non possum nec debeo sicut in ipsis maioribus ita esse multa in tam multis opusculis meis, que possunt iusto iudicio et nulla te- meritate culpari.“ Et ponitur C. di. „Negare.“ Si hoc non possumus ne- gare de Augustino, multo minus de Thoma Waldensi, de Augustino de An- cona, Thoma de Aquino, Alexandro de Halis, Petro de Tharentasia et ce- teris negare vere poterimus. Quamvis tamen multi in presenti auditorio doctores sanctissimos, antiquissimos, profundissimos et subtilissimos ac irrefragabiles allegavere, ymo sepius unus doctor contra alium in eadem sentencia sive materia invenitur discrepare, ut de concepcione b. Virgi- L“ nis, de autore psalmorum, de illo Joh. III, 8 „Spiritus, ubi vult, spirat" etc. Et multa inveniuntur talia, que obmitto propter brevitatem. Sed ad illud, quod multi allegant pro doctoribus Prov. XXII, 28: „Ne transgrediaris terminos antiquos, quos posuerunt patres tui“, respon- deo secundum Jeronimum: „Transferunt principes inde terminos, quos

Strana 129
129 posuerunt patres eorum, quando immutant mendacio veritatem et aliud predicant, quam ab apostolis acceperunt.“ Hec ille; et ponitur XXIII. q. III. „Transferunt.“ Ex hiis iam dictis potest concipere hoc venerandum audi- torium, qualiter nos habeamus ad sacram scripturam et ad dicta sancto- rum et utrum vilipendamus ss. doctorum dicta, prout nos quidam emuli nostri infamavere. Consequenter d. opponens pro veneracione ipsorum doctorum infert, dicens: „Alioquin quomodo Deus precepisset Deut. XVII, 8: „In hiis, que sunt ambigua et difficilia, refugiendum est ad sacerdotes levitici generis“ etc.? Sequitur ibidem: „Et facies, quecunque dixerint tibi, qui presunt loco, quem elegit Dominus, et docuerint te iuxta legem eius“ etc. Ibi dico, quod placet michi valde de d. doctore, quod illam clausulam, puta: „Et docuerint te iuxta legem eius,“ in ista allegacione non omisit, cum iam in nostra audiencia per tres notabiles viros illa clausula scil. „Et docue- rint te iuxta legem eius“ fuit obmissa. Benedictus Deus! Hoc est, quod optavimus et optamus, in istum iudicem cause nostre consentimus eiusque iudicio stamus et stare intendimus Deo nobis opitulante. Quod autem illa cauda: „Qui autem superbierit, nolens obedire sacerdotis imperio etc. mo- rietur homo ille“ etc. per nullum nobis opponencium, si bene recolo, fuerit obmissa, quid sit cause, Illi committo, qui corda noscit omnium, ipse Deus, cum grave satis et indecens est, ut in re dubia certa detur sentencia, ut dicit Gregorius et ponitur XI. q. III. „Grave. Item circa illum textum: „Sequerisque sentenciam eorum“ etc. di- cit Nicolaus de Lira: „Sentencia nullius hominis, cuiuscunque sit auctori- tatis, tenenda est, si contineat manifeste [f. 393b] falsitatem seu errorem. Et hoc patet per hoc, quod premittitur in textu: „Judicabunt tibi iudicii veritatem.“ Post subditur: „Et docuerint te iuxta legem eius.“ Ex quo patet, quod si dicant falsum vel declinent a lege Dei manifeste, non sunt audiendi.“ Hec ille. Ad cuius confirmacionem accedit illud verbum Domini Exodi XXIII, 2: „Non sequeris turbam ad faciendum malum nec in iudicio plurimorum acquiesces sentencie, ut a vero devies.“ Super quo ipse doctor de Lira dicit, quod in hebreo habetur: „Non declinabis post Raabin i. e. magistros vel magnos ad peccandum." Et infra: „Quia sicut non est decli- nandum a veritate propter maiorem partem iudicancium in declinantem, ita declinandum non est propter illos, qui sunt maioris auctoritatis in iudicando.“ Hec ille. Ecce, iste expositor pertinenter ex scriptura elicit primo, quod nullius hominis sentencia, cuiuscunque sit auctoritatis, et sie nec pape est tenenda, si contineat manifeste falsitatem vel errorem. Se- cundo, quod lex Dei est mensura, iuxta quam et non aliter aut sibi dis- sone debent singuli iudices et presertim ecclesiastici iudicare. Nam illa o- stendit, que debet accipi, veritatem. Unde dicit: „Quod patet per hoc: Iudi- cabunt tibi iudicii veritatem.“ Et post sequitur: „Et docuerint te iuxta le- gem eius.“ Nicolaus de Lira super illo verbo Christi Joh. XX „Quorum retinueritis peccata, retenta sunt“: Hoc tamen est intelligendum, quan- do iudicium ecclesie divino iudicio conformatur; alias Deus facta ecclesie non approbat, si iudicium errat.“ Hec ille. Post hoc elicit venerabilis d. opponens, dicens, quod illud non vere dictum est: verbum Dei est tante perfeccionis, quod nichil posset eis addi vel subtrahi. Dico: si istud non est vere dictum, nec illud Deut. IIII. 2: „Non addetis ad verbum, quod vobis loquor, neque auferetis ex eo“. nec illud Prov. XXX, 5: „Omnis sermo Dei ignitus“ etc. „Non addas quic- quam verbis illius“ etc. et illud Crisostomi, ubi supra: „Omnis doctor ser-

Strana 130
130 vus est legis“ etc. Et cum istud secundum falsum est dicere, et primum est falsum dicere, et quia secundum est falsum, et primum est falsum. Et conformiter ad meum dictum dicit Ciprianus VIII. di. „Si solus Chris- tus audiendus“ etc. cum tamen eciam alii audiendi sunt. Ubi dicit glosa super verbo „solus": „i. e. nullus ei contrarius.“ Sic in presenti intelligo, quod verbum Dei est tante perfeccionis, quod etc. Supple: quod faceret sensum contrarium per illam addicionem vel subtraccionem. Et cum ad- dit de exposicione scripture, dico, quod non Gregorius, sed ipsamet Veritas eam exponit. Unde idem Gregorius in omelia dicit: „Leccio s. evangelii, quam modo, fratres, audistis, exposicione non indiget; quam enim per semet ipsam Veritas exposuerat, hanc discutere humana fragilitas non presumat.“ Hec ille. Et hoc innuit idem Gregorius in verbis, que d. doc- tor adducit: „Est, quod sollicite in hac ipsa exposicione dominica pensare debetis.“ Ecce, dicit: „exposicione dominica“! Subsequenter d. opponens redit ad concilia generalia, legitime con- gregata, loquens de ipsorum auctoritate et assistencia Christi: „Qui vos audit“ etc. Et: „ubi duo vel tres“ etc. Et: „adhuc habeo vobis multa dicere“ etc. Dico, quod illud evangelii: „Qui vos audit“ etc. non solum intelligitur de concilio generali, legitime congregato, sed eciam de aliis discipulis Christi Nam ibi dicit doctor de Lira: „Qui vos audit. Hoc addit Salvator in fine ad ostendendum,, quod doctrina discipu- lorum eius est devote et reverentur audienda saltem propter reve- renciam ipsius Dei, cuius principaliter est doctrina.“ Hec ille. Similiter illa scriptura: „Ubi duo vel tres“ etc. intelligitur de quibuscunque caritate unitis. Unde Lira: „Si duo etc. i. e. [f. 394] caritative uniti, in medio eorum sum acquiescendo bone voluntati et peticioni eorum.“ Hec ille. Si- militer et tercia scriptura scil. „Paraclitus autem Spiritus sanctus, quem mittam“ etc. Et: „ut maneat vobiscum in eternum“ intelligitur non solum de apostolis aut eorum successoribus, sed pro omnibus fidelibus predesti- natis, cum quibus manet Paraclitus in eternum, hic per graciam et in futuro per gloriam. Ex quibus dictis recolligo, quod ille scripture per d. doctorem adducte non faciunt solum pro magnificacione conciliorum ge- neralium, sed eciam pro aliis Christi fidelibus, ut est iam dictum. Et convertens d. doctor sermonem ad concilium Basiliense sumpta occasione a concilio apostolorum, de quo Act. XV., dicit: „Valde cavendum est, ne ab informacione et sentencia finali huius sacri concilii generalis Basiliensis, in Spiritu sancto legitime congregati, quisquam se alienum reddat“ etc. Ibi dico salva pace et reverencia patrum, quod valde cavendum est, ne quis- quam reddat se alienum ab informacione Christi et apostolorum et a fi- nali sentencia institucioneque eorundem, ne incidat in malediccionem, de qua Deut. XXVII, 26: „Maledictus, qui non permanet in sermonibus legis huius nec eos opere perficit. Et dicet omnis populus: amen.“ Et Joh. III, 36: „Qui incredulus est filio, non videbit vitam, sed ira Dei manet super eum.“ Estimo tamen, quod si hoc venerandum concilium nos informare poterit secundum illum iudicem, in quem ambe partes consensimus, scil. legem Dei, praxim Christi etc., nemo nostrum ab illo iudice se reddet alie- num. Demum circa II. notabile, puta de sacerdotibus Domini, ubi distin- xeram de sacerdotibus bonis et malis, dicit d. opponens, quod multa mala enarravi de malis et pauciora bona de bonis. Dico, quod de bonis ita dixi sa- tis pregnancia scil. quod boni Domini sacerdotes plus quam reges aut cor- poris parentes sunt honorandi, 2s, quod duplici honore sunt digni, 3°, quod

Strana 131
131 multipliciter bonis sacerdobibus militans ecclesia in suis membris notabile recipiet incrementum etc. Quod autem plura mala de malis, racio, quia stul- torum infinitus est numerus Eccle I, 25 et multi vocati, pauci vero electi Mat. XX, 16. Et multi sacerdotes et pauci sacerdotes: Crisostomus di. XL. „Multi“. Ipsi enim scandalizant plurimos in lege Malach. II, 8. Et nullum maius Deus preiudicium tollat quam a sacerdotibus: Gregorius omelia XVII. et sic de aliis. Unde coran Deo loquens, dico, quod non est intencionis mee vilipendere clerum verum, detrahere aut contempnere sa- cerdocium Domini, cum impsemet sim sacerdos, quamquam inutilis. Sed opto, ut sacerdotes sint virtuosi et exemplares. Ex hoc enim populus Dei caperet quoad sua supposita notabilem reformacionem. Quod autem subinfert d. doctor: „Prelati et presbiteri non solum boni sunt magnifice honorandi“ etc., non dubium, quin istud primat aures multorum iuxta illud Ysa XXX, 9: „Populus ad iracundiam provocans est et filii mendaces, filii nolentes audire legem Dei, qui dicunt videntibus: no- lite videre, et aspicientibus: nolite aspicere nobis ea, que recta sunt. Lo- quimini nobis placencia, videte nobis errores, auferte a me viam, decli- nate a me semitam. Et Apostolus [2 Tim. 4, 3] : „Erit enim tempus, cum sanam doctrinam non sustinebunt, sed ad sua desideria coacervabunt sibi magistros prurientes auribus et a veritate quidem auditum avertent, ad fa- bulas autem convertentur.“ Et quia d. opponens apponit multum olei in vulnera cleri sauciati, ego infundam vini modicum. Et utinam sic cle- rus languens sanaretur! Johannes Baptista, ut habetur Mat. III, 7, dixit phariseis: „Progenies viperarum, quis demonstravit vobis fugere a ven- tura ira?“ Et Salvator Mat. XXIII, 33: „Serpentes, genimina viperarum, quomodo fugietis a iudicio ihehenne?“ Item Mat. V, 13 vocat eos sal in- fatuatum, quod ad nichilum valet, nisi ut mittatur foras etc. Ubi dicit Nicolaus de Lira, quia talis debet repelli a prelacione, ne officium prela- torum in conspectu hominum reddatur vile. Et Luce XIV, 35: „Neque in sterquilinium utile est.“ Item Christus Judam vocavit dyabolum Joh. VI., furem et latronem Joh. X. et XII., Petrum sathanam Mat. XVI., dis- cipulos generacionem incredulam, pravam et perversam Mat. X. Augusti- nus vocat canes impudicos II. q. VII. „Qui nec“, Pascalis vocat symonia- cos hereticos I. q. ult. c. ult. Augustinus vocat malos presbiteros corvos II. q. VII. „Non omnis“ in glosa. Gregorius dantes decimas laicalibus per- sonis, militibus scil. aut servitoribus seu consanguineis, vocat maximos antichristos XVI. q. VII. „Pervenit.“ Et sic de aliis, que nunc obmittuntur, ut eciam illud Nicolai pape: „Nullus audiat missam presbiteri, quem scit [f. 395 b] indubitanter habere concubinam“ etc. di. XXXII. „Nullus.“ O utinam fieret unum emplastrum ex vino et oleo, procurandum cleri vul- neribus, heu, multum sauciati. Et credo, quod ipse Dominus suo tempore, per quos voluerit, manum apponet iuxta illud Iob V, 18: „Ipse vulnerat et medetur, percutit et manus eius sanabunt“. Consequenter pro magnificacione malorum presbiterorum adducit historiam de Noe, quem dormientem et denudatum Cham derisit. Dico, quod quicunque predicans peccatum occultum clerici vel eciam cuiuscun- que layci ridendo proderet, reprobacione cum Cham dignus foret. 1° pro- pter prodicionem publicam peccati, quod dumtaxat solus novit, 2° propter derisionem fatuam, cum dolere, sed non ridere debet homo et presertim predicans proximi pro peccato. Non ergo exemplo Cham prohibet in com- muni presbiteri maliciam coram Deo et populo accusare non iudicialiter, sed compassive. Unde nec accusare prohibet modo debito prepositum sub-

Strana 132
132 dito, unde II. q. VII „De hiis“ dicitur: „Hac enim auctoritate subditi non prohibentur ab accusacione, sed a prodicione; aliud est enim prodere, a- liud accusare. Prodit, qui non probanda defert, accusat, qui reo presente crimen iudicio offert probaturus, quod intendit. Cham solus vidit pudenda patris et ideo per eum intelliguntur, qui, cum sint soli conscii criminum suo- onum prelatorum, atque ideo eos accusare non possunt, vitam tamen eo- rum infamando aliis ridendam offerunt.“ Hec ille. Ex quo patet, quid ad auctoritatem Gregorii sit dicendum. De Constantino imperatore, qui, si vidisset sacerdotem cum femina pec- cantem, clamide cooperuisset, quid sibi vult hoc exemplum, Deus novit. Utinam per istud et similia exempla sacerdotes nolint suam libertare for- nicacionen! Unum dico, quod fideles in regno Bohemie, qui sciunt precep- ta Domini: „Non mechaberis“ Exo XX, 14, et illud I. Cor V, 11: „Si is, qui frater nominatur in vobis, est fornicator aut avarus aut etc. cum hui- usmodi nec cibum sumere“ scil. debetis, item illud ad Ephes. V, 3: „Forni- cacio autem et omnis immundicia aut avaricia nec nominetur in vobis, sicut decet sanctos“, timeo, quod non solum pallio non tegerent fornican- tem cum femina, sed utinam sibi genitalia non resecarent dato, quod sit clericus aut habitu monastico circumamictus! Sic Rabanus invenitur dixisse: „Si videris sacerdotem, ponentem manum suam in gremio mulie- eris, debes supponere, quod benedicendi gracia ita fecit.“ Dico a simili: Si videris sacerdotem incumbentem super mulierem ponentemque os suum super os eius et oculos super oculos eius et manus super manus eius, debes supponere, quod hoc fecerit causa spiritualis resuscitacionis. Sed ne curetis tales paleas et fabulas ,fideles Domini sacerdotes! Dicitur enim vobis Ysa I, 16: „Lavamini, mundi estote!“ Item eiusdem L II, 11: „La- vamini, qui fertis vasa Domini!“ Et Luce XII, 35: „Sint lumbi vestri precincti“ etc. Ad auctoritatem Exo XXII: „Diis i. e. socerdotibus non detrahes etc. Concedo eam, quia non solum sacerdotibus, sed eciam quibuscunque fidelibus detrahere est viciosum dicente Iacobo IV, 11: „Nolite detrahere alterutrum, fratres mei! Qui enim detrahit fratri suo, detrahit legi“ etc. Hinc ad Rom. I, 30: „Detractores Deo odibiles.“ De David et Saul iam est superius dictum per Augustinum, similiter super illud Mat. „Super cathedram Moysi“ [f. 396]. Subsequenter venerabilis opponens adducit multas causas, quare po- pulus multipliciter honorare debet sacerdotes, et terciam ponit istam, quia soli habent auctoritatem ligandi et solvendi a peccatis. Contra: non soli sacerdotes habent auctoritatem ligandi et solvendi a peccatis, igitur. Assumptum probatur: Pater et Filius et Spiritus s. habent auctoritatem ligandi et solvendi a peccatis, iterum: Christus homo et isti sunt alii qu- am sacerdotes, igitur. Dico ergo circa istud, quod absolucio est triplex scil. absolucio auctoritativa, que est solius Dei, absolucio ministerialis seu denunciativa, que ex officio solis sacerdotibus libertatur; absolucio dispositiva, qua quis se disponit per veram contricionem ad solvendum propria vincula peccatorum, ut mereatur per illam absolvi auctoritative a Deo et denunciative a sacerdote. De hac Ysa L VIII, 6: „Dissolve colli- gaciones impietatis“ etc. Et quia hec materia tractatur in quarto [senten- ciarum Lombardi] di. XVIII., igitur et ponens quartam causam dicit, quia de oracionibus eorum cercius est, quod efficaciam pro populo et ani- mabus sorciuntur. Ibi dico, quod si oraciones sacerdotum debeant esse efficaces pro populo, oportet, quod ipsi sacerdotes Deo placeant per vir-

Strana 133
133 tutum opera, alias ipsum Deum provocant ad deteriora. Unde Gregorius in Pastorali: „Sollicite formidandum est, ne, qui placare iram Dei creditur, hanc ipsam ex proprio reatu mereatur. Cuncti enim liquido novimus, quia, cum is, qui displicet, ad intercedendum mittitur, irati animus ad de- teriora provocatur“. Et ponitur XLIX. di. „Sollicite.“ Et Ysa I, 15 dicit Dominus: „Cum multiplicaveritis oracionem, non exaudiam; manus enim vestre sanguine plene sunt." Et ad illam auctoritatem Petri in I. canonica II, 9: „Vos autem genus electum, regale sacerdocium, gens sancta, populus acquisicionis“ etc. dico, quod ut communiter sinistre allegatur ad ex officio sacerdotes, cum tamen et ad ceteros fideles credentes spectet. Patet ex principio cap. I.: „Petrus, apostolus I. Christi, electis advenis dispersionis“ etc. II, 7 dicit: „Vobis igitur credentibus honor.“ Et sequitur [v. 9]: „Vos autem genus electum“ etc. Patet eciam per illud: „Populus acquisicionis“, de qua dicitur I. Cor. VI, 20: „Non estis vestri; empti enim estis precio magno“ etc. Post hoc honorabilis doctor circa istud corrolarium secundi notabilis: „Causa ruine populi fit maxime ex culpa malorum sacerdotum“, quod, quia est Bede et Gregorii, fundatum in evangelio, ipsum negare non potuit, saltem cum honestate, ideo circa hec ponit istam suam conclusionem: „Et si interdum ita contingat“ etc. Et deducit ipsum cum occupacione ad magnum passum. Et quia ego indeffinite posui corrolarium cum Gregorio et Beda, ideo conclusio magistri non militat contra me. Et concedo cum magistro, quod maxime in proposito sumitur pro sepe et pro magna parte, sicut et in ista conclusione: Nemo amplius inecclesia Dei nocet etc. Non tamen sequitur, quod nulli alli noceant in Dei ecclesia quam mali sacer- dotes. Quia tamen d. proponens posuit unum verbum durum circa suam conclusionem scil. „Non videtur aliud dictum: omnis ruina populi provenit ex malicia clericorum, nisi quod clerus detur per hoc ad manus gladii laycorum, ne paciatur ruinam propter excessus clericorum“, dico, quod hoc non est intencionis mee coram Deo. Et cum d. magister non noscat cor meum, de me iudicare aliter est sibi periculosum, cum aliter auditum est a me ex supradictis. Dico ergo, quod non ego aut confratres mei damus clerum ad manus gladii laicorum, sed ipsimet propter sua, que in populo faciunt, opera scandalosa. Et ad hec sonat illud dictum Malachie II, 7: „Labia sacerdotis custodiunt scienciam et legem exquirent ex ore eius, quia angelus Domini exercituum est. Vos autem recessistis de via et scan- dalizastis plurimos in lege, irritum fecistis pactum Levi. Dicit Dominus exercituum: Propter quod et ego dedi vos [f. 396b] contemptibiles et humiles omnibus populis, sicut non servastis vias meas.“ Item illud I. Reg. II, 30: „Quicunque glorificaverit me, gloricabo eum, qui autem contempnunt me, erunt ignobiles." Consequenter d. doctor opponens invehit, quod laudabilem virum magistrum Johannem Hus, sacre pagine baccalarium formatum, multis preconiis extuli. Non miretur! Non enim possumus, que vidimus et audi- vimus, non loqui. Sed de erroribus eius multis, prout dicit de ipso d. doc- tor, dico, quod nec audivi ab ore eius nec in tractatulis eius invenimus ali- quem umquam errorem. Sed reperimus, quod verbum Dei in populo et ad clerum aut in suis theoloicis actibus fideliter annunciavit et protestaciones solempnes in suis scriptis reliquit. Quarum unam offero in hac forma:*) 1) De sufficientia legis Christi Opp. I, 45. Cf. Palacký, Documenta M. J. Hus (1869) 267.

