z 70 stránek
Titul
I
II
Amtliche Schreiben
567
568
569
570
571
572
573
574
575
576
577
578
579
580
581
582
583
584
585
586
587
588
589
590
591
592
593
594
595
596
597
598
599
600
601
602
603
604
605
606
607
608
609
610
611
612
613
614
615
616
617
618
Register
619
620
621
622
623
624
625
626
627
628
629
630
631
632
633
634
Název:
Fontes rerum Austriacarum. Österreichische Geschichtsquellen. II Diplomatica et Acta; 68 Bd. Der Briefwechsel des Eneas Silvius Piccolomini : Abt. 3: Brief als Bischof von Siena : Briefe von seiner Erhebung zum Bischof von Siena bis zum Ausgang des Regensburger Reichstages (23. September 1450 - 1. Juni 1454). Teil 2
Autor:
Wolkan, Rudolf
Rok vydání:
1918
Místo vydání:
Wien
Počet stran celkem:
70
Obsah:
- I: Titul
- 567: Amtliche Schreiben
- 619: Register
upravit
Strana I
Der Briefwechsel des Eneas Silvius Piccolomini Herausgegeben von Rudolf Wolkan III. Abteilung: Briefe als Bischof von Siena 1. Band: Briefe von seiner Erhebung zum Bischof von Siena bis zum Ausgang des Regensburger Reichstages (23. September 1450 — 1. Juni 1454) II. Teil. Amtliche Schreiben. Wien, 1918 In Kommission bei Alfred Hölder k. u. k. Hof- und Universitäts-Buchhändler Buchhändler der kaiserlichen Akademie der Wissenschaften in Wien
Der Briefwechsel des Eneas Silvius Piccolomini Herausgegeben von Rudolf Wolkan III. Abteilung: Briefe als Bischof von Siena 1. Band: Briefe von seiner Erhebung zum Bischof von Siena bis zum Ausgang des Regensburger Reichstages (23. September 1450 — 1. Juni 1454) II. Teil. Amtliche Schreiben. Wien, 1918 In Kommission bei Alfred Hölder k. u. k. Hof- und Universitäts-Buchhändler Buchhändler der kaiserlichen Akademie der Wissenschaften in Wien
Strana II
Kaiserliche Akademie der Wissenschaften in Wien Philosophisch-historische Klasse Historische Kommission Fontes rerum austriacarum Österreichische Geschichtsquellen Zweite Abteilung Diplomataria et acta 68. Band Der Briefwechsel des Eneas Silvius Piccolomini III. Abteilung 1. Band Wien, 1918 In Kommission bei Alfred Hölder K. u. k. Hof- und Universitäts-Buchhändler Buchhändler der kaiserlichen Akademie der Wissenschaften in Wien
Kaiserliche Akademie der Wissenschaften in Wien Philosophisch-historische Klasse Historische Kommission Fontes rerum austriacarum Österreichische Geschichtsquellen Zweite Abteilung Diplomataria et acta 68. Band Der Briefwechsel des Eneas Silvius Piccolomini III. Abteilung 1. Band Wien, 1918 In Kommission bei Alfred Hölder K. u. k. Hof- und Universitäts-Buchhändler Buchhändler der kaiserlichen Akademie der Wissenschaften in Wien
Strana 567
II. Teil. Amtliche Schreiben.
II. Teil. Amtliche Schreiben.
Strana 568
Strana 569
I. Kaiser Friedrich an Alessandro da Gonzaga; Wiener-Neustadt, 21. Märs 1451. Investitur mit einigen Gütern. Aus Lünig, Codex diplomatic. Italiae 8, 1814. Fridericus, dei gratia Romanorum rex semper augustus, Austrie, Styrie, Carinthie et Carniole dux, dominus Marchie, Sclavonice et portus Naonis, comes in Habsburg, Tyrolis, Fer- retis et in Kyburg, marchio Burgovie et lantgravius Alsacie, illustri Alexandro de Gonzaga, filio quondam illustris Johannis Francisci marchionis Mantue, nostro et imperii sacri fideli dilecto gratiam regiam et omne bonum. Illustris, fidelis, dilecte. ingens devotionis affectus et sincere fidelitatis zelus, quem tu ac progenitores tui ad nos et sacrum Romanum imperium semper habuistis, nos inducunt, ut tibi in his, que tui honoris ac status incrementum respiciunt, propen- siores simus et ad ea tibi concedenda gratiosius invitemur. sane pro parte tua nobis per honorabilem Ludovicum de Crema, decretorum doctorem, nuncium et procuratorem tuum, supplex exhibita petitio continebat, quatenus te et heredes tuos de in- frascriptis terris, castris, opidis, fortiliciis et locis, videlicet Caendo cum ponte super flumen Olii, nec non Revelino seu fortilicio ultra dictum flumen Olii versus territorium Cremonense cum omnibus villis ei subjectis, videlicet Bozolano, Aquanigra, Be- veraria, Mosio, Casel Romano, Fontanella, Volungo cum suo fortilicio et Garzageto, item castro Castelgiufredi, Medule cum villa Guidezoli, item castro a Stiveriis cum villa Solfarini, item castro Redoldischi cum monte cuculo, sancto Fermo et sancto Salvatore, item castro Mariane, item castro Asule cum Casaloldo et suo fortilicio Romodelo superiore et inferiore et Mariana versus Aquam nigram, item castro Lonati et universaliter de omnibus rochis, fortiliciis, villis territorii Brixiensis cum suis curtis, per- tinentiis et jurisdictionibus, que quondam prefatus tuus genitor
I. Kaiser Friedrich an Alessandro da Gonzaga; Wiener-Neustadt, 21. Märs 1451. Investitur mit einigen Gütern. Aus Lünig, Codex diplomatic. Italiae 8, 1814. Fridericus, dei gratia Romanorum rex semper augustus, Austrie, Styrie, Carinthie et Carniole dux, dominus Marchie, Sclavonice et portus Naonis, comes in Habsburg, Tyrolis, Fer- retis et in Kyburg, marchio Burgovie et lantgravius Alsacie, illustri Alexandro de Gonzaga, filio quondam illustris Johannis Francisci marchionis Mantue, nostro et imperii sacri fideli dilecto gratiam regiam et omne bonum. Illustris, fidelis, dilecte. ingens devotionis affectus et sincere fidelitatis zelus, quem tu ac progenitores tui ad nos et sacrum Romanum imperium semper habuistis, nos inducunt, ut tibi in his, que tui honoris ac status incrementum respiciunt, propen- siores simus et ad ea tibi concedenda gratiosius invitemur. sane pro parte tua nobis per honorabilem Ludovicum de Crema, decretorum doctorem, nuncium et procuratorem tuum, supplex exhibita petitio continebat, quatenus te et heredes tuos de in- frascriptis terris, castris, opidis, fortiliciis et locis, videlicet Caendo cum ponte super flumen Olii, nec non Revelino seu fortilicio ultra dictum flumen Olii versus territorium Cremonense cum omnibus villis ei subjectis, videlicet Bozolano, Aquanigra, Be- veraria, Mosio, Casel Romano, Fontanella, Volungo cum suo fortilicio et Garzageto, item castro Castelgiufredi, Medule cum villa Guidezoli, item castro a Stiveriis cum villa Solfarini, item castro Redoldischi cum monte cuculo, sancto Fermo et sancto Salvatore, item castro Mariane, item castro Asule cum Casaloldo et suo fortilicio Romodelo superiore et inferiore et Mariana versus Aquam nigram, item castro Lonati et universaliter de omnibus rochis, fortiliciis, villis territorii Brixiensis cum suis curtis, per- tinentiis et jurisdictionibus, que quondam prefatus tuus genitor
Strana 570
570 tenuit et possedit, et tibi veluti ejus legitimo filio in ipsius testamento reliquit, ac de quibus prefatus genitor tuus ac tu a quondam Filippo Maria, duce Mediolani, fuistis investiti, de Romana regie dignitatis nostre auctoritate investire et ea tibi et prefatis heredibus tuis in beneficium ac feudum de novo concedere gratiose dignaremur. hos itaque ad premissa tua ac progenitorum tuorum merita et presertim ad sinceram atque illibatam fidelitatem, quam erga nos et imperium sacrum hucusque constanter ac inviolabiliter observastis, dignam considerationem habentes sano ad hoc venerabilium et illustrium principum, prelatorum, ducum, marchionum, comitum, baronum et aliorum procerum et nobilium sacri imperii fidelium dilectorum nostrorum accedente consilio tibi et heredibus tuis masculis ex te legitime descendentibus ac in eorum defectum fratribus tibi ex predicto testamento paterno succedentibus predictas terras, castra, opida, rochas et fortalicia sic, ut premittitur, per quondam patrem et genitorem tuum in territorio Brixiensi habita et possessa una cum universis et singulis eorum et cujuslibet ipsorum villis et curtis, collonis et pertinenciis nec non cum omnibus honoribus, juribus ac jurisdictionibus, redditibus et introitibus, ibidem tem- pore mortis patris tui per te quomodolibet repertis, videlicet daciis, theoloneis, vectigalibus, pedagiis, guidagiis, salmariis, traveriis, imbotatibus, limitationibus, condemnationibus damno- rum datorum et aliis quibuscumque pontibus, portibus, aquis et fluminibus publicis vel privatis, rivis, rugeriis, arastariis, polesinis, molendinis, piscariis, albergariis, pratis, pascuis, silvis, nemoribus, venationibus, territoriis et confinibus nec non mero et mixto imperio ac omnimoda jurisdictione, dominio et gladii potestate tanquam ad nos et sacrum imperium per obitum prefati ducis Mediolani, quo ad superioritatem et jus investiture devo- luta auctoritate regia de certa scientia atque plenitudine potestatis damus et concedimus ea tibi et prefatis heredibus tuis in feudum et beneficium nobile, liberum, francum et antiquum conferendo prefatum Ludovicum, nuntium et procuratorem tuum, ad hoc legitimo et sufficienti mandato suffultum, per te ac tuo nomine humiliter petentem et acceptantem, prefata auctoritate solemniter investientes accepto et prestito nobis ab eo in animam tuam debite fidelitatis, homagii et subjectionis juramento. volentes et hoc regio edicto statuentes, quod tu et prefati heredes tui prefatas terras, castra, opida, fortilicia et loca ex nunc in antea a nobis
570 tenuit et possedit, et tibi veluti ejus legitimo filio in ipsius testamento reliquit, ac de quibus prefatus genitor tuus ac tu a quondam Filippo Maria, duce Mediolani, fuistis investiti, de Romana regie dignitatis nostre auctoritate investire et ea tibi et prefatis heredibus tuis in beneficium ac feudum de novo concedere gratiose dignaremur. hos itaque ad premissa tua ac progenitorum tuorum merita et presertim ad sinceram atque illibatam fidelitatem, quam erga nos et imperium sacrum hucusque constanter ac inviolabiliter observastis, dignam considerationem habentes sano ad hoc venerabilium et illustrium principum, prelatorum, ducum, marchionum, comitum, baronum et aliorum procerum et nobilium sacri imperii fidelium dilectorum nostrorum accedente consilio tibi et heredibus tuis masculis ex te legitime descendentibus ac in eorum defectum fratribus tibi ex predicto testamento paterno succedentibus predictas terras, castra, opida, rochas et fortalicia sic, ut premittitur, per quondam patrem et genitorem tuum in territorio Brixiensi habita et possessa una cum universis et singulis eorum et cujuslibet ipsorum villis et curtis, collonis et pertinenciis nec non cum omnibus honoribus, juribus ac jurisdictionibus, redditibus et introitibus, ibidem tem- pore mortis patris tui per te quomodolibet repertis, videlicet daciis, theoloneis, vectigalibus, pedagiis, guidagiis, salmariis, traveriis, imbotatibus, limitationibus, condemnationibus damno- rum datorum et aliis quibuscumque pontibus, portibus, aquis et fluminibus publicis vel privatis, rivis, rugeriis, arastariis, polesinis, molendinis, piscariis, albergariis, pratis, pascuis, silvis, nemoribus, venationibus, territoriis et confinibus nec non mero et mixto imperio ac omnimoda jurisdictione, dominio et gladii potestate tanquam ad nos et sacrum imperium per obitum prefati ducis Mediolani, quo ad superioritatem et jus investiture devo- luta auctoritate regia de certa scientia atque plenitudine potestatis damus et concedimus ea tibi et prefatis heredibus tuis in feudum et beneficium nobile, liberum, francum et antiquum conferendo prefatum Ludovicum, nuntium et procuratorem tuum, ad hoc legitimo et sufficienti mandato suffultum, per te ac tuo nomine humiliter petentem et acceptantem, prefata auctoritate solemniter investientes accepto et prestito nobis ab eo in animam tuam debite fidelitatis, homagii et subjectionis juramento. volentes et hoc regio edicto statuentes, quod tu et prefati heredes tui prefatas terras, castra, opida, fortilicia et loca ex nunc in antea a nobis
Strana 571
571 et successoribus nostris Romanorum regibus et imperatoribus ac ipso sacro Romano imperio immediate tenere et recognoscere debeatis, quemadmodum alii nobiles feudatarii et vasalli imperii in partibus Lombardie sua feuda a nobis et imperio sacro tenent atque recognoscunt, quodque in eisdem terris, castris, villis et eorum territoriis plenam, liberam et omnimodam potestatem ac jurisdictionem gerere, facere, exercere omniaque et singula onera tam realia quam personalia et mixta tibi imponere, exigere et levare possitis, quam et que alia sacri imperii feudatarii et vasalli in istis partibus in terris et studiis sibi subjectis gerere, facere et exercere imponereque exigere et levare consueverunt et secundum quod pro nostra et vestra nec non sacri imperii dictarumque terrarum et locorum commodo, utilitate et conser- vatione videretis expedire, adjicientes expresse, quod si forsitan aliqua predictorum jurium utpote datiorum, vectigalium, pedagio- rum, imbotatuum, molendinorum, portuum, pontium et aliorum hactenus per te vel predecessores tuos neglecta vel etiam alia preterquam imperiali auctoritate et consensu indebite et irracio- nabiliter remissa seu condonata forent, quod tu et predicti heredes tui illa nostra ac sacri imperii auctoritate revocare, recuperare et ad eum statum reducere possitis, quem major pars territorii Brixiensis facit et observat, quacunque remissione, pacto, con- ventione aut temporis cursu non obstante. quocirca universis et singulis dictarum terrarum, castrorum, villarum et locorum subditis civibus, incolis, inhabitatoribus, pensionariis, censuariis, collonis, rusticis, agricolis et aliis quibuscunque districte preci- piendo mandamus, quatenus tibi et prefatis heredibus tuis, sicut premittitur a nobis investitis, ex nunc in antea tanquam eorum veris, legitimis et naturalibus dominis in omnibus et singulis premissis pareant et obediant reverenter exhibeantque in cunctis debitam fidelitatis obedientiam, reverentiam pariter et honorem, nostra tamen et imperii sacri superioritate, auctoritate, jure, proprietate ac debita recognitione semper salvis, insuper universis et singulis principibus ecclesiasticis et secularibus, ducibus, mar- chionibus, comitibus, baronibus, nobilibus, vicariis, potestatibus, capitaneis, commissariis ac locum tenentibus nec non terrarum, civitatum et locorum communitatibus, gubernatoribus et rectoribus eorundem tenore presentium committimus et mandamus, quatenus te et heredes tuos predictos, antedictis terris, castris, opidis, villis, juribus et jurisdictionibus, datiis, theoloneis, vectigalibus
571 et successoribus nostris Romanorum regibus et imperatoribus ac ipso sacro Romano imperio immediate tenere et recognoscere debeatis, quemadmodum alii nobiles feudatarii et vasalli imperii in partibus Lombardie sua feuda a nobis et imperio sacro tenent atque recognoscunt, quodque in eisdem terris, castris, villis et eorum territoriis plenam, liberam et omnimodam potestatem ac jurisdictionem gerere, facere, exercere omniaque et singula onera tam realia quam personalia et mixta tibi imponere, exigere et levare possitis, quam et que alia sacri imperii feudatarii et vasalli in istis partibus in terris et studiis sibi subjectis gerere, facere et exercere imponereque exigere et levare consueverunt et secundum quod pro nostra et vestra nec non sacri imperii dictarumque terrarum et locorum commodo, utilitate et conser- vatione videretis expedire, adjicientes expresse, quod si forsitan aliqua predictorum jurium utpote datiorum, vectigalium, pedagio- rum, imbotatuum, molendinorum, portuum, pontium et aliorum hactenus per te vel predecessores tuos neglecta vel etiam alia preterquam imperiali auctoritate et consensu indebite et irracio- nabiliter remissa seu condonata forent, quod tu et predicti heredes tui illa nostra ac sacri imperii auctoritate revocare, recuperare et ad eum statum reducere possitis, quem major pars territorii Brixiensis facit et observat, quacunque remissione, pacto, con- ventione aut temporis cursu non obstante. quocirca universis et singulis dictarum terrarum, castrorum, villarum et locorum subditis civibus, incolis, inhabitatoribus, pensionariis, censuariis, collonis, rusticis, agricolis et aliis quibuscunque districte preci- piendo mandamus, quatenus tibi et prefatis heredibus tuis, sicut premittitur a nobis investitis, ex nunc in antea tanquam eorum veris, legitimis et naturalibus dominis in omnibus et singulis premissis pareant et obediant reverenter exhibeantque in cunctis debitam fidelitatis obedientiam, reverentiam pariter et honorem, nostra tamen et imperii sacri superioritate, auctoritate, jure, proprietate ac debita recognitione semper salvis, insuper universis et singulis principibus ecclesiasticis et secularibus, ducibus, mar- chionibus, comitibus, baronibus, nobilibus, vicariis, potestatibus, capitaneis, commissariis ac locum tenentibus nec non terrarum, civitatum et locorum communitatibus, gubernatoribus et rectoribus eorundem tenore presentium committimus et mandamus, quatenus te et heredes tuos predictos, antedictis terris, castris, opidis, villis, juribus et jurisdictionibus, datiis, theoloneis, vectigalibus
Strana 572
572 et ceteris omnibus supradictis tanquam a nobis investitum et investitos uti, frui et gaudere patiantur nec vos in aliquo molestent aut perturbent aut ab aliis quibuslibet sinant et per- mittant quovis modo molestari. volumus etiam ac tenore presentium de prefata Romana regia potestate declaramus, quod, si de civitate Brixia et ejus territorio contingeret aliquam personam seu com- munitatem per nos aut successores nostros Romanos reges aut imperatores investiri aut eosdem in vicariatum dari seu etiam alias datum fuisset, cui in hac parte derogamus et ex nunc volumus esse derogatum, quod in hujusmodi investitura aut vicariatu non intendimus neque volumus predictas terras, castra, opida et fortilicia aliquatenus comprendi, nisi de hoc specialis et expressa de verbo ad verbum mentio facta fuerit et per nos aut successores nostros presentibus expresse ac ex certa scientia specifice fuerit derogatum. presentium sub nostro regie majestatis sigilli appensione litterarum. datum in Nova civitate die vigesima prima mensis martii, anno domini 1451 regni nostri anno undecimo. R. Ad mandatum domini regis reverendo patre domino Enea, episcopo Senensi referente. Udalricus Waeltzli. II. Kaiser Friedrich an Papst Nikolaus V.; Wiener-Neustadt, 20. April 1453. Bittet, das ihm gewährte Recht der ersten Bitten ihm nicht schmälern zu lassen. Aus Vindob. 3389, Bl. 108; eigenhändig. Weiss Nr. 14, Voigt 208. Pape ex parte imperatoris. 1 Beatissime pater et domine noster reverendissime." quamvis non dubitamus, sanctitatem vestram' nostri honoris et commodi semper avidam esse, idque multis in rebus experti sumus, tamen quia multorum ad nos relatu deductum est, vestram3 clementiam nonnullorum precibus importunis inclinatam, primariarum precum" nostrarum5 juri derogantes clausulas indulsisse, non possumus Später: Beatissimo pape Nicolao summo pontifici Federicus imperator salutem plurimam dicit. — 2 Die Anrede später gestrichen. — 3 tuam. — 4 Urspringlich: primariis precibus. — 5 Ursprünglich folgte: per vestram beatitudinem nobis concessarum.
572 et ceteris omnibus supradictis tanquam a nobis investitum et investitos uti, frui et gaudere patiantur nec vos in aliquo molestent aut perturbent aut ab aliis quibuslibet sinant et per- mittant quovis modo molestari. volumus etiam ac tenore presentium de prefata Romana regia potestate declaramus, quod, si de civitate Brixia et ejus territorio contingeret aliquam personam seu com- munitatem per nos aut successores nostros Romanos reges aut imperatores investiri aut eosdem in vicariatum dari seu etiam alias datum fuisset, cui in hac parte derogamus et ex nunc volumus esse derogatum, quod in hujusmodi investitura aut vicariatu non intendimus neque volumus predictas terras, castra, opida et fortilicia aliquatenus comprendi, nisi de hoc specialis et expressa de verbo ad verbum mentio facta fuerit et per nos aut successores nostros presentibus expresse ac ex certa scientia specifice fuerit derogatum. presentium sub nostro regie majestatis sigilli appensione litterarum. datum in Nova civitate die vigesima prima mensis martii, anno domini 1451 regni nostri anno undecimo. R. Ad mandatum domini regis reverendo patre domino Enea, episcopo Senensi referente. Udalricus Waeltzli. II. Kaiser Friedrich an Papst Nikolaus V.; Wiener-Neustadt, 20. April 1453. Bittet, das ihm gewährte Recht der ersten Bitten ihm nicht schmälern zu lassen. Aus Vindob. 3389, Bl. 108; eigenhändig. Weiss Nr. 14, Voigt 208. Pape ex parte imperatoris. 1 Beatissime pater et domine noster reverendissime." quamvis non dubitamus, sanctitatem vestram' nostri honoris et commodi semper avidam esse, idque multis in rebus experti sumus, tamen quia multorum ad nos relatu deductum est, vestram3 clementiam nonnullorum precibus importunis inclinatam, primariarum precum" nostrarum5 juri derogantes clausulas indulsisse, non possumus Später: Beatissimo pape Nicolao summo pontifici Federicus imperator salutem plurimam dicit. — 2 Die Anrede später gestrichen. — 3 tuam. — 4 Urspringlich: primariis precibus. — 5 Ursprünglich folgte: per vestram beatitudinem nobis concessarum.
Strana 573
573 facere, quin1 aliquid super eo vestre? beatitudini scribamus" ac jus nostrum eidem iterum atque iterum commendemus." novit sanc- titas vestra," hoc jus primariarum precum nostris antecessoribus competiisse nosque illud a vestra" pietate confirmari obtinuisse." et si nunc vestra sanctitas" derogat' aliosque vel gratiarum ex- pectativarum vel indultorum vigore preferre? his vult,1° qui a nobis sunt nominati, gratia nostra vel irrita remanet vel parvi11 momenti, quod quidem non credimus esse vestre 12 mentis. cum enim nostri antecessores omnes fere per Germaniam et imperium sacrum ecclesias aut fundaverint aut fundatas magnifice amplia- verint, non est res magna, si nos ad vite nostre tempus in quavis collatione unum dumtaxat beneficium conferamus. eam ob causam sanctitatem vestram,13 quam nobis et imperio sacro non ambi- gimus affectam, rogamus attente, ut ex vestre14 more benignitatis ita providere velitis 15 et ordinare per regulas et declarationes oportunas, ut per quascunque gratias aut indulta quibusvis personis concessa aut in posterum concedenda nullum his pre- judicium generetur, qui vigore primariarum precum a nobis concessarum beneficia quevis expectent. id 16 quamvis debitum sit neque putemus nobis esse negandum, tamen pro singulari munere recipiemus ex vestra sanctitate quam etc. datum in Nova civitate die 20. aprilis 1453.17 III. Kaiser Friedrich an den Kardinal Juan Carvajal in Rom; Wiener-Neustadt, 21. April 1453. Ersucht ihn, sich beim Kaiser für die ungeschmälerte Wahrung seines Rechtes der ersten Bitten einsusetzen. Aus Vindob. 3389, Bl. 1087; eigenhändig. Weißs Nr. 15, Voigt 209. Cardinali sancti angeli ex parte imperatoris.18 Reverendissime in Christo pater, amice noster carissime.19 intelleximus relatu non dubio, sanctum dominum nostrum per suas facere quin später gestrichen. —2 tue. — non scribere. — commendare. — 5 tua. — 6 tua. — 7 vestra sanctitas später gestrichen. — 8 derogas. — 9 Gestrichen. — 1° prefers. — 11 Ursprünglich: nullius. — 12 Ursprünglich: de vestra; zuletzt tue. — 13 tuam sanctitatem. — 14 tue. — 15 velis. — 16 Ursprünglich folgte: erit. — 17 Das Datum steht am Rande. — 18 Späterer Zusatz am Rande: Fridericus imperator Johanni cardinali sancti angeli salutem plurimam dicit. — 19 Die einleitenden Worte später gestrichen. Das Recht der primariarum precum hatte Nikolaus dem Kaiser am 19. Mürz 1452 verliehen (Chmel, Reg. Anhang S. CXVII).
573 facere, quin1 aliquid super eo vestre? beatitudini scribamus" ac jus nostrum eidem iterum atque iterum commendemus." novit sanc- titas vestra," hoc jus primariarum precum nostris antecessoribus competiisse nosque illud a vestra" pietate confirmari obtinuisse." et si nunc vestra sanctitas" derogat' aliosque vel gratiarum ex- pectativarum vel indultorum vigore preferre? his vult,1° qui a nobis sunt nominati, gratia nostra vel irrita remanet vel parvi11 momenti, quod quidem non credimus esse vestre 12 mentis. cum enim nostri antecessores omnes fere per Germaniam et imperium sacrum ecclesias aut fundaverint aut fundatas magnifice amplia- verint, non est res magna, si nos ad vite nostre tempus in quavis collatione unum dumtaxat beneficium conferamus. eam ob causam sanctitatem vestram,13 quam nobis et imperio sacro non ambi- gimus affectam, rogamus attente, ut ex vestre14 more benignitatis ita providere velitis 15 et ordinare per regulas et declarationes oportunas, ut per quascunque gratias aut indulta quibusvis personis concessa aut in posterum concedenda nullum his pre- judicium generetur, qui vigore primariarum precum a nobis concessarum beneficia quevis expectent. id 16 quamvis debitum sit neque putemus nobis esse negandum, tamen pro singulari munere recipiemus ex vestra sanctitate quam etc. datum in Nova civitate die 20. aprilis 1453.17 III. Kaiser Friedrich an den Kardinal Juan Carvajal in Rom; Wiener-Neustadt, 21. April 1453. Ersucht ihn, sich beim Kaiser für die ungeschmälerte Wahrung seines Rechtes der ersten Bitten einsusetzen. Aus Vindob. 3389, Bl. 1087; eigenhändig. Weißs Nr. 15, Voigt 209. Cardinali sancti angeli ex parte imperatoris.18 Reverendissime in Christo pater, amice noster carissime.19 intelleximus relatu non dubio, sanctum dominum nostrum per suas facere quin später gestrichen. —2 tue. — non scribere. — commendare. — 5 tua. — 6 tua. — 7 vestra sanctitas später gestrichen. — 8 derogas. — 9 Gestrichen. — 1° prefers. — 11 Ursprünglich: nullius. — 12 Ursprünglich: de vestra; zuletzt tue. — 13 tuam sanctitatem. — 14 tue. — 15 velis. — 16 Ursprünglich folgte: erit. — 17 Das Datum steht am Rande. — 18 Späterer Zusatz am Rande: Fridericus imperator Johanni cardinali sancti angeli salutem plurimam dicit. — 19 Die einleitenden Worte später gestrichen. Das Recht der primariarum precum hatte Nikolaus dem Kaiser am 19. Mürz 1452 verliehen (Chmel, Reg. Anhang S. CXVII).
Strana 574
574 litteras diversis personis concessas primariis nostris precibus derogasse, quod nobis satis mirabile videtur, neque putamus, id ex sue pietatis mente penitus processisse, cum suam sancti- tatem nostris honoribus et commodis semper inclinatam et affec- tam invenerimus. et certe hoc jus imperii sacri non exigit, ut alii sibil preferantur, cum nostri antecessores et Romane et omnibus ecclesiis infinita pene beneficia contulerint. ea propter hortamur vestram reverendam paternitatem,2 quam nobis et imperio sacro affectissimam minime dubitamus, ut apud eundem dominum nostrum instare velit,3 ut aliquam oportunam declarationem faciat efficacem, per quam tales derogationes penitus aboleantur et qui sunt vigore precum nostrarum expectantes beneficia nulla- tenus frustrentur. in ea re nobis singularem complacentiam facietis4 benigno favore prosequendam. ex Nova civitate die 21. aprilis 1453. IV. Kaiser Friedrich an Piero da Noceto in Rom; Wiener-Neustadt, 21. April 1453. In derselben Angelegenheit. Aus Vindob. 3389, Bl. 108v; eigenhändig. Weißs Nr. 16, Voigt 210. Petro de Noxeto." Spectabilis, fidelis, dilecte." accepimus non incerto rumore, dominum nostrum sanctum in dies gracias facere diversas, per quas precibus nostris primariis expresse derogatur. que res nobis et mira est et molesta, cum juri nostro prejudicium fieri intelligamus et personas a nobis provisas decipi, quod non credimus esse de mente domini nostri, cujus pietatem nostris commodis et honoribus affectissimam semper invenimus. hor- tamur igitur te, cui etiam imperii honorem tueri incumbit,“ ut eidem domino nostro ex parte et nomine nostro supplices, ut tales derogationes penitus annullet et declarationes faciat opor- tunas, per quas nostri nominati vigore precum ita beneficia consequantur, sicut apostolice littere sonant neque postponantur 1 nobis. — 2 dignationem tuam. — 3 velis. — 4 facies. — 5 Am Rande: Fridericus imperator Petro de Noxeto salutem plurimam dicit. — “ Die einleitenden Worte später gestrichen. a Als comes palatinus, zu dem ihn Kaiser Friedrich am 23. April 1452 er- nannt hatte (Chmel, Reg. Nr. 2833).
574 litteras diversis personis concessas primariis nostris precibus derogasse, quod nobis satis mirabile videtur, neque putamus, id ex sue pietatis mente penitus processisse, cum suam sancti- tatem nostris honoribus et commodis semper inclinatam et affec- tam invenerimus. et certe hoc jus imperii sacri non exigit, ut alii sibil preferantur, cum nostri antecessores et Romane et omnibus ecclesiis infinita pene beneficia contulerint. ea propter hortamur vestram reverendam paternitatem,2 quam nobis et imperio sacro affectissimam minime dubitamus, ut apud eundem dominum nostrum instare velit,3 ut aliquam oportunam declarationem faciat efficacem, per quam tales derogationes penitus aboleantur et qui sunt vigore precum nostrarum expectantes beneficia nulla- tenus frustrentur. in ea re nobis singularem complacentiam facietis4 benigno favore prosequendam. ex Nova civitate die 21. aprilis 1453. IV. Kaiser Friedrich an Piero da Noceto in Rom; Wiener-Neustadt, 21. April 1453. In derselben Angelegenheit. Aus Vindob. 3389, Bl. 108v; eigenhändig. Weißs Nr. 16, Voigt 210. Petro de Noxeto." Spectabilis, fidelis, dilecte." accepimus non incerto rumore, dominum nostrum sanctum in dies gracias facere diversas, per quas precibus nostris primariis expresse derogatur. que res nobis et mira est et molesta, cum juri nostro prejudicium fieri intelligamus et personas a nobis provisas decipi, quod non credimus esse de mente domini nostri, cujus pietatem nostris commodis et honoribus affectissimam semper invenimus. hor- tamur igitur te, cui etiam imperii honorem tueri incumbit,“ ut eidem domino nostro ex parte et nomine nostro supplices, ut tales derogationes penitus annullet et declarationes faciat opor- tunas, per quas nostri nominati vigore precum ita beneficia consequantur, sicut apostolice littere sonant neque postponantur 1 nobis. — 2 dignationem tuam. — 3 velis. — 4 facies. — 5 Am Rande: Fridericus imperator Petro de Noxeto salutem plurimam dicit. — “ Die einleitenden Worte später gestrichen. a Als comes palatinus, zu dem ihn Kaiser Friedrich am 23. April 1452 er- nannt hatte (Chmel, Reg. Nr. 2833).
Strana 575
575 aliis, ut sit solidum et firmum, quod dominus noster nobis con- cessit et, quod nos aliis concedimus, non sit frustratorium. in eo nobis rem pergratam facies1 et debito tua erga imperium geres morem? nosque proinde tibi et tuis semper erimus gratiores. datum in Nova civitate die 21. aprilis 1453. V. Kaiser Friedrich an Heinrich Senfleben in Rom; Wiener-Neustadt, 21. April 1453. In derselben Angelegenheit. Aus Vindob. 3389, Bl. 108v; eigenhändig. Weiss Nr. 17, Voigt 211. Senfleben." Honorabilis, devote, dilecte noster." ex Reni et aliis parti- bus ad nos delatum est, litteras apostolicas reservationis et indulti gracias continentes emanasse, per quas primariis nostris precibus prejudicium maximum infertur, cum tales littere nominatim derogationes nostrarum habeant precum, quod nobis de domini nostri5 erga nos bona voluntate plurimum videtur mirabile, neque id a sua sanctitate expectavissemus. namque cum nostri antecessores omnibus ecclesiis per imperium constitutis beneficia quam plurima contulerint non est indignum, ut nos ad vitam nostram in quavis collatione unicum beneficium conferamus. invenimus enim antecessores nostros ex apostolice sedis benefi- centia non canonicatus aut‘ prebendas aut' parrochiales ecclesias solum, sed episcopatus per totum imperium contulisse. eapropter hortamur te pro debito, quo nobis et imperio sacro teneris, ut apud sanctum dominum nostrum oportunam facias diligentiam et instantiam, quod tales derogationes annullentur, quodquee 1 Gestrichen. — 2 facies satis; das folgende neque enim fas est ut gestrichen. —3 Am Rande: Fridericus imperator Henrico Senfleben salutem plurimam dicit. — “ Später gestrichen. — 5 Ursprünglich: nostri domini. — Später gestrichen. — 7 Ursprünglich folgte: alias. — 8 Ursprünglich: utque. a Uber Heinrich Senfleben, der in Bologna studiert hatte (Knod, Studenten in Bologna 702), Kanonikus in Passau (1454, pridie nonas novemb. Reg. Vat. 430 Bl. 200), Domherr zu Breslau und Archidiakon in Liegnitz (Heyne, Gesch. d. Bistums Breslau 3, 379 ff.; Schirrmacher Nr. 657, 690. Von Breslau 2, 2, 7), Archidiakon der Kirche U. L. F. in Glogau, Propst zu Worms und Rektor der Rathauskapelle „in Ottenheim" in Wien war (Quellen zur Gesch. d. Stadt Wien 2, Reg. Bd. 2 und 4), vgl. auch Bauch, Beiträge, Bd. 6.
575 aliis, ut sit solidum et firmum, quod dominus noster nobis con- cessit et, quod nos aliis concedimus, non sit frustratorium. in eo nobis rem pergratam facies1 et debito tua erga imperium geres morem? nosque proinde tibi et tuis semper erimus gratiores. datum in Nova civitate die 21. aprilis 1453. V. Kaiser Friedrich an Heinrich Senfleben in Rom; Wiener-Neustadt, 21. April 1453. In derselben Angelegenheit. Aus Vindob. 3389, Bl. 108v; eigenhändig. Weiss Nr. 17, Voigt 211. Senfleben." Honorabilis, devote, dilecte noster." ex Reni et aliis parti- bus ad nos delatum est, litteras apostolicas reservationis et indulti gracias continentes emanasse, per quas primariis nostris precibus prejudicium maximum infertur, cum tales littere nominatim derogationes nostrarum habeant precum, quod nobis de domini nostri5 erga nos bona voluntate plurimum videtur mirabile, neque id a sua sanctitate expectavissemus. namque cum nostri antecessores omnibus ecclesiis per imperium constitutis beneficia quam plurima contulerint non est indignum, ut nos ad vitam nostram in quavis collatione unicum beneficium conferamus. invenimus enim antecessores nostros ex apostolice sedis benefi- centia non canonicatus aut‘ prebendas aut' parrochiales ecclesias solum, sed episcopatus per totum imperium contulisse. eapropter hortamur te pro debito, quo nobis et imperio sacro teneris, ut apud sanctum dominum nostrum oportunam facias diligentiam et instantiam, quod tales derogationes annullentur, quodquee 1 Gestrichen. — 2 facies satis; das folgende neque enim fas est ut gestrichen. —3 Am Rande: Fridericus imperator Henrico Senfleben salutem plurimam dicit. — “ Später gestrichen. — 5 Ursprünglich: nostri domini. — Später gestrichen. — 7 Ursprünglich folgte: alias. — 8 Ursprünglich: utque. a Uber Heinrich Senfleben, der in Bologna studiert hatte (Knod, Studenten in Bologna 702), Kanonikus in Passau (1454, pridie nonas novemb. Reg. Vat. 430 Bl. 200), Domherr zu Breslau und Archidiakon in Liegnitz (Heyne, Gesch. d. Bistums Breslau 3, 379 ff.; Schirrmacher Nr. 657, 690. Von Breslau 2, 2, 7), Archidiakon der Kirche U. L. F. in Glogau, Propst zu Worms und Rektor der Rathauskapelle „in Ottenheim" in Wien war (Quellen zur Gesch. d. Stadt Wien 2, Reg. Bd. 2 und 4), vgl. auch Bauch, Beiträge, Bd. 6.
Strana 576
576 declaratio fiat, per quam nullum deinceps nostrarum gratiarum vigore expectantibus beneficia inferri possit prejudicium, quin ipsi juxta litterarum apostolicarum nobis concessarum vigorem promoveantur et assequantur intentum. ad quas res volumus, ut nostro nomine in assistentiam et directionem oportunam1 reve- rendissimos patres sancti Petri et sancti angeli cardinales, amicos nostros carissimos,' requiras et horteris, quos nostri honoris cupidos non ambigimus. super qua re' quicquid acceperis nobis quantocius rescribas ut, quid deinceps acturi sumus, eo melius intelligamus. similiter et de negocio“ venerabilis episcopi Senensis, de quo tibi alias sepe scripsimus, que sit mens pape non differas nos reddere certiores." datum in Nova civitate die 21. aprilis 1453. VI. Kaiser Friedrich an Nikolaus V.; Wiener-Neustadt, 14. Mai 1453. Erörterung der Freisinger und Passauer Frage. Aus Vindob. 3389, Bl. 118; eigenhändig. Weiß Nr. 34. Domino nostro ex parte imperatoris. Beatissime pater et domine noster reverendissime. gratissi- mum fuit nobis vestre sanctitatis breve, quod novissime accepi- mus, in quo vestra erga nos ingens et singularis benivolentia atque ardens affectio relucet. nec aliter unquam" de vestra mente concepimus. et quamvis negocium Frisingensis ecclesie preter nostrum propositum fuisset expeditum, tamen persuadebamus nobis ipsis id, quod nunc vestra beatitudo scribit, id videlicet actum ex importuna multorum pulsatione et ut nobis in aliis rebus eo liberius complacere possetis. atque hoc menti nostre immobiliter sedet; namque cum nos omni affectu omnique studio vestre sanctitatis et apostolice sedis honorem et promoverimus semper et vita comite promovere intendamus, certissimi sumus non dissimilem animum vestrum erga nos et imperium sacrum repe- rire," quemamodum in coronatione nostra et aliis multis in rebus experiendo reperimus." itaque credimus sine ulla hesitatione" 1 Ursprünglich folgte hier: requiras. — 2 Ursprünglich folgte: et. — 3 quo negocio. — “ facto. — 5 Späterer Zusatz am Rande: Federicus imperator sanctissimo patri Nicolao pape quinto salutem plurimam dicit. — ' Ur- sprünglich: sane nunquam dubitavimus aliter. — 7 Korrigiert in: invenire. — s Ursprünglich: experti sumus. — ° Ursprünglich: sumus sine ullo dubio. a Wohl seine Ernennung zum Kardinal, die Eneas damals stark betrieb.
576 declaratio fiat, per quam nullum deinceps nostrarum gratiarum vigore expectantibus beneficia inferri possit prejudicium, quin ipsi juxta litterarum apostolicarum nobis concessarum vigorem promoveantur et assequantur intentum. ad quas res volumus, ut nostro nomine in assistentiam et directionem oportunam1 reve- rendissimos patres sancti Petri et sancti angeli cardinales, amicos nostros carissimos,' requiras et horteris, quos nostri honoris cupidos non ambigimus. super qua re' quicquid acceperis nobis quantocius rescribas ut, quid deinceps acturi sumus, eo melius intelligamus. similiter et de negocio“ venerabilis episcopi Senensis, de quo tibi alias sepe scripsimus, que sit mens pape non differas nos reddere certiores." datum in Nova civitate die 21. aprilis 1453. VI. Kaiser Friedrich an Nikolaus V.; Wiener-Neustadt, 14. Mai 1453. Erörterung der Freisinger und Passauer Frage. Aus Vindob. 3389, Bl. 118; eigenhändig. Weiß Nr. 34. Domino nostro ex parte imperatoris. Beatissime pater et domine noster reverendissime. gratissi- mum fuit nobis vestre sanctitatis breve, quod novissime accepi- mus, in quo vestra erga nos ingens et singularis benivolentia atque ardens affectio relucet. nec aliter unquam" de vestra mente concepimus. et quamvis negocium Frisingensis ecclesie preter nostrum propositum fuisset expeditum, tamen persuadebamus nobis ipsis id, quod nunc vestra beatitudo scribit, id videlicet actum ex importuna multorum pulsatione et ut nobis in aliis rebus eo liberius complacere possetis. atque hoc menti nostre immobiliter sedet; namque cum nos omni affectu omnique studio vestre sanctitatis et apostolice sedis honorem et promoverimus semper et vita comite promovere intendamus, certissimi sumus non dissimilem animum vestrum erga nos et imperium sacrum repe- rire," quemamodum in coronatione nostra et aliis multis in rebus experiendo reperimus." itaque credimus sine ulla hesitatione" 1 Ursprünglich folgte hier: requiras. — 2 Ursprünglich folgte: et. — 3 quo negocio. — “ facto. — 5 Späterer Zusatz am Rande: Federicus imperator sanctissimo patri Nicolao pape quinto salutem plurimam dicit. — ' Ur- sprünglich: sane nunquam dubitavimus aliter. — 7 Korrigiert in: invenire. — s Ursprünglich: experti sumus. — ° Ursprünglich: sumus sine ullo dubio. a Wohl seine Ernennung zum Kardinal, die Eneas damals stark betrieb.
