Strana 209
Archiv für Kunde österreichischer Geschichts-Quellen. uerausgegeben von der zur Pfiege vaterländischer Geschichte aufgestellten Commission der kaiserlichen Akademie der Wissenschaften. Zweiter Jahrgang. 1849. Erster Band. *e WIEN. lus der kaiserlich -königlichen Hof- und Staatsdruckerei.

Strana 210

Strana 211
211 VI. Das Formelbuch Ke Albrechts I. Aus der im k. k. geh. Haus-, Hof- und Staats - Archive aufbewahrten Handschrift. Mitgetheilt von Doseph Chmel.

Strana 212

Strana 213
213 „Die Formelbücher sind eine der wichtigsten und ergie- „bigsten Quellen der Geschichte des Mittelalters, und verdie- „nen desshalb eine grössere Aufmerksamkeit, als ihnen bisher, „sowohl von Geschichtforschern als von Lehrern der Diplo- „matik, zu Theil geworden." Diess sind die Worte eines unserer verdientesten Histori- ker *), der selbst nicht wenige Formelbücher benützte und theilweise veröffentlichte. Unter andern auch eines, das sich im k. k. geh. Haus-, Hof- und Staatsarchiv in Wien befindet und von ihm nach der im Verzeichnisse der Handschriften des Haus- und Staatsarchivs angeführten Signatur "das Formelbuch K. Albrechts I." genannt wird. — Allerdings sind die in die- sem wichtigen Formelbuche enthaltenen Stücke meist aus der Zeit Herzog (nachmals König) Albrecht des I., indess ist die Bezeichnung „Formelbuch K. Albrechts I." minder genau, da auch Stücke aus späterer Zeit (aus dem zweiten bis vierten Jahrzehend des vierzehnten Jahrhunderts) aufge- nommen sind. Palacky hat von den „122 Formeln" (354 vielmehr) 14 erwähnt und davon auch 6 vollständig mitgetheilt, welche sich auf die Geschichte Böhmens und seiner Verhältnisse be- ziehen. Früher schon hatte Lichnowsky (durch den Archivar Chmel aufmerksam gemacht) einige (ihm mitgetheilte) Ex- cerpte aus diesem Formelbuche im zweiten Bande seiner Ge- schichte des Hauses Habsburg, Regesten p. CCLXXI—CCLXXV. angeführt, auch ein Stück in exteuso mitgetheilt (p. CCXV): *) Palacky, s. Ueber Formelbücher zunächst in Bezug auf böhmische Geschichte. Nebst Beilagen. Zwei Lieferungen. In den Abhandlungen der k. böhm. Gesellschaft der Wissenschaften Bd. 2 und 5 der V. Folge. — Prag 1842 und 1847. Die angeführte Stelle im 2. Bd. p. 219.

Strana 214
214 „König Albrechts Schreiben an den heiligen Stuhl in Betreff „der ihm zur Last gelegten Verbrechen." — Um 1298. Endlich hat zuletzt Dr. Böhmer in seinen Regesten 1246 bis 1313 (Stuttgart 1844) p. 199 den Wunsch nach Ver- öffentlichung dieses Formelbuches sehr lebhaft ausgesprochen. Er sagt : „Sehr bedeutend ist ein im kaiserlichen archiv zu Wien befindliches diplomatar (Formelbuch) (in folio auf pa- pier und aus dem vierzehnten Jahrhundert) für Albrechts ge- schichte, und fürst Lichnowsky hat das grosse verdienst meh- rere inhaltsanzeigen und das überaus wichtige rechtfertigungs- schreiben an den papst daraus zuerst bekannt gemacht zu ha- ben. Lichnowsky Reg. I, 271 und 291. Vergl. auch Palacky Uber Formelbücher 235. Aber noch ist nicht der ganze gehalt dieses diplomatars veröffentlicht. Dass doch diejenigen welche urkunden herausgeben immer mehr das wichtige dem minder bedeutenden vorziehen möchten! Für die gelehrten und fleissi- gen beamten des kaiserlichen archivs wäre es eine leichte und schöne aufgabe aus dessen schätzen einige bände so gewichti- ger urkunden herauszugeben wie die womit fürst Lichnowsky die deutsche geschichte wahrhaft bereichert hat." Auch später sprach Böhmer diesen Wunsch mündlich und brieflich so dringend aus, dass der Unterzeichnete seine Arbeiten fürs fünfzehnte und sechzehnte Jahrhundert unterbrach um diese werthvolle Quelle fürs Ende des dreizehnten und den Anfang des vierzehnten Jahrhunderts zum Besten der vaterlän- dischen Geschichtsforschung auszubeuten, und zwar so vollstän- dig als möglich, um keinen weiteren Wünschen Raum geben zu lassen. — Wir wollen zuerst den ganzen Inhalt der Hand- schrift (Fol. 76. Blätter, im (neueren) Schweinlederbande Sig- natur: Reichssachen Ms. Nr. 9. Locat. 244. s. XIV.) angeben, wie er schon vor 80 Jahren durch einen Beamten des Haus- archivs auf Veranlassung des Directors Rosenthal aufgezeich- net wurde, und dann die von uns eigenhändig gemachten Ab- schriften der Stücke mittheilen, welche von irgend einem J. Chmel. Interesse sein können.

Strana 215
215 I. Inhalt der Ilandschrift. 1. Archiepiscopus Moguntinus scribit Adolpho Rom. Regi, ut tractatibus Principum Electorum, ad 17. Calend. Julii Moguntiam convocatorum, interesse velit. Datum Maguntiac Kalend. Maji anno 1298. (s. II. 1.) 2. Exordium Litterarum ejusdem Archiepiscopi, quibus Electores convocantur. 3. Albertus Dux Saxoniae Adolphum Rom. Regem ob demerita Regno priva- tum, et in ejus locum Albertum Austriae Ducem electum denunciat. Sinc dato. (s. II. 2.) 4. Ludovicus Comes Palatinus Rheni Alberto Duci Saxoniae plenam confert potestatem, Albertum Ducem Austriac in Regem Rom, nomine dicti Ludovici cligendi. Sine dato. (s. II. 3.) 5. Electores Imperii Summo Pontifici notam faciunt Electionem Alberti Ducis Austriae in Regem Rom. eundemque ad Imperiale Diadema suscipiendum evo- cari postulant. Sine dato. 6. Conclusio Litterarum ejusdem intimationis ad Principes seculares. 7. Alberti Rom. Regis Litterae ad Papam, quibus sinistrum rumorem de se occasione mortis Regis Adolphi sparsum refellit, significando, quod Electioni suae in Regem Rom. vivente dicto Rege Adolpho celebratae non assenserit, et eundem nou nisi aggressus, in pugna, in qua eum periisse constat, devicerit. Postremo supplicat Papae, ut attentà ejus innocentià illum tanquam Regem Rom, denuo electum favore benevolo prosequatur. Sine dato. (s. Lichnowsky. II. XI. Beil.) S. Bonifacius pp. Albertum Ducem Austriae in Rom. Regem electum con- firmat. Datum Lateran. II. Kalend. Maji, Pontificatus anno 9. 9. Procuratorium pro nunciis Alherti Rom. Regis ad Bonifacium pp. desti- natis, ut filialem ejusdem Regis erga Sedem Apostolicam devotionem exponant, et servitia Regia promiltant. Sine dato. (s. II. 4.) 10. Bonifacius rp. absolvil Regem Albertum à confoederationibus, quatenus observationem corum impedirent, quae idem llex Romanae Ecclesiae se facturum et servaturum promiserat. Sine dato. (s. II. 5.) 11. Coelestinus pp. Alberto Duci Austriae notam facit sui Electionem in locum Nicolai pp. IV. Datum Aquilejae X. Kalend. Octobr., Pontificat, anno 1. (s. II. 6.) 12. Albertus Rom. Rex Romanae Ecclesiae donat Thusciae Provinciam. Sine dato. Ad calcem hujus donationis extat sequens nota: In hac cedula con- tinentur addiciones, que deficiebant in antiqua. etc. (s. II. 7.) 13. Bonifacius pp. Wenceslan Regis Bohemiac filio, qui Regnum Hungariae jure Electionis sibi obvenisse practendebat, idem Regnum abjudicat, et illud Nariae Siciliae Reginae ac ejus nepoti Carolo competere definit, Regemque Romanorum Albertum, ut his efficaciter assistat, Wenceslao antem auxilium nec praestet, nec praestari sinat, hortatur. Datum Anaginae iij. Non. Junii, Ponti- ficat, anno 9. (s. II. 8.) 14. Juramentun fidelitatis Magistri Henrici filii Henrici Bani, Carolo Hun- gariae Regi praestitum, Actum in Teten, Vespriniensis dioeces. pridie Non. Junii 1308. (s. II. 9.) 15. Litterac Ladislai Woyvadae Transilvani et Comitis de Zonnk super recog- nitione et juramento fidelitatis Carolo Hungariae Regi à se praestitis. Datum in Segnedino, fer. 4. proxima post Dominicam Judica. 1310. (s. II. 10.) 16. Albertus Rom. Rex Rudolphum primogenitum, caeterosque filios suos de Regno Bohemiae et illius pertinentiis ad hunc effectum investit, ut Rudolpho pracdicto sine liberis masculis decedente, gradatim succedat cum suis masculis heredibus frater senior tunc superstes. Datum apud Znoyman XV. Kal. Fe- bruarii. 1307. (Gedr. b. Palacky, Formelb. 1. 326. Nr. 124.)

Strana 216
216 17. Confoederatio Wenceslai Boh. Regis cum Philippo Rege Franciae contra Albertum Rom. Regem. Sine dato. (Gedr. b. Palacky, Formelb. 1. 322. Nr. 118.) 18. Rex Bohemiae scribit Comiti Ferretensi, quod ei transmittet per Johan- nem Familiarem suum Litteras suas patentes super confoederatione praedicta, ut cum eodem Johanne ad Regem Franciae vel personaliter procedat, vel nuncios suos mittat, ad solidandam in eorum pracsentia confocderationem praefatam. Sine dato. (Gedr. b. Palacky, Formelb. 1. 323. Nr. 119.) 19. Albertus Rom. Rex scribit Episcopis et Baronibus Hungariae, ut P. Hungariae Regem consiliis et exhortationibus suis ad conjungendum suum militem cum exercitu Rudolphi Ducis Austriae, ejusdem Alberti Primogeniti, contra Regem Boh. inducant. Sine dato. (Gedr. b. Palacky, Formelb. 1. 325. Nr. 122.) 20. Albertus Rom. Rex Wenceslaum Boh. Regem constituit Imperii Vicarium in Mysnia Orientali, et terra Pilnensi. Sine dato. (Gedr. b. Palacky, Formelb. 1. 320. Nr. 116.) 21. Litterae credentiae pro N., ad Papam destinato, ut causas exponat, cur N. necdum comparuerit, ad Imperii Diadema è manibus Pontificis suscipien- dum. Sine dato. (s. II. 11.) 22. Rudolphus Rom. Rex scribit cuidam, conquerendo, quod, cum illius operae obtenti hactenus à papa favores plurimum sint adscribendi, nune animo sit alieniore; petitque, ut innocentiae suac prolatori N. fidem adhibeat. Sine dato. (s. II. 12.) 23. Ejusdem mancae tres Litterae credentiales. 24. (alias 27.) Regia hortatio ad N., ne generali paci, thelonca pro libitu extorquendo, contraveniant, sed manus ab opere cohibeant. Sine dato. 25. Litterae N. ad N., ut relaxet collectas Ecclesiis impositas. Sine dato. 26. Exordium Litterarum N. ad N., quibus significat, quod ejus praesentiam praestoletur, ut ei peccata sua confiteri possit. 27. Exhortatio nomine universalis Ecclesiae ad Episcopos, ut non solum de immani scelere Judacorum, qui Venerabile manibus sacrilegis confodiunt, et mal- leis contundunt, vindictam sumant, sed etiam contra eorum fautores meri et mixti Imperii potestate praeditos, qui cos defendendo, gladio ad vindictam malorum collato abutuntur, se praecingant. 28. (31.) Wernhardus Episcopus Pataviensis constituit N. N. inquisitores haereticae pravitatis. Sine dato. (s. II. 13.) 29. Idem Ecclesiam in Engelheim, nunc Engelcellam, Ordini Cisterciensi ad construendum ibidem monasterium offert, eamque a Jurisdictione Pataviens. Eccle- siae eximit, et Monasterio de Wilhering jure filiationis subjicit. Datum Pataviae die B. Gregorii pp. anno 1293. 30. Rudolphus Rom. Rex confirmat Privilegia Ordinis Teutonici. Sine dato. 31. Litterae credentiae Gubernatorum et Communis Civitatis Aretii, Alberto Rom. Regi destinatae, ut corum Ambassiatori, Paganello de Vico, tam de ipso- rum intentione quam passione informato, fidem adhibeat. Sine dato. (s. II. 14.) 32. Henricus Constantiensis Episcopus eximit a subjectione parrochialis Eccle- siac in Swicz Capellam in Morsach, ut deinceps jure parrochiali gaudeat. Sine dato. 33. Alberti Rom. Regis tanquam Patroni Ecclesiae in Swicz, confirmatio su- pradictae exemptionis Capellae in Morsach ejusdemque erectionis in Ecclesiam parrochialem. Sine dato. 34. Capitulum Ecclesiae Ratisbonensis occasione mortis sui Episcopi, protec- tionem R. Rom. Regis implorat. Sine dato. 35. Albertus Dux Austriae declarat, quod provisio de Ecclesia in Ebenfurth, facta a Conventu domus et Hospitalis Ilierosol. St. Johannis in Neubing Ditrico Clerico et Notario Elisabethae, Ducis praedicti conthoralis, solum ad preces ejus- dem Ducis et ex affectu erga eum peracta fuerit, dictusque Conventus utpote Pa- tronus alium instituere potuerit. Sine dato. (s. II. 15.) 36. Albertus Episcopus Pataviens. dispensat cum Johanne Wirsingi, ut, non obstante, quod absque dimissoriis Litteris sacros ordines ab alieno Episcopo rece-

Strana 217
217 perit, et in sic susceptis non quidem ex contemptu clavium, sed ex simplicitate ministraverit, suum officium deinceps rite exequi valeat. Sine dato. (s. II. 16.) 37. Ch. Episcopus Ratisbonens. exponit Alberto Rom. Regi, quod Rudolphus Dux Bavariae Arbitrio ratione collectarum Bonis Ecclesiae Ratisbonensis ab eodem impositarum pronunciato, propter protestationem Episcopi contra unum Arbitrii articulum (vi cujus idem Episcopus ad impetrandam suis expensis absolutionem a sententiis contra impositores dictarum Collectarum per Sedem apostolicam dudum latis teneretur), stari nolit; ideoque postulat eidem Duci injungi, ut percepta restituat, et ejusmodi injurias imposterum non attentet. Sine dato. (s. II. 17.) 38. Fridericus Dux Austriae concedit Preposito et Conventui Monasterii sub- nen., ut propter damna, ex bello ipsius Ducis circa partes Bavariae gesto per- pessa, singulis annis duo talenta Salis sine thelonio tam in Eno quam in Danu- bio per quinquennium deducere valeant. Sine dato. (s. II. 18.) 39. Albertus Dux Austriae quosdam reditus et decimas in Parrochia Hadmars- dorf, nec non decimam vini in monte Elseck circa Viennam, tradit Monasterio Sororum Sac. Crucis in Tulna, perpetuo possidendas. Sine dato. (s. II. 19.) 40. Capitulum Ecclesiae Pataviens. precatur A. Austriae Ducem, quatenus, si idem Capitulum loco Friderici Plebani in Helbrum (cujus demerita exponit) alium instituerit, Dux adesse velit Capitulo favore et auxilio. Sine dato. (s. II. 20.) 41. Godefridus Pataviens. Episcopus confirmat Indultum Plebani in Mistelbach, ut Ecclesia in Beutstorf proprium Capellanum habeat, qui plebi ecclesiastica Sa- cramenta porrigat, honore tamen in sepultura et aliis solennibus, Ecclesiae Mistel- bacensi tanquam Matrici, semper salvo. Sine dato. (s. II. 21.) 42. W. Episcopus Pataviensis confirmat Erectionem in Parrochiam Ecclesiae in Hackenberch, ad Ecclesiam in Leyz tanquam matricem spectantis; sub condi- tionibus in Erectione appositis. Sine dato. (s. II. 22.) 43. Constitutio Synodalis adversus eos, qui bona Ecclesiarum scienter deti- nent, personas ecclesiasticas captivant, verberant vel occidunt, et homines per vias et stratas publicas transeuntes spoliant. (s. II. 23.) 44. H. Episcopus Herbipolensis tanquam executor a Sede apostolica nomina- tus citat ad suam praesentiam Ottonem Plebanum in Linza, et Conradum ejus Vicarium, ratione gravaminum Fratribus minoribus illatorum. Datum in Herbipoli, sine die, mense et anno. (s. II. 24.) 45. Appellatio Plebani Ecclesiae in Gors, Plebani in La, Plebani Ecclesiae in Hoflino, et Plebani in Hademichstayn, ab Episcopo Pataviensi ad Metropolita- nam Sedem Salzburgensem, in causa impositae Collectae. (s. II. 25.) 46. A. Rom. Rex. intimat universis S. Rom. Imperii Fidelibus, quod Rudol- phum Craftonem Cantorem Basiliensem in Capellanum suum assumpserit. Sine dato. (s. II. 26.) 47. Albertus Plebanus in Gmunden postulat in signum sincerae confraterni- tatis ab O. Capellano B. V. super littore Viennae, ut pro eo mortuo triginta mis- sas legat; quod vice versa se facturum pollicetur, si supervixerit. Sine dato. (s. II. 27.) 48. Maurus Abbas Monasterii S. Mariae Scotorum Viennae, Cristannum de Landescrona, Clericum Pragen. Dioecesis constituit suum procuratorem in causa, quam Henrico Presbitero, dicto Vschel de Neunburga ex altera parte Danubii, movere intendit. Sine dato. (s. II. 28.) 49. Otto Rector Capellae B. V. Viennae in littore, tanquam Judex delegatus ab Episcopo Patav., curat ad suam praesentiam citari Henricum dictum Vschel Presbiterum de Neunburga, in causa debitorum, damnorum et aliarum rerum a Maur. Abbate Scotorum Viennensi praetensarum. Sine dato. (s. II. 29.) 50. Otte Dux Austriae commendat Abbati et Conventui Monasterii Zwetlens. Andream de Tulna, ut in Ordinem recipiatur. Sine dato. (s. II. 30.) 51. Albertus Patav. Ecclesiae Praepositus, tanquam Judex delegatus vigore Bullae Johannis pp. XXII. ddo. Avinione Novis Junii, Pontificatus anno 11., cu- rat per Ottonem Rectorem Capellae B. V. super littore in Vienna, citari quondam Magistrum Civium Wienn., dictum Wülfleinstorfer, si cum Magistro Jacobo, par-

Strana 218
218 rochialis Ecclesiae in Potendorf, et Capellae S. Pangratii in Vienna Rectore, super praetensione unius librae redituum eidem Capellac S. Pangratii debitae, infra festum SS. Simonis et Judae non concordaverit. Datum Pat. 4. Kal. Aug., sine anno. (s. II. 31.) 52. H. Decanus Ecclesiae N. Pat. Dioecesis Ord. S. Augustini profitetur, N. in Capitulo votis concordibus in Praepositum dictae Ecclesiae electum esse et nihil de illo constare nisi quod laudem mereatur. Sine dato. 53. R. Abbas in Sytanstetenscribit Episcopo Patav., ut Ottoni de Waidhoven, qui correctionem extra praesentiam Episcopi subire contumaciter recusavit, et de monasterio sine licentia egressus est, ante visilationem monasterii fidem non ha- beat. Sine dato. (s. II. 32.) 54. Litterae fraternitatis ab II. etc. Ordinis N. Constantiac Reginac Jerusa- lem et Cypri destinatae. Sine dato. 55. N. commendat B. et C. cuidam Monasterio, ut in Ordinem assumantur. Sine dato. 56. Quidam scribit alteri, quod C. de lepra suspectum, et ob hoc sibi ex parte illius praesentatum a laepra immunem invenerit. Sine dato. 57. Gentilis Cardinalis, Apostolicae Sedis Legatus, scribit F. Duci Austriae super morte A. Rom. Imperatoris, ejus patris. Sine dato. (s. II. 33.) 58. Dux Austriae intimat N. mortem Leupoldi Ducis fratris sui, petitque, pro ipso exequias celebrari. Sine dato. (s. Il. 34.) 59. Formulare Litterarum, quibus Judex delegatus ab Episcopo, quempiam ci- tari curat. 60. Consensus Rudolphi Ducis Austriae, ut Albertus ejus frater uxori suac Elisabeth certa Bona in doten seu donationem propter nuptias assignare valeat. Sine dato. (s. II. 35.) 61. In simili consensus Rudolphi Rom. Regis. Sine dato. (s. II. 36.) 62. Consensus Rudolphi Ducis Austriae, ut Albertus ejus frater loco Bono- rum uxori suac Elisabeth in donationem propter nuptias assignatorum certa alia Bona valeat assignare. Sine dato. (s. HI. 37.) 63. Consensus Rudolphi Rom. Regis ad eandem permutationem. Sine dato. (s. II. 38.) 64. Philippus Francorum Rex scribit Alberto Regi Rom., quod litteris suis post intellectos rumores de illius Electione et victoria eidem transmissis ipsius litteras super eadem materia, et incundo mutuo foedere sibi per specialem nuncium destinatas receperit; pro quibus ipsi gratias agit, et ad concludendum foedus nuntios suos instanti mense Septemb. se missurum promittit; quod verò libera- tionem filii Comitis Gillburchens. ab Alberti nuncio ejus nomine petitam, concer- nit, an haec liberatio Alherto cordi sit, sibi intimari postulat, cum nec litterac hujus rei mentionem faciant, nec nuncii credentia se ad hoc extendat. Sine dato. (s. II. 39.) 65. Alberti Ducis Austriac procuratorium pro nunciis suis, ad ordinandum matrimonium inter Rudolphum Ducis primogenitum, et unam Sororum Philippi Regis Franciae. Sine dato. (s. II. 40.) 66. Albertus Rom. Rex Rudolpho Duci Austriae, Primogenito suo, ratione contrahendi matrimonii cum Blancha, Philippi Regis Franciae Sorore, Ducatum Austriac et Styriae etc. cum pertinentiis perpetuo et hereditarie possidendum dat, eidemque Blancae Comitatum Alsaciac etc. in dotalitium assignat. Sine dato. (s. II. 41.) 67. Idem promittit foedus cum Rege Galliae initum perpetuo servare. Sine dato. (s. II. 42.) 68. Idem notum facit, quod de suo, et Consortis suac Elisabethae consensu, Electoribus Imperii, videlicet Rudolpho Comite Palatino Rheni, Rudolpho Duce Saxoniae, et Hermanno Marchione Brandenburg. similiter consentientibus, filii sui Fridericus et Leupoldus juri sibi competenti in Ducatu Austriac et Stiriae, nce non in Dominiis Carniolae, Marchiae et Portus Naonis, ac etiam in Comi- tatu Alsatiae etc. in favorem Rudolphi fratris natu maximi, ejusque liberorum ex eo et Blanca illius conjuge descendentium renunciarint. Sine dato. (s. II. 43.)

Strana 219
219 69. Litterae Alberti Rom. Regis ad Bonifacium Papam, ut Nunciis suis, ad eum destinatis, scilicet Johanni Tullensi Episcopo, Johanni Praeposito Thuriensi, Wernhardo, Suppriori Domus Praedicatorum Argentinae, Marquardo Domino de Schellemberch, et Cunrado dicto Monacho, de Basilea, in dicendis fidem habeat. Sine dato. (s. II. 44.) 70. Alberti Rom. Regis Procuratorium pro Nunciis suis, Johanne Praeposito Thuriensi, Marquardo Domino de Schellemberch, et Chunrado dicto Monacho, de Basilea, ad Summum Pontificem destinatis, tanquam Procuratoribus et Nunciis generalibus et specialibus in omnibus Alberti Regis, et Imperii causis, specialiter vero ad ostendendam Alberti innocentiam in facto excommunicationis, persecutio- nis Ecclesiarum, et in aliis, super quibus ad Suae Sanctitatis praesentiam dici- tur evocatus. Sine dato. (s. II. 45.) 71. Albertus Dux Austriae appellat et provocat ab Archiepiscopo Salzbur- gensi ad Summum Pontificem, quod sibi, suisque damna gravia manifeste per eundem Archiepiscopum inferantur, et ne Archiepiscopus in Ducem suosque adju- tores et subdilos sententias excommunicationis, suspensionis vel interdicti ful- minare pracsumat. Actum Viennae in die SS. Petri et Pauli anno 1296. (s. II. 46.) 72. Idem constituit N. N. procuratores et actores suos in causa praedictae Provocationis. Sine dato. (s. II. 47.) 73. Idem petit ab Archiepiscopo Salzburgensi, ut omnes suas sententias, Banna et interdicta contra eum, ejusque subditos et adbaerentes lata revocet. Sine dato. (s. II. 48.) 74. Albertus Rom. Rex gratias refert Landolfo Cardinali, quod ejus Nunciis de Curia Romana proxime reversis astiterit et negotia imperialia promoverit; petitque, ut Magistro Cunrado, Praeposito Werdensi, et Cunrado dicto Monacho, de Basilea, ad Papam destinatis, in illis, quae Alberti nomine Cardinali expo- suerint, fidem credulam habeat. Sine dato. (s. II. 49.) 75. N. Rex quendam constituit suum Missum et Judicem ordinatum, ut muli- eribus et minoris actatis hominibus, ad contrahendum auctoritatem plenariam, in illis Lombardiac partibus, in quibus ipsa requiritur, impertiri valeat. Sine dato. (s. II. 50.) 76. Theod. Comes Clevensis supplicat Papac suo et totius populi nomine, quatenus Imperii Electores ecclesiasticos ad hoc inducere dignetur, ut thelonea inconsucta et indebita non exerceant. Sine dato. (s. II. 51.) 77. Albertus Rom. Rex revocat omnes donationes, concessiones, augmenta- tiones etc. Theloniorum, pedagiorum et exactionum, a se, suisque Antecessoribus datas Archiepiscopis, Principibus, Ducibus, Comitibus, aliisque, in quibuscunque Rom. Imperii locis, illis dumtaxat theloniis etc. exceptis, quae per F. Imperatorem fuerunt concessa. Sine dato. (s. II. 52.) 78. Civitas Coloniensis supplicat Papae, et Collegio Cardinalium, ut ipsi contra Archiepiscoporum Electorum Imperii indebita pedagia, onera et servitutes festino remedio subveniant, Regemque Rom. Albertum in suo justo et bono pro- posito circa cadem pedagia et contra dictos Archiepiscopos confoveant. Sine dato. (s. II. 53.) 79. Arbitrium seu Laudum Alberti Rom. Regis super omnibus litibus et causis Episcopi Patav. ex una, et Civitatis Patav. ex altera parte. Sine dato. 80. Emicho Frisingensis, Hertnidus Gurcensis etc. Episcopi supplicant Summo Pontifici pro Neo-Electo Salzburgensi, eorum Metropolitano, ut confirmetur, et accipiendae in propria Ecclesia consecrationis licentiam obtineat, cum propter Salzburgensis Ecclesiae gravem in temporalibus diminutionem, se pro confirma- tione Romae personaliter praesentare sine ejusdem Ecclesiae certa ruina non valeat. Sine dato. (s. II. 54.) 81. Albertus Rom. Rex investit F. in Episcopum Argentin. Ecclesiae Electum, de Temporalibus. Sine dato. (s. II. 55.) 82. Conr. Archiepiscopus Salzburgensis scribit F. Duci Austriae, quod recep- tam in se commissionem, inter eundem Ducem, et Ottonem Bavariae, quosdam

Strana 220
220 amicabiles tractatus faciendi, ipsi Ottoni Bavariac Duci per Gransonem revela- verit, et in responsis acceperit, quod Otto Dux, eum tempore introductionis uxoris suac, apud Landshutam proxima Dominica ante festum Pentecostes cele- brandae, interesse tractatibus non valeat, se in his et omnibus aliis, Archie- piscopi consiliis et beneplacitis conformet. Praeterea exponit, quod Dux Rudol- phus ipsius Austriae Ducis ascensum suadcat, et intendat ventura feria 2. Patrui sui adire pracsentiam, ad procurandum eidem Duci Austriae securum transitum per Bavariam; cumque Archiepiscopus solennitati pracdictac introduc- tionis interesse velit, dummodo tempus adventus Ducis Austriae ad partes ejus cum tempore ejusdem solennitatis non concurrat, idcirco à Duce Austriae certior reddi cupit, qualiter juxta tempus praefate introductionis processum suum mode- rari velit. Postremo notificat sibi relatum esse, quod Rex Romanorum post instans festum Ulmae vel Augustae aderit. Sine dato. (s. II. 56.) 83. Fridericus Imp. litem inter Henricum Austriac, et Henricum Saxoniae, Duces agitatam terminat, Ducatum Bavariae a Duce Austriac resignatum Duci Saxoniae in beneficium concedendo, et Marchiam Austriae a Duce Bavariac resignatam in Ducatum commutando, eundemque Ducatum Duci Austriae ejusque uxori in bene- ficium conferendo, ita ut ipsi et liheri eorum hunc Ducatum hereditario jure possideant etc. Sine dato. (Minus.) 84. Rex Rudolphus corrigit filium suum Albertum Ducem Austriae, ob acerbas Litteras, quas scripsit Episcopo Pataviensi. Datum ante Waltek sine die, mense, et anno. (Gedr. Wiener Jahrb. d. Lit. Bd. CIX. p. 266. vgl. Kopp. I. p. 924.) 85. Albertus Rom. Rex confert Ducibus Carinthiae titulo feudali certa telo- nia in Ant., Tella, et Bozano. Sine dato. (7. Jänner 1305. Lichnowsky II. Regg. 461.) 86. Albertus Dux Austriae habilitat filias Eber. Minist. Burgens, opidi in Menigen, ut in Feudis, dictis Mannlehen, cum liberis masculis succedere vale- ant. Sine dato. (s. II. 57.) 87. Legitimatio Mathine N. de soluto et soluta geniti. Sine dato. (s. II. 58.) 88. Chun. Archiepiscopus Salzburgensis scribit F. Duci Austriae, quod ante- quam ipse Archiepiscopus Norimbergam ad Regem Rom. venisset, idem Rex solennes Nuncios suos, videl. Archiepiscopum Mogunt. elc, pro perducendis ad effectum praemissis (quae autem omissa sunt) in Bohemiam destinaverit; quodque Elisabeth olim Wenceslai Bohem. Regis filia vel fratri, vel filio Regis Rom. ma- trimonialiter copulanda sit; item, quod Rom. Rex Duci Rudolpho ratione suorum negotiorum terminum ad eum veniendi praefixerit; item quod tam ipse Dux Au- striae et Duces Bavariae, quam ipse Archiepiscopus Salzburgensis fuerint Rom. Regi suspecti redditi, quod videlicet Principes, qui pro consummandis tractatibus apud Ulmam, in Salzburch convenire decreverant, ibidem contra Regem conspirare vellent; quam tamen suspicionem Archiepiscopus statim post suum ad Regem ad- ventum removerit, praeter alia afferendo, quod Dux Austriae in tractatibus ami- citiae cum Comite de Wirtenburch, Regem Rom. exceperit, asserens, ab ejus fidelitate et obsequio nullo modo velle recedere; postremo scribit, quod Regem Rom. Norimbergâ usque Eystedt comitatus sit. Sine dato (Gedr. b. Palacky, Formelb. I. 329. Nr. 127). 89. Adolphus Rom. Rex confirmat Privilegium de non evocando, Civitati Constantiensi concessum. Sine dato. (s. II. 59.) 90. Rudolphi Rom. Regis Privilegium de non evocando, Civitati Constan- tiensi concessum. Sine dato. (s. II. 60.) 91. Albertus Rom. Rex monasterium Conense Ordinis Cisterc. et Branden- burg: Dioecesis, in protectionem Imperii recipit, ejusque defensionem Mar- chioni Brandenburg. et Successoribus illius injungit et delegat. Sine dato. (s. II. 61.) 92. Albertus Rom. Rex facit Comiti de Werdemberch gratiam, quod Villa ejus Nav iisdem libertatibus et juribus quibus Civitas Imperialis Ulma, gaudere debeat. Datum ante Castrum Bensheim 4. Non. Julii 1301. (s. II. 62.) 93. Litterae Heinrici ee Potendorf, dicti canis, quibus constituit tempus et terminum, quo creditori suo Heinrico, genero Leublonis, Civi Viennen., mutuum solvere velit, et debeat. Sine dato. (s. II. 63.)

