z 200 stránek
Titul
Ia
Ib
Úvod
Ic
Id
Předmluva
I
II
III
IV
V
VI
VII
VIII
IX
X
XI
XII
XIII
XIV
XV
XVI
XVII
Edice
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
21
22
23
24
25
26
27
28
29
30
31
32
33
34
35
36
37
38
39
40
41
42
43
44
45
46
47
48
49
50
51
52
53
54
55
56
57
58
59
60
61
62
63
64
65
66
67
68
69
70
71
72
73
74
75
76
77
78
79
80
81
82
83
84
85
86
87
88
89
90
91
92
93
94
95
96
97
98
99
100
101
102
103
104
105
106
107
108
109
110
111
112
113
114
115
116
117
118
119
120
121
122
123
124
125
126
127
128
129
130
131
132
133
134
135
136
137
138
139
140
141
142
143
144
145
146
147
148
149
150
Připomenutí vydavatelovo
151
152
153
154
Slovníček
155
156
157
158
159
Index
160
161
162
163
164
165
166
167
168
169
170
171
172
173
174
175
176
177
178
179
- s. 141: ...udatně je porazivše, i hnuli se za nimi až na Uherský Brod, jiemajíc je a tepúc. A tu jich mnoho zjiemali, hrabí...
- s. 141: ...ci] mnějíc, by za nimi tiskli haufové, i vskočivše do Uherského Brodu, a ti tu zjiemáni sú. A tak Čechové, přilnuvše k...
- s. 176: ...47 'Týřov (u Křivoklátu) 56 z Udine Tomáš 14 (pozn.) Uherský Brod 141 Uhfi, Uhřata 5, 33, 34, 38,72,79,85, 102, 103, 104,...
Název:
Staré letopisy české z vratislavského rukopisu novočeským pravopisem
Autor:
Bartoš, František Michálek; Šimek, František
Rok vydání:
1937
Místo vydání:
Praha
Česká národní bibliografie:
Počet stran celkem:
200
Počet stran předmluvy plus obsahu:
XXI+179
Obsah:
- Ia: Titul
- Ic: Úvod
- I: Předmluva
- 1: Edice
- 151: Připomenutí vydavatelovo
- 155: Slovníček
- 160: Index
upravit
Strana Ia
1 STARÉ LETOPISY ČESKÉ F Z VRATISLAVSKÉHO RUKOPISU NOVOČESKÝM PRAVOPISEM VYDÁVÁ FRANTIŠEK ŠIMEK ÚVOD NAPSAL F. M. BARTOŠ NÁKLADEM HISTORICKÉHO SPOLKU A SPOLEČNOSTI HUSOVA MUSEA РRАНА 1937
1 STARÉ LETOPISY ČESKÉ F Z VRATISLAVSKÉHO RUKOPISU NOVOČESKÝM PRAVOPISEM VYDÁVÁ FRANTIŠEK ŠIMEK ÚVOD NAPSAL F. M. BARTOŠ NÁKLADEM HISTORICKÉHO SPOLKU A SPOLEČNOSTI HUSOVA MUSEA РRАНА 1937
Strana Ib
PRAMENY A TEXTY K DĚJINÁM ČESKOSLOVENSKÝM REDIGUJE OTAKAR ODLOŽILÍK SVAZEK I VYDÁVÁ HISTORICKY SPOLEK V PRAZE
PRAMENY A TEXTY K DĚJINÁM ČESKOSLOVENSKÝM REDIGUJE OTAKAR ODLOŽILÍK SVAZEK I VYDÁVÁ HISTORICKY SPOLEK V PRAZE
Strana Ic
Od r. 1873 vychází péčí Historického spolku sbírka Prameny dějin českých (Fontes rerum Bohemicarum). Myšlenka vydávati »životy čes- kých svatých a některých jiných osob nábožných, kroniky a letopisy a konečně výpisky dějin českých se týkající ze spisovatelův zahranič- ných« se zrodila za oslav sedmdesátých narozenin Františka Palackého. Důchody, plynoucí z jeho nadání, měly zabezpečiti nerušený chod pří- pravných prací i tisk uchystaných děl. Do roku 1907 vyšlo péčí Josefa Emlera, Jaroslava Golla, J. V. Šimáka a j. šest svazků; k nim se r. 1932 přidružil VIII. svazek s historickými spisy Petra z Mladoňovic a jinými příbuznými skladbami, které připravil k vydání Václav Novotný. Historický spolek chce pokračovati ve vydávání významné sbírky a péči o ni považuje za jednu ze svých hlavních povinností. IX. sv. s histo- rickými spisy Václava Budovce z Budova je roztištěn, jiné se připravují. Práce však postupuje zvolna, neboť ubylo pracovníků, jimž byly svěřeny některé práce, zatím co vzrostly požadavky na kritické edice pramenů a také náklady na tisk. Zájem o některé skladby, které buď byly dříve vy- dány a dnes jsou rozebrány, nebo vůbec ještě tiskem nevyšly, je však takový, že se nezdálo vhodným čekati, až bude hotova kritická edice a až na ni podle předběžného rozvrhu přijde řada. Výbor Historického spolku se proto rozhodl vydávati souběžně sbírku drobnějších pramenných textů k československým dějinám, která by Prameny dějin českých doplňovala a podporovala. Chce tu otiskovati: a) drobnější česky psané výpravné prameny, jejichž vydání je sice v programu sbírky Fontes rerum Bohemicarum, na něž však z těch či oněch příčin v brzku nedojde, nebo které jsou obsahově tak cenné, že by jejich samostatné vydání mohlo počítati s větším odběrem v těch vrstvách, kam Fontes neproniknou; b) vynikající překlady latinských kusů ve Fontes obsažených, a to buď staré nebo moderní; c) literární skladby, ať veršované či prosou psané, na jejichž vydání ve Fontes se nepomýšlí, které jsou však svým obsahem tak zajímavé, že jsou důležitým příspěvkem k poznání ať už událostí, či života jednotlivců či ducha doby;
Od r. 1873 vychází péčí Historického spolku sbírka Prameny dějin českých (Fontes rerum Bohemicarum). Myšlenka vydávati »životy čes- kých svatých a některých jiných osob nábožných, kroniky a letopisy a konečně výpisky dějin českých se týkající ze spisovatelův zahranič- ných« se zrodila za oslav sedmdesátých narozenin Františka Palackého. Důchody, plynoucí z jeho nadání, měly zabezpečiti nerušený chod pří- pravných prací i tisk uchystaných děl. Do roku 1907 vyšlo péčí Josefa Emlera, Jaroslava Golla, J. V. Šimáka a j. šest svazků; k nim se r. 1932 přidružil VIII. svazek s historickými spisy Petra z Mladoňovic a jinými příbuznými skladbami, které připravil k vydání Václav Novotný. Historický spolek chce pokračovati ve vydávání významné sbírky a péči o ni považuje za jednu ze svých hlavních povinností. IX. sv. s histo- rickými spisy Václava Budovce z Budova je roztištěn, jiné se připravují. Práce však postupuje zvolna, neboť ubylo pracovníků, jimž byly svěřeny některé práce, zatím co vzrostly požadavky na kritické edice pramenů a také náklady na tisk. Zájem o některé skladby, které buď byly dříve vy- dány a dnes jsou rozebrány, nebo vůbec ještě tiskem nevyšly, je však takový, že se nezdálo vhodným čekati, až bude hotova kritická edice a až na ni podle předběžného rozvrhu přijde řada. Výbor Historického spolku se proto rozhodl vydávati souběžně sbírku drobnějších pramenných textů k československým dějinám, která by Prameny dějin českých doplňovala a podporovala. Chce tu otiskovati: a) drobnější česky psané výpravné prameny, jejichž vydání je sice v programu sbírky Fontes rerum Bohemicarum, na něž však z těch či oněch příčin v brzku nedojde, nebo které jsou obsahově tak cenné, že by jejich samostatné vydání mohlo počítati s větším odběrem v těch vrstvách, kam Fontes neproniknou; b) vynikající překlady latinských kusů ve Fontes obsažených, a to buď staré nebo moderní; c) literární skladby, ať veršované či prosou psané, na jejichž vydání ve Fontes se nepomýšlí, které jsou však svým obsahem tak zajímavé, že jsou důležitým příspěvkem k poznání ať už událostí, či života jednotlivců či ducha doby;
Strana Id
d) veřejné projevy, spisy obsahu právního či politického, které rovněž osvětlují význačné dějinné příběhy a pro svůj ráz nezapadají do rámce edic pramenů k dějinám právním a do podobných sbírek. Sbírka Prameny a texty k dějinám československým je určena i od- borným badatelům i těm čtenářům, kteří se o minulosti národa a zejména o některých význačných obdobích a událostech chtějí poučiti četbou sou- věkých skladeb a prací. Při vydávání bude dbáno všech základních vě- deckých požadavků, avšak edice nebudou zatěžovány poznámkovým apa- rátem, zachycujícím varianty rukopisů, nýbrž bude se dbáti zejména na to, aby se čtenářům i v úvodě i v poznámkách dostalo především věcných vysvětlivek. I formát a zevní úprava je volena tak, aby si knížky snáze razily cestu k čtenářům a do jejich knihoven. Historický spolek přistoupil k vydávání nové sbírky po zralé úvaze a v přesvědčení, že tak vyjde vstříc i milovníkům staré literatury československé i odborným badate- lům. K vydání I. svazku, který přináší Staré letopisy české podle vratislav- ského rukopisu, sdružil se Historický spolek se Společností Husova mu- sea, která chystala edici této vzácné památky. Pro II. svazek se chystá nové zrevidované vydání českého překladu Kroniky zbraslavské, jehož I. vydání, doprovozené úvodem Václava Novotného, jest už rozebráno. Svazky budou vycházeti ve volných lhůtách, a to tak, aby se díla střídala i podle obsahu i doby vzniku. OTAKAR ODLOŽILÍK. V Praze 21. května 1937.
d) veřejné projevy, spisy obsahu právního či politického, které rovněž osvětlují význačné dějinné příběhy a pro svůj ráz nezapadají do rámce edic pramenů k dějinám právním a do podobných sbírek. Sbírka Prameny a texty k dějinám československým je určena i od- borným badatelům i těm čtenářům, kteří se o minulosti národa a zejména o některých význačných obdobích a událostech chtějí poučiti četbou sou- věkých skladeb a prací. Při vydávání bude dbáno všech základních vě- deckých požadavků, avšak edice nebudou zatěžovány poznámkovým apa- rátem, zachycujícím varianty rukopisů, nýbrž bude se dbáti zejména na to, aby se čtenářům i v úvodě i v poznámkách dostalo především věcných vysvětlivek. I formát a zevní úprava je volena tak, aby si knížky snáze razily cestu k čtenářům a do jejich knihoven. Historický spolek přistoupil k vydávání nové sbírky po zralé úvaze a v přesvědčení, že tak vyjde vstříc i milovníkům staré literatury československé i odborným badate- lům. K vydání I. svazku, který přináší Staré letopisy české podle vratislav- ského rukopisu, sdružil se Historický spolek se Společností Husova mu- sea, která chystala edici této vzácné památky. Pro II. svazek se chystá nové zrevidované vydání českého překladu Kroniky zbraslavské, jehož I. vydání, doprovozené úvodem Václava Novotného, jest už rozebráno. Svazky budou vycházeti ve volných lhůtách, a to tak, aby se díla střídala i podle obsahu i doby vzniku. OTAKAR ODLOŽILÍK. V Praze 21. května 1937.
Strana I
Národní kronika husitského věku, které Palacký dal název Starých letopisů českých, je jednou z nejvzácnějších památek husitské kul- tury. Nikde snad není možno studovati ji pěkněji nežli v podivuhod- ném tomto obraze, kde pamětníci přerůzného stavu, věku i stran, du- chovní i válečníci, zemané a zvláště měšťané, líčí osudy státu, rodin a velikých i nepatrmných osobností, bídy a hrůzy i slavné dny vojen a vítězství, blahobyt, ale i těžké stíny let míru a pokoje, slavné bitvy i bitky a snesení zemských sněmů, osudové krise národa i všední starosti dne, krvavé převraty i drobné příhody z ulice, okázalé popra- vy i úkladné vraždy a zase lidové i dvorské slavnosti, léta zámožnosti i pohromy, způsobené živly, spekulací i rozpoutáním vášní plemen- ných, stranických i konfesijních... A líčí je často s bezprostředností a zevrubností novináře a s mocným zabarvením citovým: vypravo- vání provázejí vroucími modlitbami díků i výkřiky úzkostí, tklivými projevy žalu a hoře i jásotem radosti, těšivými proroctvími, ale i vzru- šenými kletbami a škádlivým i tvrdým posměchem. Dějinné události i osobnosti tragického zápasu husitského, který postavil proti Čechám celý takřka svět a uvrhl je v dvojí mnohaleté války a na sám pokraj rozvratu a zkázy, jsou tu vyličovány, ale zároveň i souzeny pokolením současným i pozdějším, takže nám odhalují mnoho z toho, co tolik uniká historikovi, z veřejného mínění doby. Toť hlavní půvab i cena Starých letopisů, která nás smiřuje i s bolestnou skutečností, že se nám dochovaly v podobě dosti chatrné. Staré letopisy nejsou dílem jednotlivce, nýbrž pracovalo o nich několik pokolení. Palacký pěkně praví, že jako celek slušněji dílem národa a věku svého vůbec, nežli zvláštních osob některých nazváni býti mohou. Podobají se v tom budově, která prošla několikerou pře- stavbou, než nabyla konečné podoby. Každé pokolení si ji přizpůso- bilo vlastním potřebám: tu něco vybouralo, tu zase přistavělo. Původ- ní podoba budovy vzala takto téměř úplně za své. Nejinak zanikli samostatní spisovatelé naší kroniky v přerozmanitých úpravách po- kračovatelů a marná je většinou námaha a úsilí po odkrytí původní podoby jejich sepsání. A jména jejich, ta zapadla namnoze navždy. Jen výminečně se podaří rozeznat aspoň od sebe práce jednotlivých spisovatelů. Jeť kronika dochována v množství rukopisů, ale skoro žádný se
Národní kronika husitského věku, které Palacký dal název Starých letopisů českých, je jednou z nejvzácnějších památek husitské kul- tury. Nikde snad není možno studovati ji pěkněji nežli v podivuhod- ném tomto obraze, kde pamětníci přerůzného stavu, věku i stran, du- chovní i válečníci, zemané a zvláště měšťané, líčí osudy státu, rodin a velikých i nepatrmných osobností, bídy a hrůzy i slavné dny vojen a vítězství, blahobyt, ale i těžké stíny let míru a pokoje, slavné bitvy i bitky a snesení zemských sněmů, osudové krise národa i všední starosti dne, krvavé převraty i drobné příhody z ulice, okázalé popra- vy i úkladné vraždy a zase lidové i dvorské slavnosti, léta zámožnosti i pohromy, způsobené živly, spekulací i rozpoutáním vášní plemen- ných, stranických i konfesijních... A líčí je často s bezprostředností a zevrubností novináře a s mocným zabarvením citovým: vypravo- vání provázejí vroucími modlitbami díků i výkřiky úzkostí, tklivými projevy žalu a hoře i jásotem radosti, těšivými proroctvími, ale i vzru- šenými kletbami a škádlivým i tvrdým posměchem. Dějinné události i osobnosti tragického zápasu husitského, který postavil proti Čechám celý takřka svět a uvrhl je v dvojí mnohaleté války a na sám pokraj rozvratu a zkázy, jsou tu vyličovány, ale zároveň i souzeny pokolením současným i pozdějším, takže nám odhalují mnoho z toho, co tolik uniká historikovi, z veřejného mínění doby. Toť hlavní půvab i cena Starých letopisů, která nás smiřuje i s bolestnou skutečností, že se nám dochovaly v podobě dosti chatrné. Staré letopisy nejsou dílem jednotlivce, nýbrž pracovalo o nich několik pokolení. Palacký pěkně praví, že jako celek slušněji dílem národa a věku svého vůbec, nežli zvláštních osob některých nazváni býti mohou. Podobají se v tom budově, která prošla několikerou pře- stavbou, než nabyla konečné podoby. Každé pokolení si ji přizpůso- bilo vlastním potřebám: tu něco vybouralo, tu zase přistavělo. Původ- ní podoba budovy vzala takto téměř úplně za své. Nejinak zanikli samostatní spisovatelé naší kroniky v přerozmanitých úpravách po- kračovatelů a marná je většinou námaha a úsilí po odkrytí původní podoby jejich sepsání. A jména jejich, ta zapadla namnoze navždy. Jen výminečně se podaří rozeznat aspoň od sebe práce jednotlivých spisovatelů. Jeť kronika dochována v množství rukopisů, ale skoro žádný se
Strana II
neshoduje úplně s druhým. Každý téměř písař byl aspoň poněkud také spisovatelem, přidávaje ke své předloze vlastní poznámky nebo vzpomínky a vynechávaje, co se mu nehodilo nebo nezdálo zajíma- vým. To velice ztěžuje studium kroniky jako literárního díla a zejména ovšem zpřístupnění tiskem. Pokusy o to dějí se nicméně pro neoby- čejnou cenu Starých letopisů od samých počátků našeho národního obrození a jsou spiaty se jmény dvou našich největších buditelů. Byl to především sám patriarcha našeho obrození Jos. Dobrov- ský, kdo se prvý přičiňoval o to, aby vzácný ten poklad naší národní kultury byl vědecky zpřístupněn. Vydal nejprve sám nejstarší znění Letopisů,1) když pak nalezl ve Stokholmě text pozdější, podrobně jej popsal a doporučil jeho vydání.2) Přispěl potom jeho přepisem J. N. Zimmermannovi, když se 1819 ujal vydání dvou jiných textů.3) Ale brzy nato přišel do Prahy mladý Palacký a Dobrovský chopil se ihned vítané příležitosti a přiměl mladého žáka, aby se uvázal v úplné a kritické vydání Letopisů. Vyšlo 1829 krátce po skonu Dobrovského nákladem Král. čes. společnosti nauk s názvem Staříletopisové čeští od roku 1378 do 1527 v statném svazku o 560 stra- nách.4) Je to podivuhodný výkon edičního umění. Palacký užil neméně než 18 či 19 rukopisů naší kroniky“) a zahrnul do své edice vše pod- statné z nesmírného bohatství tolika různých textů důmyslným roz- ložením Letopisů na 1143 odstavce, v jejichž záhlaví vždy udává, ze kterého z textů odstavec pochází. Podařilo se mu tak zachytit do knihy obrovskou sílu dat i faktů a podat zároveň dosti výstižný obraz jednotlivých textů; znamenitý úvod, zdokonalený ještě brzy nato v příslušné kapitole skvělého díla o našem středověkém dějepisec- 1) Scriptores rerum Bohemicarum II, 1784, 448—86. Je to Palackého text A. 2) Litterarische Nachrichten von einer ... Reise nach Schweden und Russland (1796) str. 47—52. Běží o text F, důležitý, jak upozorňuje Dobrovský, tím, že má do- datky. Rukopis byl přepsán 1819 V. Hankou pro Národní museum (značka III F 9) a vrácen 1878 s jinými rukopisy ze švédské kořisti do archivu země moravské v Brně. 3) Vyšlo s názvem Pokračování kronyky Beneše z Hořovic a obsahuje (str. 1 až 78) znění E podle přepisu Boleluckého v ruk. Národ. a univ. knihovny pražské XV D 6, doplněné varianty ruk. F a G a pokračováním podle textu P (str. 73—96), jakož i text b (str. 96—119). 4) Vydání Palackého, které vyšlo 15. března a bylo oznámeno brzy nato několi- kráte v Praž. Novinách, cituji zkratkou SL, při čemž číslice označují odstavce, nikoli stránky. O tom, jak k edici přispěl Dobrovský a o jiných podrobnostech viz můj článek Z musejních i jiných rukopisů Starých letopisů v Čas. Národ. musea 102, 1928, 209 a d., který označuji dále heslem: můj článek; Dobrovský navrhl vydání 26. března 1823, když museum dostalo text K (Jos. Hanuš, Národní museum II, 225). 5) Palacký je označil písmeny A—O, a i b, stáhl však v jedno text B a X a ne- rozlišil dvojí text v ruk. Národ. musea V E 89, který označuje jako O, ač by vlastně náležel hned za text K. Z druhého, který zabírá v ruk. 1. 226—42b a léta 1457—83, otiskl Palacký jen odstavec o vzniku kalicha (str. 472—3 v pozn.) a pak veršovaný kus na str. 486—502. II
neshoduje úplně s druhým. Každý téměř písař byl aspoň poněkud také spisovatelem, přidávaje ke své předloze vlastní poznámky nebo vzpomínky a vynechávaje, co se mu nehodilo nebo nezdálo zajíma- vým. To velice ztěžuje studium kroniky jako literárního díla a zejména ovšem zpřístupnění tiskem. Pokusy o to dějí se nicméně pro neoby- čejnou cenu Starých letopisů od samých počátků našeho národního obrození a jsou spiaty se jmény dvou našich největších buditelů. Byl to především sám patriarcha našeho obrození Jos. Dobrov- ský, kdo se prvý přičiňoval o to, aby vzácný ten poklad naší národní kultury byl vědecky zpřístupněn. Vydal nejprve sám nejstarší znění Letopisů,1) když pak nalezl ve Stokholmě text pozdější, podrobně jej popsal a doporučil jeho vydání.2) Přispěl potom jeho přepisem J. N. Zimmermannovi, když se 1819 ujal vydání dvou jiných textů.3) Ale brzy nato přišel do Prahy mladý Palacký a Dobrovský chopil se ihned vítané příležitosti a přiměl mladého žáka, aby se uvázal v úplné a kritické vydání Letopisů. Vyšlo 1829 krátce po skonu Dobrovského nákladem Král. čes. společnosti nauk s názvem Staříletopisové čeští od roku 1378 do 1527 v statném svazku o 560 stra- nách.4) Je to podivuhodný výkon edičního umění. Palacký užil neméně než 18 či 19 rukopisů naší kroniky“) a zahrnul do své edice vše pod- statné z nesmírného bohatství tolika různých textů důmyslným roz- ložením Letopisů na 1143 odstavce, v jejichž záhlaví vždy udává, ze kterého z textů odstavec pochází. Podařilo se mu tak zachytit do knihy obrovskou sílu dat i faktů a podat zároveň dosti výstižný obraz jednotlivých textů; znamenitý úvod, zdokonalený ještě brzy nato v příslušné kapitole skvělého díla o našem středověkém dějepisec- 1) Scriptores rerum Bohemicarum II, 1784, 448—86. Je to Palackého text A. 2) Litterarische Nachrichten von einer ... Reise nach Schweden und Russland (1796) str. 47—52. Běží o text F, důležitý, jak upozorňuje Dobrovský, tím, že má do- datky. Rukopis byl přepsán 1819 V. Hankou pro Národní museum (značka III F 9) a vrácen 1878 s jinými rukopisy ze švédské kořisti do archivu země moravské v Brně. 3) Vyšlo s názvem Pokračování kronyky Beneše z Hořovic a obsahuje (str. 1 až 78) znění E podle přepisu Boleluckého v ruk. Národ. a univ. knihovny pražské XV D 6, doplněné varianty ruk. F a G a pokračováním podle textu P (str. 73—96), jakož i text b (str. 96—119). 4) Vydání Palackého, které vyšlo 15. března a bylo oznámeno brzy nato několi- kráte v Praž. Novinách, cituji zkratkou SL, při čemž číslice označují odstavce, nikoli stránky. O tom, jak k edici přispěl Dobrovský a o jiných podrobnostech viz můj článek Z musejních i jiných rukopisů Starých letopisů v Čas. Národ. musea 102, 1928, 209 a d., který označuji dále heslem: můj článek; Dobrovský navrhl vydání 26. března 1823, když museum dostalo text K (Jos. Hanuš, Národní museum II, 225). 5) Palacký je označil písmeny A—O, a i b, stáhl však v jedno text B a X a ne- rozlišil dvojí text v ruk. Národ. musea V E 89, který označuje jako O, ač by vlastně náležel hned za text K. Z druhého, který zabírá v ruk. 1. 226—42b a léta 1457—83, otiskl Palacký jen odstavec o vzniku kalicha (str. 472—3 v pozn.) a pak veršovaný kus na str. 486—502. II
Strana III
tví,6) vykládá nadto ponenáhlý růst a genesi Letopisů. Teprve dnes, po více než sto letech, vynikají také některé nedostatky dila Palac- kého. Vidíme, jak z úsporých důvodů obětovalo nejednu pěknou zprá- vu dosahu jen místního nebo nejednu větu, která nepřináší sice nové datum, zato však výrazný odstín nebo poloosobní poznámku někte- rého z hojných spisovatelů, kteří o díle na sto let pracovali; Letopisy pozbyly tím nemálo barvitosti a svěžesti. Z týchž důvodů podává Pa- lacký v příloze jen zcela skrovný výběr z hojných a velecenných se- psání a projevů, pojatých do kroniky pozdějšími redaktory, a což vlastně bylo ještě horší, neupozorňuje skoro nikde na takovéto vý- pustky. Ale edice utrpěla snad ještě více tím, že tvrdá censura metter- nichovská vyškrtala Palackému velmi důkladně všecky věty poněkud jen choulostivé církevně nebo národnostně, ano i zmínku tak nevin- nou, jako že císař Zikmund byl potrestán smrtelnou chorobou za po- pravu, kterou dal provésti na sirotčím hejtmanu Janu Roháčovi. Cen- sura — a to přesto, že se Palacký uchýlil raději až do Vídně, kde měl dobrého známého v B. Kopitarovi — vyškrtla dokonce věty, které pro- šly před několika lety u Zimmermanna... Neméně citelně postihl dílo Palackého jako každou lidskou práci pokrok našeho poznání, zvláště nálezy nových rukopisů Starých leto- pisů. Hned Palacký sám nemohl pro jejich nepřístupnost užíti dvou důležitých textů, známých již Dobrovskému.*) Pozdější léta vynesla pak na světlo zase několik jiných, v tom zejména dva neuberské (text S a Sa), a prohloubila také naše vědění hlubším prozkoumáním textů hlavně prof. J. V. Šimákem, jeho průpravnými pracemi pro nové kri- tické vydání, určené do sbírky Pramenů dějin českých. Vydání to, které rukopisy nově nalezené i stupňované požadavky ediční činí úkolem mnohem ještě obtížnějším, nežli byl úkol Palac- kého, bude asi pro svůj rozsah i nákladnost přístupné, až na ně dojde, jen úzkému kruhu čtenářů. To a zejména bolestná skutečnost, že tak vzácná památka národní kultury je dnes, po úplném rozebrání Palac- kého edice před dávnými lety, nedostupná širokým vrstvám národa, vedlo k rozhodnutí zpřístupnit aspoň zatím úplně jeden z hlavních textů Starých letopisů. Vybrán k tomu text R, vratislavský, který pro tento účel doporučuje několik okolností, jak vysvitne z výkladu o jeho vzniku. Zahrnuje české dějiny v rozpětí let 1378 až 1471, od smrti cí- saře Karla po skon krále Jiřího, a vypisuje časy krále Václava IV., 6) Würdigung der alten böhmischen Geschichtsschreiber (1830) str. 259—61. O řádění censury v Palackého vydání, jak o tom hovořím dále, můj článek 211. 7) Vratislavského a oseckého. Tyto i ostatní rukopisy dostaly označení dalších písmen P až Z a jsou přístupné v přepisech, pořízených pro Historický spolek. Viz o nich Jos. Pekaře, Žižka a jeho doba II, 1928, str. 141 a d., 255 a d. a můj článek 211 a d., jakož i níže. III
tví,6) vykládá nadto ponenáhlý růst a genesi Letopisů. Teprve dnes, po více než sto letech, vynikají také některé nedostatky dila Palac- kého. Vidíme, jak z úsporých důvodů obětovalo nejednu pěknou zprá- vu dosahu jen místního nebo nejednu větu, která nepřináší sice nové datum, zato však výrazný odstín nebo poloosobní poznámku někte- rého z hojných spisovatelů, kteří o díle na sto let pracovali; Letopisy pozbyly tím nemálo barvitosti a svěžesti. Z týchž důvodů podává Pa- lacký v příloze jen zcela skrovný výběr z hojných a velecenných se- psání a projevů, pojatých do kroniky pozdějšími redaktory, a což vlastně bylo ještě horší, neupozorňuje skoro nikde na takovéto vý- pustky. Ale edice utrpěla snad ještě více tím, že tvrdá censura metter- nichovská vyškrtala Palackému velmi důkladně všecky věty poněkud jen choulostivé církevně nebo národnostně, ano i zmínku tak nevin- nou, jako že císař Zikmund byl potrestán smrtelnou chorobou za po- pravu, kterou dal provésti na sirotčím hejtmanu Janu Roháčovi. Cen- sura — a to přesto, že se Palacký uchýlil raději až do Vídně, kde měl dobrého známého v B. Kopitarovi — vyškrtla dokonce věty, které pro- šly před několika lety u Zimmermanna... Neméně citelně postihl dílo Palackého jako každou lidskou práci pokrok našeho poznání, zvláště nálezy nových rukopisů Starých leto- pisů. Hned Palacký sám nemohl pro jejich nepřístupnost užíti dvou důležitých textů, známých již Dobrovskému.*) Pozdější léta vynesla pak na světlo zase několik jiných, v tom zejména dva neuberské (text S a Sa), a prohloubila také naše vědění hlubším prozkoumáním textů hlavně prof. J. V. Šimákem, jeho průpravnými pracemi pro nové kri- tické vydání, určené do sbírky Pramenů dějin českých. Vydání to, které rukopisy nově nalezené i stupňované požadavky ediční činí úkolem mnohem ještě obtížnějším, nežli byl úkol Palac- kého, bude asi pro svůj rozsah i nákladnost přístupné, až na ně dojde, jen úzkému kruhu čtenářů. To a zejména bolestná skutečnost, že tak vzácná památka národní kultury je dnes, po úplném rozebrání Palac- kého edice před dávnými lety, nedostupná širokým vrstvám národa, vedlo k rozhodnutí zpřístupnit aspoň zatím úplně jeden z hlavních textů Starých letopisů. Vybrán k tomu text R, vratislavský, který pro tento účel doporučuje několik okolností, jak vysvitne z výkladu o jeho vzniku. Zahrnuje české dějiny v rozpětí let 1378 až 1471, od smrti cí- saře Karla po skon krále Jiřího, a vypisuje časy krále Václava IV., 6) Würdigung der alten böhmischen Geschichtsschreiber (1830) str. 259—61. O řádění censury v Palackého vydání, jak o tom hovořím dále, můj článek 211. 7) Vratislavského a oseckého. Tyto i ostatní rukopisy dostaly označení dalších písmen P až Z a jsou přístupné v přepisech, pořízených pro Historický spolek. Viz o nich Jos. Pekaře, Žižka a jeho doba II, 1928, str. 141 a d., 255 a d. a můj článek 211 a d., jakož i níže. III
Strana IV
osudy husitské revoluce i její dozvuky a konečně vládu i zápas husit- ského krále Jiřího, tedy století, které náleží v našich dějinách k nej- dramatičtějším. Základy, na nichž vyrostl text rukopisu vratislavského a Staré leto- pisy vůbec, položil neznámý měštan pražský ve velkém roce 1431. Bylo to zřejmě radostné vzrušení nad žalostným zhroucením páté kři- žácké výpravy u Domažlic 14. srpna 1431 a vědomí historického do- sahu této památné chvíle, co mu vnuklo myšlenku přehlédnout bouř- livý průběh tolikatého zápasu husitské revoluce s církví a jejími spo- jenci a dáti svoje sepsání na veřejnost. I když válka nebyla ještě u konce, cítil každý, že pád podniku tak obrovského, jako byla tato vý- prava křižácká, nutně znamená konečný obrat k míru, a to navázáním jednání s koncilem basilejským, jenž se právě scházel. Ten zajisté bude třeba soudit papeže, jak připomíná sám spisovatel, nesmiřitel- ného toho původce ztroskotané výpravy. Novoměstský kancléř M. Va- vřinec z Březové napsal na oslavu domažlického vítězství jásavou Báseň slavné koruny české. Náš neznámý vydal asi v ty dny svoji kroniku, kterou ukončil zprávou o pražských slavnostech na poděko- vání za vítězství a kterou čekala budoucnost zcela neobyčejná. Není to práce, jež by si byla vybrala za předmět jediné osudy re- voluce. Vlastní své sepsání o revoluci navazuje na stručnou Cro- nica Bohemorum, kterou ještě dávno před výbuchem revoluce sestavil z dvorských dějepisců císaře Karla, Pulkavy a Krabice z Veit- mile, i z kanovníka Františka asi r. 1395 neznámý křižovník a jež byla potom různými písaři prodlužována hluboko do let revoluce.3) Praž- ský náš husita se mohl, jak se zdá, opřít o vlastní zápisky a splnil svůj úkol způsobem celkem zdařilým: seznamenal dosti pěkně všecky dů- ležitější, zvláště ovšem vojenské, události z revolučního dvanáctiletí 1419—1431, a to v duchu otevřeně husitském.3) Zázrakem mu připadá, když vítězí husité na Žižkově, pod Vyšehradem i u Ústí, a vypravo- vání o velkém dnu domažlickém ukončuje děkovnou modlitbou Bohu, 8) Je dochována v osmi rukopisech, které se shodují celkem asi do vzpomenu- tého roku, a byla vydána již 1774 G. Dobnerem v Monumenta Bohemiae historica III, 43—71, a to podle textu stehlíkovského v dnešním ruk. Národ. musea VIII F 49, kde sahá do r. 1438. Rozbor tohoto znění podal Dobner str. 30—2, dvou ruk. Třeboň- ských F. Mareš v Čes. Čas. histor. 5, 1899, 137 a d., šesti pak J. V. Šimák, Studie ke starým letopisům čes. ve Věst. Čes. akademie XXVII, 1918, 179 a d. V mus. ruk. VII D 20 1. 124b—9b se končí r. 1416, v ruk. Národní knih. ve Vídni 3282 1. 8—18b jde do r. 1424 (snímky jeho v Stát. histor. ústavě). Podobné jsou letopisy z let 1344—1439, vydané Meinertem z ruk. dnes brněnského; o nich Bretholz, Chronik des Cosmas (1923) úvod str. LIV. 2) Původní znění, jehož rozsah určuji podle toho, odkud se texty rozcházejí, je nezvěstné, ale uchovalo je t. zv. Chronicon Treboniense, vydané Höflerem, Ge- schichtsschreiber der hussit. Bewegung I, 1856, 50—61, kde dále (str. 61—3) pokra- čuje až do července 1432 resp. 1433. IV
osudy husitské revoluce i její dozvuky a konečně vládu i zápas husit- ského krále Jiřího, tedy století, které náleží v našich dějinách k nej- dramatičtějším. Základy, na nichž vyrostl text rukopisu vratislavského a Staré leto- pisy vůbec, položil neznámý měštan pražský ve velkém roce 1431. Bylo to zřejmě radostné vzrušení nad žalostným zhroucením páté kři- žácké výpravy u Domažlic 14. srpna 1431 a vědomí historického do- sahu této památné chvíle, co mu vnuklo myšlenku přehlédnout bouř- livý průběh tolikatého zápasu husitské revoluce s církví a jejími spo- jenci a dáti svoje sepsání na veřejnost. I když válka nebyla ještě u konce, cítil každý, že pád podniku tak obrovského, jako byla tato vý- prava křižácká, nutně znamená konečný obrat k míru, a to navázáním jednání s koncilem basilejským, jenž se právě scházel. Ten zajisté bude třeba soudit papeže, jak připomíná sám spisovatel, nesmiřitel- ného toho původce ztroskotané výpravy. Novoměstský kancléř M. Va- vřinec z Březové napsal na oslavu domažlického vítězství jásavou Báseň slavné koruny české. Náš neznámý vydal asi v ty dny svoji kroniku, kterou ukončil zprávou o pražských slavnostech na poděko- vání za vítězství a kterou čekala budoucnost zcela neobyčejná. Není to práce, jež by si byla vybrala za předmět jediné osudy re- voluce. Vlastní své sepsání o revoluci navazuje na stručnou Cro- nica Bohemorum, kterou ještě dávno před výbuchem revoluce sestavil z dvorských dějepisců císaře Karla, Pulkavy a Krabice z Veit- mile, i z kanovníka Františka asi r. 1395 neznámý křižovník a jež byla potom různými písaři prodlužována hluboko do let revoluce.3) Praž- ský náš husita se mohl, jak se zdá, opřít o vlastní zápisky a splnil svůj úkol způsobem celkem zdařilým: seznamenal dosti pěkně všecky dů- ležitější, zvláště ovšem vojenské, události z revolučního dvanáctiletí 1419—1431, a to v duchu otevřeně husitském.3) Zázrakem mu připadá, když vítězí husité na Žižkově, pod Vyšehradem i u Ústí, a vypravo- vání o velkém dnu domažlickém ukončuje děkovnou modlitbou Bohu, 8) Je dochována v osmi rukopisech, které se shodují celkem asi do vzpomenu- tého roku, a byla vydána již 1774 G. Dobnerem v Monumenta Bohemiae historica III, 43—71, a to podle textu stehlíkovského v dnešním ruk. Národ. musea VIII F 49, kde sahá do r. 1438. Rozbor tohoto znění podal Dobner str. 30—2, dvou ruk. Třeboň- ských F. Mareš v Čes. Čas. histor. 5, 1899, 137 a d., šesti pak J. V. Šimák, Studie ke starým letopisům čes. ve Věst. Čes. akademie XXVII, 1918, 179 a d. V mus. ruk. VII D 20 1. 124b—9b se končí r. 1416, v ruk. Národní knih. ve Vídni 3282 1. 8—18b jde do r. 1424 (snímky jeho v Stát. histor. ústavě). Podobné jsou letopisy z let 1344—1439, vydané Meinertem z ruk. dnes brněnského; o nich Bretholz, Chronik des Cosmas (1923) úvod str. LIV. 2) Původní znění, jehož rozsah určuji podle toho, odkud se texty rozcházejí, je nezvěstné, ale uchovalo je t. zv. Chronicon Treboniense, vydané Höflerem, Ge- schichtsschreiber der hussit. Bewegung I, 1856, 50—61, kde dále (str. 61—3) pokra- čuje až do července 1432 resp. 1433. IV
Strana V
že zpupnost nepřátel potlačil a zetřel. V popředí jeho zájmu stojí arci Praha. Z vlastních osudů neprozradí však pranic. Jen podle zabarvení, v jakém líčí některé příběhy, poznáme, že náleží k pražské pravici, ke křídlu Příbramovu, jež utrpělo 1427 nemalou porážku nezdarem po- kusu o převrat, podniknutý proti straně Rokycanově; způsobilť nezdar ten pád knížete Korybuta a odchod M. J. Příbrama do vyhnanství. Spi- sovatel se však varuje útoků na odpůrce, zejména na Rokycanu. Snad ho s ním mezitím smířila Rokycanova nedávná srážka s Tábory, proti nimž stojí ovšem nepřátelsky. Jen narážkou, srozumitelnou pouze za- svěceným,10) naznačí, že původce převratu z r. 1427 obviňuje z pod- vodu. Spisek přišel asi velmi vhod veřejnosti, zvláště pokud byla stej- ného smýšlení politického, a rychle se rozšířil. Spisovatel mohl jej uveřejnit ještě asi několikrát prodloužený a také ve znění českém. Toto zpracování se dožilo ještě více vydání 1) a stalo se základem Sta- rých letopisů. Neobyčejný ten úspěch přiměl potom asi v letech čtyřicátých sta- rého pamětníka časů krále Václava i husitské revoluce, aby se chopil péra a pražskou kroniku zpracoval v kroniku let 1378—1440. 129 Práci zaokrouhlil i literárně tím, že ji zahájil zvláštní předmluvou,2) která kroniku prohlašuje za pokračování oblíbené světové kroniky zv. Martiniani, českého to vzdělání německého zpracování nejrozšíře- nější světové kroniky pozdního středověku z péra dominikána Martina z Opavy, pořízeného štrasburským kanovníkem Jakubem Twingerem z Königshofen, jež převedl do češtiny zcestovalý rytíř doby Václa- va IV. Beneš z Hořovic.13) Tato kronika let 1378—1440 je, jak praví Pa- lacký, hlavní text Starých letopisů a pochází nejspíše od významné osobnosti husitské revoluce Matyáše Loudy z Chlumčan († 1460). Skladatel kroniky náleží témuž směru jako pražský letopisec a píše 10) Slovy: Signa, qualiter litteras finxerunt, maje zřejmě na mysli listy, jejichž zachycení vyzradilo přípravy na převrat. Jak si to vyložil zpracovatel textu D Sta- rých letopisů, otiskl K. Kroíta v ČČH 5, 1899, 250 pozn. 11) V kapitulním ruk. H VI, 3 1. 252—63b, odkudž je vydal Dobrovský, sahá do r. 1432 (text A). v brněnském, kdysi stokholmském, popsaném B. Dudíkem, For- schungen in Schweden, 1853, 399—402, do počátku 1434 (text Q). v musejním IV E 29 1. 243—52 do 1437 (text a), v historických snůškách pánů z Práchňan, vydaných A. Rezkem, Paměti Mik. Dačického z Heslova I, 1878, str. 7—28, do 1438 a v někdej- ším děčínském 116, dnes universitním ruk. XIX B 26 dokonce do 1440 (text D). Vět- šina těchto znění pochází nejspíše ještě od samého autora. Všecka vznikla jistě v Praze, neboť zapisují skoro jediné události, jež se přihodily v hlavním městě. 12) SL str. 1—2. Je to Palackého text E, o jehož vydání v pozn. 3. 13) Povahu kroniky Martiniani, vydané ještě v XV. stol. tiskem, zjistil Dobrov- ský, Litterarisches Magazin, 1786, II, 146 a d., kdež zároveň sliboval rozbor textu E. zmařený asi zánikem časopisu. O kronice Twingerově Ottokar Lorenz, Deutsch- lands Geschichtsquellen im Mittelalter I, 3 1886, 45 a d. a Max Jansen, Historio- graphie und Quellen der dt. Geschichte bis 15002. 1914, 94. Původní znění díla Beneše z Hořovic je v mus. ruk. IV E 29.
že zpupnost nepřátel potlačil a zetřel. V popředí jeho zájmu stojí arci Praha. Z vlastních osudů neprozradí však pranic. Jen podle zabarvení, v jakém líčí některé příběhy, poznáme, že náleží k pražské pravici, ke křídlu Příbramovu, jež utrpělo 1427 nemalou porážku nezdarem po- kusu o převrat, podniknutý proti straně Rokycanově; způsobilť nezdar ten pád knížete Korybuta a odchod M. J. Příbrama do vyhnanství. Spi- sovatel se však varuje útoků na odpůrce, zejména na Rokycanu. Snad ho s ním mezitím smířila Rokycanova nedávná srážka s Tábory, proti nimž stojí ovšem nepřátelsky. Jen narážkou, srozumitelnou pouze za- svěceným,10) naznačí, že původce převratu z r. 1427 obviňuje z pod- vodu. Spisek přišel asi velmi vhod veřejnosti, zvláště pokud byla stej- ného smýšlení politického, a rychle se rozšířil. Spisovatel mohl jej uveřejnit ještě asi několikrát prodloužený a také ve znění českém. Toto zpracování se dožilo ještě více vydání 1) a stalo se základem Sta- rých letopisů. Neobyčejný ten úspěch přiměl potom asi v letech čtyřicátých sta- rého pamětníka časů krále Václava i husitské revoluce, aby se chopil péra a pražskou kroniku zpracoval v kroniku let 1378—1440. 129 Práci zaokrouhlil i literárně tím, že ji zahájil zvláštní předmluvou,2) která kroniku prohlašuje za pokračování oblíbené světové kroniky zv. Martiniani, českého to vzdělání německého zpracování nejrozšíře- nější světové kroniky pozdního středověku z péra dominikána Martina z Opavy, pořízeného štrasburským kanovníkem Jakubem Twingerem z Königshofen, jež převedl do češtiny zcestovalý rytíř doby Václa- va IV. Beneš z Hořovic.13) Tato kronika let 1378—1440 je, jak praví Pa- lacký, hlavní text Starých letopisů a pochází nejspíše od významné osobnosti husitské revoluce Matyáše Loudy z Chlumčan († 1460). Skladatel kroniky náleží témuž směru jako pražský letopisec a píše 10) Slovy: Signa, qualiter litteras finxerunt, maje zřejmě na mysli listy, jejichž zachycení vyzradilo přípravy na převrat. Jak si to vyložil zpracovatel textu D Sta- rých letopisů, otiskl K. Kroíta v ČČH 5, 1899, 250 pozn. 11) V kapitulním ruk. H VI, 3 1. 252—63b, odkudž je vydal Dobrovský, sahá do r. 1432 (text A). v brněnském, kdysi stokholmském, popsaném B. Dudíkem, For- schungen in Schweden, 1853, 399—402, do počátku 1434 (text Q). v musejním IV E 29 1. 243—52 do 1437 (text a), v historických snůškách pánů z Práchňan, vydaných A. Rezkem, Paměti Mik. Dačického z Heslova I, 1878, str. 7—28, do 1438 a v někdej- ším děčínském 116, dnes universitním ruk. XIX B 26 dokonce do 1440 (text D). Vět- šina těchto znění pochází nejspíše ještě od samého autora. Všecka vznikla jistě v Praze, neboť zapisují skoro jediné události, jež se přihodily v hlavním městě. 12) SL str. 1—2. Je to Palackého text E, o jehož vydání v pozn. 3. 13) Povahu kroniky Martiniani, vydané ještě v XV. stol. tiskem, zjistil Dobrov- ský, Litterarisches Magazin, 1786, II, 146 a d., kdež zároveň sliboval rozbor textu E. zmařený asi zánikem časopisu. O kronice Twingerově Ottokar Lorenz, Deutsch- lands Geschichtsquellen im Mittelalter I, 3 1886, 45 a d. a Max Jansen, Historio- graphie und Quellen der dt. Geschichte bis 15002. 1914, 94. Původní znění díla Beneše z Hořovic je v mus. ruk. IV E 29.