Strana 577
577 nostri et honoris et commodi vestre beatitudini curam et studium esse. quod de Pataviensi ecclesia sanctitas vestra pollicetur, grato et benivolenti recipimus animo, ne, qui nobis adversi fuere jactare se possint,1 si nobis invitis illa ecclesia disponatur. speravimus autem brevi mentem nostram circa eam rem scribere, sed ne- gocia? aliquantulum immutata sunt. namque cum ratificatio pacis ad festum sancti Georgii jam preteritum fieri debuisset postea tamen dilata est iterum ad festum" sancti Johannis Baptiste. que si tunc habebitur non differemus mentis nostre conceptum super ea ecclesia scribere, confidentes beatitudinem vestram et in hac et in omnibus rebus preces nostras benigne audituram. quam divina pietas diutius et feliciter conservare dignetur ad votum et prosperum statum ecclesie sue sancte. datum in Nova civitate pridie idus maias 1453.4 VII. Kaiser Friedrich an Papst Nikolaus V.; Graz, 10. August 1453. Uber die Eroberung von Konstantinopel mit der Bitte, die Christen- heit zu einem Türkenzuge aufaufordern. Aus Vindob. 3389, Bl. 135; eigenhändig. N. 168, B. 163. Federicus tercius, divina favente clementia Romanorum imperator, beatissimo patri Nicolao pape quinto salutem plu- rimam dicit. Beatissime pater et domine reverendissime.5 cum nobis renuntiatum esset his diebus, Constantinopolim, Grecie caput et orientalis imperii quondam sedem, per Turchorum dominum expugnatam et in servitutem redactam multumque ibi Christiani sanguinis fusum esse, graviter quidem, ut debuimus, et mole- stissime tulimus communem Christiane religionis calamitatem atque jacturam, intelligentes non de preterito solum, quod doleamus, sed de futuro quoque, quod timeamus, tante urbis amissionem fidelibus Christianis abunde prebere. namque si verus est rumor ad nos delatus, hominum pleraque milia cesa sunt, anime plures in servitium miserabile ducte, templa divino nomini dedicata funditus diruta, naves non pauce capte, amissa civitas famosissima et ratione situs et aliis conditionibus ad tutelam 1 Korrigiert in sunt, cornua erigant. — 2 Ursprünglich: res. — ' Korrigiert in nativitatem. — 4 Das genauere Datum späterer Zusatz. — 5 Gestrichen. Fontes. II. Abt. 68. Bd. 37
577 nostri et honoris et commodi vestre beatitudini curam et studium esse. quod de Pataviensi ecclesia sanctitas vestra pollicetur, grato et benivolenti recipimus animo, ne, qui nobis adversi fuere jactare se possint,1 si nobis invitis illa ecclesia disponatur. speravimus autem brevi mentem nostram circa eam rem scribere, sed ne- gocia? aliquantulum immutata sunt. namque cum ratificatio pacis ad festum sancti Georgii jam preteritum fieri debuisset postea tamen dilata est iterum ad festum" sancti Johannis Baptiste. que si tunc habebitur non differemus mentis nostre conceptum super ea ecclesia scribere, confidentes beatitudinem vestram et in hac et in omnibus rebus preces nostras benigne audituram. quam divina pietas diutius et feliciter conservare dignetur ad votum et prosperum statum ecclesie sue sancte. datum in Nova civitate pridie idus maias 1453.4 VII. Kaiser Friedrich an Papst Nikolaus V.; Graz, 10. August 1453. Uber die Eroberung von Konstantinopel mit der Bitte, die Christen- heit zu einem Türkenzuge aufaufordern. Aus Vindob. 3389, Bl. 135; eigenhändig. N. 168, B. 163. Federicus tercius, divina favente clementia Romanorum imperator, beatissimo patri Nicolao pape quinto salutem plu- rimam dicit. Beatissime pater et domine reverendissime.5 cum nobis renuntiatum esset his diebus, Constantinopolim, Grecie caput et orientalis imperii quondam sedem, per Turchorum dominum expugnatam et in servitutem redactam multumque ibi Christiani sanguinis fusum esse, graviter quidem, ut debuimus, et mole- stissime tulimus communem Christiane religionis calamitatem atque jacturam, intelligentes non de preterito solum, quod doleamus, sed de futuro quoque, quod timeamus, tante urbis amissionem fidelibus Christianis abunde prebere. namque si verus est rumor ad nos delatus, hominum pleraque milia cesa sunt, anime plures in servitium miserabile ducte, templa divino nomini dedicata funditus diruta, naves non pauce capte, amissa civitas famosissima et ratione situs et aliis conditionibus ad tutelam 1 Korrigiert in sunt, cornua erigant. — 2 Ursprünglich: res. — ' Korrigiert in nativitatem. — 4 Das genauere Datum späterer Zusatz. — 5 Gestrichen. Fontes. II. Abt. 68. Bd. 37
Strana 578
578 Christianitatis admodum necessaria, in qua per multa secula et patriarchalis dignitas claruit et imperialis majestatis insignia floruerunt. taceamus de litteris ac bonarum omnium artium studiis, que veluti domicilium proprium ex tota Grecia Con- stantinopolim habuere. quibus modo cum civitate cadentibus, nullum profecto credimus esse Christiano nomine insignitum, qui de tante urbis ruina supra modum non angatur et doleat. maximum certe atque horribile vulnus illatum est ecclesie catho- lice nostro tempore ac majus quam scriptis possit aut verbis exprimi. at cum potentissimus hostis crudelissimus immanissi- musque in manu victoriam habeat locumque nactus sit, ex quo fidei Christiane, quam persequitur, pro sua libidine possit officere, quis non eum in dies plura conaturum existimet, quibus Chri- stianorum gentem in pernitiem desolationemque ducat? quippe victoria sui natura insolens, etiam si ad mites venerit, feroces eos impudentesque reddit; quid cum his agat, qui suopte ingenio soliti sunt sevire? an putare quisquam potest, iratorum hominum cupidorum atque acerbissimorum quieturam esse victoriam? enim- vero, qui ex illis partibus ad nos veniunt, et Peram ajunt Chri- stianis perditam et aliaque pleraque loca vicina Constantinopoli per Turchos occupata, qui proximam quamque victoriam non desidie aut socordie ducunt, sed instrumentum sequentis habent studiisque omnibus enituntur, ut Christianum nomen ad inter- nitionem redigant. nescimus an vera sint, que auctore non certo dicuntur, timere tamen quam sperare multe nos urgent rationes. fama, que de venturis Turchorum exercitibus erat, civitas regia pro magnitudine sua parum populosa, hostium propinquitas, auxilii spes remotior, et infelix ac dolorosum nuntium optato et fausto semper credibilius.1 quibus ex rebus, etsi non dubi- temus, sanctitatem vestram his cognitis excitatam esse ad cogi- tandum inveniendumque modos, quibus tam periculoso et potenti hosti, ne amplius noceat, oportune resistatur, tamen, quia nos quoque veluti imperatorem et advocatum ecclesie res ista con- cernit, haud ab re credimus esse, si clementiam vestram, pro communi fidelium salute accensam, magis ac magis inflammare nitamur. neque enim res est, que vel negligi debeat vel differri; occurrere oportet, priusquam vulnus altius infigatur aut veneni 1 Uraprünglich folgte: arbitramur autem, hec omnia apud sanctitatem vestram, uti se habent, certissima esse.
578 Christianitatis admodum necessaria, in qua per multa secula et patriarchalis dignitas claruit et imperialis majestatis insignia floruerunt. taceamus de litteris ac bonarum omnium artium studiis, que veluti domicilium proprium ex tota Grecia Con- stantinopolim habuere. quibus modo cum civitate cadentibus, nullum profecto credimus esse Christiano nomine insignitum, qui de tante urbis ruina supra modum non angatur et doleat. maximum certe atque horribile vulnus illatum est ecclesie catho- lice nostro tempore ac majus quam scriptis possit aut verbis exprimi. at cum potentissimus hostis crudelissimus immanissi- musque in manu victoriam habeat locumque nactus sit, ex quo fidei Christiane, quam persequitur, pro sua libidine possit officere, quis non eum in dies plura conaturum existimet, quibus Chri- stianorum gentem in pernitiem desolationemque ducat? quippe victoria sui natura insolens, etiam si ad mites venerit, feroces eos impudentesque reddit; quid cum his agat, qui suopte ingenio soliti sunt sevire? an putare quisquam potest, iratorum hominum cupidorum atque acerbissimorum quieturam esse victoriam? enim- vero, qui ex illis partibus ad nos veniunt, et Peram ajunt Chri- stianis perditam et aliaque pleraque loca vicina Constantinopoli per Turchos occupata, qui proximam quamque victoriam non desidie aut socordie ducunt, sed instrumentum sequentis habent studiisque omnibus enituntur, ut Christianum nomen ad inter- nitionem redigant. nescimus an vera sint, que auctore non certo dicuntur, timere tamen quam sperare multe nos urgent rationes. fama, que de venturis Turchorum exercitibus erat, civitas regia pro magnitudine sua parum populosa, hostium propinquitas, auxilii spes remotior, et infelix ac dolorosum nuntium optato et fausto semper credibilius.1 quibus ex rebus, etsi non dubi- temus, sanctitatem vestram his cognitis excitatam esse ad cogi- tandum inveniendumque modos, quibus tam periculoso et potenti hosti, ne amplius noceat, oportune resistatur, tamen, quia nos quoque veluti imperatorem et advocatum ecclesie res ista con- cernit, haud ab re credimus esse, si clementiam vestram, pro communi fidelium salute accensam, magis ac magis inflammare nitamur. neque enim res est, que vel negligi debeat vel differri; occurrere oportet, priusquam vulnus altius infigatur aut veneni 1 Uraprünglich folgte: arbitramur autem, hec omnia apud sanctitatem vestram, uti se habent, certissima esse.
Strana 579
579 labes in corda descendat. ceterum cum tanto negocio non unius provincie aut paucorum principum sed omnium Christianorum regum seu certe magne partis eorum necessarie vires existant, dicemus confidenter, quod nobis ex usu videtur, neque dubitamus, quin dicta nostra vestra sanctitas in partem recipiat meliorem. sane pro tanto et tam necessario opere optimum factu censemus, clementiam vestram, que locum tenet in terris salvatoris nostri Jesu Christi, cujus res agitur, nunc exurgere, scribere regibus, legatos mittere, monere, hortari principes ac communitates, in aliquem communem locum aut veniant aut mittant,' nunc dum malum est recens Christiane rei consulere festinent, pacem aut inducias inter socios fidei componant atque junctis viribus adversus salutifere crucis inimicos arma promoveant. quod si vestra sanctitas toto pectore suoque more ad rem hanc tam piam et utilem intenderit, non est nobis dubium, quin plures et reges et principes, in quibus zelus domus dei et ardor fidei orthodoxe non est extinctus, ad mandatum vestrum voluntarios et obse- quentes se prebeant. nos certe pietati vestre, ut libuerit, et assistere et cooperari pro nostri officii debito minime omitte- mus. solum precamur, ut vestrum in hoc negocio consilium et intentum nobis communicare dignemini. namque si fuerit opus nostre rationis et imperii sacri principes ad hoc ipsum convocare et alia, que juxta consilium vestrum putaverimus oportuna," implere non negligemus. quia vero ad hujusmodi negocium maxime conducere arbitramur, Italica bella quam primum so- piri, quamvis beatitudinem vestram ad hoc conari et per se sufficere non ambigamus, tamen quia anno proxime decurso et Rome et Neapoli et Ferrarie et Venetiis de hoc plurimum egimus, licet frustra, si pietati vestre im presentiarum quovis modo ex- pedire videtur, quod oratores aut ad sanctitatem vestram aut ad partes contendentes mittamus, sive alio modo pro pace celerius conficienda laboremus, ut vestre sanctitati fuerit visum, eo modo" faciemus omnique cura et studio proni erimus ad ea - Ursprünglich folgte: ac principibus. — 2 Ursprünglich lautete der Satz: nunc exurgere, fidelesque omnes, reges, principes dare operam, ut Chri- stianitas pacificetur et uniatur; fideles reges et principes invitare atque monere, ut quantocius se accin... sese accingant, ut ad resistendum et obviandum crudelibus inimicis nominis Christi prompti et volentes ac paratos sese exhibeant. — 3 Uraprünglich: que visa putaverimus oportuna juxta consilium vestrum. — 4 id. 37*
579 labes in corda descendat. ceterum cum tanto negocio non unius provincie aut paucorum principum sed omnium Christianorum regum seu certe magne partis eorum necessarie vires existant, dicemus confidenter, quod nobis ex usu videtur, neque dubitamus, quin dicta nostra vestra sanctitas in partem recipiat meliorem. sane pro tanto et tam necessario opere optimum factu censemus, clementiam vestram, que locum tenet in terris salvatoris nostri Jesu Christi, cujus res agitur, nunc exurgere, scribere regibus, legatos mittere, monere, hortari principes ac communitates, in aliquem communem locum aut veniant aut mittant,' nunc dum malum est recens Christiane rei consulere festinent, pacem aut inducias inter socios fidei componant atque junctis viribus adversus salutifere crucis inimicos arma promoveant. quod si vestra sanctitas toto pectore suoque more ad rem hanc tam piam et utilem intenderit, non est nobis dubium, quin plures et reges et principes, in quibus zelus domus dei et ardor fidei orthodoxe non est extinctus, ad mandatum vestrum voluntarios et obse- quentes se prebeant. nos certe pietati vestre, ut libuerit, et assistere et cooperari pro nostri officii debito minime omitte- mus. solum precamur, ut vestrum in hoc negocio consilium et intentum nobis communicare dignemini. namque si fuerit opus nostre rationis et imperii sacri principes ad hoc ipsum convocare et alia, que juxta consilium vestrum putaverimus oportuna," implere non negligemus. quia vero ad hujusmodi negocium maxime conducere arbitramur, Italica bella quam primum so- piri, quamvis beatitudinem vestram ad hoc conari et per se sufficere non ambigamus, tamen quia anno proxime decurso et Rome et Neapoli et Ferrarie et Venetiis de hoc plurimum egimus, licet frustra, si pietati vestre im presentiarum quovis modo ex- pedire videtur, quod oratores aut ad sanctitatem vestram aut ad partes contendentes mittamus, sive alio modo pro pace celerius conficienda laboremus, ut vestre sanctitati fuerit visum, eo modo" faciemus omnique cura et studio proni erimus ad ea - Ursprünglich folgte: ac principibus. — 2 Ursprünglich lautete der Satz: nunc exurgere, fidelesque omnes, reges, principes dare operam, ut Chri- stianitas pacificetur et uniatur; fideles reges et principes invitare atque monere, ut quantocius se accin... sese accingant, ut ad resistendum et obviandum crudelibus inimicis nominis Christi prompti et volentes ac paratos sese exhibeant. — 3 Uraprünglich: que visa putaverimus oportuna juxta consilium vestrum. — 4 id. 37*
Strana 580
580 intendere, per que, pace tam Italis quam ceteris Christianis1 data, et furori Turchorum resistatur et Christiana religio in suo statu conquiescere possit et debito sub splendore foveri. datum in Grecio Stirie die 10. augusti 1453. VIII. Kaiser Friedrich an Papst Nikolaus V.; [Gras, 18. September 1453.] Uber die Passauer Frage; er ist bereit, jedem seine Zu- stimmung zu geben, nur nicht dem Elekten. Aus Vindob. 3389, Bl. 148; von Schreiberhand mit Verbesserungen des Eneas. Weiß Nr. 66. Beatissimo pape Nicolao quinto Federicus tertius impe- rator salutem dicit.2 Beatissime pater.' reddita sunt nobis per hos dies duo vestre sanctitatis brevias super facto Pataviensis 1 Ursprünglich: et Italis et aliis Christianis. — 2 Von Eneas an den Rand geschrieben. — 3 Gestrichen. a Das eine dieser Breven teilt Eneas Bl. 146 mit; es hat folgenden Wortlaut: Nicolaus episcopus, servus servorum dei, carissimo filio Federico, Romanorum imperatori augusto, salutem et apostolicam benedictionem.1 Carissime in Christo fili, salutem et apostolicam benedictionem." novit deus, cui nichil occultum est, quod serenitati tue in omnibus non aliter quam illi, qui nos genuit, si esset in humanis, complacere vellemus et ita stat sententia nostra. non latet prefatam serenitatem tuam, quid egerimus in hane usque diem in facto ecclesie Pataviensis, que jam fere biennio decurso pastore caruit, ut celsitudini tue morem gereremus, et etiam scire debes continuas molestias, quas omni ex parte sustinuimus propter tantam retar- dationem provisionis ipsius ecclesie. omnia libenter amore tue celsitudinis perpessi sumus," ut res pro voto nostro atque tuo succedere posset. et hactenus nichil omissum est, quominus omnes intelligerent, nos cupi- dissimos omnia efficere in ea re, que tibi grata forent, distulimus provi- sionem ipsius ecclesie hactenus, licet hoc secutum non fuerit absque magno onere nostro et ipsius ecclesie detrimento et per consequens offensa dei et conscientie nostre. modo intelligentes adventum illorum oratorum, de quibus alias ad nos scriptum est, qui facturi sunt omnem instantiam, ne provisio dicte ecclesie amplius retardetur, et cum ipsis omnium prin- cipum Alamanie etiam consanguineorum tuorum preces et persuasiones accedere debeant, non videmus hoc gravissimum onus amplius sufferre posse et presertim, cum omnes venerabiles fratres nostri, sancte Romane ecclesie cardinales, cardinale sancti angeli dumtaxat excepto, nobis in hac tanta dilatione adversentur. accedit etiam, quod ab aliquibus magnis et gravissimis viris, honorem et statum nostrum atque tuum diligentibus, 1 Die Anrede ist späterer Zusats des Enear am Rande. — 2 Gestrichen. — ' Verbessert aus: perpessimus.
580 intendere, per que, pace tam Italis quam ceteris Christianis1 data, et furori Turchorum resistatur et Christiana religio in suo statu conquiescere possit et debito sub splendore foveri. datum in Grecio Stirie die 10. augusti 1453. VIII. Kaiser Friedrich an Papst Nikolaus V.; [Gras, 18. September 1453.] Uber die Passauer Frage; er ist bereit, jedem seine Zu- stimmung zu geben, nur nicht dem Elekten. Aus Vindob. 3389, Bl. 148; von Schreiberhand mit Verbesserungen des Eneas. Weiß Nr. 66. Beatissimo pape Nicolao quinto Federicus tertius impe- rator salutem dicit.2 Beatissime pater.' reddita sunt nobis per hos dies duo vestre sanctitatis brevias super facto Pataviensis 1 Ursprünglich: et Italis et aliis Christianis. — 2 Von Eneas an den Rand geschrieben. — 3 Gestrichen. a Das eine dieser Breven teilt Eneas Bl. 146 mit; es hat folgenden Wortlaut: Nicolaus episcopus, servus servorum dei, carissimo filio Federico, Romanorum imperatori augusto, salutem et apostolicam benedictionem.1 Carissime in Christo fili, salutem et apostolicam benedictionem." novit deus, cui nichil occultum est, quod serenitati tue in omnibus non aliter quam illi, qui nos genuit, si esset in humanis, complacere vellemus et ita stat sententia nostra. non latet prefatam serenitatem tuam, quid egerimus in hane usque diem in facto ecclesie Pataviensis, que jam fere biennio decurso pastore caruit, ut celsitudini tue morem gereremus, et etiam scire debes continuas molestias, quas omni ex parte sustinuimus propter tantam retar- dationem provisionis ipsius ecclesie. omnia libenter amore tue celsitudinis perpessi sumus," ut res pro voto nostro atque tuo succedere posset. et hactenus nichil omissum est, quominus omnes intelligerent, nos cupi- dissimos omnia efficere in ea re, que tibi grata forent, distulimus provi- sionem ipsius ecclesie hactenus, licet hoc secutum non fuerit absque magno onere nostro et ipsius ecclesie detrimento et per consequens offensa dei et conscientie nostre. modo intelligentes adventum illorum oratorum, de quibus alias ad nos scriptum est, qui facturi sunt omnem instantiam, ne provisio dicte ecclesie amplius retardetur, et cum ipsis omnium prin- cipum Alamanie etiam consanguineorum tuorum preces et persuasiones accedere debeant, non videmus hoc gravissimum onus amplius sufferre posse et presertim, cum omnes venerabiles fratres nostri, sancte Romane ecclesie cardinales, cardinale sancti angeli dumtaxat excepto, nobis in hac tanta dilatione adversentur. accedit etiam, quod ab aliquibus magnis et gravissimis viris, honorem et statum nostrum atque tuum diligentibus, 1 Die Anrede ist späterer Zusats des Enear am Rande. — 2 Gestrichen. — ' Verbessert aus: perpessimus.
Strana 581
581 ecclesie, cujus provisionem absque verecundia vestra et nostra infamia non posse differri ulterius scribitur, referendo, quanta de nobis procuratores electi publice in vestra curia sunt locuti adversus honorem vestrum et quod multi principes Alamanie, consanguinei nostri, pro electo1 suas preces sint porrecturi, cui cardinales omnes unico excepto favorem prebent, propter quas causas magnopere nos hortamini, ut prefate ecclesie provideri consentientes sanctitati vestre quantocius respondeamus. super quibus rebus mentem nostram quam breviter exponemus. certe nobis nunquam placuit diutina hujus ecclesie vacatio, qua per- cepta statim vestre beatitudini personam nominavimus quam pre- fici cupiebamus in episcopum. cumque vestra sanctitas personam illam certis de causis nollet promovere nosque subinde Romam coronationis suscipiende causa venissemus, instanter petivimus, ut honorabilem magistrum Ulricum Sunnenberger, consiliarium certiores redditi sumus, retardacionem provisionis dicte ecclesie non posse ulterius fieri absque manifesto scandalo nostro et tue serenitatis et etiam magna infamia tua. nam die dominica preterita, dum rediremus a missa, oratores sive procuratores electi, quos eo in loco rejicere non potuimus, retulerunt publice, electum ipsum serenitati tue decem milia florenorum obtulisse cum effectu, ut expeditioni sue consentires et quod tua serenitas longe majorem summam et sibi penitus impossibilem petit. quare, dilec- tissime fili, cum singularis prudentia tibi a deo data fuerit, qua semper in cunctis rebus hactenus laudabiliter usus es, rogamus celsitudinem tuam quo possumus efficacius et hortamur per viscera misericordie do- mini dei nostri, ut velis pro nostra singularissima complacencia et honore tuo etiam in hac re solita sapientia uti et temporum necessitati te accom- modare, quod semper sapientibus1 est habitum, et concludere," quod provisio dicte ecclesie fiat et ulterius non differatur, postquam satis pugnatum est et talis retardacio amplius fieri non potest absque verecundia nostra et infamia tua, mittimus propter hanc rem hunc caballarium proprium, per quem expectamus responsionem tuam, quam cupimus futuram celerem et votivam. et ita celsitudinem tuam iterum affectuose rogamus. hoc enim si effecerit tua serenitas, ut in sapientia sua plene confidimus, honori nostro atque suo consulet et nobis, qui multitudini petentium amplius resistere non valemus, singularissime et plus quam dici possit, complacebit et accedat ad cumulum aliorum beneficiorum nobis et apostolice sedi per eandam serenitatem tuam diligentissime impensorum, quam omnipotens deus servet semper in eo lumine. datum Rome apud sanctum Petrum sub annulo piscatoris, die 25. augusti 1453, pontificatus nostri anno 6. 1sapientis. — 2 concedere. 1 Ursprünglich: dicto.
581 ecclesie, cujus provisionem absque verecundia vestra et nostra infamia non posse differri ulterius scribitur, referendo, quanta de nobis procuratores electi publice in vestra curia sunt locuti adversus honorem vestrum et quod multi principes Alamanie, consanguinei nostri, pro electo1 suas preces sint porrecturi, cui cardinales omnes unico excepto favorem prebent, propter quas causas magnopere nos hortamini, ut prefate ecclesie provideri consentientes sanctitati vestre quantocius respondeamus. super quibus rebus mentem nostram quam breviter exponemus. certe nobis nunquam placuit diutina hujus ecclesie vacatio, qua per- cepta statim vestre beatitudini personam nominavimus quam pre- fici cupiebamus in episcopum. cumque vestra sanctitas personam illam certis de causis nollet promovere nosque subinde Romam coronationis suscipiende causa venissemus, instanter petivimus, ut honorabilem magistrum Ulricum Sunnenberger, consiliarium certiores redditi sumus, retardacionem provisionis dicte ecclesie non posse ulterius fieri absque manifesto scandalo nostro et tue serenitatis et etiam magna infamia tua. nam die dominica preterita, dum rediremus a missa, oratores sive procuratores electi, quos eo in loco rejicere non potuimus, retulerunt publice, electum ipsum serenitati tue decem milia florenorum obtulisse cum effectu, ut expeditioni sue consentires et quod tua serenitas longe majorem summam et sibi penitus impossibilem petit. quare, dilec- tissime fili, cum singularis prudentia tibi a deo data fuerit, qua semper in cunctis rebus hactenus laudabiliter usus es, rogamus celsitudinem tuam quo possumus efficacius et hortamur per viscera misericordie do- mini dei nostri, ut velis pro nostra singularissima complacencia et honore tuo etiam in hac re solita sapientia uti et temporum necessitati te accom- modare, quod semper sapientibus1 est habitum, et concludere," quod provisio dicte ecclesie fiat et ulterius non differatur, postquam satis pugnatum est et talis retardacio amplius fieri non potest absque verecundia nostra et infamia tua, mittimus propter hanc rem hunc caballarium proprium, per quem expectamus responsionem tuam, quam cupimus futuram celerem et votivam. et ita celsitudinem tuam iterum affectuose rogamus. hoc enim si effecerit tua serenitas, ut in sapientia sua plene confidimus, honori nostro atque suo consulet et nobis, qui multitudini petentium amplius resistere non valemus, singularissime et plus quam dici possit, complacebit et accedat ad cumulum aliorum beneficiorum nobis et apostolice sedi per eandam serenitatem tuam diligentissime impensorum, quam omnipotens deus servet semper in eo lumine. datum Rome apud sanctum Petrum sub annulo piscatoris, die 25. augusti 1453, pontificatus nostri anno 6. 1sapientis. — 2 concedere. 1 Ursprünglich: dicto.
Strana 582
582 nostrum, devotum dilectum et ipsius ecclesie canonicum, omnium judicio dignum ac de Romana ecclesia benemerentem, promovere dignemini. ad quam rem concurrebant nobiscum non solum in- clita consors nostra imperatrix, verum etiam serenissimus rex Hungarie et Bohemie Ladislaus ac illustris princeps Albertus dux Austrie, patruelis et germanus, nostri carissimi, nec non alii complures principes et barones. quod si vestra sanctitas nostras tunc preces exaudivisset jam Pataviensis ecclesia pacem haberet. non tamen tunc vestra beatitudo, ut intelleximus, sed collegium dominorum cardinalium voto nostro restitit. nescimus cur illi adeo nobis adversi sint, nihil unquam factum per nos memi- nimus, quod eis nocivum putemus, multum autem Romanam ecclesiam tempore scismatis a nobis adjutam neminem credimus ignorare. tacemus, que nostri antecessores sive Romanorum im- peratores sive Austrie duces retroactis temporibus in favorem apostolice sedis gesserint, quippe putavissemus, aliam esse mentem dominorum erga nos cardinalium quam experimur. utcunque sit, satis constare potest et beatitudini vestre et omnibus, qui pro- secutionem rei norunt, longam Pataviensis ecclesie vacationem non nobis sed cardinalibus prefatis imputandam esse, qui cum habeant multos, quos vestre sanctitati promovendos suadere pos- sint, solum pro illo instant, qui contra inhibitionem sanctitatis vestre electus est, quippe nobis et imperio sacro rebellare et apostolice sedis monitione contempta mandatoque parvipenso contra nos armatos mittere et Australium contumacie se con- jungere non est veritus, adeo ut jam melius sperandum sit his, qui pejus agunt, prestetque contumacem esse quam obedientem. ceterum neque nos hodie hii sumus, qui vacationi prolixe Pata- viensem ecclesiam subjacere velimus; tantum id petivimus, ne vestra sanctitas hostem nostrum nobis prebeat in vasallum. lata est Alamania, latior Christianitas; si non reperitur Alamanus, cui hanc ecclesiam acceptare conducat, contentamur de quocunque Christiano, quem vestra beatitudo duxerit promovendum, dum- modo nobis invitis inimicus noster in civitate, que sine medio pendet ab imperio, non preficiatur episcopus, cui nunquam regalia committeremus. loquimur de dicto1 electo, qui non solum per se verum etiam per suos, ut ex vestris litteris intelligimus, nomen nostrum carpere et infamiam nobis irrogare non veretur. verum 1 Gestrichen.
582 nostrum, devotum dilectum et ipsius ecclesie canonicum, omnium judicio dignum ac de Romana ecclesia benemerentem, promovere dignemini. ad quam rem concurrebant nobiscum non solum in- clita consors nostra imperatrix, verum etiam serenissimus rex Hungarie et Bohemie Ladislaus ac illustris princeps Albertus dux Austrie, patruelis et germanus, nostri carissimi, nec non alii complures principes et barones. quod si vestra sanctitas nostras tunc preces exaudivisset jam Pataviensis ecclesia pacem haberet. non tamen tunc vestra beatitudo, ut intelleximus, sed collegium dominorum cardinalium voto nostro restitit. nescimus cur illi adeo nobis adversi sint, nihil unquam factum per nos memi- nimus, quod eis nocivum putemus, multum autem Romanam ecclesiam tempore scismatis a nobis adjutam neminem credimus ignorare. tacemus, que nostri antecessores sive Romanorum im- peratores sive Austrie duces retroactis temporibus in favorem apostolice sedis gesserint, quippe putavissemus, aliam esse mentem dominorum erga nos cardinalium quam experimur. utcunque sit, satis constare potest et beatitudini vestre et omnibus, qui pro- secutionem rei norunt, longam Pataviensis ecclesie vacationem non nobis sed cardinalibus prefatis imputandam esse, qui cum habeant multos, quos vestre sanctitati promovendos suadere pos- sint, solum pro illo instant, qui contra inhibitionem sanctitatis vestre electus est, quippe nobis et imperio sacro rebellare et apostolice sedis monitione contempta mandatoque parvipenso contra nos armatos mittere et Australium contumacie se con- jungere non est veritus, adeo ut jam melius sperandum sit his, qui pejus agunt, prestetque contumacem esse quam obedientem. ceterum neque nos hodie hii sumus, qui vacationi prolixe Pata- viensem ecclesiam subjacere velimus; tantum id petivimus, ne vestra sanctitas hostem nostrum nobis prebeat in vasallum. lata est Alamania, latior Christianitas; si non reperitur Alamanus, cui hanc ecclesiam acceptare conducat, contentamur de quocunque Christiano, quem vestra beatitudo duxerit promovendum, dum- modo nobis invitis inimicus noster in civitate, que sine medio pendet ab imperio, non preficiatur episcopus, cui nunquam regalia committeremus. loquimur de dicto1 electo, qui non solum per se verum etiam per suos, ut ex vestris litteris intelligimus, nomen nostrum carpere et infamiam nobis irrogare non veretur. verum 1 Gestrichen.
Strana 583
583 ut vestra sanctitas plene intelligat rem pecuniariam, dicemus aperte, que nobiscum prefatus electus agitaverit. sane prius quam bone memorie Leonardus episcopus Pataviensis nature satisfecisset ad nos electus ipse venit, nondum enim nobis ini- micus erat, dixitque futurum, ut cito Pataviensis ecclesia vacaret atque in eum eventum vehementer oravit, adesse ut sibi vellemus ac favorem preberemus ad illam ecclesiam obtinendam, aurique, non ut procuratores ejus ajunt, 10 milia sed supra 30 milia florenorum nobis obtulit. tantum ipse ad hujusmodi ecclesiam aspiravit, ut etiam ante tempus aditum sibi ad dignitatem per pecuniam quereret, quem nos sibi omnino denegavimus.1 quocirca non nobis hoc ignominiosum sed ipsi electo dedecorosum et ad excludendum eum satis efficax esse censemus, cum ipse non ut Aaron a deo expectaverit, sed tanquam Jason in pecuniam confidens pontificatum emere attemptaverit. ex qua re satis judicari potest, an sua electio pura et canonica fuerit, an artibus illicitis et indirectis modis quesita. credimus autem non latere sanctitatem vestram, illustrem principem Ludovicum Bavarie ducem ad hujusmodi electionem personaliter accessisse eamque partim precibus partim comminationibus extorsisse. nos autem electum prefatum non solum hiis in partibus indigna petentem sprevimus, sed etiam postea, cum Rome essemus iterumque ar- gento ab eo temptaremur, contempsimus ac magistrum Ulricum ut ante dictum est promoveri studuimus, ex cujus promotione nec obolum recepissemus. quod autem post rebellionem nobis ab ipso electo factam graves ejus injurias sine pecunia remittere nolueri- mus, nisi et dampna nobis illata pecunia compensaret, id non cen- semus apud beatitudinem vestram turpe putari, neque enim apud Theutones solum sed omnes pereque gentes illata dampna cum pecunia resarciuntur. nec mirari quisquam debet, si supra 20 milia florenorum illius offensam existimavimus, qui pro suo delicto non bona solum sed etiam corpus amittere debuisset. quibus consideratis arbitramur, sanctitatem vestram adhuc servaturam, quod nobis aliis brevibus suis pollicita est, neque hominem im- perio sacro et apostolice sancte sedi rebellem pontificatu dignum existimabit, ecclesie autem Pataviensi ne longioris vacationis ex- ponatur incommodis, de alia persona idonea providebit atque ita votis nostris complacebit, ut omnes, qui sunt in circuitu, preces —— 1 Am Rande steht von anderer Hand die Notiz: ibi est dimissum.
583 ut vestra sanctitas plene intelligat rem pecuniariam, dicemus aperte, que nobiscum prefatus electus agitaverit. sane prius quam bone memorie Leonardus episcopus Pataviensis nature satisfecisset ad nos electus ipse venit, nondum enim nobis ini- micus erat, dixitque futurum, ut cito Pataviensis ecclesia vacaret atque in eum eventum vehementer oravit, adesse ut sibi vellemus ac favorem preberemus ad illam ecclesiam obtinendam, aurique, non ut procuratores ejus ajunt, 10 milia sed supra 30 milia florenorum nobis obtulit. tantum ipse ad hujusmodi ecclesiam aspiravit, ut etiam ante tempus aditum sibi ad dignitatem per pecuniam quereret, quem nos sibi omnino denegavimus.1 quocirca non nobis hoc ignominiosum sed ipsi electo dedecorosum et ad excludendum eum satis efficax esse censemus, cum ipse non ut Aaron a deo expectaverit, sed tanquam Jason in pecuniam confidens pontificatum emere attemptaverit. ex qua re satis judicari potest, an sua electio pura et canonica fuerit, an artibus illicitis et indirectis modis quesita. credimus autem non latere sanctitatem vestram, illustrem principem Ludovicum Bavarie ducem ad hujusmodi electionem personaliter accessisse eamque partim precibus partim comminationibus extorsisse. nos autem electum prefatum non solum hiis in partibus indigna petentem sprevimus, sed etiam postea, cum Rome essemus iterumque ar- gento ab eo temptaremur, contempsimus ac magistrum Ulricum ut ante dictum est promoveri studuimus, ex cujus promotione nec obolum recepissemus. quod autem post rebellionem nobis ab ipso electo factam graves ejus injurias sine pecunia remittere nolueri- mus, nisi et dampna nobis illata pecunia compensaret, id non cen- semus apud beatitudinem vestram turpe putari, neque enim apud Theutones solum sed omnes pereque gentes illata dampna cum pecunia resarciuntur. nec mirari quisquam debet, si supra 20 milia florenorum illius offensam existimavimus, qui pro suo delicto non bona solum sed etiam corpus amittere debuisset. quibus consideratis arbitramur, sanctitatem vestram adhuc servaturam, quod nobis aliis brevibus suis pollicita est, neque hominem im- perio sacro et apostolice sancte sedi rebellem pontificatu dignum existimabit, ecclesie autem Pataviensi ne longioris vacationis ex- ponatur incommodis, de alia persona idonea providebit atque ita votis nostris complacebit, ut omnes, qui sunt in circuitu, preces —— 1 Am Rande steht von anderer Hand die Notiz: ibi est dimissum.
Strana 584
584 nostras apud vestram beatitudinem efficaces esse recognoscant, sicut de vestra in nos benignitate ex preterito sumus experti et in futurum experiri non dubitamus. eandem beatitudinem vestram conservare dignetur altissimus ad votivum ecclesie sue regimen feliciter et longeve. datum etc.1 IX. Kaiser Friedrich an König Alfonso von Portugal; Graz, 28. Sep- tember 1453. Preist das Glück seiner Ehe. Der Brief liegt im Vindob. 3389 in zwei Fassungen vor: A Bl. 159 von des Eneas eigener Hand, Weiß Nr. 69; B Bl. 1607 von Schreiberhand und ohne Datum. Ich bringe beide Fassungen. A B* Fridericus divina favente cle- mentia Romanorum imperator semper augustus serenissimo principi Alfonso, dei gratia Por- tugallie et Algarbii regi Cep- teque domino, fratri et affini nostro carissimo, salutem et amoris mutui continuum incre- mentum. Retulit vobis, ut scribitis, exi- mius legum doctor Johannes Ferdinandi, vester et noster consiliarius admodum dilectus, inclitam Leonoram, sororem vestram nostramque consortem dilectissimam imperatricem, quam primum ad nos venit gratanter susceptam ac deinde summo amore et affectu sin- gulari per nos tentam tracta- tamque fore. quam rem vestra fraternitas plurimum recom- Fridericus divina favente cle- mentia Romanorum imperator semper augustus etc. serenis- simo principi Alfonso, dei gratia Portugallie et Algarbii regi Cep- teque domino, fratri et affini nostro carissimo, salutem et amoris mutui continuum incre- mentum. Reddite sunt nobis per hos dies littere vestre, quibus nobis significatis, gratissimum esse serenitati vestre, quod inclitam Leonoram, sororem vestram ac consortem nostram dilectissi- mam, susceperimus desideranter et tractaverimus ut inter con- juges decet amantissime, sic enim retulisse vestre serenitati honorabilem Johannem Ferdi- nandum legum doctorem ve- strum et nostrum consiliarium 1 Das Datum des Briefes ergibt sich aus dem vorangehenden Briefe des Eneas Nr. 138.
584 nostras apud vestram beatitudinem efficaces esse recognoscant, sicut de vestra in nos benignitate ex preterito sumus experti et in futurum experiri non dubitamus. eandem beatitudinem vestram conservare dignetur altissimus ad votivum ecclesie sue regimen feliciter et longeve. datum etc.1 IX. Kaiser Friedrich an König Alfonso von Portugal; Graz, 28. Sep- tember 1453. Preist das Glück seiner Ehe. Der Brief liegt im Vindob. 3389 in zwei Fassungen vor: A Bl. 159 von des Eneas eigener Hand, Weiß Nr. 69; B Bl. 1607 von Schreiberhand und ohne Datum. Ich bringe beide Fassungen. A B* Fridericus divina favente cle- mentia Romanorum imperator semper augustus serenissimo principi Alfonso, dei gratia Por- tugallie et Algarbii regi Cep- teque domino, fratri et affini nostro carissimo, salutem et amoris mutui continuum incre- mentum. Retulit vobis, ut scribitis, exi- mius legum doctor Johannes Ferdinandi, vester et noster consiliarius admodum dilectus, inclitam Leonoram, sororem vestram nostramque consortem dilectissimam imperatricem, quam primum ad nos venit gratanter susceptam ac deinde summo amore et affectu sin- gulari per nos tentam tracta- tamque fore. quam rem vestra fraternitas plurimum recom- Fridericus divina favente cle- mentia Romanorum imperator semper augustus etc. serenis- simo principi Alfonso, dei gratia Portugallie et Algarbii regi Cep- teque domino, fratri et affini nostro carissimo, salutem et amoris mutui continuum incre- mentum. Reddite sunt nobis per hos dies littere vestre, quibus nobis significatis, gratissimum esse serenitati vestre, quod inclitam Leonoram, sororem vestram ac consortem nostram dilectissi- mam, susceperimus desideranter et tractaverimus ut inter con- juges decet amantissime, sic enim retulisse vestre serenitati honorabilem Johannem Ferdi- nandum legum doctorem ve- strum et nostrum consiliarium 1 Das Datum des Briefes ergibt sich aus dem vorangehenden Briefe des Eneas Nr. 138.
