z 80 stránek
Úvod
1
2
Prameny letopisné
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
Prameny listinné
19
20
21
22
23
24
25
26
27
28
29
30
31
32
33
34
35
36
37
38
39
40
41
42
43
44
45
46
47
48
49
50
51
52
53
54
55
56
57
58
59
60
61
Přílohy
62
63
64
65
66
67
68
69
70
71
72
73
74
75
76
77
78
79
Seznam listin
80
- s. 18: ...mutâsset coenobium, et anno 1074 III. nonas Februarii, religiosos ordinis S. Benedicti in illo collo- cavisset, Euphemia insuper dicti Ottonis lectissima coniunx,...
- s. 19: ...změně z r. 1149; pravíť: duravit hoc monasterium sub regula S. Benedicti hoc saeculo XI. et ultra dimidium saeculi XII., quo sub...
- s. 65: ...erat 230 annis, aperuit, (fol. 27a) ubi corpora fratrum ordinis S. Benedicti reclusa fuerant, ut supra dictum est. Nihil aliud de eo...
Název:
Zpráva o pramenech dějin kláštera Hradištského u Olomouce (až do r. 1300) / Nachrichten über die Quellen zur Geschichte des Klosters Hradisch bei Olmütz
Autor:
Teige, Josef
Rok vydání:
1893
Místo vydání:
Praha
Počet stran celkem:
80
Počet stran předmluvy plus obsahu:
80
Obsah:
- 1: Úvod
- 3: Prameny letopisné
- 19: Prameny listinné
- 62: Přílohy
- 80: Seznam listin
upravit
Strana 1
VĚSTNÍK KRÁL. ČESKÉ SPOLEŠNOSTI NÁUK. Třída filosoficko-historicko -jazykozpytná. 1893. XII. Zpráva o pramenech dějin kláštera Hradištského u Olomouce (až do r. 1300), podaná od dr. Jos. Teige. Připomenutí. Jest mi velikým zadostučiněním, mohu-li podáním následující zprávy o stavu listinných i letopisných památek kláštera hradištského přispěti k vyjasnění otázky, jaké účastenství při nich měl archivář mo- ravský Boček roku 1847 zesnulý. Jestli skutečně nelze zbaviti jej viny, že rozmnožil pia fraude počet tak zv. pramenů historických své země, ba musím-li i v této zprávě připsati mu několik hradištských čísel jeho kodexu, tož na druhé straně může býti zbaven podezření při celé řadě listin, vinou jeho zcela neurčitě poznačených, které tradicionelně v odborných kruzích se považovaly za více než podezřelé. Úkolem kritiky zajisté jest konstatovati, co jest nepravé, a také po případě stanoviti pravosť toho, co bylo podezříváno. Ve Vídni, dne 18. února 1893. Spisovatel. Úvod. Každému, kdo užíval Bočkova „Codex diplomaticus Moraviae" neb Erbenova prvního dílu „Regesta diplomatica nec non epistolaria Bohemiae et Moraviae,“ jest znám veliký počet listin, pojících se ku klášteru Hradištskému u Olomouce. Označen bývá jich původ různě: e ms. cod. sec. XIII. in monast. Gradic. descrip. Friebek (Reg. I. p. 77 č. 173), ex analectis Friebekii (ib. p. 87 č. 194), e copia sec. XIV. monast. Gradic. descr. Friebek (ib. p. 87 č. 195), e necrologio Gradic. (ib. p. 199 č. 442), annales mss. monasterii Grad. neb an- nales veteres m. atd.; jen v řídkých případech poukazováno na ori- ginál dosud zachovaný, a to buď v c. k. státním a tajném archivu ve Vídni aneb v zemském archivu moravském v Brně. Rovněž však Třída fil.-hist. 1893. 1
VĚSTNÍK KRÁL. ČESKÉ SPOLEŠNOSTI NÁUK. Třída filosoficko-historicko -jazykozpytná. 1893. XII. Zpráva o pramenech dějin kláštera Hradištského u Olomouce (až do r. 1300), podaná od dr. Jos. Teige. Připomenutí. Jest mi velikým zadostučiněním, mohu-li podáním následující zprávy o stavu listinných i letopisných památek kláštera hradištského přispěti k vyjasnění otázky, jaké účastenství při nich měl archivář mo- ravský Boček roku 1847 zesnulý. Jestli skutečně nelze zbaviti jej viny, že rozmnožil pia fraude počet tak zv. pramenů historických své země, ba musím-li i v této zprávě připsati mu několik hradištských čísel jeho kodexu, tož na druhé straně může býti zbaven podezření při celé řadě listin, vinou jeho zcela neurčitě poznačených, které tradicionelně v odborných kruzích se považovaly za více než podezřelé. Úkolem kritiky zajisté jest konstatovati, co jest nepravé, a také po případě stanoviti pravosť toho, co bylo podezříváno. Ve Vídni, dne 18. února 1893. Spisovatel. Úvod. Každému, kdo užíval Bočkova „Codex diplomaticus Moraviae" neb Erbenova prvního dílu „Regesta diplomatica nec non epistolaria Bohemiae et Moraviae,“ jest znám veliký počet listin, pojících se ku klášteru Hradištskému u Olomouce. Označen bývá jich původ různě: e ms. cod. sec. XIII. in monast. Gradic. descrip. Friebek (Reg. I. p. 77 č. 173), ex analectis Friebekii (ib. p. 87 č. 194), e copia sec. XIV. monast. Gradic. descr. Friebek (ib. p. 87 č. 195), e necrologio Gradic. (ib. p. 199 č. 442), annales mss. monasterii Grad. neb an- nales veteres m. atd.; jen v řídkých případech poukazováno na ori- ginál dosud zachovaný, a to buď v c. k. státním a tajném archivu ve Vídni aneb v zemském archivu moravském v Brně. Rovněž však Třída fil.-hist. 1893. 1
Strana 2
2 XII. Jos. Teige: všeobecně jest známo, že se vztahuje k tomuto klášteru celá řada padělků, jmenovitě nových. Již Palacký vyslovil pochybnosti o exi- stenci letopisů tak zv. anonyma hradištského, a některé listiny tamní byly od něho ku konci prvého dílu Erbenových Regest znamením neautentičnosti označeny. Kopitar r. 1840 poznamenal fragmenta Monseana jako „suspectae“ (Hesychii glossographi discipulus p. 54); rovněž tak později vyslovili se Ginzel, Šembera, H. Jireček a Dudík (ač tento velmi nedůsledně jednou jich užívaje, podruhé zavrhuje), až r. 1878 Brandl v podrobné rozpravě podvrženosť jich dokázal.1) Autorství všech těchto nepřesných pramenů přičítá se jednomyslně archiváři Bočkovi, který tak chtěl počet pramenů moravských rovným učiniti českým. „Čechové mají znamenitého letopisce Kosmu, proč by Moravané neměli podobného; a hle, nalezl se Hildegardus Gradi- censis (psal prý 1127—1147), který vykonal službu důležitou, psav: iuxta Vueligrad, ubi cepit christianitas, in loco quondam civitatis Devin. A tak se nalezly také zlomky Monseovy, a mimo to ještě několik kronikářů nejmenovaných, zvláště z XIII. století, nejmenovaní letopisci Velehradský, Zábrdovský a rozmnožený Anonymus Gradi- censis 2).“ Jestli proti tomuto soudu moderní kritiky nemožno činiti pod- statné námitky, jest zajisté na druhé straně obmeziti odsuzující roz- sudek na míru pravou, aby do něho nebyly vtaženy prameny, o nichž není potřeba pochybovati. A tu ukázati má následující zpráva, jak důvodně poznamenal učený archivář Brandl, že „kdo prameny vy- dává, má zevrubně udati, kde který pramen se chová, a má vytknouti stranu, na které to, co se tisku svěřuje, napsáno jest, aby každý badatel, nastane-li potřeba, sám z originálu přesvědčiti se mohl; toho Boček opomenul.“ Neb skutečně v literatuře neznámo jest, co jsou a kde jsou ony annales mss. neb annales veteres atd. Naproti tomu však uvidíme, že obmeziti sluší další výrok slovutného badatele: „a tak máme všecky listinné zprávy, o kterých (Boček) praví, že je Friebek vypsal, anebo že jsou z Annales Gradicenses, e codice Tišno- vicensi, ex actis consistorii Olomucensis,“ kde neudává ani signatury, ani strany, ani fascikulu, za podvržené3).“ Za příčinou vyšetření nejasných těchto poměrů byl vyslán spi- sovatel přítomné zprávy od c. k. ústavu pro rakouský dějezpyt ve Vídni v uplynulém letě r. 1892 na Moravu, aby zjistil, co může se 1) Časopis matice moravské, X. p. 77—104. 2) ib. p. 103. s) ib. p. 104.
2 XII. Jos. Teige: všeobecně jest známo, že se vztahuje k tomuto klášteru celá řada padělků, jmenovitě nových. Již Palacký vyslovil pochybnosti o exi- stenci letopisů tak zv. anonyma hradištského, a některé listiny tamní byly od něho ku konci prvého dílu Erbenových Regest znamením neautentičnosti označeny. Kopitar r. 1840 poznamenal fragmenta Monseana jako „suspectae“ (Hesychii glossographi discipulus p. 54); rovněž tak později vyslovili se Ginzel, Šembera, H. Jireček a Dudík (ač tento velmi nedůsledně jednou jich užívaje, podruhé zavrhuje), až r. 1878 Brandl v podrobné rozpravě podvrženosť jich dokázal.1) Autorství všech těchto nepřesných pramenů přičítá se jednomyslně archiváři Bočkovi, který tak chtěl počet pramenů moravských rovným učiniti českým. „Čechové mají znamenitého letopisce Kosmu, proč by Moravané neměli podobného; a hle, nalezl se Hildegardus Gradi- censis (psal prý 1127—1147), který vykonal službu důležitou, psav: iuxta Vueligrad, ubi cepit christianitas, in loco quondam civitatis Devin. A tak se nalezly také zlomky Monseovy, a mimo to ještě několik kronikářů nejmenovaných, zvláště z XIII. století, nejmenovaní letopisci Velehradský, Zábrdovský a rozmnožený Anonymus Gradi- censis 2).“ Jestli proti tomuto soudu moderní kritiky nemožno činiti pod- statné námitky, jest zajisté na druhé straně obmeziti odsuzující roz- sudek na míru pravou, aby do něho nebyly vtaženy prameny, o nichž není potřeba pochybovati. A tu ukázati má následující zpráva, jak důvodně poznamenal učený archivář Brandl, že „kdo prameny vy- dává, má zevrubně udati, kde který pramen se chová, a má vytknouti stranu, na které to, co se tisku svěřuje, napsáno jest, aby každý badatel, nastane-li potřeba, sám z originálu přesvědčiti se mohl; toho Boček opomenul.“ Neb skutečně v literatuře neznámo jest, co jsou a kde jsou ony annales mss. neb annales veteres atd. Naproti tomu však uvidíme, že obmeziti sluší další výrok slovutného badatele: „a tak máme všecky listinné zprávy, o kterých (Boček) praví, že je Friebek vypsal, anebo že jsou z Annales Gradicenses, e codice Tišno- vicensi, ex actis consistorii Olomucensis,“ kde neudává ani signatury, ani strany, ani fascikulu, za podvržené3).“ Za příčinou vyšetření nejasných těchto poměrů byl vyslán spi- sovatel přítomné zprávy od c. k. ústavu pro rakouský dějezpyt ve Vídni v uplynulém letě r. 1892 na Moravu, aby zjistil, co může se 1) Časopis matice moravské, X. p. 77—104. 2) ib. p. 103. s) ib. p. 104.
Strana 3
O pramenech dějin kláštera Hradištského. 3 zřejmě označiti jako nový padělek, co pravé jest a co snad již ve středověku bylo buď interpolováno neb docela zfalšováno. Prací touto chce spisovatel tyto důležité otázky v některých ohledech objasniti; při tom jest mu vděčně vzpomenouti horlivé podpory pana zemského archiváře Brandla v Brně a p. skriptora Müllera v Olomouci, které se mu v tak hojné míře dostalo. I. Prameny letopisné. (Annales Gradicenses et Opatovicenses — Historia de fundatoribus, pro- gressu monasterii Gradicensis authore J. Tetzelio Miglicensi — Sieben- aichrova Iistorica relatio — Jiné menší letopisy — Seznamy archiválií — Nekrolog — Dosavádní publikace o klášteře do r. 1820.) Prameny dějin kláštera Hradištského nejen nejsou právě ne- hojné, neb zde pěstovány byly vědy a umění po všechny časy velmi horlivě, ale jsou i významné pro všeobecné dějiny zemí českých; to zvláště platí při listinách a při nejstarším letopisu. Odtud pocházejí známé Annales Gradicenses et Opatovicenses, zachované v ruko- pise původním c. k. dvorní knihovny vídeňské. Jich užil již Piter v „Thesaurus absconditus in agro Brzewnoviensi“ r. 1762, Dobner V „Monumenta historica Bohemiae“ díl III. str. 17—24, Meinert V „Anzeigeblatt“ ku Wiener Jahrbücher sv. 48. str. 35 a sl.; vydání máme od Wattenbacha v Mon. Germaniae historica SS. XVII. p. 643 a sl., a domácí ve Fontes rerum Bohemicarum sv. II. Popis rukopisu, důležitý pro posudek o vzniku jich, podal již způsobem velice přesným Palacký ve svém klasickém „Würdigung der alten böhm. Geschichtsschreiber“ str. 52 a sl., ku kterému tuto jen několik poznámek budiž přičiněno. Rukopis (č. 395), co se obsahu týče, obsahuje 1. komput, a to nejprve regula ad solis cyclum inveniendum, de cyclo solari, con- currentes, regulares, epactae, decennovenalis cyclus qui et angelica linea vocatur, de regularibus, de embolismis, versus de termini XL- malis regularibus, versus de termini paschalis regularibus, de in- dictionibus, 1) de mensibus, dále pak podrobně de sex etatibus mundi. 1) Původ jich vykládá se na otázku quis invenit eas?: antiqua Romanorum industria ad cavendum errorem, qui de temporibus forte oboriri poterat. Quo- modo? Dum enim unus historicus annum cuiuslibet imperatoris medio anni tem- 1*
O pramenech dějin kláštera Hradištského. 3 zřejmě označiti jako nový padělek, co pravé jest a co snad již ve středověku bylo buď interpolováno neb docela zfalšováno. Prací touto chce spisovatel tyto důležité otázky v některých ohledech objasniti; při tom jest mu vděčně vzpomenouti horlivé podpory pana zemského archiváře Brandla v Brně a p. skriptora Müllera v Olomouci, které se mu v tak hojné míře dostalo. I. Prameny letopisné. (Annales Gradicenses et Opatovicenses — Historia de fundatoribus, pro- gressu monasterii Gradicensis authore J. Tetzelio Miglicensi — Sieben- aichrova Iistorica relatio — Jiné menší letopisy — Seznamy archiválií — Nekrolog — Dosavádní publikace o klášteře do r. 1820.) Prameny dějin kláštera Hradištského nejen nejsou právě ne- hojné, neb zde pěstovány byly vědy a umění po všechny časy velmi horlivě, ale jsou i významné pro všeobecné dějiny zemí českých; to zvláště platí při listinách a při nejstarším letopisu. Odtud pocházejí známé Annales Gradicenses et Opatovicenses, zachované v ruko- pise původním c. k. dvorní knihovny vídeňské. Jich užil již Piter v „Thesaurus absconditus in agro Brzewnoviensi“ r. 1762, Dobner V „Monumenta historica Bohemiae“ díl III. str. 17—24, Meinert V „Anzeigeblatt“ ku Wiener Jahrbücher sv. 48. str. 35 a sl.; vydání máme od Wattenbacha v Mon. Germaniae historica SS. XVII. p. 643 a sl., a domácí ve Fontes rerum Bohemicarum sv. II. Popis rukopisu, důležitý pro posudek o vzniku jich, podal již způsobem velice přesným Palacký ve svém klasickém „Würdigung der alten böhm. Geschichtsschreiber“ str. 52 a sl., ku kterému tuto jen několik poznámek budiž přičiněno. Rukopis (č. 395), co se obsahu týče, obsahuje 1. komput, a to nejprve regula ad solis cyclum inveniendum, de cyclo solari, con- currentes, regulares, epactae, decennovenalis cyclus qui et angelica linea vocatur, de regularibus, de embolismis, versus de termini XL- malis regularibus, versus de termini paschalis regularibus, de in- dictionibus, 1) de mensibus, dále pak podrobně de sex etatibus mundi. 1) Původ jich vykládá se na otázku quis invenit eas?: antiqua Romanorum industria ad cavendum errorem, qui de temporibus forte oboriri poterat. Quo- modo? Dum enim unus historicus annum cuiuslibet imperatoris medio anni tem- 1*
Strana 4
4 XII. Jos. Teige: Na této straně (4b) jest poznámka: ab orbe condito usque ad urbem conditam, id est Romam, sunt anni quatuor milia quadringenti octo- ginta IIII. Ab urbe condita usque ad nativitatem Christi sunt anni septingenti et quindecim. Et post nativitatem Christi sunt anni mille LII, quorum suma sex milia CCLI. Z toho soudil Dudík (M. A. G. IV. 444), že rukopis tento psán byl právě r. 1052, co však jest nesprávno; neníť komput tento autograf, nýbrž opis, který přejal znění originálu, jak jasně nasvědčuje písmo.1) Konečně promlouvá se v komputu o zodiaku, dominicales in kalendis mensium, ordo mensium, regulares ad lunam inveniendam, ad feriam inveniendam, a připojuje se několik tabulek chronologických. Pro kulturní historii zajímavý jest 2. ordo ad includendum virum vel feminam, který významným jest, jak již Dudík poznal, při vy- světlení báje o zazdění mnichů benediktinských r. 1149. Po něm následuje v rukopise 3. Martyrologium, o kterém podal biskup Gentiloti toto dobrozdání: Martyrologium istud, cum omnibus fere, quae typis edita et nota sunt, a me collatum, cum nullo ad amussim convenire inveni. Est in universum satis contractum, in quibusdam tamen festis mirum quantum excurrit et integras sancto- rum vitas et narrationes infarcit... Arbitror ego ecclesiasticos hos fastos in dioecesi Pragensi conscriptos fuisse, et quidem a canonico quodam regulari S. Augustini.“ (Dobner, M. H. B. III, p. 2.) Poně- vadž rozhodnutí o tom, odkud pochází text této řehole, má značný význam pro původ rukopisu a dějiny jeho, než se dostal do Hradiště, podáváme zde odborným znalcům, alespoň počátek její: Jani prima dies et septima a fine timetur 2) Principium Jani sancit tropicus Capricornus. Mensis Jani habet dies XXXI, ((una) XXX. Nox horarum XVIII dies VI. K. Jan. circumcisio domini, Armachii martyris, Martinae vir- ginis, et octo virorum, quia eam torquebant et eius predicatione ad pore defuncti vel regno depulsi eiusdem regis temporibus ascriberet. Alter vero successor illius potius attitularet eo, quod et hic partem eque eius haberet in regno. Ne huiusmodi error temporibus inolesceret et pro facilitate calculandi et ut compendioris transacti temporis status in memoriam possit reduci. 1) Před takovýmto soudem varoval již Piper v Karls d. Gr. Kalendarium (1858) p. 146. 2) Sakramentář ze Saint-Vast (ruk. č. 12.052 Národní knihovny pařížské) z X. stol. má „tenetur“ (Delisle, Mémoire sur d'anciens sacramentaires p. 345), naproti tomu kalendář č. 3900 z XII. stol. ve dvorní knihovně mnichovské má „timetur“ (Lechner, Mittelalterliche Kirchenfeste und Kalendarien in Bayern p. 263.)
4 XII. Jos. Teige: Na této straně (4b) jest poznámka: ab orbe condito usque ad urbem conditam, id est Romam, sunt anni quatuor milia quadringenti octo- ginta IIII. Ab urbe condita usque ad nativitatem Christi sunt anni septingenti et quindecim. Et post nativitatem Christi sunt anni mille LII, quorum suma sex milia CCLI. Z toho soudil Dudík (M. A. G. IV. 444), že rukopis tento psán byl právě r. 1052, co však jest nesprávno; neníť komput tento autograf, nýbrž opis, který přejal znění originálu, jak jasně nasvědčuje písmo.1) Konečně promlouvá se v komputu o zodiaku, dominicales in kalendis mensium, ordo mensium, regulares ad lunam inveniendam, ad feriam inveniendam, a připojuje se několik tabulek chronologických. Pro kulturní historii zajímavý jest 2. ordo ad includendum virum vel feminam, který významným jest, jak již Dudík poznal, při vy- světlení báje o zazdění mnichů benediktinských r. 1149. Po něm následuje v rukopise 3. Martyrologium, o kterém podal biskup Gentiloti toto dobrozdání: Martyrologium istud, cum omnibus fere, quae typis edita et nota sunt, a me collatum, cum nullo ad amussim convenire inveni. Est in universum satis contractum, in quibusdam tamen festis mirum quantum excurrit et integras sancto- rum vitas et narrationes infarcit... Arbitror ego ecclesiasticos hos fastos in dioecesi Pragensi conscriptos fuisse, et quidem a canonico quodam regulari S. Augustini.“ (Dobner, M. H. B. III, p. 2.) Poně- vadž rozhodnutí o tom, odkud pochází text této řehole, má značný význam pro původ rukopisu a dějiny jeho, než se dostal do Hradiště, podáváme zde odborným znalcům, alespoň počátek její: Jani prima dies et septima a fine timetur 2) Principium Jani sancit tropicus Capricornus. Mensis Jani habet dies XXXI, ((una) XXX. Nox horarum XVIII dies VI. K. Jan. circumcisio domini, Armachii martyris, Martinae vir- ginis, et octo virorum, quia eam torquebant et eius predicatione ad pore defuncti vel regno depulsi eiusdem regis temporibus ascriberet. Alter vero successor illius potius attitularet eo, quod et hic partem eque eius haberet in regno. Ne huiusmodi error temporibus inolesceret et pro facilitate calculandi et ut compendioris transacti temporis status in memoriam possit reduci. 1) Před takovýmto soudem varoval již Piper v Karls d. Gr. Kalendarium (1858) p. 146. 2) Sakramentář ze Saint-Vast (ruk. č. 12.052 Národní knihovny pařížské) z X. stol. má „tenetur“ (Delisle, Mémoire sur d'anciens sacramentaires p. 345), naproti tomu kalendář č. 3900 z XII. stol. ve dvorní knihovně mnichovské má „timetur“ (Lechner, Mittelalterliche Kirchenfeste und Kalendarien in Bayern p. 263.)
Strana 5
O pramenech dějin kláštera Hradištského. 5 finem conversi martyrium detruncatione capitum meruerunt. Natale sancti Concordii martyris et Rome militum XXXta, apud Africam sancti Fulgentii episcopi Ruspensis et confessoris, apud Alexandriam sanctę Euphrosine virginis, in territorio Lugdunensi sancti Fulgendi abbatis, Augustoduno depositio beati Agrippini episcopi et con- fessoris. B. IIII. N. Oct. sancti Stephani protomartyris, Macharii ab- batis et III fratrum Argei, Narcissi et Marcellini. Syridioni episcopi, Ysidori episcopi. C. III. N. Oct. S. Johannis, Antheros papa et martyr. Hic quia gesta martyrum diligenter exquisivit martyrio coronatus est. D. II. N. Oct. Innocentium, natalis s. Titi Pauli discipuli in pace quiescentis. Apud Africam sanctorum martyrum Aquilini, Ge- mini, Eugenii, Marciani, Quinti, Theodoti, Triphonis, Romae sancto- rum martyrum Prisci presbyteri et Priscilliani clerici atque Benedictę religiosissimę feminę, beatę Dafroxę, uxoris Fabiani, ab Juliano impio capite plexę, Cesari episcopi et confessoris. E. Non. Rome Telesphori papę et martyris, qui constituit, ut VII. hebdomadibus ante pascha ieiunium celebretur et in nocte nati- vitatis domini missę celebrentur et gloria in excelsis deo ad missam canatur. Depositio sancti Symeonis. Vigilia epiphanię domini. VIII. F. VIII. id. Epiphania domini, natalis s. Macre virg. et m., Nilammonis presbyteri et Anastasii. G. VII. id. Relatio pueri Jesu ex Egypto et natalis s. Luciani Anthiocene ecclesię presbyteri et mart. XVI. A. VI. id. Neapoli civitate S. Severini confessoris, fratris beatissimi Victoris episcopi, clarissimi viri in miraculis, qui et ipse fratris imitator post multa virtutum insignia in pace quievit. Item sancti Luciani et Messiani. Toto martyrologium opatřeno jest po straně nekrologickými poznámkami. K opravám, které již Wattenbach k Dobnerovu vydání učinil, sluší doložiti: k lednu. II. non. o(biit) Cac, VI. kal. . . . ard frater . . ini, .. . ch [du]ctrix, k únoru: III kl. o. Richca, filia Bo- riwoy, k dubnu XVII kl. o. Asinus canonicus. Po martyrologiu následují str. 34b—35a Tabulae ventorum et mensium, a p. 35b—83a Regula canonicorum edita in concilio Aquis- granensi anno 816; formule, z nichž první počíná: Quando venit aliquis ad suscipiendam fraternitatem ita dicatur ab episcopo et a singulis fratribus ..., jiná: ad capsellas iter agentibus dandas ...,
O pramenech dějin kláštera Hradištského. 5 finem conversi martyrium detruncatione capitum meruerunt. Natale sancti Concordii martyris et Rome militum XXXta, apud Africam sancti Fulgentii episcopi Ruspensis et confessoris, apud Alexandriam sanctę Euphrosine virginis, in territorio Lugdunensi sancti Fulgendi abbatis, Augustoduno depositio beati Agrippini episcopi et con- fessoris. B. IIII. N. Oct. sancti Stephani protomartyris, Macharii ab- batis et III fratrum Argei, Narcissi et Marcellini. Syridioni episcopi, Ysidori episcopi. C. III. N. Oct. S. Johannis, Antheros papa et martyr. Hic quia gesta martyrum diligenter exquisivit martyrio coronatus est. D. II. N. Oct. Innocentium, natalis s. Titi Pauli discipuli in pace quiescentis. Apud Africam sanctorum martyrum Aquilini, Ge- mini, Eugenii, Marciani, Quinti, Theodoti, Triphonis, Romae sancto- rum martyrum Prisci presbyteri et Priscilliani clerici atque Benedictę religiosissimę feminę, beatę Dafroxę, uxoris Fabiani, ab Juliano impio capite plexę, Cesari episcopi et confessoris. E. Non. Rome Telesphori papę et martyris, qui constituit, ut VII. hebdomadibus ante pascha ieiunium celebretur et in nocte nati- vitatis domini missę celebrentur et gloria in excelsis deo ad missam canatur. Depositio sancti Symeonis. Vigilia epiphanię domini. VIII. F. VIII. id. Epiphania domini, natalis s. Macre virg. et m., Nilammonis presbyteri et Anastasii. G. VII. id. Relatio pueri Jesu ex Egypto et natalis s. Luciani Anthiocene ecclesię presbyteri et mart. XVI. A. VI. id. Neapoli civitate S. Severini confessoris, fratris beatissimi Victoris episcopi, clarissimi viri in miraculis, qui et ipse fratris imitator post multa virtutum insignia in pace quievit. Item sancti Luciani et Messiani. Toto martyrologium opatřeno jest po straně nekrologickými poznámkami. K opravám, které již Wattenbach k Dobnerovu vydání učinil, sluší doložiti: k lednu. II. non. o(biit) Cac, VI. kal. . . . ard frater . . ini, .. . ch [du]ctrix, k únoru: III kl. o. Richca, filia Bo- riwoy, k dubnu XVII kl. o. Asinus canonicus. Po martyrologiu následují str. 34b—35a Tabulae ventorum et mensium, a p. 35b—83a Regula canonicorum edita in concilio Aquis- granensi anno 816; formule, z nichž první počíná: Quando venit aliquis ad suscipiendam fraternitatem ita dicatur ab episcopo et a singulis fratribus ..., jiná: ad capsellas iter agentibus dandas ...,
Strana 6
6 XII. Jos. Teige: jiná: pro redeuntibus de via atd., a konečně p. 87a—110b dějiny Alexandra Velkého. Konec kodexu tvoří annály. Celá tato důležitá kniha sestává ze dvou částí, a to z hlavního tělesa o 18 kvaternionech, a z jedné napřed přivázané vložky, též kvaternionu, z jehož první polovice všechny 4 listy jsou zachovány, z druhé však jen list a a d, takže schází uprostřed list b a c, jichž zbytky jsou patrny. Byly-li kdy popsány, obsahovaly asi pravdě- podobně jen chronologické tabulky. První list označen jest dále cifrou 14. V tělesu hlavním scházejí jen v posledním kvaternionu listy, máť jen dva plné dvoulisty a první dva listy z druhých dvou, takže i tu první polovice vykazuje kompletní řadu listů a, b, c, d, ale v druhé polovici schází list obdobný c a po případě i d., ne- náleží-li poslední list k poslednímu kvaternionu, což bez porušení codexu bezpečně nebylo možno stanoviti. Hlavní těleso bylo již při počátku svém po kvaternionech paginováno, při čemž poznamenati sluší, že kvaternion 18. označen jako 13. vynecháním cifry V. Codex tento, který měří v délce 31 cm. a v šířce 21 cm., byl popsán ještě ve XII. věku, a to nejdříve hlavní těleso. Martyro- logium jest psáno jednou rukou (A), tolikéž i regula canonicorum, ruka jiná (B) psala na listu 83a testament Kochanův a krátkou modlitbu, a to ještě v polovici XII. stol. Nekrologické poznámky jsou všechny psány jednou rukou, jen na str. 30a ku IIII. non. o. Meynardus jest připsáno jinou rukou abbas, a to touže asi rukou, která psala některé poznámky na str. 37a a 36b a dole se pode- psala: In notitiam (?) sancti Martini Johanes monachus apostolorum Petri et Pauli de Wilemow. 147., a která asi dole celý codex pagi- novala, ježto cifry ty též z druhé polovice XV. století jsou. Co se týče vepsaného testamentu Kochanova, tu trváme-li na názoru, že náš codex pocházel původně z Hradiště a přinesen byl při vypuzení řeholníkův odtud do Opatovic, byl as, soudě dle písma, napsán brzy po této změně. Na Opatovice ovšem ukazuje i poznámka na konci codexu: Liber monasterii Opatovicensis, jakož i zapisek na str. 149a: Nos Dobromilus prior, Nicolaus etc. totusque monasterii Opatovicensis conventus notum esse volumus universis, quod cum anno domini M° et C° (?) honorabilis vir frater Hroznata dicti mo- nasterii abbas etc., psaný kursivou z konce XIII. věku neb z po- čátku XIV. Od str. 83b—85b psala, tuším, ruka A, ale poznámku bez- významnou na str. 85b jiná (C), a to kursivou konce XIII. stol., stranu 86a—109b ruka D; jiná opět (E) str. 110a - 110b, jiná (F) 111a a
6 XII. Jos. Teige: jiná: pro redeuntibus de via atd., a konečně p. 87a—110b dějiny Alexandra Velkého. Konec kodexu tvoří annály. Celá tato důležitá kniha sestává ze dvou částí, a to z hlavního tělesa o 18 kvaternionech, a z jedné napřed přivázané vložky, též kvaternionu, z jehož první polovice všechny 4 listy jsou zachovány, z druhé však jen list a a d, takže schází uprostřed list b a c, jichž zbytky jsou patrny. Byly-li kdy popsány, obsahovaly asi pravdě- podobně jen chronologické tabulky. První list označen jest dále cifrou 14. V tělesu hlavním scházejí jen v posledním kvaternionu listy, máť jen dva plné dvoulisty a první dva listy z druhých dvou, takže i tu první polovice vykazuje kompletní řadu listů a, b, c, d, ale v druhé polovici schází list obdobný c a po případě i d., ne- náleží-li poslední list k poslednímu kvaternionu, což bez porušení codexu bezpečně nebylo možno stanoviti. Hlavní těleso bylo již při počátku svém po kvaternionech paginováno, při čemž poznamenati sluší, že kvaternion 18. označen jako 13. vynecháním cifry V. Codex tento, který měří v délce 31 cm. a v šířce 21 cm., byl popsán ještě ve XII. věku, a to nejdříve hlavní těleso. Martyro- logium jest psáno jednou rukou (A), tolikéž i regula canonicorum, ruka jiná (B) psala na listu 83a testament Kochanův a krátkou modlitbu, a to ještě v polovici XII. stol. Nekrologické poznámky jsou všechny psány jednou rukou, jen na str. 30a ku IIII. non. o. Meynardus jest připsáno jinou rukou abbas, a to touže asi rukou, která psala některé poznámky na str. 37a a 36b a dole se pode- psala: In notitiam (?) sancti Martini Johanes monachus apostolorum Petri et Pauli de Wilemow. 147., a která asi dole celý codex pagi- novala, ježto cifry ty též z druhé polovice XV. století jsou. Co se týče vepsaného testamentu Kochanova, tu trváme-li na názoru, že náš codex pocházel původně z Hradiště a přinesen byl při vypuzení řeholníkův odtud do Opatovic, byl as, soudě dle písma, napsán brzy po této změně. Na Opatovice ovšem ukazuje i poznámka na konci codexu: Liber monasterii Opatovicensis, jakož i zapisek na str. 149a: Nos Dobromilus prior, Nicolaus etc. totusque monasterii Opatovicensis conventus notum esse volumus universis, quod cum anno domini M° et C° (?) honorabilis vir frater Hroznata dicti mo- nasterii abbas etc., psaný kursivou z konce XIII. věku neb z po- čátku XIV. Od str. 83b—85b psala, tuším, ruka A, ale poznámku bez- významnou na str. 85b jiná (C), a to kursivou konce XIII. stol., stranu 86a—109b ruka D; jiná opět (E) str. 110a - 110b, jiná (F) 111a a
Strana 7
O pramenech dějin kláštera Hradištského. snad 111b—114b; od str. 114a, řádkou 17. shora, počíná opět ruka A, která psala i naše annály, ač jen na první straně, neb hned na 111b vystřídána byla jinou rukou, velmi charakteristickou. Od strany 114 psala, tuším, ruka B annály, a to až do konce strany 148a, však v intervallech, které vidím v skupinách od str. 114b—126b, 127a—148b. Končí pak slovy: Blasius abbas, neboť konec listu o opatu Mislokovi (Mizloc succedit) psán jest jinou rukou, jako i celá strana 148b. Annály psány jsou jednolitě, bez doplňování neb přípisků. Vý- jimku jedinou tvoří na str. 122a poznámka: Julianus imperator apostata. Přenešení jich klade se do doby, kdy Benediktini vystě- hovali se z Hradiště, tedy r. 1149. Poznámky, které z doby před tímto rokem Opatovic se týkají, jsou vlastně jen tři, a to r. 1107: Ones abbas obiit, r. 1127: obiit Zulislaus abbas, a r. 1128: eodem vero anno Blasius gratia dei kal. electus, 2.que idus Augusti ordi- natus est. Delší jiné místo, které Wattenbach (SS. XVII p. 651 pozn. 62.) spojuje s Opatovicemi, týče se vskutku Hradiště z tohoto důvodu: Po jmenovaných annálech nejstarší kronikář kláštera Hradišt- ského Tetzelius, neměl-li přímo ony (v opise), měl alespoň jistě pramen starý, s oněmi příbuzný. Tomu nasvědčuje srovnání těchto dvou míst: Annales. Tetzelius. (1078) auro et argento et omnibus or- namentis bene ditatum. (tradidit) auro et argento et omnibus ornamentis mirifice dotavit. jakož i: (1138). Eodem anno domnus Deo- carus nostri monasterii abbas et rector .. videns valde destructum monasterium cepit originalem partem laciorem a fun- damento construere. Hic (Deocarus) post octogenium to- tum monasterium muro circumdedit, partem orientalem a fundamento erexit. Zde asi ve shodě s Tetzeliem bude třeba emendovati originalem na lepší orientalem. Konečně jest srovnati: (1143). Favente nobis divina mise- ricordia, cardinalis ab apostolica sede ad nos usque pervenit et nos omnes ab excommunicationis vinculo absolvit. Eo- dem anno isdem cardinalis nomine Guido pristinam electionem domni B. abbatis, se ipsum accusantis et ab eo consilium petentis, subtiliter [electionem domni B. Hinc tandem Rmus Guido, sedis apo- stolicae legatus, in Moraviam advenit. Audiens suam (abbatis) intrusionem in-
O pramenech dějin kláštera Hradištského. snad 111b—114b; od str. 114a, řádkou 17. shora, počíná opět ruka A, která psala i naše annály, ač jen na první straně, neb hned na 111b vystřídána byla jinou rukou, velmi charakteristickou. Od strany 114 psala, tuším, ruka B annály, a to až do konce strany 148a, však v intervallech, které vidím v skupinách od str. 114b—126b, 127a—148b. Končí pak slovy: Blasius abbas, neboť konec listu o opatu Mislokovi (Mizloc succedit) psán jest jinou rukou, jako i celá strana 148b. Annály psány jsou jednolitě, bez doplňování neb přípisků. Vý- jimku jedinou tvoří na str. 122a poznámka: Julianus imperator apostata. Přenešení jich klade se do doby, kdy Benediktini vystě- hovali se z Hradiště, tedy r. 1149. Poznámky, které z doby před tímto rokem Opatovic se týkají, jsou vlastně jen tři, a to r. 1107: Ones abbas obiit, r. 1127: obiit Zulislaus abbas, a r. 1128: eodem vero anno Blasius gratia dei kal. electus, 2.que idus Augusti ordi- natus est. Delší jiné místo, které Wattenbach (SS. XVII p. 651 pozn. 62.) spojuje s Opatovicemi, týče se vskutku Hradiště z tohoto důvodu: Po jmenovaných annálech nejstarší kronikář kláštera Hradišt- ského Tetzelius, neměl-li přímo ony (v opise), měl alespoň jistě pramen starý, s oněmi příbuzný. Tomu nasvědčuje srovnání těchto dvou míst: Annales. Tetzelius. (1078) auro et argento et omnibus or- namentis bene ditatum. (tradidit) auro et argento et omnibus ornamentis mirifice dotavit. jakož i: (1138). Eodem anno domnus Deo- carus nostri monasterii abbas et rector .. videns valde destructum monasterium cepit originalem partem laciorem a fun- damento construere. Hic (Deocarus) post octogenium to- tum monasterium muro circumdedit, partem orientalem a fundamento erexit. Zde asi ve shodě s Tetzeliem bude třeba emendovati originalem na lepší orientalem. Konečně jest srovnati: (1143). Favente nobis divina mise- ricordia, cardinalis ab apostolica sede ad nos usque pervenit et nos omnes ab excommunicationis vinculo absolvit. Eo- dem anno isdem cardinalis nomine Guido pristinam electionem domni B. abbatis, se ipsum accusantis et ab eo consilium petentis, subtiliter [electionem domni B. Hinc tandem Rmus Guido, sedis apo- stolicae legatus, in Moraviam advenit. Audiens suam (abbatis) intrusionem in-
Strana 8
8 XII. Jos. Teige: abbatis] examinavit et eam illegitimam ordinatam esse, irritam fecit et eundem et contra statuta canonum factam re- Bogumilum vinculo anathematis onera- vit. Deinde amaro spiritu veniam petiit, periens, irritam omnimodis fecit. Deinde prostratus mox absolutionem obtinuit, ipsius admonicione prior cum ceteris fratribus habito consilio prefatum B. fratribus liberam celebrandi electionem presbiterum unanimiter et canonice in demandavit. Prior cum fratribus una- nimi voto prefatum Bogumilum elege- presentia domni cardinalis et huius terre antistitis sibi in abbatem elegerunt. runt in presentia domini legati et anti- stitis Henrici episcopi. SS. XVII p. 651. Není pochybnosti, že událosť stala se v Hradišti, a že zde dle Tetzelia sluší čísti B. za Bohumil, a nikoliv za Blasius, jak interpre- toval Wattenbach. Annales Gradicenses psány byly za života Deokarova (srov. quam renovationem ut perficiat vitam et sanitatem ac omnem prosperitatem concedat ei omnipotens Dominus), tedy v létech 1127—49. Přijme- me-li zprávu Tetzeliovu, že stavěl 8 let, tož sluší počítati do roku 1146. Vzhledem k jednolitosti písma a k plnému nedostatku přípisků musíme tvrditi, že ony tři poznámky o Opatovicích napsány byly v Hradišti, což snadno bylo možno, neb zajisté byla mezi oběma klá- štery uzavřena tak zv. fraternitas, tak že úmrtí opatů Opatovických muselo býti známo v Hradišti. A i jedinká poznámka jiné povahy než nekrologické snadno mohla býti napsána na Moravě. Dle toho lze konstruovati, že kodex tento, který původně byl asi majetkem kapituly kostela pražského, 1) dostal se s martyrologiem do Hradiště, kde připsána byla Historia Alexandri Magni a naše annály, a teprve r. 1149 neb 1150 přinesen mnichy vypovězenými do Opatovic, kde brzy (od původního hradištského letopisce?) něco bylo připsáno, ostatní, Opatovic se týkající, později a jinou rukou. Z doby praemontstratské ve středověku nezachovalo se nám nižádných letopisů. Za to tím čilejší byla literární činnosť, když klá- šter podporou krále Jiřího a Vladislavovou vzkvetl. V archivu zemském v Brně chová se ve sbírce Cerroni-ho pod č. 177 rukopis ve folio nadepsaný: Acta nonnullorum praelatorum monasterii Gradicensis ord. Praem., mající na přední desce vytlačená slova: Admodum reverendo ac venerabili patri domino domino Georgio Pavorino de Pavorin, monasterii Gradicensis prope Olomucium siti abbati dignissimo, sanctae sedis apostolicae prothonotario etc. Již první strana určuje podrobnější obsah codexu slovy: Liber primus annalium 1) To ovšem závisí také od rozřešení otázky o původu martyrologia.
8 XII. Jos. Teige: abbatis] examinavit et eam illegitimam ordinatam esse, irritam fecit et eundem et contra statuta canonum factam re- Bogumilum vinculo anathematis onera- vit. Deinde amaro spiritu veniam petiit, periens, irritam omnimodis fecit. Deinde prostratus mox absolutionem obtinuit, ipsius admonicione prior cum ceteris fratribus habito consilio prefatum B. fratribus liberam celebrandi electionem presbiterum unanimiter et canonice in demandavit. Prior cum fratribus una- nimi voto prefatum Bogumilum elege- presentia domni cardinalis et huius terre antistitis sibi in abbatem elegerunt. runt in presentia domini legati et anti- stitis Henrici episcopi. SS. XVII p. 651. Není pochybnosti, že událosť stala se v Hradišti, a že zde dle Tetzelia sluší čísti B. za Bohumil, a nikoliv za Blasius, jak interpre- toval Wattenbach. Annales Gradicenses psány byly za života Deokarova (srov. quam renovationem ut perficiat vitam et sanitatem ac omnem prosperitatem concedat ei omnipotens Dominus), tedy v létech 1127—49. Přijme- me-li zprávu Tetzeliovu, že stavěl 8 let, tož sluší počítati do roku 1146. Vzhledem k jednolitosti písma a k plnému nedostatku přípisků musíme tvrditi, že ony tři poznámky o Opatovicích napsány byly v Hradišti, což snadno bylo možno, neb zajisté byla mezi oběma klá- štery uzavřena tak zv. fraternitas, tak že úmrtí opatů Opatovických muselo býti známo v Hradišti. A i jedinká poznámka jiné povahy než nekrologické snadno mohla býti napsána na Moravě. Dle toho lze konstruovati, že kodex tento, který původně byl asi majetkem kapituly kostela pražského, 1) dostal se s martyrologiem do Hradiště, kde připsána byla Historia Alexandri Magni a naše annály, a teprve r. 1149 neb 1150 přinesen mnichy vypovězenými do Opatovic, kde brzy (od původního hradištského letopisce?) něco bylo připsáno, ostatní, Opatovic se týkající, později a jinou rukou. Z doby praemontstratské ve středověku nezachovalo se nám nižádných letopisů. Za to tím čilejší byla literární činnosť, když klá- šter podporou krále Jiřího a Vladislavovou vzkvetl. V archivu zemském v Brně chová se ve sbírce Cerroni-ho pod č. 177 rukopis ve folio nadepsaný: Acta nonnullorum praelatorum monasterii Gradicensis ord. Praem., mající na přední desce vytlačená slova: Admodum reverendo ac venerabili patri domino domino Georgio Pavorino de Pavorin, monasterii Gradicensis prope Olomucium siti abbati dignissimo, sanctae sedis apostolicae prothonotario etc. Již první strana určuje podrobnější obsah codexu slovy: Liber primus annalium 1) To ovšem závisí také od rozřešení otázky o původu martyrologia.
Strana 9
O pramenech dějin kláštera Hradištského. 9 Gradicensium ab antecessoribus conscriptus, terminatus est in reve- rendissimo domino domino Paulo de Grünwaldt, abbate Gradicensi decimo nono. První čtyři listy jsou papírové; obsahují přípis (= listina) o dědiny a profreimarčení tří vsí od kláštera Hradištského, totiž Bez- měrova, Hradištka a Zlobic, za Važany, Lhotu, Dešné a Brodek r. 1579. Potom následují vložky pergamenové s tímto titulem: „Reveren- dissimus in Christo pater dominus dominus Georgius Paworinus a Pa- worin abbas 40. infulatus 20. nominis huius 3. monasterii Gradicensis, prothonotarius sedis apostolicae nec non aulae Lateranensis ac sacri apostolici palatii comes, memor suae animae, monasterium totum desolatum debitis ultra septuaginta milia oneratum parvis redditibus inventum, hisce supra scriptis bonis suo labore industria et aere di- tavit, amplificavit sibi et suae charissimae posteritati, ex quo sit be- nedictus deus et laudandus sine fine.“ Při tom vymalován obraz sv. Jiří. Po té následuje fol. 2.—8. inventář, z něhož jako zajímavější uvádíme: (Fol. 2a.) Obraz swate Margety strzibrney pozlaczeny stogy 60 zl.; obraz S° Ssebestyana na koralu strzibrney pozlatczeny stogy 60 zl.; obraz S° Girzy na kony strzibrney pozlatczeney stogy 170 zl.; na listu 9a pak „znamenagii se plathy stale, ktere gsem ya take kniez Girzik Paworyn z Paworynu oppath za panowany swého k temuz klassteru Hradistkemu z welikau praczy wyhledal a spusobil. List 10. jest nepopsán, list 11.—12. má poznámky o hospodářské činnosti jmenovaného opata, a list 13. jest opětně prázdný. Více zají- mavosti má „annotatio rebellionum factarum a diversis pagis mona- sterii Gradicensis sub abbate Georgio Paworino“ (fol. 14a), a „enar- ratio falsi et ficti edicti caesarei, quod ab abbate Ponietowsky in- truso propter metum incusum acceptatum fuit, ex quo plurima mala monasterio evenere ab anno 1579—1605. (Fol. 14a— 15b). Následu- jící enarratio visitationis monasterii Gradicensis ab imperatore Mathia anno 1609 (fol. 16°) jest česky psána. Listy 16b—17b jsou opětně prázdny; a na fol. 18a—18b jest seznam reliquií, z nichž uvádíme: č. 17. S. Stephani brachium, č. 18. lapidem, cum quo lapidatus fuit idem sanctus, č. 22. S. Adalberti martyris, s. Viti mart., s. Procopii abbatis, s. Cyrilli et Methodii, s. Ludmillae ducissae et mart. Na dalším listu 18b jsou: Hae sunt indulgentiae collatae a pontificibus Innocentio, Honorio, Adriano, Gregorio, Johanne, Alexandro, Nicolao, Clemente, Martino, Eugenio, Lucio, Pascasio. Po annálech, které po- zději podrobně popíšeme, jest fol. 39. prázdný list, 40tý jest vyříznut, na 41a: memorabilia quaedam z let. 1594—1642; na 42a: Tyto gsem
O pramenech dějin kláštera Hradištského. 9 Gradicensium ab antecessoribus conscriptus, terminatus est in reve- rendissimo domino domino Paulo de Grünwaldt, abbate Gradicensi decimo nono. První čtyři listy jsou papírové; obsahují přípis (= listina) o dědiny a profreimarčení tří vsí od kláštera Hradištského, totiž Bez- měrova, Hradištka a Zlobic, za Važany, Lhotu, Dešné a Brodek r. 1579. Potom následují vložky pergamenové s tímto titulem: „Reveren- dissimus in Christo pater dominus dominus Georgius Paworinus a Pa- worin abbas 40. infulatus 20. nominis huius 3. monasterii Gradicensis, prothonotarius sedis apostolicae nec non aulae Lateranensis ac sacri apostolici palatii comes, memor suae animae, monasterium totum desolatum debitis ultra septuaginta milia oneratum parvis redditibus inventum, hisce supra scriptis bonis suo labore industria et aere di- tavit, amplificavit sibi et suae charissimae posteritati, ex quo sit be- nedictus deus et laudandus sine fine.“ Při tom vymalován obraz sv. Jiří. Po té následuje fol. 2.—8. inventář, z něhož jako zajímavější uvádíme: (Fol. 2a.) Obraz swate Margety strzibrney pozlaczeny stogy 60 zl.; obraz S° Ssebestyana na koralu strzibrney pozlatczeny stogy 60 zl.; obraz S° Girzy na kony strzibrney pozlatczeney stogy 170 zl.; na listu 9a pak „znamenagii se plathy stale, ktere gsem ya take kniez Girzik Paworyn z Paworynu oppath za panowany swého k temuz klassteru Hradistkemu z welikau praczy wyhledal a spusobil. List 10. jest nepopsán, list 11.—12. má poznámky o hospodářské činnosti jmenovaného opata, a list 13. jest opětně prázdný. Více zají- mavosti má „annotatio rebellionum factarum a diversis pagis mona- sterii Gradicensis sub abbate Georgio Paworino“ (fol. 14a), a „enar- ratio falsi et ficti edicti caesarei, quod ab abbate Ponietowsky in- truso propter metum incusum acceptatum fuit, ex quo plurima mala monasterio evenere ab anno 1579—1605. (Fol. 14a— 15b). Následu- jící enarratio visitationis monasterii Gradicensis ab imperatore Mathia anno 1609 (fol. 16°) jest česky psána. Listy 16b—17b jsou opětně prázdny; a na fol. 18a—18b jest seznam reliquií, z nichž uvádíme: č. 17. S. Stephani brachium, č. 18. lapidem, cum quo lapidatus fuit idem sanctus, č. 22. S. Adalberti martyris, s. Viti mart., s. Procopii abbatis, s. Cyrilli et Methodii, s. Ludmillae ducissae et mart. Na dalším listu 18b jsou: Hae sunt indulgentiae collatae a pontificibus Innocentio, Honorio, Adriano, Gregorio, Johanne, Alexandro, Nicolao, Clemente, Martino, Eugenio, Lucio, Pascasio. Po annálech, které po- zději podrobně popíšeme, jest fol. 39. prázdný list, 40tý jest vyříznut, na 41a: memorabilia quaedam z let. 1594—1642; na 42a: Tyto gsem
Strana 10
10 XII. Jos. Teige: ya knez Girzik Paworyn z Paworynu oppath od przedkuow swych wzdielane a na klasster uwedene dluhy zastal, a pokudz mie pan buoh ussemohauczy zdrawy poprzity raczii, k zaplacenii podstoupil. Konečně list 44tý jest zabrán pokračováním smluv z fol. 41, a ostat- ních 13 listů jest prázdno. Ve středu kodexu nalézá se na fol. 19a—38b: „Historia de fun- datoribus, progressu monasterii Gradicensis, prope Olomutium siti, cum eiusdem monasterii dominorum abbatum catalogo, authore fr. Joanne Tetzelio Miglicensi“, psaná jazykem latinským. O spisovateli obsahuje důležitou zprávu codex téhož kláštera nadepsaný: Biographiae cano- nicorum Gradicensium, pod č. 64. ve sbírce Cerroni-ho chovaný, který psán byl ku konci XVII. neb počátkem XVIII. st. v klášteře našem. Tato ve všech kusech důležitá zpráva o Tetzeliovi zní takto (fol. 61): Joannes Tescheli Miglicensis. Sic ipsemet nomen suum adscripsit et praemisit actis abbatum Gradicensium, quorum seriem a prima fun- datione (nihil insinuando ex quo fonte ea sumpserit, quae saeculis ante eum pluribus contigerunt, sed praesumptuose referendo ac si iis interfuisset, aut revelatione accepisset) conscripsit tempore domini Georgii Paworini (forte in eius gratiam) in libro ex membranae foliis compacto. Utinam aliqua modestiore calamo et stylo meliore scripsisset. Etenim, ut stylum grammatico vix superiorem taceam, in referendis laude dignis praelatorum actis est succinctissimus (contra quod P. Michael Siebenaicher in suis annalibus melius elaboratis stomacha- bundus merito conqueritur), eaque superficietenus solum attingit et in genere, ea vero, quae satius fuisset reticere aut obiter insinuare suffecisset, aperte una ferme semper lyra denarrat, etiam quaedam nimis particularizat. Ob quod aliquibus nostris nunc degentibus du- bium movetur, an Gradicensis fuerit professus, quia talia de Gradi- censibus praelatis propalat, et quos alii etiam exteri scriptores (Cru- gerium P. Mich. Siebenaicher saepe refert in suis annalibus) enco- miis efferunt, ille vituperiis onerat. Ego quidem Gradicensem pro- fessum fuisse Tetschelium non ambiguo, non multum tamen literis excultum colligo. Avis et scriptor ex penna cognosci possunt. In hoc etiam lepidus mihi videtur, quod de domino Paworino omni laude dignissimo nihil prorsus scripserit, sed successoribus scribenda re- commendat. Unum hic supprimere non possum silentio, ex quo bonum Tetschelium manifesti erroris et passionati animi convinco. Est liber antiquissimus, in quo charactere veteri et stylo in membrana sunt scripta omnia privilegia a prima fundatione monasterio Gradicensi concessa, qui liber prae thesauris ad nostra usque tempora conservatus
10 XII. Jos. Teige: ya knez Girzik Paworyn z Paworynu oppath od przedkuow swych wzdielane a na klasster uwedene dluhy zastal, a pokudz mie pan buoh ussemohauczy zdrawy poprzity raczii, k zaplacenii podstoupil. Konečně list 44tý jest zabrán pokračováním smluv z fol. 41, a ostat- ních 13 listů jest prázdno. Ve středu kodexu nalézá se na fol. 19a—38b: „Historia de fun- datoribus, progressu monasterii Gradicensis, prope Olomutium siti, cum eiusdem monasterii dominorum abbatum catalogo, authore fr. Joanne Tetzelio Miglicensi“, psaná jazykem latinským. O spisovateli obsahuje důležitou zprávu codex téhož kláštera nadepsaný: Biographiae cano- nicorum Gradicensium, pod č. 64. ve sbírce Cerroni-ho chovaný, který psán byl ku konci XVII. neb počátkem XVIII. st. v klášteře našem. Tato ve všech kusech důležitá zpráva o Tetzeliovi zní takto (fol. 61): Joannes Tescheli Miglicensis. Sic ipsemet nomen suum adscripsit et praemisit actis abbatum Gradicensium, quorum seriem a prima fun- datione (nihil insinuando ex quo fonte ea sumpserit, quae saeculis ante eum pluribus contigerunt, sed praesumptuose referendo ac si iis interfuisset, aut revelatione accepisset) conscripsit tempore domini Georgii Paworini (forte in eius gratiam) in libro ex membranae foliis compacto. Utinam aliqua modestiore calamo et stylo meliore scripsisset. Etenim, ut stylum grammatico vix superiorem taceam, in referendis laude dignis praelatorum actis est succinctissimus (contra quod P. Michael Siebenaicher in suis annalibus melius elaboratis stomacha- bundus merito conqueritur), eaque superficietenus solum attingit et in genere, ea vero, quae satius fuisset reticere aut obiter insinuare suffecisset, aperte una ferme semper lyra denarrat, etiam quaedam nimis particularizat. Ob quod aliquibus nostris nunc degentibus du- bium movetur, an Gradicensis fuerit professus, quia talia de Gradi- censibus praelatis propalat, et quos alii etiam exteri scriptores (Cru- gerium P. Mich. Siebenaicher saepe refert in suis annalibus) enco- miis efferunt, ille vituperiis onerat. Ego quidem Gradicensem pro- fessum fuisse Tetschelium non ambiguo, non multum tamen literis excultum colligo. Avis et scriptor ex penna cognosci possunt. In hoc etiam lepidus mihi videtur, quod de domino Paworino omni laude dignissimo nihil prorsus scripserit, sed successoribus scribenda re- commendat. Unum hic supprimere non possum silentio, ex quo bonum Tetschelium manifesti erroris et passionati animi convinco. Est liber antiquissimus, in quo charactere veteri et stylo in membrana sunt scripta omnia privilegia a prima fundatione monasterio Gradicensi concessa, qui liber prae thesauris ad nostra usque tempora conservatus
Strana 11
O pramenech dějin kláštera Hradištského. 11 et ab antecessoribus (ut senes nostri a senioribus sui temporis et illi per traditionem acceperunt) occultissime servabatur obmuratus. Quamvis recenter sint descripta omnia privilegia, vidimata et a Ferdinando tertio confirmata sub D. Jacobo Göding, dum tempore belli Suetici in Austriam se recepisset. Liber ergo memoratus noviter (vetustate fortassis corrosa exteriore compactura) compactus est anno 1583, prout trabalibus literis MDLXXXIII. in primo statim folio exaratum est videre, addita est insuper praefatio adhortatoria ad successores, ut pro conservanda immunitate per haec privilegia concessa contra in- vasores bonorum fundationis Gradicensis fortiter se opponant. Nomen praelati, sub quo hic liber est renovatus, ante praefationem positum est et in praefatione saepius occurrens (quod aureis scriptum litteris apparet fuisse) erasum est et diversa prorsus a priore scriptura suppositum nomen Caspari Langnactii, quod agnomen Casparo de Litovia nuspiam alias attributum lego. Annus etiam in fine praefationis literis expressus, correctus est et suppositum scriptura diversa et distorta septuagesimo loco octuagesimo; correcturam autem hanc et scripturam esse Tetschelii clare apparet consideranti seriem abbatum- Gradicensium ab eo conscriptam. Jam ergo manifesti erroris et pas- sionati animi bonum Tetschelium sic convinco: Si liber est innovatus anno 1583, prout trabales litterae annum illum more romano expri- mentes in primo folio positae (quas Tetschelius forte non observavit vel non novit aut eradere non valuit) ostendunt, cum certum sit illo anno abbatem Gradicensem fuisse Joannem Ponietowsky, illius indubie nomen fuit inscriptum, quod Tetschelius passionate erasit et eronee Casparum inscripsit, aute 7 annos iam defunctum, nempe anno 1576. Si vero liber est renovatus ao. 1573, prout correxit Tetschelius, cum ad finem praefationis ponantur nomina prioris, supprioris et quorun- dam seniorum, quomodo potuit anno 1573 fuisse supprior Paulus Sylvanus sive Molitor, qui primo anno 1579 factus est presbyter, .. Si igitur eronee et passionate hic egisse Tetschelius convicitur, quomodo ei tute in aliis credendum? Et haec de Tetschelio fusius non ex passione sed amore veritatis indagandae. Nihil alias de eo invenio, quid officiorum obiverit, ubi aut quo anno defunctus sit. Při této příležitosti nemohu potlačiti poznámku Cerroniho sice jen tuškou po straně této zprávy napsanou, která snad k nálezu dů- ležitého zde zmíněného codexu vésti by mohla: Hic liber dictus Niger ante abolitionem monasterii Gradicensis a secretario ultimi abbatis Gradicensis Pauli Waczlawik Edmundo Link fuit adconcessus ad ex- cerpendum presbytero ecclesiastico nomine Fribek Olomucii, qui
O pramenech dějin kláštera Hradištského. 11 et ab antecessoribus (ut senes nostri a senioribus sui temporis et illi per traditionem acceperunt) occultissime servabatur obmuratus. Quamvis recenter sint descripta omnia privilegia, vidimata et a Ferdinando tertio confirmata sub D. Jacobo Göding, dum tempore belli Suetici in Austriam se recepisset. Liber ergo memoratus noviter (vetustate fortassis corrosa exteriore compactura) compactus est anno 1583, prout trabalibus literis MDLXXXIII. in primo statim folio exaratum est videre, addita est insuper praefatio adhortatoria ad successores, ut pro conservanda immunitate per haec privilegia concessa contra in- vasores bonorum fundationis Gradicensis fortiter se opponant. Nomen praelati, sub quo hic liber est renovatus, ante praefationem positum est et in praefatione saepius occurrens (quod aureis scriptum litteris apparet fuisse) erasum est et diversa prorsus a priore scriptura suppositum nomen Caspari Langnactii, quod agnomen Casparo de Litovia nuspiam alias attributum lego. Annus etiam in fine praefationis literis expressus, correctus est et suppositum scriptura diversa et distorta septuagesimo loco octuagesimo; correcturam autem hanc et scripturam esse Tetschelii clare apparet consideranti seriem abbatum- Gradicensium ab eo conscriptam. Jam ergo manifesti erroris et pas- sionati animi bonum Tetschelium sic convinco: Si liber est innovatus anno 1583, prout trabales litterae annum illum more romano expri- mentes in primo folio positae (quas Tetschelius forte non observavit vel non novit aut eradere non valuit) ostendunt, cum certum sit illo anno abbatem Gradicensem fuisse Joannem Ponietowsky, illius indubie nomen fuit inscriptum, quod Tetschelius passionate erasit et eronee Casparum inscripsit, aute 7 annos iam defunctum, nempe anno 1576. Si vero liber est renovatus ao. 1573, prout correxit Tetschelius, cum ad finem praefationis ponantur nomina prioris, supprioris et quorun- dam seniorum, quomodo potuit anno 1573 fuisse supprior Paulus Sylvanus sive Molitor, qui primo anno 1579 factus est presbyter, .. Si igitur eronee et passionate hic egisse Tetschelius convicitur, quomodo ei tute in aliis credendum? Et haec de Tetschelio fusius non ex passione sed amore veritatis indagandae. Nihil alias de eo invenio, quid officiorum obiverit, ubi aut quo anno defunctus sit. Při této příležitosti nemohu potlačiti poznámku Cerroniho sice jen tuškou po straně této zprávy napsanou, která snad k nálezu dů- ležitého zde zmíněného codexu vésti by mohla: Hic liber dictus Niger ante abolitionem monasterii Gradicensis a secretario ultimi abbatis Gradicensis Pauli Waczlawik Edmundo Link fuit adconcessus ad ex- cerpendum presbytero ecclesiastico nomine Fribek Olomucii, qui
Strana 12
12 XII. Jos. Teige: eum post abolitionem monasterii retinuit. Post mortem Fribekii do- mino habitationis (remansit). Hic illum cum aliis mss. a Fribekio relictis vendidit Nepomuceno Pelikano abbati Neoreuschensi, et hic abbas eum dono dedit N. Buday, abbati abbatiae Czorna in Ungaria, quae fuit filia monasterii Gradicensis, ubi reperitur. 1) Kritika v oné zprávě obsažená jest velkou většinou přílišná. Vzbudil zajisté hněv loyalního našeho zpravodaje ostrý posudek Tet- zeliův o některých opatech, pro náš obor ale neztrácejí Tetzeliovy zprávy nijak na důležitosti. Vzdáváť jim i tento kritik nepřímo chválu vynášením ceny mladších annálů Siebenaicherových, které ale zcela založeny jsou na Tetzeliovi.2) Poslední velké annalistické dílo v Hradišti jest kniha Michala Siebenaichera. I o jeho životě zpraveni jsme pouze jmenovanými již Biographiae Canonicorum Gradicensinm. Zde se fol. 284 čte: Michael Siebeneicher natione Silesius, patria Leovallensis prope Saxoniam, natus mundo anno 1642, monasterium ingressus est anno 1661 mense Junio, vestitus autem est 4. Julii. Professionem religiosam fecit anno 1662, 9. Julii, quae erat dominica et octava visitationis B. M. V. Post professionem immediate (quia ante ingressum suum ad monaste- rium logicae studuerat) missus fuerat ad civitatem, ut cum reliquis studium logicae continuaret per aliquot illas quae ante finem stu- diorum restabant septimanas. Anno eodem post festum OO. SS. conti- nuavit studia philosophica, et quia supervenerunt rumores bellici, ob quos studia interrumpere necesse fuit, Pragae in seminario (quo cum pluribus nostris missus fuerat) continuavit physicam cum Alexio Wurst, Stephano Lyssek et Matheo Planiczka sub professoribus Bernardo Adamek, professo Lucensi et Josepho Schwartz, professo Sinaeo. Duo postremi, ut iam dictum, non finiverunt philosophiam, sed Gradicium redierunt. Michael Siebeneicher autem et Alexius Wurst mense Julio anno 1664 integram philosophiam Pragae defenderunt sub rev. P. Josepho Schwartz, et in Augusto Gradicium redierunt. Missus deinde fuerat uterque ad theologicum studium ad civitatem, universitatem Olomucensem frequentantes, post festum OO. SS. illo anno 1664, 1) Odtud bylo mi na moji otázku laskavostí pana z Strónski odpověděno, že žádný takový codex se tam nenalezá. Existenci takového codexu v XVIII. stol. dokaznjí ověřovací klausule u některých listin (viz II.). Zdaž nepřipadá zde mi- movolně na mysl Friebekův codex XIII. stol. z kláštera Hradištského, o kterém se všeobecně pochybuje, že by kdy byl? 2) Cituje-li Boček v Codexu Annales veteres mss. monasterii Gradic., míní tím Tetzelia.