Strana VI
taktéž v Praze, kde zatím konservativní směr zcela ovládl. To je dílo pohromy lipanské a návratu císaře Zikmunda na otcovský trůn. Zik- mund vypudil z hlavního města muže strany rozhodné, jako byl Roky- cana, a vydal je husitské pravici, která je pak podržela přes deset let, do r. 1448; k ní patřil i náš kronikář.14) Co snad v kronice překvapí nejvíce, je to, že ony části letopisecké předlohy, kde bychom se na- dáli změn i doplňků nejvíce, t. j. dobu vlastní revoluce, najdeme skoro beze změny. Jen tu a tam podtrhne kronikář konservativní svoje sym- patie a antipatie, je zde však ku podivu tak skoupý ve zmínkách o sobě samém, že je téměř nemožno povědět, kde že prožil památná ta léta. Poznamenává k dobytí Prachatic, že tu Žižka »pohříchu mnoho lidí spálil«, krveprolití chomutovské charakterisuje poznámkou, »že tu se nejprve okrvavili a nejvíce«, a škody pogromu po stětí Želiv- ského srovnává nehorázně se ztrátami, jaké Praze způsobil Zikmund, když ji 1420 obléhal. O sobě však vzpomíná toliko, že navštívil M. Křiš- ťana z Prachatic, když byl po onom nezdařeném převratě r. 1427 uvěz- něn, a pak rozmluvy, kterou měl patrně hned po bitvě u Ústí r. 1426 s Bohuňkem z Rabštejna, jenž prý velmi trpce litoval nerozumu, že Tá- boři v bitvě nedovolili jímat, nýbrž vše pobíjeli. Tato skoupost kon- trastuje nápadně s hovorností, kterou postihujeme v kronice do roku 1420. Zde najdeme cenné vypravování o časech Václava IV., o boji o Kutnohorský dekret, o odpustkové bouři r. 1412, o převratě prove- deném na rožmberských panstvích ve prospěch husitů r. 1417 a o vý- pravě jihočeských sborů na pomoc Praze počátkem listopadu r. 1419, jakož i o boji o hlavní město tehdy i rok na to.15) Dráha, o níž svědčí tyto vzpomínky, je věru neobyčejná. Dobu pů- sobení Husova prožil kronikář v Praze. R. 1417 shledáváme se s ním na Krumlově16) a v jižních Čechách zůstal až do vypuknutí revoluce. To ho přivedlo zase do Prahy, kde se účastní boje o ni a kde ho najde- me ještě, vlastně zase za obležení hlavního města Zikmundem. Pak uniká s obzoru, aby se v Praze mihl ještě 1427 a objevil zas až na sklonku let 30tých jako vystřízlivělý konservativec — on, který r. 1419 bojoval mezi pozdějšími Tábory... Zamyslíme-li se nad pohnutým tím osu- dem životním, ozve se v nás jistě otázka, zda překvapující málomluv- nost muže, jenž přece nemohl býti za velikých těch událostí v pozadí, nemá důvod v tom, že o zkušenostech z let revoluce mluviti nechce, a to proto, že léta ta prožil v táboře docela opačném, nežli v jakém za- kotvil nakonec? Výkladu tomu nasvědčuje hodně i to, že kronikář hned v předmluvě výslovně doznává, že leccos nepověděl, co napsati mohl, ano naznačuje, že se ani nepodepsal. »Neboť, jak dí, pohříchu 14) Přece však lituje 1438 popravy dvou měšťanů, obviněných ze spiknutí, a ne- věří obvinění (Zimmermannovo vydání 71. zde str. 81). 15) Níže str. 20, 6—7, 9—11, 17, 22—4. 16) Str. 17. VI
taktéž v Praze, kde zatím konservativní směr zcela ovládl. To je dílo pohromy lipanské a návratu císaře Zikmunda na otcovský trůn. Zik- mund vypudil z hlavního města muže strany rozhodné, jako byl Roky- cana, a vydal je husitské pravici, která je pak podržela přes deset let, do r. 1448; k ní patřil i náš kronikář.14) Co snad v kronice překvapí nejvíce, je to, že ony části letopisecké předlohy, kde bychom se na- dáli změn i doplňků nejvíce, t. j. dobu vlastní revoluce, najdeme skoro beze změny. Jen tu a tam podtrhne kronikář konservativní svoje sym- patie a antipatie, je zde však ku podivu tak skoupý ve zmínkách o sobě samém, že je téměř nemožno povědět, kde že prožil památná ta léta. Poznamenává k dobytí Prachatic, že tu Žižka »pohříchu mnoho lidí spálil«, krveprolití chomutovské charakterisuje poznámkou, »že tu se nejprve okrvavili a nejvíce«, a škody pogromu po stětí Želiv- ského srovnává nehorázně se ztrátami, jaké Praze způsobil Zikmund, když ji 1420 obléhal. O sobě však vzpomíná toliko, že navštívil M. Křiš- ťana z Prachatic, když byl po onom nezdařeném převratě r. 1427 uvěz- něn, a pak rozmluvy, kterou měl patrně hned po bitvě u Ústí r. 1426 s Bohuňkem z Rabštejna, jenž prý velmi trpce litoval nerozumu, že Tá- boři v bitvě nedovolili jímat, nýbrž vše pobíjeli. Tato skoupost kon- trastuje nápadně s hovorností, kterou postihujeme v kronice do roku 1420. Zde najdeme cenné vypravování o časech Václava IV., o boji o Kutnohorský dekret, o odpustkové bouři r. 1412, o převratě prove- deném na rožmberských panstvích ve prospěch husitů r. 1417 a o vý- pravě jihočeských sborů na pomoc Praze počátkem listopadu r. 1419, jakož i o boji o hlavní město tehdy i rok na to.15) Dráha, o níž svědčí tyto vzpomínky, je věru neobyčejná. Dobu pů- sobení Husova prožil kronikář v Praze. R. 1417 shledáváme se s ním na Krumlově16) a v jižních Čechách zůstal až do vypuknutí revoluce. To ho přivedlo zase do Prahy, kde se účastní boje o ni a kde ho najde- me ještě, vlastně zase za obležení hlavního města Zikmundem. Pak uniká s obzoru, aby se v Praze mihl ještě 1427 a objevil zas až na sklonku let 30tých jako vystřízlivělý konservativec — on, který r. 1419 bojoval mezi pozdějšími Tábory... Zamyslíme-li se nad pohnutým tím osu- dem životním, ozve se v nás jistě otázka, zda překvapující málomluv- nost muže, jenž přece nemohl býti za velikých těch událostí v pozadí, nemá důvod v tom, že o zkušenostech z let revoluce mluviti nechce, a to proto, že léta ta prožil v táboře docela opačném, nežli v jakém za- kotvil nakonec? Výkladu tomu nasvědčuje hodně i to, že kronikář hned v předmluvě výslovně doznává, že leccos nepověděl, co napsati mohl, ano naznačuje, že se ani nepodepsal. »Neboť, jak dí, pohříchu 14) Přece však lituje 1438 popravy dvou měšťanů, obviněných ze spiknutí, a ne- věří obvinění (Zimmermannovo vydání 71. zde str. 81). 15) Níže str. 20, 6—7, 9—11, 17, 22—4. 16) Str. 17. VI
Strana VII
mnozí ukrutníci a tyranové a zvláště stavu povýšeného povstali jsou, jimž jest těžko trpěti, což se o nich nebo o jich předcích co pravého poví, a mají ty v nenávisti a v nechuti, kdož ty věci skládají.« To vše se hodí výbomě na známého hejtmana táborského, pozdějšího však přeběhlíka do tábora reakce a měšťana pražského Matěje Loudu z Chlumčan. U něho pochopíme naráz, že se mu nechtělo hovořit o le- tech, která ztrávil mezi Tábory, a že tak učinil pouze o době, než se Táboři okrvavili... I to, že ze své táborské minulosti připomenul jen svoje setkání se sloupem reakce M. Křišťanem, kdežto zmínku o po- bytu v Praze, když tam byl r. 1421 přivezen u Rabí těžce zraněný Žiž- ka, zmínku, která se četla v dnes pohříchu nezvěstném znění, jež měl v rukou Balbín, že zas asi brzy potlačil.17) Záleželoť někdejšímu hejt- manovi táborskému mnoho na tom, aby ospravedlnil, že zapadl mezi Tábory, v očích reakce, k níž se přimkl po lipanské pohromě tak bez- výhradně, že dosáhl od Zikmunda úřadu hofrychtéře a splynul úplně s reakcí, které císař pomohl v Praze k veslu. Toť nepochybně hlavní cíl Loudovy práce. Kronika jeho, zdá se, kolovala v několikerém znění dosti snad od- chylném. Louda sám ji nejspíše přizpůsoboval politické situaci a po- nenáhlu doplňoval. Takové znění odchylné, a to asi až z polovice let 50tých,18) měl za základ nepochybně dnešní text F.10) Jeho před- loha, kterou jeho písař doplňuje znovu a znovu drobnostmi, jež čteme v E, je příznačná hlavně tím, že s objektivitou ještě studenější vykládá vznik bouře husitské hádkami o Mistrova kázání (str. 8), při tom však má navíc vřelé vypravování o Žižkově zázračném prý vítězství u Su- doměře a bitvě u Boru (str. 26, 36). Dvojí to vypravování psal nepo- chybně svědek očitý a tím může býti Louda nejspíše. I předmluva je přepracována, ale tak, že to sotva mohl učiníti kdo jiný než sám autor. Současně s Loudou žil v Praze za let pozikmundovské reakce jiný muž, jenž se velmi zasloužil o rozvoj a zdokonalení Starých letopisů. Jeho práce však nás nedošla pohříchu v podobě tak zachovalé jako Loudova. Je uchována pouze v pozdních kompilacích, které ji smísily s jinými živly tak, že by bylo mamé pokoušet se od odstranění cizího toho nánosu s ní, kdyby neběželo o osobnost, jež vynikne i odtud vý- raznými svými rysy. Pražské zápisky z let 1436—47, z doby, kdy se hlavní město dostalo do rukou tuhé reakce, než je z nich převratem 1448 vy- svobodil Jiří Poděbradský, upozorňují na sebe na štěstí hned deníko- vým takřka rázem. Byly zapisovány zřejmě hned po událostech, jak vyniká zvláště tam, kde zaznamenávají, jak do Prahy došly různé no- 17) O tom i o jiných podrobnostech a záhadách Loudovy kroniky v Čas. Nár. musea 1920, 6—9 a můj článek 215, p. 31. 18) Podle zmínky o Svojšovi níže str. 52. 19) Podrobnosti v mém článku 215. VII
mnozí ukrutníci a tyranové a zvláště stavu povýšeného povstali jsou, jimž jest těžko trpěti, což se o nich nebo o jich předcích co pravého poví, a mají ty v nenávisti a v nechuti, kdož ty věci skládají.« To vše se hodí výbomě na známého hejtmana táborského, pozdějšího však přeběhlíka do tábora reakce a měšťana pražského Matěje Loudu z Chlumčan. U něho pochopíme naráz, že se mu nechtělo hovořit o le- tech, která ztrávil mezi Tábory, a že tak učinil pouze o době, než se Táboři okrvavili... I to, že ze své táborské minulosti připomenul jen svoje setkání se sloupem reakce M. Křišťanem, kdežto zmínku o po- bytu v Praze, když tam byl r. 1421 přivezen u Rabí těžce zraněný Žiž- ka, zmínku, která se četla v dnes pohříchu nezvěstném znění, jež měl v rukou Balbín, že zas asi brzy potlačil.17) Záleželoť někdejšímu hejt- manovi táborskému mnoho na tom, aby ospravedlnil, že zapadl mezi Tábory, v očích reakce, k níž se přimkl po lipanské pohromě tak bez- výhradně, že dosáhl od Zikmunda úřadu hofrychtéře a splynul úplně s reakcí, které císař pomohl v Praze k veslu. Toť nepochybně hlavní cíl Loudovy práce. Kronika jeho, zdá se, kolovala v několikerém znění dosti snad od- chylném. Louda sám ji nejspíše přizpůsoboval politické situaci a po- nenáhlu doplňoval. Takové znění odchylné, a to asi až z polovice let 50tých,18) měl za základ nepochybně dnešní text F.10) Jeho před- loha, kterou jeho písař doplňuje znovu a znovu drobnostmi, jež čteme v E, je příznačná hlavně tím, že s objektivitou ještě studenější vykládá vznik bouře husitské hádkami o Mistrova kázání (str. 8), při tom však má navíc vřelé vypravování o Žižkově zázračném prý vítězství u Su- doměře a bitvě u Boru (str. 26, 36). Dvojí to vypravování psal nepo- chybně svědek očitý a tím může býti Louda nejspíše. I předmluva je přepracována, ale tak, že to sotva mohl učiníti kdo jiný než sám autor. Současně s Loudou žil v Praze za let pozikmundovské reakce jiný muž, jenž se velmi zasloužil o rozvoj a zdokonalení Starých letopisů. Jeho práce však nás nedošla pohříchu v podobě tak zachovalé jako Loudova. Je uchována pouze v pozdních kompilacích, které ji smísily s jinými živly tak, že by bylo mamé pokoušet se od odstranění cizího toho nánosu s ní, kdyby neběželo o osobnost, jež vynikne i odtud vý- raznými svými rysy. Pražské zápisky z let 1436—47, z doby, kdy se hlavní město dostalo do rukou tuhé reakce, než je z nich převratem 1448 vy- svobodil Jiří Poděbradský, upozorňují na sebe na štěstí hned deníko- vým takřka rázem. Byly zapisovány zřejmě hned po událostech, jak vyniká zvláště tam, kde zaznamenávají, jak do Prahy došly různé no- 17) O tom i o jiných podrobnostech a záhadách Loudovy kroniky v Čas. Nár. musea 1920, 6—9 a můj článek 215, p. 31. 18) Podle zmínky o Svojšovi níže str. 52. 19) Podrobnosti v mém článku 215. VII
Strana VIII
viny.20) Podle toho, že se opětovně zmiňují o schůzích na universitě, svolaných hlavně k vyslechnutí úředních přípisů, soudil Palacký (zdá se), že původcem zápisků byl asi člen některé koleje universitní. Nasvědčovala by tomu i pozornost, s níž si všímají i jiných událostí významných pro universitu. Neméně horlivě zapisují však oznámení pod. přípisů pražské obci a zprávy o jednání městské rady, ano za- jímají se živě i o změny v městských úřadech, a to nejen v kanceláři, ale i v ungeltě. Člověka světského prozrazuje i písatelův zájem o věci veřejné a usnesení sněmovní a obřadnost, s níž tituluje M. Rehoře z Prahy, málo věru sluší kolegovi. Daleko spíše muži oněch kruhů, prošlých sice namnoze také universitou, ale přece s ní spojených jen zájmem povinným nebo slušným, z kruhů, na něž spisovatel ukazuje patrně sám významnou poklonou, jakou jim vzdává v líčení slavnosti, taktéž ostatně polouniversitní, totiž instalace M. Petra Mladoňovice na faráře svatomichalského r. 1439. Čí přítomnost vytýká tu obzvláště, jsou »osadní měšťané znamenití a literátové«. Mezi nimi smíme nej- spíše hledat i jeho. Politicky, jak je za situace v Praze, za jaké píše, pochopitelno, je spisovatel příslušníkem husitské pravice, strany M. J. Příbrama, o němž opětovně hovoří, vždy s uctivou pozorností. Se stranou tou pojí ho nepřátelství jak k Táborům, tak i k svatovítské kapitule, že nedo- držuje kompaktáta. Tato úmluva je pro něho základním zákonem ná- boženským i státním. Ale blíží se ku podivu značně i husitskému stře- du, směru Rokycanovu, v úsilí o dokonání kompaktát vymožením po- tvrzení Rokycanova za arcibiskupa. Boj o to vstupoval do fáze roz- hodující právě ve chvíli, kdy zápisky náhle pohříchu ustávají.21) Pražské zápisky se končí pojednou v prosinci 1447, krátce před událostmi, jež způsobily pronikavý obrat v osudech Prahy i celé ze- mě. Z jara r. 1448 přibyl do Prahy papežský nuncius Carvajal a oká- zalá jeho nesmiřitelnost v otázce dokonání kompaktát, ano nemotorný jeho pokus o to, připravit husity o památnou tu smlouvu, vykoupenou tolika oběťmi krve i statků, pobouřily veřejné mínění tak, že nuncius bezděky upravil cestu energickému činu vůdce rozhodného husitství Jiřího Poděbradského: 3. září padla Praha takřka bez výstřelu do ru- kou vojska strany poděbradské, Rokycanovy, a konservativní směr husitský pozbyl ztrátou hlavního města největší své opory. Převrat ten došel odrazu i v dějinách Starých letopisů. Praha, v níž vznikly, 20) Podrobnosti uvádí můj článek 216—7. Zápisky uchoval text T. H. N. Z i náš, v němž tvoří jádro vypsání těchto let (str. 73—111). Soud Palackého o nich v úvodě str. XVI. 21) Líčení bouře, vznícené nunciem Carvajalem 1448 (str. 104—6), vylučuje z na- šich zápisek již mylné zařazení a omyl ve jméně nuncia; pochází od dalšího kro- nikáře. Ale určit, kde se zápisky končí, není přesně možná a není vyloučeno, že k nim náleží ještě nejeden zápis pozdější. Že by autorem zápisků byl Louda, jak jsem myslil před lety, netroufal bych si dnes hájit. VIII
viny.20) Podle toho, že se opětovně zmiňují o schůzích na universitě, svolaných hlavně k vyslechnutí úředních přípisů, soudil Palacký (zdá se), že původcem zápisků byl asi člen některé koleje universitní. Nasvědčovala by tomu i pozornost, s níž si všímají i jiných událostí významných pro universitu. Neméně horlivě zapisují však oznámení pod. přípisů pražské obci a zprávy o jednání městské rady, ano za- jímají se živě i o změny v městských úřadech, a to nejen v kanceláři, ale i v ungeltě. Člověka světského prozrazuje i písatelův zájem o věci veřejné a usnesení sněmovní a obřadnost, s níž tituluje M. Rehoře z Prahy, málo věru sluší kolegovi. Daleko spíše muži oněch kruhů, prošlých sice namnoze také universitou, ale přece s ní spojených jen zájmem povinným nebo slušným, z kruhů, na něž spisovatel ukazuje patrně sám významnou poklonou, jakou jim vzdává v líčení slavnosti, taktéž ostatně polouniversitní, totiž instalace M. Petra Mladoňovice na faráře svatomichalského r. 1439. Čí přítomnost vytýká tu obzvláště, jsou »osadní měšťané znamenití a literátové«. Mezi nimi smíme nej- spíše hledat i jeho. Politicky, jak je za situace v Praze, za jaké píše, pochopitelno, je spisovatel příslušníkem husitské pravice, strany M. J. Příbrama, o němž opětovně hovoří, vždy s uctivou pozorností. Se stranou tou pojí ho nepřátelství jak k Táborům, tak i k svatovítské kapitule, že nedo- držuje kompaktáta. Tato úmluva je pro něho základním zákonem ná- boženským i státním. Ale blíží se ku podivu značně i husitskému stře- du, směru Rokycanovu, v úsilí o dokonání kompaktát vymožením po- tvrzení Rokycanova za arcibiskupa. Boj o to vstupoval do fáze roz- hodující právě ve chvíli, kdy zápisky náhle pohříchu ustávají.21) Pražské zápisky se končí pojednou v prosinci 1447, krátce před událostmi, jež způsobily pronikavý obrat v osudech Prahy i celé ze- mě. Z jara r. 1448 přibyl do Prahy papežský nuncius Carvajal a oká- zalá jeho nesmiřitelnost v otázce dokonání kompaktát, ano nemotorný jeho pokus o to, připravit husity o památnou tu smlouvu, vykoupenou tolika oběťmi krve i statků, pobouřily veřejné mínění tak, že nuncius bezděky upravil cestu energickému činu vůdce rozhodného husitství Jiřího Poděbradského: 3. září padla Praha takřka bez výstřelu do ru- kou vojska strany poděbradské, Rokycanovy, a konservativní směr husitský pozbyl ztrátou hlavního města největší své opory. Převrat ten došel odrazu i v dějinách Starých letopisů. Praha, v níž vznikly, 20) Podrobnosti uvádí můj článek 216—7. Zápisky uchoval text T. H. N. Z i náš, v němž tvoří jádro vypsání těchto let (str. 73—111). Soud Palackého o nich v úvodě str. XVI. 21) Líčení bouře, vznícené nunciem Carvajalem 1448 (str. 104—6), vylučuje z na- šich zápisek již mylné zařazení a omyl ve jméně nuncia; pochází od dalšího kro- nikáře. Ale určit, kde se zápisky končí, není přesně možná a není vyloučeno, že k nim náleží ještě nejeden zápis pozdější. Že by autorem zápisků byl Louda, jak jsem myslil před lety, netroufal bych si dnes hájit. VIII
Strana IX
se v nich odmlčuje na léta a slova se v naší kronice ujímá strana po- děbradská. Bylo to podstatně usnadněno tím, že těžiště této strany, východní Čechy, měly v té chvíli již rozvinutou vlastní tradici kroni- kářskou. Toť druhá samostatná větev Starých letopisů. Byl to sám Žižka, kdo založil vůdčí postavení Hradce Králové v hu- sitské revoluci, když si po rozchodu s Táborem zřídil z jara 1423 vel- ký obranný svaz východočeský s Hradcem v čele a obnovil tak staré bratrstvo orebské, vzniklé tu hned v počátcích revoluce. Po smrti Žižkově dal si svaz jméno bratrstva sirotčího a Hradec stanul vedle Prahy a Tábora jako hlava třetího velkého svazu městského, na něž se rozdělila revoluce. Vynikající místo, které tím Hradecko zaujalo, vedlo pak k tomu, že si vytvořilo vlastní dějepisectví. Jaká škoda jen, že se nám z této druhé kronikářské tradice husitské revoluce docho- valy pouze ubohé trosky. Je to bolestná, krutá ztráta pro dějiny husitské doby. Jakoby ironickou náhodou známe zde bezpečně jméno muže, který založil hradeckou tuto větev SL. Ne však jeho kroniku a vlastně ani skoro nic o jeho životě. Jmenoval se Jan Krušinka, byl městským písařem, patrně v Hradci Králové, a zemřel morem v po- slední dny října r. 1438 v Jaroměři. Mohl být ostatně také písařem v Jaroměři, mohl být sem zahnán převratem, jenž město Hradec vy- rval 1437 straně sirotčí. Vše to, co o něm víme, vypravuje22) pořadatel poslední úpravy naší kroniky, jenž, zaznamenav Krušinkovo úmrtí, do- dává, že »ty příběhy těch let v kronyky spisoval, co se dálo v kraji hradeckém, jakož také v této kronyce z jeho kněh drahně položeno jest«. Avšak kroniku samu možno si jen přibližně zrekonstruovati z trojího či čtverého, nepočítáme-li výtah v naší kompilaci, zpraco- vání pozdějšího. V prvém, sahajícím do r. 1441 (Palackého text b) 23) uchován pouze chudičký výtah. V Chronicon veteris collegiati Pra- gensis zpracoval dílko písaře hlavního města bratrstva Žižkova v téže asi době v duchu zcela protivném pražský profesor universitní, nej- spíše M. Jan Borotín.24) Nejlépe však dochoval kroniku Krušinkovu neznámý její prodlužovatel asi z polovice let 50tých (text B); i tu však je pravděpodobně dosti zkrácena a upravena.25) S mužem, který ještě 22) Níže str. 84. Zmínku otiskl po prvé J. V. Šimák v Nár. Listech z 20. února 1909. Byla odsud známa dodatečně již Palackému, jenž však již nenašel příležitosti k to- mu, aby ji otiskl. Národní a univ. knihovna má vlastnoruční přepis z Krušinkova péra, a to spisů Aegidia Colonny (A. Truhlář, Catalogus codd. mss. I, 302 č. 755). 23) V ruk. někdy děčínském č. 231, nyní universitním XIX C 21. O otisku Zimmer- mannově svrchu v pozn. 3. 24) O kronice jsem psal v Č. N. Musea 1925, 260—7 a v mém článku 226 pozn. 65. Jiné řešení hledá ve stopách Novotného a Pekaře E. Stein, O autora kroniky t. zv. starého kolegiáta pražského v ČČH 41, 1935, 113—8. 25) Jest uchován v musejním ruk. II F 8, kde před ním na 1. 188b—91 zapsán text X, jenž je rovněž hradeckého původu, ale zcela stručný. O obou těchto textech můj článek 226 pozn. 66. S nimi souvisí také kompilace t. zv. Beneše Minority, o níž viz IX
se v nich odmlčuje na léta a slova se v naší kronice ujímá strana po- děbradská. Bylo to podstatně usnadněno tím, že těžiště této strany, východní Čechy, měly v té chvíli již rozvinutou vlastní tradici kroni- kářskou. Toť druhá samostatná větev Starých letopisů. Byl to sám Žižka, kdo založil vůdčí postavení Hradce Králové v hu- sitské revoluci, když si po rozchodu s Táborem zřídil z jara 1423 vel- ký obranný svaz východočeský s Hradcem v čele a obnovil tak staré bratrstvo orebské, vzniklé tu hned v počátcích revoluce. Po smrti Žižkově dal si svaz jméno bratrstva sirotčího a Hradec stanul vedle Prahy a Tábora jako hlava třetího velkého svazu městského, na něž se rozdělila revoluce. Vynikající místo, které tím Hradecko zaujalo, vedlo pak k tomu, že si vytvořilo vlastní dějepisectví. Jaká škoda jen, že se nám z této druhé kronikářské tradice husitské revoluce docho- valy pouze ubohé trosky. Je to bolestná, krutá ztráta pro dějiny husitské doby. Jakoby ironickou náhodou známe zde bezpečně jméno muže, který založil hradeckou tuto větev SL. Ne však jeho kroniku a vlastně ani skoro nic o jeho životě. Jmenoval se Jan Krušinka, byl městským písařem, patrně v Hradci Králové, a zemřel morem v po- slední dny října r. 1438 v Jaroměři. Mohl být ostatně také písařem v Jaroměři, mohl být sem zahnán převratem, jenž město Hradec vy- rval 1437 straně sirotčí. Vše to, co o něm víme, vypravuje22) pořadatel poslední úpravy naší kroniky, jenž, zaznamenav Krušinkovo úmrtí, do- dává, že »ty příběhy těch let v kronyky spisoval, co se dálo v kraji hradeckém, jakož také v této kronyce z jeho kněh drahně položeno jest«. Avšak kroniku samu možno si jen přibližně zrekonstruovati z trojího či čtverého, nepočítáme-li výtah v naší kompilaci, zpraco- vání pozdějšího. V prvém, sahajícím do r. 1441 (Palackého text b) 23) uchován pouze chudičký výtah. V Chronicon veteris collegiati Pra- gensis zpracoval dílko písaře hlavního města bratrstva Žižkova v téže asi době v duchu zcela protivném pražský profesor universitní, nej- spíše M. Jan Borotín.24) Nejlépe však dochoval kroniku Krušinkovu neznámý její prodlužovatel asi z polovice let 50tých (text B); i tu však je pravděpodobně dosti zkrácena a upravena.25) S mužem, který ještě 22) Níže str. 84. Zmínku otiskl po prvé J. V. Šimák v Nár. Listech z 20. února 1909. Byla odsud známa dodatečně již Palackému, jenž však již nenašel příležitosti k to- mu, aby ji otiskl. Národní a univ. knihovna má vlastnoruční přepis z Krušinkova péra, a to spisů Aegidia Colonny (A. Truhlář, Catalogus codd. mss. I, 302 č. 755). 23) V ruk. někdy děčínském č. 231, nyní universitním XIX C 21. O otisku Zimmer- mannově svrchu v pozn. 3. 24) O kronice jsem psal v Č. N. Musea 1925, 260—7 a v mém článku 226 pozn. 65. Jiné řešení hledá ve stopách Novotného a Pekaře E. Stein, O autora kroniky t. zv. starého kolegiáta pražského v ČČH 41, 1935, 113—8. 25) Jest uchován v musejním ruk. II F 8, kde před ním na 1. 188b—91 zapsán text X, jenž je rovněž hradeckého původu, ale zcela stručný. O obou těchto textech můj článek 226 pozn. 66. S nimi souvisí také kompilace t. zv. Beneše Minority, o níž viz IX
Strana X
na sklonku století zachránil drobné zlomky Krušinkovy kroniky, se setkáme později. Dochování tak chatrné nedovoluje pohříchu určitějších závěrů o povaze práce Krušinkovy. Přece však je skoro jisto, že již on užil roz- sáhlou měrou základního historického díla husitské revoluce, kroniky Vavřince z Březové,20) ano, že právě ona ho ponukla k tomu, aby se chopil péra. Důvod je nasnadě. Oba muže pojilo nejen společné po- volání, ale i to, že náleželi téže politické straně a setkali se proto jistě nejednou v úředním jednání. Také Nové město pražské, jehož byl M. Vavřinec kancléřem, náleželo zajisté v letech třicátých, až do po- hromy lipanské, k bratrstvu sirotčímu. Kronika Krušinkova byla proto ducha podstatně jiného nežli pražská větev Starých letopisů. Je s ní zajedno v odmítání Tábora a táborství, zato však je mnohem rozhod- nější proti církvi. A co ji vyznačuje nejvíce, je hluboká úcta i vroucí láska k bratru Janovi, tvůrci sirotčího bratrstva, jež se tak nazvalo, jak dí Krušinka, proto, jako by mu umřel otec. Tento duch rozhodného husitství, pevně oddaného odkazu Husovu i Žižkovu a odhodlaného zápas husitské revoluce dobojovat, ožil ve straně poděbradské a dobyl vítězství v národě, když jeho vůdce Jiří Poděbradský došel 1458 koruny královské. V tom duchu se ujal po- kračování Starých letopisů muž zvláště zajímavý, vzdělaný zeman a válečník husitského krále, a to navázáním na práci, jak se podobá, Loudovu. Tak vznikla kronika o časech krále Jiřího, let 1 448—1470. Kronikář, jenž se chopil pera nejspíše až po vypuknutí nové bouře válečné v r. 1467, zahajuje svou práci velmi účinně vypsáním neslav- ného konce poslání nuncia Carvajala do Čech r. 1448, kterého potom mladý Jiří Poděbradský využil k vítěznému útoku na hlavní město. Odtud stoupá pan Jiří v kronikářově líčení rychle k hodnosti zem- ského správce a jeho vláda přináší zemi za mladičkého krále Ladi- slava veliké upokojení a léta podivuhodné láce; tu stane a dokládá vypravování o tom hojnými podrobnostmi. Pověděv pak, jak dosedl Jiří sám na trůn královský, zastavuje se zas u jeho úsilí o pokoj, spra- vedlnost a obnovu někdejšího rozsahu koruny a vypravování vy- vrcholuje vzrušeným výjevem osudového sněmu pražského r. 1462. V pohnutí vypísuje, jak se na sněmu král slavnostně přiznal ke ka- lichu a odmítl zaprodat se papeží, s úlevou dokládaje: »Tú řečí za- rmútil náramně král odporé kalichu svatému a obveselil věrné Če- Pekaře II, 261, a Kronika o J. Žižkovi, o níž naposledy moje stať v Jihočes. histor. sbor. VI, 1933, 125—31. 26) Prameny dějin čes. V. 1893, 329—534 (vydal Jar. Goll). Odsud pochází m. j. i v našem zpracování odstavec o účastnících koncilu kostnického, o skonu Václava IV., zápis o výslechu Adamitů, zaslaný Žižkou do Prahy, a popis bitvy na Pankráci r. 1420 (str. 12, 20, 30—1, 33—4). X
na sklonku století zachránil drobné zlomky Krušinkovy kroniky, se setkáme později. Dochování tak chatrné nedovoluje pohříchu určitějších závěrů o povaze práce Krušinkovy. Přece však je skoro jisto, že již on užil roz- sáhlou měrou základního historického díla husitské revoluce, kroniky Vavřince z Březové,20) ano, že právě ona ho ponukla k tomu, aby se chopil péra. Důvod je nasnadě. Oba muže pojilo nejen společné po- volání, ale i to, že náleželi téže politické straně a setkali se proto jistě nejednou v úředním jednání. Také Nové město pražské, jehož byl M. Vavřinec kancléřem, náleželo zajisté v letech třicátých, až do po- hromy lipanské, k bratrstvu sirotčímu. Kronika Krušinkova byla proto ducha podstatně jiného nežli pražská větev Starých letopisů. Je s ní zajedno v odmítání Tábora a táborství, zato však je mnohem rozhod- nější proti církvi. A co ji vyznačuje nejvíce, je hluboká úcta i vroucí láska k bratru Janovi, tvůrci sirotčího bratrstva, jež se tak nazvalo, jak dí Krušinka, proto, jako by mu umřel otec. Tento duch rozhodného husitství, pevně oddaného odkazu Husovu i Žižkovu a odhodlaného zápas husitské revoluce dobojovat, ožil ve straně poděbradské a dobyl vítězství v národě, když jeho vůdce Jiří Poděbradský došel 1458 koruny královské. V tom duchu se ujal po- kračování Starých letopisů muž zvláště zajímavý, vzdělaný zeman a válečník husitského krále, a to navázáním na práci, jak se podobá, Loudovu. Tak vznikla kronika o časech krále Jiřího, let 1 448—1470. Kronikář, jenž se chopil pera nejspíše až po vypuknutí nové bouře válečné v r. 1467, zahajuje svou práci velmi účinně vypsáním neslav- ného konce poslání nuncia Carvajala do Čech r. 1448, kterého potom mladý Jiří Poděbradský využil k vítěznému útoku na hlavní město. Odtud stoupá pan Jiří v kronikářově líčení rychle k hodnosti zem- ského správce a jeho vláda přináší zemi za mladičkého krále Ladi- slava veliké upokojení a léta podivuhodné láce; tu stane a dokládá vypravování o tom hojnými podrobnostmi. Pověděv pak, jak dosedl Jiří sám na trůn královský, zastavuje se zas u jeho úsilí o pokoj, spra- vedlnost a obnovu někdejšího rozsahu koruny a vypravování vy- vrcholuje vzrušeným výjevem osudového sněmu pražského r. 1462. V pohnutí vypísuje, jak se na sněmu král slavnostně přiznal ke ka- lichu a odmítl zaprodat se papeží, s úlevou dokládaje: »Tú řečí za- rmútil náramně král odporé kalichu svatému a obveselil věrné Če- Pekaře II, 261, a Kronika o J. Žižkovi, o níž naposledy moje stať v Jihočes. histor. sbor. VI, 1933, 125—31. 26) Prameny dějin čes. V. 1893, 329—534 (vydal Jar. Goll). Odsud pochází m. j. i v našem zpracování odstavec o účastnících koncilu kostnického, o skonu Václava IV., zápis o výslechu Adamitů, zaslaný Žižkou do Prahy, a popis bitvy na Pankráci r. 1420 (str. 12, 20, 30—1, 33—4). X
Strana XI
chy, přiznav se zjevně k pravdě; nebo již byli vypustili řeč o něm, že by ustúpil pravdy.« Do líčení vojny rakouské, kterou přináší dále, za- léhá již předzvěst blížící se krise tvrdými proroctvími z Písma. Ještě jednou slyšíme o utěšeném míru a šťastné vládě. Ale vracejí se i zlo- věstná znamení: spojení Saturna s Jovem. Pak již rychle spěje vše k válce pikli císařovými a Jošta z Rožmberka. Král, nemoha již déle trpěti nad sebou nepravosti nepřátel, plní hrozbu a v jednom týdnu oblehne 7 odporných hradů. Válka je v proudu. Do jejího líčení vplétá spisovatel rozhořčený odstavec o zradě Jana z Rožmberka, zakončený proroctvím, že zrádný rod neujde trestu, jako mu neunikli Vršovci. Válka dostupuje dramatické peripetie, když nový nebezpečný ne- přítel král Matyáš obklíčen u Vilémova. Než »milostivý« Jiří krále velkomyslně propouští. Šetrně, ač se zřejmou nespokojeností, vykládá kronikář, jak čin ten byl kritisován a odsuzován, ale když si cynický Matyáš ztropí z Jiřího posměch, směje se jen jeho plané korunovaci brněnské a prorokuje, že zrádné panstvo zahyne i s novým svým krá- lem. Sebedůvěra jeho neklesá, ani když se rozšíří zpráva, že se Ma- tyáš sjel s císařem na dvouměsíční porady proti králi Jiřímu. »Co sú smluvili, toť na jevo svým časem vyjde,« poznamenává klidně. Hned na to zmáhá ho však přece lítost nad bědami a hrůzami čtyřletých válek, když odkládá pero, přehlédnuv dosavadní jejich průběh, patrmně ještě počátkem r. 1470, před zahájením nového období válečného z jara. Tím se kronika náhle končí — jako by se byl stal kronikář sám také obětí krvavého r. 1470... Nikdo pohříchu nezachoval jméno pěkné té postavy naší litera- tury, statečného toho písmáka a válečníka krále Jiřího, účastníka ně- kolikeré jeho výpravy, původem, jak se podobá, z jižních Čech.27) Dopsal uprostřed války. Oddanost rytíře stlumila, jak jsme viděli, jeho kritiku vlády Jiřího. Po letech ozvala se přece, prudce, ale záro- veň bolestně, a to, jak se zdá, z úst muže zvláště zasvěceného. Ke kri- tice té vybízel ostatně nepřímo sám onen věrný válečník velikého krále. Provokoval ji téměř chválou svého krále, že obnovoval rozsah české koruny, českého státu (str. 124). I čteme nyní, že Jiří hledal přízně od odvěkých nepřátel koruny, od Němců, sňatky dcer i synů s bavorskými Wittelsbachy a míšeňskými Vettiny, k tomu pak trpkou stížnost na to, jak tím vlastní děti odcizil kalichu a nadto zemi při- pravil o velké statky, získané kdysi českému státu císařem Karlem (str. 145). A hněvivá kritika sňatkové politiky krále Jiřího propuká ostrou 27) Tomu by nasvědčovaly podrobnosti o bitce u Vodňan (níže str. 134) i snad účast na výpravě Jindřicha z Rožmberka do Rakous r. 1452 (str. 114). Snad se proto přece jednou podaří odhalit jeho jméno. Jeť skoro jistě mezi rytíři, kteří tehdy s Rožmberkem opověděli nepřátelství a jejichž listy se uchovaly v Třeboni (R. Urbá- nek, Věk Poděbradský II, 649 pozn. 3). XI
chy, přiznav se zjevně k pravdě; nebo již byli vypustili řeč o něm, že by ustúpil pravdy.« Do líčení vojny rakouské, kterou přináší dále, za- léhá již předzvěst blížící se krise tvrdými proroctvími z Písma. Ještě jednou slyšíme o utěšeném míru a šťastné vládě. Ale vracejí se i zlo- věstná znamení: spojení Saturna s Jovem. Pak již rychle spěje vše k válce pikli císařovými a Jošta z Rožmberka. Král, nemoha již déle trpěti nad sebou nepravosti nepřátel, plní hrozbu a v jednom týdnu oblehne 7 odporných hradů. Válka je v proudu. Do jejího líčení vplétá spisovatel rozhořčený odstavec o zradě Jana z Rožmberka, zakončený proroctvím, že zrádný rod neujde trestu, jako mu neunikli Vršovci. Válka dostupuje dramatické peripetie, když nový nebezpečný ne- přítel král Matyáš obklíčen u Vilémova. Než »milostivý« Jiří krále velkomyslně propouští. Šetrně, ač se zřejmou nespokojeností, vykládá kronikář, jak čin ten byl kritisován a odsuzován, ale když si cynický Matyáš ztropí z Jiřího posměch, směje se jen jeho plané korunovaci brněnské a prorokuje, že zrádné panstvo zahyne i s novým svým krá- lem. Sebedůvěra jeho neklesá, ani když se rozšíří zpráva, že se Ma- tyáš sjel s císařem na dvouměsíční porady proti králi Jiřímu. »Co sú smluvili, toť na jevo svým časem vyjde,« poznamenává klidně. Hned na to zmáhá ho však přece lítost nad bědami a hrůzami čtyřletých válek, když odkládá pero, přehlédnuv dosavadní jejich průběh, patrmně ještě počátkem r. 1470, před zahájením nového období válečného z jara. Tím se kronika náhle končí — jako by se byl stal kronikář sám také obětí krvavého r. 1470... Nikdo pohříchu nezachoval jméno pěkné té postavy naší litera- tury, statečného toho písmáka a válečníka krále Jiřího, účastníka ně- kolikeré jeho výpravy, původem, jak se podobá, z jižních Čech.27) Dopsal uprostřed války. Oddanost rytíře stlumila, jak jsme viděli, jeho kritiku vlády Jiřího. Po letech ozvala se přece, prudce, ale záro- veň bolestně, a to, jak se zdá, z úst muže zvláště zasvěceného. Ke kri- tice té vybízel ostatně nepřímo sám onen věrný válečník velikého krále. Provokoval ji téměř chválou svého krále, že obnovoval rozsah české koruny, českého státu (str. 124). I čteme nyní, že Jiří hledal přízně od odvěkých nepřátel koruny, od Němců, sňatky dcer i synů s bavorskými Wittelsbachy a míšeňskými Vettiny, k tomu pak trpkou stížnost na to, jak tím vlastní děti odcizil kalichu a nadto zemi při- pravil o velké statky, získané kdysi českému státu císařem Karlem (str. 145). A hněvivá kritika sňatkové politiky krále Jiřího propuká ostrou 27) Tomu by nasvědčovaly podrobnosti o bitce u Vodňan (níže str. 134) i snad účast na výpravě Jindřicha z Rožmberka do Rakous r. 1452 (str. 114). Snad se proto přece jednou podaří odhalit jeho jméno. Jeť skoro jistě mezi rytíři, kteří tehdy s Rožmberkem opověděli nepřátelství a jejichž listy se uchovaly v Třeboni (R. Urbá- nek, Věk Poděbradský II, 649 pozn. 3). XI
Strana XII
apostrofou samého krále, vášnivými téměř výčitkami, že pohrdl rada- mi Martina Lupáče a zavrhl Rokycanu, tím pak že přivolal na sebe i na celý svůj rod zkázu (str. 145). Vzrušený ten odstavec, jak plyne ze zmínky o synech krále Jiřího, byl psán mezi lety 1492—1500, po smrti Hynka z Poděbrad, jenž jedi- ný z nich zemřel v Čechách, ale ještě za života posledního z nich Vik- torina. Ku podivu právě v té době hovoří o spisování podobného díla muž, jehož kronika byla známa ještě o sto let později a jenž byl du- cha zcela takového jako původce dvojího toho oslovení krále Jiřího, oddaný ctitel Rokycany i Lupáče. Je to M. Václav Koranda ml., Roky- canův nástupce v úřadě hlavy husitské církve. V odpovědi politické- mu vůdci katolické strany Janu Zajícovi z Hazmburka z r. 1493 vykládá, jak války o víru v Čechách rozpoutala církev, kdežto husité že se to- liko bránili, a jak ani král Jiří nedovedl svou mírumilovností uchrániti zemi nových hrůz válečných po novém vyhlášení kříže na Čechy. Tu pak, ukázav na několika případech hrůzy této druhé mnohaleté vojny, dokládá: »Toť kroniky ještě se o tom spisují a zůstavie ku památce.« Věta ta věru jako by prstem ukazovala na obšírné vylíčení křižáckých hrůz, které najdeme právě v našem vzdělání Letopisů jako zvláštní doplněk či vložku do kroniky o časech krále Jiřího (str. 142—4). Jeho původce zmiňuje se zajisté stejně o upálení kněze podobojí v Sobě- slavi, kterého vzpomíná jako zvláště hrozného zjevu křižácké vojny Koranda, líčí tytéž pusté výjevy a žaluje ve zvláštním jiném odstavci28) nejvíce na doktory Hilaria a Křižanovského jako hlavní původce všeho zla, vině je rovněž z nevděčnosti králi a ze zbabělosti jako Koranda. Zcela pak v duchu Korandově čteme v onom líčení křižáckých hrůz novou prudkou apostrofu, která se již slohem hlásí k původci apostroj předešlých a obrací se zase na papeže (str. 144). Korandu připomíná tu silně užívání zdrobnělých slov, v němž si právě on velmi liboval, stejně jako zavrhování pikartů i Táborů a tkli- vá láska k Rokycanovi, což obojí došlo pěkného výrazu v závěrečné charakteristice nekrologu husitskému arcibiskupovi, kdež dí: »Byl pravé kladivo proti nepřátelům kalicha Páně i proti pikartům. Dejž mu, Pane Bože, věčnú odplatu za jeho věrnú práci.« Korandovo dílo, z něhož nepochybně pocházejí tyto části našich Letopisů, se nám žel nezachovalo v celku, ano, naše vzdělání kroniky má z něho asi méně než jiný souběžný text.29) Ale Koranda nebyl jedi- ným spolupracovníkem vlastního redaktora posledního zpracování Starých letopisů z doby krále Jiřího, který obohatil naši kroniku v ob- 28) SL str. 184. K výkladu o Korandovi viz můj článek 222—4. 29) V souběžném textu G najdeme celou sbírku dokumentů, vztahujících se k Ro- kycanovi, které měl nejspíše po ruce Koranda, a také jeho vlastní zprávu o poslání, jež vykonal r. 1462 do Říma jako vyslanec krále Jiřího, v textu H pak zase listy Ro- kycanovy papeži (můj článek 225 pozn. 63 a 224 p. 61). XII
apostrofou samého krále, vášnivými téměř výčitkami, že pohrdl rada- mi Martina Lupáče a zavrhl Rokycanu, tím pak že přivolal na sebe i na celý svůj rod zkázu (str. 145). Vzrušený ten odstavec, jak plyne ze zmínky o synech krále Jiřího, byl psán mezi lety 1492—1500, po smrti Hynka z Poděbrad, jenž jedi- ný z nich zemřel v Čechách, ale ještě za života posledního z nich Vik- torina. Ku podivu právě v té době hovoří o spisování podobného díla muž, jehož kronika byla známa ještě o sto let později a jenž byl du- cha zcela takového jako původce dvojího toho oslovení krále Jiřího, oddaný ctitel Rokycany i Lupáče. Je to M. Václav Koranda ml., Roky- canův nástupce v úřadě hlavy husitské církve. V odpovědi politické- mu vůdci katolické strany Janu Zajícovi z Hazmburka z r. 1493 vykládá, jak války o víru v Čechách rozpoutala církev, kdežto husité že se to- liko bránili, a jak ani král Jiří nedovedl svou mírumilovností uchrániti zemi nových hrůz válečných po novém vyhlášení kříže na Čechy. Tu pak, ukázav na několika případech hrůzy této druhé mnohaleté vojny, dokládá: »Toť kroniky ještě se o tom spisují a zůstavie ku památce.« Věta ta věru jako by prstem ukazovala na obšírné vylíčení křižáckých hrůz, které najdeme právě v našem vzdělání Letopisů jako zvláštní doplněk či vložku do kroniky o časech krále Jiřího (str. 142—4). Jeho původce zmiňuje se zajisté stejně o upálení kněze podobojí v Sobě- slavi, kterého vzpomíná jako zvláště hrozného zjevu křižácké vojny Koranda, líčí tytéž pusté výjevy a žaluje ve zvláštním jiném odstavci28) nejvíce na doktory Hilaria a Křižanovského jako hlavní původce všeho zla, vině je rovněž z nevděčnosti králi a ze zbabělosti jako Koranda. Zcela pak v duchu Korandově čteme v onom líčení křižáckých hrůz novou prudkou apostrofu, která se již slohem hlásí k původci apostroj předešlých a obrací se zase na papeže (str. 144). Korandu připomíná tu silně užívání zdrobnělých slov, v němž si právě on velmi liboval, stejně jako zavrhování pikartů i Táborů a tkli- vá láska k Rokycanovi, což obojí došlo pěkného výrazu v závěrečné charakteristice nekrologu husitskému arcibiskupovi, kdež dí: »Byl pravé kladivo proti nepřátelům kalicha Páně i proti pikartům. Dejž mu, Pane Bože, věčnú odplatu za jeho věrnú práci.« Korandovo dílo, z něhož nepochybně pocházejí tyto části našich Letopisů, se nám žel nezachovalo v celku, ano, naše vzdělání kroniky má z něho asi méně než jiný souběžný text.29) Ale Koranda nebyl jedi- ným spolupracovníkem vlastního redaktora posledního zpracování Starých letopisů z doby krále Jiřího, který obohatil naši kroniku v ob- 28) SL str. 184. K výkladu o Korandovi viz můj článek 222—4. 29) V souběžném textu G najdeme celou sbírku dokumentů, vztahujících se k Ro- kycanovi, které měl nejspíše po ruce Koranda, a také jeho vlastní zprávu o poslání, jež vykonal r. 1462 do Říma jako vyslanec krále Jiřího, v textu H pak zase listy Ro- kycanovy papeži (můj článek 225 pozn. 63 a 224 p. 61). XII
Strana XIII
dobí revoluce a Jiřího Poděbradského. Měl druha, jímž je zase mladší vrstevník spisovatele kroniky o časech krále Jiřího, jiný husitský vá- lečník, ale doby vladislavské; jeho práce o Letopisech spadá právě asi do doby, kdy o ní, jak jsme slyšeli, hovoří Koranda. S jistotou možno mu připsati především vypravování o vojně pruskopolské r. 1454. Líčí tu znalecky zejména proslulou bitvu choj- nickou, v níž na obou stranách, ve službách Německého Řádu i krále polského, bojovali nezbytní čeští hejtmané. Pisateli připadá bezmála jako souboj Bernarta z Cimburka s Albrechtem Kostkou z Postupic.30) Poláci poraženi přes to, že měli velikou převahu. »Ale což jest do množství lidí, když zprávy nenie!« — zní odborný závěr našeho spiso- vatele. Dále vypsal stejně odborně boje vojsk Jiřího a Matyášových r. 1468 na pomezí moravsko-uherském a vítězství Dobeše z Boskovic u Korneuburku r. 148431) a proslulým vypravováním vytvořil slavnou jízdu Žižkovu na Slovensko, a to nejspíše podle vypsání sirotčí jízdy z r. 1431.32) Tyto kusy jeho vzpomínek i zpracování jsou rozsety po naší kronice tak hojně, že ne všecky byly pojaty do jednotlivých ruko- pisů poslední této úpravy Starých letopisů. I náš rukopis něco pomi- nul,32) zato však má dvojí z jmenovaných vypravování jediný. Neznámý náš válečník byl veliký ctitel Žižky. Snad to souvisí s jeho povoláním a s prostředím, v němž asi prožil značný kus života a kde Žižkův kult byl stále živý a zmohutněl zvláště za nové vojny na sklon- ku let šedesátých. Snad to však není ani bez souvislosti s tím, že na- vazoval na onu větev Starých letopisů, která vzešla z kraje Žižkova bratrstva sirotčího. To napovídají některé jiné jeho zlomky, které po- nechal nejspíše beze změny a jež najdeme rozptýleny po rukopisech, které uchovaly jeho vzpomínky. Je to zpráva o trojím vítězství Žižkově nad Zikmundem, dovršeném u Německého Brodu, o jeho výpravě na Jihlavu a o jeho loučení před skonem.33) Každé toto vypravování vy- značuje rys velmi výrazný: kdežto náš válečník sám názvu toho ne- užívá, jmenují tyto zprávy Žižku důsledně důvěrným názvem »bratr«. Pocházejí tedy nepochybně přímo z prostředí Žižkovi nejbližšího, ze vzpomínek a pamětí Žižkova bratrstva sirotčího. Není možno tvrdit, že právě z kroniky Krušinkovy, je to však jistě velmi pravděpodobné. Muž, projevující tolik piety k Žižkovi, jakým se prokazuje náš váleč- 30) Soud Jar. Golla, Čechy a Prusy ve středověku (1897) 267, kde vypravování užito z našeho ruk. (str. 116—8). 31) Níže str. 135—9. 32) SL str. 57—61, kde však vynechán charakteristický úvod, otištěný Pekařem, Žižka III, 1930, 213—4, jenž proto, ale i z jiných vážných důvodů popírá, že by vy- pravování, zachované ostatně jen v textě M, o němž ještě níže, mělo historické jádro. Jak asi legenda vznikla, pokusil jsem se pak vyložit v Jihočes. sbor. histor. VII, 1934, 125 a d. O tom, že vypravování pochází od našeho válečníka, můj článek 227 pozn. 68, kdež dále i podrobnosti k dalšímu výkladu. 33) SL 118, 133, 141. Srovnání prvé zprávy s Krušinkou podle textu B v mém článku 227 p. 72. XIII
dobí revoluce a Jiřího Poděbradského. Měl druha, jímž je zase mladší vrstevník spisovatele kroniky o časech krále Jiřího, jiný husitský vá- lečník, ale doby vladislavské; jeho práce o Letopisech spadá právě asi do doby, kdy o ní, jak jsme slyšeli, hovoří Koranda. S jistotou možno mu připsati především vypravování o vojně pruskopolské r. 1454. Líčí tu znalecky zejména proslulou bitvu choj- nickou, v níž na obou stranách, ve službách Německého Řádu i krále polského, bojovali nezbytní čeští hejtmané. Pisateli připadá bezmála jako souboj Bernarta z Cimburka s Albrechtem Kostkou z Postupic.30) Poláci poraženi přes to, že měli velikou převahu. »Ale což jest do množství lidí, když zprávy nenie!« — zní odborný závěr našeho spiso- vatele. Dále vypsal stejně odborně boje vojsk Jiřího a Matyášových r. 1468 na pomezí moravsko-uherském a vítězství Dobeše z Boskovic u Korneuburku r. 148431) a proslulým vypravováním vytvořil slavnou jízdu Žižkovu na Slovensko, a to nejspíše podle vypsání sirotčí jízdy z r. 1431.32) Tyto kusy jeho vzpomínek i zpracování jsou rozsety po naší kronice tak hojně, že ne všecky byly pojaty do jednotlivých ruko- pisů poslední této úpravy Starých letopisů. I náš rukopis něco pomi- nul,32) zato však má dvojí z jmenovaných vypravování jediný. Neznámý náš válečník byl veliký ctitel Žižky. Snad to souvisí s jeho povoláním a s prostředím, v němž asi prožil značný kus života a kde Žižkův kult byl stále živý a zmohutněl zvláště za nové vojny na sklon- ku let šedesátých. Snad to však není ani bez souvislosti s tím, že na- vazoval na onu větev Starých letopisů, která vzešla z kraje Žižkova bratrstva sirotčího. To napovídají některé jiné jeho zlomky, které po- nechal nejspíše beze změny a jež najdeme rozptýleny po rukopisech, které uchovaly jeho vzpomínky. Je to zpráva o trojím vítězství Žižkově nad Zikmundem, dovršeném u Německého Brodu, o jeho výpravě na Jihlavu a o jeho loučení před skonem.33) Každé toto vypravování vy- značuje rys velmi výrazný: kdežto náš válečník sám názvu toho ne- užívá, jmenují tyto zprávy Žižku důsledně důvěrným názvem »bratr«. Pocházejí tedy nepochybně přímo z prostředí Žižkovi nejbližšího, ze vzpomínek a pamětí Žižkova bratrstva sirotčího. Není možno tvrdit, že právě z kroniky Krušinkovy, je to však jistě velmi pravděpodobné. Muž, projevující tolik piety k Žižkovi, jakým se prokazuje náš váleč- 30) Soud Jar. Golla, Čechy a Prusy ve středověku (1897) 267, kde vypravování užito z našeho ruk. (str. 116—8). 31) Níže str. 135—9. 32) SL str. 57—61, kde však vynechán charakteristický úvod, otištěný Pekařem, Žižka III, 1930, 213—4, jenž proto, ale i z jiných vážných důvodů popírá, že by vy- pravování, zachované ostatně jen v textě M, o němž ještě níže, mělo historické jádro. Jak asi legenda vznikla, pokusil jsem se pak vyložit v Jihočes. sbor. histor. VII, 1934, 125 a d. O tom, že vypravování pochází od našeho válečníka, můj článek 227 pozn. 68, kdež dále i podrobnosti k dalšímu výkladu. 33) SL 118, 133, 141. Srovnání prvé zprávy s Krušinkou podle textu B v mém článku 227 p. 72. XIII
Strana XIV
k, zachránil před zkázou nepochybně i vzácný list Žižkův do Skalice Náchoda a sirotčího kněze Ambrože Žižkovi,34) které tu najdeme. ednal si tím zásluhu obzvláštní. Jsouť to takřka poslední pozůstatky tního podání o Žižkovi. Tehdy, asi půlstoletí po Žižkově skonu, vy- íráním přímých pamětníků již dožívalo a brzy na to zaniklo s nimi vždycky... Podíl tohoto posledního spolupracovníka o Letopisech v období voluce a husitského krále se nedá již arci přesněji odlišit od podílu uže, od něhož pochází konečná redakce. To, co přičítáme našemu lečníku, připadá již možná na vrub tohoto redaktora. Jeho osobnost niká v kronice na neštěstí skoro úplně. Jsa již příliš vzdálen časů voluce i krále Jiřího, nemohl doplňovat práci dřívějších kronikářů vlastní zkušenosti, takže ho může prozradit jedině výběr látky, které il. Poněkud je nám to však přece usnadněno tím, že mu smíme skoro jistotou přičíst ustálení kronikářského svodu, jehož jsou Staré leto- sy od té doby součástí. Vedle Letopisů, které pak pokračují dále době jagelonské, dostupují tu největšího rozmachu a náhle ustávají nastoupením prvého Habsburka, zahrnuje tento svod kroniku Pul- vovu a pak, jako přechod k Letopisům, vypsání vlády krále Jana a saře Karla (1330—1378). Základem tohoto sepsání je příslušná partie m již známé13) kroniky štrasburského kanovníka Twingera z Kö- gshofen v zpracování Beneše z Hořovic, které je tu však doplněno jí vložkou. Dvě z nich by nasvědčovaly tomu, že kompilace o letech 30—78 vznikla ještě v době předhusitské. Vkládáť do svého vypra- vání bulu Innocence VI. o zřízení zvláštního svátku říšských svátostí žádost Karla IV. r. 1354 a pak životopis arcibiskupa Arnošta z Par- bic z pera kladského převora Jana.35) Ale třetí vložka, výklad o za- žení Nového města pražského, přenáší nás rázem až na sám sklonek by poděbradské, tedy do blízkosti našeho redaktora; jeť vyňat traktátu novoměstského písaře Prokopa,36) který nevznikl před ro- m 1465. A jiný výňatek z Prokopova traktátu najdeme ještě jednou i v polovici Letopisů,37) k r. 1436. Obojí ta vložka sotva může po- ázet od někoho jiného než od měštana Nového Města, jehož práv a obod horlivě a prudce hájí. Sem, na Nové Město, ukazuje však ště jiná výrazná vložka,38) dvojí dokument o tragickém konci Jana 34) Data o jejich dochování a vydáních má V. Novotný, Katalog Žižkovy výstavy. 14. 35) Originál buly vydal Podlaha-Šitler, Chrámový poklad u sv. Víta (1903) str. 29, jemuž srov. A. Blaschku, Die St. Wenzelslegende Kaiser Karls IV. (1934) str. 151, ginál života Arnoštova tvoří samostatnou přílohu pražské edice Mariale Arnesti .1651, o níž M. Dvořák v ČČH VII, 1901, 451 a d. 36) V otisku v Čas. Čes. musea 10, 1836, 299—301. O Prokopově traktátě Jar. Če- ovský ve Sborníku příspěvků k děj. m. Prahy I, 2, 1921, 144 a d. 37) Str. 77; v uv. otisku se čte na str. 311—2. Ruk. G (viz pozn. 29) sahá zde podle sku až ke str. 322. 38) Str. 40—44.
k, zachránil před zkázou nepochybně i vzácný list Žižkův do Skalice Náchoda a sirotčího kněze Ambrože Žižkovi,34) které tu najdeme. ednal si tím zásluhu obzvláštní. Jsouť to takřka poslední pozůstatky tního podání o Žižkovi. Tehdy, asi půlstoletí po Žižkově skonu, vy- íráním přímých pamětníků již dožívalo a brzy na to zaniklo s nimi vždycky... Podíl tohoto posledního spolupracovníka o Letopisech v období voluce a husitského krále se nedá již arci přesněji odlišit od podílu uže, od něhož pochází konečná redakce. To, co přičítáme našemu lečníku, připadá již možná na vrub tohoto redaktora. Jeho osobnost niká v kronice na neštěstí skoro úplně. Jsa již příliš vzdálen časů voluce i krále Jiřího, nemohl doplňovat práci dřívějších kronikářů vlastní zkušenosti, takže ho může prozradit jedině výběr látky, které il. Poněkud je nám to však přece usnadněno tím, že mu smíme skoro jistotou přičíst ustálení kronikářského svodu, jehož jsou Staré leto- sy od té doby součástí. Vedle Letopisů, které pak pokračují dále době jagelonské, dostupují tu největšího rozmachu a náhle ustávají nastoupením prvého Habsburka, zahrnuje tento svod kroniku Pul- vovu a pak, jako přechod k Letopisům, vypsání vlády krále Jana a saře Karla (1330—1378). Základem tohoto sepsání je příslušná partie m již známé13) kroniky štrasburského kanovníka Twingera z Kö- gshofen v zpracování Beneše z Hořovic, které je tu však doplněno jí vložkou. Dvě z nich by nasvědčovaly tomu, že kompilace o letech 30—78 vznikla ještě v době předhusitské. Vkládáť do svého vypra- vání bulu Innocence VI. o zřízení zvláštního svátku říšských svátostí žádost Karla IV. r. 1354 a pak životopis arcibiskupa Arnošta z Par- bic z pera kladského převora Jana.35) Ale třetí vložka, výklad o za- žení Nového města pražského, přenáší nás rázem až na sám sklonek by poděbradské, tedy do blízkosti našeho redaktora; jeť vyňat traktátu novoměstského písaře Prokopa,36) který nevznikl před ro- m 1465. A jiný výňatek z Prokopova traktátu najdeme ještě jednou i v polovici Letopisů,37) k r. 1436. Obojí ta vložka sotva může po- ázet od někoho jiného než od měštana Nového Města, jehož práv a obod horlivě a prudce hájí. Sem, na Nové Město, ukazuje však ště jiná výrazná vložka,38) dvojí dokument o tragickém konci Jana 34) Data o jejich dochování a vydáních má V. Novotný, Katalog Žižkovy výstavy. 14. 35) Originál buly vydal Podlaha-Šitler, Chrámový poklad u sv. Víta (1903) str. 29, jemuž srov. A. Blaschku, Die St. Wenzelslegende Kaiser Karls IV. (1934) str. 151, ginál života Arnoštova tvoří samostatnou přílohu pražské edice Mariale Arnesti .1651, o níž M. Dvořák v ČČH VII, 1901, 451 a d. 36) V otisku v Čas. Čes. musea 10, 1836, 299—301. O Prokopově traktátě Jar. Če- ovský ve Sborníku příspěvků k děj. m. Prahy I, 2, 1921, 144 a d. 37) Str. 77; v uv. otisku se čte na str. 311—2. Ruk. G (viz pozn. 29) sahá zde podle sku až ke str. 322. 38) Str. 40—44.
Strana XV
Zelivského r. 1422. Vznikla tedy konečná úprava Starých letopisů, jak ji představuje text zde vydávaný, na sklonku století XV. na Novém městě. Jejím původcem je pak stěží kdo jiný než nejvyšší písař obce Nového města pražského v letech 1489 až 1518 a spisovatel pokračo- vání Starých letopisů až do r. 1521, Matouš z Chrudimě. Zajímavý tento muž, jehož vynikající podíl na Starých letopisech vytušil již Palacký a určil potom J. V. Šimák,39) význačná osobnost Prahy doby jagelonské, vroucí zastánce kalicha a horlivý obránce městské demokracie proti šlechtě i katolickému králi, pocházel z města, které sice nepatřilo do svazu sirotčího, ale bylo pevnou oporou strany poděbradské a přičiněním Martina Lupáče, jenž tu působil v době re- voluce, bylo vždy ducha rozhodně husitského; ano, jak se zdá, byla Chrudim také působištěm jménem neznámého pokračovatele kroniky Krušinkovy z doby poděbradské, jehož práce40) je nám dochována do r. 1461. Na tuto tradici navázal Matouš z Chrudimě, když přišel do Prahy na universitu, kde dosáhl 1484 bakalářství, a trvale tu zakotvil ve službách Nového města. Stal se nástupcem M. Vavřince z Březové v úřadě kancléře a potom i v práci dějepisecké. Svou úpravou Leto- pisů spojil obojí jejich větev, pražskou i východočeskou, jak k tomu byl takřka povolán osudem života, a dal tak konečnou podobu obrazu revoluce i věku poděbradského v naší kronice. Nová kronika česká, jak nazývá tuším Tůma z Přelouče41) v r. 1502 Matoušovo dílo, není práce jednotná. Ponechává většinou beze změ- ny původní součásti, z kterých postupně vyrostly Staré letopisy. Za- slechneme tu ještě hlas neznámého, snad stříbrského křižovníka, je- hož kompilace dala prvý podnět Letopisům. Musí ovšem ustupovat vypravování pražského měšťana konservativního směru i neznámého jména, který položil základy k Letopisům na sklonku revoluce, a jeho pokračovateli Matěji Loudovi z Chlumčan, někdejšímu hejtmanu tá- borského Písku a pak vystřízlivělému konservativci. Jim připadá hlav- ní slovo v líčení časů krále Václava IV. i husitské revoluce. Zde se k nim však již připojuje v naší kronice i mluvčí strany Žižkovy, sirotčí, hradecký písař Jan Krušinka a jeho kolega ze sirotčího Nového Města Pražského M. Vavřinec z Březové.26) O létech pozikmundovské reakce hlavně v Praze vypravuje zase neznámý pražský měšťan, smýšlení však již upřímně husitského. O vypsání posledního čtvrtstoletí, doby krále Jiřího, počínajíc památným rokem 1448, kdy se pan Jiří, teprve 39) Nový kronikář český v ČČH 16, 1910, 191—200. 40) Je to text B (viz pozn. 25). Na původ z Chrudimě ukazuje zmínka o návštěvě krále Jiřího i jeho choti v městě r. 1460 (str. 127, SL 529) a snad i o požáru ve Vys. Mýtě rok nato (str. 129, obšírněji v SL 537). 41) Tak bych dnes vyložil jeho zmínky, které se dovolávají vypravování Nové kroniky o Zikmundově obléhání Prahy v r. 1420 a o porážce Cesariniově u Domažlic r. 1431 a o nichž naposledy psal R. Urbánek, Žižka v památkách a úctě lidu českého (1924) str. 47 pozn. XV
Zelivského r. 1422. Vznikla tedy konečná úprava Starých letopisů, jak ji představuje text zde vydávaný, na sklonku století XV. na Novém městě. Jejím původcem je pak stěží kdo jiný než nejvyšší písař obce Nového města pražského v letech 1489 až 1518 a spisovatel pokračo- vání Starých letopisů až do r. 1521, Matouš z Chrudimě. Zajímavý tento muž, jehož vynikající podíl na Starých letopisech vytušil již Palacký a určil potom J. V. Šimák,39) význačná osobnost Prahy doby jagelonské, vroucí zastánce kalicha a horlivý obránce městské demokracie proti šlechtě i katolickému králi, pocházel z města, které sice nepatřilo do svazu sirotčího, ale bylo pevnou oporou strany poděbradské a přičiněním Martina Lupáče, jenž tu působil v době re- voluce, bylo vždy ducha rozhodně husitského; ano, jak se zdá, byla Chrudim také působištěm jménem neznámého pokračovatele kroniky Krušinkovy z doby poděbradské, jehož práce40) je nám dochována do r. 1461. Na tuto tradici navázal Matouš z Chrudimě, když přišel do Prahy na universitu, kde dosáhl 1484 bakalářství, a trvale tu zakotvil ve službách Nového města. Stal se nástupcem M. Vavřince z Březové v úřadě kancléře a potom i v práci dějepisecké. Svou úpravou Leto- pisů spojil obojí jejich větev, pražskou i východočeskou, jak k tomu byl takřka povolán osudem života, a dal tak konečnou podobu obrazu revoluce i věku poděbradského v naší kronice. Nová kronika česká, jak nazývá tuším Tůma z Přelouče41) v r. 1502 Matoušovo dílo, není práce jednotná. Ponechává většinou beze změ- ny původní součásti, z kterých postupně vyrostly Staré letopisy. Za- slechneme tu ještě hlas neznámého, snad stříbrského křižovníka, je- hož kompilace dala prvý podnět Letopisům. Musí ovšem ustupovat vypravování pražského měšťana konservativního směru i neznámého jména, který položil základy k Letopisům na sklonku revoluce, a jeho pokračovateli Matěji Loudovi z Chlumčan, někdejšímu hejtmanu tá- borského Písku a pak vystřízlivělému konservativci. Jim připadá hlav- ní slovo v líčení časů krále Václava IV. i husitské revoluce. Zde se k nim však již připojuje v naší kronice i mluvčí strany Žižkovy, sirotčí, hradecký písař Jan Krušinka a jeho kolega ze sirotčího Nového Města Pražského M. Vavřinec z Březové.26) O létech pozikmundovské reakce hlavně v Praze vypravuje zase neznámý pražský měšťan, smýšlení však již upřímně husitského. O vypsání posledního čtvrtstoletí, doby krále Jiřího, počínajíc památným rokem 1448, kdy se pan Jiří, teprve 39) Nový kronikář český v ČČH 16, 1910, 191—200. 40) Je to text B (viz pozn. 25). Na původ z Chrudimě ukazuje zmínka o návštěvě krále Jiřího i jeho choti v městě r. 1460 (str. 127, SL 529) a snad i o požáru ve Vys. Mýtě rok nato (str. 129, obšírněji v SL 537). 41) Tak bych dnes vyložil jeho zmínky, které se dovolávají vypravování Nové kroniky o Zikmundově obléhání Prahy v r. 1420 a o porážce Cesariniově u Domažlic r. 1431 a o nichž naposledy psal R. Urbánek, Žižka v památkách a úctě lidu českého (1924) str. 47 pozn. XV
Strana XVI
28letý vůdce strany poděbradské, zmocnil naráz hlavního města, dělí se pak jednak nejmenovaný jeho válečník, oddaný ctitel husitského krále, a M. Václav Koranda, pamětník nových hrůz křižáckých a soudce politiky královy. Do toho do všeho vkládá pak své vzpomínky váleč- ník doby vladislavské a vroucí obdivovatel umění Žižkova, a spolu s ním i redaktor, Matouš z Chrudimě, který ukončuje v našem znění kroniku účinně příjezdem krále Vladislava, zakladatele rodu jagelon- ského u nás. Skon M. J. Rokycany a krále Jiřího, třeba neukončil války, vzbouřené proti oběma velkým představitelům husitské revoluce na sklonku jejich dnů, a nastoupení mladého krále, jenž, třeba katolík, musil vykonat přísahu na kompaktáta, jakkoli je papež slavnostně za- tratil, jsou vskutku význačným mezníkem nejen v historii velikého i tragického zápasu husitského, ale v dějinách našich vůbec. V této podobě, zvláště vhodné pro samostatné vydání,42) zachoval kroniku rukopis městské knihovny vratislavské č. 1306, z něhož je tu vydávána. Je to statný kvartový svazek o 365 listech. Z toho polovinu zabírá kronika Pulkavova, na 1. 188 se začíná, ale bez jakéhokoli ozna- čení, kompilace o vládě krále Jana a císaře Karla, jejíž povahu jsme rozbírali, a na 1. 216 naše Staré letopisy. Rukopis pochází asi z prvé polovice XVI. století13) a je pěkně vázán do kůže. Na vrchní desce jest uprostřed vyražen křest Kristův a nahoře i dole dvojí nápis, který dává: Kronika czeska, Martin Pernyczek; na rubu je dosti zašlý obraz sv. Jiří. Jinak nemá rukopis ničeho, co by vedlo na stopu majetníkovi mimo dvojí zápisek na 1. 366b. Prvý zní: Synu můj, pomni na čas po- slední a tak na věky nezhřešíš. Druhý pak: Urozenému pánu, panu Ladislavovi mladšímu z Lobkovic.41) Pocházejí-li, jak se zdá, od muže, jenž si dal na desku napsat svoje jméno, mohly by snad přivésti na stopu Martinu Perníčkovi, v jehož rodinném majetku rukopis asi byl. Městská knihovna vratislavská nabyla ho, jak svědčí razítko, z kni- hovny kostela Maří Magdaleny, kamž se dostal nejspíše podobným odkazem jako vzácný soubor knih a rukopisů Karla St. z Žerotína, možná dokonce přímo s ním. Rukopis znal již Dobrovský. Zvěděl o něm od přítele Sam. Bant- kiea45) r. 1812 a upozornil na něj 1818 ve svých Dějinách českého 40 jazyka a starší literatury.) Palacký však nemohl, jak praví v úvodě 42) Jiné rukopisy či texty, o nichž můj článek 224—5, mají hned již také pokra- čování o době vladislavské. 43) Jos. Emler, jenž popsal rukopis v úvodě k V. svaz. Pramenů dějin čes. (str. XVI), neodhaduje stáří rukopisu. Popis, kterého se dovolává Pekař II, 2258, se týká jiného rukopisu vratislavského. 44) Je to bratr Jiřího Popela z Lobkovic, jehož pád strhl i jeho, takže 1594 odsou- zen hrdla i statků, ale po letech dosáhl svobody i zkonfiskovaných statků. 45) Korespondence Jos. Dobrovského II, 49. 46) Geschichte der böhm. Sprache und ältern Litteratur str. 268, nyní Spisy a pro- jevy Jos. Dobrovského VII, 1936 (vyd. B. Jedlička), str. 354. 41) Ruk. knih. Národ. musea I D11, o němž se zmiňuje Palacký, Dějiny III. 3, 135. XVI
28letý vůdce strany poděbradské, zmocnil naráz hlavního města, dělí se pak jednak nejmenovaný jeho válečník, oddaný ctitel husitského krále, a M. Václav Koranda, pamětník nových hrůz křižáckých a soudce politiky královy. Do toho do všeho vkládá pak své vzpomínky váleč- ník doby vladislavské a vroucí obdivovatel umění Žižkova, a spolu s ním i redaktor, Matouš z Chrudimě, který ukončuje v našem znění kroniku účinně příjezdem krále Vladislava, zakladatele rodu jagelon- ského u nás. Skon M. J. Rokycany a krále Jiřího, třeba neukončil války, vzbouřené proti oběma velkým představitelům husitské revoluce na sklonku jejich dnů, a nastoupení mladého krále, jenž, třeba katolík, musil vykonat přísahu na kompaktáta, jakkoli je papež slavnostně za- tratil, jsou vskutku význačným mezníkem nejen v historii velikého i tragického zápasu husitského, ale v dějinách našich vůbec. V této podobě, zvláště vhodné pro samostatné vydání,42) zachoval kroniku rukopis městské knihovny vratislavské č. 1306, z něhož je tu vydávána. Je to statný kvartový svazek o 365 listech. Z toho polovinu zabírá kronika Pulkavova, na 1. 188 se začíná, ale bez jakéhokoli ozna- čení, kompilace o vládě krále Jana a císaře Karla, jejíž povahu jsme rozbírali, a na 1. 216 naše Staré letopisy. Rukopis pochází asi z prvé polovice XVI. století13) a je pěkně vázán do kůže. Na vrchní desce jest uprostřed vyražen křest Kristův a nahoře i dole dvojí nápis, který dává: Kronika czeska, Martin Pernyczek; na rubu je dosti zašlý obraz sv. Jiří. Jinak nemá rukopis ničeho, co by vedlo na stopu majetníkovi mimo dvojí zápisek na 1. 366b. Prvý zní: Synu můj, pomni na čas po- slední a tak na věky nezhřešíš. Druhý pak: Urozenému pánu, panu Ladislavovi mladšímu z Lobkovic.41) Pocházejí-li, jak se zdá, od muže, jenž si dal na desku napsat svoje jméno, mohly by snad přivésti na stopu Martinu Perníčkovi, v jehož rodinném majetku rukopis asi byl. Městská knihovna vratislavská nabyla ho, jak svědčí razítko, z kni- hovny kostela Maří Magdaleny, kamž se dostal nejspíše podobným odkazem jako vzácný soubor knih a rukopisů Karla St. z Žerotína, možná dokonce přímo s ním. Rukopis znal již Dobrovský. Zvěděl o něm od přítele Sam. Bant- kiea45) r. 1812 a upozornil na něj 1818 ve svých Dějinách českého 40 jazyka a starší literatury.) Palacký však nemohl, jak praví v úvodě 42) Jiné rukopisy či texty, o nichž můj článek 224—5, mají hned již také pokra- čování o době vladislavské. 43) Jos. Emler, jenž popsal rukopis v úvodě k V. svaz. Pramenů dějin čes. (str. XVI), neodhaduje stáří rukopisu. Popis, kterého se dovolává Pekař II, 2258, se týká jiného rukopisu vratislavského. 44) Je to bratr Jiřího Popela z Lobkovic, jehož pád strhl i jeho, takže 1594 odsou- zen hrdla i statků, ale po letech dosáhl svobody i zkonfiskovaných statků. 45) Korespondence Jos. Dobrovského II, 49. 46) Geschichte der böhm. Sprache und ältern Litteratur str. 268, nyní Spisy a pro- jevy Jos. Dobrovského VII, 1936 (vyd. B. Jedlička), str. 354. 41) Ruk. knih. Národ. musea I D11, o němž se zmiňuje Palacký, Dějiny III. 3, 135. XVI
Strana XVII
svého vydání, rukopisu dosíci. Teprve po letech srovnal rukopis s Palackého edicí J. Ev. Purkyně, když se dostal do Vratislavě na uni- versitu, a vypsal příteli vše, co má rukopis zvláštního.47) Po sto letech asi zapůjčen byl laskavým přičiněním p. řed. knihovny Národního musea v Praze dra Jos. Volfa do Prahy, začež vzdáváme jak slavné správě Městské knihovny vratislavské, tak i jemu nejupřímnější díky. S bolestí posíláme tyto díky za vzácným přítelem, jenž právě odešel tak předčasně na věčnost. Na konec budiž mi dovoleno říci několik slov o zásadách, jimiž jsme se řídili v řešení nesnadné otázky, jak nejlépe vyhovět potřebám různých čtenářů, na něž jsme při vydání myslili. Věříme, že mezi nimi nebude chybět duchů posvěcení uměleckého, jako byl A. Slavíček, jenž si vroucně zamiloval Letopisy, jak vzpomíná Jaroslav Goll. Takové čtenáře jsme měli na mysli, když jsme se rozhodli uvarovat vydání všeho, co by mohlo odstrašit obecenstvo neodborné, zejména tedy učených poznámek věcných; přestali jsme na opravdu nezbytných. Víme, že tím neuspokojíme čtenáře všechny zvláště milovníky Prahy, kterým naše kronika přináší tolik zajímavých podrobností. Ti si však pomohou sami velmi lehko, sáhnou-li po neocenitelném Dějepise měs- ta Prahy V. V. Tomka. Běží o svazky: III. (do 1419), IV. (1419—36), VI. (1436—60), VII. (1460—78) a VIII. (místopisný obraz Prahy v době hu- sitské). Avšak i ti, jimž by tato cesta byla málo schůdná, najdou znač- nou náhradu za nejednu poznámku v bohatých rejstřících, které proto doporučujeme zvláštní pozornosti čtenářů. F. M. BARTOŠ. XVII
svého vydání, rukopisu dosíci. Teprve po letech srovnal rukopis s Palackého edicí J. Ev. Purkyně, když se dostal do Vratislavě na uni- versitu, a vypsal příteli vše, co má rukopis zvláštního.47) Po sto letech asi zapůjčen byl laskavým přičiněním p. řed. knihovny Národního musea v Praze dra Jos. Volfa do Prahy, začež vzdáváme jak slavné správě Městské knihovny vratislavské, tak i jemu nejupřímnější díky. S bolestí posíláme tyto díky za vzácným přítelem, jenž právě odešel tak předčasně na věčnost. Na konec budiž mi dovoleno říci několik slov o zásadách, jimiž jsme se řídili v řešení nesnadné otázky, jak nejlépe vyhovět potřebám různých čtenářů, na něž jsme při vydání myslili. Věříme, že mezi nimi nebude chybět duchů posvěcení uměleckého, jako byl A. Slavíček, jenž si vroucně zamiloval Letopisy, jak vzpomíná Jaroslav Goll. Takové čtenáře jsme měli na mysli, když jsme se rozhodli uvarovat vydání všeho, co by mohlo odstrašit obecenstvo neodborné, zejména tedy učených poznámek věcných; přestali jsme na opravdu nezbytných. Víme, že tím neuspokojíme čtenáře všechny zvláště milovníky Prahy, kterým naše kronika přináší tolik zajímavých podrobností. Ti si však pomohou sami velmi lehko, sáhnou-li po neocenitelném Dějepise měs- ta Prahy V. V. Tomka. Běží o svazky: III. (do 1419), IV. (1419—36), VI. (1436—60), VII. (1460—78) a VIII. (místopisný obraz Prahy v době hu- sitské). Avšak i ti, jimž by tato cesta byla málo schůdná, najdou znač- nou náhradu za nejednu poznámku v bohatých rejstřících, které proto doporučujeme zvláštní pozornosti čtenářů. F. M. BARTOŠ. XVII
Strana 1
Léta božího 1378, když jest ciesař Karel s svým synem Vácslavem kraloval dobře tři léta, a před synem kraloval dobře 30 let, římským králem a ciesařem 24 u velikém panstvie v Praze, nemocen jsa i umřel u vigiljí den sv. Ondřeje [29. listopadu] u večier a na hradě pražském jest pochován v kuoře sv. Víta s velikým pláčem a s žalostí obecnie všech lidí, neb sú jeho všickni pykali a plakali. Neb jest za něho bylo vše dobré a pokoj veliký a puožitci velicí, a zvláště Praze byli přive- deni; k tomu také Hora Kutna velmi dobře šla, mince čistá byla, a tak země v hojnosti oplýval[a] u pokoji. Tuto se již počíná o příbězích krále Václavo- vých a kterak se za jeho časuov dálo etc. Vácslav, král římský a český, dřieve řečeného ciesaře Karla syn, byl volen římským králem ještě za svého otce zdraví, jakož jest dřieve povědieno, ješto čtli od božieho narození 1376 léta. Tento král český prvé, než jest jel na korunování na Rýn, sebral v své zemi v Čechách veliké sboží a peníze a pánuov a rytířstva veliký zástup, a tak u veliké hojnosti jel na Rýn skrze bavorské země a skrze Šváby. A kudyž koli jel, v těch zemiech všudy na hospodách byla veliká svoboda a ve všem hojnost. A tam na Rýně byl korunován první korunú železnú, jakož jest obyčej a právo. A kterak kolivěk měl veliké penieze, když zase jel, ještě se jemu na stravu nedostalo, takže musil některé pány ve ztravě tam zastaviti. Potom, když se jest do Čech zase vrátil, kníže bavorské, řečené Kle(y)m,1) posadil se proti němu, chtě králem římským býti, a vtrhl byl do Čech přes mezi. A protož král Vácslav šikoval kněze Zbyňka arci- biskupa a kněze Sulka, probošta chotěšovského, s drahným vojskem do Bavor; i položili se na hrázi rybníka velikého, jenž slove rybník Lan- krabin. Ti také škodu velikú učinichu v Bavořích a chtíchu ten rybník veliký skopati; i báli sú se, aby mnoho lidí neztopili a nezhubili, ješto pod tím rybníkem ve vsech obývali. Potom ten jistý Klem, ješto chtěl ciesařem býti, od Medulánského trpěl velikú hanbu světskú, neb přál 1) Ruprecht Falcký, zv. Klem, byl zvolen německým králem 1400, podnikl vpád do Čech 1401 a na podzim se vypravil do Italie, kde však nedosáhl koruny hlavně pro odpor milánského vévody Giangaleazza Viscontia. Zemřel 1410. Výprava obou prelátů k Landkrabinu rybníku blíže Nitenova v Bavořích spadá do r. 1406, ale je možná trochu pomýlena s událostí z června 1428, kdy rybník skopán vojskem praž- ským a sirotčím. (Tomek IV2. 404).