Strana 585
585 mendat suisque litteris“ magno- pere nos hortatur, ut in con- jugali benivolentia continuantes conjugem ipsam nostram etiam vestri intuitu dietim magis ac magis accumulatissime diliga- mus, adhibitis veterum exem- plis, qui conjugali desiderio plurimum fraglaverunt. respon- dentes igitur fraternitati vestre, fatemur vera esse, que Johan- nem predictum retulisse narra- tis. suscepimus enim sororem affirmatis, rogantes ut in amore nostre conjugis, quem legiti- mum et humano ac divino jure comprobatum dicitis, etiam vestro intuitu perseverare veli- mus, adjicientes nonnulla vete- rum exempla, que nos in dilec- tione conjugali merito valeant confirmare. respondentes igitur fraternitati vestre, vera esse fatemur, quod prefatum Johan- nem retulisse narratis. susce- pimus etiam non sine furenti a Der Brief Alfonsos an Kaiser Friedrich lautet nach Vindob. Bl. 160v: Victoriosissimo principi et potentissimo domino Frederico, Romano- rum imperatori semper augusto, Alfonsus, dei gratia Portugallie et Algarbii rex Cepteque dominus, salutes et de infidelibus gloriose triumphare. Gloriosissime princeps et frater amantissime. vobis notum facimus, quod relatione eximii legum doctoris, nobilis Johannis Ferdinandi de Silveira, consiliarii nostri fidelissimi, percepimus ingentem amorem, quo clarissimam imperatricem, uxorem vestram et sororem nostram dilectis- simam, suscepistis et deinde flagrantiori semper amore coluistis et amastis. unde summam cepimus voluptatem et immortali deo gratias egimus, ita videlicet successisse quemadmodum sperabamus. et quamquam ob vestram singularem prudentiam et humanitatem vobis non sit opus persuasionibus, tamen vires sanguinis, que plurimum possunt, nos compellunt, vos hortari atque rogare,1 quod vestrum sanctum atque laudabile propositum conti- nuetis et eam ipsam uxorem vestram, si amoris quidpiam superaddi posset, magis atque magis colatis et ametis. nichil enim honestius, nichil laudabi- lius in catholicis maxime principibus amore conjugali, qui et deo gratissi- mus est et apud homines laude dignissimus est. quis amorem Tiberii erga uxorem, quis Hipsicratee erga virum non plene laudaverit, quorum alter uxoris vitam vite sue pretulit, altera effusis caritatis habenis equo et armis Mithridatem per efferatas gentes fugientem infatigabili corpore et animo secuta est. quippe si viri et uxores insolubili quodam inter se amoris vinculo connectunturs et adimplent, quod preclare scriptum est: relinquet homo etc. et naturam et rationem illustre quoddam nature ornamentum imitantur, ideirco pro tanto amore, quo erga uxorem vestram afficimini, vobis gratias agimus et enixe rogamus, quod ultra debitum, ad quod virtus et ratio vos obligat, nostro intuitu velitis eam per- humanissime colere et accumulatissime amare, ut nos ultra id, quod jure sumus, reddamus vobis admodum obligatos. ex civitate nostra Elborensi 25. marcii anno domini 1453. 1 Hs. rogari. — 2 Hs. sui. — 2 Hs. coniectuntur.
585 mendat suisque litteris“ magno- pere nos hortatur, ut in con- jugali benivolentia continuantes conjugem ipsam nostram etiam vestri intuitu dietim magis ac magis accumulatissime diliga- mus, adhibitis veterum exem- plis, qui conjugali desiderio plurimum fraglaverunt. respon- dentes igitur fraternitati vestre, fatemur vera esse, que Johan- nem predictum retulisse narra- tis. suscepimus enim sororem affirmatis, rogantes ut in amore nostre conjugis, quem legiti- mum et humano ac divino jure comprobatum dicitis, etiam vestro intuitu perseverare veli- mus, adjicientes nonnulla vete- rum exempla, que nos in dilec- tione conjugali merito valeant confirmare. respondentes igitur fraternitati vestre, vera esse fatemur, quod prefatum Johan- nem retulisse narratis. susce- pimus etiam non sine furenti a Der Brief Alfonsos an Kaiser Friedrich lautet nach Vindob. Bl. 160v: Victoriosissimo principi et potentissimo domino Frederico, Romano- rum imperatori semper augusto, Alfonsus, dei gratia Portugallie et Algarbii rex Cepteque dominus, salutes et de infidelibus gloriose triumphare. Gloriosissime princeps et frater amantissime. vobis notum facimus, quod relatione eximii legum doctoris, nobilis Johannis Ferdinandi de Silveira, consiliarii nostri fidelissimi, percepimus ingentem amorem, quo clarissimam imperatricem, uxorem vestram et sororem nostram dilectis- simam, suscepistis et deinde flagrantiori semper amore coluistis et amastis. unde summam cepimus voluptatem et immortali deo gratias egimus, ita videlicet successisse quemadmodum sperabamus. et quamquam ob vestram singularem prudentiam et humanitatem vobis non sit opus persuasionibus, tamen vires sanguinis, que plurimum possunt, nos compellunt, vos hortari atque rogare,1 quod vestrum sanctum atque laudabile propositum conti- nuetis et eam ipsam uxorem vestram, si amoris quidpiam superaddi posset, magis atque magis colatis et ametis. nichil enim honestius, nichil laudabi- lius in catholicis maxime principibus amore conjugali, qui et deo gratissi- mus est et apud homines laude dignissimus est. quis amorem Tiberii erga uxorem, quis Hipsicratee erga virum non plene laudaverit, quorum alter uxoris vitam vite sue pretulit, altera effusis caritatis habenis equo et armis Mithridatem per efferatas gentes fugientem infatigabili corpore et animo secuta est. quippe si viri et uxores insolubili quodam inter se amoris vinculo connectunturs et adimplent, quod preclare scriptum est: relinquet homo etc. et naturam et rationem illustre quoddam nature ornamentum imitantur, ideirco pro tanto amore, quo erga uxorem vestram afficimini, vobis gratias agimus et enixe rogamus, quod ultra debitum, ad quod virtus et ratio vos obligat, nostro intuitu velitis eam per- humanissime colere et accumulatissime amare, ut nos ultra id, quod jure sumus, reddamus vobis admodum obligatos. ex civitate nostra Elborensi 25. marcii anno domini 1453. 1 Hs. rogari. — 2 Hs. sui. — 2 Hs. coniectuntur.
Strana 586
586 vestram, uxorem nostram pre- ' desiderio vestram sororem, uxo- dilectam,! non sine fervido et ardentissimo desiderio, deinde secum in hanc usque diem summo cum zelo et ingenti ca- ritate conversati sumus. idem- que deinceps futurum non dubi- tamus, quando sic ejus morum probitas et prudentia singularis exposcit,? que ita nobiscum se habet, ut non solum a nobis sed ab omnibus, que eam adeunt, mirum in modum diligatur et laudetur.? nos quippe quotiens cum ea sumus ejusque mode- stiam et regalis sanguinis gravi- tatem lenitate commixtam con- sideramus, experimur in nobis, quod scriptura confirmat dicens: gratia mulieris sensate delec- tabit virum suum, et iterum: mulieris bone beatus vir. quippe reputamus nobis inter molestias, quas dietim pro rei publice gubernatione suscipimus, ad magnum solatium et consola- tionem talem uxorem contigisse, que nobis juxta cor nostrum et morigera est et obsequentissima, nec dubitamus, quin eam et di- vino et humano jure colere et observare debeamus. conjugum namque tantam esse inter se vim amoris lex divina precepit, ut duo in carne una esse videantur. nec maternus aut paternus amor conjugali dilectioni preferri po- rem nostram predilectam, se- cumque in hane usque diem summa cum caritate et admo- dum placide conversamur et vivimus, idemque futurum de- inceps non dubitamus. sic enim et divina lex precipit et humana ratio suadet. quid enim duas esse animas in una carne nisi maxima vis amoris efficit? certe nec paternus nec ma- ternus amor, ut oracula divina testantur, dileccioni conjugali prefertur. hic sancti viri Abra- ham, Ysaac, Jacob, Moyses ceterique veteris testamenti du- ces uxores suas amore incredi- bili coluerunt. nec aliter apud gentiles laudati proceres fecere, quorum nonnulli conjuges adeo fürenter amasse traduntur, ut ilis mortuis nullo pacto super- vivere voluerint, sicut de duobus Plantiis apud Romanos habetur. nec minor erga suos viros affec- tio comperta est mulierum. nam preter exempla, que vestra tradit epistola, et Admethi regis 'Thes- salie mortem conjunx ejus sua morte redemit et Arthemisia gentis Carie regina viri sui se- pulchrum sese prebuit. Porcia vero, Marci Cathonis filia, ex- üneto viro, cum ferrum sibi negaretur, ad necem ardentes carbones exhausit. imperatores 1 Am. Rande. — * Ursprünglich folgte: que ita nobiscum se habet, ut san- guine natam regio. — ? et laudetur iiber der Zeile.
586 vestram, uxorem nostram pre- ' desiderio vestram sororem, uxo- dilectam,! non sine fervido et ardentissimo desiderio, deinde secum in hanc usque diem summo cum zelo et ingenti ca- ritate conversati sumus. idem- que deinceps futurum non dubi- tamus, quando sic ejus morum probitas et prudentia singularis exposcit,? que ita nobiscum se habet, ut non solum a nobis sed ab omnibus, que eam adeunt, mirum in modum diligatur et laudetur.? nos quippe quotiens cum ea sumus ejusque mode- stiam et regalis sanguinis gravi- tatem lenitate commixtam con- sideramus, experimur in nobis, quod scriptura confirmat dicens: gratia mulieris sensate delec- tabit virum suum, et iterum: mulieris bone beatus vir. quippe reputamus nobis inter molestias, quas dietim pro rei publice gubernatione suscipimus, ad magnum solatium et consola- tionem talem uxorem contigisse, que nobis juxta cor nostrum et morigera est et obsequentissima, nec dubitamus, quin eam et di- vino et humano jure colere et observare debeamus. conjugum namque tantam esse inter se vim amoris lex divina precepit, ut duo in carne una esse videantur. nec maternus aut paternus amor conjugali dilectioni preferri po- rem nostram predilectam, se- cumque in hane usque diem summa cum caritate et admo- dum placide conversamur et vivimus, idemque futurum de- inceps non dubitamus. sic enim et divina lex precipit et humana ratio suadet. quid enim duas esse animas in una carne nisi maxima vis amoris efficit? certe nec paternus nec ma- ternus amor, ut oracula divina testantur, dileccioni conjugali prefertur. hic sancti viri Abra- ham, Ysaac, Jacob, Moyses ceterique veteris testamenti du- ces uxores suas amore incredi- bili coluerunt. nec aliter apud gentiles laudati proceres fecere, quorum nonnulli conjuges adeo fürenter amasse traduntur, ut ilis mortuis nullo pacto super- vivere voluerint, sicut de duobus Plantiis apud Romanos habetur. nec minor erga suos viros affec- tio comperta est mulierum. nam preter exempla, que vestra tradit epistola, et Admethi regis 'Thes- salie mortem conjunx ejus sua morte redemit et Arthemisia gentis Carie regina viri sui se- pulchrum sese prebuit. Porcia vero, Marci Cathonis filia, ex- üneto viro, cum ferrum sibi negaretur, ad necem ardentes carbones exhausit. imperatores 1 Am. Rande. — * Ursprünglich folgte: que ita nobiscum se habet, ut san- guine natam regio. — ? et laudetur iiber der Zeile.
Strana 587
test, ut divinum testatur ora- culum, guod per vos adducitur. hinc sancti viri Abraam, Ysaac, Jacob, Moyses ceterigue deo accepti proceres conjuges suas | unice dilexerunt, nec gentiles hujus amoris expertes fuerunt. quorum nonnulli adeo ferventer amasse traduntur,! ut deceden- ' tibus uxoribus vivere amplius | nullo pacto persuaderi potue- | | | rint, sicut àpud Romanos de duobus Plautiis traditur. nec minor erga viros affectio com- perta est mulierum. nam et Admeti regis Tessalie conjunx mortem sua morte redemit et Arthemisia gentis Carie regina - viri sui sepulerum se prebuit, Portia vero Cathonis filia ex- : tincto viro ardentes carbones | exhausit, ex quo fit, ut quanto magis legitima reperitur? hec | dilectio, eo magis vehemens et urgentissima reperiatur. nos uxorem sortiti ad mentem no- stram, forma et probitate pre- | stantem, merito eam colimus et | amamus, et dum vita comes ambobus erit amaturi cumula- | tissime sumus, neque ad hoc | vestre vel alterius cujuspiam ex- | hortatione indigemus. nam etsi preces vestre apud nos valent plurimum, superat tamen ipsius consortis nostre singularis af- fectio, que tanta est, ut addi sibi quiequam alterius causa 587 ot maximi duces hujus honestis- simi affectus participes compe- rimus. nam et Pompejum et Julium et Augustum suarum conjugum constat amantissimos fuisse, nostrique germani ce- sares, Caroli, Ottones, Heinrici, Federici dilectionem erga suas uxores ferventissimam habue- runt. nec probatus esse videtur aut princeps aut privatus, qui pudice conjugi sue non fideliter adheret. sed nec philosophus benevivendi magistros hec pla- cida vis amoris effugit. nam et Xantippem uxorem suam quam- vis morosam et contumacem ma- ximus ille Socrates adamasse non vulgariter perhibetur. quid nos faciamus, qui conjugem juxta cor nostrum nobis mori- geram et obsequentem nacti Simus, cujus regios mores cum singulari prudentia conjunctos reperimus, que ita nobiscum se habet, ut non solum a nobis omnibus, qui eam alloquuntur vel intuentur, digna laude et amore precipuo judicetur. ama- mus quippe conjugem nostram et affectu singulari prosequi- mur, experientes in nobis scrip- ture divine sententiam, dum ait: gracia mulieris sensate delec- tabit virum suum, et iterum: mulieris bone beatus vir. sane inter molestias, quas pro guber- natione rei publice dietim tole- ! Ursprünglich folgte: ut vitam uxorum sue pre... — * noscitur.
test, ut divinum testatur ora- culum, guod per vos adducitur. hinc sancti viri Abraam, Ysaac, Jacob, Moyses ceterigue deo accepti proceres conjuges suas | unice dilexerunt, nec gentiles hujus amoris expertes fuerunt. quorum nonnulli adeo ferventer amasse traduntur,! ut deceden- ' tibus uxoribus vivere amplius | nullo pacto persuaderi potue- | | | rint, sicut àpud Romanos de duobus Plautiis traditur. nec minor erga viros affectio com- perta est mulierum. nam et Admeti regis Tessalie conjunx mortem sua morte redemit et Arthemisia gentis Carie regina - viri sui sepulerum se prebuit, Portia vero Cathonis filia ex- : tincto viro ardentes carbones | exhausit, ex quo fit, ut quanto magis legitima reperitur? hec | dilectio, eo magis vehemens et urgentissima reperiatur. nos uxorem sortiti ad mentem no- stram, forma et probitate pre- | stantem, merito eam colimus et | amamus, et dum vita comes ambobus erit amaturi cumula- | tissime sumus, neque ad hoc | vestre vel alterius cujuspiam ex- | hortatione indigemus. nam etsi preces vestre apud nos valent plurimum, superat tamen ipsius consortis nostre singularis af- fectio, que tanta est, ut addi sibi quiequam alterius causa 587 ot maximi duces hujus honestis- simi affectus participes compe- rimus. nam et Pompejum et Julium et Augustum suarum conjugum constat amantissimos fuisse, nostrique germani ce- sares, Caroli, Ottones, Heinrici, Federici dilectionem erga suas uxores ferventissimam habue- runt. nec probatus esse videtur aut princeps aut privatus, qui pudice conjugi sue non fideliter adheret. sed nec philosophus benevivendi magistros hec pla- cida vis amoris effugit. nam et Xantippem uxorem suam quam- vis morosam et contumacem ma- ximus ille Socrates adamasse non vulgariter perhibetur. quid nos faciamus, qui conjugem juxta cor nostrum nobis mori- geram et obsequentem nacti Simus, cujus regios mores cum singulari prudentia conjunctos reperimus, que ita nobiscum se habet, ut non solum a nobis omnibus, qui eam alloquuntur vel intuentur, digna laude et amore precipuo judicetur. ama- mus quippe conjugem nostram et affectu singulari prosequi- mur, experientes in nobis scrip- ture divine sententiam, dum ait: gracia mulieris sensate delec- tabit virum suum, et iterum: mulieris bone beatus vir. sane inter molestias, quas pro guber- natione rei publice dietim tole- ! Ursprünglich folgte: ut vitam uxorum sue pre... — * noscitur.
Strana 588
588 minime possit. datum in Grez die 28. septembris 1453.1 ramus, innumeras ad magnum nobis solamen precipuamque consolationem reputamus et du- cimus talem nobis conjugem contigisse, cujus et laudare for- mam et amare probitatem jure merito valeremus. dicimus ergo nos abunde et cumulatissime facere, quod requiritis. dili- gimus enim sororem vestram uxoremque nostram pleno corde et dilecturos in futurum non ambigimus, quoniam virtutes ejus et animum erga nos bo- num dietim augeri conspici- mus. agimus vestre fraternitati quas possumus gratias, qui re- galibus educatam disciplinis et omni modestia plenissime in- structam sororem vestram nobis pre ceteris despondere volui- stis. datum. X. Kaiser Friedrich an Papst Nikolaus V.; Wiener-Neustadt, 12. Ok- tober 1453. In der Passauer Frage will er sich gans der Ent- scheidung des Papstes unterordnen; spricht seine Verwunderung darüber aus, daß die österreichischen Rebellen vom Bann gelöst werden sollen, ohne daß sie dem Kaiser Genugtuung geleistet hätten. Aus Vindob. 3389, Bl. 163; eigenhändig. Weißs Nr. 82. Beatissime pater et domine noster reverendissime. duo sunt, super quibus littere vestre ad nos ultimo directe responsionem nostram deposcunt. unum est, quod Pataviensis ecclesie provi- sionem concernit, alterum, quod censuras respicit, quibus innodati sunt nonnulli ex Austria, qui et nobis pertinaciter rebellarunt et apostolice sedis jussioni contumaciter restiterunt. super quibus 1 Das Datum wurde von Eneas erst später hinzugefiigt.
588 minime possit. datum in Grez die 28. septembris 1453.1 ramus, innumeras ad magnum nobis solamen precipuamque consolationem reputamus et du- cimus talem nobis conjugem contigisse, cujus et laudare for- mam et amare probitatem jure merito valeremus. dicimus ergo nos abunde et cumulatissime facere, quod requiritis. dili- gimus enim sororem vestram uxoremque nostram pleno corde et dilecturos in futurum non ambigimus, quoniam virtutes ejus et animum erga nos bo- num dietim augeri conspici- mus. agimus vestre fraternitati quas possumus gratias, qui re- galibus educatam disciplinis et omni modestia plenissime in- structam sororem vestram nobis pre ceteris despondere volui- stis. datum. X. Kaiser Friedrich an Papst Nikolaus V.; Wiener-Neustadt, 12. Ok- tober 1453. In der Passauer Frage will er sich gans der Ent- scheidung des Papstes unterordnen; spricht seine Verwunderung darüber aus, daß die österreichischen Rebellen vom Bann gelöst werden sollen, ohne daß sie dem Kaiser Genugtuung geleistet hätten. Aus Vindob. 3389, Bl. 163; eigenhändig. Weißs Nr. 82. Beatissime pater et domine noster reverendissime. duo sunt, super quibus littere vestre ad nos ultimo directe responsionem nostram deposcunt. unum est, quod Pataviensis ecclesie provi- sionem concernit, alterum, quod censuras respicit, quibus innodati sunt nonnulli ex Austria, qui et nobis pertinaciter rebellarunt et apostolice sedis jussioni contumaciter restiterunt. super quibus 1 Das Datum wurde von Eneas erst später hinzugefiigt.
Strana 589
589 rebus scribit vestra sanctitas, oratores serenissimi principis La- dislai Hungarie ac Bohemie regis, patruelis nostri carissimi, qui nuper in curia vestra fuerunt, adeo rationabiliter et efficaciter esse locutos, ut omnes cardinales uno dumtaxat excepto in favorem suum adduxerint nec vestra beatitudo petitionibus illo- rum resistere potuerit, nisi aliquo temporis spatio in medium adducto. subjungitis quoque, eo loco res esse deductas, ut alium exitum habere non possint. quam dicti oratores expetierint, cum omnes ecclesiastici et seculares principes et nobis sanguine juncti mirum in modum proposito nostro super hujusmodi negociis ad- versentur. additis insuper cum necesse sit ad Turchorum sevis- simos conatus debite reprimendos subditos prefati regis advocare, qua cum honestate negari censurarum absolutio possit, penitus ignorare, multumque nos hortamini, ut ad hec duo consensum prebere vellemus. responsuri ergo beatitudini vestre, cui semper complacere vellemus, dicimus nos super facto Pataviensis ecclesie similes litteras, non sunt multi dies, ex sanctitate vestra recepisse, quibus abunde respondimus. deinde venerabili Enee, episcopo Senensi, principi et consiliario nostro devoto dilecto, commisimus, ut mentem nostram suis scriptis beatitudini vestre per amplius significaret, quoniam pensatis rebus universis contenti essemus inter nos et electum quem dicunt Pataviensem1 pro damnis et injuriis emendam ab illo recipere, quam vestra sanctitas dignam judicaret, cujus arbitrio conquieturi essemus. non est igitur, cur amplius in ea re verba faciamus quam vestro examini remisimus. transimus ad secundam partem de censuris, in qua vehementer admiramur, eam esse cardinalium mentem, ut absolutionem dan- dam existiment non correptis neque compunctis hominibus. vestra pridem sanctitas cum accepisset durissimam et horrendam illam rebellionem per nonnullos ex Austria contra nos factam, dum vestra vocatione Romam peteremus, excommunicationis et aliarum censurarum processus adversus illos decrevit, nisi infra certum tempus condignam nobis satisfactionem impenderent“.2 fuerunt a et quem dicunt electum Pataviensem; ursprünglich folgte: vestre sancti- tatis arbitrium complecti vestroque judicio conquiescere emendamque ab illo recipere. — 2 Ursprünglich folgte: fuerunt littere, fuit monitorium vestrum eis legitime insinuatum. Vgl. die Bulle Nikolaus V. vom 4. August 1452, worin er die österreichi- schen Rebellen mit dem Banne bedroht, wenn sie nicht zum Gehorsam gegen Kaiser Friedrich zurilckkehren (Chmel, Materialien 2, Nr. 4).
589 rebus scribit vestra sanctitas, oratores serenissimi principis La- dislai Hungarie ac Bohemie regis, patruelis nostri carissimi, qui nuper in curia vestra fuerunt, adeo rationabiliter et efficaciter esse locutos, ut omnes cardinales uno dumtaxat excepto in favorem suum adduxerint nec vestra beatitudo petitionibus illo- rum resistere potuerit, nisi aliquo temporis spatio in medium adducto. subjungitis quoque, eo loco res esse deductas, ut alium exitum habere non possint. quam dicti oratores expetierint, cum omnes ecclesiastici et seculares principes et nobis sanguine juncti mirum in modum proposito nostro super hujusmodi negociis ad- versentur. additis insuper cum necesse sit ad Turchorum sevis- simos conatus debite reprimendos subditos prefati regis advocare, qua cum honestate negari censurarum absolutio possit, penitus ignorare, multumque nos hortamini, ut ad hec duo consensum prebere vellemus. responsuri ergo beatitudini vestre, cui semper complacere vellemus, dicimus nos super facto Pataviensis ecclesie similes litteras, non sunt multi dies, ex sanctitate vestra recepisse, quibus abunde respondimus. deinde venerabili Enee, episcopo Senensi, principi et consiliario nostro devoto dilecto, commisimus, ut mentem nostram suis scriptis beatitudini vestre per amplius significaret, quoniam pensatis rebus universis contenti essemus inter nos et electum quem dicunt Pataviensem1 pro damnis et injuriis emendam ab illo recipere, quam vestra sanctitas dignam judicaret, cujus arbitrio conquieturi essemus. non est igitur, cur amplius in ea re verba faciamus quam vestro examini remisimus. transimus ad secundam partem de censuris, in qua vehementer admiramur, eam esse cardinalium mentem, ut absolutionem dan- dam existiment non correptis neque compunctis hominibus. vestra pridem sanctitas cum accepisset durissimam et horrendam illam rebellionem per nonnullos ex Austria contra nos factam, dum vestra vocatione Romam peteremus, excommunicationis et aliarum censurarum processus adversus illos decrevit, nisi infra certum tempus condignam nobis satisfactionem impenderent“.2 fuerunt a et quem dicunt electum Pataviensem; ursprünglich folgte: vestre sancti- tatis arbitrium complecti vestroque judicio conquiescere emendamque ab illo recipere. — 2 Ursprünglich folgte: fuerunt littere, fuit monitorium vestrum eis legitime insinuatum. Vgl. die Bulle Nikolaus V. vom 4. August 1452, worin er die österreichi- schen Rebellen mit dem Banne bedroht, wenn sie nicht zum Gehorsam gegen Kaiser Friedrich zurilckkehren (Chmel, Materialien 2, Nr. 4).
Strana 590
590 monitoria vestra debite publicata ac illis legitime insinuata, sed contempta et irrisa prorsus ab eis. qui cum debuissent veniam prelatorum deposcere delictorum acerbius sevientes graviora prioribus commiserunt, juramentis et aliis promissionibus, quibus astricti nobis erant, pro nihilo reputatis, contra nos arma sump- serunt,1 inciderunt in excommunicationem ceterasque censuras, quibus in hanc usque diem irretiti sordescunt, nec unquam cogi- taverunt, aut vestre sanctitati pro contemptu culminis apostolice aut nobis pro damnis illatis gravique contumelia irrogata debite satisfacere. nam etsi nonnulli principes inter nos et eos pacem tractaverint et tandem illustris Albertus, Austrie dux, germanus noster carissimus, nonnulla pacis capitula composuerit, que per illos infra certum tempus ratificari debebant, postea tamen lapsis omnibus terminis ad ratificandum datis nulla ratihabitio secuta est. quinimmo capitula predicta per eos multifariam violata sunt dietimque violantur nec videre possumus, quod eorum mentes aut ad predictam pacem aut ad satisfactionem per alium modum nobis impendendam sint inclinate. ob quas res non possumus existimare, que sint ille cause, quibus cardinales moventur ad concedendam ut scribitis absolutionem. quomodo enim absolvi possunt ad instantiam partis excommunicati, priusquam parti debite satisfaciant? equidem licet nos semper maximi fecerimus sacri collegii judicium neque tantos patres aliud dicere arbi- tremur, quam quod ipsis rectum videtur, hac tamen vice longe melius ceteris sentire nobis videtur reverendissimus sancti angeli cardinalis, qui talem absolutionem, ut ex vestris litteris percipi- mus,2 asserit denegandam. etsi enim regulariter majoris partis judicium censeatur esse salubrius, nonnunquam tamen accidit, ut plurimorum votis unius sententia preferatur, quod maxime apud sedem Romanam" valere debet, que non tam auctoritate movetur quam ratione.4 certe deus, quanquam misericordiarum pater sit nec tam mortem peccatoris quam conversionem requirat, nulli tamen veniam nisi correpto prebet. cor contritum et humiliatum non dispicit deus; sed quemadmodum subjectis et humiliatis non denegat gratiam, sic superbis et contumacibus promeritam non subtrahit ultionem. spoliaverunt nos Australes juribus nostris, perseverant adhuc in spolio neque cogitant, ut nobis quovis 1. sumentes. — 2 ut — percimus über der Zeile. Ursprünglich: sanctitatem vestram. — 4 non tam ducitur auctoritate quam ratione movetur.
590 monitoria vestra debite publicata ac illis legitime insinuata, sed contempta et irrisa prorsus ab eis. qui cum debuissent veniam prelatorum deposcere delictorum acerbius sevientes graviora prioribus commiserunt, juramentis et aliis promissionibus, quibus astricti nobis erant, pro nihilo reputatis, contra nos arma sump- serunt,1 inciderunt in excommunicationem ceterasque censuras, quibus in hanc usque diem irretiti sordescunt, nec unquam cogi- taverunt, aut vestre sanctitati pro contemptu culminis apostolice aut nobis pro damnis illatis gravique contumelia irrogata debite satisfacere. nam etsi nonnulli principes inter nos et eos pacem tractaverint et tandem illustris Albertus, Austrie dux, germanus noster carissimus, nonnulla pacis capitula composuerit, que per illos infra certum tempus ratificari debebant, postea tamen lapsis omnibus terminis ad ratificandum datis nulla ratihabitio secuta est. quinimmo capitula predicta per eos multifariam violata sunt dietimque violantur nec videre possumus, quod eorum mentes aut ad predictam pacem aut ad satisfactionem per alium modum nobis impendendam sint inclinate. ob quas res non possumus existimare, que sint ille cause, quibus cardinales moventur ad concedendam ut scribitis absolutionem. quomodo enim absolvi possunt ad instantiam partis excommunicati, priusquam parti debite satisfaciant? equidem licet nos semper maximi fecerimus sacri collegii judicium neque tantos patres aliud dicere arbi- tremur, quam quod ipsis rectum videtur, hac tamen vice longe melius ceteris sentire nobis videtur reverendissimus sancti angeli cardinalis, qui talem absolutionem, ut ex vestris litteris percipi- mus,2 asserit denegandam. etsi enim regulariter majoris partis judicium censeatur esse salubrius, nonnunquam tamen accidit, ut plurimorum votis unius sententia preferatur, quod maxime apud sedem Romanam" valere debet, que non tam auctoritate movetur quam ratione.4 certe deus, quanquam misericordiarum pater sit nec tam mortem peccatoris quam conversionem requirat, nulli tamen veniam nisi correpto prebet. cor contritum et humiliatum non dispicit deus; sed quemadmodum subjectis et humiliatis non denegat gratiam, sic superbis et contumacibus promeritam non subtrahit ultionem. spoliaverunt nos Australes juribus nostris, perseverant adhuc in spolio neque cogitant, ut nobis quovis 1. sumentes. — 2 ut — percimus über der Zeile. Ursprünglich: sanctitatem vestram. — 4 non tam ducitur auctoritate quam ratione movetur.
Strana 591
591 pacto satisfaciant. que ratio tales suaserit absolvendos? gladium adhuc in vulnere fixum tenent et vulnerantibus ignoscemus? quippe ad privatarum instantiam personarum excommunicati cujuslibet conditionis homines nisi parte aut consentiente aut minus rationabiliter contradicente non absolvuntur. parum est igitur, quod de Romana ecclesia sacrum meretur imperium, si quod privato concedatur imperatori negatur. quo pacto gratiam impetrabimus, si justitie complementum non obtinemus?1 sane multo majora nobis ipsis de sacro collegio pollicebamur neque putabamus, quosvis principes adversus justitiam nostram ex- auditum iri. sic enim et nos et antecessores nostros de sede apostolica merentes arbitrabamur. verum quia nostros etiam consanguineos his in rebus adversari confirmatis, adhibemus fidem dictis vestris, credimus tamen beatitudinem vestram in- telligere, quomodo que sua sunt homines querunt. multa sunt ingenia multeque artes vivendi. scimus unde ista jacula veniunt." nemo cuiquam tanta sanguinis conjunctione tenetur, ut non sibi quam alteri velit melius. non possumus in hac parte apertius scribere." sed intelliget ex paucis multa vestra sanctitas pro sua singulari sapientia. utcunque sit, nos quicquid cardinales aut sentiant aut suadeant plurimum de vestra sanctitate confidimus, ne tantam nobis irrogari contumeliam patiamini, ut non facta pace neque satisfactione nobis impensa adversarii nostri absol- vantur, quando id neque divino neque humano juri consonum esse censemus. neque ob hanc causam res fidei impedietur aut exercitus contra Turchos instituendus vel diminuetur vel retarda- bitur. nemo enim ex his excommunicatis est, qui contra Turchos sit arma sumpturus neque Hungaros neque Bohemos censure vestre concernunt. pauci sunt ex Austria nominatim sententiis irretiti, quorum si qui vellent contra Turchos progredi his dene- gandam absolutionem minime diceremus. sed arbitratur fortasse vestra sanctitas regem Ladislaum predictum reliquos suos sub- ditos arma pro fide Catholica sumere prohibiturum, nisi quod ex vestra sanctitate jam postulat assequatur. que res minime de tali rege putanda est" tum quod indigna petens egre ferre 1 Ursprünglich: quid sperare de gratia possumus. — 2 Ursprünglich: unde jacula ista? nullum esse tam efficax sanguinis vinculum, ut non aliquando vincatur. — Ursprünglich: loqui apertius, at si daretur presentialiter habere. — " Urspriinglich: a) minime hoc de illo principe ; b) nobis hoc non fit verisimile.
591 pacto satisfaciant. que ratio tales suaserit absolvendos? gladium adhuc in vulnere fixum tenent et vulnerantibus ignoscemus? quippe ad privatarum instantiam personarum excommunicati cujuslibet conditionis homines nisi parte aut consentiente aut minus rationabiliter contradicente non absolvuntur. parum est igitur, quod de Romana ecclesia sacrum meretur imperium, si quod privato concedatur imperatori negatur. quo pacto gratiam impetrabimus, si justitie complementum non obtinemus?1 sane multo majora nobis ipsis de sacro collegio pollicebamur neque putabamus, quosvis principes adversus justitiam nostram ex- auditum iri. sic enim et nos et antecessores nostros de sede apostolica merentes arbitrabamur. verum quia nostros etiam consanguineos his in rebus adversari confirmatis, adhibemus fidem dictis vestris, credimus tamen beatitudinem vestram in- telligere, quomodo que sua sunt homines querunt. multa sunt ingenia multeque artes vivendi. scimus unde ista jacula veniunt." nemo cuiquam tanta sanguinis conjunctione tenetur, ut non sibi quam alteri velit melius. non possumus in hac parte apertius scribere." sed intelliget ex paucis multa vestra sanctitas pro sua singulari sapientia. utcunque sit, nos quicquid cardinales aut sentiant aut suadeant plurimum de vestra sanctitate confidimus, ne tantam nobis irrogari contumeliam patiamini, ut non facta pace neque satisfactione nobis impensa adversarii nostri absol- vantur, quando id neque divino neque humano juri consonum esse censemus. neque ob hanc causam res fidei impedietur aut exercitus contra Turchos instituendus vel diminuetur vel retarda- bitur. nemo enim ex his excommunicatis est, qui contra Turchos sit arma sumpturus neque Hungaros neque Bohemos censure vestre concernunt. pauci sunt ex Austria nominatim sententiis irretiti, quorum si qui vellent contra Turchos progredi his dene- gandam absolutionem minime diceremus. sed arbitratur fortasse vestra sanctitas regem Ladislaum predictum reliquos suos sub- ditos arma pro fide Catholica sumere prohibiturum, nisi quod ex vestra sanctitate jam postulat assequatur. que res minime de tali rege putanda est" tum quod indigna petens egre ferre 1 Ursprünglich: quid sperare de gratia possumus. — 2 Ursprünglich: unde jacula ista? nullum esse tam efficax sanguinis vinculum, ut non aliquando vincatur. — Ursprünglich: loqui apertius, at si daretur presentialiter habere. — " Urspriinglich: a) minime hoc de illo principe ; b) nobis hoc non fit verisimile.
Strana 592
592 non debet, si non exauditur, tum quod sua maxime interest, si regnare in Hungaria velit, adversus Turchos non solum suos terrigenas mittere, sed vestre sanctitatis et omnium Christiano- rum regum auxilia petere.1 nos tamen, ut vestra beatitudo apud prefatum regem et omnes alios excusari possit, ac justitie clipeo se tueri,2 contenti sumus, quod vestra sanctitas diem dicat, in qua et nostri et adverse partis procuratores plene audiantur et deinde, quod justum apostolico culmini visum fuerit in hoc censurarum negocio, fiat. ac per hunc modum 3 finis imponetur assiduis molestiis ac angustiis, quibus ab altera parte vestra beatitudo perurgetur et obloquentibus facile silen- tium imponetur, nec nos imputare sanctitati vestre poterimus, quod aliorum injustas quam nostras rationabiles et justas que- relas magis intendere videamini. datum in Nova civitate die 12. octobris 1453. XI. Kaiser Friedrich an den Kardinal Juan Carvajal;“ [Wiener- Neustadt, 12. Oktober 1453.] Dankt ihm, daß er sich gegen die Lossprechung der österreichischen Aufrührer vom Banne aus- gesprochen habe, und bittet ihn auch ferner um seine Unter- stützung. Aus Vindob. 3389 Bl. 1647; eigenhändig. Weißs Nr. 83. Reverendissime pater, amice noster carissime. intelleximus ex litteris sanctissimi domini nostri, omnes cardinales excepta paternitate vestra in ea esse sententia, ut Australes ab excom- municationis et aliis censuris absolvantur. agimus gratias di- gnationi vestre, que etsi justitie fungitur officio tamen nobis singulariter complacere nititur. respondemus domino nostro sicut ex copia his inserta cognoscetis. hortamur paternitatem vestram reverendissimam, ne patiamini talem nobis per sedem apostolicam fieri contumeliam, cum petamus rem ad examen justitie poni, quod non solum nobis sed nec minimo cuiquam ex plebe negari debet. cupimus audiri et examinari negocium, deinde fieri quod justum fuerit. quamvis confidimus, summi pontificis benignitatem 1 flagitare. — 2 ac — tueri am Rande. —' hoc enim modo. a Daß der Brief am gleichen Tage wie der voraufgehende geschrieben wurde und an Carvajal gerichtet ist, ergibt sich aus seinem Inhalte.
592 non debet, si non exauditur, tum quod sua maxime interest, si regnare in Hungaria velit, adversus Turchos non solum suos terrigenas mittere, sed vestre sanctitatis et omnium Christiano- rum regum auxilia petere.1 nos tamen, ut vestra beatitudo apud prefatum regem et omnes alios excusari possit, ac justitie clipeo se tueri,2 contenti sumus, quod vestra sanctitas diem dicat, in qua et nostri et adverse partis procuratores plene audiantur et deinde, quod justum apostolico culmini visum fuerit in hoc censurarum negocio, fiat. ac per hunc modum 3 finis imponetur assiduis molestiis ac angustiis, quibus ab altera parte vestra beatitudo perurgetur et obloquentibus facile silen- tium imponetur, nec nos imputare sanctitati vestre poterimus, quod aliorum injustas quam nostras rationabiles et justas que- relas magis intendere videamini. datum in Nova civitate die 12. octobris 1453. XI. Kaiser Friedrich an den Kardinal Juan Carvajal;“ [Wiener- Neustadt, 12. Oktober 1453.] Dankt ihm, daß er sich gegen die Lossprechung der österreichischen Aufrührer vom Banne aus- gesprochen habe, und bittet ihn auch ferner um seine Unter- stützung. Aus Vindob. 3389 Bl. 1647; eigenhändig. Weißs Nr. 83. Reverendissime pater, amice noster carissime. intelleximus ex litteris sanctissimi domini nostri, omnes cardinales excepta paternitate vestra in ea esse sententia, ut Australes ab excom- municationis et aliis censuris absolvantur. agimus gratias di- gnationi vestre, que etsi justitie fungitur officio tamen nobis singulariter complacere nititur. respondemus domino nostro sicut ex copia his inserta cognoscetis. hortamur paternitatem vestram reverendissimam, ne patiamini talem nobis per sedem apostolicam fieri contumeliam, cum petamus rem ad examen justitie poni, quod non solum nobis sed nec minimo cuiquam ex plebe negari debet. cupimus audiri et examinari negocium, deinde fieri quod justum fuerit. quamvis confidimus, summi pontificis benignitatem 1 flagitare. — 2 ac — tueri am Rande. —' hoc enim modo. a Daß der Brief am gleichen Tage wie der voraufgehende geschrieben wurde und an Carvajal gerichtet ist, ergibt sich aus seinem Inhalte.