Strana 134
134 Protestacio Mag. Joh. Hus. „Quia super omnia desidero honorem Dei, profectum sancte eccle- sie, et quod sim fidele membrum Jesu Christi domini, qui est caput et sponsus ipsius sancte ecclesie, quam redemit, igitur sicut prius feci sepius, ita et nunc istam protestacionem facio, quod nunquam pertinaciter dixi nec volo in posterum aliquid dicere, quod foret contrarium credibili ve- ritati. Denique, quod tenui, teneo et tenere firmiter desidero omnem ve- ritatem credibilem sic, quod antequam vellem errorem contrarium defen- dere, pocius in spe et auxilio Domini paterer supplicium dire mortis, ymo adiutus Dei auxilio, paratus sum vitam miseram pro lege Christi exponere, quam credo secundum quamlibet eius particulam esse datam sacratissime Trinitatis consilio et per sanctos Dei homines pro salute humani generis promulgatam. Credo insuper illius legis singulos articulos ad illum intel- lectum, ad quem benedicta Trinitas precepit illos credi. Unde sicud in res- ponsionibus et actibus scolasticis ac in predicacionibus publicis me submisi sepissime, ita et nunc submitto et in posterum volo humiliter submittere huius sacratissime legis ordinacioni, reconciliacioni et obediencie, paratus revocare, quicquid dixero, docto, quod sit contrarium veritati.“ Hec ille. Si ista protestacio est hominis erronei aut heretici, Ille iudicabit, qui illuminabit abscondita tenebrarum et manifestabit consilia cordium. Et tunc laus erit unicuique a Deo I Cor IV, 5. Demum d. opponens dicit: „Ego autem, volens basim et fundamen- tum omnium dicendorum etc. Sacerdotes alii curati, alii non curati etc. Noto pro infradicendis, quod tempore Dionisii episcopi, non illius, qui erat coetaneus apostolorum, ecclesie singule singulis presbiteris sunt divise. Unde XIII. q. I. sic dicitur: „Ecclesias singulas singulis presbiteris dedi- mus, parochias et cimiteria eis divisimus et unicuique ius proprium habere statuimus, ita videl, ut nullus alterius parochie terminos aut ius inva- dat, sed unusquisque terminis suis sit contentus“ etc. Et est canon Dyo- nisii episcopi ad Severum episcopum. Dico ergo ad dictum d. doctoris, ubi dicit: „Soli curati habent ordinarie verbum Dei predicare“ etc., quod an- tequam erant curati instituti et antequam erant divisiones parochiarum institute, aliud fuit officium sacerdotis et aliud dyaconi. Et per conse- quens aliquid pertinebat protunc illi officio in quantum tale et aliquid illi in quantum tale. De illis ergo sic pertinentibus illis officiis, antequam erant curati, bene advertendum est et considerandum. Circa illam igitur basim et fundamentum d. opponentis invenio duas proposiciones [f. 397] et probaciones earundem. Una: „Soli curati habent ordinarie verbum Dei predicare post prelatos maiores scil. episcopos, alii non curati non tenen- tur nec debent predicare post prelatos maiores scil. episcopos, alii non cu- rati non tenentur necdebent predicare verbum Dei nisi ex speciali licencia prelati.“ Et subinfert quasi conformem proposicionem, quod nonnisi cu- rati vel exprofessione religionis obligati tenentur predicare ordinarie ver- bum Dei. Dico, quod iste proposiciones paciuntur instanciam pro tempore, quo non erant curati, et quando ecclesie et parochie adhuc non erant di- vise, sed per fideles in consenquens presbiteros ecclesia Domini regebatur. Sed adhuc non erant professi, religiosi, nendicantes scil., sed fideles Do- mini sacerdotes sub regula Christi et ordinancia ipsius optima militabant, mandata et consilia eius castitatis, obediencie et paupertatis evangelice seu abdicacionis seculi sine voti expressione fideliter pro posse exsequen- do. Unde secure dixerunt ad Dominum: „Ecce, nosreliquimus omnia et

Strana 135
135 secuti sumus te“ Mat. XIX, 27 et illud Act. III, 6: „Argentum et aurum non est michi." Et tunc ad racionem, quod sacerdoti sufficit minor sciencie ad sa- cerdocium quam ad predicandum requiratur. Et probat per Tomam in quarto 23. dist. Salva reverencia videretur melius dictum, quod minor sciencia sufficit ad sacrificandum quam ad predicandum, non autem ad sacerdocium, cum nullus deberet desiderare sacerdocium, nisi aptus esset et ydoneus ad predicandum. Unde I. Tim. III, 1: „Siquis episcopa- tum desiderat, bonum opus desiderat.“ Sequitur: „Oportet ergo episcopum esse sobrium, prudentem, pudicum, doctorem“ etc. Ubi per episcopum inteligitur sacerdos secundum Gorram, ut eciam infra dicetur. „Docto- rem" i. e. habilem ad docendum racione sciencie et facundie, unde Malach. II, 7: „Labia sacerdotis custodiunt scienciam“ etc. et Aggei II, 12: „Inter- roga sacerdotes legem.“ Ubi Ieronimus: „Sacerdotum est scire legem et interrogatum de lege scire respondere. Si sacerdos est, sciat legem Domini, si nescit legem Domini, arguit se non esse sacerdotem Domini.“ Hec ille. Et Crisostomus super Mat. opere imperfecto: „Sacerdos siquidem est, doceat.“ Ecce, tam lex quam Ieronimus dicunt simpliciter de sacerdote et Crisostomus ad Thomam, qui dicit, quod lex inteligit tantum de curatis. Dico, quod si lex Dei ita intellexit, dies Domini declarabit. Vel dico, quod lo- cutus est post divisionem parochiarum et ecclesiarum, quando iam erant curati ad parochias instituti; et Thomas, quia sic invenit, ad consuetu- dinem est locutus. Ad Albertum: videtur, quod non loquitur diffinitive. Dicit enim: „Distinguendum videtur michi in ordinandis“ etc. Et infra „De primis odhuc distinguendum puto.“ Et sequitur in fine: „Et ad alia in eo iudicio non tenetur, nisi sit in alciori gradu constitutus.“ Hec Alber- tus. Sed de isto, ubi dicit Tomas et Albertus, quod non curatis sufficit, si tantum de sciencia habeant, quod ea, que ad sacramentum spectant, rite perficere possint, et Albertus: ut sciant pronunciacionem psalmorum et leccionum etc., videtur, quod est contra illud Metriste: Clerus in ecclesia quatuor sciat esse tenenda: grammaticam, neuma, ius canonis atque kalendas. Et [f. 397b] contra concilium Toletanum, in quo dicitur: „Sciant sa- cerdotes scripturas et canones; opus oerum omne in predicacione et doctri- na consistat". Item ex dictis Augustini: „Que ipsis sacerdotibus necessaria sunt ad sciendum i. e. sacramentorum liber, leccionarius, antifonarius, baptisterium, compotus, canon penitencialis, psalterium, omelie per cir- culum anni diebus dominicis et singulis festivitatibus apte. Ex quibus omnibus si unum deficit, sacerdotis nomen vix in eo constabit.“ Et ponitur di 38. „Ignorancia“ et c. „Que ipsis.“ Et sic habetur, que scire debeant sacerdotes. Alia proposicio, quam posuit d. opponens in sua basi, est ista: „Sicut soli pontifices vel episcopi sunt ordinarii successores apostolorum, quam- quam sint multi alii prelati in ecclesia Dei,ita soli presbiteri curati succedunt 72 discipulis Domini, quamquam sint multi alii presbiteri et dyaconi“. Et istam proposicionem sic probat: „Istud patet originaliter ex glosa Luc. X., ubi sic dicitur: „Sicut in apostolis precessit forma episcoporum, ita in 72 discipulis figura relucet minorum prebiterorum.“ Queritur a d. doctore: quorum successores sunt minores presbiteri non curati? Declino autem istam proposicionem d. opponentis, cum aliter invenitur ex statu primi- tive ecclesie, quando erant tantum duo gradus, scil. dyaconatus et presbi- teratus, et idem erat tunc sacerdos, qui et episcopus. De 1° dicit Magi-

Strana 136
136 ster in quarto dist. 24. c. penult.: „Ecce, de septem ecclesie gradibus bre- viter elocuti, quid ad quemque pertineat, insinuavimus. Cumque omnes spirituales sint et sacri, excellenter tamen canones duos tantum sacros ordines appellari censent, dyaconatus scil. et presbiteratus, quia hos solos primitiva ecclesia legitur habuisse et de hiis solis preceptum apostoli ha- bemus.“ Et sequitur: „Subdyaconos et acolitos procedente tempore eccle- sia sibi constituit.“ Hec ille. Quod autem de hiis solis habemus preceptum apostoli, patet I. Tim. III, 1: „Si quis episcopatum desiderat“ etc. Et sequitur: „Oportet episcopum irreprehensibilem esse.“ Et infra [v. 8]: „Dyaconos similiter pudicos“ etc. Ubi dicit Nycolaus de Lyra, quod per episcopatum, ut dicunt aliqui, intelligit Apostolus sacerdocium, quod e- ciam est officium intendendi saluti populi, sibi commissi, quia immediate post hoc agit de statu dyaconi“ etc. Hec ille. Ad idem est Ieronimus super ep. ad Titum: „Olim idem presbiter, qui et episcopus, et antequam dyaboli instinctu studia in religione fierent, ut diceretur in populis: „Ego sum Pauli, ego Appollo, ego sum Cefe,“ communi presbiterorum consilio eccle- sie gubernabantur. Postquam autem unusquisque eos, quos baptizaverat, suos putabat esse, non Christi, in toto orbe decretum est, ut unus de presbi- teris superponeretur et scizmatum semina tollerentur." Et paulo post:„Sicut ergo presbiteri sciunt se ecclesie consuetudine ei, qui sibi prepositus fuerit, esse subiectos, ita episcopi noverint se magis consuetudine quam dispen- sacionis dominice veritate presbiteris esse maiores et in communi debere ecclesiam regere.“ Et ponitur di. 95 „Olim“. Ad idem est idem Jeronimus ad Evandrum presbiterum: „Legimus in Ysaia: Fatuus fatua loquitur. Audio quendam in tantam erupisse vecordiam, ut dyaconos presbiteris [f. 398] i. e. episcopis anteferret. Nam cum Apostolus perspicue doceat eosdem episcopos, quospresbiteros, quid patitur mensarum et viduarum minister, ut super eos tumidus se efferat, ad quorum preces Christi cor- pus sanguisque efficitur?“ etc. Et ponitur dist. 93 „Legimus“. Et probat per textus scripture ad Philip. I., Act. XX., ad Tytum I. etc. ut in eadem auctoritate clarius invenitur. Ad glosam Luce X: „Sicut in apostolis“ etc. caute ponit glosa: „ita in 72 discipulis figura relucet minorum presbite- rorum.“ Hec glosa. Non dicit: curatorum! Quod autem addit d. doctor: „Hoc secundario claret di. 21. „In novo“ etc., quia cauda illius canonis po- nitur, ideo, ut canon verius inteligatur, ipsum pono in forma, et est Ana- cleti: „In novo testamento post Christum Dominum a Petro cepit sacer- dotalis ordo, quia ipsi primo pontificatus in ecclesia Christi datus est dicente Domino ad eum: „Tu es Petrus et super hanc petram edificabo ecclesiam meam et porte inferi non prevalebunt adversus eam. Et tibi dabo claves regni celorum.“ Hic ergo ligandi solvendique potestatem pri- mus accepit a Domino primusque ad fidem populum virtute sue predica- cionis adduxit — non dicit: missacionis! Ceteri vero apostoli cum eodem pari consorcio honorem et potestatem acceperunt ipsumque principem eorum esse voluerunt; qui eciam iubente Domino in toto orbe dispersi evangelium predicaverunt — contra doctorem! Ipsis quoque decedentibus in loco eorum surrexerunt episcopi, quorum ordinacio pretaxato debet fieri ordine et numero; quos qui recepit et verba eorum, Deum recepit, qui autem spernit eos, eum, a quo missi sunt et cuius funguntur legacione, spernit et ipse indubitanter spernetur a Domino. Videntes autem ipsi apo- stoli messem esse multam et operarios paucos, rogaverunt dominum me- ssis, ut mitteret operarios in messem suam. Unde ab eis electi sunt 72 discipuli, quorum typum gerunt presbiteri atque in eorum loco constituti

Strana 137
137 sunt in ecclesia“. Hec ibi. Ex quo canone ista habentur: quod apostoli parem honorem et potestatem cum Petro acceperunt a Domino, 2°, quod iubente Domino predicaverunt evangelium in toto orbe dispersi, 3°, quod in eorum locum surrexerunt apostoli, 4°, quod in locum 72 presbiteri in ecclesia sunt constituti, non dicit: curati. Patet ergo ex isto canone, quod ista proposicio exclusiva d. opponentis: „Soli presbiteri curati succedunt 72 discipulis Domini,“ non habet veritatem. Ad caput seu paragraphum decreti dico, quod d. doctor unam clau- sulam satis notabilem obmisit de eodem capitolo scil. istam: „Inter hos, scil. sacerdotes, quedam discrecio est servata, ut alii appellentur simplici- ter sacerdotes, alii archipresbiteri, alii corepiscopi, alii archiepiscopi metro- polite, alii primates, alii patriarche, alii summi pontifices. Horum discrecio a gentilibus i. e. a paganis maxime introducta est, qui suos flamines, alios simpliciter flamines, alios archiflamines, alios prothoflamines ap- pellabant. Simpliciter vero maiorum et minorum discrecio in novo testa- mento ab ipso Christo sumpsit exordium, qui 12 apostolis tamquam maiores sacerdotes et 72 discipulos quasi minores sacerdotes instituit“ etc. Ex quo patet, quod basis d. opponentis et fundamentum est perforatum et quasi tendens ad ruinam. Et similiter argumentum, quo sic arguit: „Ilis tantum congruit ex officio ordinacionis predicare, qui succedunt aposto- " lis vel 72 discipulis, sed nulli eis succedunt nisi episcopi et curati, ergo" etc. Minor falsa est [f. 398b], cum non tantum curati, sed et minores presbiteri succedunt 72 discipulis, ut supra est deductum. Et ubi dicit doctor: „Ita, quod veri pastores sunt tantum episcopi“ etc., dico, quod verus pastor dicitur a pascendo. Talis fuit Salvator nos- ter Joh. XI, 14: „Ego sum pastor bonus“ etc. Et Petrus, suus verus vi- carius: „Pasce oves meas.“ Cui ter dictum est: „Pasce“ verbo, exemplo et corporali subsidio. Hinc dicit I. Petri V,2 veris pastoribus: „Pascite, qui in vobis est, gregem Dei.“ Si ergo episcopi pascunt pastu ipso triplici, videtur, quod pocius mercennarii et tonsores Christi ovium quam pastores sunt dicendi. Impletur in talibus illud Domini Exech XXXIV, 2: „Ve pa- storibus Israel, qui pascebant semetipsos! Nonne greges a pastoribus pascuntur? Lac comedebatis et lanis operiebanis, et quod crassum erat, occidebatis, gregem autem meum non pascebatis, quid infirmum fuit, non consolidastis“ etc. Sequitur [v. 4]: „Sed cum austeritate imperabatis eis et cum potencia, et disperse sunt oves mee eo, quod non esset pastor, et facte sunt in devoracionem omnium bestiarum agri.“ Et sequitur [v. 9]: „Propterea, pastores, audite verbum Domini! Hec dicit d. Deus: Ecce ego ipse super pastores requiram gregem meum de manu eorum et ce- ssare eos faciam, ut ultra non pascant gregem meum nec pascant amplius pastores semetipsos. Et liberabo gregem meum de ore eorum et non erit ultra eis in escam.“ Et paulo post [v. 23]: „Et suscitabo super ea scil. peccora mea pastorem unum, qui pascat eas, servum meum David. Ipse pascet ea et ipse erit eis in pastorem. Ego autem Dominus ero eis in de- um.“ Et circa finem capitoli [v. 31] : „Vos autem, greges mei, greges pas- cue mee, homines estis et ego Dominus Deus vester, dicit Dominus Deus." Hec ibi per totum. Circa quod capitolum dicit Doctor de Lyra: „Hic pro- phetat specialiter contra pastores Israel. Et 1° declarat maliciam ipso- rum, 2° denunciat consolacionem subditis eorum inproperando pastores. Circa primum dicit: „Ve pastoribus Israel“ i. e. principibus et falsis pro- phetis, „qui pascunt semetipsos,“ intenti carnalibus deliciis et non curan- tes de suis subditis. Et infra: „Gregem autem meum non pascebatis“ exem-

Strana 138
138 plo bone vite et verbo sane doctrine etc. Quid dicent quidam episcopi, qui nunquam verbum sane doctrine gregi Domini impendere, quid dicent in illa horrenda die, de qua Ierem XIII, 20: „Ubi est grex tuus ,qui datus " est tibi pecus inclitum tuum ? Quid dices, cum visitaverit te? Consequenter subinfert religiosus doctor, dicens: „Ex isto sequitur, quod totum fundamentum vestrum est debile et a veritate arenosum, ubi dixistis super notabili „libere,“ quod libertas predicandi confertur“. Non ponit verba mea nec ordinem verborum, sed apponit, universalisat sic, quod non mea, sed pocius sua proposicio, quam dicit arenosum fundamen- tum, esset dicenda. Que autem sit mea proposicio de libertate, vide circa terminum „libere“ in exemplari. Et probans suam conclusionem, sic dicit: „Omne, quod confer- tur presbitero in collacione sacri ordinis, aut racione caracteris est aut auctoritate clavium“ etc. Vide ibi. Et subinferendo occupat se cum descrip- cione caracteris triplici, quod, quia alterius est negocii et nec circa posici- onem meam mencionem fecerim, placeret supersedere. Ne tamen dicat me querere latibula, aliquid pro posse respondebo. Et dico, quod [f. 399] magister Robertus Cothon Anglicus, qui fuit abre- viator Doctoris subtilis Scoti*), super quarta dist. quarti sentenciarum, ubi agit Magister de effectu baptismi, movet istum dubium, utrum baptismus imprimit caracterem, et arguit contra et pro et tunc ad questionem respon- dendo ita dicit: „Circa istam questionem primo declarandum est, que necessitas sit caracterem imprimi. 2° quid sit caracter et ad quid deservit. Circa primum sciendum, quod sequendo viam racionis nullam penitus video necessitatem ponendi caracterem imprimi, quia sequendo viam ra- cionis poni posset, quod homo rite omnia sacramenta ecclesie reciperet et tamen quod caracter nichil esset. Et racio est illa, quia ponendo carac- terem nichil esse possumus in suscipiente sacramenta ecclesie salvare om- nia, que sunt de racione sacramenti, quia ad racionem sacramenti non plus requiritur, nisi quod sit invisibilis gracie visibilis forma et ymaginem eius gerat et eius causa existat. Sed hanc racionem sacramenti salvare possumus ponendo caracterem nichil esse, quia licet baptismus caracterem non imprimeret, adhuc esset invisibilis gracie visibilis forma sive visibile signum, quia esset ablucio extercior, que est signum invisibilis gracie in anima et omnes alie particule sibi congrue competerent. Unde deus assis- tendo sacramento, etsi caracterem non imprimeret, tamen digne et non ficte ad illud accedenti effectum sacramenti scil. graciam conferret, et si ficte accederet, ficcione recedente sibi graciam daret. Que ergo est neces- sitas ponendi caracterem imprimi? Dico, quod ponendi ipsum non est raci- onis evidencia, sed auctoritas ecclesie. Unde Extrav. de baptismo et eius effectu cap. „Maiores“ expresse dicitur, quod baptismus caracterem impri- mit. Item Extrav. de hereticis dicitur, quod ille, qui ponit caracterem non imprimi in baptismo et pertinaciter hoc teneat, est excommunicatus. Pro- pter ergo auctoritatem ecclesie necessarium est caracterem imprimi in tri- bus sacramentis scil. baptismo, confirmacione et ordine“ etc. Hec ille per totum. Ad argumentum opponentis: „Omne, quod confertur presbitero in collacione sacri ordinis, aut racione caracteris est aut auctoritate clavium. Sed neutrum istorum dat presbitero libertatem actus predicandi, nisi ha- *) Robert Cowton, o němž shrnuje literaturu B. Geyer v Ueberwegově Grund- riss der Geschichte der Philosophie II. 11., 1928, 787.