Léta božího 1378, když jest ciesař Karel s svým synem Vácslavem kraloval dobře tři léta, a před synem kraloval dobře 30 let, římským králem a ciesařem 24 u velikém panstvie v Praze, nemocen jsa i umřel u vigiljí den sv. Ondřeje [29. listopadu] u večier a na hradě pražském jest pochován v kuoře sv. Víta s velikým pláčem a s žalostí obecnie všech lidí, neb sú jeho všickni pykali a plakali. Neb jest za něho bylo vše dobré a pokoj veliký a puožitci velicí, a zvláště Praze byli přive- deni; k tomu také Hora Kutna velmi dobře šla, mince čistá byla, a tak země v hojnosti oplýval[a] u pokoji. Tuto se již počíná o příbězích krále Václavo- vých a kterak se za jeho časuov dálo etc. Vácslav, král římský a český, dřieve řečeného ciesaře Karla syn, byl volen římským králem ještě za svého otce zdraví, jakož jest dřieve povědieno, ješto čtli od božieho narození 1376 léta. Tento král český prvé, než jest jel na korunování na Rýn, sebral v své zemi v Čechách veliké sboží a peníze a pánuov a rytířstva veliký zástup, a tak u veliké hojnosti jel na Rýn skrze bavorské země a skrze Šváby. A kudyž koli jel, v těch zemiech všudy na hospodách byla veliká svoboda a ve všem hojnost. A tam na Rýně byl korunován první korunú železnú, jakož jest obyčej a právo. A kterak kolivěk měl veliké penieze, když zase jel, ještě se jemu na stravu nedostalo, takže musil některé pány ve ztravě tam zastaviti. Potom, když se jest do Čech zase vrátil, kníže bavorské, řečené Kle(y)m,1) posadil se proti němu, chtě králem římským býti, a vtrhl byl do Čech přes mezi. A protož král Vácslav šikoval kněze Zbyňka arci- biskupa a kněze Sulka, probošta chotěšovského, s drahným vojskem do Bavor; i položili se na hrázi rybníka velikého, jenž slove rybník Lan- krabin. Ti také škodu velikú učinichu v Bavořích a chtíchu ten rybník veliký skopati; i báli sú se, aby mnoho lidí neztopili a nezhubili, ješto pod tím rybníkem ve vsech obývali. Potom ten jistý Klem, ješto chtěl ciesařem býti, od Medulánského trpěl velikú hanbu světskú, neb přál 1) Ruprecht Falcký, zv. Klem, byl zvolen německým králem 1400, podnikl vpád do Čech 1401 a na podzim se vypravil do Italie, kde však nedosáhl koruny hlavně pro odpor milánského vévody Giangaleazza Viscontia. Zemřel 1410. Výprava obou prelátů k Landkrabinu rybníku blíže Nitenova v Bavořích spadá do r. 1406, ale je možná trochu pomýlena s událostí z června 1428, kdy rybník skopán vojskem praž- ským a sirotčím. (Tomek IV2. 404).
Strana 2
více králi Václavovi než tomu Klemovi. Mezi tiem ten jistý Klem umřel, a tak králi Václavovi na říši nižádný potom nepřekážel. On pak, král Vácslav, obloživ se v své zemi, v Čechách, nejede do jiných zemí až do své smrti, kterakž koli Vlachové vždy očekávali, skuoro-li pojede, aby ciesařskú korunu přijal. Léta božieho 1380 na Nové léto [1. ledna] umřel kněz Jan kardinál, druhý arcibiskup pražský, na jehožto miesto2) vstúpil jest kněz Zby- něk Zajíc z Hanzburku, třetí arcibiskup pražský. A toho léta byl mor veliký v Čechách v Praze od Božieho vstúpení [3. května] až k svaté- mu Vácslavu [28. září]. Léta božieho 1385 Zigmund, syn ciesařuov Karluov, korunován3) jest k uherskému královstvie; a kraloval dvě a padesáte let. Léta božieho 1386 bratří2) ztonuli v Moravě pod horú svatého Ippo- lyta. Léta božieho 1387 umřela králová Johanka, manželka první krále Vácslava. Léta božího 1388 pan Markvart z Vatmberka, kterýž v ty časy hrad Žleby držal, počal v zemi lúpiti; a ten pokoj on najprvé přerušil, neb počal válku vésti s králem. Z toho se král Vácslav rozhněval, kázal na pole vytrhnúti a Žleby obehnati. I dobychu Žlebuov a pana Markvarta nesechu do vězenie a rozbořichu jemu Žleby. A k tomu doby na něm Rohozce a Zbiroha a vše káza rozmetati. Potom brzo král kázal k Korn- hauzu přitrhnúti; i dobychu jeho; a káza jej také rozbořiti, neb z něho velmi v zemi škodili. Léta božieho 13905) na veliku noc [3. dubna] byla pohroma na židy v Praze, a to proto, neb šel kněz s svátostí drahú těla božího a židé házeli kameniem na kněze, i vyrazili mu tělo boží z ruky; a tak jedny sú zbili a druhé zpálili. A to se dálo v nešporní hodinu. Téhož léta bylo v Římě milostivé léto. [Lléta božieho 1392 byla povodeň v Praze den svatého Mikuláše [6. prosince]. Téhož5) léta utopen jest slavný doktor kněz Johánek, vikář arcibiskupstvie pražského, pod mostem pražským, krále Vácsla- vovým rozkázaniem, protože proti jeho vuoli stvrdil opata kladrub- ského. A jest pochován na hradě pražském u sv. Vácslava, tu, kdež jméno jeho vytesáno na kameni a kříž na témž kameni, na kterýžto kříž i podnes žádný nohama nevstúpí. [Lléta božieho 1393 patriarcha7) dobyl milostivého léta do Prahy 2) J. Očko zemřel 14. ledna a měl nástupcem Jana z Jenštejna. Arcibiskup Zby- něk nastoupil teprve po krátké vládě Olbrama ze Škvorce a Mik. Puchníka (1396 až 1402). 3) Zikmund byl korunován 31. března 1387. 4) Mons s. Hippoliti, Hradiště u Znojma. Bratřími míněni křižovníci s červ. hvěz- dou, kteří tu měli klášter a k nimž náležel spisovatel této části kroniky. 5) Pogrom na židy se udál 1389. 6) Johánek z Pomuka utopen 20. března 1393. 2
více králi Václavovi než tomu Klemovi. Mezi tiem ten jistý Klem umřel, a tak králi Václavovi na říši nižádný potom nepřekážel. On pak, král Vácslav, obloživ se v své zemi, v Čechách, nejede do jiných zemí až do své smrti, kterakž koli Vlachové vždy očekávali, skuoro-li pojede, aby ciesařskú korunu přijal. Léta božieho 1380 na Nové léto [1. ledna] umřel kněz Jan kardinál, druhý arcibiskup pražský, na jehožto miesto2) vstúpil jest kněz Zby- něk Zajíc z Hanzburku, třetí arcibiskup pražský. A toho léta byl mor veliký v Čechách v Praze od Božieho vstúpení [3. května] až k svaté- mu Vácslavu [28. září]. Léta božieho 1385 Zigmund, syn ciesařuov Karluov, korunován3) jest k uherskému královstvie; a kraloval dvě a padesáte let. Léta božieho 1386 bratří2) ztonuli v Moravě pod horú svatého Ippo- lyta. Léta božieho 1387 umřela králová Johanka, manželka první krále Vácslava. Léta božího 1388 pan Markvart z Vatmberka, kterýž v ty časy hrad Žleby držal, počal v zemi lúpiti; a ten pokoj on najprvé přerušil, neb počal válku vésti s králem. Z toho se král Vácslav rozhněval, kázal na pole vytrhnúti a Žleby obehnati. I dobychu Žlebuov a pana Markvarta nesechu do vězenie a rozbořichu jemu Žleby. A k tomu doby na něm Rohozce a Zbiroha a vše káza rozmetati. Potom brzo král kázal k Korn- hauzu přitrhnúti; i dobychu jeho; a káza jej také rozbořiti, neb z něho velmi v zemi škodili. Léta božieho 13905) na veliku noc [3. dubna] byla pohroma na židy v Praze, a to proto, neb šel kněz s svátostí drahú těla božího a židé házeli kameniem na kněze, i vyrazili mu tělo boží z ruky; a tak jedny sú zbili a druhé zpálili. A to se dálo v nešporní hodinu. Téhož léta bylo v Římě milostivé léto. [Lléta božieho 1392 byla povodeň v Praze den svatého Mikuláše [6. prosince]. Téhož5) léta utopen jest slavný doktor kněz Johánek, vikář arcibiskupstvie pražského, pod mostem pražským, krále Vácsla- vovým rozkázaniem, protože proti jeho vuoli stvrdil opata kladrub- ského. A jest pochován na hradě pražském u sv. Vácslava, tu, kdež jméno jeho vytesáno na kameni a kříž na témž kameni, na kterýžto kříž i podnes žádný nohama nevstúpí. [Lléta božieho 1393 patriarcha7) dobyl milostivého léta do Prahy 2) J. Očko zemřel 14. ledna a měl nástupcem Jana z Jenštejna. Arcibiskup Zby- něk nastoupil teprve po krátké vládě Olbrama ze Škvorce a Mik. Puchníka (1396 až 1402). 3) Zikmund byl korunován 31. března 1387. 4) Mons s. Hippoliti, Hradiště u Znojma. Bratřími míněni křižovníci s červ. hvěz- dou, kteří tu měli klášter a k nimž náležel spisovatel této části kroniky. 5) Pogrom na židy se udál 1389. 6) Johánek z Pomuka utopen 20. března 1393. 2
Strana 3
do sedmi kosteluov, neb papež Bonifacius popřál toho k prozbě krále Vácslavově: na Vyšehrad k svatému Petru, k Božiemu tělu na Novém městě, k Matce boží Sněžné, na Zderaz, na hrad k svatému Vácslavu, na Strahov a na Břevnov. A počalo se v puostě tu neděli po středo- postí (Letare Iherusalem) [16. března] a trvalo až do Povýšenie sv. kříže [14. září]. A tak putovali lidé, za sedm dnuov po těch kosteléch chodiece. A po tom milostivém létu na druhé léto přidali sú té milosti ještě až do Matky boží nanebevzetí [15. srpna], aby, zdali by se kto obmeškal, aby ještě přišel, že mají ještě plné hříchuov odpuštěnie. A tu jest slit zvon veliký. Téhož léta o masopustěs) umřela ciesařová Alžběta v Hradci, vdova, ciesaře Karla manželka, a nesena do Prahy a položena a pochována na hradě u svatého Václava v hrobě vedlé ciesaře Karla. Téhož léta9) na den sv. Stanislava [8. května] páni čeští jali krále Václava; a byl jat skrze své dědičné Staroměstské. A po 15 neděléch pustichu jeho. To jest bylo jeho první jímaní. A od té doby král ne- směl sebe nikdy pánuom právě svěřiti. A toho na budúcí pamět kázal se prolomiti do Starého města tu proti domu Haléřovu, neb ten purg- mistr v tom domu bydlel, kterýž krále Václava jímal; a tu fortnu kázal udělati a přiekop zarovnati, jehož i podnes slove »V prolomeném«. A z svého dvoru udělal sobě fortnu na Nové město proti svatému Ambroži, neb jest již nevěřil více pánuom staroměstským, než úfal jest v pány novoměstské a na Zderaze bytem byl. [PJak léta božího 1394 král Václav byl jat před Berúnem puol míle v Králově Dvoře od pánuov svých českých skrze zpuosobenie krále Zigmunda, jeho bratra milého, a Jošta, markrabí moravského. A od- tud nesen jest do Prahy na hrad a v tu věži hranatú velikú nahoře byl vsazen a pod stráží s velikú pilností chován. A odtud po pěti neděléch nesen jest na Krumlov, páně Jindřichuov hrad z Rožmberka; a odtud1) podán jest dále do Vídně a tu v tvrdém vězení chován tak dlúho, až jemu Pán Buoh pomohl ujíti z toho vězení skrze jednoho křižovníka zákona strakonického, jenž pak potom byl farářem v Manětíně. A na pamět té vazby dáno jest jméno Pražka až do dnešnieho dne u Vídni. Mnozí se na to tíží, proč jest král Václav jímán od pánuov. Tak praví, že by říše za něho velmi zle stála, neb přijížděli k němu mnozí jakožto k řískému králi, žalujíce jemu svých nehod a bezpráví, a on za to málo dbal; toho jim líto bylo, a druhých i před se nepustil. O to s ním 7) Václav Králík z Buřenic, přední z milců Václava IV., jenž mu vymohl titul patriarchy antiošského. 8) Alžběta Pomořanská zemřela 14. února 1393. o) První zajetí Václava IV. se událo až 1394 v Králově Dvoře, jak se o tom zmi- ňuje kronikář dále. 10) Král byl vydán v Krumlově bratru Janovi Zhořeleckému. Co se vypravuje dále, spadá až do r. 1402, kdy král zajat nevlastním bratrem Zikmundem a zavezen do Vídně, odkudž ušel 1403. 3
do sedmi kosteluov, neb papež Bonifacius popřál toho k prozbě krále Vácslavově: na Vyšehrad k svatému Petru, k Božiemu tělu na Novém městě, k Matce boží Sněžné, na Zderaz, na hrad k svatému Vácslavu, na Strahov a na Břevnov. A počalo se v puostě tu neděli po středo- postí (Letare Iherusalem) [16. března] a trvalo až do Povýšenie sv. kříže [14. září]. A tak putovali lidé, za sedm dnuov po těch kosteléch chodiece. A po tom milostivém létu na druhé léto přidali sú té milosti ještě až do Matky boží nanebevzetí [15. srpna], aby, zdali by se kto obmeškal, aby ještě přišel, že mají ještě plné hříchuov odpuštěnie. A tu jest slit zvon veliký. Téhož léta o masopustěs) umřela ciesařová Alžběta v Hradci, vdova, ciesaře Karla manželka, a nesena do Prahy a položena a pochována na hradě u svatého Václava v hrobě vedlé ciesaře Karla. Téhož léta9) na den sv. Stanislava [8. května] páni čeští jali krále Václava; a byl jat skrze své dědičné Staroměstské. A po 15 neděléch pustichu jeho. To jest bylo jeho první jímaní. A od té doby král ne- směl sebe nikdy pánuom právě svěřiti. A toho na budúcí pamět kázal se prolomiti do Starého města tu proti domu Haléřovu, neb ten purg- mistr v tom domu bydlel, kterýž krále Václava jímal; a tu fortnu kázal udělati a přiekop zarovnati, jehož i podnes slove »V prolomeném«. A z svého dvoru udělal sobě fortnu na Nové město proti svatému Ambroži, neb jest již nevěřil více pánuom staroměstským, než úfal jest v pány novoměstské a na Zderaze bytem byl. [PJak léta božího 1394 král Václav byl jat před Berúnem puol míle v Králově Dvoře od pánuov svých českých skrze zpuosobenie krále Zigmunda, jeho bratra milého, a Jošta, markrabí moravského. A od- tud nesen jest do Prahy na hrad a v tu věži hranatú velikú nahoře byl vsazen a pod stráží s velikú pilností chován. A odtud po pěti neděléch nesen jest na Krumlov, páně Jindřichuov hrad z Rožmberka; a odtud1) podán jest dále do Vídně a tu v tvrdém vězení chován tak dlúho, až jemu Pán Buoh pomohl ujíti z toho vězení skrze jednoho křižovníka zákona strakonického, jenž pak potom byl farářem v Manětíně. A na pamět té vazby dáno jest jméno Pražka až do dnešnieho dne u Vídni. Mnozí se na to tíží, proč jest král Václav jímán od pánuov. Tak praví, že by říše za něho velmi zle stála, neb přijížděli k němu mnozí jakožto k řískému králi, žalujíce jemu svých nehod a bezpráví, a on za to málo dbal; toho jim líto bylo, a druhých i před se nepustil. O to s ním 7) Václav Králík z Buřenic, přední z milců Václava IV., jenž mu vymohl titul patriarchy antiošského. 8) Alžběta Pomořanská zemřela 14. února 1393. o) První zajetí Václava IV. se událo až 1394 v Králově Dvoře, jak se o tom zmi- ňuje kronikář dále. 10) Král byl vydán v Krumlově bratru Janovi Zhořeleckému. Co se vypravuje dále, spadá až do r. 1402, kdy král zajat nevlastním bratrem Zikmundem a zavezen do Vídně, odkudž ušel 1403. 3
Strana 4
často mluvili, aby toho polepšil; on také na to málo dbal, i neměli k němu lásky. K tomu také král Zigmund uherský, bratr jeho najmi- lejší, a jiní vždy se naň přimlúvali a žalovali. Tak pak jedno s druhým strmácevše, i jímali se s ním. On potom věčně se jim nedověřil a páni jemu. Takž pak král zdělal sobě milostníky z lidí rovných a byl na ně laskav a pomáhal jim dobře, a na pány jest nic netbal. Téhož léta a v ty časy král Zigmund uherský přijel do Čech z Uher a dobýval hradu Skalice blíž od sv. Prokopa, a dobyl a rozmetal. Ra- cek Kobyla byl se na něm zavřel, a když srozuměl, že chce k němu šturmovati, že by se neobránil, skradl se v noci doluov s svými se všemi na hrad Rataje, takže na něm nižádného nenalezli, jedinú bábu a svini. [Lléta božieho 1396 král Zigmund uherský ztratil boj v pohanech a mnoho tam urozených pánuov a jiných dobrých lidí zbili a do pohan zajali. [Lléta božieho 1397 ten den na letnice [10. června] zbiti jsú na Karl- štajně tito páni čeští korúhevní: pan Štěpán Opočenský, Štěpán, řečený Poduška z Martinic, pan Strad a Markolt, mistr strakonický; a jsú zbiti od mistra Hanuše, kniežete ratiborského, otce kniežete Mikuláše z Klad- ska. A tu svého kniežetstvie poškvrnil, neb od té chvíle nenazývali jeho kniežetem Hanušem, ale mistrem Hanušem, neb jest mistroval nad těmi dobrými lidmi s svú čeledí jako jiný kat. Čechové, nemajíce štěstí k tomu rodu ratiborskému, jeho se potom štítili a varovali; neb syn mistruov Hanušuov, Mikuláš, potom také vydal čtyři rytieře české jako na masné krámy králi uherskému, jakož svým místem bude o tom po- vědíno. [Lléta božieho 1399 den sv. Mikuláše [6. prosince] spálen jest rathúz Starého města pražského s mnohým oděním. [Plak léta od narození Syna božího 1400 mistr Jan Hus, z Husince rodem, počal kázati v Betlemě.1) A tak obecně praví, že, dokudž jest kázal na pány, rytieře, panoše, na řemeslníky a na měšťany, všickni jeho chválili a byli naň velmi laskavi; ale jakž se na papeže a na kněž- stvo obořil i na jiné duchovní, dotýkaje jich pýchu, i na lakomství, na svatokupectví i na kuběnářstvie, a aby kněží světsky nepanovali a zboží nedržali, a také kázal, že má tělo boží a krev boží rozdávána býti pod obojí zpuosobú lidu obecnému,2) tehdy se jest kněžstvo proti němu zbúřilo a řkúce, že jest již veň dábel vstúpil a že jest kacieř. A tak jeho mnozí odpadechu; a papež skrze žaloby kněžské poče jeho pohoniti do Říma a kletbu naň vyda, jakož místem svým bude poká- záno. A to se dálo v království Českém za krále Vácslava, římského a českého krále, syna ciesaře Karla, a za arcibiskupa kněze Zbyňka praž- ského. 1) Kazatelem v Betlemě se stal Hus v březnu 1402. 2) Omyl, jak vysvitne z kroniky samé. 4
často mluvili, aby toho polepšil; on také na to málo dbal, i neměli k němu lásky. K tomu také král Zigmund uherský, bratr jeho najmi- lejší, a jiní vždy se naň přimlúvali a žalovali. Tak pak jedno s druhým strmácevše, i jímali se s ním. On potom věčně se jim nedověřil a páni jemu. Takž pak král zdělal sobě milostníky z lidí rovných a byl na ně laskav a pomáhal jim dobře, a na pány jest nic netbal. Téhož léta a v ty časy král Zigmund uherský přijel do Čech z Uher a dobýval hradu Skalice blíž od sv. Prokopa, a dobyl a rozmetal. Ra- cek Kobyla byl se na něm zavřel, a když srozuměl, že chce k němu šturmovati, že by se neobránil, skradl se v noci doluov s svými se všemi na hrad Rataje, takže na něm nižádného nenalezli, jedinú bábu a svini. [Lléta božieho 1396 král Zigmund uherský ztratil boj v pohanech a mnoho tam urozených pánuov a jiných dobrých lidí zbili a do pohan zajali. [Lléta božieho 1397 ten den na letnice [10. června] zbiti jsú na Karl- štajně tito páni čeští korúhevní: pan Štěpán Opočenský, Štěpán, řečený Poduška z Martinic, pan Strad a Markolt, mistr strakonický; a jsú zbiti od mistra Hanuše, kniežete ratiborského, otce kniežete Mikuláše z Klad- ska. A tu svého kniežetstvie poškvrnil, neb od té chvíle nenazývali jeho kniežetem Hanušem, ale mistrem Hanušem, neb jest mistroval nad těmi dobrými lidmi s svú čeledí jako jiný kat. Čechové, nemajíce štěstí k tomu rodu ratiborskému, jeho se potom štítili a varovali; neb syn mistruov Hanušuov, Mikuláš, potom také vydal čtyři rytieře české jako na masné krámy králi uherskému, jakož svým místem bude o tom po- vědíno. [Lléta božieho 1399 den sv. Mikuláše [6. prosince] spálen jest rathúz Starého města pražského s mnohým oděním. [Plak léta od narození Syna božího 1400 mistr Jan Hus, z Husince rodem, počal kázati v Betlemě.1) A tak obecně praví, že, dokudž jest kázal na pány, rytieře, panoše, na řemeslníky a na měšťany, všickni jeho chválili a byli naň velmi laskavi; ale jakž se na papeže a na kněž- stvo obořil i na jiné duchovní, dotýkaje jich pýchu, i na lakomství, na svatokupectví i na kuběnářstvie, a aby kněží světsky nepanovali a zboží nedržali, a také kázal, že má tělo boží a krev boží rozdávána býti pod obojí zpuosobú lidu obecnému,2) tehdy se jest kněžstvo proti němu zbúřilo a řkúce, že jest již veň dábel vstúpil a že jest kacieř. A tak jeho mnozí odpadechu; a papež skrze žaloby kněžské poče jeho pohoniti do Říma a kletbu naň vyda, jakož místem svým bude poká- záno. A to se dálo v království Českém za krále Vácslava, římského a českého krále, syna ciesaře Karla, a za arcibiskupa kněze Zbyňka praž- ského. 1) Kazatelem v Betlemě se stal Hus v březnu 1402. 2) Omyl, jak vysvitne z kroniky samé. 4
Strana 5
[Lléta božieho 1402 léta o sv. Václavě [28. září] ukázala se jest hvěz- da s ocasem a svým ukázaniem mnohé zlé věci budúcie znamenala. Neb po tom létu přijel do Čech král Zigmund uherský s pomocí někte- rých pánuov českých jakožto Rožmberka, Švamberka, Švihovských, Michalce, Berkova, Štemberkuov a jiných a učinil mnoho zlého; neb u Poděbrad když ležal král uherský, tu sú Uhři [podávili] panny a ná- silé činili i mladým ženám, a děti naberúce, věšeli je přes sedla jako kozlence; a k tomu mnoho jiného zlého jsú činili. A také král Zigmund slúdil listem Prokopa, markrabí3) mladého, z Bezdězi, i jal jeho; i zvá- zali jeho na taras a šli s ním k šturmu k Blanníku hradu, aby k němu stříleli; i musili hrad králi Zigmundovi dáti. I vzal jej s sebú do Brna a tam jest jeho hladem umořil. A umínil jest i krále Václava opět jíti s pomocí nadepsaných pánuov českých. A tak hned od té chvíle bauřky a války v Čechách i v Moravě byli sú a řádové a práva v Če- chách také od té chvíle přestali za mnohá léta. Také v to léto4) markrabie míšeňský přitáhl s svú mocí do země české návodem těch nadepsaných pánuov, i položil se u vobory; kterýžto zbil jeleny v králově oboře před Prahú. Téhož léta v druhý pondělí v puostě [20. února] pan Zigmund z Krak- štejna a pan Sokol ztekli sú Jiehlavu, a měšťané bráníce se, i přemohli sú pány a zjímali je i služebníky jich; kteřížto páni šacovali se jim a dali od sebe čtyry tisíce kop grošuov a k tomu se jim museli i zapsati. Potom v středu před svatým Vítem [14. června] byla proměna na slunci; a v to léto byl mor veliký po rozličných krajinách. [Potom5) léta božieho 1403 Zbyněk Zajíc z Hanzburka, arcibiskup pražský, dobyl jest pana Mikše Zaule na Čajchanově hrádku, kterýž nynie slove Kostkuov hrádek; a byl jest služebník markrabie mladého (veliký zběh). I kázal všecky zvěsiti na pražské šibenici, a Zaule naj- výše a s ním jeho padesáte tovaryšuov, krásných, mladých pachol- kuov. Mistr Jan Hus provodil je až blíz k šibenici a navedl jeho na to, že, obrátiv se k lidu, řekl: »Svatá obci, prosímť vás, poproste za mě Pána Boha!« Ten Zaul visel 7 let, neb byl za hák oběšen; a jeden blá- zen byl jemu nohu utrhl, chtě jeho dosáhnúti a pochovati; neb jest kaž- dého viselce, kteréhož mohl dosáhnúti, rád pochoval aneb do Prahy přinesl a postavil ho v noci hokyni v krámci; a ona musila zjednati, aby jeho nesli ke Všem svatým na Rybníček, kdež tam takové lidi neb stínané pochovávají. A to se stalo v středu před svatú Marketú [9. čer- vence], jak jsú zvěšeni. Téhož léta pan Smil Flaška z Ryznberka zabit jest mezi Horú a Čá- slaví od hornjí kuov, neb byl hejtmanem na Čáslavi proti králi Václa- 3) Markrabí Prokop, králův bratranec, zemřel, propuštěn byv z vězení, 24. září 1405. 4) Stalo se o rok dříve. 5) Dobytí Hrádku a poprava Zúlova náleží do r. 1404. 5
[Lléta božieho 1402 léta o sv. Václavě [28. září] ukázala se jest hvěz- da s ocasem a svým ukázaniem mnohé zlé věci budúcie znamenala. Neb po tom létu přijel do Čech král Zigmund uherský s pomocí někte- rých pánuov českých jakožto Rožmberka, Švamberka, Švihovských, Michalce, Berkova, Štemberkuov a jiných a učinil mnoho zlého; neb u Poděbrad když ležal král uherský, tu sú Uhři [podávili] panny a ná- silé činili i mladým ženám, a děti naberúce, věšeli je přes sedla jako kozlence; a k tomu mnoho jiného zlého jsú činili. A také král Zigmund slúdil listem Prokopa, markrabí3) mladého, z Bezdězi, i jal jeho; i zvá- zali jeho na taras a šli s ním k šturmu k Blanníku hradu, aby k němu stříleli; i musili hrad králi Zigmundovi dáti. I vzal jej s sebú do Brna a tam jest jeho hladem umořil. A umínil jest i krále Václava opět jíti s pomocí nadepsaných pánuov českých. A tak hned od té chvíle bauřky a války v Čechách i v Moravě byli sú a řádové a práva v Če- chách také od té chvíle přestali za mnohá léta. Také v to léto4) markrabie míšeňský přitáhl s svú mocí do země české návodem těch nadepsaných pánuov, i položil se u vobory; kterýžto zbil jeleny v králově oboře před Prahú. Téhož léta v druhý pondělí v puostě [20. února] pan Zigmund z Krak- štejna a pan Sokol ztekli sú Jiehlavu, a měšťané bráníce se, i přemohli sú pány a zjímali je i služebníky jich; kteřížto páni šacovali se jim a dali od sebe čtyry tisíce kop grošuov a k tomu se jim museli i zapsati. Potom v středu před svatým Vítem [14. června] byla proměna na slunci; a v to léto byl mor veliký po rozličných krajinách. [Potom5) léta božieho 1403 Zbyněk Zajíc z Hanzburka, arcibiskup pražský, dobyl jest pana Mikše Zaule na Čajchanově hrádku, kterýž nynie slove Kostkuov hrádek; a byl jest služebník markrabie mladého (veliký zběh). I kázal všecky zvěsiti na pražské šibenici, a Zaule naj- výše a s ním jeho padesáte tovaryšuov, krásných, mladých pachol- kuov. Mistr Jan Hus provodil je až blíz k šibenici a navedl jeho na to, že, obrátiv se k lidu, řekl: »Svatá obci, prosímť vás, poproste za mě Pána Boha!« Ten Zaul visel 7 let, neb byl za hák oběšen; a jeden blá- zen byl jemu nohu utrhl, chtě jeho dosáhnúti a pochovati; neb jest kaž- dého viselce, kteréhož mohl dosáhnúti, rád pochoval aneb do Prahy přinesl a postavil ho v noci hokyni v krámci; a ona musila zjednati, aby jeho nesli ke Všem svatým na Rybníček, kdež tam takové lidi neb stínané pochovávají. A to se stalo v středu před svatú Marketú [9. čer- vence], jak jsú zvěšeni. Téhož léta pan Smil Flaška z Ryznberka zabit jest mezi Horú a Čá- slaví od hornjí kuov, neb byl hejtmanem na Čáslavi proti králi Václa- 3) Markrabí Prokop, králův bratranec, zemřel, propuštěn byv z vězení, 24. září 1405. 4) Stalo se o rok dříve. 5) Dobytí Hrádku a poprava Zúlova náleží do r. 1404. 5
Strana 6
vovi, ale horníci sú byli s králem Vácslavem. A to se stalo na den sv. Ippolyta ve žni [13. srpna]. Také toho léta umřel pan Václav s Veliše a potom Přibek z Smrko- vic, kterýž vedl válku s Veliše proti urozenému panu Janovi Bahnovi z Bydžova. [Lléta božieho 1405 u vigiljí sv. Jana, křtitele božieho [23. června), Zigmund z Orlíka, podkomoří královstvie Českého, sťat jest v Praze na síni na staroměstském rathúze. Téhož léta vývoda rakúský, hercuk,5) otec krále Albrechtuov a děd Ladislavuov, oblehl Znojmo; a na Znojmě bránili se Sokol a pan Hynek Suchý Čert. I leželi sú u města od svaté panny Markety [13. července až do sv. Václava [28. září]. I zabili sú před Znojmem kněze, vývodu rakúského, a potom všecko vojsko rakúské v noci odjeli sú, pobravše stany, a odběhli jsú tu tří pušek velikých a dvú prakuov a všech jiných příprav bojovných. A potom po polúročí měšťané znojemští, když Sokol a pan Hynek Suchý Čert sjeli s města doluov, tehdy měštané pustili na město Jošta, markrabí starého, i zjímali sú čeled Suchého Čerta, kterýmiž bylo město osazeno, ti kteříž sú na hrad byli vešli; i zvěsili sú jich ve třech dnech sedmdesát, mladých, krásných a vítězných lidí, a dvanácte jich sťali. [Lléta božieho 1407 v sobotu [28. května] na neděli po Božiem těle vyhořal Králové Hradec, město, kostel i hrad a krásný zvon Osanna shořal. A potom téhož léta byla tak tvrdá a ukrutná zima, že sú lidé po cestách mřeli i hovada domácí i lesní; a trvala od svatého Martina [11. listopadu] až do postu. [Lléta od narozenie Syna božieho 1408 svadili se mistři čeští z ko- leje s mistry německými o hlasy, neb Němci chtěli mieti tři hlasy, a Čechové aby měli toliko jeden hlas. Tak se bylo stalo, že, když ciesař Karel, otec krále Václavuov, zakládal a nadal to studium, to jest učenie pražské, a velikými milostmi rozšířil a obdaroval na věčnú pamět, i že nebylo mistruov českých v té chvíli v Čechách, leč se kto v jiné zemi učil a došel mistrovstvie, protož jich bylo málo, a clesař, chtě roz- množiti a rozšířiti pražské učenie, i napustil sprvu mnoho německých mistruov i dopustil jim, aby měli tři hlasy a čeští mistři toliko jeden tak dlúho, dokudž by se čeští mistři nerozmohli. Také v tom majestátu s zlatú pečetí, kterýž vydal ciesař na svobodenstvie pražským mistruom, psáno stojí, že to učenie vydává a vysazuje ku podobenstvie paříž- skému. I zdálo se mistruom českým, že jim to nejde podlé zápisuov ciesařských. O to se mnoho súdili před králem Václavem českým, jezdíc oboji k králi na Točník i jinam. Mezitiem němečtí mistři s stu- denty a bakaláři němečskými spikli se a smluvili pod přísahú a pod 273). 6) Albrecht IV Událost spadá do r. 1405 (J. Tenora v Hist. Sborníku III, 1885, 6
vovi, ale horníci sú byli s králem Vácslavem. A to se stalo na den sv. Ippolyta ve žni [13. srpna]. Také toho léta umřel pan Václav s Veliše a potom Přibek z Smrko- vic, kterýž vedl válku s Veliše proti urozenému panu Janovi Bahnovi z Bydžova. [Lléta božieho 1405 u vigiljí sv. Jana, křtitele božieho [23. června), Zigmund z Orlíka, podkomoří královstvie Českého, sťat jest v Praze na síni na staroměstském rathúze. Téhož léta vývoda rakúský, hercuk,5) otec krále Albrechtuov a děd Ladislavuov, oblehl Znojmo; a na Znojmě bránili se Sokol a pan Hynek Suchý Čert. I leželi sú u města od svaté panny Markety [13. července až do sv. Václava [28. září]. I zabili sú před Znojmem kněze, vývodu rakúského, a potom všecko vojsko rakúské v noci odjeli sú, pobravše stany, a odběhli jsú tu tří pušek velikých a dvú prakuov a všech jiných příprav bojovných. A potom po polúročí měšťané znojemští, když Sokol a pan Hynek Suchý Čert sjeli s města doluov, tehdy měštané pustili na město Jošta, markrabí starého, i zjímali sú čeled Suchého Čerta, kterýmiž bylo město osazeno, ti kteříž sú na hrad byli vešli; i zvěsili sú jich ve třech dnech sedmdesát, mladých, krásných a vítězných lidí, a dvanácte jich sťali. [Lléta božieho 1407 v sobotu [28. května] na neděli po Božiem těle vyhořal Králové Hradec, město, kostel i hrad a krásný zvon Osanna shořal. A potom téhož léta byla tak tvrdá a ukrutná zima, že sú lidé po cestách mřeli i hovada domácí i lesní; a trvala od svatého Martina [11. listopadu] až do postu. [Lléta od narozenie Syna božieho 1408 svadili se mistři čeští z ko- leje s mistry německými o hlasy, neb Němci chtěli mieti tři hlasy, a Čechové aby měli toliko jeden hlas. Tak se bylo stalo, že, když ciesař Karel, otec krále Václavuov, zakládal a nadal to studium, to jest učenie pražské, a velikými milostmi rozšířil a obdaroval na věčnú pamět, i že nebylo mistruov českých v té chvíli v Čechách, leč se kto v jiné zemi učil a došel mistrovstvie, protož jich bylo málo, a clesař, chtě roz- množiti a rozšířiti pražské učenie, i napustil sprvu mnoho německých mistruov i dopustil jim, aby měli tři hlasy a čeští mistři toliko jeden tak dlúho, dokudž by se čeští mistři nerozmohli. Také v tom majestátu s zlatú pečetí, kterýž vydal ciesař na svobodenstvie pražským mistruom, psáno stojí, že to učenie vydává a vysazuje ku podobenstvie paříž- skému. I zdálo se mistruom českým, že jim to nejde podlé zápisuov ciesařských. O to se mnoho súdili před králem Václavem českým, jezdíc oboji k králi na Točník i jinam. Mezitiem němečtí mistři s stu- denty a bakaláři němečskými spikli se a smluvili pod přísahú a pod 273). 6) Albrecht IV Událost spadá do r. 1405 (J. Tenora v Hist. Sborníku III, 1885, 6
Strana 7
utětíem palce u ruky pravé, jestliže budú odsúzeni tří hlasuov a ne- puojde-li podlé jich vuole, aby všickni z Prahy vyjeli a vyšli a nižádný jeden po druhém aby v Čechách neostával; jakož se jest to potom i stalo. Neb král Vácslav s radú svú rozuomnú i duchovní i světskú odsúdil pravým súdem a listy těmi ciesařovými, že sú němečtí mistři křivi proti českým. A ihned všickni mistři němečtí, doktorové, baka- láři, studenti a jiní kolegiátové na jeden den z Prahy vyjeli a vyšli po- dlé té smlúvy; a jeli a šli na všecky strany, a najvíce na Rýn a do Sas a do Fojtlantu a do Bavor i jinam do rozličných zemí německých, takže jich vyšlo a vyjelo z Prahy víc než na 20 tisícuov. A také z toho vyjití založili studium, to jest obecné učenie, v Lipště (a to trvá až do dneš- nieho dne) na potupu učení slavného pražského. Pražanuom toho bylo velmi žel a líto, neb jich měli veliké puožitky a byla jimi Praha velmi silna a zvelebena a zbohacena; neb synové velikých kniežat a hrabí a pánuov korúhevných i jiných urozených lidí jakožto rytířstva v Praze se učili a tu obývali; a kupci bohatí], vezúce kúpě rozličné do Prahy synuom svým, kteříž se v Praze učili, porúčeli sbožie své, aby jim to rozprodávali, a jiného sbožie nakúpíce, otcuom svým do jiných zemí posielali; a tak jest Praha bohatěla. Tak jest bylo tu chvíli mistruov, bakalářuov a studentuov rozličného učenie v Praze — tomu člověk ne- rad uvěří, kto jest toho neviděl — a vše připsaných k koleji, jakož sem díl toho dobře svědom a jist a jakož staří mistři nás zpravovali, mistr Jan Příbram, mistr Šindel, mistr Borotín a Matyáš Lauda z Chlumčan, Jan Zviekovec a jiní studentové, tak pravíc a jistíc, že té chvíle bylo intitulovaných, to jest k učenie připsaných, 44 tisíce. A netoliko sama Praha, ale všecka země česká měla toho čest i puožitek velmi veliký. Ale že sú se Němci velmi zpínali nad Čechy a velmi utískali jazyk český, i nechtěli toho mistři čeští trpěti a přezřieti. Však také ti všickni, ktož sú z Prahy byli vyjeli a vyšli, s pravú věrú sú dlúho po Praze túžili a té smlúvy a spiknutí, které sú mezi sebú učinili, želili. A potom, když mistr Jan Hus do Konstancí přijel, vinu jemu z toho dávali, a díl dobrý byl příčina jeho smrti. To se stalo léta božieho 1409 v týden po Božiem vstúpení [16. května], když sú Němci z Prahy táhli, ale předtím viece než rok o to sú se súdili. To léto sťat jest v Praze pan Švamberk,7) otec nynějšieho pana Jana Přimdy. Téhož léta patriarchas) přinesl tělo svatého Longina rytieře a na Vyšehradě pochoval. A v to léto slunce se proměnilo o sv. Tiburcí [11. srpna]. [K dyž se psalo od narozenie Syna božieho 1410, téhož léta tu středu po Rozeslání svatých apoštoluov [16. července], na dvoře arcibisku- 7) O jeho osobě a záští, které pro popravu vzniklo, Tomek III2, 504. 8) V. Králík se vrátil z Italie asi v prosinci 1409.
utětíem palce u ruky pravé, jestliže budú odsúzeni tří hlasuov a ne- puojde-li podlé jich vuole, aby všickni z Prahy vyjeli a vyšli a nižádný jeden po druhém aby v Čechách neostával; jakož se jest to potom i stalo. Neb král Vácslav s radú svú rozuomnú i duchovní i světskú odsúdil pravým súdem a listy těmi ciesařovými, že sú němečtí mistři křivi proti českým. A ihned všickni mistři němečtí, doktorové, baka- láři, studenti a jiní kolegiátové na jeden den z Prahy vyjeli a vyšli po- dlé té smlúvy; a jeli a šli na všecky strany, a najvíce na Rýn a do Sas a do Fojtlantu a do Bavor i jinam do rozličných zemí německých, takže jich vyšlo a vyjelo z Prahy víc než na 20 tisícuov. A také z toho vyjití založili studium, to jest obecné učenie, v Lipště (a to trvá až do dneš- nieho dne) na potupu učení slavného pražského. Pražanuom toho bylo velmi žel a líto, neb jich měli veliké puožitky a byla jimi Praha velmi silna a zvelebena a zbohacena; neb synové velikých kniežat a hrabí a pánuov korúhevných i jiných urozených lidí jakožto rytířstva v Praze se učili a tu obývali; a kupci bohatí], vezúce kúpě rozličné do Prahy synuom svým, kteříž se v Praze učili, porúčeli sbožie své, aby jim to rozprodávali, a jiného sbožie nakúpíce, otcuom svým do jiných zemí posielali; a tak jest Praha bohatěla. Tak jest bylo tu chvíli mistruov, bakalářuov a studentuov rozličného učenie v Praze — tomu člověk ne- rad uvěří, kto jest toho neviděl — a vše připsaných k koleji, jakož sem díl toho dobře svědom a jist a jakož staří mistři nás zpravovali, mistr Jan Příbram, mistr Šindel, mistr Borotín a Matyáš Lauda z Chlumčan, Jan Zviekovec a jiní studentové, tak pravíc a jistíc, že té chvíle bylo intitulovaných, to jest k učenie připsaných, 44 tisíce. A netoliko sama Praha, ale všecka země česká měla toho čest i puožitek velmi veliký. Ale že sú se Němci velmi zpínali nad Čechy a velmi utískali jazyk český, i nechtěli toho mistři čeští trpěti a přezřieti. Však také ti všickni, ktož sú z Prahy byli vyjeli a vyšli, s pravú věrú sú dlúho po Praze túžili a té smlúvy a spiknutí, které sú mezi sebú učinili, želili. A potom, když mistr Jan Hus do Konstancí přijel, vinu jemu z toho dávali, a díl dobrý byl příčina jeho smrti. To se stalo léta božieho 1409 v týden po Božiem vstúpení [16. května], když sú Němci z Prahy táhli, ale předtím viece než rok o to sú se súdili. To léto sťat jest v Praze pan Švamberk,7) otec nynějšieho pana Jana Přimdy. Téhož léta patriarchas) přinesl tělo svatého Longina rytieře a na Vyšehradě pochoval. A v to léto slunce se proměnilo o sv. Tiburcí [11. srpna]. [K dyž se psalo od narozenie Syna božieho 1410, téhož léta tu středu po Rozeslání svatých apoštoluov [16. července], na dvoře arcibisku- 7) O jeho osobě a záští, které pro popravu vzniklo, Tomek III2, 504. 8) V. Králík se vrátil z Italie asi v prosinci 1409.
Strana 8
pově na Malé straně spáleny sú kniehy nějakého mistra Jana Viglefa, z Englantu rodem, učenie Oxonského. O to byla veliká bauřka a ruoz- nice. Někteří pravili, že jest mnoho jiných kněh spáleno nežli Vigle- fových, a proto se lidé bauřili v ty časy, a najvíce královi dvořané, na kanovníky, na kněží, a s nimi obecně všickni lidé v Praze, neb jedni drželi s kanovníky, a druzí drželi s mistrem Husí, takže písně mezi sebú hančivé skládali jedni o druhých. A od té chvíle veliká nechut mezi lidmi vzrostla. Žáci také kuorní, kteříž na hradě bydleli v uobecnici, uhlídajíce na hradě toho, kdož se jest mistra Husi přídržel, uvlekúce ho mezi se do obecnice, mrskali jeho metlami nemilostivě. A protož veliká kyselost a rozbroj v lidu byl, a písně o sobě skládajíce hančivé, zpie- vali, po Praze chodíce. A vždy se lidé hádali o kázanie mistra Husovo; jedni pravili, že pravdu na kněžstvo káže, a druzí že nic. Takž se hádali a vadili, že potom přišlo to k velikým válkám a záhubám a ke všemu zlému vší koruně, jakož potom bude praveno. Hned druhého léta 1411 kněz Zbyněk Zajíc z Hanzburka, arcibiskup pražský, umřel v Uhřích v Prešpurce den svatého Vácslava [28. září]; a odtud přivezen do Prahy a leží pod novú zvonicí na hradě pražském u svatého Vácslava, jako hrob mramorový s jeho nápisem ukazuje. A pochován jest s velikú poctivostí a s žalostí, neb ho mnozí lidé chválé i podnes, ktož sú jeho znali, že jest byl dobrý člověk, by jeho byli kanovníci a kněžstvo s svú radú nekazili. Praví někteří, že by proto vyjel z Čech, že v některú chvíli předtiem psal papeži, že by se v Čechách kacířstvie počínalo, aby to papež opatřil, dokudž by se ne- rozmohlo; potom s ním o tom mluveno, aby ty jmenoval a ukázal, kto by ti byli, ješto by to začínali, že by se i oni k tomu přičiniti chtěli, aby to bylo sstaveno. On k tomu nic neodpověděl, nechtě sobě klamu dáti; a rozuměje tomu, že by o to měl puotku a řeč další, i jel z Čech, chtě jeti k králi Zigmundovi uherskému, a než jeho dojel, otráven jest od kuchaře. A toho, ktož jej otrávil, potom ho čtvrtili v Českém Brodě. [Po něm byl Albík, mistr veliký vnitřnieho lékařstvie, arcibiskupem pražským; a byl Němec z Uničova rodem. Pravili obecně lidé, že by se ten vkúpil v to arcibiskupstvie, neb měl velmi mnoho zlatých; a dělal sobě velmi krásný a nákladný hrob s mnohými cimbuřími u Matky boží na Lúži v Starém městě pražském, chtě v něm ležeti, ale nezdařilo mu se, neb sú jej vešken zbili a ztroskotali, a což naň peněz naložil, to vše zmrháno. Ale že ten mistr Albík přieliš byl skúpý a neztravný, i nechtěl rytířuov a panoší za sebú mieti, aby jim mnoho peněz neroz- dával; i učini směnu ihned po několika neděléch o to arcibiskupstvie a o děkanstvie vyšehradské; a k té směně přičini se Konrád pod- komoří, aby byl sám arcibiskupem, jakož se pak potom tak stalo. Mistr pak Albík byl jest potom proto arcibiskupem Cesarienským nazván a jmenován a pobyl v Praze, co mu se zdálo; jide potom pryč z Prahy a z Čech, tam umřel. Ale že Konrád, již jsa po Albíkovi arcibiskupem, 8
pově na Malé straně spáleny sú kniehy nějakého mistra Jana Viglefa, z Englantu rodem, učenie Oxonského. O to byla veliká bauřka a ruoz- nice. Někteří pravili, že jest mnoho jiných kněh spáleno nežli Vigle- fových, a proto se lidé bauřili v ty časy, a najvíce královi dvořané, na kanovníky, na kněží, a s nimi obecně všickni lidé v Praze, neb jedni drželi s kanovníky, a druzí drželi s mistrem Husí, takže písně mezi sebú hančivé skládali jedni o druhých. A od té chvíle veliká nechut mezi lidmi vzrostla. Žáci také kuorní, kteříž na hradě bydleli v uobecnici, uhlídajíce na hradě toho, kdož se jest mistra Husi přídržel, uvlekúce ho mezi se do obecnice, mrskali jeho metlami nemilostivě. A protož veliká kyselost a rozbroj v lidu byl, a písně o sobě skládajíce hančivé, zpie- vali, po Praze chodíce. A vždy se lidé hádali o kázanie mistra Husovo; jedni pravili, že pravdu na kněžstvo káže, a druzí že nic. Takž se hádali a vadili, že potom přišlo to k velikým válkám a záhubám a ke všemu zlému vší koruně, jakož potom bude praveno. Hned druhého léta 1411 kněz Zbyněk Zajíc z Hanzburka, arcibiskup pražský, umřel v Uhřích v Prešpurce den svatého Vácslava [28. září]; a odtud přivezen do Prahy a leží pod novú zvonicí na hradě pražském u svatého Vácslava, jako hrob mramorový s jeho nápisem ukazuje. A pochován jest s velikú poctivostí a s žalostí, neb ho mnozí lidé chválé i podnes, ktož sú jeho znali, že jest byl dobrý člověk, by jeho byli kanovníci a kněžstvo s svú radú nekazili. Praví někteří, že by proto vyjel z Čech, že v některú chvíli předtiem psal papeži, že by se v Čechách kacířstvie počínalo, aby to papež opatřil, dokudž by se ne- rozmohlo; potom s ním o tom mluveno, aby ty jmenoval a ukázal, kto by ti byli, ješto by to začínali, že by se i oni k tomu přičiniti chtěli, aby to bylo sstaveno. On k tomu nic neodpověděl, nechtě sobě klamu dáti; a rozuměje tomu, že by o to měl puotku a řeč další, i jel z Čech, chtě jeti k králi Zigmundovi uherskému, a než jeho dojel, otráven jest od kuchaře. A toho, ktož jej otrávil, potom ho čtvrtili v Českém Brodě. [Po něm byl Albík, mistr veliký vnitřnieho lékařstvie, arcibiskupem pražským; a byl Němec z Uničova rodem. Pravili obecně lidé, že by se ten vkúpil v to arcibiskupstvie, neb měl velmi mnoho zlatých; a dělal sobě velmi krásný a nákladný hrob s mnohými cimbuřími u Matky boží na Lúži v Starém městě pražském, chtě v něm ležeti, ale nezdařilo mu se, neb sú jej vešken zbili a ztroskotali, a což naň peněz naložil, to vše zmrháno. Ale že ten mistr Albík přieliš byl skúpý a neztravný, i nechtěl rytířuov a panoší za sebú mieti, aby jim mnoho peněz neroz- dával; i učini směnu ihned po několika neděléch o to arcibiskupstvie a o děkanstvie vyšehradské; a k té směně přičini se Konrád pod- komoří, aby byl sám arcibiskupem, jakož se pak potom tak stalo. Mistr pak Albík byl jest potom proto arcibiskupem Cesarienským nazván a jmenován a pobyl v Praze, co mu se zdálo; jide potom pryč z Prahy a z Čech, tam umřel. Ale že Konrád, již jsa po Albíkovi arcibiskupem, 8
Strana 9
také byl Němec rodem, z Vestvaluov,3) a dosti ostarožnie člověk a hrošitný, rozzastavova města a zbožie mnohá arcibiskupstvíe praž- ského a zvede sobě na penieze, kterážto zboží i podnes ještě jsú v zá- stavě; a sám ostaví sobě toliko Rúdnici; a tu byl, až i vzdal potom Rúdnici panu Janovi Smiřickému a se jemu poručil; a on jeho smrti dochoval. A tu přestal světiti kněžstva, takže po rozdvojenie kněžstva v Čechách a v Moravě ani dopustil sufragánovi světiti kněží, neb se jest toho obával, kdyby se světili, aby se nepřídrželi mistra Husi, jenž proti kněžstvu kázal, jakož i tak mnozí kněží a mistři přídrželi se jeho a lid obecný v Praze téměř všecken kromě Němcuov a konšeluov, neb na raddě tehdy mnozí Němci byli na Starém městě pražském. O stínaní tří pacholkuov pro odpustky. [Lléta božieho 1412 v pondělí před svatú Marketú [11. července] na Starém městě pražském stínáni sú tří pacholci pro odpustky, Martin, Jan a Stašek. A to byli takoví odpustci, že papež poslal listy své a bully do Prahy, dávaje věděti, že jest vydal kříž na krále Ladislava, ná- pulského krále, aby proti němu penězi pomáhali a že budú účastni toho, což se bude tam díti, jako by při tom osobně sami byli, a k tomu za to že budú zbaveni múky, netoliko pokuty a viny (a pena et culpa). Proti kterýmžto odpustkuom zasadil se mistr Jan Hus s mnohými jinými mistry a den určený rozepsal intimaciones všudy v Praze podlé oby- čeje mistrovského téměř po všech dveřech kostelních i klášterských i na hradě pražském u sv. Vácslava i na mostě na dveřech i na Vyše- hradě i jinde všudy, kudyž najvíce lidí chodilo, zuova všecky vuobec i každého zvláště, doktoruov, mistruov, licenciátuov, bakalářuov, stu- dentuov, mnichuov, kněží i všech, ktož by k tomu chtěli jíti a odpierati jemu, aby přišli do koleje, lectorium ordinarium disputacionum, na velikú sien, neb se tu množstvie lidu muož sjíti, za mistra Marka, rek- tora universitatis. A ta posicí tato byla latinská: »Utrum secundum le- gem Ihesu Christi licet et expedit pro honore Dei et salute populi christiani et pro comodo regni bullas pape de erectione crucis contra Ladislaum, regem Apulie, et suos conplices Christi fidelibus appro- bare?« A to proto byla prvé rozepsána po dveřech, aby všickni věděli, k čemu odpoviedati a na tu posicí prvé pomysliti. Na kterúžto posicí, když ten den10) přišel, všicku svú řeč vedl a zavřel mnohými duovody, že nenie slušné papeži dávati penieze procti) vylévanie krve křesťan- ské. Takž pak doktorové staří jakožto doktor Vlk, doktor Gbel a jiní, což a jakž se jim zdálo a pokad, odpory činili každý zvláště, sedíce řádem svým po starších. [Jiní] pak mnozí mistři beze vší odpor[yl svo- 9) Z Vestfálska; pocházel z Vechty. 10) Husova disputace byla 17. června 1412. Mezi účastníky mylně uveden Dr. Vlk a nejspíše i Kbel (Novotný, Hus. II. 96). 9
také byl Němec rodem, z Vestvaluov,3) a dosti ostarožnie člověk a hrošitný, rozzastavova města a zbožie mnohá arcibiskupstvíe praž- ského a zvede sobě na penieze, kterážto zboží i podnes ještě jsú v zá- stavě; a sám ostaví sobě toliko Rúdnici; a tu byl, až i vzdal potom Rúdnici panu Janovi Smiřickému a se jemu poručil; a on jeho smrti dochoval. A tu přestal světiti kněžstva, takže po rozdvojenie kněžstva v Čechách a v Moravě ani dopustil sufragánovi světiti kněží, neb se jest toho obával, kdyby se světili, aby se nepřídrželi mistra Husi, jenž proti kněžstvu kázal, jakož i tak mnozí kněží a mistři přídrželi se jeho a lid obecný v Praze téměř všecken kromě Němcuov a konšeluov, neb na raddě tehdy mnozí Němci byli na Starém městě pražském. O stínaní tří pacholkuov pro odpustky. [Lléta božieho 1412 v pondělí před svatú Marketú [11. července] na Starém městě pražském stínáni sú tří pacholci pro odpustky, Martin, Jan a Stašek. A to byli takoví odpustci, že papež poslal listy své a bully do Prahy, dávaje věděti, že jest vydal kříž na krále Ladislava, ná- pulského krále, aby proti němu penězi pomáhali a že budú účastni toho, což se bude tam díti, jako by při tom osobně sami byli, a k tomu za to že budú zbaveni múky, netoliko pokuty a viny (a pena et culpa). Proti kterýmžto odpustkuom zasadil se mistr Jan Hus s mnohými jinými mistry a den určený rozepsal intimaciones všudy v Praze podlé oby- čeje mistrovského téměř po všech dveřech kostelních i klášterských i na hradě pražském u sv. Vácslava i na mostě na dveřech i na Vyše- hradě i jinde všudy, kudyž najvíce lidí chodilo, zuova všecky vuobec i každého zvláště, doktoruov, mistruov, licenciátuov, bakalářuov, stu- dentuov, mnichuov, kněží i všech, ktož by k tomu chtěli jíti a odpierati jemu, aby přišli do koleje, lectorium ordinarium disputacionum, na velikú sien, neb se tu množstvie lidu muož sjíti, za mistra Marka, rek- tora universitatis. A ta posicí tato byla latinská: »Utrum secundum le- gem Ihesu Christi licet et expedit pro honore Dei et salute populi christiani et pro comodo regni bullas pape de erectione crucis contra Ladislaum, regem Apulie, et suos conplices Christi fidelibus appro- bare?« A to proto byla prvé rozepsána po dveřech, aby všickni věděli, k čemu odpoviedati a na tu posicí prvé pomysliti. Na kterúžto posicí, když ten den10) přišel, všicku svú řeč vedl a zavřel mnohými duovody, že nenie slušné papeži dávati penieze procti) vylévanie krve křesťan- ské. Takž pak doktorové staří jakožto doktor Vlk, doktor Gbel a jiní, což a jakž se jim zdálo a pokad, odpory činili každý zvláště, sedíce řádem svým po starších. [Jiní] pak mnozí mistři beze vší odpor[yl svo- 9) Z Vestfálska; pocházel z Vechty. 10) Husova disputace byla 17. června 1412. Mezi účastníky mylně uveden Dr. Vlk a nejspíše i Kbel (Novotný, Hus. II. 96). 9
Strana 10
lovali [o tom] rozuomu mistru Husovi. Když pak přišlo na mistra Jero- nyma, ten také s mistrem Husí v rozumích se srovnával a velmi dlúho řeč svú rozšířil a výmluvně vypravoval. A z té řeči, schopiv se s svého miesta a povstav, chtíše jíti ihned před konšely na rathúz, chtě před nimi státi o to, že sú to falešní odpustci. S nímž množstvie studentuov vstalo a jíti s ním chtělo, až sotnú túhú to rector universitatis upokoji pěknú řečí. Však mistr Jeronym toto slovo vece k mistru Markovi: »Slyšíš-li, mistře Marku? Však za mě svého hrdla nedáš, jáť sám za se svú šíji dám!« Po tom slovu ihned se zase v řeč latinskú udeři: »Nonne sanctus Paulus dixit: Scio, cui credidi, et certus sum, quia potens est depositum meum servare in illum diem?« Když pak bylo dokonáno to actum, totiž hádaní, ten den mnohem více studentuov šlo za mistrem Jeronymem než za mistrem Husí, pro- vázejíce jeho na hospodu, neb se jim líbieše řeč, kterúž jest na tom há- danie učinil. Mistr pak Hus téměř na každém kázanie svém v Betlemě vedl lidi od toho, aby peněz na ty odpustky nedávali. Neb byly tři truhly dobře okované udělány, aby lidé do nich peníze kladli na ten žold proti králi nápulskému: jedna truhla neb kapsa byla přikována na hradě pražském v kostele sv. Václava za oltářem sv. Víta, kdežto naj- více lidé okolo chodie, druhá na Vyšehradě, třetí u Matky boží před Týnem. Takž tehdy ti tří napřed dotčení, že těm odpustkuom odmlú- vali a pravili, že sú lživé a falešné, proti zápovědi konšelské, jsú ti jistí v Starém městě stínáni, ale s strachem a s bázní velikú. Tuto by bylo mnoho praviti, což se jest před tím dálo ten den, než sú stínáni. A bylo v pondělíl) a před tím tu neděli v kázaní je zjímali; jednoho s hradu přivedli, druhého od svatého Jakuba, třetího od Matky boží před Tajnem. Ale musím ukrátiti, než toliko chci pověděti: Byl sem při tom, když bylo v ten pondělí a v hodinu jako třetí na den, a již se bylo proneslo, že sú ti tří zjímáni pro odpustky. I mistra Husi to bylo došlo; i šel mistr Hus s jinými mnohými mistry a s studenty na rathúz, prose pánuov konšeluov, aby je před se pustili, že by chtěl rád s nimi rozmluviti. A tak se stalo, že s několiko mistry pustili jeho před se, a jiní všichni stáli před rathúzem s svými studenty, jichžto mohlo býti na dva tisíce. V tom mistr Hus mluvil s konšely, prose jich, aby těm třem nic nečinili pro ty odpustky, a pravě, že jest on toho puovod, aby těm odpustkuom bylo odpieráno; a měli-li by jim co proto učiniti, aby jemu prvé učinili, že jest on toho první příčina. Konšelé potázavše se, odpověděli jemu i jiným mistruom, kteříž s ním byli, že se jim nic nemá pro to státi, aby šli s svými domuov a aby se rozešli na svá obydlé. A tak mistr Hus, maje za to, že jim nic nebude, šel s dobrú myslí s svými domuov se všemi do Betlema a jiní na svá obydlé, jeho doprovodivše. 1) Stínání provedeno 11. července. O Husově chování Novotný II, 118. 10
lovali [o tom] rozuomu mistru Husovi. Když pak přišlo na mistra Jero- nyma, ten také s mistrem Husí v rozumích se srovnával a velmi dlúho řeč svú rozšířil a výmluvně vypravoval. A z té řeči, schopiv se s svého miesta a povstav, chtíše jíti ihned před konšely na rathúz, chtě před nimi státi o to, že sú to falešní odpustci. S nímž množstvie studentuov vstalo a jíti s ním chtělo, až sotnú túhú to rector universitatis upokoji pěknú řečí. Však mistr Jeronym toto slovo vece k mistru Markovi: »Slyšíš-li, mistře Marku? Však za mě svého hrdla nedáš, jáť sám za se svú šíji dám!« Po tom slovu ihned se zase v řeč latinskú udeři: »Nonne sanctus Paulus dixit: Scio, cui credidi, et certus sum, quia potens est depositum meum servare in illum diem?« Když pak bylo dokonáno to actum, totiž hádaní, ten den mnohem více studentuov šlo za mistrem Jeronymem než za mistrem Husí, pro- vázejíce jeho na hospodu, neb se jim líbieše řeč, kterúž jest na tom há- danie učinil. Mistr pak Hus téměř na každém kázanie svém v Betlemě vedl lidi od toho, aby peněz na ty odpustky nedávali. Neb byly tři truhly dobře okované udělány, aby lidé do nich peníze kladli na ten žold proti králi nápulskému: jedna truhla neb kapsa byla přikována na hradě pražském v kostele sv. Václava za oltářem sv. Víta, kdežto naj- více lidé okolo chodie, druhá na Vyšehradě, třetí u Matky boží před Týnem. Takž tehdy ti tří napřed dotčení, že těm odpustkuom odmlú- vali a pravili, že sú lživé a falešné, proti zápovědi konšelské, jsú ti jistí v Starém městě stínáni, ale s strachem a s bázní velikú. Tuto by bylo mnoho praviti, což se jest před tím dálo ten den, než sú stínáni. A bylo v pondělíl) a před tím tu neděli v kázaní je zjímali; jednoho s hradu přivedli, druhého od svatého Jakuba, třetího od Matky boží před Tajnem. Ale musím ukrátiti, než toliko chci pověděti: Byl sem při tom, když bylo v ten pondělí a v hodinu jako třetí na den, a již se bylo proneslo, že sú ti tří zjímáni pro odpustky. I mistra Husi to bylo došlo; i šel mistr Hus s jinými mnohými mistry a s studenty na rathúz, prose pánuov konšeluov, aby je před se pustili, že by chtěl rád s nimi rozmluviti. A tak se stalo, že s několiko mistry pustili jeho před se, a jiní všichni stáli před rathúzem s svými studenty, jichžto mohlo býti na dva tisíce. V tom mistr Hus mluvil s konšely, prose jich, aby těm třem nic nečinili pro ty odpustky, a pravě, že jest on toho puovod, aby těm odpustkuom bylo odpieráno; a měli-li by jim co proto učiniti, aby jemu prvé učinili, že jest on toho první příčina. Konšelé potázavše se, odpověděli jemu i jiným mistruom, kteříž s ním byli, že se jim nic nemá pro to státi, aby šli s svými domuov a aby se rozešli na svá obydlé. A tak mistr Hus, maje za to, že jim nic nebude, šel s dobrú myslí s svými domuov se všemi do Betlema a jiní na svá obydlé, jeho doprovodivše. 1) Stínání provedeno 11. července. O Husově chování Novotný II, 118. 10