12 XII. Jos. Teige: eum post abolitionem monasterii retinuit. Post mortem Fribekii do- mino habitationis (remansit). Hic illum cum aliis mss. a Fribekio relictis vendidit Nepomuceno Pelikano abbati Neoreuschensi, et hic abbas eum dono dedit N. Buday, abbati abbatiae Czorna in Ungaria, quae fuit filia monasterii Gradicensis, ubi reperitur. 1) Kritika v oné zprávě obsažená jest velkou většinou přílišná. Vzbudil zajisté hněv loyalního našeho zpravodaje ostrý posudek Tet- zeliův o některých opatech, pro náš obor ale neztrácejí Tetzeliovy zprávy nijak na důležitosti. Vzdáváť jim i tento kritik nepřímo chválu vynášením ceny mladších annálů Siebenaicherových, které ale zcela založeny jsou na Tetzeliovi.2) Poslední velké annalistické dílo v Hradišti jest kniha Michala Siebenaichera. I o jeho životě zpraveni jsme pouze jmenovanými již Biographiae Canonicorum Gradicensinm. Zde se fol. 284 čte: Michael Siebeneicher natione Silesius, patria Leovallensis prope Saxoniam, natus mundo anno 1642, monasterium ingressus est anno 1661 mense Junio, vestitus autem est 4. Julii. Professionem religiosam fecit anno 1662, 9. Julii, quae erat dominica et octava visitationis B. M. V. Post professionem immediate (quia ante ingressum suum ad monaste- rium logicae studuerat) missus fuerat ad civitatem, ut cum reliquis studium logicae continuaret per aliquot illas quae ante finem stu- diorum restabant septimanas. Anno eodem post festum OO. SS. conti- nuavit studia philosophica, et quia supervenerunt rumores bellici, ob quos studia interrumpere necesse fuit, Pragae in seminario (quo cum pluribus nostris missus fuerat) continuavit physicam cum Alexio Wurst, Stephano Lyssek et Matheo Planiczka sub professoribus Bernardo Adamek, professo Lucensi et Josepho Schwartz, professo Sinaeo. Duo postremi, ut iam dictum, non finiverunt philosophiam, sed Gradicium redierunt. Michael Siebeneicher autem et Alexius Wurst mense Julio anno 1664 integram philosophiam Pragae defenderunt sub rev. P. Josepho Schwartz, et in Augusto Gradicium redierunt. Missus deinde fuerat uterque ad theologicum studium ad civitatem, universitatem Olomucensem frequentantes, post festum OO. SS. illo anno 1664, 1) Odtud bylo mi na moji otázku laskavostí pana z Strónski odpověděno, že žádný takový codex se tam nenalezá. Existenci takového codexu v XVIII. stol. dokaznjí ověřovací klausule u některých listin (viz II.). Zdaž nepřipadá zde mi- movolně na mysl Friebekův codex XIII. stol. z kláštera Hradištského, o kterém se všeobecně pochybuje, že by kdy byl? 2) Cituje-li Boček v Codexu Annales veteres mss. monasterii Gradic., míní tím Tetzelia.
Strana 13
O pramenech dějin kláštera Hradištského. 13 manebant autem in domo Lucensium protunc penes novam turrim. Non absolvit totam theologiam M. Siebeneicher ad conventum revo- catus, secundo, ut opinor, anno. Anno 1668 presbyter est ordinatus Brunnae 18. Martii sabbato ante dominicam Passionis; primitias ce- lebravit 1. Aprilis ipso die paschali in matutina. Anno eodem con- stitutus est professor philosophiae, quam tradere incepit post festum OO. SS., sed nec logicam finivit, rev. P. Hermano Banke continuan- dam reliquens professuram. Fuit deinde per aliquot annos director chori figuralis et musicae, erat enim et ipse musicus. Anno 1671, 27. Octobris missus est Schebetovium et factus est administrator Stephanoviensis; erat autem purus Germanus. Stephanoviensis eccle- siae enim populus antea erat pure Germanicus et paucissimi Mo- ravi, de facto autem potiori sunt Moravi et pauci puri Germani, siqui- dem ipsi Germani plerique etiam intelligunt Moravicam. Unde etiam de facto Schebetovienses capellani maxime utraquistae constituuntur, ut saltem confessiones Moravice excipere possint. Anno sequenti 1673 graviter aegrotavit rev. P. M. Siebeneicher Schebetovii, quapropter 4. Junii Schebetovio ad conventum est revocatus, ut valetudinem suam curet diligenter. 28. Julii constitutus est confessarius conventus. Anno 1674 mense Octobri iterato factus est capellanus Schebetoviensis, ibique mansit usque ad annum 1676, quo ad conventum est revocatus 13. Julii, ubi iam mansit usque ad diem obitus. Composuitque Hi- storiam sacri nostri Montis Praemonstrati a primo sui origine texens et gratiam, quae in hoc sacro loco ope beatissimae matris acciderunt, describens. Editus est liber typo anno 1679 idiomate Germanico et celsissimo principi Carolo Lichtenstein episcopo Olomucensi dedicatus, eidemque oblatus 1ma Octobris praefato anno ecclesiam memoratam ritu solenni consecranti. Post modum eadem Hystoria e Germanico in Moravicum est translata atque excellentissimo domino Francisco Liebsteinsky comiti a Kolowrat, capitaneo provinciae, dedicata. Scripsit praeterea rev. P. M. Siebeneicher Annales nostri monasterii Gradicensis, quos in unum tomum congessit, a prima fundatione facta pro rev. PP. Benedictinis usque ad 40. abbatem ex ordine Praemon- stratensi Georgium Paworinum a Paworin, qui fuit e priore in abbatem Gradicensem electus post Paulum Grünwaldt defunctum anno 1593 in vigilia Nativitatis Domini. Reliquit autem in notatis acta abbatum Gradicensium a dno. G. Paworino usque ad d. Fridericum Schinalium inclusive, quae continuaturo eosdem annales deservient. Potiori vitae suae tempore cum morbis podagra, scyatica, chiragra luctabatur, quibus enervatus cum ordini sacro consuetos labores peragere non
O pramenech dějin kláštera Hradištského. 13 manebant autem in domo Lucensium protunc penes novam turrim. Non absolvit totam theologiam M. Siebeneicher ad conventum revo- catus, secundo, ut opinor, anno. Anno 1668 presbyter est ordinatus Brunnae 18. Martii sabbato ante dominicam Passionis; primitias ce- lebravit 1. Aprilis ipso die paschali in matutina. Anno eodem con- stitutus est professor philosophiae, quam tradere incepit post festum OO. SS., sed nec logicam finivit, rev. P. Hermano Banke continuan- dam reliquens professuram. Fuit deinde per aliquot annos director chori figuralis et musicae, erat enim et ipse musicus. Anno 1671, 27. Octobris missus est Schebetovium et factus est administrator Stephanoviensis; erat autem purus Germanus. Stephanoviensis eccle- siae enim populus antea erat pure Germanicus et paucissimi Mo- ravi, de facto autem potiori sunt Moravi et pauci puri Germani, siqui- dem ipsi Germani plerique etiam intelligunt Moravicam. Unde etiam de facto Schebetovienses capellani maxime utraquistae constituuntur, ut saltem confessiones Moravice excipere possint. Anno sequenti 1673 graviter aegrotavit rev. P. M. Siebeneicher Schebetovii, quapropter 4. Junii Schebetovio ad conventum est revocatus, ut valetudinem suam curet diligenter. 28. Julii constitutus est confessarius conventus. Anno 1674 mense Octobri iterato factus est capellanus Schebetoviensis, ibique mansit usque ad annum 1676, quo ad conventum est revocatus 13. Julii, ubi iam mansit usque ad diem obitus. Composuitque Hi- storiam sacri nostri Montis Praemonstrati a primo sui origine texens et gratiam, quae in hoc sacro loco ope beatissimae matris acciderunt, describens. Editus est liber typo anno 1679 idiomate Germanico et celsissimo principi Carolo Lichtenstein episcopo Olomucensi dedicatus, eidemque oblatus 1ma Octobris praefato anno ecclesiam memoratam ritu solenni consecranti. Post modum eadem Hystoria e Germanico in Moravicum est translata atque excellentissimo domino Francisco Liebsteinsky comiti a Kolowrat, capitaneo provinciae, dedicata. Scripsit praeterea rev. P. M. Siebeneicher Annales nostri monasterii Gradicensis, quos in unum tomum congessit, a prima fundatione facta pro rev. PP. Benedictinis usque ad 40. abbatem ex ordine Praemon- stratensi Georgium Paworinum a Paworin, qui fuit e priore in abbatem Gradicensem electus post Paulum Grünwaldt defunctum anno 1593 in vigilia Nativitatis Domini. Reliquit autem in notatis acta abbatum Gradicensium a dno. G. Paworino usque ad d. Fridericum Schinalium inclusive, quae continuaturo eosdem annales deservient. Potiori vitae suae tempore cum morbis podagra, scyatica, chiragra luctabatur, quibus enervatus cum ordini sacro consuetos labores peragere non
Strana 14
14 XII. Jos. Teige: posset, calamo supplevit, dum practer memorata paulo ante, plures pro choro libros (elegantem habuit ad scribendum manum) et alia multa sacrae communitati nostrae utilia sua manu conscripsit. Anno tandem 1679 ad finem vergente finiri vitae suae breves dies expertus, cum peracerbis confectus doloribus 9 continuis lecto affixus hebdo- madibus, morbo ingravescente hectica consumptus est, omnibus sacra- mentis rite munitus 1ma Januarii anni 1680 inter 8vam et 9nam matu- tinam vitam finivit cum novo anno, novam et aeternam inchoaturus. Obiit aetatis suae anno 38, religionis 19. sacerdotii 12. Sepultus est in cripta in medio chori. Rukopis annálů těchto, který Boček v Codexu dipl. označuje slovy Annales MS. mon. Grad., chová se v zemském archivu morav- ském 1) a jest psán ve velkém foliu v jednom svazku (druhý svazek obsahuje pokračování po smrti Siebeneichrově psaná), který má nad- pis: Historica relatio de conditoribus, primo arcis deinde monasterii Gradicensis nec non duplici fundatione, prima pro divi Benedicti mo- nachis, altera pro ordinis Praemonstratensis canonicis factam, conti- nens abbatum ex utroque ordine, ordine sibi succedentium, seriem cum gestis et actis eorundem aliisque memorabilibus, quae tam in Moravia, quam aliis adiacentibus provinciis a prima Gradicii erectione usque ad nostra tempora acciderunt conscripta sub regimine rev. perillustr. ac amplis. d. prael. d. Alexii Worstii, abbatis Gradic. dig- nissimi a P. Michaele Siebenaicher, Silesio Leovalense, dicti mona- sterii et ordinis canonico et presbytero anno 1676, a věnován jest reverendissimo perillustri ac amplissimo domino prelato d. Alexio, coenobii Grad. abbati. Jako prameny jest označena S. samým v úvodu celá řada tehda slavených historiků, tak ku př. Caesar Baronius, Aeneas Sylvius ex cardinalibus, Dubravius Olomucensis et Cosmas Pragensis episcopi (!), Haiecius, Spondanus, Balbinus, Crugerius presbyteri, Trithemius, Krantzius, Paprocius, Kromerus, Bonfinius, Brachelius, Thuldenus aliique. Rovněž, a to měrou plnou, čerpal ex veteri manuscripto fratris eiusdem Joannis Tetzelii. Práci své dodal S. velkého významu, že, jak sám praví, inseruntur omnia privilegia, diplomata, iura, gratiae, libertates, immunitates, favores etc., quibus tam ecclesiastici, quam saeculares principes Gradicium locupletantur. Kroniku svou počíná S. popsáním Moravy, vypisuje v duchu své doby děje za Svatopluka, Svatoboje a za prvních křesťanských knížat 1) Za jeho laskavé půjčení do Ústavu pro rakouský dějezpyt tuto vřele dě- kuji panu archiváři Brandlovi.
14 XII. Jos. Teige: posset, calamo supplevit, dum practer memorata paulo ante, plures pro choro libros (elegantem habuit ad scribendum manum) et alia multa sacrae communitati nostrae utilia sua manu conscripsit. Anno tandem 1679 ad finem vergente finiri vitae suae breves dies expertus, cum peracerbis confectus doloribus 9 continuis lecto affixus hebdo- madibus, morbo ingravescente hectica consumptus est, omnibus sacra- mentis rite munitus 1ma Januarii anni 1680 inter 8vam et 9nam matu- tinam vitam finivit cum novo anno, novam et aeternam inchoaturus. Obiit aetatis suae anno 38, religionis 19. sacerdotii 12. Sepultus est in cripta in medio chori. Rukopis annálů těchto, který Boček v Codexu dipl. označuje slovy Annales MS. mon. Grad., chová se v zemském archivu morav- ském 1) a jest psán ve velkém foliu v jednom svazku (druhý svazek obsahuje pokračování po smrti Siebeneichrově psaná), který má nad- pis: Historica relatio de conditoribus, primo arcis deinde monasterii Gradicensis nec non duplici fundatione, prima pro divi Benedicti mo- nachis, altera pro ordinis Praemonstratensis canonicis factam, conti- nens abbatum ex utroque ordine, ordine sibi succedentium, seriem cum gestis et actis eorundem aliisque memorabilibus, quae tam in Moravia, quam aliis adiacentibus provinciis a prima Gradicii erectione usque ad nostra tempora acciderunt conscripta sub regimine rev. perillustr. ac amplis. d. prael. d. Alexii Worstii, abbatis Gradic. dig- nissimi a P. Michaele Siebenaicher, Silesio Leovalense, dicti mona- sterii et ordinis canonico et presbytero anno 1676, a věnován jest reverendissimo perillustri ac amplissimo domino prelato d. Alexio, coenobii Grad. abbati. Jako prameny jest označena S. samým v úvodu celá řada tehda slavených historiků, tak ku př. Caesar Baronius, Aeneas Sylvius ex cardinalibus, Dubravius Olomucensis et Cosmas Pragensis episcopi (!), Haiecius, Spondanus, Balbinus, Crugerius presbyteri, Trithemius, Krantzius, Paprocius, Kromerus, Bonfinius, Brachelius, Thuldenus aliique. Rovněž, a to měrou plnou, čerpal ex veteri manuscripto fratris eiusdem Joannis Tetzelii. Práci své dodal S. velkého významu, že, jak sám praví, inseruntur omnia privilegia, diplomata, iura, gratiae, libertates, immunitates, favores etc., quibus tam ecclesiastici, quam saeculares principes Gradicium locupletantur. Kroniku svou počíná S. popsáním Moravy, vypisuje v duchu své doby děje za Svatopluka, Svatoboje a za prvních křesťanských knížat 1) Za jeho laskavé půjčení do Ústavu pro rakouský dějezpyt tuto vřele dě- kuji panu archiváři Brandlovi.
Strana 15
O pramenech dějin kláštera Hradištského. 15 českých, šířeji vypravuje o Břetislavovi I., opakuje báj o hradu u Olo- mouce a o pobytu Judity v něm, a počíná na str. 18a vlastní dějiny kláštera. Po celý středověk vypisuje z Tetzelia, přidávaje z uvede- ných pramenů zprávy o jiných klášteřích jeho řádu. Dějiny periody benediktinské končí taktéž, jako jeho předchůdce, episodou o odvá- žném mnichu Augustinovi a o smrti dvaceti zbývajících mnichů v kapli sv. Michala, k čemu ale dodává: vulgariter quidam mihi narrare solebant, Ottonem marchionem non immediate post attentatum ab illo fratre scelus religiosos caeteros carceri mancipasse, sed biduo aut triduo post convivium solenne in monasterio instituisse, atque in eodem . . . abbatem per modum quaestionis interrogasse, quanam poena dignos esse iudicaret religiosos, qui tale quoddam ignominio- sum facinus in fundatorem suum . . . praesumpserent, ac mox abba- tem respondisse: eius modi religiosos una cum abbate suo merito carcere perpetuo ac obmurato mulctandos. Od str. 30a v druhé ka- pitole počíná vypravování o uvedení Praemonstrátů. Počátek kroniky opsán byl (jak se zdá Bočkem) pro archiv zemský a chová se tam pod číslem 4142, jde ale jen k r. 1078, neboť dále poznamenány jsou jen listiny zde se nalezající. Jméno opisu označeno jest neúplně jako „extractus ex annalibus Gradicensibus“. Z annalistiky klášterní v XVIII. stol. známe vedle tisků níže uvedených rukopis sbírky Cerroni-ho č. 177 zvaný: Acta nonnullorum praelatorum Gradicensium, psaná Zikmundem Irmlerem; dále nalézá se v Codexu, kde vložen rukopis Tetzeliův, folio 1b kratičké, z jiných pramenů nám známé poznámky historické. V téže době napsána byla Historia de fundatoribus, kde se stručně o nejstarší době kláštera jedná, a kterou z rukopisu č. 3817 zem. archivu morav. vydal jsem v „Studien und Mittheilungen aus dem Benediktiner und Cistercienser Orden“ r. 1892. Krátká práce „Extractus ex veteribus annalibus mo- nasterii Gradicensis“, tamtéž pod č. 3821 chovaná, jest pouhý výtah z Tetzelia. O Hirschmenzlově Relatio de insigni monasterio Gradi- censi stačí, co již Dudík M. G. Quellen I, 85 a sl. pověděl. Důležité místo mezi pomůckami k řešení uvedeného úkolu na- šeho zaujímají archivální seznamy klášterní (hradištské). Známy jsou mi tyto: Z konce XVII. stol. pochází, tuším, Elenchus allegatorum, consignatio privilegiorum, contractuum, emptionum et venditionum (číslo 3818 mor. zem. archivu); latinský soupis bývalých far klášter- ních s příslušnými listinnými doklady (č. 3823 ib.); český soupis listin nadepsaný: Letha Panie 1642, 10 Junii po wpadu lidu neprza- telského sswedskyho gsau tyto privilegia klasstera Hradisstie s nepo-
O pramenech dějin kláštera Hradištského. 15 českých, šířeji vypravuje o Břetislavovi I., opakuje báj o hradu u Olo- mouce a o pobytu Judity v něm, a počíná na str. 18a vlastní dějiny kláštera. Po celý středověk vypisuje z Tetzelia, přidávaje z uvede- ných pramenů zprávy o jiných klášteřích jeho řádu. Dějiny periody benediktinské končí taktéž, jako jeho předchůdce, episodou o odvá- žném mnichu Augustinovi a o smrti dvaceti zbývajících mnichů v kapli sv. Michala, k čemu ale dodává: vulgariter quidam mihi narrare solebant, Ottonem marchionem non immediate post attentatum ab illo fratre scelus religiosos caeteros carceri mancipasse, sed biduo aut triduo post convivium solenne in monasterio instituisse, atque in eodem . . . abbatem per modum quaestionis interrogasse, quanam poena dignos esse iudicaret religiosos, qui tale quoddam ignominio- sum facinus in fundatorem suum . . . praesumpserent, ac mox abba- tem respondisse: eius modi religiosos una cum abbate suo merito carcere perpetuo ac obmurato mulctandos. Od str. 30a v druhé ka- pitole počíná vypravování o uvedení Praemonstrátů. Počátek kroniky opsán byl (jak se zdá Bočkem) pro archiv zemský a chová se tam pod číslem 4142, jde ale jen k r. 1078, neboť dále poznamenány jsou jen listiny zde se nalezající. Jméno opisu označeno jest neúplně jako „extractus ex annalibus Gradicensibus“. Z annalistiky klášterní v XVIII. stol. známe vedle tisků níže uvedených rukopis sbírky Cerroni-ho č. 177 zvaný: Acta nonnullorum praelatorum Gradicensium, psaná Zikmundem Irmlerem; dále nalézá se v Codexu, kde vložen rukopis Tetzeliův, folio 1b kratičké, z jiných pramenů nám známé poznámky historické. V téže době napsána byla Historia de fundatoribus, kde se stručně o nejstarší době kláštera jedná, a kterou z rukopisu č. 3817 zem. archivu morav. vydal jsem v „Studien und Mittheilungen aus dem Benediktiner und Cistercienser Orden“ r. 1892. Krátká práce „Extractus ex veteribus annalibus mo- nasterii Gradicensis“, tamtéž pod č. 3821 chovaná, jest pouhý výtah z Tetzelia. O Hirschmenzlově Relatio de insigni monasterio Gradi- censi stačí, co již Dudík M. G. Quellen I, 85 a sl. pověděl. Důležité místo mezi pomůckami k řešení uvedeného úkolu na- šeho zaujímají archivální seznamy klášterní (hradištské). Známy jsou mi tyto: Z konce XVII. stol. pochází, tuším, Elenchus allegatorum, consignatio privilegiorum, contractuum, emptionum et venditionum (číslo 3818 mor. zem. archivu); latinský soupis bývalých far klášter- ních s příslušnými listinnými doklady (č. 3823 ib.); český soupis listin nadepsaný: Letha Panie 1642, 10 Junii po wpadu lidu neprza- telského sswedskyho gsau tyto privilegia klasstera Hradisstie s nepo-
Strana 16
XII. Jos. Teige: 16 russenymi peczetmi po plundrowany przinesseny, a znamenagi se pri- vilegia, przi kterychzto peczieti w temz plundrowany porusseny se nachazy (č. 4011). Sem možno též počítati velké potvrzení privilegií králem Ferdinandem III. z r. 1645 sepsané ve formě knihové (č. 4013). Pro dějiny našeho kláštera a tím i pro kritiku listin uvésti sluší Necrologium Gradicense (sign. M. V. 20, z něhož nepatrné výpisky, Bočkem psané, jsou v jeho sbírce č. 12229). Rukopis jest psán teprve v minulém století, ale text sestává z několika vrstev, které přejaty byly ze zřídel starších. Nejstarší vrstva, která sahá až do konce středověku, vyznačuje se tím, že bratři jsou najednou pohromadě jme- nováni, pak teprve sestry, že není letopočet udán, a jména uvádějí se jen křestná. Pokud i při záznamech do této periody příslušejících jsou letopočty, zdá se mi, že vzaty jsou z annálů, a to především ze samého Tetzelia. Vedle domácích úmrtí obsahuje i některá česká, z nichž tuto zde uvádíme: 4. ledna Theodoricus, septimus abbas montis Sion, Bertoldus abbas Teplensis, 7. led. Mechtildis, prima pre- lata in Doxan, 8. led. Joannes, Teplensis abbas, 12. led. Godefridus, praepositus Doxanensis, 15. led. Clemens, praepos. Chotiessoviensis, 16. 1. Hedvigis, filia fundatoris nostri illustrissimi domini d. Ottonis, 17. 1. Seren. Wladislaus, rex Bohemiae, monasterii Strahoviensis et Doxanensis secundus fundator, 18. 1. Fribold, praep. Doxan., 191. Edmundus, nonus abbas Strahoviensis, Margaretha praelata Doxanen- sis, 20. 1. d. Gero, primus abbas montis Sion, 22. 1. Andreas, praep. Doxan., 27. 1. Joannes, canonicus Strahoviensis, 3. února Jordanus, abbas Strahoviensis, 12. ún. Adalbertus, tertius abbas m. Sion, 15. ún. Dorothea, priorissa Doxan., 17. ún. Sigismundus, praep. Chotiess. 18. ún. ao. 1524 Joannes de Kaplicz, monasterii Milovicensis pro- fessus, 23. ún. Anna, priorissa Doxan., 25. ún. Leonardus, praepos. Doxan., 1. března Petrus, prior mont. Sion, 3. bř. Margaretha, sup- priorissa Doxanensis, 8. bř. Conradus et Mathaeus, abbates Straho- vienses, 10. bř. Otho, secundus abbas Siloensis, 18. bř. anno 1126 seren. dux Otto, filius primogenitus Ottonis, primi fundatoris mon. Grad., qui in auxilium (!) Sobeslao, duci Bohemorum venerat adversus Romanum imperatorem Lotharium, in proelio peremptus est. Item in Doxanensi monasterio d. Joannes praep., et Sibilla professa ibidem; 19. bř. Joannes Meiskonig, abbas Teplensis, 22. bř. Agnes, priorissa Doxanensis, 27. bř. Ephrosina, priorissa Chotiess., 31. bř. Elisabetha, secunda praelata Doxan., 6. dubna Nicolaus, professus montis Sion, 7. d. Bertholdus, praepositus Doxanensis, 8. d. Wen- ceslaus, praep. Dox., 9. d. Joannes, praep. Chotiess., 10. d. ao. 1111
XII. Jos. Teige: 16 russenymi peczetmi po plundrowany przinesseny, a znamenagi se pri- vilegia, przi kterychzto peczieti w temz plundrowany porusseny se nachazy (č. 4011). Sem možno též počítati velké potvrzení privilegií králem Ferdinandem III. z r. 1645 sepsané ve formě knihové (č. 4013). Pro dějiny našeho kláštera a tím i pro kritiku listin uvésti sluší Necrologium Gradicense (sign. M. V. 20, z něhož nepatrné výpisky, Bočkem psané, jsou v jeho sbírce č. 12229). Rukopis jest psán teprve v minulém století, ale text sestává z několika vrstev, které přejaty byly ze zřídel starších. Nejstarší vrstva, která sahá až do konce středověku, vyznačuje se tím, že bratři jsou najednou pohromadě jme- nováni, pak teprve sestry, že není letopočet udán, a jména uvádějí se jen křestná. Pokud i při záznamech do této periody příslušejících jsou letopočty, zdá se mi, že vzaty jsou z annálů, a to především ze samého Tetzelia. Vedle domácích úmrtí obsahuje i některá česká, z nichž tuto zde uvádíme: 4. ledna Theodoricus, septimus abbas montis Sion, Bertoldus abbas Teplensis, 7. led. Mechtildis, prima pre- lata in Doxan, 8. led. Joannes, Teplensis abbas, 12. led. Godefridus, praepositus Doxanensis, 15. led. Clemens, praepos. Chotiessoviensis, 16. 1. Hedvigis, filia fundatoris nostri illustrissimi domini d. Ottonis, 17. 1. Seren. Wladislaus, rex Bohemiae, monasterii Strahoviensis et Doxanensis secundus fundator, 18. 1. Fribold, praep. Doxan., 191. Edmundus, nonus abbas Strahoviensis, Margaretha praelata Doxanen- sis, 20. 1. d. Gero, primus abbas montis Sion, 22. 1. Andreas, praep. Doxan., 27. 1. Joannes, canonicus Strahoviensis, 3. února Jordanus, abbas Strahoviensis, 12. ún. Adalbertus, tertius abbas m. Sion, 15. ún. Dorothea, priorissa Doxan., 17. ún. Sigismundus, praep. Chotiess. 18. ún. ao. 1524 Joannes de Kaplicz, monasterii Milovicensis pro- fessus, 23. ún. Anna, priorissa Doxan., 25. ún. Leonardus, praepos. Doxan., 1. března Petrus, prior mont. Sion, 3. bř. Margaretha, sup- priorissa Doxanensis, 8. bř. Conradus et Mathaeus, abbates Straho- vienses, 10. bř. Otho, secundus abbas Siloensis, 18. bř. anno 1126 seren. dux Otto, filius primogenitus Ottonis, primi fundatoris mon. Grad., qui in auxilium (!) Sobeslao, duci Bohemorum venerat adversus Romanum imperatorem Lotharium, in proelio peremptus est. Item in Doxanensi monasterio d. Joannes praep., et Sibilla professa ibidem; 19. bř. Joannes Meiskonig, abbas Teplensis, 22. bř. Agnes, priorissa Doxanensis, 27. bř. Ephrosina, priorissa Chotiess., 31. bř. Elisabetha, secunda praelata Doxan., 6. dubna Nicolaus, professus montis Sion, 7. d. Bertholdus, praepositus Doxanensis, 8. d. Wen- ceslaus, praep. Dox., 9. d. Joannes, praep. Chotiess., 10. d. ao. 1111
Strana 17
O pramenech dějin kláštera Hradištského. 17 ser. dna. Euphemia, coniux Ottonis senioris marchionis Moraviae, fundatrix monasterii Gradicensis, 21. d. Mathias, canonicus Straho- viensis, 28. d. Agnes, suppriorissa Doxan., 3. květ. Margaretha, prio- rissa Doxan., 4. kv. Martinus, abbas in Litomissl, 10. kv. Simon, praepos. primus in Doxan., 15. kv. Joannes, abbas Strahoviensis, 25. květ. Joannes, abbas Strah., 31. kv. Joannes, praepos. Doxan., 5. června Gotschalcus, professus Strahov., 9. červ. Gotthardus, praep. Chotiess., 10. červ. Arnoldus, praepos. Doxan., 14. červ. Henricus, archiep. (1) Prag., 16. červ. Conradus, prof. Strahoviensis, 19. červ. ao. 1087 ser. Otto, marchio Moraviae fundator Gradic., 4. července Joannes, prior Strahov., 13. čce Margaretha, priorissa Doxanensis, 17. čce Joan. Voit, praep. Doxan., 20. čce Wenceslaus Streer, can. Teplensis, 1. srpna Henricus, frater fundatoris mont. Sion, 4. srpna Getrudis ducissa, fundatrix monast. Doxan., 10. srp. Adamus Hasler, praep. Chotiess., 11. srp. Beneda, abbas Teplensis, 12. srp. Theodo- ricus, secundus praep. Doxan., 21. srp. Joannes, primus abbas Teplen- sis, 22. srp. Marsilius, abbas Siloensis, Budissius, abbas Strahov., 26. srp. Andreas Wernerus, praep. Doxanensis, 17. září Erlebordus, abbas tertius m. Sion, Matthias Choël, praelatus Teplen., item Mar- garetha, priorissa Doxan., 21. z. Otho, abbas Strahov., 27. z. Petrus, abb. Strah., 30. z. Stiborius, ab. Siloensis, 3. října Stanislaus, praep. Doxan., 4. ř. Joannes, ab. m. Sion, 22. ř. Ludolphus, conversus Si- loen., 25. ř. Georgius Scheiter, praep. Chotiess., 29. ř. Barbara, prio- rissa Chotiess., 7. list. Conradus, abbas mont. Sion, 18. list. Gode- fridus, octavus abbas m. Sion, 20. list. Matthias, praep. Chotiess., 21. list. Sifridus, abbas m. Sion, 23. list. Petrus, praepos. Chotiess., 27. list. Woislava, fundatrix mon. Chotiess., 13. pros. Durantia, com- muni vocabulo alias vocitata Durana, coniux d. Ottonis, tertii mar- chionis Moraviae et Gradicensis mon. fundatoris, requiescit in medio ecclesiae Grad. sancti Stephani. Ivan abbas Tepl., 15. pros. Prze- mislaus, quartus rex Bohemiae, filius fundatoris coenobii Strahovien- sis, 22. pros. Heinricus, abbas Strah., 25. pros. Sigismundus, abbas Tepl., Dorothea suppriorissa Doxan., 28. pros. Anna, priorissa Chotiess. Konečně budiž uvedena Series reverendissimorum abbatum Gra- dicensium z konce minulého století spíše k vůli úplnosti vyčtěných vypravovacích pramenů, než k vůli významu; obsahujeť jen zcela stručně poznámky známé z jiných rukopisů. Chová se v často jme- nované sbírce Cerroni-ho pod číslem 346. Podobný obsah má An- notatio succincta abbatum Gradicensium ex libro quodam pervetusto (č. 160) v rukopise Františkova Musea v Brně. Třída fil.-hist. 1898.
O pramenech dějin kláštera Hradištského. 17 ser. dna. Euphemia, coniux Ottonis senioris marchionis Moraviae, fundatrix monasterii Gradicensis, 21. d. Mathias, canonicus Straho- viensis, 28. d. Agnes, suppriorissa Doxan., 3. květ. Margaretha, prio- rissa Doxan., 4. kv. Martinus, abbas in Litomissl, 10. kv. Simon, praepos. primus in Doxan., 15. kv. Joannes, abbas Strahoviensis, 25. květ. Joannes, abbas Strah., 31. kv. Joannes, praepos. Doxan., 5. června Gotschalcus, professus Strahov., 9. červ. Gotthardus, praep. Chotiess., 10. červ. Arnoldus, praepos. Doxan., 14. červ. Henricus, archiep. (1) Prag., 16. červ. Conradus, prof. Strahoviensis, 19. červ. ao. 1087 ser. Otto, marchio Moraviae fundator Gradic., 4. července Joannes, prior Strahov., 13. čce Margaretha, priorissa Doxanensis, 17. čce Joan. Voit, praep. Doxan., 20. čce Wenceslaus Streer, can. Teplensis, 1. srpna Henricus, frater fundatoris mont. Sion, 4. srpna Getrudis ducissa, fundatrix monast. Doxan., 10. srp. Adamus Hasler, praep. Chotiess., 11. srp. Beneda, abbas Teplensis, 12. srp. Theodo- ricus, secundus praep. Doxan., 21. srp. Joannes, primus abbas Teplen- sis, 22. srp. Marsilius, abbas Siloensis, Budissius, abbas Strahov., 26. srp. Andreas Wernerus, praep. Doxanensis, 17. září Erlebordus, abbas tertius m. Sion, Matthias Choël, praelatus Teplen., item Mar- garetha, priorissa Doxan., 21. z. Otho, abbas Strahov., 27. z. Petrus, abb. Strah., 30. z. Stiborius, ab. Siloensis, 3. října Stanislaus, praep. Doxan., 4. ř. Joannes, ab. m. Sion, 22. ř. Ludolphus, conversus Si- loen., 25. ř. Georgius Scheiter, praep. Chotiess., 29. ř. Barbara, prio- rissa Chotiess., 7. list. Conradus, abbas mont. Sion, 18. list. Gode- fridus, octavus abbas m. Sion, 20. list. Matthias, praep. Chotiess., 21. list. Sifridus, abbas m. Sion, 23. list. Petrus, praepos. Chotiess., 27. list. Woislava, fundatrix mon. Chotiess., 13. pros. Durantia, com- muni vocabulo alias vocitata Durana, coniux d. Ottonis, tertii mar- chionis Moraviae et Gradicensis mon. fundatoris, requiescit in medio ecclesiae Grad. sancti Stephani. Ivan abbas Tepl., 15. pros. Prze- mislaus, quartus rex Bohemiae, filius fundatoris coenobii Strahovien- sis, 22. pros. Heinricus, abbas Strah., 25. pros. Sigismundus, abbas Tepl., Dorothea suppriorissa Doxan., 28. pros. Anna, priorissa Chotiess. Konečně budiž uvedena Series reverendissimorum abbatum Gra- dicensium z konce minulého století spíše k vůli úplnosti vyčtěných vypravovacích pramenů, než k vůli významu; obsahujeť jen zcela stručně poznámky známé z jiných rukopisů. Chová se v často jme- nované sbírce Cerroni-ho pod číslem 346. Podobný obsah má An- notatio succincta abbatum Gradicensium ex libro quodam pervetusto (č. 160) v rukopise Františkova Musea v Brně. Třída fil.-hist. 1898.
Strana 18
18 XII. Jos. Teige: Nežli uvedeme práce kronikářské vyšlé tiskem, sluší zmíniti se, že listiny, o kterých podrobněji v druhé části této zprávy se jedná a které všechny do uvedené hranice časové (r. 1300) referent měl v ruce, po zrušení kláštera byly státem dne 18. srpna 1784 protoko- lárně převzaty, a že zápisník pod jménem „Archivverzeichniss des Stiftes Praemonstratenser-Ordens in Hradisch bey Ollmütz“ jest dosud jediný katalog těchto listin v zem. archivu moravském. Kořist pak byla rozdělena mezi státním archivem vídeňským a zem. brněnským. Jediná jen listina Hradištská chová se v Museu Pražském a jest zároveň nejstarším originálem české listiny. Všechny listiny ty jsou otištěny v Codex diplomaticus Moraviae sv. I.—V. a ve výtazích v Erbenových a Emlerových Regesta diplom. nec non epist. Bohemiae et Moraviae sv. I.—II. Z tištěných prací o klášteře Hradištském mají význam knihy od Ruebnera a Pitra. První z nich zove se: Memoriale saeculorum seu ter secundum Gradicensis ecclesiae jubilaeum sub glorioso regimine Pauli Ferdinandi LVI. abbatis et visitatoris generalis, ss. theologiae doctoris ac proto-notarii apostolici, praesulis ac patris electi jubilaei, candido-historice (!) compilatum a P. Adamo Ernesto Ruebner, cano- nico praemonstratensi, professo Gradicensi, anno 1751, Oppaviae, typis Joannis Wenceslai Schindler, typogr. privil. Věnována jest ge- nerálu řádu Brunovi Becourt-ovi. Na 373 stranách pojednává v části první o založení celého řádu, a počíná v části druhé (str. 56) dějiny kláštera Hradištského osazením praemonstratských mnichů, o dřívěj- ším založení připomínaje jen: cum enim aliquando hoc in loco Brze- tislaus, Moraviae marchio, anno 1021 Judithae coniugi suae, amplis- simam simul ac venustissimam nec non praeclare munitam a funda- mentis erexisset arcem, dein vero Otto I. dictus Pulcher, Brzetislai huius filius, hanc eandem in peramplum mutâsset coenobium, et anno 1074 III. nonas Februarii, religiosos ordinis S. Benedicti in illo collo- cavisset, Euphemia insuper dicti Ottonis lectissima coniunx, Belae I Hungarorum regis filia, munifice illud dotasset: factum est, ut hic locus deo ac divis dicatus, post septuaginta et quatuor annos, a sacris vacaret ac impio fato in usus verteretur profanos. Huic fatali meta- morphosi et sacrilego ausui Ottonis I. nepos, Otto III, Moraviae marchio obviare ... volens, novas dominicae vineae etc. (str. 60). Při pokračování však trhá dějiny nepřirozeným rozdělením na kapitoly dle století; v části třetí podává (od str. 131) životopisy jednotlivých opatů opětně od r. 1141, mluví o klášteřích z Hradiště založených (p. 290), a popisuje konečně stav kláštera za své doby (str. 299 sq.).
18 XII. Jos. Teige: Nežli uvedeme práce kronikářské vyšlé tiskem, sluší zmíniti se, že listiny, o kterých podrobněji v druhé části této zprávy se jedná a které všechny do uvedené hranice časové (r. 1300) referent měl v ruce, po zrušení kláštera byly státem dne 18. srpna 1784 protoko- lárně převzaty, a že zápisník pod jménem „Archivverzeichniss des Stiftes Praemonstratenser-Ordens in Hradisch bey Ollmütz“ jest dosud jediný katalog těchto listin v zem. archivu moravském. Kořist pak byla rozdělena mezi státním archivem vídeňským a zem. brněnským. Jediná jen listina Hradištská chová se v Museu Pražském a jest zároveň nejstarším originálem české listiny. Všechny listiny ty jsou otištěny v Codex diplomaticus Moraviae sv. I.—V. a ve výtazích v Erbenových a Emlerových Regesta diplom. nec non epist. Bohemiae et Moraviae sv. I.—II. Z tištěných prací o klášteře Hradištském mají význam knihy od Ruebnera a Pitra. První z nich zove se: Memoriale saeculorum seu ter secundum Gradicensis ecclesiae jubilaeum sub glorioso regimine Pauli Ferdinandi LVI. abbatis et visitatoris generalis, ss. theologiae doctoris ac proto-notarii apostolici, praesulis ac patris electi jubilaei, candido-historice (!) compilatum a P. Adamo Ernesto Ruebner, cano- nico praemonstratensi, professo Gradicensi, anno 1751, Oppaviae, typis Joannis Wenceslai Schindler, typogr. privil. Věnována jest ge- nerálu řádu Brunovi Becourt-ovi. Na 373 stranách pojednává v části první o založení celého řádu, a počíná v části druhé (str. 56) dějiny kláštera Hradištského osazením praemonstratských mnichů, o dřívěj- ším založení připomínaje jen: cum enim aliquando hoc in loco Brze- tislaus, Moraviae marchio, anno 1021 Judithae coniugi suae, amplis- simam simul ac venustissimam nec non praeclare munitam a funda- mentis erexisset arcem, dein vero Otto I. dictus Pulcher, Brzetislai huius filius, hanc eandem in peramplum mutâsset coenobium, et anno 1074 III. nonas Februarii, religiosos ordinis S. Benedicti in illo collo- cavisset, Euphemia insuper dicti Ottonis lectissima coniunx, Belae I Hungarorum regis filia, munifice illud dotasset: factum est, ut hic locus deo ac divis dicatus, post septuaginta et quatuor annos, a sacris vacaret ac impio fato in usus verteretur profanos. Huic fatali meta- morphosi et sacrilego ausui Ottonis I. nepos, Otto III, Moraviae marchio obviare ... volens, novas dominicae vineae etc. (str. 60). Při pokračování však trhá dějiny nepřirozeným rozdělením na kapitoly dle století; v části třetí podává (od str. 131) životopisy jednotlivých opatů opětně od r. 1141, mluví o klášteřích z Hradiště založených (p. 290), a popisuje konečně stav kláštera za své doby (str. 299 sq.).
Strana 19
O pramenech dějin kláštera Hradištského. 19 Prameny své jmenuje Ruebner vedle tisků MSS. domestica longe vetusta (str. 61. 62), listiny (str. 63.). Pitrovo pojednáni: Dissertatio de monasterio Gradicensi prope Olomucium in Moravia, antea castro deserto et a primis heremitis Brzewnoviensibus velut in cavernis inhabitato, postea in abbatiam erecto, ve známém spisu Thesaurus absconditus z r. 1762 str. 183 až 191, má značný význam pro listiny zde poprvé otištěné. V předmluvě mluví i on o hradu Břetislavově, který Otto I a Eufemie po poradě s velmoži a Mainardem opatem břevnovským proměnili v klášter. Daleko předstihl Piter zde souvěkovce své kritickou střízlivostí, jak toho jsou dokladem slova jeho o změně z r. 1149; pravíť: duravit hoc monasterium sub regula S. Benedicti hoc saeculo XI. et ultra dimidium saeculi XII., quo sub Ottone III. duce Moraviae facta qua- dam commutatione cum ordine nostro sacer ordo Praemonstratensis a beato Henrico Zdik, episcopo Olomucensi, ut aiunt, introductus, successit ... Haec nos. Alii, si qua habent, scribant locupletius, nobis haec attigisse sufficiat (str. 189). Škoda, že Piter slib svüj (plura dabimus alibi (ib.) neb plura de hoc in alio opere maiore) splniti již nemohl. K těmto dvěma publikacím sluší připočísti JUDra Fr. Wekebroda „Mährens Kirchengeschichte“, jejíž první díl vyšel v Brně r. 1814. Jinak bezcenná tato kniha má v naší otázce ten význam, že sezná- váme z ní alespoň nepřímo materiál listinný Friebekův, neboť partie o dějinách kláštera Hradištského, která zaujímá ve svazku nepoměrně velkou část (od str. 165.), založena jest zcela na informacích od Friebeka, jak dosvědčuje srovnání s Friebekovým rukopisem z r. 1790, chovaným v c. k. studijní knihovně Olomoucké, o dějinách Olomouce, a téhož diplomatarium ecclesiae S. Mauricii, obé mezi rukopisy Weke- brodovými. II. Prameny listinné. (Dějiny kláštera a listiny jich se týkající od r. 1078 až do r. 1300. — Chartuláře.). Klášter Hradištský založen byl za knížete českého Vratislava II. za Otty, knížete moravského a choti jeho Eufemie, a za biskupa Olo- mouckého Jana. Ježto týž biskup sám byl mnichem řádu sv. Bene- dikta z Břevnova 1), lze asi souditi, že při založení činně se súčast- 1) Viz Dudíkovu M. allg. Gesch. II. 303; srov. i Ann. Grad. k r. 1067. 2*
O pramenech dějin kláštera Hradištského. 19 Prameny své jmenuje Ruebner vedle tisků MSS. domestica longe vetusta (str. 61. 62), listiny (str. 63.). Pitrovo pojednáni: Dissertatio de monasterio Gradicensi prope Olomucium in Moravia, antea castro deserto et a primis heremitis Brzewnoviensibus velut in cavernis inhabitato, postea in abbatiam erecto, ve známém spisu Thesaurus absconditus z r. 1762 str. 183 až 191, má značný význam pro listiny zde poprvé otištěné. V předmluvě mluví i on o hradu Břetislavově, který Otto I a Eufemie po poradě s velmoži a Mainardem opatem břevnovským proměnili v klášter. Daleko předstihl Piter zde souvěkovce své kritickou střízlivostí, jak toho jsou dokladem slova jeho o změně z r. 1149; pravíť: duravit hoc monasterium sub regula S. Benedicti hoc saeculo XI. et ultra dimidium saeculi XII., quo sub Ottone III. duce Moraviae facta qua- dam commutatione cum ordine nostro sacer ordo Praemonstratensis a beato Henrico Zdik, episcopo Olomucensi, ut aiunt, introductus, successit ... Haec nos. Alii, si qua habent, scribant locupletius, nobis haec attigisse sufficiat (str. 189). Škoda, že Piter slib svüj (plura dabimus alibi (ib.) neb plura de hoc in alio opere maiore) splniti již nemohl. K těmto dvěma publikacím sluší připočísti JUDra Fr. Wekebroda „Mährens Kirchengeschichte“, jejíž první díl vyšel v Brně r. 1814. Jinak bezcenná tato kniha má v naší otázce ten význam, že sezná- váme z ní alespoň nepřímo materiál listinný Friebekův, neboť partie o dějinách kláštera Hradištského, která zaujímá ve svazku nepoměrně velkou část (od str. 165.), založena jest zcela na informacích od Friebeka, jak dosvědčuje srovnání s Friebekovým rukopisem z r. 1790, chovaným v c. k. studijní knihovně Olomoucké, o dějinách Olomouce, a téhož diplomatarium ecclesiae S. Mauricii, obé mezi rukopisy Weke- brodovými. II. Prameny listinné. (Dějiny kláštera a listiny jich se týkající od r. 1078 až do r. 1300. — Chartuláře.). Klášter Hradištský založen byl za knížete českého Vratislava II. za Otty, knížete moravského a choti jeho Eufemie, a za biskupa Olo- mouckého Jana. Ježto týž biskup sám byl mnichem řádu sv. Bene- dikta z Břevnova 1), lze asi souditi, že při založení činně se súčast- 1) Viz Dudíkovu M. allg. Gesch. II. 303; srov. i Ann. Grad. k r. 1067. 2*
Strana 20
20 XII. Jos. Teige: nil a že radil k povolání kolonie břevnovské. To potvrzuje i tradice hradištská (quos [monachos] in finem ex ordine divi Benedicti de indultu summi pontificis Alexandri secundi assumpsit et e Brzewno- viensi dicti ordinis coenobio in Gradicense induxit. Siebenaicher fol- 18a). V únoru roku 1078 byl klášterní kostel tak dalece dostavěn, že mohlo se přikročiti k vysvěcení jeho a tím zároveň k slavnému založení kláštera. To oznamují souhlasně nejstarší hradištsko-opato- vické annály k r. 1077 (Pater patrię Otto dux Moravię cum coniuge grata, nomine Eufemia, hoc in tempore construxit monasterium prope urbem Olomuc, sancti Stephani in honore), jakož i pozdní Tetzelius (1077 in loco, ubi Juditae arx constructa erat, pridie kalendas aprilis erexit (Otto) novum fundamentum pro laudibus deo decantandis surgit murus, intra annum vertit in coenobium celeberrimum . . . interclusa veteri aecclesia divi Stephani, quae extra septa erat sita fol. 20a). V neděli „Esto mihi“ t. j. 3. února r. 1078 vysvěcen byl kostel i klášter. Datum dosvědčují opětně oba uvedené prameny (anno 1078 3. non. Febr. gloriosa huius oratorii dedicatio, stejně Tetzel fol. 20a). Vysvěcení stalo se u přítomnosti zakladatele knížete Otty a choti jeho Eufemie i mnohých velmožů a, jak se pravděpodobně souditi může, i knížete Vratislava, biskupem Janem. O tom o všem mluví též tak zvaná listina zakládací. Když ji Boček v prvém díle svého Codexu otiskl, uvedl jako pramen (I, p. 162 č. 182 = Erben, Reg. I, p. 69. č. 160) Pitra, Thesaurus absc. p. 184, a krom toho opis Friebekův z neznámého nám kodexu ze stol. XIII. Piter pak blíže poznamenává o ní: diploma fundationis, quod Otto conficiendum fecit, habemus ex archivo ecclesiae Gradicensis. V klášteře skutečně znal text listiny i Tetzel (fol. 20a) i Siebeneicher (fol. 18a—20a), který ji slovně přepsal, ale nikoliv z originálu, jako sotva i Piter. Neboť praví Consignatio privilegiorum z r. 1772: privi- legium fundationale, quod tantum habetur in transsumpto authentico Przemislai Ottocari, quinti Boemorum regis. Transsumpt ten jest nám znám z Sieben. fol. 93b. A určitěji mluví seznam č. 3817: super qua fundatione eiusque dote habentur litterae serenissimi fundatoris a sereniss. rege Ottocaro confirmatae et in ipsis confirmatoriis vidima- tae anno 1642, quia deperdita privilegia sunt. I při zrušení kláštera nalezena jen copia vidimata fundationis ducis Ottonis, která jest ve vídeňském státním archivu a pochází z r. 1756. K otázce o existenci Friebekova kodexu ze XIII. stol. podává, vedle uvedené (výše str. 11—12) zprávy Cerroni-ho, zajímavý příspěvek klausule vidimační, na tomto opise obsažená. Zní pak: Hanc eae (ex?)
20 XII. Jos. Teige: nil a že radil k povolání kolonie břevnovské. To potvrzuje i tradice hradištská (quos [monachos] in finem ex ordine divi Benedicti de indultu summi pontificis Alexandri secundi assumpsit et e Brzewno- viensi dicti ordinis coenobio in Gradicense induxit. Siebenaicher fol- 18a). V únoru roku 1078 byl klášterní kostel tak dalece dostavěn, že mohlo se přikročiti k vysvěcení jeho a tím zároveň k slavnému založení kláštera. To oznamují souhlasně nejstarší hradištsko-opato- vické annály k r. 1077 (Pater patrię Otto dux Moravię cum coniuge grata, nomine Eufemia, hoc in tempore construxit monasterium prope urbem Olomuc, sancti Stephani in honore), jakož i pozdní Tetzelius (1077 in loco, ubi Juditae arx constructa erat, pridie kalendas aprilis erexit (Otto) novum fundamentum pro laudibus deo decantandis surgit murus, intra annum vertit in coenobium celeberrimum . . . interclusa veteri aecclesia divi Stephani, quae extra septa erat sita fol. 20a). V neděli „Esto mihi“ t. j. 3. února r. 1078 vysvěcen byl kostel i klášter. Datum dosvědčují opětně oba uvedené prameny (anno 1078 3. non. Febr. gloriosa huius oratorii dedicatio, stejně Tetzel fol. 20a). Vysvěcení stalo se u přítomnosti zakladatele knížete Otty a choti jeho Eufemie i mnohých velmožů a, jak se pravděpodobně souditi může, i knížete Vratislava, biskupem Janem. O tom o všem mluví též tak zvaná listina zakládací. Když ji Boček v prvém díle svého Codexu otiskl, uvedl jako pramen (I, p. 162 č. 182 = Erben, Reg. I, p. 69. č. 160) Pitra, Thesaurus absc. p. 184, a krom toho opis Friebekův z neznámého nám kodexu ze stol. XIII. Piter pak blíže poznamenává o ní: diploma fundationis, quod Otto conficiendum fecit, habemus ex archivo ecclesiae Gradicensis. V klášteře skutečně znal text listiny i Tetzel (fol. 20a) i Siebeneicher (fol. 18a—20a), který ji slovně přepsal, ale nikoliv z originálu, jako sotva i Piter. Neboť praví Consignatio privilegiorum z r. 1772: privi- legium fundationale, quod tantum habetur in transsumpto authentico Przemislai Ottocari, quinti Boemorum regis. Transsumpt ten jest nám znám z Sieben. fol. 93b. A určitěji mluví seznam č. 3817: super qua fundatione eiusque dote habentur litterae serenissimi fundatoris a sereniss. rege Ottocaro confirmatae et in ipsis confirmatoriis vidima- tae anno 1642, quia deperdita privilegia sunt. I při zrušení kláštera nalezena jen copia vidimata fundationis ducis Ottonis, která jest ve vídeňském státním archivu a pochází z r. 1756. K otázce o existenci Friebekova kodexu ze XIII. stol. podává, vedle uvedené (výše str. 11—12) zprávy Cerroni-ho, zajímavý příspěvek klausule vidimační, na tomto opise obsažená. Zní pak: Hanc eae (ex?)
Strana 21
O pramenech dějin kláštera Hradištského. 21 quodam partim Gothico partim alio vetusto caractere conscripto, apud inclytam canoniam Gradicensem in vim originalis asservante (asservato?) ita dicto Libro privilegiorum desumptam copiam cum attacto libro dili- genter collatam eidemque per omnia consonam esse testor. Ex cancella- ria Caesareo-regiae repraesentationis et camerae Brunnae die 2 da Ju- nii anno 1756. Anton Valenta, registrator ibidem. A tato klausule opakuje se několikráte i při jiných opisech. Ba, znám-li dobře písmo Friebekovo, nalézá se v morav. zem. archivu pod č. 3820 (II.) přímo skutečný opis této listiny Friebekem napsaný.1) Ze srovnání pod čarou provedeného jest patrno, že všechny tři 1) Poněvadž při budoucím vydání této listiny bude nutno vzhledem k ne- dostatku originálu s těmito opisy počítati, podáváme zde různočtení uvedené ko- pie a Sieben. inserce od Bočkova textu (I. = brněn. opis, II. = vídeň., III. = Sieb.), s podotknutím platným při všech originálech, o kterých nám zde mluviti bude, že na transkripci e a e za ae neb opáčně nemohl býti vzat ohled, ježto by se tím řada různočtení (spíše ale chyb) nekonečně rozmnožila. Ostatně hranici časovou, kdy psalo se ę a e za ae, lze celkem bezpečně stanoviti. Odchylky nalezl jsem tyto: str. 162 ř. 1. shora: id quod est prudentia III, ř. 2. obtinuit, ut si III, ř. 3. patria quid stabilire III, ř. 4. decreverit, id sub III, ř. 5. ceterorumque nobilium testimonio (I, II, III i Piter), ř. 10. Eufemia (III a Piter) nomine, ř. 11. in nomine salvatoris (I, III), situm prope Olomucem I, II, III, ř. 3. zdola bobus místo bubus I, III; — str. 163, ř. 1. shora Kseloviczi II, Kselovicz III, Kisselowiczi I a Piter, Roschin I—III, Gayczin (I—III), ř. 2. Ugezd Lassene II—III, Lasene I, Lodinica I—III, ř. 3. vocatur místo nominatur (I—III), ř. 4. et silva (I—III), ř. 5. Lubochca, Nakel ea conditione, ut qui eam inhabitare deliberant, tributum et decimas sancto (I, III beato I) Stephano solvant, ceteris vero ad imperium ducis bella exercentibus sive urbem aut pontem parantibus seu qualibet necessitate laborantibus, quod praefati coenobii pater iusserit, faciant. Ustyn ad tria aratra, Stychowiczi ad unum, Sarowiczi ad unum, Gradcane, Tuseticzi, Zlo- biczi, Bezmirow, Obiedkowiczi, Celcziczi ad unum aratrum, Bunowiczi, Luboss, Popowiczi, Zelechowiczi, Zadlowiczi, Topolaz (I, II Topolan III) ad duo, Tesalczi, Zirowiczi ad unum aratrum, Scennicze, Gnevotine ad unum aratrum, Lusca, Wrze- souiczi, Uneticzi, Chomutowiczi ad unum aratrum sub omni consuetudine sua. Datus est etiam de Olsana sextus denarius ...(I—III), ř. 7. shora Gradecz (I—III), nomen uni (I, unius II, III) Widonia (I—III), ř. 8. Tekalecz .. . Tesata (I—III) ř. 9. Krziscen I, II, Krzisten II, Bezen I-III . . . Mnos I, Miross II, III, ř. 12. scyphorum .. . operarii místo apiarii (I—III), ř. 13. sciendum est quia (I—III), ř. 15. introducendi sunt pretio et pro capite singulorum dandum est pretium tre- centorum denariorum, ř. 14. zdola cum tribus emissariis (I—III), ř. 13. agazoni- bus per nos, quod (I), ř. 12. vel supellectili II—III, ř. 11. cum ista filia I—III.. Bohuslava (I—III), ř. 8. et Bohuslava, ř. 4. antiquorum místo aliquorum (I—III) . . . Meginardo I—III, ř. 3. Suatoboro . . . procero Benedicto (místo Petro B.).. Zmulo (I—III), p. 164, ř. 3. shora Acta (místo data) II, III, ř. 4. epacta, ř. 6. ecclesiae místo loci.