Strana 139
139 beat curam commissi populi, ergo“ etc. Dico, quod sunt ibi opiniones. Quidam enim dicunt, quod racione caracteris, alii auctoritate clavium, sub qua intelligitur eciam potestas baptizandi, infirmos ungendi, sacramenta ministrandi, predicandi etc. Michi autem videtur, quod in sacerdocio conferuntur sacerdoti omnia, que spectant ad sacerdotem, et hoc quantum ad officium sacerdotale. Sive ergo ante caracterem impresum, sive in im- presso vel post impressum sacerdotes habent predicandi potestatem. Novi enim ex scriptura, qualiter d. n. Christus Iesus potestatem contulit predicandi apostolis Mat. X. et 72 discipulis Luce X., et hoc ante carac- terem sacerdocii; similiter eciam post Mat. ult. Joh. X. Non ergo dubium est, quin sacerdos in sua ordinacione a Deo per ministerium episcopi accipit potestatem predicandi. Aliter queso, quare tam solempniter in ipsorum ordinacione cantaretur: „Ite in orbem“? Et posita casula circa collum sequitur in oracione: „Super hos famulos tuos, quos ad presbiterii honorem dedicamus, munus tue benediccionis effunde, ut gravitate ac- tuum et censura vivendi probent se esse hiis instituti discipulis, quas Tyto et Thimoteo Paulus exposuit, ut in lege tua die ac nocte meditantes, quod legerint, credant, quod crediderint, doceant, quod docuerint, imitentur, iusticiam, constanciam, misericordiam, fortitudinem in se ostendant, exemplo probent et ammonicione confirment.“ Hec ibi. Ad illud, ubi circa tercium notabile super verbo „debet“ posui diffe- renciam inter preceptum et consilium (f. 399b), dicit dominus: „Istud restat impugnandum quoad partem secundam, quia a veritate est omnino devium“ etc. Dico, quod istam distinccionem seu descripcionem non michi excogitavi, sed alios doctores dicere sic inveni. Unde dominus Ardmacha- nus*) lib. VI. de pauperie Salvatoris c. 28: „Non video, ex quo Christo tam- quam eius ac sue docrine discipuli adheserunt, quin tenebantur eius doc- trina per omnia taliter observare, quod sine culpa non poterant illam transgredi voluntarie ac scienter, mandata autem non sine culpa mortali, consilia vero non sine veniali delicto. Ait enim Joh. VIII, 31: „Si vos manseritis in sermone meo, vere dis- cipuli mei eritis.“ Et Joh. XV, 7: „Si manseritis in me et verba mea in vobis manserint, quodcunque volueritis, petetis et fiet vobis. In hoc cla- rificatus est pater meus, ut plurimum fructum afferatis et efficiamini mei discipuli.“ Non enim valemus hic per sermonem aut per verba precep- ta sola accipere, quoniam non tantum affirmat manentes in suo sermone esse suos discipulos, sed vere discipulos, quod dictum aliquid habet ampli- us quam in mandatis solis manere. Item non omnibus mandata servanti- bus est concessum, ut, quodcunque voluerint, peterent, et fiet sicut hoc loco servantibus eius verba promittitur, qui tamen soli hic sic effici affir- mantur discipuli.“ Hec per totum Ardmacanus. Sunt et alii ipsum se- quentes. Qualiter autem et quando obligent ipsa consilia, ostendit idem Ardmacanus, eodem libro c. 26. ita dicens: „Sancti patres non ita inte- llexerunt consilia Salvatoris nostri premissa, ut semper observentur in fac- to, sed ut semper prompte ita teneantur in animo, ut cum expedire videbi- tur, serventur in facto.“ Hec ille. Ad idem est Augustinus 23. q. „Paratus.“ Et cum dicit doctor: „Non observancia consiliorum etc. nullum obligat ad veniale peccatum“ etc. doctor ponit duas negaciones in una proposicione, que faciunt seu valent affirmativam. Ideo forte esset melius dicere: ob- p. 269. *). Rich. Fitz-Ralph. Cf. Wicliffe Joh. De dominio divino ad. R. L. Poole 1890

Strana 140
140 servancia consiliorum etc. nullum obligat etc. Sed ubi ponit d. doctor: „nu- llum obligat ad veniale peccatum“, ego sic habeo: „Consilium est statu- tum Dei speciale, solum obligans sub pena peccati venialis.“ Et pro isto noto dictum Thome contra gentiles lib. 3. c. 143: „Est autem ex predictis manifestum, quod dupliciter contingit peccare. Uno modo sic, quod to- taliter intencio mentis abrumpatur ab ordine ad Deum, qui est finis ulti- mus hominum, et hoc dicitur peccatum mortale. Alio modo sic, quod ma- nente ordine humane mentis ad ultimum finem impedimentum aliquod afferatur, quo retardatur, ne libere tendat in finem; et hoc dicitur pec- catum veniale. Si ergo secundum diferenciam peccatorum oportet esse dif- ferenciam penarum, consequens est, qoud ille, qui mortaliter peccat, sit puniendus sic, quod excidat ab hominis fine, qui autem peccat venialiter, non ita, quod excidat, sed ita, quod retardatur aut difficultatem patitur in adipiscendo fine. Sic enim iusticie servatur equalitas, ut, quomodo homo peccando voluntarie divertit a fine, ita penaliter contra suam voluntatem in finis adepcione impediatur.“ Et infra: „In illo autem, qui venialiter peccat, manet intencio conversa ad finem, sed aliqualiter impeditur ex hoc, quod plus debito inheret hiis, que sunt ad finem. Igitur ei, qui peccat mortaliter, pena debetur ei, ut omnino excludatur a consecucione finis, ei autem, qui peccat venialiter, quod difficultatem aliquam paciatur, ante- quam ad finem perveniat.“ Hec ille. Et posset decclarari in duobus servanti- bus mandata Dei uno in statu matrimonii, alio in statu virginali ex consi- lio Christi vitam (f. 400) finienti. Et ad hoc est Apostolus I Cor VII, 38: „Qui matrimonio iungit virginem suam, bene facit, et qui non iungit, me- lius facit.“ Observancia consiliorum parat viam ad tucius et perfeccius precepta divina observanda, que necesse est eciam inseculari vita obser- vari.“ Hec ille. Et quando doctor, probans dictum suum, quod consilia ut consilia sunt, non obligant ad veniale, quia sub certo modo intellecta non sunt consilia, sed precepta, ponit exemplum de consilio dileccionis inimi- corum et non resistere malo, dico, quod Salvator noster vocat ea mandata, non consilia minima, unde Mat. V, 19: „Qui solverit unum de mandatis " istis minimis et docuerit sic homines, minimus vocabitur in regno celorum." Ubi dicit Crisostomus: “Videamus, que sunt minima ista mandata. Et alii quidem aliter interpretati sunt, alii autem aliter. Puto autem, ipse Dominus manifeste ostendit, que sunt, dicens demonstratorie: „Si quis solverit unum de mandatis istis minimis i. e. que modo dicturus sum.“ Nam talis est modus loquendi scripture; que post modicum dictura sunt, quasi iam dicta demonstrantur, sicut est ibi: „Audite hec omnes gentes.“ Que hec nisi que in sequentibus versiculis dicturus erat? Mandata igitur Moysi in actu facilia sunt: „non occides, non adulterabis“ et in remuneracione modica, in peccato autem magna; mandata autem Christi: „neque iras- caris, neque concupisces“ in ipso actu difficilia sunt et ideo in remunera- cione magna sunt, in peccato autem minima“. Hec ille. Ecce, non dicit: nulla! Ex cuius sancti dicto potest patere, utrum dictum doctoris, quod sequitur, habeat veritatem scil. illud: „Insuper 3°, quia omnium doctorum hec veritas est, ut predixi, quod prebere alteram maxillam est consilium.“ Salvator noster dicit ipsum mandatum et similiter s. Crisostomus. Et cum subdit d. opponens: „Et tamen Christus hoc non fecit, ergo Christus ve- nialiter peccasset“ etc., ibi dico uno modo, quod diffinicio consilii intel- ligitur in ordine ad consultum sive quoad ipsum consultum, quod idem est; et sic cessaret instancia de Christo. Ipse enim Christus dominus legis est; dicit Crisostomus super Mat. VII. opere imperfecto in fine. Et Mat. XII,

Strana 141
141 8 dicit Salvator: „Dominus enim est filius hominis, eciam sabbati.“ Vel se- cundum Nicolaum de Lira super Ioh. XVIII, 22: „Unus assistens ministorum " dedit alapam Jesu“ etc. Sequitur: „Respondit Jesus: Si male locutus sum" etc. sic dicentem: „Sed videtur, quod hic Christus fecerit contra doctrinam suam, quia Mat. V, 39 dicit: „Si quis te percusserit in unam maxillam, prebe ei et aliam.“ Ipse autem hoc non fecit, sed magis percucientem se correxit. Dicendum, quod illud Christi preceptum et plura alia, que ibi ponuntur, non dantur absolute, secundum quod dicit Augustinus, sed ma- gis secundum preparacionem animi, quia homo debet huius obligacionis habere animum preparatum ad hoc faciendum, ubi videret expediri ad ho- norem Dei et utilitatem ecclesie, alias autem non“ etc. Ad aliud, ubi dicit: „Diligite inimicos vestros, istud est preceptum quantum ad dileccionis affectum, sed quantum ad dileccionis effectum est consilium,“ dico, quod in casu, ex quo ad effectum est preceptum, unde doctor Nic. de Lira Luce VI, 30 super verbo „Omni petenti te tribue“ etc. ita dicit: „Tribue“ scil. donum vel verbum.“ Et sequitur: „Si autem ra- cionabiliter petat, tribuendum est ei donum, quod petit, et si sit in ne- cessitate extrema positus, talis dacio cadit sub precepto, unde dicit b. Ambrosius: „Pasce fame morientem, si non pavisti, occidisti“. Alius est supererogacionis.“ Hec ille. Sed adhuc pro confirmacione diffinicionis con- silii, quam posui, iuxtapono aliquas persuasiones. Et prima sit ista. Omne consilium Christi observatum affert premium, igitur (f. 400 b) non ob- servatum affert dampnum. Tomas de veritate sacre theologie lib. II. c. 5: „Per precepta negativa penam fugimus, sed per consilium premium cumulamus. Item consilium affert premium, non servatum vero adducit supplicium.“ Hec ille. Item sic arguitur: Omne illud, quod obligat ad red- dendam racionem in die iudicii, obligat sub aliqua pena, sed aliquod con- silium Christi est huiusmodi, igitur aliquod consilium obligat sub aliqua pena. Consequencia nota est cum minore, sed maior probatur, quia compescencia verborum ociosorum est consilium secundum Thomam in de veritate theologie lib. V. c. 69, ubi ponens 12 consilia evangelica pre- cipua, septimum istud ponit scil compescencia verborum ociosorum, et illud obligat ad reddendam racionem in die iudicii; igitur maior vera et per consequens conclusio, cuius oppositum ponit d. doctor, dicens: „Nul- lum obligat." 3° arguit sic: Quicquid christiano est pura iusticia, servandum est sub aliqua penitencia, sed consilia Christi christiano pura iusticia, igitur sibi servanda sub aliqua pena. Consequencia nota est, minor patet ex isto, quia alias transgressio pure iusticie non haberet vindictam pene, et hoe non est ex aliquo defectu. Maior probatur, quia Christus, cum sit con- siliarius Deus fortis Ysa IX, 6, patet, quod nonnisi puram iusticiam con- sulere potest christiano. Et minor videtur patere ex illo Mat. V, 20: „Nisi habundaverit iusticia vestra plus quam scribarum“ etc. 4° sic: Omnis christianus viando debet amplius Deo servire atque perfeccius, quam fecerit de facto. Sed consiliarius Deus non potest ex- cidere consulendo amplius et perfeccius Dei servicium quam debemus, ergo non potest consulere ad servicium nisi quod obmittendo saltem veni- aliter peccaremus. Et minor patet, cum nemo usque ad unum servit Deo in omnibus, sicut debet, nam I Joh. I, 8 dicitur: „Si dixerimus, quoniam peccatum non habemus, ipsi nos seducimus et veritas in nobis non est." Et Iac. III, 2 vere dicitur, quod in multis offendimus omnes. “

Strana 142
142 5° sic: Non obedire Deo in consiliis possibilibus vel est accidia vel preponderans amor alterius, in quo quis quiescit, sed utrumque sapit pec- catum. Ergo non obedire Deo in consiliis possibilibus obligat ad aliquod peccatum, sed non mortale, ergo veniale, quod erat probandum. Quic- quid autem sit de ista diffinicione consilii per me posita, cum sit ad utram- que partem satis disputabilis, nichil proterviter assero, sed sto informa- cioni cuiuscunque fidelis Deum timentis secundum illum iudicem in Egra conpactatum. Et per hec iam dicta respondeo ad probaciones in oppositum d. do- ctoris. 1° quia secundum omnes doctores etc. Negatur maior, et cum ar- guit, quod iam nec penitenciarii iniungunt etc., non sequitur, nam peccatum diversis modis dimittitur in presenti vita. Ad secundum argumentum doctoris: Illud, quod est in pura volun- tate hominis, non obligat hominem. Et sic illam negat, cum et mandata sunt in pura voluntate hominis et tamen obligant. Patet Eccli XV, 14: Deus ab inicio constituit hominem et reliquit illum in manu consilii sui, adiecit mandata et precepta sua. Si volueris mandata conservare, conser- vabunt te et in perpetuum fidem placitam servare. Sequitur v. 18: „Ante " hominem mors et vita, bonum et malum, quod placuerit ei, dabitur illi." Et Mat. XIX, 17: „Si vis ad vitam ingredi, serva mandata.“ Et hoc videtur esse contra d. doctorem, ubi modico ante dicit: „Et ideo Dominus, con- silia evangelica proponens, semper facit mencionem de ydoneitate et vo- luntate hominum“ etc. Ad tercium, ad illud: Ad quod nemo obligatur nisi ex voto proprio etc. Negatur maior, cum, ut superius dictum est, eciam alii obligabantur non astricti vota. Et tunc ad descripcionem consilii, quam ponit magister, es- timo, quod sit s. Tome, sic ipsam invenio (f. 401) alibi: „Consilium, prout distinguitur contra preceptum, est persuasio melioris boni, ad quod non tenemur omnino sicud ad precepta.“ Et ego hoc concedo. [Sic.] Thomas in de veritate sacre theologie libro V. Et loquens de muliere vidua sic di- cit [I Cor VII, 40] : „Beacior autem erit, si sic permanserit secundum me- um consilium. Puto autem, quod ego habeo spiritum Dei“. Glosa ord: „si- cut et alii apostoli, quo inspirante hec et alia suadeo, quod vos non pu- tatis.“ Et modico ante dicit Apostolus [v. 25]: „De virginibus autem preceptum Domini non habeo, consilium autem do etc. Glosa ord.: „Pre- ceptum do“ aliqua lege precipientis, ut contineant vel nubant, „consili- um autem“ a Spiritu s. michi inspiratum „do,“ quod infra sequitur.“ Et ubi dicit doctor: Nullum obligat scil. consilium nisi tantum eum, qui ea ser- vare vovit,“ ibi dico, quod apostoli et ceteri discipuli Christi obligabantur ad consilia, non tamen voverant ea servare modo, quo fratres mendicantes. Item turbe, ut videtur, obligabantur ea observare, non tamen voverant ea servare, unde Luce VI, 17 dicitur: „Et descendens de monte, scil. cum apostolis 12, stetit in loco campestri et turba discipulorum eius et multi- tudo copiosa plebis ab omni Iudea et Jerusalem“ etc. Et infra consilia que- dam describit. Et miranda res esset, si consilia Christi non obligarent. Ut quid Salvator ea suis prediceret discipulis et posteris in scriptis reli- quisset? Similiter Spiritus s. in multis locis, nam Prov. III, 31 dicitur: „Fili, custodi legem atque consilium et erit vita anime tue.“ Ubi dicit Ni- colaus de Lira: Fili „custodi legem et erit“ talis conservacio „vita anime tue.“ Hec ille. Et sic de aliis scripturis ut Prov. XII, 15: „Qui sapiens est, audit consilia, nam ex quo homo incurrit dampnum, quod non audit sa- num consilium hominis, ut patet de Roboam, filio Salomonis, abiciente

Strana 143
143 senum consilium III Reg. XII., multo magis cum abicit consilia ipsius Dei. Hinc, cum ille adolescens abiisset tristis spreto Christi consilio, subiunxit Salvator, ut habetur Mat. XIX, 23: „Amen, dico vobis, quia dives diffi- cile intrabit in regnum celorum“. Super quo s. Thomas quotlibet 4. art. 23: „quia difficile est, quod homo precepta servet, quibus intratur in regnum Dei, nisi sequens consilia, divicias derelinquat“. Hec ille. Item idem vestris ad XI. articulum dicit . . .*). Quoad diei secundi actum. Subsequenter quantum ad actum secundi diei venerabilis d.proponens istam ponit conclusionem: „Sacerdotes Domini exemplo Christi et aposto- lorum non debent libere et sine impedimento predicare verbum Dei, nisi ultra et supra omnem potestatem, quam in sua consecracione sacerdotali acceperunt, se probare possint esse missos a Deo vel ad hoc sufficienti ecclesie prelato.“ Et ad probandum istam suam conclusionem procedit satis late ad quadruplicem legem: eternam, mosaycam, evangelicam et canonicam. Hic considero, quod d. proponens nec posuit contrarium nec contradiccionem nostro articulo 3°, sed unam aliam in terminis, ut patet, posuit suam proposicionem; quod autem non sit contradictoria, claret ex isto, quia non est affirmacio et negacio eiusdem ab eodem ad idem se- cundum idem similiter et pro eodem tempore (f. 401b), igitur etc. Et per consequens non teneor ad ipsum respondere. Sed quid cause, quod d. doc- tor non posuit directe contradiccionem, nisi, ut estimo, quia sentit arti- culum nostrum tercium fore verum in se? Benedictus Deus! Et tamen, prout Deus dederit, aliquit circa hoc dicam. Loquendo magister opponens de lege eterna inter cetera dicit, quod sicut in ecclesia triumphante sunt tres ierarchie etc. ita in ecclesia militante sunt tres status etc. Dico, prout ex prehabitis patet, ista similitudo pati- tur instanciam, cum ecclesia militans solos duos gradus habebat, ut dicit Magister in quarto (sentenciarum). Item cum idem erat presbiter, qui episcopus, ut dicit Jeronimus, et quando in locum 70 discipulorum subcrescerant minores sacerdotes, ut dicunt Decreta, communiter tamen distinguitur triplex status corporis ecclesie sub uno vero capite, quod est Christus iuxta illud: „Tu suplex ora, tu protege tuque labora.“ Et istam distinccionem statuum capit A- postolus, I. ad Cor. XII, 12 ita dicens: „Sicut enim corpus unum est et membora habet multa, omnia autem membra corporis, cum sint multa, unum tamen corpus sunt, ita et Christus.“ Et exemplificat ibidem Aposto- lus de oculo, manu et pede, caput Christus, corpus fideles, per coniuncio- nem fidei et caritatis ad Christum caput et ad se invicem irdinati. Nam dicit Apostolus VI, 15 supra: „Vos autem estis corpus Christi et membra de membro huius corporis.“ Oculi sunt prelati et ceteri sacerdotes Domini, qui debent alios dirigere verbo Dei Mt. V, 14: „Vos estis lux mundi.“ Ma- nus potentes layci, ut dicit Lyra, qui habent per potenciam suam defen- dere clerum et inferiorem populum. Pedes vero vulgares homines, suo labore totum corpus ecclesie sustentantes. Et sic patet predicta distinc- cio de lege Dei. Demum d. doctor ita dicit, quod isti diversi status in ecclesia scil. quod alii sacerdotes, alii episcopi, alii religiosi, licet non sunt fundati per Christum, dum iret personaliter in terris, sunt tamen fundati per ipsum per expressas similitudines etc. Et sequitur: „Non est ergo dicendum. quod *) Následuje znovu týž výrok Tomášův, jak právě uveden.

Strana 144
144 illi, qui nec sunt episcopi nec plebani, sunt a dyabolo introducti.“ Ne quis existimat me hoc dixisse: non sunt verba mea nec in posicione mea re- periuntur, nisi forte magister aliunde haberet ex collacione alicuius cum fratre mendicante. Dico tamen circa istud, quod Salvator noster, verus deus et homo, domum suam scil. ecclesiam suam catholicam sapientissime fundarit, quia supra petram Mat. VII, 24. „Petra autem erat Christus“ I ad Cor X, 4. Et familie sue in domo ecclesie existenti dedit regulas et modum vivendi tam facto quam verbo Act I, 1: „Cepit Jesus facere et docere et Joh. XIII, 15: „Exemplum dedi vobis“ etc. et Mat. XI, 29: „Discite a me, quia mitis sum" etc. Et easdem regulas de modo vivendi in domo ec- clesie voluit inscribi per apostolos suos et evangelistas, sicut et factum est. Unde I Joh. I, 1: „Quod audivimus et vidimus oculis nostris, quod perspexi- mus et manus nostre conctrectaverunt de verbo vite, annunciamus vobis“ etc. Cum hoc eciam dedit familie sue rectores,dispensatores et pastores san- ctos scil. apostolos et eorum veros sucessores usque ad finem seculi, qui secundum ipsius regulas regerent, dispensarent et pascerent exemplo, ver- bo et sacramentis, et hoc in prandio ipsius preparato, de quo Mat. XXII, 4: „Ecce prandium meum paravi“ etc. Ubi Lyra: scil. sacramenta ecclesie et docrinam, quibus reficitur anima, et potissime in sacramento eucaristie, in quo datur nobis caro Christi in cibum et sanguis eius in potum.“ Et Prov. IX, 5: „Venite, comedite panem meum et bibite vinum“ etc., ubi doctor de Lyra: „i. e. sanguinem meum sub specie vini, in quo admiscetur aqua; in utraque enim specie communicabant antiquos fideles.“ Hec ille. Et unde hoc nisi ex tradicione Ihesu Christi? Post autem Christi ascensionem, quando abiit in regionem longin- quam accipere sibi regnum et reverti, ut dicit Lucas (f. 402) XIX, 12, Apostoli, euntes per mundum universum, particulares domos i. e. ecclesias super eadem petra, que erat Christus, et sub eisdem regulis simul funda- bant. Unde I. Cor III, 10 dicit Apostolus: „Ut sapiens architectus funda- mentum posui.“ Sequitur: „Fundamentum enim aliud nemo potest ponere preter id, quod positum est, quod est Christus Jesus.“ Et ideo volentes in aliis quam in petra fundare dicendo: „Ego sum Pauli, ego autem Apol- lo, ego vere Cefe,“ sunt ab Apostolo reprehensi. Quod autem sub eisdem regulis seu modo vivendi, patet. Dicit enim Apostolus I. Cor XI, 23: „Ego enim accepi a Domino, quod et tradidi vobis.“ Et cap. XV, 1 dicit: „Notum autem vobis facio, fratres, evangelium, quod predicamus, quod et acce- pistis, in quo et statis, per quod et salvamini.“ Ecce regula! De qua re- gula dicit idem Apostolus ad Filip. III, 16: „Verumtamen ad quod perveni- mus, ut idem sapiamus et in eadem permaneamus regula." Dico ergo, quod ordinacio seu religio Christi est optima sine defectu possibili. Nam, ut patet Joh. VIII, 46, nemo potest ipsum arguere de pec- cato. Excellit enim omnes alias in hiis tribus: in auctoritate, facilitate et in securitate. In auctoritate, quia Christus deus et homo ex omni sci- encia ipsam instituit. In facilitate, quia exivit ab occupacionibus et super- fluis circa signa. In securitate, quia potest sine dispensacione hominis, quantum racio exigit, variare et substancia illius regule, cum sit evange- lium, deficere non potest. Unde religiosi, qui sub ista ordinancia Christi et regula militant, non sunt introducti a dyabolo, sed ab ipso Christo. Qui vero ab ista regula, modo vivendi et ordinancia contrarie discrepant, sunt plantacio, quam non plantavit pater celestis, finaliter eradicanda Mat. XV, 13. Et ad idem pro diversitate statuum sumit similitudinem a Christo expressam, Mat. XXIV, 40 dicens: „Erunt duo in agro.“ Dico ad sensum