Strana 11
A vešken lid očekáváše na rynku, co z toho bude učiněno, a hle- díce, kteraký konec ta věc vezme. Neb ráno kázali byli biřicuom vo- lati, aby všichni, chudí i bohatí, byli na rynku, té pak chvíle opět ká- zali zpět volati, aby všichni s rynku se rozešli na svá obydlé. Tehdy konšelé rozkázali právu a mistru, to jest katu, aby je vyvedúce i stínali. I šli mnozí oděnci s rathúzu (— a vše byli Němci konšelé té chvíle i také oděnce vše Němce zpuosobili a připravili —), a obklíčivše ti Němci oděnci ty jisté zjímané, i kázali je stínati u veliký tískni těch oděncuov. A nedovedli jich na miesto popravné, než proti domu cel- ného,2) kdež nynie vytesán jest jednorožec a namalován, tu je stínali. A ihned jedna nábožná žena vrhla tři prostěradla bílá, aby ta těla jimi přikryta byla. Tudíž přitíže mistr Jičín s velmi velikým zástupem mistruov, bakalářuov, studentuov a s jiným lidem obecným a beze vší brani, pokojně, a vzem ta těla, i nesl je do Betlema, neprosiv pánuov za to, ani se jim opověděl, by ta těla chtěl vzleti; ale začav responsoř veselým hlasem: »Isti sunt sancti«, kterúžto o svatých mučedlníciech zpievají, i nesl je s velikým a vysokým zpievaním a s velikú smělostí a radostí do Betlema, ano na to všickni oděnci hledí i s konšely. Mnozí také studentové i lidé obecní, paní a panny šli za těmi těly s velikým lkániem a pláčem a velikým náboženstviem, provázejíce je k hrobu, želejíce jich jakožto té smrti nehodných. A což biřici volali, ktož by se téhož dopustili, že se jim též má státi, ihned jiní na témž místě odpie- rali, že sú hotovi pro to též podstúpiti. Též chvíle, když je chtěl stieti kat, ihned bylo na tom miestě odpieráno, prvé než místr Jičín přišel, že se jim křivda děje; a kterakž koli byli sú někteří zjímáni, však jim nic nesměli učiniti, vidúce veliký rozbroj a poškřek v obecném lidu pro ty stínané, než ponechavše jich přes noc v šatlavě, nazajtřie jim kázali biřicové před pány pravíc, že by je volali. A když z šatlavy vy- šli, zavřevše šatlavu a rathúz, i kázali jim domuov jíti; a ktož nechtěl, ale biřici je odhrozili, aby před rathúzem nestáli. A jiného mnoho dálo se těch dní a na každý den volali, aby se na rathúz nescházeli, ale čiem více volali, tiem se více scházeli; pakli je kdy rozehnali, po malé chvíli opět se sešli a o těch věcech, které sú se dály, spolu rozmlúvali. Pak kterak se jest mistr Hus k tomu měl a kterak jest s těmi stínanými nakládal, to opustím, abych nebyl pod- tržen, bych co v tom stranil, neb sem v ty časy při těch věcech obý- val a všemu sem se díval; porúčím to rozuomnějšiem. První neděli slova o tom neřekl mistr na kázaní (a byl se přieliš veliký lid sšel do Betlema). A když tak mluvili, že jemu bířic usta zamekl a páni, ihned druhú neděli to velmi šířil, životy jich vypravuje, každého z nich za tolikú kru zlata, co by oni vážili, sobě šacuje. Šíře o tom o všem na- lezneš latině psáno, chceš-li se na to ptáti. 2) Dům celného na nároží náměstí č. 548. 11
A vešken lid očekáváše na rynku, co z toho bude učiněno, a hle- díce, kteraký konec ta věc vezme. Neb ráno kázali byli biřicuom vo- lati, aby všichni, chudí i bohatí, byli na rynku, té pak chvíle opět ká- zali zpět volati, aby všichni s rynku se rozešli na svá obydlé. Tehdy konšelé rozkázali právu a mistru, to jest katu, aby je vyvedúce i stínali. I šli mnozí oděnci s rathúzu (— a vše byli Němci konšelé té chvíle i také oděnce vše Němce zpuosobili a připravili —), a obklíčivše ti Němci oděnci ty jisté zjímané, i kázali je stínati u veliký tískni těch oděncuov. A nedovedli jich na miesto popravné, než proti domu cel- ného,2) kdež nynie vytesán jest jednorožec a namalován, tu je stínali. A ihned jedna nábožná žena vrhla tři prostěradla bílá, aby ta těla jimi přikryta byla. Tudíž přitíže mistr Jičín s velmi velikým zástupem mistruov, bakalářuov, studentuov a s jiným lidem obecným a beze vší brani, pokojně, a vzem ta těla, i nesl je do Betlema, neprosiv pánuov za to, ani se jim opověděl, by ta těla chtěl vzleti; ale začav responsoř veselým hlasem: »Isti sunt sancti«, kterúžto o svatých mučedlníciech zpievají, i nesl je s velikým a vysokým zpievaním a s velikú smělostí a radostí do Betlema, ano na to všickni oděnci hledí i s konšely. Mnozí také studentové i lidé obecní, paní a panny šli za těmi těly s velikým lkániem a pláčem a velikým náboženstviem, provázejíce je k hrobu, želejíce jich jakožto té smrti nehodných. A což biřici volali, ktož by se téhož dopustili, že se jim též má státi, ihned jiní na témž místě odpie- rali, že sú hotovi pro to též podstúpiti. Též chvíle, když je chtěl stieti kat, ihned bylo na tom miestě odpieráno, prvé než místr Jičín přišel, že se jim křivda děje; a kterakž koli byli sú někteří zjímáni, však jim nic nesměli učiniti, vidúce veliký rozbroj a poškřek v obecném lidu pro ty stínané, než ponechavše jich přes noc v šatlavě, nazajtřie jim kázali biřicové před pány pravíc, že by je volali. A když z šatlavy vy- šli, zavřevše šatlavu a rathúz, i kázali jim domuov jíti; a ktož nechtěl, ale biřici je odhrozili, aby před rathúzem nestáli. A jiného mnoho dálo se těch dní a na každý den volali, aby se na rathúz nescházeli, ale čiem více volali, tiem se více scházeli; pakli je kdy rozehnali, po malé chvíli opět se sešli a o těch věcech, které sú se dály, spolu rozmlúvali. Pak kterak se jest mistr Hus k tomu měl a kterak jest s těmi stínanými nakládal, to opustím, abych nebyl pod- tržen, bych co v tom stranil, neb sem v ty časy při těch věcech obý- val a všemu sem se díval; porúčím to rozuomnějšiem. První neděli slova o tom neřekl mistr na kázaní (a byl se přieliš veliký lid sšel do Betlema). A když tak mluvili, že jemu bířic usta zamekl a páni, ihned druhú neděli to velmi šířil, životy jich vypravuje, každého z nich za tolikú kru zlata, co by oni vážili, sobě šacuje. Šíře o tom o všem na- lezneš latině psáno, chceš-li se na to ptáti. 2) Dům celného na nároží náměstí č. 548. 11
Strana 12
Téhož léta byl veliký vítr na svatú pannu Kateřinu [25. listopadu]; takovéhož předtiem pamětníkuov nebylo ani do siež chvíle, a Pán Buoh potom jeho rač zachovati! A ten byl po vší zemi české, takže mnoho stavení zbořil po městech, po hradích, po vsech, krovuov doluov sme- tal; a také štěpuov mnoho zlámal a zpřevracel a dříví po lesiech opa- činné, ješto jednoho dřeva jedva dva objala, i menšího mnoho z kořen vyvracel. [Lléta od narozenie božího 1413 stala se3) ruoznice v římské cierkvi o papeže, takže někteří volili sobě papeže Baltazara z Kosa, jenž sobě přezděl Jan XXIII.; a ten byl v Římě. A jiní volili Anděla z Korario, jenž sobě dal jméno Rehoř XII. Třetí volili Petra z Luony a přezděli jemu jméno Benedikt XIII. A tak ta cierkev byla o třech hlavách jako Cerberus. Tehdy král římský, uherský a český uložili sněm s Janem papežem v Konstancí, aby se tu sjeli křesťané ze všech zemí, a k tomu pohnali mistra Jana Husi. A na tom sněmu byl ten Jan papež XXIII. a tří patriarchové a kardináluov 18, arcibiskupuov 27, biskupuov 103 a jiných biskupuov 33, saudcí z sieně papežovy 18 (a ti všichni byli doktorové) a komorníkuov papežových 18; pak bylo doktoruov v de- kretích a v právích a mistruov 43, písařuov na odpustky 24 a na bulle 142, úředníkuov papežových a kardinálských 73, vrátných 24, biřicuov duchovních 28. A král Zigmund byl osobně; a kniežat bylo 28, hrabí 73, korúhevných pánuov a šlechtic (!) a rytířuov 776, zlatníkuov s jich služebníky 48, kramářuov s pacholky 170, ševcuov s pacholky 147. kožišníkuov s tovařiši 86, kovářuov s pacholky 89, pekařuov s pa- cholky 260, šenkéřuov krčemných s služebníky 75, penězoměncuov z Florencie i odjinad 72, apatekářuov s služebníky 45, barvířův 336; trubačuov, hudcuov a kejkléřuov 516, žen a panen běžných, kurev 718, posluov králových, vývodských i hrabí 27; a jiných posluov roz- ličných mnoho a posluov rozličného umění, posluov od římských měst 66 a jiných měst mnoho. Těch všech summa čtyři tisíce a 925. A ten sněm trval sedm let,4) v němž nic dobrého nezjednali, tak ve- liké množstvie vysokých a múdrých lidí, duchovních i světských, ač sú pravili, že by Duchem svatým sebráni byli; jediné toho papeže Jana zhaněvše, s papežstvie ssadili a pravdu o přijímanie těla a krve boží potupili a za blud odsúdili. A vzali od prelátuov českých a morav- ských, od kanovníkuov i od jiných lidí bohatých jich strany dvě stě tisícuov zlatých uherských, aby »Hausku« upekli; a protož, odsúdivše jeho za kacieře bez hodného vyslyšení, i upálili jeho léta Páně, když se bude psáti 1415. Léta téhož 1413 byl v Praze interdikt, to jest zápověd, od papeže vydaný, takže po vší Praze služba boží byla sstavena krom na Vyše- 3) Papežská trojice vznikla 1409, když koncil v Pise sesadil Rehoře XII. a Be- nedikta XIII. 4) Kostnický koncil zasedal 1414—18. 12
Téhož léta byl veliký vítr na svatú pannu Kateřinu [25. listopadu]; takovéhož předtiem pamětníkuov nebylo ani do siež chvíle, a Pán Buoh potom jeho rač zachovati! A ten byl po vší zemi české, takže mnoho stavení zbořil po městech, po hradích, po vsech, krovuov doluov sme- tal; a také štěpuov mnoho zlámal a zpřevracel a dříví po lesiech opa- činné, ješto jednoho dřeva jedva dva objala, i menšího mnoho z kořen vyvracel. [Lléta od narozenie božího 1413 stala se3) ruoznice v římské cierkvi o papeže, takže někteří volili sobě papeže Baltazara z Kosa, jenž sobě přezděl Jan XXIII.; a ten byl v Římě. A jiní volili Anděla z Korario, jenž sobě dal jméno Rehoř XII. Třetí volili Petra z Luony a přezděli jemu jméno Benedikt XIII. A tak ta cierkev byla o třech hlavách jako Cerberus. Tehdy král římský, uherský a český uložili sněm s Janem papežem v Konstancí, aby se tu sjeli křesťané ze všech zemí, a k tomu pohnali mistra Jana Husi. A na tom sněmu byl ten Jan papež XXIII. a tří patriarchové a kardináluov 18, arcibiskupuov 27, biskupuov 103 a jiných biskupuov 33, saudcí z sieně papežovy 18 (a ti všichni byli doktorové) a komorníkuov papežových 18; pak bylo doktoruov v de- kretích a v právích a mistruov 43, písařuov na odpustky 24 a na bulle 142, úředníkuov papežových a kardinálských 73, vrátných 24, biřicuov duchovních 28. A král Zigmund byl osobně; a kniežat bylo 28, hrabí 73, korúhevných pánuov a šlechtic (!) a rytířuov 776, zlatníkuov s jich služebníky 48, kramářuov s pacholky 170, ševcuov s pacholky 147. kožišníkuov s tovařiši 86, kovářuov s pacholky 89, pekařuov s pa- cholky 260, šenkéřuov krčemných s služebníky 75, penězoměncuov z Florencie i odjinad 72, apatekářuov s služebníky 45, barvířův 336; trubačuov, hudcuov a kejkléřuov 516, žen a panen běžných, kurev 718, posluov králových, vývodských i hrabí 27; a jiných posluov roz- ličných mnoho a posluov rozličného umění, posluov od římských měst 66 a jiných měst mnoho. Těch všech summa čtyři tisíce a 925. A ten sněm trval sedm let,4) v němž nic dobrého nezjednali, tak ve- liké množstvie vysokých a múdrých lidí, duchovních i světských, ač sú pravili, že by Duchem svatým sebráni byli; jediné toho papeže Jana zhaněvše, s papežstvie ssadili a pravdu o přijímanie těla a krve boží potupili a za blud odsúdili. A vzali od prelátuov českých a morav- ských, od kanovníkuov i od jiných lidí bohatých jich strany dvě stě tisícuov zlatých uherských, aby »Hausku« upekli; a protož, odsúdivše jeho za kacieře bez hodného vyslyšení, i upálili jeho léta Páně, když se bude psáti 1415. Léta téhož 1413 byl v Praze interdikt, to jest zápověd, od papeže vydaný, takže po vší Praze služba boží byla sstavena krom na Vyše- 3) Papežská trojice vznikla 1409, když koncil v Pise sesadil Rehoře XII. a Be- nedikta XIII. 4) Kostnický koncil zasedal 1414—18. 12
Strana 13
hradě, a to pro mistra Jana Husi, dokudž by on byl v Praze. Tomu srozuměv mistr Hus, vyjel jest z Prahy a jel na Kozí, na tvrz blíž od Ústí Sezimova, a v tom kraji jsa, mnoho lidí k sobě přivinul svým kázaniem; a na té tvrzi mnoho kázanie česky popsal. Odtud jel do ji- ného kraje, na Krakovec blíž hrádku Křivoklátu. A tu jsa, vyjížděl do městeček a do vsí kázat, a zvláště, kdež zvěděl posvícenie neb který sňatek, tam jest jel kázat; a kudyž se kolivěk obrátil, tam po něm lidé v zástupiech šli a jeli na voziech, se všech strán k němu se vezli. Tu byl tak dlúho, až pak odtud jel do Konstancie. [Lléta božieho 1414 poslal král Zigmund uherský znamenité pány k mistru Janovi Husovi, zuova ho, aby se vypravil do Konstancí k očiš- tění jména svého a pře své, pro niž obžalován byl před obecniem sněmem a zborem; a tu slíbil a zapsal se jemu plným glejtem a svo- bodným pruovodem, aby přijel svobodně a zdráv zase odjel, a dal i listy jemu na cestu k městuom i k městečkám i k hraduom, vsem, aby ho ničímž nehyndrovali ani mýta od něho brali, ale v nebezpe- čenstvie a v potřebě jeho jemu pomocni byli. Ale král Václav nedal jemu tam jeti pravě: »Bratr muoj nevěrný jest a nezdržíť tobě nic.« Ale mistr Jan Hus k tomu i k lepšiemu hledě, nelenoval se jest té práce podstúpiti; ale chystaje se tam jeti, psal listy a přilepoval na dveřech kostelniech i na kolejiech, dávaje na vědomí, že chce tam jeti a před sborem státi v Konstancí, aby, má-li kto co proti němu, zjevil se, že on chce práv býti. A když již přijel do Konstancí, tu jest měl hospodu u jedné poctivé a šlechetné vdovy; a odtud chodieval do zboru toho, chtě slyšení jmieti. A pak na svatú Kateřinu [25. listopadu] sbor kon- stanský jal jest mistra Husi a do žaláře kázal jeho vsaditi a glejtové jemu nespomohli. A tak jeho rok v svém vězení měli a drželi. Neb sú se tam byli sebrali i kněží se vší Europy, to jest třetí strany světa. Téhož léta mistr Stanislav5) vypravil falešné svědečstvíe na mistra Jana Husi do Konstancí; a zase jeda, umřel na cestě. Ač pak veliké ne- snáze byly mezi kardinály o to pohnání mistra Jana Husi etc., vždy se mistr Jan Hus volal, že jest hotov víru svú vyznati před týmž Zbyňkem, arcibiskupem pražským, a před králem Václavem i před patriarchú antiocenským a biskupem olomúckým*) a před jinými mnohými osvie- cenými kniežaty a před mistry pražskými. Týž Zbyněk arcibiskup vy- znal listem svým zjevně za krále Václava českého a markrabie mo- ravského, že neví a nezná žádného bludu ani kacieřstvie, kterémužto vyznánie svrchupsaní kniežata světští pečeti své přivěsili k žádosti toho Zbyňka, arcibiskupa pražského. Potom skrze jmenovaná knie- žata a krále jest smířen mistr Jan Hus s týmž arcibiskupem, kterýž jest měl psáti list k papežovi, že nevie žádného bludu ani kacieřstvie na 5) Stanislav ze Znojma zemřel v Jindř. Hradci 1414. 6) V. Králík se stal 1413 biskupem olomouckým po Konrádovi z Vechty. 13
hradě, a to pro mistra Jana Husi, dokudž by on byl v Praze. Tomu srozuměv mistr Hus, vyjel jest z Prahy a jel na Kozí, na tvrz blíž od Ústí Sezimova, a v tom kraji jsa, mnoho lidí k sobě přivinul svým kázaniem; a na té tvrzi mnoho kázanie česky popsal. Odtud jel do ji- ného kraje, na Krakovec blíž hrádku Křivoklátu. A tu jsa, vyjížděl do městeček a do vsí kázat, a zvláště, kdež zvěděl posvícenie neb který sňatek, tam jest jel kázat; a kudyž se kolivěk obrátil, tam po něm lidé v zástupiech šli a jeli na voziech, se všech strán k němu se vezli. Tu byl tak dlúho, až pak odtud jel do Konstancie. [Lléta božieho 1414 poslal král Zigmund uherský znamenité pány k mistru Janovi Husovi, zuova ho, aby se vypravil do Konstancí k očiš- tění jména svého a pře své, pro niž obžalován byl před obecniem sněmem a zborem; a tu slíbil a zapsal se jemu plným glejtem a svo- bodným pruovodem, aby přijel svobodně a zdráv zase odjel, a dal i listy jemu na cestu k městuom i k městečkám i k hraduom, vsem, aby ho ničímž nehyndrovali ani mýta od něho brali, ale v nebezpe- čenstvie a v potřebě jeho jemu pomocni byli. Ale král Václav nedal jemu tam jeti pravě: »Bratr muoj nevěrný jest a nezdržíť tobě nic.« Ale mistr Jan Hus k tomu i k lepšiemu hledě, nelenoval se jest té práce podstúpiti; ale chystaje se tam jeti, psal listy a přilepoval na dveřech kostelniech i na kolejiech, dávaje na vědomí, že chce tam jeti a před sborem státi v Konstancí, aby, má-li kto co proti němu, zjevil se, že on chce práv býti. A když již přijel do Konstancí, tu jest měl hospodu u jedné poctivé a šlechetné vdovy; a odtud chodieval do zboru toho, chtě slyšení jmieti. A pak na svatú Kateřinu [25. listopadu] sbor kon- stanský jal jest mistra Husi a do žaláře kázal jeho vsaditi a glejtové jemu nespomohli. A tak jeho rok v svém vězení měli a drželi. Neb sú se tam byli sebrali i kněží se vší Europy, to jest třetí strany světa. Téhož léta mistr Stanislav5) vypravil falešné svědečstvíe na mistra Jana Husi do Konstancí; a zase jeda, umřel na cestě. Ač pak veliké ne- snáze byly mezi kardinály o to pohnání mistra Jana Husi etc., vždy se mistr Jan Hus volal, že jest hotov víru svú vyznati před týmž Zbyňkem, arcibiskupem pražským, a před králem Václavem i před patriarchú antiocenským a biskupem olomúckým*) a před jinými mnohými osvie- cenými kniežaty a před mistry pražskými. Týž Zbyněk arcibiskup vy- znal listem svým zjevně za krále Václava českého a markrabie mo- ravského, že neví a nezná žádného bludu ani kacieřstvie, kterémužto vyznánie svrchupsaní kniežata světští pečeti své přivěsili k žádosti toho Zbyňka, arcibiskupa pražského. Potom skrze jmenovaná knie- žata a krále jest smířen mistr Jan Hus s týmž arcibiskupem, kterýž jest měl psáti list k papežovi, že nevie žádného bludu ani kacieřstvie na 5) Stanislav ze Znojma zemřel v Jindř. Hradci 1414. 6) V. Králík se stal 1413 biskupem olomouckým po Konrádovi z Vechty. 13
Strana 14
mistra Jana Husi; ale že jest brzo potom umřel, týž Zbyněk toho jest ku papeži neučinil; a po smrti toho k jinému papeži, Alexandrovi Pá- tému, opět psal etc. A když opět ten papež Alexander umřel,7) byl potom Jan papež Třímezcietmý. Ten tu při poručil čtyřem kardiná- luom, totiž v těch kniehách, kteréž Zbyněk, arcibiskup pražský, kázal spáliti, Viglefových které kacířstvie; a ti čtyří v Bononí“) jsúce nalezli, že knichy Husovy neměly spáleny býti etc. Potom témuž Janovi papeži nepřítelé mistrovi Janovi Husovi poslali, že bludy káže mnohé a ka- cieřstvie; a tak tudy a proto stál před stolicí římskú. Ten Jan papež poručil to kardinálovi de Columpna;2) a ten nešlechetně jednal proti mistru Janu Husovi. A co psal král Václav, králová Sofia, páni zemští a Pražané i mistři, aby puohon zdvižen byl, a že mistr Jan chce z své viery počet vydati, neb, ač by i to uděl, do Říma jel, ale pro nepřátely nebylo slušné jemu tam jeti etc. Téhož léta, když on u vězení těžkém seděl, mistr Jakúbek z Stříbra rozepsal intimací a pozval doktoruov, mistruov, bakalářuov etc. i ji- ných učených lidí, aby odpoviedali a odpierali tomu, co by on v své posicí položil o přijiemaní těla a krve boží, o rozdávaní lidu obecnie- mu pod obojí zpuosobú. A to se dálo v koleji na stolici mistrovské vedlé řádu a obyčeje kolegiátského. A ihned ten rok počali rozdávati lidu obecnému pod obojí zpuosobú. A když byl vsazen mistr Jan Hus do vězenie, tehdy nějaký kněz Zigmund Repanský 10) farářem jsa u sva- tého Martina ve zdi v Starém městě pražském, počal to činiti a mon- strancí vystavovati; a potom to činili i jiní, když se líbilo lidem. Potom pak Pán Buoh na něho dopustil, že nevěděl, na čem umřieti, tak v blud upadl. Téhož léta tu neděli po sv. Jakubě [29. července] někteří z havéřuov šli na posviecenie do Malína, městečka blíž od Hory Kutny, z nichžto někteří šli na lusky, a ti malínští sehnali je z těch luskuov, čí hrách byl. Ti pak havéři šli do Hory a přivedli s sebú několik tisícuov havé- řuov, těch padúchuov, lidí nešlechetných a nemilostivých mordéřuov. Ti obstúpichu to městečko Malín i zapálichu je všecko; pak ti, ktož utéci chtěli z vohně, biechu zbiti všichni od těch havéřuov nečistých a nectných mordéřuov, a ktož neutekli, ti všichni jsú shořeli. I podnes to městečko jest pro ten a takový mord pusto. [Lléta od narozenie Syna božieho 1415 děkanové a faráři a kněží v Čechách zbierali dan, aby dali biskupu Janovi litomyšlskému, aby mistra Jana Husi k smrti připravil. Téhož léta v středu před Květnú nedělí, dvadcátý den měsíce břez- 7) Alexandr V. zemřel 3. května 1410. 8) Výrok vydal ve skutečnosti děkan bohoslovecké fakulty v Bologni Tomáš z Udine. (Palacký. Documenta J. Hus str. 426.) 9) Oddo Colonna, pozdější papež Martin V. 10) Byl laik. 14
mistra Jana Husi; ale že jest brzo potom umřel, týž Zbyněk toho jest ku papeži neučinil; a po smrti toho k jinému papeži, Alexandrovi Pá- tému, opět psal etc. A když opět ten papež Alexander umřel,7) byl potom Jan papež Třímezcietmý. Ten tu při poručil čtyřem kardiná- luom, totiž v těch kniehách, kteréž Zbyněk, arcibiskup pražský, kázal spáliti, Viglefových které kacířstvie; a ti čtyří v Bononí“) jsúce nalezli, že knichy Husovy neměly spáleny býti etc. Potom témuž Janovi papeži nepřítelé mistrovi Janovi Husovi poslali, že bludy káže mnohé a ka- cieřstvie; a tak tudy a proto stál před stolicí římskú. Ten Jan papež poručil to kardinálovi de Columpna;2) a ten nešlechetně jednal proti mistru Janu Husovi. A co psal král Václav, králová Sofia, páni zemští a Pražané i mistři, aby puohon zdvižen byl, a že mistr Jan chce z své viery počet vydati, neb, ač by i to uděl, do Říma jel, ale pro nepřátely nebylo slušné jemu tam jeti etc. Téhož léta, když on u vězení těžkém seděl, mistr Jakúbek z Stříbra rozepsal intimací a pozval doktoruov, mistruov, bakalářuov etc. i ji- ných učených lidí, aby odpoviedali a odpierali tomu, co by on v své posicí položil o přijiemaní těla a krve boží, o rozdávaní lidu obecnie- mu pod obojí zpuosobú. A to se dálo v koleji na stolici mistrovské vedlé řádu a obyčeje kolegiátského. A ihned ten rok počali rozdávati lidu obecnému pod obojí zpuosobú. A když byl vsazen mistr Jan Hus do vězenie, tehdy nějaký kněz Zigmund Repanský 10) farářem jsa u sva- tého Martina ve zdi v Starém městě pražském, počal to činiti a mon- strancí vystavovati; a potom to činili i jiní, když se líbilo lidem. Potom pak Pán Buoh na něho dopustil, že nevěděl, na čem umřieti, tak v blud upadl. Téhož léta tu neděli po sv. Jakubě [29. července] někteří z havéřuov šli na posviecenie do Malína, městečka blíž od Hory Kutny, z nichžto někteří šli na lusky, a ti malínští sehnali je z těch luskuov, čí hrách byl. Ti pak havéři šli do Hory a přivedli s sebú několik tisícuov havé- řuov, těch padúchuov, lidí nešlechetných a nemilostivých mordéřuov. Ti obstúpichu to městečko Malín i zapálichu je všecko; pak ti, ktož utéci chtěli z vohně, biechu zbiti všichni od těch havéřuov nečistých a nectných mordéřuov, a ktož neutekli, ti všichni jsú shořeli. I podnes to městečko jest pro ten a takový mord pusto. [Lléta od narozenie Syna božieho 1415 děkanové a faráři a kněží v Čechách zbierali dan, aby dali biskupu Janovi litomyšlskému, aby mistra Jana Husi k smrti připravil. Téhož léta v středu před Květnú nedělí, dvadcátý den měsíce břez- 7) Alexandr V. zemřel 3. května 1410. 8) Výrok vydal ve skutečnosti děkan bohoslovecké fakulty v Bologni Tomáš z Udine. (Palacký. Documenta J. Hus str. 426.) 9) Oddo Colonna, pozdější papež Martin V. 10) Byl laik. 14
Strana 15
na, Jan papež Třímezcietmý porozuměv tomu, že naň nebezpečenstvie se valí od sboru toho, z Konstancí města v noci, proměniv oděv, utekl do jednoho města Fridricha, vývody rakúského, čtyři míle od Kon- stancí; kteréhožto papeže Jana musil vydati do koncilium, a to proto, aby nebyl huben a kažen na svém zboží týž Fridrich. Téhož léta v středu po sv. Trojici [29. května], dne bez jednoho třidcátého měsíce máje, koncilium konstanské odsúdilo jest Jana pa- peže Třímezcítmého, někdy Baltazar jmenovaného, s jinými třmi, totižto Petra z Luny, Benedikta Třinádctého, Rehoře z Corary Dvanádctého,1) aby nikdy na papežstvie nebyli, ale Janovi Třímezcítmému z Prahy dávajíce najvětší vinu z mnohých a rozličných i ohavných hříchuov a tak, jakož jest obecné přísloví o nešlechetných mluviti, že jest vtělený dábel, a jiné ohavné hříchy jemu připisujíce a naň pravíce. Téhož léta měsíce máje slovutný muž, mistr Jeronym, listy své po domích, po branách a kardináluov etc. přilépav, žádaje v nich glejtu, chtě se v své vieře očistiti, i nemoha toho dojíti, vracuje se do Čech, skrze úřednieky vývody rakúského zrazen jsa, od svých nepřátel jat jest v Hyrsav a do Sulopach tomu vývodovi dán. A potom z rozkázanie krále Zigmunda uherského a koncilium týž Jan, vývoda bavorský, vy- dal jest mistra Jeronyma do Konstancí; a tu jest uhaněn rozličnými uha- něními, vsazen jest do věže městské vedlé kirchova sv. Pavla, a jsa okován za ruce a za nohy, visel 11 dní, skrovný pokrm maje, a tak po- ražen jest velikú nemocí. I dali jemu malé odpočinutí neb polehčenie nadějíce se, že bude povolen tomu koncilium. A tak v té věži jsa jat, bezmála plný rok jest byl. Téhož léta sedmý den toho měsíce června, to jest v pátek po sv. Bonifácí, v hodinu jedenáctú zatmělo se všecko slunce, takže sú ne- mohli mší slúžiti bez světla, a to na znamenie toho, že Kristus, slunce spravedlnosti, v srdcích těch prelátuov mnohých, pospiechajíciech k smrti mistra Jana Husi, zatmělo se jest. Téhož léta patnádctý den měsíce června to koncilium konstanské odsúdilo všecky ty, kteříž přijímají tělo a krev Pána Ježíše pod obojí zpuosobú, za kacieře. O upálení mistra Jana Husi. [Lléta téhož 1415 v uochtáb svatého Petra a Pavla apoštoluov [6. července] upálen jest mistr Jan Hus v Konstancí, jsa odsúzen a potu- pen skrze sbor konstanský pro některé artikule, kteréž jest v Praze a v Čechách kázal, k nimž jest odpoviedal a odpieral tak daleko, dokudž jemu bylo dopuštěno: k některým se [zlnal, a k některým se prostě 1) Benedikt XIII. byl sesazen koncilem až 1417, kdežto Řehoř XII. se vzdal 1415 dobrovolně. 15
na, Jan papež Třímezcietmý porozuměv tomu, že naň nebezpečenstvie se valí od sboru toho, z Konstancí města v noci, proměniv oděv, utekl do jednoho města Fridricha, vývody rakúského, čtyři míle od Kon- stancí; kteréhožto papeže Jana musil vydati do koncilium, a to proto, aby nebyl huben a kažen na svém zboží týž Fridrich. Téhož léta v středu po sv. Trojici [29. května], dne bez jednoho třidcátého měsíce máje, koncilium konstanské odsúdilo jest Jana pa- peže Třímezcítmého, někdy Baltazar jmenovaného, s jinými třmi, totižto Petra z Luny, Benedikta Třinádctého, Rehoře z Corary Dvanádctého,1) aby nikdy na papežstvie nebyli, ale Janovi Třímezcítmému z Prahy dávajíce najvětší vinu z mnohých a rozličných i ohavných hříchuov a tak, jakož jest obecné přísloví o nešlechetných mluviti, že jest vtělený dábel, a jiné ohavné hříchy jemu připisujíce a naň pravíce. Téhož léta měsíce máje slovutný muž, mistr Jeronym, listy své po domích, po branách a kardináluov etc. přilépav, žádaje v nich glejtu, chtě se v své vieře očistiti, i nemoha toho dojíti, vracuje se do Čech, skrze úřednieky vývody rakúského zrazen jsa, od svých nepřátel jat jest v Hyrsav a do Sulopach tomu vývodovi dán. A potom z rozkázanie krále Zigmunda uherského a koncilium týž Jan, vývoda bavorský, vy- dal jest mistra Jeronyma do Konstancí; a tu jest uhaněn rozličnými uha- něními, vsazen jest do věže městské vedlé kirchova sv. Pavla, a jsa okován za ruce a za nohy, visel 11 dní, skrovný pokrm maje, a tak po- ražen jest velikú nemocí. I dali jemu malé odpočinutí neb polehčenie nadějíce se, že bude povolen tomu koncilium. A tak v té věži jsa jat, bezmála plný rok jest byl. Téhož léta sedmý den toho měsíce června, to jest v pátek po sv. Bonifácí, v hodinu jedenáctú zatmělo se všecko slunce, takže sú ne- mohli mší slúžiti bez světla, a to na znamenie toho, že Kristus, slunce spravedlnosti, v srdcích těch prelátuov mnohých, pospiechajíciech k smrti mistra Jana Husi, zatmělo se jest. Téhož léta patnádctý den měsíce června to koncilium konstanské odsúdilo všecky ty, kteříž přijímají tělo a krev Pána Ježíše pod obojí zpuosobú, za kacieře. O upálení mistra Jana Husi. [Lléta téhož 1415 v uochtáb svatého Petra a Pavla apoštoluov [6. července] upálen jest mistr Jan Hus v Konstancí, jsa odsúzen a potu- pen skrze sbor konstanský pro některé artikule, kteréž jest v Praze a v Čechách kázal, k nimž jest odpoviedal a odpieral tak daleko, dokudž jemu bylo dopuštěno: k některým se [zlnal, a k některým se prostě 1) Benedikt XIII. byl sesazen koncilem až 1417, kdežto Řehoř XII. se vzdal 1415 dobrovolně. 15
Strana 16
neznal pravě, že sú jemu změnili a že jest jim přidáno nebo ujato. Pra- vých nechtěl ustúpiti, co jest v Praze neb v Čechách kázal, leč by jemu lepším Písmem bylo pokázáno. A tak praví, že se jemu to stalo za krále Zigmundovým, římského a uherského krále, glejtem. Král Vác- slav s svými dvořany i s jinými mnohými lidmi urozenými velmi se z toho rozhněval, a pravíce, že se jest jemu to nemělo státi za takovým ubezpečenstviem a ku potupě české země a koruně. A tak velikú zlobu vzeli proti kněžstvu lidé pravíce, že sú oni toho jeho upálení veliká příčina skrze své křivé svědečstvie, které sú proti němu vydali psané, a někteří tam osobně jakož Michal de Causis, jinak z Netolic, farář od sv. Vojtěcha z Smradař, a proto se do Čech nikdy nesměl vrátiti i jiní jeho nepřítelé. Kto pak chce o tom dále věděti, kterak sú s ním tam v Konstancí nakládali, ten čti Život mistruov Husuov,2) kterýž jest sepsal mistr Petr z Mladěnovic z Moravy, jenž jest v ty časy byl v Konstancí, jsa piesařem u pana Vácslava z Leštna nahoře psaného. Téhož léta třímezcietmého dne měsíce července koncilium konstan- ské psalo listy pánuom kněžím i jiným šlechetným a slovutným pá- nuom a panošém královstvie českého pod čtyřmi pečetmi čtyř jazy- kuov, odsuzujíce mistra Jana Viglefa a mistra Jana Husi i jich učenie za kacířské a za bludné, tak aby takových lidí i jich učenie nedo- púštěli, ale kazili, pokudž na nich jest, v královstvie českém. Téhož léta3) král Vácslav poslal Racka Kobylu do Hory Kutny, aby jemu nětco z platu svého peněz udělili. To zvěděvše havéři, zúfalci, zlí, nešlechetní lidé, i sebrali se velmi silně i učinili útok na ten duom, (a) kdež ten Racek hospodu měl, i svržechu s toho domu Racka se všemi jinými služebníky a zmordovali a zbili všecky kromě Bořity z Ostředka; ten se byl skryl v nějakém kakáči a tak ušel toho, že zabit s jinými nebyl. Král Vácslav, uslyšav to, rozhněval se velmi, a postro- jiv se tam jeti a toho pomstiti, vzav dary stříbrné od homiekuov, i od- pustil jim a nechal toho tak. Toliko sami horníci kázáchu pro to na očistu dva z havéřuov stíti, aby král řekl, že jest jim toho žel. O upálení mistra Jeronyma. [Ljéta pak od narození Syna božieho 1416 v sobotu po Vstúpení Pána Jezukrista na nebesa [30. května] mistr Jeronym z Prahy upálen jest také v Konstancí od toho zboru obecného kněžského, proto naj- více, že chválil a tvrdil, že sú mistra Husi nevinně umučili a že jest té smrti hoden nebyl, až pak chválil stav a svatost mistra Jana Husí pravě, že »z mladosti znal sem jej a že jest nebyl smilník, ožralej ani jiný hříš- 2) Mladoňovicovo vypsání Husova kostnického procesu i skonu (Prameny děj. čes. VIII.). 3) Stalo se až 2. února 1416. 16
neznal pravě, že sú jemu změnili a že jest jim přidáno nebo ujato. Pra- vých nechtěl ustúpiti, co jest v Praze neb v Čechách kázal, leč by jemu lepším Písmem bylo pokázáno. A tak praví, že se jemu to stalo za krále Zigmundovým, římského a uherského krále, glejtem. Král Vác- slav s svými dvořany i s jinými mnohými lidmi urozenými velmi se z toho rozhněval, a pravíce, že se jest jemu to nemělo státi za takovým ubezpečenstviem a ku potupě české země a koruně. A tak velikú zlobu vzeli proti kněžstvu lidé pravíce, že sú oni toho jeho upálení veliká příčina skrze své křivé svědečstvie, které sú proti němu vydali psané, a někteří tam osobně jakož Michal de Causis, jinak z Netolic, farář od sv. Vojtěcha z Smradař, a proto se do Čech nikdy nesměl vrátiti i jiní jeho nepřítelé. Kto pak chce o tom dále věděti, kterak sú s ním tam v Konstancí nakládali, ten čti Život mistruov Husuov,2) kterýž jest sepsal mistr Petr z Mladěnovic z Moravy, jenž jest v ty časy byl v Konstancí, jsa piesařem u pana Vácslava z Leštna nahoře psaného. Téhož léta třímezcietmého dne měsíce července koncilium konstan- ské psalo listy pánuom kněžím i jiným šlechetným a slovutným pá- nuom a panošém královstvie českého pod čtyřmi pečetmi čtyř jazy- kuov, odsuzujíce mistra Jana Viglefa a mistra Jana Husi i jich učenie za kacířské a za bludné, tak aby takových lidí i jich učenie nedo- púštěli, ale kazili, pokudž na nich jest, v královstvie českém. Téhož léta3) král Vácslav poslal Racka Kobylu do Hory Kutny, aby jemu nětco z platu svého peněz udělili. To zvěděvše havéři, zúfalci, zlí, nešlechetní lidé, i sebrali se velmi silně i učinili útok na ten duom, (a) kdež ten Racek hospodu měl, i svržechu s toho domu Racka se všemi jinými služebníky a zmordovali a zbili všecky kromě Bořity z Ostředka; ten se byl skryl v nějakém kakáči a tak ušel toho, že zabit s jinými nebyl. Král Vácslav, uslyšav to, rozhněval se velmi, a postro- jiv se tam jeti a toho pomstiti, vzav dary stříbrné od homiekuov, i od- pustil jim a nechal toho tak. Toliko sami horníci kázáchu pro to na očistu dva z havéřuov stíti, aby král řekl, že jest jim toho žel. O upálení mistra Jeronyma. [Ljéta pak od narození Syna božieho 1416 v sobotu po Vstúpení Pána Jezukrista na nebesa [30. května] mistr Jeronym z Prahy upálen jest také v Konstancí od toho zboru obecného kněžského, proto naj- více, že chválil a tvrdil, že sú mistra Husi nevinně umučili a že jest té smrti hoden nebyl, až pak chválil stav a svatost mistra Jana Husí pravě, že »z mladosti znal sem jej a že jest nebyl smilník, ožralej ani jiný hříš- 2) Mladoňovicovo vypsání Husova kostnického procesu i skonu (Prameny děj. čes. VIII.). 3) Stalo se až 2. února 1416. 16
Strana 17
ník, ale čistý, střiezlivý a svatého čtenie svatý a věrný kazatel; a což- kolivěk mistr Jan Hus a mistr Jan Viglef drželi a psali, a zvláště proti neřádu a pýše kněžské, že to chci až do smrti držeti« etc. A kteraký jest to člověk byl, chce-li kto věděti, ten čti tu Epištolu, kterúž jest psal Pogius Florentinus Leonardovi Aretinskému, kterýž jest byl při tom, když sú se ty věci dály. Ten jistý Pogius byl mnoho let najvyšším písařem a kancléřem u dvora Eugenia papeže a nedávno4) jest umřel; jsa Vlach, však mnoho chvály o mistru Jeronymovi vydává v té své Epištole. Téhož léta ve čtvrtek a v pátek po sv. Mauricí [24. a 25. září] vidín jest kříž červený s hadem a s mečem krvavým prostřed nebe v tu mieru, jako by slunce bylo na poledne. To léto a před tím i potom Tista s Přimdy velikú škodu činil měs- tuom a zbožiem královským. Pak pan Jan z Leskova, podkomoří krále Václava, jednu chvíli v masopustní úterý [3. března] upade na ty a udeři, kteříž v městečku v noci pod hradem v kostky hráli, a zjímal jich několik a třidceti a koní mnoho nabra; o ty se rozbitováchu, a vězně do Prahy pan Jan přinese. Ty všecky na pražské šibenici zvě- sichu, mezi nimiž tří vlastní bratří, podobní lidé, byli; i těm neodpus- tichu. [Pak léta božieho 1417 pan Čeněk a pan Oldřich, páni z Rožmberka, ten čtvrtek v uochtáb Božieho těla [17. června] na té stolici, kdežto svá- tost okazují v Krumlově, kázali knězi Janovi, řečenému Biskupec, kap- lanu svému, mluviti, aby všickni kněží, co jich jest pod mocí pánuov z Rožmberka, kteříž by nechtěli lidu obecnému rozdávati těla božieho a krve boží pod obojí zpuosobú, aby se směnili o fary své s těmi kně- žími, kteříž rozdávají pod dvojí zpuosobú, že jim toho páně milost přeje, a to v určeném času; pakli by toho kteří nechtěli učiniti, že budú far zbaveni. A sezval byl a povolal všech svých farářův; ti všickni na hrad byli ten den k uobědu povoláni. A když bylo po stole, tehdy páni ká- zali kněžím blíže přistúpiti; i některaký pan Lopata, sestřenec pánuov z Rožmberka, kněžím tu řeč mluvil, jako kněz Jan Biskupec mluvil ráno panským kázaniem. Opat třeboňský, potázav se s kněžími, i mluvil ote všech kněží, aby jim dali páni toho prodlenie. K tomu jim páni svolili, avšak mistra Višni z Svinuov vystrčili z fary a dali tu kněze Mníška. A ten mistr Víšně měl vlastnieho bratra purkrabí na Krumlově, pana Matěje Višni, však to jeho bratru nemohlo nic pomoci. Též z Velešína faráře vyhnachu a na jeho miesto vsadichu kněze Martina Sovu pod jednú zpuosobú; i po jiných kosteléch po mnohých též sú učinili, ale- však ne ve všech. Při těch věcech sám sem byl, dole i na hradě. 4) Poggio Bracciolini zemřel 1459. 17
ník, ale čistý, střiezlivý a svatého čtenie svatý a věrný kazatel; a což- kolivěk mistr Jan Hus a mistr Jan Viglef drželi a psali, a zvláště proti neřádu a pýše kněžské, že to chci až do smrti držeti« etc. A kteraký jest to člověk byl, chce-li kto věděti, ten čti tu Epištolu, kterúž jest psal Pogius Florentinus Leonardovi Aretinskému, kterýž jest byl při tom, když sú se ty věci dály. Ten jistý Pogius byl mnoho let najvyšším písařem a kancléřem u dvora Eugenia papeže a nedávno4) jest umřel; jsa Vlach, však mnoho chvály o mistru Jeronymovi vydává v té své Epištole. Téhož léta ve čtvrtek a v pátek po sv. Mauricí [24. a 25. září] vidín jest kříž červený s hadem a s mečem krvavým prostřed nebe v tu mieru, jako by slunce bylo na poledne. To léto a před tím i potom Tista s Přimdy velikú škodu činil měs- tuom a zbožiem královským. Pak pan Jan z Leskova, podkomoří krále Václava, jednu chvíli v masopustní úterý [3. března] upade na ty a udeři, kteříž v městečku v noci pod hradem v kostky hráli, a zjímal jich několik a třidceti a koní mnoho nabra; o ty se rozbitováchu, a vězně do Prahy pan Jan přinese. Ty všecky na pražské šibenici zvě- sichu, mezi nimiž tří vlastní bratří, podobní lidé, byli; i těm neodpus- tichu. [Pak léta božieho 1417 pan Čeněk a pan Oldřich, páni z Rožmberka, ten čtvrtek v uochtáb Božieho těla [17. června] na té stolici, kdežto svá- tost okazují v Krumlově, kázali knězi Janovi, řečenému Biskupec, kap- lanu svému, mluviti, aby všickni kněží, co jich jest pod mocí pánuov z Rožmberka, kteříž by nechtěli lidu obecnému rozdávati těla božieho a krve boží pod obojí zpuosobú, aby se směnili o fary své s těmi kně- žími, kteříž rozdávají pod dvojí zpuosobú, že jim toho páně milost přeje, a to v určeném času; pakli by toho kteří nechtěli učiniti, že budú far zbaveni. A sezval byl a povolal všech svých farářův; ti všickni na hrad byli ten den k uobědu povoláni. A když bylo po stole, tehdy páni ká- zali kněžím blíže přistúpiti; i některaký pan Lopata, sestřenec pánuov z Rožmberka, kněžím tu řeč mluvil, jako kněz Jan Biskupec mluvil ráno panským kázaniem. Opat třeboňský, potázav se s kněžími, i mluvil ote všech kněží, aby jim dali páni toho prodlenie. K tomu jim páni svolili, avšak mistra Višni z Svinuov vystrčili z fary a dali tu kněze Mníška. A ten mistr Víšně měl vlastnieho bratra purkrabí na Krumlově, pana Matěje Višni, však to jeho bratru nemohlo nic pomoci. Též z Velešína faráře vyhnachu a na jeho miesto vsadichu kněze Martina Sovu pod jednú zpuosobú; i po jiných kosteléch po mnohých též sú učinili, ale- však ne ve všech. Při těch věcech sám sem byl, dole i na hradě. 4) Poggio Bracciolini zemřel 1459. 17
Strana 18
Plavenský rytíř bojoval s králem Vácslavem. [Lléta božieho 1418 a málo před tím pan Plavenský začal válku s králem Václavem a je se pomáhati Tistovi z Přimdy. Pak král Vácslav posla své najprvé proti Plavenskému; na tom doby hradu Hasištejnu a Štědré. Plavenský rozuoměje, že by málo na králi vyválel, dal se králi na milost a přijede k králi do Prahy beze všeho glejtu; a král Václav, ačkoli jemu hrdlu nic neučini, avšak jeho da Staroměstským u vězení tak dlúho, až král Václav umřel. Kterak pak jest toho vězenie prázden, se ctí-li čili kterak jinak, to bude svým místem povědíno. Pak čeled králova obráti se vojensky k Přimdě. Tomu Tista sroz- uměv a umysliv sobě, umluvi se prvé, než Přimdy dojedechu. Nebo kterak koli král Vácslav v své vuoli bydlil jest, však pro to, oč se jest pokusil kolivěk u válkách, vše jemu pod ruku šlo, jakož jest toho do- kazoval u Skály, u Věžky, u Radyně i jinde. A víc jest pokoje zjednal, v Praze jsa neb na Točníce neb na Novém hradě u Prahy nad Kund- ratici, než bratr jeho Zigmund, uherský král, mnoho po jiných zemiech jezdě po lantfaréřstvie. Naposledy ten Tista u veliké bídě umřel, neb jest mnoho prvé chudým lidem škodil. Téhož léta5) v Praze byl obecný sněm, páni korúhevní z Čech i z Moravy. A tu byl pan Lacek Moravský. A poslali sú do Konstancí listy a přivěsili sú páni moravští i čeští své pečeti, rytieři i zemané, na tři sta pečetí. A tak jsú psali, že »ste nám to k naší hanbě učinili a naše mistry zpálili, a my sme ižádných bluduov ani kacieřstvie na nich neshledali, ale že sú byli praví a věrní vykladači Písma svatého«. [Lléta božieho 1418 kněží, kteříž rozdávali pod obojí zpuosobú po- svátně tělo a krev Pána Ježíše Krista, jsú nazváni Viglefové a Husi i s li- dem obecným obého pohlaví. Protož z rozličných krajin královstvie českého, z měst a ze vsí s tělem božím na huoru jednu blíž u hradu Bechyně, kterúžto horu*) Tábor sú nazvali, často tu chodili s velikým náboženstviem, tělo a krev Pána Ježíše pod obojí zpuosobú v svátky slavné přijímajíce, neb nedali jim v kosteléch tak přijímati. A když bylo svaté Maří Magdaleny [22. července], sešlo se lidu obého pohlaví na túž horu i s dietkami více než na čtyřidceti tisícuov, přijímajíce s nábo- ženstvíem tělo a krev Pána Ježíše Krista pod obojí zpuosobú; pro kte- rúžto věc král Vácslav bál se ztratiti královstvie českého a domnívaje se, že Mikuláše Hus na místo krále vyzdvihnú, kteréhožto Mikuláše předtiem z města pražského vypověděl proto, neb týž Mikuláš, když král Václav byl u svatého Apollinariše s svým dvorem i jiných mnoho dobrých lidí obého pohlavie, statečně hlasem vysokým týž Mikuláš o pravdu Pána Krista svaté krve předrahé mluvil jest před králem; a proto z města byl vypovědín. 5) Ve skutečnosti v září 1415. 6) Burkovák u Nemějic. Tábory začaly až 1419. 18
Plavenský rytíř bojoval s králem Vácslavem. [Lléta božieho 1418 a málo před tím pan Plavenský začal válku s králem Václavem a je se pomáhati Tistovi z Přimdy. Pak král Vácslav posla své najprvé proti Plavenskému; na tom doby hradu Hasištejnu a Štědré. Plavenský rozuoměje, že by málo na králi vyválel, dal se králi na milost a přijede k králi do Prahy beze všeho glejtu; a král Václav, ačkoli jemu hrdlu nic neučini, avšak jeho da Staroměstským u vězení tak dlúho, až král Václav umřel. Kterak pak jest toho vězenie prázden, se ctí-li čili kterak jinak, to bude svým místem povědíno. Pak čeled králova obráti se vojensky k Přimdě. Tomu Tista sroz- uměv a umysliv sobě, umluvi se prvé, než Přimdy dojedechu. Nebo kterak koli král Vácslav v své vuoli bydlil jest, však pro to, oč se jest pokusil kolivěk u válkách, vše jemu pod ruku šlo, jakož jest toho do- kazoval u Skály, u Věžky, u Radyně i jinde. A víc jest pokoje zjednal, v Praze jsa neb na Točníce neb na Novém hradě u Prahy nad Kund- ratici, než bratr jeho Zigmund, uherský král, mnoho po jiných zemiech jezdě po lantfaréřstvie. Naposledy ten Tista u veliké bídě umřel, neb jest mnoho prvé chudým lidem škodil. Téhož léta5) v Praze byl obecný sněm, páni korúhevní z Čech i z Moravy. A tu byl pan Lacek Moravský. A poslali sú do Konstancí listy a přivěsili sú páni moravští i čeští své pečeti, rytieři i zemané, na tři sta pečetí. A tak jsú psali, že »ste nám to k naší hanbě učinili a naše mistry zpálili, a my sme ižádných bluduov ani kacieřstvie na nich neshledali, ale že sú byli praví a věrní vykladači Písma svatého«. [Lléta božieho 1418 kněží, kteříž rozdávali pod obojí zpuosobú po- svátně tělo a krev Pána Ježíše Krista, jsú nazváni Viglefové a Husi i s li- dem obecným obého pohlaví. Protož z rozličných krajin královstvie českého, z měst a ze vsí s tělem božím na huoru jednu blíž u hradu Bechyně, kterúžto horu*) Tábor sú nazvali, často tu chodili s velikým náboženstviem, tělo a krev Pána Ježíše pod obojí zpuosobú v svátky slavné přijímajíce, neb nedali jim v kosteléch tak přijímati. A když bylo svaté Maří Magdaleny [22. července], sešlo se lidu obého pohlaví na túž horu i s dietkami více než na čtyřidceti tisícuov, přijímajíce s nábo- ženstvíem tělo a krev Pána Ježíše Krista pod obojí zpuosobú; pro kte- rúžto věc král Vácslav bál se ztratiti královstvie českého a domnívaje se, že Mikuláše Hus na místo krále vyzdvihnú, kteréhožto Mikuláše předtiem z města pražského vypověděl proto, neb týž Mikuláš, když král Václav byl u svatého Apollinariše s svým dvorem i jiných mnoho dobrých lidí obého pohlavie, statečně hlasem vysokým týž Mikuláš o pravdu Pána Krista svaté krve předrahé mluvil jest před králem; a proto z města byl vypovědín. 5) Ve skutečnosti v září 1415. 6) Burkovák u Nemějic. Tábory začaly až 1419. 18
Strana 19
O smetání konšeluov novoměstských. [Lléta téhož 1419 v neděli na den sv. Abdona [30. července] byla processí veliká od Matky boží Sněžné k svatému Štěpánu, před nimižto kostel sv. Štěpána zavřeli; ale ti z té processí dveře kostelní sú vybili a do kostela mocí vešli a tam mši svatú slúžili a tělo a krev Pána Ježíše Krista pod obojí zpuosobú lidu obecnému sú rozdávali. Takž pak, vra- cujíce se zase z té procesí od svatého Štěpána, i pozastavili se u rat- húzu, žádajíce toho na purgmistru a na konšeléch a mluvíce, aby ti všickni vězňové, kteřížto zjímáni sú pod obojí zpuosobú, kteřížto při- jímají tělo a krev Pána Ježíše Krista, byli propuštěni. Tehdy purgmistr a konšelé ani rychtář toho učiniti nechtěli. A v tom, že by někto s rat- húzu na kněze kamenem lučil, kterýžto monstrancí s tělem božím nesl; a takž se skrze to všecka procesí velmi zbúřila, a vobořivše se na rat- húz, i vybili sú, a purgmistra Jana Podvinského, Klimenta Šťastníka, Tomáška koželuha, konšelé Čeněk Patriarcha, Rehla drevník, Jan Hum- polec, Václav Barbořin, Jan Ryba, Sasín, rychtář Niklásek, pacholci rychtářovi, Řieha valchář, ten jest zamordován v kuchyni v rathúze — tyto všecky pány jmenované s některými ukrutně, ohavně a nemilos- tivě sú zmordovali, neb sú musili z voken na voštěpy a na sudlice, na meče a kordy doluov padati, a kterýž se tak neproklal, ale každého ihned dobili; však v tu chvíli nebrali jim toho, což sú na sobě měli, ale čepice čisté i opásaní stříbrné každého z nich na něm položili. Pro kterýžto skutek na nepřátely kalichu Páně strach veliký připadl. A pak všecky usedlé i podruhy na rathúz svolavše pod ztracením hrdla a vy- hnániem z města (a proto mnozí jsú zutiekali z města) obec pak čtyři hajtmany sobě volila až do budúciech konšeluov sazení, davše jim pečet a jiné příslušnosti konšelské etc., na rathúze ponocujíce se vší pil- ností a osadivše mnohými oděnci. A Jan Žižka, najzvláštnější čeledín krále Václavuov, byl jest při tom smetání konšelském a mordu velikém a neslýchaném od obce téhož města. A po tom zmordování ihned staro- měští konšelé smluvili se s obcí bojíce se, co se novoměstským stalo. Tehdáž pak král Václav — byl na Novém hradě se vším svým dvo- rem jednu míli od Prahy — uslyšal noviny velmi žalostné; rozhněval se náramně, a úzkostí a bolestí jsa zstrašen, uložil to a slíbil, že vše- cky Viglefy a Husi chce zkaziti a shladiti, zvláště kněží. Ale někteří z rady královy, kteřížto přáli kalichu Páně, s staršími z Starého města pražského jali se smlúvu činiti mezi králem a obcí města pražského. A tak mezi stranami zavříno jest, aby obec Nového města pražského králi se pokořila a král aby nové konšely, kteréž obec volí, aby po- tvrditi ráčil, jakož se i tak stalo. A ihned po tom mordu osmnádctý den, to jest v středu po Matce boží nanebevzetí [16. srpna], v tu syllabu cio a ga,7) král Václav umřel 7) V té slabice cio a ga podle latinského kalendáře cisiojánu t. j. 16.—19. srpna. 19
O smetání konšeluov novoměstských. [Lléta téhož 1419 v neděli na den sv. Abdona [30. července] byla processí veliká od Matky boží Sněžné k svatému Štěpánu, před nimižto kostel sv. Štěpána zavřeli; ale ti z té processí dveře kostelní sú vybili a do kostela mocí vešli a tam mši svatú slúžili a tělo a krev Pána Ježíše Krista pod obojí zpuosobú lidu obecnému sú rozdávali. Takž pak, vra- cujíce se zase z té procesí od svatého Štěpána, i pozastavili se u rat- húzu, žádajíce toho na purgmistru a na konšeléch a mluvíce, aby ti všickni vězňové, kteřížto zjímáni sú pod obojí zpuosobú, kteřížto při- jímají tělo a krev Pána Ježíše Krista, byli propuštěni. Tehdy purgmistr a konšelé ani rychtář toho učiniti nechtěli. A v tom, že by někto s rat- húzu na kněze kamenem lučil, kterýžto monstrancí s tělem božím nesl; a takž se skrze to všecka procesí velmi zbúřila, a vobořivše se na rat- húz, i vybili sú, a purgmistra Jana Podvinského, Klimenta Šťastníka, Tomáška koželuha, konšelé Čeněk Patriarcha, Rehla drevník, Jan Hum- polec, Václav Barbořin, Jan Ryba, Sasín, rychtář Niklásek, pacholci rychtářovi, Řieha valchář, ten jest zamordován v kuchyni v rathúze — tyto všecky pány jmenované s některými ukrutně, ohavně a nemilos- tivě sú zmordovali, neb sú musili z voken na voštěpy a na sudlice, na meče a kordy doluov padati, a kterýž se tak neproklal, ale každého ihned dobili; však v tu chvíli nebrali jim toho, což sú na sobě měli, ale čepice čisté i opásaní stříbrné každého z nich na něm položili. Pro kterýžto skutek na nepřátely kalichu Páně strach veliký připadl. A pak všecky usedlé i podruhy na rathúz svolavše pod ztracením hrdla a vy- hnániem z města (a proto mnozí jsú zutiekali z města) obec pak čtyři hajtmany sobě volila až do budúciech konšeluov sazení, davše jim pečet a jiné příslušnosti konšelské etc., na rathúze ponocujíce se vší pil- ností a osadivše mnohými oděnci. A Jan Žižka, najzvláštnější čeledín krále Václavuov, byl jest při tom smetání konšelském a mordu velikém a neslýchaném od obce téhož města. A po tom zmordování ihned staro- měští konšelé smluvili se s obcí bojíce se, co se novoměstským stalo. Tehdáž pak král Václav — byl na Novém hradě se vším svým dvo- rem jednu míli od Prahy — uslyšal noviny velmi žalostné; rozhněval se náramně, a úzkostí a bolestí jsa zstrašen, uložil to a slíbil, že vše- cky Viglefy a Husi chce zkaziti a shladiti, zvláště kněží. Ale někteří z rady královy, kteřížto přáli kalichu Páně, s staršími z Starého města pražského jali se smlúvu činiti mezi králem a obcí města pražského. A tak mezi stranami zavříno jest, aby obec Nového města pražského králi se pokořila a král aby nové konšely, kteréž obec volí, aby po- tvrditi ráčil, jakož se i tak stalo. A ihned po tom mordu osmnádctý den, to jest v středu po Matce boží nanebevzetí [16. srpna], v tu syllabu cio a ga,7) král Václav umřel 7) V té slabice cio a ga podle latinského kalendáře cisiojánu t. j. 16.—19. srpna. 19
Strana 20
jest v hodinu nešporní od šlaku náhlého pravým hořem s velikým kři- kem a s řváním jako lvovým na Novém hradu, jinak Kundratice, pro- tože sú se Pražané tak velmi zbúřili a konšely jím usazené s rathúzu smetali a takové ukrutenstvie nad nimi činili etc.; velmi brzce umřel jest. Jehožto tělo po několiko dnech pro strach lidu v noci na hrad pražský jest přivezeno a v kaple u sv. Václava položeno a pak po ně- koliko neděléch odtavad do kláštera, jenž slove Zbraslav a latině Aula regia, kdež sobě byl pohřeb zvolil, nočně a bídně přivezeno, od ry- bářuov a pekařuov a konvršuov téhož kláštera pochováno. Jehožto smrt bud v pamět potomniem a budúciem králuom, aby se Pána Boha báli a zákon jeho a pravdu vedlé své moci aby hájili a bránili. [Zla krále Václava kterak jest země byla velmi upokojena, i dodnes o tom pověst hlasná po vší zemi zvučí. Neb řiekají, že za jeho dnuov, by byl zlato na hlavě nesl aneb by cestú jel neb šel, ižádnýť jest nic nepřekazil. Také o něm praví, kterak jest [chtěl] spravedlnosti, aby se dála od bohatých k chudým, a to takto: neb jest on sám ke všemu přihlédal, proměně se v šaty sprostné obecného člověka, i šel mezi pekařky chleba kupovat a cenil se s ní a tržil; a byl-li je chléb hodný a spravedlivý, zaplatě jej i odšel; pakli byl chléb malý, tehdy jest tu nějaký šanty pozna, znáti se jim dada, i pobral jim chléb a kázal chu- dým a do škol rozdati a toho hospodáře káral na statku a druhého i na hrdle. Též jest činil řezníkuom, šenkéřuom i všem řemeslníkuom, ač jest jiným a jiným obyčejem k každému řemeslu a obchodu tak spat- řuje šel; až jednu chvíli také šel na vinnici kopat, aby i tam shlédl, kterak se mezi nimi děje; a tam celý den jako jiný nádenník kopal a dělal, a tu zdělav ten den, zvěděv jich obyčej, i tak ustavil, aby děl- níci o poledni, když jedí, hodinu sobě odpočievali, a v kterú dobu s vinnic sjíti mají, to jest vše ustavil a rozkázal. Mnoho by bylo o tom psáti, co jest on páchal s kumpány, po noci se po Praze túlaje a jiného čině, ale to opustím. Jedno, milý Pane Bože, rač se smilovati nad jeho milau duší! A když jest byl král Václav umřel, tehdy hned nazajtří, ve čtvrtek [17. srpna] v tu syllabu o a ga po Nanebevzetí matky boží, někteří z lidu [z] společného a jednostajného svolenie purgmistra řeče[ného] Bradatý a jiných konšeluov beze všeho strachu, nemajíce se koho báti, oboří se na kláštery a na druhé kostely, tu, kdež nerozdávali pod obojí zpuosobú, a v nich najprvé obrazy a varhany zbili a ztlúkli. A najprvé Kartúsy, velmi krásný klášter, kterýž byl král Jan slepý s ve- likým nákladem velmi slavně ustavil, ten pátek hned po králově smrti jsú vypálili a potom z kruntu zbořili a kněží do Prahy přivedli. A je- den padúch rúhaje se oblékl se v rúcho mešné posvátné a tak v něm šel do Prahy; a Pražané to vidúce, kázali mu pro to rúhaní hlavu stieti. A tak, čertovy divy pášíc, břevnovský také zbořili, strahovský také, plaský také u Prahy, sv. Tomáše na Malé straně, Matky boží konec 20