Strana 221
221 94. Albertus Rom. Rex assumit quendam Archidiaconum in suum Capellanum. Sine dato. (s. II. 64.) 95. Quidam recommendat Praeposito ad S. Hypolitum, Ortolphum Diaconum, ut ad sacerdotium promovcatur. Sine dato. (s. II. 65.) 96. Arbitrium Herbipolensis et Olomucensis, Episcoporum, L. Comitis Pala- tini Rheni, et O. Marchionis Brandenburgensis, super litibus, quae inter R. Romanorum, et Ott. Bohemiae Reges, vertebantur. Sine dato. 97. Rudolphus Episcopus largitur 40. dierum indulgentias visitantibus Eccle- siam parrochialem in Mistelbach, in festo et per Octavam S. Martini, Patroni ibidem, et per Octavam Dedicationis. Sine dato. (s. II. 66.) 98. Rudolphus Archiepiscopus Salzburgensis hortatur iterato Decanum Patavi: ut electionem Episcopi Patav. quantocius procuret, et Ch. Lavent. Episcopi ver- his, quae Archiepiscopi nomine hac de re exposuerit, fidem credulam adhibeat. Sine dato. (s. II. 67.) 99. Plebani ad Plebanum litterae super quacsita confraternitate. Sine dato. 100. Fridericus etc. in litteris ad Messanenses, plangit mortem Primogeniti sui, Henrici Siciliae Regis. Sine dato. 101. Friderici etc. Epistola consolatoria ad N. Comitem, super morte ejus filii. Sine dato. 102. Ejusdem similis Epistola ad quendam super morte ejus fratris olim Episcopi. Sine dato. 103. Fridericus etc. cujusdam officialis sui fidelia servitia commendat, eorum- que remunerationem promittit. Sine dato. 104. Idem dirutionem domus, cujusdam Regno pulsi, ad supplicationem unius sui fidelis, cui haec dirutio in damnum cederet, differi praecipit, quousque aliud mandetur. Sine dato. 105. Idem hortatur Collegium Cardinalium, ut motus summi Pontificis ob fa- vorem rebellium Lombardorum arreptos compescant. Sine dato. 106. Litterae amici ad amicum, qui filium per mortem amisit. Sine dato. 107. Planctus Monialium super morte Abbatissae. 108. Quidam exprobrat Conventui, quod frumentum alicui ab abbate collatum restitui curaverit. Sine dato. 109. Quidam commendat alteri negotium sui fratris. Sine dato. 110. Gregorius Patriarcha refert Regi N. gratias, quod fiduciam suam in ipso collocaverit, promittitque honoris ipsius incrementum in Italia procurare. Sine dato. 111. Quidam excusat alterum, quod consilium prodidisse insimulatus duriùs responsaverit; et proditionis suspicionem ab eo amoliri satagit. Sine dato. 112. Fridericus etc. scribit cuidam, quod Papa posito supercilio ad compositio- nem se inflectat; quem autem magis adhuc humiliare proposuerit. Alexandrinos relictis rebellium Mediolanensium erroribus, ad fidem Imperii rediisse notificat, et nuncium hoc fidelibus suis ad notitiam deferri jubet. Sine dato. 113. Idem monet Cives . . , quatenus Ferraneum, Legatum Papae, ad partes Theuton:, ut Principum, Magnatum et aliorum fidelium devotionem et fidem corrumpat, destinatum, et nuncios ejus, non recipiant, sed eorum conatibus se opponant. Sine dato. 114. Tabulae Titulorum, quorum usus est in litteris ad diversi Status, condi- tionis et Dignitatis homines; cum variationibus exordiorum, expositionum et con- clusionum. (a pag. 88—95 et a pag. 98—105.) 115. Regis Rom. Litterae ad Cardinales super morte Bon. Papae. Sine dato. 116. Quidam scribit alteri, ut sibi de vasis ad instantem post festum S. Mi- chaëlis vindemiam generalem in Austria provideat, et illa a fecibus corruptionem vini causantibus emundet. (p. 106.) 117. Matthias, Abbas monasterii in Altenburch, visitator Ordinis S. Benedicti per Austriam in provinciali Capitulo electus, scribit Abbatibus monasteriorum, quae vult visitare. Sine dato. (s. II. 68.) 118. Albertus Episcopus Pataviensis confirmat cujusdam fundationem unius mis- sae, post mortem Fundatoris singulis diebus celebrandae. Sine dato. Archiv. Jahrg. 1849. II. Heft. 16

Strana 222
22 222 119. Litterae cujusdam Scholaris ad Plebanum in Weikerstorf, ut ei munu- sculo subvenire velit. (s. II. 69.) 120. Litterae Amasiae ad suum dilectum. 121. Quidam certas historias sibi describi postulat. 122. Laus cujusdam epistolae. 123. Laus doctrinae et sapientiae. 124. Responsio obedire volentis. 125. Monita pro Studentibus. 126. Responsum obedire volentis. 127. Nota, quomodo ad monita respondendum sit. 128. Ars grammatica molae assimilatur. 129. Quidam nimis diu Grammaticae studuisse reprehenditur. 130. Artes liberales sorores appellantur. 131. Quidam reprehenditur, quod aetatem suam consumat, liberalibus artibus studendo. 132. Sententia avaritiae. 133. N. conqueritur patri cujusdam Scholaris, quod ejus filius curae suac com- missus non obediat. 134. Litterae patris ad filium super dicta querela. 135. Ejusdem filii responsio. 136. Notula de materiis inveniendis. 137. Quidam reprehendit amicum in respondendo negligentem. 138. Epistola alia ejusdem argumenti. 139. Alia consimilis. 140. Idem duae aliae similes. 141. Quidam consulit amicum, quid sibi agendum sit, et ab eo de statu pa- ternae domus, Cathedralis Ecclesiae dispositione, Patriacque rumoribus certior reddi cupit. 142. Responsio desuper. 143. Nota, quod praetacta responsio dilatari, non vero abbreviari possit. 144. Quidam hortatur adolescentem, ne differat ad litterarum studia properare. 145. Quidam reprehenditur, quod Studia usque ad vigesimum aetatis annum contra propositum suum distulerit. 146. Contra illum, qui multum de fervore studiorum remisit. 147. Quidam proponens Bononiam redire studiorum causâ, petit, sibi ab amico significari, qua die cum ipso proficisci possit. 148. Responsio desuper. 149. Litterae cujusdam Studiosi, quod Parisios venerit, et ibi studere in- ceperit. 150. Responsio ad idem. 151. Similis Epistola, cum responso. 152. Consimiles Litterae Studiosi, qui Bononiam profectus est. 153. Studiosus in transitu Alpium a latronibus spoliatus petit consilium ab amico, quid agere debeat. Subjungitur Notula doctrinalis. 154. Responsum Amici. 155. Laus cujusdam Scholaris. 156. Pater postulat informari de profectu filii sui in studiis. 157. Tres diversae responsiones desuper. 158. Nota de diversitate ingeniorum. 159. Nota de indole. 160. Litterae ad quendam, quod filius ejus propter morum honestatem ab omnibus commendetur. 161. Excusationum epistolae, quibus objecta diluuntur, et partim retorquentur. 162. Duae Epistolae ad parentes, in quibus corum filii studentes Iaudantur. 163. Quidam irridentur, quod disputationem male peregerint. 164. Litterae, quibus aliqui Nobiles quendam Magistrum ad se invitant, ut eos instruat.

Strana 223
223 22 165. Responsio magistri venire volentis. 166. Responsio magistri venire non valentis. 167. Quidam Thraso irridetur. 168. Epistolae, quibus scribentes supplicant, ut eis pecuniâ succurratur. 169. Scholaris, qui se fecit ad hospitale deferri, postulat a parentibus visi- tari, antequam debitum humanitatis exsolvat. 170. Quidam Studiosus partem praebendae, quae eum contingit, sibi trans- milti petit. 171. Nota de voce: commendo. 172. Epistola cujusdam, qui ex Scholis ad officium Praelaturae vocatus est. 173. Quidam se precibus alterius commendat. 174. Variationes ad usum illorum, qui se alteri commendare volunt. 175. Variationes pro agendis gratiis illi, cui scribens nequit benefaciendo vicem reddere. 176. Nota, quomodo minores majoribus debeant pro amico supplicare. 177. Quidam scribit alteri, quod litteras eorum, quorum preces exaudiri optabit, Sigillo Salomonis, caeteras verò unâ Ciffra distinguet. 178. Nota desuper. 179. Filii supplicant patri, ut eorum inopiam sublevet. 180. Quidam reprehendit parentes ob excessum doloris de morte filii. 181. Nota de consolatione in acerbitate doloris. 182. Responsio, quae potest generaliter fieri omnibus, qui de suis miseriis conqueruntur. 183. Mandatum Pontificis, ut Jo: Subdiacono tam in rebus oportunis, quam securitate itinerum provideatur, et excommunicatio papalis denuncietur. Sine dato. 184. Papa excommunicat Regem Tyro: quod uxorem Principis Antiochiae con- tra inhibitionem Ecclesiae detineat. 185. Quidam à Papa constituitur judex in causa alicujus, qui à Canonicis in Plebanum electus, a quibusdam ex eis in possessione turbatur, eo, quod elec- tioni ejus non consenserint. 186. Papa mandat, Archiepiscopum N. quodam Beneficio ecclesiastico spoliatum, non obstante appellatione partis adversae, restitui. Sine dato. 187. Idem constituit judicem in causa, quae vertitur inter duo Monasteria ratione quarundam decimarum. Sine dato. 188. Summus Pontifex committit cuidam causam Abbatissae et Monialium S. Julianae, ratione partis Parrochiae, quam ab Abbate et monasterio N. contra jus detineri asserunt. Sine dato. 189. Ejusmodi Commissio in causa Prioris et fratrum S. Mariae de Rheno, querentium, quod Archidiaconus et Canonici majoris Ecclesiae Bono: sepulturas Ecclesiis dictorum Fratrum debitas subtrahant. Sine dato. 190. Item in causa matrimonii inter H. Comitem Palatinum Rheni, et B. filiam Ducis Austriae. Sine dato. 191. Iteratum mandatum Apostolicum, ut N. parochianos suos, quibus Conradus, filius quondam A., usuras solvit, ad reddendum eas debità poenâ compellat. Sine dato. 192. Summus Pontifex Henricum H. cuidam Collegio sociat. Sine dato. 193. Idem mandat Canonicis N., ut eidem H., quem in fratrem et Canonicum assumere contra papalem voluntatem neglexerunt, locum et praebendam assignent. Sine dato. 194. Litterae papales comminatoriae super eodem. 195. Litterae executoriae in eadem materia. 196. Papa Nepoti suo provideri jubet de N. 197. Pontifex nominat Episcopum Alba: in legatum suum in Regno Franciae. Sine dato. 198. Idem mandat Episcopo, qui Legatum Sedis Apostolicae recipcre noluit, ut ad Romanam Ecclesiam accedat. Sine dato. 199. Idem commendat quibusdam suum consanguineum. Sine dato. 16 *

Strana 224
224 2 200. Ejusdem commendatio alterius personae. Sine dato. 201. Idem suo Cursori pro specialibus negociis in Angliam destinato securi- tatem itineris, et oportuna stipendia ministrari petit. Sine dato. 202. Imperator respondet ad litteras, quibus Papa Electionem suam signi- ficauit. Sine dato. 203. Alia consimilis Epistola. 204. Alia consimilis. 205. Idem alia similis. 206. Imperator se commendat Summo Pontifici, et optat, de ejus, Romanaeque Ecclesiae statu certior reddi. 207. Nota, quo stilo utantur Imperator, Rex et Dux in litteris. 208. Nota de stilo litterarum apostolicarum ad Imperatorem. 209. Litterae Episcopi ad suum Superiorem, quibus petit, de ejus statu certificari. 210. Stilus litterarum, cum census aut reditus consueti mittuntur. 211. N. Rom. Rex Electionem suam Summo Pontifici significat, eidemque 20. libras auri, et M. marcas argenti mittit. Sine dato. 212. Jerosolimitani significant Papae, quomodo fuerit patriarchalis Electio cele- brata, eamque confirmari postulant. Sine dato. 213. Cantuariense Capitulum Electionem Archiepiscopi confirmari petit. Sine dato. 214. Electi Cantuariensis Litterae ad Papam ratione suac Electionis. Sine dato. 215. Litterae ad Papam, ut electus Neapolitanus Archiepiscopus confirmetur. Sine dato. 216. Imperator petit, ut H. ejus consanguineus, Electus Moguntinus, confir- metur, cum Electio W. a majori quidem parte Capituli, sed contra honorem Imperii celebrata stare non possit. Sine dato. 217. Idem scribit Papac iterato in eadem materia. Sine dato. 218. Idem commendat Papac Archiepiscopum Moguntinum Romam proficiscentem. Sine dato. 219. Rex Galliae commendat Papae Archiepiscopum Rem: Sine dato. 220. Similiter commendatur Archiepiscopus Cenofonten: Sine dato. 221. Exordium litterarum Regis ad Papam. 222. Rex post coronationem se Papac commendat. Sine dato. 223. Civitas Mediolanensis se Papae commendat, et suadel, ut in proposito contra nocivam Ruffi F. prolem persistat. Sine dato. 224. Rex N. recipit quendam Archiepiscopum in gratiam, ad rogamina Ponti- ficis. Sine dato. 225. De contentione post mortem N. Imperatoris et Siciliae Regis. 226. Sedis Apostolicae Legatus in Francia, Legationis suae eventus intimat. Sine dato. 227. Nota, quod nullus debeat esse facilis ad recitandum rumores. 228. Litterae ad Summum Pontificem pro resolutione quaestionis, an puella in musti dolio baptizata rebaptizanda sit. 229. Similes Litterae super quaestione, an Clericus, qui in minoribus Ordini- bus constitutus se Paterenorum Sectae immiscuit, postmodum actà poenitentià ordi- nem Diaconatûs accepit, sed in hoc haeresim Leonistarum amplexus est, an, in- quam, iterum ad poenitentiam rediens in sacerdotem promoveri possit? 230. Quaestio ad Pontificem, an Electus Cardon:, qui, dum esset Abbas, crimen incestûs et raptûs monialis commisit, confirmari debeat? 231. Excusatio illius, qui contra inhibitionem Papae dicebatur Philippo Duci adhaesisse. 232. Quidam se excusat, quod inceptam executionem mandati Apostolici, ut totam Marchiam circumeat, et Haereticos Paterenos, corumque fautores excommu- nicet, ob supervenientem aegritudinem prosequi nequiverit. Sine dato. 233. Forma excusationis ob senectutem. 234. Forma excusationis ob paupertatem. 235. Excusatio per timorem; ubi se excusans, Papae significat, quod Rex

Strana 225
225 Francorum ei caminum ignis minatus sit, si Comitem Flandr: excommunicaverit. Sine dato. 236. Excusatio per difficultatem itineris. 237. Excusatio per guerram. 238. Excusatio, quod Antiochenis non potuerit contra Saracenos auxilium praeberi, cum vix Regnum Cypri ob paucitatem hominum defendi valeat. Sine dato. 239. Excusatio per furorem plebis. 240. Scribens significat, quod ad mandatum ejus, cui scribit, Romam Calendis Augusti venturus non sit, cum aestivum tempus, et Autumni principium ipsi Ro- mani pertimescant, quodque malit a jure cadere, quam pro jure perire. 241. Excusatio, quod versus Italiam propter contrarium ventum navigare non potuerit. 242. Excusatio per incendium. 243. Quidam scribit Papae, quod Johannem Canonicum Parentinum propter ci- vilis conditionis vinculum, quo innodatus dicitur, eum ad sacros ordines promovere distulerit. 244. Quidam se excusat, quod frumentum, quod Papa Ferrariae peregrinis dari jusserat, propter specialia Statuta Italiae Civitatum Venetias destinari non potuerit. 245. N. ah excommunicationis vinculo absolvi desiderat. 246. Querela contra Episcopum, qui querulantem post appellationem ad Sedem Apostolicam Officio divino privavit. 247. Quidam petit restitui Beneficio, quo ab Episcopo privatus fuit, quod sine ejus licentia, quam tamen in absentia illius a Capitulo accepit, Romam causâ voti adimplendi peregrinatus sit. 248. Quidam petit absolvi ab interdicto, quo ab Episcopo, post appellatio- nem ad Sedem Apostolicam, innodatus est. 249. Forma querelae ratione subtractarum Decimarum. 250. Forma querelae alicujus a Decimis Exempti, quod Decimas praestare cogatur. 251. Forma querelae in causa subtractionis sepulturae, parochiae, vel deci- marum. 252. Quidam supplicat Papae, quatenus Episcopo Bonon: injungat, ut cen- surâ ecclesiasticâ compellat restituere lihros nomine usurarum obligatos. 253. Quaedam conqueritur Papae, quod Rex Galliae, cui ante triennium nup- serat, illi filiam Ducis N. superinduxerit, querulantem autem incarcerari praece- perit. Sine dato. 254. Judex delegatus in causa, quae vertebatur inter Electum Bono: et quos- dam Canonicos, scribit Papae, quod partes post litis contestationem in termino constituto non comparuerint, postmodum vero propensius citatae ita responderint, ac si ei causa nunquam commissa fuisset. Sine dato. 255. Variatum exordium litterarum Judicis delegati ad Papam. 256. Sententia Judicis delegati contra Episcopum contumacem. 257. Litterae, quibus quidam poenitens, qui percutiendo praegnantem, abortûs, et mortis illius causa fuit, Papae commendatur. 258. Incendiarius poenitens Papae commendatur. 259. Ejusmodi Litterae ad Papam pro quodam, qui filium correctionis gratiâ percutiens, mortis ipsius causa fuisse videtur. 260. Similes Litterae pro parricida, ut ei poenitentia injungatur. 261. Item pro fratricida. 262. Item pro eo, qui die Veneris carnes comedit. 263. Pro monacho, qui Abbatem suum veneno interemit. 264. Pro monacho, qui varia crimina commisit. 265. Pro Plebano aduitero, qui maritum exoculavit. 266. Pro Sacerdote, raptore Virginum, incendiario etc. 267. Pro illo, qui violentas manus injecit in Clericum. 268. Pro Moniali, quae cum Monacho fugit.

Strana 226
226 269. Pro muliere, quae post adulterium a viro separata recepit habitum monachalem, et postmodum commisit incestum. 270. Pro muliere, quae cum Sacerdote aufugit. 271. Pro muliere, quae corpus lenocinio proscripsit. 272. Litterae ad Papam pro muliere, quae maritum suum veneno infecit, pro adulterio. 273. Aliae ejusdem argumenti. 274. Definitio petitionis. 275. N. ab Aquilejensi Patriarcha pendente appellatione Officio et Beneficio privatus restitui petit. 276. Quidam Diaconus nullum reportans commodum de mandato Apostolico, vigore cujus Episcopus N. suos Parochianos ad restituendum eidem Diacono usuras doenâ ecclesiasticâ compellere jussus erat, dicti mandati prosecutionem Episcopo injungi postulat. 277. Querela ad Papam contra Capitulum N., quod praebendam vacantem contra voluntatem Papac alteri contulerit. 278. Supplicatio, ut Magister H. Litteris Apostolicis Regi Hungariae com- mendetur. 279. Quidam postulat, Episcopo Alban: injungi, ut Magistrum V. ab excom- municatione, qua eum innodavit, absolvat. 280. Prior N. supplicat Summo Pontifici, ut ei conferat auctoritatem, sub- ditos suos appellatione cessante corrigendi. 281. Boño: Cives supplicant Papae, ut conferentibus opem ad exstruendum pontem super Rodanum juxta Leonem aedificari coeptum indulgentias largiatur. Sine dato. 282. Miles B. à C. ex captivitate Saracena per 1000 marcas, quas idem B. dicto C. se soluturum juramento promiserat, liberatus, postulat sibi Litteras Apo- stolicas concedi, quibus fideles ad conferendam eleemosynam animentur. 283. Similis supplicatio pro reformatione ecclesiae combustae. 284. Monachus fugitivus postulat Litteris Apostolicis Abbati et Conventui scribi, ut eum iterum recipiant. 285. Similis supplicatio fugitivae Monialis. 286. N. denunciat Electionem suam in Rom. Regem. 287. Gratulatio Regis N. super electione N. Rom. Regis. 288. N. Rex proponit alteri Regi matrimonium inter suam filiam et ejus filium. Sine dato. 289. Litterae Reginae Hungariae, cujus maritus abest, ad Imperatricem. Sine dato. 290. Responsio Imperatricis, cujus maritus etiam abest. Sine dato. 291. Formula convocationis Curiae Imp. 292. Imperator solatur uxorem suam promissione proximi reditus. 293. Idem Imperii negotia cuidam committit tractanda. Sine dato. 294. Responsio desuper. Sine dato. 295. Imperator commendat Cardinali N. Archiepiscopum Moguntinum. Sine dato. 296. Cardinalis responsio. Sine dato. 297. Imperator rogat quendam Cardinalem, ut ei novos rumores, et occulta Papae negotia intimet. Sine dato. 298. Cardinalis respondet, quod Papa ejus honorem annullare, et Regnum Si- ciliae usurpare moliatur. Sine dato. 299. N. Rex petit, ut H. Clerico Praebenda assignetur. Sine dato. 300. Archiepiscopi excusatio ad predictam petitionem. Sine dato. 301. Supradicti Regis litterae comminationis ad Archiepiscopum. Sine dato. 302. Archiepiscopi responsio. 303. Rex N. scribit, quod Regno Cyro: succurrere nequeat. 304. Rex N. rogat Imperatorem, ut contra eum Regi Navarrae non praestet auxilium. Sine dato. 305. Imperator citat Ducem Austriae ad querelas Ducis Bavariae. Sine dato.

Strana 227
22 227 306. Dux Austriae respondet, quod ejus innocentia in praefixo termino ap- parebit. 307. Dux Austriae conqueritur Imperatori, quod Duces Bavariae, et Carin- thiae, Austriam invaserint, cum ille contra Regem Boh. tanquam inimicum Rom. Imperii, cum exercitu egressus esset. Sine dato. 308. Imperator praecipit, ut per dictos Duces, Anstriae Duci satisfiat. Sine dato. 309. Dux Austriae conqueritur Imperatori contra Regem Hungariae. Sine dato. 310. Imperator praccipit, ut Duci Austriae contra Regem Hungariae succur- ratur. Sine dato. 311. Alban. Archiepiscopus petit Duci Austriae ab Imperatore injungi, ut usurpata eidem Archiepiscopo restituat, illique ratione Feodi more antecessorum juramentum fidelitatis praestet. Sine dato. 312. Mandatum Imperatoris ad Ducem Austriae, praedictae petitioni conforme. Sine dato. 313. Quidam Abbas queritur Imperatori de damnis per Comitem N. monasterio illatis. Sine dato. 314. Mandatum Imp., ut dictus Comes N. monasterio satisfaciat. 315. Idem Comes respondet, et dieit se probaturum, quod abbas falsa ex- posuerit. 316. Moniales N. sua privilegia confirmari postulant. Sine dato. 317. Cremo : Civitas supplicat Imperatori per Nuncios, quatenus Mediolanen- sibus injungatur, ut Cremam Cremonensibus restitnant. Sine dato. 318. Imperator intimat Cremonensibus, quod Mediolanum scripserit, ut Crema restituatur. Sine dato. 319. Imperiale mandatum ad Mediolanenses, ut Cremam Cremonensibus resti- tuant. Sine dato. 320. Responsum Mediolanensium, quod Cremam per Imperatorum largitionem et specialia privilegia possideant. Sine dato. 321. Imolenses supplicant Imperatori, quatenus praecipiat Bononiensibus ef Faventinis, ut Episcopatum Imolensium restituant. Sine dato. 322. Imperator praccipit dictum Episcopatum restitui. Sine dato. 323. N. petit fratri suo HI. Duci Bohemiae injungi, ut ei partem hereditatis paternae extradat. Sine dato. 324. Mandatum Imperatoris, ut idem Dux eum fratre suo de dividenda heredi- tate conveniat, vel coram Imperatore compareat. Sine dato. 325. Comites de Lardig petunt injungi Comiti Jo., ut eis 3. castra restituat, quae per 40. annorum spatium se asserunt possedisse. Sine dato. 326. Imperator committit Marchioni A, et Comilibus F. et V. hanc causam fine debito terminandam. Sine dato. 327. Relatio eorundem Commissariorum, quod Comitem 1. condemnaverint. Sine dato. 328. Eorum Sententia, qua Comes I. contumaciam condemnatur. 329. Imperator scribit subjugato Rege Daciae se in Italiam venturum. Sine dato. 330. Exordium generale pro constitutione novarum Legum. 331. Imperator dat omnibus potestatem, latrones absque poenae metu occi- dendi. 332. Custodes carceris interrogant Imperatorem, quid de filio Regis H. et Archiepiscopo A., quos de mandato illius tenent vinculatos, facere debeant? Sine dato. 333. Imperator respondendo praccipit, ut filio Regis oculi evellantur, et Ar- chiepiscopus decolletur. Sine dato. 334. Quaestio ad Imperatorem, an sacrilegus, qui fugit ad locum sacrum, de- beat impunitus relinqui? 335. Responsio negativa. 336. N. gratulatur neo-electo Papae de ejus Electione, et transmittit illi equum. Sine dato. 337. Responsio Papae. Sine dato.