Strana 145
145 Apostoli, ubi supra, ut alii dicunt, quod per duos in agro intelligitur sta- tus dominorum secularium, qui habent ecclesiam Dei tueri ad Rom. XIII, 4: „Non enim sine causa gladium portat, Dei enim minister est“ etc. Per duos in lecto intelliguntur spirituales, ut est clerus Christi, qui a secula- ribus debent esse segregati et in contemplacione circa divina plus occu- pati. Duo in mola fideles layci, in suis fideliter laboribus insudantes. Sed quod dicit: „vacant“, videtur in opositum venire Paulus, qui quamvis fuit in lecto contemplacionis, non tamen in claustris vacabat, sed per mundum discurrens, gerebat sollicitudinem omnium, ut dicitur II. Cor XI. Et Gre- gorius in 2. lib. Dyalogorum, loquens de Paulo, dicit: „Fortis enim pre- " liator Dei teneri inter claustra noluit, sed certaminis campum, quesivit." Et ponitur I. q. I. c. ult. in fine. Utinam viri religiosi docti, habiles et ydo- nei a vacacione in claustris exirent ad certaminis campum, verbum Do- mini annunciando fideliter et libere, cum messis quidem multa, operarii vero pauci! Sed vehementer pertimeo, ne multi prelatorum, religiosorum etceterorum clericorum iacerent in lecto fornicacionis Jesabel, de quo lecto nisi surrexerint et exierint, finaliter mittentur in lectum infernale, in quo erunt in magna tribulacione Apok. II, 22. Bonum ergo esset, ut pre- lati ecclesie evigilarent. Dum enim dormirent homines, venit (f. 402b) inimicus homo et superseminavit zizania in medio tritici et abiit Mat. XIII, 25. Deinde subdit d. opponens, quod diligenter invigilandum est, ne hic ordo ierarchicus, tam regulariter a Deo institutus, ab ullo infringi pa- ciatur. Ponit unam racionem: tales presbiteri ex hoc perturbarent ordinem ecclesiasticum etc. Dico, quod adhuc non vidimus hunc horrorem, qui fin- gitur per liberam verbi Dei predicacionem evenisse. Si enim sex aut octo fratres de ordine mendicancium in casu simili se compaciuntur sine con- tradiccinibus, cur Domini sacerdotes in fideli verbi Dei predicacione se non compaterentur? Sic dicitur de aliis scil. audicione confessionum, ligacio- ne etc. que ibidem enarrantur. Post hoc 2° probat eandem suam conclusionem per legem Mosaycam, per Jeremiam, Ezechielem et ceteros. Nichil aliud video, nisi quod cum magno timore et humilitate officium predicacionis, eciam oblatum a Do- mino, est acceptandum dato, quod eciam ad hoc sacerdos sit ydoneus elo- quencia et doctrina. 3° probat suam conclusionem ex lege evangelica: „Postquam misit apostolos et 72 discipulos, apostolos tamquam episcopos“ etc. Iam ad hoc superius est satis dictum. Similiter ad canonem XXI. di. „In novo“ s de Johanne Baptista. Verum est, quod nullus ad predicandum se ingerat, nisi missus vel a Deo tantum ut per internam inspiracionem vel a Deo per hominis autorisacionem. 4° probat per legem divinam canonicam. 1° per illud II. Tim. II, 1: „Tu ergo, fili mi, confortare in gracia, que est in Christo Jesu“ etc. Con- cedo, quod predicacio illis est commendanda, qui sunt ydonei racione vite, sciencie et facundie, cum nec alii ad sacerdocium essent admittendi, ut di- cit Apostolus ad Tim. III. et ad Tytum I. De facto Pauli II. ad Cor. X, 12: loquitur secundum glosam ord. contra pseudoapostolos, qui usurpabant sibi potestatem et vicia palpabant. Dicit enim sic glosa ordinaria: „Quales“ i. e. quam asperi sumus in verbo per epistolas, dum sumus absentes, tales erimus et presentes et in facto scil. ulciscentes inobedienciam, quia si vi- cia vestra palparemus, tunc non edificaremus, sed destrueremus. „Non enim audemus“ quasi: tales erimus facto, quales sumus verbo, quia non

Strana 146
146 sumus pseudo similes, qui usurpant sibi potestatem et vicia palpant. Et hoc est, quod ait: Non inserimus nos quibusdam i. e. pseudo, „qui“ non missi a Deo „commendant se ipsos“ aliquibus artibus, non Deum i. e. usur- pant sibi potestatem indigni, quod est dicere: non ponimus nos in numero illorum, ut potestatem usurpemus sed a Deo electi accepimus, nichil ultra acceptum presumentes. Illi autem non accepta potestate, sed usurpata dilatari volunt, nomini suo vendicantes auctoritatem. Aut non compara- mus nos illis, ut nos sicut illi adulemur vobis et vicia vestra palpemus, quod posset facere aliquis, eciam habens potestatem. Recte hoc non fa- cimus ideo, quia „non audemus nos inserere aut comparare eis, ne sicut illi, ita et nos pereamus. Non hoc facimus, sed posius „ipsi“ sumus „me- tientes“ i. e. metimur „nosmetipsos in nobis“ i. e. in conscienciis nostris, an a Deo missi sumus, attendimus et non aliud, quam iniunctum est, u- surpantes. Tanta (f. 403) enim potestate utimur, quanta concessum est ab auctore, nec mensuram vel modum egredimur „et sumus comparantes“ i. e. comparamus „nosmetipsos,“ quia secundum, quod officium nostrum exigit, facimus, quod illi non faciunt. Hoc autem nos agentes „non glo- riabimur" i. e. non exercebimus potestatem „in inmensum" i. e. ultra men- suram nostram, quod illi faciunt, qui usurpando gloriantur ultra mensu- ram, sed „gloriabimur secundum mensuram regole“ i. e. secundum men- suratum a Deo populum, cuius ergo sine regula ad dirigendum, sub qua mensura et vos estis. Unde subditur: „mensuram pertingendi“ monitu Dei „usque ad vos.“ Dei nutu Corintiis predicare monitus est etc. ibidem. Et sic patet, quod secundum glosam ad auctoritatem Apostoli sit dicendum. Sed cum querit: „quis est ydoneus?“ respondet, quod etsi hoc certitudi- naliter sciri non possit, hoc tamen ex certis signis habere potest etc. Ad hocdicetur infra, cum dicetur de signis illorum, qui a Deo sunt missi. Et consequenter, ubi arguit ex facto Pauli II. Cor. X, 12, qui, cum fuisset sacerdos, episcopus et doctor gencium, noluit se extendere ad predicandum, nisi tantum illuc, ubi fuit a Christo specialiter missus. Dico, quod, prout michi apparet et elicere possum ex verbis Nicolai de Lyra, non videtur esse iste sensus in toto, quem d. opponens hic intendit, et hoc respiciendo ad verba modicum ante posita. Dicit enim sic: „Quales sumus verbo per epistolas absentes, tales et presentes in facto non eam audemus inserere aut temperare nos quibusdam, qui se ipsos commendant, sed ipsi in nobis nosmetipsos metientes et comparantes nosmet ipsos nobis. Nos autem non inmensum gloriabimur, sed secundum mensuram regule, quam mensus est nobis Deus“ etc. Lyra super illo „Non enim audemus" etc.: „Hic communiter reddit racionem eius, quod dixerat scil. se non esse similem falsis apostolis, sed eos excedentem in Dei donis, dicens: „Non enim audemus inserere i. e. nos dicere de numero eorum aut comparare nos quibusdam i. e. similes dicere quibusdam, qui se ipsos comendant i. e. similes apostolis, qui talibus studebant propter questum, sed ipsi in nobis nos mecientes i. e. mensurantes ea, que dicimus de nobis ad ea, que sunt secundum veritatem in mentibus et operibus nostris“ etc. ibidem. Demum eandem conclusionem secundam deducit ex praxi d. n. J. Christi, qui, cum esset sacerdos divinissimus etc. officium tamen predica- cionis non exercuit, nisi etc. Dico, quod ex isto non video aliud, quam quod sacerdos sit mature etatis et Spiritu sancto instigatus ad predican- dum. Christus enim, cum incepit esse XXX annorum, ivit ad predicandum, Spiritu s. ductus. Et ad hoc videtur sonare canon Bonifacii pape: „Si

Strana 147
147 quis etatis sue 30 non impleverit annos, nullo modo presbiter ordinetur, eciamsi valde sit dignus“. Ponitur di. 58. „Si quis“. Zacharias tamen papa modificat hoc statutum, dicens: „Si 30 annorum non reperiuntur et necessitas exposcit, a XXV. anno sacerdos ordinetur — eadem di. c. ult. Ex primo canone vide, si sequitur: „hoc mandat papa, ergo“ etc. Sed ad illam auctoritatem (f. 403b) Mt. XV., 24: „Non sum missus nisi ad oves etc. per quam vult probare, quod presbiteri, quantumcunque docti et sancti, non habent ius alibi predicare, nisi possent probare se missos, de illa probacione dicetur loco suo. Ad auctoritatem respondet doctor N. de Lyra, quia Christus erat primo et principaliter missus Judeis tamquam apostolus eorum et in propria persona, nam predicavit nisi Judeis nec fecit miracula nisi in casu ex aliqua sensibili causa, ut habetur Joh. IV. de Samaritanis. Secundo, ut dicit d. doctor: Idem cum suis discipulis servavit; sequi- tur: ideo post sacerdocium primo in die pasche misit eos ad predicandum etc. Dico, quod si intelligitur primo i. e. de novo sic, quod non ante factum est, quia eciam ante passionem misit Mat. X. Luc. X. Unde sepius leguntur apostoli Christi missi ad predicandum. 1° apud propinquos scil. Judeos, de qua Mat. X, 1: „Convocatis XII discipulis dedit eis potestatem spirituum inmundorum“ etc. Hos Joh. II. [Mt. X, 5] misit, precipiens eis et dicens: „In viam gencium etc. sed pocius ite ad oves“ etc. Glosa ordinaria: Post resurreccionem dicit docere omnes gentes, sed non enim, quia prius oportet Judeis predicari, ne causam habeant non recipiendi, quia ad gentiles apostolos misit“. Hec Glosa. Idem patet de 72 discipulis Luc. X, 1: „Post hoc autem designavit Dominus et alios 72 discipulos et misit illos binos et binos“ etc. Doctor N. de Lyra: „Post hoc autem i. e. post missionem apostolorum ad predicandum designavit Dominus i. e. signanter elegit et alios 72 discipulos et misit illos". Hec Lyra. Ubi duo invenio. Unum, quod d. Jesus met elegit 72 discipulos. 2°, quod Christus ad predicandum misit, quod videtur esse contra d. opponentem. Alia missio apostolorum fuit post resurreccionem, non ipso die pasche, ut dicit magister opponens, nam illo die erant in domo clausi propter metum Judeorum Joh. XX. Et ista missio erat cum maiori auctoritate scil. mis- sandi, baptisandi, ligandi et absolvendi, unde Mat. ult. 19: „Euntes docete omnes gentes, baptisantes eos“ etc. Ad illud Joh. XX., 21: „Sicut misit me vivens pater, et ego mitto vos" dicit Lyra: „Sicut misit me vivens pater ad veritatem fidei docendum in Judea, et ego mitto vos i. e. mittam ad hanc veritatem publicandam per totum mundum“. Hec ille. Ad auctoritatem Gregorii super illo: „Ecce ego mittam promissum" etc. Luc. ult. 49, et primo ad textum dicit N. doctor de Lyra: Ecce ego mitto i. e. mittam de propinquo promissum patris mei in vos i. e. Spiritum sanctum in signo visibili ad predicandum constanter ubique veritatem evangelii“. Hec ille. Quod iterum est contra d. doctorem, qui modico ante dicit, quod essent missi ad predicandum in die ascensionis. Tunc ad Gregorii: „Ammonendi sunt“ etc. dico, quod invehit contra illos, qui precipitanter arrogant sibi onus predicacionis, quos etas et aliquando eciam sciencia et vita prohibet; qui merito debent expectare induccionem virtutis ex alto.

Strana 148
148 Consequenter arquit magister ex praxi apostolica de apostolis, qui licet presbiteri essent, non tamen predicaverunt alicubi, nisi quo speciali Domini vel. b. Petri, summi pontificis, auctoritate fuissent missi etc. Ibi dico, quod illa disiunctiva quoad primam partem vera est, ut patet Mat. X, Mat. ult. Mar. ult. Ad secundam autem partem non videtur esse vera scil.: „vel beati Petri [f. 404] summi pontificis“ etc. Patet ex canone 21. dis. 2. „In novo“, ut eciam superius allegatum est, ubi dicitur: „ceteri vero " apostoli cum eodem pari consorcio honorem et potestatem acceperunt." Sequitur: „Qui eciam non dicit mittente Petro, sed iubente Domino in toto orbe dispersi evangelium predicaverunt“. Hec ibi. Et, queso, quis misit Thomam ad Indos ? Non legitur, quod Petrus, sed d. J. Christus. Item Paulum sepius, ut ibi: „Segregate michi Paulum et Barnabam in opus, ad quod assumpsi eos“. Demum deducit ex praxi apostolorum generali per d. Petrum de Palude, quod, quamvis apostoli ante Christi passionem fuerint regimimi Christi immediate subiecti etc. Iam aliquociens dictum est, quod apostoli Christi erant pares honore et potestate et Christo iubente dispersi in toto orbe predicaverunt evangelium et sic non erant subiecti in predicando, absolvendo, baptizando summo pontifici Petro, quia erant paris potestatis, ut est dictum. Sed quod iam sepius dixit d. opponens Petrum summum pontificem apostolorum non solum Christi institucione etc. dico, quod non habemus expresse ex scriptura canonica, quod Christus constituerit Petrum summum pontificem apostolorum. Nam Mat. X, 1 dicitur: „Convocatis Jesus XII discipulis dedit illis potestatem spirituum immundorum“. Se- quitur: „Hos XII misit, precipiens eis et dicens“ etc. Item: „Hoc facite in meam commemoracionem“. Similiter: „Accipite Spiritum sanctum. Quorum remiseritis peccata“ etc. Non legitur, quod Christus pre ceteris apostolis Petrum pretulisset. Et hinc b. Petrus non se aut suam, sed Christum et ipsius extulit potestatem. Nam I. Pe. I., 1 dicitur: „Petrus, apostolus J. Christi, dilectis advenis dispersionis etc. gracia nobis et pax multiplicetur“. Et V, 1 dicit: „Seniores, qui in vobis sunt, obsecro ego, consenior“ etc. „Pascite, qui in vobis est, gregem Dei“. De Christo vero dicit, ut habetur I. Pe. II, 25: „Eratis aliquando sicut errantes, sed conversi estis nunc ad pastorem et episcopum animarum vestrarum“. [f. 405]. Hinc, cum Petrus cuidam claudo ex utero matris sue, qui quottidie pone- batur ad portam templi, que dicebatur speciosa, dixisset: „In nomine Christi Jesu Nazareni, surge et ambula“, ut dicitur Act. III, 6, quod cum factum esset, concurrit omnis populus ad eos stupentes. Videns autem Pe- trus, respondit ad populum: „Viri Israhelite, quid miramini in hoc aut nos quid metuemini, quasi nostra virtute aut potestate fecerimus hunc ambu- lare?“ etc. ibidem. Et cum d. magister dicit in sua probacione: „Soli Petro ait: Pasce oves meas. Item sibi soli promisit claves regni celorum“, ibi dico, quod salva reverencia magister ex suo proprio apponit litteram soli, cum Salvator noster non apposuerit „soli“, ut dicunt evangeliste. Nam dicitur Mat. XVI, 19: „Tibi dabo claves regni celorum“. Ubi dicit Nicolaus de Lyra: „Non solum pro te, sed eciam pro aliis. Sicut enim confessio fidei Petri erat confessio aliorum, ita eciam potestas hic data Petro intelligitur dari aliis“ etc. Hec ille. Et Beda super evangelio [Mat. XVI, 13]: „Quem dicunt homines esse filium hominis“ etc. dicit sic: „Interrogatis gene- raliter omnibus respondit unus pro omnibus ita, quod Petro Dominus

Strana 149
149 respondit et in Petro omnibus respondit: Tibi dabo claves regni celorum“. Et Joh. XXI, 15 dixit Jesus Symoni Petro: „Symon Johannis, diligis me plus hiis?“ etc. Sequitur: „Pasce oves meas". Ubi dicit doctor de Lyra: „Sciendum, quod Christus committendo Petro paschale officium ipsum ter examinat de dileccione, quia pastores ecclesie debent pre ceteris Deum diligere. Ter eciam committit ei officium pascendi, quia pastor ecclesie debet subditos pascere triplici pabulo scil. veritatis verbo, vite exemplo et temporali subsidio". Hec ille. Ecce dicit: „pastores“. Et arguo sic. Altera exponencium illius exclusive est falsa, igitur ipsa est falsa. Tenet consequencia per regulam: antecedens deducas. Timeo ergo, quod hoc salva pace d. doctoris sit addere verbis Dei contra illud Prov. XXX, 6: „Non addas quicquam verbis illius scil. Dei et arguaris inveniarisque mendax“. Vide Crisostomum ante circa posicionem meam folio V. [supra pag. 93]. Subinfert doctor reverendus: „Demum ergo potestatem predicandi, baptizandi etc. ut in posicione magistri. Forte posset responderi per illud Origenis omelia 26. super libro Numeri: „Hec, nisi ex divinis scripturis approbentur, fabule videntur“. Et per illud Jeromimi ad Demetriadem virginem: „Scripture sacre auctoritatem non habens, eadem facilitate contempnitur, qua probatur“. Consequenter deducit per praxim 72 disci- pulorum. Vide ibi. Dico, quod verum est, quod 72 discipuli leguntur a Domino missi ante eius passionem ad predicandum, ut habetur Luce X, sed libenter audirem ex scriptura, quando et a quo sint ordinati in sacer- dotes. Et tunc ad auctoritatem Luce X, 1: „Messis quidem multa“ etc. Nycolaus de Lyra: i. e. multa multitudo preparata ad hoc, quod per fidem veram colligatur et in horreum reponatur. Operarii autem pauci i. e. doctores vel predicatores veri, quia adhuc Christi discipuli non predicave- runt. Rogate ergo dominum messis i. e. ipsum Christum, ut mittat opera- rios i. e. predicatores ad erudiendum populum“. Hec ille. Et idem Luce X, 2 super verbo: Rogate etc. dicit: „quia nullus [f. 405b] sit aptus ad predi- cacionem verbi Dei nisi per graciam Dei et nisi ab eo missus mediate vel immediate“. Hec ibi. Et super hunc locum dicit Gregorius: Ecce mundus sacerdotibus plenus est et tamen in messe Dei rarus valde invenitur opera- rius, quia officium quidem sacerdotale suscipimus, sed opus officii non implemus“. Hec ille. Et miranda res, quod multi prelatorum prohibent messores ire in messem Domini, operarios in vinea Dei et pastores ad gregem Domini pascendo. Sed quid faciendum oportet? Audire doctrinam Salvatoris, dicentis Mat. XXI, 3: „Et si quis aliquid vobis dixerit, dicite: quis dominus? is operam habet“. Et statim dimittet vos“. Nec hoc est subducere se ab obediencia et subieccione Petri nec falcem mittere in messem alienam. Deinde allegat concilia antiqua. Quorum unum Extrav. de here. „Cum ex iniuncto“. De isto dicetur infra in suo loco, scil. cum tractabitur de missis, ut probent miraculis. Et de ista auctoritate Apostoli: Quomodo predicabunt, nisi mittantur?“ dicit Ambrosius: Neque istud recipit questi- onem, quia non erunt veri apostoli, nisi a Christo mittantur nec poterunt predicare sine auctore; nulla enim hiis signa virtutum perhibent testi- monium“. Hec ille. Post hec allegatdicta sanctorum, in lege Dei veraciter se fundancium, Ambrosium super epistolam ad Ephesios super verbo: „Et ipse dedit quosdam quidem apostolos“ etc. ad Ephe. IV, 11. Episcopi

Strana 150
150 sunt apostoli etc. Sequitur: Evangeliste dyaconi sunt, sicut fuit Philippus, quamquam non sint sacerdotes, evangelizare tamen possunt sine kathedra etc. Et infra: Primum enim homines docebant et omnes baptizabant, quibuscunque diebus vel temporibus fuisset occasio. Et sequitur allegacio doctoris: „ut cresceret plebs“ etc. Dico ad auctoritatem: Verum est, quod non omnes eadem possunt; aliud enim est officium dyaconi, aliud presbi- teri et aliud episcopi, unde Jeronimus ad Ephandrum presbiterum: „Quid enim facit episcopus excepta ordinacione, quod presbiter non facit?“ Et ponitur dist. 93. „Legimus“. Ad Gregorium: „Scriptum est in lege“ etc. Istum canonem Gregorii exponit glosa sic: „Videtur, quod in extraneo et alieno episcopatu predicare non possit, nisi invitetur" I. IX. q. 2. „Episcopum“. Ymo nec recipi debet, ut habetur 81. di. „Hortamur" vel nisi in modum consolandi ar. 16. q. 1. „Quia iuxta“. Sed omnia illa intelligo in iurisdiccione contenciosa 82. di. „Quiescamus“. Predicare autem bene poterit eciam solempniter ut hic, dum tamen non concitando turbas I. 16. q. 3. „Placuit“. Non enim refert, per quem 30. di. „Secundum“, nam ubi de salute animarum agitur, non est iuris apicibus disputandum 19. q. 2. „Due“. Hec glosa. Ad auctoritatem Bernhardi super Cantica, qui assumit dictum Apo- stoli: „Nemo sibi assumat honorem, nisi qui vocatur a Deo tamquam Aaron“ ad Hebr. V. etc. Verum est, quod non misso non licet. Ad alias auctoritates patebit responsio, cum dicetur de missis. Consequenter dicit d. opponens: Ista pro tanto conscripsi, quia horum oppositum etc. Dico, quod in tota [f. 405b] mea posicione non inveniet istam conclusionem, quod quilibet predicator verbo Dei debet esse missus. Quomodo ergo dicit: Dixistis enim in una conclusione, quod quilibet etc? Non istam, sed aliam dixi scil. istam, ad quam et hodie sto: „Nemo sibi usurpet verbi Dei predicacionem, misi fuerit ad hoc missus“. Et cum subinfert: „Super termino „libere“ dixit proponens, quod talis missio seu licencia datur per ministerium episcopi etc., dico, quod circa illud notabile de libertate alii termini ponuntur. Ad quid ergo magister superaddit et immutat? Infringat mea dicta et in forma et ego cum Dei auxilio respon- debo. Sed ad factum in se, ubi invehit contra illam conclusionem: Nemo usurpet sibi etc. et ad corrolarium, quod ex ista conclusione sequitur, quod sacerdos aut dyaconus Domini licite potest predicare etc., ibi dicit d. doctor: „Verumptamen, ut predixi, nec isti missioni credere tenentur alii, nisi probet se sic missum per scripturam vel per miraculum. Extra de hereticis". „Cum ex iniuncto". Et infra: „Sacerdos spiritu Jesu inspiratus potest predicare nolente prelato, quocunque ostendit se inspiratus, et credimus eis“. Isti non sunt termini mee conclusionis. Si queris, qualiter hoc probare debet, dico, quod per miraculum aut scripture sacre testi- monium“. Hec sunt verba venerandi doctoris. Et quia magister sepius resumpsit ista et tytulum (i. marg.: capitu- lum), volo aliquamdiu circa ista immorari, ut veritas plus clarescat, ut sciamus, ad quid et contra quem sonat capitulum. Dico ergo, quod illud capitulum sic stat in verbis „Cum ex iniuncto“ et infra [Greg. Decretalium 1. V. t. VII. c. 12]: „Licet autem desiderium intelligendi divinas scripturas et secundum eas studium adhortandi reprehendendum non sit, sed com- mendandum, in eo tamen apparent quidam layci merito arguendi, qui