Strana 593
593 et rectitudinem hoc nobis minime negaturam, tamen rogamus, ut et vos ad rem hanc partes vestras interponatis. id erit nobis plus quam scribere possimus et acceptum et carum. datum. XII. Kaiser Friedrich an König Alfonso von Aragon, Graz [Ende Oktober] 1453. Teilt ihm mit, daß ein Reichstag in Regensburg sich mit der Türkenfrage beschäftigen werde; bittet ihn, für den Frieden in Italien zu wirken; hofft auf die Geburt eines Sohnes. Aus Wolfenbiitel, Weissenb. N. 90, Bl. 100. Fridericus, divina favente clementia Romanorum imperator semper augustus, serenissimo principi Alfonso, Aragonum ac Sicilie citra et ultra Tanum regi, fratri et affini nostro carissimo salutem et amoris fraterni continuum incrementum. Serenissime princeps, frater et affinis noster carissime. cum accepissemus estate proxima decursa Constantinopolim totius Grecie caput et orientalis imperii quondam sedem in potestatem Turchorum redactam esse, imperatorem Grecorum occisum, nobi- litatem urbis1 magna ex parte cesam et infinitas Christianorum animas in servitutem receptas, magna nos animi molestia et cordis amaritudo concussit. intelligentes non solum de preterito dolendum esse sed de futuro etiam damno timendum, cum Maumethus ille, qui modo Turchorum ductor? existit, insignis et memorabilis urbis victoria potitus ac locum nactus, ex quo plurimum possit Christianitati nocere, non quiescere aut torpere, sed animo tumidus ingentes terra et mari copias apparare dice- retur, quibus Christianam religionem magis ac magis comprimere possit, eam ob causam scripsimus e vestigio sanctissimo domino nostro pape, ut tamquam Christi vicarius de tuenda fide catholica et universali ecclesia cogitaret, obtulimusque nostras operas, quia tamquam Romanorum imperator et advocatus ecclesie pro debito nostro et conari et laborare summo studio ad tuendam catholicam fidem prompti et volentes essemus; deinde cum3 summus ipse pontifex apostolice sedis ordinationem et decretum misso legato nobis significasset ac nos ad resistendum Turchorum conatibus insurgere multis de causis adhortatus fuisset, visum nobis fuit, expediens in tanta et tam ardua re principes nostros ecclesiasticos 1 Hs. nobis. — 2 Hs. autor. — 3 Hs. cum cum. Fontes. II. Abt. 68. Bd. 38
593 et rectitudinem hoc nobis minime negaturam, tamen rogamus, ut et vos ad rem hanc partes vestras interponatis. id erit nobis plus quam scribere possimus et acceptum et carum. datum. XII. Kaiser Friedrich an König Alfonso von Aragon, Graz [Ende Oktober] 1453. Teilt ihm mit, daß ein Reichstag in Regensburg sich mit der Türkenfrage beschäftigen werde; bittet ihn, für den Frieden in Italien zu wirken; hofft auf die Geburt eines Sohnes. Aus Wolfenbiitel, Weissenb. N. 90, Bl. 100. Fridericus, divina favente clementia Romanorum imperator semper augustus, serenissimo principi Alfonso, Aragonum ac Sicilie citra et ultra Tanum regi, fratri et affini nostro carissimo salutem et amoris fraterni continuum incrementum. Serenissime princeps, frater et affinis noster carissime. cum accepissemus estate proxima decursa Constantinopolim totius Grecie caput et orientalis imperii quondam sedem in potestatem Turchorum redactam esse, imperatorem Grecorum occisum, nobi- litatem urbis1 magna ex parte cesam et infinitas Christianorum animas in servitutem receptas, magna nos animi molestia et cordis amaritudo concussit. intelligentes non solum de preterito dolendum esse sed de futuro etiam damno timendum, cum Maumethus ille, qui modo Turchorum ductor? existit, insignis et memorabilis urbis victoria potitus ac locum nactus, ex quo plurimum possit Christianitati nocere, non quiescere aut torpere, sed animo tumidus ingentes terra et mari copias apparare dice- retur, quibus Christianam religionem magis ac magis comprimere possit, eam ob causam scripsimus e vestigio sanctissimo domino nostro pape, ut tamquam Christi vicarius de tuenda fide catholica et universali ecclesia cogitaret, obtulimusque nostras operas, quia tamquam Romanorum imperator et advocatus ecclesie pro debito nostro et conari et laborare summo studio ad tuendam catholicam fidem prompti et volentes essemus; deinde cum3 summus ipse pontifex apostolice sedis ordinationem et decretum misso legato nobis significasset ac nos ad resistendum Turchorum conatibus insurgere multis de causis adhortatus fuisset, visum nobis fuit, expediens in tanta et tam ardua re principes nostros ecclesiasticos 1 Hs. nobis. — 2 Hs. autor. — 3 Hs. cum cum. Fontes. II. Abt. 68. Bd. 38
Strana 594
594 et seculares in civitate nostra Ratisponensi supra Danubium ad festum sancti Georgii proxime futurum convocare, intendentes illuc personaliter proficisci et cum his, qui affuerint, de modis opportunis, per quos Turchorum impetus infringi possit, consilium capere. cumque negocium hujusmodi non modo nationem nostram sed omnes Christi fideles concernat, utile reputavimus, etiam vici- nos quosdam reges hortari, ut ad conventum Ratisponensem ac presentiam nostram in prefixo termino suos transmitterent1 orato- res, cum quibus de communi salute Christiani populi tractare possimus, ut tanto solidius et efficacius res agatur, quanto plures vires in unum concurrunt. plurimum autem nobis gratum fuisset, quod legati vestri ad hujus modi conventum profecti essent, per quos et mentem vestram et altum consilium hoc negocio cogno- scere potuissemus. sed considerantes itineris longitudinem et temporis angustias non vidimus esse possibile, quod ad prefatam diem vestra majestas oratores suos mittere possit; nolumus igitur petere, quod cernebamus obtinendum non esse. est autem nobis consolationi et voluptati, quod ex omnibus, qui de curia vestra ad nos veniunt, intelligimus, fraternitatem vestram toto cordis affectu erectam esse pro suis viribus adversus impios Turchos arma capessere. illud solum nobis molestum est, quia videntes, majestatem vestram cum Florentinis et aliis Italie gentibus litem habere, timemus, ne bellis Italicis occupati exterum minus effica- citer amplecti possitis. nec videmus, quod nos aut alii multum proficere valeamus, nisi prius Italie partes quietent et ad rem istam concordes insurgant. ea propter, etsi non dubitemus, maje- statem vestram ad pacem Italie inclinatam esse, pro nostro tamen debito rogamus, ut hoc tempore non quid Florentini aut alii faciant sed quid Turchi potius intueri velitis et omni studio niti, ut Italia pacata2 unitis viribus adversus salutifere crucis inimicos procedatur et ignominia Christiano illata nomini vindi- caretur; multo enim decentius domum dei nostri quam proprias injurias ulciscemur. nos autem, quecunque concluserimus, quam celerrime vix majestati notificabimus, in agendis ulterius in- telligentiam cum vestra fraternitate habere curabimus. et quia vestra serenitas longa experientia tam belli quam pacis tempora cautissime dirigere novit, in hoc grandi et perdifficili negocio vestrum consilium pre ceteris amplectemur. 1 Hs. transmittere. — 2 Hs. parata.
594 et seculares in civitate nostra Ratisponensi supra Danubium ad festum sancti Georgii proxime futurum convocare, intendentes illuc personaliter proficisci et cum his, qui affuerint, de modis opportunis, per quos Turchorum impetus infringi possit, consilium capere. cumque negocium hujusmodi non modo nationem nostram sed omnes Christi fideles concernat, utile reputavimus, etiam vici- nos quosdam reges hortari, ut ad conventum Ratisponensem ac presentiam nostram in prefixo termino suos transmitterent1 orato- res, cum quibus de communi salute Christiani populi tractare possimus, ut tanto solidius et efficacius res agatur, quanto plures vires in unum concurrunt. plurimum autem nobis gratum fuisset, quod legati vestri ad hujus modi conventum profecti essent, per quos et mentem vestram et altum consilium hoc negocio cogno- scere potuissemus. sed considerantes itineris longitudinem et temporis angustias non vidimus esse possibile, quod ad prefatam diem vestra majestas oratores suos mittere possit; nolumus igitur petere, quod cernebamus obtinendum non esse. est autem nobis consolationi et voluptati, quod ex omnibus, qui de curia vestra ad nos veniunt, intelligimus, fraternitatem vestram toto cordis affectu erectam esse pro suis viribus adversus impios Turchos arma capessere. illud solum nobis molestum est, quia videntes, majestatem vestram cum Florentinis et aliis Italie gentibus litem habere, timemus, ne bellis Italicis occupati exterum minus effica- citer amplecti possitis. nec videmus, quod nos aut alii multum proficere valeamus, nisi prius Italie partes quietent et ad rem istam concordes insurgant. ea propter, etsi non dubitemus, maje- statem vestram ad pacem Italie inclinatam esse, pro nostro tamen debito rogamus, ut hoc tempore non quid Florentini aut alii faciant sed quid Turchi potius intueri velitis et omni studio niti, ut Italia pacata2 unitis viribus adversus salutifere crucis inimicos procedatur et ignominia Christiano illata nomini vindi- caretur; multo enim decentius domum dei nostri quam proprias injurias ulciscemur. nos autem, quecunque concluserimus, quam celerrime vix majestati notificabimus, in agendis ulterius in- telligentiam cum vestra fraternitate habere curabimus. et quia vestra serenitas longa experientia tam belli quam pacis tempora cautissime dirigere novit, in hoc grandi et perdifficili negocio vestrum consilium pre ceteris amplectemur. 1 Hs. transmittere. — 2 Hs. parata.
Strana 595
595 Hoc de rebus ad rem publicam Christianam pertinentibus scribere placuit. nunc pauca, que leta fronte percipietis, sub- jiciemus. etsi enim jam fortasse ad vestras aures delata res fuerit, ut est fama sui natura velox, libet tamen nostris litteris bonum nuncium vestram serenitatem accipere. nam serenissima neptis vestra Leonora, consors nostra dilectissima, quamvis superiori tempore parvam nobis spem sobolis faceret, nunc tamen, audiente deo suas et nostras preces, gravida facta est et jam sex fere mensibus infantem gerit in utero estque per omnia et incolumis exceptis his accidentibus, que solent vexare pregnantes. expectamur igitur non sine alacritate ex vestro sanguine prolem rogamusque pietatem divinam, ut, si filium concedere dignatur, talem eum tribuat, qui vestram prudentiam et animi magnitudinem exprimat et inter Alamannos nostros, cum virilitatem expleverit, novus Alfonsus crevisse putetur. datum Grecz, 1453.a XIII. Kaiser Friedrich an Papst Nikolaus V.; Wiener-Neustadt, 1. Jänner 1454. Ist zum Kampfe gegen die Türken bereit und hat die Fürsten der Christenheit und des Reiches für den 23. April zu einer Beratung nach Regensburg eingeladen, um über die ge- eigneten Schritte zu beraten; bittet den Papst um die Entsendung eines Legaten, am besten eines Kardinals. In zwei Fassungen: A) Vindob. 3389, Bl. 82v; Weiſs Nr. 104. — B) Wolfenbüttel, Weißlenb. 90, Bl. 137. A. B. Beatissime pater et domine Beatissime pater et domine no- i noster reverendissime. venit ad ster reverendissime.1 fuit apud nos his diebus legatus vestre? i nos per hos dies vester legatus, 1 Beatissimo pape Nicolao Federicus imperator salutem dicit. — 2 tue. a Die Richtigkeit der handschriftlichen Datierung, Graz 1453, erscheint mir fraglich; es wäre wohl anzunchmen, der Brief an Alfonso falle in dieselbe Zeit wie die Schreiben an die anderen Fürsten, also in den Anfang des Jahres 1454. Auch kann man im Oktober — K. Friedrich blieb bis 4. No- vember in Graz — vom nächsten Georgefeste des Jahres kaum als proximo sprechen; wäre schon in Graz der Regensburger Tag fest bestimmt worden, so hätte Eneas wohl in seinen Briefen diese wichtige Tatsache erwähnt; auch Alfonso hätte in 6 Monaten hinreichend Zeit gefunden, seine Redner zu diesem Tage zu entsenden. 38*
595 Hoc de rebus ad rem publicam Christianam pertinentibus scribere placuit. nunc pauca, que leta fronte percipietis, sub- jiciemus. etsi enim jam fortasse ad vestras aures delata res fuerit, ut est fama sui natura velox, libet tamen nostris litteris bonum nuncium vestram serenitatem accipere. nam serenissima neptis vestra Leonora, consors nostra dilectissima, quamvis superiori tempore parvam nobis spem sobolis faceret, nunc tamen, audiente deo suas et nostras preces, gravida facta est et jam sex fere mensibus infantem gerit in utero estque per omnia et incolumis exceptis his accidentibus, que solent vexare pregnantes. expectamur igitur non sine alacritate ex vestro sanguine prolem rogamusque pietatem divinam, ut, si filium concedere dignatur, talem eum tribuat, qui vestram prudentiam et animi magnitudinem exprimat et inter Alamannos nostros, cum virilitatem expleverit, novus Alfonsus crevisse putetur. datum Grecz, 1453.a XIII. Kaiser Friedrich an Papst Nikolaus V.; Wiener-Neustadt, 1. Jänner 1454. Ist zum Kampfe gegen die Türken bereit und hat die Fürsten der Christenheit und des Reiches für den 23. April zu einer Beratung nach Regensburg eingeladen, um über die ge- eigneten Schritte zu beraten; bittet den Papst um die Entsendung eines Legaten, am besten eines Kardinals. In zwei Fassungen: A) Vindob. 3389, Bl. 82v; Weiſs Nr. 104. — B) Wolfenbüttel, Weißlenb. 90, Bl. 137. A. B. Beatissime pater et domine Beatissime pater et domine no- i noster reverendissime. venit ad ster reverendissime.1 fuit apud nos his diebus legatus vestre? i nos per hos dies vester legatus, 1 Beatissimo pape Nicolao Federicus imperator salutem dicit. — 2 tue. a Die Richtigkeit der handschriftlichen Datierung, Graz 1453, erscheint mir fraglich; es wäre wohl anzunchmen, der Brief an Alfonso falle in dieselbe Zeit wie die Schreiben an die anderen Fürsten, also in den Anfang des Jahres 1454. Auch kann man im Oktober — K. Friedrich blieb bis 4. No- vember in Graz — vom nächsten Georgefeste des Jahres kaum als proximo sprechen; wäre schon in Graz der Regensburger Tag fest bestimmt worden, so hätte Eneas wohl in seinen Briefen diese wichtige Tatsache erwähnt; auch Alfonso hätte in 6 Monaten hinreichend Zeit gefunden, seine Redner zu diesem Tage zu entsenden. 38*
Strana 596
596 sanctitatis, venerabilis Johan- | venerabilis Johannes, episcopus nes, episcopus Papiensis," nobis- que cladem illam miserabilem et horrendam apud Constanti- nopolim hoc anno Turchorum furore peractam rememorans, sevissimum atque immanem? Turchorum dominum majora in dies minari et apparare adversus Christianam gentem retulit, mari ac terra exercitus instruentem, ob quas res? bea- tiludinem vestram* cum sacro collegio summam curam habere dixit, ut perfidis illorum cona- tibus per Christianos reges et principes resistatur. exponens quomodo5 sanctilas vestra? ni- hil obmitteret ex his, que ad defensionem orthodoxe fidei et inimicorum ejus exterminatio- nem pertinerent, nosque deinde magnopere hortatus est, ut in tanto negocio et consilium, quomodo procedendum esset, ulterius vestre" beatitudin? pre- beremus et quantum pro nostra facultate possemus ut imperator Romanorum et protector eccle- sie ad impugnationem truculen- tissimorum hostium insurgentes nostras ac principum nostrorum vires in tam sancto et pio opere vellemus accommodare. que omnia dictus episcopus et orna- tissime et cum summa pruden- tia et gravitate coram nobis Papiensis, devotus noster di- lectus, nobisque perditionem Constantinopolitanam hoc anno factam clademque illam horren- dam et miserabilem rememo- rans, sevissimum atque imma- nissimum T'urchorum dominum majora in dies minari et conari adversus Christianos retulit, mari et terra exercitus instru- entem, beatitudinem autem ve- stram super his attentam atque sollicitam summo studio niti, ut contra magni et crudelissimi hostis impetum per Christianos reges et principes opportune remedia et obstacula preparen- tur, introitum apostolice camere nec non partem reddituum tem- poralis ecclesie dominii ad rem ipsam deputando ac decimam super clero per totam Christiani- tatem et in tanto negocio visum est necessarium imponendo, nos- que deinde hortatus est, ut quo- modo deinceps sit procedendum vestre beatitudini consulamus et quantum pro nostra facultate possimus ad propulsandas Tur- chorum injurias, tenendam Chri- stianam gentem cum nosiris et imperii Sacri principibus quan- tocius insurgamus. que omnia dietus episcopus et ornatissime et cum summa prudentia et gravitate coram nobis peroravit, * Ат Rande: devotus noster dilectus. — * Am Hande: eorundem — 3? Ur- aprünglich folgte: nomine vestre beatitudinis consilium nostrum expetivit. — * tuam. — quemadmodum. — * tua. — * tue.
596 sanctitatis, venerabilis Johan- | venerabilis Johannes, episcopus nes, episcopus Papiensis," nobis- que cladem illam miserabilem et horrendam apud Constanti- nopolim hoc anno Turchorum furore peractam rememorans, sevissimum atque immanem? Turchorum dominum majora in dies minari et apparare adversus Christianam gentem retulit, mari ac terra exercitus instruentem, ob quas res? bea- tiludinem vestram* cum sacro collegio summam curam habere dixit, ut perfidis illorum cona- tibus per Christianos reges et principes resistatur. exponens quomodo5 sanctilas vestra? ni- hil obmitteret ex his, que ad defensionem orthodoxe fidei et inimicorum ejus exterminatio- nem pertinerent, nosque deinde magnopere hortatus est, ut in tanto negocio et consilium, quomodo procedendum esset, ulterius vestre" beatitudin? pre- beremus et quantum pro nostra facultate possemus ut imperator Romanorum et protector eccle- sie ad impugnationem truculen- tissimorum hostium insurgentes nostras ac principum nostrorum vires in tam sancto et pio opere vellemus accommodare. que omnia dictus episcopus et orna- tissime et cum summa pruden- tia et gravitate coram nobis Papiensis, devotus noster di- lectus, nobisque perditionem Constantinopolitanam hoc anno factam clademque illam horren- dam et miserabilem rememo- rans, sevissimum atque imma- nissimum T'urchorum dominum majora in dies minari et conari adversus Christianos retulit, mari et terra exercitus instru- entem, beatitudinem autem ve- stram super his attentam atque sollicitam summo studio niti, ut contra magni et crudelissimi hostis impetum per Christianos reges et principes opportune remedia et obstacula preparen- tur, introitum apostolice camere nec non partem reddituum tem- poralis ecclesie dominii ad rem ipsam deputando ac decimam super clero per totam Christiani- tatem et in tanto negocio visum est necessarium imponendo, nos- que deinde hortatus est, ut quo- modo deinceps sit procedendum vestre beatitudini consulamus et quantum pro nostra facultate possimus ad propulsandas Tur- chorum injurias, tenendam Chri- stianam gentem cum nosiris et imperii Sacri principibus quan- tocius insurgamus. que omnia dietus episcopus et ornatissime et cum summa prudentia et gravitate coram nobis peroravit, * Ат Rande: devotus noster dilectus. — * Am Hande: eorundem — 3? Ur- aprünglich folgte: nomine vestre beatitudinis consilium nostrum expetivit. — * tuam. — quemadmodum. — * tua. — * tue.
Strana 597
peroravit, ut ešt pater nostro | judicio sapientia predituset pro- | pientia preditus et probitate, bitate, cujus verba nobis partim | cujus verba nobis partim mole- molesta partim jocunda fuerunt. neque enim de Constantinopo- litana perditione sine mentis acerbitate sermonem possumus audire, cum sedem illam orien- talis imperii et magni patriarche domum cum pretiosissimis sanc- torum reliquis non sine multa Christianorum strage in manus venisse spurcissimas animad- vertimus et ilic non parum Christiani religionis propugna- culum et antemurale fortissi- mum consideramus ereptum. at cum sanctitatem vestram? ejus- que sacrum collegium totis co- natibus intendere percepimus, ? ut non solum hosti superbo et acerrimo ne amplius noceat ob- vietur, sed ut injuria quoque Christiano nomini per eum il- lata magnifice vindicetur, sin- gularem? consolationem et ala- eritatem non modicam accepi- mus, laudantes deum ejusque pietati gratias agentes immen- 8a8,* qui hoc tempore pastorem gregi suo prebuit, qui^ de suis ovibus est sollicitus et omnia meditatur et agit, gue pro sa- lute communi estimat expedire. licet autem non dubitemus, 591 ut est pater nostro judicio sa- sta partim Jocunda fuere. neque enim hoc tempore de Constan- tinopoli sine mentis acerbitate sermonem audire possumus, cum propugnaculum illud et antemurale fortissimum Chri- Stiane religionis consideramus amissum sedemque illam orien- talis imperii precellentissimam cum pretiosissimis sanctorum reliquiis non sine multa Chri- stianorum strage in manus ve- nisse polutas ac spurcissimas animadvertimus. at cum sancti- tatem vestram ejusque sacrum collegium totis conatibus in- tendere percepimus, ut tanta contumelia Christiano irrogata nomini vindicetur et hosti su- perbo atque acerrimo magnifice occurratur, singularem consola- tionem et alacritatem haud mo- dicam suscepimus, divine pietati gratias agentes, qui gregi pa- storem hoc tempore dedit, ovi- bus suis curantem atque solici- tum meditantem et agentem emnia, que pro salute communi estimat expedire. licet autem non dubitemus, responsum no- strum dicto legato datum per litteras ejus sanctitati vestre ! tuam. — ? Ursprünglich folgte: non solum injuria Christiano nomini illata magnifice vindicetur, sed hostis ille superbus et acerrimus con- ieratuque superbus et acerrimus hostis. — ? Hs. singalem. — * Ge- «lichen. — 5 Ursprünglich: qui de communi salute cogitans omnia facit meditatur et agit, per que de luporum morsibus ...per que tute reddens.
peroravit, ut ešt pater nostro | judicio sapientia predituset pro- | pientia preditus et probitate, bitate, cujus verba nobis partim | cujus verba nobis partim mole- molesta partim jocunda fuerunt. neque enim de Constantinopo- litana perditione sine mentis acerbitate sermonem possumus audire, cum sedem illam orien- talis imperii et magni patriarche domum cum pretiosissimis sanc- torum reliquis non sine multa Christianorum strage in manus venisse spurcissimas animad- vertimus et ilic non parum Christiani religionis propugna- culum et antemurale fortissi- mum consideramus ereptum. at cum sanctitatem vestram? ejus- que sacrum collegium totis co- natibus intendere percepimus, ? ut non solum hosti superbo et acerrimo ne amplius noceat ob- vietur, sed ut injuria quoque Christiano nomini per eum il- lata magnifice vindicetur, sin- gularem? consolationem et ala- eritatem non modicam accepi- mus, laudantes deum ejusque pietati gratias agentes immen- 8a8,* qui hoc tempore pastorem gregi suo prebuit, qui^ de suis ovibus est sollicitus et omnia meditatur et agit, gue pro sa- lute communi estimat expedire. licet autem non dubitemus, 591 ut est pater nostro judicio sa- sta partim Jocunda fuere. neque enim hoc tempore de Constan- tinopoli sine mentis acerbitate sermonem audire possumus, cum propugnaculum illud et antemurale fortissimum Chri- Stiane religionis consideramus amissum sedemque illam orien- talis imperii precellentissimam cum pretiosissimis sanctorum reliquiis non sine multa Chri- stianorum strage in manus ve- nisse polutas ac spurcissimas animadvertimus. at cum sancti- tatem vestram ejusque sacrum collegium totis conatibus in- tendere percepimus, ut tanta contumelia Christiano irrogata nomini vindicetur et hosti su- perbo atque acerrimo magnifice occurratur, singularem consola- tionem et alacritatem haud mo- dicam suscepimus, divine pietati gratias agentes, qui gregi pa- storem hoc tempore dedit, ovi- bus suis curantem atque solici- tum meditantem et agentem emnia, que pro salute communi estimat expedire. licet autem non dubitemus, responsum no- strum dicto legato datum per litteras ejus sanctitati vestre ! tuam. — ? Ursprünglich folgte: non solum injuria Christiano nomini illata magnifice vindicetur, sed hostis ille superbus et acerrimus con- ieratuque superbus et acerrimus hostis. — ? Hs. singalem. — * Ge- «lichen. — 5 Ursprünglich: qui de communi salute cogitans omnia facit meditatur et agit, per que de luporum morsibus ...per que tute reddens.
Strana 598
598 responsum nostrum dicto legato datum per ipsum vestre! sancli- tali ad plenum significari,? quia tamen idem a nobis optavit, ut illud? nostris scriptis insinuare vellemus, quid per nos eidem legato responsum fuerit brevis- sime conscribemus. sane dum vestra* beatitudo in hoc arduo et maximo negocio, quo pacto quoque ordine sit procedendum, nostrum? consilium exposcit, di- cimus et ita respondimus oratori vestro,? non esse officii nostri sanctitati vestre" consulere aut in agendis metam quovis modo prefigere. oculatissima est per se vestra! beatitudo summaque Sapientia predita nec dubium nobis est, quin bene consulta sint omnia sancte sedis aposto- lice consilia, quibus in hoc fidei negocio et consentire et auscul- tare Christianos quosvis dignum esse censemus. ad id vero, quod ultimo loco legatus vestre sancti- tatis? ex nobis requisivit, ut ad- versus Turchorum impetus et nos et principes nostros in- strueremus et, quid in hac re intenderemus efficere, sibi ma- nifestum preberemus, respon- dimus, nos quidem voluntarios esse ad subveniendum Chri- stianitati resistendumque per- fidis inimicorum crucis Christi conatibus nostras operas impar- | significaturp iri, quia tamen idem a nobis optavit, ut que sibi respondimus, apostolico cul- mini nostris apicibus insinuare- mus, ejus petitionibus noluimus adversari. sane dum vestra bea- titudo in hoc arduo et maximo negocio, quo pacto quoque or- dine sit ulterius procedendum a nobis consilium exquirit, dici- mus et ita respondimus oratori vestro, sanctitatem vestram ocu- latissimam et summa sapientia preditam, quiequid agendum sit, optime per se cernere ne- que nostro indigere consilio, nec nobis dubium est, quin bene consulta sint omnia sancte sedis apostolice consilia, quibus et nos libenter auscultamus et om- nes Christiane religionis princi- pes acquiescere sine difficultate confidimus. ad id vero, quod ultimo loco legatus sanctitatis vestre ex nobis requisivit, ut adversus Turchorum molestas invasiones cum nostris princi- pibus vellemus resurgere Chri- stianum populum et fidem de- fensuri Catholicam, respondi- mus, nos quidem voluntarios esse ad subveniendum Chri- stianitati resistendumque per- fidis hostibus nostris operas impartiri, fidelem populum in magno discrimine positum in- telligentes, nisi de salubri re- ! tue. — ? significatum iri. — ? Ursprünglich folgte: vestre sanctitati. — ¢ tua. — 5 a nobis. — * tuo. — * tue. — * ipse.
598 responsum nostrum dicto legato datum per ipsum vestre! sancli- tali ad plenum significari,? quia tamen idem a nobis optavit, ut illud? nostris scriptis insinuare vellemus, quid per nos eidem legato responsum fuerit brevis- sime conscribemus. sane dum vestra* beatitudo in hoc arduo et maximo negocio, quo pacto quoque ordine sit procedendum, nostrum? consilium exposcit, di- cimus et ita respondimus oratori vestro,? non esse officii nostri sanctitati vestre" consulere aut in agendis metam quovis modo prefigere. oculatissima est per se vestra! beatitudo summaque Sapientia predita nec dubium nobis est, quin bene consulta sint omnia sancte sedis aposto- lice consilia, quibus in hoc fidei negocio et consentire et auscul- tare Christianos quosvis dignum esse censemus. ad id vero, quod ultimo loco legatus vestre sancti- tatis? ex nobis requisivit, ut ad- versus Turchorum impetus et nos et principes nostros in- strueremus et, quid in hac re intenderemus efficere, sibi ma- nifestum preberemus, respon- dimus, nos quidem voluntarios esse ad subveniendum Chri- stianitati resistendumque per- fidis inimicorum crucis Christi conatibus nostras operas impar- | significaturp iri, quia tamen idem a nobis optavit, ut que sibi respondimus, apostolico cul- mini nostris apicibus insinuare- mus, ejus petitionibus noluimus adversari. sane dum vestra bea- titudo in hoc arduo et maximo negocio, quo pacto quoque or- dine sit ulterius procedendum a nobis consilium exquirit, dici- mus et ita respondimus oratori vestro, sanctitatem vestram ocu- latissimam et summa sapientia preditam, quiequid agendum sit, optime per se cernere ne- que nostro indigere consilio, nec nobis dubium est, quin bene consulta sint omnia sancte sedis apostolice consilia, quibus et nos libenter auscultamus et om- nes Christiane religionis princi- pes acquiescere sine difficultate confidimus. ad id vero, quod ultimo loco legatus sanctitatis vestre ex nobis requisivit, ut adversus Turchorum molestas invasiones cum nostris princi- pibus vellemus resurgere Chri- stianum populum et fidem de- fensuri Catholicam, respondi- mus, nos quidem voluntarios esse ad subveniendum Chri- stianitati resistendumque per- fidis hostibus nostris operas impartiri, fidelem populum in magno discrimine positum in- telligentes, nisi de salubri re- ! tue. — ? significatum iri. — ? Ursprünglich folgte: vestre sanctitati. — ¢ tua. — 5 a nobis. — * tuo. — * tue. — * ipse.
Strana 599
tiri, guippe gui cognoscimus, Christianum populum in peri- culo positum nisi debite pro- videatur et ad nos pro maje- statis imperatorie sublimitate curare, ne fideles opprimantur, plurimum pertinere. eapropter cum primum nobis innotuit Constantinopolim perditam esse Turchosque victoria potitos am- plius in Christianos sevire, cru- delia facere et crudeliora minari, e vestigio beatitudini vestre! lit- teras dedimus,? studia et officia nostra adversus Turchorum ra- biem offerentes et quidnam fa- ciendum per nos esset, vestre? sedis consilium atque direc- tionem flagitantes. scripsimus etiam nonnullis regibus et im- perii nostri principibus ecclesia- sticis et secularibus, ut de re- mediis cogitarent, per que tam sevus et impius hostis ex Chri- stianitatis dorso repelli posset. nune vero, quoniam vestra sanctiias specialiter nos requi- reret, ut ad rem istam inten- damus, respondimus, nihil nobis magis hoc tempore cordi esse, quam ut defensa Christianitate Turchorum ille dominus pro sua impietate penas luat con- teraturque gladius ejus et su- perbia ejus ad nihilum redi- gatur. verum quia res magna est et multorum indiget auxilio, 599 medio provideatur multumque nos hane rem cordi habere, qui pro majestatis imperatorie pro- que advocationis ecclesiastice debito premisimus inter seculi prineipes, ad quos de conserva- cione reipublice Christiane medi- tari et labores subire quotidianos pertinet. eapropter cum primum nobis innotuit Constantinopolim amissam esse 'Turchosque victo- ria potitos in Christianos horri- bili ferocitate sevire, crudelia exercere facinora et crudeliora minari, e vestigio beatitudini vesire litteras dedimus, stu- dia et officia nostra adversus Turchorum rabiem offerentes, consilium atque directionem ve- stre sedis in ea re flagitantes. scripsimus etiam nonnullis regi- bus et imperii nostri principibus ecclesiasticis et secularibus, ut de remediis cogitarent, per que tam sevus et impius hostis, qua- lis est Turchorum dominus, ex Christianitatis dorso, cui jam proh dolor imminet, repelli posset, et ad hoc ipsum op- portuno tempore se promptos et instructos exhiberent. nunc vero, quoniam sanctitas vesíra ad rem hujusmodi specialiter nos efficit requisitos, dicimus, nihil in presentiarum menti no- stre optabilius occurrere posse, quam ut Christianitate defensa 1 tue. — ?* Ursprünglich folgte: directionem vestram et consilium flagitantes nostras operas, officium et curam. — ? tue. — * sanctitas tua.
tiri, guippe gui cognoscimus, Christianum populum in peri- culo positum nisi debite pro- videatur et ad nos pro maje- statis imperatorie sublimitate curare, ne fideles opprimantur, plurimum pertinere. eapropter cum primum nobis innotuit Constantinopolim perditam esse Turchosque victoria potitos am- plius in Christianos sevire, cru- delia facere et crudeliora minari, e vestigio beatitudini vestre! lit- teras dedimus,? studia et officia nostra adversus Turchorum ra- biem offerentes et quidnam fa- ciendum per nos esset, vestre? sedis consilium atque direc- tionem flagitantes. scripsimus etiam nonnullis regibus et im- perii nostri principibus ecclesia- sticis et secularibus, ut de re- mediis cogitarent, per que tam sevus et impius hostis ex Chri- stianitatis dorso repelli posset. nune vero, quoniam vestra sanctiias specialiter nos requi- reret, ut ad rem istam inten- damus, respondimus, nihil nobis magis hoc tempore cordi esse, quam ut defensa Christianitate Turchorum ille dominus pro sua impietate penas luat con- teraturque gladius ejus et su- perbia ejus ad nihilum redi- gatur. verum quia res magna est et multorum indiget auxilio, 599 medio provideatur multumque nos hane rem cordi habere, qui pro majestatis imperatorie pro- que advocationis ecclesiastice debito premisimus inter seculi prineipes, ad quos de conserva- cione reipublice Christiane medi- tari et labores subire quotidianos pertinet. eapropter cum primum nobis innotuit Constantinopolim amissam esse 'Turchosque victo- ria potitos in Christianos horri- bili ferocitate sevire, crudelia exercere facinora et crudeliora minari, e vestigio beatitudini vesire litteras dedimus, stu- dia et officia nostra adversus Turchorum rabiem offerentes, consilium atque directionem ve- stre sedis in ea re flagitantes. scripsimus etiam nonnullis regi- bus et imperii nostri principibus ecclesiasticis et secularibus, ut de remediis cogitarent, per que tam sevus et impius hostis, qua- lis est Turchorum dominus, ex Christianitatis dorso, cui jam proh dolor imminet, repelli posset, et ad hoc ipsum op- portuno tempore se promptos et instructos exhiberent. nunc vero, quoniam sanctitas vesíra ad rem hujusmodi specialiter nos efficit requisitos, dicimus, nihil in presentiarum menti no- stre optabilius occurrere posse, quam ut Christianitate defensa 1 tue. — ?* Ursprünglich folgte: directionem vestram et consilium flagitantes nostras operas, officium et curam. — ? tue. — * sanctitas tua.
Strana 600
600 necessarium visum est nobis, electorum et aliorum principum nostrorum habere conventum, in quo de modo et ordine tanti operis cum! eisdem! dispona- mus. volentes igitur efficaciter prout tenemur in hoc negocio laborare, ad festum sancti Ge- orgii proxime futurum in civi- tate nostra Ratisponensi univer- Sorum principum, communita- tum et subditorum nostrorum dietam indiximus, in quo loco velut superioribus et inferiori- bus Alemannis accommodo sepe nostri predecessores consueve- runt habere conventus. ibi et nos in tempore prefixo, nisi quod absit impedimento nota- bili retineamur, personaliter in- tererimus atque cum nostris electoribus et aliis, qui affue- rint, principibus et magnatibus de exercitu contra Turchos in- stituendo deque ceteris rebus ad eam rem necessariis solertes navabimus operas. quod ut fa- cilius et melius executioni man- dare possimus, expediens judi- camus et oportunum, quod ve- stra!. sancóitas ad eum locum in tempore designato legatum suum et, si potest fieri, cardi- nalem transmittat, qui nobis assistens mentem eorum, qui aderunt ad tuendam propagan- damque catholicam fidem no- mine vestre samctitatis? im- 1 Gestrichen. — ? tua. — ? tuo. et ad pristinum reducta nitorem immundus et impius ill Tur- chorum ductor pro nefandis operibus suis penas luat conte- raturque gladius ejus et superbia ejus ad nihilum redigatur. ve- rum quia expeditionem adversus talis et tanti hostis potentiam struere ingens res est et multo- rum principum indiget auxilio, necessarium visum est nobis, electorum et aliorum principum et subditorum nostrorum ha- bere conventum, in quo de modo et ordine tanti operis disponamus. volentes igitur in hoc negocio cum effectu sicut nostro incumbat officio labo- rare, ad festum sancti Georgii proxime futurum in civitate nostra Ratisponensi universo- rum tam electorum quam cete- rorum principum, communita- tum et subditorum nostrorum dietam indiximus juxta tenorem litterarum nostrarum, quarum copiam presentibus mittimus interelusam, in quo loco velut superioribus et inferioribus Ale- mannis accommodo sepe nostri predecessores consueverunt ha- bere conventus. ibi et nos in prefixo die, nisi quod absit im- pedimento notabili remoremur, personaliter interesse decrevi- mus atque cum electoribus pre- dictis ceterisque nationis nostre et imperii sacri principibus ac
600 necessarium visum est nobis, electorum et aliorum principum nostrorum habere conventum, in quo de modo et ordine tanti operis cum! eisdem! dispona- mus. volentes igitur efficaciter prout tenemur in hoc negocio laborare, ad festum sancti Ge- orgii proxime futurum in civi- tate nostra Ratisponensi univer- Sorum principum, communita- tum et subditorum nostrorum dietam indiximus, in quo loco velut superioribus et inferiori- bus Alemannis accommodo sepe nostri predecessores consueve- runt habere conventus. ibi et nos in tempore prefixo, nisi quod absit impedimento nota- bili retineamur, personaliter in- tererimus atque cum nostris electoribus et aliis, qui affue- rint, principibus et magnatibus de exercitu contra Turchos in- stituendo deque ceteris rebus ad eam rem necessariis solertes navabimus operas. quod ut fa- cilius et melius executioni man- dare possimus, expediens judi- camus et oportunum, quod ve- stra!. sancóitas ad eum locum in tempore designato legatum suum et, si potest fieri, cardi- nalem transmittat, qui nobis assistens mentem eorum, qui aderunt ad tuendam propagan- damque catholicam fidem no- mine vestre samctitatis? im- 1 Gestrichen. — ? tua. — ? tuo. et ad pristinum reducta nitorem immundus et impius ill Tur- chorum ductor pro nefandis operibus suis penas luat conte- raturque gladius ejus et superbia ejus ad nihilum redigatur. ve- rum quia expeditionem adversus talis et tanti hostis potentiam struere ingens res est et multo- rum principum indiget auxilio, necessarium visum est nobis, electorum et aliorum principum et subditorum nostrorum ha- bere conventum, in quo de modo et ordine tanti operis disponamus. volentes igitur in hoc negocio cum effectu sicut nostro incumbat officio labo- rare, ad festum sancti Georgii proxime futurum in civitate nostra Ratisponensi universo- rum tam electorum quam cete- rorum principum, communita- tum et subditorum nostrorum dietam indiximus juxta tenorem litterarum nostrarum, quarum copiam presentibus mittimus interelusam, in quo loco velut superioribus et inferioribus Ale- mannis accommodo sepe nostri predecessores consueverunt ha- bere conventus. ibi et nos in prefixo die, nisi quod absit im- pedimento notabili remoremur, personaliter interesse decrevi- mus atque cum electoribus pre- dictis ceterisque nationis nostre et imperii sacri principibus ac
Strana 601
pellat. ceterum quia res ista ecclesiastica est! et ad eam pro- movendam multum sancte sedis apostolice jussiones valent, utile et accommodum reputamus, quod vestra? sanctitas per suas litteras nonnullos principes ec- clesiasticos et seculares, quorum nomina in cedula presentibus interclusa continentur, obnixe commoneat et hortetur, ut ad dietam hanc non per legatos et oratores sed in propriis personis sese conferant, una nobiscum de? modo resistendi Turchorum invasionibus et catholice tue fidei, ne ab illorum impetu con- culcetur providendi.* speramus enim vestras? litteras ad hoc ipsum multum fore proficuas. nos autem in ea dieta nihil ex his pretermittemus, que pro communi Christiani populi et orthodoxe fidei tutela vel augu- mento necessaria putaverimus. 5 datum in Nova civitate die l. januarii 1454; 601 magnatibus de exercitu contra Turchos instituendo deque ce- teris rebus ad eam rem ne- cessariis solertes adhibebimus operas. quod ut facilius et me- lius executioni demandare pos- simus, expediens judicamus et oportunum, quod vesíra sancti- tas ad eum locum in tempore designato legatum suum et, si fieri potest, cardinalem trans- mittat, qui nobis assistens men- tes eorum, qui aderunt ad tuen- dam augendamque catholicam fidem ac propulsandos de finibus Europe impuros Mahumeti cul- tores." nomine sanctitatis vestre immovendanr multum apostolice sedis jussiones valere creduntur, utileetaccommodum reputamus, nonnullos principes et seculares, quorum nomina presentibus in- terclusimus, vestris litteris ob- nixe hortari et commonere, ut ad dietam hujusmodi non per legatos et oratores sed in pro- pris se conferant personis, de modo resistendi Turchorum in- vasionibus providendique, ne religio nostra ab illorum spur- cicia conculcetur, nobiscum una consultari. speramus enim ve- Btras litteras in hoc ipso pluri- mum fore proficuas. nos autem in ea dieta nihil ex his pre- termittere intendemus, que pro 1 Ursprünglich folgte: et omnes in apostolicam sedem respiciunt. — * tua. — 3 Ursprünglich folgte: statu christiane se... — *consultari, — 5 tuas. — ? Ursprünglich folgte: si vestram etc. datum. Das Datum wurde später hinzugefügt. — " Hier sind einige Worte ausgefallen.
pellat. ceterum quia res ista ecclesiastica est! et ad eam pro- movendam multum sancte sedis apostolice jussiones valent, utile et accommodum reputamus, quod vestra? sanctitas per suas litteras nonnullos principes ec- clesiasticos et seculares, quorum nomina in cedula presentibus interclusa continentur, obnixe commoneat et hortetur, ut ad dietam hanc non per legatos et oratores sed in propriis personis sese conferant, una nobiscum de? modo resistendi Turchorum invasionibus et catholice tue fidei, ne ab illorum impetu con- culcetur providendi.* speramus enim vestras? litteras ad hoc ipsum multum fore proficuas. nos autem in ea dieta nihil ex his pretermittemus, que pro communi Christiani populi et orthodoxe fidei tutela vel augu- mento necessaria putaverimus. 5 datum in Nova civitate die l. januarii 1454; 601 magnatibus de exercitu contra Turchos instituendo deque ce- teris rebus ad eam rem ne- cessariis solertes adhibebimus operas. quod ut facilius et me- lius executioni demandare pos- simus, expediens judicamus et oportunum, quod vesíra sancti- tas ad eum locum in tempore designato legatum suum et, si fieri potest, cardinalem trans- mittat, qui nobis assistens men- tes eorum, qui aderunt ad tuen- dam augendamque catholicam fidem ac propulsandos de finibus Europe impuros Mahumeti cul- tores." nomine sanctitatis vestre immovendanr multum apostolice sedis jussiones valere creduntur, utileetaccommodum reputamus, nonnullos principes et seculares, quorum nomina presentibus in- terclusimus, vestris litteris ob- nixe hortari et commonere, ut ad dietam hujusmodi non per legatos et oratores sed in pro- pris se conferant personis, de modo resistendi Turchorum in- vasionibus providendique, ne religio nostra ab illorum spur- cicia conculcetur, nobiscum una consultari. speramus enim ve- Btras litteras in hoc ipso pluri- mum fore proficuas. nos autem in ea dieta nihil ex his pre- termittere intendemus, que pro 1 Ursprünglich folgte: et omnes in apostolicam sedem respiciunt. — * tua. — 3 Ursprünglich folgte: statu christiane se... — *consultari, — 5 tuas. — ? Ursprünglich folgte: si vestram etc. datum. Das Datum wurde später hinzugefügt. — " Hier sind einige Worte ausgefallen.