Strana 228
228 338. Forma Promotorialium ad Plebanum, ut Sacerdos causâ Eleemosynae pro itinere ad Rom. Curiam, poputo commendetur. 339. Capellanus scribit Plebano, ut N. mortuum sepeliri, et N. infirmum sa- cramentis muniri curet. 340. Instrumentum publicum recognitionis ab F. Cive Viennensi coram Abbate Scotorum in Vienna, factae, quod idem Civis 15 fl. Monialibus monasterii S. Agne- tis extra muros Vrbis Romae, ad anniversarium singulis annis pro ipso peragen- dum transmiserit. Actum anno 1337. sine die, mense et loco. 341. Praefatus Abbas Scotorum intimat recognitionem supradictam Capitulo Basilicae Principis Apostolorum Urbis Romae, occasione ambiguitatis inter dictum Capitulum ex una, et memoratas Moniales ex altera parte super recensita pecu- niae Summa, subortae. Sine dato. 342. Litterae, quibus scribens petit se alteri commendari. 343. Generalis cujusdam Ordinis respondet Regi N., quod juxta illius desi- derium omnibus totius Ordinis fratribus missae et aliarum orationum suffragia pro illo, et uxore ac prole ipsius sint imposita. Sine dato. 344. Invitatio amici ad colloquium. 345. Exordium Litterarum gratiarum actionis. 346. Got. Episcopus Patav. omnibus contritis et confessis, qui pro structura Capellae subsidia impenderint, 40. dierum indulgentias largitur. 347. Exordium Orationis coram Papa declamatae. 348. Exordium Orationis ad Cardinales. 349. Exordium coram Doctoribus. 350. Exordium coram Judicibus delegatis. 351. Coram Judicibus ordinariis. 352. Coram Imperatore. 353. Coram Vicario Imperatoris. 354. Exordia coram aliis. IIII. 1. Forma quomodo Episcopus Maguntinus citat Reges Romanos. Serenissimo domino suo domino Adulfo Romanorum regi semper Augusto Gerhardus dei gracia Sancte Maguntine Se- dis Archiepiscopus, sacri imperii per Germaniam Archicancella- rius, obsequium tam debitum quam deuotum et Rempublicam feliciter gubernare. Inueterati Juris longeueque consuetudinis non tam celebris quam sollempnis auctoritas nobis utpote Sacri imperii Archicancellario per Germaniam contulit ab antiquo, vt nos quando euidens vtilitas suadet aut inminens necessitas urget possimus et utique debeamus ex incumbentis nobis officii nostri sollicitudine non solum Principes qui Jus optinent eli- gendi Regem Romanorum in Imperatorem postmodum promo- uendum verum eciam ipsum Regem qui pro tempore fuerit ad certum locum et terminum conuocare, quod principes ipsi con- gnoscere debent et eciam recongnoscunt. — Et quia tempo- ribus nostris quod cum graui cordis dolore proferimus ve-

Strana 229
229 nerande pacis gloria per oppressionum Iniurias confusa suc- cubuit, concordia salutifera preualente contemptibili discor- dia fines Regni Alemanie dato libello Repudii quasi irreuoca- biliter dereliquit, ut Respublica circumquaque enormem dimi- nucionem senciens infelicitatis sue dampna deplorat. Ideo non semel sed pluries requisiti per principes antedictos et stimulo proprie consciencie excitati pro excellencie vestre salutis aug- mento Sancte pacis reformatione pro Concordie reuocacione pro reipublice felici gubernacione et pro tocius regni Salute eosdem Principes duximus conuocandos, vt 17°. Kalend. Julij si dies feriata non fuerit alioquin proxima die sequenti non feriata quam eis pro termino peremptorio assignamus in Ma- guncia dignentur sui presenciam exhibere, tractaturi et ordi- naturi de turbacionibus et defectibus Regni quod omnipotenti deo et hominibus sit acceptum. Rogamus igitur et attencius exhortamur regiam magestatem vestram et nichilominus quantum licet iniungendo petimus cum deuocione debita, quatenus tam- quam caput principum predictorum in termino supradicto et eius continuacione velitis huiusmodi salubribus tractatibus interesse. Datum Maguncie Kal. Maii Anno domini. M. CC. xcviij. etc. 2. Forma deposicionis Regis Adulphi et de Eleccione Ducis Alberti. Albertus dei gracia Saxonie Westfalie et Angarie dux necnon Comes de Bren. Prudentibus viris etc. Salutem et sin- ceri fauoris affectum. Vniuersalis insinuante clamore populi quamquam non credimus ignorare causam discriminum et gwer- rarum, quibus actenus est lesa pacis amenitas et tranquillitas violata, presertim cum Is, cui reipublice gubernacio ex comisso et tradito sibi incumbit officio, tamquam in eminenti specula Regalis culminis collocatus suorum curam gerere debeat sub- ditorum. Sane quia dominus Adolphus tunc Romanorum Rex super hijs et aliis excessibus grauibus et notoriis et diuer- sis quos prolixitatis causa omittimus enarrare coram excel- lentissimis Germanie principibus, qui Romanorum Regem in Imperatorem postmodum promouendum vna nobiscum de Jure ac approbata consuctudine Jus optinent eligendi, in termino ad hoc prefixo est probacione manifesta conuictus et alias insuf-

Strana 230
230 ficiens inuentus ad tante Regimen dignitatis, oportunum erat tot et talibus ne crescerent in inmensum defectibus et pericu- lis tempestiuis prouidere remediis et anthidotis congruis ob- uiare. Vnde cum in hiis que ad conseruacionem sancte pacis et honorabilem sacri statum Imperii expedirc videntur Nos vna cum ceteris principibus Electoribus esse deceat circumspec- tos, considerato et cognito quod regnante predicto domino Adulpho quies temporum perturbata non possit aliquatinus re- formari, sed mala multiplicarentur in Terris intollerabilibus et dampnosis huiusmodi compulsi defectibus ad quorum emen- dacionem dictum Regem competentem non vidimus, animaduer- tendum iuste duximus in eundem deliberacione matura et dili- genti sollicitudine prehabita Juris etiam ordine vt decuit ob- seruato, Regno Romano cui minus vtiliter prefuit cuiusque per demerita reddidit se indignum priuantes ipsum et priua- tum denunciantes dictante sententia concordi predictorum prin- cipum Electorum. Cupientes itaque emendare defectus premis- sos apti prouidencia successoris, Magnificum et illustrem Prin- cipem dominum Albertum Ducem Austrie, constantem pacis et concordie zelatorem tocius equitatis cultorem laudabilem et sincerum veritatis amicum, Nos vna cum ceteris principibus Electoribus, videlicet venerabili domino Wikboldo Sancte Co- loniensis Sedis Archiepiscopo Maguifico principe Domino Wen- zeslao Bohemie Rege necnon Illustri principe domino Ludovico Comite palatino Reni Duce Bawarie quorum vices cum pleno mandato nobis ab eisdem gerimus in hac parte quorumque dinoscitur de Jure et consuetudine interesse, in Romanorum Regem in Imperatorem postmodum promouendum elegimus vo- tis concordibus et vnanimi voluntate. Quapropter vniuersitatis vestre prudenciam rogamus requirimus et hortamur mandan- tes vobis nichilominus per presentes, quatinus predicto domino Adulpho dimisso penitus, cum a Juramento fidelitatis quo ipsi eratis astricti sentencia nostra et principum iam vos absoluc- rit eorundem, serenissimo domino nostro domino Alberto quondam Duci Austrie in Romanorum Regem electo fidelitate intendere deuocione debita debeatis, et recongnoscentes ipsum Electum canonice ad Regie celsitudinis dignitatem et gubernan- dam Rempublicam consiliis et auxiliis sibi asistere fideliter

Strana 231
231 studeatis, securi quoque quod sic comodo et quieti libertatum et Jurium vestrorum conseruacioni sua benignitate et Sollicitu- dine placide intendetur, quod de ipsius creacione non imme- rito gaudere poteritis et graciarum acciones omnium reddere creatori. Datum etc. 3. Forma Eleccionis Ducis Alberti in regem Romanorum. Nos Ludovicus dei gracia Comes palatinus Reni, Dux Ba- warie, publice profitentes declaramus presencium inspectoribus sev auditoribus quibus scire expedit vniuersis, quod nos excel- lentissimorum Germanie principum, qui Regem Romanum in Imperatorem postmodum promouendum de Jure et antiqua con- suetudine Jus et potestatem optinent eligendi, tam celebri quam sollempni collegio agregati ordine geniture in Magnifi- cum principem dominum Albertum Ducem Saxonie affinem no- strum karissimum, de circumspeccione cuius industria et cautela fiduciam gerimus inconcussam, viue vocis oraculo transtuli- mus et presentibus transfundimus plenitudinem potestatis, Illu- strem principem dominum Albertum ducem Austrie et Styrie Anunculum nostrum karissimum nomine et vice nostri in Re- gem Alemanie in futurum Imperatorem promouendum, et in omnibus procedendi tractandi disponendi ordinandi pronun- ciandi nominandi eligendi et eciam terminandi vniuersa et singula, que eleccioni huinsmodi viderit expedire et que ad salubrem sacri Imperii statum nec non ad vtilitatem tocius reipublice congnouerit pertinere. Ratum habere volentes et gra- tum, quidquid per ipsius industriam factum fuerit in premissis ac si contingeret ea fieri per nosipsos. In cuius rei testimonium et euidenciam pleniorem presentes litteras nostro Sigillo pen- denti jussimus communiri. Datum et actum etc. 4. Quomodo Rex Albertus scribit Domino pape obedientiam plenam pro fauore obtinendo. Sanctissimo in Christo patri et domino suo Domino Bo- nifacio, Sacrosancte Romane Ecclesie summo Pontifici, Alber- tus dei gratia Romanorum Rex et semper Augustus, cum filiali

Strana 232
232 obedientia deuota pedum oscula beatorum. Sanctitati vestre no- tum facimus per presentes, quod nos venerabilem Johannem Fullensem Episcopum etc. tales el tales consiliarios et familia- res nostros presentes et mandatum suscipientes nuncios et am- baxiatores nostros ac procuratores nostros generales et spe- ciales fecimus et facimus constituimus et ordinamus ipsosque ad presentiam uestram destinamus dantes et concedentes eis- dem, de quorum circumspectione legalitate industria et fideli- tatis prestantia fiduciam gerimus indubitatam, plenam et liberam potestatem et speciale mandatum in vestre Sanctitatis presentia deuotionem et reuerentiam filialem, quam ergo vos et sacro- sanctam Romanam Ecclesiam matrem nostram gerimus sinceris affectibus et semper gerere intendimus, exponendi et nostro (nomine) et pro nobis seruicia nostra contra hostes et rebel- les Eiusdem Ecclesie etiam in persona propria si necesse fue- rit et Sanctitas Vestra expedire viderit promittendi. Ad unio- nem quoque et concordiam inconcusse et inuiolabiliter perpetuis temporibus obseruandam, ac priuilegiorum Jurium et bonorum predicte Ecclesie conseruationem et tuitionem ac eiusdem Sa- crosancte Romane Ecclesie exaltationem pro posse nostro nos firmiter obligandi, firmandi concordandi mediandi ac ordinandi predicta et ea contingentia nec non dicendi petendi et procu- randi seu inpetrandi pro nobis et nostris gratiam et fauorem ac omnia et singula faciendi promouendi explicandi exarcendi et etiam promittendi in premissis et eorum quolibet, que secundum deum et honestatem absque dimembratione Imperii viderint expedire, et que Regalis excellentia facerat aut facere posset si presens esset etiam in hiis que mandatum exigunt speciale. Et in animam nostram jurandi nos facturos executu- ros et completuros omnia et singula que pro nobis seu nostro et Imperii nomine per ipsos nuncios ambassiatores ct procu- ratores nostros circa premissa et singula premissorum aut ea seu aliquod eorum contingentia dicta gesta procurata acta vel concessa fuerint apud sedem apostolicam seu premissa. Promit- tentes nos gratum ratum et firmum perpetuis temporibus ha- bituros et irrefragabiliter obseruaturos, ac nullomodo contra- uenturos per nos uel per alium seu alios publice uel occulte, aliquo jure lege canone ratione vel causa quacunque, vel quouis

Strana 233
233 alio colore quesito quicquid in premissis et circa premissa per eosdem nuncios ambassiatores et procuratores nostros omnes in simul, aut illos qui presentes fuerint aliis nequeuntibus in- teresse, dictum gestum factum assertum promissum conces- sum juratum fuerit, seu modo quolibet procuratum. In quorum omnium testimonium euidens presentes literas exiude conscribi et magestatis nostre Sigillo iussimus communiri. Angeführt: Lichnowsky II. Regesten Nr. 23. (1303.) Di- plomatar. Alberti R. R. p. 9. Nro. 9. Geh. Hausarchiv. 5. (1303.) De absolutione confederationis Regis Alberti — si quas fecit contra statuta. Bonifacius Episcopus seruus seruorum dei, ad perpetuam rei memoriam. Quia plerumque contingit quod ex causa mali sub pretextu boni confederationibus compagniis sev societa- tibus aliisque colligationibus homines inuicem se colligant contra sanctiones Canonicas et ciuiles, et ob hoc honori sancte matris Ecclesie Justitie cultui paci et tranquillitati deperit multipliciter et decrescit ac nonnunquam animarum inde dis- crimina corporumque pericula et dampna rerum grauia subse- cuntur, consueuit in talibus circumspecta Sedis apostolice pro- uidentia, cum ad ipsius ea proferri contingit auditum, per ad- hibitionem opportuni remedii salubriter prouidere. Cum igitur karissimus in christo filius noster Rex Romanorum illustris de- uoti et prudentis more filii nuper nostris et ipsius matris Ec- clesie beneplacitis se coaptasse noscatur, Nos itaque circa promotionem ipsius ad Regnum Romanorum ad quod electus existit statum eius duxerimus paterna gratia solidandum, quia forsan ipse cum aliquo vel aliquibus se actenus colligauit. Nos volentes omne ab co super hoc obstaculum summouere, per quod actus eius in posterum circa dominia et ipsius Eccle- sie beneplacita prosequenda minus liberi redderentur, omnes considerationes colligationes societates vel compagnias et con- uentiones initas factas vel habitas hactenus inter ipsum et alium seu alios quoscunque, cuiuscunque dignitatis ordinis conditionis ac status Ecclesiastici vel mundani etiamsi Regali seu quauis alia prefulgeant dignitate, quocunque tempore uel

Strana 234
234 modo sub quouis nomine uel uocabulo uel sub quacunque ver- borum expressione processerint etiam si fuerunt juramentorum et penarum adiectione vel alio quouis vinculo roborate, omni- no dissoluimus et carere decernimus omni robore firmitatis et eundem Regem ac omnes alios qui se ad earum obseruatio- nem quomodocunque seu quantumcunque sollempniter astrinxe- runt ad eas seruandas decernimus non teneri, nec pro eo quod ipsas de cetero non seruauerint de reatu periurii aut ratione penarum uel conuentionum quarumlibet adiectarum in illis posse in iudicio vel extra iudicium inpeti seu aliquatenus molestari. Quinymo eos ab obseruatione illarum, quatenus ipsi Regi circa plenam et liberam obseruationem eorum que ipse nobis et suc- cessoribus nostris et eidem Ecclesie per suas patentes literas que in ipsius archiuo conseruantur Ecclesie se facturum et ser- uaturum promisit et Juramento firmauit qualitercunque presta- retur obstaculum, precipimus penitus abstinere Juramenta de ipsis seruandis vel alias quomodocunque pro predictis hincinde prestita relaxantes. Nulli ergo omnino hominum liceat hanc pa- ginam nostre dissolutionis constitutionis precepti et relaxationis infringere vel ei ausu temerario contraire, si quis autem hoc attemptare presumpserit indignationem omnipotentis dei et bea- torum Petri et Pauli apostolorum eius se nouerit incursurum etc. Angef. Lichnowsky II. Regesten B. Nro. 24. S. CCLXXIV. (1303.) Diplomatar. Alberti R. R. p. 10. Nro. 10. Geh. Hausarchiv. 6. 22. Sept. (1294.) Celestinus papa scribit Duci Austrie Alberto de sua propria creatione. Celestinus Episcopus seruus seruorum dei dilecto filio No- bili viro duci Austrie Salutem et apostolicam benedictionem. Mirabilia dei iudicia quorum scrutationes abyssus sunt multa tremenda pariter et stupenda mortalibus in altum sic se eri- gunt sed intellectum nostre imbecillitatis excedunt, quod cum sit super omnes Terre terminos lumen eius ad contemplandam altitudinem diuiciarum sapientie atque scientie sue immense nec comprehensiones humane sufficiunt nec depressi sensus nostre humilis fragilitatis attingunt. Ipse quidem terribilis in Consiliis super filios hominum dominatur in virtute sua in eternum et cum sit spectator omnium cunctorum prescius visionisque eius

Strana 235
235 presens semper eternitas, sic cum nostrorum actuum futura qualitate concurrit, ut cuncta suauiter disponat recto iudicio et creata singula arbitrio moderetur eterno. Ipse celum terram creauit et maria, ac pro soliditate firmissima Sacrosanctam Romanam Ecclesiam supra petram fidei soliditate firmauit, illud ei tribuens in apostolice professionis fortitudine fundamentum, ut quamuis flantibus ventis fluctuare videatur interdum ingru- entibus tam(en) fluctibus nequeat procellose tempestatis emergi. Licet enim vel crebra decedentium mutatione pastorum in va- rias fluctuationes frequenter inciderit, vel per mundane malig- nitatis incursus persecutionibus grauibus fuerit fatigata frequen- tius, nunquam tamen tam celestis consilii altitudo deseruit, quominus robur ipsius in qualibet tribulatione proficeret et inde optineret spei sue gaudium vnde receperat fidei firmamentum. Pie siquidem recordationis Nycolao papa 111' predecessore no- stro debitum nature soluente eiusque corpore honorificentia de- bita ecclesiastice tradito sepulture, habitus est a fratribus no- stris de futuri pastoris substitutione tractatus in quo successiue proh dolor ipsa Romana Ecclesia per non modica spatia tem- porum uiduitatis incommoda deplorauit. Sed benignus sapientie spiritus in ipsis vespertinis angustiis rigans montes de supe- rioribus suis eorumdem fratrum corda disparia pia inspiratione preueniens subito et celeriter coniunxit in unum, illud mo- mento quasi perficiens ad quod diffusi temporis spatium fruc- tum debitum non adduxit. Ipsi namque fratres denuo de sola prouidentia summi patris et eius permissione mirabili in humi- litatem nostram omnes vnanimiter concordantes Nos tunc fra- trem Petrum de Morrone Ordinis Sancti Benedicti ad summi apostolatus apicem euocarunt nobis decretum huius per specia- les corum nuncios destinantes. Quamquam autem tanti oneris moles nostris debilibus importabilis hiumeris, illius utpote qui in humili statu positus et soliditate hieremi longissimis educatus temporibus mundanorum negotiorum cura deposita elegeramus semper pro tutiori consilio in domo domini solitarius abici no- stram insufficientiam, stupore nimirum tremende discussionis in- uaderet, considerantes tamen quod prolixior mora in subroga- tione Pastoris trahebat ecclesie ac gregi dominico periculosum per vniversa mundi climata nocumentum, et ne vocationi do-

Strana 236
236 minice resistere videremur, demum confidentes in illo qui facit fortem ex debili balbutientibus eloquentiam tribuit exurgit be- nignius in occursum timentium et implorantium nomen suum in semitis suis clementer dirigit et perficit gressus hominis, ac sperantes in eo qui nunquam deserit inconsultos et a quo vocationem nostram huiusmodi processisse fideliter supponimus et humiliter confitemur, inpositum nobis onus ipsum assumpsi- mus ac in eo dominice misericordie nostrum subiecimus in- perfectum sperantes, quod ipsa benignius in beneplacito suo diriget actus nostros ad sui laudem et gloriam et exaltationem ipsius matris Ecclesie ac statum prosperum fidei christiane nec nos inexpertum et humilem in tam grandis dispositione sua maris altitudine positum derelinquet a fluctuationibus non ad- iutum. Magnitudinem itaque tuam monemus rogamus et hor- tamur attente et obsecramus in filio dei patris, quatenus re- congnoscens humiliter ab omnium tributore bonorum potenciam tibi datam sic in suorum mandatorum semitis ambules et in conspectu eius cuncta cernentis dirigas vias tuas, quod per cultum iustitie relligionis amorem et obseruantiam equitatis eterno patri gratum prebeas et acceptum, ac per tuorum lau- dabilium exercitum operum pacis et tranquillitatis vbertas tuis proueniat subditis ac in tuis gentibus quietis dulciflue cumu- lus producatur. Nos autem quia circa personam tuam claris tuis exigentibus meritis affectum gerimus intime caritatis qui- que tui honoris et commodi zelamur augmentum, tibi affluen- tiam paterne benignitatis expandimus et sinum dilectionis solide aperimus, proponentes in quibus cum deo poterimus annuere votis tuis ac tuorum incrementa profectuum pro quibus ad nos cum securitate recurrere poteris in promptitudine paterne beni- uolentie promouere. Datum Aquile X° Kalendas Octobris. Pon- tificatus nostri anno primo. S. Lichnowsky II. Regg. Nro. 50, aber unterm 22. Oc- tober. Diplom. Alberti R. R. p. 11. Nro. 11. Geh. Hausarchiv. 7. Qualiter Rex Albertus dedit Regnum Thuscie summo Pontifici. Agitur, quod Ego talis recongnoscens quod Romanum Im- perium per sedem apostolicam de Grecis translatum est in per-

Strana 237
237 sona Magnifici Caroli in Germanos et quod Jus eligendi Ro- manorum Regem in Imperatorem postmodum promouendum cer- tis principibus Ecclesiasticis et secularibus est ab eadem sede concessum, et quod quicquid honoris auctoritatis eminentie dignitatis ac status Imperium seu Regnum Romanum habet ab ipsius sedis gratia benignitate et concessione manauit, a qua Reges et Imperatores qui fuerunt et erunt pro tempore reci- piunt temporalis gladii potestatem ad vindictam malefactorum laudem vero bonorum, pia deuotione ac sincero corde profiteor quod Romanorum Reges in Imperatores postmodum promouendi per sedem eandem ad hoc potissime ac specialiter assumuntur, ut sint sancte Romane Ecclesie Adnocati Catholice fidei et eiusdem Ecclesie precipui defensores. Quapropter et Ego et alii Romanorum Reges et Imperatores qui erunt pro tempore totis viribus abstinere debemus (ab iis) que ipsi Ecclesie possunt esse nociua et per que inter Sanctissimum patrem et dominum meum dominum Bonifacium Sacrosancte Romane ac vniuersalis Eccle- sie summum Pontificem qui nunc Apostolice Sedi preest et Successores ipsius qui canonice intrabunt, (et) me et Romanorum Reges et Imperatores qui erunt pro tempore possent scandala suscitari et materia dissensionis oriri, et debemus illa deuotis et feruentibus affectibus promouere, ex quibus Christianitati Italie et presertim prouincie Thuscie tranquillitas pax et quies proueniat, odia et rancores ciuiles et intestina bella tollantur et mala alia, per que paterna sinceritas et vera dilectio quam preſatum dominum meum Summum Pontificem et Ecclesiam se- pedictam ad me habituros fiducia firma confido minui vel ob- fuscari valerent. Considerantes itaque quod Prouincia Thuscie memorata finibus prouinciarum terrarum atque locorum Ecclesie sepedicte est valde vicina, huius prouincie Comites Barones et No- biles Cinitates Castra Terre Loca Vniuersitates Ciues et Incole multum inter se dissident, dampnis grauibus illatis in- uicem odiis radicatis in ipsis ex quibus se frequenter impetunt inuicem et impungnant, ipsorum mala etiam ad contingentia prouincias ciuitates et loca periculose nimis et dampnabiliter extenduntur et habitatorum ipsius Prouincie malitia diffunditur in populos contingentes, rememoransque quod nonnulli Romano- rum Imperatores et Reges qui fuerunt actenus multiplicibus Archiv. Jahrg. 1849. HI. Heft. 17

Strana 238
238 honoribus beneficiis et gratiis ab apostolica sede obtentis im- memores et ingrati promissionibus et Juramentis ipsi sedi pre- stitis violatis ipsam multipliciter inpungnarunt, Terris et va- sallis eiusdem injuriis et dampnis grauibus irrogatis, premissis in maturam deliberationem adductis ad Ecclesie sepedicte ac aliorum suorum fidelium et vasallorum securitatem memoratam sedem prouidi munire talibus et armare presidiis ac fortificare largitionibus, vt si quod absit per me uel per meos ipsam molestari contingeret aut per Reges vel Imperatores Romano- rum qui fuerint pro tempore defendendum se et sua sibique subiecta reddatur robustior et validior ad iniqua molimina re- frenanda. Presentium igitur tenore ipsi domino meo B. pape predicto eiusque successoribus canonice intrantibus et Sancte Romane Ecclesie sepedicte do concedo dono et trado in per- petuum Totam Prouinciam Thuscie ad Romanum Imperium per- tinentem, cum omnibus Comitatibus Marchionatibus Baroniis dignitatibus honoribus preeminentiis Ciuitatibus Castris Ter- ris villis et locis hominibus et habitatoribus atque Incolis, Territoribus (sic) districtibus et pertinentiis montibus Alpibus terminis et confinibus aquis fluminibus portubus, plagiis at- que ripis introitibus et exitibus accessibus et egressibus suis, et cum omni mero et mixto Imperio dominio et jurisdictione, omnibus reditibus et fructibus prouentibus bonis et Juribus quocunque nomine ipsa et eorum quodlibet censentur in ipsis ad Regnum et Imperium pertinentibus memoratum, abdicantibus ex nunc totaliter et omnino ea omnia et singula a me ac a regno et Imperio Romanorum illaque in ipsum Dominum pa- pam et Successores eius predictos ac prefatam Ecclesiam per- petuo ac totaliter transferentes ita, quod ammodo ipse et Suc- cessores et Ecclesia supradicti per se ac alios quandocunque qualitercunque et quotienscunque auctoritate propria absque mea et cuiuscunque alterius requisitione uel consensu possint ipsa omnia et singula libere et licite apprehendere intrare recipere et retinere ac possidere uel quasi et contradictores si qui fuerint vel rebelles prout expedire viderint coartare , volens quod ea omnia sint proprietatis et juris inperpetuum Ecclesie memorate. Promitto quoque tactis sacrosanctis Ewan- geliis in presentia talium juramento, quod premissa omnia et

Strana 239
239 singula inuiolabiliter obseruabo nec per me uel alios scienter publice uel occulte veniam uel temptabo uel procurabo veniri contra ea uel aliquod corumdem; si contrarium facerem preter illam auctoritatem, quam habet super me ac bona mea aposto- lica sedes, suppono me sponte ac bona mea honorem et digni- tatem habitam et habendam ipsi domino pape et Sedi prefate ac ipsorum mandato quotienscuuque faciendo ac spiritualibus et temporalibus penis sententiis atque mulctis quibus me ac fami- liam meam duxerint puniendos. Promitto quoque et firmo sacro- sanctis tactis ewangeliis proprio Juramento, quod ad quemcun- que gradum seu statum cuiuscunque eminentie seu dignitatis ascendero seu promotus fuero vel assumptus, supradicta om- nia et singula confirmabo et innouabo et etiam de nouo faciam verbis competenter mutatis et ipsi domino meo pape Bonifacio suisque successoribus canonice intrantibus et apostolice sedi super hoc patentes litteras meo magno Sigillo signatas et etiam bulla aurea cum illa me uti contigerit faciam assignari. (In hac cedula continentur additiones que deficiebant in an- tiqua cum clausula vltima que incipit: „Promitto quoque etc. usque assignari." „Agitur quod Ego talis recongnoscens etc. usque "possunt esse nociua et per que inter Sanctissimum Patrem et dominum dominum B. diuina prouidentia Sacrosancte Romane ac vniuersalis Ecclesie Summum Pontificem qui nunc Sedi preest eidem et successores ipsius qui canonice intra- bunt, me et Romanorum Reges et Imperatores qui erunt pro tempore possent scandala suscitari etc. usque „refrenanda." Pre- sentium igitur tenore ipsi domino meo domino B. pape predicto etc. usque duxerit puniendos.") Angeführt b. Lichnowsky II. Regesten B. Nr. 25 (1303.) Diplomatar. Alberti R. R. p. 12—14. Nr. 12. Geh. Hausarchiv. 8. 3. Jänner 1303. Bonifacius Papa petit et hortatur, ut Rex Albertus promotor et fautor sit Regis Karoli in Regno Vngarie. Bonifacius Episcopus seruus seruorum dei karissimo in Christo Alberto Regi Romanorum illustri salutem et aposto- licam benedictionem. Officii nostri debitum exigit et instinctus amabilis caritatis inducit, ut per opportuna medele remedia 17 "

Strana 240
240 nostre prouisionis auctoritas oppressos releuet fatigatos exo- neret lesosque restauret, ibique promptus ad hoc excitatur ab intimis, ubi calcata iustitia cui prompti debitores assisti- mus maius imminet scandalum et corruptis moribus cum strage corporum formidatur grauius periculum animarum. Sane die- bus longe preteritis karissimus in Christo filius noster Wen- zeslaus Bohemie Rex illustris per eius nuncium et expressas literas nobis supplicauit attente, ut negotium dilecti filii no- bilis viri Wenzeslay eiusdem Regis filii, quem in Regem Vn- garie concorditer ac canonice proponebat electum, et eundem Regem Bohemie ac tam suos quam eiusdem filii in hac parte sequaces in beneuolentiam nostram reciperemus et gratiam ac nos eis adiutores directores benignos et fauorabiles in ipso ne- gotio redderemus. Super cuius supplicationis instantia pia et rationabili meditatione pensantes, quod prefatum Regnum Vn- garie tam nobile actenus tam preclarum in spiritualibus et temporalibus per collisiones varias est collapsum, quodque karissima in Christo filia nostra Maria Regina Sicilie in eo- dem Regno Vngarie tamquam heres proximior habere se Jus asserebat et asserit, et dilectus filius nobilis vir Karolus ne- pos eius regnum ipsum in parte non modica ex persona iam dicte sue paterne auie possidebat et possident, de quo etiam in Strigoniensi Ecclesia iuxta ritum antiquum Vngarie per per- sonam ydoncam regale susceperat dyadema, ut tolleremus in inuicem practicandi materiam et concertandi discrimen exhi- beremus iustitic debitum et viam reformationis dicti Regni ac- comodam summeremus, inter contendentes eosdem tractatum pa- cis et compositionis amicabilis more patrio similiter assum- mere cupientes, memoratos Regem Boliemie ipsius filium et se- pedictum Karolum et eorum sequaces et alios qui sua crede- rent interesse per Venerabilem fratrem nostrum Nycolaum Hostiensem Episcopum tunc Vngarie prefati Regni Legatum peremptorie citari mandauimus, ut infra determinati et conue- nientis temporis spatium in ipsa citatione prefixum cum omni- bus iuribus actis et munimentis suis contingentibus memora- tum negotium coram nobis legitime comparere deberent, su- per hiis complementum recepturi Justitie ac facturi que pro dicti Regui statu prospero per nos essent proinde ordinanda.