Strana 151
151 occulta conventicula celebrant, officium sibi predicacionis usurpant, sa- cerdotum simplicitatem illudunt et eorum consorcium aspernantur, qui talibus non inherent. Deus enim lux vera, que omnem hominem venientem in hunc mundum illuminat, in tantum odit opera tenebrarum, ut apostolos suos in mundum universum predicaturos evangelium omni creature mis- surus, eis precepit, aperte dicens: „Quod dico vobis in tenebris, dicite in lumine“. Mt. X, 27: „Et quod in aure auditis, predicate super tecta“. Et infra: „Sicut enim multa sunt membra corporis, omnia vero non eundem actum habent, ita sunt ordines in ecclesia, sed non omnes idem habent officium, quia secundum Apostolum alios Deus dedit apostolos, alios pro- phetas, alios doctores etc. Cum igitur doctorum ordo sit quasi precipuus in ecclesia, non debet sibi quisquam indifferenter predicatoris officium usurpare. Nam secundum Apostolum Rom. X, 15: „Quomodo predicabunt, nisi mittantur?“ Et Veritas ipsa precepit apostolis: „Rogate dominum messis, ut mittat operarios in messem“. Luc. X, 2: „Quodsi forte quis argute respondeat, quia tales invisibiliter mittuntur a Deo, et si non visibiliter mittantur ab homine, cum invisibilis [f. 406b] missio merito sit dignior quam visibilis et divina melior quam humana, potest racionabi- liter responderi, quod, cum interior illa missio sit occulta, non sufficit cuiquam nude tantum asserere, quod ipse sit missus a Deo, cum hoc quilibet hereticus asseveret, sed oportet, quod asserat illam invisibilem missionem per operacionem miraculi vel scripture testimonium speciale. Unde, cum Deus vellet mittere Moysen in Egiptum ad filios Israel, ut crederent ei, quod mitteretur ab ipso, dedit ei signum, ut converteret virgam in colubrum et virgam iterum reformaret, Johannes quoque Bap- tista speciale sue missionis testimonium protulit de scriptura, dicens: „Ego vox clamantis in deserto! Dirigite viam Domino, sicut ait Ysayas propheta“. Et infra habetur ibi: „Et est Innocencius tercius“. Ex quo capitolo ista elicio: 1°, quod ipsum invehit contra laicos, qui occulta conventicula celebrantes, usurpabant sibi officium predicacionis. 2°, quod non debet sibi quisquam officium predicacionis usurpare, nisi sit missus. 3°, quod illa missio debet asstrui per miraculi operacionem. Ad primum dico, quod laici non debent sibi usurpare officium predi- cacionis, cum hoc ipsos ex officio non concernat. Hinc dicit Gregorius IX. eodem titulo in cap. [14.] „Sicut“: „Sicut in uno corpore“ et infra: „Cum igitur nonnulli layci predicare presumant et verendum i. e. timendum existat, ne vicia sub specie virtutum occulte submittant, nos, attendentes, quod doctorum ordo est in ecclesia precipuus, mandamus, quatenus, cum alios Dominus apostolos dederit, alios prophetas, alios vero doctores, in- terdicimus laicis universis, cuiuscunque ordinis censeantur, officium pre- dicandi“. Hec ille. Et istam temeritatem exclusi circa notabile „libere“, ubi dictum est: „Non ergo intendimus in articulo nostro de libertate generaliter aut nimis late sumpta“ etc. Vide ante in posicione. Ad secundum, ubi dicitur, quod non debet sibi quisquam usurpare etc. dico, quod usurpare est illicite in usum trahere, et hoc est peccatum. Unde [Pseudo] Chrysostomus super Mattheum cap. 1. Operis imperfecti, ubi loquitur de Osya, qui sibi usurpabat sacerdotale officium, dicit: „Videte, quam illicitum est usurpare opus, quod a Deo non est commissum et quare peccatum laicus, usurpans opus clericale tale, faciat peccatum, et lector, si usurpaverit sibi opus dyaconale, et diaconus, si sibi usurpaverit

Strana 152
152 opus presbiteri, et presbiter, si episcopalem appecierit potestatem“. Hec ille. Ille ergo dyaconus vel sacerdos indifferenter predicacionis opus usur- pat, qui vivens enormiter vel legi Christi contrarie vel existens ignarus legis Dei predicat vel qui propter questum temporalium vel propter fastum, lautam vitam vel propter vanam gloriam predicat. Qui autem vivit legi Christi conformiter et motus affectu sincere caritatis intendit pure hono- rem Dei, salutem propriam et proximi et predicat non mendacia, non ludicra vana, non apocrifa, sed legem Christi et sanctorum doctorum sentencias, in lege [f. 407] veraciter fundatas, ille sic predicans tempore necessitatis occurente deficiente in casu papa et episcopo vel obvians in casu possibili hereticorum predicacionibus vel pseudopredicatoribus, ille ut sic predicacionis officium non usurpat et in tali casu non dubium, quin a Deo sit missus. Ad tercium, ubi dicit capitolum, quod illam missionem invisibilem oportet astrui per miraculi operacionem vel scripture testimonium speciale, dico, quod si hoc requireretur universaliter, tunc minime deberet dubitari de patribus et ceteris sacerdotibus concilii, quod sint a Deo missi, cum nullum adhuc viderim operari miraculum vel habere super hoc scripture testimonium speciale ultra alios sacerdotes. Dico igitur secundum glosam super verbo miraculi: „nec istud statim credendum est, quia quadoque fiunt miracula per malos“ I. q. I. „Teneanus“. Hec glosa. Oporter ergo, quod sacerdos predicans ostendat suam missionem [per] veritatis predi- cacionem et profectum bone vite. Pro primo facit illud Joh. III, 34: „Quem enim misit Deus, verba Dei loquitur“. Hinc Salvator Joh. XVIII, 37 dicebat coram Pylato: „ego ad hoc veni in mundum, ut testimonium perhibeam veritati“. Isto signo carent mendacia, ludicra seu fabulas incertas predi- cantes. Pro 2° facit illud [Pseudo] Chrysostomi in prologo Operis imper- fecti: „Sacerdos siquidem est doceat et quia miraculorum faciendorum non est semper necessitas, doctrinam suam exemplo bone vite quasi miraculis factis commendet“. Hec ille. Et quia reverendus magister sepius dicebat: „Bene, si sunt missi, ostendant miracula et credemus eis“, sic accidit Christo, unde Mat. XII, 38 dicitur: „Tunc responderunt ei quidam de scribis et pharizeis, dicentes: Magister, volumus signum videre a te. Qui respondens ait: Generacio mala et adultera signum querit“. Dico ergo, quod fideles debent esse valde cauti circa miracula, quia ad finem mundi secundum Christi vaticinium magis Antichristi quam Christi disci- puli miraculis choruscabunt. Dicit enim Salvator, ut habetur Mat. XXIV, 24:„Tunc, si quis vobis dixerit: ecce hic est Christus aut illic, nolite credere! Surgent enim pseudochristi et pseudoprophete et dabunt signa magna et prodigia ita, ut in errorem ducantur, si fieri potest, eciam electi“. Et apo- stolus II., Thess. II, 9 de eorum capite Antichristo dicit: „Cuius adventus secundum operacionem sathane in omni virtute et signis et prodigiis mendacibus et in omni seduccione iniquitatis hiis, qui periunt eo, quod caritatem veritatis non receperunt, ut salvi fierent. Ideo mittet illis Deus operacionem erroris, ut credant mendacio, ut iudicentur omnes, qui non crediderunt veritati, sed consenserunt iniquitati“. Ecce, quam expresse Salvator per se et per suum apostolum docet, quod Antichristi discipuli cum suo capite choruscabunt signis et magnis prodigiis, veri autem disci- puli Christi non sic temporibus Antichristi dicente Ysidoro in de summo bono lib. I. cap. 25: „Antequam Christus appareat, virtutes ab ecclesia

Strana 153
153 et signa [f. 407b] cessabunt, quatenus eam quasi abiecciorem persequatur audacius. Ob hanc utilitatem cessabunt sub Antichristo miracula et virtu- tes, ut per hoc sanctorum pateat paciencia et reproborum, qui scandali- zantur, levitas ostendatur et persequencium audacia ferocior efficiatur“. Hec ille. Ad idem est b. Gregorius 34. Moralium, quem causa brevitatis obmitto. Ulterius dico, quod facere miracula non est certum signum sancti- tatis. Dicit enim b. Gregorius lib. 20. Moralium: „Nunc sancta ecclesia, eciam si qua fiant hereticorum miracula, despicit, quia hec sanctitatis speciem non esse cognoscit. Probacio quippe sanctitatis non est signa facere, sed unumquemque ut se diligere, de Deo vero vera, de proximo autem meliora quam de semetipso sentire. Nam, quia vera virtus in amore est, non autem in ostensione miraculi veritas demonstrat, que ait: In hoc cognoscent, quia mei discipuli estis, si dileccionem habueritis ad- invicem". Qui enim non ait: In hoc cognoscent, quia mei discipuli estis, si signa feceritis, sed ait: Si dileccionem habueritis adinvicem. Aperte indicat, quia nos Dei famulos non miracula, sed sola Dei caritas probat. Testimonium ergo superni discipulatus est donum superne dileccionis“. Hec per totum Gregorius. Ad idem est Crisostomus omelia 55: „Eicere demonia commune est opus inter ministros Dei et ministros dyaboli, veritatem confiteri et iusticiam facere privatum est opus tantummodo sanctorum. Ideo, quem videris demonia eicientem, si non sit confessio veritatis in ore eius nec iusticia in manibus eius, non est homo Dei“. Hec ille. Sunt autem alia signa sanctitatis seu missionis a Deo, de quibus dicit Crisostomus super Mattheo: „Tria totus mundus mirabatur: Christum post mortem resurrexisse, carnem in celum ascendisse et per 12 disci- pulos totum mundum convertisse. Huius autem quadruplex causa fuit, scil. pecunie contemptus, glorie despectus, secularium occupacionum segregacio et terribilium perpessio“. Hec ille. Utinam prelati nostri temporis, curati, predicatores ceterique sacerdotes operarentur ista! Credo enim, quod per hoc cicius mundum converterent, ut erat factum tempo- ribus apostolorum. Sed heu ista miracula facere ignoramus. Ad idem est eciam Isidorus de summo bono lib. I. cap. 25: „Sicut in apostolis nunc in ecclesia plus est bene vivere quam signa facere. Quod nunc ecclesia Dei miracula non facit, que sub apostolis faciebat, causa est, quia tunc oportebat mundum miraculis credere, nunc vero credentem oportet bonis operibus choruscare, nam in fide miracula quicunque requirit, vanam gloriam, ut laudetur, querit. Scriptum est enim: miracula in signum sunt infidelibus, sed non fidelibus“. Hec ille. Item Augustinus libro confes- sionum: „Nichil mirabilius in rebus humanis quam diligere inimicos“. Item Gregorius I. lib. Dyalogorum: „Vite namque vera estimacio est in virtute operum, non in ostensione signorum". Et confirmantur ista per illud Eccli XXXI, 8 [f. 408]: „Beatus vir, qui investus est sine macula et qui post aurum non abiit nec speravit in pecunie thezauris. Fecit enim mirabilia in vita sua, qui potuit transgredi et non est transgressus, facere mala et non fecit“. Et quia talium est paucitas, ideo dicitur ibidem [v. 9]: „Quis est hic et laudabimus eum“. Sic ergo per ista sanctorum dicta et sentenciam Salvatoris patet, qualiter illud capitolum „Cum ex iniuncto“ sit intelligendum et plura que d. magister et de miraculis et missione allegavit. Et patet clare ex predictis, quod sicut non est causa sufficiens

Strana 154
154 ad probandum, quod ille sacerdos vel dyaconus ad predicandum a Deo est missus, quia facit miracula, sic non est causa sufficiens ad probandum, quod non sit ad predicandum missus, quia non facit miracula. Sed confi- teri veritatem, facere iusticiam, mundum contempnere, gloriam spernere, obprobria sustinere humiliter sacerdoti vel dyacono est testimonium sufficiens, ut, habens legis Dei noticiam, predicet libere J. Christi evan- gelium, quia sic est a Deo missus. Et illa est missio, de qua ad Rom X, 15: „Quomodo predicabunt, nisi mittantur?“ Ubi dicit glosa Augustini 13: „Ad ipsam graciam commendandam valent, ut per hoc totum bonum nostrum a gracia preveniente ostendatur. Dicit enim, quod credere ex auditu est audire ex predicacione, predicare ex missione Dei, ut ita totum descendat ex fonte gracie, predicacio autem vere ex missione“. Hec glosa. Similiter Lyra super illo verbo Luce X, 1: „Rogate dominum messis“ etc. dicit, quod nullus sit aptus ad predicacionem verbi Dei nisi per graciam Dei et nisi ab eo missus mediate vel immediate“. Hec ille. De litteris autem commissoriis seu commendaticiis dico, quod con- suetudine sunt introducte et propter criminosos. Non enim hoc erat in primitiva ecclesia tempore apostolorum, unde Apostolus II. Cor. III, 1: „Numquid egemus sicut quidam commendaticiis epistolis“ etc. Nam cum Paulus et Barnabas venissent Antiochiam, ut habetur Act., XIII, 14, ingressi synagogam die sabbatorum sederunt, post leccionem autem legis et prophetarum miserunt principes synagoge ad eos, dicentes: Viri fratres, si quis est in vobis sermo exhortacionis ad plebem“ etc. Non interroga- verunt: „ubi habetis litteram commissoriam a beato Petro?“ Quod autem sint ille littere introducte propter criminosos, patet per Urbanum papam in capitolo s. Ruffi. „Due sunt, inquit, leges, una publica, altera privata. Publica lex est, que sanctorum patrum scriptis est confirmata, ut lex est canonum, que quidem propter transgressores posita est. Verbi gracia decretum est in canonibus clericum non debere de suo episcopatu ad alium transire sine commendaticiis litteris sui episcopi, quod propter criminosos statuum est, ne videl. infames ab aliquo episcopo suscipiantur persone. Solebant enim officia sua, cum non poterant in suo episcopatu, in alieno celebrare [f. 408b], quod iure preceptis et scriptis detestatum est. Lex vero privata est, que instinctu Spiritus s. in corde scribitur, sicut de quibusdam dicit Apostolus: „Qui habent legem Dei scriptam in cordibus suis“. Et alibi: „Cum gentiles legem non habeant, si naturaliter ea, que legis sunt, faciunt, ipsi sibi sunt lex“. Et infra: „Dignior enim est lex privata quam publica; spiritus quidem Dei lex est, et qui spiritu Dei aguntur, lege Dei ducuntur. Et quis est, qui possit Spiritui sancto digne resistere? Quisquis ergo hoc spirituducitur eciam episcopo suo con- tradicente, eat liber nostra auctoritate. Justo enim lex non est posita, sed ubi Spiritus Dei est, ibi libertas, et si Spiritu ducimini, non estis sub lege“. Hec ille et ponitur 19. q. I. „Due sunt“. Ex isto canone sequitur, quod missio a solo Deo per inspiracionem non ligatur lege statuti, quia dignior est illa lex quam publica. 2° habetur, quod propter transgressores et non propter iustos est lex statuti posita. 3° quod quisquis Spiritu Dei ducitur, episcopo contradicente ad vitam meli- orem potest transire. Ex quo eciam patet, quod dyaconus vel sacerdos, dispositus ad predicandum et ductus spiritu Dei, libere Christi evangelium absque speciali licencia episcopi potest predicare. Patet, quia bonum est

Strana 155
155 dyaconum vel sacerdotem bene vivere, melius bene vivere et utiliter predicare. Ergo poterit de predicacionis ocio in laborem et sic transire ad vitam meliorem. Per ista iam dicta potest faciliter responderi ad ipsius magistri soluci- onem contra primum meum motivum scil. spiritu Jesu instigante etc. Vide circa posicionem. Ad secundam solucionem circa 2. articulum dico, quod minus bene negat consequenciam et similitudinem per hoc, quod laici non habent potestatem ordinarie predicare, quod et ego concedo, sed de com- missione speciali ad predicandum ultra sacerdotatem auctoritatem superius est satis dictum. Sed cum d. doctor infert ex codem fundamento: Arguere possem: missare pro aliis est elemosina spiritualis, ergo cui licet dare elemosinam corporalem, licet celebrare missam, cum maior sit elemosina spiritualis quam corporalis, dico, quod magister inpertinenter arguit, de- scendens ab uno statu in alium. Argumentum autem meum sonat, quod sicut illi licet in suo statu facere elemosinam corporalem rege irrequisito, sic et isti licet facere in suo statu prelato irrequisito. Consequenter arguit: Non est simile de pane materiali et verbo Dei predicando etc. ut ibi. Dico, quod hoc dictum doctoris scil. quod ex elemo- sina materiali non sequitur periculum apud suscipientes eam, verum uni- versaliter non est, cum tam aput dantes quam apud suscipientes periculum consequatur. Apud spirituales est periculum in foribus; ex hoc [f. 409] enim, quod spirituales susceperunt plus de elemosina quam erat necessa- rium, omne malum in clero est subsecutum, puta superbia, avaricia, gula, lubricitas, fornicacio, pompa, lauticie, voluptas, crapula, ocium, vanitas et finalis dereliccio ipsius Dei iuxta illud Deut. XXXII, 15: „Incrassatus est dilectus et recalcitravit, incrassatus, inpinguatus, dilatatus dereliquit Dominum, factorem suum, et recessit a Deo salutari suo. Provocaverunt eum in diis alienis et in abhominacionibus suis ad iracundiam concitave- runt“. Et Jeremie V, 7: „Saturavi eos et mechati sunt et in domo meretricis luxuriabantur; et qui amatores in feminas et emissarii facti sunt, unus- quisque ad uxorem proximi sui hynniebat. Numquid super hiis non visitabo? dicit Dominus, et in gentem talem non ulciscetur anima mea? Item Exech. XVI, 49: „Ecce, hec fuit iniquitas Zodome sororis tue, satu- ritas panis et habundancia et otium ipsius et filiarum eius. Et manum egeno et pauperi non porrigebant et elevate sunt et fecerunt abhomi- naciones coram me“. Unde secure dico, quod multa mala, in que clerus incidit, provenit sibi ex superflua elemosinarum suscepcione, ut dictum est. Quomodo ergo doctor dicit, quod ex materiali elemosina non sequitur periculum apud suscipientes eam, cum nec illi, qui ipsas superflue contra voluntatem principalis domini donaverunt, sunt sine periculo coram Domino eo, quod in clerum ipsius venenum infuderunt? De quo Bernardus lib. III. ad Eugenium ita dicit: „Nullum venenum, nullum gladium tibi plus formido quam libidinem dominandi“. Quod autem suo modo sit simile de elemosina corporali et spirituali, patet per Innocencium III., sic dicen- tem: „Inter cetera, que ad salutem spectant populi Christiani, pabulum verbi Dei permaxime sibi noscitur necessarium, quia sicut corpus naturali, sic anima spirituali cibo nutritur eo, quod non in solo pane vivit homo, sed in omni verbo, quod procedit de ore Dei“. Extra de offi. iudi. ordi. c.: „Inter cetera“.