jest v hodinu nešporní od šlaku náhlého pravým hořem s velikým kři- kem a s řváním jako lvovým na Novém hradu, jinak Kundratice, pro- tože sú se Pražané tak velmi zbúřili a konšely jím usazené s rathúzu smetali a takové ukrutenstvie nad nimi činili etc.; velmi brzce umřel jest. Jehožto tělo po několiko dnech pro strach lidu v noci na hrad pražský jest přivezeno a v kaple u sv. Václava položeno a pak po ně- koliko neděléch odtavad do kláštera, jenž slove Zbraslav a latině Aula regia, kdež sobě byl pohřeb zvolil, nočně a bídně přivezeno, od ry- bářuov a pekařuov a konvršuov téhož kláštera pochováno. Jehožto smrt bud v pamět potomniem a budúciem králuom, aby se Pána Boha báli a zákon jeho a pravdu vedlé své moci aby hájili a bránili. [Zla krále Václava kterak jest země byla velmi upokojena, i dodnes o tom pověst hlasná po vší zemi zvučí. Neb řiekají, že za jeho dnuov, by byl zlato na hlavě nesl aneb by cestú jel neb šel, ižádnýť jest nic nepřekazil. Také o něm praví, kterak jest [chtěl] spravedlnosti, aby se dála od bohatých k chudým, a to takto: neb jest on sám ke všemu přihlédal, proměně se v šaty sprostné obecného člověka, i šel mezi pekařky chleba kupovat a cenil se s ní a tržil; a byl-li je chléb hodný a spravedlivý, zaplatě jej i odšel; pakli byl chléb malý, tehdy jest tu nějaký šanty pozna, znáti se jim dada, i pobral jim chléb a kázal chu- dým a do škol rozdati a toho hospodáře káral na statku a druhého i na hrdle. Též jest činil řezníkuom, šenkéřuom i všem řemeslníkuom, ač jest jiným a jiným obyčejem k každému řemeslu a obchodu tak spat- řuje šel; až jednu chvíli také šel na vinnici kopat, aby i tam shlédl, kterak se mezi nimi děje; a tam celý den jako jiný nádenník kopal a dělal, a tu zdělav ten den, zvěděv jich obyčej, i tak ustavil, aby děl- níci o poledni, když jedí, hodinu sobě odpočievali, a v kterú dobu s vinnic sjíti mají, to jest vše ustavil a rozkázal. Mnoho by bylo o tom psáti, co jest on páchal s kumpány, po noci se po Praze túlaje a jiného čině, ale to opustím. Jedno, milý Pane Bože, rač se smilovati nad jeho milau duší! A když jest byl král Václav umřel, tehdy hned nazajtří, ve čtvrtek [17. srpna] v tu syllabu o a ga po Nanebevzetí matky boží, někteří z lidu [z] společného a jednostajného svolenie purgmistra řeče[ného] Bradatý a jiných konšeluov beze všeho strachu, nemajíce se koho báti, oboří se na kláštery a na druhé kostely, tu, kdež nerozdávali pod obojí zpuosobú, a v nich najprvé obrazy a varhany zbili a ztlúkli. A najprvé Kartúsy, velmi krásný klášter, kterýž byl král Jan slepý s ve- likým nákladem velmi slavně ustavil, ten pátek hned po králově smrti jsú vypálili a potom z kruntu zbořili a kněží do Prahy přivedli. A je- den padúch rúhaje se oblékl se v rúcho mešné posvátné a tak v něm šel do Prahy; a Pražané to vidúce, kázali mu pro to rúhaní hlavu stieti. A tak, čertovy divy pášíc, břevnovský také zbořili, strahovský také, plaský také u Prahy, sv. Tomáše na Malé straně, Matky boží konec 20
Strana 21
mosta, sv. Klimenta, sv. Benedikta, svaté Maří Magdaleny na Karlově, sv. Ambrože, sv. Františka, Matky boží na Botiči. A tak velmi veliká búřka byla v Praze, že kanovníci, mnišie, kupci a měštané bohatí mnozí strachem preč běžali z Prahy a druzí na hrad k svatému Vác- lavu a na Vyšehrad; a potom jim všem truhly byly vybity a statky jim veliké pobrány. Ty dni pán z Plavna, kterýž dávno u vězenie seděl, jest propuštěn, a to tiemto obyčejem: najprvé že slíbil pode ctí a pod věrú býti s Pra- žany a s tú stranú, kteráž by byla pod dvojí zpuosobú, a toho na svě- dečstvie přijímal ihned v Praze pod dvojí zpuosobú; druhé slíbil jim Pražanuom pod týmž základem dáti za toho vězenie zproštění dva- mezcítma tun prachu puškového. I dal jim vše prachu lipového, a svrchu posuv prachem dobrým. Takž jim nic nezdržel, ani prvnieho ani poslednieho, ale byl proti té straně až do své smrti. A protož ko- rúhev jeho, ta lvice, dlúho na pranéři v Starém městě visela, víc než dvě létě. A podlé jeho korúhve visela korúhev pana Jana Městeckého, řebřieky, neb tak slíbil s nimi býti, i byl proti nim velmi ukrutně, a zvláště z toho hradu Lichtmburka, na kterémžto hradě měl přieliš ukrut- ného purkrabí, řečeného Liška, a Močihub Tlustý8) jemu toho pomá- hal; avšak potom byl s bratřími Táborskými až do smrti, ale lítý vždy byl na zloděje a rád je věsil. A byl na Vlašimi purkrabí u pana Miku- láše Trčky z Lipy až do smrtí. Také téhož léta 1419 po smrti krále Vácslava biskup litomyšlský“) s panem Petrem Konopištským, s horníky i s jinými pány spikli se, aby všecky ty, kteřížto přijímají tělo a krev Pána Ježíše pod obojí zpuosobú, hubili. A tak mnoho chudých lidí jímajíce i kněží, do Hory nosili, neb za každého člověka, kteréhož do Hory přinesli, dali jednu kopu a za kněze pět kop; a také sú brali pastevce po polích a pro- dávali lidi do Hory jako jiný dobytek. Tehdáž také Kúřimští pustili na své město stranu královu, i zjímali sú znamenitější měšťany, kteříž byli příchylni k pravdám božím, a vydali je do Hory. A mistra Jana Chuodka, faráře kúřimského, se dvěma knězoma vedli jsú s těmi měš- ťany do Hory, a pak mistra Jana Chůdka s kněžími, stínavše jim hlavy, i vmetali do šachty. A měšťané dali sú králi tři sta kop grošóv. A když jednú nabravše lidí, i přivezechu do Hory a v první súmrak rúbáchu jim hlavy i metáchu do šachty, tehdy, když jednomu křesťánku hlavu sťali, a hlava jeho skáčéci po zemi takto řiekáše třikrát: »Krev boží! Krev boží! Krev boží!« Ale Jan Švihovský takto ty lidi kázal mučiti: kázal uvázati křesťánka na doku i kázal mu nasypati v hrdlo prachu puškového, i přikázal zapáliti; takž všecka střeva prach zapálený pro- skočil, až i zadkem ven vyskočil. 8) O Oldř. Močihubovi z Kralovic († asi 1451). Jos. Dobiáš, Dějiny Pelhřimova II, 76 a d. 9 Jan Železný. 21
mosta, sv. Klimenta, sv. Benedikta, svaté Maří Magdaleny na Karlově, sv. Ambrože, sv. Františka, Matky boží na Botiči. A tak velmi veliká búřka byla v Praze, že kanovníci, mnišie, kupci a měštané bohatí mnozí strachem preč běžali z Prahy a druzí na hrad k svatému Vác- lavu a na Vyšehrad; a potom jim všem truhly byly vybity a statky jim veliké pobrány. Ty dni pán z Plavna, kterýž dávno u vězenie seděl, jest propuštěn, a to tiemto obyčejem: najprvé že slíbil pode ctí a pod věrú býti s Pra- žany a s tú stranú, kteráž by byla pod dvojí zpuosobú, a toho na svě- dečstvie přijímal ihned v Praze pod dvojí zpuosobú; druhé slíbil jim Pražanuom pod týmž základem dáti za toho vězenie zproštění dva- mezcítma tun prachu puškového. I dal jim vše prachu lipového, a svrchu posuv prachem dobrým. Takž jim nic nezdržel, ani prvnieho ani poslednieho, ale byl proti té straně až do své smrti. A protož ko- rúhev jeho, ta lvice, dlúho na pranéři v Starém městě visela, víc než dvě létě. A podlé jeho korúhve visela korúhev pana Jana Městeckého, řebřieky, neb tak slíbil s nimi býti, i byl proti nim velmi ukrutně, a zvláště z toho hradu Lichtmburka, na kterémžto hradě měl přieliš ukrut- ného purkrabí, řečeného Liška, a Močihub Tlustý8) jemu toho pomá- hal; avšak potom byl s bratřími Táborskými až do smrti, ale lítý vždy byl na zloděje a rád je věsil. A byl na Vlašimi purkrabí u pana Miku- láše Trčky z Lipy až do smrtí. Také téhož léta 1419 po smrti krále Vácslava biskup litomyšlský“) s panem Petrem Konopištským, s horníky i s jinými pány spikli se, aby všecky ty, kteřížto přijímají tělo a krev Pána Ježíše pod obojí zpuosobú, hubili. A tak mnoho chudých lidí jímajíce i kněží, do Hory nosili, neb za každého člověka, kteréhož do Hory přinesli, dali jednu kopu a za kněze pět kop; a také sú brali pastevce po polích a pro- dávali lidi do Hory jako jiný dobytek. Tehdáž také Kúřimští pustili na své město stranu královu, i zjímali sú znamenitější měšťany, kteříž byli příchylni k pravdám božím, a vydali je do Hory. A mistra Jana Chuodka, faráře kúřimského, se dvěma knězoma vedli jsú s těmi měš- ťany do Hory, a pak mistra Jana Chůdka s kněžími, stínavše jim hlavy, i vmetali do šachty. A měšťané dali sú králi tři sta kop grošóv. A když jednú nabravše lidí, i přivezechu do Hory a v první súmrak rúbáchu jim hlavy i metáchu do šachty, tehdy, když jednomu křesťánku hlavu sťali, a hlava jeho skáčéci po zemi takto řiekáše třikrát: »Krev boží! Krev boží! Krev boží!« Ale Jan Švihovský takto ty lidi kázal mučiti: kázal uvázati křesťánka na doku i kázal mu nasypati v hrdlo prachu puškového, i přikázal zapáliti; takž všecka střeva prach zapálený pro- skočil, až i zadkem ven vyskočil. 8) O Oldř. Močihubovi z Kralovic († asi 1451). Jos. Dobiáš, Dějiny Pelhřimova II, 76 a d. 9 Jan Železný. 21
Strana 22
Sbieraní bratří pod obojí zpuosobů u Křížkuov. [Plotom ihned téhož léta den sv. Michala [29. září] stalo se jest veliké sebrání lidu obecného u Křížkuov, na těch širokých úlehléch na silnici, jdúc od Benešova k Praze. Šli z rozličných měst a ze vsí i z městeček, ale z Prahy najvětší lid vyjel a vyšel; neb se mnozí vezli na voziech k tomu sebrání a zjednali sú byli kněží s sebú. A ještě za krále Václava počienali se lidé zbierati na hory; a přezdievali těm horám jména nová: voné Oreb, jiné Tábor, Zelené hoře Mikuláš z Husi přezděl hora Olivetská, když ji osazoval, kdežto mnoho lidí zbito a spáleno od Bohuslava z Švamberka prvé, než rok minul. Avšak se toliko lidé zbierali, kteříž pod oběma zpuosobama přijímali, a jiní se neradi mezi ně v ty časy mísili. Ten lid z těch Křížkuov obořil se valem do Prahy přes Vyšehrad; a šli s sviecemi a s pochodněmi, neb bylo již daleko na noc. Tuto by se mohl někdo podiviti, že, jsúce mocni Vyšehradu, i neosadili jeho, s kteréhožto hradu ihned brzo po- tom ten rok mnoho se Pražanuom zlého a ukrutného dálo s velikú prací a náklady i s krve prolitím; potom jeho musili dobývati, jakož o tom místem svým bude, o tom dobývaní, povědíno. Mním, že se jest to proto stalo, že sú jeho neosadili, neb se ještě byla válka nebyla počala. K tomu sebránie kněz Václav Koranda, rodem z Nového Plzně, jenž v ty časy byl kazatelem v tom Plzni, bral se jest s procesí s tělem božím dosti s velikým zástupem lidu obého pohlaví, mužského i žen- ského. A když přišli k Rokycanuom, nechtěli jich Rokycanští skrze město pustiti, i musili podál okolo místa jíti; a ti z Rokycan z braní byli vyšli na některakú vinici a tu stáli s braní, v uodění svém, jsúc hotovi, neb byli velmi horlivi proti Plzeňským. Na tom sebrání na Křížkách panoše jeden, jménem Záviše, jezdě na koni napomínáše lid, aby jednomu chudému člověku zaplatili osení, kteréž jemu tu podlé té úlehle byli potlačili. I sebral drahně peněz i dal tomu sed- láčku, číž obilé bylo. Neb v té chvíli nechtěli s cesty vyvinovati, když se na hory zbierali, aby lidem neuškodili, a jedno s huolkami chodili jako pútníci; ale pohříchu to se brzo změnilo a v jiné zpátkem obrá- tilo, neb potom jezdili s vozy, s puškami a s praky, hraduov a měst i tvrzí dobývajíc a zemi hubíc a páléc, jakož o tom níže bude pově- díno. A dřieve, než do Prahy šli, kněží lidu prohlásili, aby se sešli na den svaté Lidmily před svatým Martinem [10. listopadu] do Prahy. Tuto znamenaj o početí války země české etc. [K dyž pak přišel ten čas, že se měli k tomu dni sebrati lidé, tehdy páni ti, kteříž již od krále Zigmunda uherského žold brali, a hradové královstvie českého jimi byli osazeni, bránili tomu lidu se vší snažností a 22
Sbieraní bratří pod obojí zpuosobů u Křížkuov. [Plotom ihned téhož léta den sv. Michala [29. září] stalo se jest veliké sebrání lidu obecného u Křížkuov, na těch širokých úlehléch na silnici, jdúc od Benešova k Praze. Šli z rozličných měst a ze vsí i z městeček, ale z Prahy najvětší lid vyjel a vyšel; neb se mnozí vezli na voziech k tomu sebrání a zjednali sú byli kněží s sebú. A ještě za krále Václava počienali se lidé zbierati na hory; a přezdievali těm horám jména nová: voné Oreb, jiné Tábor, Zelené hoře Mikuláš z Husi přezděl hora Olivetská, když ji osazoval, kdežto mnoho lidí zbito a spáleno od Bohuslava z Švamberka prvé, než rok minul. Avšak se toliko lidé zbierali, kteříž pod oběma zpuosobama přijímali, a jiní se neradi mezi ně v ty časy mísili. Ten lid z těch Křížkuov obořil se valem do Prahy přes Vyšehrad; a šli s sviecemi a s pochodněmi, neb bylo již daleko na noc. Tuto by se mohl někdo podiviti, že, jsúce mocni Vyšehradu, i neosadili jeho, s kteréhožto hradu ihned brzo po- tom ten rok mnoho se Pražanuom zlého a ukrutného dálo s velikú prací a náklady i s krve prolitím; potom jeho musili dobývati, jakož o tom místem svým bude, o tom dobývaní, povědíno. Mním, že se jest to proto stalo, že sú jeho neosadili, neb se ještě byla válka nebyla počala. K tomu sebránie kněz Václav Koranda, rodem z Nového Plzně, jenž v ty časy byl kazatelem v tom Plzni, bral se jest s procesí s tělem božím dosti s velikým zástupem lidu obého pohlaví, mužského i žen- ského. A když přišli k Rokycanuom, nechtěli jich Rokycanští skrze město pustiti, i musili podál okolo místa jíti; a ti z Rokycan z braní byli vyšli na některakú vinici a tu stáli s braní, v uodění svém, jsúc hotovi, neb byli velmi horlivi proti Plzeňským. Na tom sebrání na Křížkách panoše jeden, jménem Záviše, jezdě na koni napomínáše lid, aby jednomu chudému člověku zaplatili osení, kteréž jemu tu podlé té úlehle byli potlačili. I sebral drahně peněz i dal tomu sed- láčku, číž obilé bylo. Neb v té chvíli nechtěli s cesty vyvinovati, když se na hory zbierali, aby lidem neuškodili, a jedno s huolkami chodili jako pútníci; ale pohříchu to se brzo změnilo a v jiné zpátkem obrá- tilo, neb potom jezdili s vozy, s puškami a s praky, hraduov a měst i tvrzí dobývajíc a zemi hubíc a páléc, jakož o tom níže bude pově- díno. A dřieve, než do Prahy šli, kněží lidu prohlásili, aby se sešli na den svaté Lidmily před svatým Martinem [10. listopadu] do Prahy. Tuto znamenaj o početí války země české etc. [K dyž pak přišel ten čas, že se měli k tomu dni sebrati lidé, tehdy páni ti, kteříž již od krále Zigmunda uherského žold brali, a hradové královstvie českého jimi byli osazeni, bránili tomu lidu se vší snažností a 22
Strana 23
pilností, aby se jim nedali sebrati a sjíti; a skrze to se války a záhuby počaly. Nebo, když Plzeňští, Klatovští, Domažličtí, Sušičtí dosti s veli- kým zástupem lidu brali se k tomu dni od nich uloženému, a ti všickni dřéve jmenovaní dali sobě po listech, aby se první den na nocleh sešli v Žinkovách — jakož se jest i tak stalo —, že sú se tu najprv strhli byli s braní a v uoděnie(m) i s vozy. Neb když chtěli na tu pút vyjeti, kázal kněz Václav Koranda, aby s sebú kostny, kordy, meče, sudlice, voštípy, cepy a jinú bran brali i samostřiely, pro kozly, pravě, že chtí kozlové štěpy hlodati. Druhým pak noclehem byli v Březnici a třetím v Kníně; a vždy jim lidu přibývalo na každém noclehu, takže se sebra lid dosti veliký. Tu noc přijíde tomu lidu sebranému posel- ství od těch z Ústí Sezemova blíž Tábora, kteříž již byli vyšli na tu pút, prosíce jich, zdali by kde mohli jich sečkati, aby s nimi strhnúce jeli a šli spolu do Prahy, a pravíce, že jim samým těžko bude projíti, že jest jim na cestách silně zasazeno od strany královy; jakož tak bylo. Takž tehdy ti z Knína pošlí proti nim lidu branného na pěti voziech; a ti se musili vozíti přes řeku. A než puol míle od řeky odjidechu, uzřechu dva zástupy lidu: jeden jiezdný a velmi oděný a připravený, a ten byl páně Petruov z Konopiště, s jinými žoldnéři od Hory poslaný a z jiných posádek; druhý zástup byl těch z Ústí, proti nimž byli vy- sláni s těmi pěti vozy z Knína, v němž mohlo býti lidu ke třem stóm mužuov i žen. To když uzřechu, kteříž biechu posláni proti těm z Ustie, vrtkáchu mezi sebú, co mají činiti, zase-li se vrátiti do Knína čili před- ce táhnúti k těm z Ústie; i zuostachu na tom, aby poslali po ty z Knína, aby všichni ihned táhli po nich, a sami jedechu po nich předce. Mezi tiem ti z Ústie získachu sobě nějaké přívrší, na němž se všichni shrnu- chu. Pan Petr také s svými najprvé vjede na jeden vrch blízko od těch z Ústie; a nedlúho meškav, aby se nemohli ti z Knína vyslaní strhnúti, oboři se s svým húfem na ty z Ústí a rozrazi je tak, že vešken hauf jiezdný skrze ně proskoči. A tak obecně praví, že pan Petr měl v tom svém haufě třinádcte set jezdcuov a mnoho praporcuov. A když druhé chtíchu v ně vskočiti, tehdy ti z Ústí dachu se panu Petrovi na milost. A zabitých těch Ústských a raněných několiko ležieše. Však v tom rokováni proskoči k těm, ktož byli z Knína vyslaní] proti nim, více než sto lidu ústského, neb bliz odtud také byli se na jeden vrch utekli, chtíc se k brani postaviti, a počechu sobě zédku dělati z suchého ka- mene, aby jiezdní tak brzo k nim nemohli. Takž pak ti páně Petrovi počechu s nimi rokovati, aby se dali panu Petrovi na milost, aby se jim též nestalo jako Ústským. Oni toho učiniti nechtěli, úfajíc v retuňk, jakž se jest i stalo, že ihned uzřechu lid ten vešken, kterýž v Kníně byl, an jim táhne na retuňk s korúhvemi městskými. To uzřev pan Petr s svými, nesčekav jich, zajem ty lidi z Ústie, jide preč s nimi k Hoře. Ale tento lid ten den ostane tu celý přes noc na tom místě, kdež sú se ty věci dály. A nazajtří kněží tu mše slúžili a zbité pocho- 23
pilností, aby se jim nedali sebrati a sjíti; a skrze to se války a záhuby počaly. Nebo, když Plzeňští, Klatovští, Domažličtí, Sušičtí dosti s veli- kým zástupem lidu brali se k tomu dni od nich uloženému, a ti všickni dřéve jmenovaní dali sobě po listech, aby se první den na nocleh sešli v Žinkovách — jakož se jest i tak stalo —, že sú se tu najprv strhli byli s braní a v uoděnie(m) i s vozy. Neb když chtěli na tu pút vyjeti, kázal kněz Václav Koranda, aby s sebú kostny, kordy, meče, sudlice, voštípy, cepy a jinú bran brali i samostřiely, pro kozly, pravě, že chtí kozlové štěpy hlodati. Druhým pak noclehem byli v Březnici a třetím v Kníně; a vždy jim lidu přibývalo na každém noclehu, takže se sebra lid dosti veliký. Tu noc přijíde tomu lidu sebranému posel- ství od těch z Ústí Sezemova blíž Tábora, kteříž již byli vyšli na tu pút, prosíce jich, zdali by kde mohli jich sečkati, aby s nimi strhnúce jeli a šli spolu do Prahy, a pravíce, že jim samým těžko bude projíti, že jest jim na cestách silně zasazeno od strany královy; jakož tak bylo. Takž tehdy ti z Knína pošlí proti nim lidu branného na pěti voziech; a ti se musili vozíti přes řeku. A než puol míle od řeky odjidechu, uzřechu dva zástupy lidu: jeden jiezdný a velmi oděný a připravený, a ten byl páně Petruov z Konopiště, s jinými žoldnéři od Hory poslaný a z jiných posádek; druhý zástup byl těch z Ústí, proti nimž byli vy- sláni s těmi pěti vozy z Knína, v němž mohlo býti lidu ke třem stóm mužuov i žen. To když uzřechu, kteříž biechu posláni proti těm z Ustie, vrtkáchu mezi sebú, co mají činiti, zase-li se vrátiti do Knína čili před- ce táhnúti k těm z Ústie; i zuostachu na tom, aby poslali po ty z Knína, aby všichni ihned táhli po nich, a sami jedechu po nich předce. Mezi tiem ti z Ústie získachu sobě nějaké přívrší, na němž se všichni shrnu- chu. Pan Petr také s svými najprvé vjede na jeden vrch blízko od těch z Ústie; a nedlúho meškav, aby se nemohli ti z Knína vyslaní strhnúti, oboři se s svým húfem na ty z Ústí a rozrazi je tak, že vešken hauf jiezdný skrze ně proskoči. A tak obecně praví, že pan Petr měl v tom svém haufě třinádcte set jezdcuov a mnoho praporcuov. A když druhé chtíchu v ně vskočiti, tehdy ti z Ústí dachu se panu Petrovi na milost. A zabitých těch Ústských a raněných několiko ležieše. Však v tom rokováni proskoči k těm, ktož byli z Knína vyslaní] proti nim, více než sto lidu ústského, neb bliz odtud také byli se na jeden vrch utekli, chtíc se k brani postaviti, a počechu sobě zédku dělati z suchého ka- mene, aby jiezdní tak brzo k nim nemohli. Takž pak ti páně Petrovi počechu s nimi rokovati, aby se dali panu Petrovi na milost, aby se jim též nestalo jako Ústským. Oni toho učiniti nechtěli, úfajíc v retuňk, jakž se jest i stalo, že ihned uzřechu lid ten vešken, kterýž v Kníně byl, an jim táhne na retuňk s korúhvemi městskými. To uzřev pan Petr s svými, nesčekav jich, zajem ty lidi z Ústie, jide preč s nimi k Hoře. Ale tento lid ten den ostane tu celý přes noc na tom místě, kdež sú se ty věci dály. A nazajtří kněží tu mše slúžili a zbité pocho- 23
Strana 24
vali. A potom se k Praze hnuli. A kterakž koli na cestách silně na ně bylo osazeno i na brodiech, však pod Jílovým v noci přes řeku Sá- zavu se přibravše, nazajtří ráno jidechu pravú mocí k Praze mimo nový hrad Kundratice, na němž králová Zofia té chvíle byla. To sem proto prodlil, aby věděli potomní, kterak se jest ta válka počala k skáze a k záhubě vší koruny české v tak slavném královstvie po smrti krále Vácslava. Toho času měsíce listopadu Racek z Ryzmberka s svými pomocníky kněze jednoho, řečeného Nákvasa, jal, kterýžto, chodě k nemocným po vsech, kteřížto milovali tělo a krev Pána Ježíše Krista, těm poslu- hoval; kteréhožto týž Racek vydal Němcuom Bavorčíkuom, a ti Němci, probodše jemu ruce, provlékli provazy, a k dřevu uvázavše, upálili, obkladše vuokol ploty a slámu. [Plak prvé, než tento lid do Prahy přitáhl, až Pražané staroměští i novoměští tu sobotu [4. listopadu] před sv. Martinem vpadli a útok učinili na Malú stranu, neb mnoho žoldnéřuov na dvoře arcibiskupově i jinde bylo položeno a silně osazeno; nebo král Zigmund, uherský král, žold všem dával po polu kopy gr. na týden na kuoň ještě prvé, nežli jest do země přijel. Ty žoldnéře Pražané ten den svrchupsaný zlúpili a koně jim pobrali i odění a velikú škodu jim učinili a dvuor arcibiskupuov vypálili i jinde na Malé straně. A tak tu Malú stranu po- malu pálili jednak Pražané, jednak oni s hradu, až ji všicku vypálichu. Pak Pražané hned osadichu Saský duom na Malé straně konec mosta a držali jej až do skonání těch všech válek. A takž Pražané, uvázavše se v to a v ty kořisti Malostranských, všecko do Starého i Nového města pobrali. A tu celú noc k šturmu zvonili k napomínanie a nabádanie kněží, a zvláště kněze Ambrože, kterýžto vypovědín z Hradce. K tomu Táboruov množstvie veliké s ženami ku pomoci Pražanuom přijelo s množstviem oděncuov, majíce za hajtmana Mikuláše, kdežto s hradu královští z pušek na ně střieleli. I byla jest ta noc zamútcení, úzkosti a lkání i truchlosti jako k súdnému dni přirovnána, takže králová česká Zofia s Oldřichem z Rožmberka v noci s hradu velikým strachem preč utekla. Však žoldnéři sotva hrad zachovali; a při desáté hodině v noci nětco málo Pražanuov na Malé straně zuostalo. Žoldnéři pak královští, sstekše s hradu a rathúz Malé strany vybravše, klénoty a kniehy spálivše, i domy zkazili, kteřížto při hradu byli. Při těchto všech věcech nahoře psaných, zkaženie té Malé strany, tu jest najprv Žižka vzat na slovo ot lidu a tu jest byl najprvnější po- čátek jeho bojovánie. A odtud hned táhl do Plzně a tu s města Plzně mnohé šermice mieval s panem Bohuslavem z Švamberka, jenž válku vedl od krále Zigmunda uherského a veliké zboží za to bral. Ten pan Bohuslav, když jednu chvíli z Plzně vytrhl Žižka k Nekmeři, maje lidu ke třem stuom pěšího a sedm vozuov, na nichžto hady vezl, jimiž zdi 24
vali. A potom se k Praze hnuli. A kterakž koli na cestách silně na ně bylo osazeno i na brodiech, však pod Jílovým v noci přes řeku Sá- zavu se přibravše, nazajtří ráno jidechu pravú mocí k Praze mimo nový hrad Kundratice, na němž králová Zofia té chvíle byla. To sem proto prodlil, aby věděli potomní, kterak se jest ta válka počala k skáze a k záhubě vší koruny české v tak slavném královstvie po smrti krále Vácslava. Toho času měsíce listopadu Racek z Ryzmberka s svými pomocníky kněze jednoho, řečeného Nákvasa, jal, kterýžto, chodě k nemocným po vsech, kteřížto milovali tělo a krev Pána Ježíše Krista, těm poslu- hoval; kteréhožto týž Racek vydal Němcuom Bavorčíkuom, a ti Němci, probodše jemu ruce, provlékli provazy, a k dřevu uvázavše, upálili, obkladše vuokol ploty a slámu. [Plak prvé, než tento lid do Prahy přitáhl, až Pražané staroměští i novoměští tu sobotu [4. listopadu] před sv. Martinem vpadli a útok učinili na Malú stranu, neb mnoho žoldnéřuov na dvoře arcibiskupově i jinde bylo položeno a silně osazeno; nebo král Zigmund, uherský král, žold všem dával po polu kopy gr. na týden na kuoň ještě prvé, nežli jest do země přijel. Ty žoldnéře Pražané ten den svrchupsaný zlúpili a koně jim pobrali i odění a velikú škodu jim učinili a dvuor arcibiskupuov vypálili i jinde na Malé straně. A tak tu Malú stranu po- malu pálili jednak Pražané, jednak oni s hradu, až ji všicku vypálichu. Pak Pražané hned osadichu Saský duom na Malé straně konec mosta a držali jej až do skonání těch všech válek. A takž Pražané, uvázavše se v to a v ty kořisti Malostranských, všecko do Starého i Nového města pobrali. A tu celú noc k šturmu zvonili k napomínanie a nabádanie kněží, a zvláště kněze Ambrože, kterýžto vypovědín z Hradce. K tomu Táboruov množstvie veliké s ženami ku pomoci Pražanuom přijelo s množstviem oděncuov, majíce za hajtmana Mikuláše, kdežto s hradu královští z pušek na ně střieleli. I byla jest ta noc zamútcení, úzkosti a lkání i truchlosti jako k súdnému dni přirovnána, takže králová česká Zofia s Oldřichem z Rožmberka v noci s hradu velikým strachem preč utekla. Však žoldnéři sotva hrad zachovali; a při desáté hodině v noci nětco málo Pražanuov na Malé straně zuostalo. Žoldnéři pak královští, sstekše s hradu a rathúz Malé strany vybravše, klénoty a kniehy spálivše, i domy zkazili, kteřížto při hradu byli. Při těchto všech věcech nahoře psaných, zkaženie té Malé strany, tu jest najprv Žižka vzat na slovo ot lidu a tu jest byl najprvnější po- čátek jeho bojovánie. A odtud hned táhl do Plzně a tu s města Plzně mnohé šermice mieval s panem Bohuslavem z Švamberka, jenž válku vedl od krále Zigmunda uherského a veliké zboží za to bral. Ten pan Bohuslav, když jednu chvíli z Plzně vytrhl Žižka k Nekmeři, maje lidu ke třem stuom pěšího a sedm vozuov, na nichžto hady vezl, jimiž zdi 24
Strana 25
bořili, pan Bohuslav zastihl jeho od města, maje lidu jiezdného a pě- šieho více než na dva tisíce. A když se naň obořil s jiezdným húfem, maje za to, že je všecky valem potře, Žižka s svými otrazi jej ot vo- zuov; a tak tu Hynek s Nekmíře bude zabit, a Žižka v noci táhne, kamž zamyslil, a tři posádky tu noc zbořil. Item den svatého Brikcí [13. listopadu] učiněno jest příměří mezi Pražany a královú stranú, totiž královú Žofií a panem Čeňkem z Vatm- berka a jinými pány etc. s strany jedné, a obcí pražských z strany druhé až do sv. Jiří [23. dubna], a to pod základem 50 tisíc kop gr. A králová se zapsala obcém pražským i se pánem Čeňkem etc., aby bránili pravdy zákona božieho, přijímanie těla a krve Pána Ježíše pod obojí zpuosobú, k vysvobozenie, ale páni sú selhali. [Plotom pak druhého léta, když se psalo 1420, když byl klášter Zbraslav vypálen, král Václav opět vykopán od Táboruov a položen ljest] na ten oltář, udělavše jemu korunu z sena, pivem jej napájeli pravíce: »Však, kdyžs' živ byl, rád si s námi píjel!« A tu jeho ne- chavše, klášter zapálili. Potom rybář jeden, příjmím] Múcha, s chvá- taniem vzem tělo jeho, pod nějakú skřidlu aneb opoku tajně pocho- val, že žádný o tom nevěděl, až jednak za tři léta tu ležal. Potom pak páni čeští, vyptavše se o tělu krále Václava, přišedše k tomu, až jej vždy nalezli, slibujíce dary veliké dáti tomu, ktož by to zjevil; a když sú nalezli tělo krále Václavovo, na Vyšehrad přinesen a odtud pak již s velikú poctivostí svěc, řemesl a slavnú procesí, jakož na krále slušie, na hrad k svatému Vácslavu jest slavně přineseno a poctivě pochováno.10) Léta od narozenie Syna božieho 1420 o masopustě to miesto Ústie Sezemovo hrazené jest vybojováno od Táboruov a potom v sobotu před Květnú nedělí [30. března] jest vypáleno a rozbořeno; a tak stojí pusté a zbořené až do dnešnieho dne. Neb tu zimu tu horu Hradiště Táboři osadili a přezděli té hoře Tábor, po níž i dnes Táboři slovú. Téhož času město Tábor osazeno od nějakého žáka Hromádky; kterýžto Hromádka, osadiv je, i poslal k Žižkovi, aby jemu posilnění dal, že jest dobré měštiště nalezl a osadil. A Žižka poslal od sebe Chvala Repického z Machovic s některými bratřími k posilnění. Takž tu horu i osadichu a potom město velmi pevné udělachu a Tábor jemu přezdichu, ješto jest prvé slúlo Hradiště, neb někdy před drahně lety jest tu město bylo velmi tvrdé; ale pro hrdost měšťan, že jsú se svým pánuom zprotivili, páni z Ústí, jich páni dědiční, to město potom vy- kořenili a tak dlúhé časy pusto bylo až do tohoto osazenie. Tehdy Žižka, když od sebe z Plzně vyslal lid jim ku posilnění, uzřevše to strana protivná, že mdel jest u městě, jeli se proti sobě v městě Plzni búřiti a domy proti sobě osazovati. A on, uzřev to, že se 10) Pohřeb vykonán 25. července 1424 (Jihočes. sbor. histor. 6, 1933, 128). 25
bořili, pan Bohuslav zastihl jeho od města, maje lidu jiezdného a pě- šieho více než na dva tisíce. A když se naň obořil s jiezdným húfem, maje za to, že je všecky valem potře, Žižka s svými otrazi jej ot vo- zuov; a tak tu Hynek s Nekmíře bude zabit, a Žižka v noci táhne, kamž zamyslil, a tři posádky tu noc zbořil. Item den svatého Brikcí [13. listopadu] učiněno jest příměří mezi Pražany a královú stranú, totiž královú Žofií a panem Čeňkem z Vatm- berka a jinými pány etc. s strany jedné, a obcí pražských z strany druhé až do sv. Jiří [23. dubna], a to pod základem 50 tisíc kop gr. A králová se zapsala obcém pražským i se pánem Čeňkem etc., aby bránili pravdy zákona božieho, přijímanie těla a krve Pána Ježíše pod obojí zpuosobú, k vysvobozenie, ale páni sú selhali. [Plotom pak druhého léta, když se psalo 1420, když byl klášter Zbraslav vypálen, král Václav opět vykopán od Táboruov a položen ljest] na ten oltář, udělavše jemu korunu z sena, pivem jej napájeli pravíce: »Však, kdyžs' živ byl, rád si s námi píjel!« A tu jeho ne- chavše, klášter zapálili. Potom rybář jeden, příjmím] Múcha, s chvá- taniem vzem tělo jeho, pod nějakú skřidlu aneb opoku tajně pocho- val, že žádný o tom nevěděl, až jednak za tři léta tu ležal. Potom pak páni čeští, vyptavše se o tělu krále Václava, přišedše k tomu, až jej vždy nalezli, slibujíce dary veliké dáti tomu, ktož by to zjevil; a když sú nalezli tělo krále Václavovo, na Vyšehrad přinesen a odtud pak již s velikú poctivostí svěc, řemesl a slavnú procesí, jakož na krále slušie, na hrad k svatému Vácslavu jest slavně přineseno a poctivě pochováno.10) Léta od narozenie Syna božieho 1420 o masopustě to miesto Ústie Sezemovo hrazené jest vybojováno od Táboruov a potom v sobotu před Květnú nedělí [30. března] jest vypáleno a rozbořeno; a tak stojí pusté a zbořené až do dnešnieho dne. Neb tu zimu tu horu Hradiště Táboři osadili a přezděli té hoře Tábor, po níž i dnes Táboři slovú. Téhož času město Tábor osazeno od nějakého žáka Hromádky; kterýžto Hromádka, osadiv je, i poslal k Žižkovi, aby jemu posilnění dal, že jest dobré měštiště nalezl a osadil. A Žižka poslal od sebe Chvala Repického z Machovic s některými bratřími k posilnění. Takž tu horu i osadichu a potom město velmi pevné udělachu a Tábor jemu přezdichu, ješto jest prvé slúlo Hradiště, neb někdy před drahně lety jest tu město bylo velmi tvrdé; ale pro hrdost měšťan, že jsú se svým pánuom zprotivili, páni z Ústí, jich páni dědiční, to město potom vy- kořenili a tak dlúhé časy pusto bylo až do tohoto osazenie. Tehdy Žižka, když od sebe z Plzně vyslal lid jim ku posilnění, uzřevše to strana protivná, že mdel jest u městě, jeli se proti sobě v městě Plzni búřiti a domy proti sobě osazovati. A on, uzřev to, že se 10) Pohřeb vykonán 25. července 1424 (Jihočes. sbor. histor. 6, 1933, 128). 25
Strana 26
v městě búří, i vytáhl jest ven z města některý den před hodem Matky boží v puostě [25. března]; a tu sú po něm mnozí nepřátelé táhli s množstvíem lidu, i také pan Jindřich Hradecký, strakonický křižov- ník. A Žižka všeho lidu nanajvýše měl na čtyři sta s sestrami i s pra- čaty; a vozuov bojovných měl 12 a koní jiezdných 9. A jediný pán s ním byl v tu chvíli, pan Břeněk z Ryzmberka a z Dolan. A když Ště- keň protáhl, i táhl k Sudomiři Toho času králuov lid byl velmi silně přitáhl do Pieska, lid velmi dobře jiezdný a voděný, takže i podnes slovú železní páni. A když na cestě zvěděli od strážných, že táhne Žižka k Sudomiři, opustili se po nich tiežně ti všichni haufové; a s druhé strany řeky táhl pan Jindřich, křižovník strakonický, s mnohý- mi s Plzeňska, o oněch železných páních nic nevědúce, než toliko s svými pomocníky jsa, je mysle zmordovati. I strhli se spolu, a tak veliké množstvie sjelo se na málo lidu. A tak Žižka protáhl Sudomiře, i táhl k rybníku, jenž slove Škaredý; a tu odtud dále táhnúti nemohli pro nepřátely, i šikoval se tu. A tu vozy přitočil k hrázi; a tu se tomu velikému množstvie s málem lidu mužsky bránil, neb ho biechu ne- přátelé vuokol osuli, neb rybník té chvíle pust bieše a bez vody. A tak sú v mnohé hlasy lidé mluvili řkúc, že, by jich ničímž nebili, jedno koňmi tlačili, tehdy je na koňská kopyta rozberú. Ale že jest s nimi Pán Buoh byl, ten div se jest tento stal, kterakž koli ještě záhé, jako o nešpořích by bylo, však slunce zřetedlný západ za horu vzalo, jako by jím zlučil, a hned tma přílišná byla, že neviděl, kdy kto koho má bíti. Tu jest zabit Žižkuov pomocník, pan Břeněk dřéve jmenovaný, a s královy strany mnoho zbito a zraněno; tu jest pan Jindřich, křižovník, postřelen v palec nožní a od té rány chřadl blíž k roku, až jest i hrdlo dal. Tak ten div nepřátelé vidúce, takto jsú v mnoho hlasuov mluvili řkúce: »Mé kopí jich nebode!«, »Muoj meč jich neseče!« a »Muoj samostříl jich nestřílé!« A tak se ruozno táhli s velikú hanbú a s škodú, a Žižka [ostal] na placu a na bojišti tu noc; a na úsvitě s svými i s vozy, kteříž celý den zuostali, [s šikovav se, i táhl na plac] k hradu Újezdci a tu se položil, až poň s Táboru i poslali a na Tábor ho slavně s velikú ctí přijali. Pak hned u Veliký pátek [5. dubna] Žižka, sjev s svými bratřími s Táboru, i upadl v noci do Vožice, probořiv tíjše plaňky, jimiž měs- tečko bylo oplaňkováno, na ty železné pány, neb sú v Vožici leželi. A tak učinivše pokřik, i zapálé městečko; a tu mnoho těch pánuov že- lezných zbiechu a koní sobě a voděnie nabrachu. A tu hned sobě jezd- cuov naděla; a kterého podobného pacholka viděl, na toho dada odě- nie a kuoň podeň, i vycvičil jeho k jiezdě a k boji. Tu zimu a v létě kněží a staršie hejtmané velmi sedláky žertovali, neb jim peníze do kádí sypali, prodávajíce své dědiny a statky. 26
v městě búří, i vytáhl jest ven z města některý den před hodem Matky boží v puostě [25. března]; a tu sú po něm mnozí nepřátelé táhli s množstvíem lidu, i také pan Jindřich Hradecký, strakonický křižov- ník. A Žižka všeho lidu nanajvýše měl na čtyři sta s sestrami i s pra- čaty; a vozuov bojovných měl 12 a koní jiezdných 9. A jediný pán s ním byl v tu chvíli, pan Břeněk z Ryzmberka a z Dolan. A když Ště- keň protáhl, i táhl k Sudomiři Toho času králuov lid byl velmi silně přitáhl do Pieska, lid velmi dobře jiezdný a voděný, takže i podnes slovú železní páni. A když na cestě zvěděli od strážných, že táhne Žižka k Sudomiři, opustili se po nich tiežně ti všichni haufové; a s druhé strany řeky táhl pan Jindřich, křižovník strakonický, s mnohý- mi s Plzeňska, o oněch železných páních nic nevědúce, než toliko s svými pomocníky jsa, je mysle zmordovati. I strhli se spolu, a tak veliké množstvie sjelo se na málo lidu. A tak Žižka protáhl Sudomiře, i táhl k rybníku, jenž slove Škaredý; a tu odtud dále táhnúti nemohli pro nepřátely, i šikoval se tu. A tu vozy přitočil k hrázi; a tu se tomu velikému množstvie s málem lidu mužsky bránil, neb ho biechu ne- přátelé vuokol osuli, neb rybník té chvíle pust bieše a bez vody. A tak sú v mnohé hlasy lidé mluvili řkúc, že, by jich ničímž nebili, jedno koňmi tlačili, tehdy je na koňská kopyta rozberú. Ale že jest s nimi Pán Buoh byl, ten div se jest tento stal, kterakž koli ještě záhé, jako o nešpořích by bylo, však slunce zřetedlný západ za horu vzalo, jako by jím zlučil, a hned tma přílišná byla, že neviděl, kdy kto koho má bíti. Tu jest zabit Žižkuov pomocník, pan Břeněk dřéve jmenovaný, a s královy strany mnoho zbito a zraněno; tu jest pan Jindřich, křižovník, postřelen v palec nožní a od té rány chřadl blíž k roku, až jest i hrdlo dal. Tak ten div nepřátelé vidúce, takto jsú v mnoho hlasuov mluvili řkúce: »Mé kopí jich nebode!«, »Muoj meč jich neseče!« a »Muoj samostříl jich nestřílé!« A tak se ruozno táhli s velikú hanbú a s škodú, a Žižka [ostal] na placu a na bojišti tu noc; a na úsvitě s svými i s vozy, kteříž celý den zuostali, [s šikovav se, i táhl na plac] k hradu Újezdci a tu se položil, až poň s Táboru i poslali a na Tábor ho slavně s velikú ctí přijali. Pak hned u Veliký pátek [5. dubna] Žižka, sjev s svými bratřími s Táboru, i upadl v noci do Vožice, probořiv tíjše plaňky, jimiž měs- tečko bylo oplaňkováno, na ty železné pány, neb sú v Vožici leželi. A tak učinivše pokřik, i zapálé městečko; a tu mnoho těch pánuov že- lezných zbiechu a koní sobě a voděnie nabrachu. A tu hned sobě jezd- cuov naděla; a kterého podobného pacholka viděl, na toho dada odě- nie a kuoň podeň, i vycvičil jeho k jiezdě a k boji. Tu zimu a v létě kněží a staršie hejtmané velmi sedláky žertovali, neb jim peníze do kádí sypali, prodávajíce své dědiny a statky. 26
Strana 27
Kronika o kněžiech táborských. Léta božieho 1420 těch časuov, když kněz Václav Koranda z Plzně vyšel, maje s sebú bratří několik set, a s ním kněžie jiní biechu, kněz Prokop Holý, hejptman táborský, Mikuláš Biskupec,1) obludný a mylný, Čapek,2) Markolt,3) Martínek4) kacierný, Jan Němec žatecký,5) Zigmund Repanský,6) Vilém, Mašek, Filúš, Blažek Šeplavý, Vavřík, Kániš7) i Lu- káš,8) Quirin,3) Štěpán Pacovský, Abraham Hauska z Moravy, Jan Byd- linský, Bartoš a Mikuláš Slepý a Tršáček, Pešček z Plzně, Věněk, ješto nejprv počal křtíti v potoce, Antoch, Pšenička, Jičín,10) Rudešta, Sova, Poláček, Petr Němec, Prokop Sliven, Matěj, Vlk, Vaněk Ryšavý, Proků- pek, Tomáš, Bedřich,1) Václav Rájovec, Klatovský, Rohlík, Vavřinec Němec z Rypachu et sic de aliis. Ti kněží jmenovaní, vzavše od Vig- lefa a Petra Angliše, položili sú v svém listu za ustavenie, pravíce falešně, že by nižádní staří světí doktorové nikdy nepokládali, aby v té svátosti chléb ten neostával a aby se v svém přirození v tělo boží pravé proměňoval. Ale že z toho jich naučenie vyšli sú a ještě vždy vycházejí mnozí jiní bludové návětčí i mnohá té svátosti potupenie i rúhanie, takže mnozí praví: »Poněvadž ta svátost jest chléb pečený po posvěcení jako před posvěceniem, proč bychom se tu klaněli?« Tíž také kněží tu jsú kázali čtení toto Mat. capitulo VII°: »Pilně se vy- stříhajte od falešných prorokuov«, na jiné mluvíce, že sú falešní proroci, nalit sami byli. Neb sú takto mluvili řkúce: »V Čechách nemá zuostati jedno pět měst: první město Plzeň, kteréžto skrze ně nazváno jest Slunce, Žatec, Lúny, Klatovy, Slanaj«, pravíce, že všecka jiná města kromě těch pěti jako Sodoma a Gomora mají ohněm zkažena býti, aby se všickni na hory utekli. Také prorokovali sú lstivě o mordiech a pá- lení, o zbití sedmi ranami všech hříšných, a že Buoh vešken svět chce zahladiti kromě těch pěti měst. A tvrdili to Písmy, falešně je vykláda- jíce. Protož mnozí svá zboží lacino prodávali, majíce upřiemost k tomu, ale ne vedlé umění, s ženami i s dětmi brali se a peníze k nohám kněžským jakožto před apoštoly metali sú. A takž kněží a hejtmané starší velmi lidi žertovali, neb jim peníze do kádí sypali; nebo jedna kád byla postavena na Táboře, druhá na Piesku, třetí [v] Vuodňanech. 1) Mik. z Pelhřimova, hlavní spisovatel táborský. 2) J. Čapek, básník duchovních písní. 3) Markolt ze Zbraslavic. 4) Martin Húska jinak Lokvis, vůdce chiliastů a pikartů. Je dále jmenován omy- lem ještě jednou. Tvůrce táborského učení o večeři Páně. 6) Zeman, stoupenec pikartství. 7) Petr Kániš, vůdce pikartů, upálený 1421 Žižkou v Klokotech. 8) Slovák z N. Mesta n. V., umučený 1424 v Krumlově. 9) Přezdívka dále znovu jmenovaného Vavřince z Reichenbachu. 10) M. Jan z Jičína. 1) Bedřich ze Strážnice, vracející se dále opětovně jako pán Kolína. 27
Kronika o kněžiech táborských. Léta božieho 1420 těch časuov, když kněz Václav Koranda z Plzně vyšel, maje s sebú bratří několik set, a s ním kněžie jiní biechu, kněz Prokop Holý, hejptman táborský, Mikuláš Biskupec,1) obludný a mylný, Čapek,2) Markolt,3) Martínek4) kacierný, Jan Němec žatecký,5) Zigmund Repanský,6) Vilém, Mašek, Filúš, Blažek Šeplavý, Vavřík, Kániš7) i Lu- káš,8) Quirin,3) Štěpán Pacovský, Abraham Hauska z Moravy, Jan Byd- linský, Bartoš a Mikuláš Slepý a Tršáček, Pešček z Plzně, Věněk, ješto nejprv počal křtíti v potoce, Antoch, Pšenička, Jičín,10) Rudešta, Sova, Poláček, Petr Němec, Prokop Sliven, Matěj, Vlk, Vaněk Ryšavý, Proků- pek, Tomáš, Bedřich,1) Václav Rájovec, Klatovský, Rohlík, Vavřinec Němec z Rypachu et sic de aliis. Ti kněží jmenovaní, vzavše od Vig- lefa a Petra Angliše, položili sú v svém listu za ustavenie, pravíce falešně, že by nižádní staří světí doktorové nikdy nepokládali, aby v té svátosti chléb ten neostával a aby se v svém přirození v tělo boží pravé proměňoval. Ale že z toho jich naučenie vyšli sú a ještě vždy vycházejí mnozí jiní bludové návětčí i mnohá té svátosti potupenie i rúhanie, takže mnozí praví: »Poněvadž ta svátost jest chléb pečený po posvěcení jako před posvěceniem, proč bychom se tu klaněli?« Tíž také kněží tu jsú kázali čtení toto Mat. capitulo VII°: »Pilně se vy- stříhajte od falešných prorokuov«, na jiné mluvíce, že sú falešní proroci, nalit sami byli. Neb sú takto mluvili řkúce: »V Čechách nemá zuostati jedno pět měst: první město Plzeň, kteréžto skrze ně nazváno jest Slunce, Žatec, Lúny, Klatovy, Slanaj«, pravíce, že všecka jiná města kromě těch pěti jako Sodoma a Gomora mají ohněm zkažena býti, aby se všickni na hory utekli. Také prorokovali sú lstivě o mordiech a pá- lení, o zbití sedmi ranami všech hříšných, a že Buoh vešken svět chce zahladiti kromě těch pěti měst. A tvrdili to Písmy, falešně je vykláda- jíce. Protož mnozí svá zboží lacino prodávali, majíce upřiemost k tomu, ale ne vedlé umění, s ženami i s dětmi brali se a peníze k nohám kněžským jakožto před apoštoly metali sú. A takž kněží a hejtmané starší velmi lidi žertovali, neb jim peníze do kádí sypali; nebo jedna kád byla postavena na Táboře, druhá na Piesku, třetí [v] Vuodňanech. 1) Mik. z Pelhřimova, hlavní spisovatel táborský. 2) J. Čapek, básník duchovních písní. 3) Markolt ze Zbraslavic. 4) Martin Húska jinak Lokvis, vůdce chiliastů a pikartů. Je dále jmenován omy- lem ještě jednou. Tvůrce táborského učení o večeři Páně. 6) Zeman, stoupenec pikartství. 7) Petr Kániš, vůdce pikartů, upálený 1421 Žižkou v Klokotech. 8) Slovák z N. Mesta n. V., umučený 1424 v Krumlově. 9) Přezdívka dále znovu jmenovaného Vavřince z Reichenbachu. 10) M. Jan z Jičína. 1) Bedřich ze Strážnice, vracející se dále opětovně jako pán Kolína. 27
Strana 28
Také pravili, že »žádného ovotce již nebudete požievati«. Protož ká- zali, aby lidé nic nedělali a stromy aby kazili, stavenie, kostely, kláš- tery bořili. Také pravili, že nebude spasenie, jediné na horách. Protož, ktož sú v Židovstvě, utiekajte, a kto na střeše, nestupujte doluov. Také někteří pravili sú, že po několiko dnech bude den súdný. Pro- to někteří postili se, v tajných miestech sedíc, očekávajíce toho dne. Také ti kněží kázali sú, že všickni hříšníci mají zahynúti, dobří toliko ostanú. A protož beze vší milosti mordovali sú lidi ukrutně, i nabichuť masa, šerední huntéři, jako kteří na světě masaři. Také pravili, že přijde cierkev svatá v takovú nevinnost, že budú lidé na zemi jako Adam a Eva v ráji, že nebude se jeden druhého styděti. Proto počali sú někteří již nazí choditi, muží i ženy. Také pravili sú, že mají býti všickni za roveň bratří s sebú, a pánuov aby nebylo a jeden druhému aby pod- dán nebyl; a z toho vzali sobě jméno bratří; a že již přestane dan, úrok a nebude, kto by nutil k tomu. Pravili, že ženy budú roditi děti bez zamúcení a bolesti. Také kázali ti kněží, že Kristus sstúpí na zemi a bude kralovati čas- ně a učiní veliký hody na horách. A přijde taková hojnost Ducha sva- tého v srdce věrných, že nepotřebí bude jednomu každému učiti se od druhého, a že bude vše učenie boží; a protož kniehy pálili jsú a trhali i jiné úžitečné věci. Také pravili sú: »Přijde a bude taková láska v lidech, že všechny věci budú mezi nimi v spolku a obecny, i ženy«, pravíce, že mají býti svobodní synové boží a dcery boží; a nemá man- želstvie býti, oddávanie dvú osobau, muže a ženy. Také tito pravili sú, jako kněz Prokop Holý táborský, kněz Bedřich, kněz Mašek, Mar- kolt, Rohlík, kněz Vaníček, Blažek Šeplavý, Quirin, Štěpánek svůdce, o tělu božím nekřesťansky a krvi boží, jenž nesluší o tom psáti, i o jiných všech svátostech božích potupně, za nic nemajíce, o přímluvě svatých nedržíce, postuov, vigiljí netbajíce, v potociech křtíce, křižmo svaté potupujíce, mrtvým zvoniti nedadúce; v kosteléch slúžiti ne- chtěli; ornátuov i jiných věcí posvátných [k] službě boží nechtěli sú mieti; pozdviehanie těla božieho nečinili sú při svých službách; na krchoviech pohřebu sú nedopúštěli pravíce, že úžitečnějí jest na jiných místech pochování mrtvých; zpievanie latinské v kosteléch nazývali sú psí vytí a štěkánie; Zdráva, Maria bránili řiekati; v pátek maso jedli sú pravíce, že není boží ustavenie a že jest pátý den od neděle. Také svatých apoštoluov hoduov, Panny Marie, jiných svatých nedali sú pamatovati a světiti řkúce, že toho třeba nenie. Tito kněží svrchupsaní trvali sú v tom až do smrti; a někteří se z nich zženili, jakožto kněz Bedřich na Kolíně a kněz Vilém na Táboře, kněz Quirin, kněz Jíra, Palček a jiných kněží k tomu více; jenž mnohé zlé učili sú lid pravíce, že hříchu nenie svému bližniemu vzieti od pitie a od jedení. A jiných mnoho lží prorokovali jsú, kázali i volali, kteréž sú jinde od nich popsány. A tak ti kněží táborští nové příští 28
Také pravili, že »žádného ovotce již nebudete požievati«. Protož ká- zali, aby lidé nic nedělali a stromy aby kazili, stavenie, kostely, kláš- tery bořili. Také pravili, že nebude spasenie, jediné na horách. Protož, ktož sú v Židovstvě, utiekajte, a kto na střeše, nestupujte doluov. Také někteří pravili sú, že po několiko dnech bude den súdný. Pro- to někteří postili se, v tajných miestech sedíc, očekávajíce toho dne. Také ti kněží kázali sú, že všickni hříšníci mají zahynúti, dobří toliko ostanú. A protož beze vší milosti mordovali sú lidi ukrutně, i nabichuť masa, šerední huntéři, jako kteří na světě masaři. Také pravili, že přijde cierkev svatá v takovú nevinnost, že budú lidé na zemi jako Adam a Eva v ráji, že nebude se jeden druhého styděti. Proto počali sú někteří již nazí choditi, muží i ženy. Také pravili sú, že mají býti všickni za roveň bratří s sebú, a pánuov aby nebylo a jeden druhému aby pod- dán nebyl; a z toho vzali sobě jméno bratří; a že již přestane dan, úrok a nebude, kto by nutil k tomu. Pravili, že ženy budú roditi děti bez zamúcení a bolesti. Také kázali ti kněží, že Kristus sstúpí na zemi a bude kralovati čas- ně a učiní veliký hody na horách. A přijde taková hojnost Ducha sva- tého v srdce věrných, že nepotřebí bude jednomu každému učiti se od druhého, a že bude vše učenie boží; a protož kniehy pálili jsú a trhali i jiné úžitečné věci. Také pravili sú: »Přijde a bude taková láska v lidech, že všechny věci budú mezi nimi v spolku a obecny, i ženy«, pravíce, že mají býti svobodní synové boží a dcery boží; a nemá man- želstvie býti, oddávanie dvú osobau, muže a ženy. Také tito pravili sú, jako kněz Prokop Holý táborský, kněz Bedřich, kněz Mašek, Mar- kolt, Rohlík, kněz Vaníček, Blažek Šeplavý, Quirin, Štěpánek svůdce, o tělu božím nekřesťansky a krvi boží, jenž nesluší o tom psáti, i o jiných všech svátostech božích potupně, za nic nemajíce, o přímluvě svatých nedržíce, postuov, vigiljí netbajíce, v potociech křtíce, křižmo svaté potupujíce, mrtvým zvoniti nedadúce; v kosteléch slúžiti ne- chtěli; ornátuov i jiných věcí posvátných [k] službě boží nechtěli sú mieti; pozdviehanie těla božieho nečinili sú při svých službách; na krchoviech pohřebu sú nedopúštěli pravíce, že úžitečnějí jest na jiných místech pochování mrtvých; zpievanie latinské v kosteléch nazývali sú psí vytí a štěkánie; Zdráva, Maria bránili řiekati; v pátek maso jedli sú pravíce, že není boží ustavenie a že jest pátý den od neděle. Také svatých apoštoluov hoduov, Panny Marie, jiných svatých nedali sú pamatovati a světiti řkúce, že toho třeba nenie. Tito kněží svrchupsaní trvali sú v tom až do smrti; a někteří se z nich zženili, jakožto kněz Bedřich na Kolíně a kněz Vilém na Táboře, kněz Quirin, kněz Jíra, Palček a jiných kněží k tomu více; jenž mnohé zlé učili sú lid pravíce, že hříchu nenie svému bližniemu vzieti od pitie a od jedení. A jiných mnoho lží prorokovali jsú, kázali i volali, kteréž sú jinde od nich popsány. A tak ti kněží táborští nové příští 28
Strana 29
Krista kázali, v němžto všichni zlí, a zvlášť nepřátelé, zahynúti mají a zkaženi, dobří toliko v pěti městech zachováni býti mají. A tak mnoho bludného a proti vieře křesťanské kázali sú, písma prorokuov vedlé rozumuov svých vykládajíce a svatých doktoruov výklady křesťanské zamietajíce, svým kázaniem divně lidi mámíce: aby všickni a jeden každý, opustě všecko své, do pěti měst, chtějí-li zachováni býti, aby se shrnuli jakožto Lot s Sodomy. Protož, když se ty věci tak dály, mnozí do města Plzně, přijiemanie kalicha milujíce, brali se, zvlášť pan Břeněk z Švihova a jiní, Jan Žižka, někdy dvořenín krále Vácslava; veliké množstvie z Prahy sešlo se. A v tom městě, vyhnavše nepřátely a pány, proti Zofii králové zavřeli, příměří žádného jakožto s nepřátely božími nechtějíce mieti. Králová pak s pány, lid nemalý sebravše, poslali, aby město oblehli. A tak proti sobě boj vedli, ruce sobě a nohy osekávajíce. A tak z těch věcí povstali sú v Čechách lidé Čechové divné, zmámené viery, nešle- chetné, naučivše se té víře někdy od Němcuov, kteréž sú — kacíře Němce — pálili před tem mnoho let; když bylo v Praze tehdáž mi- lostivé léto, ješto se psalo léta božieho [1393] v středopostí — kteréž patriarcha2) dobyl z Říma do Prahy do sedmi kosteluov a trvalo plný rok, a tak lidé putovali, za sedm dní po těch kosteléch chodíce — tehdáž ty kacieře Němce pálili. I byli se zjevili nedaleko od Jindři- chova Hradce v jedné vsi, v Stradimi, kterak jsú se tu spolu scházeli a mrzké a škaredé hříchy páchali. A tak bratr Žižka a pan Vavák z Bielkova,3) vidúce těch lidí pikhartských velikú nehodu a ukrutnost jich a jich bludy, tak mluvili: »Nám jest toho pomstiti, aneb hrdla svá za to dáme!« A osadili byli ti pikhartové některaký ostrov mezi vo- dami. A divné bludy držali proti svátostem kostelniem. A jedný chvíle přišlo jich šest k jednomu faráři do vsi, i prosili jeho, aby s nimi šel do kostela a dal jim tělo boží a krev boží. A ten farář šel s nimi do kostela; a oni zabili sú toho kněze před oltářem a svátosti těla božieho a krvi boží nohami ztlačili. A měli boha Rohana, kováře z Veselé; a také měli Mariji. A tak, vyšedše do jednoho městečka, do Prčice, i zbilí všecky lidi, mladé i staré, a městečko spálé. A tehdy bratr Žižka s pa- nem Vavákem připadl na ně a počali jich dobývati; a oni se bránili a mnoho jim lidu zbili a zstříleli a zranili, až je vždy s pomocí boží i pře- mohli. A toho Rohana velmi těžce zabili, neb mnoho šípuov veň vstřie- leli, až sotnú túhú jsú jeho umrtvili; a jiné spálili. A na Táboře také ty, kteříž byli z té roty, vyvedli je v Klokotech, nahnavše jich [v] fará- řuov duom, až jich tu 24 upálili. Ale ještě jich mnoho bylo na berna- tické lesy uteklo, ti tu opět bydléchu; a zjímavše je, i spálichu. 2) Viz svrchu str. 2 a 3. Zmínka o popravách kacířů se týká asi neznámých obětí inkvisitora Petra Zwickera, o němž H. Haupt, Waldensertum u. Inquisition im südöstl. Deutschland (1890) str. 57 a d. 82 a d. 3) Oldřich Vavák z Hradce. 29