O pramenech dějin kláštera Hradištského. 21 quodam partim Gothico partim alio vetusto caractere conscripto, apud inclytam canoniam Gradicensem in vim originalis asservante (asservato?) ita dicto Libro privilegiorum desumptam copiam cum attacto libro dili- genter collatam eidemque per omnia consonam esse testor. Ex cancella- ria Caesareo-regiae repraesentationis et camerae Brunnae die 2 da Ju- nii anno 1756. Anton Valenta, registrator ibidem. A tato klausule opakuje se několikráte i při jiných opisech. Ba, znám-li dobře písmo Friebekovo, nalézá se v morav. zem. archivu pod č. 3820 (II.) přímo skutečný opis této listiny Friebekem napsaný.1) Ze srovnání pod čarou provedeného jest patrno, že všechny tři 1) Poněvadž při budoucím vydání této listiny bude nutno vzhledem k ne- dostatku originálu s těmito opisy počítati, podáváme zde různočtení uvedené ko- pie a Sieben. inserce od Bočkova textu (I. = brněn. opis, II. = vídeň., III. = Sieb.), s podotknutím platným při všech originálech, o kterých nám zde mluviti bude, že na transkripci e a e za ae neb opáčně nemohl býti vzat ohled, ježto by se tím řada různočtení (spíše ale chyb) nekonečně rozmnožila. Ostatně hranici časovou, kdy psalo se ę a e za ae, lze celkem bezpečně stanoviti. Odchylky nalezl jsem tyto: str. 162 ř. 1. shora: id quod est prudentia III, ř. 2. obtinuit, ut si III, ř. 3. patria quid stabilire III, ř. 4. decreverit, id sub III, ř. 5. ceterorumque nobilium testimonio (I, II, III i Piter), ř. 10. Eufemia (III a Piter) nomine, ř. 11. in nomine salvatoris (I, III), situm prope Olomucem I, II, III, ř. 3. zdola bobus místo bubus I, III; — str. 163, ř. 1. shora Kseloviczi II, Kselovicz III, Kisselowiczi I a Piter, Roschin I—III, Gayczin (I—III), ř. 2. Ugezd Lassene II—III, Lasene I, Lodinica I—III, ř. 3. vocatur místo nominatur (I—III), ř. 4. et silva (I—III), ř. 5. Lubochca, Nakel ea conditione, ut qui eam inhabitare deliberant, tributum et decimas sancto (I, III beato I) Stephano solvant, ceteris vero ad imperium ducis bella exercentibus sive urbem aut pontem parantibus seu qualibet necessitate laborantibus, quod praefati coenobii pater iusserit, faciant. Ustyn ad tria aratra, Stychowiczi ad unum, Sarowiczi ad unum, Gradcane, Tuseticzi, Zlo- biczi, Bezmirow, Obiedkowiczi, Celcziczi ad unum aratrum, Bunowiczi, Luboss, Popowiczi, Zelechowiczi, Zadlowiczi, Topolaz (I, II Topolan III) ad duo, Tesalczi, Zirowiczi ad unum aratrum, Scennicze, Gnevotine ad unum aratrum, Lusca, Wrze- souiczi, Uneticzi, Chomutowiczi ad unum aratrum sub omni consuetudine sua. Datus est etiam de Olsana sextus denarius ...(I—III), ř. 7. shora Gradecz (I—III), nomen uni (I, unius II, III) Widonia (I—III), ř. 8. Tekalecz .. . Tesata (I—III) ř. 9. Krziscen I, II, Krzisten II, Bezen I-III . . . Mnos I, Miross II, III, ř. 12. scyphorum .. . operarii místo apiarii (I—III), ř. 13. sciendum est quia (I—III), ř. 15. introducendi sunt pretio et pro capite singulorum dandum est pretium tre- centorum denariorum, ř. 14. zdola cum tribus emissariis (I—III), ř. 13. agazoni- bus per nos, quod (I), ř. 12. vel supellectili II—III, ř. 11. cum ista filia I—III.. Bohuslava (I—III), ř. 8. et Bohuslava, ř. 4. antiquorum místo aliquorum (I—III) . . . Meginardo I—III, ř. 3. Suatoboro . . . procero Benedicto (místo Petro B.).. Zmulo (I—III), p. 164, ř. 3. shora Acta (místo data) II, III, ř. 4. epacta, ř. 6. ecclesiae místo loci.
Strana 22
22 XII. Jos. Teige: opisy I—III jsou z jednoho pramene, a že dle uvedené klausule vidi- mační jest tu archetypem kniha privilegií, nyní nám neznámá. Zde budiž poznamenáno, co Sieb. praví o způsobu odevzdání listiny: absoluto solenni missae sacrificio Otto dux Olomucensis pro more illorum temporum literas fundatorias in membrana exaratas praesente domino Joanne ... episcopo super summum altare depo- suit, iubens cancellarium suum, ut eas de altari levatas coram refer- tissimo procerum et magnatum tam e Moravia quam Bohemia con- fluentium auditorio publice delegeret. Perlectis iis d. Joannes episcopus anathemate fulminavit omnes eos, qui factam fundationem invertere, violare aut quocunque demum modo incommodare praesumpturi essent. Post haec easdem fundationis litteras Joannes, primus Gradi- cii abbas, in signum iuris acquisiti de altari levavit et facta reve- rentia .. . atd. (fol. 18a—18b). Praví-li Sieb., že opis jeho jest z ori- ginálu, jest to, nemíní-li tím výše dotčený transsumpt Ottakarův, nesprávno, neboť originál nebyl již r. 1642 v klášteře znám. Jak již Dudík (M. A. G. II, 2921) poznamenal, jest v druhém znění nám z opisů I—III známém obsažena značná interpolace, takže Pitrův opis považovati sluší za text konfirmace Ottakarovy. I Ruebner měl znění interpolované. Pro nedostatek spolehlivých pomůcek nemožno bohužel podnik- nouti diplomatické vyšetření této listiny; nemámeť dosud přesných otisků jiných listin českomoravských, aniž jsou po stránce autenticity dosud vyšetřeny. Jen několik poznámek budiž zde přece uvedeno. Dudík považuje tuto listinu, jakož i řadu jiných, za nepravé, pokud se týče doby, kdy byly napsány, ale o obsahu nepochybuje. Příspěvek k řešení toho dáti může srovnání s listinou Vladislavovou z r. 1160. Sloužila totiž tak zv. zakladací listina oné za předlohu. Následující srovnání dokazuje shodu textovou: 1078. Prima, que cognominatur Kisselo- vici, secunda Rochchin, tertia Haychin, quarta Ugezd Lasene ...Praeterea data est curia, que nominatur Uzobren, cum sibi adiacentibus villis sub omni tributo et consuetudine, sicut antea solvebat sue domine. Data est silva, que vocatur Lubozka. Datus est etiam in Olzava VI. denarius et de ponte Bracizlaue civitatis sextus denarius. De via vero, que ducit ad Poloniam iuxta civitatem Gradech 1160. Villarum autem nomina, que in ob- sequio eorum in privilegiis patrum scripta reperiuntur, sunt hec: Kiselevici, Ro- chin, Gaiein, Ugezd... Praeterea data est curia, que nomi- natur Usobren, cum suis adiacentibus villis sub omni tributo et consuetudine, sicut ante solvebat sue domine. Data est silva que vocatur Lubochca... Da- tus est etiam de Olzava VI. denarius et de ponte Bracislaue civitatis VI. de-
22 XII. Jos. Teige: opisy I—III jsou z jednoho pramene, a že dle uvedené klausule vidi- mační jest tu archetypem kniha privilegií, nyní nám neznámá. Zde budiž poznamenáno, co Sieb. praví o způsobu odevzdání listiny: absoluto solenni missae sacrificio Otto dux Olomucensis pro more illorum temporum literas fundatorias in membrana exaratas praesente domino Joanne ... episcopo super summum altare depo- suit, iubens cancellarium suum, ut eas de altari levatas coram refer- tissimo procerum et magnatum tam e Moravia quam Bohemia con- fluentium auditorio publice delegeret. Perlectis iis d. Joannes episcopus anathemate fulminavit omnes eos, qui factam fundationem invertere, violare aut quocunque demum modo incommodare praesumpturi essent. Post haec easdem fundationis litteras Joannes, primus Gradi- cii abbas, in signum iuris acquisiti de altari levavit et facta reve- rentia .. . atd. (fol. 18a—18b). Praví-li Sieb., že opis jeho jest z ori- ginálu, jest to, nemíní-li tím výše dotčený transsumpt Ottakarův, nesprávno, neboť originál nebyl již r. 1642 v klášteře znám. Jak již Dudík (M. A. G. II, 2921) poznamenal, jest v druhém znění nám z opisů I—III známém obsažena značná interpolace, takže Pitrův opis považovati sluší za text konfirmace Ottakarovy. I Ruebner měl znění interpolované. Pro nedostatek spolehlivých pomůcek nemožno bohužel podnik- nouti diplomatické vyšetření této listiny; nemámeť dosud přesných otisků jiných listin českomoravských, aniž jsou po stránce autenticity dosud vyšetřeny. Jen několik poznámek budiž zde přece uvedeno. Dudík považuje tuto listinu, jakož i řadu jiných, za nepravé, pokud se týče doby, kdy byly napsány, ale o obsahu nepochybuje. Příspěvek k řešení toho dáti může srovnání s listinou Vladislavovou z r. 1160. Sloužila totiž tak zv. zakladací listina oné za předlohu. Následující srovnání dokazuje shodu textovou: 1078. Prima, que cognominatur Kisselo- vici, secunda Rochchin, tertia Haychin, quarta Ugezd Lasene ...Praeterea data est curia, que nominatur Uzobren, cum sibi adiacentibus villis sub omni tributo et consuetudine, sicut antea solvebat sue domine. Data est silva, que vocatur Lubozka. Datus est etiam in Olzava VI. denarius et de ponte Bracizlaue civitatis sextus denarius. De via vero, que ducit ad Poloniam iuxta civitatem Gradech 1160. Villarum autem nomina, que in ob- sequio eorum in privilegiis patrum scripta reperiuntur, sunt hec: Kiselevici, Ro- chin, Gaiein, Ugezd... Praeterea data est curia, que nomi- natur Usobren, cum suis adiacentibus villis sub omni tributo et consuetudine, sicut ante solvebat sue domine. Data est silva que vocatur Lubochca... Da- tus est etiam de Olzava VI. denarius et de ponte Bracislaue civitatis VI. de-
Strana 23
O pramenech dějin kláštera Hradištského. 23 sextus denarius et de moneta decimus denarius. Data sunt et duo vivaria pis- cium, nomen unius Wydoma et nomen alterius Tekalech. narius. De via vero, que ducit ad Polo- niam iuxta civitatem Gradec VI. dena- rius et de moneta decimus denarius. Data sunt et duo vivaria piscium, nomen unius Widoma et nomen alterius Te- calech. Proti možnosti, že by listina z r. 1078 skutečně vyhotovena byla dle listiny z roku 1160, svědčí tyto dvě okolnosti: 1. Listina z r. 1160 zachována jest v authentickém originále, možno se tedy na text spoléhati. A tu praví se před tímto vypočtením statků, že jest takové, jako in privilegiis patrum scripta. Byla zde tedy starší předloha jistě užita. 2. Roku 1078 obdaroval nejen kníže Otto, ale i jeho choť Eufemie nový klášter; dala mu dvůr Úsobrno, který od té doby až po r. 1160 byl ve vlastnictví kláštera. Aby však teprvé r. 1160 poznámku tuto do listiny nově přijali: „data est curia Uzo- bren ... sub omni tributo et consuetudine sicut antea solvebat sue domine“ jest nemožné, nemělať by po 90 letech významu, kdežto r. 1078 byla zcela na místě. A již vzhledem k jejímu okolí jest pa- trno, že přejata byla r. 1160 mimoděk s celým seznamem z předlohy z r. 1078. Z toho patrno, že tak zv. zakladací listina již r. 1160 byla před rukama. K tomu sluší však podotknouti, že není příčiny o pravosti její pochybovati. Obdarování Ottovo bylo po dvou dnech potvrzeno přítomným knížetem Vratislavem. Listina o tom otištěna jest v Bočkově Codexu I, 164 č. 183, a to prý dle opisu Friebekova z klášterního kodexu XIII. stol. Kromě toho Codex uvádí tisky Pitra (str. 186) a Dobnera. Ale ani Piter ani Bočkův opis v zem. archivu mor. neuvádějí svých pramenů (č. 3819). V klášteře měli r. 1642 jen: „vidimus privilegia a schválení knížete českého Vratislava, v kterém potvrzuje první de- dikaci spolu i s bratrem svým Ottonem, markrabím moravským, jsouc při též dedikaci, aby opatství v tom klášteře bylo ustanoveno a stálo podle dekretu domini nostri, konfirmoval anno 1078 mense Februario," jak praví seznam č. 4011. S tím souhlasí i jiný pozdější seznam (č. 3817): habetur in originali vidimato, a quo sigillum est avulsum1). 1) Kromě toho starý opis máme u Sieb. fol. 19a—19b, který se od tisku Bočkova takto uchyluje: p. 164 ř. 3. shora charitas a deo et salus a patre omni- potenti, ř. 4. domino nostro J. Chr., ř. 5. in communi, ř. 6. quid nostris, ř. 7. commendamus; denique Ottone... Moraviae principe nos requirente, et eius... ř. 11. recepti, ř. 6. zdola decretum et confirmationem, ř. 5. bez ipse... propriae, ř. 4. coniugis dilectae Euphemiae, ř. 2. vivo et vero ... episcopi, — p. 165 ř. 2. shora principalem institutum, ř. 5. in quocunque convellere, ř. 8. in futura . . .
O pramenech dějin kláštera Hradištského. 23 sextus denarius et de moneta decimus denarius. Data sunt et duo vivaria pis- cium, nomen unius Wydoma et nomen alterius Tekalech. narius. De via vero, que ducit ad Polo- niam iuxta civitatem Gradec VI. dena- rius et de moneta decimus denarius. Data sunt et duo vivaria piscium, nomen unius Widoma et nomen alterius Te- calech. Proti možnosti, že by listina z r. 1078 skutečně vyhotovena byla dle listiny z roku 1160, svědčí tyto dvě okolnosti: 1. Listina z r. 1160 zachována jest v authentickém originále, možno se tedy na text spoléhati. A tu praví se před tímto vypočtením statků, že jest takové, jako in privilegiis patrum scripta. Byla zde tedy starší předloha jistě užita. 2. Roku 1078 obdaroval nejen kníže Otto, ale i jeho choť Eufemie nový klášter; dala mu dvůr Úsobrno, který od té doby až po r. 1160 byl ve vlastnictví kláštera. Aby však teprvé r. 1160 poznámku tuto do listiny nově přijali: „data est curia Uzo- bren ... sub omni tributo et consuetudine sicut antea solvebat sue domine“ jest nemožné, nemělať by po 90 letech významu, kdežto r. 1078 byla zcela na místě. A již vzhledem k jejímu okolí jest pa- trno, že přejata byla r. 1160 mimoděk s celým seznamem z předlohy z r. 1078. Z toho patrno, že tak zv. zakladací listina již r. 1160 byla před rukama. K tomu sluší však podotknouti, že není příčiny o pravosti její pochybovati. Obdarování Ottovo bylo po dvou dnech potvrzeno přítomným knížetem Vratislavem. Listina o tom otištěna jest v Bočkově Codexu I, 164 č. 183, a to prý dle opisu Friebekova z klášterního kodexu XIII. stol. Kromě toho Codex uvádí tisky Pitra (str. 186) a Dobnera. Ale ani Piter ani Bočkův opis v zem. archivu mor. neuvádějí svých pramenů (č. 3819). V klášteře měli r. 1642 jen: „vidimus privilegia a schválení knížete českého Vratislava, v kterém potvrzuje první de- dikaci spolu i s bratrem svým Ottonem, markrabím moravským, jsouc při též dedikaci, aby opatství v tom klášteře bylo ustanoveno a stálo podle dekretu domini nostri, konfirmoval anno 1078 mense Februario," jak praví seznam č. 4011. S tím souhlasí i jiný pozdější seznam (č. 3817): habetur in originali vidimato, a quo sigillum est avulsum1). 1) Kromě toho starý opis máme u Sieb. fol. 19a—19b, který se od tisku Bočkova takto uchyluje: p. 164 ř. 3. shora charitas a deo et salus a patre omni- potenti, ř. 4. domino nostro J. Chr., ř. 5. in communi, ř. 6. quid nostris, ř. 7. commendamus; denique Ottone... Moraviae principe nos requirente, et eius... ř. 11. recepti, ř. 6. zdola decretum et confirmationem, ř. 5. bez ipse... propriae, ř. 4. coniugis dilectae Euphemiae, ř. 2. vivo et vero ... episcopi, — p. 165 ř. 2. shora principalem institutum, ř. 5. in quocunque convellere, ř. 8. in futura . . .
Strana 24
24 XII. Jos. Teige: K tomu srovnati jest konfirmaci, která se nalézá v rukopise Musea Františkova v Brně, zvaném „Privilegia monasterii Gradi- censis" pod sign. 169. Tam čte se tato listina Ferdinanda III.: Nos Ferdinandus tertius divina favente clementia electus Roma- norum imperator etc. notum facimus tenore praesentium universis et singulis, ad quos presentes litterae nostrae pervenerint: Etsi de im- perialis benignitatis innata nobis clementia et assumptae dignitatis fastigio universorum commodis et saluti dignemur intendere et ipsorum sedulo studio procurare quietem, singulari tamen quadam specialis praerogativa favoris nostrae solicitatur intentio ad ea, quae mi- nistrorum dei et religiosorum, praecipue qui mundi vanitate con- tempta in simplicitate spiritus sub debito religionis honore omni- potenti deo militant et indefessae orationis studio eius misericordiam invocant, utilitatem et profectum prospiciunt, tum quia per hoc cultus divinus adaugetur, tum quia animarum clarae memoriae illustrium progenitorum nostrorum et desuper felicitatis nostrae utriusque suc- cessoribus coelestis throni fulgore salus et benedictio praeparatur. Sane maiestatis nostrae imperialis ac regiae praesentiam accedens venerabilis et religiosus devotus nobis dilectus frater Jacobus Göding, abbas monasterii Gradicensis, suo et conventus sui nomine maiestatem nostram humiliter rogavit, quatenus modo dictae suae abbatiae Gra- dicensis privilegia, gratias, libertates, possessiones, homines, bona, census, immunitates, donationes, indulta, laudabiles approbatasque bonas consuetudines nec non singula loca antiquitus praefato mona- sterio in marchionatu Moraviae a serenissimis olim et divis impera- toribus, regibus Bohemiae et marchionibus Moraviae, praedecesso- ribus nostris aliisque Christi fidelibus data et concessa, datas et concessas innovare, approbare et confirmare de benignitate nostra solita dignaremur, prout eorundem transsumpta hisce nostris literis regiis de verbo ad verbum inseri iussimus: Joannes de Jemnicz decanus, Bernhardus Lubek decretorum doctor scholasticus, Paulus Kratzer, Sigismundus Gloczer, Gregorius Nitsch, Bartholomaeus Schwanzer, Caspar de Oppavia, Joannes Kali- voda canonici seniores totumque capitulum ecclesiae Olomucensis notum facimus tenore praesentium in universis et singulis praesens concremandus misto condemnandus, ř. 10. dictae ecclesiac, ř. 12. perpetim (sic) místo perpetuo, ř. 13. quam ex nostra . . . addimus et rei obfirmandae gratia testes adnotavimus, quorum nomina sunt hec: in villa, quae vocatur Ugerczy tria aratra... equos donavimus. Testes: Swatobor..., ř. 4. zdola Marquardus misto Maynardus, Benedictus, Petrus, Breda et alii.
24 XII. Jos. Teige: K tomu srovnati jest konfirmaci, která se nalézá v rukopise Musea Františkova v Brně, zvaném „Privilegia monasterii Gradi- censis" pod sign. 169. Tam čte se tato listina Ferdinanda III.: Nos Ferdinandus tertius divina favente clementia electus Roma- norum imperator etc. notum facimus tenore praesentium universis et singulis, ad quos presentes litterae nostrae pervenerint: Etsi de im- perialis benignitatis innata nobis clementia et assumptae dignitatis fastigio universorum commodis et saluti dignemur intendere et ipsorum sedulo studio procurare quietem, singulari tamen quadam specialis praerogativa favoris nostrae solicitatur intentio ad ea, quae mi- nistrorum dei et religiosorum, praecipue qui mundi vanitate con- tempta in simplicitate spiritus sub debito religionis honore omni- potenti deo militant et indefessae orationis studio eius misericordiam invocant, utilitatem et profectum prospiciunt, tum quia per hoc cultus divinus adaugetur, tum quia animarum clarae memoriae illustrium progenitorum nostrorum et desuper felicitatis nostrae utriusque suc- cessoribus coelestis throni fulgore salus et benedictio praeparatur. Sane maiestatis nostrae imperialis ac regiae praesentiam accedens venerabilis et religiosus devotus nobis dilectus frater Jacobus Göding, abbas monasterii Gradicensis, suo et conventus sui nomine maiestatem nostram humiliter rogavit, quatenus modo dictae suae abbatiae Gra- dicensis privilegia, gratias, libertates, possessiones, homines, bona, census, immunitates, donationes, indulta, laudabiles approbatasque bonas consuetudines nec non singula loca antiquitus praefato mona- sterio in marchionatu Moraviae a serenissimis olim et divis impera- toribus, regibus Bohemiae et marchionibus Moraviae, praedecesso- ribus nostris aliisque Christi fidelibus data et concessa, datas et concessas innovare, approbare et confirmare de benignitate nostra solita dignaremur, prout eorundem transsumpta hisce nostris literis regiis de verbo ad verbum inseri iussimus: Joannes de Jemnicz decanus, Bernhardus Lubek decretorum doctor scholasticus, Paulus Kratzer, Sigismundus Gloczer, Gregorius Nitsch, Bartholomaeus Schwanzer, Caspar de Oppavia, Joannes Kali- voda canonici seniores totumque capitulum ecclesiae Olomucensis notum facimus tenore praesentium in universis et singulis praesens concremandus misto condemnandus, ř. 10. dictae ecclesiac, ř. 12. perpetim (sic) místo perpetuo, ř. 13. quam ex nostra . . . addimus et rei obfirmandae gratia testes adnotavimus, quorum nomina sunt hec: in villa, quae vocatur Ugerczy tria aratra... equos donavimus. Testes: Swatobor..., ř. 4. zdola Marquardus misto Maynardus, Benedictus, Petrus, Breda et alii.
Strana 25
O pramenech dějin kláštera Hradištského. 25 transsumptum visuris, lecturis pariter et audituris, quod nos quasdam binas literas, unas videlicet illustrissimi quondam principis domini Wratislai ducis Bohemorum in pergameno sigilloque suo in latere si- nistro impresso, alteras vero in papiro scriptam certam concordiam inter generosum dominum dominum Joannem de Duba et Sternberg et nobilem dominum Philippum de Prostanno in se continentes si- gillis sex, duobus de cera rubea et quatuor de cera nigra, appressis roboratas et sigillatas, nobis pro parte reverendi in Christo patris domini Joannis permissione divina abbatis monasterii Gradicensis extra muros civitatis Olomucensis situati ordinis Praemonstratensis exhibitas et praesentatas, sanas siquidem non vitiatas, non cancel- latas neque in aliqua ipsarum parte suspectas, sed omni prorsus vitio et suspicione, ut apparebat, carentes, habuimus, vidimus, ma- nibus tractavimus ac diligenter inspeximus. Quarum quidem literarum tenor successive de verbo ad verbum sequitur et est per omnia talis: In nomine sanctae et individuae trinitatis, patris, filii et spiritus sancti. Gratia dei dux Boemorum Wratislaus omnibus in Christo fidelibus etc. (až k slovům): Haec charta scripta est anno dominicae incarnationis millesimo septuagesimo octavo nonas Februarii. (Na to následuje druhý zmíněný list z r. 1482 a oboje skončeno slovy): Post quarum quidem literarum exhibitionem, praesentationem, receptionem, visionem et tractationem nobis et per nos, ut praemittitur, factam, nos Joannes decanus et capitulum ecclesiae Olomucensis praefatae ad debitam petitionem et instantiam praefati domini abbatis per in- sertas literas per nos visas, habitas, manibus tractatas atque dili- genter inspectas transsummi, exemplari et in hanc formam vidimus redigi mandavimus. Invenimusque praesens transsumptum, vidimus cum suis veris originalibus literis plenarie de verbo ad verbum con- cordare. In quorum omnium et singulorum premissorum fidem et evidens testimonium sigillum capituli nostri praesentibus est ap- pensum testimonio litterarum. Datum Olomucii die vigesima septima mensis Novembris anno domini millesimo quingentesimo vigesimo septimo (27. listopadu 1527). A tak jest jisto, že ještě r. 1527 original listiny Vratislavovy v archivu klášterním se nalézal. O odevzdání listiny té Sieb. povídá, že jí Vratislav per legatum suum in noviter dedicata ecclesia super altare reposuit (fol. 20a). Zdá se, že tato listina naráží na konfirmací papežskou (sanctione sancte ecclesie). Taková listina se nezachovala a v klášteře v XVI. až XVIII. století nebyla. Paměť však shodnou zaznamenal Tetzel (ex
O pramenech dějin kláštera Hradištského. 25 transsumptum visuris, lecturis pariter et audituris, quod nos quasdam binas literas, unas videlicet illustrissimi quondam principis domini Wratislai ducis Bohemorum in pergameno sigilloque suo in latere si- nistro impresso, alteras vero in papiro scriptam certam concordiam inter generosum dominum dominum Joannem de Duba et Sternberg et nobilem dominum Philippum de Prostanno in se continentes si- gillis sex, duobus de cera rubea et quatuor de cera nigra, appressis roboratas et sigillatas, nobis pro parte reverendi in Christo patris domini Joannis permissione divina abbatis monasterii Gradicensis extra muros civitatis Olomucensis situati ordinis Praemonstratensis exhibitas et praesentatas, sanas siquidem non vitiatas, non cancel- latas neque in aliqua ipsarum parte suspectas, sed omni prorsus vitio et suspicione, ut apparebat, carentes, habuimus, vidimus, ma- nibus tractavimus ac diligenter inspeximus. Quarum quidem literarum tenor successive de verbo ad verbum sequitur et est per omnia talis: In nomine sanctae et individuae trinitatis, patris, filii et spiritus sancti. Gratia dei dux Boemorum Wratislaus omnibus in Christo fidelibus etc. (až k slovům): Haec charta scripta est anno dominicae incarnationis millesimo septuagesimo octavo nonas Februarii. (Na to následuje druhý zmíněný list z r. 1482 a oboje skončeno slovy): Post quarum quidem literarum exhibitionem, praesentationem, receptionem, visionem et tractationem nobis et per nos, ut praemittitur, factam, nos Joannes decanus et capitulum ecclesiae Olomucensis praefatae ad debitam petitionem et instantiam praefati domini abbatis per in- sertas literas per nos visas, habitas, manibus tractatas atque dili- genter inspectas transsummi, exemplari et in hanc formam vidimus redigi mandavimus. Invenimusque praesens transsumptum, vidimus cum suis veris originalibus literis plenarie de verbo ad verbum con- cordare. In quorum omnium et singulorum premissorum fidem et evidens testimonium sigillum capituli nostri praesentibus est ap- pensum testimonio litterarum. Datum Olomucii die vigesima septima mensis Novembris anno domini millesimo quingentesimo vigesimo septimo (27. listopadu 1527). A tak jest jisto, že ještě r. 1527 original listiny Vratislavovy v archivu klášterním se nalézal. O odevzdání listiny té Sieb. povídá, že jí Vratislav per legatum suum in noviter dedicata ecclesia super altare reposuit (fol. 20a). Zdá se, že tato listina naráží na konfirmací papežskou (sanctione sancte ecclesie). Taková listina se nezachovala a v klášteře v XVI. až XVIII. století nebyla. Paměť však shodnou zaznamenal Tetzel (ex
Strana 26
26 XII. Jos. Teige: authoritate apostolica sub pontifice Alexandro secundo fol. 20a) i Sieb. (fol. 18b). Prvním opatem byl Jan, mnich Břevnovský (nejstarší annály k r. 1078). Tehdáž prý dal kníže Otto klášteru Hradištskému kostel sv. Mořice v Olomouci; tak oznamuje krátký kus tištěný v Bočkově Codexu (I. 166 č. 185), kdež jako pramen se uvádí krom Wekebroda (p. 115): ex Hildegardi Gradic. chronico ms. ad annum. Již Šembera v „Pamětech a znamenitostech města Olomouce“ p. 591 zamítl tuto zprávu, a my můžeme doložiti, že něco podobného v žádném v první části vyjmenovaném pramenu není a v klášteře ani tradicí známo ne- bylo. Jestli Friebek odvolává se ve svém pokuse dějin Olomouce (ruk. Olom. stud. knihovny) p. 7 na annal. Gradicenses, nutno tvrditi, že tam něco podobného není. Při budoucím vydání Codexu bude tedy tuto zprávu vynechati. Podobně nutno vysloviti se proti listině, kterou prý Eufemia r. 1087 obdarovala klášter Hradištský a Rajhradský. Dle Bočka (I, 176 č. 194) opsal ji prý Friebek e codice sec. XIII. mon. Gradicensis. Nehledě k tomu, že žádný opis z doby před Bočkem neexistuje, ba že nyní ani Bočkova vlastního opisu neznáme, i že taková listina po tři poslední století v klášteře byla naprosto neznáma, učinil tu Boček Friebekovi křivdu, když tento svůj falsifikát jemu připsal. Jak z po- kusu dějin Olomouce od Friebeka, tak z podrobného vypsání dějin kláštera u Wekebroda, k čemuž Friebek dal material, souditi možno, byla taková listina Friebekovi úplně neznáma. — Totéž slovně platí i o darování Svatoplukově prý z r. asi 1095 u Bočka I p. 190 č. 206. První opat Jan zemřel r. 1081 (první annály, Tetzel f. 20a, Siebenaicher fol. 212). Nekrolog klášterní jména jeho neuvádí; Tetzel i Siebenaicher udávají tertio idus mai in aecclesia sepultus. Po něm opatoval Bermarius (Annály nejst. k r. 1081). Do jeho vlády náležela by listina, kterou Mstěj daroval klášteru Topolany a Hněvotín (Boček I, 191 č. 210 k r. 1107) a kterou Boček otiskl prý dle opisu Frie- bekova z kodexu XIII. věku. Zcela z týchž důvodů, jako při posléze jmenovaných listinách, musíme listinu tu prohlásiti za Bočkův padě- lek. — To platí i o č. 218 prý z r. 1110. Za opata Bermaria zemřeli oba zakladatelé kláštera, Otto 9. června 1087 (Nejst. annály: 1087 Eodem anno 5. Idus Junii pater Moraviae dux Otto migravit ab hoc mundo; tak i Tetzel (20a) a hrad. nekro- log), a Eufemia 2. dubna 1111 (nejst. ann., které však neurčuji den úmrtí, jak by se dle citace Dudíka II, 5793 zdálo; Tetzel jmenuje teprve 4 nonas Apr., podobně i Siebenaicher, ale nekrolog k 10. dubnu.)
26 XII. Jos. Teige: authoritate apostolica sub pontifice Alexandro secundo fol. 20a) i Sieb. (fol. 18b). Prvním opatem byl Jan, mnich Břevnovský (nejstarší annály k r. 1078). Tehdáž prý dal kníže Otto klášteru Hradištskému kostel sv. Mořice v Olomouci; tak oznamuje krátký kus tištěný v Bočkově Codexu (I. 166 č. 185), kdež jako pramen se uvádí krom Wekebroda (p. 115): ex Hildegardi Gradic. chronico ms. ad annum. Již Šembera v „Pamětech a znamenitostech města Olomouce“ p. 591 zamítl tuto zprávu, a my můžeme doložiti, že něco podobného v žádném v první části vyjmenovaném pramenu není a v klášteře ani tradicí známo ne- bylo. Jestli Friebek odvolává se ve svém pokuse dějin Olomouce (ruk. Olom. stud. knihovny) p. 7 na annal. Gradicenses, nutno tvrditi, že tam něco podobného není. Při budoucím vydání Codexu bude tedy tuto zprávu vynechati. Podobně nutno vysloviti se proti listině, kterou prý Eufemia r. 1087 obdarovala klášter Hradištský a Rajhradský. Dle Bočka (I, 176 č. 194) opsal ji prý Friebek e codice sec. XIII. mon. Gradicensis. Nehledě k tomu, že žádný opis z doby před Bočkem neexistuje, ba že nyní ani Bočkova vlastního opisu neznáme, i že taková listina po tři poslední století v klášteře byla naprosto neznáma, učinil tu Boček Friebekovi křivdu, když tento svůj falsifikát jemu připsal. Jak z po- kusu dějin Olomouce od Friebeka, tak z podrobného vypsání dějin kláštera u Wekebroda, k čemuž Friebek dal material, souditi možno, byla taková listina Friebekovi úplně neznáma. — Totéž slovně platí i o darování Svatoplukově prý z r. asi 1095 u Bočka I p. 190 č. 206. První opat Jan zemřel r. 1081 (první annály, Tetzel f. 20a, Siebenaicher fol. 212). Nekrolog klášterní jména jeho neuvádí; Tetzel i Siebenaicher udávají tertio idus mai in aecclesia sepultus. Po něm opatoval Bermarius (Annály nejst. k r. 1081). Do jeho vlády náležela by listina, kterou Mstěj daroval klášteru Topolany a Hněvotín (Boček I, 191 č. 210 k r. 1107) a kterou Boček otiskl prý dle opisu Frie- bekova z kodexu XIII. věku. Zcela z týchž důvodů, jako při posléze jmenovaných listinách, musíme listinu tu prohlásiti za Bočkův padě- lek. — To platí i o č. 218 prý z r. 1110. Za opata Bermaria zemřeli oba zakladatelé kláštera, Otto 9. června 1087 (Nejst. annály: 1087 Eodem anno 5. Idus Junii pater Moraviae dux Otto migravit ab hoc mundo; tak i Tetzel (20a) a hrad. nekro- log), a Eufemia 2. dubna 1111 (nejst. ann., které však neurčuji den úmrtí, jak by se dle citace Dudíka II, 5793 zdálo; Tetzel jmenuje teprve 4 nonas Apr., podobně i Siebenaicher, ale nekrolog k 10. dubnu.)
Strana 27
O pramenech dějin kláštera Hradištského. 27 Pohřbeni byli oba in cemeterio S. Stephani, in eodem loco, quem pius dux sibi in vita elegerat, illustrem vero d. Eufemiam . . . in eodem quoque sepulchro ad mariti sui latus, ut quorum mens una semper in deo fuerat, eorum quoque corpora nec in sepultura sepa- rentur ... tandem per d. Budis, abbatem 10. Grad. anno 1269 per manus d. Anshelmi Varmiensis episcopi praesentibus multis homini- bus ob devotionem in medio aecclesiae S. Stephani uti fundatores reposuit solemni pompa, ibique remanserunt 163 annis. Postquam autem Olomucenses cives fraudulenter coenobium destruxerant anno 1432, 8. kal. Aug., ex mandato rev. d. d. Conradi de Zwola episcopi Olomucensis, Petri de Raczicz decani ceterisque canonicis pro affectu, ne corpora tantorum dominorum in loco deserto et destructo dehones- tarentur, solemni pompa ac funebri ad tertium locum transtulerunt, scilicet ad cathedralem aecclesiam Olomutii et inter altare sancti Wenceslai patroni sanctaeque Marthae hospitae sepelierunt, videlicet et hoc anno corpus dd. Ottonis senioris, ducis Moraviae, Eufemiae, uxoris ipsius, d. d. Ottonis 3., ducis Moraviae, Duranae coniugis, filiorum Wladzimiri et Brzetislai, Mariae filiae, rev. d. Joannis 8. episcopi Olomucensis, loci electoris, rev. ac nob. d. Roberti. IX. abba- tis Grad. refundatoris, ubi adhuc in praesentem diem quiescunt 170 annis (t. j. 1602 Tetzel 20a—20b). Opat Bermarius zemřel po 34leté vládě r. 1116 a pohřben byl před větším oltářem. (Tetz. Sieb.) Po něm nastoupil Paulinus. Co se týče listin klášterních této doby, konfirmace biskupa Jana (Boček I. str. 196 č. 219 = Erben I., p. 88 č. 200), ježto její pramen jest z doby novější, potřebuje zvláštního vyšetření, které na ten čas vykonati nemohu. Dále uvádí Boček pod č. 209 (str. 191) zprávu, že r. 1105 qui- dam fratres Godard et Saran cedunt monasterio Gradicensi de iure ipsis in ecclesiam s. Mauritii Olomucii competente, a to dle Annales Gradicenses veteres MS., quorum extractum manu sec. XVI. scriptum asservo. Tento výtah nalezá se skutečně v zem. archivu mor. pod č. 3821 s titulem: Extractus ex veteribus annalibus monasterii Gradi- censis, jenom že Bočkův odhad stáří jest nesprávný; pocházíť nej- spíše z XVIII., na nejdéle z konce XVII. století. Základem jeho jsou annály Tetzeliovy, jak toto srovnání ukazuje: Tetzelius. Extractus. Paulinus, tertius abbas ord. d. Bened. Paulinus, eiusdem ord. abbas 3. Grad., vir multae doctrinae. Hic a Got- vir multae doctrinae, a Gothardo et Sa- hardo et Saran, qui fuerunt uterini, pa- ran, qui fuerunt uterini, parochialem rochialem aecclesiam S. Mauritii in ecclesiam S. Mauritii in Ollmucz cum
O pramenech dějin kláštera Hradištského. 27 Pohřbeni byli oba in cemeterio S. Stephani, in eodem loco, quem pius dux sibi in vita elegerat, illustrem vero d. Eufemiam . . . in eodem quoque sepulchro ad mariti sui latus, ut quorum mens una semper in deo fuerat, eorum quoque corpora nec in sepultura sepa- rentur ... tandem per d. Budis, abbatem 10. Grad. anno 1269 per manus d. Anshelmi Varmiensis episcopi praesentibus multis homini- bus ob devotionem in medio aecclesiae S. Stephani uti fundatores reposuit solemni pompa, ibique remanserunt 163 annis. Postquam autem Olomucenses cives fraudulenter coenobium destruxerant anno 1432, 8. kal. Aug., ex mandato rev. d. d. Conradi de Zwola episcopi Olomucensis, Petri de Raczicz decani ceterisque canonicis pro affectu, ne corpora tantorum dominorum in loco deserto et destructo dehones- tarentur, solemni pompa ac funebri ad tertium locum transtulerunt, scilicet ad cathedralem aecclesiam Olomutii et inter altare sancti Wenceslai patroni sanctaeque Marthae hospitae sepelierunt, videlicet et hoc anno corpus dd. Ottonis senioris, ducis Moraviae, Eufemiae, uxoris ipsius, d. d. Ottonis 3., ducis Moraviae, Duranae coniugis, filiorum Wladzimiri et Brzetislai, Mariae filiae, rev. d. Joannis 8. episcopi Olomucensis, loci electoris, rev. ac nob. d. Roberti. IX. abba- tis Grad. refundatoris, ubi adhuc in praesentem diem quiescunt 170 annis (t. j. 1602 Tetzel 20a—20b). Opat Bermarius zemřel po 34leté vládě r. 1116 a pohřben byl před větším oltářem. (Tetz. Sieb.) Po něm nastoupil Paulinus. Co se týče listin klášterních této doby, konfirmace biskupa Jana (Boček I. str. 196 č. 219 = Erben I., p. 88 č. 200), ježto její pramen jest z doby novější, potřebuje zvláštního vyšetření, které na ten čas vykonati nemohu. Dále uvádí Boček pod č. 209 (str. 191) zprávu, že r. 1105 qui- dam fratres Godard et Saran cedunt monasterio Gradicensi de iure ipsis in ecclesiam s. Mauritii Olomucii competente, a to dle Annales Gradicenses veteres MS., quorum extractum manu sec. XVI. scriptum asservo. Tento výtah nalezá se skutečně v zem. archivu mor. pod č. 3821 s titulem: Extractus ex veteribus annalibus monasterii Gradi- censis, jenom že Bočkův odhad stáří jest nesprávný; pocházíť nej- spíše z XVIII., na nejdéle z konce XVII. století. Základem jeho jsou annály Tetzeliovy, jak toto srovnání ukazuje: Tetzelius. Extractus. Paulinus, tertius abbas ord. d. Bened. Paulinus, eiusdem ord. abbas 3. Grad., vir multae doctrinae. Hic a Got- vir multae doctrinae, a Gothardo et Sa- hardo et Saran, qui fuerunt uterini, pa- ran, qui fuerunt uterini, parochialem rochialem aecclesiam S. Mauritii in ecclesiam S. Mauritii in Ollmucz cum
Strana 28
28 XII. Jos. Teige: iure patronatus ecclesiae suae possi- Olmucz cum iure patronatus aecclesiae suae possidendam obtinuit. (Fol. 20b.). dendam obtinuit circa an. 1120. Základ zpráv těchto, poněvadž lze je doložiti jen velmi pozdními prameny, nesluší za pravdivý přijímati, tak jako vše, co týče se po- měru kláštera k tomuto kostelu. Příčinou bude asi nějaký zmatek v XVI. neb XVII. stol. nebo nějaká podvržená v té době listina, která však brzy byla zničena, když klášter viděl, že by nároky své na kostel sv. Mořice neprovedl. Roku 1126 daroval kníže moravský Václav klášteru ves Kyjov. To vypravuje i Tetzel: cuius (Ottonis III.) fratris Swatopluck filius Wenceslaus nomine, dux Moraviae, amore coelestis patriae accensus coram omni clero atque primatibus pro remedio animae patrui sui aecclesiae Gradicensi forum Kioviam contulit. Si quis subtrahere aut impignorare aut quocunque modo violare praesumpserit, perpetuo anathemate Jesu Christi damnetur. Amen. Staň se tak, milý pane. (Fol. 20b). Jak vidno, měl Tetzel listinu samu, neb slova que si quis ... dampnetur jsou slovně v ní (Boček I, 200 č. 225). V ar- chivu klášterním měli ku konci XVII. stol. (zem. archiv. mor. č. 3823) tuto listinu schovánu: donationales (quibus anno 1126 donavit Wen- ceslaus marchio) habentur in archivio monasterii in vidimo authentico ; jiný soupis č. 3817 poznamenává již: instrumentum nequidem in vi- dimo habetur, fit eiusdem mentio in privilegio sub nr. 13 (= privi- legium Ottokarovo z r. 1270). Týž pramen uvádí ostatně i Boček (I, 200 č. 225 = Erben I, 93 č. 209). Paulinus, třetí opat, zemřel dle Tetzelia 1. ledna 1127 (tak i Sieb. fol. 24a.), Weckebrod ale udává dle neznámého pramene 8. leden (I, 117). Nástupcem jeho stal se Bohumil, též Deocarus zvaný, dle Tetz. ustanovením biskupa olomuckého Jindřicha Zdika, nikoliv svo- bodnou volbou. Legát papežský, kardinál Gvido volbu zrušil, Bohu- mila do klatby dal a nařídil novou volbu, při které ale Bohumil znovu byl zvolen. (Viz výše kap. I.). Boček má k r. 1136 (I, 211 č. 235.) zprávu, že opat Bohumil učinil směnu se jmenovaným biskupem, a to takovou, že: tradidit videlicet ecclesiam sancti Mauricii cum iure patronatus et pertinenciis eius, videlicet undecim mansis et tredecim domibus, in manus episcopi eiusque capituli pro pomerio quodam et horto secus ecclesiam sancti Stephani, nec non pro ecclesia sancti Michaelis. K tomu cituje vedle Weckebroda (p. 118) i Annales veteres Gradicenses. Skutečně vy- pravuje totéž Tetzel a to i podrobněji: Deocarus ob instantiam rev. d. Henrici ep. aecclesiam s. Mauritii infra civitatem Olomucensem
28 XII. Jos. Teige: iure patronatus ecclesiae suae possi- Olmucz cum iure patronatus aecclesiae suae possidendam obtinuit. (Fol. 20b.). dendam obtinuit circa an. 1120. Základ zpráv těchto, poněvadž lze je doložiti jen velmi pozdními prameny, nesluší za pravdivý přijímati, tak jako vše, co týče se po- měru kláštera k tomuto kostelu. Příčinou bude asi nějaký zmatek v XVI. neb XVII. stol. nebo nějaká podvržená v té době listina, která však brzy byla zničena, když klášter viděl, že by nároky své na kostel sv. Mořice neprovedl. Roku 1126 daroval kníže moravský Václav klášteru ves Kyjov. To vypravuje i Tetzel: cuius (Ottonis III.) fratris Swatopluck filius Wenceslaus nomine, dux Moraviae, amore coelestis patriae accensus coram omni clero atque primatibus pro remedio animae patrui sui aecclesiae Gradicensi forum Kioviam contulit. Si quis subtrahere aut impignorare aut quocunque modo violare praesumpserit, perpetuo anathemate Jesu Christi damnetur. Amen. Staň se tak, milý pane. (Fol. 20b). Jak vidno, měl Tetzel listinu samu, neb slova que si quis ... dampnetur jsou slovně v ní (Boček I, 200 č. 225). V ar- chivu klášterním měli ku konci XVII. stol. (zem. archiv. mor. č. 3823) tuto listinu schovánu: donationales (quibus anno 1126 donavit Wen- ceslaus marchio) habentur in archivio monasterii in vidimo authentico ; jiný soupis č. 3817 poznamenává již: instrumentum nequidem in vi- dimo habetur, fit eiusdem mentio in privilegio sub nr. 13 (= privi- legium Ottokarovo z r. 1270). Týž pramen uvádí ostatně i Boček (I, 200 č. 225 = Erben I, 93 č. 209). Paulinus, třetí opat, zemřel dle Tetzelia 1. ledna 1127 (tak i Sieb. fol. 24a.), Weckebrod ale udává dle neznámého pramene 8. leden (I, 117). Nástupcem jeho stal se Bohumil, též Deocarus zvaný, dle Tetz. ustanovením biskupa olomuckého Jindřicha Zdika, nikoliv svo- bodnou volbou. Legát papežský, kardinál Gvido volbu zrušil, Bohu- mila do klatby dal a nařídil novou volbu, při které ale Bohumil znovu byl zvolen. (Viz výše kap. I.). Boček má k r. 1136 (I, 211 č. 235.) zprávu, že opat Bohumil učinil směnu se jmenovaným biskupem, a to takovou, že: tradidit videlicet ecclesiam sancti Mauricii cum iure patronatus et pertinenciis eius, videlicet undecim mansis et tredecim domibus, in manus episcopi eiusque capituli pro pomerio quodam et horto secus ecclesiam sancti Stephani, nec non pro ecclesia sancti Michaelis. K tomu cituje vedle Weckebroda (p. 118) i Annales veteres Gradicenses. Skutečně vy- pravuje totéž Tetzel a to i podrobněji: Deocarus ob instantiam rev. d. Henrici ep. aecclesiam s. Mauritii infra civitatem Olomucensem
Strana 29
O pramenech dějin kláštera Hradištského. 29 sitam cum omnibus attinentiis, 11 fundis, domibus et ortis ad clau- strum Gradicense spectantibus commutavit pro duabus aecclesiis, vi- delicet S. Stephani, parvula quae fuit parochialis aecclesia, altera vero s. Michaelis cum turre elevata, ubi modo porta est Gradicensis, et orto pomorum spatioso, quo coniunctus erat orto conventuali, ut illud totum ambiret seps claustri, cederet in possessionem conventui, canonicis vero aecclesiam S. Mauritii. O něco starší Fragmentum chronici Bohemiae v Dudíkových Geschichtsquellen I, 275 zařadilo tu změnu chybně k r. 1173, ač ku konci jmenuje rok 1140. Ale již Siebeneicher nedůvěřoval této zprávě, a dříve než ji dle Tetzelia vypisuje, poznamenává opatrně: ut ut sit, meum non est decidere, quonam modo ac tempore parochia illa a monasterio fuerit alienata, cum post diligentem investigationem de hoc reperiam authen- tici nihil praeter huiusmodi Tetzelii narrationem. A i naše revise v památkách klášterních a městských Olomúckých nemohla nic na- jíti, co by výše uvedenou zprávu jen přibližně potvrzovalo. Bohumil získal si značných zásluh o obnovení staveb klášterních. Již nejstarší annály poznamenávají k r. 1138: eodem anno domnus Deocarus nostri monasterii abbas et rector in omnibus discretus, videns valde destructum monasterium, cepit originalem 1) partem la- ciorem a fundamento construere ; a dle Tetzelia: hic post octogenium totum monasterium muro circumdedit, partem orientalem a funda- mento erexit. (Fol. 20b.) Dle pozdní tradice klášterní opatoval Bohumil po 25 let, tedy do roku 1152;2) pravděpodobněji však stanoví Siebeneicher rok 1149. Po smrti jeho byl klášter změněn v praemontstrátský tak, jako sou- časně celá řada jiných klášterů v zemích českých. Toto factum, které plně vysvětleno jest proudem doby, aniž by bylo třeba hledati nějaké zvláštní toho příčiny, vykládala si pozdější tradice klášterní způsobem romantickým, přečinem jakéhosi bratra Augustina proti kněžně Du- rantii, choti Otty III. Již Tetzelius má tuto bájku, zůstal však dlouho osamocen; Sieb. poznamenává, že jediný jeho pramen jest v této pří- čině Tetzel. Jinou versi udává jmenované fragmentum chronici (p. 276): tunc temporis abbas Bogomulus et fratres beati Benedicti ordini deservientes, qui magis erant colentes ventrem quam legem dei, in reprobum sensum tradidit illos. (Srov. dále i Dudika M. A. G. III, 1) (orientalem?) 2) Fragmentum chronici Bohemiae (Dudík, Geschichtsquellen I, 274) uvádí 1151 Bogomolus abbas de Gradish obiit.
O pramenech dějin kláštera Hradištského. 29 sitam cum omnibus attinentiis, 11 fundis, domibus et ortis ad clau- strum Gradicense spectantibus commutavit pro duabus aecclesiis, vi- delicet S. Stephani, parvula quae fuit parochialis aecclesia, altera vero s. Michaelis cum turre elevata, ubi modo porta est Gradicensis, et orto pomorum spatioso, quo coniunctus erat orto conventuali, ut illud totum ambiret seps claustri, cederet in possessionem conventui, canonicis vero aecclesiam S. Mauritii. O něco starší Fragmentum chronici Bohemiae v Dudíkových Geschichtsquellen I, 275 zařadilo tu změnu chybně k r. 1173, ač ku konci jmenuje rok 1140. Ale již Siebeneicher nedůvěřoval této zprávě, a dříve než ji dle Tetzelia vypisuje, poznamenává opatrně: ut ut sit, meum non est decidere, quonam modo ac tempore parochia illa a monasterio fuerit alienata, cum post diligentem investigationem de hoc reperiam authen- tici nihil praeter huiusmodi Tetzelii narrationem. A i naše revise v památkách klášterních a městských Olomúckých nemohla nic na- jíti, co by výše uvedenou zprávu jen přibližně potvrzovalo. Bohumil získal si značných zásluh o obnovení staveb klášterních. Již nejstarší annály poznamenávají k r. 1138: eodem anno domnus Deocarus nostri monasterii abbas et rector in omnibus discretus, videns valde destructum monasterium, cepit originalem 1) partem la- ciorem a fundamento construere ; a dle Tetzelia: hic post octogenium totum monasterium muro circumdedit, partem orientalem a funda- mento erexit. (Fol. 20b.) Dle pozdní tradice klášterní opatoval Bohumil po 25 let, tedy do roku 1152;2) pravděpodobněji však stanoví Siebeneicher rok 1149. Po smrti jeho byl klášter změněn v praemontstrátský tak, jako sou- časně celá řada jiných klášterů v zemích českých. Toto factum, které plně vysvětleno jest proudem doby, aniž by bylo třeba hledati nějaké zvláštní toho příčiny, vykládala si pozdější tradice klášterní způsobem romantickým, přečinem jakéhosi bratra Augustina proti kněžně Du- rantii, choti Otty III. Již Tetzelius má tuto bájku, zůstal však dlouho osamocen; Sieb. poznamenává, že jediný jeho pramen jest v této pří- čině Tetzel. Jinou versi udává jmenované fragmentum chronici (p. 276): tunc temporis abbas Bogomulus et fratres beati Benedicti ordini deservientes, qui magis erant colentes ventrem quam legem dei, in reprobum sensum tradidit illos. (Srov. dále i Dudika M. A. G. III, 1) (orientalem?) 2) Fragmentum chronici Bohemiae (Dudík, Geschichtsquellen I, 274) uvádí 1151 Bogomolus abbas de Gradish obiit.
Strana 30
30 XII. Jos. Teige: 273 pozn. 2.). Zde budiž ještě uvedeno vypravování Tetzeliovo o osu- dech mrtvol mnichů: nam illorum corpora sub anathematis vinculo clausa circiter 230 annos permanserunt, donec Petrus, Horzinek di- ctus, abbas Grad. 21., ex sua temeritate patefecit supra dictam ca- pellam (sancti Michaelis) et illorum corpora miraculose hinc et inde sparsim humi iacentia grande spectaculum conspexit. Tandem Stepha- nus abbas dictam capellam a novo consecrari fecit, et rev. d. Vikerius abbas ossa illorum sub altare in capellam in ambitu B. M. V. trans- tulit, ibique in pace quiescunt usque in praesens tempus. (Fol. 21a. až 21b.). 1) Novým obnovitelem kláštera byl Olomúcký kníže Otto III., choť jeho Durancie a biskup Jindřich Zdik, jenž zajisté byl původcem této reformy, jejíhož provedení se však nedočkal († 25. června 1150). Pokračovatelem jeho byl litomyšlský mnich Jan z Oběděnovic. První mniši nového řádu povoláni byli ze Strahova i z Litomyšle, a opatem stal se Jiří (Jura) ze Strahova. Z bully Hadriana IV. o tom zachován jen fragment v opise u Tetzelia a Siebeneichra (Boček I, 265 čís. 288 = Erben I, 130 č. 291), z kterého však možno určiti, jaký byl celý obsah listiny. Srovnáme-li jej totiž ku př. s privilegiemi (Pflugk- Harttung Acta), pozorujeme tuto porušenosť textu: Boček. Ne futuris perpetuis temporibus ulli omnino hominum liceat ecclesie Gradicensis possessiones, a domino fun- datore illi appropriatas, perturbare, vio- lare, temerare, auferre, vel ablatas re- tinere, aut quocunque alio modo dive- xare. Si quis sciens contra hanc eccle- siam temere quid temptaverit, sciat se reatu divino innodatum existere, et a sacratissimo corpore et sanguine domini nostri Jesu Christi alienum esse, atque in extremo examine districte ultioni sub- iaceat, et cum impiis, qui non resur- gent,2) in iudicio reputetur. Pflugk-Harttung I, 1, p. 162 č. 151. Decernimus ergo, ut nulli omnino hominum liceat... ausu temerario per- turbare, aut eius possessiones auferre vel ablatas retinere, minuere seu quis- libet vexationibus fatigare, sed illibata omnia et integra conserventur eorum, pro quorum gubernatione et substenta- tione concessa sunt, usibus omnimodis profutura, salva sedis apostolice aucto- ritate. ib. p. 154 č. 145.: Si quis autem hoc attemptare presumpserit, indignati- onem omnipotentis dei et beatorum Petri et Pauli, apostolorum eius, incurrat et 1) V příčině bully Eugenia III. z r. 1145 (Boček I, 236 č. 266) srov. Jaffé, Regesta pontificum II3 č. 8765. 2) Srov.: Quodsi qua persona contra... venire temptaverit... confundere et perturbare presumpserit et ...temerator exstiterit, perpetuo anathemate atque excommunicatione damnetur et cum impiis, qui non resurgunt in iudicio, deputetur. Schmidt, Urkundenbuch des Hochstiftes Halberstadt I p. 115 č. 147. z r. 1120.
30 XII. Jos. Teige: 273 pozn. 2.). Zde budiž ještě uvedeno vypravování Tetzeliovo o osu- dech mrtvol mnichů: nam illorum corpora sub anathematis vinculo clausa circiter 230 annos permanserunt, donec Petrus, Horzinek di- ctus, abbas Grad. 21., ex sua temeritate patefecit supra dictam ca- pellam (sancti Michaelis) et illorum corpora miraculose hinc et inde sparsim humi iacentia grande spectaculum conspexit. Tandem Stepha- nus abbas dictam capellam a novo consecrari fecit, et rev. d. Vikerius abbas ossa illorum sub altare in capellam in ambitu B. M. V. trans- tulit, ibique in pace quiescunt usque in praesens tempus. (Fol. 21a. až 21b.). 1) Novým obnovitelem kláštera byl Olomúcký kníže Otto III., choť jeho Durancie a biskup Jindřich Zdik, jenž zajisté byl původcem této reformy, jejíhož provedení se však nedočkal († 25. června 1150). Pokračovatelem jeho byl litomyšlský mnich Jan z Oběděnovic. První mniši nového řádu povoláni byli ze Strahova i z Litomyšle, a opatem stal se Jiří (Jura) ze Strahova. Z bully Hadriana IV. o tom zachován jen fragment v opise u Tetzelia a Siebeneichra (Boček I, 265 čís. 288 = Erben I, 130 č. 291), z kterého však možno určiti, jaký byl celý obsah listiny. Srovnáme-li jej totiž ku př. s privilegiemi (Pflugk- Harttung Acta), pozorujeme tuto porušenosť textu: Boček. Ne futuris perpetuis temporibus ulli omnino hominum liceat ecclesie Gradicensis possessiones, a domino fun- datore illi appropriatas, perturbare, vio- lare, temerare, auferre, vel ablatas re- tinere, aut quocunque alio modo dive- xare. Si quis sciens contra hanc eccle- siam temere quid temptaverit, sciat se reatu divino innodatum existere, et a sacratissimo corpore et sanguine domini nostri Jesu Christi alienum esse, atque in extremo examine districte ultioni sub- iaceat, et cum impiis, qui non resur- gent,2) in iudicio reputetur. Pflugk-Harttung I, 1, p. 162 č. 151. Decernimus ergo, ut nulli omnino hominum liceat... ausu temerario per- turbare, aut eius possessiones auferre vel ablatas retinere, minuere seu quis- libet vexationibus fatigare, sed illibata omnia et integra conserventur eorum, pro quorum gubernatione et substenta- tione concessa sunt, usibus omnimodis profutura, salva sedis apostolice aucto- ritate. ib. p. 154 č. 145.: Si quis autem hoc attemptare presumpserit, indignati- onem omnipotentis dei et beatorum Petri et Pauli, apostolorum eius, incurrat et 1) V příčině bully Eugenia III. z r. 1145 (Boček I, 236 č. 266) srov. Jaffé, Regesta pontificum II3 č. 8765. 2) Srov.: Quodsi qua persona contra... venire temptaverit... confundere et perturbare presumpserit et ...temerator exstiterit, perpetuo anathemate atque excommunicatione damnetur et cum impiis, qui non resurgunt in iudicio, deputetur. Schmidt, Urkundenbuch des Hochstiftes Halberstadt I p. 115 č. 147. z r. 1120.