Strana 241
241 Eodem vero Legato predictos Regem ac filium et Karolum ci- tante legitime sicut per ipsius certas literas et verbum postea nobis euidenter innotuit, ac adueniente peremptorio termino in ipsa citatione statuto preſata Regina Sicilie intimato iam sibi ex nostra parte per alium quod ipsa etiam si sua interesse pu- tabat in memorato termino compareret et iam dictus Carolus per Procuratores ydoneos sufficienter instructus tamquam de- uotionis et reuerentie filii comparuerunt cum debita obedientia coram nobis, venerabilibus fratribus nostris S. Archiepiscopo Colocensi M. Sagrabiensi T. Jauriensi et B. Vesprimensi episcopis et dilectis filiis nonnullis archidiaconis et prepositis de ipso Regno Vngarie ex citationis prefate vigore comparentibus similiter cum eisdem. Jamdicti vero Bohemie Rex et natus non comparne- runt per se vel per alium in termino prefinito nec postea, sed cuiusdam palleationis astutia excusatores miserunt ad nostram presentiam dilectos filios Henricum Doctorem decretorum Jo- hannem Cantorem Ecclesie de veteri Buda clericos ac Johannem iuris peritum Laicum excusantes eosdem quod procuratores ad nos non miserant sufficienter instructos, causas circa hoc mi- nus rationabiles ymmo inanes et friuolas pretendentes et in pluribus consistoriis per nos ab ipsis seriose petito, si alias causas rationabilis excusationis haberent vel ampliori forent potestate suffulti in excusationem culpe, contumaciam geminan- tes dixerunt inprobe quod prefatus Rex Bohemie nullo vnquam intendebat tempore de ipso regno Vngarie litigare. Procura- toribus ipsis et nuntiis eorumdem Regine Sicilie ac nepotis in- stantibus, ut contumaciam ipsorum Bohemie Regis et filii ad declarationem et determinationem Juris Regine ac nepoti com- petentis eisdem procedere deberemus. Nos vero habita super hiis cum fatribus nostris examinatione solempni profunda ma- xime meditatione pensantes statum preſati Regni Vngarie mi- serabilem et depressum, ſlebili quidem compassione condignum, quod reuera ex pretacta maxima contentione regnandi in penis continue labitur, quia dum utrimque contenditur inuoluto dissi- dio animarum et corporum pericula prodeunt et ipsius ciues et Incole in illo regnantibus cum debita obedientia non intendunt quodque sicut facti notorium permanens euidenter ostendit et licet non in figura iudicii nobis est notum. Predicta Regina

Strana 242
242 Sicilie sicut primogeniture Jus optinens clare memorie Stephani Regis Vngarie patris sui in eodem Regno propinquior est suc- cessor et heres quondam Latislao regi Vngarie fiatri suo ex utroque parente per quod opitulatur eidem communis Juris presumptio que tali causa probandi onus in aduersarium iuste transfert, quia etiam quondam Carolus ipsius Regine primoge- nitus dicti Caroli genitor habitus est communiter et pre- cipue per Romanam Ecclesiam pro Vngarie Rege dum vixit; nec ex parte dictorum Bohemie Regis et filii de iure compe- tente ipsis in Vngarie Regno predicto allegatum est aliquid vel assertum, nisi sola electio que de ipso filio Regis facta pro- ponitur, que procul dubio diuersis ex causis prout rationum prima facies indicat minus legitima ymmo prorsus inutilis esse videtur, eo maxime quod sicut scripti canonis series aperit Regnum ipsum Vngarie successionis iure prouenit electionis arbitrio non defertur. Rationibus premissis et causis aliisque motiuis plurimis que relligionem debent Judicantis instruere in trutina recte deliberationis appensis expedientia commixta licen- tie ac benigna humanitate seruata de plenitudine potestatis in apertam contumaciam eorumdem Bohemie Regis et filii in pre- sentia prelatorum plurium Capellanorum familiarium nostrorum et aliorum in consistorio vocatorum, presentibus eorumdem Bohemie Regis et filii nunciis ac excusatoribus suprascriptis, de fratrum nostrorum Consilio decrevimus diffiniuimus de- clarauimus voluimus, quod predicta Maria in toto ipso Regno Vngarie et pertinentiis suis omnibus ac ubique Terrarum Re- gina Vngarie et dictus Carolus nepos Rex nuncupentur apertis labiis scriptionibusque vulgatis et in documentis publicis titu- lentur, quodque prelati clerici cuiuscunque dignitatis status aut conditionis fuerint et religiosi alii cuiuscunque sint ordinis nec non Comites siue Bani Barones milites ciues Incole, cuiuscunque preeminentie dignitatis aut conditionis existant iam dicti Regni Vngarie omnium Jurium ac pertinentiarum eius et aliarum Regionum annexarum sibi, etiamsi Regnorum titulum habeant, dictis Regine Vngarie et regi nepoti tamquam eiusdem regni Vngarie Regine et regi legitimis parere et in- tendere, ac de fructibus redditibus seruiciis Juribus et ob- uentionibus aliis consuetis et regi Vngarie debitis deuote re-

Strana 243
243 spondere procurent. Prelatis clericis religiosis Comitibus siue Banis Baronibus militibus ciuibus incolisque prescrip- tis sub pena excommunicationis iniungentes expresse quam eo ipso si fecerint secus incurrant, ut eisdem Regine ac regi Vn- garie circa recuperationem defensionem et conseruationem regni auxiliis consiliis et fauoribus opportunis assistant; et quia in predictis eosdem efficaciter obedienter et placide sic agere cupimus ut a contrariis prorsus abstineant et desistant, Prela- tis ecclesiasticis Religiosis Comitibus siue Banis Baronibus militibus ciuibus incolisque prefatis sub simili pena excommu- nicationis et eodem modo precepimus, ne memoratos Regem Bo- emie vel eius filium Regem Vngarie nominare vel titulare ali- qua nominatione vel descriptione presumant neue ipsis aut mi- nistris corum de fructibus redditibus prouentibus ac Juribus aliis dicti regni et prefatorum sibi adiacentium pareant aut re- spondeant quoquomodo vel ipsis circa occupationem invasionem detentionem seu usurpationem memorati Regni Vngarie et pre- missorum que annexa sunt sibi occulte vel publice consilium vel auxilium afferant vel alicuius presidium fauoris inpendant. Nos enim Prelatos Clericos Religiosos Comites siue Banos Barones milites ciues et Incolas memoratos ab omnibus oma- giis sacramentis fidelitatis colligationis aut coniurationis que prelibati Regis Vngarie (causa?) aliquatenus inierunt etiam si ea fuerint juramenta penarum adiectione vel quovis alio vin- culo roborata, que iuribus vacua et nulla fore censuimus et carere decrenimus omni robore firmitatis, absoluimus et ad eorum obser- uationem quomodocunque aut quantumcunque se astrinxerint pro obseruandis eisdem ipsos decreuimus non teneri. De reformatione prefati regni collapsi disponere cum ipsorum fratrum consilio prout tempora se apta prebuerint preuisis consiliis opportunisque reme- diis auctore domino sollicite proponentes, ut in ipso gratia dis- ponente superna tranquilla tempora redeant inquieta recedant sicque illius regni status reformetur in prosperum quod leta pax et amenitas in locum tam grauium adueniat scandalorum. „Quocirca Regiam excellentiam rogamus et hortamur attente in „filio dei patris, quatenus pro reuerentia apostolice sedis et no- „stri intuitu defendende Justitie et amore sangwinis, quo idem „Carolus rex Vngarie tibi obnixius alligatur, circa defensionem

Strana 244
244 „recuperationem manutentionem et conseruationem regni Vnga- „rie memorati dictis Regine ac Regi Vngarie fauens efficaciter „et presidiis oportunis assistens, dictis Regie Boemie aut filio „circa occupationem invasionem usurpationem seu defensionem „in occupatione pretacta nullum prestes per te vel per alium „auxilium consilium vel fauorem nec prestari per alios quos „tua potes iurisdictione compescere patiaris, ut dicti Regina et „Rex Vngarie de tue potentie brachio corum jure congaudeant „et erga te tibique coniunctos et subditos et intensioris amoris „dulcedinem feruenter exurgant, tuque possis exinde in con- „spectu dei et hominum nostroque pariter tam de affectu iusti- „tie et caritatis quam de deuotionis promptitudine commendari. „Datum Anagnie I11. Nonas Junii, Pontificatus nostri anno nono." Lichnowsky II. Regesten A. Nro. 398. Auszugsweise (der Schluss) b. Raynaldus unterm 11. Juni. Diplomatar. Alberti R. R. p. 14 — 17. Nro. 13. Geh. Hausarchiv. 9. Forma Suscepcionis Regis Vngarie per nobilem suum. Magister Heinricus filius Heinrici Bani ad perpetuam rei memoriam. Fidei virtus est que et regnantis Imperium dirigit et obedienciam nobilitat subiectorum, ut tanto quisque redda- tur clarior, quanto in ipsius obsequium fidei studuerit persoue- ranter exerceri. Hoc igitur bonum ex animo assequi cupientes, licet excellentissimo domino nostro domino Carolo Illustri Regi Vngarie, quem ad ipsius Regni Jura cum vniuersitate eiusdem Regni Episcoporum Baronum atque nobilium in pre- sencia Venerabilis patris domini Gentilis dei gracia tituli Sancti Martini in Montibus presbiteri Cardinalis apostolice Sedis Legati olim sponte suscepimus, fidelitatis exhibuerimus iuramentum quod et deo actore inuiolabiliter obseruamus, ob Sollempnitatem tam votiue coronacionis preſati domini nostri Regis idem fidelitatis eulogium deuoto animo innouantes pro nobis nostrisque heredibus, itemque nobilibus quomodolibet sub nostro regimine constitutis necnon pro magistro Nycolao filio Magistri Gregorii nepote nostro cunctisque ad ipsum pertinentibus, in dictam domini nostri coronacionem fiendam auctoritate prefati domini Legati cum Corona, quam ipse no-

Strana 245
245 uam benedici faciet co quod antiqua Regni Corona haberi non potest, locoque si forte racione preuia propter viarum discrimina vel aliam causam in Albam, vbi ex more huiusmodi Coronatio fieri consucuit, accedere minime videretur, ac tempore quibus ipse decreuerit, alacri animo consentimus eciam si propter causas aliquas nos adesse personaliter non contingat, et eidem domino nostro Regi promittimus in omnibus secundum Jura Regni Vngarie fideliter obedire, vocati ad ipsum accedere, quo miserit pergere, ac ad edomandos rebelles pro nostre faculta- tis modo ad ipsius imperium fideliter decertare. Super quibus in manibus preſati domini Legati in presencia Venerabilium patrum dominorum Thome Strigoniensis et Vincencii Colocen- sis Archiepiseoporum, fratris Augustini Sagrabiensis Gregorii Bosnensis episcoporum et Nicholai postulati Ecclesie Jauriensis, itemque frequencie multorum nobilium qui tunc nobiscum ade- rant, tam pro nobis nostrisque heredibus ac ad nos perti- nentibus quam pro Magistro Nycolao nepote nostro ac ad ipsum spectantibus sicut superius est expressum, Juramentum corporale prestamus obligantes et sponte suscipientes, vt qui predicta seruare non curauerit animo pertinaci reatum incurrat, eciam penas omnes per prefatum dominum Legatum contra rebelles huiusmodi promulgatas hactenus uel in posterum pro- mulgandas et eas eciam quas infligere Leges decreti pro lese maiestatis crimine decreuerunt. In quorum omnium perpetuam firmitatem presentes litteras nostro Sigillo voluimus insigniri. Actum in Teten Vespriniensis dyocesis, pridie Nonas Junii anno domini M.CCC. viij? etc. Collat. cum apographo coaevo. 10. De grata recepcione Regis Vngarie ab Vngaris. Nos Ladislaus Woyuada transiluanus et Comes de Zonuk pre- sencium per tenorem significamus quibus expedit vniuersis, quod ab hac hora et die magna dominum Carolum dei gracia regem Vn- garie recognoscimus et recipimus in dominum nostrum naturalem et legitimum et eidem fideliter assumimus tamquam domino nostro naturali seruiturum in persona propria et propinquis nostris vniuersis qui nostrum voluerint consilium acceptare et

Strana 246
246 asistere eidem in omnibus auxilio consilio et potencia quam habebimus et habemus, et tacto vinifice dominice Crucis Ligno in manibus Venerabilis patris domini Thome Archiepiscopi Strigoniensis promisimus fide data, quod quandocunque domi- nus noster Rex ad partes illas venire voluerit vbi nos crimus cum omni honore et reuerencia sicut decet dominum nostrum recipiemus et in omni securitate eidem fideliter seruiemus. Co- ronam eciam regni sui ad diem assignatum ad octauas sancti Johannis Baptiste eidem reportabimus, uel si idem dominus noster ante predictum terminum quandocunque versus partes transsiluanas venerit eidem exhibebimus et restituemus, ita tamen quod ipso die peticiones nostras porrigemus et petemus per Regalem munificenciam nos diligi et remunerari sicut decet per regiam magestatem. Item promisimus eidem restituere et remittere argentifodinam de Rodna, Comitatum de . . . . . . . Comitatum de Seybuno, Comitatum Siculorum, Villas Dees Clus et Zeheli, cum officio Camere quod in eisdem villis haberi consueuit. Ad que firmiter per predictum Ladislaum Woyuadam tenenda et attendenda nos Omodeus palatinus Ma- gister Dominicus sub pena periurii obligamus sub viuifice Cru- cis ligno domini vna cum predicto Ladislao Woywada venera- bili patri domino Thome dei gracia Archiepiscopo Strigoniensi ac religioso viro fratri Dyouisio lectori de Ordine fratrum Mi- norum Venerabilis patris et domini fratris Gentilis dei gracia tituli Sancti Martini in Montibus presbiteri Cardinalis apo- stolice sedis Legati Penitenciario et Cappellano corporaliter prestito Juramento. In cuius rei testimonium et perpetuam fir- mitatem nostro ac dictorum Omodei palatini et Magistri Domi- nici Sigillis presentes litteras fecimus communiri. Datum in Segnedino feria quarta proxima post dominicam Judica. Anno domini MeCCCX?. Coll. cum apographo coaevo. 11. Is beatissime pater zelus circa paterni beneplaciti pera- genda ministeria incessanter exuberat, is reuera in pectore fi- lialis deuotionis effectus efferuet assidue circa matris ecclesie ministerium cultu honorifico prosequendum, quod nos cum ab

Strana 247
247 amabili vestra nos contigit abiisse presentia nullis omnino pe- percimus sumptuosis laboribus, quin regio apparatu decenter accingeremur ad iter, quo sperabamus incedere ad suscipien- dum in termino nobis a vestra benignitate preſixo de sacro- sanctis manibus vestris imperii dyadema. Sed votis his succes- sina processuum aptitudo non affuit ymmo et casuum inopina- bilium postmodum ingruentium intricata congeries promptum spiritum a tam grati operis executione gratuita aliquantulum sequestrauit. Que quidem obstacula vestre sanctitati potius fidi in- terpretis eloquio duximus disserenda quam scripto. Propter quod religiosum et honorabilem N. virum utique fide ac deuo- tione conspicuum celibis vite candore nitentem nobisque pre- lucidis meritis sue probitatis acceptum, in cuius os super pre- missis et aliis verba nostra perfecte transfudimus, ad beatitu- dinis vestre pedes ut casus huiusmodi reseret fiducialissime destinamus, humillime supplicantes ut super hiis veluti nobis ip- sis dignemini fidem credulam adhibere. — Diplomatar. Alberti R. R. p. 22. Nr. 21. Geh. Hausarchiv. 12. Rudolfus etc. honorabili et prudenti viro Magistro Ber. Blande faciei vestre serena placiditas misticum cordis represen- tans iudicium agendorum regalium hactenus non auara nec paui- da procuratrix et fotrix sic erga nos instinctibus virtuosis inca- luit sicque valuit prepotenter, quod patre nostro Sanctissimo do- mino papa dumtaxat excepto non immerito principaliter vobis a(d)- scribimus quidquid honoris et glorie sublimationis nostre progres- sui Dextera apostolice consolationis adiecit. Vobis nempe fidentis- sime quelibet nostre mentis interiora deteximus, vestris humeris pondus cure totius et sol licitudinis sarcinam imprimentes ex quo utique processit peroptata utilitas et prouectus prodiit exop- tatus. Verum de nouo quod graui corde referimus visum est nobis quibusdam notabilibus coniecturis, quod erga nos verisi- militer immutata sit illa laudabilis vultus vestri serenitas et ex- asperata sit lenitas vestre mentis, super quo merito vehemens ammirationis aculeus intima perculit ex inopinabili rei hujus novitate perplexa. Testis nempe est incontaminate conscientie veritas quauis testium depositione solempnior, quod per nos nil

Strana 248
248 unquam uerbo uel opere extitit attemptatum seu etiam cogita- tione presumptum, quod vobis debuerit displicentie spiritum pe- perisse, ymmo semper in uotis habuimus et adhuc in animo gerimus incessanter, vobis et vestris cum ad hoc oportuni temporis aptitudo se offeret gratiosis et amplis adesse fauori- bus et beneficentie nostre profusionibus affluentibus habundan- tius aspirare. Ilec autem qualicunque ex causa prodeat motus vester arbitrio vestro secrete subicimus iuxta quod vestre prouide circumspectioni libuerit libere decidenda. Iinc est quod vestram attente deposcimus honestatem, quod excusatio- nem nostram velitis animo mansweto suscipere ac mentis vestre sacrario quidquid nebule uel rancoris sinistre suspicionis im- pressio suaserat scopa recte opinionis abstergere hospite ueri- tatis caritatisue introducto, et ecce quod ho. et re. v propter hoc specialiter duximus ad vos destinandam attente petentes, ut ei uelud innocentie nostre ucridico prolatori super his fidem non dubiam adhibere curetis. Diplomatar. Alberti R. R. p. 22. Nr. 22. Geh. Hausarchiv. 13. De inquisitione hereticorum. Wernhardus dei gratia Pataviensis ecclesie Episcopus di- lectis in Christo c. c. Religiosis sinceram in domino caritatem. Pastorali diuina ordinatione regimini presidentes dum crediti nobis ministerii sarcinam discutimus et incumbentia humeris nostris onera dimetimur nichil amplius et grauius secreta con- scientie nostre coartat et afficit, quam inminens nobis custo- diendi necessitas qua vigilare et precauere tenemur, ne vinea dominica ad cuius curam in partem sollicitudinis euocati su- mus vulpecularum demoliatur versutiis ac Christi Ouile lupo- rum insidiis supplantetur. Tanto igitur feruentiori sollicitudine ad eliminandas hereticorum prauitates qui vulpina astutia et lupinis morsibus fidem orthodoxam diripiunt nos oportet con- surgere, quanto inter oues Christi illorum conuersatio pericu- losior est et negligentia in exterminatione ipsorum dampnabilior inuenitur. Porro teste canone ideo diuina prouidentia multos di- uersi erroris hereticos esse permittit, ut cum ea que nescimus interrogamus discutiamus pigritiam et diuinas capiamus scripturas.

Strana 249
249 Propterea ait apostolus ut probati mai . . fiant . . deo pro- bati sunt qui bene possunt docere et ob hoc expedit, ut in pro- secutione negotii tam fauorabilis et salubris illis partiamur onera nostra et ad suffragandum nobis corum operam aduoce- mus, quos deus pre ceteris diuinarum scripturarum luce sicut stellas prefulgidas illustrauit et in strennuis actibus tanta ar- mauit fortitudine, ut gregem dominicum possint antecedere ve- lud arietes ct domum israel sicut columpne firmissime sufful- cire. Sane voce lugubri et corde recensemus amaro, quod sicut frequens insinuatio et clamosa ad nostram detulit audientiam antiqui hostis versutia lumen fidei in cordibus multorum extin- gwens et varios disseminans errores iam in diuersis nostre dyocesis partibus fecit hereticam pululare pravitatem, cu- ius pestis nisi velociter occurramus primordiis ad irrecupera- bilis corruptionis infcctionem subito prosiliret; nos itaque ex oſſicii nostri debito morbo tam periculoso oportunum volentes adhybere remedium considerationis nostre intuitum in personas vestras direximus, vosque quos tanta diuinarum scripturarum notitia viteque sanctitate diuina gratia illustrauit, ut potentes opere et sermone possitis edificare verbo pariter et exemplo, ad supportandum nobiscum tante necessitatis et vti- litatis onus duximus euocandos. Quocirca vobis et unicuique vestrum in solidum in tota nostra dyocesi inquisitionis heretice prauitatis officium committimus, delegantes vobis gratialiter in hoc negotio vices nostras, ut videlicet simul uel separatim aut singulariter prout huiusmodi negotii suadebit vtilitas in ciuita- tibus opidis castris villis et locis aliis in monasteriis quo- que et ecclesiis conuentualibus ac ruralibus contra hereticos credentes receptatores fautores et defensores corum nec non infamatos de heresi uel suspectos clericos et laycos exemptos et non exemptos possitis accusationes recipere procedere inqui- rere et cognoscere eosque condempnare prout iustum fuerit et punire et Curie tradere seculari. Damus quoque vobis potestatem et licentiam aduocandi peritos quoslibet, ut vobis assistant et in ordinandis processibus et ferendis sententiis prebeant con- silium oportunum ac eis quod super hiis humiliter pareant et secretum quod cum ipsis tractaucritis teneant in uirtute sancte obedientie iniungendi, conuocandi clerum et populum civitatum

Strana 250
250 castrorum aliorumque locorum prout dicto negotio videritis ex- pedire, inuocandi auxilium brachii secularis, injungendi dominis temporalibus Judicibus et aliorum locorum rectoribus quocun- que nomine censeantur, ut uobis pareant et intendant in here- ticorum credentium fautorum receptatorum et defensorum corum inuestigatione captione ac custodia diligenti et ut personas prefatas pestiferas ad carcerem vel locum de quo mandaueritis ducant uel duci faciant ubi sub arta et diligenti custodia te- neantur donec eorum negotium per vestrum iudicium termine- tur; exigendi a prefatis dominis temporalibus iudicibus et lo- corum rectoribus sacramentum quod super adiuuanda ecclesia contra hereticos et eorum complices bona fide iuxta officium et posse suum prestare tenentur secundum canonicas sanctiones, compescendi insuper et pena debita castigandi tam per cap- tionem personarum quam alias prout culpa exegerit delinquentis prelatos sacerdotes et alios clericos et laycos qui negotium in- quisitionis instruendo citatos hereticos vel credentes de celanda veritate vel dicenda falsitate seu eos indebite liberando vel alias quoquomodo inuenti fuerint impedire, et generaliter omnia et singula faciendi que iura permittant dicte prauitatis inquisito- ribus et concedunt. Eya ergo viri robusti athlete electi abicite torporem pigritie (et) negligentie metum hominum diuino timori postponite et negotium uobis iniunctum quo nichil est fauora- bilius ac fructuosius intrepidi exercete, certam spem fiduciamque tenentes quod labor vester est meritorius apud deum quodque nos processus vestros et sententias iuste latas omnino ratos habebimus easque usque effectum condignum viriliter exeque- mur nec unquam vobis deerimus consiliis auxilio et fauore. Sed et insuper Reverendus in Christo pater et dominus noster Salczburgensis ecclesie archiepiscopus nec non Illustris Prin- ceps Dux Austrie dilectus amicus noster prout iidem nobis fi- deliter promiserunt propter zelum fidei orthodoxe vos una no- biscum tota sua fortitudine tuebuntur. Datum etc. Diplomatar. Alberti R. R. p. 28. Nr. 31.

Strana 251
251 14. Litera credentie. Serenissimo ac triumphanti Principi Domino Alberto dei gratia Romanorum Regi semper Augusto Pochaterra Potestas Octo gubernatores et Defensores Consilium et commune Ciui- tatis Aretii imperii Romani fideles deuotionis osculum ante pedes. Vt maiestati Regie fidelium deuotorum intentio satius uiue uocis oraculo quam literis explicetur, Nobilem et sapien- tem virum dominum Paganellum de Vico Jurisperitum Pisano- rum nostrum ambaxiatorem precipuum latorem presentium tam de intentione quam passione fidelium plenarie informatum cum deuotionis confidentia destinamus, cui in literis hiis que pro eorumdem fidelium parte retulerit tamquam ueritatis nuntio dignetur reddere (fidem) Regia celsitudo. Datum etc. Angeführt Lichnowsky II. B. Regesten. Nr. 10. Diploma- tar. Alberti R. R. p. 32. N. 34. Geh. Hausarchiv. 15. Intercessio seu petitio pro beneſicio obtinendo. Nos Albertus dei gratia dux Austrie etc. publice profiten- tes declaramus vniuersis et singulis ad quos peruenerit presens scriptum, quod vacante ex obitu Cunr. sacerdotis ecclesia in Ebenfurth viris religiosis Magistro et Conuentui Domus et Hospitalis Jerosol. Sancti Johannis in Neubing nos cum deuo- torum nostrorum commoda fauorabiliter prosequamur eisdem magistro et conuentui preces nostras porrigendas duximus, af- fectuosius exorantes viro discreto Ditrico clerico et Notario Il- lustris Domine Elizabeth Ducisse Austrie et Stirie Conthoralis nostre karissime de ipsa ecclesia diuino intuitu prouideri. Ipsi itaque magister et conuentus licet virum religiosum clericum confratrem suum aut alium clericum secularem sibi competen- tem potuissent auctoritate priuilegii per reuerendum in Christo patrem et dominum episcopum ordinarium loci et venerabile capitulum patauiensis ecclesie super eo traditi et indulti in dicta instituisse ecclesia et prouentus ibidem reservasse licite mense sue, tamen nostrum zelantes affectum non sine delibera- tione concedi memorato Ditrico ad nostre petitionis instantiam

Strana 252
252 de ipso beneficio ecclesiastico in suis pertinentiis non minuto prouidere in domino curauerunt, in signum iuris patronatus dicte ecclesie ad ipsos spectantis dimidiam carratam vini a pre- fato Ditrico Rectore ibidem annis singulis recepturi salua nichilominus facultate in posterum, que de retinendis sibi eccle- sie supradicte decimis et prouentibus sepefatis magistro et con- uentui Dyocesani priuilegio indulgetur. Datum etc. etc. Diplomatar. Alberti R. R. p. 34. Nr. 38. 16. De ratificatione sacerdotii. Albertus dei gratia Patauiensis episcopus dilecto in Chri- sto Johanni Wirsing presbitero sue dyöcesis salutem in do- mino. Alma mater ecclesia gratanter filios suos consueuit re- colligere cum post lapsum peccati ab erroris deuio reuertentes ad gremium eius curant humiliter declinare. Igitur cum omnes sacros ordines absque dimissoriis nostris litteris omnino licen- tia super hoc minime petita nec obtenta ab alienis episcopis tamen canonice te proponas recepisse et in sic susceptis ordi- nibus non ex contemtu clauium sed ex simplicitate ac juris ignorantia aliquanto tempore ministrasse nunc quoque peniteu- tia ductus petas, ut tecum misericorditer agere dignemur de premissis, nos paterna affectione commoti te a suspensionis sententia quam ex hoc incidisti absoluentes, ut in sic suscep- tis ordinibus supradictis non obstantibus licite ministrare tuum- que officium deinceps rite exequi valeas, omni iure et modo quibus melius et efficacius possumus auctoritate ordinaria con- fisi de misericordia altissimi ciusque apostolorum Petri et Pauli tecum misericorditer dispensamus, omnem inhabilitatis maculam et irregularitatis notam quas ex prenarratis incidisse nosceris pe- nitus abolentes munientes te presentibus litteris sigilli nostri appensione vallatis in testimonium premissorum. Datum etc. Diplomatar. Alberti R. R. p. 34. Nr. 39. Geh. Hausarchiv. 17. Episcopus conqueritur de iniuriis sibi illatis. Serenissimo domino suo Alberto Inclito Romanorum Regi semper Augusto Chunradus dei gratia Ecclesie Ratisbonensis

Strana 253
253 Episcopus cum orationibus promptissimum animum obsequendi. In vestre Magnificentie notitiam cogimur deducere, quod Illu- stris Dominus Rudolfus Dux Bawarie contra diue recordationis predecessorum vestrorum videlicet imperatorum et principum Romanorum indulta super libertatibus et emunitatibus ecclesia- sticarum personarum et bonorum ac hominum carumdem bonis ac possessionibus nostris et nostrorum nec non ecclesiarum nobis subiectarum quasdam insolitas ymmo et nostris tempori- bus inauditas exactiones et collectas iamdudum imposuit et per officiales suos extorqueri et recipi mandauit. Quem licet pluries per litteras et nuntios et nilominus personaliter facie ad faciem, ut a talibus desisteret et extorta restitui mandaret monuerimus, legitime tandem vna cum Reuerendo patre et domino Emchone venerabili Episcopo Frisingensi eundem dominum Ducem in Mo- naco et propria eius domo accessimus petitiones ac monitiones priores quanto poteramus decentius innouantes, ubi de summa tantum et quantitate dampnorum in quosdam ex parte ipsius ducis et alios ex parte nostri tamquam amicabiles Compositores compromissione vtrimque facta (convenimus?); — publicato de- mum compromisso adiectum fuit ex habundanti per ipsum pu- blicatorem, quod absolutionem a sententiis contra impositores et exactores huiusmodi collectarum per sedem apostolicam du- dum latis et iuri communi insertis apud eandem sedem predicto domino Duci ac suis officialibus teneremur impetrare nostris nuntiis et expensis de quo etsi per quemdam compromissario- rum dicti Ducis cuius ab initio breuis et momentanca mentio facta fuerit, per quos tamen et quemcunque nostrum cum de hoc utpote de re ad nos minime pertinenti nunquam nec aper- te nec occulte compromiserimus nec etiam compromissariis no- stris aliquam potestatem dederimus sicut et iidem publice pro- testati ſuerunt in ipso loco et momento publicationis in continenti fuit expressissime contradictum; propter quod cum sicut nec de- bebamus nec poferamus nec possumus nos ad hoc obligare nol- lemus, cum hoc in arbitrio et potestate superioris nostri vide- licet pape dependeat, ex huiusmodi contradictione arbitrium et placita premissa fuerunt ex parte ipsius ducis omnimodis dis- soluta. Quapropter una cum dicto domino Frisingensi Episcopo Regie Majestatis Vestre clementiam instantissime deprecamur,

Strana 254
254 quatenus ob diuine reuerentie libertatis ecclesiastice quam ex debito Regalis celsitudinis ad quam summa prouidentia uos prouexit defendere tenemini ac fouere nec non perpetuum no- stre deuotionis respectum super pretactis iniuriis retractandis nec in posterum attemptandis et ablatis seu perceptis restituen- dis sine more dispendio sepedictum dominum ducem inducere dignemini vestris efficacibus monitis et mandatis. Datum etc. Angeführt: Lichnowsky II. Regesten B. Nr. 11. Diploma- tar. Alberti R. R. p. 35. Nr. 40. Geh. Hausarchiv. 18. De recompensa et satisfactione claustri lesl. Nos Fridericus dei gratia Dux Austrie etc. vniuersis Mu- tariis super Enum et Danubium constitutis pro tempore pre- sentibus declaramus. Quod cum ecclesia subenensis ex gwerris quas hoc anno circa partes Bauarie nos contigit exercere gra- uia dampna pertulerit, nos eidem monasterio ac Preposito et conuentui ibidem aliqualis recuperationis subsidium cupientes impendere ipsis pro recompensa dampnorum huiusmodi duxi- mus concedendum, quod singulis annis duo talenta salis maio- ris ligaminis deducant tam in eno quam in danubio per loca mutarum nostrarum libere sine theloneo quolibet siue muta, in quo dictos prepositum et conuentum seu nuntios aut procurato- res ipsorum per quemquam officialium nolumus inpediri. Pre- sentibus a festo beati Georii nunc instante per quinquennium continuum et non amplius valituris — Datum etc. Diplomatar. Alberti R. R. p. 35. Nr. 41. Geh. Hausarchiv. 19. Resignatio quorumdam bonorum ad claustrum. Albertus dei gratia etc. Ne obliuio gesta hominum supprimat et confundat et ne a posteritatis notitia transeant que fiunt in presentia modernorum, Sapientes acta sua solent commendare memorie per testimonia scripturarum. Noscat igitur presens etas et successura posteritas, quod nos redditus atque decimas situatas in parochia Hadmarsdorf in Rukkersdorf in Recz in Sebarn et in aliis villis eiusdem parochie nec non decimam vini in monte elssekk circa Wiennam, quos et quas magister