Strana 602
602 communi Christiani populi sa- lute et orthodoxe fidei tutela vel argumento necessaria puta- verimus. ex Nova civitate. XIV. Kaiser Friedrich an König Karl von Frankreich;“ Wiener- Neustadt, 9. Jänner 1454. Bittet den König, ein Heer gegen die Türken auszurüsten und seine Redner auf den Regensburger Tag zu senden. Aus dem Original gedruckt bei D'Achery, Spicilegium 4, 376—381 ; gleichlautend im clm. 4143 Bl. 105, 4149 Bl. 322, 14610 Bl. 199—200 und 19608 Bl. 222—223, wie in Wolfenbüttel, Weißlenb. 90 Bl. 101.—102. Fridericus, divina favente clementia Romanorum imperator semper augustus, Austrie etc. dux, serenissimo principi Carolo, dei gratia regi Francorum, fratri nostro carissimo, salutem et amoris fraterni continuum incrementum. Quantum dedecoris quantumque detrimenti diebus nostris acceperit Christiana religio, expugnata per Turchos et in servi- tutem redacta memorabili civitate, quam magnus olim Constan- tinus, antecessor noster, in emulationem Romane urbis erexit, etsi omnes Christiano nomine insignitos cum maxima cordis amaritu- dine percipere non dubitemus, precipue tamen fraternitatem vestram et dolere quam vehementer et anxietate mentis urgeri credimus non mediocri; cum et vester animus ad profectum orthodoxe fidei communeque bonum populi Christiani semper intentus fuerit et clarissimi progenitores vestri suis temporibus sepe domus dei zelo succensi, sumentes arma vexillumque saluti- a Am 22. Jänner 1454 wendet sich Kaiser Friedrich mit dem gleichen An- suchen an den Dogen von Venedig; vgl. I libri commemoriali di Venezia 5 (= Documenti storici di storia patria I, 10), S. 83, Nr. 273; das Antwort- schreiben der Florentiner in der gleichen Frage vom 27. Feber 1454 ge- druckt in Documenti sulle relazioni delle città Toscane coll' oriente. Firenze 1879, S. 179, Nr. CXXVI. Das Schreiben des Kaisers an Kazimir von Polen im Codex epistolaris Poloniae 2, 141 mit geringfügigen Abweichungen. Der Absagebrief des Königs Christian von Dänemark an Kaiser Friedrich erscheint als Brief Nr. 128 unter den Briefen des Eneas in der Nürnberger und Basler Ausgabe seiner Werke.
602 communi Christiani populi sa- lute et orthodoxe fidei tutela vel argumento necessaria puta- verimus. ex Nova civitate. XIV. Kaiser Friedrich an König Karl von Frankreich;“ Wiener- Neustadt, 9. Jänner 1454. Bittet den König, ein Heer gegen die Türken auszurüsten und seine Redner auf den Regensburger Tag zu senden. Aus dem Original gedruckt bei D'Achery, Spicilegium 4, 376—381 ; gleichlautend im clm. 4143 Bl. 105, 4149 Bl. 322, 14610 Bl. 199—200 und 19608 Bl. 222—223, wie in Wolfenbüttel, Weißlenb. 90 Bl. 101.—102. Fridericus, divina favente clementia Romanorum imperator semper augustus, Austrie etc. dux, serenissimo principi Carolo, dei gratia regi Francorum, fratri nostro carissimo, salutem et amoris fraterni continuum incrementum. Quantum dedecoris quantumque detrimenti diebus nostris acceperit Christiana religio, expugnata per Turchos et in servi- tutem redacta memorabili civitate, quam magnus olim Constan- tinus, antecessor noster, in emulationem Romane urbis erexit, etsi omnes Christiano nomine insignitos cum maxima cordis amaritu- dine percipere non dubitemus, precipue tamen fraternitatem vestram et dolere quam vehementer et anxietate mentis urgeri credimus non mediocri; cum et vester animus ad profectum orthodoxe fidei communeque bonum populi Christiani semper intentus fuerit et clarissimi progenitores vestri suis temporibus sepe domus dei zelo succensi, sumentes arma vexillumque saluti- a Am 22. Jänner 1454 wendet sich Kaiser Friedrich mit dem gleichen An- suchen an den Dogen von Venedig; vgl. I libri commemoriali di Venezia 5 (= Documenti storici di storia patria I, 10), S. 83, Nr. 273; das Antwort- schreiben der Florentiner in der gleichen Frage vom 27. Feber 1454 ge- druckt in Documenti sulle relazioni delle città Toscane coll' oriente. Firenze 1879, S. 179, Nr. CXXVI. Das Schreiben des Kaisers an Kazimir von Polen im Codex epistolaris Poloniae 2, 141 mit geringfügigen Abweichungen. Der Absagebrief des Königs Christian von Dänemark an Kaiser Friedrich erscheint als Brief Nr. 128 unter den Briefen des Eneas in der Nürnberger und Basler Ausgabe seiner Werke.
Strana 603
603 fere crucis pre se ferentes, innumeras paganorum Saracenorum- que turmas prostraverint atque deleverint nomenque illud Chri- stianissimum in vestra familia velut hereditarium sua virtute quesiverint. ea propter cum intelligatis impresentiarum orientalis imperii solium patriarchalemque sedem regiam et amplissimam civitatem in hostium devenisse potestatem, murum et antemurale fortissimum nostre religionis amissum, imperatorem Grecorum occisum, nobilitatem urbis majori ex parte cesam, innumeras animas in servitutem redactas, templa divino dicata nomini, que fuerunt illic, juxta imperialem magnificentiam splendidissima, spurcitie Mahumeti servire, everti altaria salvatoris nostri et gloriosissime matris ejus, imagines et universa Christianitatis signa deleri, ductorem autem illum Turchorum, quem de nomine pseudoprophete Mahumetum appellant, intolerabili fasto et incre- dibili superbia elatum occidentem sibi totum polliceri subigendum, Christi cultoribus servitutem, vincula, verbera, cedes et innu- mera minitari supplicia, exercitus instruere copiosos, classem apparare ingentem, vigilare, instare nitique modis omnibus, ut Christi legem evangeliumque subvertat — non est nobis dubium, quin vestra fraternitas et plurimum doleat et dolendo de remedio cogitet oportuno, quo tanta et tam enormis injuria Christiano irrogata nomini vindicetur et qui majora minatur communis hostis, filius Sathane, secundus Mahumetus, Christiano mucrone confossus cum Juliano tandem Apostata: vicisti Galilee, vicisti dicere compellatur. equidem nos cladem hujusmodi Constanti- nopolitanam in mente sepius revolventes sevissimosque Turcho- rum actus et studia, quibus in nos utuntur, animadvertentes, Christiane gentis maximum imminere discrimen intelligimus et nisi cito ac magnis animis et unitis viribus fideles reges et principes sese opponant, timendum esse conspicimus, ne brevi tempore eorum, qui supererant, Christianorum magna pars a fide deficiat. eam ob causam, cum primum accepimus de subacta Constantinopoli nuntium, statim beatissimo domino, summo ponti- fici, litteras dedimus et offerentes ad tuitionem ecclesie catholice nostras operas in agendis consilium directionemque postulavimus, sicut in tanto negocio fidem concernente necessarium judicavimus. ipse vero legatum suum per hos dies ad nos direxit, venerabilem Johannem, episcopum Papiensem, devotum nostrum dilectum, qui exornata oratione quamvis flebili et rebus agendis accommodata coram nobis habita periculum, in quo Christiana respublica
603 fere crucis pre se ferentes, innumeras paganorum Saracenorum- que turmas prostraverint atque deleverint nomenque illud Chri- stianissimum in vestra familia velut hereditarium sua virtute quesiverint. ea propter cum intelligatis impresentiarum orientalis imperii solium patriarchalemque sedem regiam et amplissimam civitatem in hostium devenisse potestatem, murum et antemurale fortissimum nostre religionis amissum, imperatorem Grecorum occisum, nobilitatem urbis majori ex parte cesam, innumeras animas in servitutem redactas, templa divino dicata nomini, que fuerunt illic, juxta imperialem magnificentiam splendidissima, spurcitie Mahumeti servire, everti altaria salvatoris nostri et gloriosissime matris ejus, imagines et universa Christianitatis signa deleri, ductorem autem illum Turchorum, quem de nomine pseudoprophete Mahumetum appellant, intolerabili fasto et incre- dibili superbia elatum occidentem sibi totum polliceri subigendum, Christi cultoribus servitutem, vincula, verbera, cedes et innu- mera minitari supplicia, exercitus instruere copiosos, classem apparare ingentem, vigilare, instare nitique modis omnibus, ut Christi legem evangeliumque subvertat — non est nobis dubium, quin vestra fraternitas et plurimum doleat et dolendo de remedio cogitet oportuno, quo tanta et tam enormis injuria Christiano irrogata nomini vindicetur et qui majora minatur communis hostis, filius Sathane, secundus Mahumetus, Christiano mucrone confossus cum Juliano tandem Apostata: vicisti Galilee, vicisti dicere compellatur. equidem nos cladem hujusmodi Constanti- nopolitanam in mente sepius revolventes sevissimosque Turcho- rum actus et studia, quibus in nos utuntur, animadvertentes, Christiane gentis maximum imminere discrimen intelligimus et nisi cito ac magnis animis et unitis viribus fideles reges et principes sese opponant, timendum esse conspicimus, ne brevi tempore eorum, qui supererant, Christianorum magna pars a fide deficiat. eam ob causam, cum primum accepimus de subacta Constantinopoli nuntium, statim beatissimo domino, summo ponti- fici, litteras dedimus et offerentes ad tuitionem ecclesie catholice nostras operas in agendis consilium directionemque postulavimus, sicut in tanto negocio fidem concernente necessarium judicavimus. ipse vero legatum suum per hos dies ad nos direxit, venerabilem Johannem, episcopum Papiensem, devotum nostrum dilectum, qui exornata oratione quamvis flebili et rebus agendis accommodata coram nobis habita periculum, in quo Christiana respublica
Strana 604
604 versaretur, ostendit et que sancte Romane sedis esset pro tutela fidei vel cura vel preparatio declarando serenitatem nostram velut ecclesie catholice protectricem magnopere adhortatus est, ut adversus Turchorum insolentem audaciam cum nostris princi- pibus ac magnatibus insurgamus atque ut primi inter seculares potestates, quibus de salute communi Christianorum cura et sollicitudo incumbit, ceteros reges et principes ad ipsum nostris exemplis et hortationibus invitemus. nos autem, considerantes hujusmodi negocium pro majestatis imperatorie sublimitate et advocationis ecclesiastice debito inter seculi principes nostram potissime curam diligentiamque deposcere, nequaquam in tanto Christiane reipublice discrimine aut silendum duximus aut dis- simulandum, sed ad expellendum per nos et nostros principes existimavimus. Verum, quia res ipsa maxima et ponderosissima est ac plurimorum indiget auxilio, necessarium nobis visum est, nostro- rum principum ecclesiasticorum et secularium nec non communi- tatum et universorum imperii subditorum habere conventum, quem ad festum sancti Georgii proxime futurum in civitate nostra Ratisponensi supra Danubium indiximus, in quo persona- liter comparaturi de congregando contra Turchos exercitu deque ceteris rebus ad defensionem et augmentum Christiane religionis pertinentibus cum his, qui aderunt, modis congruentibus auctore domino disponemus, sperantes et apostolice sedis illic intervenire legatos et aliorum quam plurimorum regum et principum, quibus super hoc scribimus, oratores. cum autem fraternitas vestra inter Christianos reges sublimem locum divino munere sit sortita regno- que maximo et potentissimo presit, non est nobis ambiguum, quin ad juvandam ejus causam, cujus dono regnat suosque populos in pace gubernat, mentem erectam habeat, jamque vias et modos excogitaverit, quibus Turchorum confringi gladius, compesci furor et audacia plecti Christianaque rursus resurgere gloria possit. quibus ex rebus apprime nobis gratum esset et ad negocium fidei bene feliciterque deducendum admodum utile reputamus, quod vestra fraternitas in die dicta ad civitatem Ratisponensem nostramque presentiam suos prestantes destinet oratores, qui nos de mente vestra in hoc tam grandi et utili negocio efficiant cer- tiores, cum quibus vestro nomine conversari et de salute rei- publice Christiane tractare ac per eos serenitati vestre, quicquid in conventu Ratisponensi per nos cum nostris principibus deli-
604 versaretur, ostendit et que sancte Romane sedis esset pro tutela fidei vel cura vel preparatio declarando serenitatem nostram velut ecclesie catholice protectricem magnopere adhortatus est, ut adversus Turchorum insolentem audaciam cum nostris princi- pibus ac magnatibus insurgamus atque ut primi inter seculares potestates, quibus de salute communi Christianorum cura et sollicitudo incumbit, ceteros reges et principes ad ipsum nostris exemplis et hortationibus invitemus. nos autem, considerantes hujusmodi negocium pro majestatis imperatorie sublimitate et advocationis ecclesiastice debito inter seculi principes nostram potissime curam diligentiamque deposcere, nequaquam in tanto Christiane reipublice discrimine aut silendum duximus aut dis- simulandum, sed ad expellendum per nos et nostros principes existimavimus. Verum, quia res ipsa maxima et ponderosissima est ac plurimorum indiget auxilio, necessarium nobis visum est, nostro- rum principum ecclesiasticorum et secularium nec non communi- tatum et universorum imperii subditorum habere conventum, quem ad festum sancti Georgii proxime futurum in civitate nostra Ratisponensi supra Danubium indiximus, in quo persona- liter comparaturi de congregando contra Turchos exercitu deque ceteris rebus ad defensionem et augmentum Christiane religionis pertinentibus cum his, qui aderunt, modis congruentibus auctore domino disponemus, sperantes et apostolice sedis illic intervenire legatos et aliorum quam plurimorum regum et principum, quibus super hoc scribimus, oratores. cum autem fraternitas vestra inter Christianos reges sublimem locum divino munere sit sortita regno- que maximo et potentissimo presit, non est nobis ambiguum, quin ad juvandam ejus causam, cujus dono regnat suosque populos in pace gubernat, mentem erectam habeat, jamque vias et modos excogitaverit, quibus Turchorum confringi gladius, compesci furor et audacia plecti Christianaque rursus resurgere gloria possit. quibus ex rebus apprime nobis gratum esset et ad negocium fidei bene feliciterque deducendum admodum utile reputamus, quod vestra fraternitas in die dicta ad civitatem Ratisponensem nostramque presentiam suos prestantes destinet oratores, qui nos de mente vestra in hoc tam grandi et utili negocio efficiant cer- tiores, cum quibus vestro nomine conversari et de salute rei- publice Christiane tractare ac per eos serenitati vestre, quicquid in conventu Ratisponensi per nos cum nostris principibus deli-
Strana 605
605 beratum conclusumque fuerit, communicare possimus, ut sic in re fidei, in Christi negocio, in facto communi alter alterum intelligentes et concordibus animis procedentes, Christianum populum et subjectam plebem, cujus sudore vivimus et in alto versamur, facilius defendamus hostemque nostris ex fini- bus acerrimum propulsemus. nihil enim ambigimus, quin nobis fideliter agentibus ac Christi, redemptoris nostri, causam virili et forti animo defendentibus, ille nobis angelus assistat, qui primogenita percussit Egyptiorum, qui Pharaonem et ejus exercitum projecit in mare, qui lapidem David in Goliath superbum direxit, qui centum octuaginta quinque milia in exercitu Sennacherib una nocte interemit quique tumentem et gloriabundum nimis Holofernem manu femine detruncavit. vo- luntas si communis nobis et ordo fuerit ac rectus in deum animus, nihil est, quod de Turchorum potentia formidemus; homines, equi, currus et arma abunde suppetunt Christianis et fortissima bello juvenum pectora, nec scientia deest rei mili- taris, si placato domino zelus nos fidei et sincerus in prelium spiritus duxerit. Hortamur igitur serenitatem vestram, carissime frater, ut ad hoc tam pium et necessarium opus totis precordiis inten- dentes, incliti regni vestri vires in subsidium fidei, in Christi laudem, in occidentalis populi gloriam apparetis atque una no- biscum contra communem hostem de modo resistendi et sumendis armis cogitetis; digna est enim causa, in qua laboremus. nam- que si pro nostris aut amicis aut subditis levi nonnunquam injuria lacessitis irritati gladios apprehendimus magnisque nos ipsos periculis objectemus, quid nunc agamus, quando mater nostra ecclesia laceratur, fides oppugnatur orthodoxa, Christi nomen blasphematur et omnis Christianitas in discrimine cer- nitur. ecce jamdudum terram illam, in qua visus est deus noster et annis supra triginta homo cum hominibus conversatus et in qua primi resurrectionis flores apparuerunt, propter nostras iniquitates vivifice crucis inimici conculcant. terra benedicta, terra promissionis, terra lacte fluens et melle scelerate gentis imperio patet. quin ipsam dei viventis civitatem officinasque nostre redemptionis sanctaque loca agni immaculati purpurata cruore, precipuum pie religionis sacrarium simulque venerandum lectum, spurcidi Mahumeti satellites occupant, in quo propter nos vita nostra obdormivit in morte. nihil est jam nostrum.
605 beratum conclusumque fuerit, communicare possimus, ut sic in re fidei, in Christi negocio, in facto communi alter alterum intelligentes et concordibus animis procedentes, Christianum populum et subjectam plebem, cujus sudore vivimus et in alto versamur, facilius defendamus hostemque nostris ex fini- bus acerrimum propulsemus. nihil enim ambigimus, quin nobis fideliter agentibus ac Christi, redemptoris nostri, causam virili et forti animo defendentibus, ille nobis angelus assistat, qui primogenita percussit Egyptiorum, qui Pharaonem et ejus exercitum projecit in mare, qui lapidem David in Goliath superbum direxit, qui centum octuaginta quinque milia in exercitu Sennacherib una nocte interemit quique tumentem et gloriabundum nimis Holofernem manu femine detruncavit. vo- luntas si communis nobis et ordo fuerit ac rectus in deum animus, nihil est, quod de Turchorum potentia formidemus; homines, equi, currus et arma abunde suppetunt Christianis et fortissima bello juvenum pectora, nec scientia deest rei mili- taris, si placato domino zelus nos fidei et sincerus in prelium spiritus duxerit. Hortamur igitur serenitatem vestram, carissime frater, ut ad hoc tam pium et necessarium opus totis precordiis inten- dentes, incliti regni vestri vires in subsidium fidei, in Christi laudem, in occidentalis populi gloriam apparetis atque una no- biscum contra communem hostem de modo resistendi et sumendis armis cogitetis; digna est enim causa, in qua laboremus. nam- que si pro nostris aut amicis aut subditis levi nonnunquam injuria lacessitis irritati gladios apprehendimus magnisque nos ipsos periculis objectemus, quid nunc agamus, quando mater nostra ecclesia laceratur, fides oppugnatur orthodoxa, Christi nomen blasphematur et omnis Christianitas in discrimine cer- nitur. ecce jamdudum terram illam, in qua visus est deus noster et annis supra triginta homo cum hominibus conversatus et in qua primi resurrectionis flores apparuerunt, propter nostras iniquitates vivifice crucis inimici conculcant. terra benedicta, terra promissionis, terra lacte fluens et melle scelerate gentis imperio patet. quin ipsam dei viventis civitatem officinasque nostre redemptionis sanctaque loca agni immaculati purpurata cruore, precipuum pie religionis sacrarium simulque venerandum lectum, spurcidi Mahumeti satellites occupant, in quo propter nos vita nostra obdormivit in morte. nihil est jam nostrum.
Strana 606
606 apud Ierosolimam, Antiochiam, ubi primum venerabile nomen Christianorum est auditum, Saracenorum invasit impietas; Afri- cam et Asiam universam alieni a Christo detinent. in Europam jam pridem transitum fecere Mahumetiste ac decus illud orientis, Grecie columen, Hellesponti ostium portumque firmissimum Pro- pontidis, Constantinopolim hoc solum anno conquirere potuerunt. in angulum redacta Christianitas est, apostolicas sedes preter Romanam cunctas amisimus. ex quinque patriarchalibus ecclesiis, quibus veluti solidissimis basibus catholica subnixa fides in altum latumque mirifice per orbem totum felices olim propagines ex- tendit, Romana nobis tantummodo superat. non est igitur amplius supersedendum, non est, cur otio atque desidia torpeamus; sur- gendum est occurrendumque diris hostibus, antequam nos in domibus nostris aggrediantur, antequam cordi vulnus infligant. exurgat ergo vestra serenitas pugnatoresque regni sui delectos in domini castra transmittere se disponat nosque de sua dis- positione, ut est predictum, oraculo prestabilium oratorum in dieta Ratisponensi aviset, ubi et nos cum principibus et subditis nostris de modis oportunis, per quos bellatores in exercitum domini dirigendos quamplures et strenuos et audentes congre- gare possimus, diligenter consultabimus et agemus, ut sic cum nostra et vestra militia coadunatis aliorum regum et prin- cipum consiliis et auxiliis non solum Christianos tueri fines sed ultro in suis sedibus exterminare Turchos sub vexillo crucis fidelium gladius et possit et audeat. assit tantum dominus deus noster, dominus exercituum, nostrosque dirigens gressus et apparatus actusque juvans pugnantibus pro sua immaculata et purissima sponsa militibus adversus exprobratorem et blas- phemum hostem brachium sue pietatis accommodet, ut, qui confidens in multitudine suorum equitum celestem contempnit regem, iniquus Mahumetus mature suorum scelerum penas luat. datum in Nova civitate, die 9. mensis januarii imperii nostri anno secundo. Ad mandatum domini imperatoris in consilio, reverendo patre domino Enea, episcopo Senensi, referente.1 1 Hinzugefiigt aus dem Codex epistolare Poloniae.
606 apud Ierosolimam, Antiochiam, ubi primum venerabile nomen Christianorum est auditum, Saracenorum invasit impietas; Afri- cam et Asiam universam alieni a Christo detinent. in Europam jam pridem transitum fecere Mahumetiste ac decus illud orientis, Grecie columen, Hellesponti ostium portumque firmissimum Pro- pontidis, Constantinopolim hoc solum anno conquirere potuerunt. in angulum redacta Christianitas est, apostolicas sedes preter Romanam cunctas amisimus. ex quinque patriarchalibus ecclesiis, quibus veluti solidissimis basibus catholica subnixa fides in altum latumque mirifice per orbem totum felices olim propagines ex- tendit, Romana nobis tantummodo superat. non est igitur amplius supersedendum, non est, cur otio atque desidia torpeamus; sur- gendum est occurrendumque diris hostibus, antequam nos in domibus nostris aggrediantur, antequam cordi vulnus infligant. exurgat ergo vestra serenitas pugnatoresque regni sui delectos in domini castra transmittere se disponat nosque de sua dis- positione, ut est predictum, oraculo prestabilium oratorum in dieta Ratisponensi aviset, ubi et nos cum principibus et subditis nostris de modis oportunis, per quos bellatores in exercitum domini dirigendos quamplures et strenuos et audentes congre- gare possimus, diligenter consultabimus et agemus, ut sic cum nostra et vestra militia coadunatis aliorum regum et prin- cipum consiliis et auxiliis non solum Christianos tueri fines sed ultro in suis sedibus exterminare Turchos sub vexillo crucis fidelium gladius et possit et audeat. assit tantum dominus deus noster, dominus exercituum, nostrosque dirigens gressus et apparatus actusque juvans pugnantibus pro sua immaculata et purissima sponsa militibus adversus exprobratorem et blas- phemum hostem brachium sue pietatis accommodet, ut, qui confidens in multitudine suorum equitum celestem contempnit regem, iniquus Mahumetus mature suorum scelerum penas luat. datum in Nova civitate, die 9. mensis januarii imperii nostri anno secundo. Ad mandatum domini imperatoris in consilio, reverendo patre domino Enea, episcopo Senensi, referente.1 1 Hinzugefiigt aus dem Codex epistolare Poloniae.
Strana 607
607 XV. Kaiser Friedrich an Philipp von Burgund; [Wiener-Neustadt], 9. Jänner 1454. Einladung, den Regensburger Reichstag zu besuchen. Wien, Haus-, Hof- und Staatsarchiv; Abschiedt und Handlungen auf den Reichs- tägen, Bl. 3. Fridericus, divina favente clementia Romanorum imperator semper augustus, Philippo, duci Burgundie etc., principi nostro, salutem etc. Memores sumus, te ante nonnullos annos oratores tuos ad nos misisse, per quos diras et acerbissimas molestias, quas in orientis partibus tam Sarraceni quam Turci cultoribus Christi dietim inferebant, commemorando et condolendo nos, veluti Ro- manorum principem, ad quem potissimum de salute Christiani populi cogitare incumbebat, magnis precibus adhortabare, ut ad passagium contra inimicos crucis instituendum nostras operas imparcientes, ceteros reges et principes ad ipsum requisitos redderemus, ad quod tam pium et necessarium opus in propria persona profecturum te offerebas. nos tunc propositum tuum commendatum, cum Romam propediem petere intenderamus cumque res grandis esset, per tuos oratores nobis exposita, et fidem concerneret, respondimus, de tali negocio velle nos, ut par erat, cum summo pontifice verbum facere sueque sanctitatis et consilium et directionem sequi, quemadmodum paulum post Romam venientes in publico consistorio de hoc ipso negocio sermonem nostro nomine fieri jussimus," ad quam rem non parum inclinatum eundem invenimus pontificem, qui publice nobis respondit, etiam aliorum se regum et principum, ut rei magnitudo videbatur expostulare, mentes perquisiturum ad opus ingens, dum suapte natura tempus ex tempore poscit. crudelis Turchorum dominus Constantinopolim, orientalis imperii caput Grecieque magnum decus, invadit, expugnat, deripit, imperato- rem illius gentis interficit, nobilitatem ex majori parte gladio ferit, innumeras animas Christianorum in servitutem redigit, templa divino dicata nomini spurcitie Maumethi subigit, altaria a Daß der Brief von Eneas abgefaßt ist, ergibt sich aus der wörtlichen Ubereinstimmung einzelner seiner Stellen mit solchen seiner Briefe. — b Es ist die Rede, die Eneas vor Nikolaus V. hielt, gedruckt bei Mansi, Pii II. orationes 1, 163—171.
607 XV. Kaiser Friedrich an Philipp von Burgund; [Wiener-Neustadt], 9. Jänner 1454. Einladung, den Regensburger Reichstag zu besuchen. Wien, Haus-, Hof- und Staatsarchiv; Abschiedt und Handlungen auf den Reichs- tägen, Bl. 3. Fridericus, divina favente clementia Romanorum imperator semper augustus, Philippo, duci Burgundie etc., principi nostro, salutem etc. Memores sumus, te ante nonnullos annos oratores tuos ad nos misisse, per quos diras et acerbissimas molestias, quas in orientis partibus tam Sarraceni quam Turci cultoribus Christi dietim inferebant, commemorando et condolendo nos, veluti Ro- manorum principem, ad quem potissimum de salute Christiani populi cogitare incumbebat, magnis precibus adhortabare, ut ad passagium contra inimicos crucis instituendum nostras operas imparcientes, ceteros reges et principes ad ipsum requisitos redderemus, ad quod tam pium et necessarium opus in propria persona profecturum te offerebas. nos tunc propositum tuum commendatum, cum Romam propediem petere intenderamus cumque res grandis esset, per tuos oratores nobis exposita, et fidem concerneret, respondimus, de tali negocio velle nos, ut par erat, cum summo pontifice verbum facere sueque sanctitatis et consilium et directionem sequi, quemadmodum paulum post Romam venientes in publico consistorio de hoc ipso negocio sermonem nostro nomine fieri jussimus," ad quam rem non parum inclinatum eundem invenimus pontificem, qui publice nobis respondit, etiam aliorum se regum et principum, ut rei magnitudo videbatur expostulare, mentes perquisiturum ad opus ingens, dum suapte natura tempus ex tempore poscit. crudelis Turchorum dominus Constantinopolim, orientalis imperii caput Grecieque magnum decus, invadit, expugnat, deripit, imperato- rem illius gentis interficit, nobilitatem ex majori parte gladio ferit, innumeras animas Christianorum in servitutem redigit, templa divino dicata nomini spurcitie Maumethi subigit, altaria a Daß der Brief von Eneas abgefaßt ist, ergibt sich aus der wörtlichen Ubereinstimmung einzelner seiner Stellen mit solchen seiner Briefe. — b Es ist die Rede, die Eneas vor Nikolaus V. hielt, gedruckt bei Mansi, Pii II. orationes 1, 163—171.
Strana 608
608 proterit, salvatoris nostri domini Jhesu et intemerate matris ejus imagines delet, sanctorum reliquias conculcat neque contentus hiis, nactus locum et portum, ex quo plurimum Christiano populo nocere possit, terra et mari copias apparat innumeras, quibus se totum jactitat occidentem invadere ac legem Christi et evan- gelium posse subvertere. quod quam primum intelleximus, mox domino nostro sanctissimo pape litteras dedimus exhortantes, ut de modo resistendi tam potentibus inimicis in communi cogitaret, nostras operas in obsequium fidei prompto animo offe- rentes. is vero, misso legato et intentione sua in tali negocio nobis exposita, magnopere serenitatem nostram hortatus est, ut adversus Turchorum insolentem et perniciosissimam audaciam cum nostris principibus insurgamus ac velut primi inter secu- lares potestates, quibus de profectu Christiane rei publice cura et sollicitudo incumbit, ceteros reges et principes nostris exem- plis et hortationibus invitemus. nos autem considerantes rem esse dignam, in qua laboremus, nosque precipue velut impera- torem ac advocatum ecclesie totamque nationem nostram et imperii cunctos principes hoc opus pre ceteris Christianis con- cernere, universorum principum ecclesiasticorum et secularium, comitum, baronum, nobilium et civitatum et ceterorum subdi- torum nostrorum ad festum sancti Georgii proxime futurum in civitate nostra Ratisponensi supra Danubium statuimus habere conventum, in quo personaliter comparaturi cum hiis, qui ad- erunt, tam de exercitu contra inimicos fidei instituendo quam de ceteris rebus ad defensionem Christiane religionis necessariis deliberabimus et agemus, sperantes, et sanctissimi domini nostri pape legatos et nonnullorum potentum regum, quibus super hoc scripsimus, oratores illic invenire. cum ergo res hec ad illum finem tendat, super quo prius tuos ambasciatores ad nos misisti, consurgere et instantibus toto conatu resistere adversantibus, dilectionem tuam requirimus tibique velut imperii sacri principi de plenitudine cesaree potestatis injungimus et mandamus, ut tanquam princeps orthodoxus ac fidelis cultor crucis Christi in predicta die sancti Georgii omni mora cessante ad Ratisponam te conferas neque graveris in tanta necessitate populi Christiani eo personaliter proficisci, qui te alias etiam in Asiam velle transitum facere in dei honore et fidei tutelam offerebas. nos enim illic et cum tua dilectione et cum ceteris, qui advenerint, consilium et deliberationem recipiemus, ut adjuvante domino suam
608 proterit, salvatoris nostri domini Jhesu et intemerate matris ejus imagines delet, sanctorum reliquias conculcat neque contentus hiis, nactus locum et portum, ex quo plurimum Christiano populo nocere possit, terra et mari copias apparat innumeras, quibus se totum jactitat occidentem invadere ac legem Christi et evan- gelium posse subvertere. quod quam primum intelleximus, mox domino nostro sanctissimo pape litteras dedimus exhortantes, ut de modo resistendi tam potentibus inimicis in communi cogitaret, nostras operas in obsequium fidei prompto animo offe- rentes. is vero, misso legato et intentione sua in tali negocio nobis exposita, magnopere serenitatem nostram hortatus est, ut adversus Turchorum insolentem et perniciosissimam audaciam cum nostris principibus insurgamus ac velut primi inter secu- lares potestates, quibus de profectu Christiane rei publice cura et sollicitudo incumbit, ceteros reges et principes nostris exem- plis et hortationibus invitemus. nos autem considerantes rem esse dignam, in qua laboremus, nosque precipue velut impera- torem ac advocatum ecclesie totamque nationem nostram et imperii cunctos principes hoc opus pre ceteris Christianis con- cernere, universorum principum ecclesiasticorum et secularium, comitum, baronum, nobilium et civitatum et ceterorum subdi- torum nostrorum ad festum sancti Georgii proxime futurum in civitate nostra Ratisponensi supra Danubium statuimus habere conventum, in quo personaliter comparaturi cum hiis, qui ad- erunt, tam de exercitu contra inimicos fidei instituendo quam de ceteris rebus ad defensionem Christiane religionis necessariis deliberabimus et agemus, sperantes, et sanctissimi domini nostri pape legatos et nonnullorum potentum regum, quibus super hoc scripsimus, oratores illic invenire. cum ergo res hec ad illum finem tendat, super quo prius tuos ambasciatores ad nos misisti, consurgere et instantibus toto conatu resistere adversantibus, dilectionem tuam requirimus tibique velut imperii sacri principi de plenitudine cesaree potestatis injungimus et mandamus, ut tanquam princeps orthodoxus ac fidelis cultor crucis Christi in predicta die sancti Georgii omni mora cessante ad Ratisponam te conferas neque graveris in tanta necessitate populi Christiani eo personaliter proficisci, qui te alias etiam in Asiam velle transitum facere in dei honore et fidei tutelam offerebas. nos enim illic et cum tua dilectione et cum ceteris, qui advenerint, consilium et deliberationem recipiemus, ut adjuvante domino suam
Strana 609
609 causam non solum tueri Christianam gentem, ne ulterius oppri- matur, sed ultro in suis finibus impias Turchorum manus cohercere atque infringere valeamus. datum 9. januarii anno etc. 1454. XVI.* Kaiser Friedrich an Herzog Borso von Modena; [Wiener-Neu- stadt], 9. Jänner 1454. Aufforderung, den Regensburger Reichstag zu beschicken. Wien, Haus-, Hof- und Staatsarchiv; Abschiedt und Handlungen auf den Reichs- tägen, Bl. 4. Imperator scribit Borsio, duci Mutine. Revolventes in animo nostro non sine gravi mentis amari- tudine, quam periculosum et enorme vulnus illatum est hoc anno Christiane religioni ex perditione Constantinopolis quodque Tur- chorum impetus adversus Christi fideles dietim invalescit et quod, nisi de remedio provideatur oportuno, timendum est, ne magna Christianitatis pars ab hostibus salutifere crucis suppeditetur, cum ad nos, velut Romanum imperatorem et advocatum ecclesie, pre ceteris seculi principibus de communi salute cogitare et pro eadem invigilare pertineat, dignum et necessarium reputamus hoc tempore universorum principum ecclesiasticorum et secularium, comitum, baronum et comitatum et aliorum quorumcumque sub- ditorum nostrorum habere conventum, quem ad festum sancti Georgii proxime futurum in civitate nostra Ratisponensi auctori- tate cesarea nuper indiximus, eoque principes et communitates Germanie imperio nostro pertinentes convocavimus intendentes, ad eum locum, si deus dederit, personaliter proficisci atque illic cum hiis, qui aderunt, summo studio et omni conatu ad ea niti et operas impartiri efficaces, quibus exercitus contra Turchorum furorem et audacem impetum sufficiens apparetur et adversus hostes fidei catholice quantocius transmittatur, sperantes illic et sanctissimi domini nostri pape legatos et nonnullorum regum ac principum, etiam extra nationem Germanicam constitutorum, quibus super hoc scripsimus, oratores invenire, qui ad rem hujus- modi tam salutiferam et necessariam nobiscum animose concur- rant. verum cum hoc negocium Italicam nationem, cui Turchorum ductor plurimum minari asseritur, magnopere concernat, statuimus etiam principes et communitates ejusdem imperio sacro parentes accersire, ut ad rem istam, que non unius aut alterius provincie statum sed totius Christiane religionis necessitatem respicit, suos Fontes. II. Abt. 68. Bd. 39
609 causam non solum tueri Christianam gentem, ne ulterius oppri- matur, sed ultro in suis finibus impias Turchorum manus cohercere atque infringere valeamus. datum 9. januarii anno etc. 1454. XVI.* Kaiser Friedrich an Herzog Borso von Modena; [Wiener-Neu- stadt], 9. Jänner 1454. Aufforderung, den Regensburger Reichstag zu beschicken. Wien, Haus-, Hof- und Staatsarchiv; Abschiedt und Handlungen auf den Reichs- tägen, Bl. 4. Imperator scribit Borsio, duci Mutine. Revolventes in animo nostro non sine gravi mentis amari- tudine, quam periculosum et enorme vulnus illatum est hoc anno Christiane religioni ex perditione Constantinopolis quodque Tur- chorum impetus adversus Christi fideles dietim invalescit et quod, nisi de remedio provideatur oportuno, timendum est, ne magna Christianitatis pars ab hostibus salutifere crucis suppeditetur, cum ad nos, velut Romanum imperatorem et advocatum ecclesie, pre ceteris seculi principibus de communi salute cogitare et pro eadem invigilare pertineat, dignum et necessarium reputamus hoc tempore universorum principum ecclesiasticorum et secularium, comitum, baronum et comitatum et aliorum quorumcumque sub- ditorum nostrorum habere conventum, quem ad festum sancti Georgii proxime futurum in civitate nostra Ratisponensi auctori- tate cesarea nuper indiximus, eoque principes et communitates Germanie imperio nostro pertinentes convocavimus intendentes, ad eum locum, si deus dederit, personaliter proficisci atque illic cum hiis, qui aderunt, summo studio et omni conatu ad ea niti et operas impartiri efficaces, quibus exercitus contra Turchorum furorem et audacem impetum sufficiens apparetur et adversus hostes fidei catholice quantocius transmittatur, sperantes illic et sanctissimi domini nostri pape legatos et nonnullorum regum ac principum, etiam extra nationem Germanicam constitutorum, quibus super hoc scripsimus, oratores invenire, qui ad rem hujus- modi tam salutiferam et necessariam nobiscum animose concur- rant. verum cum hoc negocium Italicam nationem, cui Turchorum ductor plurimum minari asseritur, magnopere concernat, statuimus etiam principes et communitates ejusdem imperio sacro parentes accersire, ut ad rem istam, que non unius aut alterius provincie statum sed totius Christiane religionis necessitatem respicit, suos Fontes. II. Abt. 68. Bd. 39
Strana 610
610 ad nos transmittere prestabiles oratores non pigritentur, ut sic unitis Germanie et Italie viribus hosti potentissimo facilius resi- statur. ea propter dilectionem tuam hortamur atque requirimus et auctoritate imperiali tibi committimus et injungimus seriose, ut tanquam catholicus princeps de communi bono rei publice Christiane solicitus ambasciatores tuos auctoritate dignos et ad tractandum nobiscum de passagio contra Turchos instituendo deque ceteris utilitatibus populi Christiani plena potestate fulcitos ad presentiam nostram dictamque civitatem Ratisponensem in termino prefixo transmittere non postponas, in quantum nobis et imperio sacro singulariter complacere cupis tuumque debitum adimplere. datum 9. januarii etc. 1454. XVII. Kaiser Friedrich an den Kardinal Dionys Széch; [ Wiener-Neustadt, 16. Jänner 1454.] Fordert ihn auf, den Abt des Klosters St. Gotthard" zur Resignation zu veranlassen und das Kloster zu reformieren. Aus Vindob. 3389, Bl. 87; eigenhändig. Weiss Nr. 118. Domino cardinali Strigoniensi ex parte imperatoris." Reverendissime in Christo pater et amice carissime." acce- pimus relatu veridico, monasterium sancti Gothardi Cisterciensis ordinis Jaurinensis diocesis propter egritudinem venerabilis Georgii ejusdem abbatis ad maximam egestatem deductum esse et, nisi de alio prelato eidem succurratur, monasterium ipsum in totalem pergere desolationem, cum neque illic salubris observantia regule vigeat neque alioquin in temporalibus diligentia habeatur opor- tuna. cumque nuper venerabilis abbas Runensis, devotus noster dilectus, cui monasterium ipsum noscitur esse subjectum, eo pergeret, ut necessitati monasterii per debitam reformationem provideret, per dictum Georgium abbatem, ne quam" ibi exer- ceret jurisdictionem aut auctoritatem, prohibitus extitit. quare cum monasterium hujusmodi in vestra" provincia situm existat, et abbas Georgius prefatus multum auscultare vestris5 consiliis et mandatis credatur, qui de vestra‘ cognatione dicitur, vestram 1 Später Fridericus imperator domino Johanni, cardinali Strigoniensi salutem plurimam dicit. — 2 Gestrichen. — 3 aliquam. — “ tua. — 5 tuis. Die Cistercienserabtei Szent Gotthard im Eisenstädter Komitat. Vgl. Theophil Heimb: Notitia historica de ortu et progressu s. ordin. Cisterc. ad s. Gotthardum, Viennae 1761 S. 78 und Leop. Janauschek, Originum Cisterciensium tomus 1, S. 183.