Strana 31
O pramenech dějin kláštera Hradištského. 31 a sacratissimo corpore ac sanguine dei et domini, redemptoris nostri JesuChristi, alienus fiat, atque in extremo examine, nisi reatum suum condigna satisfactione correxerit, districte ultioni subiaceat. Ukazuje-li již tato část, že text privilegia Hadrianova jest po- rušený, nutno vzhledem k následujícímu anathematu od slova omni- potentis iram — super eos ostendant další interpolaci konstatovati, neb text privilegia z r. 1155 musel by nutně zníti po subiaceat hned takto: Cunctis autem., tak jako i u Bočka po interpolaci následuje: Boček. Cunctis autem eidem loco sua iura servantibus sit pax domini nostri Jesu Christi et fructum eius benedictionis percipiant et ad districtum judicem eterne patrie premia sempiterna largientem glo- riamque eternam secure ac feliciter per- veniant amen. Dle formulí uvedených byla as tato listina privilegium tuitionis. Již seznam archivální č. 3817 svědčí: memoria et fragmentum huius pontificis diplomatis habetur in annalibus Gradicensis monasterii. Ori- ginalia autem aut vidimatae copiae sunt iniuria temporum deperditae. Opat Jiří panoval dle Siebeneichera (fol. 32a) od roku 1152 až 1171, dle nekrologia od r. 1151—70, kdy 7. března zemřel. Do doby jeho vlády spadá listina, kterou r. 1160 Vladislav potvrdil pri- vilegia a svobody klášterní. Tetzeliovi byla neznáma. Boček (I, 270 č. 293) uvádí jako pramen vedle Pitra (p. 187) a Dobnera opis Frie- bekův e codice sec. XIII. mon. Grad. Piter neudal, odkud listinu tu znal. Za to v klášteře znali ji alespoň po nějaký čas dobře. Buďtež zde na to uvedena některá svědectví. Seznam z r. 1642 (č. 4011) po- pisuje ji: „confirmací latinská krále Vladislava druhého na všechny statky kláštera Hradiště, které od prvnějšího krále, děda jeho, i od nejprvnějšího knížete staršího Ottona, markraběte moravského, dáni jsou. Datírovaná léta 1160.“ Pak se klade v oddělení privilegií, která po vpádu švédském s neporušenými pečetmi zůstala. Stejně vypisuje o něco málo mladší seznam č. 3817, který dodává ještě: habetur pri- vilegium hoc in originali et est ordine tertium. V téže době přijata listina naše do velké konfirmace krále Ferdinanda, a to na prvé místo (č. 4013, fol. 2b.). Ale již consignatio privilegiorum z r. 1772 mluví jen: quod privilegium habetur inter confirmata a Ferdinando tertio numero primo. Tak i v přejímacím protokole při zrušení kláštera ib. p. 117 č. 111 z r. 1152. Cunctis autem eidem loco sua iura servantibus sit pax domini nostri Jesu Christi, quatenus et hic fructum bone actionis percipiant et apud districtum iudicem premia eterne pacis inveniant. Amen.
O pramenech dějin kláštera Hradištského. 31 a sacratissimo corpore ac sanguine dei et domini, redemptoris nostri JesuChristi, alienus fiat, atque in extremo examine, nisi reatum suum condigna satisfactione correxerit, districte ultioni subiaceat. Ukazuje-li již tato část, že text privilegia Hadrianova jest po- rušený, nutno vzhledem k následujícímu anathematu od slova omni- potentis iram — super eos ostendant další interpolaci konstatovati, neb text privilegia z r. 1155 musel by nutně zníti po subiaceat hned takto: Cunctis autem., tak jako i u Bočka po interpolaci následuje: Boček. Cunctis autem eidem loco sua iura servantibus sit pax domini nostri Jesu Christi et fructum eius benedictionis percipiant et ad districtum judicem eterne patrie premia sempiterna largientem glo- riamque eternam secure ac feliciter per- veniant amen. Dle formulí uvedených byla as tato listina privilegium tuitionis. Již seznam archivální č. 3817 svědčí: memoria et fragmentum huius pontificis diplomatis habetur in annalibus Gradicensis monasterii. Ori- ginalia autem aut vidimatae copiae sunt iniuria temporum deperditae. Opat Jiří panoval dle Siebeneichera (fol. 32a) od roku 1152 až 1171, dle nekrologia od r. 1151—70, kdy 7. března zemřel. Do doby jeho vlády spadá listina, kterou r. 1160 Vladislav potvrdil pri- vilegia a svobody klášterní. Tetzeliovi byla neznáma. Boček (I, 270 č. 293) uvádí jako pramen vedle Pitra (p. 187) a Dobnera opis Frie- bekův e codice sec. XIII. mon. Grad. Piter neudal, odkud listinu tu znal. Za to v klášteře znali ji alespoň po nějaký čas dobře. Buďtež zde na to uvedena některá svědectví. Seznam z r. 1642 (č. 4011) po- pisuje ji: „confirmací latinská krále Vladislava druhého na všechny statky kláštera Hradiště, které od prvnějšího krále, děda jeho, i od nejprvnějšího knížete staršího Ottona, markraběte moravského, dáni jsou. Datírovaná léta 1160.“ Pak se klade v oddělení privilegií, která po vpádu švédském s neporušenými pečetmi zůstala. Stejně vypisuje o něco málo mladší seznam č. 3817, který dodává ještě: habetur pri- vilegium hoc in originali et est ordine tertium. V téže době přijata listina naše do velké konfirmace krále Ferdinanda, a to na prvé místo (č. 4013, fol. 2b.). Ale již consignatio privilegiorum z r. 1772 mluví jen: quod privilegium habetur inter confirmata a Ferdinando tertio numero primo. Tak i v přejímacím protokole při zrušení kláštera ib. p. 117 č. 111 z r. 1152. Cunctis autem eidem loco sua iura servantibus sit pax domini nostri Jesu Christi, quatenus et hic fructum bone actionis percipiant et apud districtum iudicem premia eterne pacis inveniant. Amen.
Strana 32
32 XII. Jos. Teige: poznamenán jen vidimus listiny, který se skutečně nalézá v c. k. státním archivu ve Vídni. Podivnou náhodou nalézáme však original — v ar- chivu Musea království českého. Jest to nejstarší original české li- stiny vůbec. Nejstarší poznámka dorsální jest skoro souvěká se se- psáním listiny a zní: Privilegium Wladislai secundi, ostatní záznamy jsou již z nového věku, a to z počátku XVI. stol.: prima litera, z XVII. stol.: uv. 2. post ruinam 1642 anno, pertinet ad fundationem Gradicensem. Datum 1160. Konečně ku konci téhož věku dostala naše listina signaturu: cistae nigrae scrinium secundum nro. 50. V rohu pak zběžně napsáno: nro. 7. Památná tato listina zachována jest v stavu velmi dobrém, jen přitištěná (vtlačená) pečeť jest z větší části oddrobena; řez v perga- ménu pro pečeť má podobu kříže. Schema linování jest podélné a řádky jsou vyryty. Písmo jest krásné, zcela pravidelné, podobné ku př. souvěkým listinám královským kanceláře německé. Celá listina jesť psána jednou rukou. Chyb písařských jsme nenašli. Facsimile viz v Sicklových Monumenta graphica medii aevi sv. III, tab. 7., a tamtéž v textech str. 40—41 přesný text. Památka tato jest příliš důležitá, než abychom se o ní podrob- něji nezmínili. Protokol listiny počíná datováním, a to lety ab incar- natione, epaktami, konkurrentami, a indikcí. Při privilegiu, jako je tato listina, jest takový počátek, zcela nepravidelný. Nezná jej žádná souvěká kancelář. 1) Vysvětlení možné jest dvojí; buď jest zde stopa vlivu tak zv. protokolu, který pravidelně měl datování počátečné; srov. Codex dipl. Saxoniae 1/2 p. 146, 154, 372, 378, II/4 p. 1, Dronke, Urkundenbuch v. Fulda p. 35, 38, 201, 205, 226, Monu- menta boica I, 21, 266, 413; III, 289; V, 344; VII, 43, 50, 365; VIII, 35, 135, 151, 864; XI, 57, 60, 65, 75, 82, 85, 233, 376, 533; XII, 83, 101; XIII, 23, 25, 218; XV, 254, 257 atd., Monum. Hungar. dipl. VI, 30, 38, 46, 48, 51, 52, 62, 66, 272; VII, 289; X, 108, 114, 117, 164; XI, 6, 30, 33, 34, 36, 40, 41, 42 atd. atd., anebo jest to zbytek datování, povstalého následkem lenního poměru k Ně- mecku tak, jako v listinách spoletských (Chroust, Untersuchungen über die Langobardischen Königs- und Herzogs-Urkunden p. 141, 39.) S rokem 1160 ostatní chronologická určení souhlasí. Rovněž invokace schází. Promulgace jest pravidelná. Taková ku př. v Cod. dipl. Pol. II č. 2, neb Posse tab. VI lit. a. To platí i o devotní formuli divina propiciante clemencia. Schází tu však adressa (inscriptio) i arenga. 1) Bresslau, U. L. I, 820.
32 XII. Jos. Teige: poznamenán jen vidimus listiny, který se skutečně nalézá v c. k. státním archivu ve Vídni. Podivnou náhodou nalézáme však original — v ar- chivu Musea království českého. Jest to nejstarší original české li- stiny vůbec. Nejstarší poznámka dorsální jest skoro souvěká se se- psáním listiny a zní: Privilegium Wladislai secundi, ostatní záznamy jsou již z nového věku, a to z počátku XVI. stol.: prima litera, z XVII. stol.: uv. 2. post ruinam 1642 anno, pertinet ad fundationem Gradicensem. Datum 1160. Konečně ku konci téhož věku dostala naše listina signaturu: cistae nigrae scrinium secundum nro. 50. V rohu pak zběžně napsáno: nro. 7. Památná tato listina zachována jest v stavu velmi dobrém, jen přitištěná (vtlačená) pečeť jest z větší části oddrobena; řez v perga- ménu pro pečeť má podobu kříže. Schema linování jest podélné a řádky jsou vyryty. Písmo jest krásné, zcela pravidelné, podobné ku př. souvěkým listinám královským kanceláře německé. Celá listina jesť psána jednou rukou. Chyb písařských jsme nenašli. Facsimile viz v Sicklových Monumenta graphica medii aevi sv. III, tab. 7., a tamtéž v textech str. 40—41 přesný text. Památka tato jest příliš důležitá, než abychom se o ní podrob- něji nezmínili. Protokol listiny počíná datováním, a to lety ab incar- natione, epaktami, konkurrentami, a indikcí. Při privilegiu, jako je tato listina, jest takový počátek, zcela nepravidelný. Nezná jej žádná souvěká kancelář. 1) Vysvětlení možné jest dvojí; buď jest zde stopa vlivu tak zv. protokolu, který pravidelně měl datování počátečné; srov. Codex dipl. Saxoniae 1/2 p. 146, 154, 372, 378, II/4 p. 1, Dronke, Urkundenbuch v. Fulda p. 35, 38, 201, 205, 226, Monu- menta boica I, 21, 266, 413; III, 289; V, 344; VII, 43, 50, 365; VIII, 35, 135, 151, 864; XI, 57, 60, 65, 75, 82, 85, 233, 376, 533; XII, 83, 101; XIII, 23, 25, 218; XV, 254, 257 atd., Monum. Hungar. dipl. VI, 30, 38, 46, 48, 51, 52, 62, 66, 272; VII, 289; X, 108, 114, 117, 164; XI, 6, 30, 33, 34, 36, 40, 41, 42 atd. atd., anebo jest to zbytek datování, povstalého následkem lenního poměru k Ně- mecku tak, jako v listinách spoletských (Chroust, Untersuchungen über die Langobardischen Königs- und Herzogs-Urkunden p. 141, 39.) S rokem 1160 ostatní chronologická určení souhlasí. Rovněž invokace schází. Promulgace jest pravidelná. Taková ku př. v Cod. dipl. Pol. II č. 2, neb Posse tab. VI lit. a. To platí i o devotní formuli divina propiciante clemencia. Schází tu však adressa (inscriptio) i arenga. 1) Bresslau, U. L. I, 820.
Strana 33
O pramenech dějin kláštera Hradištského. 33 Narratio obsahuje v sobě elementy arengy, a jest beze všeho pře- chodu spletena s disposicí, které, jak výše dotčeno, předlohou byla listina z r. 1078. Korroborace jest naprosto nevyvinutá. Ač listina jest pečetí opatřena, nenalézáme žádného ohlášení tohoto způsobu pověření, leda bychom přijali, že korroborace jest roztržena, a první čásť že nalezá se v disposici v slovech: et ne hoc posteros latere queat, sub testimonio scripture meo signo munitę usquequaque ra- tum esse commendo, druhá pak: hec autem scripta quicumque co- gnoscant fideles sub testamento d. nostri Jesu Christi atd. Za to ja- kási pravidelnosť jeví se v řadě svědků: nejdříve biskupové, pak čle- nové rodiny knížecí, opatové a proboštové, a naposledy velmožové světští. Anathema napodobeno jest papežskému. Tak ku př. má Liber diurnus č. 97 (vydání Sicklovo p. 129): si quis itaque extiterit te- merator vel contra huius decreti paginam venire temptaverit, anathe- matis vinculo insolubiliter innodetur atque Jude traditoris maledictione condemnetur. Druhá čásť pak dle věty Conservantibus autem pax a deo et misericordia presentibus ac futuris (v. Pflugk-Harttung, Acta II p. 144 č. 177), která ku př. již r. 1139 v kanceláři arci- biskupské v Kolíně zní: Observatoribus vero ac amatoribus huius nostri instituti sit domini pax et pium gaudium cum omnibus sanctis nunc et in infinita secula. (Lacomblet, Niederrh. Urkb. I p. 220). Po- slední čásť eschatokolu, řádka s datem, zdá se býti pracována dle vzoru listiny papežské, čili přesněji listiny biskupské, leda že by kancléř Gervas přinesl tuto novou formuli v kanceláři královské ně- mecké (teprvé od počátku panování Bedřicha I.), čemuž vzhledem k naprostému nedostatku stop v kontextu přisvědčiti nemůžeme. Ko- nečně budiž podotknuto, že samostatně uvedené anathema biskupské (Ego Daniel dei gratia...) jest tehda zcela obvyklé, srov. ku př. listinu markraběte Otakara V. Štýrského z r. 1147 v Zahnově Urkun- denbuch des Herzogth. Steiermark I p. 275, č. 263.1) Na jednu okolnosť v textu ale sluší poukázati, ač uspokojivého vysvětlení pro ni nemáme. V listině jmenuje se příjemcem jasně opat Blasius, kdežto veškeré, ač pozdní, prameny jednosvorně jmenují v ten čas opatem Jiřího. Poučné jest, uvedeme-li zde slova Siebenei- cherova o tom: Videtur itaque necessario, aut primum abbatem nostrum non Georgium sed Blasium fuisse, aut certe eundem Geor- gium cognomen Blasii habuisse, aut ipsum Georgium non novem 1) O zevnějších známkách listiny nemožno pro nedostatek srovnávacího materiálu českého jednati. Třída fil.-hist. 1893. 3
O pramenech dějin kláštera Hradištského. 33 Narratio obsahuje v sobě elementy arengy, a jest beze všeho pře- chodu spletena s disposicí, které, jak výše dotčeno, předlohou byla listina z r. 1078. Korroborace jest naprosto nevyvinutá. Ač listina jest pečetí opatřena, nenalézáme žádného ohlášení tohoto způsobu pověření, leda bychom přijali, že korroborace jest roztržena, a první čásť že nalezá se v disposici v slovech: et ne hoc posteros latere queat, sub testimonio scripture meo signo munitę usquequaque ra- tum esse commendo, druhá pak: hec autem scripta quicumque co- gnoscant fideles sub testamento d. nostri Jesu Christi atd. Za to ja- kási pravidelnosť jeví se v řadě svědků: nejdříve biskupové, pak čle- nové rodiny knížecí, opatové a proboštové, a naposledy velmožové světští. Anathema napodobeno jest papežskému. Tak ku př. má Liber diurnus č. 97 (vydání Sicklovo p. 129): si quis itaque extiterit te- merator vel contra huius decreti paginam venire temptaverit, anathe- matis vinculo insolubiliter innodetur atque Jude traditoris maledictione condemnetur. Druhá čásť pak dle věty Conservantibus autem pax a deo et misericordia presentibus ac futuris (v. Pflugk-Harttung, Acta II p. 144 č. 177), která ku př. již r. 1139 v kanceláři arci- biskupské v Kolíně zní: Observatoribus vero ac amatoribus huius nostri instituti sit domini pax et pium gaudium cum omnibus sanctis nunc et in infinita secula. (Lacomblet, Niederrh. Urkb. I p. 220). Po- slední čásť eschatokolu, řádka s datem, zdá se býti pracována dle vzoru listiny papežské, čili přesněji listiny biskupské, leda že by kancléř Gervas přinesl tuto novou formuli v kanceláři královské ně- mecké (teprvé od počátku panování Bedřicha I.), čemuž vzhledem k naprostému nedostatku stop v kontextu přisvědčiti nemůžeme. Ko- nečně budiž podotknuto, že samostatně uvedené anathema biskupské (Ego Daniel dei gratia...) jest tehda zcela obvyklé, srov. ku př. listinu markraběte Otakara V. Štýrského z r. 1147 v Zahnově Urkun- denbuch des Herzogth. Steiermark I p. 275, č. 263.1) Na jednu okolnosť v textu ale sluší poukázati, ač uspokojivého vysvětlení pro ni nemáme. V listině jmenuje se příjemcem jasně opat Blasius, kdežto veškeré, ač pozdní, prameny jednosvorně jmenují v ten čas opatem Jiřího. Poučné jest, uvedeme-li zde slova Siebenei- cherova o tom: Videtur itaque necessario, aut primum abbatem nostrum non Georgium sed Blasium fuisse, aut certe eundem Geor- gium cognomen Blasii habuisse, aut ipsum Georgium non novem 1) O zevnějších známkách listiny nemožno pro nedostatek srovnávacího materiálu českého jednati. Třída fil.-hist. 1893. 3
Strana 34
34 XII. Jos. Teige: decim, sed vix novem annis praefuisse, eidemque secundum abbatem non Michaelem, uti in serie abbatum nostrorum legitur, sed Blasium successisse, quod mihi vero absimile videtur, cum in nullis omnino scriptis praeterquam in recitato Wladislai privilegio vel nomen Blasii reperiatur .. ego post diligentem investigationem nihil omnino re- perire valui praeter nudum Blasii nomen in saepe memorato privi- legio positum (fol. 36b). Týž Vladislav daroval dle Bočka, I, 284 č. 307 klášteru Svitavu r. 1169. Jako pramen udán jest rukopis annálů hradištských, což skutečně Tetzel (fol. 22b) vypravuje, ale s malou změnou: ab illustris- simo Wladislao rege Boemorum secundo forum in Switawka et forum in Usobirna cum omnibus iuribus et theloneo et villam Michow, Lbonow aecclesiae suae hereditarie possidendam impetravit. Podobně Siebeneicher, který druhou ves jmenuje Lubnow. Seznam ze XVII. stol. č. 3817 poznamenává již: originale aut vidimata copia est de- perdita. Do téhož času spadala by dvě darování, kdyby nebyla alespoň ve formě u Bočka neauthentická. V Codexu I p. 300 č. 325 otištěno jest svědectví biskupa Olomuckého Dětleba, že kníže Soběslav a Oldřich obdarovali klášter, a to prý z r. 1179; samo faktum obdaro- vání uvádí str. 288 č. 311 k r. 1174 (Udalricus, dux Moraviorum, confert mon. Grad. silvam iuxta Nakl, que circuitus dicitur), a uvádí vedle jmenované listiny biskupské jako pramen Annales Gradicenses Ms.; darování druhé Soběslavovo prý z r. 1176 uvedeno p. 293 č. 319, kde vedle obou pramenů připomíná ještě Boček: nec non patrii scriptores ad originale diploma provocant. Obě darování registruje skutečně již Tetzel slovy: tandem Sobeslaus princeps Boemiae per damna illata dedit villam iuxta Kiowiam, quae dicitur Bukowani (fol. 22a) a: et a fratre praefati regis, duce Odalrico Moravorum, sylvam, quae circuitus dicitur, iuxta Naklo (fol. 22b, Sieben. fol. 36a). Z těchto zpráv udělal si Boček třetí listinu Dětlebovu, která dle našeho ma- teriálu v posledních třech stoletích v klášteře naprosto byla neznáma a neexistovala. I kopie Bočkova v archivu zem. moravském č. 3829 jest bez udání pramene. Ke sklonku života opata Michala daroval kníže Vladimír Olo- múcký klášteru ves Bojanovice. Dle Bočka (I, 341 č. 364 = Erben, I, 191 č. 426) opatřena jest listina datem in Opavia VII. kal. Ja- nuarii 1195 a nalézá se v Annálech kláštera hrad. (MS.) in registra- tura c. r. gubernii moravici aliisque transumtis. Opis jest skutečně u Sieben. fol. 36b—37a, a byl, jak srovnání svědčí, základem tisku.
34 XII. Jos. Teige: decim, sed vix novem annis praefuisse, eidemque secundum abbatem non Michaelem, uti in serie abbatum nostrorum legitur, sed Blasium successisse, quod mihi vero absimile videtur, cum in nullis omnino scriptis praeterquam in recitato Wladislai privilegio vel nomen Blasii reperiatur .. ego post diligentem investigationem nihil omnino re- perire valui praeter nudum Blasii nomen in saepe memorato privi- legio positum (fol. 36b). Týž Vladislav daroval dle Bočka, I, 284 č. 307 klášteru Svitavu r. 1169. Jako pramen udán jest rukopis annálů hradištských, což skutečně Tetzel (fol. 22b) vypravuje, ale s malou změnou: ab illustris- simo Wladislao rege Boemorum secundo forum in Switawka et forum in Usobirna cum omnibus iuribus et theloneo et villam Michow, Lbonow aecclesiae suae hereditarie possidendam impetravit. Podobně Siebeneicher, který druhou ves jmenuje Lubnow. Seznam ze XVII. stol. č. 3817 poznamenává již: originale aut vidimata copia est de- perdita. Do téhož času spadala by dvě darování, kdyby nebyla alespoň ve formě u Bočka neauthentická. V Codexu I p. 300 č. 325 otištěno jest svědectví biskupa Olomuckého Dětleba, že kníže Soběslav a Oldřich obdarovali klášter, a to prý z r. 1179; samo faktum obdaro- vání uvádí str. 288 č. 311 k r. 1174 (Udalricus, dux Moraviorum, confert mon. Grad. silvam iuxta Nakl, que circuitus dicitur), a uvádí vedle jmenované listiny biskupské jako pramen Annales Gradicenses Ms.; darování druhé Soběslavovo prý z r. 1176 uvedeno p. 293 č. 319, kde vedle obou pramenů připomíná ještě Boček: nec non patrii scriptores ad originale diploma provocant. Obě darování registruje skutečně již Tetzel slovy: tandem Sobeslaus princeps Boemiae per damna illata dedit villam iuxta Kiowiam, quae dicitur Bukowani (fol. 22a) a: et a fratre praefati regis, duce Odalrico Moravorum, sylvam, quae circuitus dicitur, iuxta Naklo (fol. 22b, Sieben. fol. 36a). Z těchto zpráv udělal si Boček třetí listinu Dětlebovu, která dle našeho ma- teriálu v posledních třech stoletích v klášteře naprosto byla neznáma a neexistovala. I kopie Bočkova v archivu zem. moravském č. 3829 jest bez udání pramene. Ke sklonku života opata Michala daroval kníže Vladimír Olo- múcký klášteru ves Bojanovice. Dle Bočka (I, 341 č. 364 = Erben, I, 191 č. 426) opatřena jest listina datem in Opavia VII. kal. Ja- nuarii 1195 a nalézá se v Annálech kláštera hrad. (MS.) in registra- tura c. r. gubernii moravici aliisque transumtis. Opis jest skutečně u Sieben. fol. 36b—37a, a byl, jak srovnání svědčí, základem tisku.
Strana 35
O pramenech dějin kláštera Hradištského. 35 Poznamenati sluší však, že str. 341 ř. 5. shora dlužno čísti aeternae, ř. 11. Bratislao, podobně ř. 15., kde kromě toho má býti Eufemia, a v předposlední řádce Radoslaus. Jméno Pomnen zde zní ovšem chybně Povinen. Faktum samo vypravuje již Tetzel (fol. 22b). O chybném datování srov. Dudíka M. A. G. IV, 133 pozn. 2. Že však jen zde u Siebeneichra text jest zachován, dokazuje již seznam ze XVII. stol. č. 3817. Konečně spadá ještě do doby panování Michalova nadání lesem Oldřišovem (u Bočka I, p. 315 č. 338), kde Břetislav Moravský con- fert de consensu fratris sui Wladimir, ducis Olomucensis, silvam 1185, a to dle listiny téhož Vladimíra z r. 1198 (I, 350 č. 373 oc). Zde poznamenává Boček, že jeho otisk pochází z apographum in analectis diplom. Friebekii ex autographo admodum mutilo quondam archivi monasterii Grad., quod egomet e subsidiis meis MSS., nominatim e necrologio Grad. restitui. O tom viz především Dudíka M. A. G. IV str. 156 pozn. 1. Faktum bylo Friebekovi známo; tak lze souditi z okolnosti, že i Wekebrod I, 167 o tom vypravuje. Zdá se však, že Friebek neznal listiny nijaké, než jen zprávy Tetzeliovy; neboť jest možné, že Wekebrod zde výpisek z Tetzelia skoro slovně užil. Pravit: "(1185) gab Brzemislav Fürst von Ollmütz mit Genehmigung Friedrich's, des obersten Herzogen von Böhmen, seines Bruders (denen Prämonstratensern zu Hradisch) das Gut Oldrzichow bey Troppau zum ewigen Genuss ;“ a Tetzel: simili modo a filiis regis supradicti d. Friderico et Przemislao, ducum Moraviae, circuitum Oldrzisow prope Opaviam eodem iure (hereditarie possidendum) im- petravit. O listině, jakou má Boček pod č. 373. naprosto v klášteře nic známo nebylo, a ani Siebeneicher nemohl se žádné dopátrati, než musil spokojiti se s výpisem Tetzelia (fol. 36a). Totéž platí i o Ruebne- rovi (str. 69 a nikoliv, jak Boček píše, str. 96). Konečně obsahuje seznam far klášterních č. 3823: ecclesia parochialis in Oldrzisow prope Opaviam, quam cum iure patronatus et appertinentibus pagis monasterio Gradicensi donarunt Fridericus et Przemislaus fratres, marchiones Moraviae, circa an. Christi 1170. Non habentur quidem donationales in forma authentica prae manibus, in pluribus tamen privilegiis possessio ipsius Oldrzisow cum omnibus iuribus docetur. Současně s darováním Bojanovic nabyl klášter vsi Žirakovic. O listině (Boček I, 342 č. 325) platí tu zcela totéž, co právě řečeno bylo o Bojanovicích. Siebeneicher užil i zde formy Bratislaus (str. 342 ř. 4. shora), Euphemia (ř. 15.), Bosko (ř. 16.), Zuzek (ř. 17.), 3*
O pramenech dějin kláštera Hradištského. 35 Poznamenati sluší však, že str. 341 ř. 5. shora dlužno čísti aeternae, ř. 11. Bratislao, podobně ř. 15., kde kromě toho má býti Eufemia, a v předposlední řádce Radoslaus. Jméno Pomnen zde zní ovšem chybně Povinen. Faktum samo vypravuje již Tetzel (fol. 22b). O chybném datování srov. Dudíka M. A. G. IV, 133 pozn. 2. Že však jen zde u Siebeneichra text jest zachován, dokazuje již seznam ze XVII. stol. č. 3817. Konečně spadá ještě do doby panování Michalova nadání lesem Oldřišovem (u Bočka I, p. 315 č. 338), kde Břetislav Moravský con- fert de consensu fratris sui Wladimir, ducis Olomucensis, silvam 1185, a to dle listiny téhož Vladimíra z r. 1198 (I, 350 č. 373 oc). Zde poznamenává Boček, že jeho otisk pochází z apographum in analectis diplom. Friebekii ex autographo admodum mutilo quondam archivi monasterii Grad., quod egomet e subsidiis meis MSS., nominatim e necrologio Grad. restitui. O tom viz především Dudíka M. A. G. IV str. 156 pozn. 1. Faktum bylo Friebekovi známo; tak lze souditi z okolnosti, že i Wekebrod I, 167 o tom vypravuje. Zdá se však, že Friebek neznal listiny nijaké, než jen zprávy Tetzeliovy; neboť jest možné, že Wekebrod zde výpisek z Tetzelia skoro slovně užil. Pravit: "(1185) gab Brzemislav Fürst von Ollmütz mit Genehmigung Friedrich's, des obersten Herzogen von Böhmen, seines Bruders (denen Prämonstratensern zu Hradisch) das Gut Oldrzichow bey Troppau zum ewigen Genuss ;“ a Tetzel: simili modo a filiis regis supradicti d. Friderico et Przemislao, ducum Moraviae, circuitum Oldrzisow prope Opaviam eodem iure (hereditarie possidendum) im- petravit. O listině, jakou má Boček pod č. 373. naprosto v klášteře nic známo nebylo, a ani Siebeneicher nemohl se žádné dopátrati, než musil spokojiti se s výpisem Tetzelia (fol. 36a). Totéž platí i o Ruebne- rovi (str. 69 a nikoliv, jak Boček píše, str. 96). Konečně obsahuje seznam far klášterních č. 3823: ecclesia parochialis in Oldrzisow prope Opaviam, quam cum iure patronatus et appertinentibus pagis monasterio Gradicensi donarunt Fridericus et Przemislaus fratres, marchiones Moraviae, circa an. Christi 1170. Non habentur quidem donationales in forma authentica prae manibus, in pluribus tamen privilegiis possessio ipsius Oldrzisow cum omnibus iuribus docetur. Současně s darováním Bojanovic nabyl klášter vsi Žirakovic. O listině (Boček I, 342 č. 325) platí tu zcela totéž, co právě řečeno bylo o Bojanovicích. Siebeneicher užil i zde formy Bratislaus (str. 342 ř. 4. shora), Euphemia (ř. 15.), Bosko (ř. 16.), Zuzek (ř. 17.), 3*
Strana 36
36 XII. Jos. Teige: Werzovicenses (ř. 18.). Jiný opis nalézá se v kopiáři při témže svazku Siebeneichra fol. 276b. Za opata Michala klášter vzkvétal z běd, které mu nepokojné doby způsobily. Statky pobrané byly opět získány a novými dary bylo jmění tak rozmnoženo, že mohlo se přikročiti k opravám, ba k novým stavbám. V této době vystavěl Michal kostel kamenný v Kyjově (e quadratis lapidibus) ku poctě sv. Martina vyzn. (Tetzel 22b, Sieb. 37a), a obehnal klášter vysokou zdí. K řadě zpráv o kostelu sv. Mořice patří ještě vypravování, že týž opat Michal intendebat ob- tinere aecclesiam divi Mauritii in Olmucz, sed propter privilegium d. Henrici Zdicko episcopi et d. Deocari abbatis id rehabere non potuit, licet rev. dom. Peregrinus ep. Olom. ad intromittendum se de cambio memorato ab actione cessavit, čili jak Siebeneicher rovněž ne zcela jasně tuto překážku vypisuje: verum quia haec extraditio authenticis subscriptionibus ac sigillis nimium roborata, in manibus capituli Olomucensis haerebat, optima dni. Michaelis intentio in ef- fectum deduci non potuit (fol. 37a). Tradice klášterní přičítala opatovi Michalovi za zvláštní vyzna- menání, že pohřbil mrtvolu manželky druhého zakladatele kláštera Otty III. Durancie (meruit sepelire. Nekr.). Otto sám zemřel 12. května 1160, jak z nekrologu podlažického víme. V klášteře hra- dištském byl sice pochován, však nekrolog neobsahuje den jeho úmrtí. Choť jeho zesnula dle Dudíka M. A. G. III str. 346 dne 13. září 1191. Poznamenává-li týž badatel správně, že (Siebeneiche- rovy) Annály fol. 40 den úmrtí jejího neudávají, přehlédl přece, že Tetzel určuje jej alespoň přibližně, když vypravuje, že Michal do- minam Duranam, uxorem d. Ottonis 3. ducis Moraviae, anno 1191 X idus Sept. in medio aecclesiae sepelivit (fol. 22b); a v nekrologu, z něhož pocházejí Bočkovy poznámky, chované pod č. 12.229, jest rovněž psáno: qui (Michael) meruit anno 1191 idibus Sept. sepelire illustr. dom. dom. Duranam. Při této příležitosti budiž připomenuto, že Tetzel udává úmrtí knížete Vladimíra (Dudík, M. A. G. IV, 156 pozn. 1.) ve shodě s nekrologem Olomúckým, praví-li: Idem dux Wladzimir anno 3. post consecrationem aecclesiae Gradicensis ulti- mam clausit diem anno 1200, 6 idus Decembris, et sepultus est in medio aecclesiae Grad. ad partem meridionalem cum matre sua d. Durana (fol. 22b), čímž konjektura Dudíkova v příčině leta se potvrzuje. Opat Michal sešel s tohoto světa po pětadvacetiletém panování roku 1196 dne 12. května, a pohřben byl v Kyjově. Nástupcem jeho byl Hilarius.
36 XII. Jos. Teige: Werzovicenses (ř. 18.). Jiný opis nalézá se v kopiáři při témže svazku Siebeneichra fol. 276b. Za opata Michala klášter vzkvétal z běd, které mu nepokojné doby způsobily. Statky pobrané byly opět získány a novými dary bylo jmění tak rozmnoženo, že mohlo se přikročiti k opravám, ba k novým stavbám. V této době vystavěl Michal kostel kamenný v Kyjově (e quadratis lapidibus) ku poctě sv. Martina vyzn. (Tetzel 22b, Sieb. 37a), a obehnal klášter vysokou zdí. K řadě zpráv o kostelu sv. Mořice patří ještě vypravování, že týž opat Michal intendebat ob- tinere aecclesiam divi Mauritii in Olmucz, sed propter privilegium d. Henrici Zdicko episcopi et d. Deocari abbatis id rehabere non potuit, licet rev. dom. Peregrinus ep. Olom. ad intromittendum se de cambio memorato ab actione cessavit, čili jak Siebeneicher rovněž ne zcela jasně tuto překážku vypisuje: verum quia haec extraditio authenticis subscriptionibus ac sigillis nimium roborata, in manibus capituli Olomucensis haerebat, optima dni. Michaelis intentio in ef- fectum deduci non potuit (fol. 37a). Tradice klášterní přičítala opatovi Michalovi za zvláštní vyzna- menání, že pohřbil mrtvolu manželky druhého zakladatele kláštera Otty III. Durancie (meruit sepelire. Nekr.). Otto sám zemřel 12. května 1160, jak z nekrologu podlažického víme. V klášteře hra- dištském byl sice pochován, však nekrolog neobsahuje den jeho úmrtí. Choť jeho zesnula dle Dudíka M. A. G. III str. 346 dne 13. září 1191. Poznamenává-li týž badatel správně, že (Siebeneiche- rovy) Annály fol. 40 den úmrtí jejího neudávají, přehlédl přece, že Tetzel určuje jej alespoň přibližně, když vypravuje, že Michal do- minam Duranam, uxorem d. Ottonis 3. ducis Moraviae, anno 1191 X idus Sept. in medio aecclesiae sepelivit (fol. 22b); a v nekrologu, z něhož pocházejí Bočkovy poznámky, chované pod č. 12.229, jest rovněž psáno: qui (Michael) meruit anno 1191 idibus Sept. sepelire illustr. dom. dom. Duranam. Při této příležitosti budiž připomenuto, že Tetzel udává úmrtí knížete Vladimíra (Dudík, M. A. G. IV, 156 pozn. 1.) ve shodě s nekrologem Olomúckým, praví-li: Idem dux Wladzimir anno 3. post consecrationem aecclesiae Gradicensis ulti- mam clausit diem anno 1200, 6 idus Decembris, et sepultus est in medio aecclesiae Grad. ad partem meridionalem cum matre sua d. Durana (fol. 22b), čímž konjektura Dudíkova v příčině leta se potvrzuje. Opat Michal sešel s tohoto světa po pětadvacetiletém panování roku 1196 dne 12. května, a pohřben byl v Kyjově. Nástupcem jeho byl Hilarius.
Strana 37
O pramenech dějin kláštera Hradištského. 37 Za jeho vlády dokončena oprava kostela sv. Štěpána (přestavba kamenem?), a nové vysvěcení konalo se dne 15. února 1197. Ale již po pěti letech zřekl se Hilarius svého důstojenství. Zemřel (dle nekrologu) 2. ledna 1202 a pochován byl v kostele právě uvedeném. Nástupcem jeho zvolen dřívější prior Heřman. R. 1201 daroval král Přemysl I. pro spásu duše obou bratří Vladimíra a Břetislava ves Štěpanovice s některými svobodami. Listina o tom zachována jest v originále v c. k. státním archivu ve Vídni. Co se textu týče, jest vydání Bočkovo II, 2 č. 2. opraviti. 1) Originál na pergamenu má dolejši pliku jen na jeden prst ohnutou, a pod ní nenalézá se žádná poznámka, Zato zadní strana listiny vykazuje interessantní záznamy: Nejstarší ruka z polovice XIII. stol. napsala: Privilegium Premizlonis regis Boemie de libertate ecclesie; v prvé polovici XIV. věku napsali na čelo listiny v klášteře: 32. litera quarta. Privilegium Premisslonis Regis Bohemie super liber- tates ecclesie Gradicensis; a po stu letech: Super libertates taber- narum. Asi koncem XVII. stol. rovnali archiv a zařadili tuto listinu do: Cistae nigrae Scrinium 2dum nro 2do. Nejnovější rukou (XVIII. stol.) připsáno Lit. A. Nro. 3. Hradisch; vztahuje se to ku protokolu Archivverzeichniss z r. 1784, kterým archiv vláda přejímala a kde pod tímto číslem tato listina skutečně jest. Pečeti byly při listině tři; dvě jsou ztraceny, a to krále Pře- mysla a pravděpodobně opata Heřmana; zachována jest pečeť Kon- stancie, manželky královy, byť nikoli neporušená. Legenda jest této špičatě ovální pečeti: † SIGILLVM -CONSTANCIE - DEI - GRACIA- BOEMORVM - REGINE, tedy táž, jako ku př. na listině z r. 1229 neb 1224, 21. června pro Plasy (vídeňský státní archiv), však typar není přece týž. Na této pečeti jest levá ruka (heraldicky) opatřena žezlem a pravá říšským jablkem, kdežto na pečeti z r. 1224 jest pravá ruka na prsa vložena. Písmo na listině jest zcela době přiměřené, tah jest pevný, nikde stopy násilného tvaru. Dvě chyby (ř. 6. s hora efforiret místo 1) A to takto: p. 2 ř. 1. shora Millesimo (Millo) .. XIIIIa, ř. 2. VIa .. IIIIa, Premisl — Ius, ř. 3. vitę, ř. 6. inopię .. ęcclesię que, ř. 9. pię, ř. 12. athletarum, ř. 13. particeps cupiens, ř. 14. precibus ipsorum .. devotę, ř. 12. z dola incolomitate . . iusticię . . misericordię, 10. meę filię . . reginę, 7. naturę, p. 3 ř. 4. s hora assistat . . succubuerit, ř. 6. scripture, 7. mei m. nostri, 8. XIIIus . . XVIus, 9. ř. Lutomisl, 14. ř. z dola Slauko .. Boemie, 12. Sobegird, ř. 11. eorundemque testimonium, 11. Tvidmirici, Budkovene, 10. Syrakovici . . Ia .. IIa . . IIa atd., ř. 8. Techelchih, 7. ęcclesie XIIIIus, 6. ęcclesię, ř. 4. reliquię.
O pramenech dějin kláštera Hradištského. 37 Za jeho vlády dokončena oprava kostela sv. Štěpána (přestavba kamenem?), a nové vysvěcení konalo se dne 15. února 1197. Ale již po pěti letech zřekl se Hilarius svého důstojenství. Zemřel (dle nekrologu) 2. ledna 1202 a pochován byl v kostele právě uvedeném. Nástupcem jeho zvolen dřívější prior Heřman. R. 1201 daroval král Přemysl I. pro spásu duše obou bratří Vladimíra a Břetislava ves Štěpanovice s některými svobodami. Listina o tom zachována jest v originále v c. k. státním archivu ve Vídni. Co se textu týče, jest vydání Bočkovo II, 2 č. 2. opraviti. 1) Originál na pergamenu má dolejši pliku jen na jeden prst ohnutou, a pod ní nenalézá se žádná poznámka, Zato zadní strana listiny vykazuje interessantní záznamy: Nejstarší ruka z polovice XIII. stol. napsala: Privilegium Premizlonis regis Boemie de libertate ecclesie; v prvé polovici XIV. věku napsali na čelo listiny v klášteře: 32. litera quarta. Privilegium Premisslonis Regis Bohemie super liber- tates ecclesie Gradicensis; a po stu letech: Super libertates taber- narum. Asi koncem XVII. stol. rovnali archiv a zařadili tuto listinu do: Cistae nigrae Scrinium 2dum nro 2do. Nejnovější rukou (XVIII. stol.) připsáno Lit. A. Nro. 3. Hradisch; vztahuje se to ku protokolu Archivverzeichniss z r. 1784, kterým archiv vláda přejímala a kde pod tímto číslem tato listina skutečně jest. Pečeti byly při listině tři; dvě jsou ztraceny, a to krále Pře- mysla a pravděpodobně opata Heřmana; zachována jest pečeť Kon- stancie, manželky královy, byť nikoli neporušená. Legenda jest této špičatě ovální pečeti: † SIGILLVM -CONSTANCIE - DEI - GRACIA- BOEMORVM - REGINE, tedy táž, jako ku př. na listině z r. 1229 neb 1224, 21. června pro Plasy (vídeňský státní archiv), však typar není přece týž. Na této pečeti jest levá ruka (heraldicky) opatřena žezlem a pravá říšským jablkem, kdežto na pečeti z r. 1224 jest pravá ruka na prsa vložena. Písmo na listině jest zcela době přiměřené, tah jest pevný, nikde stopy násilného tvaru. Dvě chyby (ř. 6. s hora efforiret místo 1) A to takto: p. 2 ř. 1. shora Millesimo (Millo) .. XIIIIa, ř. 2. VIa .. IIIIa, Premisl — Ius, ř. 3. vitę, ř. 6. inopię .. ęcclesię que, ř. 9. pię, ř. 12. athletarum, ř. 13. particeps cupiens, ř. 14. precibus ipsorum .. devotę, ř. 12. z dola incolomitate . . iusticię . . misericordię, 10. meę filię . . reginę, 7. naturę, p. 3 ř. 4. s hora assistat . . succubuerit, ř. 6. scripture, 7. mei m. nostri, 8. XIIIus . . XVIus, 9. ř. Lutomisl, 14. ř. z dola Slauko .. Boemie, 12. Sobegird, ř. 11. eorundemque testimonium, 11. Tvidmirici, Budkovene, 10. Syrakovici . . Ia .. IIa . . IIa atd., ř. 8. Techelchih, 7. ęcclesie XIIIIus, 6. ęcclesię, ř. 4. reliquię.
Strana 38
38 XII. Jos. Teige: effloreret, a ř. 7. ferves místo ferventis) písař sám opravil. Schema linování jest jen po šířce. Vosk pečeti jest nebarvený, a páska per- gamenová, na které visí, nepopsána. Písmo prodloužené jest jen při počátečních: Anno dominice I(ncarnationis). Listina naše zachována jest i v opisech a to v kopiáři: Privi- legia auch Briffschaften undt Memorabilia des Klosters Hradisch, č. 312 Cerroni-ho sbírky, pak v sešitu opisů z konce XVIII. stol. č. 3833 zem. archivu mor., v Museu Národním v Praze a v Sieben- eicherových Annálech fol. 49a. Z četných jiných listin z této doby nejstarší jest darování lesa Střelná z r. 1203, kterou otiskl Boček (II str. 14, č. 11) ex anna- libus Grad. monasterii Mss., kde se skutečně (Siebenreicher) fol. 50a nalézá. Více o tom v klášteře v posledních časech známo nebylo; poznamenáno zajisté již v seznamu archiválním ze XVII. stol. (archiv zem. mor. č. 3817) fol. 5: anno 1203 ab eodem Wladislao donata fuit monasterio Gradicensi silva in Strzelna. Privilegium donationis descriptum habetur in Annalibus monasterii. Originale aut authen- tica illius copia nusquam reperitur. Událosť tu znal již Tetzel [fol. 22b]. 1) I Konstancie, choť Přemyslova, projevila přízeň svoji ke klášteru darem Ostrovan, který Boček (II str. 17—18 č. 13) klade ke dni 21. července 1203. Text této listiny nalezl opětně in Annalibus Gra- dicensibus MSS. V klášteře faktum samo bylo známo (Tetzel: Con- stantia inclyta regina Boemiae .. pro salute animae mariti sui Prze- misl contulit quoque terrulam desertam Ostrawam spectantem ad ca- merarios concessitque omnem censum annualem eidem monasterio in usum fratrum omni tempore possidendum atque colligendum per omnia eandem libertatem, quam episcopatus Olomucensis habet, fol. 23a), však v XVII. století měli tuto listinu jen v opise: habetur tantum in Annalibus monasterii descriptum (č. 3817 brněnsk. arch.). 1) Poněvadž tedy Siebeneichrův opis jest jediný, uvádíme zde dle něho opravy chyb v Bočkově tisku: p. 14. ř. 2. Wladislaus, ř. 14. Ottocari, ř. 12. z dola quaeque, ř. 5. Joannem, ř. 3. Waczlaw; str. 15. ř. 9. s hora Morawiczan, ř. 10. Bohumlplawie (?), ř. 2. z dola Preroviensis; str. 16. ř. 2. s hora id opus coenobii sibi, ř. 15. z dola Walcherus, ř. 12. Protucenus, ř. 11. (za slovem Bludo napsal Sieben. Buz, ale zase škrtl) Borvita, ř. 10. Lethovicz, ř. 7. Przedbor .. . Przibislaus, ř. 2. 1203. Darování to potvrdil král Přemysl Otakar I. ještě téhož roku, jak svědčí o tom listina jeho dle Siebeneichra Bočkem vytištěná (II, str. 17), ale opět s těmito chybami: str. 17. ř. 1. má býti Ottocarus, ř. 2. Prze- misl, ř. 6. Wladislai . . Strzelna, ř. 7. Morawicham, ř. 2. 1203.
38 XII. Jos. Teige: effloreret, a ř. 7. ferves místo ferventis) písař sám opravil. Schema linování jest jen po šířce. Vosk pečeti jest nebarvený, a páska per- gamenová, na které visí, nepopsána. Písmo prodloužené jest jen při počátečních: Anno dominice I(ncarnationis). Listina naše zachována jest i v opisech a to v kopiáři: Privi- legia auch Briffschaften undt Memorabilia des Klosters Hradisch, č. 312 Cerroni-ho sbírky, pak v sešitu opisů z konce XVIII. stol. č. 3833 zem. archivu mor., v Museu Národním v Praze a v Sieben- eicherových Annálech fol. 49a. Z četných jiných listin z této doby nejstarší jest darování lesa Střelná z r. 1203, kterou otiskl Boček (II str. 14, č. 11) ex anna- libus Grad. monasterii Mss., kde se skutečně (Siebenreicher) fol. 50a nalézá. Více o tom v klášteře v posledních časech známo nebylo; poznamenáno zajisté již v seznamu archiválním ze XVII. stol. (archiv zem. mor. č. 3817) fol. 5: anno 1203 ab eodem Wladislao donata fuit monasterio Gradicensi silva in Strzelna. Privilegium donationis descriptum habetur in Annalibus monasterii. Originale aut authen- tica illius copia nusquam reperitur. Událosť tu znal již Tetzel [fol. 22b]. 1) I Konstancie, choť Přemyslova, projevila přízeň svoji ke klášteru darem Ostrovan, který Boček (II str. 17—18 č. 13) klade ke dni 21. července 1203. Text této listiny nalezl opětně in Annalibus Gra- dicensibus MSS. V klášteře faktum samo bylo známo (Tetzel: Con- stantia inclyta regina Boemiae .. pro salute animae mariti sui Prze- misl contulit quoque terrulam desertam Ostrawam spectantem ad ca- merarios concessitque omnem censum annualem eidem monasterio in usum fratrum omni tempore possidendum atque colligendum per omnia eandem libertatem, quam episcopatus Olomucensis habet, fol. 23a), však v XVII. století měli tuto listinu jen v opise: habetur tantum in Annalibus monasterii descriptum (č. 3817 brněnsk. arch.). 1) Poněvadž tedy Siebeneichrův opis jest jediný, uvádíme zde dle něho opravy chyb v Bočkově tisku: p. 14. ř. 2. Wladislaus, ř. 14. Ottocari, ř. 12. z dola quaeque, ř. 5. Joannem, ř. 3. Waczlaw; str. 15. ř. 9. s hora Morawiczan, ř. 10. Bohumlplawie (?), ř. 2. z dola Preroviensis; str. 16. ř. 2. s hora id opus coenobii sibi, ř. 15. z dola Walcherus, ř. 12. Protucenus, ř. 11. (za slovem Bludo napsal Sieben. Buz, ale zase škrtl) Borvita, ř. 10. Lethovicz, ř. 7. Przedbor .. . Przibislaus, ř. 2. 1203. Darování to potvrdil král Přemysl Otakar I. ještě téhož roku, jak svědčí o tom listina jeho dle Siebeneichra Bočkem vytištěná (II, str. 17), ale opět s těmito chybami: str. 17. ř. 1. má býti Ottocarus, ř. 2. Prze- misl, ř. 6. Wladislai . . Strzelna, ř. 7. Morawicham, ř. 2. 1203.
Strana 39
O pramenech dějin kláštera Hradištského. 39 Zde skutečně (v Siebeneicherovi) se nalézá v díle I. p. 52a—52b.1) Siebeneicher ovšem datuje listinu r. 1204; zajímavé jest, že pod textem označil listinu pečetí a podpisem takto: Constantia, Bohem. Regina. L. S. což by v pravé listině té doby naprosto státi nemohlo. Opat Heřman zemřel r. 1216, 12. pros. (Tetzel fol. 23a a ne- krolog), nástupcem mu byl Bonifác, který klášter velmi zvelebil a vystavěl špitál, jakož i dům opatský. I za něho požíval prý konvent velké přízně knížat. Podivným způsobem čítá sem Tetzel některé dary, ač chronologicky se sem nehodí. Tak především vypravuje (fol. 23a): exinde ab inclyto d. Wladislao, fratre Przemisl, marchione Mo- raviae villam forensem Albam Aecclesiam vulgari nomine Hranicz ap- pellatam cum iure patronatus aecclesiae et foro, 4ta feria cum sibi adiacentibus villis, videlicet Hermanicz, Luczka, Polom, Belotin, Na horách, Jesenicze et eorum pertinentiis et sylvam spatiosam prae- dictis bonis adiacentem obtinuit. Listina o tom otištěna vskutku u Bočka II p. 82 č. 69, a to ex transumto exeuntis sec. XIII. eiusdem monasterii in registratura c. r. gubernii. Zprávy klášterní si v příčině této listiny dosti odporují. V seznam č. 3821 z XVIII. stol. jest psáno: ecclesia parochialis Hraniczensis, quae cum iure patronatus donata fuit monasterio Gradicensi a Wladislao marchione Moraviae anno Chr. 1217. Donationales habentur in originali. Ale v starším seznamu č. 3817 čteme podivným způsobem: anno 1217 Wladislaus, marchio Moraviae, per speciale privilegium innovavit donationem bo- norum Hranicensium et restitutionem Kyowiae ac Svitaviae. Tenor huius privilegii tandem in annalibus habetur descriptus. Opis listiny jest rovněž v kopiáři zvaném Privilegia auch Briffschaften fol. 9a s letopočtem 1201, ve vidimu č. 3834 v zem. archivu mor. s uve- denou klausulí: presentem ex quodam partim Gothico, partim alio vetusto caractere conscripto libro etc. zr. 1756, a konečně v Bočkově opise s citátem ex orig. archivi Grad. J. 3. Tato signatura učiněna jest dle přijímacího protokolu z r. 1784, pod kterou se originál dosud chová v zem. archivu moravském. Na něm, co do úpravy ze- vnější, viděti jest jasně mocný vliv listiny papežské, který již tehda pronikl zcela při listině královské kanceláře německé. Na listině naší visela na hedbávné šňůře barvy žluté a fialové pečeť, která nyní jest zničena. Dá-li se již látka závěsu sotva srovnati s udaným časem 1) S těmito odchylkami od Bočkova tisku: p. 17. ř. 2. s hora Bohemorum, 3. Bohemiae. p. 18. ř. 6. Bohemorum.
O pramenech dějin kláštera Hradištského. 39 Zde skutečně (v Siebeneicherovi) se nalézá v díle I. p. 52a—52b.1) Siebeneicher ovšem datuje listinu r. 1204; zajímavé jest, že pod textem označil listinu pečetí a podpisem takto: Constantia, Bohem. Regina. L. S. což by v pravé listině té doby naprosto státi nemohlo. Opat Heřman zemřel r. 1216, 12. pros. (Tetzel fol. 23a a ne- krolog), nástupcem mu byl Bonifác, který klášter velmi zvelebil a vystavěl špitál, jakož i dům opatský. I za něho požíval prý konvent velké přízně knížat. Podivným způsobem čítá sem Tetzel některé dary, ač chronologicky se sem nehodí. Tak především vypravuje (fol. 23a): exinde ab inclyto d. Wladislao, fratre Przemisl, marchione Mo- raviae villam forensem Albam Aecclesiam vulgari nomine Hranicz ap- pellatam cum iure patronatus aecclesiae et foro, 4ta feria cum sibi adiacentibus villis, videlicet Hermanicz, Luczka, Polom, Belotin, Na horách, Jesenicze et eorum pertinentiis et sylvam spatiosam prae- dictis bonis adiacentem obtinuit. Listina o tom otištěna vskutku u Bočka II p. 82 č. 69, a to ex transumto exeuntis sec. XIII. eiusdem monasterii in registratura c. r. gubernii. Zprávy klášterní si v příčině této listiny dosti odporují. V seznam č. 3821 z XVIII. stol. jest psáno: ecclesia parochialis Hraniczensis, quae cum iure patronatus donata fuit monasterio Gradicensi a Wladislao marchione Moraviae anno Chr. 1217. Donationales habentur in originali. Ale v starším seznamu č. 3817 čteme podivným způsobem: anno 1217 Wladislaus, marchio Moraviae, per speciale privilegium innovavit donationem bo- norum Hranicensium et restitutionem Kyowiae ac Svitaviae. Tenor huius privilegii tandem in annalibus habetur descriptus. Opis listiny jest rovněž v kopiáři zvaném Privilegia auch Briffschaften fol. 9a s letopočtem 1201, ve vidimu č. 3834 v zem. archivu mor. s uve- denou klausulí: presentem ex quodam partim Gothico, partim alio vetusto caractere conscripto libro etc. zr. 1756, a konečně v Bočkově opise s citátem ex orig. archivi Grad. J. 3. Tato signatura učiněna jest dle přijímacího protokolu z r. 1784, pod kterou se originál dosud chová v zem. archivu moravském. Na něm, co do úpravy ze- vnější, viděti jest jasně mocný vliv listiny papežské, který již tehda pronikl zcela při listině královské kanceláře německé. Na listině naší visela na hedbávné šňůře barvy žluté a fialové pečeť, která nyní jest zničena. Dá-li se již látka závěsu sotva srovnati s udaným časem 1) S těmito odchylkami od Bočkova tisku: p. 17. ř. 2. s hora Bohemorum, 3. Bohemiae. p. 18. ř. 6. Bohemorum.