Krista kázali, v němžto všichni zlí, a zvlášť nepřátelé, zahynúti mají a zkaženi, dobří toliko v pěti městech zachováni býti mají. A tak mnoho bludného a proti vieře křesťanské kázali sú, písma prorokuov vedlé rozumuov svých vykládajíce a svatých doktoruov výklady křesťanské zamietajíce, svým kázaniem divně lidi mámíce: aby všickni a jeden každý, opustě všecko své, do pěti měst, chtějí-li zachováni býti, aby se shrnuli jakožto Lot s Sodomy. Protož, když se ty věci tak dály, mnozí do města Plzně, přijiemanie kalicha milujíce, brali se, zvlášť pan Břeněk z Švihova a jiní, Jan Žižka, někdy dvořenín krále Vácslava; veliké množstvie z Prahy sešlo se. A v tom městě, vyhnavše nepřátely a pány, proti Zofii králové zavřeli, příměří žádného jakožto s nepřátely božími nechtějíce mieti. Králová pak s pány, lid nemalý sebravše, poslali, aby město oblehli. A tak proti sobě boj vedli, ruce sobě a nohy osekávajíce. A tak z těch věcí povstali sú v Čechách lidé Čechové divné, zmámené viery, nešle- chetné, naučivše se té víře někdy od Němcuov, kteréž sú — kacíře Němce — pálili před tem mnoho let; když bylo v Praze tehdáž mi- lostivé léto, ješto se psalo léta božieho [1393] v středopostí — kteréž patriarcha2) dobyl z Říma do Prahy do sedmi kosteluov a trvalo plný rok, a tak lidé putovali, za sedm dní po těch kosteléch chodíce — tehdáž ty kacieře Němce pálili. I byli se zjevili nedaleko od Jindři- chova Hradce v jedné vsi, v Stradimi, kterak jsú se tu spolu scházeli a mrzké a škaredé hříchy páchali. A tak bratr Žižka a pan Vavák z Bielkova,3) vidúce těch lidí pikhartských velikú nehodu a ukrutnost jich a jich bludy, tak mluvili: »Nám jest toho pomstiti, aneb hrdla svá za to dáme!« A osadili byli ti pikhartové některaký ostrov mezi vo- dami. A divné bludy držali proti svátostem kostelniem. A jedný chvíle přišlo jich šest k jednomu faráři do vsi, i prosili jeho, aby s nimi šel do kostela a dal jim tělo boží a krev boží. A ten farář šel s nimi do kostela; a oni zabili sú toho kněze před oltářem a svátosti těla božieho a krvi boží nohami ztlačili. A měli boha Rohana, kováře z Veselé; a také měli Mariji. A tak, vyšedše do jednoho městečka, do Prčice, i zbilí všecky lidi, mladé i staré, a městečko spálé. A tehdy bratr Žižka s pa- nem Vavákem připadl na ně a počali jich dobývati; a oni se bránili a mnoho jim lidu zbili a zstříleli a zranili, až je vždy s pomocí boží i pře- mohli. A toho Rohana velmi těžce zabili, neb mnoho šípuov veň vstřie- leli, až sotnú túhú jsú jeho umrtvili; a jiné spálili. A na Táboře také ty, kteříž byli z té roty, vyvedli je v Klokotech, nahnavše jich [v] fará- řuov duom, až jich tu 24 upálili. Ale ještě jich mnoho bylo na berna- tické lesy uteklo, ti tu opět bydléchu; a zjímavše je, i spálichu. 2) Viz svrchu str. 2 a 3. Zmínka o popravách kacířů se týká asi neznámých obětí inkvisitora Petra Zwickera, o němž H. Haupt, Waldensertum u. Inquisition im südöstl. Deutschland (1890) str. 57 a d. 82 a d. 3) Oldřich Vavák z Hradce. 29
Strana 30
Tehda jiní, kteříž utekše zuostali, na Valovský les se brali; blíž od Stráže na jednom ostrovu byli a tu se byli ohradili. I počechu odtud mordovati lidi, muže i ženy, i děti v kolébkách zabíjeti. Najprv u Ve- selí jedné noci městečko zapálili a tu 16 mužuov zabili; potom v Ře- čici, v Plesiech, v Stráži mnoho lidí zbili a domy jich spálili. Šorce z Valu, panoši dobrého, jali a na ten ostrov s sebú vzali, potom jemu hlavu sťali, a do řeky uvrhše, za nohu přivázali. Tento obyčej mějíchu: Nazí všickni, muží i ženy, chodíchu; sku- píce se potom, spolu léháchu, že nazi spolu tancováchu. Panny i paní krásné mezi nimi biechu. Zákon svůj na rufiánstvie zakládali, že čtenie jest: »Rufiáni a nevěstky předejdú vás do královstvie nebeského.« A protož sú žádného, ktož by rufiánem nebyl nebo kurvú, v svubj zá- kon přijíti nechtěli, nebo i děvečka najmenší, kterúž sú k sobě přijali, musila porušena býti a s nimi smilniti. A zákon svuoj takto sú vedli: Všickni, muží i ženy, svlekúce se nazi okolo ohně tancovali a k tanci písen Desatera přikázanie jsú spievali; potom, u ohně stojíce, jeden na druha hleděli, a měl-li který muž rúšce, ženy jemu ztrhaly řkúce: »Vypusť vězně a udaj mi ducha svého a při- jmi ducha mého«, každý s leckterús a každá s leckterýms jsú hře- šiti běželi, ale prvé se v sodomských žádostech zaněcovali a zapalo- vali. Lásku a vuoli boží skutkem nazývali, dábla sú páchali. A potom se v řece kúpali. Ale po času již sú se Mojžiešem oddávali. A vždy sú se jeden druhého v tom skutku nestyděli, neb sú všickni spolu v jedné búdě léhali. A tak v noci mordy a ve dne smilstvo jsú páchali; zimy ani horka se nebáli, než nazi po všem světě těkati se nadáli jako Adam s Evú v ráji. Ale to jsú všecko v hrdlo selhali. Boj svuoj a mordy své svaté nazývali, ale pro zákon boží boj za proklatý sú měli. Kněží naše dábly vtělenými sú nazývali, a proto sú kněze Jana mezi sebú zabili. Jedna žena mezi jinými Marijí se nazývala, a noc s jedniem přeleževši, hlavu svú za to dala, neb sú ji sami sťali. O Zdeni pravili, že některé z nich k víře pravé táhla, kteráž na Přibenicích s jinými upálena. Zig- munda z Řepan tovaryšem věrným praví, jedno kromě manželstvie. Také pravili svým věrným, že, když na ně nepřátelé potáhnú, že vši- chni oslnú a jim nebudú moci nic učiniti, když právě v svém otci stanú. Přijiemaní těla a krve Pána Ježíše chléb obecní nazývají(c), tělem božím i každú krmi. Knih nižádných nemají aniž jich tbají, neb zákon boží v srdci psaný mají; tak oni dějí. Páteř když pějí, tehdy takto řie- kají: »Otče náš, jenž jsi v nás, osvěť nás! Bud vuole tvá! Chléb náš daj nám všem!« Viery neřiekají, neb naši víru za blud mají. Svátkuov ni- žádných netbají, než den jako den mají a sedmý den sedmým věkem vykládají. Postuov nižádných nemají, než vše napořád, což mají, vždy- cky zžerú. Nebe nad sebú střechú nazývají, a že Boha v nebi a čertuov v pekle nenie, jedno v lidech zlých, a Buoh v dobrých, to praví. Cier- 30
Tehda jiní, kteříž utekše zuostali, na Valovský les se brali; blíž od Stráže na jednom ostrovu byli a tu se byli ohradili. I počechu odtud mordovati lidi, muže i ženy, i děti v kolébkách zabíjeti. Najprv u Ve- selí jedné noci městečko zapálili a tu 16 mužuov zabili; potom v Ře- čici, v Plesiech, v Stráži mnoho lidí zbili a domy jich spálili. Šorce z Valu, panoši dobrého, jali a na ten ostrov s sebú vzali, potom jemu hlavu sťali, a do řeky uvrhše, za nohu přivázali. Tento obyčej mějíchu: Nazí všickni, muží i ženy, chodíchu; sku- píce se potom, spolu léháchu, že nazi spolu tancováchu. Panny i paní krásné mezi nimi biechu. Zákon svůj na rufiánstvie zakládali, že čtenie jest: »Rufiáni a nevěstky předejdú vás do královstvie nebeského.« A protož sú žádného, ktož by rufiánem nebyl nebo kurvú, v svubj zá- kon přijíti nechtěli, nebo i děvečka najmenší, kterúž sú k sobě přijali, musila porušena býti a s nimi smilniti. A zákon svuoj takto sú vedli: Všickni, muží i ženy, svlekúce se nazi okolo ohně tancovali a k tanci písen Desatera přikázanie jsú spievali; potom, u ohně stojíce, jeden na druha hleděli, a měl-li který muž rúšce, ženy jemu ztrhaly řkúce: »Vypusť vězně a udaj mi ducha svého a při- jmi ducha mého«, každý s leckterús a každá s leckterýms jsú hře- šiti běželi, ale prvé se v sodomských žádostech zaněcovali a zapalo- vali. Lásku a vuoli boží skutkem nazývali, dábla sú páchali. A potom se v řece kúpali. Ale po času již sú se Mojžiešem oddávali. A vždy sú se jeden druhého v tom skutku nestyděli, neb sú všickni spolu v jedné búdě léhali. A tak v noci mordy a ve dne smilstvo jsú páchali; zimy ani horka se nebáli, než nazi po všem světě těkati se nadáli jako Adam s Evú v ráji. Ale to jsú všecko v hrdlo selhali. Boj svuoj a mordy své svaté nazývali, ale pro zákon boží boj za proklatý sú měli. Kněží naše dábly vtělenými sú nazývali, a proto sú kněze Jana mezi sebú zabili. Jedna žena mezi jinými Marijí se nazývala, a noc s jedniem přeleževši, hlavu svú za to dala, neb sú ji sami sťali. O Zdeni pravili, že některé z nich k víře pravé táhla, kteráž na Přibenicích s jinými upálena. Zig- munda z Řepan tovaryšem věrným praví, jedno kromě manželstvie. Také pravili svým věrným, že, když na ně nepřátelé potáhnú, že vši- chni oslnú a jim nebudú moci nic učiniti, když právě v svém otci stanú. Přijiemaní těla a krve Pána Ježíše chléb obecní nazývají(c), tělem božím i každú krmi. Knih nižádných nemají aniž jich tbají, neb zákon boží v srdci psaný mají; tak oni dějí. Páteř když pějí, tehdy takto řie- kají: »Otče náš, jenž jsi v nás, osvěť nás! Bud vuole tvá! Chléb náš daj nám všem!« Viery neřiekají, neb naši víru za blud mají. Svátkuov ni- žádných netbají, než den jako den mají a sedmý den sedmým věkem vykládají. Postuov nižádných nemají, než vše napořád, což mají, vždy- cky zžerú. Nebe nad sebú střechú nazývají, a že Boha v nebi a čertuov v pekle nenie, jedno v lidech zlých, a Buoh v dobrých, to praví. Cier- 30
Strana 31
kev svatú] již opravenu sú svědčili a zde se věčně živu býti věřili. I za to měli Petra Ježíšem, synem božiem, a Mikuláše Mojžieše jsú jmenovali a za zprávu všeho světa jsú měli. Pána Ježíše Krista bratrem svým nazývali jsú, ale nedověřili proto, že jest umřel, a pravíce, že Duch svatý nikdy neumře, a z Ducha svatého má býti Syn boží. A pra- vili sú, že oni hroby svatých otvierají, čas sedmého anjela báně vylití v Zjevenie svatého Jana pravíc, že bude krev po vší zemi až do uzd koňských; kosu na vešken svět již poslánu pravili a se anjely božími nazývali, ku pomstě poslaným i] všeho světa, a tak k vymietanie [z] královstvie božieho všech pohoršenie. Žádnému neodpůštěli, než vše napořád, muže i ženy i dietky jsú mordovali, vsi, města i lidi sú pálili v noci pravíc, že Písmo dle: »O puolnoci křik se stal.« Přijímanie těla božieho chlebnici řiekali. A protož sú hanebnú smrt ten úterý [21. října] po svatém Lukáši vzali léta božieho 1421. A ty artikule poslal Pražanuom Žižka, hajtman táborský. Sázenie konšeluov. Téhož léta4) Táboři, Žatečtí, Lúnští, Orebští etc. s pražskú obcí kon- šely na Novém i na Starém městě, staré zsázevše, nových nasázeli; a ti s hajtmany sspolčili se, aby za jeden člověk byli proti králi Zigmun- dovi i proti všem jiným, odporným kalichu Páně. Item, a kněží aby život apoštolský vedli a hříchové smrtedlní aby kaženi byli. Item, aby všecky odporné kalichu božiemu s pilností vyhledali a ven z měst jim jíti přikázali. Potom konšelé rozkázali kněžím, aby navštěvovali protivné hospodáře a je napomínali ku přijímaní těla a krve boží. Ně- kteří pak z nich šli radějí pryč od svých statkuov, než by přijímali, a jiní pro ztracení statkuov k tomu sú přistupovali; a jiní, jsúce na- učenie), že by zlé bylo zpravovánie od zlých kněží, s velikým ná- boženstvíem přistúpali. — A v ty časy bylo v Starém městě pustých domuov sedmdesáte a na Novém městě tolikéž jest bylo popsáno. Téhož léta [1420] v pondělí na veliku noc [8. dubna] Pražané dělali přiekopy proti Vyšehradu od Nového města; a pomáhali i kněží i pa- nici a židé. A dokonáno bylo v pěti dnech. A hned osadili Slovany a u sv. Apolináriše, u Matky boží na Botiči, neb Vyšehrad byl velmi silně proti nim osazen. Téhož léta v středu (před] svátostí [17. dubna] pan Čeněk z Vatm- berka, řečený Veselský, jsa purkrabí na pražským hradě od krále Zig- munda uherského, i zradil hrad Pražanuom a mnoho lidí, kteříž byli vyšli z statky svými z Prahy, zlúpil jest. A potom opět, drže ten hrad od Pražan, i zradil jej zase králi uherskému a jemu ho postúpil. Téhož léta brzo po svatém Jiří [23. dubna] král Zigmund uherský 4) Kronikář se vrací k r. 1420. 31
kev svatú] již opravenu sú svědčili a zde se věčně živu býti věřili. I za to měli Petra Ježíšem, synem božiem, a Mikuláše Mojžieše jsú jmenovali a za zprávu všeho světa jsú měli. Pána Ježíše Krista bratrem svým nazývali jsú, ale nedověřili proto, že jest umřel, a pravíce, že Duch svatý nikdy neumře, a z Ducha svatého má býti Syn boží. A pra- vili sú, že oni hroby svatých otvierají, čas sedmého anjela báně vylití v Zjevenie svatého Jana pravíc, že bude krev po vší zemi až do uzd koňských; kosu na vešken svět již poslánu pravili a se anjely božími nazývali, ku pomstě poslaným i] všeho světa, a tak k vymietanie [z] královstvie božieho všech pohoršenie. Žádnému neodpůštěli, než vše napořád, muže i ženy i dietky jsú mordovali, vsi, města i lidi sú pálili v noci pravíc, že Písmo dle: »O puolnoci křik se stal.« Přijímanie těla božieho chlebnici řiekali. A protož sú hanebnú smrt ten úterý [21. října] po svatém Lukáši vzali léta božieho 1421. A ty artikule poslal Pražanuom Žižka, hajtman táborský. Sázenie konšeluov. Téhož léta4) Táboři, Žatečtí, Lúnští, Orebští etc. s pražskú obcí kon- šely na Novém i na Starém městě, staré zsázevše, nových nasázeli; a ti s hajtmany sspolčili se, aby za jeden člověk byli proti králi Zigmun- dovi i proti všem jiným, odporným kalichu Páně. Item, a kněží aby život apoštolský vedli a hříchové smrtedlní aby kaženi byli. Item, aby všecky odporné kalichu božiemu s pilností vyhledali a ven z měst jim jíti přikázali. Potom konšelé rozkázali kněžím, aby navštěvovali protivné hospodáře a je napomínali ku přijímaní těla a krve boží. Ně- kteří pak z nich šli radějí pryč od svých statkuov, než by přijímali, a jiní pro ztracení statkuov k tomu sú přistupovali; a jiní, jsúce na- učenie), že by zlé bylo zpravovánie od zlých kněží, s velikým ná- boženstvíem přistúpali. — A v ty časy bylo v Starém městě pustých domuov sedmdesáte a na Novém městě tolikéž jest bylo popsáno. Téhož léta [1420] v pondělí na veliku noc [8. dubna] Pražané dělali přiekopy proti Vyšehradu od Nového města; a pomáhali i kněží i pa- nici a židé. A dokonáno bylo v pěti dnech. A hned osadili Slovany a u sv. Apolináriše, u Matky boží na Botiči, neb Vyšehrad byl velmi silně proti nim osazen. Téhož léta v středu (před] svátostí [17. dubna] pan Čeněk z Vatm- berka, řečený Veselský, jsa purkrabí na pražským hradě od krále Zig- munda uherského, i zradil hrad Pražanuom a mnoho lidí, kteříž byli vyšli z statky svými z Prahy, zlúpil jest. A potom opět, drže ten hrad od Pražan, i zradil jej zase králi uherskému a jemu ho postúpil. Téhož léta brzo po svatém Jiří [23. dubna] král Zigmund uherský 4) Kronikář se vrací k r. 1420. 31
Strana 32
přitáhl k Hoře vojensky s velmi velikým lidem. A tu jsa u Hory, obe- slal Pražany, aby k němu jeli. A tu na té cestě jeda, prvé přijev do Vratislavě, kázal tu mnohé starší stínati a dva měšťany z Prahy upálil, jednoho Krásu a druhého hospodáře Od věneč(ní) kuov, a některé koň- mi smýkati kázal. A když Pražané k němu do Hory přijeli, rozkázal jim, aby, přijdúce domuov, kázali všecky řetězy po ulicéch vybrati a šraňky zbořiti. To se všecko stalo k jeho rozkázanie. Téhož léta v úterý po sv. Urbanu [28. května] Pražané, Táboři, Ža- tečtí, Lúnští leželi proti Hradčanuom, jedni na Pohořelci a jiní na Stra- hově. Ale ženy táborské u vigiljí sv. Ducha [25. května] klášter svaté panny Kateřiny na Novém městě pražském, najprvé smetavše střechy, zbořily sú. A týž den pan Zajíc Vilém horu nad Slaným osadil a velikú škodu městu činil pravě, že by Pražané králi Zigmundovi se na milost dali; a tudy týž Vilém zrádně jest puštěn do města. I vyhnali sú kněží zákona božieho, ale tance a kostky a jiné neřády v městě puosobíce. Nazajtří, den sv. Ducha [26. května], duom Zajícuov na Malé straně jest vypálen. A pak hned potom na den sv. Trojice [2. června] klášter Břev- ňov jest vypálen i na Strahově od Žižky. Opět král uherský Zigmund, po druhé obeslav Pražany, aby k ně- mu přijeli, i rozkázal jim, aby všecko odění, kteréž mají v Starém městě, to aby na hradě u sv. Václava položili, a Novoměstští kteréž mají, na Vyšehradě aby položili. Poslové ti řekli králi Zigmundovi, že to chtí rádi znésti na obec a na starší. A když vrátivše se vznesli to na obec a na starší, i nechtěli tomu pro nižádnú věc svoliti a řekli, když toho na ně podává, že o nich nic dobrého nemyslí a nemíní. A tak, kdež byl řetěz jeden, místo toho udělali dva; a šraňkuov po Novém městě mnoho zdělali nových. Král se z toho velmi rozhněval a táhl ihned k Praze a položil se na Zbraslavi míli od Prahy a za řekú; neb nesměl se z té strany, kdež řeky nenie, položiti, neb, by Pražané pro vodu byli k němu mohli, byliť by se o něho pokusili. A tu leže na Zbraslavi, obeslal všecka kniežata říská i města jako mocný král římský, aby všickni k němu jeli před Prahu. A když se množstvie veliké sjelo, tehdy5) přitáhl k Praze blíž a položil se na Brusce proti Starému městu za řeku; a tu se kázal pánuom korunovati na královstvíe české na hradě pražském tu neděli po svatém Jakubě [28. července]. A tu leže u Prahy, málo Pražanuom mohl co uškoditi, za řekú leže. Než Němci, kdež kterého sedláka mohli lapiti, přivedli ho do vojsky a pravíce, že je Hus, i upálili každého; Pražané též zase, kteréhož koli Němce dosáhli, každého vyvedúce na prelát proti vojsku, i upálili každého. A tak se ta válka tvrdila mezi nimi velmi ukrutně. Té chvíle bylo v Praze všecko lacino kromě jediné soli; ale jiného všeho dosti v hojnosti bylo, a zvláště víno, chléb a 5) Obléhání zahájeno 29. června 1420. 32
přitáhl k Hoře vojensky s velmi velikým lidem. A tu jsa u Hory, obe- slal Pražany, aby k němu jeli. A tu na té cestě jeda, prvé přijev do Vratislavě, kázal tu mnohé starší stínati a dva měšťany z Prahy upálil, jednoho Krásu a druhého hospodáře Od věneč(ní) kuov, a některé koň- mi smýkati kázal. A když Pražané k němu do Hory přijeli, rozkázal jim, aby, přijdúce domuov, kázali všecky řetězy po ulicéch vybrati a šraňky zbořiti. To se všecko stalo k jeho rozkázanie. Téhož léta v úterý po sv. Urbanu [28. května] Pražané, Táboři, Ža- tečtí, Lúnští leželi proti Hradčanuom, jedni na Pohořelci a jiní na Stra- hově. Ale ženy táborské u vigiljí sv. Ducha [25. května] klášter svaté panny Kateřiny na Novém městě pražském, najprvé smetavše střechy, zbořily sú. A týž den pan Zajíc Vilém horu nad Slaným osadil a velikú škodu městu činil pravě, že by Pražané králi Zigmundovi se na milost dali; a tudy týž Vilém zrádně jest puštěn do města. I vyhnali sú kněží zákona božieho, ale tance a kostky a jiné neřády v městě puosobíce. Nazajtří, den sv. Ducha [26. května], duom Zajícuov na Malé straně jest vypálen. A pak hned potom na den sv. Trojice [2. června] klášter Břev- ňov jest vypálen i na Strahově od Žižky. Opět král uherský Zigmund, po druhé obeslav Pražany, aby k ně- mu přijeli, i rozkázal jim, aby všecko odění, kteréž mají v Starém městě, to aby na hradě u sv. Václava položili, a Novoměstští kteréž mají, na Vyšehradě aby položili. Poslové ti řekli králi Zigmundovi, že to chtí rádi znésti na obec a na starší. A když vrátivše se vznesli to na obec a na starší, i nechtěli tomu pro nižádnú věc svoliti a řekli, když toho na ně podává, že o nich nic dobrého nemyslí a nemíní. A tak, kdež byl řetěz jeden, místo toho udělali dva; a šraňkuov po Novém městě mnoho zdělali nových. Král se z toho velmi rozhněval a táhl ihned k Praze a položil se na Zbraslavi míli od Prahy a za řekú; neb nesměl se z té strany, kdež řeky nenie, položiti, neb, by Pražané pro vodu byli k němu mohli, byliť by se o něho pokusili. A tu leže na Zbraslavi, obeslal všecka kniežata říská i města jako mocný král římský, aby všickni k němu jeli před Prahu. A když se množstvie veliké sjelo, tehdy5) přitáhl k Praze blíž a položil se na Brusce proti Starému městu za řeku; a tu se kázal pánuom korunovati na královstvíe české na hradě pražském tu neděli po svatém Jakubě [28. července]. A tu leže u Prahy, málo Pražanuom mohl co uškoditi, za řekú leže. Než Němci, kdež kterého sedláka mohli lapiti, přivedli ho do vojsky a pravíce, že je Hus, i upálili každého; Pražané též zase, kteréhož koli Němce dosáhli, každého vyvedúce na prelát proti vojsku, i upálili každého. A tak se ta válka tvrdila mezi nimi velmi ukrutně. Té chvíle bylo v Praze všecko lacino kromě jediné soli; ale jiného všeho dosti v hojnosti bylo, a zvláště víno, chléb a 5) Obléhání zahájeno 29. června 1420. 32
Strana 33
striebro; u vojste pak kralove, kakž koli jim temer odevšad vezli, však jest pro to draho bylo, a zvláště chléb a pivo, to jim draho bylo. Král Zigmund tu leže, všemi poklady hnul, což jich bylo na Karl- štajně a na Křivoklátě; ješto byl král Vácslav za mnohá léta pro zem- ské dobré nachoval, to tento král v polúletí všecko cizozemcuom a žoldnéřuom rozdal, a pro to tím pokoje ižádného nezjednal. A když se pokladuov nedostalo, tehdy král kázal oblúpati stříbro s obrazuov a s svátosti říské a naposledy pak i řískú svátost Normberským zastavil; kteréžto svátosti česká země velikú čest a Praha nemalé puožitky měla, a zvláště Nové město. Pak téhož léta v pondělí po svaté Markletě [15. července] Němci míšeňští a jiní cizozemci šturmovali sú k Žižkovi k Vítkově hoře, neb Žižka byl osadil konec hory jedné, jenž slula Vítkova hora, a nadělal srubuov a přiekopuov hubených, k nimžto Němci sú šturmovali, a div- ně od Pražan odtud odehnáni a poraženi. I zbito jest tu Němcuov na pět set, a svlačivše je dočista nahé, i zkladli je na přiekop břichy; a tak leželi několik dní. Ihned potom třetí den král Němce rozpustil, neb jim již neměl co dávati, a sám s Uhřaty jede do Litoměřic; a odtud ve- likú krajinu země okolo Poděbrad spálil. Když král od Prahy odtrhl, ihned Pražané poslachu lidu zástup ve- liký k Žatci a dobyli na překot šturmem Bezděkova, nebo Žateckým odtud škodili. To učinivše, vrátichu se zase do Prahy. Také v to léto bratr Žižka dobyl tvrze Břežan od Prahy míle a Krč tvrzi sami vypálili. Pražané Vyšehrad oblehli. [Plotom Pražané ihned téhož léta oblehú Vyšehrad velmi silně. A několiko neděl veliký hlad žoldnéři trpěli, jichžto bylo na několiko tisícuov; a nemohúce déle držeti, učiní smlúvu s Pražany, jestliže jich král neretuje ten den na Vše svaté [1. listopadu] do šestnácté hodiny, že jim chtí Vyšehradu postúpiti. Neb plnú naději měli, že je král retuje. Když pak ten den Všech svatých přišel, tehdy král táhl od Nového hradu s množstviem velikým lidu a s vozy plnými špíže; i šikoval pány české a moravské k někakým rybníkuom malým, aby tudy pro- skočili, a sám král s Uhry táhl čelem k svatému Pangráci. A že král zmeškal hodinu uloženú, s Vyšehradu jemu pomoci nemohli; ačkoli Němci chtěli, ale Čechové pomněli na svú smlúvu i na pečeti, toho nedopustili. Nebo když byl král Zigmund s Nového hradu v noci po- slal posla na hrad sv. Vácslava k žoldnéřuom, aby ráno, domu Sas- kého dobudúc, zapálili, žeť on také v tu hodinu na Pražany udeří s lidem svým, ale Pán Buch, jenž se pyšným protiví, dal posla s listem Pražanuom, kteřížto, porozuměvše z listu, hotovi byli se vším svým lidem. A když král přijel s lidem s Nového hradu, i zmeškal šestnád- 33
striebro; u vojste pak kralove, kakž koli jim temer odevšad vezli, však jest pro to draho bylo, a zvláště chléb a pivo, to jim draho bylo. Král Zigmund tu leže, všemi poklady hnul, což jich bylo na Karl- štajně a na Křivoklátě; ješto byl král Vácslav za mnohá léta pro zem- ské dobré nachoval, to tento král v polúletí všecko cizozemcuom a žoldnéřuom rozdal, a pro to tím pokoje ižádného nezjednal. A když se pokladuov nedostalo, tehdy král kázal oblúpati stříbro s obrazuov a s svátosti říské a naposledy pak i řískú svátost Normberským zastavil; kteréžto svátosti česká země velikú čest a Praha nemalé puožitky měla, a zvláště Nové město. Pak téhož léta v pondělí po svaté Markletě [15. července] Němci míšeňští a jiní cizozemci šturmovali sú k Žižkovi k Vítkově hoře, neb Žižka byl osadil konec hory jedné, jenž slula Vítkova hora, a nadělal srubuov a přiekopuov hubených, k nimžto Němci sú šturmovali, a div- ně od Pražan odtud odehnáni a poraženi. I zbito jest tu Němcuov na pět set, a svlačivše je dočista nahé, i zkladli je na přiekop břichy; a tak leželi několik dní. Ihned potom třetí den král Němce rozpustil, neb jim již neměl co dávati, a sám s Uhřaty jede do Litoměřic; a odtud ve- likú krajinu země okolo Poděbrad spálil. Když král od Prahy odtrhl, ihned Pražané poslachu lidu zástup ve- liký k Žatci a dobyli na překot šturmem Bezděkova, nebo Žateckým odtud škodili. To učinivše, vrátichu se zase do Prahy. Také v to léto bratr Žižka dobyl tvrze Břežan od Prahy míle a Krč tvrzi sami vypálili. Pražané Vyšehrad oblehli. [Plotom Pražané ihned téhož léta oblehú Vyšehrad velmi silně. A několiko neděl veliký hlad žoldnéři trpěli, jichžto bylo na několiko tisícuov; a nemohúce déle držeti, učiní smlúvu s Pražany, jestliže jich král neretuje ten den na Vše svaté [1. listopadu] do šestnácté hodiny, že jim chtí Vyšehradu postúpiti. Neb plnú naději měli, že je král retuje. Když pak ten den Všech svatých přišel, tehdy král táhl od Nového hradu s množstviem velikým lidu a s vozy plnými špíže; i šikoval pány české a moravské k někakým rybníkuom malým, aby tudy pro- skočili, a sám král s Uhry táhl čelem k svatému Pangráci. A že král zmeškal hodinu uloženú, s Vyšehradu jemu pomoci nemohli; ačkoli Němci chtěli, ale Čechové pomněli na svú smlúvu i na pečeti, toho nedopustili. Nebo když byl král Zigmund s Nového hradu v noci po- slal posla na hrad sv. Vácslava k žoldnéřuom, aby ráno, domu Sas- kého dobudúc, zapálili, žeť on také v tu hodinu na Pražany udeří s lidem svým, ale Pán Buch, jenž se pyšným protiví, dal posla s listem Pražanuom, kteřížto, porozuměvše z listu, hotovi byli se vším svým lidem. A když král přijel s lidem s Nového hradu, i zmeškal šestnád- 33
Strana 34
ctú hodinu; a stoje na cestě proti svatému Pangráci, i vytrhl svuoj meč, dávaje návěští Vyšehradským, aby udeřili na Pražany, a sám s druhé strany s velikým lidem. Ale páni korúhevní porozuměvše a vidúce, že s Vyšehradu pomoci jmieti nebudú, radili sú králi, aby ne- chal Pražanuov, řkúce, že »vezmete škodu na svém lidu«. Ale král jim řekl: »Jáť musím s těmi sedláky bojovati!« A pan Jindřich z Plumlova vece: »Vězte to jistě, králi, že dnes škodu vezmete a s hanbú utečete; jáť se bojím sedlských cepuov.« Jemužto král vece: »Já to víem, že vy Moravčíci jste bázliví a mně nevěrní.« A pan Jindřich s jinými pány moravskými, ssedavše s koní, řkú: »Aj, teď sme, kdež kážeš! Tu bu- deme, kdež ty nebudeš!« etc. I jdú pěškami k vojsku pražskému; a v tom hned Pražané je otrazili, že tu bude také hřiemaní z pušek dosti súdného dne, z samostříluov, z lučišť; a přišedše k vojsku pražskému, i tepú se a bodú se s nimi o přiekop, že tu bude tak veliké bitie ka- mením na odění. A potom vyskočí z přiekopuov cepníci na ty oděnce, a oni hřbet obrátí; i tepú je až do jich vojska cepy, kordy, klali je burdéři pod odění, a král na to hledie. Jedni je bili a druzí odění, pásy stříbrné, prsteny s nich brali a rúcha; tak je odnažili, že jediné v ha- céch leželi, a to tak hustě těla zbitých ležela, jako snopy po žencích. A nechali jich tak ležeti od pátka až do pondělka na nějaké úlehlici a metali je, ty zbité, na vozy a v přiekopiech je prstí přimietali. Tu zabichu pana [Jindřicha] z Plumlova, najvyššieho hejtmana moravského, pana Jindřicha Krumlovského, řečeného Leffl, pana Jaroslava z Veselé, pana Voka z Holštajna, pana Hynka z Malenovic, pana Albrechta z Cho- těnova, pana Petra z Štermberka, alias Konopišťského, pana Racka z Ryzmberka, pana Vácslava Klučovského, pana Henricha Bechyňské- ho, pana Alše Krka, pana Černohorského a Michalce mladého a Sobě- šína, rytíře udatného, a pana Janka Sekretáře; a tak tu pánuov čes- kých a moravských i jiných pánuov tu mnoho pohříchu snide. A tak ten den král bitvu ztrati i vozy i Vyšehrad. A král s Uhřaty utekl jest a nezastavil se ten den, jeliž v Českém Brodě. A ihned Vyše- hradu sstúpili sú Pražanuom v moc a oni hned zdi od města a věže a domy kněžské i královské paláce i pokoje zbořili; i také kosteluom sú neodpustili. A Pražané dali těm na vóli, kteříž byli v zavření na Vyšehradě, ktož chtí, aby táhli za králem, a kteříž by chtěli aby s nimi zuostali. I zuostalo jich s nimi mnoho. Neb v tom obležení vyšehrad- ském snědli sú koní jiezdných dvadceti a sto; a Racková Kobylová měla korec múky, i prodávala chléb těm žoldnéřuom v tom obležení; a dala z toho korce múky za osm kop grošóv chleba. A v tom boji jali pana Haška Ostrovského, kteréhož potom byli Pražané učinili hejt- manem, a on potom byl příčina stětí kněze Jana, kazatele pražského. Téhož léta Žižka a Pražané dobyli Říčan na panu Divišovi; a Žižka vyvedl sedm kněží do jedné jistby, a nedav slyšení ani naučení, i spá- lil je všecky. 34
ctú hodinu; a stoje na cestě proti svatému Pangráci, i vytrhl svuoj meč, dávaje návěští Vyšehradským, aby udeřili na Pražany, a sám s druhé strany s velikým lidem. Ale páni korúhevní porozuměvše a vidúce, že s Vyšehradu pomoci jmieti nebudú, radili sú králi, aby ne- chal Pražanuov, řkúce, že »vezmete škodu na svém lidu«. Ale král jim řekl: »Jáť musím s těmi sedláky bojovati!« A pan Jindřich z Plumlova vece: »Vězte to jistě, králi, že dnes škodu vezmete a s hanbú utečete; jáť se bojím sedlských cepuov.« Jemužto král vece: »Já to víem, že vy Moravčíci jste bázliví a mně nevěrní.« A pan Jindřich s jinými pány moravskými, ssedavše s koní, řkú: »Aj, teď sme, kdež kážeš! Tu bu- deme, kdež ty nebudeš!« etc. I jdú pěškami k vojsku pražskému; a v tom hned Pražané je otrazili, že tu bude také hřiemaní z pušek dosti súdného dne, z samostříluov, z lučišť; a přišedše k vojsku pražskému, i tepú se a bodú se s nimi o přiekop, že tu bude tak veliké bitie ka- mením na odění. A potom vyskočí z přiekopuov cepníci na ty oděnce, a oni hřbet obrátí; i tepú je až do jich vojska cepy, kordy, klali je burdéři pod odění, a král na to hledie. Jedni je bili a druzí odění, pásy stříbrné, prsteny s nich brali a rúcha; tak je odnažili, že jediné v ha- céch leželi, a to tak hustě těla zbitých ležela, jako snopy po žencích. A nechali jich tak ležeti od pátka až do pondělka na nějaké úlehlici a metali je, ty zbité, na vozy a v přiekopiech je prstí přimietali. Tu zabichu pana [Jindřicha] z Plumlova, najvyššieho hejtmana moravského, pana Jindřicha Krumlovského, řečeného Leffl, pana Jaroslava z Veselé, pana Voka z Holštajna, pana Hynka z Malenovic, pana Albrechta z Cho- těnova, pana Petra z Štermberka, alias Konopišťského, pana Racka z Ryzmberka, pana Vácslava Klučovského, pana Henricha Bechyňské- ho, pana Alše Krka, pana Černohorského a Michalce mladého a Sobě- šína, rytíře udatného, a pana Janka Sekretáře; a tak tu pánuov čes- kých a moravských i jiných pánuov tu mnoho pohříchu snide. A tak ten den král bitvu ztrati i vozy i Vyšehrad. A král s Uhřaty utekl jest a nezastavil se ten den, jeliž v Českém Brodě. A ihned Vyše- hradu sstúpili sú Pražanuom v moc a oni hned zdi od města a věže a domy kněžské i královské paláce i pokoje zbořili; i také kosteluom sú neodpustili. A Pražané dali těm na vóli, kteříž byli v zavření na Vyšehradě, ktož chtí, aby táhli za králem, a kteříž by chtěli aby s nimi zuostali. I zuostalo jich s nimi mnoho. Neb v tom obležení vyšehrad- ském snědli sú koní jiezdných dvadceti a sto; a Racková Kobylová měla korec múky, i prodávala chléb těm žoldnéřuom v tom obležení; a dala z toho korce múky za osm kop grošóv chleba. A v tom boji jali pana Haška Ostrovského, kteréhož potom byli Pražané učinili hejt- manem, a on potom byl příčina stětí kněze Jana, kazatele pražského. Téhož léta Žižka a Pražané dobyli Říčan na panu Divišovi; a Žižka vyvedl sedm kněží do jedné jistby, a nedav slyšení ani naučení, i spá- lil je všecky. 34
Strana 35
Téhož léta den sv. Martina [11. listopadu] Žižka dobyl Prachatic a pohříchu mnoho lidí zbito a zpáleno, téměř všickni měšťané, neb, se- hnavše je do tří jisteb a do kaply, i zapálili o nich; a kteréhož potom živého nalezli, toho v studnici uvrhli a utopili. A tak jich tři studnice nametali a mord veliký činili. Týž den na sv. Martina [11. listopadu] kněz Koranda z Plzně, o kte- rémž jest prvé zmínka byla, byv jat s jinými kněžími (Bělbožka) tábor- skými, seděl jest u vězení v věži v hradě Přibenice. Divně božím zpuo- sobeniem tu noc, dobyvše okovuov, v nichž sú seděli, i vylezli na věži nahoru a Odolena pověžného, kterýž jich hlédal, když sú ho chtěli do věže uvrci, k tomu připravili, že jest jim slíbil na Tábor jíti a povědíti, že jsú se vězňové dobyli a věži na Přibenici opanovali, aby jim na pomoc přitáhli. Týž Odolen, chtě tomu dosti učiniti slibu, aby nebyl v podezření u svého pána, i prosil ho, aby mu odpustil jíti na Tábor, že »vězňové velmi žádají, abych jim ryb ku pečenie kúpil.« Jemuž pán řekl: »Jdi rychle, ať ještě nešlechetní kacieři se ryb peče- ných nažerú, a potom je samy káži spáliti!« Když jest to na Tábor po- věďal, uslyšev to Bochovec Tábor, kterýž měl lid pohotově, chtě jinam, kde jest umínil, jeti, i táhl tam hned a nalezl tak i dobýval. Potom těm z Přiběnic přitáhnú také na pomoc z Soběslavě; takž se o to tepú, až Bochovec, hajtman táborský, vždy hradu mocen bude. A tak tu lidu drahně sejde. A od té chvíle kněz Koranda mše jest neslúžil proto, neb, když sú Přibenice dobývali, on s jinými s věže kameniem sú házeli doluov, bránivše se na věži, i domnievaje se, že by někoho s světa svedl a zamordoval, i nesměl mše slúžiti, než toliko kázal. A tu Táboři, nalezše kněze Heřmana biskupa, kterýž prvé předtiem světil kněží táborské na Lipnici kázaniem páně Čeňkovým a potom se jim protivil, utopili ho. Téhož léta předtiem málo zlezli Rábí hrad, a pobravše zboží i za- pálili hrad a kněží spálili; i brali se preč, neosadivše hradu, neb na něm nesměli zuostati. [PJak léta od narozenie Syna božieho 1421 ten pondělí před hrom- nicemi [27. ledna] Nový hrad Kundratice, na němžto král Vácslav umřel, od Pražan jest dobyt. Téhož léta král Zigmund oblehl jest klášter Kladruby. Uslyševše to Žižka a Pražané, táhli Chvalovi Repickému na retuňk k Kladrubuom. To král uslyšev, utekl odtud preč s vojskem a nezastavil se, jeliž v Li- toměřiciech. Léta téhož Žižka s Pražany oblehli město Plzeň v puostě velmi sil- ně, a poleževše u něho čtyři neděle, i odtrhli pryč. A táhnúce k němu, Žižka dobyl Vilštejna, neb sú uhrozili jeho purkrabí nestatečného, jménem Cikána, a osadi je panem Vilémem Kostkú. Ale Plzně nedo- byli, než učinivše příměří, i jeli vojensky preč. Téhož léta na Květnú neděli [16. března] Žižka a Pražané dobyli 35
Téhož léta den sv. Martina [11. listopadu] Žižka dobyl Prachatic a pohříchu mnoho lidí zbito a zpáleno, téměř všickni měšťané, neb, se- hnavše je do tří jisteb a do kaply, i zapálili o nich; a kteréhož potom živého nalezli, toho v studnici uvrhli a utopili. A tak jich tři studnice nametali a mord veliký činili. Týž den na sv. Martina [11. listopadu] kněz Koranda z Plzně, o kte- rémž jest prvé zmínka byla, byv jat s jinými kněžími (Bělbožka) tábor- skými, seděl jest u vězení v věži v hradě Přibenice. Divně božím zpuo- sobeniem tu noc, dobyvše okovuov, v nichž sú seděli, i vylezli na věži nahoru a Odolena pověžného, kterýž jich hlédal, když sú ho chtěli do věže uvrci, k tomu připravili, že jest jim slíbil na Tábor jíti a povědíti, že jsú se vězňové dobyli a věži na Přibenici opanovali, aby jim na pomoc přitáhli. Týž Odolen, chtě tomu dosti učiniti slibu, aby nebyl v podezření u svého pána, i prosil ho, aby mu odpustil jíti na Tábor, že »vězňové velmi žádají, abych jim ryb ku pečenie kúpil.« Jemuž pán řekl: »Jdi rychle, ať ještě nešlechetní kacieři se ryb peče- ných nažerú, a potom je samy káži spáliti!« Když jest to na Tábor po- věďal, uslyšev to Bochovec Tábor, kterýž měl lid pohotově, chtě jinam, kde jest umínil, jeti, i táhl tam hned a nalezl tak i dobýval. Potom těm z Přiběnic přitáhnú také na pomoc z Soběslavě; takž se o to tepú, až Bochovec, hajtman táborský, vždy hradu mocen bude. A tak tu lidu drahně sejde. A od té chvíle kněz Koranda mše jest neslúžil proto, neb, když sú Přibenice dobývali, on s jinými s věže kameniem sú házeli doluov, bránivše se na věži, i domnievaje se, že by někoho s světa svedl a zamordoval, i nesměl mše slúžiti, než toliko kázal. A tu Táboři, nalezše kněze Heřmana biskupa, kterýž prvé předtiem světil kněží táborské na Lipnici kázaniem páně Čeňkovým a potom se jim protivil, utopili ho. Téhož léta předtiem málo zlezli Rábí hrad, a pobravše zboží i za- pálili hrad a kněží spálili; i brali se preč, neosadivše hradu, neb na něm nesměli zuostati. [PJak léta od narozenie Syna božieho 1421 ten pondělí před hrom- nicemi [27. ledna] Nový hrad Kundratice, na němžto král Vácslav umřel, od Pražan jest dobyt. Téhož léta král Zigmund oblehl jest klášter Kladruby. Uslyševše to Žižka a Pražané, táhli Chvalovi Repickému na retuňk k Kladrubuom. To král uslyšev, utekl odtud preč s vojskem a nezastavil se, jeliž v Li- toměřiciech. Léta téhož Žižka s Pražany oblehli město Plzeň v puostě velmi sil- ně, a poleževše u něho čtyři neděle, i odtrhli pryč. A táhnúce k němu, Žižka dobyl Vilštejna, neb sú uhrozili jeho purkrabí nestatečného, jménem Cikána, a osadi je panem Vilémem Kostkú. Ale Plzně nedo- byli, než učinivše příměří, i jeli vojensky preč. Téhož léta na Květnú neděli [16. března] Žižka a Pražané dobyli 35
Strana 36
Chomútova města a mnoho panoší, kněží, měšťan, řemeslníkuov i roz- ličných lidí zbili a zmordovali i spálili množstvie veliké beze vší lítosti pohříchu, jakož obecně praví, že jest tu lidu sešlo dva tisíce a čtyři sta. Téhož léta ten úterý po provodě [1. dubna] město Berún od týchž bojovníkuov dobyto jest, v němžto urození a slovutní Čechové a ry- tieři sú spálení, pan Jan Koblih, Dúpovec s otcem svým a jiní rytíři, panoše, kněží, konšelé a druzí mistři i jiní obecní lidé v jedné jistbě před městem. Tak(u) sú zákon velebili, až by se mohl čert v pekle zasmieti s takovými mordy! Téhož léta nazajtřie na sv. Tiburcia [15. dubna] dobyta jest tvrz Túšeň na Labi páně Michalcova. Téhož léta brzo potom dobyto jest město Brod Český od Pražan, v němžto pohříchu mnoho lidu zbito jest. Ale žoldnéři němečtí utekli sú byli na zvonici, kterúžto jsú byli zapálili, a krov padl, ale žoldné- řuom neuškodil; než potom vyvedeni sú za město a spáleni a jiní cepy železnými od cepníkuov zbiti a zmlátceni. A tím zhrozivše se jiná města, totiž [Klúřim, Nymburk, Kolín, Hora, Čáslav. Chrudim etc., dali sú se jim a smluveni, jsúce strachem poraženi a pro takové mordy a pá- lení lidí zhroženi, aby se jim též nepřihodilo, jako jiným městuom. Ale která jsú se zprotivila, ta jsú potom brzo dobyta jakožto Jaromiř, Mýto, Trutnov, Dvuor, Polička; a v nich množstvie lidu zbito a zpáleno jest. Item potom Pražané, kteříž sú nebyli u těch měst nahoře dotče- ných, den svatého Ducha [11. května] s Cardú oblehli sú hrad pražský svatého Václava; a potom brzo, když sú jiní přijeli od Jaromiře, pod- dán jest jim brzo hrad svatého Václava Pražanuom. Téhož léta v sobotu před svatú Markletú [12. července] město Bílina od Pražan jest dobyto; a Němci na hrad utekli, kteřížto nazajtří jsú do- byti. A tu pohříchu mnozí rytíři, panoše, kněží a lidé jiní sú spáleni — tak jest bylo víry naučení! Předtiem Žižka dobyl města Vodňan a tu mnoho lidí zbíl a zmor- doval a u vápennici i kněží spálil, ježto pod obojí zpuosobú rozdávali, tak, až město pusto stálo probořené mnoho let. A v ty časy nebyl ho kto vosadě za mnohú chvíli. V ty časy Žižka oblehl hrad Rábí a tu ztratil druhé oko, neb mu je někto vystřelil s hradu u šturmu. Předtím prvé byli dobyli toho hradu velmi lehce, i nesměli na něm ostati; než vypálivše jej, i šli s něho, spálivše do desieti kněží. Tak sú je víře naučili, čertovy divy pášiec! Předtiem také Žižka byl oblehl Bor P(l)anský za Horaždějovici a tu ležel, až se i dali. A když mu tvrze sstúpili, vypálili hned tvrz nevěda, by jim retuňk táhl. [A když o retuňku zvěděl, táhl] nahoru k kostelíku a tu se šikoval; na něhožto přitáhl pán z Rožmberka s množstviem ve- likým lidu a s ním pan Krajieř s mnoho Němci a jiných rozličných lidí s ním, a s druhé strany pan Švambergk Bohuslav s Plavenským, s Němci 36
Chomútova města a mnoho panoší, kněží, měšťan, řemeslníkuov i roz- ličných lidí zbili a zmordovali i spálili množstvie veliké beze vší lítosti pohříchu, jakož obecně praví, že jest tu lidu sešlo dva tisíce a čtyři sta. Téhož léta ten úterý po provodě [1. dubna] město Berún od týchž bojovníkuov dobyto jest, v němžto urození a slovutní Čechové a ry- tieři sú spálení, pan Jan Koblih, Dúpovec s otcem svým a jiní rytíři, panoše, kněží, konšelé a druzí mistři i jiní obecní lidé v jedné jistbě před městem. Tak(u) sú zákon velebili, až by se mohl čert v pekle zasmieti s takovými mordy! Téhož léta nazajtřie na sv. Tiburcia [15. dubna] dobyta jest tvrz Túšeň na Labi páně Michalcova. Téhož léta brzo potom dobyto jest město Brod Český od Pražan, v němžto pohříchu mnoho lidu zbito jest. Ale žoldnéři němečtí utekli sú byli na zvonici, kterúžto jsú byli zapálili, a krov padl, ale žoldné- řuom neuškodil; než potom vyvedeni sú za město a spáleni a jiní cepy železnými od cepníkuov zbiti a zmlátceni. A tím zhrozivše se jiná města, totiž [Klúřim, Nymburk, Kolín, Hora, Čáslav. Chrudim etc., dali sú se jim a smluveni, jsúce strachem poraženi a pro takové mordy a pá- lení lidí zhroženi, aby se jim též nepřihodilo, jako jiným městuom. Ale která jsú se zprotivila, ta jsú potom brzo dobyta jakožto Jaromiř, Mýto, Trutnov, Dvuor, Polička; a v nich množstvie lidu zbito a zpáleno jest. Item potom Pražané, kteříž sú nebyli u těch měst nahoře dotče- ných, den svatého Ducha [11. května] s Cardú oblehli sú hrad pražský svatého Václava; a potom brzo, když sú jiní přijeli od Jaromiře, pod- dán jest jim brzo hrad svatého Václava Pražanuom. Téhož léta v sobotu před svatú Markletú [12. července] město Bílina od Pražan jest dobyto; a Němci na hrad utekli, kteřížto nazajtří jsú do- byti. A tu pohříchu mnozí rytíři, panoše, kněží a lidé jiní sú spáleni — tak jest bylo víry naučení! Předtiem Žižka dobyl města Vodňan a tu mnoho lidí zbíl a zmor- doval a u vápennici i kněží spálil, ježto pod obojí zpuosobú rozdávali, tak, až město pusto stálo probořené mnoho let. A v ty časy nebyl ho kto vosadě za mnohú chvíli. V ty časy Žižka oblehl hrad Rábí a tu ztratil druhé oko, neb mu je někto vystřelil s hradu u šturmu. Předtím prvé byli dobyli toho hradu velmi lehce, i nesměli na něm ostati; než vypálivše jej, i šli s něho, spálivše do desieti kněží. Tak sú je víře naučili, čertovy divy pášiec! Předtiem také Žižka byl oblehl Bor P(l)anský za Horaždějovici a tu ležel, až se i dali. A když mu tvrze sstúpili, vypálili hned tvrz nevěda, by jim retuňk táhl. [A když o retuňku zvěděl, táhl] nahoru k kostelíku a tu se šikoval; na něhožto přitáhl pán z Rožmberka s množstviem ve- likým lidu a s ním pan Krajieř s mnoho Němci a jiných rozličných lidí s ním, a s druhé strany pan Švambergk Bohuslav s Plavenským, s Němci 36
Strana 37
mnohými i s Plzeňska a tu jeho všudy vuokol osuli. Neb veliké množ- stvie lidu bylo se na něho sjelo; ale on se mužsky bránil, doufánie vždy v Pánu Bohu maje. A mnoho nepřátel s svými bratřími zbil a zranil a škodu i hanbu jim velikú učinil, takže sú s hanbú preč ujeti musili, a on, na bojišti ostav, potom dále táhl, kam chtěl a kam mu líbo bylo. Téhož léta den svatého Osvalda [5. srpna] stalo se jest veliké po- raženie Čechuov u Mosta, kdežto Pražané i jiná města s pole utekli, nechavše tu vozuov, pušek, prakuov a jiné brani. Po tom poražení Němci Míšňané, poradivše se s kniežaty a s korferšty, vtrhli sú s ve- likú mocí do české země i Římané a oblehli velmi silně Žatec a Bílinu; k Bílině šturmovali, a tu hrabí movitého zabili a množstvie Němcuov zmordovali. A tak proto zemi velmi hubili a pálili, a naposledy s ve- likú hanbú i s škodú utekli uslyševše, že retuňk Žateckým táhne. Téhož léta poslali Pražané a Žižka k králi polskému u poselstvie, totiž pana Viléma Kostku, pana Hlasa z Kamenice, pana Vaňka Pivo a pana Vaňka, syna páně Pavlíkova, rytíře, aby jim ráčil dáti pána aneb sám se v ně uvázati. Kteřížto rytíři poslové, když sú do Ratiboře přijeli, kněz Mikuláš, syn mistra Hanuše, ješto jest na Karlštajně svým mistrovstvíem katovským králi Václavovi pány zmordoval, zjímal na- hoře psané posly a vydal je jako na masný krámy králi uherskému na Špilmberk, ale čeled jich když sú přinesli do Brna, všecku jim stí- nali krále Zigmundovým rozkázaním; a pány poslal do vězení na Tren- čín, i byli tam plný rok u vězení, až do dobytie Brodu Němečského; a tu se pak o vězně směnili po tom dobytí. Léta téhož 1421 dělali groše a peníze z kalichuov a z monstrancí a řiekali jim kalíškové. A potom, když se jim nedostalo střiebra, dělali peníze z púhé mědi pod rázem královým a těm sú řiekali flútky; a dělali je z pánví, z kotluov a z svícnuov a z jiných nádob měděných. A tak dělali ty flútky měděnné po hradiech, po tvrzéch, po městech, městečkách, po pivniciech, po zahradách i po vsech; a tak sú jich mnoho nadělali, že jich měli všickni dosti. A tu ti mincieři, kdež zvě- děli kterú pánev, tu všudy vydřeli a ukradli. A tak učinili lacino; v ty časy platila hus deset grošóv a za jelito platilo pět gr. a škorně za 40 gr. a korec chmele platil za kopu. A potom, když těch peněz bráti nechtěli, lomili lidé rukama svýma, a jsúce oklamáni o své statky, ano se s nimi ukazují: onen jich měl deset kop, jiný dvaceti, sto kop a jiný se čtvrtci. — Téhož léta 1421 stat jest pan Jan Sádlo v rathúze na Starém městě v noci, kterýžto přijel do Prahy jich obeslániem; a když přišel mezi ně na rathúz, tu sú ho jali v světnici v raddě a čeledi jeho kázali na hospodu. A dočekavše noci, kázali ho stíti a u svatého Mikuláše po- chovati. 37
mnohými i s Plzeňska a tu jeho všudy vuokol osuli. Neb veliké množ- stvie lidu bylo se na něho sjelo; ale on se mužsky bránil, doufánie vždy v Pánu Bohu maje. A mnoho nepřátel s svými bratřími zbil a zranil a škodu i hanbu jim velikú učinil, takže sú s hanbú preč ujeti musili, a on, na bojišti ostav, potom dále táhl, kam chtěl a kam mu líbo bylo. Téhož léta den svatého Osvalda [5. srpna] stalo se jest veliké po- raženie Čechuov u Mosta, kdežto Pražané i jiná města s pole utekli, nechavše tu vozuov, pušek, prakuov a jiné brani. Po tom poražení Němci Míšňané, poradivše se s kniežaty a s korferšty, vtrhli sú s ve- likú mocí do české země i Římané a oblehli velmi silně Žatec a Bílinu; k Bílině šturmovali, a tu hrabí movitého zabili a množstvie Němcuov zmordovali. A tak proto zemi velmi hubili a pálili, a naposledy s ve- likú hanbú i s škodú utekli uslyševše, že retuňk Žateckým táhne. Téhož léta poslali Pražané a Žižka k králi polskému u poselstvie, totiž pana Viléma Kostku, pana Hlasa z Kamenice, pana Vaňka Pivo a pana Vaňka, syna páně Pavlíkova, rytíře, aby jim ráčil dáti pána aneb sám se v ně uvázati. Kteřížto rytíři poslové, když sú do Ratiboře přijeli, kněz Mikuláš, syn mistra Hanuše, ješto jest na Karlštajně svým mistrovstvíem katovským králi Václavovi pány zmordoval, zjímal na- hoře psané posly a vydal je jako na masný krámy králi uherskému na Špilmberk, ale čeled jich když sú přinesli do Brna, všecku jim stí- nali krále Zigmundovým rozkázaním; a pány poslal do vězení na Tren- čín, i byli tam plný rok u vězení, až do dobytie Brodu Němečského; a tu se pak o vězně směnili po tom dobytí. Léta téhož 1421 dělali groše a peníze z kalichuov a z monstrancí a řiekali jim kalíškové. A potom, když se jim nedostalo střiebra, dělali peníze z púhé mědi pod rázem královým a těm sú řiekali flútky; a dělali je z pánví, z kotluov a z svícnuov a z jiných nádob měděných. A tak dělali ty flútky měděnné po hradiech, po tvrzéch, po městech, městečkách, po pivniciech, po zahradách i po vsech; a tak sú jich mnoho nadělali, že jich měli všickni dosti. A tu ti mincieři, kdež zvě- děli kterú pánev, tu všudy vydřeli a ukradli. A tak učinili lacino; v ty časy platila hus deset grošóv a za jelito platilo pět gr. a škorně za 40 gr. a korec chmele platil za kopu. A potom, když těch peněz bráti nechtěli, lomili lidé rukama svýma, a jsúce oklamáni o své statky, ano se s nimi ukazují: onen jich měl deset kop, jiný dvaceti, sto kop a jiný se čtvrtci. — Téhož léta 1421 stat jest pan Jan Sádlo v rathúze na Starém městě v noci, kterýžto přijel do Prahy jich obeslániem; a když přišel mezi ně na rathúz, tu sú ho jali v světnici v raddě a čeledi jeho kázali na hospodu. A dočekavše noci, kázali ho stíti a u svatého Mikuláše po- chovati. 37
Strana 38
[PJak léta božieho 1422 po Božiem křtění [6. ledna] král Zigmund uherský opět vtrhl do země české vojensky s velikým lidem Uhruov, Němcuov, Čechuov, Moravanuov na padesáte tisícuov. A když přijel do Hory, tu jest starší horníky zjímal, a přivázav je za provazy k vo- zuom, vypáliv a zhubiv Horu, i jel preč. A než byl ještě přijel do Hory, v ty chvíle bratr Žižka byl u Hory, a tak, že Žižka vytáhl před nimi z Hory. A oni otekú jej pod Kaňkem se všech strán a ženú před sebú voly pro pušky. A když přijíde noc, bratr Žižka vytepe se z nich bran- nú rukú i jede na Kolín. A to bylo před vánoci. A potom po vánocéch bratr Žižka zbierá lid okolo Jičína i po všech krajiech, i vytáhne zase proti králi Zigmundovi. A tehdy zbéře se lid Žižkuov do Kolína; a král ležal u Hory. I vytáhne lid Žižkuov z Kolína v úterý na Boží křtění [6. ledna], i lehnú proti královu lidu v Nebovidech; a králuov lid stál všudy po vršiech [tak hustě], jako byl na les hleděl, pále všudy okolo Hory tvrze, dvory, vsi. I najdú tu v Nebovidech jednu díevku v stodole, ano jí Uhři, pášíce s ní smilstvo, násilé až do smrti učinili. I sželelo se toho Čechuom a tak jsú mluvili: »Nám jest toho pomstiti, aneb za to hrdla dámy!« Pak v úterý na středu na Boží křtění třetí hodinu na noc král Zigmund kázal zapáliti Horu. I táhl s svým lidem před bratrem Žižkú a Žižka táhne po něm a král před niem a tak, že ve čtvrtek [8. ledna] postihne jej u Německého Brodu, a se postaví a šikují proti bratru Žižkovi a bratr Žižka proti nim se také šikují(!). A když potisknú na ně, na lid králuov, a oni hned prchnú mimo město přes Sázavu, a řeka se provalí pod nimi; jedni se dobudú a druzí zto- nú. A nechají tu (vozuov) před městem na devět kop vozuov plných, natlačených, vrchovatých, s rozličným sbožím, s penězi, s rúchem roz- ličným, truhlami, s kniehami rozličnými, s židovskými i křesťanskými; a bylo jest tu kněh, že by jich na tři sta fasuňky nevzebral rozličných kněh. A tu přeleževše noc, a hned ráno šturmují po mšéch k městu; i šturmují ten celý den v pátek; tu se zdí střílejí kameniem a z pušek tepú s uobú stranú. A když bude večer, odstúpí od šturmu a [v so- botu] ráno po mšéch ro]kují; jedni rokují, a druzí tam do města lezú, a tak vpadnúce v město, stepú lidu na několiko set. A tak u Hory, na cestách, v Německém Brodě a okolo města zhynulo lidu s uobú stranú dobře na dva tisíce. Pak v pondělí [12. ledna] ráno po mšéch pasovali rytíře pod těmi korúhvemi, kteréž sú byli v té šermici pobrali; a bylo šest aneb sedm korúhvie. Tu byli zjímání pan Záviše Černý, rytieř zjezdilý, pan Hynek Červenohorský, Borovský rytieř, Polák, Mrvice rytieř; těmi vyvadili své vězně, totiž pana Hlasa, pana Kostku etc. To se jest stalo po Božiem křtění. 38
[PJak léta božieho 1422 po Božiem křtění [6. ledna] král Zigmund uherský opět vtrhl do země české vojensky s velikým lidem Uhruov, Němcuov, Čechuov, Moravanuov na padesáte tisícuov. A když přijel do Hory, tu jest starší horníky zjímal, a přivázav je za provazy k vo- zuom, vypáliv a zhubiv Horu, i jel preč. A než byl ještě přijel do Hory, v ty chvíle bratr Žižka byl u Hory, a tak, že Žižka vytáhl před nimi z Hory. A oni otekú jej pod Kaňkem se všech strán a ženú před sebú voly pro pušky. A když přijíde noc, bratr Žižka vytepe se z nich bran- nú rukú i jede na Kolín. A to bylo před vánoci. A potom po vánocéch bratr Žižka zbierá lid okolo Jičína i po všech krajiech, i vytáhne zase proti králi Zigmundovi. A tehdy zbéře se lid Žižkuov do Kolína; a král ležal u Hory. I vytáhne lid Žižkuov z Kolína v úterý na Boží křtění [6. ledna], i lehnú proti královu lidu v Nebovidech; a králuov lid stál všudy po vršiech [tak hustě], jako byl na les hleděl, pále všudy okolo Hory tvrze, dvory, vsi. I najdú tu v Nebovidech jednu díevku v stodole, ano jí Uhři, pášíce s ní smilstvo, násilé až do smrti učinili. I sželelo se toho Čechuom a tak jsú mluvili: »Nám jest toho pomstiti, aneb za to hrdla dámy!« Pak v úterý na středu na Boží křtění třetí hodinu na noc král Zigmund kázal zapáliti Horu. I táhl s svým lidem před bratrem Žižkú a Žižka táhne po něm a král před niem a tak, že ve čtvrtek [8. ledna] postihne jej u Německého Brodu, a se postaví a šikují proti bratru Žižkovi a bratr Žižka proti nim se také šikují(!). A když potisknú na ně, na lid králuov, a oni hned prchnú mimo město přes Sázavu, a řeka se provalí pod nimi; jedni se dobudú a druzí zto- nú. A nechají tu (vozuov) před městem na devět kop vozuov plných, natlačených, vrchovatých, s rozličným sbožím, s penězi, s rúchem roz- ličným, truhlami, s kniehami rozličnými, s židovskými i křesťanskými; a bylo jest tu kněh, že by jich na tři sta fasuňky nevzebral rozličných kněh. A tu přeleževše noc, a hned ráno šturmují po mšéch k městu; i šturmují ten celý den v pátek; tu se zdí střílejí kameniem a z pušek tepú s uobú stranú. A když bude večer, odstúpí od šturmu a [v so- botu] ráno po mšéch ro]kují; jedni rokují, a druzí tam do města lezú, a tak vpadnúce v město, stepú lidu na několiko set. A tak u Hory, na cestách, v Německém Brodě a okolo města zhynulo lidu s uobú stranú dobře na dva tisíce. Pak v pondělí [12. ledna] ráno po mšéch pasovali rytíře pod těmi korúhvemi, kteréž sú byli v té šermici pobrali; a bylo šest aneb sedm korúhvie. Tu byli zjímání pan Záviše Černý, rytieř zjezdilý, pan Hynek Červenohorský, Borovský rytieř, Polák, Mrvice rytieř; těmi vyvadili své vězně, totiž pana Hlasa, pana Kostku etc. To se jest stalo po Božiem křtění. 38