610 ad nos transmittere prestabiles oratores non pigritentur, ut sic unitis Germanie et Italie viribus hosti potentissimo facilius resi- statur. ea propter dilectionem tuam hortamur atque requirimus et auctoritate imperiali tibi committimus et injungimus seriose, ut tanquam catholicus princeps de communi bono rei publice Christiane solicitus ambasciatores tuos auctoritate dignos et ad tractandum nobiscum de passagio contra Turchos instituendo deque ceteris utilitatibus populi Christiani plena potestate fulcitos ad presentiam nostram dictamque civitatem Ratisponensem in termino prefixo transmittere non postponas, in quantum nobis et imperio sacro singulariter complacere cupis tuumque debitum adimplere. datum 9. januarii etc. 1454. XVII. Kaiser Friedrich an den Kardinal Dionys Széch; [ Wiener-Neustadt, 16. Jänner 1454.] Fordert ihn auf, den Abt des Klosters St. Gotthard" zur Resignation zu veranlassen und das Kloster zu reformieren. Aus Vindob. 3389, Bl. 87; eigenhändig. Weiss Nr. 118. Domino cardinali Strigoniensi ex parte imperatoris." Reverendissime in Christo pater et amice carissime." acce- pimus relatu veridico, monasterium sancti Gothardi Cisterciensis ordinis Jaurinensis diocesis propter egritudinem venerabilis Georgii ejusdem abbatis ad maximam egestatem deductum esse et, nisi de alio prelato eidem succurratur, monasterium ipsum in totalem pergere desolationem, cum neque illic salubris observantia regule vigeat neque alioquin in temporalibus diligentia habeatur opor- tuna. cumque nuper venerabilis abbas Runensis, devotus noster dilectus, cui monasterium ipsum noscitur esse subjectum, eo pergeret, ut necessitati monasterii per debitam reformationem provideret, per dictum Georgium abbatem, ne quam" ibi exer- ceret jurisdictionem aut auctoritatem, prohibitus extitit. quare cum monasterium hujusmodi in vestra" provincia situm existat, et abbas Georgius prefatus multum auscultare vestris5 consiliis et mandatis credatur, qui de vestra‘ cognatione dicitur, vestram 1 Später Fridericus imperator domino Johanni, cardinali Strigoniensi salutem plurimam dicit. — 2 Gestrichen. — 3 aliquam. — “ tua. — 5 tuis. Die Cistercienserabtei Szent Gotthard im Eisenstädter Komitat. Vgl. Theophil Heimb: Notitia historica de ortu et progressu s. ordin. Cisterc. ad s. Gotthardum, Viennae 1761 S. 78 und Leop. Janauschek, Originum Cisterciensium tomus 1, S. 183.
Strana 611
611 reverendissimam paternitatem1 hortamur attente, quatinus eum reservata sibi aliqua pensione decenti ad cessionem velitis? in- ducere et ita efficere, quod monachi illic existentes debitam recipiant reformationem et monasterium oportune regatur. id erit deo acceptum" et nobis singulariter gratum, qui propter vicini- tatem, quam habet ipsum monasterium ad nostra dominia, multum desideramus, observantiam inibi regularem florere. datum 4. XVIII. Kaiser Friedrich an Papst Nikolaus V.; [Wiener-Neustadt, 16. Jänner 1454.] Bittet, dem Kardinal Dionys Széch und dem Abte von Reun die Reform des Klosters St. Gotthard in der Raaber Diözese aufzutragen. Aus Vindob. 3389, Bl. 877; eigenhändig. Weiß Nr. 115. Federicus imperator beatissimo pape Nicolao salutem plu- rimam dicit. Beatissime pater et domine noster reverendissime." est in diocesi Jaurinensi monasterium sancti Gothardi Cisterciensis ordinis, quod ante annos et in temporalibus et in spiritualibus admodum floruit. nunc vero propter abbatis Georgii moderni egritudinem parvamque diligentiam in utroque statu laborat neque viget illic observantia regularis neque temporalia proinde guber- nantur. cumque superior ejus abbas Runensis, devotus noster dilectus, ad reformationem loci et personarum vellet intendere, via facti prohibitus est. ob eam causam recurrentes ad nos monachi, in quibus est zelus religionis, propter vicinitatem, quam habent ad nostra dominia, ut eis subveniremus de reme- dio, ne conventus eorum penitus dissiparetur, humiliter suppli- carunt. nos autem moti eorum precibus reverendissimo cardinali Strigoniensi, in cujus provincia dictum monasterium existit et cujus agnatus esse abbas Georgius affirmatur, litteras dedimus multumque suam paternitatem adhortati sumus, ut ad provisionem debitam ejus monasterii velit intendere, inducendo suum agnatum, ut reservata sibi debita pensione administratione cedat et alium suo loco prefici sinat, qui possit salubriter preesse. verum quia mandata vestre" sedis in hoc efficatiora esse non dubitantur, te. — 2 velis. — 3 Ursprünglich: in qua re deo cujus res... — “ Das Datum ergibt sich aus dem Briefe des Eneas an den Kardinal Nr. 220. — 5 Beatissime — reverendissime gestrichen. — 6 tue. 39*
611 reverendissimam paternitatem1 hortamur attente, quatinus eum reservata sibi aliqua pensione decenti ad cessionem velitis? in- ducere et ita efficere, quod monachi illic existentes debitam recipiant reformationem et monasterium oportune regatur. id erit deo acceptum" et nobis singulariter gratum, qui propter vicini- tatem, quam habet ipsum monasterium ad nostra dominia, multum desideramus, observantiam inibi regularem florere. datum 4. XVIII. Kaiser Friedrich an Papst Nikolaus V.; [Wiener-Neustadt, 16. Jänner 1454.] Bittet, dem Kardinal Dionys Széch und dem Abte von Reun die Reform des Klosters St. Gotthard in der Raaber Diözese aufzutragen. Aus Vindob. 3389, Bl. 877; eigenhändig. Weiß Nr. 115. Federicus imperator beatissimo pape Nicolao salutem plu- rimam dicit. Beatissime pater et domine noster reverendissime." est in diocesi Jaurinensi monasterium sancti Gothardi Cisterciensis ordinis, quod ante annos et in temporalibus et in spiritualibus admodum floruit. nunc vero propter abbatis Georgii moderni egritudinem parvamque diligentiam in utroque statu laborat neque viget illic observantia regularis neque temporalia proinde guber- nantur. cumque superior ejus abbas Runensis, devotus noster dilectus, ad reformationem loci et personarum vellet intendere, via facti prohibitus est. ob eam causam recurrentes ad nos monachi, in quibus est zelus religionis, propter vicinitatem, quam habent ad nostra dominia, ut eis subveniremus de reme- dio, ne conventus eorum penitus dissiparetur, humiliter suppli- carunt. nos autem moti eorum precibus reverendissimo cardinali Strigoniensi, in cujus provincia dictum monasterium existit et cujus agnatus esse abbas Georgius affirmatur, litteras dedimus multumque suam paternitatem adhortati sumus, ut ad provisionem debitam ejus monasterii velit intendere, inducendo suum agnatum, ut reservata sibi debita pensione administratione cedat et alium suo loco prefici sinat, qui possit salubriter preesse. verum quia mandata vestre" sedis in hoc efficatiora esse non dubitantur, te. — 2 velis. — 3 Ursprünglich: in qua re deo cujus res... — “ Das Datum ergibt sich aus dem Briefe des Eneas an den Kardinal Nr. 220. — 5 Beatissime — reverendissime gestrichen. — 6 tue. 39*
Strana 612
612 utile reputamus idque petimus obnixe, ut vestra 1 sanctitas eidem cardinali reformationem dicti monasterii una cum abbate Runensi ejus superiore per suas litteras quam efficacissime committat. id erit nobis gratissimum et sicut non dubitamus acceptum divine pietati, que vestram? sanctitatem feliciter et votive con- servet ad prosperum et optatum regimen ecclesie sue sancte. datum." XIX. Kaiser Friedrich an Georg von Podiebrad; [Wiener-Neustadt, 22. Jänner 1454/. Empfiehlt ihm den Johann Nihili, der nach Böhmen reist, um sein väterliches Erbe zu fordern. Aus Vindob. 3389, Bl. 91; Schreiberhand. Weiß Nr. 129. Ex parte imperatoris Georgiconi, gubernatori Bohemie." Magnifice, fidelis, dilecte. fuit in curia et servitio nostro jam pluribus annis honorabilis Johannes Nihili, astronomus, noster fidelis dilectus, cujus vita ac doctrina non solum nobis sed omnibus, qui ejus notitiam habuerunt, et accepta et digna laude reputata est, cum in eo et boni mores vigeant et pru- dentia singularis eluceat, litterarum studiis illustrata. is modo ad presentiam serenissimi principis Ladislai, Hungarie et Bohemie regis, patruelis nostri carissimi, sese confert, patrimonium suum et paternam hereditatem vendicaturus. in qua re cum tuum sibi favorem magnopere necessarium intelligamus multumque ipse in tua protectione et directione confidat, te quoad possumus obnixe hortamur et affectu singulari requirimus, ut eidem Johanni ac fratribus suis circa recuperationem suorum jurium et in omnibus aliis suis agendis non solum intuitu suarum virtutum et con- templatione justitie sed etiam ob nostrum respectum opitulari et auxilium efficax velis impendere atque ita negocia sua et ipsum in commendatione suscipere, ut nostras pro eo tibi di- rectas litteras sibi fuisse proficuas intelligere posset. id erit nobis supra modum carissimum et acceptum et offerente se facultate erga te atque tuos amicos gratiose recognoscemus. datum.5 1 tua. — 2tuam. — Das Datum ergibt sich aus dem Briefe des Eneas an den Kardinal, Nr. 220. — “ Eigenhändiger Zusatz des Eneas. — 5 Das Datum ergibt sich aus der Stellung des Briefes in der Handschrift; vgl. Nr. 237.
612 utile reputamus idque petimus obnixe, ut vestra 1 sanctitas eidem cardinali reformationem dicti monasterii una cum abbate Runensi ejus superiore per suas litteras quam efficacissime committat. id erit nobis gratissimum et sicut non dubitamus acceptum divine pietati, que vestram? sanctitatem feliciter et votive con- servet ad prosperum et optatum regimen ecclesie sue sancte. datum." XIX. Kaiser Friedrich an Georg von Podiebrad; [Wiener-Neustadt, 22. Jänner 1454/. Empfiehlt ihm den Johann Nihili, der nach Böhmen reist, um sein väterliches Erbe zu fordern. Aus Vindob. 3389, Bl. 91; Schreiberhand. Weiß Nr. 129. Ex parte imperatoris Georgiconi, gubernatori Bohemie." Magnifice, fidelis, dilecte. fuit in curia et servitio nostro jam pluribus annis honorabilis Johannes Nihili, astronomus, noster fidelis dilectus, cujus vita ac doctrina non solum nobis sed omnibus, qui ejus notitiam habuerunt, et accepta et digna laude reputata est, cum in eo et boni mores vigeant et pru- dentia singularis eluceat, litterarum studiis illustrata. is modo ad presentiam serenissimi principis Ladislai, Hungarie et Bohemie regis, patruelis nostri carissimi, sese confert, patrimonium suum et paternam hereditatem vendicaturus. in qua re cum tuum sibi favorem magnopere necessarium intelligamus multumque ipse in tua protectione et directione confidat, te quoad possumus obnixe hortamur et affectu singulari requirimus, ut eidem Johanni ac fratribus suis circa recuperationem suorum jurium et in omnibus aliis suis agendis non solum intuitu suarum virtutum et con- templatione justitie sed etiam ob nostrum respectum opitulari et auxilium efficax velis impendere atque ita negocia sua et ipsum in commendatione suscipere, ut nostras pro eo tibi di- rectas litteras sibi fuisse proficuas intelligere posset. id erit nobis supra modum carissimum et acceptum et offerente se facultate erga te atque tuos amicos gratiose recognoscemus. datum.5 1 tua. — 2tuam. — Das Datum ergibt sich aus dem Briefe des Eneas an den Kardinal, Nr. 220. — “ Eigenhändiger Zusatz des Eneas. — 5 Das Datum ergibt sich aus der Stellung des Briefes in der Handschrift; vgl. Nr. 237.
Strana 613
613 Vergleichstafel zum Briefwechsel des Eneas Silvius Piccolomini. Nürn- berger Ausgabe Basler Ausgabe Voigt Wolkan Nürn- berger Ausgabe Basler Ausgabe Voigt Wolkan I 34 186 2 35 3 36 4 37 126 126 187 5 38 6 39 189 40 130 130 188 190 8 9 10 11 12 13 41 42 43 44 45 46 14 15 16 119 119 191 47 48 49 17 50 18 19 20 21 51 52 53 54 22 23 24 25 26 55 56 57 58 59 27 60 28 192 61 29 30 31 32 33 193 194 195 196 197 62 63 64 65 66
613 Vergleichstafel zum Briefwechsel des Eneas Silvius Piccolomini. Nürn- berger Ausgabe Basler Ausgabe Voigt Wolkan Nürn- berger Ausgabe Basler Ausgabe Voigt Wolkan I 34 186 2 35 3 36 4 37 126 126 187 5 38 6 39 189 40 130 130 188 190 8 9 10 11 12 13 41 42 43 44 45 46 14 15 16 119 119 191 47 48 49 17 50 18 19 20 21 51 52 53 54 22 23 24 25 26 55 56 57 58 59 27 60 28 192 61 29 30 31 32 33 193 194 195 196 197 62 63 64 65 66
Strana 614
614 | Nůrn- berger | Ausgabe Basler Ausgabe Voigt 198 199 200 201 202 204 203 212 213 205 206 207 214 215 216 217 218 219 220 221 222 223 224 225 226 227 228 229 230 231 232 233 234 235 237 Nürn- Wolkan | berger 67 68 69 70 71 72 73 74 75 76 77 78 79 80 81 82 83 84 85 86 87 88 89 90 91 Ausgabe 133 137 138 139 140 141 142 143 144 145 146 147 151 153 Basler | Voigt | Wolkan Ausgabe — 238 — 239 — 240 — 241 — 242 — 243 — 245 — 236 162 | 244 160 | 246 161 247 155 | 248 — 249 156 250 157 251 158 252 164 | 253 132 254 133 | 255 134 | 256 135 257 136 258 137 259 138 260 139 261 140 262 141 263 142 264 143 265 144 266 145 267 146 268 147 269 151 270 153 271 102 103 104 105 106 107 108 109 109 110 111 112 113 114 115 116 117 118 119 120 121 122 123 124 125 126 127 128 129 130 131 132 133 134 135
614 | Nůrn- berger | Ausgabe Basler Ausgabe Voigt 198 199 200 201 202 204 203 212 213 205 206 207 214 215 216 217 218 219 220 221 222 223 224 225 226 227 228 229 230 231 232 233 234 235 237 Nürn- Wolkan | berger 67 68 69 70 71 72 73 74 75 76 77 78 79 80 81 82 83 84 85 86 87 88 89 90 91 Ausgabe 133 137 138 139 140 141 142 143 144 145 146 147 151 153 Basler | Voigt | Wolkan Ausgabe — 238 — 239 — 240 — 241 — 242 — 243 — 245 — 236 162 | 244 160 | 246 161 247 155 | 248 — 249 156 250 157 251 158 252 164 | 253 132 254 133 | 255 134 | 256 135 257 136 258 137 259 138 260 139 261 140 262 141 263 142 264 143 265 144 266 145 267 146 268 147 269 151 270 153 271 102 103 104 105 106 107 108 109 109 110 111 112 113 114 115 116 117 118 119 120 121 122 123 124 125 126 127 128 129 130 131 132 133 134 135
Strana 615
272 273 274 275 276 211 219 280 281 282 283 285 286 Nürn- Wolkan | berger 136 131 138 139 140 141 142 143 144 145 146 141 148 149 150 151 152 153 154 155 156 157 158 159 160 161 162 163 164 165 166 167 168 169 170 Ausgabe Basler Ausgabe Voigt 615 Wolkan 171 172 173 174 175 176 177 178 179 180 181 182 183 184 185 186 187 188 189 190 191 192 193 194 195 196 197 198 199 200 201 202 203 204 205
272 273 274 275 276 211 219 280 281 282 283 285 286 Nürn- Wolkan | berger 136 131 138 139 140 141 142 143 144 145 146 141 148 149 150 151 152 153 154 155 156 157 158 159 160 161 162 163 164 165 166 167 168 169 170 Ausgabe Basler Ausgabe Voigt 615 Wolkan 171 172 173 174 175 176 177 178 179 180 181 182 183 184 185 186 187 188 189 190 191 192 193 194 195 196 197 198 199 200 201 202 203 204 205
Strana 616
616 Nürn- berger Ausgabe Basler Ausgabe Voigt Wolkan Nürn- berger Ausgabe Basler Ausgabe Voigt Wolkan 325 206 207 354 355 241 242 326 208 209 210 211 356 357 358 243 246 244 245 327 328 329 330 331 332 333 334 212 213 216 218 219 220 217 215 214 359 360 361 362 363 364 365 366 367 247 248 249 250 251 252 253 254 255 335 336 221 222 256 257 223 258 337 224 259 338 339 340 341 342 343 344 345 346 347 348 349 350 226 227 228 229 230 231 232 233 234 235 236 237 425 408 368 260 261 262 263 264 265 266 267 268 269 270 271 272 273 225 351 352 238 239 274 353 240 275
616 Nürn- berger Ausgabe Basler Ausgabe Voigt Wolkan Nürn- berger Ausgabe Basler Ausgabe Voigt Wolkan 325 206 207 354 355 241 242 326 208 209 210 211 356 357 358 243 246 244 245 327 328 329 330 331 332 333 334 212 213 216 218 219 220 217 215 214 359 360 361 362 363 364 365 366 367 247 248 249 250 251 252 253 254 255 335 336 221 222 256 257 223 258 337 224 259 338 339 340 341 342 343 344 345 346 347 348 349 350 226 227 228 229 230 231 232 233 234 235 236 237 425 408 368 260 261 262 263 264 265 266 267 268 269 270 271 272 273 225 351 352 238 239 274 353 240 275
Strana 617
617 Nürn- berger Ausgabe Basler Ausgabe Voigt Wolkan Nürn- berger Ausgabe Basler Ausgabe Voigt Wolkan 276 I 278 279 280 281 282 283 284 285 286 287 288 289 290 291 292 163 163 208 209 210 211 II III IV V VI VII VIII IX X XI XII XIII XIV XV XVI XVII XVIII 277 XIX
617 Nürn- berger Ausgabe Basler Ausgabe Voigt Wolkan Nürn- berger Ausgabe Basler Ausgabe Voigt Wolkan 276 I 278 279 280 281 282 283 284 285 286 287 288 289 290 291 292 163 163 208 209 210 211 II III IV V VI VII VIII IX X XI XII XIII XIV XV XVI XVII XVIII 277 XIX
Strana 618
Strana 619
Register. Accon, urbs 516. Adrianopolis 467, 501. Adriaticum mare 212, 213. Africa 302, 544. Agazarius, Johannes v. Gazarie, Johannes. Alamania v. Alemania. Albania 212, 542, 546, 551. Albertus, imperator 191, 248, 249, 306, 343, 361, 462, 466, 497. Albertus, dux Austrie 65, 74, 126, 127, 129, 130, 243, 298, 310, 312—314, 361—365, 370, 371, 386, 399, 402, 462, 501, 511, 530, 549. 559, 590. Albertus, dux Bavarie 130. Albertus Magnus 529. Albertus, marchio Brandeburgen- sis 103, 126, 163, 243, 273, 290, 298, 308—314, 361—365, 370, 371, 386, 460, 462, 479, 480, 484, 501, 526, 536, 550, 552—556, 562, 563. Aldobrandino, conte 67. Alemania 60, 100, 176, 266, 374, 389, 494, 498, 510, 515, 528, 537, 550, 554. Alexandria 542, 544, 557. Alfonsi, Alvarus, episcopus Silven- sis 517. Aloch, Stephanus, cancellarius regis Ladislai 142—144. Aloysius Senensis 428, 429. Alphonusus, rex Aragonum 7, 69, 71, 94, 119, 184, 185. 234, 279, 361, 372, 381, 421, 424, 433—437, 461, 467, 478, 492, 547, 551, 552, 584—588, 593—595. Altomonte, baro de 352. Amici, Johannes v. Frunt, Johan- nes. Amidanus, Nicolaus, episcopus Pla- centinus, deinde archiepiscopus Mediolanensis 121, 152—154, 266, 358, 432, 433. Amurathes 541. Anchenreuter v. Hanchrauter. Andrentius, Georgius, Senensis 159, 203, 240, 374. Andrinopolis v. Adrianopolis. s. angeli cardinalis v. Carvajal, Jo- hannes. Anglia (England) 11, 201, 413. Anglici 282, 508, 531, 534, 552, 559. Anosco, Anoscho 390, 391. Antiochia 211, 542, 544, 557. Antonia, Bartholomei de Massa sponsa v. Guglielmi, Antonia. Antonius, episcopus Tergestinus v. Goppo, Antonius. Antonius de Leo 176, 293, 294. Antonius, nepos Enee 203, 223, 289, 292. Appiano, Emanuel de v. Emanuel. Aquenses 474, 529, 530. Aquilegiensis patriarcha v. Scaram- pus, Lodovicus. Aquilegiensis provincia 74. Aquinates 333. Aragonenses 430. Archo, Franciscus comes de 349, 350. Aretinus, Leonardus (Bruni) 115. Argensis episcopus v. Paulus. Armenii 56. Arriani 56. A.
Register. Accon, urbs 516. Adrianopolis 467, 501. Adriaticum mare 212, 213. Africa 302, 544. Agazarius, Johannes v. Gazarie, Johannes. Alamania v. Alemania. Albania 212, 542, 546, 551. Albertus, imperator 191, 248, 249, 306, 343, 361, 462, 466, 497. Albertus, dux Austrie 65, 74, 126, 127, 129, 130, 243, 298, 310, 312—314, 361—365, 370, 371, 386, 399, 402, 462, 501, 511, 530, 549. 559, 590. Albertus, dux Bavarie 130. Albertus Magnus 529. Albertus, marchio Brandeburgen- sis 103, 126, 163, 243, 273, 290, 298, 308—314, 361—365, 370, 371, 386, 460, 462, 479, 480, 484, 501, 526, 536, 550, 552—556, 562, 563. Aldobrandino, conte 67. Alemania 60, 100, 176, 266, 374, 389, 494, 498, 510, 515, 528, 537, 550, 554. Alexandria 542, 544, 557. Alfonsi, Alvarus, episcopus Silven- sis 517. Aloch, Stephanus, cancellarius regis Ladislai 142—144. Aloysius Senensis 428, 429. Alphonusus, rex Aragonum 7, 69, 71, 94, 119, 184, 185. 234, 279, 361, 372, 381, 421, 424, 433—437, 461, 467, 478, 492, 547, 551, 552, 584—588, 593—595. Altomonte, baro de 352. Amici, Johannes v. Frunt, Johan- nes. Amidanus, Nicolaus, episcopus Pla- centinus, deinde archiepiscopus Mediolanensis 121, 152—154, 266, 358, 432, 433. Amurathes 541. Anchenreuter v. Hanchrauter. Andrentius, Georgius, Senensis 159, 203, 240, 374. Andrinopolis v. Adrianopolis. s. angeli cardinalis v. Carvajal, Jo- hannes. Anglia (England) 11, 201, 413. Anglici 282, 508, 531, 534, 552, 559. Anosco, Anoscho 390, 391. Antiochia 211, 542, 544, 557. Antonia, Bartholomei de Massa sponsa v. Guglielmi, Antonia. Antonius, episcopus Tergestinus v. Goppo, Antonius. Antonius de Leo 176, 293, 294. Antonius, nepos Enee 203, 223, 289, 292. Appiano, Emanuel de v. Emanuel. Aquenses 474, 529, 530. Aquilegiensis patriarcha v. Scaram- pus, Lodovicus. Aquilegiensis provincia 74. Aquinates 333. Aragonenses 430. Archo, Franciscus comes de 349, 350. Aretinus, Leonardus (Bruni) 115. Argensis episcopus v. Paulus. Armenii 56. Arriani 56. A.
Strana 620
620 Arthoi agri (Artois) 507. Arzimboldus, Nicolaus, consilurius ducis Mediolani 430, 455, 456, 480. Aselbach v. Ebendorffer, Thomas, de Haselbach. Asia 209, 211, 215, 544. Assisium (Assisi) 228, 478; epis- copus v. Oddis, Franciscus de. Athanaricus, rex Gothorum 208. Athesis (Etsch) 354. Athlaricus, Gothorum rex 199, 207. Augustinus, episcopus Jaurinensis 352, 353. Australes 27, 101, 102, 108, 126, 130—134, 140, 145—150, 155, 166, 171, 187, 188, 196, 197, 206, 230, 283, 295, 310, 314, 352, 355, 360 —365, 370, 371, 376, 385, 388, 401, 403, 425, 434, 444, 462, 463, 499, 565, 582, 592. Austria. 20, 102, 104, 126, 127, 146, 163, 178, 195—197, 230, 244, 261 — 264, 272, 279, 290, 292, 297— 307, 314, 321, 325, 351—354, 361, 369, 375, 385, 386, 399, 432, 445, 472, 493, 588, 589. Aversus v. Eversus. Axamit, latro Bohemicus 171, 178, 184—188, 192—197, 206, 226, 230, 242, 243, 261, 263, 264, 271, 283, 301, 302. Azingher v. Eizinger. B. Badensis marchio 168. Baisen, Gabriel de 179. Bajoaria 494, 559. Balnee, Balnea (Baden bei Wien) 126, 145, 155. Balteum, Balticum mare 273, 515, 516. Balthasar, doctor 135. Barbara, imperatrix 27. Bartfeld 178. Bartholomeus, procurator Enee 202, 223, 224, 241, 288, 289, 374, 375, 416. | Bartholomeus. pach 453. Bartholomeus, glielmi. Bartholomeus Pieri de Massa 183, 184, 202, 203, 222—224, 267— 269, 415, 410. Barzizza, Gasparinus 458. Basilea (Basel) 161, 234. Basiliense concilium 29, 53, 154, 218, 255, 312, 390, 441, 513, 548. Basilienses 186. Belfisa 59. Bellante, Gino 477. Beltramus 159, 183. Benedicti villa (Beneschau) 27. Benevolentibus, Leonardus de, ora- tor Senensis apud Venetos 278— — 285, 287, 288, 290, 291, 374, 388, 458, 459. Bentius, Andreas, jurisconsultos, Ferrarie 155, 159, 160, 287, 376, 416, 417. Bentius, Franciscus 160, 376. Bentius, Hugo, medicus 160, 376. Bentius, Sozzinus 160. Berengarii 56. Berigus, dux Gothorum 515. s. Bernardinus 200, 284. Bibilix 333. Bisuntini archiepiscopi legatus 474. Bistricensis comes v. Hunyadi, Jo- hannes. Blumenau, Lorenz 187. viearius in Lents- socer Enee v. Gu- Bochow, Vencislaus de v. Vences- laus. Bohemi 22—57, 102, 103, 129—136, 140, 147—152, 155, 166, 172, 173, 184, 185, 197—199, 214, 231, 232, 949, 901, 282, 300, 310, 311, 314, 355, 361, 363, 364, 366, 369, 371, 376, 377, 385, 388, 401, 426, 432, 443, 445, 449, 452, 460, 462, 463,
620 Arthoi agri (Artois) 507. Arzimboldus, Nicolaus, consilurius ducis Mediolani 430, 455, 456, 480. Aselbach v. Ebendorffer, Thomas, de Haselbach. Asia 209, 211, 215, 544. Assisium (Assisi) 228, 478; epis- copus v. Oddis, Franciscus de. Athanaricus, rex Gothorum 208. Athesis (Etsch) 354. Athlaricus, Gothorum rex 199, 207. Augustinus, episcopus Jaurinensis 352, 353. Australes 27, 101, 102, 108, 126, 130—134, 140, 145—150, 155, 166, 171, 187, 188, 196, 197, 206, 230, 283, 295, 310, 314, 352, 355, 360 —365, 370, 371, 376, 385, 388, 401, 403, 425, 434, 444, 462, 463, 499, 565, 582, 592. Austria. 20, 102, 104, 126, 127, 146, 163, 178, 195—197, 230, 244, 261 — 264, 272, 279, 290, 292, 297— 307, 314, 321, 325, 351—354, 361, 369, 375, 385, 386, 399, 432, 445, 472, 493, 588, 589. Aversus v. Eversus. Axamit, latro Bohemicus 171, 178, 184—188, 192—197, 206, 226, 230, 242, 243, 261, 263, 264, 271, 283, 301, 302. Azingher v. Eizinger. B. Badensis marchio 168. Baisen, Gabriel de 179. Bajoaria 494, 559. Balnee, Balnea (Baden bei Wien) 126, 145, 155. Balteum, Balticum mare 273, 515, 516. Balthasar, doctor 135. Barbara, imperatrix 27. Bartfeld 178. Bartholomeus, procurator Enee 202, 223, 224, 241, 288, 289, 374, 375, 416. | Bartholomeus. pach 453. Bartholomeus, glielmi. Bartholomeus Pieri de Massa 183, 184, 202, 203, 222—224, 267— 269, 415, 410. Barzizza, Gasparinus 458. Basilea (Basel) 161, 234. Basiliense concilium 29, 53, 154, 218, 255, 312, 390, 441, 513, 548. Basilienses 186. Belfisa 59. Bellante, Gino 477. Beltramus 159, 183. Benedicti villa (Beneschau) 27. Benevolentibus, Leonardus de, ora- tor Senensis apud Venetos 278— — 285, 287, 288, 290, 291, 374, 388, 458, 459. Bentius, Andreas, jurisconsultos, Ferrarie 155, 159, 160, 287, 376, 416, 417. Bentius, Franciscus 160, 376. Bentius, Hugo, medicus 160, 376. Bentius, Sozzinus 160. Berengarii 56. Berigus, dux Gothorum 515. s. Bernardinus 200, 284. Bibilix 333. Bisuntini archiepiscopi legatus 474. Bistricensis comes v. Hunyadi, Jo- hannes. Blumenau, Lorenz 187. viearius in Lents- socer Enee v. Gu- Bochow, Vencislaus de v. Vences- laus. Bohemi 22—57, 102, 103, 129—136, 140, 147—152, 155, 166, 172, 173, 184, 185, 197—199, 214, 231, 232, 949, 901, 282, 300, 310, 311, 314, 355, 361, 363, 364, 366, 369, 371, 376, 377, 385, 388, 401, 426, 432, 443, 445, 449, 452, 460, 462, 463,
Strana 621
466, 467, 490, 505, 534, 537, 551, 552, 555, 591. Bohemia 23,28—57, 80, 102, 134, 136, 139, 140, 141, 146, 150, 153, 159, 171, 174, 184, 198, 206, 218, 219, 220, 226—228, 243, 245, 261, 263, 204, 272, 284, 290, 292. 298, 300 —308, 311—314, 350, 350, 361— 365, 371—374, 377, 399, 402, 423, 425, 420, 427, 432. 443, 445, 454, 460, 462, 495, 510, 526, 536. Bonifacius VIII, papa 75, 106. Bononia (Bologna) 118, 120, 210, 303, 353, 407. Bononiensis dominus v. Calandrini, Philippus. Borgundia v. Burgundia. Borsius, dux Mutine v. Este. Bor- gius. Bosnenses 399, 542. Bosphorus 541. Brabantia 511. Brandeburgensium marchiones 28, 443. Britannia 11, 515. Brixina (Brixen) 278, 294; ecclesie capitulum 390, 391. Bruggiensis portua 557. Brundusim (Brindisi) 213, 281, 333. Brunna (Briinn) 206. Buda (Ofen) 250, 353, 399, 401, 402, 425, 443, 445, 449. Bulgaria 522, 546, 551. Burdegalum (Bordeaux) 333. Burgundia 510, 559; dux v. Phi- lippus. Buthovaisn (Budweis) 28. 36. C. Caccia, Stephanus de Fara 118—124, 188, 189, 228, 229, 285, 2%, 300, 301. Calandrini, Philippus, cardinalis Bononiensis 150, 168, 169. Campania 564. Campanius, Johannes 240. m === 0 |„(. _ _ —ĆVĆ 621 Campisius, Johunnes, episcopus Pla- centinus 124, 125, 151, 152, 160— 165, 189, 929, 259—961, 266, 301, 302, 358, 406—409, 432, 433. Capistrano, Johannes v. Johannes. Cappel, Artongus 500, 501. Capra, Bartholomeus della, episco- pus Mediolanensis 153. Capranica, Domenicus, cardinalis Firmanus 120, 189, 216—218, 228, 231, 232, 264, 296, 301, 314, 351 — 356, 366, 377, 421—424, 480. Caramannus 348, 361, 546, 551. Carayluchus 348. Carinthia 102, 128, 534. Carniola 496. Carolus Magnus 211, 529, 545. Carolus, Francie rex 132, 134, 135, 201, 494, 495, 507, 546, 602—606. Carolus, Badensis marchio 501. Carvajal, Johannes, cardinalis s. angeli 22, 115, 125—131, 133, 134, 139—140, 147, 166, 171—173, 185 —189, 225, 220, 228, 262, 263, 276, 296, 302, 303, 311, 314, 359, 360, 364—371, 372, 385, 398— 400, 443, 444, 451—456, 459, 408, 481—484, 489—493, 546, 565.573, 574, 592, 593. Casimirus, rex Polonie 231, 244, 245, 274, 283, 315, 455, 460, 466, 472, 481, 484, 490, 494, 526, 527, 537, 554, 555, 561. Castiglioni, Johannes, episcopus Pa- piensis, legatus apostolicus 391— 395, 402—406, 430, 443, 445, 449, 454, 456, 457, 471—474. 479, 486. 493, 503, 528, 547, 561, 596, 603. Catharina, soror Enee v. Guglielmi, Catharina. Cathelani 212, 213. Celani comes 375, 462, 467. Cesarini, Julianus de, s. Sabine cardinalis. cardinalis s. angeli 346, 541. Chiabelizius, Johannes 28. . Chiaves, Jacobus eques 485.
466, 467, 490, 505, 534, 537, 551, 552, 555, 591. Bohemia 23,28—57, 80, 102, 134, 136, 139, 140, 141, 146, 150, 153, 159, 171, 174, 184, 198, 206, 218, 219, 220, 226—228, 243, 245, 261, 263, 204, 272, 284, 290, 292. 298, 300 —308, 311—314, 350, 350, 361— 365, 371—374, 377, 399, 402, 423, 425, 420, 427, 432. 443, 445, 454, 460, 462, 495, 510, 526, 536. Bonifacius VIII, papa 75, 106. Bononia (Bologna) 118, 120, 210, 303, 353, 407. Bononiensis dominus v. Calandrini, Philippus. Borgundia v. Burgundia. Borsius, dux Mutine v. Este. Bor- gius. Bosnenses 399, 542. Bosphorus 541. Brabantia 511. Brandeburgensium marchiones 28, 443. Britannia 11, 515. Brixina (Brixen) 278, 294; ecclesie capitulum 390, 391. Bruggiensis portua 557. Brundusim (Brindisi) 213, 281, 333. Brunna (Briinn) 206. Buda (Ofen) 250, 353, 399, 401, 402, 425, 443, 445, 449. Bulgaria 522, 546, 551. Burdegalum (Bordeaux) 333. Burgundia 510, 559; dux v. Phi- lippus. Buthovaisn (Budweis) 28. 36. C. Caccia, Stephanus de Fara 118—124, 188, 189, 228, 229, 285, 2%, 300, 301. Calandrini, Philippus, cardinalis Bononiensis 150, 168, 169. Campania 564. Campanius, Johannes 240. m === 0 |„(. _ _ —ĆVĆ 621 Campisius, Johunnes, episcopus Pla- centinus 124, 125, 151, 152, 160— 165, 189, 929, 259—961, 266, 301, 302, 358, 406—409, 432, 433. Capistrano, Johannes v. Johannes. Cappel, Artongus 500, 501. Capra, Bartholomeus della, episco- pus Mediolanensis 153. Capranica, Domenicus, cardinalis Firmanus 120, 189, 216—218, 228, 231, 232, 264, 296, 301, 314, 351 — 356, 366, 377, 421—424, 480. Caramannus 348, 361, 546, 551. Carayluchus 348. Carinthia 102, 128, 534. Carniola 496. Carolus Magnus 211, 529, 545. Carolus, Francie rex 132, 134, 135, 201, 494, 495, 507, 546, 602—606. Carolus, Badensis marchio 501. Carvajal, Johannes, cardinalis s. angeli 22, 115, 125—131, 133, 134, 139—140, 147, 166, 171—173, 185 —189, 225, 220, 228, 262, 263, 276, 296, 302, 303, 311, 314, 359, 360, 364—371, 372, 385, 398— 400, 443, 444, 451—456, 459, 408, 481—484, 489—493, 546, 565.573, 574, 592, 593. Casimirus, rex Polonie 231, 244, 245, 274, 283, 315, 455, 460, 466, 472, 481, 484, 490, 494, 526, 527, 537, 554, 555, 561. Castiglioni, Johannes, episcopus Pa- piensis, legatus apostolicus 391— 395, 402—406, 430, 443, 445, 449, 454, 456, 457, 471—474. 479, 486. 493, 503, 528, 547, 561, 596, 603. Catharina, soror Enee v. Guglielmi, Catharina. Cathelani 212, 213. Celani comes 375, 462, 467. Cesarini, Julianus de, s. Sabine cardinalis. cardinalis s. angeli 346, 541. Chiabelizius, Johannes 28. . Chiaves, Jacobus eques 485.
Strana 622
622 Curva insula (Krummau) 56; v. Venceslaus de Bochow. Cuthne (Kuttenberg) 28. Chiemensis episcopus v. Pflieger. Silvester. Christofano di Filigi 66, 69. Chrzastowsky, Nicolaus, Alphonsi regis heraldus 253, 316. Ciclade, insule 281. Cilie comes v. Ulricus. Cinturellus, pape tabellarius 475. Cirignaneus, Johannes, legum doc- tor Lucensis 475. Cluse (Klausen) 292. Coglonus, Bartholomeus. Bergamen- sis 461. Colalto, comites de 387. Colonia (Kolin) 28. Colonia (Köln) 210, 474, 529, 530; ecclesia 535; archiepiscopus v. Mörs, Theoderieus de. Columpna, Prosper de, cardinalis s. Georgii 115. Condulmarus, Franciscus, cardina- lis s. Clementis 152, 160, 161. Confluentinus, scolasticus 176, 177. Conradus, cesar 211, 494, 545. Constantia (Konstanz) 504, 510; concilium 53. Constantinopolis (Konstantinopel) 129, 188, 199, 200, 201, 207—212, 217, 218. 222, 225, 226, 228—230, 231, 233, 241—244, 252, 259, 260, 272, 279—281, 294, 299, 346, 394, 395, 427, 493, 505, 506, 508, 514. 539—543, 547, 558, 578. 579, 593 —596, 602—609. Coranda, Wenceslaus 36. Corduba 333, 335. Costha, Sdencho 28. Cracovia (Krakau) 512; cardinalis v. Oleśnicki, Zbigniew. Crempsa (Krems) 314, 361. Creticum pelagus 541. Croatia 399. Croatini 495. Crummau v. Curva insula. Curcensis v. Gurcensis. D. Daci 190, 191 274. Dalmate 495, 542, 551. Dante, Alighieri 334. Danubius (Donau) 190, 354, 464. 472, 494, 551, 557. Desiderius 168. Didaci, Johannes, de Cora, capella- nus apostolicus 368. Dominis, Johannes de, episcopus Segniensis, posthac Varadiensis 248. Durachium (Durazzo) 212. 281. E. Ebendorffer, Thomas de Haselbach 64, 320, 447. 448. Eberstorfius, Albertus, baro 23. Egeum mare 281, 551. Egloffstein, Georg von 113, 187. Egyptus 215. Eizinger, Ulrieus 145, 147—150, 263, 264, 272, 300, 303—310, 312 — 314, 349, 352, 363—370, 372, 374, 376. 386. 401—403, 432, 462 —465. Elisabeth, Alberti imperatoris filia, regina Polonie 231, 306. Emanuel de Appiano 16. Enus (Inn) 354. Erfordia (Erfurt) 210. Ermland, Bischof von, v. Kuh- schmalz, Franz. Ernestus, nuntius imperialis 150, 204, 435. Estaing, Guillaume Hugue d'. car- (dinalis Metensis 263, 277, 313. Este, Borsius, Ferrarie dux 60, 155, 429, 430, 447, 472, 478, 494, 609, 610. Etruria 94. 152, 373. Euboicum pelagus 541.