Strana 40
40 XII. Jos. Teige: v listině, nutno dle písma ji klásti zcela ku konci XIII. neb do prvních let XIV. století, takže zde nelze mluviti o originálu, nýbrž jen o nápodobené kopii. Ne mnoho mladší ruka připsala vzadu po- známku: Privilegium de Hranicz, Kyiow et Switavia. V XVIII. stol. měla listina v klášteře signaturu: cistae nigrae scrinium secundum nro. primo.1) Podle listinných zpráv nepřestal Vladislav na tomto darování, ale ex sua benignitate et munificentia solita villam forensem, quae Ninicz nuncupatur, cum iure patronatus et villis adiacentibus, nempe Sebetow, Czetkowicz, Uchricz, et sylvam spatiosam praedictis bonis adjacentem obtinuit (fol. 23a.). Listina o tom otištěna jest u Bočka II p. 80 č. 68, a to ex transumto exeuntis sec. XIII. eiusdem mo- nasterii in registr. c. r. gub. Opis její znám jen v Privilegia, auch Briffschaften fol. 6. a v Siebeneichrových Annalech I, 57b—58b. Ori- ginál chová se v zemském archivu moravském; není však nikterak autentický, jeť písmo to písmem knihovým z počátku XIV. věku dosti málo pečlivým. Ostatně již datování rokem MCC a pečeť, zavěšená (kdysi) na hedvábné zelené a růžové šňůře, poukazují na pozdější původ. Listina jest linovaná inkoustem; první řádka nemá v invokaci žádného prodlouženého písma. Poslední řádku zakrývá ohyb. Na rubu jsou napsány signatury: fasciculi secundi numerus 10 (XVIII stol.) a známé: Cistae Nigrae scrinium septimum no. 1°. Est originale la- tinum de anno 1200. Nejnovější signatura jest lit. J. nr. 2. Však ještě další listiny Vladislavovy byly v archivu klášterním. R. 1215 rozsoudil prý spor kláštera s lidmi z „Luczicz“ o les Do- mašovský. Již v XVII. stol. byli nuceni v klášteře napsati: Ao. 1220 Wladislaus m. M. per sententiam et per privilegium monasterio Grad. addicit quandam silvam inter Laszian et Domaschow, quod privilegium quoque tamen in annalibus habetur (č. 3817). Jen odtud otiskl ji Boček (II, 77 č. 67); nacházíť se u Siebeneichra I. fol. 59a—60b 2). 1) Ačkoliv měl Boček při vydání svém originál listiny, není přece jeho otisk bezvadný. Tak sluší čísti str. 83. ř. 6. s hora prerowiensi, ř. 9. z dola superius (m. sepius) . . peticionem, ř. 2. est acervus; str. 84. ř. 12. s hora predictum flumen místo secundum flumen, ř. 11. z dola deinde trans predictum fluvium sunt kopci usque ad viam publicam de Hradecz versus Kelecz, trans predictam vero viam sunt kopci usque ad rivulum, qui dicitur spiczka potok. Predictus vero rivulus etc. ř. 9.; str. 85. ř. 13. s hora predicto origine, ř. 2. z dola epi- scopus Olom. XV. ř. 1. Tyburcius. 2) S těmito odchylkami: p. 77: ř. 1. s dola bez ordinis, p. 78 ř. 6. s hora Lucicz, ř. 15. z dola Protyven, ř. 13. subprimere ... dominum Bonifacium, ř. 5. Bohudarz, 3. ř. monasterii Gradicensis, 2. ř. kopczy .. urotiscie, p. 79 ř. 1. s hora
40 XII. Jos. Teige: v listině, nutno dle písma ji klásti zcela ku konci XIII. neb do prvních let XIV. století, takže zde nelze mluviti o originálu, nýbrž jen o nápodobené kopii. Ne mnoho mladší ruka připsala vzadu po- známku: Privilegium de Hranicz, Kyiow et Switavia. V XVIII. stol. měla listina v klášteře signaturu: cistae nigrae scrinium secundum nro. primo.1) Podle listinných zpráv nepřestal Vladislav na tomto darování, ale ex sua benignitate et munificentia solita villam forensem, quae Ninicz nuncupatur, cum iure patronatus et villis adiacentibus, nempe Sebetow, Czetkowicz, Uchricz, et sylvam spatiosam praedictis bonis adjacentem obtinuit (fol. 23a.). Listina o tom otištěna jest u Bočka II p. 80 č. 68, a to ex transumto exeuntis sec. XIII. eiusdem mo- nasterii in registr. c. r. gub. Opis její znám jen v Privilegia, auch Briffschaften fol. 6. a v Siebeneichrových Annalech I, 57b—58b. Ori- ginál chová se v zemském archivu moravském; není však nikterak autentický, jeť písmo to písmem knihovým z počátku XIV. věku dosti málo pečlivým. Ostatně již datování rokem MCC a pečeť, zavěšená (kdysi) na hedvábné zelené a růžové šňůře, poukazují na pozdější původ. Listina jest linovaná inkoustem; první řádka nemá v invokaci žádného prodlouženého písma. Poslední řádku zakrývá ohyb. Na rubu jsou napsány signatury: fasciculi secundi numerus 10 (XVIII stol.) a známé: Cistae Nigrae scrinium septimum no. 1°. Est originale la- tinum de anno 1200. Nejnovější signatura jest lit. J. nr. 2. Však ještě další listiny Vladislavovy byly v archivu klášterním. R. 1215 rozsoudil prý spor kláštera s lidmi z „Luczicz“ o les Do- mašovský. Již v XVII. stol. byli nuceni v klášteře napsati: Ao. 1220 Wladislaus m. M. per sententiam et per privilegium monasterio Grad. addicit quandam silvam inter Laszian et Domaschow, quod privilegium quoque tamen in annalibus habetur (č. 3817). Jen odtud otiskl ji Boček (II, 77 č. 67); nacházíť se u Siebeneichra I. fol. 59a—60b 2). 1) Ačkoliv měl Boček při vydání svém originál listiny, není přece jeho otisk bezvadný. Tak sluší čísti str. 83. ř. 6. s hora prerowiensi, ř. 9. z dola superius (m. sepius) . . peticionem, ř. 2. est acervus; str. 84. ř. 12. s hora predictum flumen místo secundum flumen, ř. 11. z dola deinde trans predictum fluvium sunt kopci usque ad viam publicam de Hradecz versus Kelecz, trans predictam vero viam sunt kopci usque ad rivulum, qui dicitur spiczka potok. Predictus vero rivulus etc. ř. 9.; str. 85. ř. 13. s hora predicto origine, ř. 2. z dola epi- scopus Olom. XV. ř. 1. Tyburcius. 2) S těmito odchylkami: p. 77: ř. 1. s dola bez ordinis, p. 78 ř. 6. s hora Lucicz, ř. 15. z dola Protyven, ř. 13. subprimere ... dominum Bonifacium, ř. 5. Bohudarz, 3. ř. monasterii Gradicensis, 2. ř. kopczy .. urotiscie, p. 79 ř. 1. s hora
Strana 41
O pramenech dějin kláštera Hradištského. 41 Věcně přísluší do řady hradištských listin i narovnání s klá- šterem břevnovským r. 1222. (Boček II str. 133 č. 131.) Ježto však listina ta pochází od břevnovského opata Dluhomila (vydavatel li- stiny), musí býti zkoumána v souvislosti s jinými listinami téhož kláštera. Ale v každém případě jest podivno, že Piter (Thesaurus str. 142) otiskl ji ex archivo Gradicensi, Siebeneicher však o ní neví nic. I Bonifác zřekl se po osmileté vládě opatství a zemřel dne 13. října 1223 (Tetzel fol. 23a a nekrolog). Nástupcem jeho stal se Petr. Do vlády tohoto spadá list Otakarův u Bočka II, str. 162 č. 161 = Erben, I, str. 323 č. 701, kterým sub confirmatione filii sui Wladislai marchionis restituit monasterio tabernam in Prerov 1225. Tetzelius o tom nevypravuje, a v jeho století poznamenáno bylo v archiválním seznamu č. 3817 již jen: Przemislaus Ottokarus, Boemiae rex, per privilegium addicit monasterio Grad. tabernam in Preraw, quod privilegium etiam tamen habetur in Annalibus.1) Vládu Petrovu kárá Tetzel ostrými slovy: Petrus inutilis .. ventri magis studuit deservire quam deo vel fratribus suis. Proto byl prý zbaven opatství a odešel do Čech na Strahov, kde r. 1229 zemřel. Opatem zvolen byl pak Abraham „natione nobilis de Strzelna“, který žil ve Střelné po 30 let život poustevnický a kde za pomoci bratří svých Esaua, archidiakona Přerovského a kanovníka Olomouckého, a Isaka i Blažeje, kanovníků, vystavěl kostel ku poctě sv. Jiří, s nímž spojiti chtěl i nový klášter. To Hradištští jeho volbou předešli. Než v klášteře Hradištském se mu nezalíbilo, a již po třech letech proto supradictis .. Lusicz, ř. 5. kopecz a tak vždy, 6. ř. Dobrnik, 8. ř. quae vulgo di- citur kopecz 10. ř. czesta, ř. 11. hranicze, ř. 12. Lubkow, 13. ř. bez vulgo, taktéž ř. 14. na počátku .. Bistrzicie, ř. 16. hranicie dicuntur..Rosuticze et sic trans.. Rosuticze, ř. 17. per descensum fluens facit, ř. 15. Lopemnicze .. fluvii Budissow. Postea per directum eundo usque ad originem fluvii qui dicitur Luboska, ř. 12. Bychotinopole .. directe per semitam procedendo, ř. 11. predictus fluens per descen- sum, ř. 10. czesta... metam facit, ř. 8. Lodimnicie, predictus vero fluvius, ř. 7. usque subtus villas Lassczian monasterii Gradicensis ex una.. Bilkovicze, ř. 5. molarium; str. 80 ř. 5. s hora in ipso, ř. 6. calumniosam, ř. 12. anno domini 1220 a opraveno na 1225. Zde budiž ještě uveden regest Tetzeliův. Etiam sylvam in Lashan et Domasow cum montibus, ubi metallum ferri foditur et aliis montibus in quibus molares lapides acquirunter, et rivulum in quo aurum foditur (sic. fol. 23a). 1) Odtud také skutečně pořídil i Boček svůj otisk, v němž však sluší dle Sieben. fol. 62a—62b opraviti: str. 162 ř. 1. In nomine sanctae et individuae trinitatis Ottocarus qui et Przemisl: str. 163 ř. 3. s hora solenne.. attentaverit, ř. 5. sathano, ř. 7. purgrabius ..Sulislaus.
O pramenech dějin kláštera Hradištského. 41 Věcně přísluší do řady hradištských listin i narovnání s klá- šterem břevnovským r. 1222. (Boček II str. 133 č. 131.) Ježto však listina ta pochází od břevnovského opata Dluhomila (vydavatel li- stiny), musí býti zkoumána v souvislosti s jinými listinami téhož kláštera. Ale v každém případě jest podivno, že Piter (Thesaurus str. 142) otiskl ji ex archivo Gradicensi, Siebeneicher však o ní neví nic. I Bonifác zřekl se po osmileté vládě opatství a zemřel dne 13. října 1223 (Tetzel fol. 23a a nekrolog). Nástupcem jeho stal se Petr. Do vlády tohoto spadá list Otakarův u Bočka II, str. 162 č. 161 = Erben, I, str. 323 č. 701, kterým sub confirmatione filii sui Wladislai marchionis restituit monasterio tabernam in Prerov 1225. Tetzelius o tom nevypravuje, a v jeho století poznamenáno bylo v archiválním seznamu č. 3817 již jen: Przemislaus Ottokarus, Boemiae rex, per privilegium addicit monasterio Grad. tabernam in Preraw, quod privilegium etiam tamen habetur in Annalibus.1) Vládu Petrovu kárá Tetzel ostrými slovy: Petrus inutilis .. ventri magis studuit deservire quam deo vel fratribus suis. Proto byl prý zbaven opatství a odešel do Čech na Strahov, kde r. 1229 zemřel. Opatem zvolen byl pak Abraham „natione nobilis de Strzelna“, který žil ve Střelné po 30 let život poustevnický a kde za pomoci bratří svých Esaua, archidiakona Přerovského a kanovníka Olomouckého, a Isaka i Blažeje, kanovníků, vystavěl kostel ku poctě sv. Jiří, s nímž spojiti chtěl i nový klášter. To Hradištští jeho volbou předešli. Než v klášteře Hradištském se mu nezalíbilo, a již po třech letech proto supradictis .. Lusicz, ř. 5. kopecz a tak vždy, 6. ř. Dobrnik, 8. ř. quae vulgo di- citur kopecz 10. ř. czesta, ř. 11. hranicze, ř. 12. Lubkow, 13. ř. bez vulgo, taktéž ř. 14. na počátku .. Bistrzicie, ř. 16. hranicie dicuntur..Rosuticze et sic trans.. Rosuticze, ř. 17. per descensum fluens facit, ř. 15. Lopemnicze .. fluvii Budissow. Postea per directum eundo usque ad originem fluvii qui dicitur Luboska, ř. 12. Bychotinopole .. directe per semitam procedendo, ř. 11. predictus fluens per descen- sum, ř. 10. czesta... metam facit, ř. 8. Lodimnicie, predictus vero fluvius, ř. 7. usque subtus villas Lassczian monasterii Gradicensis ex una.. Bilkovicze, ř. 5. molarium; str. 80 ř. 5. s hora in ipso, ř. 6. calumniosam, ř. 12. anno domini 1220 a opraveno na 1225. Zde budiž ještě uveden regest Tetzeliův. Etiam sylvam in Lashan et Domasow cum montibus, ubi metallum ferri foditur et aliis montibus in quibus molares lapides acquirunter, et rivulum in quo aurum foditur (sic. fol. 23a). 1) Odtud také skutečně pořídil i Boček svůj otisk, v němž však sluší dle Sieben. fol. 62a—62b opraviti: str. 162 ř. 1. In nomine sanctae et individuae trinitatis Ottocarus qui et Przemisl: str. 163 ř. 3. s hora solenne.. attentaverit, ř. 5. sathano, ř. 7. purgrabius ..Sulislaus.
Strana 42
XII. Jos. Teige: 42 zřekl se své důstojnosti a vrátil se do Střelné (1232), kde prý brzy zemřel a ve svém kostele pohřben byl. Z jeho doby otiskl Boček (II p. 219 č. 203, Erben I, 356 č. 758) listinu z r. 1230 ex annalibus Gradicensibus, Mss. in registra- tura c. r. gub. et aliis apographis. Nynější materiál není tak bohatý, jak tuto udáno, neboť obmezuje se na opis v Siebeneicheru (I, 64-), který shoduje se zcela s tiskem. 1) Abraham resignoval ve prospěch Gerlacha, o kterém Tetzel praví: natione Colonicensis, vir elegans. Za jeho času trpěl mnoho klášter bouří válečnou a byl proto odškodněn darováním vsi Polomě od markraběte Přemysla. Listinu o tom (Boček II p. 334 č. 291) znají jen: Annales Gradicenses t. j. Siebeneicher (I, 68a), s čímž souhlasí archivální seznam č. 3817: aliud privilegium, quod scribitur ab eodem Przemislao collatum esse de anno 1238 vel potius 1235 super Polom, nisi tantum in Annalibus describitur. V tisku opraviti sluší pouze p. 334 ř. 1. s hora Przemisl a p. 335 ř. 7. z dola Ranczir. Brzy ale přišla bouře horší předešlé, Tatarové zaplavili Moravu. Podání klášterní Tetzel takto o tom naznamenal: Non longe post anno 10. sui regiminis ab incarnatione 1241 cum bonus pater de recuperatione bonorum amissorum curaret, Tartari sive Mongoli cum innumerabili exercitu devastata Polonia per Silesiam occupata Wra- tislavia igne et ferro undique finitima regione consumpta, civitatem Lignicz et totam pene ducatum conflagrarunt. Deinde Ratiboriam et omnem terram circumque devastantes, in Moraviam quinquies centena millia secesserunt, circa villam Oldrzisow, quae bona tunc monasterii erant, castra metati octo diebus commorati sunt, tandem marchiona- tum igne ferro et ingenti praeda funditus everterunt, monasterium occuparunt, igne consumpserunt. (Fol. 24a.) Nejpozdnější annály Siebeneichrovy obsahují více milostí králov- ských klášteru udělených, než Tetzel. Tak již r. 1233 přijala královna Konstancie újezd Kyjov do své ochrany a obdarovala jej výsadami (fol. 65b.), jak svědčí o tom listina odtud otištěná u Bočka, II str. 257 č. 235 = Erben, I str. 385 č. 820. Více, než tento Siebeneichrův opis, v XVII. století v klášteře neznali (srov. seznam c. 3817.). 2) 1) Až na Zbramirz p. 219 ř. 4. s hora a Bycenonis p. 220 ř. 2. s hora. Však již Sieb. poznamenává (fol. 64a): notandum quod hae literae licet sub re- gimine domini Abrahami a dno. Esau fuerint conceptae et compositae, nihilominus post obitum dmi Abrahami fuerint extraditae dno. Roberto abbati sub Christi annum 1253. 2) V uvedeném tisku opraviti jest str. 257 ř. 2. s hora Bohemorum, ř. 15. Ottocari, ř. 8. z dola bez noverint, ř. 5. dicitur místo datur, str. 258 ř. 1. s hora
XII. Jos. Teige: 42 zřekl se své důstojnosti a vrátil se do Střelné (1232), kde prý brzy zemřel a ve svém kostele pohřben byl. Z jeho doby otiskl Boček (II p. 219 č. 203, Erben I, 356 č. 758) listinu z r. 1230 ex annalibus Gradicensibus, Mss. in registra- tura c. r. gub. et aliis apographis. Nynější materiál není tak bohatý, jak tuto udáno, neboť obmezuje se na opis v Siebeneicheru (I, 64-), který shoduje se zcela s tiskem. 1) Abraham resignoval ve prospěch Gerlacha, o kterém Tetzel praví: natione Colonicensis, vir elegans. Za jeho času trpěl mnoho klášter bouří válečnou a byl proto odškodněn darováním vsi Polomě od markraběte Přemysla. Listinu o tom (Boček II p. 334 č. 291) znají jen: Annales Gradicenses t. j. Siebeneicher (I, 68a), s čímž souhlasí archivální seznam č. 3817: aliud privilegium, quod scribitur ab eodem Przemislao collatum esse de anno 1238 vel potius 1235 super Polom, nisi tantum in Annalibus describitur. V tisku opraviti sluší pouze p. 334 ř. 1. s hora Przemisl a p. 335 ř. 7. z dola Ranczir. Brzy ale přišla bouře horší předešlé, Tatarové zaplavili Moravu. Podání klášterní Tetzel takto o tom naznamenal: Non longe post anno 10. sui regiminis ab incarnatione 1241 cum bonus pater de recuperatione bonorum amissorum curaret, Tartari sive Mongoli cum innumerabili exercitu devastata Polonia per Silesiam occupata Wra- tislavia igne et ferro undique finitima regione consumpta, civitatem Lignicz et totam pene ducatum conflagrarunt. Deinde Ratiboriam et omnem terram circumque devastantes, in Moraviam quinquies centena millia secesserunt, circa villam Oldrzisow, quae bona tunc monasterii erant, castra metati octo diebus commorati sunt, tandem marchiona- tum igne ferro et ingenti praeda funditus everterunt, monasterium occuparunt, igne consumpserunt. (Fol. 24a.) Nejpozdnější annály Siebeneichrovy obsahují více milostí králov- ských klášteru udělených, než Tetzel. Tak již r. 1233 přijala královna Konstancie újezd Kyjov do své ochrany a obdarovala jej výsadami (fol. 65b.), jak svědčí o tom listina odtud otištěná u Bočka, II str. 257 č. 235 = Erben, I str. 385 č. 820. Více, než tento Siebeneichrův opis, v XVII. století v klášteře neznali (srov. seznam c. 3817.). 2) 1) Až na Zbramirz p. 219 ř. 4. s hora a Bycenonis p. 220 ř. 2. s hora. Však již Sieb. poznamenává (fol. 64a): notandum quod hae literae licet sub re- gimine domini Abrahami a dno. Esau fuerint conceptae et compositae, nihilominus post obitum dmi Abrahami fuerint extraditae dno. Roberto abbati sub Christi annum 1253. 2) V uvedeném tisku opraviti jest str. 257 ř. 2. s hora Bohemorum, ř. 15. Ottocari, ř. 8. z dola bez noverint, ř. 5. dicitur místo datur, str. 258 ř. 1. s hora
Strana 43
O pramenech dějin kláštera Hradištského. 43 Podobná privilegia propůjčil markrabě Přemysl r. 1234 klášteru pro osadu Oldříšov, o čem zachována jest listina rovněž jen u Sieben. fol. 67a—68a. Právě jmenovaný seznam č. 3817 svědčí i tu, že více v klášteře již v XVII. stoleti neměli.1) Nejdůležitější však výsada propůjčena byla prý klášteru markrabím Přemyslem r. 1238, kterou klášter postaven byl na roveň, pokud se exempce týče, biskupství olomúckému. Na důkaz toho chována byla bedlivě v archivu klášterním listina (Boček, II str. 336 č. 292 = Erben, I č. 938), o které se i četné seznamy a jiné spisy zmiňují. Ale po- divným způsobem Tetzel naprosto ničeho o tom neví, že by opat Gerlach byl získal takovou milosť. A v nejstarším našem seznamu z r. 1642 (č. 4011) jest v oddělení zachovaných listin pod čís. 5: Obnovení privilegia markraběte Ottokara na svobodu, kterou tak užiti má, jako kostel a hrad sv. Václava v městě Olomouci, datírován v Praze l. 1272 (1), a pod čís. 7: privilegium podobné z r. 1282 (!). Poněvadž tak zv. originál není datován, nejisto, zda jest tu jedním neb druhým označením míněn. Přesnější udání obsahuje seznam č. 3817: anno circiter 1233 aut 1234 idem Przemislaus marchio Mo- raviae concessit ecclesiae Gradicensi eandem in omnibus immunitatem, qua gaudet ecclesia cathedralis Olomucensis. Habetur hoc privilegium in originali sine die et anno et inter adscripta nro. 8., item inter privilegia a Ferdinando 3. confirmata nro. 8., inter vidimata nro. 1. Z opisů, nehledě k Bočkovu č. 3842 v zem. arch. mor., uvésti mů- žeme ještě onen v kopiáři zvaném: Privilegia auch Brieffschafften fol. 1. s titulem privilegium Przemislonis super libertates ecclesiae Gradicensis absque omni signatura indigatur per registraturam Grad. factam nro. 18., a u Siebeneichra fol. 69a—71n. Originál této listiny jest pod signaturou G. 1. v zem. archivu moravském s označením „libertas ecclesiae“ a „tercia littera“ psaným v XV. století. Známá signatura XVIII. stol. jest: Cistae nigrae scri- nium secundum nro. 3to. Linkována jest listina olůvkem, a tři pečeti sui-rei ..aut místo autem, ř. 3. et nec vobis, ř. 17. z dola abbatum, č. 14. quod qui nobiscum in prefati, ř. 13. eidem, str. 259 ř. 2. Thusnow .. 1233. 1) Text Bočkův (II, str. 262 č. 240) jest však takto opraviti: str. 262 ř. 8. s hora quodcunque; str. 263 ř. 12. s hora transvehendis, ř. 9. z dola interpun- guje Siebeneicher Wilhelmus de Bruna magister, Hilarius.., ř. 4. solenniter in Welegrado. Stejným způsobem (u Sieben. fol. 68a.) zachována jest nám potvrzo- vací listina pro tuto výsadu od biskupa olomúckého Roberta z r. 1234. (Boček, II, 264 č. 241), kde sluší čísti v ř. 2. s hora a v ř. 6. z dola Oldrzisow. Že kan- celář biskupa Roberta tuto listinu nevydala, jest patrno na první pohled.
O pramenech dějin kláštera Hradištského. 43 Podobná privilegia propůjčil markrabě Přemysl r. 1234 klášteru pro osadu Oldříšov, o čem zachována jest listina rovněž jen u Sieben. fol. 67a—68a. Právě jmenovaný seznam č. 3817 svědčí i tu, že více v klášteře již v XVII. stoleti neměli.1) Nejdůležitější však výsada propůjčena byla prý klášteru markrabím Přemyslem r. 1238, kterou klášter postaven byl na roveň, pokud se exempce týče, biskupství olomúckému. Na důkaz toho chována byla bedlivě v archivu klášterním listina (Boček, II str. 336 č. 292 = Erben, I č. 938), o které se i četné seznamy a jiné spisy zmiňují. Ale po- divným způsobem Tetzel naprosto ničeho o tom neví, že by opat Gerlach byl získal takovou milosť. A v nejstarším našem seznamu z r. 1642 (č. 4011) jest v oddělení zachovaných listin pod čís. 5: Obnovení privilegia markraběte Ottokara na svobodu, kterou tak užiti má, jako kostel a hrad sv. Václava v městě Olomouci, datírován v Praze l. 1272 (1), a pod čís. 7: privilegium podobné z r. 1282 (!). Poněvadž tak zv. originál není datován, nejisto, zda jest tu jedním neb druhým označením míněn. Přesnější udání obsahuje seznam č. 3817: anno circiter 1233 aut 1234 idem Przemislaus marchio Mo- raviae concessit ecclesiae Gradicensi eandem in omnibus immunitatem, qua gaudet ecclesia cathedralis Olomucensis. Habetur hoc privilegium in originali sine die et anno et inter adscripta nro. 8., item inter privilegia a Ferdinando 3. confirmata nro. 8., inter vidimata nro. 1. Z opisů, nehledě k Bočkovu č. 3842 v zem. arch. mor., uvésti mů- žeme ještě onen v kopiáři zvaném: Privilegia auch Brieffschafften fol. 1. s titulem privilegium Przemislonis super libertates ecclesiae Gradicensis absque omni signatura indigatur per registraturam Grad. factam nro. 18., a u Siebeneichra fol. 69a—71n. Originál této listiny jest pod signaturou G. 1. v zem. archivu moravském s označením „libertas ecclesiae“ a „tercia littera“ psaným v XV. století. Známá signatura XVIII. stol. jest: Cistae nigrae scri- nium secundum nro. 3to. Linkována jest listina olůvkem, a tři pečeti sui-rei ..aut místo autem, ř. 3. et nec vobis, ř. 17. z dola abbatum, č. 14. quod qui nobiscum in prefati, ř. 13. eidem, str. 259 ř. 2. Thusnow .. 1233. 1) Text Bočkův (II, str. 262 č. 240) jest však takto opraviti: str. 262 ř. 8. s hora quodcunque; str. 263 ř. 12. s hora transvehendis, ř. 9. z dola interpun- guje Siebeneicher Wilhelmus de Bruna magister, Hilarius.., ř. 4. solenniter in Welegrado. Stejným způsobem (u Sieben. fol. 68a.) zachována jest nám potvrzo- vací listina pro tuto výsadu od biskupa olomúckého Roberta z r. 1234. (Boček, II, 264 č. 241), kde sluší čísti v ř. 2. s hora a v ř. 6. z dola Oldrzisow. Že kan- celář biskupa Roberta tuto listinu nevydala, jest patrno na první pohled.
Strana 44
44 XII. Jos. Teige: visí na hedbávných šňůrách žluté, bílé a růžové barvy. Následkem nešťastného zařízení jsou skoro všechny starší pečeti v zem. archivu moravském nepřístupny, neb jsou zašity v sáčkách. Jest povinností zajisté kompetentních kruhů obstarati galvanické odlitky všech pečetí a originály porušené od listiny s přesným poznamenáním sejmouti. Tak, jak věc nyní jest zařízena, nejen že se poškození nezabrání, ale každá škoda stává se nenahraditelnou, a vědeckému bádání jsou přece tyto pečeti odjaty. K otevření sáčků bez současného otisku bychom neradili.1) Důležité potvrzení svobod a jich rozmnožení sděluje se k r. 1240, kde prý 1. září král Václav I. v Praze vydal listinu opatovi Robertovi, otištěnou u Bočka II, 375 č. 327 = Erben I, 463 č. 1002 ze Sieben. annálů I.2) 1) Otisk Bočkův (II str. 336 č. 292) jest velmi nesprávný. Již hned s po- čátku (str. 336) vynechána jest invokace In nomine sancte trinitatis et individue unitatis amen, která psána jest písmem prodlouženým. Dále sluší čísti: str. 336 ř. 2. s hora prothomartyris .. Herlaco, ř. 3. Gradiscensis, ř. 5. beneficentia, ř. 6. et salutare ..ac decentius, ř. 7. quatinus, .. cuncta bona procedunt et universa, ř. 9. quatinus, ř. 10. continua in presidium fluant, ř. 11. subsistere, ač vynecháno zkracovací znamení pro re, ř. 17. z dola prothomartyris, ř. 12. Wencezlai, ř. 11. a 8. Gradiscensis, ř. 7. Boemia, ř. 6. adquisitas vel adquirendas, ř. 5. spectan- cium .. seu ad beneficos et aliarum, ř. 3. adicientes, ř. 1. iniqua seductus consilia; str. 337 ř. 1. s hora in retribucione, ř. 2. aput, ř. 3. vel aliqua, ř. 4. expedicione prephate Gradiscensis, ř. 7. eiusdem, ř. 9. beneficis, ř. 10. Swod, ř. 11. manualis, vomerum vel aque, ř. 13. beneficos, ř. 15. accusacione .. pernoctacionibus, ř. 19. z dola nochleg nominatur ecclesiam, ř. 18. negocio a castro per beneficos, ř. 17. nuncios (opravováno moderní rukou), ř. 16. quatinus, ř. 14. per iudicem et loco determinato, ř. 14. vendicio, ř. 13. iudicii, ř. 12. nuncii, ř. 8. supra cetera, ř. 7. adicientes, ř. 5. theloneo, ř. 4. obuzníci, ř. 3. avariciam, ř. 2. benefici, ř. 1. inre- cupabiliter; str. 338 ř. 1: s hora sive in aliis ad nos spectantem vel successorum nostrorum vel beneficiarios nostros a nobis infendatos eidem remittimus, ř. 7. decem marcis .. dampna, ř. 8. maliciosi .. vel ville, ř. 9. forte ipsum, ř. 11. mu- nificencia, ř. 13. sanctientes, ř. 15. inclitum, ř. 16. Wencezlaum .. liberalitati .. be- nignum, ř. 17. auctoritatis, ř. 18. roboravit privilegium (bez evangelium et), ř. 10. z dola huius facti placuit, quatinus peticionem circa duo nostra, ř. 8. bez quo- que .. bez placuit, ř. 7. obmissum est privilegio inserere, ř. 6. goloti ..abbacia, ř. 5. abbacie, ř. 4. caritate, ř. 3. iniuriosos se ... ř. 1. bez data. 2) Při srovnání našel jsem tyto chyby: v opise jest vždy forma Bohemorum, Bohemia atd., a místo beneficiarii, benefici, až na dvě výminky (p. 377 ř. 11. a 6. z dola), Przemisl (p. 375 ř. 4. z dola), Moravae (p. 377 ř. 14 z dola), curru hu- muli institor de curru busonis (sic) et piscium (p. 378 ř. 4. s hora), exactionis (ib ř. 17. s hora), a konečně p. 379 zní letopočet 1250. Srov. varianty z konfir- mace z r. 1270 v Cod. Dipl. Mor. V, 234 č. 19.
44 XII. Jos. Teige: visí na hedbávných šňůrách žluté, bílé a růžové barvy. Následkem nešťastného zařízení jsou skoro všechny starší pečeti v zem. archivu moravském nepřístupny, neb jsou zašity v sáčkách. Jest povinností zajisté kompetentních kruhů obstarati galvanické odlitky všech pečetí a originály porušené od listiny s přesným poznamenáním sejmouti. Tak, jak věc nyní jest zařízena, nejen že se poškození nezabrání, ale každá škoda stává se nenahraditelnou, a vědeckému bádání jsou přece tyto pečeti odjaty. K otevření sáčků bez současného otisku bychom neradili.1) Důležité potvrzení svobod a jich rozmnožení sděluje se k r. 1240, kde prý 1. září král Václav I. v Praze vydal listinu opatovi Robertovi, otištěnou u Bočka II, 375 č. 327 = Erben I, 463 č. 1002 ze Sieben. annálů I.2) 1) Otisk Bočkův (II str. 336 č. 292) jest velmi nesprávný. Již hned s po- čátku (str. 336) vynechána jest invokace In nomine sancte trinitatis et individue unitatis amen, která psána jest písmem prodlouženým. Dále sluší čísti: str. 336 ř. 2. s hora prothomartyris .. Herlaco, ř. 3. Gradiscensis, ř. 5. beneficentia, ř. 6. et salutare ..ac decentius, ř. 7. quatinus, .. cuncta bona procedunt et universa, ř. 9. quatinus, ř. 10. continua in presidium fluant, ř. 11. subsistere, ač vynecháno zkracovací znamení pro re, ř. 17. z dola prothomartyris, ř. 12. Wencezlai, ř. 11. a 8. Gradiscensis, ř. 7. Boemia, ř. 6. adquisitas vel adquirendas, ř. 5. spectan- cium .. seu ad beneficos et aliarum, ř. 3. adicientes, ř. 1. iniqua seductus consilia; str. 337 ř. 1. s hora in retribucione, ř. 2. aput, ř. 3. vel aliqua, ř. 4. expedicione prephate Gradiscensis, ř. 7. eiusdem, ř. 9. beneficis, ř. 10. Swod, ř. 11. manualis, vomerum vel aque, ř. 13. beneficos, ř. 15. accusacione .. pernoctacionibus, ř. 19. z dola nochleg nominatur ecclesiam, ř. 18. negocio a castro per beneficos, ř. 17. nuncios (opravováno moderní rukou), ř. 16. quatinus, ř. 14. per iudicem et loco determinato, ř. 14. vendicio, ř. 13. iudicii, ř. 12. nuncii, ř. 8. supra cetera, ř. 7. adicientes, ř. 5. theloneo, ř. 4. obuzníci, ř. 3. avariciam, ř. 2. benefici, ř. 1. inre- cupabiliter; str. 338 ř. 1: s hora sive in aliis ad nos spectantem vel successorum nostrorum vel beneficiarios nostros a nobis infendatos eidem remittimus, ř. 7. decem marcis .. dampna, ř. 8. maliciosi .. vel ville, ř. 9. forte ipsum, ř. 11. mu- nificencia, ř. 13. sanctientes, ř. 15. inclitum, ř. 16. Wencezlaum .. liberalitati .. be- nignum, ř. 17. auctoritatis, ř. 18. roboravit privilegium (bez evangelium et), ř. 10. z dola huius facti placuit, quatinus peticionem circa duo nostra, ř. 8. bez quo- que .. bez placuit, ř. 7. obmissum est privilegio inserere, ř. 6. goloti ..abbacia, ř. 5. abbacie, ř. 4. caritate, ř. 3. iniuriosos se ... ř. 1. bez data. 2) Při srovnání našel jsem tyto chyby: v opise jest vždy forma Bohemorum, Bohemia atd., a místo beneficiarii, benefici, až na dvě výminky (p. 377 ř. 11. a 6. z dola), Przemisl (p. 375 ř. 4. z dola), Moravae (p. 377 ř. 14 z dola), curru hu- muli institor de curru busonis (sic) et piscium (p. 378 ř. 4. s hora), exactionis (ib ř. 17. s hora), a konečně p. 379 zní letopočet 1250. Srov. varianty z konfir- mace z r. 1270 v Cod. Dipl. Mor. V, 234 č. 19.
Strana 45
O pramenech dějin kláštera Hradištského. 45 Jiný opis nalezá se však též v často uvedených Privilegia auch Briffschaften fol. 19b., ve kterém shledal jsem tyto rozdíly od tisku: p. 375 ř. 6. s hora conservare, ř. 7. deo altissimo, ... iucundius glo- riantur, hanc ex nostrae ... 16. ř. z dola quo et gaudet... bez sancta, ř. 14. Premislone, ř. 9. bez et (villas), ř. 8. in Boemia, ř. 2. compellere violenta... bez cum ab (huiusmodi), p. 376 ř. 1. s hora pro fure, ř. 10. beneficis ... proveniant, ř. 12. nisi in eo reus ..quo debetur et poterit satisfaciat adversario et offenso, ř. 18. ecclesie et emenda, similiter cum eo quod vulgo dicitur Neznywol et conquerenti satisfiat. Ceterum vero ut.., ř. 15. z dola vel beneficiariorum .. se- pedicte ... ř. 14. deberent (místo debent), ř. 13. possidendum, ř. 7. beneficiorum ... beneficiorum audeat, ř. 6. et (villas), .. ad iudicium homines ipsorum evocandos seu occassione alicuius causae, ř. 3. ipsorum presideantur..beneficos, ř. 1. z dola beneficorum; p. 377 ř. 1. s hora vel ad iudicem, ř. 2. benefici, ř. 4. respondendos bene- ficorum ... citatur impromptu autem causa (sic), quia sine gravi laesione pauperum haec non possunt aliquatenus exerceri; ř. 12. commoditas místo utilitas,..vel beneficis augeatur, ř. 13. emolimenti, ř. 14. civitatibus et in villis imo et in novis plantationibus ipsorum nunc habitis, ř. 16. habendis eas libertates et ea omnia iura plene haberi, que in civitatibus et allii ad nostrae dignitatis culmen ex- spectantibus, ř. 19. theloneis suis que ex devotione, ř. 20. in Gradech secus Opaviam, ubi sextum habent denarium, et in Brod in terminis Moraviae sextam septimanam et in propriis ecclesie, ř. 12. z dola in Kygow in Bretislaviensi et in Switavia in Oschenbrunensibus (1), ř. 11. beneficiatis vel a quibuscunque aliis baronibus ipsi iniuriam vel aliquam, ř. 9. sed dominus abbas et conventus et successores in his theloneis, ř. 7. diminutione pro velle suo plene disponendi, ř. 6. facultatem. Caeterum inhibemus a plaustris ipsorum in terris nostris per theloneo transeuntibus cum vina sua vel salem, segetem, humulum, pannos ..,; str. 378 ř. 16. s hora ut ab ipsis, ř. 18. ecclesiae cu- piamus esse prospera et firma, tabernas .. ., ř. 16. z dola beneficis, ř. 15. Olomucensibus impediebantur liberas esse, ř. 12. nominati místo prefati uti in Nakel et in Bunowiz, in Prerow et in Briessowicz. Praeterea cum domus dei locus refugii habeatur, nequaquam, ř. 8. beneficos vel aliquos alios videtur, ř. 6. claustrum Gradicense, ř. 4. conservent (bez in bonis ecclesie prefate), ř. 3. poterunt emittere vel e curia vel de claustro. Hoc autem summopere ..; str. 379 ř. 10. s hora quod super homines ipsorum, qui in curiis ac areis resident, quos habent in suburbio Olomucensi, nullam collectam vel steuram
O pramenech dějin kláštera Hradištského. 45 Jiný opis nalezá se však též v často uvedených Privilegia auch Briffschaften fol. 19b., ve kterém shledal jsem tyto rozdíly od tisku: p. 375 ř. 6. s hora conservare, ř. 7. deo altissimo, ... iucundius glo- riantur, hanc ex nostrae ... 16. ř. z dola quo et gaudet... bez sancta, ř. 14. Premislone, ř. 9. bez et (villas), ř. 8. in Boemia, ř. 2. compellere violenta... bez cum ab (huiusmodi), p. 376 ř. 1. s hora pro fure, ř. 10. beneficis ... proveniant, ř. 12. nisi in eo reus ..quo debetur et poterit satisfaciat adversario et offenso, ř. 18. ecclesie et emenda, similiter cum eo quod vulgo dicitur Neznywol et conquerenti satisfiat. Ceterum vero ut.., ř. 15. z dola vel beneficiariorum .. se- pedicte ... ř. 14. deberent (místo debent), ř. 13. possidendum, ř. 7. beneficiorum ... beneficiorum audeat, ř. 6. et (villas), .. ad iudicium homines ipsorum evocandos seu occassione alicuius causae, ř. 3. ipsorum presideantur..beneficos, ř. 1. z dola beneficorum; p. 377 ř. 1. s hora vel ad iudicem, ř. 2. benefici, ř. 4. respondendos bene- ficorum ... citatur impromptu autem causa (sic), quia sine gravi laesione pauperum haec non possunt aliquatenus exerceri; ř. 12. commoditas místo utilitas,..vel beneficis augeatur, ř. 13. emolimenti, ř. 14. civitatibus et in villis imo et in novis plantationibus ipsorum nunc habitis, ř. 16. habendis eas libertates et ea omnia iura plene haberi, que in civitatibus et allii ad nostrae dignitatis culmen ex- spectantibus, ř. 19. theloneis suis que ex devotione, ř. 20. in Gradech secus Opaviam, ubi sextum habent denarium, et in Brod in terminis Moraviae sextam septimanam et in propriis ecclesie, ř. 12. z dola in Kygow in Bretislaviensi et in Switavia in Oschenbrunensibus (1), ř. 11. beneficiatis vel a quibuscunque aliis baronibus ipsi iniuriam vel aliquam, ř. 9. sed dominus abbas et conventus et successores in his theloneis, ř. 7. diminutione pro velle suo plene disponendi, ř. 6. facultatem. Caeterum inhibemus a plaustris ipsorum in terris nostris per theloneo transeuntibus cum vina sua vel salem, segetem, humulum, pannos ..,; str. 378 ř. 16. s hora ut ab ipsis, ř. 18. ecclesiae cu- piamus esse prospera et firma, tabernas .. ., ř. 16. z dola beneficis, ř. 15. Olomucensibus impediebantur liberas esse, ř. 12. nominati místo prefati uti in Nakel et in Bunowiz, in Prerow et in Briessowicz. Praeterea cum domus dei locus refugii habeatur, nequaquam, ř. 8. beneficos vel aliquos alios videtur, ř. 6. claustrum Gradicense, ř. 4. conservent (bez in bonis ecclesie prefate), ř. 3. poterunt emittere vel e curia vel de claustro. Hoc autem summopere ..; str. 379 ř. 10. s hora quod super homines ipsorum, qui in curiis ac areis resident, quos habent in suburbio Olomucensi, nullam collectam vel steuram
Strana 46
46 XII. Jos. Teige: recipiant, vel aliquam aliam exactionem faciant, per quos eis inferri possint molestiae vel gravamen, quare easdem huiusmodi imo ab omni- bus exactionibus absolvimus et penitus liberamus. Quicunque autem hec statuta; ř. 16. z dola bez et donationes .. ausu temerario viola- verit et ecclesiae Gradicensis et conventui satisfacere non curaverit, maiores terrarum barones ad cameram nostram decem marcas auri, humiliores, ř. 12. z dola macerentur. Ut autem hec rata et incon- vulsa permaneant presens scriptum nostre serenitatis sigillo fecimus roborari. Testes huius rei sunt : Dominus Nicolaus, ř. 7. Mystidruh Pomyney, ř. 6. bez Boemie, Boruta (místo Borzita) de Reydosch, Dirzeslaus de Benessow et frater eius, Wokko subcamerarius, Witgo c., Mylich c., ř. 4. Bokko c. Z., Cyrho, castellanus de Diwiczek, Chastolo, frater eius, et alii quam plures. Acta sunt hec anno do- mini MCC quinquagesimo. Zajímavé jest, že listina z r. 1249 (Codex III str. 109), ač ne- pravá, byla základem listiny z r. 1240 (Codex II, str. 375). 1240 (II. 378—379). Inhibemus etiam, ne advocatus vel cives nostri in Olmucz et in aliis civi- tatibus nostris homines ecclesie predicte pro aliqua re detineant vel impignorent aut mancipent, sed si ex eventu conti- gerit, quod homines ipsorum pro aliqua causa accusentur, iudex vel cives ad ab- batem mittant, quatenus ipse homines suos a quocunque accusatos coram iu- dicio presentari faciat, loco et termino assignato super sibi obiectis responsuros et partibus convocatis fiat iustitie com- plementum. Et si quidem ... etc. 1249 (III. 111). Inhibemus etiam, ne advocatus vel cives nostri in Olomucz et in aliis civi- tatibus nostris homines ecclesie predicte pro aliqua re in civitatibus nostris deti- neant vel inpignorent vel incippent; sed si ex eventu hoc contigerit, quod ho- mines ipsorum pro aliqua causa accu- sentur, iudex vel cives ad abbatem mit- tant, quatenus ipse homines suos a quo- cunque accusatos coram iudicio presen- tari faciat, loco et termino assignato super sibi obiectis respondendos et par- tibus convocatis fiat iustitie complemen- tum. Et siquidem... a dále: Hoc autem summopere caveant ci- ves Olomucenses, ne super curiam vel areas vel super homines ecclesie memo- rate, qui in eisdem areis resident, quas habet in suburbio Olomucensi vel circa, ullam ... atd. Hoc autem summopere caveant ci- ves Olomucenses, ne super curiam vel areas, vel super homines ecclesie memo- rate, qui in eiusdem areis resident, quas habet in suburbio Olomucensi, vel circa, nullam ... atd. K době vlády Gerlachovy jest uvésti, že v posledním čase, ne- známo však kterého roku, sřítil se hlavní kostel sv. Štěpána a pohřbil v ssutinách mnoho bratří. Ale opat Gerlach zemřel dříve, než mohl přikročiti k nové stavbě, a to roku 1243 po 12letém panování. Jeho
46 XII. Jos. Teige: recipiant, vel aliquam aliam exactionem faciant, per quos eis inferri possint molestiae vel gravamen, quare easdem huiusmodi imo ab omni- bus exactionibus absolvimus et penitus liberamus. Quicunque autem hec statuta; ř. 16. z dola bez et donationes .. ausu temerario viola- verit et ecclesiae Gradicensis et conventui satisfacere non curaverit, maiores terrarum barones ad cameram nostram decem marcas auri, humiliores, ř. 12. z dola macerentur. Ut autem hec rata et incon- vulsa permaneant presens scriptum nostre serenitatis sigillo fecimus roborari. Testes huius rei sunt : Dominus Nicolaus, ř. 7. Mystidruh Pomyney, ř. 6. bez Boemie, Boruta (místo Borzita) de Reydosch, Dirzeslaus de Benessow et frater eius, Wokko subcamerarius, Witgo c., Mylich c., ř. 4. Bokko c. Z., Cyrho, castellanus de Diwiczek, Chastolo, frater eius, et alii quam plures. Acta sunt hec anno do- mini MCC quinquagesimo. Zajímavé jest, že listina z r. 1249 (Codex III str. 109), ač ne- pravá, byla základem listiny z r. 1240 (Codex II, str. 375). 1240 (II. 378—379). Inhibemus etiam, ne advocatus vel cives nostri in Olmucz et in aliis civi- tatibus nostris homines ecclesie predicte pro aliqua re detineant vel impignorent aut mancipent, sed si ex eventu conti- gerit, quod homines ipsorum pro aliqua causa accusentur, iudex vel cives ad ab- batem mittant, quatenus ipse homines suos a quocunque accusatos coram iu- dicio presentari faciat, loco et termino assignato super sibi obiectis responsuros et partibus convocatis fiat iustitie com- plementum. Et si quidem ... etc. 1249 (III. 111). Inhibemus etiam, ne advocatus vel cives nostri in Olomucz et in aliis civi- tatibus nostris homines ecclesie predicte pro aliqua re in civitatibus nostris deti- neant vel inpignorent vel incippent; sed si ex eventu hoc contigerit, quod ho- mines ipsorum pro aliqua causa accu- sentur, iudex vel cives ad abbatem mit- tant, quatenus ipse homines suos a quo- cunque accusatos coram iudicio presen- tari faciat, loco et termino assignato super sibi obiectis respondendos et par- tibus convocatis fiat iustitie complemen- tum. Et siquidem... a dále: Hoc autem summopere caveant ci- ves Olomucenses, ne super curiam vel areas vel super homines ecclesie memo- rate, qui in eisdem areis resident, quas habet in suburbio Olomucensi vel circa, ullam ... atd. Hoc autem summopere caveant ci- ves Olomucenses, ne super curiam vel areas, vel super homines ecclesie memo- rate, qui in eiusdem areis resident, quas habet in suburbio Olomucensi, vel circa, nullam ... atd. K době vlády Gerlachovy jest uvésti, že v posledním čase, ne- známo však kterého roku, sřítil se hlavní kostel sv. Štěpána a pohřbil v ssutinách mnoho bratří. Ale opat Gerlach zemřel dříve, než mohl přikročiti k nové stavbě, a to roku 1243 po 12letém panování. Jeho
Strana 47
O pramenech dějin klášfera Hradištského. 47 místo zaujal vysoce nadaný a přísný Robert, nobilis et natione Boe- mus, in fide catholica robustus, in lege aecclesiastica magnificus, jak praví Tetzel (fol. 24a), jenž dále dodává: quidquid enim ad hunc usque diem in hoc Gradicensi monasterio devotionis regularum sacrarumque consuetudinum observatur, eius prudentia ordinatum. Jeho první péčí bylo zvelebení sešlého a zpustošeného kláštera a jeho statků. Svobody Kyjovské zabezpečil mu dne 17. února 1247 Oldřich Korutanský (Boček, III str. 67 č. 93 = Erben, I str. 543 č. 1163), jak o tom svědčí listina, nyní v zem. archivu moravském pod sign. J. 5. chovaná, i s Bočkovým palaeografickým opisem (č. 3847). I Siebeneicher přepsal ji do svých annálů (fol. 82a), a to ex perve- tusta membrana. Na rubu originálu poznamenáno bylo již v XIII. století: privilegium de Kyow Ulrici ducis ... littera sexta. V XVII. stol. obdržela pak listina signaturu: cistae nigrae scrinium secundum nr. 9. Jediná pečeť jest odtržena. Od markraběte Přemysla byla prý v archivu klášterním listina, kterou darovány byly některé důchody v Hajčíně a Úvalně. Boček praví (III, str. 80 č. 109), že ji otiskl e copia simplici in archivo eiusdem monasterii. Však ani Tetzel, ani pilný sběratel listin Sieben- eicher, ani žádný ze seznamů archiválních, ani přejímací protokol z r. 1784 o tom ničeho neví. Nezbývá než zařaditi ji mezi padělky Bočkovy. Téže vsi Hajčína týče se daleko zajímavější, v originále zacho- vaná listina, nyní v c. k. státním archivu vídeňském, otištěná u Bočka dle opisu Palackého sv. III, str. 109 č. 142 = Erben, I, str. 574 č. 1236. Jí prý daroval roku 1249 král Václav I. klášteru ves Hajčín. Psána jest ale gothickým písmem knihovým, a to v polovici XIV. stol., při čemž jest patrno, že písař snažil se některá písmena dle staršího vzoru nápodobiti. Hlavně však v druhé polovici listiny se přece jen prozradil, a tu vyklouzly mu jmenovitě některé, jen gothi- ckému neb později renaissančnímu písmu vlastní ligatury. Kromě toho silné zkratky ukazují, že listina ta nebyla psána v královské kanceláři české. Pečeť kulatá z nebarveného vosku jest, tuším, pravá a původní pečeť krále Václava. Legenda zní † PAX -REGIS - WENE- ZLAI - IN � MANV - SANCTI- WENEZLAI-, avers: † SANCTVS. WENCEZLAVS - BOEMORVM -DVX: Typár jest zcela týž, jako ku př. u listiny pro klášter plasský z r. 1238. Plika listiny jest asi na dva prsty široká a zakrývá poslední řádku, obsahující slova: Actum et datum ut supra, anno et die pre- fatis. V pergaménu jsou již od počátku 4 otvory; z poznámek na
O pramenech dějin klášfera Hradištského. 47 místo zaujal vysoce nadaný a přísný Robert, nobilis et natione Boe- mus, in fide catholica robustus, in lege aecclesiastica magnificus, jak praví Tetzel (fol. 24a), jenž dále dodává: quidquid enim ad hunc usque diem in hoc Gradicensi monasterio devotionis regularum sacrarumque consuetudinum observatur, eius prudentia ordinatum. Jeho první péčí bylo zvelebení sešlého a zpustošeného kláštera a jeho statků. Svobody Kyjovské zabezpečil mu dne 17. února 1247 Oldřich Korutanský (Boček, III str. 67 č. 93 = Erben, I str. 543 č. 1163), jak o tom svědčí listina, nyní v zem. archivu moravském pod sign. J. 5. chovaná, i s Bočkovým palaeografickým opisem (č. 3847). I Siebeneicher přepsal ji do svých annálů (fol. 82a), a to ex perve- tusta membrana. Na rubu originálu poznamenáno bylo již v XIII. století: privilegium de Kyow Ulrici ducis ... littera sexta. V XVII. stol. obdržela pak listina signaturu: cistae nigrae scrinium secundum nr. 9. Jediná pečeť jest odtržena. Od markraběte Přemysla byla prý v archivu klášterním listina, kterou darovány byly některé důchody v Hajčíně a Úvalně. Boček praví (III, str. 80 č. 109), že ji otiskl e copia simplici in archivo eiusdem monasterii. Však ani Tetzel, ani pilný sběratel listin Sieben- eicher, ani žádný ze seznamů archiválních, ani přejímací protokol z r. 1784 o tom ničeho neví. Nezbývá než zařaditi ji mezi padělky Bočkovy. Téže vsi Hajčína týče se daleko zajímavější, v originále zacho- vaná listina, nyní v c. k. státním archivu vídeňském, otištěná u Bočka dle opisu Palackého sv. III, str. 109 č. 142 = Erben, I, str. 574 č. 1236. Jí prý daroval roku 1249 král Václav I. klášteru ves Hajčín. Psána jest ale gothickým písmem knihovým, a to v polovici XIV. stol., při čemž jest patrno, že písař snažil se některá písmena dle staršího vzoru nápodobiti. Hlavně však v druhé polovici listiny se přece jen prozradil, a tu vyklouzly mu jmenovitě některé, jen gothi- ckému neb později renaissančnímu písmu vlastní ligatury. Kromě toho silné zkratky ukazují, že listina ta nebyla psána v královské kanceláři české. Pečeť kulatá z nebarveného vosku jest, tuším, pravá a původní pečeť krále Václava. Legenda zní † PAX -REGIS - WENE- ZLAI - IN � MANV - SANCTI- WENEZLAI-, avers: † SANCTVS. WENCEZLAVS - BOEMORVM -DVX: Typár jest zcela týž, jako ku př. u listiny pro klášter plasský z r. 1238. Plika listiny jest asi na dva prsty široká a zakrývá poslední řádku, obsahující slova: Actum et datum ut supra, anno et die pre- fatis. V pergaménu jsou již od počátku 4 otvory; z poznámek na
Strana 48
XII. Jos. Teige: 48 dorsu nejstarší jest: „litera quinta“ a „super Hayczyn“ z první po- lovice XV. stol. Ze století XVII. pochází: Nr. 25, a „post ruinam anni 1642 factam nr. 14. 1249 — post ruinam monasterii nostri Gra- dicensis anno 1642 a Sueco factam numeratur hoc privilegium nu- mero ...(?). Datum a Wenceslao, quarto rege Boemie, ex anno 1249, kalendis 7bris.“ Konečně v minulém století označena signaturou: cistae nigrae scrinium secundum nr. 4to, a r. 1784. Lit. A. Nro 4. Hradisch. Kopie listiny jsou v kopiáři zvaném Privilegien auch Briffschaf- ten fol. 12b (privilegium Wenceslai quarti regis Boemiae, super villam Haichin, datum anno 1249, kalendas Septembris nr. 25.) a v Sieben- eichrovi fol. 76a—78a.1) Snahou po zvelebení kláštera svého jsa veden, odevzdal opat Robert r. 1250 bratřím z Uhřec les k vymýtění a založení vsi Veli- čina Lhota, jak o tom svědčí listina u Bočka, sv. III, str. 133 č. 158, otištěná dle Siebeneichra. Srovnání ukázalo, že opraviti sluší str. 133 ř. 4. shora Stodnoni, ř. 6. Letowicz. Roku 1251 dostal pak klášter k vysazení město Hranice, o čemž má Boček listinu ve sv. III, str. 138 č. 144 = Erben I, 588 č. 1271, která již v XVII. stol. známa byla ze Siebeneichrových annálů fol. 82b—83b. V tisku opraviti jest pouze str. 138 ř. 1. Przemisl a str. 139 ř. 2. zdola vynecháno za slovy cameram nostram slovo solvere. Důležitou pomůckou k dějinám českého práva byla by soudní listina z roku 1255, kterou byl hradištskému klášteru přiřknut les u Knínic, která však — a to již od konce XVII. století — zacho- vána jen v Siebeneichrově opise fol. 85b—86b. Tetzel o ní nemluví.2) Již na první pohled pozorujeme, že to není listina v technickém slova smyslu, nejméně však listina soudní. I kdybychom chtěli vy- 1) Otisk Bočkův vykazuje tyto chyby: str. 109 ř. 6. shora eius místo quo . . . racioni, ř. 9. bez nos, ř. 4. zdola ortos; str. 110 ř. 2. shora Cirnice, ř. 15. arundineta, ř. 16. zdola ortos, ř. 7. číslice mají býti vypsány, tedy unum, secun- dum ... až sextum, pak teprvé zase VII, VIII atd., ř. 2. Cozarow... Nasunnem, ř. 1. predicta prata sunt sita inter flumina predicta, videlicet Morava ..., str. 111 ř. 8. Lipnicze, ř. 12. bez nono, ř. 12. zdola violenciam, ř. 6. inpignorent; str. 112 ř. 8. shora immo, ř. 11. X místo decem. 2) Ve vydání Bočkově (III str. 193 č. 218) sluší čísti: str. 193 ř. 3. shora Strzelech, ř. 10. zdola usurpandi, ř. 2. Emmeraminum ... Bizcovicz ... Bistricz ... Crzssek; str. 194 ř. 3. shora opětně Emmeraminum... Crzssek, ř. 9. Zchudi, ř. 12. Przibor, ř. 13. Hertmanno, ř. 14. Przikas, ř. 15. Dubrawnicz ... Pohorze- licz, Rathibor, ř. 7. zdola Strzielna, ř. 3. dominus Smil, castellanus Preroviensis . .., ř. 2. Brzetislauiensis.
XII. Jos. Teige: 48 dorsu nejstarší jest: „litera quinta“ a „super Hayczyn“ z první po- lovice XV. stol. Ze století XVII. pochází: Nr. 25, a „post ruinam anni 1642 factam nr. 14. 1249 — post ruinam monasterii nostri Gra- dicensis anno 1642 a Sueco factam numeratur hoc privilegium nu- mero ...(?). Datum a Wenceslao, quarto rege Boemie, ex anno 1249, kalendis 7bris.“ Konečně v minulém století označena signaturou: cistae nigrae scrinium secundum nr. 4to, a r. 1784. Lit. A. Nro 4. Hradisch. Kopie listiny jsou v kopiáři zvaném Privilegien auch Briffschaf- ten fol. 12b (privilegium Wenceslai quarti regis Boemiae, super villam Haichin, datum anno 1249, kalendas Septembris nr. 25.) a v Sieben- eichrovi fol. 76a—78a.1) Snahou po zvelebení kláštera svého jsa veden, odevzdal opat Robert r. 1250 bratřím z Uhřec les k vymýtění a založení vsi Veli- čina Lhota, jak o tom svědčí listina u Bočka, sv. III, str. 133 č. 158, otištěná dle Siebeneichra. Srovnání ukázalo, že opraviti sluší str. 133 ř. 4. shora Stodnoni, ř. 6. Letowicz. Roku 1251 dostal pak klášter k vysazení město Hranice, o čemž má Boček listinu ve sv. III, str. 138 č. 144 = Erben I, 588 č. 1271, která již v XVII. stol. známa byla ze Siebeneichrových annálů fol. 82b—83b. V tisku opraviti jest pouze str. 138 ř. 1. Przemisl a str. 139 ř. 2. zdola vynecháno za slovy cameram nostram slovo solvere. Důležitou pomůckou k dějinám českého práva byla by soudní listina z roku 1255, kterou byl hradištskému klášteru přiřknut les u Knínic, která však — a to již od konce XVII. století — zacho- vána jen v Siebeneichrově opise fol. 85b—86b. Tetzel o ní nemluví.2) Již na první pohled pozorujeme, že to není listina v technickém slova smyslu, nejméně však listina soudní. I kdybychom chtěli vy- 1) Otisk Bočkův vykazuje tyto chyby: str. 109 ř. 6. shora eius místo quo . . . racioni, ř. 9. bez nos, ř. 4. zdola ortos; str. 110 ř. 2. shora Cirnice, ř. 15. arundineta, ř. 16. zdola ortos, ř. 7. číslice mají býti vypsány, tedy unum, secun- dum ... až sextum, pak teprvé zase VII, VIII atd., ř. 2. Cozarow... Nasunnem, ř. 1. predicta prata sunt sita inter flumina predicta, videlicet Morava ..., str. 111 ř. 8. Lipnicze, ř. 12. bez nono, ř. 12. zdola violenciam, ř. 6. inpignorent; str. 112 ř. 8. shora immo, ř. 11. X místo decem. 2) Ve vydání Bočkově (III str. 193 č. 218) sluší čísti: str. 193 ř. 3. shora Strzelech, ř. 10. zdola usurpandi, ř. 2. Emmeraminum ... Bizcovicz ... Bistricz ... Crzssek; str. 194 ř. 3. shora opětně Emmeraminum... Crzssek, ř. 9. Zchudi, ř. 12. Przibor, ř. 13. Hertmanno, ř. 14. Przikas, ř. 15. Dubrawnicz ... Pohorze- licz, Rathibor, ř. 7. zdola Strzielna, ř. 3. dominus Smil, castellanus Preroviensis . .., ř. 2. Brzetislauiensis.
Strana 49
O pramenech dějin kláštera Hradištského. 49 vážiti nápadnou okolnost, že vydavatelem jejím jest strana sama, řadou svědků, přijdeme přece při výkladu do nesnáze, jak vysvětliti, že pře o dědictví byla v týž den započata, ve všech soudních formách, které se tu s neobvyklou podrobností vypisují, provedena, skončena a vítěz v držení uveden. Lepší dojem činí listina z následujícího roku 1256 (u Bočka III str. 207 č. 231), známá ze Sieb. annálů (fol. 86b—87b), kterou opat Robert vysazuje lán pole u Topolan purkrechtním právem olo- múckému měšťanovi Sifridovi. I zde však sluší opraviti značně Bočkův text: str. 208 ř. 5. shora pontis místo pontium, ř. 7. Widzoldo, ř. 11. pontis, ř. 13. quolibet anno ipsi ratione pontis solvere tenebamur, nos pro eadem marca de censu nostro videlicet de prenominatis quinque fertonibus, quos ipse Sifridus nobis ..., str. 209 ř. 5. shora prenominatos laneos suis ..., ř. 10. nihilominus, ř. 4. zdola Kunch. O témže Sifridovi jedná ještě jedna listina pozdější, o níž srov. níže. Další dokument, který se týče hradištského kláštera, a který otiskl Boček ve sv. III, str. 353 č. 356, sluší pokládati za jeho pa- dělek, neboť nebyl ani v archivu klášterním — soudě dle četných seznamů — ani nelze jej nalézti v Annales Gradicenses Bočkem ci- tovaných, t. j. u Siebeneichera. Za to skutečně jest tu opis listiny z r. 1266, kterou opat Strahovský Jan a Theodorich z Louky potvr- zují trh vsi Bystročic (Boček III, 380 č. 378, Sieb. fol. 90b—91a). Zvláště slušno tu poznamenati, že otisk jest zcela správný. Ostatně zachoval paměť toho z části již i Tetzel, který vypravuje vůbec o ma- jetkových podnicích jmenovaného opata takto: Omnes curias claustri, quae ex igne Tartarorum fuerant exustae et destructae, reparavit cum suis araturis; praeterea libertates, possessiones et metas aeccle- siae per manus nobilium terrae violenter occupatas apud reges Boe- miae, scilicet Wenceslaum quartum et Przemisl quintum, magnis labo- ribus iusto iudicio terrae eidem aecclesiae reintegravit, possessiones multas precio comparavit. Villam Minorem Polom pro 120 marcis a nepote suo domino Benesio emit, et a Brzedborio filio Ratmiri villam Radzikow et dimidiam villam Drodzin pro 100 marcis comparavit, ab Sdislao de Bistrzicz sylvam infra Losow et Domasow ac silvam in Wsobern, in qua locavit villas, a novo Horzenecz, Biela, Benesow, Swetla, Usoberna emit, reliquas Welichina Lhota, Podwikorz (sic), Powerz, Orisona, Hlusowicz, Zlobicz et Beistroczicz a civibus Olomu- censibus (comparavit), quam deputavit ad custodiam, ut custos aec- clesiae lampadem provideat in cimiterio fratrum et pro remedio fra- tris sui domini Thobie, praepositi Pragensis, Benessii, filii fratris sui Třída fil.-hist. 1893.