Strana 156
156 Periculum autem, quod dicit sequi ex libertate predicandi, dicit ad- mixtionem venenate doctrine etc. Dico, quod magister, cum sit inquisitor heretice pravitatis, ut dicitur, deberet cavere circa illos, qui currentes per mundum meditando admiscent multa ludicra incerta, simplicium deceptiva, nunc per indulgencias, carenas, fictas fraternitates, ut sub- stanciam pauperum exhauriant, mandatis Domini et via certa ad salutem pretermissis. Utinam tales non sint pastores Antichristi, de quibus Ezech. XIII, 18: „Cum caperent animas populi mei, vivificabant [f. 409b] animas eorum et violabant me ad populum meum propter pugillum ordei et fragmen pacis“. Ad terciam responsionem, quam facit circa 3. meam racionem, scil. illam: „Consummato matrimonio coniuges sine speciali licencia“ etc. Doctor negando consequenciam ponit istam dissimilitudinem, quod generare filios spirituales per predicacionem non est principalis finis sacerdocii. Estimo, quod factum et dictum Salvatoris hoc declinat. Dicit enim Le IV, 43: „quia et aliis civitatibus oportet me evangelizare regnum Dei; ad hoc enim missus sum". Nunc accedo ad posita die 3. per d. doctorem. In quibus ponit quedam correlaria, michi saltem in sentencia opposita, prout dicit magister. Dico, quod cum moc sit formaliter replicativum non solum in sentencia, sed et in terminis contradicere, possem salva reverencia magistri ab ulteriori responsione supersedere. Sed, ne dicat me velle subterfugere, eo succin- cius respondebo. Primum est istud: „Non quilibet sacerdotum habet facultatem predicandi“ etc. Dico, quod potestas sacerdotis non solum est super confeccionem corporis Christi in sacramonto aut super corpus Christi misticum per claves ecclesie presupposita cura ad sensum opponentis inte- llecta, cum ante introduccionem huiusmodi cure habuerunt sacerdotes Domini potestatem eciam ad babtizandum, sacramenta ministrandum et predicandum dicente Domino: „Euntes, docete omnes gentes, baptizate eos“ etc. Et arguo sic: Eo ipso, quod papa committit alicui officium predicandi, ille habet execucionem officii, quicunque sit ille, ergo eo ipso, quod Christus, deus et homo, committit alicui officium predicandi, ille habet execucionem officii, quicunque sit ille. Tenet argumentum a maiori et antecedens est Thome, ut dicit magister. Igitur etc. 2. corrolarium. Non obligatur quilibet sacerdos ex precepto Domini predicare verbum Dei. Dico, quod ista proposicio: „obligatur quilibet sacerdos ex precepto Domini predicare verbum Dei“, non invenitur in forma in mea posicione. Utquid ergo debeo ad ipsius contradiccionem respondere? Dico tamen ad probacionem magistri, sic arguentis : Illud non est presbiteris preceptum, de quo licite se excusare possunt, sed officium predicacionis est huiusmodi. Igitur etc. Respondendo nego maiorem, cum aliquid sit preceptum, de quo licite potest homo excusari ut elemosina Luc. VI, 38: „Date et dabitur vobis". Quod autem elemosinari [f. 410] sit preceptum, patet Deut. XV, 11: „Non deerunt pauperes in terra habi- tacionis, tue, idcirco ego precipio tibi, ut aperias manum tuam fratri tuo egeno et pauperi, qui tecum versantur in terra“. Dico, quod cum predicare verbum Dei sacerdoti sit preceptum, ut supra probatum est, et hoe affirmativum obligat semper et ad semper, sed non pro semper. Ad aucto- ritatem Apostoli: Christus dedit quosdam apostolos etc. Glosa ord. super illo verbo Apostoli Eph. IV, 11: „Et ipse dedit quosdam quidem apostolos“ etc. sic dicit: „Ipse dedit quosdam quidem apostolos scil. vicarios predica-

Strana 157
157 cionis sue, quosdam prophetas, qui de futuris prophetarunt vel pocius scripturarum interpretes; in novo enim testamento prophete dicuntur explanatores scripturarum. Tamen fuerunt quidam in primordio fidei futura predicentes sicut Agabi*). Alios vero evangelistas, ut fuerunt Marcus et Lucas, quia, etsi non sint sacerdotes, tamen evangelizare possunt“ etc. Hec glosa. Et quia ad multa motiva et auctoritates adductas iam hinc inde est responsum, ideo supersedeo causa brevitatis. Consequenter doctor reverendus, respondens ad auctoritates per me allegatas, inter cetera sic dicit, ad ista verba: „Euntes in mundum universum, predicate“ etc.: „Non fuerunt preceptive ad quemlibet aposto- lum dicta“. Videtur, quod hic magister dicat contra apostolum Petrum Act. X, 42: „Nobis preceptit predicare populo et testificari“ etc. Unde doctor de Lyra super verbo Mar. ult. „Illi autem profecti“ etc. sic dicit: „Illi autem scil. apostoli 11 discipuli, profecti secundum mandatum Christi predictum, predicaverunt ubique secundum, quod dicit Psalmista XVIII, 5: „In omnem terram exivit sonus eorum“ etc. Hec ille. Idem Lyra super Rom. X, 18 super verbo: „In omnem terram exivit“ etc. dicit: „A tempore 11 discipulorum publicatum fuit evangelium per totum orbem universum, sicut plenius ostendi scribendo super psalmo 18“. Ad illud, ubi dicit d. opponens 4°, quod illud preceptum datum est apostolis ibi distincte etc. dictum est satis superius et per canonem XXI, di. „In novo“, an distinccio missionis aliorum apostolorum Petro sit commissa. Et de illo soli Petro dixit: „Pasce oves meas“. Luc. XII. Solvens aliam auctoritatem scil. illam „Quis, putas, est fidelis dispensator et prudens“ etc. concedo, quod intelligitur de prelatis specialiter, non autem tantum de illis, cum et reliqui sacerdotes [f. 410b] de familia Domini debeant curare iuxta illud Sapientis: „Unicuique mandavit Deus de proximo suo“ Eccli XVII, 12. Dicit enim Crisostomus: „Sacerdos debitor est, ut veritatem, quam audit a Deo libere predicet“ II. q. 3. „Nolite“. Non dicit tantum curatos! Ad illam auctoritatem Apostoli: „Si quis servorum et maxime domesticorum“ etc. I. Thim. V., dico secundum glosam ordinariam, quod intenditur de cura corporali parentum scil. fratrum et huiusmodi, quod patet ex hoc, quod Christus in cruce pendens curam gesserit de sua matre ipsam Johanni commendando. Ad aliam auctoritatem, proprias oves vocat nominatim Joh. X, dico, quod fideles simplices sunt proprie oves Christi, quia pro ipsis animam suam posuit ibidem. Hinc dicit Petrus: „Pascite, qui in vobis est, gregem Domini“ I. Pet. V. Domini, non Petri, Pauli etc. Et illas vocat nominatim. Novit Dominus, qui sunt eius et ante eas ivit ad patrem locum preparando. Doctor de Lyra sic exponit: „Oves illum audiunt i. e. simplices, sicut fuerunt apostoli, ei credentes, et ipsas oves vocat nominatim. Hoc patet de apostolis, quibus distincta nomina imposuit“ etc. Hec ille. Quod autem oves proprie sint Christi, non curati, prelati, est Augustinus in psalmo XXI. super illo versu: „Domini est regnum et ipse dominabitur gencium“: „Cedat vos, quia privata vestra vultis possidere et non communi cum Christo unitate. Dominari enim vultis in terra, non cum illo in celo regnare. Possidetis domus vestras et aliquando veniamus ad illas, dicentes: *) Sequitur: 7 quod filie Philippi.

Strana 158
158 „Queramus verum, inveniamus verum". Et illi: „vos tenete, quod tenetis. Oves tuas habe, oves meas habeo, noli esse molestus ovibus meis, quia et ergo non sum molestus ovibus tuis, Deo gracias“. Mee sunt oves, illius sunt oves, Christus quid emit? Ymo nec mee sunt nec tue, sed illius sunt, qui eas emit, illius sunt, qui eas signavit. Neque enim, qui plantat, est aliquid, neque qui rigat, sed qui incrementum dat, Deus. Quare habeo meas, habes tu tuas? Si ibi Christus, illuc eant mee, quia non sunt mee. Si hic est Christus, huc eant tue, quia non sunt tue, propter possessiones osculentur nobis caput, manus et pergant filie aliene. Non est mea possessio, inquit. Quid est hoc, videamus, si non est tua possessio, videamus, si non tibi illam vendicas. Ego nomini Christi laboro [f. 411], tu nomini Donati. Nam si Christum attendas, ubique est Cristus. Tu dicis: Ecce hic est Christus". Ego dico: „per totum est. Laudate pueri Dominum, laudate nomen Domini. Unde laudant, usque quo laudant? A solis ortu usque ad occasum laudate nomen Domini. Ecce, quam ecclesiam ostendendo, ecce ?" quid emit Christus, ecce quid redemit, ecce pro quo sanguimem dedit? Hec s. Augustimus, ostendens, quod oves nec sunt illius nec istius, sed Christi, quia eas emit, qui eas signavit, qui eas redemit, qui pro eis suum sanguinem fudit. Nullius ergo sunt dicende oves proprie nisi ipsius Christi. Tunc magister, respondens ad auctoritates veteris testamenti, ad illas Ysay [VIII, 1]: „Clama, ne cesses“ etc. et XL, 6: „Vox Domini dicentis: Clama“ etc. sic dicit, quod illud preceptum Ysayam solum obligat etc. Dico, quod hoc non est bene dictum, nam, cum Ysayas dicatur evangelista — Ysa XLI, 27: „Et Jerusalem evangelistam dabo“ et Jeronimus in prologo super Ysaiam: „Hoc eciam adiciendum, quod non tam propheta dicendus est quam evangelista“ etc. Hec ille. Idem Jeronimus in epistola ad Paulinum de omnibus sacre scripture libris sic dicit: „Quorum primus non propheciam videtur michi texere, sed evangelium“. Hec ille. — ipse tenet typum omnium evangelistarum in ecclesia Christi, quibus dicit Do- minus in persona Ysaie: „Clama, ne cesses“ etc. Non ergo solum Ysaiam obligat, sed eciam ceteros in ecclesia predicatores. Et confirmatur illud preceptum „Clama, ne cesses“ etc. Obligabat Christum hominem, ergo non solum Ysaiam. Consequencia nota est et antecedens per Lyram, super illo textu sic glosantem circa primum: „Deus pater alloquitur hominem Christum, dicens: Clama, ne cesses predicacionem debite continuando, quasi tuba exalta vocem tuam manifeste docendo. Hoc enim modo predi- cavit Christus, ut patet in evangelio. Et annuncia populo meo scil. Israel scelera eorum i. e. peccata contra Deum commissa et domui Jacob, qui alio nomine dictus est Israel, peccata eorum commissa in proximum. Huic enim populo predicavit Christus in propria persona, propter quod dicit " Mt. XV, 24: „Non sum missus nisi ad oves, que perierunt, domus Israel“. Hec ille. Quomodo ergo verum est dictum d. doctoris, quod illud preceptum solum Ysayam obligabat? Preterea illud preceptum: „Vox dicentis [f. 411b]: Clama“ etc. obligabat Johannem precursorem, ergo non Ysayam solum, et antecedens patet per Nycolaum de Lyra, super eodem dicentem: „Hic introducitur persona precursoris scil. Johannis Baptiste, de quo “ intelligitur ad litteram ex scriptura, ut patet Joh. I. et Mar. I. et Mt. III." Et infra: „Igitur sequendo sentenciam evangelistarum passus iste exponen- dus est ad litteram de Johanne Baptista et eius predicacione, cum dicitur: „Vox clamantis“, et est Johannis predicantis in deserto. Et est in Judea,

Strana 159
159 que dicitur desertum racione dicta superius in principio 35. cap., et quia ad litteram Johannes Baptista predicabat in deserto Judee, ut dicitur Mt. III.“ etc. Et sequitur: „Vox dicentis scil. Domini, loquentis ad Ysaiam vel ad Johannem Baptistam: Clama i. e. publice denuncia. Omnis caro fenum i. e. nullam firmitatem vel stabilitatem ex se habens. Et accipitur hic caro pro omni homine carnaliter vivente secundum, quod dicitur I. Cor. XV, 50: „Caro et sanguis regnum Dei non possidebunt“ etc. Hec ille. Quomodo ergo verum est dicere, quod illud preceptum: Clama! Omnis caro fenum etc. Ysayam solum obligabat? Insuper illud preceptum „Super montem excelsum ascende tu“ etc. Ys. XL, 9, Johannem Baptistam obli- gabat, ergo non Ysayam solum. Et assumptum patet per doctorem de Lyra, ayentem: „Hic consequenter adducitur persona consolatoria d. n. J. Christi et est verbum Domini ad Ysayam vel pocius ad Johannem Baptistam, cum dicitur: Super montem excelsum ascende i. e. ad eminen- ciam sanctitatis vite, tu scil. Johannes, de quo dicit Salvator Mat. XI, 11: Inter natos mulierum non surrexit maior Johanne Baptista, qui evangelizas Sioni. e. populo Judaico. Et dicit: evangelizas, quia predicacio Johannis ad evangelium pertinet. Exalta, noli timere. Johannes enim terrore Herodis aut pharizeorum et sacerdotum non destitit a constanti virtutis denunci- acione“. Hec Lira. Quomodo ergo verum est salva pace d. doctoris, quod illud preceptum Ysaiam solum obligabat? Et pro isto adduco b. Gregorium in suo Pastorali: „Preconis quippe officium suscipit, quisquis ad sacer- docium accedit, ut ante adventum iudicis, qui terribiliter sequitur, ipse clamando gradiatur. Sacerdos ergo, si predicacionis est nescius, quam clamoris vocem daturus est, preco mutus?“ Hec ille etc. [f. 412]. Ad illud autem ubi dixi, quod illud non solum sit prophetis dictum per illud Rom. XIV, 4: „Quecunque scripta sunt, ad nostram doctrinam“ etc., dico, quod et predicacio Christi ad nostram doctrinam scripta est, ut sicut ipse diligenter laboravit in vinea Domini predicacionis verbo, sic et nos sacerdotes facere debemus. Nec hoc est contra glosam, dicit enim sic glosa ordinaria: „Quecunque enim, quasi quis quereret: „quid hec ad nos pertinent, que de Christo dicis?“ Respondet: „Multum ad nos pertinent. Quecunque enim scripta sunt de Christo in divinis libris, unde dicit Apo- stolus, sicut scriptum est: ad nostram doctrinam scripta sunt; Christi enim vita vite nostre et morum est disciplina“ etc. Hec glosa. Et quia vita Christi fuit in labore predicacionis, utique nobis sacerdotibus est scripta ad doctrinam, similiter et vita prophetarum, prout dicitur Jac. V, 10: „Exemplum accipite,fratres, laboris prophetas, scil. ipsos, qui locuti sunt in nomine Domini“. Ecce, quod utique prophete accipiendi sunt in exemplum eciam laboris, quo in nomine Domini sunt locuti. Consequenter redeundo ad illiam auctoritatem: „Super montem excelsum ascende“ etc. et ibi adducit matrem suam universitatem Coloni- ensem, dico, quod glosa ordinaria quoad hoc circa nos est magis autentica, que sic dicit: „Quam speciosi sunt pedes i. e. adventus apostolorum, qui illuminant mundum, in quo apparet a Deo missus. Alioquin hoc non poterant evangelizancium i. e. annunciancium pacem i. e. reconciliacionem inter populum et populum, inter Deum et impios per fidem iustificantem et homines in eum credentes, evangelizancium eciam bona futura i. e. pacem super pacem, quia regnum Dei pax est“. Hec glosa.

Strana 160
160 Ad auctoritatem Ezechielis respondet d. doctor, quod speculator populi proprie est episcopus eius. Dico secundum doctorem Nicolaum de Lyra super I. Thym. III.: „Episcopus dicitur ab epi i. e. supra et scopos, quod est intencio, quia debet semper intendere saluti plebis sibi commisse. Dicunt autem hic aliqui, quod per episcopatum intendit hic sacerdocium, quod eciam est officium intendendi saluti populi sibi commissi“. Hec ille. Idem Ezech. III, 16: „Cum autem pertransissent 7 dies, factum est verbum Domini, ad me dicens: Fili hominis, speculatorem“ etc. Dicit N. de Lyra: „Hic consequenter arguitur Ezechielis silencium, et 1° arguitur, 2° punitur; ibi: Et facta est. Circa primum, arguitur per similitudinem speculatoris, qui ad hoc in alto loco constituitur, ut denunciet cuilibet periculum, veniens super eos, ut sibi precaveant, et ad excitandum eos, si nimis pigrescant et dormiant, ut sic semper sint parati civitatem defendere; et si obmittat aliquid de officio sibi imposito, dignus est punicione. Ezechiel autem erat constitutus a Deo speculator spiritualis et ideo ex officio tenebatur malos arguere [f. 412b.], ut peniterent, et bonos monere, ut perseverarent in bonis, ne offensam Dei incurrerent. Et quia nimis tacuerat vid. per 7 dies, ideo ostenditur sibi pena taciturnitatis, que debetur prelato seu superiori, si sit negligens in argucione peccatorum“. Hec ille. O Deus! Si punitur taciturnitas 7 dierum, quid fiet prelatis seu superioribus, qui fere per omnes annos sue prelacionis sunt taciturni? Timeo, quod in die ire furoris Domini dicent singulariter: „Ve michi, quia tacui“ Ysaie VI, 12. Cuius causa sabditur: „Quia vir pollutus ego sum". Consequenter venerabilis doctor, respondens ad autoritates sancto- rum, quas adduxi, ad primam, que est Gregorii in Pastorali, dicit, quod illa solvit se ipsam, quia loquitur de rectoribus i. e. curatis. Dico, quod glosa super principio di. 43. sic dicit: „Hic prosequitur 8. c. apostolice regule: „Oportet ordinandum esse doctorem i. e. talem, qui sciat docere et predicare“ etc. Et super cap. „Sic rector“ dicit glosa super verbo „rector“ 1°, quod predicator vel rector nec silenda proferet nec proferenda silebit, 2° dicit, quod talia proponat, que non deducant homines in errorem, 3° ostendit, quod eciam utilia non debet nimis effundere“. Hec glosa. Ad secundam, que est Augustimi, respondet: „Dubito b. Augustinum ita dixisse“. Dictum est doctori in faciem, quod ista auctoritas visa est in originali*). Ad terciam, que est b. Jeronimi super illo textu Ezech. III., 18: „Si dicente me ad impium“ etc. „Glosator loquitur de curatis“. Dico, quod Jeronimus dicit simpliciter: predicare tenetur sacerdos sicut Malach. II, 7: „Labia sacerdotis custodiunt scienciam“, ut superius est declaratum. Et similiter potest dici, ubi solvit Isidori auctoritatem et Crisostomi et consequentes, quas omnes evadit magister intelligendo de curatis, cum tamen aliquando hoc non possit colligi ex verbis directe. Quod autem et ceteri sacerdotes non sint privati officio predicacionis, late supra de- ductum est. Et adhuc adduco aliquas sanctorum auctoritates. Ysidorus: „Quatuor ex causis ordinandi sunt sacerdotes, ut verbum Dei populo predicent, bab- tismum recta fide teneant, penitenciam omnes fideliter doceant, hostias *) Kalteisen in marg.: Sed non potuit hoc ostendere. Nota, quomodo scripsit hoc michi in faciem dictum.

Strana 161
161 puras pro salute vivorum et requie defunctorum offerant“. Jeronimus ad Evandrum presbiterum: „Quid enim facit episcopus excepta ordinacio- ne et presbiter non facit?“ Idem super Ezechielem: „Legis interpretacio est officium sacerdotis“. Sic ergo patet manifeste, quid de glosa magistri cum termino „curatis“ est senciendum. Post hoc subinfert d. doctor: „Ex premissis sequitur corrolarium 3. scil. quod non est preceptum dyaconibus a Domino ex vi dyaconatus [f. 413] officii predicare populis verbum Dei, cuius oppositum posuit d. proponens“. Dico, quod mea proposicio fuit ista: „non solum a sacerdotibus Domini, sed eciam a dyaconis debet annunciari verbum Dei“. Adducit doctor tres glosas super textu sentenciarum. Hugvicionem: „intelligitur, cum a sacerdote rogatur vel invitatur“. Henricum Bohec: „dyaconus non potest predicare nisi ex delegacione“. Johannes Theotonicus: „predicare ponitur pro lege publica“. Hoc idem affirmat Laurencius 92. di. „In sancta“. Hec doctor. Ibi dico, quod d. opponens truncavit glosatorem. Ut ergo veritas appareat, ommissum supplebo. Dicit enim sic Gregorius: „In s. Romana ecclesia dudum consuetudo est valde reprehensibilis exorta, ut quidam ad sacri altaris ministerium cantores eligantur et in diaconatus ordine constituti modulacioni vocis inserviant, quos ad predicacionis offici- um et ad studium elemosinarum vacare congruebat“. Hec ille di. 92. „In sancta“. Glosa super verbo „ad predicacionis officium“ I. 16. q. I. „Addici- mus“ contra: „Sed illud ex causa dictum est propter quosdam monachos, alias eciam diaconi possunt predicare, vel hoc intellige ex delegacione. Alias solius sacerdotis officium est predicare vel predicacionem appellat leccio- nem evangelicam“. Hec glosa. Et cum ulterius dicit d. opponens: „Si sic, tunc lectores haberent predicare vetus, dyaconi novum testamentum“, dicit quidam glosator circa quartum sentenciarum di. 24.: „Nam sicut lectoribus vetus testamentum" etc. non tamen omnino est simile. Nam lectoribus tantum licitum est legendo predicare, sed dyaconibus eciam exponendo. Ex quibus patet, qualiter Magister sentenciarum et canon Ysidori sint intelligendi. Et utique miranda res esset, si officium diaconi est predicare evangelium i. e. tantum legere, qualiter officium dyaconi esset tam periculosum dicente b. Augustino ad Valerianum: „Nil est in hac vita et maxime in hoc tempore difficilius, laboriosius, periculosius episcopi aut presbiteri aut dyaconi officio“ etc. Hec ille et ponitur di. 40. „Ante omnia“. Sed ad Dyonisium c. 5. Ecclesiastice Jerarchie dico, quod expresse ponit, quod predicacio est communis episcopo, presbitero et dya- cono. Dicit enim sic: „Communia quidem sunt et ierarchicis et sacerdotibus et ministris in sacerdotalibus ipsorum persecucionibus ad divinum altare introduccio et inclinacio sacerdotalis, manus ipso cruciformis signacio, predicacio, perfectivum osculum“. Commentum ibidem sic habet: „Ex pre- dictis intelligitur [f. 413b.], quod episcopis et sacerdotibus et dyaconibus communia sunt ante altare introduccio, inclinacio, apposicio manus epis- copalis, significacio cruciformis, predicacio, osculum“. Hec commentator. Ex hiis potest patere responsio ad motiva doctoris. Ad quartum corrolarium d. opponentis scil. quod valde congruum est multos esse missantes, eciamsi non tot sint populo predicantes, pono d. doctori oppositum, quod valde congruum est multos esse predicantes, etsi non tot sint populo missantes. Istam conclusionem probo multipliciter. 1° sic: illud plus populo congruit, cuius exemplum Christus, apostoli et