Strana 255
255 Chunradus tunc scriba Austrie apud Hermannum et Ottakarum fratres de Rechberch et apud relictam et heredes magistri Vl- rici de Arraz ciuis Wiennensis Sartoris quondam Illustris ducis Friderici clare memorie iusto emptionis tytulo comparauit a nobis in ſeodo perpetuo possidendas quemadmodum predecesso- res et antecessores venditores earumdem decimarum eadem bona ab antiquo a nostris antecessoribus principibus Austrie in feodo rationabiliter tenuerunt, ad preces ad instantiam et ad resignationem ipsius magistri Chunradi pretacta bona et deci- mas ad manus et ad potestatem nostram recepimus et ipsas decimas atque bona de consensu et voluntate dyocesani vene- rabilis patris et domini nostri in Christo karissimi Domini Got- fridi Patauiensis Episcopi a quo et a cuius antecessoribus nos et nostri antecessores principes Austrie eadem bona et decimas tenuimus ab antiquo iusto tytulo feodali ad monasterium et ad mensam sororum sancte crucis in Tulna, quod magnificus Roma- norum Rex Dominus Rudolfus karissimus pater noster ibidem in- stituit et fundauit ob honorem domini nostri Jesu Christi et re- uerentiam viuifice crucis sue, damus tradimus et confirma- mus perpetuo possidenda — Nichilominus nos offerimus supradic- tis sororibus contra quoslibet decimarum et bonorum huiusmodi turbatores seu impetitores quoslibet defensores et warandiam prestitores. Ut autem huiusmodi resignatio etc. etc. Angeführt: Lichnowsky II. Regesten B. Nr. 3. Diploma- tar. Alberti R. R. p. 36. Nr. 42. Geh. Hausarchiv. 20. „Discordia inter capitulum Pataviense et vicarium ipsorum." Magnifico principi domino suo Domino A. Illustri Duci Austrie etc. G. dei gratia prepositus W. Decanus totumque capitulum Patauiensis ecclesie orationes et obsequia cum sin- cerissimo deuotionis affectu. Etsi non mediocriter vereamur precum nostrarum instantia Magnifice dominationis vestre tur- bare quietem, tamen quia et munifica vestre liberalitatis benig- nitas nos hortatur et arta nos vrget necessitas ad obstandum incumbentibus nobis aduersitatum incursibus ne nos proprie negligentie torpor aliquibus forsitan inuoluat incommodis et nos 18 *

Strana 256
256 ipsi nostre quietis invidi censeamur si inquietantes nos contra- rietatum insultus nos pigeat propulsare, idcirco Illustri magni- ficentie vestre graues turbationum molestias quibus Fridericus de Helbrum (Holerbrun) crebro nos inquietare non metuit cogimur grauia querimonia per singula declarare, sperantes quod generosa et blanda dominationis vestre placiditas aurem nobis inclinare dignetur. Noucritis ergo quod post multas sumptuum et labo- rum impensas, quas pro ecclesia in Holerbrun et violenta ipsius ecclesie occupatorum temeritas et iste postea Fridericus facere nos coegit, ad hoc tandem medium nos cum ipso Friderico con- uenimus (sicut) in scripto super hoc edito et tam nostro quam ipsius F. sigillis munito continetur expresse cuius tenor talis est. „Nos W. dei gratia Decanus totumque capitulum Pataui- „ensis ecclesie vniuersis presens scriptum intuentibus manife- „stum esse cupimus, quod Capellanus noster F. Plebanus in „Helebrun in nostra constitutus presentia integraliter libere et „absolute cessit et renunciavit omni actioni laborum factorum „per ipsum in occupatione possessionis Ecclesie predicte in „Helerbrun quemadmodum et anno preterito renunciauerat co- „ram nobis. Nos igitur considerata sue deuotionis promptitu- „dine ecclesiam ipsam sibi locauimus ad unum tantum annum „pro pensione ix librarum et duobus esocibus, cuius pensionis „partem tertiam videlicet XXI. libras in die sancti Michaelis „persoluere decet XX" autem libras alias (in) natiuitate do- „mini et ultimas XX" libras in media quadragesima nobis sol- „uet. Definitum est etiam de bona voluntate et consensu ipsius „F. ut in optione nostra sit positum, ut infra iam dictum an- „num deliberare debeamus an pro futuris prebendam in dicta „ecclesia deputare velimus seu ab eo certam et legitimam pen- „sionem accipere siue ipsum ab eadem ecclesia recompensatione „competenti et idonea reuocare, quorum trium tantum apud „nos ut dictum est optio remanebit. Ut autem premissa omnia „rata et inconuulsa permancant, presentem cartam nostri sigillo „capituli et sigillo ipsius F. sepedicti pro cuidentiori testimo- „nio fecimus communiri. Actum et Datum Patauie etc." Ipse uero F. dicte pensionis eodem anno tantum medicta- tem persoluens preter hoc, quod celerarium et ceteros confra- tres nostros ipsos ipsum super eo monentes uerbis contumelie

Strana 257
257 lacessebat, nos denuo expensis et laboribus fatigauit. Nolentes tamen sibi malum pro malo rependere ipsi F. ad annum vnum circa prebendam deputauimus, ita quod decimarum locationes et alia nobis reseruata tangere non deberet, quod etiam in ca- pitulo nostro ipse iuramento firmauit nec minus cum postea que nostri iuris erant sibi vsurpans se locationi decimarum ingessit. Super quo a venerabili preposito nostro pie commo- nitus nec ab illato nec commutato grauamine sed potius quo- dam rapido infrunite mentis excursu appellans cum sibi appel- lationem prodesse non uideret et ipsi venerabili preposito no- stro promisisset se domino de Puchperch in locandis decimis velle assistere, facta postmodum ipsi domino de Puchperch in- sinuatione suggessit quatuor villas sibi quoad locandas de- cimas per vencrabilem dominum nostrum Episcopum deputatas, cumque hunc dolum sibi non patrociniari cognosceret asserens se in dicta ecclesia ius pastoris habere litteras sibi super hoc datas nos ab eo perfide remouisse dicebat notam perfidie no- bis irreverenter ascribens cum tamen ipsas litteras sponte fre- gerit coram nobis, ceterum claues granariorum nostra con- structorum pecunia nobis rennuit assignare. Et preter alios enormes excessus quedam cadauera non ea qua volebat ad ec- clesiam solempnitate delata a canibus insepulta lacerari per- misit. Magnifice quoque crucis effigiem nescimus quo motu fu- roris aptat (?) afflixit, quorum alterum ad remotionem sui cre- dimus suffecisse. Sperantes igitur nos, quod tanto gratiora esse debeant in oculis vestris nostre vniuersitatis obsequia quam illius quanto possunt esse maiora, et quod inter gratie et fa- uoris amplexus tanto gratiosius nos fouere debeat vestra be- nignitas quanto ad obsequendum vobis est affectuosior nostre deuotionis sinceritas quod in effectu credimus patuisse, Celsi- tudinem vestram attentissime deprecamur, quatenus si alium virum ydoncum in dicta ecclesia et uobis et nobis gratiosio- rem et plebi locauerimus ut est stabili apud nos conceptione firmatum, Vestra non ob hoc nobis pietas indignetur sed po- tius in eo nobis assit auxilio et fauore. Si quid uero forsitan ipsi F. in nos suppeteret actionis ad standum super eo iuri coram venerabili Patre nostro domino episcopo nos paratos et beniuolos exhibemus.

Strana 258
258 Angef. b. Lichn. II. Regesten B. Nr. 2. Diplomatar. Al- berti R. R. p. 36. Nr. 43. Geh. Hausarchiv. 21. (1283 — 1285.) Dimembratio filialis ecclesie a sua matrice. Gotfridus 1) dei gratia ecclesie Patauiensis episcopus vni- uersis presentes litteras inspecturis salutem in domino. Quia iustis desideriis et petitionibus que ratione iuuantur assensus beniuolus est prestandus, idcirco publice profitemur quod cum honorabilis vir Benczo Illustris Ducis Austrie Prothonotarius Ple- banus in Mistelbach dilectus familiaris noster propter distan- tiam plebis et ecclesie in beusdorft (Paasdorf) filiali iure Ec- clesie matrici in Mistelbach attinentis eidem ecclesie et plebi du- xerit indulgendum, ut continue sacerdotem secum habeat siue proprium capellanum qui eandem inofficiet ecclesiam et plebi porrigat ecclesiastica sacramenta que prius apud matricem ec- clesiam recipere et repetere consueuerunt, ex quo ut de ne- gligentia ymmo verius defectu diuini officii taceamus propter locorum distantiam non modica euenerunt animarum pericula ab antiquo, ita tamen ut debitus honor tam in sepultura quam in aliis solempnibus honoribus matrici ecclesie saluus per om- nia obseruetur. Nos in huiusmodi dicte plebi et ecclesie in beu- storf gratia siue consolatoria indulgentia per suum concessa plebanum, dinini cultus et obsequii considerantes augmentum at- tendentes et prouide prouisum esse inuitabili periculo anima- rum et per commendabilem recompensam indempnitati matricis ecclesie sufficienter caueri, ad instantiam dilecti nobis magistri benzonis plebani loci et deuotam ac rationabilem petitionem plebani in beustorf gratiam predictam siue indulgentiam ratam habere volumus et ipsam auctoritate nostra taliter confirma- mus, ut tam in sepultura quam in aliis honor ius et recog- uitio matrici ecclesie conseruentur, preter quam in diuino offi- cio et collatione sacramentorum que faciet et procurabit pro- prius capellanus, cuius locatio institutio siue etiam mutatio ad plebanum matricis ecclesie pertinebit, et eidem in signum sub- iectionis mediam libram annuatim idem soluere tenebitur capel- 1) Gotfridus I. Ep. Pataviensis a. 1283 — 1285.

Strana 259
259 lanus. In recompensam uero prouentuum quos de cottidianis ob- uentionibus rectori matricis ecclesie in mystelbach percipere consueuit parochiani de betstorf redditus quatuor talentorum infra terminos ecclesie mistelbach conparare infra unius auni spatium tenentur astricti, qui redditus annis singulis in festo michaelis iure soluantur. Insuper Capellano suo ipsis deputato pro tempore et in ecclesia betstorf instituto seu instituendo de honesta prouisione qua sustentari valeat prouidebit, que proui- sio certa et determinata esse debet. Ut autem omnia predicta tam a parte Plebani etc. Diplomatar. Alberti R. R. p. 38. Nr. 44. Geh. Haus- archiv. 22. Confirmatio exempte ecclesie. W. dei gratia Patauiensis episcopus omnibus Christi fide- libus tam presentibus quam futuris ad quorum presentiam tenor presentis scripti peruenerit salutem in domino Jesu Christo. Que perpetua firmitate debent subsistere scripture testimonio necessario roborantur, (ne) temporis tractu per voluntatem contrariam vel errorem calumpniam patiantur. Hinc est quod cum per viros discretos Dominum H. primo de Hakkenberch et deinde per Ottonem filium ipsius cum Io. plebano in Leyz (desunt nonnulla) tamquam ad matricem iure filiali spectabat talis habitus esset tractatus talisque conventio celebrata, quod homines in Hakenberc existentes in ecclesia eadem que antea simplex capella extiterat a rectore ibidem pro tempore instituto ecclesiastica deinceps reciperent sacramenta et in coemeterio eiusdem ecclesie in Hakenbere deberent ipsorum funera tumu- lari et ecclesia ipsa in Hakenberc que antea simplex capella extiterat deinde tamquam exempta parrochia censeretur et ipsi de Hakenberch nobiles eorumque successores tamquam patroni ad eandem ecclesiam instituendum clericum deberent de cetero presentare, in recompensationem uero iuris et obuentionum que huiusmodi exemptione deperiebant matrici ecclesie et Plebano Dominus H. de Hakenberch dedit tradidit et assignauit ipsi matrici ecclesie in Leycz duo predia in pulsdorf XViij solidos soluentia censu debito annuatim habenda tenenda et perpetuo

Strana 260
260 possidenda, deinde filius ipsius Otto superaddendo redditus dimidii talenti in Zwentendorf ecclesie dedit eidem finaliter per- petuo possidendos. Ne vero parochialis ecclesia honore debito et reuerentia in ecclesia Hakenberch fraudaretur omnino et in plebe taliter in eodem tractatu extitit ordinatum, ut in signum subiectiouis et reuerentie deberet Plebanus de Hakenberch cum plebe sibi commissa annis singulis in diebus rogationum ad ipsam ecclesiam in Hakenberch (Leycz) crucem suam deferendo et competentem cereum offerendo venire, teneretur et pla- citis Christianitatis cum debita reuerentia et obedientia coram plebano de Leiz interesse et ordinationes et obseruationes illic indictas cum reuerentia conseruando. Preterea si uoluerit Plebanus de Leycz Sacerdotem et rectorem ecclesie in Haken- berch ad supportandum eum in suis laboribus infra terminos duarum villarum ad parochiam in Leyz pertinentium, dum requi- situs fuerit visitare debebit penitentiam siue confessiones audi- endo corpus Christi et sacrum oleum porrigendo et paruulos baptizando feminas in partu benedicendo et post partum in ecclesiam introducendo et hoc facere tenetur si ut premis- sum est de Plebano in Leyz fuerit (requisitus?), ab eisdem ctiam licite recipiet quidquid dare decreuerunt usque ad nume- rum duodecim denariorum et quod super numerum huiusmodi sibi datur Plebano de Leyz assignare debebit, et he due ville sunt Altmans et Zwentendorf que tamen ad parochiam pertinent pleno iure. Verum quia exemptio huiusmodi nec per nostros pre- decessores nec per nos hactenus extitit confirmata, ad instan- tiam Heredum domini Ottonis de Hakenberch videlicet Ottonis et Henrici dictam exemptionem de consensu Heinrici plebani in Leyz qui requisitus a nobis predictam confirmationem nostro reliquit et commisit arbitrio secundum premissorum tenorem ratum habemus et cam auctoritate dyocesani in nomine domini confirmamus, ita tamen ut per illos de Hakenberch patronos nobis nostrisque successoribus ad ecclesiam in Hakenberch pre- sentetur clericus per Dyocesanum confirmandus et inucstiendus canonice ad eandem. Vt autem etc. Diplomatar. Alberti R. R. p. 38. Nr. 45. Hausarchiv.

Strana 261
261 23. Institutiones ecclesie. Cum in plerisque locis quorumdum laycorum iniquitas in- ualeruit, quod in rebus ecclesie furtum reputatur sagacitas ra- pina probitas et violentia fortitudo, Sinodali judicio diſfinimus ut qui bona ecclesiarum scienter detineant occupata nisi infra instans festum Johannis Baptiste eadem restituerint et de dampnis ac iniuriis satisfecerint competenter, extunc introitum Ecclesie sibi nouerint interdictum nec ab episcopis aut aliis ecclesiarum prelatis ad communionem dominici corporis et san- gwinis admittantur. Qui uero obstinata mente dum vixerint satisfacere non curauerint, nullus clericus secularis uel re- gularis sepulture ipsorum interesse presumat. Adicientes ut singulis annis in synodo illi qui clericos capiunt verberant uel occidunt vel alias in ipsos manus iniiciunt violentas excom- municati denuntientur et nominati hii de quibus constiterit ma- nifeste. Quicunque uero personam ecclesiasticam enormiter vio- lauerit occiderit vel captiuauerit non nisi per sedem apostoli- cam absoluatur, et ipso facto si quid tenebat ab ecclesia illud perdat et in vtilitatem ecclesie conuertatur, adicientes quod in illa dyocesi in qua aliquem canonicorum kathedralis ecclesie uel in dignitate ecclesiastica constitutum capi contigerit vel captum detineri usque ad liberationem ipsius (et) exhibitionem debite satisfactionis cessetur generaliter a diuinis, similiter et in illa parochia in qua res clericis violenter ablatas capi et detineri contigerit usque ad restitutionem et satisfactionem congruam cessetur a diuinis. Eos qui dei timore postposito clericos seu personas ecclesiasticas occidunt vulnerant mutilant proscribunt capiunt ac captas retinere presumunt et sententiam quam in- currunt latam a canone (non) verentur adiectione huius pene volumus coerceri, videlicet quod prelati et ecclesiarum Rectores in quibus captiuantes et detinentes ipsi degunt et captiuati cle- rici capiuntur et captiui detinentur, ipsos captiuantes et capti- uos tenentes excommunicatos denuntient publice singulis diebus dominicis et festiuis nisi postquam requisiti fuerint eos infra octo dies dimiserint et in locis ubi capti clerici uel persone ecclesiastice detinentur tam diu scientes cessent a diuinis quam

Strana 262
262 diu in locis ipsis fuerint sic captiui. Quod si contrarium fece- rint tamquam eorum malefactorum participes excommunicatos esse volumus ipso facto saluis aliis que contra tales sunt in prouincialibus conciliis constituta. Spoliatores stratarum ac raptores alios qui transeuntes per vias et stratas publicas viduas pupillos et personas alias eorum bonis vi spoliant, eorum violentias que perturbationem desiderande pacis inducunt vo- lentes de cetero coerceri, preter penas quas eis sacratissime leges imponunt tali volumus nostro feriente correptionis gladio pena multari ut tam ipsi quam receptantes eos scienter et dan- tes eis auxilium uel fauorem ipso facto nodo sint anathematis innodati. Diplomatar. Alberti R. R. p. 39. Nr. 46. Geh. Hausarchiv. 24. Citatio sacerdotis pro mendicantibus. H.(?) dei gratia Herbipolensis Episcopus Ottoni plebano in Linza et Conrado sacerdoti vicario suo salutem. Litteras do- mini pape recepimus in hunc modum: „Gregorius Episcopus seruus seruorum dei venerabilibus fratribus Coloniensi et Mag- deburgensi archiepiscopis et episcopo Herpipolensi salutem et apostolicam benedictionem. Nimis iniqua vicissitudine largitori bonorum omnium respondetur dum hii qui de Christi patrimo- nio impinguati luxuriant dampnabiliter in eodem Christum in famulis suis patenter persequi non verentur ac si factus sit impo- tens dominus ultionum. Cum enim dilecti filii fratres minores abnegantes salubriter semetipsos elegerint in altissima pauper- tate Christo pauperi ad placitum famulari tamquam non haben- tes et omnia possidentes, non desunt plerique tam ecclesiarum prelati quam alii qui ceca cupiditate traducti proprie auiditati sub- trahi reputantes quidquid predictis fratribus fidelium pietas elargitur quietem ipsorum multipliciter inquietant; venerabiles quoque fratres nostri archiepiscopi et episcopi et alii ecclesia- rum prelati per regnum Alimanie constituti qui eos deberent fauorabiliter confouere molestarium occasiones exquirunt varias contra ipsos, volunt namque etsi non omnes ipsis invitis eorum confessiones audire ac eis iniungere penitentias et eukaristiam exhibere nec uolunt ut corpus Christi in eorum oratoriis re-

Strana 263
263 seruetur, et fratres ipsorum defunctos apud ecclesias suas se- peliri compellunt et illorum exequias celebrari et si quis de- cedentium fratrum alibi quam in suis ecclesiis elegit sepultu- ram funus primo ad ecclesias suas deferri cogunt ut oblatio suis usibus cedat nec instituentes eos habere campanam vel cimiterium benedictum, certis tantum temporibus permittunt ip- sos celebrare diuina, volunt etiam in domibus eorum certum numerum fratrum sacerdotum clericorum et laycorum nec non cereorum lampadarum et ornamentorum pro sua uoluntate taxa- re ac residuum cereorum quando noui apponuntur exigunt ab eisdem, nec permittunt ut noui sacerdotes eorum alibi quam in ecclesiis suis celebrent primas missas eos nihilominus compel- lentes ut in cottidianis missis quas in suis locis et altaribus celebrant oblationes ad opus eorum recipiant et reseruent. Quidquid etiam eis dum celebrant missarum solempnia intra domorum suarum ambitum fidelium pia deuotione donatur ab ipsis extorquere oblationis nomine contendentes, quod eisdem tam in ornamentis altaris quam ex libris ecclesiasticis absolute confertur vindicant perperam iuri suo cogendo eos ad synodos suas accedere ac suis constitutionibus subiacere nec hiis con- tenti capitula et scrutinia in locis fratrum pro hiis corrigendis facturos se comminantur, fidelitatem iuramento firmatam ab eorum ministris et custodibus exigentes eisque ut in yeme tam extra ciuitates quam intra cum eis processionabiliter veniant ex leuitate mandantes; excommunicationis sententiam fulminant in benefactores ipsorum et idipsum fratribus comminantes eos de locis in quibus domino famulantur sathagunt amouere ne eis obediant in omnibus supradictis. Ad hec ne fratres ad hono- rabiles ciuitates et villas ubi religiose ac honeste valeant commorari a populis deuote uocati accedere audeant inhi- bentes tam in accedentes fratres quam in receptores eo- rum presumunt excommunicationis sententiam promulgare, ab eis etiam de ortorum fructibus decimas nec non de habitaculis fratrum sicut de iudeorum domibus contendunt redditus extorquere asserendo quod nisi fratres morarentur ibidem eis ab aliis habitatoribus prouentus aliqui solue- rentur, et ut ipsos sue subdant totaliter ditioni Eisdem mi- nistros et custodes uolunt preficere pro sue arbitrio uolunta-

Strana 264
264 tis. Cum igitur ordo predictorum fratrum per felicis recorda- tionis Innocentium et Honorium predecessores nostros et nos ipsos sit solempniter approbatus et eorum regula confirmata ne statuta apostolice sedis que humiliter suscipere ac seruare tenentur reuerenter contempnere videantur, Vniuersitatem eorum monemus attente nostris sibi dantes firmiter litteris in precep- tis ut conscientie ac fame sue salubriter consulentes vniuersi et singuli a prenotatis et aliis predictorum fratrum grauamini- bus omnino desistant subditos suos ab hiis armis compescendo. Quocirca fraternitati vestre per apostolica scripta firmiter pre- cipiendo mandamus, quatenus si dicti Archiepiscopi Episcopi et alii preceptum nostrum neglexerint adimplere vos eos ad omnia predicta seruanda per censuram ecclesiasticam sublato cuiusli- bet contradictionis et appellationis obstaculo compellatis non obstante constitutione de duabus dictis edita in concilio generali. Si uero nec sic mandatis nostris curauerint obedire nouerint nos super hoc memoratis fratribus aliter auctore domino prouisuros. Quodsi non omnes hiis exequendis potueritis uel nolueritis in- teresse singuli vestrum ea nihilominus exequentur." Cum igitur mandatis apostolicis obedire teneamur et fratribus predictis in suo iure deesse non possimus, auctoritate nobis commissa uos ambos super grauaminibus dictis fratribus a uobis ambobus illatis ad nostram peremptorie citamus presentiam, locuim clau- strum maioris ecclesie in Wirzeburg diem uero proximam fe- riam V. post octauam Penthecostes presentis anni uobis ambo- bus finaliter assignantes, scituri quodsi in termino uobis prefixo non comparueritis contra uos ambos quantum de iure poteri- mus procedemus. Datum in Herbipoli anno etc. Diplomatarium Alberti R. R. p. 40. Nr. 47. Geh. Haus- archiv. 25. Appellatio ab episcopo protaxato. Cum absurdum sit ut unde iura nasci debent inde iniurie oriantur et inde pati spolia unde defensionis gratia expectatur et sit ratum ut ordine perturbato filii patris thezaurizent. Id- circo Reuerende pater Domine Wern. Patauiensis Episcope Nos Magister Bertholdus Prothonotarius Plebanus Ecclesie in Gors,

Strana 265
265 Magister Heinricus plebanus in La, Magister Chunradus pleba- nus ecclesie in Hofline notarii Ducis Austrie, et Magister Ja- cobus plebanus in Hadenrichstayn licet alias deuoti filii sen- tientes nos grauari per steuram seu collectam per vos contra deum et iustitiam impositam, Primo quia sine causa eam inpo- suistis, Secundo quia si causa subest iniusta tamen quia cogi- mur peccata et culpas civium Sancti Ypoliti sustinere cum de iure nemo debeat alterius nequitia pregrauari, Tertio quia etsi iusta tam subesset quod non credimus non iustum moderamen quod forte a nobis possetis petere ymmo verum spolium et quodammodo auaritiam insectando quos paterna tenemini dilec- tione fouere nitimini spoliare, Quarto quia sine consilio et con- sensu capituli vestri et aliorum clericorum vestrorum quorum in- terest in negotio huiusmodi processistis, Quinto cum sit publica vox et fama quod per dei gratiam et vestram prouidentiam adeo diuitiis habundatis quod sine dispendio et preiudicio cleri alias multipliciter aggrauati per minus tranquillum statum temporis et terrarum potestis vestra grauamina si qua uobis incumbe- rent maturius releuare. Ex causis igitur premissis ut supra di- citur sentientes nos indebite agravari ad metropoliticam sedem Salczburgensem his in scriptis appellamus et appellatorias cum instantia postulamus, quas si nobis denegaueritis iterato prefa- tam sedem appellamus scientes nos ecclesias nostras et iura ecclesiarum nostrarum protectione sedis predicte interposita est hec appellatio. Diplomatar. Alberti R. R. p. 42. Nr. 48. Heh. Hausarchiv. 26. Quomodo rex assumit sibi cappellanum. A. dei gratia Romanorum rex semper Augustus vniuersis sacri Romani Imperii fidelibus ad quos presentes peruenerint gratiam suam et omne bonum. Cum videatur expediens et ho- nestum Regalem curiam personis honorabilibus honorari ad fa- miliaritatem tamen illorum magis allicimur contrahendam qui ad hoc sue probitatis industria nos inuitant et quorum deuotis ob- sequiis Regalis poterit excellentia sublimari, hinc est quod nos deuotionem sinceram et fidei puritatem honorabilis viri Ru- dolfi Craftonis Cantoris basiliensis deuoti nostri dilecti quam

Strana 266
266 erga celsitudinem nostram habere dinoscitur attendentes ipsum in capellanum nostrum Regia liberalitate duximus admittendum, vobis vniuersis et singulis dantes firmiter in mandatis quatenus eundem Rudolfum Capellanum nostrum quem iuribus et defen- sionibus capellanorum nostrorum perfrui volumus et gaudere pro nostra Reuerentia vobis habentes propensius recommissum ipsum congruis honoribus et promotionibus studeatis fauorabiliter pre- uenire. Nec permittatis sibi a quoquam molestiam violentiam uel iniuriam irrogari. Exhibituri nobis in hoc obsequium ualde gratum. Datum etc. Angef. b. Lichnovsky II. Regesten B. Nr. 12. Diplomatar. Alberti R. R. p. 42. N. 49. Geh. Hausarchiv. 27. Litera confraternitatis. Honorabili viro domino et amico suo karissimo O. capel- lano beate virginis super littore in Wienna suus Albertus de Sancto Floriano humilis in Gmunden plebanus cum sinceritate fraterna obsequiosissimum animum in omnibus complacendi. Quod non dudum caritatem vestram meis sum literis allocutus, mul- tarum occupationum et potius diuersarum tribulationum attritio quam nunc multis diebus in finibus nostris ut presentium exhi- bitor vobis referet grauiter passi sumus necessario hoc efficit, nec propter hoc quod lingua tacuit et calamus non arduit ca- ritas quam ad uos concepi tenaciter est extincta, sed ut sol non minus in corde meo sub nube huiusmodi arsit interim et flammauit. Sane in literis vestris nuper receptis quas in con- fraternitatis vere et sincere signum a uobis habere requirerem vestra sinceritas indagauit cui ad presens donec ad uos perso- naliter veniam . . . domino concedeute respondeo per pre- sentes exigens cum desiderio et feruore, quatenus mei tamquam frequenter cum leuiathan pugnantis orationibus fidelium indigen- tis in vestris specialibus deuotionibus cottidie memoriam habe- atis, et si uobis superstite decedere me contingat triginta mis- sas defunctorum sine intermissione legatis pro mee anime re- quie et salute, ad quod uobis vice versa fide data fideliter me assigno. Ceterum latori presentium Clericorum omnium zelatori purissimo qui ut fratri suo multam mili facit promotionem me

Strana 267
267 diligentius committatis, ut vices dilectionis vestre pro me agere non cesset quemadmodum inchoauit. Diplomatar. Alberti R. R. p. 43. Nr. 50. Geh. Haus- archiv. 28. Nouerint vniuersi ad quorum notitiam declinauerit presens scriptum, quod nos Maurus Abbas Monasterii Sancte Marie Scoto- rum in Wienna in causa seu causis quam vel quas mouere (mouemus) seu mouere intendimus Heinrico presbitero dicto Vschel de Neunburga ex altera parte Danubii discretum clericum nostrum Cristanum de Landescrona pragensis dyocesis presentem et man- datum in se sponte suscipientem facimus constituimus et ordi- namus nostrum verum et legitimum procuratorem actorem syn- dicum et nuntium specialem ad agendum respondendum defen- dendum excipiendum litem contestandum iuramentum calumpnie et cuiuslibet alterius generis iusiurandum in animam nostram jurandum testes cum aliis probationibus producendum et ipsos iurare videndum in causa vel causis concludendum appellandum et appellationem seu appellationes prosequendum et generaliter omnia et singula faciendum que uero procuratori a lege uel ca- none sunt concessa et que nos ipse facere possemus si pro- pria adessemus in persona, nec tamen per nostram personalem comparitionem quotienseunque nos adesse contingeret intendi- mus quomodolibet reuocare. Dantes nihilominus eidem nostro procuratori vnum uel plures substituendi procuratores et reuo- candi eosdem quotiens fuerit oportunum, promittentes nos ra- tum firmum et gratum perpetuis futuris temporibus habituros quidquid per ipsum uel substitutum seu substitutos ab ipso pro- curatum fuerit in premissis et quolibet premissorum. Vt autem idem noster procurator substitutus aut substituti ab eo rele- uentur ab omni onere satisdandi promittimus pro ipsis et quo- libet ipsorum judicio sisti et iudicatum solui cum omnibus suis clausulis sub nostrarum rerum omnium ypotheca. In cuius rei testimonium etc. Diplomatar. Alberti. R. R. p. 43. Nr. 51. Gel. Haus- archiv.