O pramenech dějin kláštera Hradištského. 49 vážiti nápadnou okolnost, že vydavatelem jejím jest strana sama, řadou svědků, přijdeme přece při výkladu do nesnáze, jak vysvětliti, že pře o dědictví byla v týž den započata, ve všech soudních formách, které se tu s neobvyklou podrobností vypisují, provedena, skončena a vítěz v držení uveden. Lepší dojem činí listina z následujícího roku 1256 (u Bočka III str. 207 č. 231), známá ze Sieb. annálů (fol. 86b—87b), kterou opat Robert vysazuje lán pole u Topolan purkrechtním právem olo- múckému měšťanovi Sifridovi. I zde však sluší opraviti značně Bočkův text: str. 208 ř. 5. shora pontis místo pontium, ř. 7. Widzoldo, ř. 11. pontis, ř. 13. quolibet anno ipsi ratione pontis solvere tenebamur, nos pro eadem marca de censu nostro videlicet de prenominatis quinque fertonibus, quos ipse Sifridus nobis ..., str. 209 ř. 5. shora prenominatos laneos suis ..., ř. 10. nihilominus, ř. 4. zdola Kunch. O témže Sifridovi jedná ještě jedna listina pozdější, o níž srov. níže. Další dokument, který se týče hradištského kláštera, a který otiskl Boček ve sv. III, str. 353 č. 356, sluší pokládati za jeho pa- dělek, neboť nebyl ani v archivu klášterním — soudě dle četných seznamů — ani nelze jej nalézti v Annales Gradicenses Bočkem ci- tovaných, t. j. u Siebeneichera. Za to skutečně jest tu opis listiny z r. 1266, kterou opat Strahovský Jan a Theodorich z Louky potvr- zují trh vsi Bystročic (Boček III, 380 č. 378, Sieb. fol. 90b—91a). Zvláště slušno tu poznamenati, že otisk jest zcela správný. Ostatně zachoval paměť toho z části již i Tetzel, který vypravuje vůbec o ma- jetkových podnicích jmenovaného opata takto: Omnes curias claustri, quae ex igne Tartarorum fuerant exustae et destructae, reparavit cum suis araturis; praeterea libertates, possessiones et metas aeccle- siae per manus nobilium terrae violenter occupatas apud reges Boe- miae, scilicet Wenceslaum quartum et Przemisl quintum, magnis labo- ribus iusto iudicio terrae eidem aecclesiae reintegravit, possessiones multas precio comparavit. Villam Minorem Polom pro 120 marcis a nepote suo domino Benesio emit, et a Brzedborio filio Ratmiri villam Radzikow et dimidiam villam Drodzin pro 100 marcis comparavit, ab Sdislao de Bistrzicz sylvam infra Losow et Domasow ac silvam in Wsobern, in qua locavit villas, a novo Horzenecz, Biela, Benesow, Swetla, Usoberna emit, reliquas Welichina Lhota, Podwikorz (sic), Powerz, Orisona, Hlusowicz, Zlobicz et Beistroczicz a civibus Olomu- censibus (comparavit), quam deputavit ad custodiam, ut custos aec- clesiae lampadem provideat in cimiterio fratrum et pro remedio fra- tris sui domini Thobie, praepositi Pragensis, Benessii, filii fratris sui Třída fil.-hist. 1893.
Strana 50
50 XII. Jos. Teige: Voictonis. A domino generoso Lamperto de Boskowicz emit 4 marcas censum annuum in villa Dobromirzicz, item pro Alba Aecclesia a do- mino Volkero comparavit villam Belotin et agrum in Moloticz, et alias multas possessiones monasterio adiecit. Poslední listina z blahodárného pro klášter panování Robertova jest potvrzení daru vsi Štěpánova Přemyslem Ottokarem II. z r. 1267, kterou Boček (III, 396 č. 394 = Emler II, 213 č. 556) otiskl ex ori- ginali mutilo cum sigillo laeso in archivo eiusdem monasterii. Roku 1784 byl skutečně tento originál protokolem pod sign. J. 6. přejat, a nalezá se v brněnském zemském archivu. Opisy jsou v kopiáři Privilegia auch Briffschaften fol. 29a a v Siebeneichrovi fol. 83b—85a. Na zadní straně originálu stojí písmem z počátku XV. stol. napsaná slova: aurea libertas super villam Stephanov, a známá signatura: Cistae nigrae scrinium secundum nro 5to. Písmo porouchané této li- stiny jest velmi zběžná kursiva diplomatická z konce XIII. neb po- čátku XIV. stol. Pečeť — bohužel zašitá — visí dosud na žluté, červené a černé šňůře hedvábné. Dle tvaru jest to majestát méně slavnostní formy, zachovaný v opise asi o 40—50 let pozdějším. Za to o autentičnosti věcné netřeba nijak pochybovati. S rozmnoženými takto hmotnými prostředky přistoupil Robert k opravě poškozených stavení a k novým stavbám. Podrobné jest a všude povahu dobré zprávy má vypravování Tetzelovo: Qui mox a principio susceptionis usque ad finem reedificando non cessavit de- fatigari et torpens otium velud venenum fugit, post incendium Tar- tarorum soleniter reedificavit maiorem aecclesiam S. Stephani et an- nuente rev. d. Brunone Olomucensi episcopo per manus rev. d. d. Anselmi Warmiensis episcopi fecit consecrari anno 1262, 6 nonas Julii. Sex sacella quoque reformavit et consecrari fecit, scilicet capel- lam B. M. V. Assumptae, alteram in ambitu Annuntiationis B. M. V., tertiam d. Stephani, quartam S. Bartholomei, quintam S. Adalberti et S. Georgii, sextam S. Michaelis, quae semper occlusa mansit, tectum desuper dedit preparare. Insuper circumcinxit claustrum ex omni parte muro et cum fossa munivit muros antiquos et fragiles, quibus non tantum ex scabra vetustatis rabigine quantum ex ignium conflagratione et corruptela ruina minabatur, non absque magnis sumptibus reparavit, muros etiam novos, qui erant necessarii, statim erexit. Dormitorium et totum ambitum, domum hospitum, infirmariam, stubam novam lapideam pro familia, braxatorium et pistrinae ac sutoris domum, omnes curias claustri, quae ex igne Tartarorum fue- rant exustae et destructae, reparavit (fol. 24a). Ale i o výzdobu
50 XII. Jos. Teige: Voictonis. A domino generoso Lamperto de Boskowicz emit 4 marcas censum annuum in villa Dobromirzicz, item pro Alba Aecclesia a do- mino Volkero comparavit villam Belotin et agrum in Moloticz, et alias multas possessiones monasterio adiecit. Poslední listina z blahodárného pro klášter panování Robertova jest potvrzení daru vsi Štěpánova Přemyslem Ottokarem II. z r. 1267, kterou Boček (III, 396 č. 394 = Emler II, 213 č. 556) otiskl ex ori- ginali mutilo cum sigillo laeso in archivo eiusdem monasterii. Roku 1784 byl skutečně tento originál protokolem pod sign. J. 6. přejat, a nalezá se v brněnském zemském archivu. Opisy jsou v kopiáři Privilegia auch Briffschaften fol. 29a a v Siebeneichrovi fol. 83b—85a. Na zadní straně originálu stojí písmem z počátku XV. stol. napsaná slova: aurea libertas super villam Stephanov, a známá signatura: Cistae nigrae scrinium secundum nro 5to. Písmo porouchané této li- stiny jest velmi zběžná kursiva diplomatická z konce XIII. neb po- čátku XIV. stol. Pečeť — bohužel zašitá — visí dosud na žluté, červené a černé šňůře hedvábné. Dle tvaru jest to majestát méně slavnostní formy, zachovaný v opise asi o 40—50 let pozdějším. Za to o autentičnosti věcné netřeba nijak pochybovati. S rozmnoženými takto hmotnými prostředky přistoupil Robert k opravě poškozených stavení a k novým stavbám. Podrobné jest a všude povahu dobré zprávy má vypravování Tetzelovo: Qui mox a principio susceptionis usque ad finem reedificando non cessavit de- fatigari et torpens otium velud venenum fugit, post incendium Tar- tarorum soleniter reedificavit maiorem aecclesiam S. Stephani et an- nuente rev. d. Brunone Olomucensi episcopo per manus rev. d. d. Anselmi Warmiensis episcopi fecit consecrari anno 1262, 6 nonas Julii. Sex sacella quoque reformavit et consecrari fecit, scilicet capel- lam B. M. V. Assumptae, alteram in ambitu Annuntiationis B. M. V., tertiam d. Stephani, quartam S. Bartholomei, quintam S. Adalberti et S. Georgii, sextam S. Michaelis, quae semper occlusa mansit, tectum desuper dedit preparare. Insuper circumcinxit claustrum ex omni parte muro et cum fossa munivit muros antiquos et fragiles, quibus non tantum ex scabra vetustatis rabigine quantum ex ignium conflagratione et corruptela ruina minabatur, non absque magnis sumptibus reparavit, muros etiam novos, qui erant necessarii, statim erexit. Dormitorium et totum ambitum, domum hospitum, infirmariam, stubam novam lapideam pro familia, braxatorium et pistrinae ac sutoris domum, omnes curias claustri, quae ex igne Tartarorum fue- rant exustae et destructae, reparavit (fol. 24a). Ale i o výzdobu
Strana 51
O pramenech dějin kláštera Hradištského. 51 vnitřní měl péči: campanas fudere fecit 4 solemnes, calices 8, dor- salia octo, tres cruces, orceum argenteum unum, ampulas argenteas deauratas duas et alia utensilia utilia aecclesiae, ornatus et libros. Summa expensarum nongentas et mille marcas (fol. 24b). Opat Robert zemřel dne 5. února 1269 a pohřben byl vedle zakladatelů uprostřed kostela; s nimi pak přenesen byl r. 1434 do katedrály sv. Václava do Olomouce. Nástupcem jeho stal se Budiš, dřívější prior, „vir eloquens, cui nihil ferme a natura neque a doctrina denegatum erat.“ (Tetz. fol. 24b). I týž horlivou měl snahu, aby za- bezpečil klášteru svému jeho statky a aby veškeré důkazy o jich nabytí stále byly po ruce. „Ita diligens et sedulus fuit in renovandis literis, gratiis et libertatibus, quod quasi omnia privilegia antiqua et cancellata, ob vetustatem corrupta, ab Ottagaro et Przemislao, serenissimorum regum, roborari et confirmari obtinuit. Privilegium maius ducis Ottonis, primi fundatoris aecclesiae Gradicensis, privi- legia super villas forenses Kinicz, Kyow, Switawka, Albam Aecclesiam et Strzelnam inter Morauiam existentes, sepibus, plancis, turribus, fossatis et aliis munitionibus seu munimentis ut cingere valeant ad resistendum inimicorum insultibus, curavit. Adhuc plusquam 37 privi- legia seu literas regales, quae sub praefato domino Budissio donata sunt aecclesiae Gradicensi, servantur in hodiernum diem.“ (ib.). Ještě do doby priorátu Budišova spadá list, kterým dal olo- múcký měšťan Otto klášteru dva lány rolí v Topolanech (r. 1267) a který Boček z originálu chovaného v zemském archivu mor., ve sv. III str. 410 č. 405 otiskl celkem dosti správně. Pouze podotknouti jest, že na str. 410 ř. 1. sluší čísti tam presentibus, ř. 12. vite mee, ř. 14. eciam, ř. 9. zdola ac utiles. Pečeť jest velmi dobře zachována. Na dorsu jest poznamenáno písmem, tuším, XV. stol.: Strany dwauch lanuw w Topolanech a Hrzebssinie. V 18. stol. dostala listina tato signaturu cistae nigrae scrinium septimum nro. 2do; nynější pak jest: Lit. J. nro. 7. Hradisch. První nám známá listina z opatování Budišova jest rozsudek se syny Zdislava ze Šternberka o les a hory Domašovské r. 1269 (Boček sv. IV, str. 36 č. 30 = Emler, II, 261 č. 672), a to v originále, který dle zevnější úpravy i písma nejeví známek, z nichž by bylo nutno o pravosti jeho pochybovati, byť i text v některých kusech byl po- divným a nezvyklým. Pečeť jest odtržena a patrny jsou jen zbytky hedbávné šňůry barvy, tuším, černé a bílé. Z dorsálních poznámek napsáno bylo počátkem XIV. stol.: privilegium de Domassow Premisl regis quinti, k čemu připsali v XVII. stol. de anno 1269. Nr. 17. 4*
O pramenech dějin kláštera Hradištského. 51 vnitřní měl péči: campanas fudere fecit 4 solemnes, calices 8, dor- salia octo, tres cruces, orceum argenteum unum, ampulas argenteas deauratas duas et alia utensilia utilia aecclesiae, ornatus et libros. Summa expensarum nongentas et mille marcas (fol. 24b). Opat Robert zemřel dne 5. února 1269 a pohřben byl vedle zakladatelů uprostřed kostela; s nimi pak přenesen byl r. 1434 do katedrály sv. Václava do Olomouce. Nástupcem jeho stal se Budiš, dřívější prior, „vir eloquens, cui nihil ferme a natura neque a doctrina denegatum erat.“ (Tetz. fol. 24b). I týž horlivou měl snahu, aby za- bezpečil klášteru svému jeho statky a aby veškeré důkazy o jich nabytí stále byly po ruce. „Ita diligens et sedulus fuit in renovandis literis, gratiis et libertatibus, quod quasi omnia privilegia antiqua et cancellata, ob vetustatem corrupta, ab Ottagaro et Przemislao, serenissimorum regum, roborari et confirmari obtinuit. Privilegium maius ducis Ottonis, primi fundatoris aecclesiae Gradicensis, privi- legia super villas forenses Kinicz, Kyow, Switawka, Albam Aecclesiam et Strzelnam inter Morauiam existentes, sepibus, plancis, turribus, fossatis et aliis munitionibus seu munimentis ut cingere valeant ad resistendum inimicorum insultibus, curavit. Adhuc plusquam 37 privi- legia seu literas regales, quae sub praefato domino Budissio donata sunt aecclesiae Gradicensi, servantur in hodiernum diem.“ (ib.). Ještě do doby priorátu Budišova spadá list, kterým dal olo- múcký měšťan Otto klášteru dva lány rolí v Topolanech (r. 1267) a který Boček z originálu chovaného v zemském archivu mor., ve sv. III str. 410 č. 405 otiskl celkem dosti správně. Pouze podotknouti jest, že na str. 410 ř. 1. sluší čísti tam presentibus, ř. 12. vite mee, ř. 14. eciam, ř. 9. zdola ac utiles. Pečeť jest velmi dobře zachována. Na dorsu jest poznamenáno písmem, tuším, XV. stol.: Strany dwauch lanuw w Topolanech a Hrzebssinie. V 18. stol. dostala listina tato signaturu cistae nigrae scrinium septimum nro. 2do; nynější pak jest: Lit. J. nro. 7. Hradisch. První nám známá listina z opatování Budišova jest rozsudek se syny Zdislava ze Šternberka o les a hory Domašovské r. 1269 (Boček sv. IV, str. 36 č. 30 = Emler, II, 261 č. 672), a to v originále, který dle zevnější úpravy i písma nejeví známek, z nichž by bylo nutno o pravosti jeho pochybovati, byť i text v některých kusech byl po- divným a nezvyklým. Pečeť jest odtržena a patrny jsou jen zbytky hedbávné šňůry barvy, tuším, černé a bílé. Z dorsálních poznámek napsáno bylo počátkem XIV. stol.: privilegium de Domassow Premisl regis quinti, k čemu připsali v XVII. stol. de anno 1269. Nr. 17. 4*
Strana 52
52 XII. Jos. Teige: post ruinam. Stará signatura byla: cistae nigrae scrinium secundum nro. 10mum, nynější pak: Lit. J. nr. 8. Text, který pravděpodobně v XIV. stol. byl vzorem padělkům, v klášteře hradištském povstalým, otištěn jest Bočkem věrně, a i opis jeho v archivu zem. moravském č. 3853 jest palaeograficky správný. Značný zájem poutá hromadné (trojí) potvrzení privilegií klášter- ních králem Přemyslem Otakarem II. r. 1270. (Boček sv. IV. str. 50 č. 40 = Emler II, str. 273 č. 708). V Codexu udán jako pramen: ex tribus literis, quarum prima apographa in Annalibus Gradicen- sibus MSS.; reliquae vero autographae in archivo eiusdem monasterii cum sigillis integris reperiuntur. Udání toto jest částečně nesprávné, částečně neúplné. Především potvrzen tu list markraběte Přemysla z roku 1238 (Boček, II, str. 336 č. 292 = Erben, I, str. 435 č. 938), kterého po- tvrzení však Boček nezná. Nachází se v c. k. státním archivu vídeň- ském na pergamenu velkého formátu, v originále. O pravosti nelze pochybovati. První slova verbálné invokace: In nomine sancte et in- dividue trinitatis Amen. N(os) . . . jsou psána prodlouženým písmem. Schema linování jest po šířce i po obou krajích po délce. Co se pravopisu týče, užito všude c místo t, e místo ae, a vyskytují se již čárky nad i. Počátek textu jest týž jako má Boček, IV, str. 50 č. 40, jen úvod končí se zde slovy: quod nos privilegia serenissimi patrui nostri Premyzlonis, marchionis Moravie, quibus ecclesiam Gradycensem ... Inserce pak se končí: Nos itaque eiusdem patrui nostri predicti... a shoduje se s Bočkovým textem až na to, že str. 51 ř. 11. zdola vynechává et metarum distinctiones. — Opis této konfirmace jest ostatně též v kopiáři zvaném Privilegia auch Briff- schaften fol. 16. Druhým diplomem potvrdil týž Přemysl Otakar II. tak zv. za- kládací listinu Ottovu z r. 1078 a darování Kyjova Václavem z roku 1126 (Boček, I, str. 200 č. 225). Siebeneichrova kopie (fol. 93b—94b) obsahuje zajímavou další interpolaci, kterou sluší srovnati s Vladi- slavovou listinou z r. 1160 (Boček, I, str. 270 č. 293) a která zní takto: [. . . anathemate Jesu Christi damnetur.] Nakel ea conditione, ut qui eam inhabitare deliberant, tributum et decimas sancto Ste- phano solvant. Coeteris vero ad imperium ducis bella exercentibus, sive urbem aut pontem parantibus, seu quamlibet necessitatem labo- rantibus, quod praefati coenobii pater iusserit, faciant. Ustýn ad tria aratra, Cythowicz ad octo, Sarowicz ad octo, Hradczane, Tiesczeticze, Zlobicze, Bezmirow, Obiedkowicze, Kelczicze ad octo aratra, Prusci
52 XII. Jos. Teige: post ruinam. Stará signatura byla: cistae nigrae scrinium secundum nro. 10mum, nynější pak: Lit. J. nr. 8. Text, který pravděpodobně v XIV. stol. byl vzorem padělkům, v klášteře hradištském povstalým, otištěn jest Bočkem věrně, a i opis jeho v archivu zem. moravském č. 3853 jest palaeograficky správný. Značný zájem poutá hromadné (trojí) potvrzení privilegií klášter- ních králem Přemyslem Otakarem II. r. 1270. (Boček sv. IV. str. 50 č. 40 = Emler II, str. 273 č. 708). V Codexu udán jako pramen: ex tribus literis, quarum prima apographa in Annalibus Gradicen- sibus MSS.; reliquae vero autographae in archivo eiusdem monasterii cum sigillis integris reperiuntur. Udání toto jest částečně nesprávné, částečně neúplné. Především potvrzen tu list markraběte Přemysla z roku 1238 (Boček, II, str. 336 č. 292 = Erben, I, str. 435 č. 938), kterého po- tvrzení však Boček nezná. Nachází se v c. k. státním archivu vídeň- ském na pergamenu velkého formátu, v originále. O pravosti nelze pochybovati. První slova verbálné invokace: In nomine sancte et in- dividue trinitatis Amen. N(os) . . . jsou psána prodlouženým písmem. Schema linování jest po šířce i po obou krajích po délce. Co se pravopisu týče, užito všude c místo t, e místo ae, a vyskytují se již čárky nad i. Počátek textu jest týž jako má Boček, IV, str. 50 č. 40, jen úvod končí se zde slovy: quod nos privilegia serenissimi patrui nostri Premyzlonis, marchionis Moravie, quibus ecclesiam Gradycensem ... Inserce pak se končí: Nos itaque eiusdem patrui nostri predicti... a shoduje se s Bočkovým textem až na to, že str. 51 ř. 11. zdola vynechává et metarum distinctiones. — Opis této konfirmace jest ostatně též v kopiáři zvaném Privilegia auch Briff- schaften fol. 16. Druhým diplomem potvrdil týž Přemysl Otakar II. tak zv. za- kládací listinu Ottovu z r. 1078 a darování Kyjova Václavem z roku 1126 (Boček, I, str. 200 č. 225). Siebeneichrova kopie (fol. 93b—94b) obsahuje zajímavou další interpolaci, kterou sluší srovnati s Vladi- slavovou listinou z r. 1160 (Boček, I, str. 270 č. 293) a která zní takto: [. . . anathemate Jesu Christi damnetur.] Nakel ea conditione, ut qui eam inhabitare deliberant, tributum et decimas sancto Ste- phano solvant. Coeteris vero ad imperium ducis bella exercentibus, sive urbem aut pontem parantibus, seu quamlibet necessitatem labo- rantibus, quod praefati coenobii pater iusserit, faciant. Ustýn ad tria aratra, Cythowicz ad octo, Sarowicz ad octo, Hradczane, Tiesczeticze, Zlobicze, Bezmirow, Obiedkowicze, Kelczicze ad octo aratra, Prusci
Strana 53
O pramenech dějin kláštera Hradištského. 53 ad duo, Susiczi ad octo, Bunovicze, Luboss, Popovicze, Zelechowiczy, Sadlowiczy, Topolan ad duo, Tasalky, Zierowiczy ad octo aratra, Stemnicze, Gnewotiene ad octo aratra ; Rusca, Wrzesowicze, Uneticzy, Chomutowiczy ad octo aratra sub omni consuetudine sua. Třetí listinou potvrzeno privilegium krále Václava z roku 1249 (Boček III, str. 109 č. 142), a čtvrtou privilegium jiné téhož krále z r. 1240 (Boček, II, str. 375 č. 327). Obě listiny chovají se v zem. archivu moravském. První z nich nevzbuzuje žádného podezření, že by byla podvrženou, a rovná se úpravou zcela uvedené listině z c. k. státního archivu vídeňského. Otisk u Bočka jest celkem správný. Zajímavo jest, že jedna dorsální poznámka napsána byla dle písma již ku konci XIII. stol. a to: privilegium Ottachari regis de libertate ecclesie. Asi o dvě stě let později bylo připsáno: Littere super liber- tates, tabernam, forum et theloneum, a česky : Privilegium Otogara leta 1270. Starší signatura byla cistae nigrae scrinium quintam nr. 12.; nynějsí konečně Lit. A. Nr. 6. Upříti sluší však za to autentičnosti konfirmaci privilegia z r. 1240, a to z pádného důvodu, že jest psána písmem teprvé počátku XIV. stol. Jediné pečeti, na hedbávné šňůře visící, nebylo mi, bohužel, možno vyšetřiti pro výše uvedenou pře- kážku. Schema linování jest po šířce i po délce inkoustem provedeno. Text konfirmace shoduje se s výše uvedenými, pouze na str. 50 ř. 1. zdola zní: patris nostri Wencezlai, regis Boemorum quarti, quibus ecclesiam Gradicensem pie et rationabiliter dotatam multis beneficio- rum graciis ac libertatibus insignivit, renovanda et confirmanda duxi- mus. Que non cancellata nec abolita, vel in aliqua parte sui viciata reperimus in hunc modum... Nynější signatura listiny jest lit. A. nr. 6(?); starší byla cistae nigrae scrinium quintum nr. 13. První z těchto konfirmací opatřena jest pravou, velikou pečetí Přemyslovou s legendou: a) při aversu (tak zv. trůnní pečeť): † OTAKARI † DEI † GRA- CIA + QVINTI � REGIS � BOEMORVM � MARCHIONIS � MO na vnitřní řádce: RAVIE 4 DVCIS 4 KARINTIE † ET † DOMINI � EGRE. b) při reversu (tak zv. jezdecká pečeť): † S. OTAKARI † DEI + GRATIA � DVCIS † AVSTRIE � 7 4 STIRIE � DOMINI � CAR na vnitřní řádce: NIOLE +1 MARCHIE - PORTVS - NAONIS. Jest to pečeť, kterou popisuje Sava ve svém díle Die Siegel der oest. Regenten bis zu Kaiser Max I. (1871) str. 97 a sl. Po dvou letech po této konfirmaci nabyl klášter od Pardusa z Horky právo patronátní v Horké a Bělidlo u Olomouce, čehož
O pramenech dějin kláštera Hradištského. 53 ad duo, Susiczi ad octo, Bunovicze, Luboss, Popovicze, Zelechowiczy, Sadlowiczy, Topolan ad duo, Tasalky, Zierowiczy ad octo aratra, Stemnicze, Gnewotiene ad octo aratra ; Rusca, Wrzesowicze, Uneticzy, Chomutowiczy ad octo aratra sub omni consuetudine sua. Třetí listinou potvrzeno privilegium krále Václava z roku 1249 (Boček III, str. 109 č. 142), a čtvrtou privilegium jiné téhož krále z r. 1240 (Boček, II, str. 375 č. 327). Obě listiny chovají se v zem. archivu moravském. První z nich nevzbuzuje žádného podezření, že by byla podvrženou, a rovná se úpravou zcela uvedené listině z c. k. státního archivu vídeňského. Otisk u Bočka jest celkem správný. Zajímavo jest, že jedna dorsální poznámka napsána byla dle písma již ku konci XIII. stol. a to: privilegium Ottachari regis de libertate ecclesie. Asi o dvě stě let později bylo připsáno: Littere super liber- tates, tabernam, forum et theloneum, a česky : Privilegium Otogara leta 1270. Starší signatura byla cistae nigrae scrinium quintam nr. 12.; nynějsí konečně Lit. A. Nr. 6. Upříti sluší však za to autentičnosti konfirmaci privilegia z r. 1240, a to z pádného důvodu, že jest psána písmem teprvé počátku XIV. stol. Jediné pečeti, na hedbávné šňůře visící, nebylo mi, bohužel, možno vyšetřiti pro výše uvedenou pře- kážku. Schema linování jest po šířce i po délce inkoustem provedeno. Text konfirmace shoduje se s výše uvedenými, pouze na str. 50 ř. 1. zdola zní: patris nostri Wencezlai, regis Boemorum quarti, quibus ecclesiam Gradicensem pie et rationabiliter dotatam multis beneficio- rum graciis ac libertatibus insignivit, renovanda et confirmanda duxi- mus. Que non cancellata nec abolita, vel in aliqua parte sui viciata reperimus in hunc modum... Nynější signatura listiny jest lit. A. nr. 6(?); starší byla cistae nigrae scrinium quintum nr. 13. První z těchto konfirmací opatřena jest pravou, velikou pečetí Přemyslovou s legendou: a) při aversu (tak zv. trůnní pečeť): † OTAKARI † DEI † GRA- CIA + QVINTI � REGIS � BOEMORVM � MARCHIONIS � MO na vnitřní řádce: RAVIE 4 DVCIS 4 KARINTIE † ET † DOMINI � EGRE. b) při reversu (tak zv. jezdecká pečeť): † S. OTAKARI † DEI + GRATIA � DVCIS † AVSTRIE � 7 4 STIRIE � DOMINI � CAR na vnitřní řádce: NIOLE +1 MARCHIE - PORTVS - NAONIS. Jest to pečeť, kterou popisuje Sava ve svém díle Die Siegel der oest. Regenten bis zu Kaiser Max I. (1871) str. 97 a sl. Po dvou letech po této konfirmaci nabyl klášter od Pardusa z Horky právo patronátní v Horké a Bělidlo u Olomouce, čehož
Strana 54
54 XII. Jos. Teige: paměť i Tetzel zachoval, vypravuje: d. Pardus de Horka contulit ius patronatus in Horka et aquam circa Olomucz fluentem una cum Burkrecht, quod vocatur Belidlo (fol. 24b). Listina o tom zachována jest u Siebeneichra fol. 95b—96b, odkud ji otiskl Boček ve sv. IV. str. 61 č. 48, kde však napraviti sluší tyto dvě chyby: str. 61. ř. 2. s hora non ita, a str. 62. ř. 9. s hora místo druhého quererent čti reducerent. Podobně jedině u Siebeneichra (fol. 96b—97a) zachována jest listina ze dne 17. srpna 1271 (Boček IV, str. 84. č. 53.), jako i fol. 97b (B. str. 102 č. 69), fol. 97b—98a (ib. str. 104 č. 72); při této poslední doplniti však sluší vytečkované místo: spudonem unum tritici. Nepřesně poznamenal Boček ve sv. IV. str. 126 č. 91, že se tato listina vedle originálu v kapitolním archivu olomúckém též na- lézá v Annálech (Sieb.), neboť jest sice v témže svazku, ale v samo- statném kopiáři na konci dílu přidaném fol. 282a. Zdali u č. 99. str. 137 jmenovaného dílu Bočkova prameny jsou správně a bezpečně udány, bude třeba vyšetřiti. Domácí zprávy klášterní se o tom ne- zmiňují. Za to zcela zavrhnouti nutno list téhož krále Přemysla Otakara II. u Bočka IV, str. 139 č. 100, který se v citovaných jím annales MSS. Gr. nenalézá. Rozhodčí list č. 118 str. 164 zachován jest v originále; jiný č. 120 str. 167 u Siebeneichra fol. 102b—103a, a v kopiáři vzadu téhož codexu fol. 287a—287b; druhý lepší opis byl též Bočkem použit. Z prvního ale jest uvésti, že Sieb. čte ř. 14. z dola vytečkované místo prout. Podobně opraviti sluší u č. 122 str. 169 ze Sieb. fol. 98b—99b na str. 169 ř. 2. s hora seu místo ea, a ř. 9. possidendam; str. 170 ř. 15. z dola in bonis praedictis inveniatur, ř. 1. libertatem maiorem; při č. 124 str. 172 ze Sieben. fol. 99b—100a na str. 173 ř. 1. s hora attentaverit, ř. 3. vynechati jest ad (decem), ř. 11. dodati (et aliis) viris. Číslo 125 str. 173 otištěno jest z kopiáře vzadu Sieben. annálu a nikoli z těchto, a tu pak jest opraviti: str. 173 ř. 3. vynechati sluší est; str. 174 ř. 10, z dola čísti jest attentet, quod si quis . ., ř. 8. tentaverit, ř. 2. IV. Kalendas. Mezi dalšími četnými trhy kláštera jmenuje Tetzel koupi dvou lesů od Časty z Chřelova (praeterea duas sylvas iacentes circa Homut et Bresci, unam inter flumina Morawam et Morawicze et duos pisca- tores in villa Sedlisky, emit a domino Hasla de Krzelow pro 26 marcis monasterio Gradicensi (fol. 25a). Listina o tom skutečně za- chována jest v opise Siebeneichrově fol. 100b—101a = Boček IV, str. 178 č. 129.1) 1) Zde však sluší opraviti na str. 178 ř. 7. s hora Brzesci, ř. 1. z dola Ne- losovicz; str. 179 ř. 5. s hora Wiltko. I v další listině hradištské č. 141 str. 196
54 XII. Jos. Teige: paměť i Tetzel zachoval, vypravuje: d. Pardus de Horka contulit ius patronatus in Horka et aquam circa Olomucz fluentem una cum Burkrecht, quod vocatur Belidlo (fol. 24b). Listina o tom zachována jest u Siebeneichra fol. 95b—96b, odkud ji otiskl Boček ve sv. IV. str. 61 č. 48, kde však napraviti sluší tyto dvě chyby: str. 61. ř. 2. s hora non ita, a str. 62. ř. 9. s hora místo druhého quererent čti reducerent. Podobně jedině u Siebeneichra (fol. 96b—97a) zachována jest listina ze dne 17. srpna 1271 (Boček IV, str. 84. č. 53.), jako i fol. 97b (B. str. 102 č. 69), fol. 97b—98a (ib. str. 104 č. 72); při této poslední doplniti však sluší vytečkované místo: spudonem unum tritici. Nepřesně poznamenal Boček ve sv. IV. str. 126 č. 91, že se tato listina vedle originálu v kapitolním archivu olomúckém též na- lézá v Annálech (Sieb.), neboť jest sice v témže svazku, ale v samo- statném kopiáři na konci dílu přidaném fol. 282a. Zdali u č. 99. str. 137 jmenovaného dílu Bočkova prameny jsou správně a bezpečně udány, bude třeba vyšetřiti. Domácí zprávy klášterní se o tom ne- zmiňují. Za to zcela zavrhnouti nutno list téhož krále Přemysla Otakara II. u Bočka IV, str. 139 č. 100, který se v citovaných jím annales MSS. Gr. nenalézá. Rozhodčí list č. 118 str. 164 zachován jest v originále; jiný č. 120 str. 167 u Siebeneichra fol. 102b—103a, a v kopiáři vzadu téhož codexu fol. 287a—287b; druhý lepší opis byl též Bočkem použit. Z prvního ale jest uvésti, že Sieb. čte ř. 14. z dola vytečkované místo prout. Podobně opraviti sluší u č. 122 str. 169 ze Sieb. fol. 98b—99b na str. 169 ř. 2. s hora seu místo ea, a ř. 9. possidendam; str. 170 ř. 15. z dola in bonis praedictis inveniatur, ř. 1. libertatem maiorem; při č. 124 str. 172 ze Sieben. fol. 99b—100a na str. 173 ř. 1. s hora attentaverit, ř. 3. vynechati jest ad (decem), ř. 11. dodati (et aliis) viris. Číslo 125 str. 173 otištěno jest z kopiáře vzadu Sieben. annálu a nikoli z těchto, a tu pak jest opraviti: str. 173 ř. 3. vynechati sluší est; str. 174 ř. 10, z dola čísti jest attentet, quod si quis . ., ř. 8. tentaverit, ř. 2. IV. Kalendas. Mezi dalšími četnými trhy kláštera jmenuje Tetzel koupi dvou lesů od Časty z Chřelova (praeterea duas sylvas iacentes circa Homut et Bresci, unam inter flumina Morawam et Morawicze et duos pisca- tores in villa Sedlisky, emit a domino Hasla de Krzelow pro 26 marcis monasterio Gradicensi (fol. 25a). Listina o tom skutečně za- chována jest v opise Siebeneichrově fol. 100b—101a = Boček IV, str. 178 č. 129.1) 1) Zde však sluší opraviti na str. 178 ř. 7. s hora Brzesci, ř. 1. z dola Ne- losovicz; str. 179 ř. 5. s hora Wiltko. I v další listině hradištské č. 141 str. 196
Strana 55
O pramenech dějin kláštera Hradištského. 55 V originále zachována jest listina olomúckého měšťana Sifrida o Topolany z r. 1279. Jest psána ovšem na pergameně drobnou kursivou. Otištěna jest u Bočka, díl IV. str. 226—228 č. 165 podivu- hodně správně (jen str. 228 ř. 4. s hora čísti jest modo místo michi, byť by i na první pohled se zdálo, že michi lépe se hodí k textu). Čtyry pečeti jsou zachovány, pátá byla ještě v našem věku, neb zůstal po ní ještě sáček, ale jest nyní bez obsahu. Na zadní straně listiny čte se regest: de laneo et medio in Topolan pertinentibus ad ecclesiam Grad. Stará signatura byla: Cistae nigrae scrinium tertium nr. 2; nynější pak: Lit. J. Nr. 9. Hradisch. K nějaké starší signa- tuře poukazuje číslo 81. Z kopiáře vzadu u Sieben. fol. 290b—292a a z opisu v Annálech samých otiskl Boček ve svém pojednání Mähren unter König Ru- dolph I. p. 66 a v Codexu sv. IV. str. 231 č. 170 listinu biskupa Brunona, obsahem svým pro dějiny právní i politické velice důle- žitou.1) = Sieben. fol. 101a — 101b jest opraviti na str. 196 ř. 6. z dola sopivimus rem domino concedente, nam ii. Jak zní text originálu v archivu kapituly olomúcké, bude nutno vyšetřiti. Podobně opraviti nutno text listiny č. 148 p. 206 = Sieb. fol. 101b — 102b. Tak str. 207 ř. 8. s hora čísti jest proponerentur, ř. 3. z dola kmetye, str. 208 ř. 11. s hora przymdni, ř. 13. cum omnibus baronibus, ř. 10. z dola Bludo de Czrzin, Willis .., ř. 7. Obrzan. Čís. 150 str. 209 otištěno správně z kopiáře vzadu u Sieben. fol. 288b — 289a (jen str. 210 ř. 12. s hora utraque); č. 163 p. 224 z téhož pramene fol. 292a —292b (str. 224 ř. 6. s hora Chrzelow, ř. 9. nihilominus, ř. 9. z dola aliquis . . attentaverit. 1) Konstatujíce, že listina tato skutečně v pramenu Bočkem citovaném jest, uvádíme různočtení obou opisů: a) dle kopiáře fol. 290: str. 232 ř. 6. s hora Woyslao, ř. 9. proposuit advocatum (místo v ř. 8.), ř. 14. etiam manifeste per.., ř. 15. mihi místo inibi, ř. 17. z dola constaret, ř. 16. eorum místo illa, ř. 14. Boe- miae, ř. 12. pietate (sic) .., bez in eundem, ř. 15. z dola neque contra eius testi- monium, ř. 4. cause obtente, ř. 3. bez cause, .. idem místo predictus, ř. 2. przi- sudni, ř. 1. communem sententiam, p. 233 ř. 1. uno místo una, ř. 2. faciendi. Inclinaverat . ., ř. 3. Woyslao czudario, ř. 5. dictam, ř. 7. przisudni, ř. 11. iudi- cium, 12. videnter (sic, místo lubenter), ř. 8. z dola czudarii, ř. 4. Sennicz, .. Pen- czyn; b) dle Siebencichra: p. 232 ř. 14. s hora etiam manifeste per.., ř. 18. con- staret, p. 233 ř. 12. s hora non videnter místo lubenter, ř. 4. z dola Sennicz, . . Penczyn, ostatní jest tak jako u Bočka. Rovněž dosti správně vydána listina biskupa Tobiáše z r. 1280 (B. IV č. 172 p. 234) ze Sieb. I, fol. 103b — 104a, kde má Sieb. p. 235 ř. 16 s hora Hostrek, ř. 16. z dola Brataca, ř. 14. Hana, ř. 13. Moraviczan jako i v ř. 8. p. 236 ř. 1. s hora kopczi, ř. 2. czesta; č. 174 p. 232 z Sieb. I fol. 104b — 105a, kde p. 238 ř. 5. z dola čísti jest Chisceslem, ř. 3. Streces, .. Pohunconis; číslo 178 p. 241 jest zbytečně opakována listina č. 120 p. 167 k r. 1275 náležející, což zavinilo chybné datování Siebeneichrovo k r. 1280
O pramenech dějin kláštera Hradištského. 55 V originále zachována jest listina olomúckého měšťana Sifrida o Topolany z r. 1279. Jest psána ovšem na pergameně drobnou kursivou. Otištěna jest u Bočka, díl IV. str. 226—228 č. 165 podivu- hodně správně (jen str. 228 ř. 4. s hora čísti jest modo místo michi, byť by i na první pohled se zdálo, že michi lépe se hodí k textu). Čtyry pečeti jsou zachovány, pátá byla ještě v našem věku, neb zůstal po ní ještě sáček, ale jest nyní bez obsahu. Na zadní straně listiny čte se regest: de laneo et medio in Topolan pertinentibus ad ecclesiam Grad. Stará signatura byla: Cistae nigrae scrinium tertium nr. 2; nynější pak: Lit. J. Nr. 9. Hradisch. K nějaké starší signa- tuře poukazuje číslo 81. Z kopiáře vzadu u Sieben. fol. 290b—292a a z opisu v Annálech samých otiskl Boček ve svém pojednání Mähren unter König Ru- dolph I. p. 66 a v Codexu sv. IV. str. 231 č. 170 listinu biskupa Brunona, obsahem svým pro dějiny právní i politické velice důle- žitou.1) = Sieben. fol. 101a — 101b jest opraviti na str. 196 ř. 6. z dola sopivimus rem domino concedente, nam ii. Jak zní text originálu v archivu kapituly olomúcké, bude nutno vyšetřiti. Podobně opraviti nutno text listiny č. 148 p. 206 = Sieb. fol. 101b — 102b. Tak str. 207 ř. 8. s hora čísti jest proponerentur, ř. 3. z dola kmetye, str. 208 ř. 11. s hora przymdni, ř. 13. cum omnibus baronibus, ř. 10. z dola Bludo de Czrzin, Willis .., ř. 7. Obrzan. Čís. 150 str. 209 otištěno správně z kopiáře vzadu u Sieben. fol. 288b — 289a (jen str. 210 ř. 12. s hora utraque); č. 163 p. 224 z téhož pramene fol. 292a —292b (str. 224 ř. 6. s hora Chrzelow, ř. 9. nihilominus, ř. 9. z dola aliquis . . attentaverit. 1) Konstatujíce, že listina tato skutečně v pramenu Bočkem citovaném jest, uvádíme různočtení obou opisů: a) dle kopiáře fol. 290: str. 232 ř. 6. s hora Woyslao, ř. 9. proposuit advocatum (místo v ř. 8.), ř. 14. etiam manifeste per.., ř. 15. mihi místo inibi, ř. 17. z dola constaret, ř. 16. eorum místo illa, ř. 14. Boe- miae, ř. 12. pietate (sic) .., bez in eundem, ř. 15. z dola neque contra eius testi- monium, ř. 4. cause obtente, ř. 3. bez cause, .. idem místo predictus, ř. 2. przi- sudni, ř. 1. communem sententiam, p. 233 ř. 1. uno místo una, ř. 2. faciendi. Inclinaverat . ., ř. 3. Woyslao czudario, ř. 5. dictam, ř. 7. przisudni, ř. 11. iudi- cium, 12. videnter (sic, místo lubenter), ř. 8. z dola czudarii, ř. 4. Sennicz, .. Pen- czyn; b) dle Siebencichra: p. 232 ř. 14. s hora etiam manifeste per.., ř. 18. con- staret, p. 233 ř. 12. s hora non videnter místo lubenter, ř. 4. z dola Sennicz, . . Penczyn, ostatní jest tak jako u Bočka. Rovněž dosti správně vydána listina biskupa Tobiáše z r. 1280 (B. IV č. 172 p. 234) ze Sieb. I, fol. 103b — 104a, kde má Sieb. p. 235 ř. 16 s hora Hostrek, ř. 16. z dola Brataca, ř. 14. Hana, ř. 13. Moraviczan jako i v ř. 8. p. 236 ř. 1. s hora kopczi, ř. 2. czesta; č. 174 p. 232 z Sieb. I fol. 104b — 105a, kde p. 238 ř. 5. z dola čísti jest Chisceslem, ř. 3. Streces, .. Pohunconis; číslo 178 p. 241 jest zbytečně opakována listina č. 120 p. 167 k r. 1275 náležející, což zavinilo chybné datování Siebeneichrovo k r. 1280
Strana 56
56 XII. Jos. Teige: Většího interessu se stanoviska politických dějin zasluhuje spor Alberta ze Šternberku, o němž jedná listina v Codexu IV. str. 242 č. 179 z r. 1281. Historický podklad její udává krátce Tetzel takto: Idem dom. abbas a generoso d. Adalberto de Sternberg, qui aeccle- siae Gradicensi spoliis, captivitatibus, ignium incendiis perturbaverat enormiter leserat, viriliter restitit, pro quibus excessibus est excom- municatus per rev. d. d. Brunonem episcopum Olomucensem pro tunc vicedominum provinciarum constitutus a serenissimo Rudolfo imperatore et rege Boemiae. Taxatus est pro 100 puri argenti marcis, pro quibus d. abbas emit villas Repzin, Topolan, Roscin, Tiesiczicz (fol. 25a). Jest patrno, že tu čerpal T. jedině z listiny, jejíž existence tedy pro jeho čas již jest tím dosvědčena. Opis její zachován u Sie- beneichra I fol. 106b—107b 1) V originále zachována listina Vladislava Opolského z r. 1281 v c. k. státním archivu vídeňském, jejíž otisk jest u Bočka IV čís. 180 p. 244, kde však opraviti jest p. 245 ř. 1. s hora iuxta flumen Ozstraviam et Sitinam, ubi elegeritur.., ř. 4. z dola Uneboszi . ., ř. 3. his. Na hedvábné šňůře visí dobře zachovaná pečeť téhož kní- žete Vladislava; na zadní straně listiny poznamenáno rukou XIV. st.: privilegium Wladislai super libertates molendini et tabernas, que pertinent ad monasterium Gradicense 1281. Archivální poznámka z XVIII. stol. zní: Cistae nigrae scrinium quintum Nr. 16to. Kom- misse, která r. 1784 listinu přejímala, označila konečně jako Lit. A nr. 7. Hradisch. V příčině vesnice Těšetic zachovány jsou v Siebeneichrových Annálech — a to pouze zde — 4 listiny; Tetzel vzpomíná sice jich získání, ale jen stručnými slovy: Tiesiczicz cum iure patronatus, quam domina Bohuslava vidua, relicta d. Neplach, nobis contulit (fol. 25a). Dva z těchto dokumentů jsou listiny soudní.2) 1) Dle toho opraviti sluší tisk Bočkův: p. 243 p. 2. s hora meum certum, ř. 3. dominum et patrem, ř. 14. postulans místo poscens, ř. 19. z dola damnorum per me illatorum, ř. 18. venia, ř. 17. inventa, ř. 16. Gnonicz, p. 244 ř. 1. s hora nihilominus, ř. 6. z dola Otiehrib .. Mednicz, ř. 5. Lipnau . . filius Biwini, ř. 4. de Wssiechowicz. 2) Při tom jest Bočkův otisk (str. 267 č. 203 = Emler str. 550 č. 1279) dle Sieb. fol. 109a — 109b za správný prohlásiti, ale u č. 204 str. 269 (= Emler str.. 553 č. 1285) jest dle Sieb. fol. 108a — 109a čísti na str. 369 č. 5. s hora Sobiehrd .. Chononicz, ř. 9. Krawarz, str. 270 ř. 2. s hora teneatur, ř. 8. omisit; u čísla 207 str. 273 = Sieben. 293a — 293b na str. 274 ř. 1. jest v rukopise Chnudlo (sic) burggravius Olomucensis, ř. 11. requisitionem (sic), ř. 16. Adae, ř. 14. z dola przisudni, ř. 2. Ugezdlicz; u čís. 208 str. 275 — Sieb. 110a ř. 4.
56 XII. Jos. Teige: Většího interessu se stanoviska politických dějin zasluhuje spor Alberta ze Šternberku, o němž jedná listina v Codexu IV. str. 242 č. 179 z r. 1281. Historický podklad její udává krátce Tetzel takto: Idem dom. abbas a generoso d. Adalberto de Sternberg, qui aeccle- siae Gradicensi spoliis, captivitatibus, ignium incendiis perturbaverat enormiter leserat, viriliter restitit, pro quibus excessibus est excom- municatus per rev. d. d. Brunonem episcopum Olomucensem pro tunc vicedominum provinciarum constitutus a serenissimo Rudolfo imperatore et rege Boemiae. Taxatus est pro 100 puri argenti marcis, pro quibus d. abbas emit villas Repzin, Topolan, Roscin, Tiesiczicz (fol. 25a). Jest patrno, že tu čerpal T. jedině z listiny, jejíž existence tedy pro jeho čas již jest tím dosvědčena. Opis její zachován u Sie- beneichra I fol. 106b—107b 1) V originále zachována listina Vladislava Opolského z r. 1281 v c. k. státním archivu vídeňském, jejíž otisk jest u Bočka IV čís. 180 p. 244, kde však opraviti jest p. 245 ř. 1. s hora iuxta flumen Ozstraviam et Sitinam, ubi elegeritur.., ř. 4. z dola Uneboszi . ., ř. 3. his. Na hedvábné šňůře visí dobře zachovaná pečeť téhož kní- žete Vladislava; na zadní straně listiny poznamenáno rukou XIV. st.: privilegium Wladislai super libertates molendini et tabernas, que pertinent ad monasterium Gradicense 1281. Archivální poznámka z XVIII. stol. zní: Cistae nigrae scrinium quintum Nr. 16to. Kom- misse, která r. 1784 listinu přejímala, označila konečně jako Lit. A nr. 7. Hradisch. V příčině vesnice Těšetic zachovány jsou v Siebeneichrových Annálech — a to pouze zde — 4 listiny; Tetzel vzpomíná sice jich získání, ale jen stručnými slovy: Tiesiczicz cum iure patronatus, quam domina Bohuslava vidua, relicta d. Neplach, nobis contulit (fol. 25a). Dva z těchto dokumentů jsou listiny soudní.2) 1) Dle toho opraviti sluší tisk Bočkův: p. 243 p. 2. s hora meum certum, ř. 3. dominum et patrem, ř. 14. postulans místo poscens, ř. 19. z dola damnorum per me illatorum, ř. 18. venia, ř. 17. inventa, ř. 16. Gnonicz, p. 244 ř. 1. s hora nihilominus, ř. 6. z dola Otiehrib .. Mednicz, ř. 5. Lipnau . . filius Biwini, ř. 4. de Wssiechowicz. 2) Při tom jest Bočkův otisk (str. 267 č. 203 = Emler str. 550 č. 1279) dle Sieb. fol. 109a — 109b za správný prohlásiti, ale u č. 204 str. 269 (= Emler str.. 553 č. 1285) jest dle Sieb. fol. 108a — 109a čísti na str. 369 č. 5. s hora Sobiehrd .. Chononicz, ř. 9. Krawarz, str. 270 ř. 2. s hora teneatur, ř. 8. omisit; u čísla 207 str. 273 = Sieben. 293a — 293b na str. 274 ř. 1. jest v rukopise Chnudlo (sic) burggravius Olomucensis, ř. 11. requisitionem (sic), ř. 16. Adae, ř. 14. z dola przisudni, ř. 2. Ugezdlicz; u čís. 208 str. 275 — Sieb. 110a ř. 4.
Strana 57
O pramenech dějin kláštera Hradištského. 57 Z roku 1284 zachován jest originál privilegia krále Václava II., ut civitates seu villas forenses .. sepibus, blancis, turribus etc. cin- gere valeant. Toto privilegium měl asi na paměti Tetzel, když psal při opatovi Budišovi výše uvedené místo fol. 24b. Opis jeho jest ostatně též u Siebeneichra str. 110b—111a. Jiné privilegium, kterým týž Václav II. potvrzuje veškerá do- savádní privilegia, známe jen ze Siebeneichra fol. IIIa. V minulém století ovšem měli je ještě v kodexu opisů, nyní nám neznámém, jak vysvítá ze seznamu č. 3828: hoc cum authenticum non habeatur, sed solum in libro privilegiorum authentico monasterii inveniatur; vidimandum ex hoc libro. A v seznam č. 3817 poznamenáno jest: quod confirmationis privilegium tamen habetur in Annalibus de- scriptum. V Siebeneichrovč opise čte se tato odchylka od tisku Bočkova ve sv. IV. str. 292 č. 223; a to na str. 293 ř. 6. s hora Wismberg. Pro statky klášterní ve Slezsku obdržel opat Budiš od knížete Mikuláše Opavského ještě roku 1286 potvrzení svobod, jak listinu o tom otiskl Boček, IV str. 319 č. 244 ze Siebeneichra fol. 111b až 112a. Rovněž pouze ze Siebeneichra známe vysazení vesnice Tověře r. 1286 (IV, str. 320 č. 245 = Sieb. fol. 112 —112b), darování patronátního práva v Horké r. 1287 (IV, str. 337 č. 258), kde však čísti jest na str. 337 ř. 4. z dola VI kalendas (Sieb. fol. 113b—114a). Sluší však podotknouti, že ještě r. 1642 v klášteře originál této listiny se nalézal. Nový příznivec povstal klášteru v Beneši z Branice. Tetzel shrnuje jeho dary těmito slovy: Dominus Benessius de Branicz dedit pro damnis illatis aecclesiae Gradicensi ius patronatus in Benesow cum filiali sua Libetendorf, item ius patronatus in Branicz et Uwalen, quae dicitur Lobenstain in provincia Oppaviensi, totidem in Biblow, Dubnik, Nikloboiat cum omnibus dotaliciis et attinentiis (fol. 25a). O darování kostela v Benešově měli ještě v XVIII. stol. v klášteře alespoň copiam authenticam (seznam č. 3823), snad v témže opise, který nyní se chová v zem. archivu moravském pod č. 3864, který ale není celý a sáhá jen po str. 348 ř. 8. s hora do slov perpetuo possidendum. Celý text má jen Siebeneicher fol. 114a—111b, který jest správně otištěn u Bočka IV, str. 347 č. 269. O darování práva s hora Tyesseticz, ř. 9. revertantur, ř. 7. z dola literis, ř. 3. literas a konečně u č. 239 str. 312 = Sieben. fol. 112b — 113b na str. 312 ř. 1. Przedborius, ř. 9. Bywinum, str. 313 ř. 13 z dola authoritato, ř. 5. calumnia, ř. 2. Senicze.
O pramenech dějin kláštera Hradištského. 57 Z roku 1284 zachován jest originál privilegia krále Václava II., ut civitates seu villas forenses .. sepibus, blancis, turribus etc. cin- gere valeant. Toto privilegium měl asi na paměti Tetzel, když psal při opatovi Budišovi výše uvedené místo fol. 24b. Opis jeho jest ostatně též u Siebeneichra str. 110b—111a. Jiné privilegium, kterým týž Václav II. potvrzuje veškerá do- savádní privilegia, známe jen ze Siebeneichra fol. IIIa. V minulém století ovšem měli je ještě v kodexu opisů, nyní nám neznámém, jak vysvítá ze seznamu č. 3828: hoc cum authenticum non habeatur, sed solum in libro privilegiorum authentico monasterii inveniatur; vidimandum ex hoc libro. A v seznam č. 3817 poznamenáno jest: quod confirmationis privilegium tamen habetur in Annalibus de- scriptum. V Siebeneichrovč opise čte se tato odchylka od tisku Bočkova ve sv. IV. str. 292 č. 223; a to na str. 293 ř. 6. s hora Wismberg. Pro statky klášterní ve Slezsku obdržel opat Budiš od knížete Mikuláše Opavského ještě roku 1286 potvrzení svobod, jak listinu o tom otiskl Boček, IV str. 319 č. 244 ze Siebeneichra fol. 111b až 112a. Rovněž pouze ze Siebeneichra známe vysazení vesnice Tověře r. 1286 (IV, str. 320 č. 245 = Sieb. fol. 112 —112b), darování patronátního práva v Horké r. 1287 (IV, str. 337 č. 258), kde však čísti jest na str. 337 ř. 4. z dola VI kalendas (Sieb. fol. 113b—114a). Sluší však podotknouti, že ještě r. 1642 v klášteře originál této listiny se nalézal. Nový příznivec povstal klášteru v Beneši z Branice. Tetzel shrnuje jeho dary těmito slovy: Dominus Benessius de Branicz dedit pro damnis illatis aecclesiae Gradicensi ius patronatus in Benesow cum filiali sua Libetendorf, item ius patronatus in Branicz et Uwalen, quae dicitur Lobenstain in provincia Oppaviensi, totidem in Biblow, Dubnik, Nikloboiat cum omnibus dotaliciis et attinentiis (fol. 25a). O darování kostela v Benešově měli ještě v XVIII. stol. v klášteře alespoň copiam authenticam (seznam č. 3823), snad v témže opise, který nyní se chová v zem. archivu moravském pod č. 3864, který ale není celý a sáhá jen po str. 348 ř. 8. s hora do slov perpetuo possidendum. Celý text má jen Siebeneicher fol. 114a—111b, který jest správně otištěn u Bočka IV, str. 347 č. 269. O darování práva s hora Tyesseticz, ř. 9. revertantur, ř. 7. z dola literis, ř. 3. literas a konečně u č. 239 str. 312 = Sieben. fol. 112b — 113b na str. 312 ř. 1. Przedborius, ř. 9. Bywinum, str. 313 ř. 13 z dola authoritato, ř. 5. calumnia, ř. 2. Senicze.
Strana 58
58 XII. Jos. Teige: patronátního v Branici a Úvalně zachoval se originál v zem. archivu mor. pod sign. lit. G nr. 3. Starší signatura byla: Cistae nigrae scrinium sextum nr. 5. Listina jest jednoduše linována inkoustem, a byla opatřena čtyřmi pečetmi, které jsou však nyní vesměs utrhány. Již ve XIV. století napsána byla dorsální poznámka: Collacio eccle- siarum in Branicz et Uvalno, k čemuž v XV. století připsali: in districtu Opaviensi. Text této rozhodně pravé listiny otištěn Bočkem správně. Po třiadvacetileté vládě zemřel opat Budiš jako stařec 81letý a pochován byl v kostele sv. Štěpána. Nástupcem stal se Chválek, o němž však Tetzel viděl se nucena takto souditi: inutilis fuit, vir prodigus et primus praedo delapidatorque bonorum in Hranicz, quae inpignoravit generoso domino Joanni, cancellario regni Boemiae et praeposito Wisegradensi, ad tempus vitae suae. Sed quid dicam, proch dolor! de illa infelicissima inpigneratione, quae nullum re- gressum habuit, semper erabunda permansit. Novissime vero Marcus abbas hereditarie proscripsit generoso domino Wilchelmo de Pernstain, qui non timuit maledictionem, plus amavit Albam Aecclesiam quam animam, quae est praestantior. Et sic exstirpata sunt illa bona usque in praesens (fol. 25a). Ale Hranice nejdříve opat r. 1292 vysadil právem purkrechtním (Boček sv. IV, str. 384 č. 302, kde však dle kopiáře vzadu u Sieben. fol. 296a—297a čísti sluší str. 384 ř. 2. s hora literarum, str. 385 ř. 7. collectam, a konečně v poslední řádce rok 1292) a teprve r. 1296 na čas života kancléři Janovi prodal. (Codex V, str. 42 č. 42 = Sieben. fol. 119b—121a.) Ku konci budiž uvedeno, že v archivu klášterním byla taktéž listina markraběte Přemysla z r. 1239 (Boček II, str. 360 č. 310), ač netýkala se kláštera. Nyní nalézá se v mor. zem. archivu pod sign. lit. J. nr. 4. Stará signatura byla: cistae nigrae scrinium secundum nro. septimo. Pečeti dosud visí dvě kulaté z červeného vosku, a to jízdní pečeť Přemyslova a druhá krále Václava se známou legendou Pax sancti etc., na druhé straně Sanctus Wenceslaus etc. Zbývá podati zprávu o kopiářích. Nejdůležitější jest: Privilegia auch Briffschaften undt Memorabilia des Klosters Hradisch z konce XVII. stol. č. 312 Cerroniho sbírky. Obsahuje. Fol. 1. Privilegium Przemislonis super libertates ecclesiae Gra- dicensis absque omni anni signatura, indigatur per registraturam Gradicii factam nro. 18. = Boček, II p. 336 č. 292. Fol. 3. Sequitur privilegium Wladislai, secundi regis Boemiae; nro. 2. Datum anno dni. MCLX = I p. 270 č. 293.