622 Curva insula (Krummau) 56; v. Venceslaus de Bochow. Cuthne (Kuttenberg) 28. Chiemensis episcopus v. Pflieger. Silvester. Christofano di Filigi 66, 69. Chrzastowsky, Nicolaus, Alphonsi regis heraldus 253, 316. Ciclade, insule 281. Cilie comes v. Ulricus. Cinturellus, pape tabellarius 475. Cirignaneus, Johannes, legum doc- tor Lucensis 475. Cluse (Klausen) 292. Coglonus, Bartholomeus. Bergamen- sis 461. Colalto, comites de 387. Colonia (Kolin) 28. Colonia (Köln) 210, 474, 529, 530; ecclesia 535; archiepiscopus v. Mörs, Theoderieus de. Columpna, Prosper de, cardinalis s. Georgii 115. Condulmarus, Franciscus, cardina- lis s. Clementis 152, 160, 161. Confluentinus, scolasticus 176, 177. Conradus, cesar 211, 494, 545. Constantia (Konstanz) 504, 510; concilium 53. Constantinopolis (Konstantinopel) 129, 188, 199, 200, 201, 207—212, 217, 218. 222, 225, 226, 228—230, 231, 233, 241—244, 252, 259, 260, 272, 279—281, 294, 299, 346, 394, 395, 427, 493, 505, 506, 508, 514. 539—543, 547, 558, 578. 579, 593 —596, 602—609. Coranda, Wenceslaus 36. Corduba 333, 335. Costha, Sdencho 28. Cracovia (Krakau) 512; cardinalis v. Oleśnicki, Zbigniew. Crempsa (Krems) 314, 361. Creticum pelagus 541. Croatia 399. Croatini 495. Crummau v. Curva insula. Curcensis v. Gurcensis. D. Daci 190, 191 274. Dalmate 495, 542, 551. Dante, Alighieri 334. Danubius (Donau) 190, 354, 464. 472, 494, 551, 557. Desiderius 168. Didaci, Johannes, de Cora, capella- nus apostolicus 368. Dominis, Johannes de, episcopus Segniensis, posthac Varadiensis 248. Durachium (Durazzo) 212. 281. E. Ebendorffer, Thomas de Haselbach 64, 320, 447. 448. Eberstorfius, Albertus, baro 23. Egeum mare 281, 551. Egloffstein, Georg von 113, 187. Egyptus 215. Eizinger, Ulrieus 145, 147—150, 263, 264, 272, 300, 303—310, 312 — 314, 349, 352, 363—370, 372, 374, 376. 386. 401—403, 432, 462 —465. Elisabeth, Alberti imperatoris filia, regina Polonie 231, 306. Emanuel de Appiano 16. Enus (Inn) 354. Erfordia (Erfurt) 210. Ermland, Bischof von, v. Kuh- schmalz, Franz. Ernestus, nuntius imperialis 150, 204, 435. Estaing, Guillaume Hugue d'. car- (dinalis Metensis 263, 277, 313. Este, Borsius, Ferrarie dux 60, 155, 429, 430, 447, 472, 478, 494, 609, 610. Etruria 94. 152, 373. Euboicum pelagus 541.
Strana 623
Eugenius IV., papa 30, 513, 548, 557, 564. Europa 283. Eusinus, Euxinus 201, 209, 516. 541, 557. Eversus, comes Anguillare 478. Eysger (Eisgarn), ecclesie b. Marie prepositus 111. F. Felseker, Leonardus, amicus Enee 440. Ferdinandus, Alphonsi 69, 372, 421, 402. Fernandi, Juan, de Silveira, censi- liarius regis Portugallie 184, 185, 233, 934, 584, 585. Ferraria 59, 60, 287, 353, 476, 479; dux v. Este, Borsius; v. Bentius, Andreas; Gonzaga, Hannibal; Maletta, Albericus de; Tholomeis, Franciseus de; Tholomeis, Jaco- bus de. Fighini, oppidum 63. Filastre, Wilhelmus, episcopus Tul- lensis 237, 238, 510, 549, 556. Filimerus, dux Gothorum 515, 516. Fincinus, familiaris Enee 313. Firmanus, eardinalis v. Capraniea, Domenicus. Fandria 507, 510, 531. Florentia (Florenz) 65, 186, 352, 353, 430, 476. Florentini 159, 234, 279, 333, 373, 421, 430, 461, 472, 478, 494, 594. Folchestorfiua v. Volkerstorf. Foscari, Franciscus de, dux Vene- tiarum 260, 961. Francfordia (Frankfurt a. M.) 324, 480, 522, 551. Franci 208. Francie rex v. Carolus. Franciscus Bartholomei, Enee so- ceri filius 203, 223. Franciscus, Enee nepos v. Todes- chini, Franciscus. regis filius 623 Franconia 494. Frandria v. Flandria. Fridericus I., imperator 545. Fridericus II., imperator 516, 545. Fridericus III., imperator 17, 21, 22, 27, 597—901, 66—71, 74, 94— 97, 107—111, 126—128, 134, 135, 138, 139, 144—149, 151, 152, 155, 159, 162, 163, 166—179, 182, 200, 204, 205, 216, 218, 222, 224, 235, 937, 242—244, 253, 254, 257, 258, 271, 273, 274, 278, 279, 290, 292, 295, 296, 297, 303, 306—312, 313, 317, 318, 324, 347, 348, 353, 359, 360, 366, 367, 374—377, 380— 385, 387, 394, 401—403, 411— 414, 420—425, 435, 439, 444, 450, 451—453, 450, 457, 459, 403, 464, 468, 470, 472, 480, 481, 490, 492, 493, 496—499, 508, 509, 517, 518, 521, 523, 538, 543, 548, 555, 569 —612. Fridericus de Blankenfels, Ratispo- nensis episcopus 501, 528. Fridericus, comes Cilie 27. Fridericus Saxonie princeps 501. Frisingensis, ecclesia 130, 139—133, 139—141, 150, 570, 577; episco- pus v. Thulbeck, Johannes; pre- positura 2106, 385, 400, 403. Frunt, Johannes, secretarius eivi- tatis Coloniensis 18, 180, 181, 312, 313. Fulgineum (Foligno) 478. e. Gabadeus, Franciscus, sartor 122, 123. Galechus, Johannes 36—48, 51, 52, 54, 55. Galli, Nicolaus, basilice s. canonicus 120, 123. Gallia 115, 199, 213, 215, 282, 556. Petri i Gallici 413, 478, 535, 552, 555. ; Gandavienses 273, 282, 506. ' Gara, Ladislaus de, banus 250.
Eugenius IV., papa 30, 513, 548, 557, 564. Europa 283. Eusinus, Euxinus 201, 209, 516. 541, 557. Eversus, comes Anguillare 478. Eysger (Eisgarn), ecclesie b. Marie prepositus 111. F. Felseker, Leonardus, amicus Enee 440. Ferdinandus, Alphonsi 69, 372, 421, 402. Fernandi, Juan, de Silveira, censi- liarius regis Portugallie 184, 185, 233, 934, 584, 585. Ferraria 59, 60, 287, 353, 476, 479; dux v. Este, Borsius; v. Bentius, Andreas; Gonzaga, Hannibal; Maletta, Albericus de; Tholomeis, Franciseus de; Tholomeis, Jaco- bus de. Fighini, oppidum 63. Filastre, Wilhelmus, episcopus Tul- lensis 237, 238, 510, 549, 556. Filimerus, dux Gothorum 515, 516. Fincinus, familiaris Enee 313. Firmanus, eardinalis v. Capraniea, Domenicus. Fandria 507, 510, 531. Florentia (Florenz) 65, 186, 352, 353, 430, 476. Florentini 159, 234, 279, 333, 373, 421, 430, 461, 472, 478, 494, 594. Folchestorfiua v. Volkerstorf. Foscari, Franciscus de, dux Vene- tiarum 260, 961. Francfordia (Frankfurt a. M.) 324, 480, 522, 551. Franci 208. Francie rex v. Carolus. Franciscus Bartholomei, Enee so- ceri filius 203, 223. Franciscus, Enee nepos v. Todes- chini, Franciscus. regis filius 623 Franconia 494. Frandria v. Flandria. Fridericus I., imperator 545. Fridericus II., imperator 516, 545. Fridericus III., imperator 17, 21, 22, 27, 597—901, 66—71, 74, 94— 97, 107—111, 126—128, 134, 135, 138, 139, 144—149, 151, 152, 155, 159, 162, 163, 166—179, 182, 200, 204, 205, 216, 218, 222, 224, 235, 937, 242—244, 253, 254, 257, 258, 271, 273, 274, 278, 279, 290, 292, 295, 296, 297, 303, 306—312, 313, 317, 318, 324, 347, 348, 353, 359, 360, 366, 367, 374—377, 380— 385, 387, 394, 401—403, 411— 414, 420—425, 435, 439, 444, 450, 451—453, 450, 457, 459, 403, 464, 468, 470, 472, 480, 481, 490, 492, 493, 496—499, 508, 509, 517, 518, 521, 523, 538, 543, 548, 555, 569 —612. Fridericus de Blankenfels, Ratispo- nensis episcopus 501, 528. Fridericus, comes Cilie 27. Fridericus Saxonie princeps 501. Frisingensis, ecclesia 130, 139—133, 139—141, 150, 570, 577; episco- pus v. Thulbeck, Johannes; pre- positura 2106, 385, 400, 403. Frunt, Johannes, secretarius eivi- tatis Coloniensis 18, 180, 181, 312, 313. Fulgineum (Foligno) 478. e. Gabadeus, Franciscus, sartor 122, 123. Galechus, Johannes 36—48, 51, 52, 54, 55. Galli, Nicolaus, basilice s. canonicus 120, 123. Gallia 115, 199, 213, 215, 282, 556. Petri i Gallici 413, 478, 535, 552, 555. ; Gandavienses 273, 282, 506. ' Gara, Ladislaus de, banus 250.
Strana 624
624 Gaspar, pedagogus Ladislai regis v. Wendel, Gaspar. Gazarie, Johannes delle, episcopus Grossetanus 157, 158, 203, 265, 266, 358, 418. Gazarie, Memmo delle, episcopus Grossetanus († 1452) 158. Genuenses v. Januenses. Georgiani 546. Georgius, Georgico Pogiebratius (Podiebrad), gubernator Bohemie 28—37, 146—149, 153, 155, 159, 162, 173, 187, 197, 206, 218, 272, 290, 292, 300, 304, 314, 348, 358, 36z—366, 369, 377, 425—427, 432, 440, 443, 463, 484, 491, 518, 537, 618. Georgius Amburgensis, Hamburgen- sis v. Heimburg, Gregor. Georgius, magister 116. Georgius, abbas monasterii s. Gott- hardi 610, 611. Gepide 190, 191. Germani 190, 191, 198, 201, 213, 241, 407, 446, 459, 460, 545. Germania 115, 199, 215, 223, 274, 279, 283, 284, 377, 381, 427, 436, 460, 465, 551, 561. Gers, Johannes 131. Gilles, latro 464, 499. Gilli, Carolus, mercator apud Lun- donias 412, 413. Giorgio di Jacomo, doctore di leg- gie 66, 69. Giscra, Gischra, militie prefectus 136, 178, 187, 192, 230, 491. Glatovia (Klattau) 28. Gneznensis archiepiscopus v. Jo- hannes de Sprowa. Golter, Franciscus 395, 396. Golter, Johannes 395, 396. Gonzaga, Alexander de 569—572. Gonzaga, Hannibal de 376, 429, 430. Goppo, Antonius de, episcopus Ter- gestinus 175, 347, 435, 449, 450. Goritie comitissa 294. Gotfridus, Lotharingie dux 545. Gothi 115, 131, 134, 140, 199, 515. Gothfridus (Styrum de Limpurg), Herbipolensis episcopus 501. Gotvicense monasterium (Göttweih) 115; abbas v. Wolffgangus. s. Gotthardi monasterium 411, 610, 611; abbas v. Georgius. Grauelinum (Gratwein), archidia- conus v. Kornmetz, Erhard. Greci 140, 209, 210, 211, 213, 220, 225, 227, 228, 252, 505, 514, 555. Grecia (Griechenland) 49, 199, 201, 209, 212, 213, 215, 229, 280, 281. 302, 497, 515, 547, 557, 558, 562. Grecia (Königgrätz) 28. Grez (Graz) 162, 352; ecclesia 136. Grossetanus, episcopus v. Gazarie. Johannes delle; Gazarie, Memmo delle. Grünwalder, Johannes, episcopus Frisingensis 30. Guarinus, Veronensis 60. Guasparinus v. Barzizza. Gaspa- rinus. Guglielmi, Antonia, Bartholomei Pieri de Massa sponsa 183, 202, 223, 267, 270, 416. Guglielmi, Bartholomens, socer Enee 202, 203, 223, 244, 267— 270, 287. Guglielmi, Catharina, soror Enee 269, 270. Guglielmi, Franciscus 416. Gurca (Gurk) 434. Gurcensis ecclesia 311; episcopus v. Schallermann, Johannes; Sun- nenberger, Ulricus. H. Haes, Johannes, episcopus Olomu- censis 362, 491. Hanchrauter, Hankelreuter, An- chenreuter, latro Hungaricus 459, 464, 499. Heimburg, Gregor 187, 444, 457. Hellespontus 211, 541. Henricus, Anglie rex 507, 558.
624 Gaspar, pedagogus Ladislai regis v. Wendel, Gaspar. Gazarie, Johannes delle, episcopus Grossetanus 157, 158, 203, 265, 266, 358, 418. Gazarie, Memmo delle, episcopus Grossetanus († 1452) 158. Genuenses v. Januenses. Georgiani 546. Georgius, Georgico Pogiebratius (Podiebrad), gubernator Bohemie 28—37, 146—149, 153, 155, 159, 162, 173, 187, 197, 206, 218, 272, 290, 292, 300, 304, 314, 348, 358, 36z—366, 369, 377, 425—427, 432, 440, 443, 463, 484, 491, 518, 537, 618. Georgius Amburgensis, Hamburgen- sis v. Heimburg, Gregor. Georgius, magister 116. Georgius, abbas monasterii s. Gott- hardi 610, 611. Gepide 190, 191. Germani 190, 191, 198, 201, 213, 241, 407, 446, 459, 460, 545. Germania 115, 199, 215, 223, 274, 279, 283, 284, 377, 381, 427, 436, 460, 465, 551, 561. Gers, Johannes 131. Gilles, latro 464, 499. Gilli, Carolus, mercator apud Lun- donias 412, 413. Giorgio di Jacomo, doctore di leg- gie 66, 69. Giscra, Gischra, militie prefectus 136, 178, 187, 192, 230, 491. Glatovia (Klattau) 28. Gneznensis archiepiscopus v. Jo- hannes de Sprowa. Golter, Franciscus 395, 396. Golter, Johannes 395, 396. Gonzaga, Alexander de 569—572. Gonzaga, Hannibal de 376, 429, 430. Goppo, Antonius de, episcopus Ter- gestinus 175, 347, 435, 449, 450. Goritie comitissa 294. Gotfridus, Lotharingie dux 545. Gothi 115, 131, 134, 140, 199, 515. Gothfridus (Styrum de Limpurg), Herbipolensis episcopus 501. Gotvicense monasterium (Göttweih) 115; abbas v. Wolffgangus. s. Gotthardi monasterium 411, 610, 611; abbas v. Georgius. Grauelinum (Gratwein), archidia- conus v. Kornmetz, Erhard. Greci 140, 209, 210, 211, 213, 220, 225, 227, 228, 252, 505, 514, 555. Grecia (Griechenland) 49, 199, 201, 209, 212, 213, 215, 229, 280, 281. 302, 497, 515, 547, 557, 558, 562. Grecia (Königgrätz) 28. Grez (Graz) 162, 352; ecclesia 136. Grossetanus, episcopus v. Gazarie. Johannes delle; Gazarie, Memmo delle. Grünwalder, Johannes, episcopus Frisingensis 30. Guarinus, Veronensis 60. Guasparinus v. Barzizza. Gaspa- rinus. Guglielmi, Antonia, Bartholomei Pieri de Massa sponsa 183, 202, 223, 267, 270, 416. Guglielmi, Bartholomens, socer Enee 202, 203, 223, 244, 267— 270, 287. Guglielmi, Catharina, soror Enee 269, 270. Guglielmi, Franciscus 416. Gurca (Gurk) 434. Gurcensis ecclesia 311; episcopus v. Schallermann, Johannes; Sun- nenberger, Ulricus. H. Haes, Johannes, episcopus Olomu- censis 362, 491. Hanchrauter, Hankelreuter, An- chenreuter, latro Hungaricus 459, 464, 499. Heimburg, Gregor 187, 444, 457. Hellespontus 211, 541. Henricus, Anglie rex 507, 558.
Strana 625
625 Henricus Rosensis v. Rosis. Henricus, protonotarius Sigismundi ducis 294. Herbipolensis episcopus v. Goth- fridus. Hermanus, ordinis b. Marie Theuto- nicorum magister 516. Hernestus v. Ernestus. Hieronymus Mediolanensis, guardia- nus conventus minorum Vienne- sis 437, 438. Hieronymus Pragensis 51. Hierosolima, Ierosolima (Jerusa- lem) 211, 516, 544, 557. Hinderbach, Conradus, clericus Pa- taviensis diocesis 367, 368. Hinderbach, Dietmar 367. Hinderbach, Johannes, secretarius imperialis 9, 10, 131, 173, 236, 257, 259, 262, 264, 276—278, 286 —290, 311—314, 377, 379, 400, 401, 431, 432, 434, 453, 457. Hirn v. Hirnunga. Hirnunga (Irdning) 139, 150, 151, 216, 290, 386, 401, 451, 452. Hispania 115, 146, 199, 201, 211, 213, 214, 282, 534, 544. Hollandia 511. Holomucensis episcopus v. Haes, Jo- hannes. Hornberg, plebanus v. Tröster, Jo- hannes. Hulma v. Ulma. Hungari 102, 103, 126, 129—136, 139, 140, 145, 146, 159, 162, 164, 171, 187, 188, 198, 201, 206, 214, 226, 227, 230, 251, 252, 271, 272, 281, 306, 310, 343, 344, 353, 363, 365, 401, 402, 425, 449, 456, 457, 467, 469, 473, 478, 490, 495, 499, 500, 505, 543, 544, 546, 551, 552, 555, 558, 591. Hungaria 128, 150, 178, 184, 185, 187, 190, 191, 192, 195—197, 206, 226, 230, 243, 249, 251, 261, 264, 282, 283, 301—309, 345—347, 361, 362, 372, 374, 399, 423, 432, 454, 457, 459, 464, 480, 481, 495, 542, 592; gubernator v. Hunyadi, Jo- hannes. Hunyadi, Johannes, Hungarie gu- bernator 103, 126, 136, 145—149, 178, 195, 197, 206, 251, 252, 261, 272, 294, 295, 300, 303, 310, 315, 361, 362, 363, 366, 370, 374, 376, 386, 399, 403, 432, 443, 445, 459, 462, 463, 464, 467, 469, 472, 491, 498, 499, 500, 501, 546, 555. Hunyadi, Ladislaus 178, 196. Hus, Johannes 51. Hussite 197, 198, 491. Hybercornus rex 551. s. Hypoliti opidum (St. Pölten) 465. Hyster, fluvius 115. J. Jacobus, Scotie rex 494. Jacobus, Trevirensis archiepiscopus v. Sirk, Jacobus de. Jacobus de Lodrono, physicus 116, 236, 238, 239. Jacobus de Mediolano 386, 403, 431. Jacobus, plebanus in Stein 232, 233. Jacobus, canonicus Muglensis 450. s. Jacobus in Compostella 91. Janua (Genua) 303. Januenses 212, 213, 377, 478, 494, 546, 547, 551. Janus Pannonius 60. Jaurinensis episcopus v. Augustinus. Jerosolima v. Hierosolima. Jglavia (Iglau) 310, 312, 314, 362. Illirici montes 190. Inderbachius v. Hinderbach. Insule (Lille) 506. Jobtus, pictor v. Jotus. Johann v. Weilheim 107. Johannes, Papiensis episcopus v. Castiglioni. Johannes, Dacie rex 494. Johannes, astronomus v. Nihili. Johannes, canonicus Viennensis 395, 396. Fontes. II. Abt. 68. Bd. 40
625 Henricus Rosensis v. Rosis. Henricus, protonotarius Sigismundi ducis 294. Herbipolensis episcopus v. Goth- fridus. Hermanus, ordinis b. Marie Theuto- nicorum magister 516. Hernestus v. Ernestus. Hieronymus Mediolanensis, guardia- nus conventus minorum Vienne- sis 437, 438. Hieronymus Pragensis 51. Hierosolima, Ierosolima (Jerusa- lem) 211, 516, 544, 557. Hinderbach, Conradus, clericus Pa- taviensis diocesis 367, 368. Hinderbach, Dietmar 367. Hinderbach, Johannes, secretarius imperialis 9, 10, 131, 173, 236, 257, 259, 262, 264, 276—278, 286 —290, 311—314, 377, 379, 400, 401, 431, 432, 434, 453, 457. Hirn v. Hirnunga. Hirnunga (Irdning) 139, 150, 151, 216, 290, 386, 401, 451, 452. Hispania 115, 146, 199, 201, 211, 213, 214, 282, 534, 544. Hollandia 511. Holomucensis episcopus v. Haes, Jo- hannes. Hornberg, plebanus v. Tröster, Jo- hannes. Hulma v. Ulma. Hungari 102, 103, 126, 129—136, 139, 140, 145, 146, 159, 162, 164, 171, 187, 188, 198, 201, 206, 214, 226, 227, 230, 251, 252, 271, 272, 281, 306, 310, 343, 344, 353, 363, 365, 401, 402, 425, 449, 456, 457, 467, 469, 473, 478, 490, 495, 499, 500, 505, 543, 544, 546, 551, 552, 555, 558, 591. Hungaria 128, 150, 178, 184, 185, 187, 190, 191, 192, 195—197, 206, 226, 230, 243, 249, 251, 261, 264, 282, 283, 301—309, 345—347, 361, 362, 372, 374, 399, 423, 432, 454, 457, 459, 464, 480, 481, 495, 542, 592; gubernator v. Hunyadi, Jo- hannes. Hunyadi, Johannes, Hungarie gu- bernator 103, 126, 136, 145—149, 178, 195, 197, 206, 251, 252, 261, 272, 294, 295, 300, 303, 310, 315, 361, 362, 363, 366, 370, 374, 376, 386, 399, 403, 432, 443, 445, 459, 462, 463, 464, 467, 469, 472, 491, 498, 499, 500, 501, 546, 555. Hunyadi, Ladislaus 178, 196. Hus, Johannes 51. Hussite 197, 198, 491. Hybercornus rex 551. s. Hypoliti opidum (St. Pölten) 465. Hyster, fluvius 115. J. Jacobus, Scotie rex 494. Jacobus, Trevirensis archiepiscopus v. Sirk, Jacobus de. Jacobus de Lodrono, physicus 116, 236, 238, 239. Jacobus de Mediolano 386, 403, 431. Jacobus, plebanus in Stein 232, 233. Jacobus, canonicus Muglensis 450. s. Jacobus in Compostella 91. Janua (Genua) 303. Januenses 212, 213, 377, 478, 494, 546, 547, 551. Janus Pannonius 60. Jaurinensis episcopus v. Augustinus. Jerosolima v. Hierosolima. Jglavia (Iglau) 310, 312, 314, 362. Illirici montes 190. Inderbachius v. Hinderbach. Insule (Lille) 506. Jobtus, pictor v. Jotus. Johann v. Weilheim 107. Johannes, Papiensis episcopus v. Castiglioni. Johannes, Dacie rex 494. Johannes, astronomus v. Nihili. Johannes, canonicus Viennensis 395, 396. Fontes. II. Abt. 68. Bd. 40
Strana 626
626 Johannes de Capistrano 19, 35, 102, 172, 283—285. Johannes de Lysura 131, 141, 142, 176—179, 444—446, 498, 532, 548, 553. Johannes de Sprowa, archiepisco- pus Gnesnensis 512. Jonicum mare 281, 541. Jordan, Wilhelm, Bürgermeister von Danzig 179. Jordanis historia Gothorum 115, 515. Jotus (Giotto), pictor 100, 101. Isidorus de Sevilla 190, 247. Itali 222, 242, 285, 354, 395, 396, 406, 407, 446, 460, 463, 467, 555. Italia 20, 59, 115, 140, 141, 148, 149, 151, 152, 154, 188, 199, 213 —216, 223, 228, 242, 243, 245, 256, 261, 262, 264, 265, 272, 278, 279, 281, 282, 286, 294, 296, 300, 302, 349, 352, 359, 361, 365, 373, 375, 377, 381, 391, 403, 405, 427, 437, 439, 446, 451, 454, 456, 459, 534, 594. Judei 171. Julianus, cardinalis s. angeli v. Ce- sarini, Julianus. Justula v. Viscela. Juvavia v. Salczburg. K. Kaschau 178. Kempe, Johannes, archiepiscopus Cantuariensis 411—413. Kirchperg 367. Knorr, Petrus 187, 234, 519—522, 524. Kornmetz, Erhardus, Gratwein 180. Krixen, Ramschel von 179. Kuhschmalz, Franciscus, Varmien- sis episcopus 174, 187, 527. Pfarrer in Le Ladislaus, rex Bohemie ac Hungarie 34, 59, 65, 70, 74, 97, 98, 107, 110, 126—128, 132, 134, 136, 139, 141, 142, 146, 147—150, 153, 155, 159, 102, 100, 172, 174. 178, 179, 184, 185, 187, 188, 192, 195—198, 200, 210, 218, 219, 227, 228, 241—244, 250, 261, 263, 264, 271—273, 282, 290, 292, 293, 295, 297, 298, 300, 302, 303, 309, 310, 312, 314, 343, 348, 350, 353, 355, 362, 303, 300, 369, 371, 372, 376, 377, 385, 386, 388, 392, 393, 399, 401, 402, 403, 424—428, 432, 440, 442, 443, 445, 460, 462, 472, 479, 480, 482, 490, 492, 494, 496, 510, 518, 549, 550, 553, 560, 582, 589, 591, 612. Ladislaus de Gara, banus v. Garn. Laiming, Leonardus, episcopus Pa- taviensis 130, 248, 346, 583. Lamberger 308. Lanzuta (Landshut) 473. Lara domina 417. Latini 211, 213, 215. Laudomia, soror Enee v. Todeschini. Laurentius Senensis 285. s. Laurentius (St. Lorenzen) 205. Lelli, Jacobus 120, 123. Lentspach 453. Leo, Antonius de v. Antonius. Leonardus, de Benevolentibus v. Be- nevolentibus. Leonora, imperatrix 61, 62, 64, 65, 234, 372, 381, 424. 437, 492, 584 —588, 595. Lepus, Sdencho 28. Leubmann, Paulus, de Mellico 440 — 442, Leuginga (Laugingen) 473. Libia 211, 215. Ligures 212. Liguria 470. Liscius, Nicolaus, Volaterranus 348, 356—359, 362, 363, 365, 378, 391, 404, 421, 439, 440, 458, 461. Litomeritia (Leitmeritz) 28. Livonii 515. Livonia 516. Lolli, Bartholomea 275, 286.
626 Johannes de Capistrano 19, 35, 102, 172, 283—285. Johannes de Lysura 131, 141, 142, 176—179, 444—446, 498, 532, 548, 553. Johannes de Sprowa, archiepisco- pus Gnesnensis 512. Jonicum mare 281, 541. Jordan, Wilhelm, Bürgermeister von Danzig 179. Jordanis historia Gothorum 115, 515. Jotus (Giotto), pictor 100, 101. Isidorus de Sevilla 190, 247. Itali 222, 242, 285, 354, 395, 396, 406, 407, 446, 460, 463, 467, 555. Italia 20, 59, 115, 140, 141, 148, 149, 151, 152, 154, 188, 199, 213 —216, 223, 228, 242, 243, 245, 256, 261, 262, 264, 265, 272, 278, 279, 281, 282, 286, 294, 296, 300, 302, 349, 352, 359, 361, 365, 373, 375, 377, 381, 391, 403, 405, 427, 437, 439, 446, 451, 454, 456, 459, 534, 594. Judei 171. Julianus, cardinalis s. angeli v. Ce- sarini, Julianus. Justula v. Viscela. Juvavia v. Salczburg. K. Kaschau 178. Kempe, Johannes, archiepiscopus Cantuariensis 411—413. Kirchperg 367. Knorr, Petrus 187, 234, 519—522, 524. Kornmetz, Erhardus, Gratwein 180. Krixen, Ramschel von 179. Kuhschmalz, Franciscus, Varmien- sis episcopus 174, 187, 527. Pfarrer in Le Ladislaus, rex Bohemie ac Hungarie 34, 59, 65, 70, 74, 97, 98, 107, 110, 126—128, 132, 134, 136, 139, 141, 142, 146, 147—150, 153, 155, 159, 102, 100, 172, 174. 178, 179, 184, 185, 187, 188, 192, 195—198, 200, 210, 218, 219, 227, 228, 241—244, 250, 261, 263, 264, 271—273, 282, 290, 292, 293, 295, 297, 298, 300, 302, 303, 309, 310, 312, 314, 343, 348, 350, 353, 355, 362, 303, 300, 369, 371, 372, 376, 377, 385, 386, 388, 392, 393, 399, 401, 402, 403, 424—428, 432, 440, 442, 443, 445, 460, 462, 472, 479, 480, 482, 490, 492, 494, 496, 510, 518, 549, 550, 553, 560, 582, 589, 591, 612. Ladislaus de Gara, banus v. Garn. Laiming, Leonardus, episcopus Pa- taviensis 130, 248, 346, 583. Lamberger 308. Lanzuta (Landshut) 473. Lara domina 417. Latini 211, 213, 215. Laudomia, soror Enee v. Todeschini. Laurentius Senensis 285. s. Laurentius (St. Lorenzen) 205. Lelli, Jacobus 120, 123. Lentspach 453. Leo, Antonius de v. Antonius. Leonardus, de Benevolentibus v. Be- nevolentibus. Leonora, imperatrix 61, 62, 64, 65, 234, 372, 381, 424. 437, 492, 584 —588, 595. Lepus, Sdencho 28. Leubmann, Paulus, de Mellico 440 — 442, Leuginga (Laugingen) 473. Libia 211, 215. Ligures 212. Liguria 470. Liscius, Nicolaus, Volaterranus 348, 356—359, 362, 363, 365, 378, 391, 404, 421, 439, 440, 458, 461. Litomeritia (Leitmeritz) 28. Livonii 515. Livonia 516. Lolli, Bartholomea 275, 286.