Strana 268
268 29. Otto Rector Capelle Beate Virginis Wienne in littore, Ju- dex delegatus a Reuerendo in Christo patre domino Alberto Pa- taviensi episcopo, Honorabili viro domino n. vicario uel vices eius gerenti in Neunburga ex altera parte Danubii salutem et since- ram in domino karitatem. Noueritis nos literas Venerabilis pa- tris nostri domini Alberti predicti recepisse per omnia in hec verba: „Albertus dei gratia Patauiensis episcopus discreto viro „Ottoni Rectori Capelle beate Virginis Wienne in Littore salu- „tem in domino. Conquestus est nobis vencrabilis in Christo „frater Maurus Abbas monasterii sancte Marie Scotorum in „Wienna, quod Henricus dictus Vschel presbiter de Neunburg „ex alia parte Danubii in quibusdam debitis dampnis et rebus „aliis iniurietur eidem etc. prout in eisdem litteris plenius con- „tinetur et suo tempore euidentius ostendetur. Quarum littera- „rum auctoritate suffulti Discretioni vestre in virtute sancte „obedientie firmiter iniungimus et mandamus, quatenus predic- „tum Henricum peremptorie citetis vno edicto pro tribus par- „cendo laboribus partium et expensis, ut proxima feria secun- „da post inuentionem sancti Stephani nunc affutura si dies ſe- „riata non fuerit alioquin die sequenti non feriata compareat „ac coram nobis in domo nostra Wienne memorato domino Ab- „bati finaliter de iustitia responsurus vel contra ipsum quan- „tum de iure fuerit procedemus. Diem vero citationis et quid- „quid inde feceritis nobis vestris litteris vna cum presentibus „remittatis." Datum etc. Maurus (?), Mauritius (in Catalogo M. Scotorum de anno 1846) Abbas 1337 — 1343. Albertus II. Ep. Pataviensis 1314 — 1342. Diplomatar. Alberti. R. R. p. 43. Nro. 52. Geh. Haus- archiv. 30. Pro impetratione ordinis. Otto dei gratia dux Austrie et Stirie honorabilibus viris Ab- bati et conuentui monasterii Zwetlensis deuotis suis dilectis gratiam suam et omne bonum. Cum dilectus noster Andreas de Tulna diuino spiramine spretis huius seculi contagiosis illecebris

Strana 269
269 vite cursum salutiferum et sempiterne brauium consequatur uberius disponens apprehendere in pulchritudine obseruantie re- gularis vestri ordinis internis affectibus desideret altissimo fa- mulari, nos intentionis sue laudabile propositum commendabiliter commendantes Deuotionem uestram affectuose rogamus, qua- tenus eundem cuins in hac parte desiderium promoueri cupimus effectiue pro diuina nostreque petitionis reuerentia in vestrum fratrem curetis recipere et collegam ipsum affectibus carita- tiuis et prosecutionibus fauorabilibus amplectendo, hoc nempe vobis apud deum cedet ad meriti cumulum et non minus no- stre obinde promotionis gratiam vestro monasterio poteritis uberius vendicarc. Datum etc. etc. Diplomatar. Alberti R. R. p. 44. Nr. 53. Geh. Hausarchiv. 31. Albertus dei gratia Patauiensis ecclesie prepositus Judex ad infrascriptam causam a sede apostolica delegatus discreto viro Domino Ottoni dicto Gnemhertel Rectori Capelle Beate Virginis super littore in Wienna omnis boni plenitudinem cum salute. Noueritis nos Sanctissimi in Christo patris Domini Jo- annis pape XXII. litteras sub vera ipsius bulla plumbea cum filo canapis accepisse huius continentie et tenoris : „Johannes „episcopus seruus seruorum dei dilecto filio preposito Eccle- „sie Patauiensis salutem et apostolicam benedictionem. Dilecti „filii magistri Jacobi parochialis ecclesie in Pecendorf et ca- „pelle Sancti Pangracii in Wienna Rectoris patauiensis dyöcesis "precibus inclinati presentium tibi auctoritate mandamus, qua- „tenus ea que de bonis ipsis capelle antedicte alienata inuene- „ris illicite uel distracta ad ius et proprietatem eiusdem ca- "pelle legitime reuocare procures, contradictores per censuram „ecclesiasticam appellatione postposita compescendo. Testes au- „tem qui ſueriut nominati si gratia odio uel timore (se) sub- "traxerint censura simili appellatione cessante compellas veri- „tati testimonium perhibere. Datum Auinione Nonis Iunii Ponti- „ficatus nostri anno XI." (5. Juni 1327) — Volentes igitur mandato premisso prout de iure tenemur humiliter obedire discretioni vestre in virtute sancte obedientie et sub pena suspensionis ab ingressu ecclesie auctoritate qua in hac parte fungimur iniungentes

Strana 270
270 mandamus, quatenus Wülfleinstorfer dictum quondam magistrum Ciuium in Wienna si idem ad uestras monitiones canonicas quas preire volumus cum magistro Jacobo antedicto pro una libra reddituum denariorum Winnensium super qua sibi et ca- pelle Sancti Pangratii antedicte iniuriatur infra festum beato- rum Symonis et Iude apostolorum non curauerit omnimodis concordare vno edicto pro tribus auctoritate nostra ymmo ve- rius apostolica quam et nos in hiis scriptis exnunc prout ex- tunc citauimus citetis peremptorie, ut sequenti die post festum predictum non feriato Patauie compareat coram nobis sepefato Magistro Jacobo ibidem de suis questionibus et iustitia legiti- me responsurus alioquin contra ipsum iuris obseruato ordine procedemus eius absentia non obstante, fidem executionis huius nobis vestris litteris faciatis. Datum Patauie iiij. Kalendas Au- gusti etc. Diplomatar. Alberti R. R. p. 44. Nr. 54. Geh. Hausarchiv. 32. „Abbas scribit episcopo ut non credat monacho suo." Reuerendo in Christo patri ac Domino Wi. 1) Patauiensis ecclesie (episcopo) R. 2) humilis abbas in sytansteten cum deuo- tis orationibus et reuerentia debita obedientiam sine mora. Quia impunitas scelerum iniquorum armat malitiam contra bonos et nonnullis sepe tribuit audaciam delinquendi, nos qui licet indig- ni curam regiminis ecclesie in sytansteten a domino suscepimus et circa quorumdam fratrum nostrorum correctionem sine vestro adiutorio proficere non valemus Paternitati vestre conquerimur per presentes, quod quidam fratrum Ecclesie nostre Otto videlicet de Waidhouen quem nos proxime in capitulo nostro pro grauibus excessibus volebamus coram nobis subire correctionem contu- maciter recusauit asserens se non velle subire correctionem nisi in vestra presentia et sic de monasterio sine licentia est egressus. Quia igitur idem Otto in quantum in eo est fame no- stre nititur derogare, — Paternitati Vestre humiliter supplica- mus quatenus sinistre relationi eiusdem Ottonis si ad uos ue- 1) Wichardus (à Polhaim) Ep. Patav. 1280—1282. 2) Rudolfus Abbas Seitensteftensis.

Strana 271
271 nerit aures credulas suspenso, quousque vos in domum nostram venire personaliter inquirendi gratia valeatis extunc enim ad omnia que contra nos proposita fuerint coram vobis libenti ani- mo volumus respondere et omnia que in nostra ecclesia quo- cunque casu contingente correctionem requirere videbuntur corrigere tam in nostris subditis quam in nobis, ita quod deuo- tionis nostre obedientiam vestra paternitas tenebitur non im- merito commendare. Cetera lator, cuius verbis fidem credulam adhibere dignemini sicut nostris. Datum etc. Diplomatar. Alberti R. R. p. 45. Nr. 56. Geh. Hausarchiv. 33. „Planctus Regis Alberti." Excellenti et magnifico principi amico karissimo Domino F. (Friderico) dei gratia Duci Austrie Illustri fratri Gentilis mi- seratione divina titulo sancti Martini in montibus presbiter Car- dinalis apostolice sedis legatus consolationis remedium et uotiue sublimitatis successus prosperos ac salutem. Lugubris casus horrendus auditu et ingentis doloris intentinus aculeus sic in diue Memorie domini A. Romanorum Regis (in) imperatorem electi et rei publice semper Augusti fidei videlicet orthodoxe vestrique genitoris karissimi tam (s)celesti tam nephandoque obitu vestri cordis intima sauciarunt sic potauerunt nos amari- tudinis calice absinthio felle mixto, presertim cum ipsum vi- uentem gessimus et geramus post obitum eius felicem memori- am in visceribns intime caritatis quod lacrimas cohibere ne- quimus nec compescere possumus amara suspiria quin prodeant in singultus. Nec mirum si tanti principis occasum fleilbem spe- ciali quadam pre ceteris orbis terre principibus deploratione deplangimus et luctuose calamitatis et miserie seu tristitie ne- bulis deploramus, nam omnis mens Romane matris catholi- ceque ecclesie fidelium dum viueret in sui brachii residebat po- tentia sueque sperabat in lumine claritatis eiusque tamquam veri patroni eiusdem ecclesie ad fidem memorate fauoris et suble- vationis auspicium exspectantes sublimationem futuram Ecclesie fidei et fidelium eorumdem redemptionem quoque ipsius ec- clesie ac terre sancte Christi sanguine rubricate de manibus al- terius Pharaonis spe certa et indubitata fiducia tamquam in ba- 19 *

Strana 272
272 culo fortissimo ferreo non in arundineo debili confidentes firmi- ter sperabamus quibuslibet obstaculorum obicibus relegatis. Ve- rum ad reparande tante iacture discrimina non potentia vestra nec artium sane nec humanarum opulentia facultatum sufficiunt cum singularum creaturarum sit in manu redemptoris hominum mors et vita. Excellentie vestre circumspectam prudentiam rogamus attentius exhortamur obnixius et qua possumus affec- tione vobis amicabiliter suademus, quatenus in vobis vestrisque fratribus eius memorantes ymaginem suaque gesta recensentes strennua et preclara consolationis remedium assumatis in do- mino vestreque in strennuitatis industriam ad honorem domini ex- altationem fidei et ecclesie predictarum deuotius conuertentes studeatis eius illustribus et salutaribus vestigiis inherere. Nos n. sincere dilectionis affectum et caritatis solide firmitatem quos ad ipsum habuimus ad personas vestram et fratrum vestrorum sinceris affectibus propagamus, ad ea quae magnitudini vestre profutura noverimus nos promptis desideriis offerentes super quibus nos cum summa et indubitata fiducia requiratis. Cete- rum super hiis quae venerabilis in Christo pater H. Gurcensis Episcopus ex parte vestra nobis retulit oraculo viue vocis per eundem magnitudini vestre duximus seriosius oretenus respon- dendum." . . Diplom. Alberti I. N. 9. Nr. 60. p. 47 et 48. Geh. Hausarchiv. 34. „Litera de morte ducis Lupoldi." Casum lugubrem miserabilis obitus fratris nostri Illustris Ducis Leupoldi diue recordationis in quo diuerse prerogativa- rum conditiones commendabiliter concurrebant non sine merore cordis sed profundis suspiriis dire amaritudinis aculeo medulli- tus sauciati propalando nunciamus. De cuius obitu non solum nobis verum etiam vobis spiritum conturbationis credimus non deesse. Collocantes tamen pro oculis verbum Senece dicentis „ad hoc intrauimus ut mereamur ad hoc nascimur ut moriamur.' Regi eterno Soli Deo tantam animi nostri turbationem duximus committendum estimantes sibi ac sue anime posse plus ora- tionum suffragiis quam spiritu turbationis et mestitie subueniri.

Strana 273
273 Quapropter dilectionem vestram quam specialis ardore dilec- tionis complectimur votiua precum instantia duximus deprecan- dam, quatenus vestris piis orationibus puris sacramentorum suf- fragiis aliisque operibus pietatis ipsius exequias adeo deuote ce- lebrare dignemini pro ipso apud altissimum interueniendo quod obinde ad omne vestrum commodum ampliandum proniores nos inuenire possitis etc. cetera lator. Diplomatar. Alberti R. R. p. 48. Nr. 61. Geh. Hausarchiv. 35. „Dotatio Elizabet Ducisse Austrie." Nos Rudolfus dei gratia Austrie et Styrie Dux Marchie et Carniole Dominus etc. Serenissimi domini Rudolfi Roma- norum Regis filius — ad Vniuersorum tam presentium quam fu- turorum notitiam uolumus peruenire, quod nos gustantes fraterne dilectionis rapida mellimenta, quibus erga illustrem Albertum Austrie et Styrie ducem Marchie etc. Fratrem nostrum karis- simum nostra precordia tam suauiter fecundantur quod ipsius desideriis prout fraterna persuadet caritas ubilibet uolumus conplacere, sibi damus et concedimus plenam et liberam pote- statem dandi seu assignandi preclare domine Elyzabeth uxori sue quam ueluti sororem nostram karissimam singularis amoris priuilegio amplexamur in dotem seu donationem propter nup- tias, vel id quod vulgariter Morgengabe dicitur, bona cum suis attinentiis infrascripta videlicet ciuitatem Ibsensem etc. etc. Ita quod ipsa domina Elyzabet si predictum Albertum ducem eius maritum premori contingerit omnia et singula bona pre- dicta possit et debeat dotis seu donationis propter nuptias vel id quod vulgariter Morgengabe dicitur nomine possidere. In cuius rei testimonium presens scriptum exinde conscribi et si- gillo nostro inssimus communiri. Datum etc. etc. Diplomatar. Alberti R. R. p. 49. Nr. 63. Geh. Hausarchiv. 36. Dotatio Regis electi. Rudolfus dei gratia Romanorum rex semper Augustus uni- versis sacri Inperii Romani fidelibus presentes litteras inspectu-

Strana 274
274 ris gratiam suam et omne bonum. Licet quadam disposicione mirabili summi Regis prudentia in eminenti specula Regalis fa- stigii pie locaverit sedem nostram et clementer concesserit in regnis et gentibus dominari, tamen sic nos a legibus humanita- tis non extulit, quin in eisdem nature imperantis imperio quo affectus paternus in prolem dirigitur nos oporteat subiacere. Sane cum ydemptas sanguinis generosi erga illustrem Albertum, primogenitum filium nostrum Austrie et Styrie Ducem, nec non Elyzabet thori sui consortem non sinat quiescere paterne di- lectionis affectum sed ipsius nature preceptis nos excitet ad quelibet eorum commoda promovenda, ipsi filio nostro primo- genito damus et concedimus plenam et liberam potestatem dan- di seu assignandi dicte Elizabeth uxori sue in dotem sive in donationem propter nuptias uel quod vulgariter Morgengabe di- citur Ciuitatem Ibsensem etc. Ita quod ipsa Elizabeth si pre- dictum Al. Ducem eius maritum premori contingerit omnia et singula bona predicta possit et debeat dotis seu donationis propter nuptias vel quod mor(gen)gabe dicitur nomine quicte et pacifice possidere. In cuius rei testimonium presens scriptum exinde conscribi et maiestatis nostre sigillo iussimus communiri. Datum etc. Diplomatar. Alberti R. R. p. 49. Nr. 64. Geh. Haus- und Staats-Archiv. 37. „De permutatione dotalitiorum R. elizabet." Nos Rud. dei gratia dux Austrie etc. constare cupimus vniuersis presentibus et futuris ad quos peruenerit presens scriptum, quod cum magnificus et illustris dominus Al. dux Austrie frater noster karissimus quedam castra ciuitates et predia sua in Austria iam pridem inclite domine Elizabet uxori sue in donationem propter nuptias uel id quod vvlgariter mor- gengabe dicitur assignaucrit ef eadem bona sub pleno iure et nomine donationis eiusdem saniori consilio monitus in bona alia partim posita in Styria et partim in Austria duxerit apud Augustam in presentia Serenissimi domini et genitoris nostri Rudolfi Romanorum regis nobis presentibus ad commodum et honorem ipsius Ducisse de beneplacito regis utiliter permu-

Strana 275
275 tanda nostrum super eo affectuose consensum postulans et fa- uorem. Nos gustantes fraterne dilectionis sapida mellimenta, quibus erga ipsum fratrem nostrum precordia nostra a deo sua- uiter fecundantur, ut suis desideriis prout germana persuadet caritas nos dilectos ubilibet conplaceamus, dicte permutationi donationis propter nuptias et assignationi bonorum infra posito- rum dicte memorate Ducisse in conspectibus regiis per manus illustris ducis fratris nostri iam dicti prestamus et dedimus consensum nostrum beuiuolum atque promtum ipsamque gra- tam et ratam habentes presentium serie approbamus. Ita quod domina ipsa Elizabet si dictum ducem maritum eius premori contingerit eadem bona singula sicut inferius declarantur ex- pressius possit et debeat dotis seu donationis propter nuptias uel id quod vulgariter dicitur Morgengabe quiete et paeifice possidere, demonstrationibus aliis ratione donationis huiusmodi vice priori in superioribus partibus et in Austria sibi factis omnino cassatis et minime valituris. Sunt autem hec bona pre- libate Ducisse donata. Castrum Styrie etc. etc. Diplomatar. Alberti R. R. p. 49. Nr. 65. Geh. Haus-Archiv. 38. „De confirmatione dotalitiorum regine Elizabet per generum (socerum) suum Rudolfum regem Romanorum." Rudolfus dei gratia Romanorum Rex et semper Augustus vniuersis sacri Romani imperii (subditis) presentes literas in- specturis gratiam suam et omne bonum. Etsi regalis decora sublimitas cunctis in quibus fides clara radiat et deuotionis claritas radiosa debeat munificentie sue gratiam impertiri, in- comparabiliter tamen perfectius et tamquam erga prolem suam debent sue benignitatis opera relucere ubi naturalis affectio in- terpellat. Sane cum illustris filius noster Albertus primogeni- tus Austrie et Stirie dux quem inextinqwibilis amoris dulcedine paterne prosequimur sicut rationis iubet imperium et nature il- lustri Elizabet coniugi sue Ducisse Austrie et Stirie filie no- stre karissime iam pridem de ordinatione et auctoritate nostra regali dederit seu assignauerit in dotem seu donationem propter nuptias uel id quod vulgariter dicitur Morgengabe quedam castra ciuitates el bona in Austria constituta, et postea ex de-

Strana 276
276 creto consilii sanioris apud nos positus presentialiter in Augusta petiuerit cum affectu quatenus assignationem bonorum huius- modi dotis seu donationis coniugi sue factam in Austria sibi liceret in quedam bona pro maiori parte sita in Stiria que no- tantur inferius auctoritate et consensu nostro Regio sub cinsdem dotis seu donationis iure et nomine permutare. Sunt autem bona castrum in Stiria etc. etc. Nos prefati principis et filii nostri karissimi precibus annuentes, nec non et ipsius Ducisse filie nostre dilecte comodum et honorem propter incorruptibilem vinculum quo nobis coniungitur ac etiam ob uirtutum suarum candorem eximium in eius desideriis affectantes, permutationem dotis seu donationis huiusmodi propter nuptias uel id quod vulgariter morgengabe appellatur factam ipsi Ducisse coram nobis Auguste per manus filii nostri principis antedicti et as- signationem bonorum superius positorum ratam habentes et gratam eam ex plenitudine potestatis Regie approbamus et li- beraliter confirmamus. Ita quod ipsa elizabeth si predictum Ducem Albertum maritum eius premori contingerit omnia et sin- gula bona predicta possit et debe(a)t dotis seu donationis propter nuptias vel quod morgengabe dicitur nomine quiete et pacifice possidere, demonstrationibus aliis factis sibi antea ratione do- nationis eiusdem in superioribus in Austria presentium serie cassatis omnino et minime valituris etc. etc. Diplomatar. Alberti R. R. p. 50. Nr. 66. Geh. Hausarchiv. 39. „De congratulatione Philippi Regis Francie de optenta victoria." (1298.) Serenissimo Principi Alberto dei gratia Romanorum (Regi) illustri et semper Augusto amico karissimo Philippus eadem gratia Francie Rex salutem cum honoribus et felicibus incrementis. Jocundi rumores quos de festiuo vestre promotionis euentu ad regie fastigia dignitatis nuper ad nos relatio fide digna inmense cordi nostro leticie iubilum attulerunt. Set ex co precipue quod uotiua ipsius promotionis auspicia exercituum Domini dextera uestros dirigens sua uirtute processus tam uictoriosi triumphi gloria decorauit materia nobis gaudii et exultationis accreuit, sicut per alias nostras statim eisdem intellectis rumoribus destinatas literas magnificentie uestre perfectius curauimus intimare. Quod

Strana 277
277 autem nos de uestrorum ubilibet prosperitate successuum cx pura qua uos ab olim dilectione complectimur auidos auditores de tam placidis letisque rumoribus reddidistis per speciales Nuncium et literas certiores, gratum gerentes admodum et ac- ceptum et exinde uobis gratiarum plenitudinem referentes eos- dem nuncium et literas sincera mentis affectione recepimus et tam intimata per eas quam relata per illum diligenter intelle- ximus, et libenter ad ea que circa tractatum de contrahendo in- ter vestram nostramque domum mutuo federe vnitatis iam pri- dem habitum eedem litere continebant dictique nuncii solici- tudo subiunxit breuiter respondentes quod nos uotis uestris in hac parte pari concurrentes affectu ad tractatus eiusdem pro- secutionem finalem nostros cum plenis et sufficientibus manda- tis nuncios apud Nouum castrum die XV s. instantis mensis Septembris futuros ibidem infallabiliter transmittentes, ad pre- ces equidem quas nuncius ipse super liberatione nobilis viri filii Comitis Gillburchensis ex parte uestra porrexit sibi pro eo non duximus respondendum, quod de hoc in prefatis literis nulla prorsus mentio haberetur nec specialis sibi super certis articulis commissa credentia per easdem se ad hoc quomodo- libet extendebat. Si uero liberatio ipsa insideat cordi vestro id nobis expressius intimetur qui uestris in hiis (et) in aliis pa- rati sumus affectibus conplacere. Datum etc. Vergl. Lichnowsky II. Regesten B. N. 13 p. CCLXXII. (mank.) 1299. Diplomatarium Alberti R. R. pag. 51. Nr. 67. Geh. Hausarchiv. 40. „Procuratorium ad Regem Francie pro contractu connubii." (1298.) (N)os Albertus dei (gratia) dux Austrie etc. presentibus profitentes scire cupimus quibus expedit uniuersos, quod cum nos amicitiam sinceram et stabilem per indissolubile vinculum pa- rentele cum domo magnifica excellentis domini Philippi Regis Francie contrahere cupiamus constituimus ordinamus et facimus virum spectabilem Al. Comitem de Hohenburch auunculum no- strum, Eberhardum de Walse nobilem consanguineum nostrum et strenuos milites Hainricum de Laubenberch etc. nostros fide- les exhibitores presentium de quorum industria et circumspec-

Strana 278
278 tione presumimus in ipso negotio procuratores nostros et nun- cios speciales, dantes et concedentes eisdem auctoritatem plena- riam inter unam sororum dicti domini Regis Francie et incli- tum Rudolfum primogenitum nostrum karissimum sponsalia or- dinandi statuendi firmandi matrimonium dotalicium seu donatio- nem propter nuptias nominandi promittendi in animam nostram iurandi et omnia alia et singula faciendi, que ad consummationem eiusdem matrimonii secundum datam sibi discretionem a domi- no viderint expedire, que legitimi procuratores facere possunt et debent etiam si mandatum exigant speciale et que nos ipsi si interessemus personaliter faceremus aut facere deberemus. Ratum et gratum perpetue habituri quicquid iidem procuratores et nuncii nostri statuerint ordinauerint firmauerint promiserint et fecerint in premissis et consequentibus ad premissa, quod hiis exequendis omnes interesse non poterint duo ex eis qui presentes fuerint ea nichilominus exsequantur. In cujus rei te- stimonium etc. Vgl. Lichnowsky II. Regesten B. Nr. 14. p. CCLXXII. 1299. Diplomatar. Alberti R. R. p. 52. Nr. 68. Geh. Hausarchiv. 41. „De connubio Ducis Rudolfi filii regis Alberti Romanorum." (1299 ?) (A)lbertus dei gratia Romanorum rex semper Augustus. Vniuersis presentes literas inspecturis notum facimus quod nos affectantes, ut confederationis affinitas et amicitie fructuose con- tractus inter nos et serenissimum Principem Philippum dei gratia Regem Francorum illustrem amicum nostrum carissimum eo feruentius roboretur et vigeat stabiliusque perduret quo ma- trimoniali federe concurrente melioribus firmatus auspiciis, nexu- que constrictus fuerit fortiori, voluimus concordauimus consen- simus et promisimus uolumus concordamus consentimus et pro- mittimus, quod ratione contrahendi matrimonii inter carissimum primogenitum nostrum Rudolphum Ducem Austrie et nobilem do- minam Blancham sororem dicti regis Francie eidem primoge- nito nostro et heredibus suis ab eo descendentibus Ducatus Austrie et Styrie etc. cum omnibus juribus et pertinentiis Du- catus et dominiorum predictorum ac omnibus emolumentis et rebus quibuscunque intra uel extra Ducatum constitutis eedemque

Strana 279
279 9 cum ipso ducatu ad Duces Austrie solebant hactenus deue- nire uel quomodolibet pertinere perpetuo ct hereditarie rema- nebunt. At nichilominus dedimus et concessimus damus et con- cedimus ex nunc assignamus et assedemus predicte sorori dota- licium seu donationem propter nuptias — Comitatum Alsatie cum iuribus suis et pertinentiis, quorum Comitatus et Terre qui prefato Duci perpetue et hereditarie remanebit nobilium homa- gia et fidelitates ac vniuersitatum et Incolarum uillarum insig- nium iuramenta faciemus prestari antequam matrimonium con- trahatur procuratori dicte Blanche sororis dicti Regis pro ea solemniter stipulanti et post contractum matrimonium eidem sorori dicti (Regis); quod eidem sorori si prefato Duci forsi- tan superuiuat tamquam fideles vasalli et subditi Domine sue quoad uixerit obedient et intendent ac secundogenitum alios- que minores liberos nostros renunciare faciemus penitus et ex- presse cum auctoritate et decreto nostro ac electorum Princi- pum et Baronum Almanie et alia quauis auctoritate forma et modo de quibus dicto regi Francie pro plena securitate expe- diens uisum erit omni iuri sibi competenti uel competituro in Ducatu Comitatu Terra Juribus et pertinentiis supradictis, ac de premissis omnibus et singulis tenendum(is) firmiter et fideliter adimplendis dabimus prefato regi Francie ydoneas cautiones et securitates, que ipsi regi Francie in hac parte vtiles uel ne- cessarie uidebuntur. Promittimus nos etiam curaturos et factu- ros, quod carissima consors nostra Regina Romanorum illustris premissis assentiet et ea tenebit firmiter et fideliter adimplebit et de premissis perficiendis et adimplendis se efficaciter obli- gabit saluo dotalicio quod dicta regina habet siue in ducatu terris et dominiis supradictis; et premissa omnia idem Francie rex per sedem apostolicam faciet confirmari si sibi uiderit ex- pedire, saluo tamen primogenito et aliis minoribus liberis no- stris iure sibi competenti uel competituro in omnibus et singu- lis supradictis si dictum ducem decedere forte contingerit sine liberis procreatis ex co et sorore predicta. Dotalicium uero pretactum nos de redditibus et terris Comitatuum de Cinbourc etc. et pertinentiarum ipsorum sic sufficienter et plene supplere et augmentare tenemur quod dictus Francie rex exinde merito contentetur. Omnia uero dotis dande predicto duci in uoluntate

Strana 280
280 et arbitrio dicti regis Francie residebit. In cuius rei testimo- nium etc. Actum etc. Angef. Lichnowsky II. Regesten B. Nr. 15. p. CCLXXII. (1299). Diplom. Alberti R. R. p. 52 et 53. Nr. 69. Geh. Hausarchiv. XLII. De concordia inter Regem Romanorum Albertum et regem Francie. Albertus dei gratia Romanorum Rex et semper Augustus. Uniuersis presentes literas inspecturis salutem etc. Notum faci- mus quod nos considerantes, quod per Regum et Principum unanimes uoluntates diuine laudis conuenientius intenditur et christiana ad deum crescit deuotio cum pace proximi pax dei acquiritur et augetur salus eorum et honor extollitur et humane laudis preconio ampliatur ac suorum in posterum roborantur iura Regnorum sincere dilectionis glutino amicitie societatis et vnionis federe perpetuo duratura, Nos et Serenissimus princeps Philippus dei gratia Rex Francorum amicus noster karissimus iniuimus uoluimus consensimus et ad inuicem concordauimus ac etiam promisimus fide data nomine iuramenti. Jurauerunt etiam in animas nostras nobis presentibus uidelicet pro iam dicto Rege Francorum Guido comes sancti pro nobis uero Rege Roma- norum comes Burchardus de Hohemberch auunculus noster karissimus, quod ex nunc in antea erimus ad inuicem ueri et fideles amici ac in nostris et Regnorum nostrorum et Imperii honoribus libertatibus et iuribus mutuo conseruandis contra omnem hominem ueri et ualidi adiutores, quodque inter nos ac heredes successores nostros Romanorum et Francorum Reges seu Imperatores pacis et fidelis amicitie federa perpetuis dura- tura temporibus seruabuntur et hec omnia premissa et singula promisimus et presentibus promittimus pro nobis nostrisque heredibus successoribus in Romano regno nobis succedentibus predicto regi Francie suisque heredibus successoribus sibi in regno Francie succedentibus firmiter obseruare attendere et nullatenus contrauenire sub uirtute a nobis date fidei et per dictos comites prestiti sacramenti. In cuius rei testimonium presentibus literis fecimus apponi sigillum. Actum ete. Angef. Lichnowsky II. Regesten B. Nr. 16. p. CCLXXIII. Diplomatar. Alberti R. R. p. 54. Nr. 70. Geh. Hausarchiv.