Strana 39
O stětí kněze Jana, kazatele obce pražské. [Lléta téhož 1422 v pondělí po té neděli Reminiscere 19. března] v puostu sťat jest kněz Jan, mnich zákona přemonstratenského z Ze- leva, kazatel od Matky boží Sněžné, a s ním jiných 13 člověkuov v rat- húze v Starém městě u studnice. A rathúz byl dobře zavřín. Jehožto hlavu kněz Gaudencius nosil na míse, po Praze chodě, popúzeje lidu ku pomstě. A po malé chvíli, zvěděvše to Novoměští, zvonili k štur- mu u Matky boží Sněžné; a obce nětco chudé ponajprv zběhlo se, nemajíc nad sebú k zprávě znamenitějšíeho než Vítka od Červených zvonuov. I běžali do Starého města k rathúzu; a v tu chvíli konšelé, Petr Věžecký s jinými, utekli z rathúzu někudy zzadu. A tu přiběhše, nalezli Haška, z kurvy syna toho zrádného, an jezdě krotí lid a pravě, že knězi Janovi nic není, a obecní mnozí zvolali řkúce: »Nenie-liť jemu nic, kaž nám jeho ukázati!« A vidúce, an plete, i zkřikli naň druzí: »Haha, zrádný a nevěrný pane! I s jinými zlosyny zamordovali jste nám kazatele našeho milého!« Tož pak, co živo, obořili se valem do Starého města, i zastavili se v Železné ulici volajíce, aby jim kněze Jana vrátili. Ten pan Hašek z Ostrova z Moravy byl té chvíle hejtma- nem v Starém městě; i spikl se s některými Pražany staroměstskými a obeslal byl všecky panoše okolo Prahy k tomu dni. Ten pan Hašek v tom rozbroji pozastavil se byl proti Železné ulici na rynku proti No- voměstským, a srozuměv, že tu nic nezíště, nuž se pryč, a oni po něm. A on byl zastavil žoldnéřuov několiko set s samostřiely, a když se obec proti nim zbúři, ihned se rozpršichu a utíkáchu, druh druha po- rážeje. A v tom se pan Hašek ukryje v Praze, takže potom, hledajíce jeho, mnohé domy vybili sú. A na rathúze ti, kterýmiž byl rathúz osa- zen, jali se také k šturmu zvoniti; a obec přiběhše, jedni počechu vrata rathúzská sekati, odlupujíce plechy, a druzí vokny a střechami tam se dobyli, a zjímavše ty některé, jimiž byl rathúz osazen, jinými osa- dili. Pak jeden chudý pacholek, vstúpiv s palicí na jednu pušku, Jaro- miřku, jenž tu před rathúzem stáše, i zvolal hlasem velikým a řka: »Sem. chudino, sem!« A tak se k němu mnozí zběhnú. A Novoměští vidúce, že odporu nemají, vyskočili na rynk a vybili rathúz; i nalezli tam stínané. I zvolali velikými a hroznými hlasy na vrahy. Pak některaký bratr nalezl hlavu kněze Janovu; i vyběhl s ní s rathúzu a vběhl s ní na hromadu hnojovní a jal se ji lidu ukazovati. A uzřevše lidé hlavu kněze Janovu, nuž v taký křik a v taký pláč a v taký hřmot a v takú žalost dali se, ješto já neviem, který by člověk uměl to právě vypra- viti. Potom také dosáhl jí některaký robenec, i běžal s ní přes ulice s ně- kterakú velmi divnú chtivostí; a potkav jeho kněz Jan, farář z Břez- nice, chtěl mu ji vzieti, a on s velikým pláčem a křikem nechtěl jí z ruky pustiti, až mu ji vždy vydřel, a vzem ji, i chodil s ní po ulicéch. Tu opět ten pláč a lámaní rukú od žen a od dětí, to řvání od mužského 39
O stětí kněze Jana, kazatele obce pražské. [Lléta téhož 1422 v pondělí po té neděli Reminiscere 19. března] v puostu sťat jest kněz Jan, mnich zákona přemonstratenského z Ze- leva, kazatel od Matky boží Sněžné, a s ním jiných 13 člověkuov v rat- húze v Starém městě u studnice. A rathúz byl dobře zavřín. Jehožto hlavu kněz Gaudencius nosil na míse, po Praze chodě, popúzeje lidu ku pomstě. A po malé chvíli, zvěděvše to Novoměští, zvonili k štur- mu u Matky boží Sněžné; a obce nětco chudé ponajprv zběhlo se, nemajíc nad sebú k zprávě znamenitějšíeho než Vítka od Červených zvonuov. I běžali do Starého města k rathúzu; a v tu chvíli konšelé, Petr Věžecký s jinými, utekli z rathúzu někudy zzadu. A tu přiběhše, nalezli Haška, z kurvy syna toho zrádného, an jezdě krotí lid a pravě, že knězi Janovi nic není, a obecní mnozí zvolali řkúce: »Nenie-liť jemu nic, kaž nám jeho ukázati!« A vidúce, an plete, i zkřikli naň druzí: »Haha, zrádný a nevěrný pane! I s jinými zlosyny zamordovali jste nám kazatele našeho milého!« Tož pak, co živo, obořili se valem do Starého města, i zastavili se v Železné ulici volajíce, aby jim kněze Jana vrátili. Ten pan Hašek z Ostrova z Moravy byl té chvíle hejtma- nem v Starém městě; i spikl se s některými Pražany staroměstskými a obeslal byl všecky panoše okolo Prahy k tomu dni. Ten pan Hašek v tom rozbroji pozastavil se byl proti Železné ulici na rynku proti No- voměstským, a srozuměv, že tu nic nezíště, nuž se pryč, a oni po něm. A on byl zastavil žoldnéřuov několiko set s samostřiely, a když se obec proti nim zbúři, ihned se rozpršichu a utíkáchu, druh druha po- rážeje. A v tom se pan Hašek ukryje v Praze, takže potom, hledajíce jeho, mnohé domy vybili sú. A na rathúze ti, kterýmiž byl rathúz osa- zen, jali se také k šturmu zvoniti; a obec přiběhše, jedni počechu vrata rathúzská sekati, odlupujíce plechy, a druzí vokny a střechami tam se dobyli, a zjímavše ty některé, jimiž byl rathúz osazen, jinými osa- dili. Pak jeden chudý pacholek, vstúpiv s palicí na jednu pušku, Jaro- miřku, jenž tu před rathúzem stáše, i zvolal hlasem velikým a řka: »Sem. chudino, sem!« A tak se k němu mnozí zběhnú. A Novoměští vidúce, že odporu nemají, vyskočili na rynk a vybili rathúz; i nalezli tam stínané. I zvolali velikými a hroznými hlasy na vrahy. Pak některaký bratr nalezl hlavu kněze Janovu; i vyběhl s ní s rathúzu a vběhl s ní na hromadu hnojovní a jal se ji lidu ukazovati. A uzřevše lidé hlavu kněze Janovu, nuž v taký křik a v taký pláč a v taký hřmot a v takú žalost dali se, ješto já neviem, který by člověk uměl to právě vypra- viti. Potom také dosáhl jí některaký robenec, i běžal s ní přes ulice s ně- kterakú velmi divnú chtivostí; a potkav jeho kněz Jan, farář z Břez- nice, chtěl mu ji vzieti, a on s velikým pláčem a křikem nechtěl jí z ruky pustiti, až mu ji vždy vydřel, a vzem ji, i chodil s ní po ulicéch. Tu opět ten pláč a lámaní rukú od žen a od dětí, to řvání od mužského 39
Strana 40
pohlaví dálo se jest, že již mnozí hořem omdlévali a bran z rukú púš- těli nevědúce, co jsú. A pochodiv s tú hlavú kněze Janovú po ulicéch, vida náramné od lidu starého i mladého i dietek kvielenie, nikdy k nim nemohl právě promluviti. Také sám pro nevinné krve vylití svého věrného bratra, jenž naň také byl velmi laskav, ledva k Matce boží Sněžné se vrátil. A zatiem lidé, vzemše tělo kněze Janovo, vložili na máry a opět s nesmírnú žalostí a pláčem a s řváním příliš žalosti- vým nesli do kláštera, v kterémž on kázal. A tak pro ukrocení lidu a pro rozjitie domuov musili sú tělo kněze Janovo v kaple zamknúti. Takž i hledají konšeluov staroměstských a domy jim vybíjejí a berú všem napořád, i podruhuom; a kteréhož konšela naleznú, toho neb jmú neb zabijí. Na Novém městě ten den dva setnú, minomajstra“) a Bohuňka krajčíře. Potom se oboří na židy a zlúpí a poberú jim všecko. A když tu neměli co bráti, oboří se na všecky koleje a vytepú je a knihy obecné všecky poberú a mistry, kteří neutekli, zjímají. Tu mistr Rokycana také utekl z Prahy. Ten den stala se jest u Praze větší škoda než tehdáž, když král Zig- mund ležal okolo Prahy, maje lidu víc než sto tisíc. Nazajtří v úterý [10. března] pochovali tělo kněze Janovo pod ka- zatedlnicí jeho, kdež kázal, s velikým křikem lidí a s horlivostí. A ihned konšely nové zdělali sobě, mezi nimiž v Starém městě Š(t)rol byl naj- znamenitější, a na Novém městě Charvát s bratrem svým. Pak v středu potom stínali lidi znamenité a velmi staré měšťany, pana Prokůpka Jidáška, konšela, Jakuba helméře, pana Jana rytíře, Mandina muže, pana Johánka od Peřestého vola, konšela, Antoniše kniehaře, konšela, velmi nábožného a šlechetného člověka od mostu, a potom rychtáře samého třetieho. Potom v neděli svolána všecka obec staroměstská; a tu se radili, co mají těm mistruom učiniti, kteréž sú u vězenie svém měli. Takž se o to smluviti dlúho neuměli, až na tom zuostali, aby je do Hradce za- vezli, aby se tam hříchuov káli. Ještě šíře se píše o témž knězi Janovi, kazatelovi obce pražské.") [Pro ukr[o]cení a stavení mnohých řečí, jenž bieše o smrti slavné paměti kněze Jana, kazatele obce pražské, já, jenž sem při tom byl na rathúze Starého města pražského a jenž sem viděl a slyšel, kterak sú se k němu měli lstivě a ochotně jeho pokrytí úhlavní nepřítelé a kte- rak jest on jim zase upřímě odpoviedal, nevěda o jich lstivém a jidáš- ském o jeho krve vylitie skonání, tímto napsániem vyznávám všem, kterak se jest dálo, a jinak nic. Najprvé, kterak v druhú neděli v puostě 6) Mik. Mincíř. Rychtář dále uváděný se jmenoval podle Tomka (IV, 239) asi Aleš. 7) Spisek kněze Viléma. 40
pohlaví dálo se jest, že již mnozí hořem omdlévali a bran z rukú púš- těli nevědúce, co jsú. A pochodiv s tú hlavú kněze Janovú po ulicéch, vida náramné od lidu starého i mladého i dietek kvielenie, nikdy k nim nemohl právě promluviti. Také sám pro nevinné krve vylití svého věrného bratra, jenž naň také byl velmi laskav, ledva k Matce boží Sněžné se vrátil. A zatiem lidé, vzemše tělo kněze Janovo, vložili na máry a opět s nesmírnú žalostí a pláčem a s řváním příliš žalosti- vým nesli do kláštera, v kterémž on kázal. A tak pro ukrocení lidu a pro rozjitie domuov musili sú tělo kněze Janovo v kaple zamknúti. Takž i hledají konšeluov staroměstských a domy jim vybíjejí a berú všem napořád, i podruhuom; a kteréhož konšela naleznú, toho neb jmú neb zabijí. Na Novém městě ten den dva setnú, minomajstra“) a Bohuňka krajčíře. Potom se oboří na židy a zlúpí a poberú jim všecko. A když tu neměli co bráti, oboří se na všecky koleje a vytepú je a knihy obecné všecky poberú a mistry, kteří neutekli, zjímají. Tu mistr Rokycana také utekl z Prahy. Ten den stala se jest u Praze větší škoda než tehdáž, když král Zig- mund ležal okolo Prahy, maje lidu víc než sto tisíc. Nazajtří v úterý [10. března] pochovali tělo kněze Janovo pod ka- zatedlnicí jeho, kdež kázal, s velikým křikem lidí a s horlivostí. A ihned konšely nové zdělali sobě, mezi nimiž v Starém městě Š(t)rol byl naj- znamenitější, a na Novém městě Charvát s bratrem svým. Pak v středu potom stínali lidi znamenité a velmi staré měšťany, pana Prokůpka Jidáška, konšela, Jakuba helméře, pana Jana rytíře, Mandina muže, pana Johánka od Peřestého vola, konšela, Antoniše kniehaře, konšela, velmi nábožného a šlechetného člověka od mostu, a potom rychtáře samého třetieho. Potom v neděli svolána všecka obec staroměstská; a tu se radili, co mají těm mistruom učiniti, kteréž sú u vězenie svém měli. Takž se o to smluviti dlúho neuměli, až na tom zuostali, aby je do Hradce za- vezli, aby se tam hříchuov káli. Ještě šíře se píše o témž knězi Janovi, kazatelovi obce pražské.") [Pro ukr[o]cení a stavení mnohých řečí, jenž bieše o smrti slavné paměti kněze Jana, kazatele obce pražské, já, jenž sem při tom byl na rathúze Starého města pražského a jenž sem viděl a slyšel, kterak sú se k němu měli lstivě a ochotně jeho pokrytí úhlavní nepřítelé a kte- rak jest on jim zase upřímě odpoviedal, nevěda o jich lstivém a jidáš- ském o jeho krve vylitie skonání, tímto napsániem vyznávám všem, kterak se jest dálo, a jinak nic. Najprvé, kterak v druhú neděli v puostě 6) Mik. Mincíř. Rychtář dále uváděný se jmenoval podle Tomka (IV, 239) asi Aleš. 7) Spisek kněze Viléma. 40
Strana 41
[8. března] po obědním kázaní přišli dva konšelé, jeden novoměstský a druhý staroměstský, hledajíce kněze Jana, aby šel na rathúz staro- městský, že ho páni o pilné věci potřebují; a nenalezše jeho doma, šli preč. Potom několik posluov přišlo, a vždy doma nebyl nalezen. Pak jako po dvú hodinú opět posel přišel; tu jest ho nalezl doma, i řekl k němu: »Kněže Jene, pániť jsú vzkázali, aby již dnes na rathúz ne- chodil, neb sú již doluov páni sešli; než v jitře po samém kázaní rač přijíti.« Tehdy jda nazajtřie po kázaní, pojem mě s sebú, i šel. A na cestě, než jsva došla k rathúzu, potkala sva dva konšely, ani poň jdú, aby pospiešil, že páni ho čekají. A když sme přišli, já chtěl před svět- nicí ostati, a jeden z těch dvú konšeluov vece: »Kněže Jene, puojmi tohoto s sebú!« A když sme vešli do světnice, všickni jsú proti němu povstali a velmi ochotně jeho přivítali. A když sedl mezi nimi v lavi- céch, tehdy Petr Věžecký vece: »Milý kněže Jene, radiž nám o vý- jezdu na pole, kam bude lépe jeti, do Moravy-li čili k bratřím tábor- ským, jenž toho velmi žádají na nás, čili Krasíkuov retovati?« Tehdy kněz Jan vece: »Zdá mi se, abyšte obeslali bratří táborskú, ať se zberú s obcí klatovskú, sušickú, domažlickú, píseckú; a my obtečeme Hrá- dek a tuť k nám věrní odsud potáhnú. A odtud pošlem jiezdné a lidu nětco pěšího, ať s táborskú obcí a s jinými Krasíkuov retují.« A Vě- žecký Petr s purgmistrem, oba smějíce se, vecešta: »Rovně si se, kněže Jene, s námi úmyslem srovnal.« Tehdy purgmistr vece poslu: »Nu, chutně jdi po hejtmana, po pana Haška, ať ihned ráčí přijíti, neboť jest toho pilné potřebíe!« A jiné posly rozeslal po purgmistra a kon- šely Nového města. A tomu poslu, kterýž šel po pana Haška, vece: »Pověz pánu, žeť jest již kněz Jan přišel, ať pospieší!« A po malé chvíli přijíde hejtman a Věžecký Petr vece: »Pane Hašku, toť se jest kněz Jan rovně s námi úmyslem srovnal o pole.« A po malé chvíli vece purgmistr staroměstský: »Již-li sú přišli ti všickni, po kteréž sme lístky rozeslali?« A posel vece, že již. A on jich kázal zavolati. A když při- jidechu, vece jim purgmistr staroměstský: »A kde Jeronym Šrol a Jíra rukavičník?« Tu počne se hněvati a káza posluom po ně jíti. I kázal jim ven vystúpiti, až by i ta dva přišla. A když vystúpichu, vece purg- mistr staroměstský: »Milý kněže Jene, tebeť sú poslušni, přičiň se k tomu, abychom je smířili, než na pole vyjedem!« Tehdy kněz Jan, vyňav deštičky, i poče mluviti a řka: »Chcete-li obec sjednati, toto máte zachovati: nebeřte domuov, vinic i jiných věcí, což jest komu veliká obec dala, a služebníkuov zkušených, Pánu Bohu i obci věr- ných, tak hanebně nelučte od sebe, a zvláště Bzdinky i jiných, neb nikoli nesjednáte, než k větším kyselostem zbúříte.« A vzhlédl na Haška, vece jemu: »Pane Hašku, kdyby ty této obci co dobrého učinil a jí věrně nětčím poslúžil, a oni tě potom nepoctivě od sebe jako ne- věrného odstrčili, bylo-liť by to líbo?« A on vece: »Né, jistě nelíbo!« A kněz Jan řekl: »Nepřejtež jiným!« 41
[8. března] po obědním kázaní přišli dva konšelé, jeden novoměstský a druhý staroměstský, hledajíce kněze Jana, aby šel na rathúz staro- městský, že ho páni o pilné věci potřebují; a nenalezše jeho doma, šli preč. Potom několik posluov přišlo, a vždy doma nebyl nalezen. Pak jako po dvú hodinú opět posel přišel; tu jest ho nalezl doma, i řekl k němu: »Kněže Jene, pániť jsú vzkázali, aby již dnes na rathúz ne- chodil, neb sú již doluov páni sešli; než v jitře po samém kázaní rač přijíti.« Tehdy jda nazajtřie po kázaní, pojem mě s sebú, i šel. A na cestě, než jsva došla k rathúzu, potkala sva dva konšely, ani poň jdú, aby pospiešil, že páni ho čekají. A když sme přišli, já chtěl před svět- nicí ostati, a jeden z těch dvú konšeluov vece: »Kněže Jene, puojmi tohoto s sebú!« A když sme vešli do světnice, všickni jsú proti němu povstali a velmi ochotně jeho přivítali. A když sedl mezi nimi v lavi- céch, tehdy Petr Věžecký vece: »Milý kněže Jene, radiž nám o vý- jezdu na pole, kam bude lépe jeti, do Moravy-li čili k bratřím tábor- ským, jenž toho velmi žádají na nás, čili Krasíkuov retovati?« Tehdy kněz Jan vece: »Zdá mi se, abyšte obeslali bratří táborskú, ať se zberú s obcí klatovskú, sušickú, domažlickú, píseckú; a my obtečeme Hrá- dek a tuť k nám věrní odsud potáhnú. A odtud pošlem jiezdné a lidu nětco pěšího, ať s táborskú obcí a s jinými Krasíkuov retují.« A Vě- žecký Petr s purgmistrem, oba smějíce se, vecešta: »Rovně si se, kněže Jene, s námi úmyslem srovnal.« Tehdy purgmistr vece poslu: »Nu, chutně jdi po hejtmana, po pana Haška, ať ihned ráčí přijíti, neboť jest toho pilné potřebíe!« A jiné posly rozeslal po purgmistra a kon- šely Nového města. A tomu poslu, kterýž šel po pana Haška, vece: »Pověz pánu, žeť jest již kněz Jan přišel, ať pospieší!« A po malé chvíli přijíde hejtman a Věžecký Petr vece: »Pane Hašku, toť se jest kněz Jan rovně s námi úmyslem srovnal o pole.« A po malé chvíli vece purgmistr staroměstský: »Již-li sú přišli ti všickni, po kteréž sme lístky rozeslali?« A posel vece, že již. A on jich kázal zavolati. A když při- jidechu, vece jim purgmistr staroměstský: »A kde Jeronym Šrol a Jíra rukavičník?« Tu počne se hněvati a káza posluom po ně jíti. I kázal jim ven vystúpiti, až by i ta dva přišla. A když vystúpichu, vece purg- mistr staroměstský: »Milý kněže Jene, tebeť sú poslušni, přičiň se k tomu, abychom je smířili, než na pole vyjedem!« Tehdy kněz Jan, vyňav deštičky, i poče mluviti a řka: »Chcete-li obec sjednati, toto máte zachovati: nebeřte domuov, vinic i jiných věcí, což jest komu veliká obec dala, a služebníkuov zkušených, Pánu Bohu i obci věr- ných, tak hanebně nelučte od sebe, a zvláště Bzdinky i jiných, neb nikoli nesjednáte, než k větším kyselostem zbúříte.« A vzhlédl na Haška, vece jemu: »Pane Hašku, kdyby ty této obci co dobrého učinil a jí věrně nětčím poslúžil, a oni tě potom nepoctivě od sebe jako ne- věrného odstrčili, bylo-liť by to líbo?« A on vece: »Né, jistě nelíbo!« A kněz Jan řekl: »Nepřejtež jiným!« 41
Strana 42
Tehdy purgmistr staroměstský poče mluviti řka: »Nechmež toho, kněže Jene! Staneť se podlé raddy tvé.« A když to pověděl, kázal po- zvoniti; a posel vkroči do světnice a purgmistr vece jemu: »Milý, již-li sú ti všickni s lístky?« A on řekl: »Ještě není Jeronyma Šrole a Jíry rukavičníka.« I káza poslu, aby jim kázal vjíti, kteříž jsu přišli. A když přijidechu, pan Hašek vstav, jíde ven. I vece k nim purg- mistr staroměstský: »Nuže, pro milý Buoh, pusťtež všecky kyselosti z srdcí, abychme vás mohli smířiti, a zvláště kteří ste byli ondy zjí- máni.« Petřík Rezek vece: »Páni, já proč sem ondy u vězení byl, ještěť to pravím, a dá-liť mi to Pán Buoh, chciť na tom umřieti, žeť s těmi zrádnými pány a s jinými protivníky nechci se zapisovati, dokavadž neuzřím, ani skutečně plní zákon boží.« I jediné tu řeč dokona, velmi po malé chvíli rychtář s bířici, vskočiv do světnice, s křikem vece: »Stuojte, zjímáni jste!« I poče biřické pacholky palcátem bíti, aby je chutně svlačili a vázali. I přistúpivše dva, zdvižechu kněze Jana; a on, kynuv rukú, i vece: »Ponechtež mne, jižť vám dobře rozuomiem!« A když jej pustichu, šed ke dveřuom, jimiž vstupují do světnice, v kte- réžto obec bývá, i kleče u lavice, sepnuv ruce; a tu dobrú chvíli po- klečev, vstav jíde mezi ně do lavic i poče s nimi nětco šeptati. A purg- mistr staroměstský vece: »Jižť, kněže Jene, jinak býti nelze!« Tehda kněz Jan vece: »Pro Buoh, rozmyslte se o to! Nicť by o mú smrt ne- bylo, ale sámť neumru. Vizte, coť z toho přijde! Jáť bych byl dávno netbal, coť by tu duši ze mne vypudilo, né jakéť sem měl bydlo mezi vámi.« A pověděv to, i vece: »Prosímť vás, odpusťte mi k knězi jíti!« I přišed ke mně za stuol ke dveřuom, Pánu Bohu se vinen dal přede mnú z hříchuov. A to mi řekl: »Muoj milý bratře, jižť já odtudto nikoli nevyjdu; než mám za to, žeť tobě nic neučiní. Milý bratře, pomuož-liť Pán Buoh, prosiž tam kněží, ať s obcí, s nebožátky chudými, až do té krve vylití věrně pracují a zraditi jí nedadie.« A o kniehách učiniv roz- kázanie, dav mi ruku, vece: »Nuž, milý bratře, Buoh tě žehnaj! A pro- sím tebe tím snažnějí, popros Pána Boha za mne!« A šed ode mne, sčiniv ruce a sklopiv hlavu, poče po světnici choditi. A biřicové jiné v ty časy vázáchu; a Petřík Rezek vece uzřev, an kněz Jan chodí, a vida, ani ho ani drží, ani svlačí, domnievaje se, by mu nic nechtěli učiniti, i vece: »Milý kněže Jene! Přimluv se, ať z toho horšieho nětco nevynde!« A on vece: »Toť se přimlúvám, milý bratře! Buď vám žel hříchuov! Zemrúce i puojdem spolu ku Pánu Bohu.« A kynuv rukú, i vece: »Mníš ty, bych já odsud vyšel? Nevyndeť již Jan odsud!« I poče opět choditi, jako by nětco myslil, po světnici chodě. A jiní bratří, kteří sú s ním stínáni, každý přišed ke mně. Pánu Bohu se vinen dal z hřiechuov. A tu sem jich tázal každého zvláště řka: »Milí bratří, jižť vám o životy jde! Jakož sú se mnozí o vás domnievali, že byšte nětco pochybovali o těle a o krvi Pána Ježíše Krista?« A oni mi od- pověděli řkúce: »Nic, milý bratře! A my dnes přijímali tělo a krev 42
Tehdy purgmistr staroměstský poče mluviti řka: »Nechmež toho, kněže Jene! Staneť se podlé raddy tvé.« A když to pověděl, kázal po- zvoniti; a posel vkroči do světnice a purgmistr vece jemu: »Milý, již-li sú ti všickni s lístky?« A on řekl: »Ještě není Jeronyma Šrole a Jíry rukavičníka.« I káza poslu, aby jim kázal vjíti, kteříž jsu přišli. A když přijidechu, pan Hašek vstav, jíde ven. I vece k nim purg- mistr staroměstský: »Nuže, pro milý Buoh, pusťtež všecky kyselosti z srdcí, abychme vás mohli smířiti, a zvláště kteří ste byli ondy zjí- máni.« Petřík Rezek vece: »Páni, já proč sem ondy u vězení byl, ještěť to pravím, a dá-liť mi to Pán Buoh, chciť na tom umřieti, žeť s těmi zrádnými pány a s jinými protivníky nechci se zapisovati, dokavadž neuzřím, ani skutečně plní zákon boží.« I jediné tu řeč dokona, velmi po malé chvíli rychtář s bířici, vskočiv do světnice, s křikem vece: »Stuojte, zjímáni jste!« I poče biřické pacholky palcátem bíti, aby je chutně svlačili a vázali. I přistúpivše dva, zdvižechu kněze Jana; a on, kynuv rukú, i vece: »Ponechtež mne, jižť vám dobře rozuomiem!« A když jej pustichu, šed ke dveřuom, jimiž vstupují do světnice, v kte- réžto obec bývá, i kleče u lavice, sepnuv ruce; a tu dobrú chvíli po- klečev, vstav jíde mezi ně do lavic i poče s nimi nětco šeptati. A purg- mistr staroměstský vece: »Jižť, kněže Jene, jinak býti nelze!« Tehda kněz Jan vece: »Pro Buoh, rozmyslte se o to! Nicť by o mú smrt ne- bylo, ale sámť neumru. Vizte, coť z toho přijde! Jáť bych byl dávno netbal, coť by tu duši ze mne vypudilo, né jakéť sem měl bydlo mezi vámi.« A pověděv to, i vece: »Prosímť vás, odpusťte mi k knězi jíti!« I přišed ke mně za stuol ke dveřuom, Pánu Bohu se vinen dal přede mnú z hříchuov. A to mi řekl: »Muoj milý bratře, jižť já odtudto nikoli nevyjdu; než mám za to, žeť tobě nic neučiní. Milý bratře, pomuož-liť Pán Buoh, prosiž tam kněží, ať s obcí, s nebožátky chudými, až do té krve vylití věrně pracují a zraditi jí nedadie.« A o kniehách učiniv roz- kázanie, dav mi ruku, vece: »Nuž, milý bratře, Buoh tě žehnaj! A pro- sím tebe tím snažnějí, popros Pána Boha za mne!« A šed ode mne, sčiniv ruce a sklopiv hlavu, poče po světnici choditi. A biřicové jiné v ty časy vázáchu; a Petřík Rezek vece uzřev, an kněz Jan chodí, a vida, ani ho ani drží, ani svlačí, domnievaje se, by mu nic nechtěli učiniti, i vece: »Milý kněže Jene! Přimluv se, ať z toho horšieho nětco nevynde!« A on vece: »Toť se přimlúvám, milý bratře! Buď vám žel hříchuov! Zemrúce i puojdem spolu ku Pánu Bohu.« A kynuv rukú, i vece: »Mníš ty, bych já odsud vyšel? Nevyndeť již Jan odsud!« I poče opět choditi, jako by nětco myslil, po světnici chodě. A jiní bratří, kteří sú s ním stínáni, každý přišed ke mně. Pánu Bohu se vinen dal z hřiechuov. A tu sem jich tázal každého zvláště řka: »Milí bratří, jižť vám o životy jde! Jakož sú se mnozí o vás domnievali, že byšte nětco pochybovali o těle a o krvi Pána Ježíše Krista?« A oni mi od- pověděli řkúce: »Nic, milý bratře! A my dnes přijímali tělo a krev 42
Strana 43
svého milého Pána Ježíše Krista, a tím bóhdá veselejí zemřem.« A když je připravichu k své vuoli, i řekli sú: »Podiž s nimi, kněže Jene!« A on ihned neřekl slova i jíde před nimi napřed z světnice; sepnuv ruce, i řekl: »Otče nebeský, děkujiť, žes mi dal od svých trpěti.« Pak dále praví, ktož sú tu byli, kterak se pokorně měl a beze všeho strachu pod meč hlavy naklonil. A kat nám pravil, že klekl, a sepnuv ruce; a kat jemu řekl: »Milý kněže Jene, dáš ruce, ať svíži, nebť bych tak nemohl nic učiniti.« A tak, svázav jemu ruce opak, i sťal mu hlavu i jeho bratřím, a to léta od narození Syna božího tisícieho čtyřstého dvamezcítmého v pondělí den svatých Strachoty a Crhy [9. března] v hodinu... Žaloba kněze Viléma po stětí kněze Jana na mistry i na ty, jichžto sú se přídrželi etc. [Před Bohem milým i před vámi vyznávám i osvědčuji, že těmito žalobami kněze Jakubas) betlemského i spomocníky jeho nemíním k bezživotí anebo k ujmě kterého úda na jich těle přivésti, ale míním jich zlosti před očima položiti, zdali by, poznajíce své zlé, kteréž spá- chali, byli hnuti k pravému pokánie před Bohem i před věrnú obcí, jakožto všickni toho máme žádati. Tyto jsú viny Jakúbkovy, Příbramovy, Englišovy, Martinovy Voly- ni, Křišťanovy, Prokopa Plzeňského, Martina pražského,9) Kardinálovy, Rokycanovy a jiných všech jich pomocníkuov, kněží i žákuov: Najprvé, že přes tento celý rok trápili sú věrné panny, vdovy i manželky, kněží věrné i sausedy sužujíce, hanějíce a lživě pikhartu- jíce, až sú druhé věrné bratry zpikhartovavše, i k smrti přivedli. Item, když kolivěk byli sú dobří a věrní zprávce a úředníci a súdce a hajtmanové ustaveni, tehda Jakúbek, kněz betlemský, i s jinými spáti nemohli, sem i tam běhajíce, radíce se, kterak by je s úřadu strčili, a zstrčíce věrné, i nešlechetné zrádce zákona božieho i věr- ných vsazovali. A to sú dlúho tak vedli, až sú věrným bratruom z světa pomohli; a Buoh ví, co sú učiniti mínili nebo co ještě míní. Item řekl s jinými u veliké obci — a to v kniehy kázal sepsati — ktož by kolivěk kněží táborskú zastával, aby bylo jemu k statku i k hrdlu hledíno; a tak odsúzenie nad mnohými věrnými učinil. Item proti dobrým súdcém a zprávouom města popudil nešlechet- ných zrádcí zákona božieho i nevěrných lidí. A na tom dosti neměl, i jal se s procesí mocně rathúzu a pečeti dobývati. Item z dřieve psanými pomocníky skoval list10) lživý, falešný a 8) Jakoubek ze Stříbra. 9) M. Martin Kunšův z Prahy. 10) Míní se zápis velké obce pražské z 21. července 1421 (vyd. Palacký, Archiv čes. I, 204—6). 43
svého milého Pána Ježíše Krista, a tím bóhdá veselejí zemřem.« A když je připravichu k své vuoli, i řekli sú: »Podiž s nimi, kněže Jene!« A on ihned neřekl slova i jíde před nimi napřed z světnice; sepnuv ruce, i řekl: »Otče nebeský, děkujiť, žes mi dal od svých trpěti.« Pak dále praví, ktož sú tu byli, kterak se pokorně měl a beze všeho strachu pod meč hlavy naklonil. A kat nám pravil, že klekl, a sepnuv ruce; a kat jemu řekl: »Milý kněže Jene, dáš ruce, ať svíži, nebť bych tak nemohl nic učiniti.« A tak, svázav jemu ruce opak, i sťal mu hlavu i jeho bratřím, a to léta od narození Syna božího tisícieho čtyřstého dvamezcítmého v pondělí den svatých Strachoty a Crhy [9. března] v hodinu... Žaloba kněze Viléma po stětí kněze Jana na mistry i na ty, jichžto sú se přídrželi etc. [Před Bohem milým i před vámi vyznávám i osvědčuji, že těmito žalobami kněze Jakubas) betlemského i spomocníky jeho nemíním k bezživotí anebo k ujmě kterého úda na jich těle přivésti, ale míním jich zlosti před očima položiti, zdali by, poznajíce své zlé, kteréž spá- chali, byli hnuti k pravému pokánie před Bohem i před věrnú obcí, jakožto všickni toho máme žádati. Tyto jsú viny Jakúbkovy, Příbramovy, Englišovy, Martinovy Voly- ni, Křišťanovy, Prokopa Plzeňského, Martina pražského,9) Kardinálovy, Rokycanovy a jiných všech jich pomocníkuov, kněží i žákuov: Najprvé, že přes tento celý rok trápili sú věrné panny, vdovy i manželky, kněží věrné i sausedy sužujíce, hanějíce a lživě pikhartu- jíce, až sú druhé věrné bratry zpikhartovavše, i k smrti přivedli. Item, když kolivěk byli sú dobří a věrní zprávce a úředníci a súdce a hajtmanové ustaveni, tehda Jakúbek, kněz betlemský, i s jinými spáti nemohli, sem i tam běhajíce, radíce se, kterak by je s úřadu strčili, a zstrčíce věrné, i nešlechetné zrádce zákona božieho i věr- ných vsazovali. A to sú dlúho tak vedli, až sú věrným bratruom z světa pomohli; a Buoh ví, co sú učiniti mínili nebo co ještě míní. Item řekl s jinými u veliké obci — a to v kniehy kázal sepsati — ktož by kolivěk kněží táborskú zastával, aby bylo jemu k statku i k hrdlu hledíno; a tak odsúzenie nad mnohými věrnými učinil. Item proti dobrým súdcém a zprávouom města popudil nešlechet- ných zrádcí zákona božieho i nevěrných lidí. A na tom dosti neměl, i jal se s procesí mocně rathúzu a pečeti dobývati. Item z dřieve psanými pomocníky skoval list10) lživý, falešný a 8) Jakoubek ze Stříbra. 9) M. Martin Kunšův z Prahy. 10) Míní se zápis velké obce pražské z 21. července 1421 (vyd. Palacký, Archiv čes. I, 204—6). 43
Strana 44
lstivý na potupu zákona božieho i věrných; a ten list chválil jest a velebil v svých kázanie[ch] i s svými kazateli; tvrdil a řekl jest i s ji- nými, že, ktož by kolvěk proti tomu listu mluvil, »my chcem jeho hájiti, neb jest z zákona božieho ten list potvrzený.« A když se jest svaté paměti kněz Jan a kněz Prokop táborský1) tomu listu zprotivili, řkúce: »Ten list jest lstivý v mnohých artikuléch a škodlivý zákonu božiemu i věrných« a že má opraven býti, tehda oni s Příbramem a s jinými tomu se smáli a polepšiti nechtěli, až sú meč krvavý tím lis- tem na hrdlo věrných přivedli. Item v sobotu před jich stětím žalovali před těmi zrádnými konšely na rathúze na kněží Nového města řka, že činí rozdíl v lidu a k búřém káží. A to řekl těm krvavým súdciem: »Ó, jste přieliš vlažní a netbán- liví! Přičiňte pilnost, abyšte to sstavili!« A tudy jich popudil na ne- vinné. Item řekl knězi Janovi svaté paměti: »Ty si vinen všemi těmi bú- řemi a tímto vším krve prolitím a zavedl si zemi českú a moravskú.« Item budte všickni kněží svoláni, kteříž se kněze Jakúbka betlem- ského přídrží, a buďte otázáni, co oni o smrti těchto bratří smyslé. Item buďte otázáni, proč o smrti těchto bratruov mlčí a proč jich nevinné smrti nepotvrzují věrných křesťanuov k stálosti a k opatrnosti, aby se opatrovali, vidúce tyto zrady, čili sú o jich smrti vinni? A bud jim před oči předloženo, kterak sú chvíli usta otevřeli, když sú nevěr- ného zrádci Sádlo sťali aneb když sú nevěrné zrádce na rathúz vsázeli. Item spravedlnost boží žádá, aby ten saud kněze Jakúbka betlem- ského i na jeho spomocníky spadl, kterýž on s svými pomocníky na věrné vydal, aby nižádný kněz ve zlém domnění a kněz krvavý neměl svobody v slúženie ani v kázanie, leč by prvé před obcí se vyčistil a zjevné pokánie činil. A žeť on s svými pomocníky jest kněz v zlém domnění a krvavý, protož aby neslúžil ani kázal i s jinými svými, leč se z toho vyvede a zjevné pokánie učiní. Tíži vás, milá obci, kněz Jan svaté paměti a ti bratří, kteříž s ním stínáni, byli-li sú Pánu Bohu a vám věrní a pomocní ve všech pravdách poznalých od počátku až do smrti? Potom na veliku noc [12. dubna] Pražané dobyli Žlutic města, ale neosadili jeho. Téhož léta hrad Křivoklát, řečený Hrádek, vyhořal jest od marštale; kdežto dsky zemské byly prvé chovány s korunú i s jinými klénoty, a odtud sú do Plzně neseny; ale již na Karlštejně je chovají i všecka jiná práva zemská i královská vši země české i s korunú. Téhož léta etc. 1422 přijel kněz Zigmund,2) kníže litevské, do Prahy 1) Prokop Holý. 2) Zikmund Korybutovič přijel do Prahy v neděli 17. května 1422. 44
lstivý na potupu zákona božieho i věrných; a ten list chválil jest a velebil v svých kázanie[ch] i s svými kazateli; tvrdil a řekl jest i s ji- nými, že, ktož by kolvěk proti tomu listu mluvil, »my chcem jeho hájiti, neb jest z zákona božieho ten list potvrzený.« A když se jest svaté paměti kněz Jan a kněz Prokop táborský1) tomu listu zprotivili, řkúce: »Ten list jest lstivý v mnohých artikuléch a škodlivý zákonu božiemu i věrných« a že má opraven býti, tehda oni s Příbramem a s jinými tomu se smáli a polepšiti nechtěli, až sú meč krvavý tím lis- tem na hrdlo věrných přivedli. Item v sobotu před jich stětím žalovali před těmi zrádnými konšely na rathúze na kněží Nového města řka, že činí rozdíl v lidu a k búřém káží. A to řekl těm krvavým súdciem: »Ó, jste přieliš vlažní a netbán- liví! Přičiňte pilnost, abyšte to sstavili!« A tudy jich popudil na ne- vinné. Item řekl knězi Janovi svaté paměti: »Ty si vinen všemi těmi bú- řemi a tímto vším krve prolitím a zavedl si zemi českú a moravskú.« Item budte všickni kněží svoláni, kteříž se kněze Jakúbka betlem- ského přídrží, a buďte otázáni, co oni o smrti těchto bratří smyslé. Item buďte otázáni, proč o smrti těchto bratruov mlčí a proč jich nevinné smrti nepotvrzují věrných křesťanuov k stálosti a k opatrnosti, aby se opatrovali, vidúce tyto zrady, čili sú o jich smrti vinni? A bud jim před oči předloženo, kterak sú chvíli usta otevřeli, když sú nevěr- ného zrádci Sádlo sťali aneb když sú nevěrné zrádce na rathúz vsázeli. Item spravedlnost boží žádá, aby ten saud kněze Jakúbka betlem- ského i na jeho spomocníky spadl, kterýž on s svými pomocníky na věrné vydal, aby nižádný kněz ve zlém domnění a kněz krvavý neměl svobody v slúženie ani v kázanie, leč by prvé před obcí se vyčistil a zjevné pokánie činil. A žeť on s svými pomocníky jest kněz v zlém domnění a krvavý, protož aby neslúžil ani kázal i s jinými svými, leč se z toho vyvede a zjevné pokánie učiní. Tíži vás, milá obci, kněz Jan svaté paměti a ti bratří, kteříž s ním stínáni, byli-li sú Pánu Bohu a vám věrní a pomocní ve všech pravdách poznalých od počátku až do smrti? Potom na veliku noc [12. dubna] Pražané dobyli Žlutic města, ale neosadili jeho. Téhož léta hrad Křivoklát, řečený Hrádek, vyhořal jest od marštale; kdežto dsky zemské byly prvé chovány s korunú i s jinými klénoty, a odtud sú do Plzně neseny; ale již na Karlštejně je chovají i všecka jiná práva zemská i královská vši země české i s korunú. Téhož léta etc. 1422 přijel kněz Zigmund,2) kníže litevské, do Prahy 1) Prokop Holý. 2) Zikmund Korybutovič přijel do Prahy v neděli 17. května 1422. 44
Strana 45
Pražanuom ku pomoci s mnohými Poláky, blíz k pěti tisícuom. Toho nerad viděl Š(t)rol s jinými, kteříž té chvíle u Praze vládli, bojíce se, aby jich s úřadu a s panství nezsázeli; jakož se i stalo. Neb ten kněz Zigmund první nedělí po svém příjezdu, porozuoměv nějaké neochot- nosti od staroměstských konšel i kněží, po obědě jel na Nové město; a tu k němu obec se zběhla veliká, a ujemše pod ním kuoň za uzdu, vedli jej slavně do Starého města na rathúz. Vidúce to konšelé, že se velmi obec búří, ihned knížeti klíče a pečet položili, aby konšely nové zdělal, jakž se jest i stalo: nazajtří sejde se všecka obec na rathúz a tu nové konšely zdělá; a ti slíbí jemu věrnost a pošlí po mistry do Hrad- ce, aby se všickni zase vrátili. A tu Š«t)rolovo a Charvátovo panovánie konec vzalo. Obležení Karlštajnu. Léta téhož 1422 hrad Karlštajn obležen od Čechuov a od Táboruov; a dobývali sú pilně, a pro to su nedobyli. A byli sú v obležení na hradě pět rytieřuov Čechuov a k tomu jiných drahně zemanuov a pa- noší. Item z prakuov kamenuov uvrhli devět set a 32 kameny; item súdkuov s hovny, ješto z Prahy hovna vozili s mrchami, též v súdkách z praku uvrhli sú na Karlštajn v počtu osm set a třidceti a jeden súd- kuov; item s hnojem dvamezcítma. Item z Pražky sedmkrát každý den vystřelili, a pro to nic uškoditi nemohli, item z Jaromiřky sedmkrát každý den, z Rychlice třidcetikrát každý den, a pro to nic škodlivé škody neučinili. Téhož léta Žižka dobyl hradu Krasíkova a velikého zhúbci, pana Bohuslava Švamberka, jal a na Přiebenice dal u vězenie jeho. A on vida, že král netbá jeho z toho vězenie vypraviti, i přistúpil k straně táborské; i byl s nimi věrně a právě až do smrti. Táboři chtěli mieti Prahu. Téhož léta den sv. Michala [29. září], když kněz Zigmund s Pražany u Karlštajna ležal, táborští hejtmané Jan Bzdinka, pan Bohuslav z Švam- berka pokusili sú se o Staré město, a to tímto obyčejem: Když se tajně sebravše, táhli ku Praze, nezvěděli toho u Praze, jeliž byli v Krči, puol míle od Prahy. Ale Staroměští s Poláky a s panem Vilémem Kostkú vyjeli proti nim, tížíce jich, co by chtěli u Praze. Ale oni pravili, že sú obesláni, a nechtěli se zastaviti, než táhli předce s vozy. A když přijeli, položili se v Novém městě i s vozy. Tu jim Staroměští poslali potřebu i obuv. A nazajtří přišli starší na rathúz do Starého města prosíce, aby jim byla obec veliká svolána; a konšelé řekli jim: »Co vám potřebí jest obce? Povězte nám, ať my to na ně zneseme!« Odpověděli jim: »Nesvoláte-li nám jí, ale myť ji svoláme!« A s tím šli s rathúzu na Nové město, a vzemše tělo boží a bran, i šli do Starého města a prošli 45
Pražanuom ku pomoci s mnohými Poláky, blíz k pěti tisícuom. Toho nerad viděl Š(t)rol s jinými, kteříž té chvíle u Praze vládli, bojíce se, aby jich s úřadu a s panství nezsázeli; jakož se i stalo. Neb ten kněz Zigmund první nedělí po svém příjezdu, porozuoměv nějaké neochot- nosti od staroměstských konšel i kněží, po obědě jel na Nové město; a tu k němu obec se zběhla veliká, a ujemše pod ním kuoň za uzdu, vedli jej slavně do Starého města na rathúz. Vidúce to konšelé, že se velmi obec búří, ihned knížeti klíče a pečet položili, aby konšely nové zdělal, jakž se jest i stalo: nazajtří sejde se všecka obec na rathúz a tu nové konšely zdělá; a ti slíbí jemu věrnost a pošlí po mistry do Hrad- ce, aby se všickni zase vrátili. A tu Š«t)rolovo a Charvátovo panovánie konec vzalo. Obležení Karlštajnu. Léta téhož 1422 hrad Karlštajn obležen od Čechuov a od Táboruov; a dobývali sú pilně, a pro to su nedobyli. A byli sú v obležení na hradě pět rytieřuov Čechuov a k tomu jiných drahně zemanuov a pa- noší. Item z prakuov kamenuov uvrhli devět set a 32 kameny; item súdkuov s hovny, ješto z Prahy hovna vozili s mrchami, též v súdkách z praku uvrhli sú na Karlštajn v počtu osm set a třidceti a jeden súd- kuov; item s hnojem dvamezcítma. Item z Pražky sedmkrát každý den vystřelili, a pro to nic uškoditi nemohli, item z Jaromiřky sedmkrát každý den, z Rychlice třidcetikrát každý den, a pro to nic škodlivé škody neučinili. Téhož léta Žižka dobyl hradu Krasíkova a velikého zhúbci, pana Bohuslava Švamberka, jal a na Přiebenice dal u vězenie jeho. A on vida, že král netbá jeho z toho vězenie vypraviti, i přistúpil k straně táborské; i byl s nimi věrně a právě až do smrti. Táboři chtěli mieti Prahu. Téhož léta den sv. Michala [29. září], když kněz Zigmund s Pražany u Karlštajna ležal, táborští hejtmané Jan Bzdinka, pan Bohuslav z Švam- berka pokusili sú se o Staré město, a to tímto obyčejem: Když se tajně sebravše, táhli ku Praze, nezvěděli toho u Praze, jeliž byli v Krči, puol míle od Prahy. Ale Staroměští s Poláky a s panem Vilémem Kostkú vyjeli proti nim, tížíce jich, co by chtěli u Praze. Ale oni pravili, že sú obesláni, a nechtěli se zastaviti, než táhli předce s vozy. A když přijeli, položili se v Novém městě i s vozy. Tu jim Staroměští poslali potřebu i obuv. A nazajtří přišli starší na rathúz do Starého města prosíce, aby jim byla obec veliká svolána; a konšelé řekli jim: »Co vám potřebí jest obce? Povězte nám, ať my to na ně zneseme!« Odpověděli jim: »Nesvoláte-li nám jí, ale myť ji svoláme!« A s tím šli s rathúzu na Nové město, a vzemše tělo boží a bran, i šli do Starého města a prošli 45
Strana 46
vešken rynk; a nižádný se k nim nepřimiesil, až prošli skrze Dlúhú střídu. I šli po Příkopě až k Matce boží Sněžné; a odtud, nabravše tarasuov, i šli opět do Starého města. Mezi tiem Staroměští také se pod svú korúhev sebrali, i táhli proti nim. A Táborští již byli několiko do- muov osadili v Kunšově ulici u Šerméřuov, však je Staroměští vytiskli a vyhnali z svého města na Nové město na Koňský trh. Pak pan Vilém Kostka, že byl laskav na pana Bohuslava, jezdie tak mezi nimi, až učiní mezi nimi příměří, dokudž slunce ten den za horu nezajde. A tak Táboři muslechu ten večier z města vyjíti s velikú hanbú a s škodú. Nazajtří to uslyšev kněz Zigmund, který s jinými Pražany polními u Karlštejna neb před Karlštajnem ležal, ihned odtrhl od hradu do Prahy beze všeho příměří, a tudy jest Karlštejn hrad retován, že doby nebyl. Pražští pak drahně těch Táboruov zjímali, kteříž byli do města upadli. A tu Táboři počali s Pražany zacházeti; a tak se sami v sobě rozdělili a roztrhli, až i zhynuli. Brzo potom konšelé v jeden svátek kázali se vší obci sjíti. A když bylo po obědě, obec sešla se na rynk, kázáchu konšelé bířici volati, aby všichni šli na rathúz. Obec skřiče velikými hlasy: »Nechceme!«, a v tom někteří, běževše k šatlavě, i vytepú šatlavu a vězně táborské vypustí i ty, kteříž byli s Křivoklátu. Uslyšev tu búři kníže Zigmund, káza svým rychle hotovu býti na koních, i vyjede na rynk a poče se ptáti, kteří sú to, ješto jsú šatlavu vybili. Takž počechu je jímati a v šatlavu vsázeti. A když již bylo k víčeru, káza kněz Zigmund konše- luom po kata poslati; i káže je po jednom z šatlavy voditi. A když jich již pět sťato bylo, a pan Vilém Kostka, s svú čeledí jeda preč, vece: »Nakatujž se s nimi, dokud chceš!« A ihned přesta toho stínanie. Téhož léta etc. 1422 konferštové a markrabie míšeňský, vtrhše do země, oblehli Žatec a tu sú leželi chvíli; a tak, lapajíce holuby a vlaš- tovice, i vázali k nim sirné svíčky, a chtíc město zapáliti. A na sv. Je- ronyma [30. září] porazili jim vartu Čechové; i odtrhnú preč s hanbú velikú. [Lléta božieho 1423 v úterý před svatým Jiřím [20. dubna] stalo se pobití u Hořic v Hradečtě, kdežto Žižka pana Čeňka vojensky pobil i s jeho lidem a porazil, vozy a pušky jemu pobral; a sám pan Čeněk s pole utekl s málem lidu svého. Téhož léta před svatým Petrem ten úterý [27. července] krúpy ve- liké spadly sú, když Švamberk s svými okolo Prahy jel od hradu Pan- ny za Litoměřici, neb bratr Žižka ty chvíle tam ležal. A pan Diviš“) vládl Hradcem a osadil jej bratrem svým, panem Jetřichem. I dadí bratru Žižkovi věděti; a on přijede k Hradci a obec jeho na město pustí, i sženú pana Jetřicha, Divišova bratra, s Hradce, a hned hrad boří. A pan Diviš, puojma Pražany a chtě se pomstiti nad Hradeckými, 3) Diviš Bořek z Miletínka. 46
vešken rynk; a nižádný se k nim nepřimiesil, až prošli skrze Dlúhú střídu. I šli po Příkopě až k Matce boží Sněžné; a odtud, nabravše tarasuov, i šli opět do Starého města. Mezi tiem Staroměští také se pod svú korúhev sebrali, i táhli proti nim. A Táborští již byli několiko do- muov osadili v Kunšově ulici u Šerméřuov, však je Staroměští vytiskli a vyhnali z svého města na Nové město na Koňský trh. Pak pan Vilém Kostka, že byl laskav na pana Bohuslava, jezdie tak mezi nimi, až učiní mezi nimi příměří, dokudž slunce ten den za horu nezajde. A tak Táboři muslechu ten večier z města vyjíti s velikú hanbú a s škodú. Nazajtří to uslyšev kněz Zigmund, který s jinými Pražany polními u Karlštejna neb před Karlštajnem ležal, ihned odtrhl od hradu do Prahy beze všeho příměří, a tudy jest Karlštejn hrad retován, že doby nebyl. Pražští pak drahně těch Táboruov zjímali, kteříž byli do města upadli. A tu Táboři počali s Pražany zacházeti; a tak se sami v sobě rozdělili a roztrhli, až i zhynuli. Brzo potom konšelé v jeden svátek kázali se vší obci sjíti. A když bylo po obědě, obec sešla se na rynk, kázáchu konšelé bířici volati, aby všichni šli na rathúz. Obec skřiče velikými hlasy: »Nechceme!«, a v tom někteří, běževše k šatlavě, i vytepú šatlavu a vězně táborské vypustí i ty, kteříž byli s Křivoklátu. Uslyšev tu búři kníže Zigmund, káza svým rychle hotovu býti na koních, i vyjede na rynk a poče se ptáti, kteří sú to, ješto jsú šatlavu vybili. Takž počechu je jímati a v šatlavu vsázeti. A když již bylo k víčeru, káza kněz Zigmund konše- luom po kata poslati; i káže je po jednom z šatlavy voditi. A když jich již pět sťato bylo, a pan Vilém Kostka, s svú čeledí jeda preč, vece: »Nakatujž se s nimi, dokud chceš!« A ihned přesta toho stínanie. Téhož léta etc. 1422 konferštové a markrabie míšeňský, vtrhše do země, oblehli Žatec a tu sú leželi chvíli; a tak, lapajíce holuby a vlaš- tovice, i vázali k nim sirné svíčky, a chtíc město zapáliti. A na sv. Je- ronyma [30. září] porazili jim vartu Čechové; i odtrhnú preč s hanbú velikú. [Lléta božieho 1423 v úterý před svatým Jiřím [20. dubna] stalo se pobití u Hořic v Hradečtě, kdežto Žižka pana Čeňka vojensky pobil i s jeho lidem a porazil, vozy a pušky jemu pobral; a sám pan Čeněk s pole utekl s málem lidu svého. Téhož léta před svatým Petrem ten úterý [27. července] krúpy ve- liké spadly sú, když Švamberk s svými okolo Prahy jel od hradu Pan- ny za Litoměřici, neb bratr Žižka ty chvíle tam ležal. A pan Diviš“) vládl Hradcem a osadil jej bratrem svým, panem Jetřichem. I dadí bratru Žižkovi věděti; a on přijede k Hradci a obec jeho na město pustí, i sženú pana Jetřicha, Divišova bratra, s Hradce, a hned hrad boří. A pan Diviš, puojma Pražany a chtě se pomstiti nad Hradeckými, 3) Diviš Bořek z Miletínka. 46
Strana 47
i přitáhne s Pražany k Hradci; i vytáhl bratr Žižka s města a vytrhl proti nim k Strauchovu dvoru. A tu stane se boj mezi stranami a Pra- žané utekú a poraženi ot Žižky na tom poli; a tu ztepú lidu drahně a jmú jich na dvě stě. A toho kněze, ješto archu nesl s tělem božím s strany pražské, Žižka zabil palcátem. A pan Diviš s svými i jede na Huoru. A to se stalo v středu před svatým Vavřincem [4. srpna). A po- tom Žižka jel na Čáslav a tu byl obležen, ale nedobyt. Také toho léta Matěj Lupák, hajtman táborský, s dobrovolnými táhl na pomoc bratru Žižkovi do Čáslavě. I vytáhli proti nim z Kolína i ude- řili na ně u Týnce nad přívozem; a tu zabili Matěje Lupáka a mnoho jich zjímali na Kolín. A pak bratr Žižka táhl do Moravy mimo Jiehlavu; a Jiehlavěné vytáhnú proti nim polem, a tu naši, bratrovi Žižkovi, velnú v ně; a oni se k městu obrátí, i tepú je až do přiekopuov. Téhož léta v pátek po svatém Bartoloměji [27. srpna] pan Jan Měs- tecký a pan Puota Častolovský vskočili v předměstí před Hradcem a vypálili Křižovničí ulici, a k svaté Anně do kostela vskočivše, i zabili kněze Jana a tělo boží ztlačili. [LJéta božieho 1424 na Boží křtění [6. ledna] bratr Žižka porazil pana Opočenského, pana Puotu Červenohorského a pana Arnošta z Černčic u Skalice za Jaromiří. Item téhož léta bratr Žižka táhl s lidem k Hosti- nému i šturmovali k městu; a tu sú jich několiko lidí zranili a zbili, i odtrhli pryč. Také hned potom vskuoře bratr Žižka dobyl Črnína na Mlazoviciech, i zabili sú toho Černína; a ihned tehdáž vypálili Smidary. Poražení Pražan. Téhož léta před sv. Duchem [11. června] Žižka byl obležen u Kos- telce na Labi od Pražan a od jich pomocniekuov; jemužto ku pomoci přijel pan Boček z Poděbrad z druhé strany Labe a Žižku s jeho lidem odtud vyvedl. I táhli proti sobě ob vodu, řečenú Labe, chtíc boj vésti. Pak nazajtří v někakých tádlniciech byl pan Boček jat a nesen najprvé na Nymburgk a odtud na Mělník k Smiřickému do vězenie. Žižka pak jel na Malešov blíz od Hory a Pražané vždy táhli po něm. A když Pra- žané v jedno údolé vnikli, i tehda Žižka s svými, obrátiv se na ně, po- razil je. Jakož obecně lidé praví, že 14 set lidu jest tu zbito, vozy a pušky pobral a množstvie veliké měštan z Prahy zmordováno. Tu jest také drahně sešlo lidu rytířského: pan Petr Turkovec, rytieř, kterýžto korúhev pražskú držal jest, pan Ondřej z Dubé, Žižkuov zet, pan Če- něk, syn páně Vikéřuov z Myšlína, pan Hlas, rytieř, a jiných mnoho lidí rytířských tak, až to v přísloví vešlo bylo. Item »zesrali se Pražané u Malešova žitem«, neb všichni Pražané biechu za znamenie žitem pá- sáni. Odtud Žižka jev do Hory, i vypálil jest ji všicku. Toho léta Žižka mnoho vsí a městeček spálil jest v Čechách a v klášteře turnovském mnichy spálil jest. 47
i přitáhne s Pražany k Hradci; i vytáhl bratr Žižka s města a vytrhl proti nim k Strauchovu dvoru. A tu stane se boj mezi stranami a Pra- žané utekú a poraženi ot Žižky na tom poli; a tu ztepú lidu drahně a jmú jich na dvě stě. A toho kněze, ješto archu nesl s tělem božím s strany pražské, Žižka zabil palcátem. A pan Diviš s svými i jede na Huoru. A to se stalo v středu před svatým Vavřincem [4. srpna). A po- tom Žižka jel na Čáslav a tu byl obležen, ale nedobyt. Také toho léta Matěj Lupák, hajtman táborský, s dobrovolnými táhl na pomoc bratru Žižkovi do Čáslavě. I vytáhli proti nim z Kolína i ude- řili na ně u Týnce nad přívozem; a tu zabili Matěje Lupáka a mnoho jich zjímali na Kolín. A pak bratr Žižka táhl do Moravy mimo Jiehlavu; a Jiehlavěné vytáhnú proti nim polem, a tu naši, bratrovi Žižkovi, velnú v ně; a oni se k městu obrátí, i tepú je až do přiekopuov. Téhož léta v pátek po svatém Bartoloměji [27. srpna] pan Jan Měs- tecký a pan Puota Častolovský vskočili v předměstí před Hradcem a vypálili Křižovničí ulici, a k svaté Anně do kostela vskočivše, i zabili kněze Jana a tělo boží ztlačili. [LJéta božieho 1424 na Boží křtění [6. ledna] bratr Žižka porazil pana Opočenského, pana Puotu Červenohorského a pana Arnošta z Černčic u Skalice za Jaromiří. Item téhož léta bratr Žižka táhl s lidem k Hosti- nému i šturmovali k městu; a tu sú jich několiko lidí zranili a zbili, i odtrhli pryč. Také hned potom vskuoře bratr Žižka dobyl Črnína na Mlazoviciech, i zabili sú toho Černína; a ihned tehdáž vypálili Smidary. Poražení Pražan. Téhož léta před sv. Duchem [11. června] Žižka byl obležen u Kos- telce na Labi od Pražan a od jich pomocniekuov; jemužto ku pomoci přijel pan Boček z Poděbrad z druhé strany Labe a Žižku s jeho lidem odtud vyvedl. I táhli proti sobě ob vodu, řečenú Labe, chtíc boj vésti. Pak nazajtří v někakých tádlniciech byl pan Boček jat a nesen najprvé na Nymburgk a odtud na Mělník k Smiřickému do vězenie. Žižka pak jel na Malešov blíz od Hory a Pražané vždy táhli po něm. A když Pra- žané v jedno údolé vnikli, i tehda Žižka s svými, obrátiv se na ně, po- razil je. Jakož obecně lidé praví, že 14 set lidu jest tu zbito, vozy a pušky pobral a množstvie veliké měštan z Prahy zmordováno. Tu jest také drahně sešlo lidu rytířského: pan Petr Turkovec, rytieř, kterýžto korúhev pražskú držal jest, pan Ondřej z Dubé, Žižkuov zet, pan Če- něk, syn páně Vikéřuov z Myšlína, pan Hlas, rytieř, a jiných mnoho lidí rytířských tak, až to v přísloví vešlo bylo. Item »zesrali se Pražané u Malešova žitem«, neb všichni Pražané biechu za znamenie žitem pá- sáni. Odtud Žižka jev do Hory, i vypálil jest ji všicku. Toho léta Žižka mnoho vsí a městeček spálil jest v Čechách a v klášteře turnovském mnichy spálil jest. 47
Strana 48
Téhož léta na den sv. Jiljí [1. září] bratr Žižka v tom městečku v Li- bochoviciech, puol míle od Hanžburka, kázal kněží spáliti, kněze Pavla, řečeného Rybku, kněze Jíru, řečeného Tibista, kněze Tobiáše, řeče- ného Vlček, z Litoměřic, kněze Václava, řečeného Passer, střiedník z Vranieho, ti sú spáleni; ale kněz Jindřich, ten jest zabit za tau vsí za popluží. Tak jest ty lotry mnichy kázal páliti i ty kněží, násilníky pa- nen i paní. Téhož léta Žižka s Žateckými, Launskými, Klatovskými a s mnoho jinými městy přijel ku Praze a položil se u Libně proti Pražanuom. A den Sv. kříže [14. září] mezi knězem Zigmundem s Pražany s strany jedné a mezi Žižkú s strany druhé stalo se jest smířenie; ale Žižka takto jest řekl na mířenie: »Toho míru tak bude dlúho jako po smie- řenie4) u Konopiště.« Avšak na pamět toho smířenie snesena jest hro- mada kamenie u sv. Ambrože na Novém městě pražském. A ihned po tom smířenie kniežete i Pražan s Žižkú Žižka s svými bratřími a s kniežetem Zigmundem litevským i táhli spolu do Moravy, a tu ležíce u Přibyslavě hradu, jeho dobývaje roznemohl se jest tu těžkú nemocí od hliz. A tu učinil poručenstvie svým milým věrným Čechuom, panu Viktorinovi5) a Janovi Bzdinkovi a Kunšovi,*) aby se milého Boha bojíce, i stáli a bránili věrně pravdy boží pro věčnú od- platu. A tu bratr Žižka, poručiv se milému Bohu, i umřel jest a svuoj život dokonal v tu středu před sv. Havlem [11. října]. A dobyvše toho hradu Přibyslavě, i upálili těch, ješto se na něm bránili, na šedesáte lidu branného, a hrad také vypálili a zbořili a vrá- tili sú se Sirotci zase do Čech. A provodili bratra Žižku kněz Prokůpek a kněz Ambrož již mrtvého až do Hradce a tu sú jeho pochovali v kos- tele u Sv. Ducha u velikého oltáře; ale potom odtud přenesen jest do Čáslavě a položen v kostele. Pak jeho lidu zbíranému po jeho smrti jméno ostalo Sirotci; i trvalo jim dotud, až sú je i pobili. A pak po Žižkově smrti stalo se veliké roztržení mezi Táborskými a mezi Sirotky; a dělili sú se městy, kteříž mohli k kterým přijíti, osa- zujíce proti sobě, činíce proti sobě posádky. I zvolili sobě hajtmana Sirotci Velka a Táborští Jana Bzdinku. A tak Bzdinka, přijev do Nym- burga, i upálil kněze Jiříka sama druhého pro svátost svatého oleje. Také ihned po Žižkově smrti kněz Zigmund litevský s Pražany. Jan Bzdinka s Táborskými táhli předce do Moravy i dobyli několiko zám- kuov, hraduov a města Evančic; a to osadivše, vrátili se zase do Čech. [Lléta božieho 1425 již po smrti bratra Žižkově dobývali těchto tvrzí a hraduov: Hoříněvsi, Holohlav (a tu knězem Sovú vrhli z praku). Chlumce (a tu pan Hynek Poděbradský upálil Paučka); město Litomyšl jest dobyto od Táboruov, kteréž ty časy držal jest Diviš Bořek od Pra- 4) Příměří z loňského roku, které potrvalo jen kratičko. 5) Viktorin z Kunštátu a Poděbrad. 6) Kuneš z Bělovic. 48