Strana 627
Lolli, Francisca 183, 275. Loi, Gregorius Nicolai 63, 158, 159, 181—184, 202, 222, 238—240, 266, 274, 275, 288, 372—374, 413, 414, 461, 462, 484, 485. Lombardia 476. Longobardi 430. Longobardia 350. Luca 469, 470, 472, 476, 477. Lucenses 494. Luceburgenses 282. Luceburgensis ducatus 273, 443, 460, 484, 508. Lucnisa (Luschnitz), fluvius 25. Ludovicus, rex Francorum 211. Ludovicus, Bavarie dux 103, 196, 130, 243, 290, 473, 474, 479, 480, 481, 498, 501, 502, 503, 513, 514, 530, 532, 555, 559, 562, 563, 583. Ludovicus, Sabaudie dux 9295, 478, 481, 530, 562. Ludovicus, marchio Mantuanus 494. Ludovicus, patriarcha Aquilegiensis v. Searampus. Ludovicus, imperialis cancellarie notarius v. Rad. Ludovicus de Crenn, decretorum doctor, procurator Alexandri de Gonzaga 569. Luna (Laun) 28, 443. Lundoniensis ceclesia s. Pauli 11. Lupus de Almeyda 185, 234. Luthico, Johannes, Casimiri regis orator 526, 528. Lysura, Johannes de v. Johannes. M. Macedonia 542. Maguntia (Mainz) 443, 510; archie- piscopus 523. Mair, Georgius, frater ordinis b. Marie Theutonicorum 217. Muir, Martinus, Norinbergensium advocatus 359, 444, 445, 489, 519 —523. 627 Maletta, Albericus 376, 430. Malovecius, Johannes 28. Manichei 56. Mantua 333; dux 447. Marcellis, Emericus de 248. 8. Marie castellum (Marienburg) 515, 525, 526, 527. Martinus, Norinbergensium advoca- tus v. Mair. Massa, Angelus 120, 123, 408. Massa, Bartholomeus v. Bartholo- meus. Massa, Clemens 122, 123, 408. Matheus Pisanus 388. Mathko, banus Slavonie 248. Mauracenus, Paulus 387. Mazkow, Hans, Bürgermeister von Kutni 179. Mediolanum (Mailand) 161, 279, 350, 455, 471, 494; archiepisco- pus v. Amidanus, Nicolaus; pre- positura s. Laurentii 154; v. Ar- cimboldus, Nicolaus; Jacobus Rampini, Henricus; Sceva de Curte. Meothide paludes 515. Metelinus (Mytilene) 551. Metensis ecclesia 131, 168; cardi- nalis v. Estaing, Guillaume Hugue d’. Miltitz, Schloß 179. Mirabiliis, domini de 434. Mörs, Theodericus, archiepiscopus Coloniensis 179, 480, 488. Moesia 190, 191. Moldavia (Moldau) 253. Monasteriensis (Münster) ecclesia 535. Montisferrati marchio 295, 447, 478, 494. Moravia (Mähren) 18, 102, 145, 147, 148, 149, 178, 179, 188, 197, 198, 205, 273, 298, 518. Mortarama 269. Muldavia (Moldau), terra 562. Murza (Mürz) 204. Mutine dux v. Este, Borsius. 40*
Lolli, Francisca 183, 275. Loi, Gregorius Nicolai 63, 158, 159, 181—184, 202, 222, 238—240, 266, 274, 275, 288, 372—374, 413, 414, 461, 462, 484, 485. Lombardia 476. Longobardi 430. Longobardia 350. Luca 469, 470, 472, 476, 477. Lucenses 494. Luceburgenses 282. Luceburgensis ducatus 273, 443, 460, 484, 508. Lucnisa (Luschnitz), fluvius 25. Ludovicus, rex Francorum 211. Ludovicus, Bavarie dux 103, 196, 130, 243, 290, 473, 474, 479, 480, 481, 498, 501, 502, 503, 513, 514, 530, 532, 555, 559, 562, 563, 583. Ludovicus, Sabaudie dux 9295, 478, 481, 530, 562. Ludovicus, marchio Mantuanus 494. Ludovicus, patriarcha Aquilegiensis v. Searampus. Ludovicus, imperialis cancellarie notarius v. Rad. Ludovicus de Crenn, decretorum doctor, procurator Alexandri de Gonzaga 569. Luna (Laun) 28, 443. Lundoniensis ceclesia s. Pauli 11. Lupus de Almeyda 185, 234. Luthico, Johannes, Casimiri regis orator 526, 528. Lysura, Johannes de v. Johannes. M. Macedonia 542. Maguntia (Mainz) 443, 510; archie- piscopus 523. Mair, Georgius, frater ordinis b. Marie Theutonicorum 217. Muir, Martinus, Norinbergensium advocatus 359, 444, 445, 489, 519 —523. 627 Maletta, Albericus 376, 430. Malovecius, Johannes 28. Manichei 56. Mantua 333; dux 447. Marcellis, Emericus de 248. 8. Marie castellum (Marienburg) 515, 525, 526, 527. Martinus, Norinbergensium advoca- tus v. Mair. Massa, Angelus 120, 123, 408. Massa, Bartholomeus v. Bartholo- meus. Massa, Clemens 122, 123, 408. Matheus Pisanus 388. Mathko, banus Slavonie 248. Mauracenus, Paulus 387. Mazkow, Hans, Bürgermeister von Kutni 179. Mediolanum (Mailand) 161, 279, 350, 455, 471, 494; archiepisco- pus v. Amidanus, Nicolaus; pre- positura s. Laurentii 154; v. Ar- cimboldus, Nicolaus; Jacobus Rampini, Henricus; Sceva de Curte. Meothide paludes 515. Metelinus (Mytilene) 551. Metensis ecclesia 131, 168; cardi- nalis v. Estaing, Guillaume Hugue d’. Miltitz, Schloß 179. Mirabiliis, domini de 434. Mörs, Theodericus, archiepiscopus Coloniensis 179, 480, 488. Moesia 190, 191. Moldavia (Moldau) 253. Monasteriensis (Münster) ecclesia 535. Montisferrati marchio 295, 447, 478, 494. Moravia (Mähren) 18, 102, 145, 147, 148, 149, 178, 179, 188, 197, 198, 205, 273, 298, 518. Mortarama 269. Muldavia (Moldau), terra 562. Murza (Mürz) 204. Mutine dux v. Este, Borsius. 40*
Strana 628
628 N. Nannes Petri, nepos Enne 203, 223, 240, 286, 291, 373, 414—420, 423, 424, 425, 429, 432—437, 449, 450. Neapolis 381, 433, 436, 579. Nellus, nobilis 122, 123. Nerius, episcopus Senensis 3. Nestoriani 56. Nicolaite 56. Nicolaus V., papa 3, 4, 30, 70—94, 103—110, 118, 125, 132, 138, 139, 144—146, 150, 151, 161—163, 166 —169, 173—175, 182, 189—202, 212, 215, 216, 218—220, 225, 230, 231, 234, 235, 244, 254, 258, 262, 265, 266, 274, 279, 283, 289—291, 296, 298, 302, 311, 317, 318, 349, 353, 359, 361—304, 367—309, 377, 380, 420, 424, 430, 442, 440, 450, 451, 453, 454, 456, 466, 468, 478, 482, 493, 495, 508, 517, 519—520, 548, 554, 564, 565, 572, 573, 576 —584, 588—592, 595—601. Nicolaus de Cusa, cardinalis s. Petri ad vincula 28, 103, 100, 107, 110, 134, 135, 140, 141, 147, 148, 105, 100, 204—215, 218, 277, 278, 291, 292, 294, 295, 388, 389, 390, 446, 460, 465, 474, 479, 501, 504, 512, 514, 526, 527, 528, 547, 553. Nicolaus de Fara 19. Nicolaus de Wyle, secretarius civi- tatis Hesselinge 99, 116, 117, 438, 439, Nicolaus Hungarus, secretarius re- gis Ladislai 143, 144. Nicolaus Volaterranus v. Liscius. Nicolaus, episcopus Thaboritarum 36, 40, 51. Nicolaus vaivoda v. Ujlaky. Nihili, Jbhannes, astronomus 18, 151, 172—174, 349, 359, 378, 421, 425—427, 439, 440, 461, 491, 612. Noricum 190, 494. Norimberga (Nürnberg) 313, 490, 551; ecclesia s. Laurentii 235. Norimbergenses 163, 166, 235. Norvegia 515. Nova civitas (Wiener-Neustadt) 19. 20, 167, 176, 178, 187, 309, 352, 354, 367, 370, 462, 534, 548; pre- positus 77; monasterium 104; abbas Gotfridus 367; ecclesia 136. Nova domus (Neuhaus) 23. Novaria 161; episcopus v. Vice- comitibus, Bertholdus de. Novumburgum (Klosterneuburg) 448. Novum frumenti burgum (Korneu- burg) 304. Noxetanus v. Petrus de Noxeto. 0. Oddis, Franciscus de, Assisinensis 245, 425. Oleśnicki, Zbigniew, episcopus Cra- eoviensis, cardinalis s. Prisce 8— 10, 244—253, 310—347, 485—480. Oomucensis (Olmütz) ecclesia 18; episcopus v. Haes, Johannes. Omnibonus 435. Oxonia (Oxford) 210. episcopus P. Padua 210. Paleologus, imperator Grecie 199. Paloez, Ladisluus de 248. Pannonia 190, 534. Panormita, Antonius 433, 436. Papia (Pavia) 161, 210, 471; epis- copus v. Castiglioni, Johannes. Parisie 210. Parma 478. Patavia (Passau) 115, 238, 321, 353; diocesis 104, 165—170; ecclesia 130, 132—135, 139—141, 150, 206, 216, 220, 227, 231, 254, 255, 259, 262, 277, 278, 290, 313, 454, 408, 577, 580—584. 588, 589; epis- copus v. Laiming, Leonardus; Ul- ricus de Nussdorf. (Beceadelli)
628 N. Nannes Petri, nepos Enne 203, 223, 240, 286, 291, 373, 414—420, 423, 424, 425, 429, 432—437, 449, 450. Neapolis 381, 433, 436, 579. Nellus, nobilis 122, 123. Nerius, episcopus Senensis 3. Nestoriani 56. Nicolaite 56. Nicolaus V., papa 3, 4, 30, 70—94, 103—110, 118, 125, 132, 138, 139, 144—146, 150, 151, 161—163, 166 —169, 173—175, 182, 189—202, 212, 215, 216, 218—220, 225, 230, 231, 234, 235, 244, 254, 258, 262, 265, 266, 274, 279, 283, 289—291, 296, 298, 302, 311, 317, 318, 349, 353, 359, 361—304, 367—309, 377, 380, 420, 424, 430, 442, 440, 450, 451, 453, 454, 456, 466, 468, 478, 482, 493, 495, 508, 517, 519—520, 548, 554, 564, 565, 572, 573, 576 —584, 588—592, 595—601. Nicolaus de Cusa, cardinalis s. Petri ad vincula 28, 103, 100, 107, 110, 134, 135, 140, 141, 147, 148, 105, 100, 204—215, 218, 277, 278, 291, 292, 294, 295, 388, 389, 390, 446, 460, 465, 474, 479, 501, 504, 512, 514, 526, 527, 528, 547, 553. Nicolaus de Fara 19. Nicolaus de Wyle, secretarius civi- tatis Hesselinge 99, 116, 117, 438, 439, Nicolaus Hungarus, secretarius re- gis Ladislai 143, 144. Nicolaus Volaterranus v. Liscius. Nicolaus, episcopus Thaboritarum 36, 40, 51. Nicolaus vaivoda v. Ujlaky. Nihili, Jbhannes, astronomus 18, 151, 172—174, 349, 359, 378, 421, 425—427, 439, 440, 461, 491, 612. Noricum 190, 494. Norimberga (Nürnberg) 313, 490, 551; ecclesia s. Laurentii 235. Norimbergenses 163, 166, 235. Norvegia 515. Nova civitas (Wiener-Neustadt) 19. 20, 167, 176, 178, 187, 309, 352, 354, 367, 370, 462, 534, 548; pre- positus 77; monasterium 104; abbas Gotfridus 367; ecclesia 136. Nova domus (Neuhaus) 23. Novaria 161; episcopus v. Vice- comitibus, Bertholdus de. Novumburgum (Klosterneuburg) 448. Novum frumenti burgum (Korneu- burg) 304. Noxetanus v. Petrus de Noxeto. 0. Oddis, Franciscus de, Assisinensis 245, 425. Oleśnicki, Zbigniew, episcopus Cra- eoviensis, cardinalis s. Prisce 8— 10, 244—253, 310—347, 485—480. Oomucensis (Olmütz) ecclesia 18; episcopus v. Haes, Johannes. Omnibonus 435. Oxonia (Oxford) 210. episcopus P. Padua 210. Paleologus, imperator Grecie 199. Paloez, Ladisluus de 248. Pannonia 190, 534. Panormita, Antonius 433, 436. Papia (Pavia) 161, 210, 471; epis- copus v. Castiglioni, Johannes. Parisie 210. Parma 478. Patavia (Passau) 115, 238, 321, 353; diocesis 104, 165—170; ecclesia 130, 132—135, 139—141, 150, 206, 216, 220, 227, 231, 254, 255, 259, 262, 277, 278, 290, 313, 454, 408, 577, 580—584. 588, 589; epis- copus v. Laiming, Leonardus; Ul- ricus de Nussdorf. (Beceadelli)
Strana 629
Patritius, Franciscus, orator Sena- rum 66, 69, 159, 203, 240, 266, 374, Paulus, ordinis fratrum b. Marie Theutonicorum magister 517. Paulus, episcopus Argensis (Ar- dschisch) 352. Paulus, nuntius 359, Paulus de Alla, doctor 123. Pauperes de Lugduno 56. Pecciis, Johannes de, Senensis 264, 271, 275, 289. Pectinensis episcopus (Bedena, Bi- ben) 232. Peligni 333. Pera 199, 212, 217, 228, 260, 279, 281, 578. Peren, Johannes de, magister 248. Perse 209. Perusium (Perugia) 210; episcopus v. Vernucci, Jacobus. Petrarcha, Franciscus 100. s. Petri, cardinalis v. Nicolaus de Cusa. Petrucci, Antonius 71. Petrus de monte rotundo, physicus 120, 123, 408. Petrus de Noxeto, Nicolai V., pape secretarius 119, 124, 125, .35. 130, 148—152, 163—108, 189, 216, 290, 227, 242—244, 253—--259, 203, 277, 301, 312, 314, 384—380, 401 —403, 424, 450, 480, 571, 575. Petrus, nepos Enee v. Nannes, Petrus. Pflieger, Silvester, Chiemensis epi- scopus 315. Pfullendorf, Michael 15. Philelphus, Franciscus 5, 6. Philippus, Burgundie dux 273, 282, 359, 443, 460, 471, 473, 474, 479, 480, 481, 484, 488, 504—514, 530 —532, 538, 547, 552, 554—563, 607—609. Piecardia 507. Piceiolpassis, Franciscus de, nrchi- episeopus Mediolanensis 153, 154. 629 Piccolomini, Antonius de’ 203. Piccolomini, Dorothea de’ 485. Piccolomini, Eneas Silvius de’, epi- scopus Senensis 3, 4, 5, 57, 58; le- gatus apostolicus 79, 80; comes palatinus 380—384; legatus Ra- tispone 460, 465; Gothorum hi- storia 115, 131, 140; tractatus ad- versus Australes 131, 134, 140. Piccolomini, Guido de” 203. Piccolomini, Silvius de’, pater Euce 160, 318. Piccolomini, Thomasius de’ 419. Piccolomini, Ursina de’ 419. Piccolomini, Victoria de’, Enee 181, 532. Pilcina (Pilsen) 28, 218. Pilzna v. Pilcina. Piombino v. Plumbinum. Pirenei montes 534. Pirrichei montes 209. Pisa 64. Pizzolpassis, Franciscus de v. Pic- ciolpassis. Placentia (Piacenza) 387; episcopus v. Amidanus, Nicolaus; Campi- sius, Johannes. Planchensteiner 314. Plauen, dominus de 315. Plumbinum (Piombino) 7, 16. Pogiebratius, Georgius v. Georgius. Poloni 244. 249, 251, 252, 346, 452, 480, 513, 515, 527, 528, 553&—555. Polonia 172, 191, 192, 199, 214, 253, 285, 302, 317, 344, 347; Po- lonie rex v. Casimirus. Porearus, Stephanus 117—124, 407 — 409, 564—565. mater Portus Naonis (Pordenone) 180, 434. Posonium, Possonium (Preßburg) 230, 241—244, 261, 303, 304, 370. Potendorfius, Albertus 465. Praga 23, 27, 139, 141, 106, 172, 175, 185, 187, 195, 197, 206, 219. 220, 292, 297, 301, 305, 310, 314, 350, 358, 361, 362, 369, 370, 374,
Patritius, Franciscus, orator Sena- rum 66, 69, 159, 203, 240, 266, 374, Paulus, ordinis fratrum b. Marie Theutonicorum magister 517. Paulus, episcopus Argensis (Ar- dschisch) 352. Paulus, nuntius 359, Paulus de Alla, doctor 123. Pauperes de Lugduno 56. Pecciis, Johannes de, Senensis 264, 271, 275, 289. Pectinensis episcopus (Bedena, Bi- ben) 232. Peligni 333. Pera 199, 212, 217, 228, 260, 279, 281, 578. Peren, Johannes de, magister 248. Perse 209. Perusium (Perugia) 210; episcopus v. Vernucci, Jacobus. Petrarcha, Franciscus 100. s. Petri, cardinalis v. Nicolaus de Cusa. Petrucci, Antonius 71. Petrus de monte rotundo, physicus 120, 123, 408. Petrus de Noxeto, Nicolai V., pape secretarius 119, 124, 125, .35. 130, 148—152, 163—108, 189, 216, 290, 227, 242—244, 253—--259, 203, 277, 301, 312, 314, 384—380, 401 —403, 424, 450, 480, 571, 575. Petrus, nepos Enee v. Nannes, Petrus. Pflieger, Silvester, Chiemensis epi- scopus 315. Pfullendorf, Michael 15. Philelphus, Franciscus 5, 6. Philippus, Burgundie dux 273, 282, 359, 443, 460, 471, 473, 474, 479, 480, 481, 484, 488, 504—514, 530 —532, 538, 547, 552, 554—563, 607—609. Piecardia 507. Piceiolpassis, Franciscus de, nrchi- episeopus Mediolanensis 153, 154. 629 Piccolomini, Antonius de’ 203. Piccolomini, Dorothea de’ 485. Piccolomini, Eneas Silvius de’, epi- scopus Senensis 3, 4, 5, 57, 58; le- gatus apostolicus 79, 80; comes palatinus 380—384; legatus Ra- tispone 460, 465; Gothorum hi- storia 115, 131, 140; tractatus ad- versus Australes 131, 134, 140. Piccolomini, Guido de” 203. Piccolomini, Silvius de’, pater Euce 160, 318. Piccolomini, Thomasius de’ 419. Piccolomini, Ursina de’ 419. Piccolomini, Victoria de’, Enee 181, 532. Pilcina (Pilsen) 28, 218. Pilzna v. Pilcina. Piombino v. Plumbinum. Pirenei montes 534. Pirrichei montes 209. Pisa 64. Pizzolpassis, Franciscus de v. Pic- ciolpassis. Placentia (Piacenza) 387; episcopus v. Amidanus, Nicolaus; Campi- sius, Johannes. Planchensteiner 314. Plauen, dominus de 315. Plumbinum (Piombino) 7, 16. Pogiebratius, Georgius v. Georgius. Poloni 244. 249, 251, 252, 346, 452, 480, 513, 515, 527, 528, 553&—555. Polonia 172, 191, 192, 199, 214, 253, 285, 302, 317, 344, 347; Po- lonie rex v. Casimirus. Porearus, Stephanus 117—124, 407 — 409, 564—565. mater Portus Naonis (Pordenone) 180, 434. Posonium, Possonium (Preßburg) 230, 241—244, 261, 303, 304, 370. Potendorfius, Albertus 465. Praga 23, 27, 139, 141, 106, 172, 175, 185, 187, 195, 197, 206, 219. 220, 292, 297, 301, 305, 310, 314, 350, 358, 361, 362, 369, 370, 374,
Strana 630
630 378, 385, 399, 432, 484, 537, 550, 554; capitulum ecclesie 218—221, 226, 228, 297—300, 310; decanus v. Venceslaus de Bochow; v. Liscius, Nicolaus; Nihili, Johan- nes; Rabstein, Procopius de; Tusco, Johannes. Primadicius, Raphael, vicarius Enee episcopi 156, 157, 183, 202, 223, 224, 241, 288, 289, 372, 375, 417. Princivallis, princeps Viterbi 477. s. Prisce, cardinalis v. Oleśnicki, Zbigniew. Procopius de Rabstein v. Rabstein. Procopius, dux Thaboritarum 24. Pruscia, Prussia (PreuBen) 222, 244, 273, 283, 376, 386, 451, 452, 455, 459, 465, 480, 482, 515, 516, 519, 523, 528, 537, 553. Pruteni, Prutheni 113, 114, 171, 179, 187, 198, 199, 205, 206, 226, 227, 241—245, 264, 292, 302, 315, 349, 364, 366, 369, 371—373, 377, 386, 388, 389, 446, 457, 460, 479, 480, 488, 490, 515—518, 521, 526, 527, 535, 536, 537, 552, 554. Ptholomeis v. Tholomeis. Puchheim, Puchhaim, Pucham, Pu- chem, Georgius de 111, 135, 227, 249, 243, 264, 308, 401. Purchausa (Burghausen) 473, 502, 503. Pyrkamer, Tomas 234, 235. Q. Quirini, Taddeo 96. R. Rabstein, Procopius de, consiliarius imperialis, cancellarius regni Bo- hemie 23, 27, 28, 30, 173, 174, 310, 312, 348, 349, 354—359, 302, 305, 370, 371, 374, 376—378, 380, 301—393, 403, 404, 420, 421, 424, 439, 440, 443, 454, 401, 403. Rad, Ludovicus, imperialis cancel- larie notarius 99, 117. Radechus, Johannes 28. Ragusini 551. Rampini, Henricus, archiepiscopus Mediolanensis 153, 154. Raseia 199, 207, 217, 200, 281, 389, 469, 488. Rasciani 546. Ratispona (Regensburg) 102, 292, 399, 402, 405, 412, 414, 417, 418, 420, 423, 429, 430,—434, 440, 457, 469, 404, 4901; prepositura 131; dieta 399, 400, 401, 439, 443—440, 449, 455, 456, 459 461, 464, 465, 469—474, 479, 481—484, 492— 503, 594, 600, 604, 608, 609; epis- copus v. Fridericus. Renatus, rex Sicilie 261, 262, 461. Renenses v. Rhenenses. Renus v. Rhenus. Reuss, Heinrich von Plauen, Ober- spittler 187. Rhenenses 214. Rhenus (Rhein) 160, 243, 245, 273, 282, 529. Riederer, Ulricus, senator impera- toris 64, 128, 132, 133, 372, 385, 390, 396, 397, 400, 403, 458. Rochezana, Johannes 28, 33—35, 102, 172, 197, 198, 206, 218—220, 972, 302—305, 370, 371, 452, 463, 490, 549. Roma 57, 63, 66, 68, 69, 119—-121, 138, 152, 177, 186, 189, 200, 206, 210, 211, 226, 229, 237, 238, 292, 299, 313, 347, 360, 372, 374, 377, 381, 401, 406, 407, 413, 420, 421, 423, 431—437, 453, 517, 564, 565, 579, 583, 607; v. Hinderbach, Jo- hannes; Petrus de Noxeto; Span- nochia, Bartholomeus. Romana curia 284, 359, 367, 377, 385, 391, 401. Rosensis v. Rosis de. Rosis, Henricus de (Rosenberg) 28, 36, 146, 221. Rosis, Ulrieus de 56, 146, 166, 187, 206, 221, 296, 297, 300.
630 378, 385, 399, 432, 484, 537, 550, 554; capitulum ecclesie 218—221, 226, 228, 297—300, 310; decanus v. Venceslaus de Bochow; v. Liscius, Nicolaus; Nihili, Johan- nes; Rabstein, Procopius de; Tusco, Johannes. Primadicius, Raphael, vicarius Enee episcopi 156, 157, 183, 202, 223, 224, 241, 288, 289, 372, 375, 417. Princivallis, princeps Viterbi 477. s. Prisce, cardinalis v. Oleśnicki, Zbigniew. Procopius de Rabstein v. Rabstein. Procopius, dux Thaboritarum 24. Pruscia, Prussia (PreuBen) 222, 244, 273, 283, 376, 386, 451, 452, 455, 459, 465, 480, 482, 515, 516, 519, 523, 528, 537, 553. Pruteni, Prutheni 113, 114, 171, 179, 187, 198, 199, 205, 206, 226, 227, 241—245, 264, 292, 302, 315, 349, 364, 366, 369, 371—373, 377, 386, 388, 389, 446, 457, 460, 479, 480, 488, 490, 515—518, 521, 526, 527, 535, 536, 537, 552, 554. Ptholomeis v. Tholomeis. Puchheim, Puchhaim, Pucham, Pu- chem, Georgius de 111, 135, 227, 249, 243, 264, 308, 401. Purchausa (Burghausen) 473, 502, 503. Pyrkamer, Tomas 234, 235. Q. Quirini, Taddeo 96. R. Rabstein, Procopius de, consiliarius imperialis, cancellarius regni Bo- hemie 23, 27, 28, 30, 173, 174, 310, 312, 348, 349, 354—359, 302, 305, 370, 371, 374, 376—378, 380, 301—393, 403, 404, 420, 421, 424, 439, 440, 443, 454, 401, 403. Rad, Ludovicus, imperialis cancel- larie notarius 99, 117. Radechus, Johannes 28. Ragusini 551. Rampini, Henricus, archiepiscopus Mediolanensis 153, 154. Raseia 199, 207, 217, 200, 281, 389, 469, 488. Rasciani 546. Ratispona (Regensburg) 102, 292, 399, 402, 405, 412, 414, 417, 418, 420, 423, 429, 430,—434, 440, 457, 469, 404, 4901; prepositura 131; dieta 399, 400, 401, 439, 443—440, 449, 455, 456, 459 461, 464, 465, 469—474, 479, 481—484, 492— 503, 594, 600, 604, 608, 609; epis- copus v. Fridericus. Renatus, rex Sicilie 261, 262, 461. Renenses v. Rhenenses. Renus v. Rhenus. Reuss, Heinrich von Plauen, Ober- spittler 187. Rhenenses 214. Rhenus (Rhein) 160, 243, 245, 273, 282, 529. Riederer, Ulricus, senator impera- toris 64, 128, 132, 133, 372, 385, 390, 396, 397, 400, 403, 458. Rochezana, Johannes 28, 33—35, 102, 172, 197, 198, 206, 218—220, 972, 302—305, 370, 371, 452, 463, 490, 549. Roma 57, 63, 66, 68, 69, 119—-121, 138, 152, 177, 186, 189, 200, 206, 210, 211, 226, 229, 237, 238, 292, 299, 313, 347, 360, 372, 374, 377, 381, 401, 406, 407, 413, 420, 421, 423, 431—437, 453, 517, 564, 565, 579, 583, 607; v. Hinderbach, Jo- hannes; Petrus de Noxeto; Span- nochia, Bartholomeus. Romana curia 284, 359, 367, 377, 385, 391, 401. Rosensis v. Rosis de. Rosis, Henricus de (Rosenberg) 28, 36, 146, 221. Rosis, Ulrieus de 56, 146, 166, 187, 206, 221, 296, 297, 300.
Strana 631
Runa (Reun), monasterium 104, 610; ubbas 186. Ruspachium (Rusbach) 377; ecclesia 391, 449. Sabaudie dux v. Ludovicus. Sabbus 409, Sacen (Saaz) 28. Salamantica 210. Salczburgensis provincia 74, 452, 473; episcopus v. Volkerstorf. Salutiarum marchio 494. Salza, fluvius 502. Saraceni 211, 215, 347, 505, 516, 548, 557, 603, 607. Sarmatia 515. Sarra, Baptista 120, 121, 408. Sauer, Wolfgang 113. Saxones 132, 134, 443, 445. 449, 460, 515, 553. Saxonia 190, 266, 480. Scandavia 515. Scarampus, Ludovicus, patriarcha Aquilegiensis 120, 232, 233. Sceva de Curte, orator ducis Medio- lanensis 3, 04, 405, 406, 430, 431, 471, 486. Schallmann, Johannes, episcopus Gurcensis (resign. 1453) 77, 217, 377. Schaumberg, comes de 364, 386. Schaumberg, Albert von, Propst von Wien 130. Nehaumberg, Petrus de, cardinalis s. Vitalis 359—362. Sehiennberg v. Sehaumberg. Schlick, Gaspar, cancellarius 359. Scithe 209. Scithia 190, 191, 515, 516. Scotia 238. Scythia v. Scithia. Seccoviensis (Neckau) episcopus v. Ueberacker, Georg von. 631 Regniensis (Zengg) episcopus v. Do- minis, Johannes de. Selesia v. Silesia. Sene (Siena) 4—9, 16, 21, 22, 60— 67, 70, 71, 139, 151, 157, 159, 168, 169, 181, 182, 186, 202, 210, 241, 284, 2656, 271—273, 284, 360, 379 ——374, 388, 414, 415, 419, 429, 437, 446, 449, 450, 461, 472—474, 478, 479, 494; capitulum 18—21; ec- clesia 76. 78, 189, 203, 234, 422, 452; episcopus Nerius 3, Eneas 320; senatus 284, 414; gymna- sium 548; v. Aloysius; Bartholo- meus; Bartholomeus de Massa; Lollius, Georgius; Piccolomini; Primaditius Raphael; Tholomeis, Franciscus de. Senfleben, Henricus, litterarum apo- stolicarum scriptor 21, 64, 149, 150, 227, 228, 241, 242, 263, 264, 311, 313—315, 401, 402, 407, 422 —42b, 448—463, 480, 575, 570. Sepusini 194, 242. Sepusium 191, 273. Sforza, Franciscus, comes 377, 391, 421, 430, 445, 456, 476, 486. Sforza, Galeazzo Maria 60, 350. Sicilia 424. Sigismundus, Romanorum impera- tor 25, 26, 33, 191, 197, 206, 306, 433, 466, 497, 517, 557. Sigiamundus, dux Austrie 74, 428, 504. Sigismundus, archiepiscopus Salez- burgensis v. Volkerstorf. Silesia 298, 365. Silvensis (Silves) episcopus v. Al- fonsi, Alvarus Sinzin, familiaris Enee 425. Sirk, Jacobus de, archiepiscopus Treverensis 142, 171, 176, 177, 178, 444, 446, 460, 465, 498, 501, 510, 532, 534. Slana (Schlan) 28. Slavonica marchia 496. Slik v. Schlick.
Runa (Reun), monasterium 104, 610; ubbas 186. Ruspachium (Rusbach) 377; ecclesia 391, 449. Sabaudie dux v. Ludovicus. Sabbus 409, Sacen (Saaz) 28. Salamantica 210. Salczburgensis provincia 74, 452, 473; episcopus v. Volkerstorf. Salutiarum marchio 494. Salza, fluvius 502. Saraceni 211, 215, 347, 505, 516, 548, 557, 603, 607. Sarmatia 515. Sarra, Baptista 120, 121, 408. Sauer, Wolfgang 113. Saxones 132, 134, 443, 445. 449, 460, 515, 553. Saxonia 190, 266, 480. Scandavia 515. Scarampus, Ludovicus, patriarcha Aquilegiensis 120, 232, 233. Sceva de Curte, orator ducis Medio- lanensis 3, 04, 405, 406, 430, 431, 471, 486. Schallmann, Johannes, episcopus Gurcensis (resign. 1453) 77, 217, 377. Schaumberg, comes de 364, 386. Schaumberg, Albert von, Propst von Wien 130. Nehaumberg, Petrus de, cardinalis s. Vitalis 359—362. Sehiennberg v. Sehaumberg. Schlick, Gaspar, cancellarius 359. Scithe 209. Scithia 190, 191, 515, 516. Scotia 238. Scythia v. Scithia. Seccoviensis (Neckau) episcopus v. Ueberacker, Georg von. 631 Regniensis (Zengg) episcopus v. Do- minis, Johannes de. Selesia v. Silesia. Sene (Siena) 4—9, 16, 21, 22, 60— 67, 70, 71, 139, 151, 157, 159, 168, 169, 181, 182, 186, 202, 210, 241, 284, 2656, 271—273, 284, 360, 379 ——374, 388, 414, 415, 419, 429, 437, 446, 449, 450, 461, 472—474, 478, 479, 494; capitulum 18—21; ec- clesia 76. 78, 189, 203, 234, 422, 452; episcopus Nerius 3, Eneas 320; senatus 284, 414; gymna- sium 548; v. Aloysius; Bartholo- meus; Bartholomeus de Massa; Lollius, Georgius; Piccolomini; Primaditius Raphael; Tholomeis, Franciscus de. Senfleben, Henricus, litterarum apo- stolicarum scriptor 21, 64, 149, 150, 227, 228, 241, 242, 263, 264, 311, 313—315, 401, 402, 407, 422 —42b, 448—463, 480, 575, 570. Sepusini 194, 242. Sepusium 191, 273. Sforza, Franciscus, comes 377, 391, 421, 430, 445, 456, 476, 486. Sforza, Galeazzo Maria 60, 350. Sicilia 424. Sigismundus, Romanorum impera- tor 25, 26, 33, 191, 197, 206, 306, 433, 466, 497, 517, 557. Sigiamundus, dux Austrie 74, 428, 504. Sigismundus, archiepiscopus Salez- burgensis v. Volkerstorf. Silesia 298, 365. Silvensis (Silves) episcopus v. Al- fonsi, Alvarus Sinzin, familiaris Enee 425. Sirk, Jacobus de, archiepiscopus Treverensis 142, 171, 176, 177, 178, 444, 446, 460, 465, 498, 501, 510, 532, 534. Slana (Schlan) 28. Slavonica marchia 496. Slik v. Schlick.
Strana 632
632 Smiritius, Johannes, baro 28, 290, 292, 295, 300—302, 305, 312. Soboslavia (Sobieslau) 56. Soderini, Niccolo 263. Solemberger, Ulricus v. Sunnenber- ger. Sonnberger v. Sunnenberger. Sophia civitas 467, 501. Sozinus, Marianus 203, 223, 240, 266, 275, 287, 289, 374, 417. Spannochia, Ambrosius 475. Spannochia, Bartholomeus 434. Starhemberg, Balthasar de 367— 369. Stella, Francisews 176. Sterenbergius (Sternberg), 28. Sterenbergius, Petrus 28. Sterenbergius, Sdencho 28. Steynhoff, Henricus, familiaris Enee 179, 180. Steynhoff, Johannes 180. Stiria (Steiermark) 128, 171, 297, 534. Stirienses 370, 462. Strigoniensis episcopus v. Széchy, Dionysius de. Stupemberg, nobilis de 205. Styria v. Stiria. Suetia 190, 515. Suevia 130, 141, 171, 273, 282, 511, Alscio 549, 559. Suicenses 510, 559. Sunnenberger, Ulricus, episeopus Gurcensis 11, 64, 132, 133, 165— : 173, 216, 227, 236, 254, 255, 276 — 292, 312, 376, 377, 379, 391, 400, 404, 432—434, 449, 460, 461, 405, 473, 501, 502, 514, 528, 532, 533, 547, 553, 562, 581. Susatenses (Soest) 535. Syllacei comes v. Ulricus, comes Ci- lie. Széchy, Dionysius de, archiepisco- pus Strigoniensis 250, 410, 411, 610, 611. T. Talafus, socius Axamitis 171. Tanais, Thanais (Don) 201, 211. Tarraconte insule 209. Tartari, Tatari 191, 211, 315, 501, 527, 546, 562. : Tergestinus episcopus v. Goppo, An- tonius. Tergestum (Triest) 10, 347, 348. Tervisium (Treviso) 353. Teueri, Teuchri 209, 249, 251, 952, 470. Thabor, Tabor civitas 25—28, 36. Thaborite 23—26. Thalamon v. Thelamon. Thauer, Hans von 179. Thelamon, portus 17, 21, 62, 63, 65. Theutones, Theutonici 24, 164, 374. 385, 399, 436, 452. Theutonia 459. Tholomeis, Franciscus de, canonicus Senensis 157, 158, 203, 204, 240, 264, 266, 405, 418. Tholomeis, Jacobus de, comes pala- tinus 59, 60, 154, 155, 286, 287, 288, 375, 376, 429. Thomas, capellanus Enee 130, 158, 203, 224, 417. Thomasius, Petrus 96. Thracia 207, 542. Thulbeck, Johannes, electus Frisin- gensis 130, 385. Tiberis 119. Todeschini-Piccolomini, Franciscus, nepos Enee 155, 263, 287, 375, 376, 417, 429. Todeschini-Piccolomini, soror Enee 270. Toscana .v Tuscia. Trajectensis ecclesia 536. Transsilvani 191, 261, 272. Trapesuntii 546. Treverensis (Trier) archiepiscopus v. Sirk, Jacobus de. Tridentum (Trient), 354; ecclesia 167. Laudomia,
632 Smiritius, Johannes, baro 28, 290, 292, 295, 300—302, 305, 312. Soboslavia (Sobieslau) 56. Soderini, Niccolo 263. Solemberger, Ulricus v. Sunnenber- ger. Sonnberger v. Sunnenberger. Sophia civitas 467, 501. Sozinus, Marianus 203, 223, 240, 266, 275, 287, 289, 374, 417. Spannochia, Ambrosius 475. Spannochia, Bartholomeus 434. Starhemberg, Balthasar de 367— 369. Stella, Francisews 176. Sterenbergius (Sternberg), 28. Sterenbergius, Petrus 28. Sterenbergius, Sdencho 28. Steynhoff, Henricus, familiaris Enee 179, 180. Steynhoff, Johannes 180. Stiria (Steiermark) 128, 171, 297, 534. Stirienses 370, 462. Strigoniensis episcopus v. Széchy, Dionysius de. Stupemberg, nobilis de 205. Styria v. Stiria. Suetia 190, 515. Suevia 130, 141, 171, 273, 282, 511, Alscio 549, 559. Suicenses 510, 559. Sunnenberger, Ulricus, episeopus Gurcensis 11, 64, 132, 133, 165— : 173, 216, 227, 236, 254, 255, 276 — 292, 312, 376, 377, 379, 391, 400, 404, 432—434, 449, 460, 461, 405, 473, 501, 502, 514, 528, 532, 533, 547, 553, 562, 581. Susatenses (Soest) 535. Syllacei comes v. Ulricus, comes Ci- lie. Széchy, Dionysius de, archiepisco- pus Strigoniensis 250, 410, 411, 610, 611. T. Talafus, socius Axamitis 171. Tanais, Thanais (Don) 201, 211. Tarraconte insule 209. Tartari, Tatari 191, 211, 315, 501, 527, 546, 562. : Tergestinus episcopus v. Goppo, An- tonius. Tergestum (Triest) 10, 347, 348. Tervisium (Treviso) 353. Teueri, Teuchri 209, 249, 251, 952, 470. Thabor, Tabor civitas 25—28, 36. Thaborite 23—26. Thalamon v. Thelamon. Thauer, Hans von 179. Thelamon, portus 17, 21, 62, 63, 65. Theutones, Theutonici 24, 164, 374. 385, 399, 436, 452. Theutonia 459. Tholomeis, Franciscus de, canonicus Senensis 157, 158, 203, 204, 240, 264, 266, 405, 418. Tholomeis, Jacobus de, comes pala- tinus 59, 60, 154, 155, 286, 287, 288, 375, 376, 429. Thomas, capellanus Enee 130, 158, 203, 224, 417. Thomasius, Petrus 96. Thracia 207, 542. Thulbeck, Johannes, electus Frisin- gensis 130, 385. Tiberis 119. Todeschini-Piccolomini, Franciscus, nepos Enee 155, 263, 287, 375, 376, 417, 429. Todeschini-Piccolomini, soror Enee 270. Toscana .v Tuscia. Trajectensis ecclesia 536. Transsilvani 191, 261, 272. Trapesuntii 546. Treverensis (Trier) archiepiscopus v. Sirk, Jacobus de. Tridentum (Trient), 354; ecclesia 167. Laudomia,
Strana 633
s. trinitatis monasterium (Sa. Tri- nita e Mustiola a Torri) 77, 78, 183. Trüster, Johannes plebanus in Hornberg 97, 116, 230, 237. Truscers, Haidenricus 23. Tullensis (Toul) episcopus v. Fil- astre, Wilhelmus de. Turchi 129. 130, 140, 141, 199, 200, 207—209, 219—217, 225, 228, 230 —9233, 241—245, 250, 261, 904, 272, 274, 278, 279, 282, 283, 292, 296, 297, 290—302, 311, 315, 343, 346, 348, 361, 364, 365, 377, 388, 389, 391, 399, 402, 405, 406, 412, 413, 417—420, 423, 427, 429, 431, 432, 443, 445, 449, 451, 456, 457, 460, 467, 480, 488, 490, 491, 493, 495, 501, 506, 507, 526, 527, 532, 533, 030, 538, 539, 545—548, 550, 551, 555, 557—563, 577—580, 593 — 606. Tuscia, Toscana, Toschana 8, 71, 150, 234, 256, 288, 372, 446, 454, 470, 477. Tusco, Johannes 439, 461. U. Ueberacker, Georg, episcopus Seco- viensis 453. Ujlaky, Nicolaus, vaivoda 295. Ulma (Ulm) 237, 473, 504, 511. Ulmerigi 515. Ulrieus, Cilie comes 102, 126, 143, 145—152, 155, 177, 178, 196, 230, 231, 263, 264, 272, 295, 300—310, 312—314, 349, 361—363, 369, 371, 374, 375, 378, 385, 388, 399, 401 —403, 425, 432, 444, 445, 449, 459, 462, 463, 472, 490, 498, 499, 500, 555. Ulricus de monte solis v. Sunnen- berger. Ulricus de Nussdorf, electus Pata- viensis 130, 137, 138, 145—149, 165, 166, 169, 170, 171, 173, 206, Fontes. II. Abt. 68. Bd. 633 296, 253—255, 258, 401—403, 451, 463, 489, 490. Ulrieus, Gurcensis Sunnenberger. Ungari, Ungaria v. Hungari, Hun- garia. Ungnadius, Johannes, magister ca- mere 359, 455, 460, 461, 465, 473, 500—502. Ursina, neptis Enee 270. Ursinis, Latinus de, cardinalis s. Johannis et Pauli 122. episcopus v. V. Vacciensis Vincen- tius. Valachi 201, 243, 294, 467. Valachia 365, 562. Vallis umbrosa 78. Valperga, Jacobus ex comitibus Maximium, cancellarius Sabaudie 117. Valse, dominus de v. Wallsee. Vandali 515. Vanucci, Jacobus, episcopus Peru- sinus 386, 403. Varadiensis (GroBwardein) episco- pus v. Dominis, Johannes de; Vitéz, Johannes. Varmiensis (Ermland) episcopus v. Kuhscehmalz, Franciscus. Varnerius, viearius patriarchalis 410. Venceslaus de Bochow, decanus ecc- lesie Pragensis 220, 221, 297—300. Venceslaus de Crummau v. Vences- laus de Bochow. Veneti 17, 212, 213, 279, 292, 377, 391, 421, 430, 434, 444, 445, 449, 461, 472, 478, 494, 546, 547, 551; dominium 175, 361, 476. Venetie 96, 167, 181, 217, 223, 231, 260, 262, 287, 347, 353, 354, 388, 455, 458, 463, 579; dux 450; patriarcha 347, 450; v. Benevo- lentibus, Leonardus de. 41 episcopus v.
s. trinitatis monasterium (Sa. Tri- nita e Mustiola a Torri) 77, 78, 183. Trüster, Johannes plebanus in Hornberg 97, 116, 230, 237. Truscers, Haidenricus 23. Tullensis (Toul) episcopus v. Fil- astre, Wilhelmus de. Turchi 129. 130, 140, 141, 199, 200, 207—209, 219—217, 225, 228, 230 —9233, 241—245, 250, 261, 904, 272, 274, 278, 279, 282, 283, 292, 296, 297, 290—302, 311, 315, 343, 346, 348, 361, 364, 365, 377, 388, 389, 391, 399, 402, 405, 406, 412, 413, 417—420, 423, 427, 429, 431, 432, 443, 445, 449, 451, 456, 457, 460, 467, 480, 488, 490, 491, 493, 495, 501, 506, 507, 526, 527, 532, 533, 030, 538, 539, 545—548, 550, 551, 555, 557—563, 577—580, 593 — 606. Tuscia, Toscana, Toschana 8, 71, 150, 234, 256, 288, 372, 446, 454, 470, 477. Tusco, Johannes 439, 461. U. Ueberacker, Georg, episcopus Seco- viensis 453. Ujlaky, Nicolaus, vaivoda 295. Ulma (Ulm) 237, 473, 504, 511. Ulmerigi 515. Ulrieus, Cilie comes 102, 126, 143, 145—152, 155, 177, 178, 196, 230, 231, 263, 264, 272, 295, 300—310, 312—314, 349, 361—363, 369, 371, 374, 375, 378, 385, 388, 399, 401 —403, 425, 432, 444, 445, 449, 459, 462, 463, 472, 490, 498, 499, 500, 555. Ulricus de monte solis v. Sunnen- berger. Ulricus de Nussdorf, electus Pata- viensis 130, 137, 138, 145—149, 165, 166, 169, 170, 171, 173, 206, Fontes. II. Abt. 68. Bd. 633 296, 253—255, 258, 401—403, 451, 463, 489, 490. Ulrieus, Gurcensis Sunnenberger. Ungari, Ungaria v. Hungari, Hun- garia. Ungnadius, Johannes, magister ca- mere 359, 455, 460, 461, 465, 473, 500—502. Ursina, neptis Enee 270. Ursinis, Latinus de, cardinalis s. Johannis et Pauli 122. episcopus v. V. Vacciensis Vincen- tius. Valachi 201, 243, 294, 467. Valachia 365, 562. Vallis umbrosa 78. Valperga, Jacobus ex comitibus Maximium, cancellarius Sabaudie 117. Valse, dominus de v. Wallsee. Vandali 515. Vanucci, Jacobus, episcopus Peru- sinus 386, 403. Varadiensis (GroBwardein) episco- pus v. Dominis, Johannes de; Vitéz, Johannes. Varmiensis (Ermland) episcopus v. Kuhscehmalz, Franciscus. Varnerius, viearius patriarchalis 410. Venceslaus de Bochow, decanus ecc- lesie Pragensis 220, 221, 297—300. Venceslaus de Crummau v. Vences- laus de Bochow. Veneti 17, 212, 213, 279, 292, 377, 391, 421, 430, 434, 444, 445, 449, 461, 472, 478, 494, 546, 547, 551; dominium 175, 361, 476. Venetie 96, 167, 181, 217, 223, 231, 260, 262, 287, 347, 353, 354, 388, 455, 458, 463, 579; dux 450; patriarcha 347, 450; v. Benevo- lentibus, Leonardus de. 41 episcopus v.
Strana 634
634 Venusium 333. Vergerius, Paulus 433, 436, 437. Verona 333, 353, 354. Vicecomes, Bartholomeus, episcopus Nova.iensis 63, 350, 472. Vicecomes, Christophorus 410. Vicecomes, Nesterolus, familiaris 295, 447. Vicecomes, Johannes, archiepisco- pus Mediolani 153, 154. Vicecomes, .Philippus Maria, dux Mediolanensis 248. Vienna (Wien) 115, 126, 130, 132— 134, 139, 145, 153, 155, 159, 162, 173, 197, 210, 284, 305, 309, 310, 321, 325, 351, 354, 361, 363, 365, 370, 374, 442, 462; burgermayster 20; universitas 98; dieta 107, 108, 110; cives 111; v. Golter, Fran- ciscus; Golter, Johannes; Riede- rer, Ulricus; bert von. Viennenses 145, 303, 309, 404, 491. Vilhelmus, Tullensis episcopus v. imperialis Filastre. Villa Franca 64. Vincentius, episcopus Vacciensis (Waitzen) 309. Viscela (Weichsel) 515, 516. Virtembergenis comes 511. Viterbium 477. Vitéz, Johannes, episcopus Vara- Schaumberg, Al- | | Wiener-Neustadt v. Nova civitas. diensis 132. 134, 143, 144, 230, | 356, 357, 378, 391—394, 404, 421, 497, 428, 439, 4063, 491—503. Vitoldus, Lituanie dux 516. Vladislaus, Hungarieet Polonie rex 248—253, 300, 342—340, 510, 541, 557. Volkerstorf, Georgius, baro de 473, 501. Volkerstorf, Sigismundus de, epi- scopus Salczburgensis 136, 137, 185, 186, 204, 205, 473, 498, 501. Vratislavia (Breslau) 171, 231, 285, 315, 361, 554. W. Waldenses 56. ' Wallsee, dominus de 364. Wege, Thielemann von 179. Wendel, Gaspar, pedagogus Ladislai regis 98, 351—355, 300, 423, 494. Wetzli, Ulricus 167. Windisgrez 264. Wolffgangus. abbas 397, 398. Gotwiecensis Zagimachius, Johannes 28. Zebingher, Waltherus, consilarius imperialis 126, 173, 455. Zelandia (Seeland) 511. Zischa, Johannes 23, 24. Znaim 147.
634 Venusium 333. Vergerius, Paulus 433, 436, 437. Verona 333, 353, 354. Vicecomes, Bartholomeus, episcopus Nova.iensis 63, 350, 472. Vicecomes, Christophorus 410. Vicecomes, Nesterolus, familiaris 295, 447. Vicecomes, Johannes, archiepisco- pus Mediolani 153, 154. Vicecomes, .Philippus Maria, dux Mediolanensis 248. Vienna (Wien) 115, 126, 130, 132— 134, 139, 145, 153, 155, 159, 162, 173, 197, 210, 284, 305, 309, 310, 321, 325, 351, 354, 361, 363, 365, 370, 374, 442, 462; burgermayster 20; universitas 98; dieta 107, 108, 110; cives 111; v. Golter, Fran- ciscus; Golter, Johannes; Riede- rer, Ulricus; bert von. Viennenses 145, 303, 309, 404, 491. Vilhelmus, Tullensis episcopus v. imperialis Filastre. Villa Franca 64. Vincentius, episcopus Vacciensis (Waitzen) 309. Viscela (Weichsel) 515, 516. Virtembergenis comes 511. Viterbium 477. Vitéz, Johannes, episcopus Vara- Schaumberg, Al- | | Wiener-Neustadt v. Nova civitas. diensis 132. 134, 143, 144, 230, | 356, 357, 378, 391—394, 404, 421, 497, 428, 439, 4063, 491—503. Vitoldus, Lituanie dux 516. Vladislaus, Hungarieet Polonie rex 248—253, 300, 342—340, 510, 541, 557. Volkerstorf, Georgius, baro de 473, 501. Volkerstorf, Sigismundus de, epi- scopus Salczburgensis 136, 137, 185, 186, 204, 205, 473, 498, 501. Vratislavia (Breslau) 171, 231, 285, 315, 361, 554. W. Waldenses 56. ' Wallsee, dominus de 364. Wege, Thielemann von 179. Wendel, Gaspar, pedagogus Ladislai regis 98, 351—355, 300, 423, 494. Wetzli, Ulricus 167. Windisgrez 264. Wolffgangus. abbas 397, 398. Gotwiecensis Zagimachius, Johannes 28. Zebingher, Waltherus, consilarius imperialis 126, 173, 455. Zelandia (Seeland) 511. Zischa, Johannes 23, 24. Znaim 147.
- I: Array
- 567: Array
- 619: Array