Strana 281
281 43. Confirmatio privilegiorum Regis Francie. Albertus dei gratia Romanorum rex semper Augustus. Uni- uersis sacri Romani Imperii fidelibus tam presentibus quam fu- turis salutem et notitiam subscriptorum. Notum facimus vniuer- sis quod iuxta tractatus ordinationes pacta promissa et con- uentionem inter nos ex una et Magnificum Philippum regem Francorum amicum nostrum karissimum ex parte altera habi- tos et admissos Illustres Fridericus et Lupoldus filii nostri predilecti in nostra constituti presentia nobis uolentibus con- sentientibus auctoritatem prestantibus et decretum nostrum in- terponentibus accedente etiam expresso et spontanco consensu serenissime Elizabeth consortis nostre karissime Romanorum regine, ipsis primo petentibus et uolentibus per nos emanci- patis, solempnitate debita et consueta etatis venia petita a no- bis impetrata pariter et obtenta, adueniente insuper consensu Illustrium Principum Electorum Regis Romanorum videlicet Ru- dolfi Comitis Palatini Reni Ducis Bawarie Rudolfi Ducis Saxo- nie et Hermanni Marchionis Brandenburgensis, omni iuri sibi competenti in ducatu Austrie et Stirie nec non in dominiis Car- niole Marchie et Portus Naonis terris iuribus et pertinentiis Ducatus eiusdem et dominiorum predictorum ac etiam in comi- tatu Alsatie et in terra Friburch Lausanensis Diocesis renun- ciauerunt spontance libere et expresse, eo tamen incluso mode- ramine et protestatione premissa quod, Ducatu Austrie cum prin- cipatu eiusdem Domino Rudolfo Duci Austrie primogenito nostro suisque liberis ex eo et inclita Blanca coniuge sua descendenti- bus perpetuo et hereditario remanente, Friderico Lupoldo pre- dictis ceterisque liberis nostris minoribus per nos sufficiens de- cens et competeus paterna fiat prouisio de terris et dominiis supradictis sicut melius fieri poterit absque Ducatus Austrie dismembratione notabili uel enormi, sed etiam Friderico Lu- poldo predictis et aliis minoribus liberis nostris procreatis et in posterum procreandis iure sibi competenti uel competituro in omnibus et singulis supradictis si dictum Ducem Rudolfum decedere forte contingerit sine liberis procreatis ex eo et Blanca predicta. Dotalicium ucro pretactum cum augmento et suplemen-

Strana 282
282 to ipsius prout alias in literis nostris super eo confectis et traditis plenius est expressum predicte Blance si prefato Duci superuixerit ad uitam suam saluum quietum et integrum rema- nebit. Ad hec bona fide promittimus nos facturos et curaturos, quod alii liberi nostri qui nondum etatis sue annum septimum attigerunt nec non Fridericus et Lupoldus prenominati liberi nostri et alii si qui sint cum omnes predicti et quilibet singu- lariter ad etatem pubertatis peruenerint predictis ducatui Austrie et Dominiis renunciabunt per sua sacramenta et renunciationi prefate suum impertientur et adhibebunt consensum. In quorum omnium testimonium et cautelam presentes literas exinde con- scribi et maiestatis nostre ac prelibate Elizabeth Regine con- sortis nostre nec non predictorum principum Electorum ac etiam nobilium et Baronum regni Almanie qui presentes aderant si- gillis fecimus communiri. Nos itaque Elizabeth dei gratia Ro- manorum regina predicta premissis omnibus assentientes et nos ad omnia predicta et singula firmiter et fideliter tenenda et inuiolabiliter obseruanda efficaciter obligantes, saluo tamen et integre reseruato nobis dotalicio ad uitam nostram in Ducatu Austrie nec non in Dominiis Carniole Marchie et Portusnaonis predictis dumtaxat dinoscimur obtinere — et nos Rudolfus Co- mes Palatinus Reni Dux Bauarie Rudolfus Dux Saxonie et Herm. Marchio Brandemburgensis Principes Electores predicti nostrum consensum prebentes et decretum nostrum in predic- tis interponentes — Nos quoque Heinricus Ecclesie Constan- tiensis episcopus et Heinricus dux Karinthie — Nos quoque no- biles et Barones Regni Almanie Burchardus comes de Hohem- berch Ludwicus comes de Otingen Eberhardus de Lapide Aule Regalis Cancellarius Heinricus et Vlricus fratres de Walsse Hermannus de Landemberg marscalcus Marquardus de Schel- lemberg Vlricus et Albertus fratres de Clingenberg �premis- sis . . Sigilla nostra presentibus ad memoriam et euidentiam pleniorem duximus appendenda. Actum et datum etc. Angef. Lichnowsky II. Regesten B. Nr. 17. p. CCLXXIII. Diplomatar. Alberti R. R. p. 54—56. Nr. 71.

Strana 283
283 44. Sanctissimo in Christo Patri domino suo domino Bonifa- cio Sacrosancte Romane ecclesie sumo Pontifici Albertus dei gratia Romanorum Rex semper Augustus cum filiali obedientia deuota pedum oscula beatorum. Inclite memorie Rudolfi quon- dam Romanorum regis patris nostri karissimi vestigiis inherere volentes qui se constancia fidei apostolicis beneplacitis exponebat firma mente disponimus, monita vestra corde promto suscipere nosque vestris mandatis et beneplacitis prout possumus coaptare, cumque super hiis et aliis incumbentibus nobis ad presens Sanc- titati Vestre affectemus aperiri votum nostrum plenius quam li- teris valeat declarari, venerabilem Johannem Tullensem Episco- pum Principem nostrum dilectum qui tamquam apostolice sedis factura honorem et exaltationem ipsius sedis sinceris zelatur affectibus et nos ad id pluries oretenus et literis excitavit, ac honorabilem Johannem prepositum Thuricensem Prothonotarium ac vicecancellarium nostrum, religiosum virum fratrem Wern- herum Suppriorem Domus Predicatorum Argentine, nobiles viros Marquardum Dominum de Schellemberch et Cunradum dictum Monachus de Basilea de quorum industria legalitate et fidelitate plene confidimus ad vestram presentiam destinamus supplicantes, quatenus eisdem tamquam nobis credere ipsosque benigne Vestra Sanctitas dignetur audire. Dominus vos conser- vet Ecclesie sue sancte et incolumem per tempora longeua. Datum etc. etc. Angef. b. Lichnowsky II. Regesten B. 18. Diplomatar. Al- berti R. R. p. 56. Nr. 72. 45. „Procuratorium." Sanctissimo in Christo patri domino suo Domino Bonifa- cio Sacrosancte Romane Ecclesie summo pontifici Albertus dei gratia Romanorum Rex semper Augustus cum filiali obedientia pedum oscula beatorum. Sanctitati Vestre notum facimus per presentes, quod nos coram uobis ac curia Sanctitatis Vestre honorabilem virum Johannem prepositum thuricensem Prothono- tarium et vicecancellarium nostrum ac nobiles viros Marquar-

Strana 284
284 dum dominum de Schellemberch nec non Chunradum dictum Monachum de Basilea milites consiliarios et familiares nostros dilectos de quorum circumspectione industria et fidelitate com- probata fiduciam gerimus inconcussam, et quemlibet eorum in solidum ita quod non sit melior conditio occupantis et quod per vnum eorum inceptum fuerit per alium vel alios valeat ter- minari, presentes et mandatum susscipientes fecimus et facimus constituimus et ordinamus nostros procuratores Nuncios et ac- tores generales et speciales in omnibus nostris Regni et Im- perii causis, et specialiter ad proponendum allegandum osten- dendum innocentiam nostram super excommunicatione perse- cutione ecclesiarum ac aliis, super quibus per literas Vestre Beatitudinis ad vestram presentiam dicimur euocati, et ad pro- ponendum legittimas excusationes nostras contra ciusdem et singula corumdem, ad iurandum quoque in animam nostram su- per premissis et quolibet premissorum de calumpnia et de ue- ritate dicenda seu quodlibet alterius generis iuramentum pre- standum. Ratum et firmum habituri quicquid per dictos procu- ratores nostros seu alterum eorumdem in premissis et premis- sorum quolibet actum fuerit seu etiam procuratum, etiam si mandatum exigant speciale. In cuius rei testimonium etc. Angef. Lichnowsky II. Regesten B. Nr. 20. Diplomatar. Al- berti R. R. p. 56 Nr. 73. Geh. Hausarchiv. 46. In nomine domini Amen. Coram uobis viris honorabilibus et discretis dominis Reuerendo in Christo patre domino Euer- hardo Episcopo Patauiensi et Religiosis viris domino Wilhelmo Abbate Sanete Marie Scotorum in Wienna ordinis sancti Bene- dicti, fratre Bertoldo Abbate sancte Crucis, Alberto Abbate Campiliorum ordinis Cysterciensis, fratre Henrico gardiano ordinis minorum in Wienna Patauiensis diocesis et aliis quam plurimis tam clericis quam laicis fide dignis ad hoc uocatis et rogatis. Nos Albertus dei gratia Dux Austrie et Stirie etc. quod cum propter uiarum discrimina terrarum nostrarum Austrie et Stirie turbationem subortam et inimicitias capitales presentiam domini Chunradi Episcopi Salzburgensis ad presens accedere nequeamus nec coram eo comparere valcamus nec aliquem ob

Strana 285
285 easdem causas procuratorem ad ipsum mittere possumus uel nuncium specialem dicimus et preponimus hic coram uobis, quod cum dictum dominum Chunradum archiepiscopum Salzbur- gensem uel suum vicarium seu commissarium ex causis legittimis et ueris inferius denotatis habeamus sciamus et reputemus nostros emulos manifestos inimicos capitales et contra nostram personam fideles nostros et honorem nostrum conspiratores notorios, primum ex eo, quod cum anno preterito circa festum beati Martini tam valida infirmitate teneremur quod de uite nostre conualescentia desperaretur ab omnibus, idem archiepis- copus ab hac vita audito nos migrasse contra habite pacis et concordie federa et treugarum formam quod nos miram 1) et re- formatam in (et) iuramentis prestitis hinc inde uallatam contra proprium veniens iuramentum terras nostras inuasit hostiliter nostros fideles subditos spoliis et rapinis depredans et spolians nostras salinas in losa (Gosau) deuastans et destruens funditus, nostrum oppidum dictum ause (Aussee) sibi subiugans, et nostros subditos quamplures vertens a lidelitate sua nobis prestita per ipsum submotos intra (contra) nos factos rebelles subtilitatis sue ingenio seducendo; item ex eo quod cum pluribus principibus Regibus principibus baronibus comitibus liberis Ministerialibus et aliis multis inferioris gradus contra nos et honorem nostrum nos exterminare cupiens conspirauit, in nostrum exinde subsecutum tam in laboribus quam expensis non modicum preiudicium et grauamen; item ex eo quod amicos et fideles nostros nobis in auxilium venientes inuadi et captiuari mandauit, eisdem equis armis et suis rebus aliis spoliatis quosdam ipsorum grauis car- ceris custodie mancipauit et quibusdam eorumdem occisis et aliqui sunt lethaliter vulnerati; item ex eo quod etiam nostra percepta convalescentia nobis et nostris multas et varias iniu- rias quamplures violentias et dampna grauia manifeste intulit adhuc irrogare cottidie non desistit: vnde predicta omnia et singula grauamina nobis et nostris illata et comminata sen- tientes nos per eundem archiepiscopum indebite grauatos et intuentes nos et nostros per ipsum in posterum aggrauandos, et ne idem prouocatus in nos fideles subditos nostros fautores €) sic, es wird heissen sollen „per nos initam". Archiv. Jahrg, 1849. II. Heft. 20

Strana 286
286 et adiutores tam clericos quam laycos terras ciuitates nostras loca castra villas et opida excommunicationis suspensionis et interdicti sententias ferre possit audeat vel intendat vel verius fulminare presumat, ab ipsis grauaminibus illatis comminatis inferendis corum quolibet et generaliter a quolibet futuro nobis (et) nostris grauamine per ipsum archiepiscopum et suum com- missarium in posterum inferendo in hiis scriptis a prefato ar- chiepiscopo et a suo commissario ad sanctissimum Patrem et dominum dominum nostrum Bonifacium papam et ad sacrosanc- tam sedem apostolicam appellamus seu prouocamus, personam no- stram res fideles et subditos nostros fautores et adiutores no- stros omnes et singulos tam clericos quam laycos aduocatos pro- curatores nostros et omnia sua bona principatus nostros terras et ciuitates nostras castra villas et opida sub ipsius domini nostri Bonifacii pape et ad ipsius sancte sedis apostolice spe- cialibus protectioni defensioni examini supponentes ac submit- tentes humiliter et deuote, predictas causas vel alteram earum que per se magis sufficiant nos ex nunc offerentes si necesse fuerit loco et tempore probaturos, protestando etiam quod plures causas legittimas et veras coram iudice seu Judicibus appella- tionis nos intendimus proponere quas ignoramus ad presens cum in nostris terris longe lateque diffusis plura que iam ignora- mus grauamina iniurias et violentias nobis et nostris intulerit archiepiscopus memoratus. Preterea protestamur quod quam primum poterimus commode huius appellationis seu prouoca- tionis nostre notificationem seu denunciationem eidem domino archiepiscopo et suo commissario fieri faciemus et apostolos ab ipso seu ab ipsis procurabimus tunc cum instantia postulari quos ex nunc ad maiorem cautelam instanter petimus nobis dari prefingentes et prosequendum appellationem seu prouoca- tionem predictam. Insuper uos omnes et singulos instanter re- quirimus et diligentius exoramus, quatenus vos pater reuerende domine Wernhere episcope Pataviensis domine Wilhelme abbas sancte Marie scotorum in Wienna etc. etc. in horum testimo- nium et in predictorum omnium euidentiam pleniorem cum in hiis partibus usus tabellionum non assit presenti appellationi seu prouocationi nostre Sigilla vestra pendentia mandetis apponi. Interposita et lecta fuit hec appellatio seu prouocatio nostra

Strana 287
287 per nos Albertum Austrie et Styrie Ducem etc. anno do- mini M°. CC°. Nonagesimo sexto, Wienne in cappella nostra Castri nostri Wiennensis presentibus predictis dominis et aliis quam pluribus fide dignis. In die beatorum Petri et Pauli. etc. Angef. b. Lichnowsky II. Regesten Nr. 63. Diplomatar. Alberti R. R. p. 57. Nr. 74. Geh. Hausarchiv. 47. Constitutio procuratorum ducis Austrie pro omni negotio in curia pape expediendo. Albertus dei gratia etc. tenore presentium profitemur et constare volumus vniuersis presentes litteras inspecturis, quod nos dilectum Cappellanum nostrum Dominum F. de tali loco presentem et mandatum nostrum sponte suscipientem et Cer (?) de tali loco in Romana curia commorantes, licet absentes tam- quam presentes et quemlibet eorum in solidum ita quod non sit melior conditio occupantis sed quod vnus inceperit alter prosequi valeat et finire, fecimus constituimus et ordinauimus nostros procuratores actores defensores et nunccios speciales in omnibus nostris causis et controuersiis, quas habemus uel habituri sumus in Romana Curia uel alibi ubicunque et specia- liter cum venerabili patre et domino domino Ch. archiepiscopo Salczburgensi et Lo. Episcopo lauentino qui se gerit et asserit ipsius domini archiepiscopi vicarium generalem — in tam appel- lationis quam prouocationis nostre per nos ab ipsis Wienne in- terposite anno domini M°CC° nonagesimo sexto in die beatorum apostolorum Petri et Pauli — et cum ad sanctissimum patrem et dominum nostrum dominum Bonifacium papam et ad sedem apostolicam et cum quacunque uel quibuscunque personis eccle- siasticis uel secularibus collegiis seu vniuersitatibus coram quo- cunque Judice nel auditore dato vel dando ecclesiastico uel se- culari tam agendo quam defendendo, et tam in ciuilibus quam in criminalibus et ad comparendum pro nobis et nostro nomine in Romana curia et alibi ubicunque ad prosequendam appella- tionem seu prouocationem nostram eandem et ad inpetrandum et contradicendum pro nobis in eadem curia tam literas sim- plices quam legendas gratiam et iustitiam continentes et ad elegendum et recusandum loca et iudices ac in eos conueniendi 20 *

Strana 288
288 seu constituendi si uiderit expedire, dantes eisdem et cuilibet eorum in solidum plenam et liberam potestatem agendi et de- fendendi libellum seu libellos et quascunque petitiones dandi et recipiendi litem contestandi, iuramentum calumpnie et de ueri- tate dicenda et cuiuslibet alterius generis in animam nostram prestandi et aduerse parti si opus fuerit deferendi, terminos et dilationes petendi, exceptiones cuiuscunque generis preponendi testes et iustitiam producendi alterius partis iure uidendi suspec- tos dandi Judices et notarios eligendi et recusandi ac etiam asseriam (?) petendi, sententiam audiendi appellandi ac etiam appellationes prosequendi, beneficium restitutionis in integrum uel absolutionis totiens quotiens opus fuerit inplorandi crimina et de- fectus opponendi, alium uel alios procuratores loco sui constitu- endi seu substituendi ac etiam reuocandi, mutandi semel et pluries quotiens eis uel alteri eorum uidebitur expedire ac ipsas causas postmodum resumendi et procurandi per se vel alios prout eis vel alteri eorum utilius erit et generaliter et singula faci- endi et exercendi tam in Judicio quam extra que nos facere possemus si presentes essemus et que in premissis et premis- sorum quolibet de iure uel consuetudine requiruntur et si man- datum exigant speciale. Ratum et firmum habituri quicquid per dictos procuratores uel ipsorum aliquem substitutum vel substitu- tos ab eis vel altero ipsorum factum fuerit in premissis et quoli- bet premissorum et volentes dictos procuratores nostros et quem- libet eorum substitutum uel substitutos ab eis uel altero ipso- rum releuare ab omni onere satisdandi promittimus etc. etc. Angef. b. Lichnowsky II. Regesten. B. Nr. 5. Diplomatar. Alberti R. R. p. 59. Nr. 75. Geh. Hausarchiv. 48. „Petitio absolutionis." Reuerendo in Christo patri ac domino suo Chunrado eccle- sie salzburgensis archiepiscopo apostolice sedis delegato Alber- tus dei gratia dux Austrie et Stirie et cetera sinceram ad ipsius beneplacita uoluntatem. Cum regale sit et ordinarium ut is teneatur soluere qui ligavit et suorum Canonum seu senten- tiarum suarum quilibet optimus sit interpres, paternitatis vestre solicitudinem exorandam duximus presentibus et monendam, ut

Strana 289
289 iuxta formam arbitrii inter vos et nos per serenissimos prin- cipes dominum Hainricum Episcopum Ratisponensem et dominum Lo. Comitem Palatinum Reni ducem bauarie tamquam com- promissarios seu amicabiles compositores nuper apud lintzam prolati omnes sententias banna seu diuinorum interdicta in nos nostrosque homines seu nobis adherentes clericos seu laycos nostras terras seu amicorum nostrorum terras, ad quos arbi- trium prefatum se extendit, per uos seu nomine vestro per subditos vestros de iure seu de facto qualicunque latas publi- catas seu communicatas quacunque auctoritate adiuuentur reuo- cetis et pro reuocatis seu demortuis penitus teneatis, dantes in mandatis venerabilibus patribus Episcopo Secouiensi abbati sancti Lamberti abbati Scotorum in Wienna et preposito Neu- bergensi secundum formam uobis transmissam, ut nobis et om- nibus nostris supradictis qui ad cautelam absolui voluerint qua bonarum mentium sit ibi agnoscere culpam ubi nulla culpa existit absolutionis beneficium inpertiantur in ipsius absolutionis ministerio forma canonica exactissima diligentia obseruata — Datum etc. etc. Angeführt b. Lichnowsky II. Regesten B. Nro. 6. Diplo- matar. Alberti R. R. p. 60. Nr. 76. Geh. Hausarchiv. 49. „Rex Romanorum regratlatur Cardinali de bona promotione nunclorum commendans sibi alios." Reuerendo in Christo patri domino Landolfo Sancti Angeli diacono Cardinali — amico suo karissimo — Albertus dei gra- tia Romanorum Rex semper Augustus sinceram ad beneplacita voluntatem. Non solum proxime reuersorum de curia Romana Nunciorum nostrorum solempnium videlicet venerabilium Johan- nis Tullensis Episcopi Magistri Jahannis vicecancellarii nostri et nobilis viri Marquardi domini de Scellemberch suorumque sociorum laudabili relatu, verum etiam experimentis continuis euidenter cognoscimus, quod in promotione dictorum nunciorum nostrorum ac nerotiorum imperialium exercuistis amico vestro studia fidei et labores , super quo debitas benignitati vestre gratiarum referimus actiones fiducialiter exhortando, ut bene ceptum erga nos dilectionis solum perseverantie confirmare dig- nemini el pietate solita conseruare. Virum honorabilem Magi-

Strana 290
290 strum Cunradum Prepositum Werdensem et Strenuum virum Cunradum dictum Monachum militem de basilia familiares no- stros dilectos exhibitores presentium, quos ad presentiam Sanc- tissimi in Christo patris nostri domini Bonifacii pape prouidimus destinandos, habentes fauorabiliter in nostris et inperii causis atque negotiis recommissos. Quorum etiam verbis nostro nomine proponendis auditum acommodari benignum et fidem per nos credulam petimus adhiberi. Datum etc. etc. Angeführt b. Lichnowsky II. Regesten B. Nr. 28. Diplo- matar. Alberti. R. R. p. 60. Nr. 77. Geh. Hausarchiv. 50. Quanto nos altius exaltauit altissimus tanto nobis spiritum humilitatis attentius et fragilitatis sexus et etatis inbecillitati ex officii nostri debito legittime consulere debeamus. Sane cum de iure sit et antiqua ac approbata consuetudine in quibusdam Lumbardie partibus introductum, ut in mulierum et etatis mino- ris hominum contractibus uel quasi legittime consumandis no- stra uel nostri missi auctoritas plurimum requiratur, Nos eis- dem mulieribus et minoribus in suis contractibus uel quasi sa- lubriter consulere et obuiare fraudibus ac malitiis hominum affectantes Te propter tue probitatis merita quibus clarere di- ceris nostrum missum et Judicem ordinatum liberalitate regia deputamus fidelitati tue de speciali gratia indulgentes, ut mu- lierum et minoris etatis hominum contrahere uel quasi volen- tium contractibus auctoritatem plenariam in illis lumbardie par- tibus in quibus ipsa requiri consueuit impertiri valeas vice no- stra, prouisio tamen sub obseruantia et prefato imperio specia- liter per te prestiti sacramenti, ne eandem nostram auctorita- tem aliquibus contractibus uel quasi contractibus quibus dolum uel fraudem inesse noueris uel eosdem affuturos forte verisimi- liter uel probabiliter debeas (aut) valeas suspicari testimonio presentium literarum. Diplomatar. Alberti R. R. p. 61. Nr. 78. Geh. Hausarchiv. 51. „Comes accusans episcopos propter mala theolonia." Sanctissimo patri et domino suo Domino Bonifacio Sa- crosancte Romane ecclesie summo Pontifici Theod. Comes Cle-

Strana 291
291 uensis suus humilis et deuotus deuota pedum oscula beatorum. Ad vestre sanctitatis aures deferimus lacrimabiliter conquerendo, quod hii qui deberent merito saluti animarum ex officiorum de- bito intendere vitia evellere uirtutes plantare paci insistere et in se ipsis ostendere qualiter oporteret alios in ecclesia con- uersari, temporalia commoda spiritualibus profectibus preferentes delicta committere et delinquendi occasionem aliis tribuere dei timore postposito non verentur per quod infinitorum animos labefactant, verum diuina inspirante gratia Serenissimus domi- nus noster dominus Albertus Romanorum Rex semper Augu- stus et quamplures alii principes duces marchiones langrauii comites barones ct nobiles Imperii inspectis pie et considera- tis guerris commotionibus iustitie pacis et securitatis defectibus ac diuersis aliis incomodis et periculis quibus maior pars Ger- manie hactenus longo tempore miserabiliter exstitit pregrauata, cupientes pro posse suo destitutis theoloniis et rapinis falsis monetis et quibuslibet iniuriis reseratis ipsas terras in bonum statum reducere et quietem et tranquillitatem fidelibus imperii preparare in pacem generalem vna cum ciuitatibus Germanie duxerant salubriter concordandum, ipsam iuramento firmantes se ipsosque admittendum quaslibet suas iniurias astringentes. Ve- nerabilium patrum Coloniensis Maguntinensis et Treuerensis ar- chiepiscorum Principum Imperii super obseruatione eiusdem pa- cis consilio auxilio et fauore pluries requisitis cum instantia et friuole denegatis eo quod iidem pre ceteris dominis minus de observatione pacis et securitatis in suis districtibus cogitantes, plures rapinas et theolonia inconsueta indebita et inportabilia tam in aquis quam in terris in totius populi scandalum exercent, a quibus desistere non volentes paci huiusmodi dissentiunt immo eius prosecutoribus non tamquam pacis amatores sed uerius de- tractores resistere moliuntur, aduersus dominum nostrum predic- tum per ipsos concorditer electum et approbatum in sue ma- gestatis lesionem malum contra alios eodem laborantes vitio agere dinoscatur. Quorum quidem ecclesiasticorum Principum exemplo pernicioso layci occasione sumpta estimantes sibi id licere tot rapinas et theolonia iam instaurant quod communis populus sustinere non potest nec sufferre et quasi omnes mer- catores ac viatores propter pluralitatem theoloniorum et vi-

Strana 292
292 arum pericula suas negotiationes postponere compelluntur. Preterea ne omittamus quod toti populo incognitum non existit, quod dicti principes non secundum deum el consuetudinem eli- gentes sed anhelantes magis prinate utilitati quam communi et affectantes preesse potius quam prodesse, electos Reges per importunitates circumuentiones et difficultates in exhibendis dic- to Regi ab eisdem theolonia noua in detrimentum totius po- puli sibi concedi exigunt et bona imperii ipsis attrahunt et iam tam iidem quam antecessores eorum usurpauerunt tanta, quod Reges Romanorum propter impotentiam et necessariorum de- fectum non possunt prohdolor iuxta magestatis sue debitum et decentiam regnare utiliter et preesse, quibus de causis guerre et commotiones insurgunt et timemus verissimiliter ob hoc de- structionem et ruinam terrarum miserabilem et animarum peri- cula prouentura nisi per vestre benignitatis misericordiam ce- leriter succurratur. Ad portum igitur Sanctitatis Vestre tam- quam ad deum in terris desiderabiliter recurrentes paternitati vestre pro nobis et toto populo supplicamus humiliter et deuote, quatenus iacturas et pericula totius terre in instanti iam immi- nentia misericorditer aduertentes et eisdem festino et salubri remedio obuiantes prefatos principes ecclesiasticos ad hoc in- ducere dignemini cum effectu, ut memores verbi apostoli pre- cipientis non solum a malo sed ab omni specie mali abstinere contenti licitis et honestis de premissis que totius populi scan- dalum parant et pericula animarum inducunt se corrigant et emendent, pacem confouendo et ad hoc alios salubriter exhor- tando, ne occasio mali ad dampnationem sed potius exemplum boni ac a personis ecclesiasticis maxime tante dignitatis origi- nem sumere videatur. Valeat Vestra Sanctitas in Domino etc. Diplomatar. Alberti R. R. p. 61. Nr. 79. Geh. Hausarchiv. 52. „Forma de malis theoloniis et reuocationem eorumdem." Albertus dei gratia etc. fidelibus suis Coloniensi etc. ac vniuersis Ciuibus Romani inperii gratiam suam et omne bonum. Auaritie cecitatis et dampnande ambitionis Improbitas aliquorum animos occupantes eos in illam temeritatem inpellunt, ut qui sibi de iure interdicta nouerint ex quisitis usurpare conentur

Strana 293
293 non nulli siquidem et precipue venerabiles patres domini Colo- niensis etc. archiepiscopi principes duces etc. Romani Imperii antiqua pedagia theolonia sine exactiones, ab antiquis tempori- bus constituta, non modicum augmentantes illa et alia etiam uobis et subiectis Imperii nostri de nouo inposita, quotiens vos et eos per partes illas transire contingit in locustein coſluentiam adrina Bimia etc. contra insticiam extorquere presumunt; nos pacifico statui et tranquillitati subiectorum nostro- rum intendentes noctes ducimus insompnes et quietem uobis et aliis preparamus, ut ad presens malitiis indignationibus et pre- ditacionibus archiepiscoporum predictorum et cuiuscunque alte- rius occurramus, presenti pagina nostre maiestatis omnes dona- tiones concessiones traditiones inpositiones augmentationes or- dinationes Theloneorum pedagiorum exactionum quibuscunque nominibus censeantur dictis archiepiscopis principibus ducibus comitibus etc. seu quibuscunque aliis cuiuscunque honoris sta- tus el conditionis existant a domino patre nostro Rudolfo seu aliis nostris inclitis predecessoribus nostris et a nobis datas traditas donatas concessas habitas confirmatas, sub quocunque colore a nobis seu a predecessoribus nostris exquisitas, in locis opidis predic'is seu in quibuseunque aliis locis Romani Imperii, illis dumtaxat exceptis que per dominum patrem F. victoriosum Imperatorem nostrum antecessorem fuerunt data concessa et ordinata que suo Robore volumus permanere, renocamus amputa- mus et eisdem archiepiscopis el quibuseunque aliis denegamus nec archiepiscopos seu alios quoseunque in Theoloneis pedagiis exac- tionibus in locis predictis el aliis quibuscunque auctorizamus nec etiam bannizamus et dicta Theolonia pedagia exactiones ipsis archiepiscopis et aliis cunclis in locis predictis et aliis quibuscunque recipere inhibemus el recipere per presentes de- creuimus non licere. Iniungentes auctoritatem et potestatem uo- bis dantes et (ul) pro tranquillitate et pacifico statu Romani Im- perii generalem pacem vestris adiutoribus ordinetis ipsam ser- uare iuretis et omnibus receptionibus exactionibus theoloniorum in locis predictis inpune et sine nostra offensa viriliter resista- tis. Et ut Archiepiscopi predicti seu quivis alius ignorantiam reuocationis amputationis inhibitionis et decreti predictorum non possunt pretendere vel censare vobis uniuersis et singu-

Strana 294
294 lis mandamus, quatenus per uos alium uel alios reuocationem amputationem denegationem inhibitiones nostras predictas dictis archiepiscopis coniunctim vel diuisim uel quibusuis aliis publi- cetis notificetis et ad eorumdem notitiam perducatis, et ne de- cani et capitula dictorum archiepiscoporum possint allegare quod delicta persone in dampnum ecclesie non debeant redun- dare supradictas theoloniorum reuocationes el inhibitiones eis- dem sub competenti testimonio similiter publicetis et notificetis. In cuius rei etc. Angeführt b. Lichnowsky I. Regesten B. Nr. 21 (1301). Diplomatar. Alberti R. R. p. 63. Nr. 80. Geh. Hausarchiv. 53. „Quomodo ciues colonienses conqueruntur quod episcopi male recipiunt theolonia." Sanctissimo Patri ac Domino domino Bonifacio sacrosancte Romane ecclesie summo Pontifici, ac venerabili Collegio Car- dinalium Judices Scabini Consilium Cines et uniuersitas Ciui- tatis Coloniensis deuota pedum oscula beatorum. Cum graues nouorum pedagiorum et antiquorum theoloniorum augmentatorum exactiones nos et nonnullas professionis christiane prouincias in terra Germanie diutius afflixissent, serenissimus dominus no- ster Albertus Romanorum Rex et semper Augustus circa sta- tum pacificum suorum subditorum cogitans principibus tam ec- clesiasticis quam secularibus ducibus marchionibus etc. vniuer- sis Imperii Romani et precipue Principibus ecclesiasticis vene- rabilibus patribus dominis Maguntinensi etc. archiepiscopis pro- poni fecit, quod ipse dominus Rex per se et principes seculares Almanie quantum in eis erat pacem per omnia habere nec non cum omnibus optabat offerens dictis archiepiscopis pacem et tranquillitatem dare ac mundo etiam vniuerso. Et quia nouorum pedagiorum et theoloniorum et antiquorum augmentum que dicti archiepiscopi et precipue venerabilis dominus Coloniensis archie- piscopus in terris suis statuerant augmentauerant extorquere presumpserunt et adhuc extorquent, deposilo totius regni po- terat esse pacis plurimum inductiua, Idem dominus rex rogauit et monuit in curia generali apud Nurenberch celebrata archie- piscopos supradictos, qui electus fuit et approbatus per eosdem