Strana 162
162 primitiva ecclesia in se plus ostenderunt, sed predicacio est huiusmodi, igitur; consequencia nota est, maior patet ex hoc, quod Christus, apostoli et primitiva ecclesia suo opera non fecerunt frustra ,sed in exemplum cuiuslibet secundum sui statum, igitur. Et minor patet ex lege evangelica et apostolica Luc. XIX, 47: „Erat quottidie docens in templo" et sic de aliis. Et Act. V, 42: „Omni autem die non cessabant in templo et circa domos docentes et evangelizantes Ch. Jesum“. 2° sic probatur predicta conclusio: illud valde congruit populo, quod est pabulum dignioris partis hominis scil. ipsius anime, sed predicacio verbi Dei est huiusmodi, igitur etc. Patet istud argumentum per Innocencium III. sic dicentem: „Inter cetera, que ad salutem spectant populi christiani, pabulum verbi Dei permaxime sibi noscitur necessarium, quia sicut corpus materiali, sic anima spirituali cibo nutritur eo, quod non in solo pane vivit homo, sed in omni verbo, quod procedit de ore Dei“. Extrav. de offi. ordi. „Inter ceetera“, item Extrav. de hereticis „Cum ex iniuncto“. Cum ergo doctorum, non dicit missancium, ordo sit quasi precipuus in eccleesia etc. Et c. „In uno“ dicitur: „Nos, attendentes, quod doctorum ordo est in ecclesia quasi precipuus“ etc. Quarto sic: illud plus congruit populo, per quod generatur in filios et filias Dei, sed predicacio verbi Dei est huiusmodi, igitur etc. Patet argumentum Jac. I, 18: „Voluntaire enim genuit nos verbo veritatis“ et Apostolus per exemplum: „Ego vos genui“. Non dicit: „per missaci- onem“ etc. 3° sic: illud plus congruit populo, per quod plures convertuntur ad fidem et ad virtuosam vitam, sed predicacio verbi Dei est huiusmodi, igitur. Patet de predicacione apostolorum. Act. II, 38 dicitur de Petro predicante: „Penitenciam, inquit, agite“ etc. Et infra: „Et apposite sunt in die illa anime circiter tria milia“. Et cap. IV, 4 Act. dicitur: „Multi autem eorum, qui audierant verbum — non dicit: missam — crediderunt et factus est numerus eorum 5 milia“. 5° sic: illud plus populo congruit [f. 414], cuius execucio ad populum Salvator striccius fieri precepit, sed predicacio verbi Dei est huiusmodi etc. Patet per illud Mt. ult. 20: „Euntes, docete omnes gentes, baptizantes eos in nomine Patris et Filii et Spiritus s., docentes eos servare omnia, que- " cunque mandavi vobis“. Et. Mar. ult. 15: „Euntes in mundum universum" etc. Sequitur: „Illi autem profecti, predicaverunt ubique“. Hinc Act. X, 42 dicit episcopus Romanus: „Nobis precepit predicare populo et testi- ficari“. Unde secure dico, quod, si sacerdotes essent diligentes de fideli verbi Dei predicacione et populus diligens de verbi Dei autentica audicione, magna ex hoc reformacio in ecclesia Dei sequeretur, tum quia sacerdotes diligencius in lege Dei studerent, tum quod soli idonei in sacerdotes ordi- narentur, tum quia ex hoc vulgares addiscerent legem et precepta Dei et per consequens essent cercius in via salvacionis iuxta illud Mt. XIX, 17: „Si vis ad vitam ingredi, serva mandata". Et ad hoc est Clemens, ita dicens: „Tales ad ministerium clerici eligantur, qui digne possint dominica sacramenta tractare. Melius est enim Domini sacerdocium paucos habere ministros, qui digne possint opus Domini exercere, quam multos inutiles, qui onus grave ordinatori adducunt“ — ponitur 23. di. „Tales“. Et Jero- nimus: „Requitur ergo in ordinando sacerdotem eciam populi sentencia, ut sciant omnes et certi sint, quia prestancior est ex omni populo, qui

Strana 163
163 doctior, qui sanctior, qui in omni virtute eminencior, ille eligitur ad sacer- docium“ etc. Et ponitur 8. q. I. „Licet“. Sed heu conqueritur b. Gregorius in omelia 17 super illo verbo: „Messis quidem multa“, sic dicens: „Quod sine gravi merore loqui non possumus, quia etsi sunt, qui bona audiunt, desunt, qui bona dicant. Ecce, mundus sacerdotibus est plenus, sed tamen in messe Dei rarus valde invenitur operarius, quia officium sacerdotale quidem accipimus, sed opus officii — quod est predicacio — non implemus“. Et sequitur bene post: „Quanto mundus gladio feriatur, aspicitis, quibus quottidie percussionibus intereat populus, videtis. Cuius hoc nisi nostro precipue peccato agitur? Ecce, depopulate urbes, eversa castra ecclesie ac monasteria destructa, in solitudinem agri redacti sunt, sed nos pereunte populo auctores mortis eius existimus, cui debuimus esse duces ad vitam. Ex nostro enim peccato populi turba prostrata est, quia faciente nostra negligencia ad vitam erudita non est“. Hec humilis papa Gregorius, osten- dens, quod causa ruine populi sunt sacerdotes ex eo, quod non predicant [f. 414b.] verbum Dei. Et ex istis iam dictis potest patere faciliter solucio ad argumenta d. opponentis. Ad primum: Predicacio est pro loco et tempore moderanda etc. Dico, quod datur locus et tempus, in quo eciam missacio est moderan- da et intermittenda sicut et predicacio. Non tamen ex hoc sequitur, quod missacio plus congruat quam predicacio verbi Dei. De 2°, quod hoc statu- tum est propter heresum eliminacionem etc. Dico, quod quia hereses pullulabant in ecclesia Maguntina, ut d. doctor adducit, bonum esset, ut ibidem verbum Deei anunciaret et alios ad anunciandum animaret, ne hereses, que quondam inibi pullulabant, reviviscant, cum eedem opiniones sepius revertantur. Latratu enim canum et baculo pastoris lupi sunt arcendi di. 43. q. I. Ad tercium, quod est hoc, ut sicut in veteri testamento etc. Concedo, quod deberemus accipere quottidianum panem non solum missantes, sed et ceteri fideles. Sic etenim erat in primitiva ecclesia, ut dicit doctor N. de Lyra et eciam Anacletus, ita dicens: „Peracta conse- cracione omnes communicent, qui noluerint ecclesiasticis carere liminibus. Sic enim eciam apostoli statueerunt et s. Romana tenet ecclesia“. Et ponitur de consecr. di. 2. c. 10. „Peracta“. Ad quartum: „propter multitu- dinem saceerdotum“ etc. dico, quod hoc non probat propositum. Dictum enim est superius per Clementem, quod „melius est enim Domini sacerdoti- um paucos habere ministros bonos quam multos inutiles“. Hec ille. Et Ambrosius in epistola ad Theodosium imperatorem: „Ex inordinata et indisciplinata multitudine sacerdotum hodie datur contemptui nostre re- dempcionis venerabile sacramentum, nam qui debuerunt esse vicarii " apostolorum, filii Petri, facti sunt socii Jude et preambuli Antichristi“. Hec ille. Ad quintum dico, quod negligencie populi Christani plus purgantur per alia quam per missarum consuetudinalem audicionem, puta per elemosinarum largicioneem iuxta illud Thobie XII, 9: „Elemosina a morte liberat et ipsa est, que purgat peccata et facit invenire vitam eternam". 2° per verbi Dei devotam audicionem Joh. XV, 3: „Iam vos mundi estis“ etc. et Act. X. adhuc loquente Petro: „verba hec“ etc. 3° per dignam eucaristie celebram communionem, unde Ambrosius: „Si quocienscunque effunditur sanguis Christi, in remissionem peccatorum effunditur, debeo

Strana 164
164 merito semper accipere, qui semper pecco, debeo semper accipere medi- cinam“. Ponitur de consecr. di. II. „Si quocienscunque“ [f. 415]. Ad quintum corrolarium d. opponentis iuxtapono istam conclusionem: non congruit cultui divino in ecclesiis irracionalis ecclesiarum multitudo, nam a principio creacionis mundi fideles Deum vere colebant, non tamen altaria multiplicabant. Unde Gen. VIII, 18: „Egressus est ergo Noe et filii eius“ etc. sequitur: edificavit autem Noe altare Domino“, et Gen. XII, 8 dicitur de Abraham: „Edificavit ibi altare Domino, qui apparuerat ei, et invocavit ibi nomen eius“. Et cap. XIII. et in multis locis similiter in lege Mosaica Exo XX, 24: „Altare de terra facietis michi“, et. Exo XXVII, 1: „Facies et altare de lignis setheim“ et sic de aliis multis scripturis. Similiter in lege gracie Mt. V, „Si offers munus tuum ad altare“ etc. Item Mt. XXIII, 19: „Ceci! Quid maius est: donum, an altare, quod sanctificat donum? Et I. Cor. IX, 13: „Nam qui altario deserviunt, cum altario participantur“. Putant enim ceci duces cum ceco populo, quod verus cultus Dei et honor aut sanctorum eius laus consistat in ampla temporum structura aut in altarium splendida multiplicacione, unde aliquando per inania sompnia inveniuntur scil. altaria multiplicata; quod reprobat conci- lium Africanum, ita dicens: „Que per sompnia et per inanes quasi revela- ciones quorundam hominum ubicunque constituuntur altaria, omnino reprobantur“. Ponitur de consecr. di. I. „Placuit“. Et tamen in hiis non est verus cultus Dei aut honor sanctorum eius, unde (Pseudo) Crisostomus Mt. XXIII. Opere imperfecto super verbo: „Serpentes, genimina viperarum, quomodo fugietis a iuducio iehenne, numquid sepulchra sanctorum edificantes, an pocius a malicia corda vestra mundantes? Numquid sic iudicat Deus, quomodo iudicat homo? Homo hominem iudicat in opere, Deus autem in corde. Que est autem ista iusticia sanctos colere et contempnere sanctitatem? Primus gradus pietatis est sanctitatem diligere, deinde sanctos, quia non sancti ante sanctitatem fuerunt, sed sanctitas ante sanctos; sine causa iustos honorat, [qui] iusticiam spernit. Quomodo fugietis? Numquid liberabunt vos sancti, quorum monumenta ornatis? Non possunt sancti amici esse illorum, quibus Deus est inimicus. Numquid potest placata esse familia Domino adver- sante? Quomodo fugietis, an forsitan nomen vacuum vos liberabit, quia videmini esse populi Dei? Quid prodest meretrici, si nomen habeat [ f. 415b] caste? Sic nichil prodest peccatori, si servus Dei dicatur. Ne putetis, quia melior est christianus, impie agens, quam impius. Denique quis peior tibi est inimicus, apertus, an qui fingit se amicum et inimicus? Puto, quod melior est inimicus apertus quam amicus falsus. Sic et apud Deum odibilis est, qui servum Dei se dicit et mandata dyaboli facit“. Hec ille super textu allegato. Et idem est (Pseudo) Crisostomus super illo textu Mt. XXIII, 29: „Ve vobis, scribe et pharisei ypocrite, qui edificatis sepulcra propheta- rum et ornatis monumenta iustorum“ etc. Sic dicit: „Ecce, qui martiria edificant, ecclesias ornant, bonum opus facere videntur. Sed si quidem et aliam iusticiam Dei non custodiant, si de bonis eorum pauperes non gaudent, si aliorum bona faciunt sua aut per violenciam aut per fraudem, quis tam insensatus est, ut non intelligat, quia non ad Dei gloriam faciunt edificia illa, sed propter estimacionem humanam et iniuste edificant martiria, ubi pauperes violenciam passi ab eis contra eos interpellant. Non enim gaudent martires, quando ex illis pecuniis honorantur, in quibus

Strana 165
165 pauperes plorant. Qualis est illa iusticia iuvare mortuos et expoliare vi- ventes, de sanguine miserorum tollere et Deo offerre? Illud non est Deo offerre, sed velle violencie sue facere socium Dei, ut, cum sibi oblatam pecuniam de peccato libenter acceperit, consenciat in peccata. Vis domum Dei edificare? Da fidelibus et pauperibus, unde vivant, et edificasti racionabilem domum Dei. In edificiis enim homines habitant, Deus autem in hominibus sanctis. Quales ergo illi sunt, qui homines expoliant et edificia martirum faciunt, habitaciones hominum componunt et habitaci- ones Dei exturbant? Iam ergo ex antiquis temporibus mos iste in hominibus habebatur. Dicebant enim apud se: „si bene fecerimus pauperibus, quis illud videt? et si viderint, non multi vident, pro tempore vident; transit enim tempus et transit cum tempore benefacti memoria. Nonne ergo melius edificia facimus, que omnes inspiciunt non solum in hoc tempore, sed eciam in posterum? Nam, quamdiu edificium permanet, tamdiu edifi- cantis memoria nominatur“. O insipiens homo, quid tibi prodest post mortem ista memoria, si, ubi es, extorquaris, et ubi non es, laudaris? Ergo, dum castigat Judeos [f. 416] Dominus, christianos docet, quoniam si iuxta alia bona edificia sancta fecerit homo, aditamentum est bonis, si autem sine aliis bonis operibus, passio est glorie secularis". Hec Criso- stomus per totum super textu, ubi supra. Imo heu communiter clerici et ceteri religiosi altaria ecclesiarum mensas faciunt numulariorum, cum ossa sanctorum et reliquias ad questum exponuunt. Unde Bernardus in Floribus: „O quanta abusio et quanta perversitas, quod ossa sanctorum exponuntur ad questum, ut, qui omnem pecuniam spreverunt vivi, coguntur iam mendi- care mortui“. Hec ille. Et ubi d. doctor, allegans Thomam, dicit: „Templa et altaria erigimus sanctis“ etc. dico secundum Augustinum lib. 8. de civitate dei: „Non nos martiribus templa sacerdocia constituimus, quoniam non ipsi, sed Deus eorum nobis est Deus. Honoramus sane memorias eorum tamquam sanctorum hominum Dei, qui usque ad mortem corporum pro veritate certarunt, ut innotesceret vera religio falsis fictis convictis. Quis umquam audivit sacerdotem stantem ad altare et super sanctum martiris corpus ad Dei honorem cultumque constitutum dicere in precibus: offero tibi sacrificium, Petre et Paule vel Cipriane ?“ Hec Augustinus. Qualiter autem sint honorandi sancti, ostendit Remigius in omelia super illo verbo Joh. V, 45: „Est, qui vos accusat,Moyses, in quo vos spe- ratis“:„Sunt enim hodie multi Judeis similes, qui sanctos venerari videntur, quos nolunt imitari et quasi sperant ab illis adiuvari, quod eorum vel sacrum corpus vel reliquias venerabiliter excolant, quorum vite et moribus contraria agunt. Metuendum ergo circa tales est, ne a sanctis, in quibus spem fiduciamque habere videntur, pocius accusentur quam adiuventur, quoniam minus accepta est sanctis veneracio, que exterius exhibetur, nisi eciam morum et vite similitudinem commendentur. Si ergo illos digne et utiliter venerari volumus, tamen si virtutem ad meritum eorum ex equo non possimus imitari, in quantum fragilitas nostra patitur, sathagamus fidei pietatis dileccionis illorum vestigia sequi“. Hec ille. Ex quibus clare patet, quid ad quintum corrolarium doctoris sit dicendum. Si tantum illum terminum „racionabilis“ declarasset, veritas corrolarii magis pateret. Ad corrolarium 6. d. [f. 416 ] doctoris: „Cuicunque ex causa racio- nabili papa prohibet actum predicacionis“ etc. dico, quod ista conclusio fuit mea in forma: „non obstante inhibicione“ etc. Et in probacione sue

Strana 166
166 conclusionis d. opponens notat tria; vide circa ipsius posicionem. Et quia magister in suo corrolario facit mencionem de sentencia excommunicacionis et ego de excommunicacione pretensa, ideo, ut ista simul intelligantur, aliquid dicam de sentencia excommunicacionis, quod excomunicacio est a communione ecclesie separacio 11. q. 3. „Nichil“ et cap. „Canonica“ 2. q. 3. „Cum sacerdos“. Excommunicacio autem est duplex scil. occulta et mani- festa. Occulta, qua homo propter peccatum mortale separatur a Christi corpore ab ipso Deo, qui tradidit ipsum peccatorem dyabolo, relinquens domum eius vacuam a gracia. De hoc Jeronimus ita scribit: „Quando Deus, qui videt in abscondito, prospicit alicuius mentem et animos viciis ac passionibus servientes et in corde eius non se diligi, sed aut avariciam aut libidinem aut iactanciam aut alia huiusmodi, istum talem ipse Dominus tradit sathane. Quomodo autem tradit sathane? Discedit a mente eius et avertit se et refugit a cogitacionibus malis et desideriis eius indignis et " relinquit domum cordis eius vacuam“. Hec ille et ponitur 11. q. 3. „Audi“. De hac Apostolus I. Cor. ult. 22: „Si quis non amat d. n. J. Christum, sit anathema“. Doctor de Lyra: „i. e. excommunicatus et a fidelibus separa- tus". Hec ille. Nichil enim aliud significat anathema quam a Deo separaci- onem 24. q. 3. „Certum“. Ad idem est Ambrosius: „Qui in Deum peccat, sacramenti celestis amittit consorcium 30. q. 4 „Nemo“. Item Origines: Cum aliquis exit a veritate, a timore Dei, a fide, a caritate, exit de castris ecclesie, eciamsi per episcopi vocem minime abiciatur 34. q. 3 „Cum aliquis“. Et ista secundum alios vocatur minor excommunicacio, de qua eciam dicit s. Cyprianus: „Quomodo possunt duo vel tres in nomine Christi colligi, quos constat a Christo vel ab eius evangelio separari?“ 34. q. 1. „Alienus“ Et Jeronimus: „Qui non colligit tecum, dispergit, hoc est qui Christi non est, Antichristi est.“ 34. q. 1 „Quoniam vetus". Et de ista dicit lex Dei ps. CXVIII, 12: „Maledicti, qui declinant a mandatis tuis“. Heu [f. 417] maior pars christianismi quasi modicum curat istam excom- municacionem! Manifesta excommunicacio est, cum peccatum est manifestum ecclesie et peccator per prelatum ab ecclesia pellitur, ut notatus ab hominibus erubescat iuxta illud Apostoli I. Cor. V, 5: „Tradere huiusmodi hominem sathane in interitum carnis, ut spiritus salvus fiat“. Et de ista est maxima praxis nunc in clero. Et ista excommunicacio dicitur vulgariter maior, quia denunciat notatum esse positum ex communione sanctorum et interdicit sibi socialem communionem fidelium ac sacramentorum percep- cionem, ut pocius peniteat et ne alios inficiat. Et ista secunda excom- municacio scil. manifesta, si debet esse iusta, oportet, quod presupponat primam, quia non potest sacerdos hominem separare a Christi corpore, nisi Deus eum prius separet propter crimen, quia apud Deum non sentencia sacerdotum, sed vita reorum queritur, quia non est notandus sentencia, quem peccati macula non inficit“ 24. q. 3. §. „Hiis ita respondetur“. Unde Jeronimus: „Si quis non recto iudicio eorum, qui presunt ecclesie, depel- latur et foras mittatur, si ante non exiit, hoc est, si non ita egit, ut mereretur exire, nichil leditur in eo, quod non recto iudicio ab hominibus videtur expulsus, et ita fit, ut interdum. qui foras mittitur, intus sit et ille foris, qui intus videtur retineri“ 34. q. 3. „Siquis“. Et idem dicit Origenes super Levitico omelia 48. Veritas autem istius dicti primo capit veritatem in capite nostro d. J. Christo et eius apostolis, qui erant excom-

Strana 167
167 municati apud principes sacerdotum pharizeos et scribas iuxta illud Johannis IX, 22: „Iam enim conspiraverunt Judei, ut si quis confiteretur esse Christum, extra synagogam fieret“, et tamen intus erant scil. in corpore mistico, illi vero foris. Ad idem est eciam Gregorius in omelia 26: „Plerumque contingit, ut iudicis locum teneat, cuius ad locum vita minime concordat. Adsepe agitur, ut vel dampnet immeritos vel alios ipse ligatos solvat". Et sequitur: „Unde recte per prophetam dicitur: „Mortificabant animas, que non moriuntur, et vivificabant animas, que non vivunt“. Non morientem quippe mortificat, qui iustum dampnat, et non victurum vivi- ficare nititur, qui reum a supplicio solvere conatur“ etc. Hec ille et ponitur 11. q. 3. „Plerumque“. Ex istis sequitur, quod non debet excommunicari nisi propter pec- catum mortale eo, quod nullus a Deo excommunicatur [f. 417b] i. e. separatur a corpore Christi mistico, quod est ecclesia, nisi propter peccatum mortale. Ergo nec ab homine debet excommunicari, nisi subsit crimen, quod est causa excommunicacionis, quia dicit b. Jeronimus: „Eos, quorum peccata manifesta sunt, de ecclesia eiciamus, ubi autem peccatum evidens non est , eicere de ecclesia neminem possimus, ne forte eradicantes zizaniam, eradicemus simul cum illis et triticum“ 11. q. 3. „Nolite“. Unde et in concilio Meldensi adhuc expressius ponitur, in quo sic dicitur: „Nemo episcoporum quemlibet sine certa et manifesta peccati causa communione privet ecclesiastica; quia autem anathema est mortis dampnacio, igitur nonmisi pro mortali debet imponi crimine et illis, qui non poterunt aliter corrigi“ 11. q. 3. „Nemo episcoporum“. Ecce, quam notanter dicit istud concilium tria: 1° vid. quod iudex non debet anathematizare aliquem i. e. maiori excommunicacione excommunicare nisi pro mortali peccato, 2° quod nonnisi illud peccatum sit manifestum, quia dicitur, quod non nisi certa et manifesta peccati causa est, 3°, quod tantum illos, qui non poterint aliter corrigi, per quod, ut videtur, contumelia designatur. Ex isto ulterius sequitur, quod omnis impius scil. peccator mortalis est excommunicatus i. e. a corpore Christi mistico tunc seperatus, unde 24. q. 3. dicitur: „Omnis impius, etsi non ab ecclesia, tamen a Deo separatus est“. Patet ex istis, eciam ex sanctorum occurrencia, quod excommunicacio pretensa sepissime fertur, iusta vero nunc rarissime promulgatur, quia regulariter iam non excommunicantur symoniaci, heretici, fornicatores, adulteri, meretrices, meretricatores, concubinarii, prevaricatores, cupidi, elati, plasphemi, raptores, immundi, homicide, percussores, deceptores, concussores, lusores, ebriosi, mendaces, sortilegi, nigromantici, ypocrite, calumpniatores, sed simplices, devoti, legem Christi zelantes, veritatem Christi confitentes et in verbo legis Christi laborantes iam frequenter excommunicari attemptantur. Ex iam dictis lucenter ,apparet, que sit excommunicacio iust et pretensa et que ligat et que non, et quomodo excommunicacio pretensa iustum non ledit. Dicitur enim Prov. X, 2: „Benediccio Dei super caput iusti. Justicia liberabit a morte“. Ne tamen emulus noster quicunque sinistre nos capiat, dico, quod vincula ecclesiastica non sunt themere contempnenda. Dicit enim b. Cri- sostomus super epistola ad Hebr.: „Nemo contempnat vincula ecclesiastica. Non enim homo est, qui ligat, sed Christus, qui hanc potestatem dedit [f. 418b], et Dominus fecit homines tanti honoris“. Et ponitur 11. q. 3.