58 XII. Jos. Teige: patronátního v Branici a Úvalně zachoval se originál v zem. archivu mor. pod sign. lit. G nr. 3. Starší signatura byla: Cistae nigrae scrinium sextum nr. 5. Listina jest jednoduše linována inkoustem, a byla opatřena čtyřmi pečetmi, které jsou však nyní vesměs utrhány. Již ve XIV. století napsána byla dorsální poznámka: Collacio eccle- siarum in Branicz et Uvalno, k čemuž v XV. století připsali: in districtu Opaviensi. Text této rozhodně pravé listiny otištěn Bočkem správně. Po třiadvacetileté vládě zemřel opat Budiš jako stařec 81letý a pochován byl v kostele sv. Štěpána. Nástupcem stal se Chválek, o němž však Tetzel viděl se nucena takto souditi: inutilis fuit, vir prodigus et primus praedo delapidatorque bonorum in Hranicz, quae inpignoravit generoso domino Joanni, cancellario regni Boemiae et praeposito Wisegradensi, ad tempus vitae suae. Sed quid dicam, proch dolor! de illa infelicissima inpigneratione, quae nullum re- gressum habuit, semper erabunda permansit. Novissime vero Marcus abbas hereditarie proscripsit generoso domino Wilchelmo de Pernstain, qui non timuit maledictionem, plus amavit Albam Aecclesiam quam animam, quae est praestantior. Et sic exstirpata sunt illa bona usque in praesens (fol. 25a). Ale Hranice nejdříve opat r. 1292 vysadil právem purkrechtním (Boček sv. IV, str. 384 č. 302, kde však dle kopiáře vzadu u Sieben. fol. 296a—297a čísti sluší str. 384 ř. 2. s hora literarum, str. 385 ř. 7. collectam, a konečně v poslední řádce rok 1292) a teprve r. 1296 na čas života kancléři Janovi prodal. (Codex V, str. 42 č. 42 = Sieben. fol. 119b—121a.) Ku konci budiž uvedeno, že v archivu klášterním byla taktéž listina markraběte Přemysla z r. 1239 (Boček II, str. 360 č. 310), ač netýkala se kláštera. Nyní nalézá se v mor. zem. archivu pod sign. lit. J. nr. 4. Stará signatura byla: cistae nigrae scrinium secundum nro. septimo. Pečeti dosud visí dvě kulaté z červeného vosku, a to jízdní pečeť Přemyslova a druhá krále Václava se známou legendou Pax sancti etc., na druhé straně Sanctus Wenceslaus etc. Zbývá podati zprávu o kopiářích. Nejdůležitější jest: Privilegia auch Briffschaften undt Memorabilia des Klosters Hradisch z konce XVII. stol. č. 312 Cerroniho sbírky. Obsahuje. Fol. 1. Privilegium Przemislonis super libertates ecclesiae Gra- dicensis absque omni anni signatura, indigatur per registraturam Gradicii factam nro. 18. = Boček, II p. 336 č. 292. Fol. 3. Sequitur privilegium Wladislai, secundi regis Boemiae; nro. 2. Datum anno dni. MCLX = I p. 270 č. 293.
Strana 59
O pramenech dějin kláštera Hradištského. 59 Fol. 6. Aliud Wladislai, marchionis Moraviae, quo donat mo- nasterio Gradicensi miesteczko Knyhnicze, Ssebetow, Czetkowicze, Uhrzicze et silvam, quae vocatur Ssyroky les. A. 1200. Nro. 89. = II p. 80 č. 68. Fol. 8. Privilegium Przemisslonis, regis Bohemiae, super liber- tates ecclesiae Gradicensis, super libertates tabernarum anno 1201. Nro. 32. = II p. 2 č. 2. Fol. 9b. Privilegium Wladislai de Hranicz, Kygow et Switauia anno 1201 nr. 13. = II, č. 69. p. 82. Fol. 12b. Privilegium Wenceslai quarti regis Boemiae super villam Haichin. Datum a. 1249 Kal. Sept. nr. 25. = III, č. 142 p. 109. Fol. 16. Privilegium Ottagari, regis Boemiae, quo renovat ori- ginale Przemisl marchionis Moraviae. Datum a. 1270 nr. 10. = IV, č. 40 p. 50. Fol. 19b. Privilegium Ottakari super libertates tabernarum, iurium et theloneorum datum 1220 nr. 60. = IV, č. 40 p. 50. Inse- rována listina II p. 375 č. 327. Fol. 23b. Aliud privilegium Ottakari super libertates ecclesiae Grad. a. 1270, 12 Kal. Sept. nr. 60. = IV, č. 40. p. 50 (druhá kon- firmace). Fol. 29a. Privilegium Ottakari, quo renovat donationem Prze- mislai factam super villam Stephanow anno 1260 nr. 2 do. = III, p. 396 č. 394. Fol. 31b. Privilegium Wladislai super libertates molendini et tabernas quae pertinent ad monast. Grad. ao. 1281 nr. 50. = IV, p. 244 č. 180. Fol. 32b. Littera super decimas in Szlapanicz et super census ibidem ao. 1278. Nr. 53°, pochází však skutečně z konce XIV. stol. Fol. 34a. Collatio ecclesiarum de Hranicz et Uwalno in districtu Opaviensi ao. 1289 nro. 70. = Boček IV, p. 357 č. 281. Fol. 35a. Privilegium Caroli regis Boemiae, quo absolvit dare tributum ad 5 annos ao. 1341 nr. 23. = VII, 245. Fol. 36a. Donatio iuris patronatus super ecclesiam Cholinensem ao. dni. 1326 nro. 44. = VI, 235. Fol. 37a. Littera super curiam in Cholina ao. 1383 nr. 48. = XI, č. 282 p. 253. Fol. 38b. Littera super curiam in Cholina sub instrumento pu- blico ao. 1386 nr. 46. = XI, p. 366, č. 410. Fol. 41a. Na Topolany Jodocus Brandenburgensis et marchio Moraviae ao. 1406 nr. 30. (dosud netištěno).
O pramenech dějin kláštera Hradištského. 59 Fol. 6. Aliud Wladislai, marchionis Moraviae, quo donat mo- nasterio Gradicensi miesteczko Knyhnicze, Ssebetow, Czetkowicze, Uhrzicze et silvam, quae vocatur Ssyroky les. A. 1200. Nro. 89. = II p. 80 č. 68. Fol. 8. Privilegium Przemisslonis, regis Bohemiae, super liber- tates ecclesiae Gradicensis, super libertates tabernarum anno 1201. Nro. 32. = II p. 2 č. 2. Fol. 9b. Privilegium Wladislai de Hranicz, Kygow et Switauia anno 1201 nr. 13. = II, č. 69. p. 82. Fol. 12b. Privilegium Wenceslai quarti regis Boemiae super villam Haichin. Datum a. 1249 Kal. Sept. nr. 25. = III, č. 142 p. 109. Fol. 16. Privilegium Ottagari, regis Boemiae, quo renovat ori- ginale Przemisl marchionis Moraviae. Datum a. 1270 nr. 10. = IV, č. 40 p. 50. Fol. 19b. Privilegium Ottakari super libertates tabernarum, iurium et theloneorum datum 1220 nr. 60. = IV, č. 40 p. 50. Inse- rována listina II p. 375 č. 327. Fol. 23b. Aliud privilegium Ottakari super libertates ecclesiae Grad. a. 1270, 12 Kal. Sept. nr. 60. = IV, č. 40. p. 50 (druhá kon- firmace). Fol. 29a. Privilegium Ottakari, quo renovat donationem Prze- mislai factam super villam Stephanow anno 1260 nr. 2 do. = III, p. 396 č. 394. Fol. 31b. Privilegium Wladislai super libertates molendini et tabernas quae pertinent ad monast. Grad. ao. 1281 nr. 50. = IV, p. 244 č. 180. Fol. 32b. Littera super decimas in Szlapanicz et super census ibidem ao. 1278. Nr. 53°, pochází však skutečně z konce XIV. stol. Fol. 34a. Collatio ecclesiarum de Hranicz et Uwalno in districtu Opaviensi ao. 1289 nro. 70. = Boček IV, p. 357 č. 281. Fol. 35a. Privilegium Caroli regis Boemiae, quo absolvit dare tributum ad 5 annos ao. 1341 nr. 23. = VII, 245. Fol. 36a. Donatio iuris patronatus super ecclesiam Cholinensem ao. dni. 1326 nro. 44. = VI, 235. Fol. 37a. Littera super curiam in Cholina ao. 1383 nr. 48. = XI, č. 282 p. 253. Fol. 38b. Littera super curiam in Cholina sub instrumento pu- blico ao. 1386 nr. 46. = XI, p. 366, č. 410. Fol. 41a. Na Topolany Jodocus Brandenburgensis et marchio Moraviae ao. 1406 nr. 30. (dosud netištěno).
Strana 60
60 XII. Jos. Teige: Fol. 41b. Confirmatio Georgii regis, qua confirmat privilegium Wladislai regis Boemiae secundi ao. 1459. (Viz přílohu I.) Fol. 45b. Vidimus aureae bullae sub manu publica Caroli regis Boemiae ao. 1466 nr. 19. (= Codex VIII, p. 162 č. 205 = Huber č. 1554. Protokol notářský viz přílohu č. II.). Fol. 48b. Privilegium Ladislai, ubi conceditur monasterium Grad. bellis eversum reerigi (příloha č. III.). Fol. 49b. Litterae Georgii regis super molendinum infra mona- sterium ao. 1466 nr. 17. (příloha č. IV.). Fol. 50b. Privilegium Wladislai regis super electionem liberam abbatis ao. 1510 nro. 86. (příloha V.). Fol. 51b. Vidimus privilegii Ottagari regis super Bistrowany, Naklo, Lubos, Buniouicze, Laschany, Haichin et super libertates ta- bernarum ao. 1511 nr. 27. (příloha VI.). Fol. 54. Privilegium Wladislai regis Boemiae super piscinam inter Bunowicz et Starnow. Ao. 1515 nr. 14. Fol. 57a. Privilegium Wladislai vel litterae regum pro mona- sterio ratione advocatiae et protectionis dictae oprawa, quam habent reges et nemo aliorum super monasterium ao. 1511 nro. 88. Fol. 58b. List na oprawu zboží Gniehnického ao. 1446. Fol. 59b. Privilegium super pascua Bistroczicz et prata consti- tuenda ao. 1512 nro. 23. Fol. 61a. List krále Vladislava, že poddaní na bílý groš plat dávati mají. Ao. 1513 nro. 61. Fol. 62a. Privilegium Wladislai regis Boemiae super erectionem novae tabernae ao. 1514 nr. 10. Fol. 63a. List Vladislava krále, kterýž sluší na šenkování piva Třebovského na Ostrovích, Hajčíně a v Černém Víře ao. 1515 nr. 26. Fol. 72a. super metas Ustín ao. 1398 nr. 33. = Codex XII, č. 477 p. 420. Fol. 73b. Smlouva o rybník Bedihoštský ao. 1516 nr. 29. Fol. 75a. Privilegium (krále Ludvíka) na stav prelátský ao. 1520 nr. 12. Fol. 126a. Výklad nadání vsi Domašova a Laščan Přemysla krále českého = Codex IV, p. 36. č. 30. Fol. 186b. Výpověď o pivovar Těšetický a o krčmu v nově vy- stavenou ve vsi Hejčíně za kněze Kašpara opata kláštera Hradiště r. 1562. Zde se (fol. 187b) mezi jiným praví: A na to jsou tíž purk- mistr a rada privilegium a nadání krále Vladislava slavné paměti ukázali, že žádných piv krom olomouckých míle blíže Olomouce
60 XII. Jos. Teige: Fol. 41b. Confirmatio Georgii regis, qua confirmat privilegium Wladislai regis Boemiae secundi ao. 1459. (Viz přílohu I.) Fol. 45b. Vidimus aureae bullae sub manu publica Caroli regis Boemiae ao. 1466 nr. 19. (= Codex VIII, p. 162 č. 205 = Huber č. 1554. Protokol notářský viz přílohu č. II.). Fol. 48b. Privilegium Ladislai, ubi conceditur monasterium Grad. bellis eversum reerigi (příloha č. III.). Fol. 49b. Litterae Georgii regis super molendinum infra mona- sterium ao. 1466 nr. 17. (příloha č. IV.). Fol. 50b. Privilegium Wladislai regis super electionem liberam abbatis ao. 1510 nro. 86. (příloha V.). Fol. 51b. Vidimus privilegii Ottagari regis super Bistrowany, Naklo, Lubos, Buniouicze, Laschany, Haichin et super libertates ta- bernarum ao. 1511 nr. 27. (příloha VI.). Fol. 54. Privilegium Wladislai regis Boemiae super piscinam inter Bunowicz et Starnow. Ao. 1515 nr. 14. Fol. 57a. Privilegium Wladislai vel litterae regum pro mona- sterio ratione advocatiae et protectionis dictae oprawa, quam habent reges et nemo aliorum super monasterium ao. 1511 nro. 88. Fol. 58b. List na oprawu zboží Gniehnického ao. 1446. Fol. 59b. Privilegium super pascua Bistroczicz et prata consti- tuenda ao. 1512 nro. 23. Fol. 61a. List krále Vladislava, že poddaní na bílý groš plat dávati mají. Ao. 1513 nro. 61. Fol. 62a. Privilegium Wladislai regis Boemiae super erectionem novae tabernae ao. 1514 nr. 10. Fol. 63a. List Vladislava krále, kterýž sluší na šenkování piva Třebovského na Ostrovích, Hajčíně a v Černém Víře ao. 1515 nr. 26. Fol. 72a. super metas Ustín ao. 1398 nr. 33. = Codex XII, č. 477 p. 420. Fol. 73b. Smlouva o rybník Bedihoštský ao. 1516 nr. 29. Fol. 75a. Privilegium (krále Ludvíka) na stav prelátský ao. 1520 nr. 12. Fol. 126a. Výklad nadání vsi Domašova a Laščan Přemysla krále českého = Codex IV, p. 36. č. 30. Fol. 186b. Výpověď o pivovar Těšetický a o krčmu v nově vy- stavenou ve vsi Hejčíně za kněze Kašpara opata kláštera Hradiště r. 1562. Zde se (fol. 187b) mezi jiným praví: A na to jsou tíž purk- mistr a rada privilegium a nadání krále Vladislava slavné paměti ukázali, že žádných piv krom olomouckých míle blíže Olomouce
Strana 61
O pramenech dějin kláštera Hradištského. 61 žádný šenkovati dopouštěti nemá, žádajíc při tom obdarování JMKr. zůstaveni býti. Proti tomu kněz opat od sebe promluviti dal, že ta- kové obdarování od pánův Olomučanův ukázané jemu a privilegiím jeho starším na škodu není, a před nás položil a ukázal nadání a pri- vilegium od slavné paměti krále Václava čtvrtého krále Českého a markrabí moravského, kteréhož datum jest léta tisícího dvoustého padesátého, kterýmžto nadáním JM krále, aby se v krčmách, ve vsích ke klášteru příslušejících dědičně, v kterých předešle od úředníkův JM. a měšťanů Olomouckých i jiných měšťanův překážka dála v šen- kování piva, překážka od žádného nedála, tak jakž týž list a nadání JMkrálovské v sobě zavírá a obsahuje. Druhý kopiář jest v Olomouci v c. k. studijní knihovně pod sig. VI., I., 8 z r. 1660 a obsahuje listiny jen ze XVI. stol. Pozdní listiny sub 2 uvedeného kopiáře již známé obsahuje i rukopis č. 160. a 95. musea Františkova v Brně. Podrobněji uvedli jsme v textu listiny do r. 1300 u Siebenei- chera zapsané; k vůli úplnosti připojujeme seznam i ostatních středo- Fol. 127a = Codex V, 163 p. 171. věkých: V, 167 p. 174. „ 127 = VII, p. 793. „ 128a = 133a = VI, č, 75 p. 53. VI, č. 123 p. 94. 135. = „ 136 = VI, č. 303 p. 235. příloha č. VIII. 137a = 137b = Codex VI, č. 489 p. 336. příloha č. IX. 137b = Codex VII, č. 37 p. 30. 139a = VII, č. 277 p. 200. 140b = VII, č. 394 p. 286. 141a = VII, č. 103 p. 78. 142a = VII, č. 200 p. 146. „ 142b — X, č. 229 p. 244. 151b = X, č. 200 p. 219. „ 152b = XI, č. 132 p. 121. 153a = XI, č. 68 p. 59. 153b = „ XI, č. 96 p. 86. 154b = „ XI, č. 265 p. 235. „ 158a = XI, č. 282 p. 253. „ 158a = XI, č. 349 p. 321. „ 159a = XI, č. 410 p. 366. 160b = „ „ „ „ „ „ „ „ „ „ „ „ „ „
O pramenech dějin kláštera Hradištského. 61 žádný šenkovati dopouštěti nemá, žádajíc při tom obdarování JMKr. zůstaveni býti. Proti tomu kněz opat od sebe promluviti dal, že ta- kové obdarování od pánův Olomučanův ukázané jemu a privilegiím jeho starším na škodu není, a před nás položil a ukázal nadání a pri- vilegium od slavné paměti krále Václava čtvrtého krále Českého a markrabí moravského, kteréhož datum jest léta tisícího dvoustého padesátého, kterýmžto nadáním JM krále, aby se v krčmách, ve vsích ke klášteru příslušejících dědičně, v kterých předešle od úředníkův JM. a měšťanů Olomouckých i jiných měšťanův překážka dála v šen- kování piva, překážka od žádného nedála, tak jakž týž list a nadání JMkrálovské v sobě zavírá a obsahuje. Druhý kopiář jest v Olomouci v c. k. studijní knihovně pod sig. VI., I., 8 z r. 1660 a obsahuje listiny jen ze XVI. stol. Pozdní listiny sub 2 uvedeného kopiáře již známé obsahuje i rukopis č. 160. a 95. musea Františkova v Brně. Podrobněji uvedli jsme v textu listiny do r. 1300 u Siebenei- chera zapsané; k vůli úplnosti připojujeme seznam i ostatních středo- Fol. 127a = Codex V, 163 p. 171. věkých: V, 167 p. 174. „ 127 = VII, p. 793. „ 128a = 133a = VI, č, 75 p. 53. VI, č. 123 p. 94. 135. = „ 136 = VI, č. 303 p. 235. příloha č. VIII. 137a = 137b = Codex VI, č. 489 p. 336. příloha č. IX. 137b = Codex VII, č. 37 p. 30. 139a = VII, č. 277 p. 200. 140b = VII, č. 394 p. 286. 141a = VII, č. 103 p. 78. 142a = VII, č. 200 p. 146. „ 142b — X, č. 229 p. 244. 151b = X, č. 200 p. 219. „ 152b = XI, č. 132 p. 121. 153a = XI, č. 68 p. 59. 153b = „ XI, č. 96 p. 86. 154b = „ XI, č. 265 p. 235. „ 158a = XI, č. 282 p. 253. „ 158a = XI, č. 349 p. 321. „ 159a = XI, č. 410 p. 366. 160b = „ „ „ „ „ „ „ „ „ „ „ „ „ „
Strana 62
62 XII. Jos. Teige: Na prázdném papíře ku konci prvního dílu Siebeneicherových Annálů jest založen menší kopiář (počínaje fol. 266b) pod nápisem: Varia memorabilia, quae in antiquo libro sub litera D in membrana descripto et in archivo abbatiae Gradicensis asservato reperiuntur. Poněvadž asi listiny opsány tu ze starého kopiáře týmže pořadem, sdělujeme jej tuto: Bulla papeže Innocence III. z r. 1198 (pro ve- škerý řád praemonstrátský) fol. 270a. Wladislaus marchio confert villam Hranicz 1201 f. 272b. Przemysl rex confirmat donationem silvae Strzelna 1203, 273a. Litis compositio inter Bonifacium ab. Grad. et Dluhomil ab. Brevn. f. 273b. Constantiae reginae privilegium super Kyjov 1233 f. 275a; eadem liberat villas monast. Gr. 1235, 275b. Robertus ab. fratribus de Uhrzecz silvam locat 1250 f. 276a. Esau canonicus cedit silvam Strzelna 1235, f. 276b. Brzetislaus marchio donat villam Zierakowicz 1196, f. 277a. Litis compositio cum monast. Velehrad 1263, f. 277b. Otto civis Olomucensis resignat laneos in Topolan, f. 178b. Przemysl II. donat Domasow 1269, fol. 280°. Gisel- bertus iudex de Hlusowicz super tres laneos, fol. 282a. Albertus de Sternberg pro dampnis satisfacit 1281 f. 282b. Commutatio villae Rostin 1274, 283b. Diploma Sulislai de Trynowan 1275, fol. 285a. Zaschitzii de Kurowitz 1275. Przemysl rex liberat mon. a solutione denariorum 1275, fol. 287a. Compositio litis inter ab. Budis et capit. Olom. 1275, fol. 287b. Przemysl rex confirmat compositionem predictam 1276, f. 288b. Dipl. ab. Budis Meingotto civi Olom. 1278, fol. 289a. Sifrido 1279, fol. 290b. Alberto de Lessan 1279, fol. 292a. Bardi de Horka 1279, fol. 293a. Bohuslavae de Neplach 1282, fol. 294a. Tho- biae episcopi Prag. 1280, fol. 295a. Benessii de Branic fol. 296b. Přílohy. 1. Tetzelius o dějinách kláštera od r. 1300—1487. (fol. 25b): Romanus, frater germanus Budisii abbatis, vir me- diocris staturae, in omnibus rebus facundus et laudabilis. Hic emit unum laneum agrorum et tabernam in Topolan pro 17 marcis a d. Pardone de Slinsk, ac ius patronatus in Slinsk a praefato domino obtinuit, infirmarium erexit, librum lectionarium, qui adhuc durat in praesens, 10 marcis comparavit; 11 annis praefuit, diem extremum clausit 3. kalendis Sept. anno 1310 in aecclesia penes fratrem sepultus.
62 XII. Jos. Teige: Na prázdném papíře ku konci prvního dílu Siebeneicherových Annálů jest založen menší kopiář (počínaje fol. 266b) pod nápisem: Varia memorabilia, quae in antiquo libro sub litera D in membrana descripto et in archivo abbatiae Gradicensis asservato reperiuntur. Poněvadž asi listiny opsány tu ze starého kopiáře týmže pořadem, sdělujeme jej tuto: Bulla papeže Innocence III. z r. 1198 (pro ve- škerý řád praemonstrátský) fol. 270a. Wladislaus marchio confert villam Hranicz 1201 f. 272b. Przemysl rex confirmat donationem silvae Strzelna 1203, 273a. Litis compositio inter Bonifacium ab. Grad. et Dluhomil ab. Brevn. f. 273b. Constantiae reginae privilegium super Kyjov 1233 f. 275a; eadem liberat villas monast. Gr. 1235, 275b. Robertus ab. fratribus de Uhrzecz silvam locat 1250 f. 276a. Esau canonicus cedit silvam Strzelna 1235, f. 276b. Brzetislaus marchio donat villam Zierakowicz 1196, f. 277a. Litis compositio cum monast. Velehrad 1263, f. 277b. Otto civis Olomucensis resignat laneos in Topolan, f. 178b. Przemysl II. donat Domasow 1269, fol. 280°. Gisel- bertus iudex de Hlusowicz super tres laneos, fol. 282a. Albertus de Sternberg pro dampnis satisfacit 1281 f. 282b. Commutatio villae Rostin 1274, 283b. Diploma Sulislai de Trynowan 1275, fol. 285a. Zaschitzii de Kurowitz 1275. Przemysl rex liberat mon. a solutione denariorum 1275, fol. 287a. Compositio litis inter ab. Budis et capit. Olom. 1275, fol. 287b. Przemysl rex confirmat compositionem predictam 1276, f. 288b. Dipl. ab. Budis Meingotto civi Olom. 1278, fol. 289a. Sifrido 1279, fol. 290b. Alberto de Lessan 1279, fol. 292a. Bardi de Horka 1279, fol. 293a. Bohuslavae de Neplach 1282, fol. 294a. Tho- biae episcopi Prag. 1280, fol. 295a. Benessii de Branic fol. 296b. Přílohy. 1. Tetzelius o dějinách kláštera od r. 1300—1487. (fol. 25b): Romanus, frater germanus Budisii abbatis, vir me- diocris staturae, in omnibus rebus facundus et laudabilis. Hic emit unum laneum agrorum et tabernam in Topolan pro 17 marcis a d. Pardone de Slinsk, ac ius patronatus in Slinsk a praefato domino obtinuit, infirmarium erexit, librum lectionarium, qui adhuc durat in praesens, 10 marcis comparavit; 11 annis praefuit, diem extremum clausit 3. kalendis Sept. anno 1310 in aecclesia penes fratrem sepultus.
Strana 63
O pramenech dějin kláštera Hradištského. 63 Bohuslaus, de Hranicz oriundus, fuit antea praepositus in Kinicz per 25 annos, inde in abbatem electus, statim impignoravit Tinczek cum omnibus pertinentiis generoso d. Dziwisio de Sternberg. Cum abbatialem dignitatem lustro uno possidebat, senio defecit et in aecclesia Kiniczensi sepulturae traditus est anno 1315 die 4. aprilis. Henricus, natione Silesita, utriusque iuris doctor. Hic a d. Ve- lina de Opatowicz villam Zbrasow cum omnibus agris, silvis et pis- cationibus obtinuit, et ex villa Towerz unam marcam adauxit ex do- natione fr. Petri, plebani Naklensis. Tandem disenteriam contraxit, e vita discessit anno 1322 die 15 Aprilis; sepultus in sacello S. Bar- tholomei. Thomas, post electionem a generoso d. Adamo et Ewa de Ko- nicz ius patronatus in Cholina acquisivit. Cum 10 annis rexit, neque inter bonos neque inter malos annumerari potest, vitam finivit anno 1332, die 5 Octobris. [fol. 26a] Fridericus, in abbatem 16. electus, qui antea fuit epi- scopus Ticiensis, ad Strahoviam venit ordinem Praemonstratensem in- grediens, vitamque regularem suscepit. Vir prudens ac doctus, sancti- tate viteque insignis. Post obitum Thomae abbas factus, mox aeccle- siam suam mitra, baculo pastorali decoravit, ius patronatus in Nasyle a d. Marquardo obtinuit; emit duos laneos in villa maiori Senicz censuantes 3 marcas a domino Philippo de Senicz. A monialibus s. Jacobi fr. Urbanus comparavit mediam marcam pro pitantia fratrum. Habuit abbatiam 4 annos optimus pater, tandem apoplexia tactus occubuit. Anno 1336, die 16 Oct. cum decentia et honore pontificali in sacella s. Adalberti et s. Georgii sepultus est. Orate pro eo. Augustinus post electionem suam statim Stephanow prope Kni- nicz ad locandum Fabiano de Opatowicz, quae erat desolata, dedit, item villam Burckersdorf seu Luczka prope Cholinam domino Milote de Chorna ad tempus vitae suae per regressum proscripsit, curiam in Senicz Maiori a domino Philippo emit pro 20 marcis cum omni- bus agris, pascuis, pratis et aliis utilitatibus. Tandem anno 1340 curam habuit apud rev. dom. Joannem abbatem Praemonstratensem generalem et sedem apostolicam pro privilegio, ut fratres in super- peliciis, biretis, dalmatiis ceteroque ornatu ecclesiastico ad instar canonicorum Olomucensium incederent, nomine quoque canonicali fungerentur, quod etiam obtinuit. Praefuit 14 annos. Defunctus et ante altare S. Augustini sepultus 1350 requiescat in sancta pace. Bernhardus post mortem Augustini electus in abbatem 18. vir fuit humilis et religiosus. Per singulas hebdomadas feria quarta, sexta
O pramenech dějin kláštera Hradištského. 63 Bohuslaus, de Hranicz oriundus, fuit antea praepositus in Kinicz per 25 annos, inde in abbatem electus, statim impignoravit Tinczek cum omnibus pertinentiis generoso d. Dziwisio de Sternberg. Cum abbatialem dignitatem lustro uno possidebat, senio defecit et in aecclesia Kiniczensi sepulturae traditus est anno 1315 die 4. aprilis. Henricus, natione Silesita, utriusque iuris doctor. Hic a d. Ve- lina de Opatowicz villam Zbrasow cum omnibus agris, silvis et pis- cationibus obtinuit, et ex villa Towerz unam marcam adauxit ex do- natione fr. Petri, plebani Naklensis. Tandem disenteriam contraxit, e vita discessit anno 1322 die 15 Aprilis; sepultus in sacello S. Bar- tholomei. Thomas, post electionem a generoso d. Adamo et Ewa de Ko- nicz ius patronatus in Cholina acquisivit. Cum 10 annis rexit, neque inter bonos neque inter malos annumerari potest, vitam finivit anno 1332, die 5 Octobris. [fol. 26a] Fridericus, in abbatem 16. electus, qui antea fuit epi- scopus Ticiensis, ad Strahoviam venit ordinem Praemonstratensem in- grediens, vitamque regularem suscepit. Vir prudens ac doctus, sancti- tate viteque insignis. Post obitum Thomae abbas factus, mox aeccle- siam suam mitra, baculo pastorali decoravit, ius patronatus in Nasyle a d. Marquardo obtinuit; emit duos laneos in villa maiori Senicz censuantes 3 marcas a domino Philippo de Senicz. A monialibus s. Jacobi fr. Urbanus comparavit mediam marcam pro pitantia fratrum. Habuit abbatiam 4 annos optimus pater, tandem apoplexia tactus occubuit. Anno 1336, die 16 Oct. cum decentia et honore pontificali in sacella s. Adalberti et s. Georgii sepultus est. Orate pro eo. Augustinus post electionem suam statim Stephanow prope Kni- nicz ad locandum Fabiano de Opatowicz, quae erat desolata, dedit, item villam Burckersdorf seu Luczka prope Cholinam domino Milote de Chorna ad tempus vitae suae per regressum proscripsit, curiam in Senicz Maiori a domino Philippo emit pro 20 marcis cum omni- bus agris, pascuis, pratis et aliis utilitatibus. Tandem anno 1340 curam habuit apud rev. dom. Joannem abbatem Praemonstratensem generalem et sedem apostolicam pro privilegio, ut fratres in super- peliciis, biretis, dalmatiis ceteroque ornatu ecclesiastico ad instar canonicorum Olomucensium incederent, nomine quoque canonicali fungerentur, quod etiam obtinuit. Praefuit 14 annos. Defunctus et ante altare S. Augustini sepultus 1350 requiescat in sancta pace. Bernhardus post mortem Augustini electus in abbatem 18. vir fuit humilis et religiosus. Per singulas hebdomadas feria quarta, sexta
Strana 64
64 XII. Jos. Teige: in pane et aqua ieiunabat, vinum et ciceram non bibit, excepto sacro missae officio. Tandem fratribus (?) correptus ultimo die octobris in domino obdormivit. Rexit 7 annos, obiit anno 1357, sepultus in aeccle- siapenes alios dd. abbates. Przibislaus seu Przimislaus, canonicus aecclesiae Siloensis, abbas 19. inutilis eligitur. Qui post electionem statim abalienavit Kyoviam et villam Michow, Zbonow, inpignorando illas, et alia multa bona praescripsit in summa magna pecuniarum. Rexit inutiliter abbatiam 9 annis. Tandem coactus Terwardo resignavit anno 1365, die 5 Janu- arii. Evoluto anno mortuus est et ante altare s. Augustini sepultus. Parcat illi deus. [fol. 26b]: Terwardus electus abbas 20. infulatus primus, vir vita et doctrina insignis et totius perfectionis exemplar, qui refor- mavit monasterium in aedificiis multis, videlicet ambitu, refectorio, organis, quae constant 70 marcas, comparavit etiam plenarium sub tabulis argenteis imaginem Salvatoris dni. nostri Jesu Christi et Beate Mariae V., s. Stephani protomartyris. Etiam tempore ipsius d. Sulico de Konicz donauit fratribus villam Przemislowicz cum omni fructu et utilitate et pleno dominio, sex marcas censum pro pitancia. Villam Ustin ex sententia lata obtinuit, paludum, pascuorum et pratorum possessionem circa villas Onicz et Lubenicz et alias villas circumia- centes et molendinum in istis pascuis prope Ustin, quod donavit d. Diva de Stzekinie. Demum profectus est Romam et per intercessio- nem serenissimi d. d. Caroli quarti regis Romanorum et Boemorum et fratris sui d. Joannis marchionis Moraviae indultum obtinuit a sanctissimo papa Gregorio XI, quamdiu vitam duxerit in humanis, mitra, sandaliis, anullo, baculo et aliis pontificalibus insigniis uti possit, benedictionem solemnem post missarum, vesperorum et matu- tinarum solemnia, dum modo in benedictione huiusmodi antistes vel sedis apostolicae legatus praesens non fuerit, elargiri possit. Sed Urbanus VI. amplius honorare voluit etiam suos successores, abbates ipsius coenobii, qui erant pro tempore et futuro, in dicto monasterio, prioratibus et aecclesiis parochialibus ad eum pertinentibus insigniis episcopalibus futuris temporibus omnibus abbatibus concessit. In re- ditu eius apportavit ex contubernio Undecim Virginum 15 capita, duo corpora ossea ex legione Thebea et mandibulum integrum de s. Mau- ritio ex donatione Gregori XI. summi pontificis et Caroli IV. regis Romani et Boemorum. Sic rev. pater suam commissam ecclesiam Gradicensem gloriose decoravit. Gubernavit 16 annos; tandem post
64 XII. Jos. Teige: in pane et aqua ieiunabat, vinum et ciceram non bibit, excepto sacro missae officio. Tandem fratribus (?) correptus ultimo die octobris in domino obdormivit. Rexit 7 annos, obiit anno 1357, sepultus in aeccle- siapenes alios dd. abbates. Przibislaus seu Przimislaus, canonicus aecclesiae Siloensis, abbas 19. inutilis eligitur. Qui post electionem statim abalienavit Kyoviam et villam Michow, Zbonow, inpignorando illas, et alia multa bona praescripsit in summa magna pecuniarum. Rexit inutiliter abbatiam 9 annis. Tandem coactus Terwardo resignavit anno 1365, die 5 Janu- arii. Evoluto anno mortuus est et ante altare s. Augustini sepultus. Parcat illi deus. [fol. 26b]: Terwardus electus abbas 20. infulatus primus, vir vita et doctrina insignis et totius perfectionis exemplar, qui refor- mavit monasterium in aedificiis multis, videlicet ambitu, refectorio, organis, quae constant 70 marcas, comparavit etiam plenarium sub tabulis argenteis imaginem Salvatoris dni. nostri Jesu Christi et Beate Mariae V., s. Stephani protomartyris. Etiam tempore ipsius d. Sulico de Konicz donauit fratribus villam Przemislowicz cum omni fructu et utilitate et pleno dominio, sex marcas censum pro pitancia. Villam Ustin ex sententia lata obtinuit, paludum, pascuorum et pratorum possessionem circa villas Onicz et Lubenicz et alias villas circumia- centes et molendinum in istis pascuis prope Ustin, quod donavit d. Diva de Stzekinie. Demum profectus est Romam et per intercessio- nem serenissimi d. d. Caroli quarti regis Romanorum et Boemorum et fratris sui d. Joannis marchionis Moraviae indultum obtinuit a sanctissimo papa Gregorio XI, quamdiu vitam duxerit in humanis, mitra, sandaliis, anullo, baculo et aliis pontificalibus insigniis uti possit, benedictionem solemnem post missarum, vesperorum et matu- tinarum solemnia, dum modo in benedictione huiusmodi antistes vel sedis apostolicae legatus praesens non fuerit, elargiri possit. Sed Urbanus VI. amplius honorare voluit etiam suos successores, abbates ipsius coenobii, qui erant pro tempore et futuro, in dicto monasterio, prioratibus et aecclesiis parochialibus ad eum pertinentibus insigniis episcopalibus futuris temporibus omnibus abbatibus concessit. In re- ditu eius apportavit ex contubernio Undecim Virginum 15 capita, duo corpora ossea ex legione Thebea et mandibulum integrum de s. Mau- ritio ex donatione Gregori XI. summi pontificis et Caroli IV. regis Romani et Boemorum. Sic rev. pater suam commissam ecclesiam Gradicensem gloriose decoravit. Gubernavit 16 annos; tandem post
Strana 65
O pramenech dějin kláštera Hradištského. 65 multa gloriosa opera faeliciter quievit in domino anno 1341 die 4 Sept., in medio aecclesiae s. Stephani sepultus est. Petrus dictus Horziniek ex Naklensi parochia assumptus est in abbatem. Iste ex sua temerantia et iactantia capellam s. Michaelis, quae obclusa erat 230 annis, aperuit, (fol. 27a) ubi corpora fratrum ordinis S. Benedicti reclusa fuerant, ut supra dictum est. Nihil aliud de eo fertur, nisi quod de obedientia ordinis recessit et propter hoc excommunicatus est et depositus, post dispensationem iterum paro- chiam Naklensem in provisionem accepit. Tenuit abbatialem digni- tatem unum annum. Elapsis duobus annis mortuus est ibidem, in aec- clesia S. Georgii ante altare sepultus anno 1383. Stephanus abbas post suam electionem confestim a consanguineo suo Petro episcopo Olomucensi 4. kalend. april. munus benedictionis suscepit, et altera die per prefatum dominum episcopum consecratum fuit sacellum S. Michaelis. Praefuit 4. annis; obiit anno 1389 (opra- veno jiným inkoustem 1387) sepultus in aecclesia in parte sinistra ante altare s. Laurentii. Vickerius nobilis de Crenowicz, abbas modestus atque pacificus, in omnibus hospitalitatibus expertus, nam antea fuit parochus in Cho- lina. Ibidemque cum fratre suo Slawkonio de Crenowicz emit curiam prope aecclesiam ex opposito curiae dotis aecclesiae sitam a d. Ger- sone de Krakowcze pro 21 marca cum omnibus suis utilitatibus et pertinentiis. Obtinuit etiam a d. Bernhardo dicto Hecht de Siczen- dorf piscinam iacentem inter subsides, approbavitque plebano ibidem tenendam et habendam curiam vero praefatam vero tali conditione, quod idem plebanus et sui snccessores annis singulis 2 marcas gr. fratribus pro pitancia solverent. Hic etiam sacella s. Egidii, s. Adal- berti et Georgii in ambitu s. Ursulae cum sedalibus in domo d. ab- batis feliciter reformavit. Et per rev. d. d. Joannem episcopum Naza- recensem ad laudem dei et ss. Virginum consecrari fecit. Capellam S. Michaelis eliminare iussit, corpus et ossa Bogumili (piae memoriae) abbatis fratrumque suorum ordinis s. Benedicti, qui ferme annis 230 quieverunt, ex ipsius mandato translata sunt in capellam B. M. V. in ambitu sitam et sub altare poni iussit, ubi manent usque in ho- diernum diem. Supradictus dominus abbas villam Kamenecz a Przi- bislao obtinuit cum 12 marcis puri argenti, de quibus constructae sunt testudines ad s. Augustinum. Deficiens tandem in bona senectute mo- ritur anno 1395 in aecclesia sepultus. (f. 27b). Benessius abbas 24. vir humilis, simplex ac devotus, prior trium abbatum Vikerii, Stephani, Petri, qui suos fratres mirum Třida fil.-hist. 1893. 5
O pramenech dějin kláštera Hradištského. 65 multa gloriosa opera faeliciter quievit in domino anno 1341 die 4 Sept., in medio aecclesiae s. Stephani sepultus est. Petrus dictus Horziniek ex Naklensi parochia assumptus est in abbatem. Iste ex sua temerantia et iactantia capellam s. Michaelis, quae obclusa erat 230 annis, aperuit, (fol. 27a) ubi corpora fratrum ordinis S. Benedicti reclusa fuerant, ut supra dictum est. Nihil aliud de eo fertur, nisi quod de obedientia ordinis recessit et propter hoc excommunicatus est et depositus, post dispensationem iterum paro- chiam Naklensem in provisionem accepit. Tenuit abbatialem digni- tatem unum annum. Elapsis duobus annis mortuus est ibidem, in aec- clesia S. Georgii ante altare sepultus anno 1383. Stephanus abbas post suam electionem confestim a consanguineo suo Petro episcopo Olomucensi 4. kalend. april. munus benedictionis suscepit, et altera die per prefatum dominum episcopum consecratum fuit sacellum S. Michaelis. Praefuit 4. annis; obiit anno 1389 (opra- veno jiným inkoustem 1387) sepultus in aecclesia in parte sinistra ante altare s. Laurentii. Vickerius nobilis de Crenowicz, abbas modestus atque pacificus, in omnibus hospitalitatibus expertus, nam antea fuit parochus in Cho- lina. Ibidemque cum fratre suo Slawkonio de Crenowicz emit curiam prope aecclesiam ex opposito curiae dotis aecclesiae sitam a d. Ger- sone de Krakowcze pro 21 marca cum omnibus suis utilitatibus et pertinentiis. Obtinuit etiam a d. Bernhardo dicto Hecht de Siczen- dorf piscinam iacentem inter subsides, approbavitque plebano ibidem tenendam et habendam curiam vero praefatam vero tali conditione, quod idem plebanus et sui snccessores annis singulis 2 marcas gr. fratribus pro pitancia solverent. Hic etiam sacella s. Egidii, s. Adal- berti et Georgii in ambitu s. Ursulae cum sedalibus in domo d. ab- batis feliciter reformavit. Et per rev. d. d. Joannem episcopum Naza- recensem ad laudem dei et ss. Virginum consecrari fecit. Capellam S. Michaelis eliminare iussit, corpus et ossa Bogumili (piae memoriae) abbatis fratrumque suorum ordinis s. Benedicti, qui ferme annis 230 quieverunt, ex ipsius mandato translata sunt in capellam B. M. V. in ambitu sitam et sub altare poni iussit, ubi manent usque in ho- diernum diem. Supradictus dominus abbas villam Kamenecz a Przi- bislao obtinuit cum 12 marcis puri argenti, de quibus constructae sunt testudines ad s. Augustinum. Deficiens tandem in bona senectute mo- ritur anno 1395 in aecclesia sepultus. (f. 27b). Benessius abbas 24. vir humilis, simplex ac devotus, prior trium abbatum Vikerii, Stephani, Petri, qui suos fratres mirum Třida fil.-hist. 1893. 5
Strana 66
66 XII. Jos. Teige: in modum dilexit. Exsolvit bona Kiow, quae a 70 annis, et bona Hranicz a 100 annis alienata a monasterio erant, cum villis adiacen- tibus, curiam in Popowicz, villas quoque circa Olomucz Haiczin, Drodzin, Benowicz et Hradczan. Qui etiam pro decoratione aecclesiae emit 6 campanas solemnes et duo apparata, rubrum et flaveum, or- gana pro 40. marcis fieri fecit et alia multa bona. Rexit 17 annis; obdormivit religiosus pater in domino. Vivat anima eius in Christo. Sepultus est in aecclesia s. Stephani ante maius altare anno 1412, die 7. Martii. Orate pro eo! Wenceslaus Hrziwnacz, alumnus Olomucensis nobilis prosapiae de Horka, ex parochia eligitur infauste in abbatem Gradicensem, qui per viginti annos satis honeste rexit. Tandem Thaboritae invaserunt in patriam monasteria depraedantes, vastantes flamma, ferro, deo sa- crata funditus evertentes. Inprimis depraedantes monasterium B. M. V. in Lithomisl, quod fundavit inclytus rex Bohemiae Wladislaus secundus cum fratre suo germano Henrico Zdicko, Olomucensi epi- scopo, deinde monasterium in Prosciegiow, quod fundavit magnificus d. Petrus de Crawarz et Plumlow. Dehinc vastaverunt oppidum Wis- cow et ipsum per ignis voraginem funditus exuserunt et rebus singulis spoliantes. Denuo sequenti anno in feria Purificationis B. M. V. nocte cum suis complicibus valida manu devastaverunt monasterium Carthu- sianorum in Dolan, tertio anno Joannes de Towaczow baro vallavit civitatem Praeroviam; post tres septimanas se subdiderunt vastato oppido et villis in circuitu eius. Deinde ad Odram, quae aperta est eis, postea recedentes versus Albam Aecclesiam, obsedit eam, quae bona nostra erant. Inde ad Jiczin oppidum; exuserunt funditus et incolas occiderunt. Exinde ad Sternberg transiverunt comburentes et muros in pluribus locis rumpentes, cl austrum ibidem totaliter exu- serunt. Postremo anno 1432 die Veneris, quae fuit 2da Maii, hora tertia noctis illuscente sabbato coenobio Gradicensi atra nox et in- faelicissima hora advenit. Nam Smilo de Morawan nobilis cum suis complicibus, quem latronem prius dominus abbas nutriverat in gremio quasi serpentem, ille subito armata manu irruit in coenobium in- trando, trucidabant fratres eos prius taxantes, aliqui vero in fugam versi sunt, dominus abbas de muro se dimisit (fol. 28a), cecidit ma- nus pedesque fregit, deinde captus a latrunculis ductus in Odram ibique taxatus. Ceteri fratres detenti, incarcerati et taxati, alii hinc inde dispersi currentes nesciverunt quo diverti. Sed expedit secunda et adversa cognoscere. Nam hora vesperarum per reverendissimum d. d. Conradum de Zwola, episcopum Olomucensem, et Petrum de-
66 XII. Jos. Teige: in modum dilexit. Exsolvit bona Kiow, quae a 70 annis, et bona Hranicz a 100 annis alienata a monasterio erant, cum villis adiacen- tibus, curiam in Popowicz, villas quoque circa Olomucz Haiczin, Drodzin, Benowicz et Hradczan. Qui etiam pro decoratione aecclesiae emit 6 campanas solemnes et duo apparata, rubrum et flaveum, or- gana pro 40. marcis fieri fecit et alia multa bona. Rexit 17 annis; obdormivit religiosus pater in domino. Vivat anima eius in Christo. Sepultus est in aecclesia s. Stephani ante maius altare anno 1412, die 7. Martii. Orate pro eo! Wenceslaus Hrziwnacz, alumnus Olomucensis nobilis prosapiae de Horka, ex parochia eligitur infauste in abbatem Gradicensem, qui per viginti annos satis honeste rexit. Tandem Thaboritae invaserunt in patriam monasteria depraedantes, vastantes flamma, ferro, deo sa- crata funditus evertentes. Inprimis depraedantes monasterium B. M. V. in Lithomisl, quod fundavit inclytus rex Bohemiae Wladislaus secundus cum fratre suo germano Henrico Zdicko, Olomucensi epi- scopo, deinde monasterium in Prosciegiow, quod fundavit magnificus d. Petrus de Crawarz et Plumlow. Dehinc vastaverunt oppidum Wis- cow et ipsum per ignis voraginem funditus exuserunt et rebus singulis spoliantes. Denuo sequenti anno in feria Purificationis B. M. V. nocte cum suis complicibus valida manu devastaverunt monasterium Carthu- sianorum in Dolan, tertio anno Joannes de Towaczow baro vallavit civitatem Praeroviam; post tres septimanas se subdiderunt vastato oppido et villis in circuitu eius. Deinde ad Odram, quae aperta est eis, postea recedentes versus Albam Aecclesiam, obsedit eam, quae bona nostra erant. Inde ad Jiczin oppidum; exuserunt funditus et incolas occiderunt. Exinde ad Sternberg transiverunt comburentes et muros in pluribus locis rumpentes, cl austrum ibidem totaliter exu- serunt. Postremo anno 1432 die Veneris, quae fuit 2da Maii, hora tertia noctis illuscente sabbato coenobio Gradicensi atra nox et in- faelicissima hora advenit. Nam Smilo de Morawan nobilis cum suis complicibus, quem latronem prius dominus abbas nutriverat in gremio quasi serpentem, ille subito armata manu irruit in coenobium in- trando, trucidabant fratres eos prius taxantes, aliqui vero in fugam versi sunt, dominus abbas de muro se dimisit (fol. 28a), cecidit ma- nus pedesque fregit, deinde captus a latrunculis ductus in Odram ibique taxatus. Ceteri fratres detenti, incarcerati et taxati, alii hinc inde dispersi currentes nesciverunt quo diverti. Sed expedit secunda et adversa cognoscere. Nam hora vesperarum per reverendissimum d. d. Conradum de Zwola, episcopum Olomucensem, et Petrum de-
Strana 67
O pramenech dějin kláštera Hradištského. 67 canum praemonitus fuerat, sed dom. abbas minime curavit; sic mise- rabiliter Christi patrimonium perdidit. Interea eodem anno nova mo- lestia ad molestiam orbati monasterii accessit feria tertia ad 22 Julii diem, quae dies s. Mariae Magdalenae sacra fuit. Dominus Wilhel- mus Obser subcamerarius terrae Moraviae et campiductor ducis Al- berti cum civibus Olomucensibus exiverunt, quorum fuit instigatio ex senatu nobilium, scilicet Hanusko Hanaper, Joannes Forlaw, Nicolaus Nimlag, Peterlinus Hufnagel, Hans Gerstenstempfel, Martinus Roffaf, Klobrar, Andreas Nimlaus, Martinus Pawerclaus, Peterlinus Folun- graben, Lucas Zolczew advocatus; per praetactos cives in duobus hebdomadibus quasi funditus complanatum est (monasterium). Diruto monasterio amplius periculum civitati Olomucensi imminere de facile non posset; sacellum S. Stephani, quod fuit parochialis aecclesia, in integro remansit, nec reverendissimus d. d. Conradus episcopus Olomu- censis fuit requisitus, sed temerarie sine consensu suo sacrum locum deo dedicatum destruxerunt. In die s. Jacobi apostoli ex mandato reverendissimi d. d. episcopi Olomucensis d. Petrus de Raczicz de- canus, Nicolaus canonicus caeterique canonici vicarii et cum scola- ribus processionaliter cum multitudine populi civitatis utriusque sexus tulerunt corpora de aecclesia Gradicensi et reposuerunt ad cathedra- lem aecclesiam s. Wenceslai. Factum est anno 1432, ut supra de Bermaro dictum est. Insuper afflictis addita est tertia afflictio, nam bona adiacentia monasterio omnia per marchionem Albertum, ducem Austriae, occupata erant, in duobus annis fratribus restituta, oppidum Kyowiam per regem Sigismundum praescriptum militi nomine Skala de Lylcz in duobus millibus sexag. gr., qui sine liberis discessit. Fecit heredem Joannem Mleczkonem de Misliborzicz. Bona Hranicz tenuit obsessa Johannes de Towaczow, Oldrzisow cum caeteris adia- centibus villis dux Oppaviensis occupavit. Transactis illis adversita- tibus congregaverunt se fratres dispersi ad s. Franciscum, ibidemque in- quilinatum per sex annos continuos duxerunt, ac sacellum s. Trinitatis ipsis accomodatum fuit, ibi horas canonicas et divina officia quotidie tractantes et celebrantes. Tandem (fol. 28b) post multa infortunia prae- fatus d. Wenceslaus abbas vita humana defunctus est, et in supra- dicta capella s. Trinitatis ante altare humatus in die Circumcisionis domini anno 1433. Qua etiam tempestate anno 1433 feria quarta in die Simonis et Judae rustici ad forum venientes in oppido Miglicz, Thaboritae cum impetu ingressi mira celeritate transsaltaverunt, per vim intraverunt et acerrimam pugnam habentes in superiori platea, ita ut plusquam mille ex incolis interfecti oppidumque flammis iniec- 5*)
O pramenech dějin kláštera Hradištského. 67 canum praemonitus fuerat, sed dom. abbas minime curavit; sic mise- rabiliter Christi patrimonium perdidit. Interea eodem anno nova mo- lestia ad molestiam orbati monasterii accessit feria tertia ad 22 Julii diem, quae dies s. Mariae Magdalenae sacra fuit. Dominus Wilhel- mus Obser subcamerarius terrae Moraviae et campiductor ducis Al- berti cum civibus Olomucensibus exiverunt, quorum fuit instigatio ex senatu nobilium, scilicet Hanusko Hanaper, Joannes Forlaw, Nicolaus Nimlag, Peterlinus Hufnagel, Hans Gerstenstempfel, Martinus Roffaf, Klobrar, Andreas Nimlaus, Martinus Pawerclaus, Peterlinus Folun- graben, Lucas Zolczew advocatus; per praetactos cives in duobus hebdomadibus quasi funditus complanatum est (monasterium). Diruto monasterio amplius periculum civitati Olomucensi imminere de facile non posset; sacellum S. Stephani, quod fuit parochialis aecclesia, in integro remansit, nec reverendissimus d. d. Conradus episcopus Olomu- censis fuit requisitus, sed temerarie sine consensu suo sacrum locum deo dedicatum destruxerunt. In die s. Jacobi apostoli ex mandato reverendissimi d. d. episcopi Olomucensis d. Petrus de Raczicz de- canus, Nicolaus canonicus caeterique canonici vicarii et cum scola- ribus processionaliter cum multitudine populi civitatis utriusque sexus tulerunt corpora de aecclesia Gradicensi et reposuerunt ad cathedra- lem aecclesiam s. Wenceslai. Factum est anno 1432, ut supra de Bermaro dictum est. Insuper afflictis addita est tertia afflictio, nam bona adiacentia monasterio omnia per marchionem Albertum, ducem Austriae, occupata erant, in duobus annis fratribus restituta, oppidum Kyowiam per regem Sigismundum praescriptum militi nomine Skala de Lylcz in duobus millibus sexag. gr., qui sine liberis discessit. Fecit heredem Joannem Mleczkonem de Misliborzicz. Bona Hranicz tenuit obsessa Johannes de Towaczow, Oldrzisow cum caeteris adia- centibus villis dux Oppaviensis occupavit. Transactis illis adversita- tibus congregaverunt se fratres dispersi ad s. Franciscum, ibidemque in- quilinatum per sex annos continuos duxerunt, ac sacellum s. Trinitatis ipsis accomodatum fuit, ibi horas canonicas et divina officia quotidie tractantes et celebrantes. Tandem (fol. 28b) post multa infortunia prae- fatus d. Wenceslaus abbas vita humana defunctus est, et in supra- dicta capella s. Trinitatis ante altare humatus in die Circumcisionis domini anno 1433. Qua etiam tempestate anno 1433 feria quarta in die Simonis et Judae rustici ad forum venientes in oppido Miglicz, Thaboritae cum impetu ingressi mira celeritate transsaltaverunt, per vim intraverunt et acerrimam pugnam habentes in superiori platea, ita ut plusquam mille ex incolis interfecti oppidumque flammis iniec- 5*)
Strana 68
68 XII. Jos. Teige: tis exuserunt. Post annos 4 in nocte OOSS. generosus dom. Pardus subegit Litowiam, mox altera die Olomucenses cives oppressis oppi- danis suppetias fecerunt, Pardus fugam dedit, alios ex eis 50 suspen- derunt. Nicolaus dictus Kobik, vir satis personatus, ex praepositura Ki- niczensi in abbatem electus Gradicensem et hoc in exilio circa Fran- ciscanos, et per Reverend. Paulum episcopum Olomucensem in aeccle- sia cathedrali S. Wenceslai solemni pompa coronatus dominica Letare infulam, baculum pastoralem et plura alia clenodia et ornamenta aecclesiae a Judeis et stipendiariis exsolvit, quae d. Wenceslaus Hrziwnacz abbas inpignoravit ad mille marcas (et) se ex manibus inimicorum liberavit. Domum in praeurbio Olomucensi a domino Joanne Hrziwnacz, patre domini Wenceslai abbatis, emit pro fratribus suis et pulchre exstruxit, ibidem inhabitare fecit. Qui etiam vendidit villam Roscin pro 400 fl., cum qua pecunia exsolvit mediam villam Zlobicz eť Bunowicz. Villam quoque Drosdzin a domino Bernhardo de Zerotin pro 200 sexag. gross. liberavit. Rexit fratres suos in domo 11 annos; vitam finivit et sepultus est ante maius altare in choro s. Francisci anno 1446 die 16. Februarii. Tempore ipsius fuit fr. Duchko prior Gradicensis, qui multa bona fecit. Sepultus etiam ibidem. Nicolaus dictus Rus, vir providus ac discretus in spiritualibus et temporalibus, honestis moribus ornatus, de Cholina parochia subli- matus in abbatem, in domo praeurbis a 16 fratribus unanimiter et concorditer in ipsum consentientibus. Fratres suos dilexit et ab ipsis vicissim diligebatur. Qui multa bona fecit monasterio, obiciens se principibus et baronibus terrae pro iure aecclesiae suae, etiamsi ne- cesse fuisset ad sanguinis efusionem operam dedisset. Licet saepe gravissimis persecutionibus attritus erat, denique obtinuit ab inclito rege Georgio (fol. 29a) authoritatem reaedificandi a novo monasterium suum. Qui inprimis incepit capellam B. M. V. antiquam (a prima fun- datione), demum domum abbatis, stubam conventualem, refectorium et desuper dormitorium et turrim super pontem. Etiam aedificavit domum anteriorem in preurbio Olomucensi, quae a Vulcano 5. nonas Martii consumpta fuit, cum omnibus testitudinibus, coquina, stuba, exponens 200 marcas: piscinam in Sczepanow fieri fecit. Pro 150 marcis villas exsoluit Oldrzisow, Haiczin, Repsin, Topolany, Onicze, Hradczani, Brzesowice, Bedhost, Tiesikow, Zlobicze et montem Sui- tawka et alia plura exsolvit ad tria millia marcarum. Hic etiam rev. pater dominica infra Ascensionem domini tertia die Maii ex mandato rev. domini Joannis Haz episcopi Olomucensis posuit primum lapi-
68 XII. Jos. Teige: tis exuserunt. Post annos 4 in nocte OOSS. generosus dom. Pardus subegit Litowiam, mox altera die Olomucenses cives oppressis oppi- danis suppetias fecerunt, Pardus fugam dedit, alios ex eis 50 suspen- derunt. Nicolaus dictus Kobik, vir satis personatus, ex praepositura Ki- niczensi in abbatem electus Gradicensem et hoc in exilio circa Fran- ciscanos, et per Reverend. Paulum episcopum Olomucensem in aeccle- sia cathedrali S. Wenceslai solemni pompa coronatus dominica Letare infulam, baculum pastoralem et plura alia clenodia et ornamenta aecclesiae a Judeis et stipendiariis exsolvit, quae d. Wenceslaus Hrziwnacz abbas inpignoravit ad mille marcas (et) se ex manibus inimicorum liberavit. Domum in praeurbio Olomucensi a domino Joanne Hrziwnacz, patre domini Wenceslai abbatis, emit pro fratribus suis et pulchre exstruxit, ibidem inhabitare fecit. Qui etiam vendidit villam Roscin pro 400 fl., cum qua pecunia exsolvit mediam villam Zlobicz eť Bunowicz. Villam quoque Drosdzin a domino Bernhardo de Zerotin pro 200 sexag. gross. liberavit. Rexit fratres suos in domo 11 annos; vitam finivit et sepultus est ante maius altare in choro s. Francisci anno 1446 die 16. Februarii. Tempore ipsius fuit fr. Duchko prior Gradicensis, qui multa bona fecit. Sepultus etiam ibidem. Nicolaus dictus Rus, vir providus ac discretus in spiritualibus et temporalibus, honestis moribus ornatus, de Cholina parochia subli- matus in abbatem, in domo praeurbis a 16 fratribus unanimiter et concorditer in ipsum consentientibus. Fratres suos dilexit et ab ipsis vicissim diligebatur. Qui multa bona fecit monasterio, obiciens se principibus et baronibus terrae pro iure aecclesiae suae, etiamsi ne- cesse fuisset ad sanguinis efusionem operam dedisset. Licet saepe gravissimis persecutionibus attritus erat, denique obtinuit ab inclito rege Georgio (fol. 29a) authoritatem reaedificandi a novo monasterium suum. Qui inprimis incepit capellam B. M. V. antiquam (a prima fun- datione), demum domum abbatis, stubam conventualem, refectorium et desuper dormitorium et turrim super pontem. Etiam aedificavit domum anteriorem in preurbio Olomucensi, quae a Vulcano 5. nonas Martii consumpta fuit, cum omnibus testitudinibus, coquina, stuba, exponens 200 marcas: piscinam in Sczepanow fieri fecit. Pro 150 marcis villas exsoluit Oldrzisow, Haiczin, Repsin, Topolany, Onicze, Hradczani, Brzesowice, Bedhost, Tiesikow, Zlobicze et montem Sui- tawka et alia plura exsolvit ad tria millia marcarum. Hic etiam rev. pater dominica infra Ascensionem domini tertia die Maii ex mandato rev. domini Joannis Haz episcopi Olomucensis posuit primum lapi-
Strana 69
O pramenech dějin kláštera Hradištského. 69 dem in claustro novo in honore s. Bernardini pro fratribus minoribus s. Francisci de observantia regulari. Hic cum annis 15 optimus pater praefuisset a faelicibus ceptis morte moritur, cuius anima requiescat in pace, corpus autem in capella B. M. V. in medio sepultum anno 1461 die 3 Maii. Georgius dictus Jursa, vir mediocris staturae, spissus et niger, parum claudicans sinistro pede, alumnus Oppaviensis, plebanus in Cholina. Hic a sua electione confestim suum inconsummatum mona- sterium consumavit cum grandibus et fortibus muris, menibus pro- pugnaculisque circumdedit propter timorem Thaboritarum incursus, et omnia diruta reintegravit, magnam quoque aecclesiam s. Stephani cum turre ferventer usque ad medium muro elevavit, et alia omnia a fundo usque ad pinaculum in 6 mensibus perfecit, campanas so- lemnes fundere fecit tres, scilicet Laurentium, Crucem et Stephanum nomine, ornatum solemnem de purpura villosa ex auro contexto, ca- licem magnum auratum ab inclito rege d. d. Georgio ex suae maiestatis donatione. Tandem venerandus pater fratres suos anno domini 1461 in die s. Barbarae Virg. de domo ex praeurbio Olomu- censi et de exilio in proprium locum ad aecclesiam Gradicensem reduxit, quae a fratribus desolata erat ferme 30 annos et inhabi- tatus locus sacer permanserat, favente et annuente autem inclito rege Georgio refundatore nostro, introducti sunt; post introductionem in pace residerunt 9 annos. Interim summus pontifex Paulus secundus consistorio publice inclitum regem Georgium haeresi et dignitate re- gnoque privatur. Ob hanc causam inclitus rex scribens domino abbati et conventui inter caetera haec verba: „sicut nos tuum monasterium denuo ereximus, quod prostratum iacuit 30 annos, tibi et tuis fra- tribus ex nostra benignitate regia rursus inhabitare fecimus, et omnes gratias, libertates, privilegia et iura universa ratificavimus, tu quo- que stipulata manu, bona fide, pura conscientia fidelitatem et obedien- tiam nobis promisisti; ergo dignum et iustum est, iusiurandum et ho- magium mihi praestitum inviolabiliter (ut) conserves. Nam et paganis promissa servare decet. Mox visis litteris filio meo dilecto Victorino seu capitaneo coenobium in suam potestatem tradas concludens sub poena indignationis nostrae regiae.“ Qua de causa dominus abbas cum suis fratribus permiserunt in omni fidelitate et constantia regi et do- mino et refundatori suo fortiter assistere et iuramentum inviolabi- liter servare. Audiant nunc hi omnes, qui inculpant autecessores no- stros magis fovisse haereticis quam catholicis. Noluerunt sane apud suos posteros hoc ferre vitium, ut appellarentur fidefragi regiae