Strana 295
295 nec non omnes principes et barones seculares, ut omnia noua pedagia et augmentationes antiquorum depone(re)nt et ab extor- sione talium pedagiorum et iniustorum omnino cessarent, quod etiam dicti archiepiscopi cum aliis principibus secularibus vni- uersa theolonia el pedagia noua et iniusta a tempore decessus domini F. Imperatoris instituta et augmentationes antiquorum et quaslibet iniurias dimittere et deponere tactis sacrosanctis in eadem curia se iuramenti vinculo astrinxerunt; proponi fecit etiam eisdem, si dicti principes ecclesiastici videlicet archiepi- scopi predicti dicerent quod contra debitum et iustitiam ipsos lederet, quod paratus erat dictus dominus Rex vocare ceteros dominos tam ecclesiasticos quam seculares et secundum justi- tiam si eos lesisset in aliquo reuocare, si quid contra ipsos iniuste fecisset in omni mansuctudine quantum cum deo et honore facere poterat et debebat ; et licet idem dominus Rex sic precibus et mo- nitis apud dominos archiepiscopos predictos pro depositione et destitutione nouorum pedagiorum et pro pace curaret insistere, dicti tamen archiepiscopi depredationibus indurati preces huius- modi et monita elata obstinatione despexerunt malum malo ac- cumulantes, ubi prius Quatuor uel circa theolonia, extorserant noua theolonia et pedagia decem et plura in diuersis locis ex- torquere presumunt. Quorum quidem archiepiscoporum perni- cioso exemplo layci, occasione sumpta tamquam eis liceat, tot rapinas et pedagia noua iam instaurant quod uniuersitates ciui- tatum villarum castrorum suffragiis hominum in commitiis in quibus sibi mutuo consueuerunt subuenire carent omnino, que omnia tam a clericis quam a laicis et omnibus cum rebus suis transeuntibus infra duas dietas a ciuitate Coloniensi extorquere presumunt preter omnem auctoritatem concessionem dispensa- tionem et licentiam superioris et contra libertates et priuilegia Romanorum Imperatorum nobis indulta et concessa et contra translationes et amicabiles compositiones inter nos (et) quos- dam venerabiles patres dominos archiepiscopos colonienses me- diante Reuerendo in Christo patre domino Hugone tituli sancte Sabine presbitero Cardinali factas habitas et postea per sedem apostolicam ex certa scientia confirmatas, per extorsionem dic- torum pedagiorum totam terram Germanie in duris guerrarum commotionibus posuerunt in nostrum et omnium Christianorum

Strana 296
296 preiudicium et grauamen; que omnia sunt adeo publica et noto- ria et manifesta quod nulla possunt tergiuersatione celari, prop- ter idem dominus Rex non valens absque graui Christi offensa et ob clamorem totius populi Almanie depredationes dictorum archiepiscoporum diutius tollerare, pro pace et tranquillitate to- tius regni et pro destitutione nouorum pedagiorum cogitur ur- gente necessitate animaduertere in eosdem; et quia disponente domino cui obediunt uniuersa Romana mater ecclesia super reges et Regna tamquam mater omnium el magistra supremum continet principatum, que sicut mater alma fidelis nutrix et pro- uida defensatrix suos deuotos et humiles non solum consueuit ab iniuriis defensare sed etiam eos fauoribus et gratiis preue- nire valentes tantas iniurias et molestias sub tanta dissimula- tione diutius tollerare. Idcirco Sanctitati Vestre et venerabili collegio cardinalium lacrimabiliter conquerimur de dominis ar- chiepiscopis supradictis super iniuriis supradictis supplicantes humiliter et deuote, quatenus nobis et omnibus Christianis pa- terno compatientes affectu et occurrentes pericula corporum et animarum tot el tantarum cum mora in omnibus undique sit periculum illatura dominum Regem in iusto el bono propo- sito suo contra dictos archiepiscopos dignemini confouere, et nobis et omnibus Christianis contra noua et instituta pedagia onera et seruitutes indebitas festino remedio misericorditer subuenire. Conseruet vos ctc. elc. Angef. b. Lichnowsky II. Regesten B. N. 22. Diplomatar. Alberti R. R. p. 64. Nr. 81. Geh. Hausarchiv. 54. „Electio et. comnendatio episcopi Salzpurgensis. Sanctissimo in Christo Patri et Domino suo Reuerendo do- mino Martino sacrosancte Romane ac uniuersalis ecclesie summo Pontifici Emicho Frisingensis Hertnidus Gurcensis etc. cum omni Reuerencia deuola pedum oscula beatorum. Romani Pon- tificis, qui non puri hominis sed ueri dei homo dumus vicariam gerit in terris quem pastor ille coelestis Rex el animarum episcopus ecclesiis pretulit uniuersis, plena vigiliis solicitudo requirit, ut alti apostolici culminis specula benigna miseratione prospiciens vigilanter excogitel el clementer ordinet, ut prout

Strana 297
297 locorum et temporum qualitas exigit eeclesiis singulis que vi- duitatis inplerant incomoda pastor accedat ydoneus et de Recto- re prouido tanto celeriori prouidentia consulatur, quanto maiori- bus subiacentes periculis potiori noscuntur apostolico suffragio indigere. Sane cum iam sicut pridem Sanctitati Vestre insinua- uimus Ecclesie Salzburgensi, que furentis temporis faciente ma- litia multis est discriminibus exposita variis quassata molestiis grauiter in temporalibus diminuta et in spiritualibus deformata, per dominum Rudolfum Imperialis aule Cancellarium virum uti- que gratum moribus ac corde strenuum consilio prouidum et litterali sufficienter preditum scientia et dotatum per electionem canonicam sit prouisum, cumque propterea quod nimiis eam ut premisimus inuenit . . . . . . tam iniuriis conculcatam misériis et aduersitatibus undique angustatam non potuerit hactenus nec adhuc valeat sine ciusdem ecclesic certa iactura ruine et per- petui dampno periculi pro confirmationis gratia se persona- liter apud sedem apostolicam presentare, presertim cum inpe- dimentis primis adhue durantibus inmo maligna duratione grauius prementibus noua emerserint obstaculorum genera per inmensi — Sanctitati Vestre cum liducia suplicamus et gratiam apostolicam pro ecclesia nostre metropolis suppliciter inploramus petens, quatenus paterne dignationis oculis comoda que ecclesiis precipue insignibus de prouisione salubri et celeri preueniunt intuentes ipsum ex causis coactum legittimis abesse dignemini de potestatis plenitudine ac solita liberalitate sed(is) apostolice sine more dispendio confirmare, sibique pallium transmittere et in propria ecclesia accipiende consecrationis licentiam indulgere. Spem enim grandem et fiduciam obtinemus, quod per suam po- tentiam et circumspectionem fructuosam ecclesia Salzburgensis ab instantibus eruetur periculis et preseruabitur a futuris quin- imo felicitatis spiritualiter et temporaliter sub suo regimine deo propicio recipiet incrementa. Datum etc. Diplomatar. Alberti R. R. p. 67. Nr. 83. Geli. Hausarchiv. 55. „Quomodo Rex inuestit episcopum pro temporalibus." Albertus dei gratia Romanorum Rlex semper Augustus vni- uersis sacri Romani imperii fidelibus presentes literas inspectu-

Strana 298
298 ris gratiam suam et omne bonum. Romani imperii celsitudo consurgens antiquitus et fundata mirifice super in nobile firma- mentum excellenti prerogatiua qua viguit columpnis meruit stabilius stabiliri, et egregiis edificiorum iuncturis indissolu- biliter adornari. Inter quas illustres principes ad totius operis machinam supportandam precipue et columpnas voluit potiori prestantia premunire, ut qui uberius gratie privilegiis insigniri se sentiunt eo amplius debeant obsequiose vicissitudinis redibi- tione gratuita ceteris preclarare. Sane cum venerabilis F. elec- tus in episcopum argentinensis ecclesie in nostra presentia constitutus — Romano Imperio et nobis obsequiose deuotionis signa pretenderit et omnino obeditionis insignia presentarit, nos ipsum tamquam nostrum et Imperii principem ad beniuolos applausiue congratulationis admittentes amplexus Regalia feoda Principalis Pontificatus quem obtinet sibi de Regia liberalitate concessimus et eundem electum inuestiuimus de eisdem, ammi- nistrationem temporalium et iurisdictionem plenariam principatus eiusdem ecclesie ipsi electo presentium serie committentes. Quocirca vniuersis vasallis ministerialibus et hominibus suis et ecclesie sue damus presentibus in mandatis, quatenus ipsi Electo seu episcopo tamquam principi nostro et domino suo intendant humiliter et pareant reuerenter. Datum etc. etc. Angeführt b. Lichnowsky II. Regesten B. Nr. 7. Diploma- tar. Alberti R. R. p. 68. Nr. 84. Geh. Hausarchiv. 56. „De pacis ordinatione in transitu Fr. principis per bauariam." Excellenti ac magnifico principi Domino F. illustri Duci Austrie etc. Conradus dei gratia Sancte Salzburgensis ecclesie archiepiscopus A. S. L. sincerum in omnibus complacendi affec- tum. Secundum quod in recessu nostro ab inuicem recepimus in commisso, ut inter vos et ducem Ottonem bawarie prout videremus congruum aliquos tractatus amicabiles faceremus, sic eandem auctoritatem nostram susceptam a uobis notificamus Fransoni dicto domino duci bawarie curialiter reuclandam. Ad cuius insinuationem idem dominus dux placide respondit quod ex quo tempore sue solempnitatis habende videlicet introductio- nem uxoris sue non speraret interesse debere, in hiis et omni-

Strana 299
299 bus aliis nostris se vellet consiliis et beneplacitis conformare. Preterea hiis diebus fuimus cum Illustri domino duce F. (R) cum auunculo vestro fideli et karissimo personaliter constituti, qui omnino vestrum bona fide persuadet ascensum et intendit nunc ventura feria secunda ipsius patrui sui adire presentiam, ad se- curum vobis transitum per bawariam procurandam, et super hoc vobis statim pollicitus est mittere suum nuncium specialem informando vos de vestro transitu memorato. Si enim vobis expediet a Welsa versus burchusam declinare et muldorf, tunc circa muldorf omnes in simul conuenire poterimus et aliqua amicabilia pertractare in via; sin autem, tunc vobis per montana hoc est versus Chiczpûhel dirigentibus iter vestrum currus vestros concedimus in quantum termini nostri se exten- dunt, ita quod non oportebit vos periculum formidare. Dominus dux Rudolfus predictus ad instantiam dicti Ducis Ottonis Ba- uarie intererit solempnitati predicte que erit aput Landzhutam proxima dominica ante festum pentecosten, ad quam sumus etiam instantissime inuitati, cui etiam intererimus grata mente dum- modo tempus vestri adventus ad partes nostras cum dicte so- lempnitatis tempore non concurrat, et ideo statim per latorem presentium certificari per scripta petimus qualiter iuxta tempus solempnitatis predicte vobis placeat vestrum moderari processum, ut secundum hoc regere nos possimus. Ceterum memoratus dominus dux Rudolfus vestrum ut diximus persuadendo ascen- sum, ita quod terram vestram dimittatis sub bona cautela a tergo- — nobis retulit, dominum Regem Romanorum post in- stans festum futurum in Ulmam personaliter uel Augustam. Datum etc. etc. Diplomatar. Alberti R. R. p. 69. Nr. 85. Geh. Hausarchiv. 57. „Collatio feodorum masculorum et feminarum." Nos Albertus dei gratia Dux Austrie et Stirie etc. notum facimus vniuersis, ad quos presens peruenerit tam presentibus quam futuris. Quod cum Justiniane legis eloquio approbante mares et femine quoad ius succedendi conditionis sint eque, veteris legis observatione penitus antiqua que naturam cur non totos mares protulerit accusarc quodammodo videbatur, — pro-

Strana 300
300 bitatis Eber. ministr-iburgensis opidi nostri in Meingen hane ipsi Eb. gratiam duximus faciendam, ut femine ab eodem Eb. ex le- gittimo matrimonio procreati in feodis dictis Manlehen, que predictus Eb. in presentiarum tenet a nobis et in posterum ob- tinebit, vna cum liberis maseulis Eb. succedere valeant memo- rato; volentes, ut ad virilem seu equalem cum maribus admit- tantur portionem in huiusmodi feodis consuctudine regionis con- traria non obstante, presentibus si Eb. aut filias suas ad alia loca nostro dominio aliena domicilium transferre contingeret minime valituris. In cuius rei etc. etc. Angef. Lichnowsky II. Regesten B. Nr. 4. Diplomatar. Alberti. R. R. p. 72. Nr. 89. Geh. Hausarchiv. 58. „Forma legitimitatis. Albertus dei gratia Romanorum Rex semper Augustus vni- uersis sacri Romani Imperii fidelibus presentes literas inspec- turis gratiam suam et omne bonum. Quemadmodum arbor ex amara radice consurgens dum apparet fructuum ubertate proba- bilis non ei ad successionem (succisionem) securis immittitur sed plantationis remedium ut uberius fructificet adhibetur, sic is cuius ad vitam ingressum natalium nota maculavit sed vi- vendi progressus proprie probitatis morumque honcstate clari- ficet ob genitorum culpam que suis videtur infusa natalibus non misericordia secludendus. Sane cum Mathias Lodwico dicto de Ahucla clerico coloniensi soluto patre et Gertrude matre soluta genitus dicatur bonis redimere moribus quod ortus odiose na- tiuitatis ademit, nos ipsius humilibus supplicationibus fauorabi- liter inclinati cum ipso Mathia ex plenitudine Regie potestatis super defectu natalium quem patitur dispensamus, habilitantes eundem ad omnes actus legittimos et civiles honores ita quod suam in huiusmodi casibus libere prosequi valeat actionem tam- quam legittimus et de thoro legittimo procreatus, obiectione prolis illegittime in posterum quiescente et lege aliqua non ob- stante et precipue illa que legittimari spurios nisi ex certa scientia non permittit. Hanc etiam gratiam annectimus gratiis prenotatis, quod dietus Mathias bona parentum tamquam verus et legittimus heres ex indulsione et concessione Regie maiesta-

Strana 301
301 tis possidere valeat et succedere in eisdem, que tamen Regalia non existant. Ad huius igitur legittimationis nostre iudicium eui- dens et memoriam sempiternam presens scriptum exinde con- scribi et maiestatis nostre sigillo etc. etc. Diplomatar Alberti R. R. p. 72. Nr. 90. Geli. Hausarchiv. 59. „Gratia data ciuibus constantiensibus ne extra ciuitatem alique Judicio trahantur." Adolfus dei gratia Romanorum Rex semper augustus vni- uersis sacri Imperii Romani fidelibus presentes literas inspec- turis gratiam suam et omne bonum. Nostra gloriatur regalis sublimitas quotiens fidelium subditorum nostrorum precibus beniuolentie gratiam inpertimur, attendentes itaque gloriosa merita nostrorum ciuium constantiensium quibus erga nos et Romanum Imperium multiformiter elucescunt, gratias infrascrip- tas dictis ciuibus constantiensibus per serenissimum dominum Rudolfum Regem Romanorum nostrum predecessorem indultas donatas et concessas, videlicet quod idem cives a nullo Judice ad alicuius instanciam super quacunque actione extra ciuitatem trahi aut coram aliquo alio iudice valeant conueniri, quam coram Judice ciuitatis constantiensis sic tamen si idem iudex conquerenti facere instantiam sit paratus et iidem ciues ipsi iudici paruerint et non recusauerint stare iuri, approbamus innouamus roboramus et auctoritate Regia confirmamus. In cuius rei testimonium presens scriptum. ete. Diplomatar. Alberti R. R. p. 74. Nr. 92. Geh. Hausarchiv, 60. „Gratia data ciuibus Constantiensibus." Rudolfus dei gratia Romanorum rex semper Augustus vniuersis Imperii Romani fidelibus gratiam suam et omne bonum. Pensat nostra serenitas quibus qualem faciamus gratiam, et quos in exhibendis deuote fidelitatis seruitiis pre ceteris nos- cimus studiosos, illis nimirum ampliora beneficentie munera dig- num duximus rependere, ut ex susceptis beneficiis eorumdem deuotio in exhibendis obsequiis continuum ac deuotum bone voluntatis ac studiose operationis recipiat incrementum. Hinc Archiv. Jahrg. 1849. II. Heft. 21

Strana 302
302 est quod nos attendentes fidelium nostrorum ciuium constanti- ensium deuota seruitia hanc eisdem gratiam faciendam duximus, quod videlicet idem ciues a nullo Judice ad alicuius instanciam super quacunque actione extra ciuitatem trahi aut coram aliquo iudice valeant conueniri, quam coram Judice constantiensi sic tamen etc. ut supra. (Bestätigung von K. Adolf.) Diplomatar. Alberti R. R. p. 74. Nr. 93. Geh. Hausarchiv. 61. „Confirmatio gratiarum claustri connensis (lennensis)." Albertus dei gratia Romanorum Rex et semper Augustus vniuersis Imperii fidelibus presentem paginam inspecturis gra- tiam suam et omne bonum. Inclite recordationis diuorum Impe- ratorum illustrium Romanorum regum predecessorum nostro- rum pia gesta diligenter mente sollicita reuoluentes corum iustis exemplis deuotius prouocamur, ut religiosos qui regi deo regnanti cottidie deseruiunt cui seruire regnare est per quem reges regnant ad augendum diuinum cultum in omnibus prose- quamur; hinc presens nouerit etas et futuri temporis successura posteritas, quod nos venerandum cunctis Conense (Lenense) monasterium ordinis cysterciensis et brandenburgensis dyocesis a dictis antecessoribus nostris multis dotatum libertatibus et honorum titulis insignitum iisdem ullius gratie et specialis be- neficentie amplexantes in nostrum et sacri imperii tuitionem et protectionem recipimus specialem cum personis villis possessio- nibus redditibus terris pascuis nemoribus piscariis temento molendinis, que ab illustribus principibus Al. et Her. marchio- nibus de brandenburch possidet in terra que dicitur bernam nec non et similiter cum omnibus bonis que sub uenerabili mag- deburgensi archiepiscopo et etiam sub duce saxonie idem mo- nasterium habere dinoscitur cum ceterisque hominibus bonis, que titulo donationis emptionis concessionis permutationis lo- cationis vel que ex testamento nunc optinent aut in futurum ustis modis prestante domino poterunt adipisci. Que omnia eidem monasterio auctoritate Regia confirmamus, ius prosequendum in quibuslibet secularibus causis in proprietate predicte ecclesie exclusa extraneorum aduocatorum violentia laycis fratribus eius- dem monasterii concedentes et tenere presentium districtius in-

Strana 303
303 hibentes, ne quis fratres sepedicti monasterii contra hanc pro- tectionem confirmationem et concessionem nostram super pre- dictis bonis molestare audeat uel etiam impedire, quod qui fa- cere presumpserit grauem celsitudinis nostre offensam se no- uerit incursurum. Et quia nostram presentiam prefati fratres non possunt frequenter sine graui dispendio attingere, hanc nostram auctoritatem in conseruando et defendendo predictum monasterium nec non in vindicando quaslibet iniurias eisdem il- latas dilectissimo genero nostro illustri principi Her. marchioni brandenburgensi damus et seriosius iniungimus suisque succes- soribus in perpetuum, ut in absentibus nobis fidelibus vices no- stras agant. In cuius rei etc. etc. Angef. b. Lichnowsky II. Regesten B. Nr. 8. Diplomatar. Alberti R. R. p. 74 Nr. 94. Geh. Hausarchiv. 62. „Libertas cuiusdam ville." Albertus dei gratia Romanorum Rex semper Augustus vni- uersis Sacri Romani Imperii fidelibus, ad quos presens perue- nerit gratiam suam et omne bonum. Licet ad omnes fideles nostros quos Romanum ambit Imperium beniuolentiam Regiam expandere debeamus, tamen dignum nostra iudicat serenitas et congruum arbitratur, quod ratione suadente personas illas quas nobis sangwinis unit affectio gratiosiori affectu pre ceteris pro- sequamur. Hinc est quod nos preclara fidei merita nec non gra- tuita obsequia, que vir nobilis Rudolfus Comes de Werdemberch auunculus et fidelis noster dilectus nostre celsitudini hactenus inpendit et gratiora que nobis impendere poterit in futurum, benignius intuentes sibi hanc gratiam liberaliter duximus facien- dam, quod villa sua Nav (Nau, Langenau) omnibus libertatibus et iuribus auctoritate nostra Regia gaudeat, quibus ciuitas nostra et Imperii Vlma gaudet et hactenus est gauisa, presentium testi- monio litterarum nostre magestatis sigilli robore signatarum. Datum ante castris bensheim anno domini millesimo tricentesimo primo quarto Nonas Julii indictione decima quarta etc. Angef. b. Lichnowsky II. Regesten Nr. 321. Diplomatar. Alberti R. R. p. 75. Nr. 95. Geh. Hausarchiv.

Strana 304
304 63. Nos Hainricus de Potendorf dictus canis publice profitemur scire volentes quosque presentium inspectores, quod nos Hain- rico genero Leublonis ciui Wienne credito nostro super omni- bus que nobis crediderit et acommodando apud ipsum recepimus per nostros certos securitatem, siue cautionem fecimus debitam, quam prebemus eidem presentibus sub certis terminis inter nos ad hoc specialiter constitutis rationabiliter in hunc modum, que circa festum beati Georii nobis acommodauerit ea quidem in festo Michaelis subsequenti proximo persoluemus. Item ea que circa festum Michahelis nobis acommodauerit in festo purifica- tionis beate Marie virginis subsequenti soluere debemus eidem, que autem tunc nobis acommodauerit ea quidem persoluere de- bemus eidem in festo beati Georii; quocunque autem vno illo terminorum predictorum iam dicto Hainrico non persoluimus ea quidem debita que tunc soluere nos contingunt, ex tunc statim vnum de militibus nostris die sequenti aut duos de clientibus nostris militaribus Wiennam transmittemus non exituros quoad- usque a nobis eidem Hainrico in ipsis debitis satisfiat; ad quod nos iam dicto Hainrico certitudinaliter obligamus plenius seruaturos, harum testimonio literarum quas sibi porrigimus pro cautela sigilli nostri munimine consignatas. Datum etc. Diplomatar. Alberti R. R. p. 76. Nr. 96. Geh. Hausarchiv. 64. „Quomodo Rex assumit sibi capellanum." Albertus dei gratia Romanorum Rex semper Augustus vni- uersis sacri Romani Imperii fidelibus presentes literas inspec- turis gratiam suam et omne bouum. Regalis honoris sublimitas pietatis legibus stabilita ad illos se singulari fauore conuertit, qui sue deuotionis insigniis Romanum Imperium fideliter vene- rantur. Sane cum honorabilis vir.. de Guerdia Archidiaconus de Lineyo in ecclesia Tullensi prout ex ueris experimentis cogno- uimus se nobis et Imperio cum fidei puritate semper exhibuerit tam deuotum, quod exinde non indigne debeat honorari, Ipsum libenter et liberaliter cappellanorum nostrorum numero duximus aggregandum; et quia multa debent immunitate fulciri qui fauo-

Strana 305
305 rem Regium suis virtutibus multipliciter mernerunt, vobis uni- uersis et singulis damus hoc edicto Regio firmiter in mandatis, quatenus eundem cappellanum nostrum vobis habentes fideliter recommissum non permittatis eidem a quoquam iniuriam aut violentiam irrogari, set studeatis ipsum pro nostra et Imperii nostri reuerentia honore congruo preuenire. Datum etc. Diplomatar. Alberti R. R. p. 76. Nr. 97. Geh. Hausarchiv. 65. „Litera promotionis ad Sacerdotium." Reuerendo in Christo patri el domino suo speciali domino H.1) preposito ad sanctum Ypolitum orationes suas et crebris successuum euentibus iocundari. Paternitati vestre de qua michi presumptio fuit est et semper erit latorem presentium Ortol- phum dyaconum ydoneum ae moribus decoratum patrimonium sufficiens ut sua forma indicat possidentem dirigo, petens hu- militer et deuote, ut mearum orationum ac seruitii ob amorem ipsum ad sacros ordines sacerdotii intitulandum dignemini pro- mouere etc, in quo michi gratiam et fauorem exhibetis spe- cialem etc. Diplomatar. Alberti R. R. p. 76. Nr. 98. Geh. Hausarchiv. 66. „Forma indulgentie." Rudolfus dei gratia talis ecclesie episcopus vniuersis Christi fidelibus salutem et — etc. Pia mater Ecclesia de filiorum suo- rum quos spiritualiter genuit salute sollicita deuotionem fidelium incitare consueuit, ad debiti famulatum (et) honorem deo et sanctis edibus impendendam, ut quanto frequentius ad easdem confluit populus christianus tanto celerius delictorum suorum veniam et gaudia consequi mereatur eterna. Omnibus itaque vere penitentibus et confessis qui deuotionis spiritu Ecclesiam parochialem in Mistelbach in festo beati Martini Patroni ibidem et per Octauam ipsius nec non in anniuersario dedicationis eiusdem per octauam accesserint XL dies iniuncte penitentie ipsis in domino relaxamus. Diplomatar. Alberti R. R. p. 78. Nr. 100. Geh. Hausarchiv. 1) Heinrich III. Prapst zu St. Pölten 1315—1330.

Strana 306
306 67. Rudolfus dei gratia sancte salzburgensis ecclesie elec- tus *) confirmatus consecratus A. S. L. Imperialis aule can- cellarius dilecto in Christo fratri domino venerabili decano Pataviensis Ecclesie salutem et fraternam in domino caritatem. Sicut nuper discretionem vestram adhortati fuimus, ut ad hoc conuerteretis ingenii vestri votum quidem in ecclesia vestra de futuro pontifice concors celebratur electio sic dilectionem vestram iterum adhortamur rogitantes in domino, quatenus deum habentes pre oculis ne dispendiosa ecclesie vestre vacatio inducat periculum sicut poteritis celerius pontificem concor- diter elegi quantum in vobis esse poterit procuretis; ad hoc ma- turius promouendum cum instantia vos rogamus, quatenus venera- bilis fratris nostri domini Ch. Lauentinensis episcopi verbis que vobis nostro nomine exposuerit fidem credulam adhibere curetis. Diplomatar. Alberti R. R. p. 79. Nr. 100. b. Geh. Hausarchiv. 68. „Abbas scribit Claustris que vult visitare (1332 ?)". Reuerendis in Christo Patribus et d. s. karissimis Abbati S. Mariae ad Scotos nec non venerabilibus monasteriorum sub- scriptorum Abbatibus videlicet in Cella S. Mariae, in Cotwico etc. Mathias (Matthäus) miseratione diuina abbas monasterii in Altenwurch, visitator ordinis S. Benedicti per eadem mona- steria in provinciali capitulo electus cum devotis orationibus sinceram in domino karitatem. Sicul dicit canon licet vix feren- dum a sancta Romana ecclesia ingum inponatur tamen ferendum et pia deuotione tollerandum est. Nos igitur quamquam inmeriti ab eadem sede secundum concilium prouisi et a prouinciali capitulo ad visitationis officium exsequendum deputati humeros nostros Jugo obedientie et superiorum precepto humiliter in- clinamus, actum visitationis nostre feria sexta proxima . . . superna nobis cooperante gratia diligenti ac maturo sapientum habito consilio humiliter instaurando. Initialem ergo nostre visi- tationis actum optamus vestris orationibus fine prospero ter- minari. Datum etc. etc. Diplomatar. Alberti R. R. p. 106. Nr. 118. Geh. Hausarchiv. *) Erzbischof Rudolf von Salzburg (von 1281— 1289.)

Strana 307
307 69. „Litera quomodo Scolaris debet pecuniam extorquere a parentibus." Reuerendissimo ac benignissimo domino Plebano in Wei- kerstorf amicorum suorum infimus salutem cum obsequio inde- fesso. Benignitati vestre regratiari non sufficio, quod multis affectationibus et beneficiorum inpensis actenus me recipere vo- luistis, unde quia mee paruitatis non sufficit ille pro me supleat qui bonorum omnium est retributor. Vestra nouerit discretio me esse agrauatum miseriis multis. Quemadmodum miles cuius videntur arma deficere nequit decenter militis officium exercere, ita si quidem scolaribus ad sublimiores gradus artium tran- scendere proponentihus difficilis descensus iste cognoscitur tol- lerandus. Quot si qui copiam librorum caruerint desiderio sui affectionis in haurieuda sophia satisfacere non valebunt. Quapropter exoro instantissime vestram honestatem cui seruire desiderio, quatenus velitis michi subvenire munusculo per latorem presentium. Quol si mearum precum facilis eritis exauditor in vestris seruitiis el vestrorum feruentius animabor, si uero non status mens in profundum miserie demergetur. Conseruel uos deus per tempora longiora, valete et valeant qui nos valere desiderant. Diplomatar. Alberti R. R. p. 107. Nr. 120. Geh. Hausarchiv, (Mit späterer Schrift 15. Jahrh.) Anmerkung. Die Handschrift ist, besonders stellenweise, sehr in- correct; ich liess absichtlich manche (nicht alle) Fehler stehen, aber bezeichnete sie. Nro. 10 ist schon 5fter gedruckt, auch in Fejer's cod. dipl. Hungariae. Das darin erwähnte Comitatus de Quizcrite (?) wird wohl Biztrize heissen sollen, das Comitatus de Seybuno ist Cibi- nium (Hermannstadt). Ch.

Strana 308