Strana 168
168 „Nemo“. Dico eciam, quod sentencia excommunicacionis est multum timenda, unde Gregorius: „Sentencia pastoris, sive iusta, sive iniusta fuerit, timenda est“ 11. q. 3. „Sentencia“. Sed ipse Gregorius non dicit sentenciam iniuste latam esse servandam, sed timendam. Sed iusta valde, unde Augustinus super Johannem: „Nichil sic debet formidare christianus quam separari a corpore Christi. Si enim separatur a corpore Christi, non est membrum eius, non vegetatur spiritu eius. Quisquis autem, inquit Apostolus, spiritum Christi non habet, hic non eius“ 11. q. 3. „Nichil“. Glosa super verbo separari: „iuste, alias non obest, ut prima eiusdem „Quid obest“. Quare autem timenda sit iniusta excommunicacio, multe sunt cause, que causa brevitatis pronunc obmittuntur. Quod autem iniusta excommunicacio non ledat innocentem, patet ex dictis sanctorum. 1° Augustinus: „Illud plane non themere dixerim, quod si quisquam fidelium fuerit anathematizatus iniuste, ei pocius oberit, qui facit, quam ei, qui patitur hanc iniuriam 11. q. 3. „Illud“. Item Augustinus de summo bono: „Secundum katholicam fidem nec Dei nature nocere quisquam potest nec natura Dei iniuste nocere cuiquam potest“ etc.Idem de verbis Domini: „Cepisti habere tamquam publicanum fratrem tuum. Ligas illum in terra, sed utrum iuste alleges, vide. Nam iniusta vincula disrumpit iusticia“. Idem de sermone Domini in monte: „Temera- rium iudicium plerumque nichil nocet ei, de quo temere iudicatur, ei autem, qui themere iudicat, ipsa themeritas necesse est, ut noceat“. Et habetur 11. q. 3. „Secundum“ et 2. c. se. Item Gelasius: „Cui illata est sentencia, deponat errorem et vacua est, si iniusta est, tanto curare eam non debet, quanto apud Deum et eius ecclesiam neminem potest gravare iniqua sentencia. Ita ergo se non absolvi non desideret, qua se nullatenus perspicit obligatum“ 11. q. 3. „Cui“. Sic se habuerunt sancti Dei omnes ad iniustas dampnaciones, sentencias, falsa testimonia, delaciones, sensiones, quod ipsas modicum aut nichil curarunt. Unde Augustinus ad Secundum Mani- cheum: „Senti de Augustino, qui libet, sola me in oculis Domini consciencia non accuset“. Idem ad clerum Yponensem: „Quid obest homini, quod de ista tabula vult eum delere humana ignorancia, si de libro vivencium non eum deleat iniqua consciencia?“ Idem ps. 37: „Etsi ad tempus dampnaris ab homine, etsi dixerit sentenciam proconsul in f. 418b.] Ciprianum, aliud est sella — glosa: i. e. sedes iudicis terrena, aliud tribunal celeste; ab inferiore accipit sentenciam, a superiore coronam“. Idem in ps. 28: „Custodi intus innocenciam tuam, ubi nemo opprimit causam tuam, pre- valebit in te falsum testimonium, sed apud homines, nunquam apud Deum valebit“. Circa excommunicacionem ideo immoratus sum, ut appareat conclusionis nostre veritas scil. „non obstante“ etc. et quid corrolarium 6. d. doctoris: „Cuicunque ex causa racionabili papa“ etc. habeat veritatis, et eciam quid sit excommunicacio pretensa. Dixerat enim d. opponens: „Vos vocatis eam pretensam“. Possunt eciam patere soluciones ad argumenta. Ad 7. corrolarium: „Sacerdotes Domini debent aliquando omittere" etc. post firmacionem corrolarii nostri sic arguo. Nullum preceptum Domini propter scandalum perversorum est omittendum, sed fidelis predicacio verbi Dei est huiusmodi, igitur etc. Consequencia nota est, minor patet per illud Act. X, 42: „Nobis precepit predicare populo et testificari“. Maior patet per illud Act. IV. et V.: „Non enim possumus, que audivimus et

Strana 169
169 vidimus, non loqui“. Ibidem: „Obedire oportet Deo plus quam hominibus“. Patet eciam per glosam ord. super illo verbo I. Cor. IX., 16: „Nam si " evangelizavero, non est michi gloria. Necessitas enim michi incumbit“, sic dicentem: „Necessitas enim precepti michi incumbit nec audeo omit- tere“. Hec glosa. 2° sic: Oblacio venerabilis sacramenti eucaristie non est omittenda propter scandalum perversorum, ergo nec fidelis predicacio verbi Dei. Tenet consequencia per illud Augustini: „Interrogo vos, fratres et sorores, dicite michi, quid vobis plus videtur esse, corpus Christi an verbum Christi? Si vultis verbum respondere, hoc dicere debetis, quod non sit minus verbum Dei quam corpus Christi“. Et ponitur 1. q. 1. „Interrogo“, ubi rubrica sic habet: „Eque servandum est verbum Christi et corpus Christi“. Sed antecedens probatur, quia si oblacio venerabilis sacramenti eucaristie omittetur propter scandalum perversorum, magnum bonum tocius ecclesie omitteretur, cum nulla oblacio sit pocior ista; nichil enim in sacrificiis maius esse potest quam corpus et sanguis Christi de consecr. di. 2. „Nichil“. Igitur etc. 3° sic arguitur: Nichil, quod est pabulum fidelium animarum, propter scandalum perversorum est omittendum, sed predicacio verbi Dei est huiusmodi. Igitur etc. Consequencia nota est, minor patet Mt. IV, 4: „Non in solo pane vivit homo“ etc. Maior patet ex hoc, quod anima, sanguine christi redempta, fame periret, quod est magnum malum. Unde Ambrosius in libro de officio: „Pasce [f. 419] fame morientem. i“ Quisquis enim pascendo hominem servare poteris, si non paveris, occidisti" di. 86. „Pasce“. Si hoc intelligitur de moriente fame in corpore, multo magis de moriente fame in anima est intelligendum. Dico ergo, quod conclusio nostra sic intelligitur, quod sacerdotes Domini non debent omittere etc. simpliciter scil. Et hoc patet signum negativum universale*), licet aliqu- ando ad tempus posset dimittere propter pusillorum scandalum, quousque de veritate informarentur. Unde doctor Nyc. de Lyra Mt. XVII, 26 super verbo: „Ne autem scandalizemus illos“ etc. sic dicit, quod scandalum aliquando oritur ex malicia, quale fuit scandalum pharizeorum, et tale est contempnendum, sicut dictum est supra 15. cap. Aliquando oritur ex ignorancia et tale scandalum vitandum est, salva tamen triplici veritate scil. vite, iusticie et doctrine. Et tale erat illud scandalum, quia illi, qui colligebant tributum, erant gentiles, legem et prophetas ignorantes, et propter hoc ignorabant, quod Christus esset immunis a tributo". Hec ille. Et sic posset dici ad dictum Augustini super illo psalmo: „Et veritas tua usque ad nubes“, quod loquitur de obstinatis et indignis, quod intelli- gitur per hoc i. e. mandabo apostolis meis, ut deserant Judeos et non illis evangelizent iuxta illud Act. XIII, 46: „Vobis oportebat primum annunciare verbum Dei. Sed quoniam repellitis illud et indignos vos iudicatis eterne vite, ecce convertimur ad gentes. Sic enim precepit nobis Dominus. Sic ad illud Mt. X, 14: „Qui autem non receperint vos“ etc. Ad illud Augustini: „Non potest illis esse multum salubris correccio, nisi cum ille corripitur, qui non habet sociam multitudinem“ etc. [dico,]quod ista auctoritas intelligitur principaliter de punicione, unde rubrica super isto capitolo: „Quod a multitudine peccatur vel ab eo, qui multitudinem habet sociam, ab ecclesia non punitur, sed defletur“. Et glosa super isto verbo *) Psáno zcela zřetelně, ale nedává smyslu a nedovedu emendovati, jako jsem nejednou musil učiniti v této části jinde.

Strana 170
170 „multitudinem": „sic ergo racione multitudinis non exercetur vindicta“. Ad quid ergo adducitur de fideli verbi Dei omissione? Ad illud Jeronimi: „Quando vero ecclesiasticus“ etc. dico, quod loquitur ad illud tempus, quando verisimiliter proficere in toto se ignorat, et hoc patet ex isto, quia dicit Jeronimus: Taceat in illo tempore“, non tamen dicit: „taceat“ sim- pliciter. Et per ista eciam patet, quid ad alia obiecta sit dicendum. Ad [f. 419b] 8. corrolarium, ubi dixeram: „Non solum sacerdotes minores“ etc. dicit d. opponens, quod prelati et presbiteri tenentur per se vel per alios ad verbum Dei etc. Salva reverencia magistri non estimo, quod velit aliud per illam de disiuncto exemplo: modo prelati tenentur per se vel per alios ad verbum Dei fideliter annunciandum, nisi libertare vel excusare prelatos a fideli verbi Dei annunciacione forte per illam iuris regulam: qui per alium facit, per se ipsum facere videtur. Utinam iste excusaciones faciant pro prelatis non predicantibus, quando omnes stabi- mus ante tribunal Christi, cum reddemus racionem de talentis nobis com- missis! Vereor, ne dicatur nobis singulariter illud Mt. XXV, 26: „Serve male et piger! Sciebas, quod meto, ubi non semino, et congrego, ubi non sparsi. Oportuit ergo te committere pecuniam meam nummulariis et ego veniens recepissem utique, quod meum est, cum usura“. Sequitur: „Et inutilem servum eicite in tenebras exteriores, illic erit fletus et stridor dencium“. Ubi dicit Nyc. de Lyra, quia „bona divinitus collata non cedent ad gloriam male operantibus vel ociosis, sed magis ad penam“. Hec ille. Ad casus autem, quos ponit d. opponens, dico, quod non simpliciter excu- sant prelatos maiores a predicacione verbi Dei, sed pro tempore, ut si senes sint aut infirmi aut aliquando in bono alio opere salutis fidelium occupati. De Moyse, quamquam fuerit impedicioris lingue, tamen verbum Domini populo annunciabat et usque ad mortem ad servandum mandata Dei populum exhortabatur. Sic et Paulus de se dicit II., Cor. XI, 6: „Etsi imperitus sum sermone, sed non sciencia“. Ad alium casum scil. secundum, si nescit linguagium populi plene, dico, quod talem constituere populo in rectorem sive prelatum est periculosum, et ut videtur, non secundum Deum. Quid enim proficeret, queso, regno Bohemie purus Teutunicus in prelatum assignatus aut ducatui Austrie purus Ungarus aut Maguntine ecclesie purus Boemus? Hinc dicit Apostolus I, Cor. XIV, 11 [f. 420]: „Si ego nesciero virtutem vocis, ero ei, cui loquor, barbarus et is, qui loquitur michi, barbarus“. Et ubi allegat magister de Valerio, dico, quod hoc ad- mittebatur propter talium sanctorum virorum probitatem. Privilegium paucorum non facit legem communem 15. q. 1. cap. ult. post medium. Non ergo oportuit opponentem insudare circa illos casus. Non enim nego, quin prelatus in certis casibus pro tempore a verbi Dei predicacione poterit excusari. Modicum igitur faciunt aut fere nichil isti casus meam contra conclusionem. Quantum ergo iam ad finem dicendorum pro epilogo replice mee, quam posui contra venerabilem d. doctorem, primo quod solum de unica auctoritate, que erat Augustini in prologo sermonum suorum, dicit se dubitare, si sit Augustini, ego vero reperi eam in aliquot locis sub auctori- tate Augustini et dictum est doctori, quod visa est in originali. Et multa posicionis mee d. doctor dimisit intacta et non respondit ad illa, et quia tacuit circa illa, videtur consentire ad ea et non tamquam ad falsa aut

Strana 171
171 male posita, cum absque dubio illa sicut et cetera, ubi sibi visum est, impugnasset. Que autem fuit illa, placeat ea pro Deo audire: Christus est exemplar nostrum et speculum sine macula. Ad ipsum, quantum sufficimus, imi- tandum magistrum scil. Christum oportet nos habere pro vero presidente sine medio ecclesiam informandi, pacificandi et reformandi tam in capite vocato quam in membris. Christus est optimus legis interpres, cuius iudi- cio, acceptacioni et interpretacioni oportet stare salvandum quemlibet, si noluerit aberrare non solum in materia fidei, sed eciam in veritate quacunque necessaria ad salutem. Non aliter quam in ipsius Christi imitacione, de quanto possumus, est nobis salus. Verbum Dei differt a verbis hominum in multis: 1° in veritate, 2° in immutabilitate, 3° in spiri- tualitate, 4° in virtuositate, 5° in suavitate, 6° in fidelitate, 7° in perfeccione. Verbum Dei, quia est tam. [f. 420b.] verum, fidele ac perfectum pre verbis hominum, ideo ipsum est cordialiter amplectendum, veraciter pre- dicandum, cum diligencia audiendum et secundum ipsum proposse conversandum. Conclusio. Verbum Dei, sumptum in proposito, verbis hominum quomodocuque est anteponendum. Correlarium. Verbum Dei, sumptum in proposito verbis hominum non est postponendum. Corrolarium. Verba ho- minum verbis Dei minime sunt equiparanda. Corrolarium. Peccant, qui ad verba hominum cicius apponunt aurem et animam quam ad Dei verbum. Conclusio II. Clerus modernus, plus honorans humana iura quam verba evangelica, in hoc vestigia apostolica non imitatur. Corrolarium. Sacerdotees in libris gentilium et in iuribus humanis se occupantes verbo Dei pretermisso et maxime curati magis videntur adherere huic fallaci seculo quam ipsi vero Deo. Sacerdotes sunt duplices; quidam enim sunt sacerdotes sacramento et iusticia, quidam autem sunt sacerdotes solo sacramento. Nullus missam audiat presbiteri, quem scit concubinam habere indubitanter aut subintroductam mulierem. Sacerdotes adulantes vocantur litores parietum sine temperamento et consutores pulvillorum. Symoniaci sunt primi et precipui heretici, ab omnibus fidelibus respuendi. Nemo amplius nocet in Dei ecclesia quam mali sacerdotes. Nulli homines sic scindunt ecclesiam Dei sicut mali sacerdotes. Causa precipua defectus vere pacis ecclesie videtur esse fastus, avaricia et lubricitas malorum sacer- dotum. Pro reformacione ecclesie, in membris heu multum infecte, a sa- cerdocio principalius est incipiendum. Nemo amplius in ecclesia Dei prodest quam veri Domini sacerdotes. Veri Domini sacerdotes plus quam reges aut corporis parentes sunt honorandi. Multiplicatis veris sacerdotibus Domini militans ecclesia in suis membris notabile recipiet incrementum. Ecclesie viantis prelati, inordinatos et inabiles ad sacerdocium promoven- tes, periculosam et enormem inducunt christianam [f. 421] discrasiam. Verbi Dei verax et fidelis predicacio est populo christiano multum neces- saria ad salutem. Sacerdotes, omittentes veracem et fidelem verbi Dei predicacionem, multum nocent populo christiano. Sacerdotes, omittentes veram et fidelem verbi Dei predicacionem, omittunt opus populo christiano necessarium ad salutem. Verbum Dei exemplo Christi et apostolorum a sacerdotibus Domini libere ac sine impedimento fideliter et veraciter debet predicari et annunciari. Sacerdotes Domini non debent timere fideliter

Strana 172
172 exequi mandatum predicacionis. Veraces Domini sacerdotes non debent querere sermonis sublimitatem in predicando, dummodo fideliter annun- cient verbum Dei. Non obstante inhibicione aut pretensa excommunicacione minata vel iam lata sacerdos Domini debet libere et fideliter verbum Dei annunciare. Sacerdotes, dimittentes veram et fidelem verbi Dei predi- cacionem propter inhibicioneem seu pretensam hominum excommunicacio- nem sunt apud Deum excommunicati. Non solum sacerdotes minores, verum eciam prelati maiores tenentur fideliter verbum Dei annunciare. Sacerdotes, verbum Dei fideliter et veraciter non predicantes propter timorem hominum, sunt proditores veritatis. Sacerdotes Domini, fideliter verbum Dei predicantes, in suis predicacionibus magnis personis minime debent parcere dato, quod ex eo odio habeantur. Sacerdotes Domini non debent omittere fidelem verbi Dei predicacionem propter scandalum per- versorum. Sacerdos aut dyaconus Domini licite potest predicare verbum Dei sine speciali licencia sui episcopi aut prelati superioris. Nemo usurpet sibi verbi Dei predicacionem, nisi fuerit ad hoc missus. Quicunque nititur fidelem Domini sacerdotem a predicacione verbi Dei abstrahere, in hac parte videtur dictamini Spiritus sancti [f. 421b] culpabiliteer contraire. — Sacerdotes debent verbum Dei mendacia fugiendo veraciter predicare. Sacerdotis Domini predicacio, ut sibi sit meritoria, bonis operibus est confirmanda. Non ergo miretur d. doctor, si non singula ipsius scripta salutavi. Protestor, quod omnia posita mea nuper in predicacione pro veritate articuli nostri tercii et nunc replicando contra venerabilem d. Henricum, sacre pagine professorem, volo habere sub protestacione, quam fecimus in proemio actuum nostrorum, et volo subiacere humiliter correccioni domi- norum ac magistrorum meorum ac informacioni eorundem nec non princi- palius informacioni sacre scripture et ss. doctorum ,veraciter se fundan- cium in eadem, habens pro non dicto, si quid minus bene posui, paratus emendare dato, quod aliquid dixerim contrarium crediblitati etc.

Strana 173
173 EDITORIS EPILOGUS. Habes hic, lector benevole, quatuor documenta duelli illius, quod inter nuntios Hussitarum et patres concilii Basiliensis anno 1433 ineunte gestum est. Quorum primum, positio Nicolai, dicti Episcopus, hic prima vice prodit ad fidem codicis Cracoviensis 1760. Eiusdem Nicolai replicae et orationis utriusque Ulrici de Znoymo textus extabant, valde tamen mendosi, in editione Maurinorum doctissimorum Martène et Durande et in eiusdem reimpressione apud D. Mansi; Ulrici replica ibi plus quam tertia parte finali caret, quam mihi codex pretiosissimus archivii civitatis Confluentiae, olim doctoris Henrici Kalteisen, sacerdotis Ulrici praedicti in hac dispu- tatione adversarii, quem in opusculo „Husitika a bohemika několika kni- hoven jihoněmeckých a švýcarských“ (1932) accurate descripsi, suppe- ditavit. Binam quoque orationem Petri Payne Anglici, quam mihi invenire contigit, huic editioni inserere in votis fuit, quod tamen propter iniuriam temporum differre me oportuit. De argumento documentorum et aliis, quae ad intelligenda ea neces- saria sunt, imprimis de eo, in quantum per ora oratorum Bohemorum veteres magistri Matthias de Janov, Joh. Hus et Jacobellus de Misa non minus ac Marsilius de Padua Basileae locuti sint, in introductionibus, singulis orationibus praemissis, plura disserui. Denique, non tamen loco postremo necesse est me iterum gratias agere curatoribus bibliothecarum, quarum codicibus uti mihi licuit, et mu- nificentiae Ministerii instructionis publicae, quod hoc opus liberali collatione 5000 Kč iuvit, societati „Žižkův sbor“ et Musaeo civitatis Časlaviae, a quibus edendis orationibus parochi Ulrici 1500 Kč accepimus, et Acade- miae scientiarum Bohemicae, quae mihi de honorario 1500 Kč providit. PRAGAE Bohemorum, X. Kal. Octobres 1935. F. M. BARTOŠ.

Strana 174
174 OBSAH — INDEX ORATIONUM. Táborského biskupa Mikuláše z Pelhřimova obrana pražského artikulu o sti- hání veřejných hříchů, pronesená na koncile basilejském 20.—1. ledna 1432. — Nicolai de Pelhřimov, episcopi Taboritarum, oratio pro Bohemorum articulo de peccatis publicis puniendis, habita in concilio Basiliensi die 20. et 21. m. Januarii a. 1433 1—32 Odpověď Mikuláše Biskupce Jiljímu Charlierovi o stihání veřejných hříchů, pronesená 16.—18. března 1433. — Nicolai de Pelhřimov, dicti Episcopus, replica contra Aegidium Carlerii de correccione peccatorum 33—82 Oldřicha ze Znojma obrana svobody kázání slova božího, pronesená na koncile basilejském dne 23. a 24. ledna 1433. — Posicio fratris Ulrici de Znoyma in materia tercii articuli de predicacione libera verbi dei 83—113 Replika Oldřicha ze Znojma Dru. Jindřichu Kalteisenovi, pronesená v Ba- sileji 28. a 30. března 1433 na obranu svobody slova božího. — Replica Ulrici de Znoyma de parte Orphanorum contra doctorem Henricum Kalteisen, pro- nunciata in concilio Basiliensi 28. et 30. Martii 1433 114—172 Editoris epilogus . 173 ☞