O pramenech dějin kláštera Hradištského. 69 dem in claustro novo in honore s. Bernardini pro fratribus minoribus s. Francisci de observantia regulari. Hic cum annis 15 optimus pater praefuisset a faelicibus ceptis morte moritur, cuius anima requiescat in pace, corpus autem in capella B. M. V. in medio sepultum anno 1461 die 3 Maii. Georgius dictus Jursa, vir mediocris staturae, spissus et niger, parum claudicans sinistro pede, alumnus Oppaviensis, plebanus in Cholina. Hic a sua electione confestim suum inconsummatum mona- sterium consumavit cum grandibus et fortibus muris, menibus pro- pugnaculisque circumdedit propter timorem Thaboritarum incursus, et omnia diruta reintegravit, magnam quoque aecclesiam s. Stephani cum turre ferventer usque ad medium muro elevavit, et alia omnia a fundo usque ad pinaculum in 6 mensibus perfecit, campanas so- lemnes fundere fecit tres, scilicet Laurentium, Crucem et Stephanum nomine, ornatum solemnem de purpura villosa ex auro contexto, ca- licem magnum auratum ab inclito rege d. d. Georgio ex suae maiestatis donatione. Tandem venerandus pater fratres suos anno domini 1461 in die s. Barbarae Virg. de domo ex praeurbio Olomu- censi et de exilio in proprium locum ad aecclesiam Gradicensem reduxit, quae a fratribus desolata erat ferme 30 annos et inhabi- tatus locus sacer permanserat, favente et annuente autem inclito rege Georgio refundatore nostro, introducti sunt; post introductionem in pace residerunt 9 annos. Interim summus pontifex Paulus secundus consistorio publice inclitum regem Georgium haeresi et dignitate re- gnoque privatur. Ob hanc causam inclitus rex scribens domino abbati et conventui inter caetera haec verba: „sicut nos tuum monasterium denuo ereximus, quod prostratum iacuit 30 annos, tibi et tuis fra- tribus ex nostra benignitate regia rursus inhabitare fecimus, et omnes gratias, libertates, privilegia et iura universa ratificavimus, tu quo- que stipulata manu, bona fide, pura conscientia fidelitatem et obedien- tiam nobis promisisti; ergo dignum et iustum est, iusiurandum et ho- magium mihi praestitum inviolabiliter (ut) conserves. Nam et paganis promissa servare decet. Mox visis litteris filio meo dilecto Victorino seu capitaneo coenobium in suam potestatem tradas concludens sub poena indignationis nostrae regiae.“ Qua de causa dominus abbas cum suis fratribus permiserunt in omni fidelitate et constantia regi et do- mino et refundatori suo fortiter assistere et iuramentum inviolabi- liter servare. Audiant nunc hi omnes, qui inculpant autecessores no- stros magis fovisse haereticis quam catholicis. Noluerunt sane apud suos posteros hoc ferre vitium, ut appellarentur fidefragi regiae
Strana 70
70 XII. Jos. Teige: maiestatis. Ideo et bellum et plura incommoda pro rege suo patienti animo sustulerunt. Interea dominus Rudolfus legatus apostolicus et episcopus Lauoniensis et Olomucenis episcopus 5. idus Maii in aecclesia cathedrali Olomutii unanimi concordique voto Matthiam in regem Boemiae elegerunt. Sequenti mox anno Matthias ex inductu civium Olomucensium cum magno exercitu obsedit coenobium in quatuor locis oppugnaturus, scilicet in suburbio castri Olomucensis, penes pa- tibulum, iuxta Czirnowir et apud villam Hwalkowicz; in his locis grandiora tormenta constituit, ex quibus adversus coenobium vehemen- tissime quatiendo globos iecit, et quotidie ex utraque parte acerrima pugna in modum praelii committebatur. Qua durante obsidione per annum ac dimidium continue fortiter bellatum est. Licet bone mu- nitum ac fortificatum erat coenobium cum stipendiariis et armentis, sed per longam obsidionem victualia defecerunt et fame premente ulterius durare non valentes, capitaneus nomine Ssatna coenobii treugas ab Olomucensibus petiit, ut colloquium haberent. Quo facto induciae sumptae, venerunt Olomucenses ante coenobium ad palatium ; ibidem Ssatna capitaneus regis varia fercula et pocula praeparavit ad decipiendum (fol. 30°), ne putarent victualia ipsis deesse. Exinde visum Olomucensibus erat pactum componere cum capitaneo, ne diu- tiori controversia eorum res publicae labefactarentur. Qui confestim gaudens postulavit 8000 fl., ut cum omnibus rebus suis ad pondus septem curuum cum stipendiariis, cum equis et armis secederent; 4000 fl. ut statim darent et 4000 fl. post traditionem monasterii Olomucensibus. Mox Olomucensibus pactum placuit pacisque federa utrinque iuncta, decesserunt Ssatna cum militibus; Olomucenses locum possident. Habito iam in potestate civium monasterio, capitaneus cum suis commilitonibus recessit et occupavit montem, qui dicitur Knot- kenberg prope Gewiczka, ibidem multa mala hominibus et praecipue Olomucensibus fecit, donec supra 4000 fl. solverent promissa. Demum in Boemiam reversi sunt. Abbas vero in Oppaviam fugiens privatus monasterio suo, nullum favorem et gratiam Matthiae regis habere potuit, sed monasterium ex voluntate sua iam huic, iam alteri, prout adulatoribus placuit, inscripsit. Inprimis Philippo de Prostanna, pa- renti Johannis Varadiensis episcopi, deinde possedit d. generosus Be- newicz, postea dom. Wilhelmus de Tetauw, post mortem vero eius possessionem accepit generosus d. Joannes a Zerotin loco orphanorum supra Wilhelmi militis, et sic per 28 annos a fratribus alienatum erat. Interim dominus abbas cum maximis laboribus, quodcunque habuit, studebat summis viribus suum amissum monasterium repellere
70 XII. Jos. Teige: maiestatis. Ideo et bellum et plura incommoda pro rege suo patienti animo sustulerunt. Interea dominus Rudolfus legatus apostolicus et episcopus Lauoniensis et Olomucenis episcopus 5. idus Maii in aecclesia cathedrali Olomutii unanimi concordique voto Matthiam in regem Boemiae elegerunt. Sequenti mox anno Matthias ex inductu civium Olomucensium cum magno exercitu obsedit coenobium in quatuor locis oppugnaturus, scilicet in suburbio castri Olomucensis, penes pa- tibulum, iuxta Czirnowir et apud villam Hwalkowicz; in his locis grandiora tormenta constituit, ex quibus adversus coenobium vehemen- tissime quatiendo globos iecit, et quotidie ex utraque parte acerrima pugna in modum praelii committebatur. Qua durante obsidione per annum ac dimidium continue fortiter bellatum est. Licet bone mu- nitum ac fortificatum erat coenobium cum stipendiariis et armentis, sed per longam obsidionem victualia defecerunt et fame premente ulterius durare non valentes, capitaneus nomine Ssatna coenobii treugas ab Olomucensibus petiit, ut colloquium haberent. Quo facto induciae sumptae, venerunt Olomucenses ante coenobium ad palatium ; ibidem Ssatna capitaneus regis varia fercula et pocula praeparavit ad decipiendum (fol. 30°), ne putarent victualia ipsis deesse. Exinde visum Olomucensibus erat pactum componere cum capitaneo, ne diu- tiori controversia eorum res publicae labefactarentur. Qui confestim gaudens postulavit 8000 fl., ut cum omnibus rebus suis ad pondus septem curuum cum stipendiariis, cum equis et armis secederent; 4000 fl. ut statim darent et 4000 fl. post traditionem monasterii Olomucensibus. Mox Olomucensibus pactum placuit pacisque federa utrinque iuncta, decesserunt Ssatna cum militibus; Olomucenses locum possident. Habito iam in potestate civium monasterio, capitaneus cum suis commilitonibus recessit et occupavit montem, qui dicitur Knot- kenberg prope Gewiczka, ibidem multa mala hominibus et praecipue Olomucensibus fecit, donec supra 4000 fl. solverent promissa. Demum in Boemiam reversi sunt. Abbas vero in Oppaviam fugiens privatus monasterio suo, nullum favorem et gratiam Matthiae regis habere potuit, sed monasterium ex voluntate sua iam huic, iam alteri, prout adulatoribus placuit, inscripsit. Inprimis Philippo de Prostanna, pa- renti Johannis Varadiensis episcopi, deinde possedit d. generosus Be- newicz, postea dom. Wilhelmus de Tetauw, post mortem vero eius possessionem accepit generosus d. Joannes a Zerotin loco orphanorum supra Wilhelmi militis, et sic per 28 annos a fratribus alienatum erat. Interim dominus abbas cum maximis laboribus, quodcunque habuit, studebat summis viribus suum amissum monasterium repellere
Strana 71
O pramenech dějin kláštera Hradištského. 71 [rehabere ?]. Post mortem Georgii regis accessit ad serenissimum regem Wladislaum noviter electum, summis precibus postulavit monasterium suum reducere, admonens suam sacratissimam maiestatem, ut fidem Boemorum et antecessorum suorum promissa redimeret. Tandem pro- misit in adiutorium redemptionis 4000 fl.; tamen illa redemptio non potuit habere effectum nisi post mortem regis Mathiae. Et licet dom. Georgius abbas bonus homo fuerit, tamen multa infelicia tempora coenobio acciderant occasione incliti Georgii regis. Praesidebat in abbatiali dignitate 25. annis; tandem ex angustia et merore con- sumptus est optimus pater, Opaviae sepultus anno 1487, requiescit in pace. II. Adam z Konic oznamuje, že daroval právo patronátní v Cholině klášteru hradištskému. (18. ledna 1326.) Reverendissimo in Christo patri domino domino Conrado episcopo Olomucensi Adam de Chonicz sincerum affectum serviendi. Vestrae paternitati praesentibus significamus, quod ius patronatus ecclesiae in Cholina pro nostrae nostrorumque progenitorum animarum remedio domino abbati et conventui monasterii Gradicensis contulimus re- signando. Idcirco vestrae reverentiae praesentibus supplicamus, qua- tenus nostram donationem vestris literis pure propter deum digne- mini confirmare. Datum in Humberg in die S. Priscae virginis ao. 1326. [Siebenaicher I, fol. 137a.] III. Velina z Opatovic uznává darování otce svého Štěpána na polovici vesnice Zbrašova klášteru hradištskému učiněné. (8. května 1329.) In Christi nomine et suae benedictae matris amen. Cum hu- mana natura novas semper deproperans edere formas novis machina- tionibus impugnare conetur ea, quae quantumcunque perpenso digesta consilio et matura deliberatione sunt ordinata, ideo necessarium est, ut ea, quae inter homines aguntur scripturae testimonio roborentur. Noscant igitur tam pracsentes quam futuri, quod ego Velina dictus de Opatovicz praesentibus recognosco, quod pater meus felicis recor- dationis dominus Stephanus de Opatovicz donavit conventui mona- sterii Gradicensis ordinis praemonstratensis Olomucensis dioecesis
O pramenech dějin kláštera Hradištského. 71 [rehabere ?]. Post mortem Georgii regis accessit ad serenissimum regem Wladislaum noviter electum, summis precibus postulavit monasterium suum reducere, admonens suam sacratissimam maiestatem, ut fidem Boemorum et antecessorum suorum promissa redimeret. Tandem pro- misit in adiutorium redemptionis 4000 fl.; tamen illa redemptio non potuit habere effectum nisi post mortem regis Mathiae. Et licet dom. Georgius abbas bonus homo fuerit, tamen multa infelicia tempora coenobio acciderant occasione incliti Georgii regis. Praesidebat in abbatiali dignitate 25. annis; tandem ex angustia et merore con- sumptus est optimus pater, Opaviae sepultus anno 1487, requiescit in pace. II. Adam z Konic oznamuje, že daroval právo patronátní v Cholině klášteru hradištskému. (18. ledna 1326.) Reverendissimo in Christo patri domino domino Conrado episcopo Olomucensi Adam de Chonicz sincerum affectum serviendi. Vestrae paternitati praesentibus significamus, quod ius patronatus ecclesiae in Cholina pro nostrae nostrorumque progenitorum animarum remedio domino abbati et conventui monasterii Gradicensis contulimus re- signando. Idcirco vestrae reverentiae praesentibus supplicamus, qua- tenus nostram donationem vestris literis pure propter deum digne- mini confirmare. Datum in Humberg in die S. Priscae virginis ao. 1326. [Siebenaicher I, fol. 137a.] III. Velina z Opatovic uznává darování otce svého Štěpána na polovici vesnice Zbrašova klášteru hradištskému učiněné. (8. května 1329.) In Christi nomine et suae benedictae matris amen. Cum hu- mana natura novas semper deproperans edere formas novis machina- tionibus impugnare conetur ea, quae quantumcunque perpenso digesta consilio et matura deliberatione sunt ordinata, ideo necessarium est, ut ea, quae inter homines aguntur scripturae testimonio roborentur. Noscant igitur tam pracsentes quam futuri, quod ego Velina dictus de Opatovicz praesentibus recognosco, quod pater meus felicis recor- dationis dominus Stephanus de Opatovicz donavit conventui mona- sterii Gradicensis ordinis praemonstratensis Olomucensis dioecesis
Strana 72
72 XII. Jos. Teige: mediam villam Zbrassow cum omnibus pertinentiis ad eandem villam spectantibus pro remedio fratris sui germani, mei patrui domini Stephani, quia eodem nomine sicut et pater meus vocabatur, ut sui memoria singulis annis in eodem monasterio solenniter ageretur in missis, vigiliis, orationibus et aliis bonis operibus per totum conven- tum sicut decet, et de illis bonis solatium et recreationem conventus saepedictus sibi faciet secundum quod eis videbitur expedire. Quam donationem pie et laudabiliter factam praedicto conventui Gradicensi ratam et gratam habeo et praesentibus eam literis ratifico. Unde ne aliquod dubium imposterum de praedicta donatione possit suboriri, ad evidentiam praemissorum praesenti literae sigillum meum apposui et eidem literae sigilla dominorum videlicet domini Adae de Chonitz, Cadoldi de Wrbieticz, Wlezconis de Donka, Sbinconis, Buzonis de Bolelucz, Hassconis provincialis Olomucensis nec non domini Micu- lonis de Pawlowicz annecti et appendi procuravi. Datum in Olomucz anno domini millesimo trecentesimo vicesimo nono in die beati Stanislai. [Siebenaicher fol. 137b—138a.] IV. Král Ladislav dovoluje, aby klášter hradištský byl znovu vystavěn. (V Praze, 2. září 1454.) Ladislaus dei gracia Hungarie, Boemie, Dalmacie, Croacie rex, dux Austrie marchioque Moravie omnibus in perpetuum. Sacrarum edium magnificas fabricas, quas preteritorum temporum procella seva destruxit, ad primas reduci formas leto animo conspiceremus. Nam cultus in eis immortali deo exhibetur ornacior, civitatum regnique reformatur aspectus et fundatorum memoria indigna perire vix per- empta servatur. Religiosi igitur Nicolai abbatis ac conventus mona- sterii gloriosissime dei genitricis Marie et sancti protomartyris Ste- phani, Praemonstratensis ordinis, extra muros civitatis nostre Olomucz, quod illustris Moravie marchio Otto fundavit, nostrorum devotorum dilectorum precibus benigne inclinati, qui monasterium ipsum vastis ruinis fractum atque eversum reedificare in eoque habitare licere eis tribui a nostra maiestate exposcunt, non per errorem aut im- provide, sed deliberate et cum sano consilio nostrorum procerum et fidelium de certa nostra sciencia, auctoritate regia Boemie et mar- chionali Moravie ipsis abbati et conventui eorumque successoribus ad laudem dei et precipuum honorem eius sanctissime matris et
72 XII. Jos. Teige: mediam villam Zbrassow cum omnibus pertinentiis ad eandem villam spectantibus pro remedio fratris sui germani, mei patrui domini Stephani, quia eodem nomine sicut et pater meus vocabatur, ut sui memoria singulis annis in eodem monasterio solenniter ageretur in missis, vigiliis, orationibus et aliis bonis operibus per totum conven- tum sicut decet, et de illis bonis solatium et recreationem conventus saepedictus sibi faciet secundum quod eis videbitur expedire. Quam donationem pie et laudabiliter factam praedicto conventui Gradicensi ratam et gratam habeo et praesentibus eam literis ratifico. Unde ne aliquod dubium imposterum de praedicta donatione possit suboriri, ad evidentiam praemissorum praesenti literae sigillum meum apposui et eidem literae sigilla dominorum videlicet domini Adae de Chonitz, Cadoldi de Wrbieticz, Wlezconis de Donka, Sbinconis, Buzonis de Bolelucz, Hassconis provincialis Olomucensis nec non domini Micu- lonis de Pawlowicz annecti et appendi procuravi. Datum in Olomucz anno domini millesimo trecentesimo vicesimo nono in die beati Stanislai. [Siebenaicher fol. 137b—138a.] IV. Král Ladislav dovoluje, aby klášter hradištský byl znovu vystavěn. (V Praze, 2. září 1454.) Ladislaus dei gracia Hungarie, Boemie, Dalmacie, Croacie rex, dux Austrie marchioque Moravie omnibus in perpetuum. Sacrarum edium magnificas fabricas, quas preteritorum temporum procella seva destruxit, ad primas reduci formas leto animo conspiceremus. Nam cultus in eis immortali deo exhibetur ornacior, civitatum regnique reformatur aspectus et fundatorum memoria indigna perire vix per- empta servatur. Religiosi igitur Nicolai abbatis ac conventus mona- sterii gloriosissime dei genitricis Marie et sancti protomartyris Ste- phani, Praemonstratensis ordinis, extra muros civitatis nostre Olomucz, quod illustris Moravie marchio Otto fundavit, nostrorum devotorum dilectorum precibus benigne inclinati, qui monasterium ipsum vastis ruinis fractum atque eversum reedificare in eoque habitare licere eis tribui a nostra maiestate exposcunt, non per errorem aut im- provide, sed deliberate et cum sano consilio nostrorum procerum et fidelium de certa nostra sciencia, auctoritate regia Boemie et mar- chionali Moravie ipsis abbati et conventui eorumque successoribus ad laudem dei et precipuum honorem eius sanctissime matris et
Strana 73
O pramenech dějin kláštera Hradištského. 73 sancti prothomartyris Stephani damus et concedimus plenam licen- ciam, facultatem, potestatem et auctoritatem reedificandi, reparandi et de novo construendi dictum monasterium ea forma, qua prius edificatum fuit vel aliter, prout melius poterunt, et in eo morandi, habitandi divinoque cultui inserviendi secundum ordinis eorum re- gulam ac constituciones, cum eisdem libertatibus, immunitatibus, graciis, concessionibus, indultis ac iuribus universis, cum quibus eiusdem ordinis abbates ac conventus ante monasterii predicti ruinam moram trahere in eo ac habitare consueverunt. In quorum fidem has litteras nostras fieri et nostri sigilli regii iussimus appensione muniri. Datum Prage, die secunda mensis Septembris anno domini millesimo quadringentesimo quinquagesimo quarto, regnorum nostro- rum anno Hungarie quintodecimo, Boemie vero primo. Ad relacionem domini Procopii de Rabenstein cancellarii Nicolaus Liscius, legum doctor. V. Král Jiří potvrzuje privilegium knížete Vladislava I. (tištěné v Bočkově Codex I, str. 270 č. 293) klášteru Hradištskému dané. (V Olomouci, 10. února, 1459.) Georgius dei gracia Boemie rex, Moravie marchio, Lucembur- gensis et Silesie dux ac Lusatie marchio, ad perpetuam rei memo- riam. Summo rerum opifici, a quo nostra felicia regni gubernacula suscepimus, placere arbitramur, si predecessorum vestigiis inherentes, que pro animarum pie donata sunt, sanctissimis ecclesiis remedio protectionis nostre foveamus auxilio, atque veterum sanctas innovantes memorias in nostra pace plurimum affluentes, eciam partem cum piis donatoribus capiamus. Sane pro parte venerabilis Nicolai abbatis, Georgii prioris totiusque conventus monasterii Gradicensis sancti prothomartyris Stephani Praemonstratensis ordinis Olomucensis di- oecesis, maiestati nostre humiliter et cum instancia fuit supplicatum, quatenus ex solita regalis munificencie liberalitate dignaremur eidem monasterio confirmare omnes gracias, libertates, emunitates, donaciones, concessiones, laudabiles consuetudines, statuta, indulta, privilegia et iura universa a divis predecessoribus nostris, ducibus et regibus Boemie ac marchionibus Moravie, concessas et datas, presertim divi privilegium Wladislai, Boemorum regis secundi, predecessoris nostri, precipui eiusdem loci benefactoris, cuius tenor extenditur in hec verba [Sequitur privilegium Wladislai regis = Codex dipl. Mor. I, p.
O pramenech dějin kláštera Hradištského. 73 sancti prothomartyris Stephani damus et concedimus plenam licen- ciam, facultatem, potestatem et auctoritatem reedificandi, reparandi et de novo construendi dictum monasterium ea forma, qua prius edificatum fuit vel aliter, prout melius poterunt, et in eo morandi, habitandi divinoque cultui inserviendi secundum ordinis eorum re- gulam ac constituciones, cum eisdem libertatibus, immunitatibus, graciis, concessionibus, indultis ac iuribus universis, cum quibus eiusdem ordinis abbates ac conventus ante monasterii predicti ruinam moram trahere in eo ac habitare consueverunt. In quorum fidem has litteras nostras fieri et nostri sigilli regii iussimus appensione muniri. Datum Prage, die secunda mensis Septembris anno domini millesimo quadringentesimo quinquagesimo quarto, regnorum nostro- rum anno Hungarie quintodecimo, Boemie vero primo. Ad relacionem domini Procopii de Rabenstein cancellarii Nicolaus Liscius, legum doctor. V. Král Jiří potvrzuje privilegium knížete Vladislava I. (tištěné v Bočkově Codex I, str. 270 č. 293) klášteru Hradištskému dané. (V Olomouci, 10. února, 1459.) Georgius dei gracia Boemie rex, Moravie marchio, Lucembur- gensis et Silesie dux ac Lusatie marchio, ad perpetuam rei memo- riam. Summo rerum opifici, a quo nostra felicia regni gubernacula suscepimus, placere arbitramur, si predecessorum vestigiis inherentes, que pro animarum pie donata sunt, sanctissimis ecclesiis remedio protectionis nostre foveamus auxilio, atque veterum sanctas innovantes memorias in nostra pace plurimum affluentes, eciam partem cum piis donatoribus capiamus. Sane pro parte venerabilis Nicolai abbatis, Georgii prioris totiusque conventus monasterii Gradicensis sancti prothomartyris Stephani Praemonstratensis ordinis Olomucensis di- oecesis, maiestati nostre humiliter et cum instancia fuit supplicatum, quatenus ex solita regalis munificencie liberalitate dignaremur eidem monasterio confirmare omnes gracias, libertates, emunitates, donaciones, concessiones, laudabiles consuetudines, statuta, indulta, privilegia et iura universa a divis predecessoribus nostris, ducibus et regibus Boemie ac marchionibus Moravie, concessas et datas, presertim divi privilegium Wladislai, Boemorum regis secundi, predecessoris nostri, precipui eiusdem loci benefactoris, cuius tenor extenditur in hec verba [Sequitur privilegium Wladislai regis = Codex dipl. Mor. I, p.
Strana 74
74 XII. Jos. Teige: 270 nro. 293]. Quoniam autem idem monasterium pia devotione magno- que predecessorum nostrorum ad ipsum affectu in quam plurimis bonis exercuit, item supplicaverunt sibi bona infrascripta confirmari, videlicet oppidum Knihnicz et oppidum Switavka cum omnibus iuribus et pertinenciis; item oppidum Hranicz cum villis suis et pertinenciis, oppidum Oldrisow, quod eis Przemissl marchio Moraviae, prede- cessor noster, contulit graciose, cum suis pertinenciis ; item et villam in suburbio Olomucensi Ostrow cum suis pertinenciis. Nos sanctissi- marum ecclesiarum locis nunc post demolicionum suarum acutissimas pestes in reformacionis statum sub nostro regimine redire, utque suo ordini ut stella exemplis observancie lucere valeant et possint, pro- videre graciosius cupientes, non per errorem aut improvide, sed animo deliberato, sano procerum et fidelium nostrorum accedente consilio, auctoritate regia et marchionali Moravie, omnes gracias, libertates, emunitates, donaciones, concessiones, laudabiles consuetudines, statuta, indulta, privilegia et iura universa, a divis predecessoribus nostris Boemie regibus et marchionibus Moravie datas et concessas, data et concessa cum omnibus suis punctis, articulis, clausulis et sentenciis, ac si eorum tenores haberentur, privilegium vero Wladislai, regis secundi, predecessoris nostri, prout verbatim superius exprimitur, adhuc autem et oppida supramemorata cum suis pertinenciis, inno- vamus, approbamus, ratificamus, et presentibus graciose confirmamus, decernentes omnia et singula plenum, firmum perpetuumque robur obtinere. Supplemus insuper de plenitudine regie potestatis et mar- chionatus iam dicti omnem defectum, si quis in his nostris litteris pretextu materie vel forme verborum obvenire possit. Nulli ergo hominum licitum sit hanc paginam nostre confirmacionis, innovacionis, approbacionis, decreti, supplementi et inhibicionis infringere et ei ausu quovis temerario contraire. Si quis contradictor autem huius contumax inventus fuerit, indignacionem nostram gravissimam et penas in litteris predecessorum nostrorum ad hoc adiectas se noverit incur- surum. In quorum fidem has nostras litteras fieri et sigilli nostri iussimus appensione muniri. Datum Olomucz, die decima Februarii anno domini millesimo quadringentesimo quinquagesimo nono, regni nostri anno primo. Ad relacionem domini Caroli de Wlassim Hilarius decanus Omnium Sanctorum Prag.
74 XII. Jos. Teige: 270 nro. 293]. Quoniam autem idem monasterium pia devotione magno- que predecessorum nostrorum ad ipsum affectu in quam plurimis bonis exercuit, item supplicaverunt sibi bona infrascripta confirmari, videlicet oppidum Knihnicz et oppidum Switavka cum omnibus iuribus et pertinenciis; item oppidum Hranicz cum villis suis et pertinenciis, oppidum Oldrisow, quod eis Przemissl marchio Moraviae, prede- cessor noster, contulit graciose, cum suis pertinenciis ; item et villam in suburbio Olomucensi Ostrow cum suis pertinenciis. Nos sanctissi- marum ecclesiarum locis nunc post demolicionum suarum acutissimas pestes in reformacionis statum sub nostro regimine redire, utque suo ordini ut stella exemplis observancie lucere valeant et possint, pro- videre graciosius cupientes, non per errorem aut improvide, sed animo deliberato, sano procerum et fidelium nostrorum accedente consilio, auctoritate regia et marchionali Moravie, omnes gracias, libertates, emunitates, donaciones, concessiones, laudabiles consuetudines, statuta, indulta, privilegia et iura universa, a divis predecessoribus nostris Boemie regibus et marchionibus Moravie datas et concessas, data et concessa cum omnibus suis punctis, articulis, clausulis et sentenciis, ac si eorum tenores haberentur, privilegium vero Wladislai, regis secundi, predecessoris nostri, prout verbatim superius exprimitur, adhuc autem et oppida supramemorata cum suis pertinenciis, inno- vamus, approbamus, ratificamus, et presentibus graciose confirmamus, decernentes omnia et singula plenum, firmum perpetuumque robur obtinere. Supplemus insuper de plenitudine regie potestatis et mar- chionatus iam dicti omnem defectum, si quis in his nostris litteris pretextu materie vel forme verborum obvenire possit. Nulli ergo hominum licitum sit hanc paginam nostre confirmacionis, innovacionis, approbacionis, decreti, supplementi et inhibicionis infringere et ei ausu quovis temerario contraire. Si quis contradictor autem huius contumax inventus fuerit, indignacionem nostram gravissimam et penas in litteris predecessorum nostrorum ad hoc adiectas se noverit incur- surum. In quorum fidem has nostras litteras fieri et sigilli nostri iussimus appensione muniri. Datum Olomucz, die decima Februarii anno domini millesimo quadringentesimo quinquagesimo nono, regni nostri anno primo. Ad relacionem domini Caroli de Wlassim Hilarius decanus Omnium Sanctorum Prag.
Strana 75
O pramenech dějin kláštera Hradištského. 75 VI. Král Jiří povoluje, aby klášter hradištský mlýn svůj na Klášterské struze o 4 kola mohl rozšířiti. (V Praze, 21. února 1466.) Georgius dei gracia Boemie rex, Moravie marchio, Lucembur- gensis et Silesie dux ac Lusacie marchio, notum facimus tenore pre- sencium universis, quod nos utilitatibus et commodis monasterii Gra- dicensis, situati iuxta civitatem nostram Olomucz, quod superioribus annis plurimum destructum et desolatum erat, libenti animo faventes, ut sic facilius relevari posit, non per errorem aut improvide, sed animo deliberato, sano procerum et aliorum nostrorum fidelium acce- dente consilio, de certa nostra sciencia, auctoritate regia et marchio- nali Moravie religioso Georgio, abbati eiusdem monasterii, et suo conventui, devotis nostris dilectis, indulgemus et nostrum consensum concedimus, ut ipsi molendino suo ab antiquo constructo immediate sub monasterio iuxta ripam et fluvium transeuntem ex flumine Mo- ravia, dictum vulgariter Klassterska Struha, quod de quatuor rotis habetur, alias quatuor rotas adaugere et extruere libere valeant et possint sic, ut idem molendinum de octo rotis habeatur, prout ipsis melius et utilius videbitur expedire. Mandamus igitur universis et singulis subditis nostris fidelibus dilectis, signanter autem subcame- rario marchionatus nostri Moravie et civibus civitatis nostre Olomu- censis pro tempore existentibus, quatenus dictum abbatem et con- ventum suum in constructione predictarum quatuor rotarum, que prioribus quatuor rotis in dicto suo molendino adaugenda sunt, quovis modo non impediant, turbent aut molestent nec impediri, turbari aut molestari per quempiam permittant, quin pocius ipsos tueantur, pro- tegant et conservent sub pena indignacionis nostre, quam si secus fecerint, se noverint irremissibiliter incursuros. Presencium sub ap- pensione nostri regalis sigilli testimonio litterarum. Datum Prage, die vigesima prima Februarii, anno domini millesimo quadringen- tesimo sexagesimo sexto, regni nostri anno octavo. Ad mandatum domini regis. VII. Transumpt privilegia, kterým Karel IV. 5. května 1353 potvrdil výsady biskupství Olomouckého (Huber č. 1554). V Olomouci 3. června 1466. In nomine domini amen. Nos Joannes Sews, baccalarius in de- cretis, canonicus ecclesie, vicarius in spiritualibus et curie episco-
O pramenech dějin kláštera Hradištského. 75 VI. Král Jiří povoluje, aby klášter hradištský mlýn svůj na Klášterské struze o 4 kola mohl rozšířiti. (V Praze, 21. února 1466.) Georgius dei gracia Boemie rex, Moravie marchio, Lucembur- gensis et Silesie dux ac Lusacie marchio, notum facimus tenore pre- sencium universis, quod nos utilitatibus et commodis monasterii Gra- dicensis, situati iuxta civitatem nostram Olomucz, quod superioribus annis plurimum destructum et desolatum erat, libenti animo faventes, ut sic facilius relevari posit, non per errorem aut improvide, sed animo deliberato, sano procerum et aliorum nostrorum fidelium acce- dente consilio, de certa nostra sciencia, auctoritate regia et marchio- nali Moravie religioso Georgio, abbati eiusdem monasterii, et suo conventui, devotis nostris dilectis, indulgemus et nostrum consensum concedimus, ut ipsi molendino suo ab antiquo constructo immediate sub monasterio iuxta ripam et fluvium transeuntem ex flumine Mo- ravia, dictum vulgariter Klassterska Struha, quod de quatuor rotis habetur, alias quatuor rotas adaugere et extruere libere valeant et possint sic, ut idem molendinum de octo rotis habeatur, prout ipsis melius et utilius videbitur expedire. Mandamus igitur universis et singulis subditis nostris fidelibus dilectis, signanter autem subcame- rario marchionatus nostri Moravie et civibus civitatis nostre Olomu- censis pro tempore existentibus, quatenus dictum abbatem et con- ventum suum in constructione predictarum quatuor rotarum, que prioribus quatuor rotis in dicto suo molendino adaugenda sunt, quovis modo non impediant, turbent aut molestent nec impediri, turbari aut molestari per quempiam permittant, quin pocius ipsos tueantur, pro- tegant et conservent sub pena indignacionis nostre, quam si secus fecerint, se noverint irremissibiliter incursuros. Presencium sub ap- pensione nostri regalis sigilli testimonio litterarum. Datum Prage, die vigesima prima Februarii, anno domini millesimo quadringen- tesimo sexagesimo sexto, regni nostri anno octavo. Ad mandatum domini regis. VII. Transumpt privilegia, kterým Karel IV. 5. května 1353 potvrdil výsady biskupství Olomouckého (Huber č. 1554). V Olomouci 3. června 1466. In nomine domini amen. Nos Joannes Sews, baccalarius in de- cretis, canonicus ecclesie, vicarius in spiritualibus et curie episco-
Strana 76
XII. Jos. Teige: 76 palis Olomucensis officialis, notum facimus tenore presencium universis, quod constitutus coram nobis venerabilis vir dominus Joannes Rott de Carnovia, canonicus dicte ecclesie Olomucensis, ad instanciam et pro interesse reverendi patris domini Georgii abbatis et totius con- ventus monasterii sancti Stephani prothomartyris in Radisch extra muros Olomucenses, ordinis Praemonstratensis, quod quidem monaste- rium, ut proponebatur et extitit propositum, eisdem libertatibus, quibus ecclesia Olomucensis, est privilegiatum, quoddam privilegium ecclesie Olomucensis in pergameno scriptum, — uno sigillo aureo ro- tundo in filis sericis viridis coloris lucidioris et obscurioris impen- dens, in cuius medio ex una parte quasi valva seu porta ad modum turris supra elevata, et ex utraque parte eiusdem valve sive turris magne quedam alia turris minor quasi rotunda, unaqueque autem turrium in summitate habebat crucem ; in introitu vero eiusdem valve textus talis erat: Aurea Roma; littere autem circumferenciales in eadem parte sigilli ita legebantur: Roma caput mundi regit orbis frena rotundi; in parte vero altera eiusdem sigilli et in medio ipsius quedam imago imperialibus ornamentis parata sub corona, stolam ad modum crucis habens in pectore et cappa induta, sedens in sede maiestatis, tenens in manu dextra sceptrum et in sinistra pomum imperiale, fusa aut cusa, apparebatur; littere vero in circumferencia videbantur: „Carolus dei gracia Romanorum rex semper augustus et rex Boemie“, — salvum, sanum et integrum, non viciatum, nec in aliqua parte ipsius suspectum, sed omni prorsus vicio et suspicione carens, nobis exhibuit et presentavit, cuiusquidem privilegii tenor per omnia de verbo ad verbum sequitur et est talis. (Sequitur diploma Caroli IV = Codex, VIII p. 162 nr. 205.) Quo quidem privilegio sic, ut premittitur, nobis per prenominatum dominum Joannem exhibito et presentato, iidem dominus Joannes nomine prelibati domini Georgii abbatis et totius conventus mona- sterii Gradicensis antedicti et pro utilitate ac necessitate eorundem nobis debita cum instancia humiliter supplicavit, quatenus ipsius pri- vilegium transsumi, transcribi, copiari, exemplari et in formam publici instrumenti redigi cum interposicione auctoritatis et decreti dignaremur. Cuius supplicacioni utpote racionabili annuentes, viso huiusmodi et diligenter inspecto privilegio ipsoque absque omni vicio et suspicione reperto, ipsum trassumi, transscribi, copiari, exemplari et in publicam formam redigi mandavimus per Tiburcium, notarium nostrum publicum infrascriptum, volentes et tenore presencium de- cernentes, quod huiusmodi publico transsumpto fides adhibeatur tam
XII. Jos. Teige: 76 palis Olomucensis officialis, notum facimus tenore presencium universis, quod constitutus coram nobis venerabilis vir dominus Joannes Rott de Carnovia, canonicus dicte ecclesie Olomucensis, ad instanciam et pro interesse reverendi patris domini Georgii abbatis et totius con- ventus monasterii sancti Stephani prothomartyris in Radisch extra muros Olomucenses, ordinis Praemonstratensis, quod quidem monaste- rium, ut proponebatur et extitit propositum, eisdem libertatibus, quibus ecclesia Olomucensis, est privilegiatum, quoddam privilegium ecclesie Olomucensis in pergameno scriptum, — uno sigillo aureo ro- tundo in filis sericis viridis coloris lucidioris et obscurioris impen- dens, in cuius medio ex una parte quasi valva seu porta ad modum turris supra elevata, et ex utraque parte eiusdem valve sive turris magne quedam alia turris minor quasi rotunda, unaqueque autem turrium in summitate habebat crucem ; in introitu vero eiusdem valve textus talis erat: Aurea Roma; littere autem circumferenciales in eadem parte sigilli ita legebantur: Roma caput mundi regit orbis frena rotundi; in parte vero altera eiusdem sigilli et in medio ipsius quedam imago imperialibus ornamentis parata sub corona, stolam ad modum crucis habens in pectore et cappa induta, sedens in sede maiestatis, tenens in manu dextra sceptrum et in sinistra pomum imperiale, fusa aut cusa, apparebatur; littere vero in circumferencia videbantur: „Carolus dei gracia Romanorum rex semper augustus et rex Boemie“, — salvum, sanum et integrum, non viciatum, nec in aliqua parte ipsius suspectum, sed omni prorsus vicio et suspicione carens, nobis exhibuit et presentavit, cuiusquidem privilegii tenor per omnia de verbo ad verbum sequitur et est talis. (Sequitur diploma Caroli IV = Codex, VIII p. 162 nr. 205.) Quo quidem privilegio sic, ut premittitur, nobis per prenominatum dominum Joannem exhibito et presentato, iidem dominus Joannes nomine prelibati domini Georgii abbatis et totius conventus mona- sterii Gradicensis antedicti et pro utilitate ac necessitate eorundem nobis debita cum instancia humiliter supplicavit, quatenus ipsius pri- vilegium transsumi, transcribi, copiari, exemplari et in formam publici instrumenti redigi cum interposicione auctoritatis et decreti dignaremur. Cuius supplicacioni utpote racionabili annuentes, viso huiusmodi et diligenter inspecto privilegio ipsoque absque omni vicio et suspicione reperto, ipsum trassumi, transscribi, copiari, exemplari et in publicam formam redigi mandavimus per Tiburcium, notarium nostrum publicum infrascriptum, volentes et tenore presencium de- cernentes, quod huiusmodi publico transsumpto fides adhibeatur tam
Strana 77
O pramenech dějin kláštera Hradištského. 77 in iudicio quam extra, sicut ipsi privilegio originali antescripto, ipsumque publicum transsumptum fidem faciat in agendis, quibus omnibus et singulis nostram auctoritatem ordinariam interponimus et decretum. In quorum omnium testimonium et robur praesens publicum transsumptum scribi et publicari mandavimus sigillique officialatus curie episcopalis Olomucens is appensione iussimus com- muniri. Acta sunt hec anno domini millesimo quadringentesimo sexagesimo sexto, indictione quarta decima, die tercia mensis Junii, pontificatus sanctissimi in Christo patris et domini, domini Pauli, digna dei providencia pape secundi, anno secundo, presentibus ibidem honorabilibus dominis Ambrosio Ridel et Wenceslao Wodiczka, testibus ad premissa vocatis et rogatis, presbyteris et altaristis ecclesie Olomucensis. Et ego Tiburcius, natus olim Am- brosii de Bruna, clericus Olomucensis dioecesis, publicus alma imperiali aucto- ritate notarius, quia dicti privilegii ex- hibicioni et presentacioni aliisque omni- bus et singulis ac auctoritatis inter- posicioni, dum sic, ut premittitur, age- rentur et fierent, una cum dictis testibus presens interfui eaque sic fieri vidi et audivi, ideo ipsum privilegium de mandato prenominati ve- nerabilis domini Joannis Sews canonici et officialis Olomucensis trans- sumpsi, transscripsi, copiavi et in hanc formam publici transsumpti redegi, manu propria scripsi, nihil addendo neque minuendo, quod variaret sensum aut mutaret quorumlibet intellectum, sed ipso trans- sumpto cum suo originali de verbo ad verbum post habitam dili- gentem auscultacionem concordanciamque signo et nomine meis solitis una cum appensione sigilli officialatus curie episcopalis Olo- mucensis consignavi, vocatus et requisitus, in fidem et testimonium omnium premissorum. VIII. Král Vladislav povoluje svobodnou volbu opata konventu hradištskému. (V Trnové, 15. října 1510.) My Vladislaw, z božic milosti Uherský, Český, Dalmatský, Char- vátský král, margkrabie Moravský, Lucemburské a Slezské knieže
O pramenech dějin kláštera Hradištského. 77 in iudicio quam extra, sicut ipsi privilegio originali antescripto, ipsumque publicum transsumptum fidem faciat in agendis, quibus omnibus et singulis nostram auctoritatem ordinariam interponimus et decretum. In quorum omnium testimonium et robur praesens publicum transsumptum scribi et publicari mandavimus sigillique officialatus curie episcopalis Olomucens is appensione iussimus com- muniri. Acta sunt hec anno domini millesimo quadringentesimo sexagesimo sexto, indictione quarta decima, die tercia mensis Junii, pontificatus sanctissimi in Christo patris et domini, domini Pauli, digna dei providencia pape secundi, anno secundo, presentibus ibidem honorabilibus dominis Ambrosio Ridel et Wenceslao Wodiczka, testibus ad premissa vocatis et rogatis, presbyteris et altaristis ecclesie Olomucensis. Et ego Tiburcius, natus olim Am- brosii de Bruna, clericus Olomucensis dioecesis, publicus alma imperiali aucto- ritate notarius, quia dicti privilegii ex- hibicioni et presentacioni aliisque omni- bus et singulis ac auctoritatis inter- posicioni, dum sic, ut premittitur, age- rentur et fierent, una cum dictis testibus presens interfui eaque sic fieri vidi et audivi, ideo ipsum privilegium de mandato prenominati ve- nerabilis domini Joannis Sews canonici et officialis Olomucensis trans- sumpsi, transscripsi, copiavi et in hanc formam publici transsumpti redegi, manu propria scripsi, nihil addendo neque minuendo, quod variaret sensum aut mutaret quorumlibet intellectum, sed ipso trans- sumpto cum suo originali de verbo ad verbum post habitam dili- gentem auscultacionem concordanciamque signo et nomine meis solitis una cum appensione sigilli officialatus curie episcopalis Olo- mucensis consignavi, vocatus et requisitus, in fidem et testimonium omnium premissorum. VIII. Král Vladislav povoluje svobodnou volbu opata konventu hradištskému. (V Trnové, 15. října 1510.) My Vladislaw, z božic milosti Uherský, Český, Dalmatský, Char- vátský král, margkrabie Moravský, Lucemburské a Slezské knieže
Strana 78
78 XII. Jos. Teige: a Lužický margkrabie, oznamujem tiemto listem všem, že jest na nás vznesl velebný Pavel opat jmenem svým a všeho konventu klá- štera Hradiště blíž města Olomuce ležiecieho, nábožný věrný náš i milý, kterak jsú toho vždy od starodávna předkové jich užievali, že sobě vždy, když toho potřeba kázala, opata řádného obyčejného a hospodářného jejich řeholy a professí volily a vedle svých statut, svobod a zvyklostí voliti mohli. Prosíce nás při tom se vší pokorú, poněvadž jiní všichni klášterové v margkrabstvie Moravském takovú electij a volení mají, abychom jich také při tom milostivě zuostaviti a jim těch statut, svobod a užievání, co se volení opata dotýče, po- tvrditi ráčili. K jejchžto prosbě jsouce nakloněni, s dobrým rozmy- slem, naším jistým vědomím, mocí královskou v Čechách a jakožto margkrabie Moravský nahoře psaný opata a konvent nienější i bu- dúcí při takovém volení opata řádného a hospodářného jich profesí zuostavili jsme a tiemto listem zuostavujem na věčnost, potvrzujíce jim nahoře dotčených statut a svobod jich, co se toho volení dotýče, a dávajiec jim toho moc, kdyžby opat nahoře psaného kláštera umřel neb opatstvie vzdal aneb z hodných příčin zsazen byl, aby týž kon- vent nynější neb budúcí opata, tak jakž se nahoře píše, sobě volili a voliti mohli bez naší, budúcích našich králuov Českých a marg- krabie Moravských i jiných všech lidí duchovních i světských všeli- jaké překážky. A jestli bychom my neb budúcí naši králové Čeští a margkrabie Moravský přes toto obdarování naše jim opata dáti aneb vstrčiti ráčili, a oni jeho dobrovolně nevolili, tehdy takové dání opata nemá žádné moci ani pevnosti jmíti. Však toho jsme sobě i budúcím našim králuom Českým a margkrabiem Moravským moc pozuostavili: kdyžby kolvěk k tomu přišlo a nahoře psaný kon- vent opata volili, aby nám jej praesentovali, ač by osoba k tomu spravování hodná byla, abychom my k tomu povolenie naše dáti a jeho na též opatstvie stvrditi račili. Tomu na svědomie pečeť naši královskú k listu tomuto kázali jsme přivěsiti. Dán v Trnově ten úterý na svatú Hedviku leta božieho tisícieho pětistého desátého, královstvie našich Uherského dvacátého prvního a Českého čtyřicátého. Ex commissione maiestatis regie. IX. Transsumpt privilegii krále Přemysla Otakara klášteru hradištskému daných. (Codex III č. 378, IV č. 125.) V Olomouci 5. dubna 1511. In nomine domini amen. Noverint universi et singuli hoc presens publicum transsumptum inspecturi et audituri, quod nos Gregorius
78 XII. Jos. Teige: a Lužický margkrabie, oznamujem tiemto listem všem, že jest na nás vznesl velebný Pavel opat jmenem svým a všeho konventu klá- štera Hradiště blíž města Olomuce ležiecieho, nábožný věrný náš i milý, kterak jsú toho vždy od starodávna předkové jich užievali, že sobě vždy, když toho potřeba kázala, opata řádného obyčejného a hospodářného jejich řeholy a professí volily a vedle svých statut, svobod a zvyklostí voliti mohli. Prosíce nás při tom se vší pokorú, poněvadž jiní všichni klášterové v margkrabstvie Moravském takovú electij a volení mají, abychom jich také při tom milostivě zuostaviti a jim těch statut, svobod a užievání, co se volení opata dotýče, po- tvrditi ráčili. K jejchžto prosbě jsouce nakloněni, s dobrým rozmy- slem, naším jistým vědomím, mocí královskou v Čechách a jakožto margkrabie Moravský nahoře psaný opata a konvent nienější i bu- dúcí při takovém volení opata řádného a hospodářného jich profesí zuostavili jsme a tiemto listem zuostavujem na věčnost, potvrzujíce jim nahoře dotčených statut a svobod jich, co se toho volení dotýče, a dávajiec jim toho moc, kdyžby opat nahoře psaného kláštera umřel neb opatstvie vzdal aneb z hodných příčin zsazen byl, aby týž kon- vent nynější neb budúcí opata, tak jakž se nahoře píše, sobě volili a voliti mohli bez naší, budúcích našich králuov Českých a marg- krabie Moravských i jiných všech lidí duchovních i světských všeli- jaké překážky. A jestli bychom my neb budúcí naši králové Čeští a margkrabie Moravský přes toto obdarování naše jim opata dáti aneb vstrčiti ráčili, a oni jeho dobrovolně nevolili, tehdy takové dání opata nemá žádné moci ani pevnosti jmíti. Však toho jsme sobě i budúcím našim králuom Českým a margkrabiem Moravským moc pozuostavili: kdyžby kolvěk k tomu přišlo a nahoře psaný kon- vent opata volili, aby nám jej praesentovali, ač by osoba k tomu spravování hodná byla, abychom my k tomu povolenie naše dáti a jeho na též opatstvie stvrditi račili. Tomu na svědomie pečeť naši královskú k listu tomuto kázali jsme přivěsiti. Dán v Trnově ten úterý na svatú Hedviku leta božieho tisícieho pětistého desátého, královstvie našich Uherského dvacátého prvního a Českého čtyřicátého. Ex commissione maiestatis regie. IX. Transsumpt privilegii krále Přemysla Otakara klášteru hradištskému daných. (Codex III č. 378, IV č. 125.) V Olomouci 5. dubna 1511. In nomine domini amen. Noverint universi et singuli hoc presens publicum transsumptum inspecturi et audituri, quod nos Gregorius
Strana 79
O pramenech dějin kláštera Hradištského. 79 de Lewenberg canonicus, vicarius in spiritualibus, curieque episco- palis Olomucensis officialis, habuimus, vidimus, palpavimus et dili- genter inspeximus quasdam litteras patentes, videlicet serenissimi principis et domini domini Ottakari, quondam Boemie regis, ducis Austrie, Styrie, Carinthie, marchionis Moravie, in pergameno scriptas, sigilloque rotundo prefati domini regis Ottakari de communi alba cera impresso cum zonis sericeis viridis coloris impendentis, nec non quasdam litteras similiter in pergameno scriptas sigillis duobus ob- longis, ut apparebat, impendentibus pergameneis eciam de cera alba communi cere impressis roboratas, sanas, integras, omnique suspi- cione carentes, pro parte venerabilis patris domini Pauli abbatis mo- nasterii Gradicensis, Praemonstratensis ordinis, extra muros civitatis Olomucz situati ac totius conventus eiusdem monasterii, publice coram nobis exhibitas et productas, quarum quidem litterarum huiusmodi tenores de verbo ad verbum sequuntur et sunt tales. [Sequitur di- ploma = Codex IV p. 173 nr. 125.] Tenor secundarum litterarum sequitur [= Codex III p. 380 nr. 378]. Quibus quidem litteris pre- insertis per nos, ut premittitur, visis et diligenter inspectis, fuimus pro parte prefati venerabilis patris domini Pauli, abbatis Gradicensis, conventus eiusdem, debita cum instancia requisiti, quatenus litteras huiusmodi transsumi, exemplari et in publicam transsumpti formam redigi mandaremus, auctoritatemque nostram interponeremus pariter et decretum. Nos igitur Gregorius, canonicus, vicarius et officialis prefatus, requisitionem huiusmodi iustam recensentes et consonam ra- cioni, quodque iusta petentibus non est denegandus assensus, idcirco huiusmodi litteras per notarium publicum scribamque nostrum infra- scriptum ipsas litteras cum suis originalibus de verbo ad verbum exemplari mandavimus et transsumi, nil addendo vel minuendo, quibus omnibus et singulis auctoritatem nostram interposuimus pariter et decretum, et ad ampliorem fidem evidentiusque testimonium pre- missorum sigillum officialatus curie episcopalis Olomucensis presen- tibus duximus appendendum. Datum et actum Olomucz, die Mer- curii quinta mensis Martii, anno domini millesimo quinquentesimo undecimo.
O pramenech dějin kláštera Hradištského. 79 de Lewenberg canonicus, vicarius in spiritualibus, curieque episco- palis Olomucensis officialis, habuimus, vidimus, palpavimus et dili- genter inspeximus quasdam litteras patentes, videlicet serenissimi principis et domini domini Ottakari, quondam Boemie regis, ducis Austrie, Styrie, Carinthie, marchionis Moravie, in pergameno scriptas, sigilloque rotundo prefati domini regis Ottakari de communi alba cera impresso cum zonis sericeis viridis coloris impendentis, nec non quasdam litteras similiter in pergameno scriptas sigillis duobus ob- longis, ut apparebat, impendentibus pergameneis eciam de cera alba communi cere impressis roboratas, sanas, integras, omnique suspi- cione carentes, pro parte venerabilis patris domini Pauli abbatis mo- nasterii Gradicensis, Praemonstratensis ordinis, extra muros civitatis Olomucz situati ac totius conventus eiusdem monasterii, publice coram nobis exhibitas et productas, quarum quidem litterarum huiusmodi tenores de verbo ad verbum sequuntur et sunt tales. [Sequitur di- ploma = Codex IV p. 173 nr. 125.] Tenor secundarum litterarum sequitur [= Codex III p. 380 nr. 378]. Quibus quidem litteris pre- insertis per nos, ut premittitur, visis et diligenter inspectis, fuimus pro parte prefati venerabilis patris domini Pauli, abbatis Gradicensis, conventus eiusdem, debita cum instancia requisiti, quatenus litteras huiusmodi transsumi, exemplari et in publicam transsumpti formam redigi mandaremus, auctoritatemque nostram interponeremus pariter et decretum. Nos igitur Gregorius, canonicus, vicarius et officialis prefatus, requisitionem huiusmodi iustam recensentes et consonam ra- cioni, quodque iusta petentibus non est denegandus assensus, idcirco huiusmodi litteras per notarium publicum scribamque nostrum infra- scriptum ipsas litteras cum suis originalibus de verbo ad verbum exemplari mandavimus et transsumi, nil addendo vel minuendo, quibus omnibus et singulis auctoritatem nostram interposuimus pariter et decretum, et ad ampliorem fidem evidentiusque testimonium pre- missorum sigillum officialatus curie episcopalis Olomucensis presen- tibus duximus appendendum. Datum et actum Olomucz, die Mer- curii quinta mensis Martii, anno domini millesimo quinquentesimo undecimo.
Strana 80
Seznam listin, o nichž tuto jednáno, dle Bočkova Oodexu. Díl 1. Č. 182 p. 20—23, 52. 25. „ 183 p. 23— p. 26. „ 185 p. 26. „ 194 p. 26. „ 206 p. 27. „ 209 » 210 p. 26. p. 26. „ 218 p. 27, „ 219 „ 225 p. 28. 29. „ 235 p. 28, „ 266 p. 30. „ 288 p. 30, 31. „ 293 p. 22, 23, 31—34, 52, 58, 63. „ 307 p. 34. p. 34. „ 311 p. 34. „ 319 p. 34, 35. „ 325 p. 35. „ 338 p. 34, 35. „ 364 p. 35, 36. „ 365 „ 373 p. 35. Díl II. Č. 2 p. 37, 38, 59. „ 11 p. 38. „ 67 p. 40, 41. p. 40, 59. „ 68 „ 69 p. 39, 40, 59. „ 131 p. 41. 52. Č. 161 p. 41. 203 p. 42. „ 235 p. 42, p. 43. 240 p. 43. 241 p. 42. „ 291 292 44, 52, 58. p. 43, 310 p. 58. 327 p. 44, 46, 53. 43. „ „ „ „ „ „ Díl III. Č. 93 p. 47. „ 109 p. 47. p. 47, 48, 53, 59. v 142 p. 48. „ 158 p. 48—49. „ 218 p. 49. „ 231 356 p. 49. 378 p. 49, 69. 394 p. 50, 59. 405 p. 51. Díl IV. Č. 30 p. 51, 52, 60. 59. „ 40 p. 52, p. 54. „ 48 p. 54. „ 53 p. 54. „ 69 72 p. 54. p. 54. 91 99 p. 54. „ „ „ „ Č. 100 p. 54. 118 p. 54. „ 120 p. 54, „ p. 54. 122 „ p. 54. 124 „ p. 54, „ 125 p. 54. „ 129 p. 54. „ 141 p. 55. „ 148 p. 55. „ 150 p. 55. „ 165 p. 55. „ 170 p. 55. „ 172 p. 55. „ 174 p. 55. „ 178 p. 56. „ 179 p. 56, „ 180 p. 56. 203 p. 56. 204 223 p. 57. 239 p. 57. 244 p. 56, p. 57. 245 p. 57. „ 258 269 p. 57, 58. p. 58, 59. 281 „ „ 302 p. 58. 55. 69. 59. „ „ „ „ 57. „ „ „ Díl V. Č. 19 p. 44. „ 42 p. 58. „ „ „ —080.— Nákladem Královské České Společnosti Náuk. — Tiskem dra. Edv. Grégra v Praze 1893.
Seznam listin, o nichž tuto jednáno, dle Bočkova Oodexu. Díl 1. Č. 182 p. 20—23, 52. 25. „ 183 p. 23— p. 26. „ 185 p. 26. „ 194 p. 26. „ 206 p. 27. „ 209 » 210 p. 26. p. 26. „ 218 p. 27, „ 219 „ 225 p. 28. 29. „ 235 p. 28, „ 266 p. 30. „ 288 p. 30, 31. „ 293 p. 22, 23, 31—34, 52, 58, 63. „ 307 p. 34. p. 34. „ 311 p. 34. „ 319 p. 34, 35. „ 325 p. 35. „ 338 p. 34, 35. „ 364 p. 35, 36. „ 365 „ 373 p. 35. Díl II. Č. 2 p. 37, 38, 59. „ 11 p. 38. „ 67 p. 40, 41. p. 40, 59. „ 68 „ 69 p. 39, 40, 59. „ 131 p. 41. 52. Č. 161 p. 41. 203 p. 42. „ 235 p. 42, p. 43. 240 p. 43. 241 p. 42. „ 291 292 44, 52, 58. p. 43, 310 p. 58. 327 p. 44, 46, 53. 43. „ „ „ „ „ „ Díl III. Č. 93 p. 47. „ 109 p. 47. p. 47, 48, 53, 59. v 142 p. 48. „ 158 p. 48—49. „ 218 p. 49. „ 231 356 p. 49. 378 p. 49, 69. 394 p. 50, 59. 405 p. 51. Díl IV. Č. 30 p. 51, 52, 60. 59. „ 40 p. 52, p. 54. „ 48 p. 54. „ 53 p. 54. „ 69 72 p. 54. p. 54. 91 99 p. 54. „ „ „ „ Č. 100 p. 54. 118 p. 54. „ 120 p. 54, „ p. 54. 122 „ p. 54. 124 „ p. 54, „ 125 p. 54. „ 129 p. 54. „ 141 p. 55. „ 148 p. 55. „ 150 p. 55. „ 165 p. 55. „ 170 p. 55. „ 172 p. 55. „ 174 p. 55. „ 178 p. 56. „ 179 p. 56, „ 180 p. 56. 203 p. 56. 204 223 p. 57. 239 p. 57. 244 p. 56, p. 57. 245 p. 57. „ 258 269 p. 57, 58. p. 58, 59. 281 „ „ 302 p. 58. 55. 69. 59. „ „ „ „ 57. „ „ „ Díl V. Č. 19 p. 44. „ 42 p. 58. „ „ „ —080.— Nákladem Královské České Společnosti Náuk. — Tiskem dra. Edv. Grégra v Praze 1893.
- 1: Úvod
- 3: Prameny letopisné
- 19: Prameny listinné
- 62: Přílohy
- 80: Seznam listin