Téhož léta na den sv. Jiljí [1. září] bratr Žižka v tom městečku v Li- bochoviciech, puol míle od Hanžburka, kázal kněží spáliti, kněze Pavla, řečeného Rybku, kněze Jíru, řečeného Tibista, kněze Tobiáše, řeče- ného Vlček, z Litoměřic, kněze Václava, řečeného Passer, střiedník z Vranieho, ti sú spáleni; ale kněz Jindřich, ten jest zabit za tau vsí za popluží. Tak jest ty lotry mnichy kázal páliti i ty kněží, násilníky pa- nen i paní. Téhož léta Žižka s Žateckými, Launskými, Klatovskými a s mnoho jinými městy přijel ku Praze a položil se u Libně proti Pražanuom. A den Sv. kříže [14. září] mezi knězem Zigmundem s Pražany s strany jedné a mezi Žižkú s strany druhé stalo se jest smířenie; ale Žižka takto jest řekl na mířenie: »Toho míru tak bude dlúho jako po smie- řenie4) u Konopiště.« Avšak na pamět toho smířenie snesena jest hro- mada kamenie u sv. Ambrože na Novém městě pražském. A ihned po tom smířenie kniežete i Pražan s Žižkú Žižka s svými bratřími a s kniežetem Zigmundem litevským i táhli spolu do Moravy, a tu ležíce u Přibyslavě hradu, jeho dobývaje roznemohl se jest tu těžkú nemocí od hliz. A tu učinil poručenstvie svým milým věrným Čechuom, panu Viktorinovi5) a Janovi Bzdinkovi a Kunšovi,*) aby se milého Boha bojíce, i stáli a bránili věrně pravdy boží pro věčnú od- platu. A tu bratr Žižka, poručiv se milému Bohu, i umřel jest a svuoj život dokonal v tu středu před sv. Havlem [11. října]. A dobyvše toho hradu Přibyslavě, i upálili těch, ješto se na něm bránili, na šedesáte lidu branného, a hrad také vypálili a zbořili a vrá- tili sú se Sirotci zase do Čech. A provodili bratra Žižku kněz Prokůpek a kněz Ambrož již mrtvého až do Hradce a tu sú jeho pochovali v kos- tele u Sv. Ducha u velikého oltáře; ale potom odtud přenesen jest do Čáslavě a položen v kostele. Pak jeho lidu zbíranému po jeho smrti jméno ostalo Sirotci; i trvalo jim dotud, až sú je i pobili. A pak po Žižkově smrti stalo se veliké roztržení mezi Táborskými a mezi Sirotky; a dělili sú se městy, kteříž mohli k kterým přijíti, osa- zujíce proti sobě, činíce proti sobě posádky. I zvolili sobě hajtmana Sirotci Velka a Táborští Jana Bzdinku. A tak Bzdinka, přijev do Nym- burga, i upálil kněze Jiříka sama druhého pro svátost svatého oleje. Také ihned po Žižkově smrti kněz Zigmund litevský s Pražany. Jan Bzdinka s Táborskými táhli předce do Moravy i dobyli několiko zám- kuov, hraduov a města Evančic; a to osadivše, vrátili se zase do Čech. [Lléta božieho 1425 již po smrti bratra Žižkově dobývali těchto tvrzí a hraduov: Hoříněvsi, Holohlav (a tu knězem Sovú vrhli z praku). Chlumce (a tu pan Hynek Poděbradský upálil Paučka); město Litomyšl jest dobyto od Táboruov, kteréž ty časy držal jest Diviš Bořek od Pra- 4) Příměří z loňského roku, které potrvalo jen kratičko. 5) Viktorin z Kunštátu a Poděbrad. 6) Kuneš z Bělovic. 48
Strana 49
žan. A to se dálo v puost. A potom Táboři, osadivše Litomyšl, i dobyli Rychmburka, hradu Flaškova, Rychmberka, hradu kněžnina7) a to skrze Jana Bzdinku. Táboři chtěli Prahu zlézti. Téhož léta Táborští a Sirotci chtěli v noci Prahu zlézti, ale Pražané jsú je ode zdí odehnali. Téhož léta město Slaný od Táboruov jest obleženo a od Sirotkuov, od Žateckých a Launských a od jiných měst u Veliký čtvrtek [6. dub- na] dobyto. V kterémžto městě urození panoše páně Hynkovi Kolštajn- ského s Valštajna, jeho služebníci, statečně se bránivše, potom lstivě skrze zradu týchž některých měšťan na nich dobyto jest. A mnoho lidu v městě zmordovavše, panoše, kteříž byli na zvonici utekli, zapálivše, rychtáře a konšely a mnohé měšťany, nahnavše jich do masných krá- muov, je všecky spálili, a statky jich pobravše, město všecko z kořen vypálili. Ty věci staly sú se v úterý provodní [17. dubna]. Tudíž také zbiti sú ctní a šlechetní kněží a kazatelé, kněz Křišťan a kněz Václav se Zvíkovce; nepomohlo jim to, že pod dvojí zpuosobú rozdávali sú tělo a krev boží. Ti (ne)šlechetní panoše Jan Srsa jednooký, Petr, řečený Kamenec, Zdeněk Haramule a mnozí jiní dobří a urození lidé také sú zbiti a spáleni vedlé jiných, ješto pod obojí zpuosobú přijímali. Čer- tovy divy páchali ti Táboři! Téhož léta při Svatém Duchu [27. května] Květnice tvrz dobyta jest na Prokůpkovi Trčkovi jednookém. Téhož léta bylo jest horko veliké ve žni, takže lidé od velikého horka mřeli, na poli dělajíc. Téhož léta tvrz Švihov dobyta jest a Obořiště tvrz tak jest dobyta a Kolmana8) s čeledí jeho ti Táboři upálili. Také Rychmburk, hrad Mi- chalovice a mnoho jiných tvrzí dobyty sú od Táboruov a Sirotkuov, ale vždy mezi nimi byli lidé téměř ze všech měst, kromě z Prahy nic. Téhož léta na podzim dobyta jest Vožice hrad a zbořen od Tábo- ruov; a předtiem málo vedli s Tábory šibeničnú válku s Vožice a s Vlašimě, takže v tom několiko urozených panoší jest oběšeno v Sedl- čanech i jinde etc. Táboři pokusili se o Prahu. Téhož léta na podzim Táboři a Sirotci přitrhli blíž ku Praze do Vršo- vic, chtíc Prahu oblehnúti. Toho puovod byl pan Bohuslav z Švam- berka, hajtman táborský. 7) Dnešní Liberk. Patřil kněžně Anně Osvětimské. 8) Jindř. Kolman z Křikavy. 49
žan. A to se dálo v puost. A potom Táboři, osadivše Litomyšl, i dobyli Rychmburka, hradu Flaškova, Rychmberka, hradu kněžnina7) a to skrze Jana Bzdinku. Táboři chtěli Prahu zlézti. Téhož léta Táborští a Sirotci chtěli v noci Prahu zlézti, ale Pražané jsú je ode zdí odehnali. Téhož léta město Slaný od Táboruov jest obleženo a od Sirotkuov, od Žateckých a Launských a od jiných měst u Veliký čtvrtek [6. dub- na] dobyto. V kterémžto městě urození panoše páně Hynkovi Kolštajn- ského s Valštajna, jeho služebníci, statečně se bránivše, potom lstivě skrze zradu týchž některých měšťan na nich dobyto jest. A mnoho lidu v městě zmordovavše, panoše, kteříž byli na zvonici utekli, zapálivše, rychtáře a konšely a mnohé měšťany, nahnavše jich do masných krá- muov, je všecky spálili, a statky jich pobravše, město všecko z kořen vypálili. Ty věci staly sú se v úterý provodní [17. dubna]. Tudíž také zbiti sú ctní a šlechetní kněží a kazatelé, kněz Křišťan a kněz Václav se Zvíkovce; nepomohlo jim to, že pod dvojí zpuosobú rozdávali sú tělo a krev boží. Ti (ne)šlechetní panoše Jan Srsa jednooký, Petr, řečený Kamenec, Zdeněk Haramule a mnozí jiní dobří a urození lidé také sú zbiti a spáleni vedlé jiných, ješto pod obojí zpuosobú přijímali. Čer- tovy divy páchali ti Táboři! Téhož léta při Svatém Duchu [27. května] Květnice tvrz dobyta jest na Prokůpkovi Trčkovi jednookém. Téhož léta bylo jest horko veliké ve žni, takže lidé od velikého horka mřeli, na poli dělajíc. Téhož léta tvrz Švihov dobyta jest a Obořiště tvrz tak jest dobyta a Kolmana8) s čeledí jeho ti Táboři upálili. Také Rychmburk, hrad Mi- chalovice a mnoho jiných tvrzí dobyty sú od Táboruov a Sirotkuov, ale vždy mezi nimi byli lidé téměř ze všech měst, kromě z Prahy nic. Téhož léta na podzim dobyta jest Vožice hrad a zbořen od Tábo- ruov; a předtiem málo vedli s Tábory šibeničnú válku s Vožice a s Vlašimě, takže v tom několiko urozených panoší jest oběšeno v Sedl- čanech i jinde etc. Táboři pokusili se o Prahu. Téhož léta na podzim Táboři a Sirotci přitrhli blíž ku Praze do Vršo- vic, chtíc Prahu oblehnúti. Toho puovod byl pan Bohuslav z Švam- berka, hajtman táborský. 7) Dnešní Liberk. Patřil kněžně Anně Osvětimské. 8) Jindř. Kolman z Křikavy. 49
Strana 50
Téhož léta byl mor veliký po vší české zemi. I umřela jest v Preš- purce králová Zofia česká9) před sv. Václavem [28. září]. A také umřel pan Čeněk na Veliši. Také v to léto biskup niský s Slezany vtrhl do Čech i spálil ves- nice okolo Náchoda a okolo Vismburka; a lidé ti zahubení a spálení obrátí se do Náchoda. I zemře jich tu v Náchodě na puol druhého tisí- ce; a již neměli jich kde pochovávati, i dělali šachty a tam je pocho- vávali v těch šachtách. Smíření Táboruov s Pražany. Téhož léta v středu na svatého Lukáše [18. října] smířili sú se Tá- boři a Sirotci s Pražany. A po tom smíření kníže Zigmund s Pražany a Tábory jeli sú do Moravy a do Rakús a dobyli města Retče, z něhož přivedli jsú hrabí Retckého, odjinad z Hardeka, kterýžto na Čechy byl velmi laskav. Ten byl člověk krásný, šedivý, s velikú bradú. Potom chován jest u vězenie tak dlúho, až pak dán byl panu Hynkovi Kol- štajnskému, aby ho sobě šacoval; i choval [ho] blíž ke dvěma letoma u vězenie, až v tom ten jistý dobrý hrabie i umřel. Při šturmu toho města Retče pan Bohuslav Švamberk zastřelen jest v tvář smrtedlně, takže od toho umře; a pohřben v Krumlově na Moravě. A množstvie veliké lidí v tom městě jest zmordováno a město vypáleno. Téhož léta pan Hynek Boček z Poděbrad přijel s svými dvořany na Kostomlaty ku panu Puškovi, i jal pana Pušku, an naň žádné péče ne- měl; a učiniv to jemu za nevěru, i uvrhl jeho u věži a paní kázal do- luov ode všeho sehnati. A tu ten pan Puška brzo potom umřel v tom vězení. O ústském poražení kronika. [Lléta božieho [1426] v neděli, nazajtří po svaté[m] Vítu [16. června]. stalo se jest pobitie veliké u města Ústie nad Labem, a to u vsi před Ústím, řečené Předlice. A že Němci míšeňští osadili byli Ústie a brali u něho a pálili i lidi šacovali, a potom po velice noci pan Jakúbek Bielinský obehnal jest Ústie s jinými dobrými lidmi. A v tom přitáhli k němu páni čeští a kníže Zigmund s Pražany i Táboři i Sirotci, kteříž byli po Žižkovi zuostali, a pilně a snažně dobývali města Ústie; a markrabina z saské země i z Durynk, z Srb a z lužnické země i z těch ze všech zemí až do Rýna táhli s množstviem, chtíce odehnati Čechy a retovati Ústie. A když sú přitáhli s velikými húfy, ihned Čechové psali k nim listy milostivé, tak, že, »když by vám Buoh pomohl, abyšte nás zjímali, a jestliže nám Pán Buoh zase pomuož, téhož se od nás na- dějte.« Ale Němci velikú snažností a zpurností, úfajíce v množstvíe 9) Zemřela až 1428. 50
Téhož léta byl mor veliký po vší české zemi. I umřela jest v Preš- purce králová Zofia česká9) před sv. Václavem [28. září]. A také umřel pan Čeněk na Veliši. Také v to léto biskup niský s Slezany vtrhl do Čech i spálil ves- nice okolo Náchoda a okolo Vismburka; a lidé ti zahubení a spálení obrátí se do Náchoda. I zemře jich tu v Náchodě na puol druhého tisí- ce; a již neměli jich kde pochovávati, i dělali šachty a tam je pocho- vávali v těch šachtách. Smíření Táboruov s Pražany. Téhož léta v středu na svatého Lukáše [18. října] smířili sú se Tá- boři a Sirotci s Pražany. A po tom smíření kníže Zigmund s Pražany a Tábory jeli sú do Moravy a do Rakús a dobyli města Retče, z něhož přivedli jsú hrabí Retckého, odjinad z Hardeka, kterýžto na Čechy byl velmi laskav. Ten byl člověk krásný, šedivý, s velikú bradú. Potom chován jest u vězenie tak dlúho, až pak dán byl panu Hynkovi Kol- štajnskému, aby ho sobě šacoval; i choval [ho] blíž ke dvěma letoma u vězenie, až v tom ten jistý dobrý hrabie i umřel. Při šturmu toho města Retče pan Bohuslav Švamberk zastřelen jest v tvář smrtedlně, takže od toho umře; a pohřben v Krumlově na Moravě. A množstvie veliké lidí v tom městě jest zmordováno a město vypáleno. Téhož léta pan Hynek Boček z Poděbrad přijel s svými dvořany na Kostomlaty ku panu Puškovi, i jal pana Pušku, an naň žádné péče ne- měl; a učiniv to jemu za nevěru, i uvrhl jeho u věži a paní kázal do- luov ode všeho sehnati. A tu ten pan Puška brzo potom umřel v tom vězení. O ústském poražení kronika. [Lléta božieho [1426] v neděli, nazajtří po svaté[m] Vítu [16. června]. stalo se jest pobitie veliké u města Ústie nad Labem, a to u vsi před Ústím, řečené Předlice. A že Němci míšeňští osadili byli Ústie a brali u něho a pálili i lidi šacovali, a potom po velice noci pan Jakúbek Bielinský obehnal jest Ústie s jinými dobrými lidmi. A v tom přitáhli k němu páni čeští a kníže Zigmund s Pražany i Táboři i Sirotci, kteříž byli po Žižkovi zuostali, a pilně a snažně dobývali města Ústie; a markrabina z saské země i z Durynk, z Srb a z lužnické země i z těch ze všech zemí až do Rýna táhli s množstviem, chtíce odehnati Čechy a retovati Ústie. A když sú přitáhli s velikými húfy, ihned Čechové psali k nim listy milostivé, tak, že, »když by vám Buoh pomohl, abyšte nás zjímali, a jestliže nám Pán Buoh zase pomuož, téhož se od nás na- dějte.« Ale Němci velikú snažností a zpurností, úfajíce v množstvíe 9) Zemřela až 1428. 50
Strana 51
haufuov, hrdě zase vzkázali, že »všecky napořád budem mordovati, malé i veliké«. Tehdy Čechové modlili se milému Bohu, aby Pán Buoh ráčil jim pomoc dáti a svatý Vácslav. I nechtěli se Čechové v svatú neděli bíti; ale Němci mnějíce za to, že by Čechové měli úmysl prch- núti a utéci pro množstvie jich veliké, hned v svatú neděli bez meš- kánie řítili se s húfy na Čechy. A hned k vozuom přilnuli a s mocí Čechuom vozy převraceli již jeden řad. Tehda tepruov Čechové po- křikli a střieleli na ně z vozuov, z húfnic a z tarasnic, až v nich veliké cesty děláchu. A v tom křikše, že Němci běží, tepruov vyskočivše z vozuov, i bili napořád Němce, a tak boj obdrželi; a žádného neživili ani jímati dali. A zbito Němcuov na padesáte tisíc, a Čechuov ne- zabili nic více nežli 19, a znamenitého nezabili žádného než Jana Brada- tého z Prahy. A po tom boji hrabí a pánuov korúhevných pod korúhví německú klečalo 24 dávajíc se, aby je živili, a své meče v zemi vstrkali. Ale Čechové pro své sliby veliké a tak jeden pro druhého nesměli jich živiti, než všecky je tu na místě zmordovali. A kteří sú utekli do vsi Předlic a do Hrbovic, s těmi vsi zapálili, ostúpivše vsi, že žádný nemohl ujíti. Než pan Jakúbek, chtě rád pana Valmberka za- chovati a na koni unésti z Velštejna, vzal] jej za sebe na kuoň, ale drábi to uzřevše, i prostřelili jej nětčím za panem Jakúbkem; a když mřel, o malú věc že pana Jakúbka s koně nesvrhl, a tak, že v té kvap- nosti s ním byl by zabit. A potom hned táhli k Ústie a dobyli města a Němce v městě zbili a všecko město vypálili a zbořili, až je pan Jakú- bek osadil, jsa toho města pánem; a držal to město až do ciesaře Zig- munda a tak je i zachoval. Táboři s Sirotky oblehli Poděbrady. Téhož léta Táboři a Sirotci oblehli sú pana Hynka Bočka na Podě- bradech, praky a puškami hradu dobývajíce; kterýžto pan Boček muž- sky a udatně se bránil a velikú škodu jim činil a mnoho jich stiekaniem zbil. Jednoho dne na kázanie zabil jich z pušky 11 člověkuov. A když sú srozuoměli, že sú dobyti nemohli, odtrhli sú preč s škodú velikú. Potom po malé chvíli pan Boček, chtě město Nymburgk ztéci, i byl tu zabit s svým piesařem mezi branami, neb o něm šranky zavřeli a jeho panoše preč bez pána jeli, kam kto vida, utekl. Druzí praví, že s ním kuoň chtěl bezděky utéci, že tvrdoustý byl. Téhož léta den sv. Václava [28. září] na úsvitě pan Přibík Klenov- ský zlezl město Stříbro beze vší škody a držel až do přijetí ciesaře Zig- munda do země; neb jemu potom ciesař za Střiebro, že jemu jeho sstú- pil. Volyni dal a na tom zboží jemu dva tisíce kop grošóv zapsal. A to zboží držal až do krále Jiří, kteréhož pak musil sstúpiti panu Joštovi, synu pana Oldřicha z Rožmberka, jenž jest on byl mistrem převorstvie českého strakonického zákona, potom proboštem na hradě pražském, 51
haufuov, hrdě zase vzkázali, že »všecky napořád budem mordovati, malé i veliké«. Tehdy Čechové modlili se milému Bohu, aby Pán Buoh ráčil jim pomoc dáti a svatý Vácslav. I nechtěli se Čechové v svatú neděli bíti; ale Němci mnějíce za to, že by Čechové měli úmysl prch- núti a utéci pro množstvie jich veliké, hned v svatú neděli bez meš- kánie řítili se s húfy na Čechy. A hned k vozuom přilnuli a s mocí Čechuom vozy převraceli již jeden řad. Tehda tepruov Čechové po- křikli a střieleli na ně z vozuov, z húfnic a z tarasnic, až v nich veliké cesty děláchu. A v tom křikše, že Němci běží, tepruov vyskočivše z vozuov, i bili napořád Němce, a tak boj obdrželi; a žádného neživili ani jímati dali. A zbito Němcuov na padesáte tisíc, a Čechuov ne- zabili nic více nežli 19, a znamenitého nezabili žádného než Jana Brada- tého z Prahy. A po tom boji hrabí a pánuov korúhevných pod korúhví německú klečalo 24 dávajíc se, aby je živili, a své meče v zemi vstrkali. Ale Čechové pro své sliby veliké a tak jeden pro druhého nesměli jich živiti, než všecky je tu na místě zmordovali. A kteří sú utekli do vsi Předlic a do Hrbovic, s těmi vsi zapálili, ostúpivše vsi, že žádný nemohl ujíti. Než pan Jakúbek, chtě rád pana Valmberka za- chovati a na koni unésti z Velštejna, vzal] jej za sebe na kuoň, ale drábi to uzřevše, i prostřelili jej nětčím za panem Jakúbkem; a když mřel, o malú věc že pana Jakúbka s koně nesvrhl, a tak, že v té kvap- nosti s ním byl by zabit. A potom hned táhli k Ústie a dobyli města a Němce v městě zbili a všecko město vypálili a zbořili, až je pan Jakú- bek osadil, jsa toho města pánem; a držal to město až do ciesaře Zig- munda a tak je i zachoval. Táboři s Sirotky oblehli Poděbrady. Téhož léta Táboři a Sirotci oblehli sú pana Hynka Bočka na Podě- bradech, praky a puškami hradu dobývajíce; kterýžto pan Boček muž- sky a udatně se bránil a velikú škodu jim činil a mnoho jich stiekaniem zbil. Jednoho dne na kázanie zabil jich z pušky 11 člověkuov. A když sú srozuoměli, že sú dobyti nemohli, odtrhli sú preč s škodú velikú. Potom po malé chvíli pan Boček, chtě město Nymburgk ztéci, i byl tu zabit s svým piesařem mezi branami, neb o něm šranky zavřeli a jeho panoše preč bez pána jeli, kam kto vida, utekl. Druzí praví, že s ním kuoň chtěl bezděky utéci, že tvrdoustý byl. Téhož léta den sv. Václava [28. září] na úsvitě pan Přibík Klenov- ský zlezl město Stříbro beze vší škody a držel až do přijetí ciesaře Zig- munda do země; neb jemu potom ciesař za Střiebro, že jemu jeho sstú- pil. Volyni dal a na tom zboží jemu dva tisíce kop grošóv zapsal. A to zboží držal až do krále Jiří, kteréhož pak musil sstúpiti panu Joštovi, synu pana Oldřicha z Rožmberka, jenž jest on byl mistrem převorstvie českého strakonického zákona, potom proboštem na hradě pražském, 51
Strana 52
potom biskupem vratislavským. A toho zboží volyňského těžce se ještě pan Jošt dosúdil v Praze, položiv dva tisíce. A proto hned Přibík Klenovský proti králi Jiřiemu vzal jest zlú vuoli a jednal proti němu tajně všecko zlé. A skrze toho zboží zbytie veliká jest příčina válek v Čechách, neb jest proti němu pány před svú smrtí1) velmi nadýmal. Hádaní mistruov. Téhož léta mistr Příbram měl hádaní s mistrem Petrem Englišem u Praze de non remanencia panis in sacramento altaris. [Lléta božieho 1427 Sirotci i Táboři táhli do Sléz a tam dobývali měst Lubna a Koldperka a Břehu; a Hradčané, Jaromiřští a Dvořští s panem Matisem Salavú (a) obehnali byli Červenú Horu. A tak, když Sirotci a Táboři táhli zase do Čech s velikým lúpežem od zlata, střiebra i od rúcha i od rozličných klénotuov, od knih i od jiných rozličných věcí drahých, a tak mnoho hnali s sebú krav a voluov, že kupovali 16 krav za dvě kopě gr., a tak tu Sirotci zuostanú u Červené Hory, až i dobyli Červené Hory; a Táborští předce táhnú k Jaromiři, a tak, že osadí Jaromiř svými a k své rutce; i káží knězi Sirotčiemu pryč, a svého kněze tu zuostavíce, i táhnú s velikým plenem pryč do svých krajuov. A Sirotci s Hradčany, dobudúce Červené Hory, i oboří hrad Červenú Horu. Téhož léta na Nové léto umřel pan Viktorin na Pardubicích, otec páně Jiříkuov. Téhož léta dobývali Zlebuov, přijevše z Sléz, i dobyvše obořili. Také toho léta stalo se veliké pobitie u Světlé, kdežto Čechové jsú Němce zbili a město vypálili. Kněz Zigmund z Prahy vyveden. Téhož léta kněz Zigmund litevský u Veliký čtvrtek [17. dubna] zra- zen jest v Praze ve dvoře kniežeciem skrze některé kněží, a zvláště z ponuknutie a úkladu mistra Jana z Rokycan, kazatele v ty časy u Mat- ky boží před Týnem, i také skrze některé panoše, a zvláště Svojši z Za- hrádky a Rozvodu] Ramše, těch zrádcí; neb ti z Prahy jej v noci vy- nesli, vstrčivše naň kuklu opak na hrdlo, nesli jej na hrad pražský a potom jej z Čech vyhnali. Toť jemu Pražané službu a pomoc proti jich nepřáteluom zaplatichu! Nenechal toho Pán Buoh bez pomsty, neb Rozvoda Rameš brzo potom od svého pacholka zastřelen a Svojše před smrtí2) smysla zbyl a jiní také šeredně zhynuli. 1) Přibík z Klenového zemřel 1465. 2) Svojše ze Zahrádky zemřel v letech padesátých (R. Urbánek, Věk Poděbrad- ský II, 26). 52
potom biskupem vratislavským. A toho zboží volyňského těžce se ještě pan Jošt dosúdil v Praze, položiv dva tisíce. A proto hned Přibík Klenovský proti králi Jiřiemu vzal jest zlú vuoli a jednal proti němu tajně všecko zlé. A skrze toho zboží zbytie veliká jest příčina válek v Čechách, neb jest proti němu pány před svú smrtí1) velmi nadýmal. Hádaní mistruov. Téhož léta mistr Příbram měl hádaní s mistrem Petrem Englišem u Praze de non remanencia panis in sacramento altaris. [Lléta božieho 1427 Sirotci i Táboři táhli do Sléz a tam dobývali měst Lubna a Koldperka a Břehu; a Hradčané, Jaromiřští a Dvořští s panem Matisem Salavú (a) obehnali byli Červenú Horu. A tak, když Sirotci a Táboři táhli zase do Čech s velikým lúpežem od zlata, střiebra i od rúcha i od rozličných klénotuov, od knih i od jiných rozličných věcí drahých, a tak mnoho hnali s sebú krav a voluov, že kupovali 16 krav za dvě kopě gr., a tak tu Sirotci zuostanú u Červené Hory, až i dobyli Červené Hory; a Táborští předce táhnú k Jaromiři, a tak, že osadí Jaromiř svými a k své rutce; i káží knězi Sirotčiemu pryč, a svého kněze tu zuostavíce, i táhnú s velikým plenem pryč do svých krajuov. A Sirotci s Hradčany, dobudúce Červené Hory, i oboří hrad Červenú Horu. Téhož léta na Nové léto umřel pan Viktorin na Pardubicích, otec páně Jiříkuov. Téhož léta dobývali Zlebuov, přijevše z Sléz, i dobyvše obořili. Také toho léta stalo se veliké pobitie u Světlé, kdežto Čechové jsú Němce zbili a město vypálili. Kněz Zigmund z Prahy vyveden. Téhož léta kněz Zigmund litevský u Veliký čtvrtek [17. dubna] zra- zen jest v Praze ve dvoře kniežeciem skrze některé kněží, a zvláště z ponuknutie a úkladu mistra Jana z Rokycan, kazatele v ty časy u Mat- ky boží před Týnem, i také skrze některé panoše, a zvláště Svojši z Za- hrádky a Rozvodu] Ramše, těch zrádcí; neb ti z Prahy jej v noci vy- nesli, vstrčivše naň kuklu opak na hrdlo, nesli jej na hrad pražský a potom jej z Čech vyhnali. Toť jemu Pražané službu a pomoc proti jich nepřáteluom zaplatichu! Nenechal toho Pán Buoh bez pomsty, neb Rozvoda Rameš brzo potom od svého pacholka zastřelen a Svojše před smrtí2) smysla zbyl a jiní také šeredně zhynuli. 1) Přibík z Klenového zemřel 1465. 2) Svojše ze Zahrádky zemřel v letech padesátých (R. Urbánek, Věk Poděbrad- ský II, 26). 52
Strana 53
Vyhnánie některých mistruov z Prahy. Téhož léta po velice noci osviecený a velmi dospělý hvězdář a lékař vnitřní, mistr Křišťan,3) farář od sv. Michala z Starého města, mistr Prokop,4) mistr Jan Příbram, mistr Petr z Mladěnovic s jinými mistry a kněžími návodem mistra Petra Engliše z Englantu, velikého kacieře, ješto jest zle držal o těle božím, [z Prahy sú vyhnáni]. A prvé mistra Křišťana s některými mistry do vězenie byli vsázeli na rathúz. To se jim dálo pro sedmeru svátost cierkve svaté a že nechtěli tak věřiti, jako ten Engliš, cizozemec kacieřský, věřil. A to učení kněz Mi- kuláš, obludný a mylný biskup táborský, bludný Čapek, Markolt, Ko- randa s jinými svými tovařiši, vzavše od mistra Viglefa a Petra Engliše, položili sú v svém listu5) za ustavenie, pravíce falešně, že by nižádní staří světí doktorové nikdy nepokládali, aby v té svátosti chléb ten ne- ostával a aby se v svém přirození v tělo boží pravé proměňoval. A že z toho jich naučení vyšli jsú a ještě vždy vycházejí mnozí jiní bludové najvětší i mnohá té svátosti potupenie i rúhanie, takže mnozí praví: »Poněvadž ta svátost jest chléb pečený po posvěcení jako před po- svěceniem, proč bychom se tu klaněli?« etc. A také nezdálo se jim slušeti pod Rokycanu. A takž ti mistři nahoře jmenovaní skrze návod toho Engliše a Rokycany z Prahy sú vyhnáni. A prvé mistra Křišťana s mistry jinými davše je u vězení, kdežto sem přišel k němu, těše jej; ale on s dobrú myslí odpověděl nám, abychme to i s ním míle trpěli, že se to v krátké chvíli jinak změniti má. Němci oblehli město Stříbro. Téhož léta o svatém Jakubu [25. července] Němci, konferštové a říská města, vtrhli silně do Čech a město Stříbro oblehli, na němž se zavřel pan Přibík Klenovský s svú čele[dí]. A Jan Zmrzlík jemu na re- tuňk přibyl s mnohými Čechy, když již obleženo bylo, a statečně Něm- cuom odpierali, ač sú velmi nákladně děly velikými dobývali a zdi bořili. Jimžto na retuňk Čechové silně trhli. A když Čechové byli ještě u Rokycan, pět mil od Střiebra, Němci z země s hanbú utekli a ně- kteří se na Tachově opozdili, jiní dočekati Čechuov nesměli. Tu sú Če- chové města Tachova ohněm dobyli i hradu. A tu Táboři vezmú pušku Chmelík nebožtíka krále Václavova. Tu jest také pan Vilém z Švihova jat; i poručili jeho panu Tovačovskému. I věřil mu pan Jan Tovačov- ský, zavázav jeho pode ctí a pod věrú, aby nikam neucházel, by mohl ujíti; ale on, zapomenuv se nad svú ctí a věrú, toho jest nezdržal, v noci se pryč ukradl a ušel jest, a tu své cti i tomu erbu pohoršil, 3) 4) 5) Křišťan z Prachatic. Prokop z Plzně. Myslí se patrně prohlášení táborské synody z r. 1429. 53
Vyhnánie některých mistruov z Prahy. Téhož léta po velice noci osviecený a velmi dospělý hvězdář a lékař vnitřní, mistr Křišťan,3) farář od sv. Michala z Starého města, mistr Prokop,4) mistr Jan Příbram, mistr Petr z Mladěnovic s jinými mistry a kněžími návodem mistra Petra Engliše z Englantu, velikého kacieře, ješto jest zle držal o těle božím, [z Prahy sú vyhnáni]. A prvé mistra Křišťana s některými mistry do vězenie byli vsázeli na rathúz. To se jim dálo pro sedmeru svátost cierkve svaté a že nechtěli tak věřiti, jako ten Engliš, cizozemec kacieřský, věřil. A to učení kněz Mi- kuláš, obludný a mylný biskup táborský, bludný Čapek, Markolt, Ko- randa s jinými svými tovařiši, vzavše od mistra Viglefa a Petra Engliše, položili sú v svém listu5) za ustavenie, pravíce falešně, že by nižádní staří světí doktorové nikdy nepokládali, aby v té svátosti chléb ten ne- ostával a aby se v svém přirození v tělo boží pravé proměňoval. A že z toho jich naučení vyšli jsú a ještě vždy vycházejí mnozí jiní bludové najvětší i mnohá té svátosti potupenie i rúhanie, takže mnozí praví: »Poněvadž ta svátost jest chléb pečený po posvěcení jako před po- svěceniem, proč bychom se tu klaněli?« etc. A také nezdálo se jim slušeti pod Rokycanu. A takž ti mistři nahoře jmenovaní skrze návod toho Engliše a Rokycany z Prahy sú vyhnáni. A prvé mistra Křišťana s mistry jinými davše je u vězení, kdežto sem přišel k němu, těše jej; ale on s dobrú myslí odpověděl nám, abychme to i s ním míle trpěli, že se to v krátké chvíli jinak změniti má. Němci oblehli město Stříbro. Téhož léta o svatém Jakubu [25. července] Němci, konferštové a říská města, vtrhli silně do Čech a město Stříbro oblehli, na němž se zavřel pan Přibík Klenovský s svú čele[dí]. A Jan Zmrzlík jemu na re- tuňk přibyl s mnohými Čechy, když již obleženo bylo, a statečně Něm- cuom odpierali, ač sú velmi nákladně děly velikými dobývali a zdi bořili. Jimžto na retuňk Čechové silně trhli. A když Čechové byli ještě u Rokycan, pět mil od Střiebra, Němci z země s hanbú utekli a ně- kteří se na Tachově opozdili, jiní dočekati Čechuov nesměli. Tu sú Če- chové města Tachova ohněm dobyli i hradu. A tu Táboři vezmú pušku Chmelík nebožtíka krále Václavova. Tu jest také pan Vilém z Švihova jat; i poručili jeho panu Tovačovskému. I věřil mu pan Jan Tovačov- ský, zavázav jeho pode ctí a pod věrú, aby nikam neucházel, by mohl ujíti; ale on, zapomenuv se nad svú ctí a věrú, toho jest nezdržal, v noci se pryč ukradl a ušel jest, a tu své cti i tomu erbu pohoršil, 3) 4) 5) Křišťan z Prachatic. Prokop z Plzně. Myslí se patrně prohlášení táborské synody z r. 1429. 53
Strana 54
neb jemu tím oči často vytýkali, ale on se za se styděti nechtěl až do dnešnieho dne.3) A v ty chvíle cizozemci Slezané vtrhnú do země i leží u Náchoda. A Čapek s Hradčany a krajem hradeckým přitáhne na pomoc Ná- chodským. A když bude zajtra, harcují proti sobě Němcové s Čechy; předadí se Čechové a vyběhnú daleko od města, a neměli toho roz- uomu, že Němci vždy se jim zakládají za horu. A jedú velikými zá- stupy vždy za tu horu, vábíce Čechy po sobě. A když již Němci uhlé- dají svú chvíli, tehdy potisknú Čechuov silně před sebú; tak je tisknú, až Čechové hřbet dadie před Němci. A když uzří německé vojsko, že Čechové běží před Němci, tehdy všecko vojsko německé úprkem běží k městu; a Čechové před nimi do města utekú a Němci za nimi, tepúce a bijíce, kohož postihnú. I ospú město a haufnici před městem a předměstí zapálé a zmordují lidí drahně chudých a nemocných v špitále; a spálivše předměstí, i navrátí se na svá miesta. Vskočení Smiřičského do Prahy. [Tléhož léta etc. 1427 v sobotu před Narozeniem matky boží [6. září] pan Hynek Kolštejnský s Smiřickým a s čeledí páně Janovú z Městce a s páně [Pótovú] z Často]lovic jako s šesti sty jiezdnými vskočili sú do města pražského návodem některých z měštan praž- ských, a zvláště rychtáře novoměstského, kterýž je navedl do Prahy, chtíce Prahu opanovati. V kterémžto vskočení pan Hynek v domu U slonuov nalezen jest, ješto se byl schoval v uovse; i svržen jest voknem doluov z domu u zadních vrat a zabit jest od Makovce lotra. A pan Hynek byl vyprosil toho Makovce od šibenice u Staroměst- ských. A po malé chvíli viděl sem, ano jím pranéř podepřeli nahým. Ale Smiřický byl jat a vsazen na rathúz, ale potom jest z vězení ušel skrze pomoc jedné dievky. A jiných mnoho zbito a zjiemáno a koně a voděnie jim všecko pobráno; a jiní, chtíc utéci přes řeku Vltavu a tudy nad mostem k Malé straně, i ztepíchu se, a tak sú nebožátka zhy- nuli a bledně zmordováni. O to vskočenie radu brali předtiem ve čtvrtek v Kolíně; při kteréžto radě byl pan Vilém Kostka a měl také s nimi vskočiti, ale chytrostí pravú toho znikl. A v pátek poslal k Ši- monovi od Bielého lva, dávaje jemu o tom výstrahu; a to se ihned potom tu sobotu stalo. A že sú v tom městě Kolíně o to radu brali, ihned potom oblehli město Kolín Pražané s Holým Prokopem, vuodcí táborským, a s Sirotky velmi silně na den Sv. kříže povýšenie [14. září]. Na tom městě statečně se bránil pan Diviš Bořek; ač často šturmovali, však jest je vždy odbíjel. A z velikých pušek nad branami věži zbili. A tu mnoho lidí zbili u šturmu. Naposledy, když se měš- 6) Zemřel 1463. 54
neb jemu tím oči často vytýkali, ale on se za se styděti nechtěl až do dnešnieho dne.3) A v ty chvíle cizozemci Slezané vtrhnú do země i leží u Náchoda. A Čapek s Hradčany a krajem hradeckým přitáhne na pomoc Ná- chodským. A když bude zajtra, harcují proti sobě Němcové s Čechy; předadí se Čechové a vyběhnú daleko od města, a neměli toho roz- uomu, že Němci vždy se jim zakládají za horu. A jedú velikými zá- stupy vždy za tu horu, vábíce Čechy po sobě. A když již Němci uhlé- dají svú chvíli, tehdy potisknú Čechuov silně před sebú; tak je tisknú, až Čechové hřbet dadie před Němci. A když uzří německé vojsko, že Čechové běží před Němci, tehdy všecko vojsko německé úprkem běží k městu; a Čechové před nimi do města utekú a Němci za nimi, tepúce a bijíce, kohož postihnú. I ospú město a haufnici před městem a předměstí zapálé a zmordují lidí drahně chudých a nemocných v špitále; a spálivše předměstí, i navrátí se na svá miesta. Vskočení Smiřičského do Prahy. [Tléhož léta etc. 1427 v sobotu před Narozeniem matky boží [6. září] pan Hynek Kolštejnský s Smiřickým a s čeledí páně Janovú z Městce a s páně [Pótovú] z Často]lovic jako s šesti sty jiezdnými vskočili sú do města pražského návodem některých z měštan praž- ských, a zvláště rychtáře novoměstského, kterýž je navedl do Prahy, chtíce Prahu opanovati. V kterémžto vskočení pan Hynek v domu U slonuov nalezen jest, ješto se byl schoval v uovse; i svržen jest voknem doluov z domu u zadních vrat a zabit jest od Makovce lotra. A pan Hynek byl vyprosil toho Makovce od šibenice u Staroměst- ských. A po malé chvíli viděl sem, ano jím pranéř podepřeli nahým. Ale Smiřický byl jat a vsazen na rathúz, ale potom jest z vězení ušel skrze pomoc jedné dievky. A jiných mnoho zbito a zjiemáno a koně a voděnie jim všecko pobráno; a jiní, chtíc utéci přes řeku Vltavu a tudy nad mostem k Malé straně, i ztepíchu se, a tak sú nebožátka zhy- nuli a bledně zmordováni. O to vskočenie radu brali předtiem ve čtvrtek v Kolíně; při kteréžto radě byl pan Vilém Kostka a měl také s nimi vskočiti, ale chytrostí pravú toho znikl. A v pátek poslal k Ši- monovi od Bielého lva, dávaje jemu o tom výstrahu; a to se ihned potom tu sobotu stalo. A že sú v tom městě Kolíně o to radu brali, ihned potom oblehli město Kolín Pražané s Holým Prokopem, vuodcí táborským, a s Sirotky velmi silně na den Sv. kříže povýšenie [14. září]. Na tom městě statečně se bránil pan Diviš Bořek; ač často šturmovali, však jest je vždy odbíjel. A z velikých pušek nad branami věži zbili. A tu mnoho lidí zbili u šturmu. Naposledy, když se měš- 6) Zemřel 1463. 54
Strana 55
ťané sami v sobě roztrhli, sstúpil města pod úmluvami; a potom měš- ťanuom té smlúvy nezdrželi a z města mnohé starší měšťany od jich statkuov vyhnali, zmocněvše (1) se města etc. Táboři a Sirotci oblehli Bechyni. Téhož léta před sv. Havlem [16. října] kněz Prokop Holý, vuodce táborský, s svými pomocníky a s Sirotky oblehl hrad Bechyni. A tu svezena byla všecka děla a křížem zasázena. I musili hrad dáti pro veliké súžení. Sirotci obehnali Lichtmburk i opletli jej přiekopy, ploty, a osadivše bašty lidem, i leželi bezmála rok, a nic nedobyli; ale na- posledy sstúpen pod úmluvami. I táhli k Žitavě na špíži Královec, hajtman Sirotčí. I sebrali se na ně Němci i vyskočili na ně u Krastavy; a tu jich urazí a ztepú drahně, a zvláště uhodili na pračence. A Če- chové opravivše se, obrátili se za se na Němce, i porazí Němce a mnoho jich ztepú. A odtud přijedúce Sirotci, i táhnú do Sléz. I při- táhli k Nise; a z města vytekú na ně a bratří, vylúdíce je od města, i obrátie se zase na ně i ženú Němce až do přiekopuov, tepúce je, a tu jich mnoho ztepú velmi, několik set. [Lléta božieho 1428 v sobotu před nedělí Oculi [7. března] stat jest Makovec pod pranéřem v Starém městě pro své zlé činy, cizo- ložstvie a násilé panenské, vdovské a jiných na vojnách. Téhož léta — a bylo to po velice noci — města a obce táhli na pomoc Sirotkuom a Táborským do Sléz. I strhli se spolu u Rycheb, a vypálivše Rychby, i táhli spolu k Sobotce; i dobyvše té Sobotky, i osadili ji panem Koldú. A tak dobývali jiných drahně měst a tvrzí a vypalovali je, a veliký plen zajemše a lúpeže plné vozy našpiho- vavše, i vrátili se do Čech. Ale než sú ještě Čechové do Čech při- táhli, i zbierali na ně Němci, Slezané, u Glatska, i otekú Čechy. A tak Čechové žádajie pomoci; i potáhnú jim z Hradce na pomoc; a dřieve, než tam k sobě přitáhnú, až spolu potepú i porazí tu Němce a kníže Minsterberské") tu zabijí. A mnoho Němcuov tu zbili. Smíření Staroměstských s Novoměstskými. Téhož léta v středu na den svatého Jiljí [1. září] Staroměští opět se smířili s Novoměstskými na Přiekopě u svatého Ambrože, neb před- tím byli sú v ruoznici mezi sebú a v kyselosti pro zboží kněžská, chvátajíce je sobě. [Lléta božieho 1429 stalo se v ten pátek [4. března] před družebnú nedělí, Hradčané a pan Trčka a Janek Holý s Náchoda porazili pana 7) Jan z Minsterberka. 55
ťané sami v sobě roztrhli, sstúpil města pod úmluvami; a potom měš- ťanuom té smlúvy nezdrželi a z města mnohé starší měšťany od jich statkuov vyhnali, zmocněvše (1) se města etc. Táboři a Sirotci oblehli Bechyni. Téhož léta před sv. Havlem [16. října] kněz Prokop Holý, vuodce táborský, s svými pomocníky a s Sirotky oblehl hrad Bechyni. A tu svezena byla všecka děla a křížem zasázena. I musili hrad dáti pro veliké súžení. Sirotci obehnali Lichtmburk i opletli jej přiekopy, ploty, a osadivše bašty lidem, i leželi bezmála rok, a nic nedobyli; ale na- posledy sstúpen pod úmluvami. I táhli k Žitavě na špíži Královec, hajtman Sirotčí. I sebrali se na ně Němci i vyskočili na ně u Krastavy; a tu jich urazí a ztepú drahně, a zvláště uhodili na pračence. A Če- chové opravivše se, obrátili se za se na Němce, i porazí Němce a mnoho jich ztepú. A odtud přijedúce Sirotci, i táhnú do Sléz. I při- táhli k Nise; a z města vytekú na ně a bratří, vylúdíce je od města, i obrátie se zase na ně i ženú Němce až do přiekopuov, tepúce je, a tu jich mnoho ztepú velmi, několik set. [Lléta božieho 1428 v sobotu před nedělí Oculi [7. března] stat jest Makovec pod pranéřem v Starém městě pro své zlé činy, cizo- ložstvie a násilé panenské, vdovské a jiných na vojnách. Téhož léta — a bylo to po velice noci — města a obce táhli na pomoc Sirotkuom a Táborským do Sléz. I strhli se spolu u Rycheb, a vypálivše Rychby, i táhli spolu k Sobotce; i dobyvše té Sobotky, i osadili ji panem Koldú. A tak dobývali jiných drahně měst a tvrzí a vypalovali je, a veliký plen zajemše a lúpeže plné vozy našpiho- vavše, i vrátili se do Čech. Ale než sú ještě Čechové do Čech při- táhli, i zbierali na ně Němci, Slezané, u Glatska, i otekú Čechy. A tak Čechové žádajie pomoci; i potáhnú jim z Hradce na pomoc; a dřieve, než tam k sobě přitáhnú, až spolu potepú i porazí tu Němce a kníže Minsterberské") tu zabijí. A mnoho Němcuov tu zbili. Smíření Staroměstských s Novoměstskými. Téhož léta v středu na den svatého Jiljí [1. září] Staroměští opět se smířili s Novoměstskými na Přiekopě u svatého Ambrože, neb před- tím byli sú v ruoznici mezi sebú a v kyselosti pro zboží kněžská, chvátajíce je sobě. [Lléta božieho 1429 stalo se v ten pátek [4. března] před družebnú nedělí, Hradčané a pan Trčka a Janek Holý s Náchoda porazili pana 7) Jan z Minsterberka. 55
Strana 56
Krušinu z Kumburka, ješto byl učinil veliký zájem okolo Hradce. A porazivše je, i jali tu také kněze Tupce mezi vězni jinými; a hned na- zajtří v sobotu na den sv. Řehoře upálili kněze Tupce. Také toho léta po velice noci s Týřova a s jiných hraduov za Karl- štajnem porazili Pražan yl u Sbraslavi, udělavše jim zálohu, a tak jedny ztepú a druhé ztopí a třetie v penieze šacují. Také v to léto dobyli Otmuchova, hradu biskupova. Také léta toho dobyli Lichmburka a postúpili sú jeho panu Janovi Rúsinovskému. Také v to léto zrotila se čeled na Žampachu jedni proti druhým; a jedna čeled chtěla postú- piti hradu panu Puotovi, a druhá chtěla postúpiti hradu pánu svému, a tak že Hradčané pošlí svuoj lid, aby je retovali; i postúpí hradu Žampachu pánu svému. Sněm o krále Zigmunda uherského, kterak by s ním Čechové v smlúvu vešli. [Tléhož léta po Sv. Trojici [22. května] bylo veliké sebránie lidu českého u Praze, pánuov, zeman, rytířstva, panoší, Sirotkuov. Tábo- ruov, měst do Prahy, kdežto u veliké koleji rozmlúvali o pokoj, kte- rak by mohli vjíti s králem Zigmundem uherským v smlúvu a jeho jako pána a dědice do země přijíti. K tomu sú svolili všickni kromě Velka Kúdelníka, hejtmana Sirotčieho; ten a Novoměští nechtěli k to- mu svoliti a odpierali. A proto Novoměští opět vzeli velikú zlobu proti Staroměstským a zdělali plaňky veliké proti sobě. Pak v středu na Povýšenie svatého kříže [14. září], když Velek Kúdelník přijel s Si- rotky do Nového města, Staroměští se zavřeli proti Novému městu. I stříleli na se z pušek a z samostřieluov ohnivými šípy jedni k dru- hým a mezi tiem jich několiko zabito; a vždycky ponůcky držány bývaly, nevěříce sobě. Potom ihned obě městě s uobú stranú volili mezi se ubrmany o ta záští a zaručili na ně pod čtyřmi tisíci kopami grošóv, jakož list ubrmanský na to daný ukazuje léta božieho 1429 v neděli [25. září] před svatým Václavem: »Také túž mocí ubrman- skú vám, pánuom Nového města pražského a obci, přikazujem, aby- šte pánuom a obci Starého města pražského bran Horské a Poříčské hned po této naší výpovědi postúpili etc. Více vám, pánuom a obci Nového města pražského, přikazujem a vypovídáme, abyšte svých všech šrankuov a řetězuov ve dne i v noci nezavierali ani zamyko- vali, ale zuodvírajíce jich svobodných k ježděnie, k voženie, k cho- zení nechali. Vám také, pánuom i vší obci Starého města pražského, z též moci naší ubrmanské přikazujem a vypoviedáme, abyšte všech svých bran a forten, malých i velikých, i všech šrankuov a řetězuov ve dne ani v noci nezavierali ani zamykovali, ale zuodvírajíce jich k ježdění, k vožení a k chození svobodných nechali.« Pod pokutú nahoře psanú a pode ctí a věrú oboji páni nepohnutedlně slíbili sobě 56
Krušinu z Kumburka, ješto byl učinil veliký zájem okolo Hradce. A porazivše je, i jali tu také kněze Tupce mezi vězni jinými; a hned na- zajtří v sobotu na den sv. Řehoře upálili kněze Tupce. Také toho léta po velice noci s Týřova a s jiných hraduov za Karl- štajnem porazili Pražan yl u Sbraslavi, udělavše jim zálohu, a tak jedny ztepú a druhé ztopí a třetie v penieze šacují. Také v to léto dobyli Otmuchova, hradu biskupova. Také léta toho dobyli Lichmburka a postúpili sú jeho panu Janovi Rúsinovskému. Také v to léto zrotila se čeled na Žampachu jedni proti druhým; a jedna čeled chtěla postú- piti hradu panu Puotovi, a druhá chtěla postúpiti hradu pánu svému, a tak že Hradčané pošlí svuoj lid, aby je retovali; i postúpí hradu Žampachu pánu svému. Sněm o krále Zigmunda uherského, kterak by s ním Čechové v smlúvu vešli. [Tléhož léta po Sv. Trojici [22. května] bylo veliké sebránie lidu českého u Praze, pánuov, zeman, rytířstva, panoší, Sirotkuov. Tábo- ruov, měst do Prahy, kdežto u veliké koleji rozmlúvali o pokoj, kte- rak by mohli vjíti s králem Zigmundem uherským v smlúvu a jeho jako pána a dědice do země přijíti. K tomu sú svolili všickni kromě Velka Kúdelníka, hejtmana Sirotčieho; ten a Novoměští nechtěli k to- mu svoliti a odpierali. A proto Novoměští opět vzeli velikú zlobu proti Staroměstským a zdělali plaňky veliké proti sobě. Pak v středu na Povýšenie svatého kříže [14. září], když Velek Kúdelník přijel s Si- rotky do Nového města, Staroměští se zavřeli proti Novému městu. I stříleli na se z pušek a z samostřieluov ohnivými šípy jedni k dru- hým a mezi tiem jich několiko zabito; a vždycky ponůcky držány bývaly, nevěříce sobě. Potom ihned obě městě s uobú stranú volili mezi se ubrmany o ta záští a zaručili na ně pod čtyřmi tisíci kopami grošóv, jakož list ubrmanský na to daný ukazuje léta božieho 1429 v neděli [25. září] před svatým Václavem: »Také túž mocí ubrman- skú vám, pánuom Nového města pražského a obci, přikazujem, aby- šte pánuom a obci Starého města pražského bran Horské a Poříčské hned po této naší výpovědi postúpili etc. Více vám, pánuom a obci Nového města pražského, přikazujem a vypovídáme, abyšte svých všech šrankuov a řetězuov ve dne i v noci nezavierali ani zamyko- vali, ale zuodvírajíce jich svobodných k ježděnie, k voženie, k cho- zení nechali. Vám také, pánuom i vší obci Starého města pražského, z též moci naší ubrmanské přikazujem a vypoviedáme, abyšte všech svých bran a forten, malých i velikých, i všech šrankuov a řetězuov ve dne ani v noci nezavierali ani zamykovali, ale zuodvírajíce jich k ježdění, k vožení a k chození svobodných nechali.« Pod pokutú nahoře psanú a pode ctí a věrú oboji páni nepohnutedlně slíbili sobě 56
Strana 57
věčně držeti. Tito sú ubrmané byli: Jan Rakovničský, hajtman města Kúřimského, Jíra z Řečice, Královec, hejtman vojska Sirotčieho, a Vi- lém z Postupic. Tu ti ubrmané opět smířili je jako prvé u Sv. Ambrože proti bráně Staroměstské na Příkopě před lidem obú měst; a tu purg- mistři a konšelé obú měst dali sobě rutce na pamět míru pravého a ihned potom kněží, boží mazánkové. A hajtmané vyřkli a prohlásili vojnu proti míšeňskému markrabí. Najprv Čechové jeli do Míšně a do Srb a do země lužické a ty země pobojovali, kdežto v těch ze- miech, pro jich veliké mordy a pálenie bojíce se jich Němci, s mnoho měst hrazených utíkali sú velikú hruozú. Téhož léta u vigiljí [27. října] sv. Šimona a Judy v zemi lužické Kubín, město hlavní, rychle jest dobyto a lidí pohříchu mnoho v něm zbito; a některé zjímali a do Čech přivedli a potom šacovali a peněz z nich nadělali a město z kořen vypálili. Čechové a Moravané na Plavenského do Míšně táhnú. [Lléta božieho 1430 ten týden před Božím narozeniem [25. prosin- ce] mnozí Čechové a Moravané, sebravše se velmi silně, i jeli vojen- sky do Míšně mstít jelenuov, kteréž sú Míšněné někdy za krále Vác- slava8) zbili v uoboře před Prahú, a do jiných zemí Míšni příležíciech; kdežto najprvé města Plavna i hradu rychle dobyli sú a mnoho lidu v něm zbili a zpálili neb Plavenský nezdržel smlúvy Pražanuom, když sú ho z vězení propustili, a město i hrad ohněm vypálili. A tím veli- kým mordem nekřesťanským Němci jsúc zhroženi, z dobrých hra- duov a měst sú utíkali, a velmi dobře ohrazených, nesmějíce doče- kati Čechuov. Jezdíc po těch zemiech, Franciech a jinde, vsí a měs- teček několiko tisíc vypálili. Míšeňský ihned, když jim Čechové do země vtrhli, zbierali se velmi silně u Grimnu. To uslyševše Čechové, upřiemo na něho táhli šikovavše se, chtíc se s ním polem bíti. A tak šikem táhli deset dní. Když pak přijeli blízko k tomu městu Grimovu, i musili přes vodu přejeti, kteráž teče pod město; takž pak, když vjeli do vody vozové třmi řady, voda se zdvihne pro vozy vzhuoru, i zvrací druhé vozy, a tu lidu nětco se ztopie. A druhým vozuom po- mohú, za provazy po jednom je ven vlačíce bez koní. Naposledy musí jedniem řadem přes vodu jeti. A když polovice vozuov přejede, křik vzejde u vojště, že již Němci táhnú na ně, a tak u velikém ne- bezpečenstvie byli Čechové pro druhú polovici vozuov a lidí; však což jich bylo přejelo, sšikovavše se, i táhli předce proti Němcuom. Němci byli toliko několiko set jiezdných vyslali, aby Čechy shlédli; a Čechové v jednom lese dočekavše jich, i udeří na ně a ztepú jich 8) Viz svrchu str. 5. 57
věčně držeti. Tito sú ubrmané byli: Jan Rakovničský, hajtman města Kúřimského, Jíra z Řečice, Královec, hejtman vojska Sirotčieho, a Vi- lém z Postupic. Tu ti ubrmané opět smířili je jako prvé u Sv. Ambrože proti bráně Staroměstské na Příkopě před lidem obú měst; a tu purg- mistři a konšelé obú měst dali sobě rutce na pamět míru pravého a ihned potom kněží, boží mazánkové. A hajtmané vyřkli a prohlásili vojnu proti míšeňskému markrabí. Najprv Čechové jeli do Míšně a do Srb a do země lužické a ty země pobojovali, kdežto v těch ze- miech, pro jich veliké mordy a pálenie bojíce se jich Němci, s mnoho měst hrazených utíkali sú velikú hruozú. Téhož léta u vigiljí [27. října] sv. Šimona a Judy v zemi lužické Kubín, město hlavní, rychle jest dobyto a lidí pohříchu mnoho v něm zbito; a některé zjímali a do Čech přivedli a potom šacovali a peněz z nich nadělali a město z kořen vypálili. Čechové a Moravané na Plavenského do Míšně táhnú. [Lléta božieho 1430 ten týden před Božím narozeniem [25. prosin- ce] mnozí Čechové a Moravané, sebravše se velmi silně, i jeli vojen- sky do Míšně mstít jelenuov, kteréž sú Míšněné někdy za krále Vác- slava8) zbili v uoboře před Prahú, a do jiných zemí Míšni příležíciech; kdežto najprvé města Plavna i hradu rychle dobyli sú a mnoho lidu v něm zbili a zpálili neb Plavenský nezdržel smlúvy Pražanuom, když sú ho z vězení propustili, a město i hrad ohněm vypálili. A tím veli- kým mordem nekřesťanským Němci jsúc zhroženi, z dobrých hra- duov a měst sú utíkali, a velmi dobře ohrazených, nesmějíce doče- kati Čechuov. Jezdíc po těch zemiech, Franciech a jinde, vsí a měs- teček několiko tisíc vypálili. Míšeňský ihned, když jim Čechové do země vtrhli, zbierali se velmi silně u Grimnu. To uslyševše Čechové, upřiemo na něho táhli šikovavše se, chtíc se s ním polem bíti. A tak šikem táhli deset dní. Když pak přijeli blízko k tomu městu Grimovu, i musili přes vodu přejeti, kteráž teče pod město; takž pak, když vjeli do vody vozové třmi řady, voda se zdvihne pro vozy vzhuoru, i zvrací druhé vozy, a tu lidu nětco se ztopie. A druhým vozuom po- mohú, za provazy po jednom je ven vlačíce bez koní. Naposledy musí jedniem řadem přes vodu jeti. A když polovice vozuov přejede, křik vzejde u vojště, že již Němci táhnú na ně, a tak u velikém ne- bezpečenstvie byli Čechové pro druhú polovici vozuov a lidí; však což jich bylo přejelo, sšikovavše se, i táhli předce proti Němcuom. Němci byli toliko několiko set jiezdných vyslali, aby Čechy shlédli; a Čechové v jednom lese dočekavše jich, i udeří na ně a ztepú jich 8) Viz svrchu str. 5. 57
Strana 58
drahně a zjímají a k svému vojsku přivedú. Jiní Němci, uslyševše to, utekú k svým. A ihned nazajtří Míšeňský svuoj lid rozpustí a sám jede do Durynk mimo Lipsko. Tu sú dávali dobré slovo Janovi Zmrz- líkovi, že jest statečně na ty Němce udeřil a jiných udatně ponukl. Zatiem noc přišla a Čechové druhé polovice vozuov svých dočekají a tu celú noc nespí, všichni bedlivi byli, opatrujíce se před Němci. A nazajtří táhli k Lipsku blízko a uzří, an Míšeňský kázal búdy zapá- liti a vojsko rozpustiti. Takž pak Čechové svobodně jezdili po těch zemiech, rozdělivše se v pět vojsk, a mnoho země míšeňské spálivše, odtad táhli do Frank, odtad opět k Paraitu; z toho dobrého města utekli od velmi velikého zboží. Odtad obrátili se k Pamberku. To uslyševše Normberští, že se k těm zemiem obracují, pošlí markrabí bramburského9) za glajtem k Čechuom; i úmluvu učiní na mnoho ti- síciech zlatých, aby dále netáhli a penieze vzeli v Domažliciech na den určený. A tak s tú úmluvú vrátí se zase o masopustě; a Němci potom všecky zlaté přinesli do Domažlic podlé smlúvy a tu Holý Pro- kop a pan Kostka, pobravše zlaté, rozdělili je mezi se a mezi vojska etc. Ta jízda byla jest tak zpanilá, že pamětníkuov není aniž bude, by ji kdy Čechové takovú sami učinili. Než, by byli stáli po cti, byli by kam chtíc v ty časy protáhli, an se jich tehdáž všecky země bály; ale že sú po lakomstvie a po zboží stáli, i okojili se zlatými jako děti kakú, i jeli zase, plné vozy zbožie naplnivše. Tak obecně všickni pra- vili, že s ohrazených měst více než třidceti utekli, tvrzí velmi mnoho dobyli, a s nich utíkali i s druhých hraduov. Čert by neutekl pro takové mordy lidí a pálenie měst i vsí! Potom Táboři a Sirotci v zemi slezské mnohokrát sú bývali a Sle- zákuom na městech a na tvrzéch velikú škodu činili a mnohé pleny zajímali a do Čech hnali; a oni, Slezáci, nikdíž se s nimi polem po- tkati nesměli. Téhož také léta o sv. Havle [16. října] pan Sokol z Řečice táhl do Rakús na víno; a Rakušané sebravše se, i udeří na ně a přemohú Čechy. I zbito tu Čechuov na sedm set a zjímáno; a také tu jmú bratra Sokolova.1) Sněm kněžský veliký v Praze. [Lléta božieho 1431 den sv. Filipa a Jakuba [1. května] byl jest veliký sněm kněžský královstvie českého pod obojí zpuosobú roz- dávajících v Praze, kdežto kněží táborští slúžili bez ornátuov v domu Han]kově, ješto nynie králové dvuor slove, s mistry pražskými měli rozmlúvaní o některých kusiech viery křesťanské. A najprv Táborští 3) Fridrich I. z Hohenzolleinu. 10) Jaroslava. Míní se bitva u Kirchberku z 14. října 1431 (Dobiáš, Dějiny Pelhři- mova II. 60 a d.). 58
drahně a zjímají a k svému vojsku přivedú. Jiní Němci, uslyševše to, utekú k svým. A ihned nazajtří Míšeňský svuoj lid rozpustí a sám jede do Durynk mimo Lipsko. Tu sú dávali dobré slovo Janovi Zmrz- líkovi, že jest statečně na ty Němce udeřil a jiných udatně ponukl. Zatiem noc přišla a Čechové druhé polovice vozuov svých dočekají a tu celú noc nespí, všichni bedlivi byli, opatrujíce se před Němci. A nazajtří táhli k Lipsku blízko a uzří, an Míšeňský kázal búdy zapá- liti a vojsko rozpustiti. Takž pak Čechové svobodně jezdili po těch zemiech, rozdělivše se v pět vojsk, a mnoho země míšeňské spálivše, odtad táhli do Frank, odtad opět k Paraitu; z toho dobrého města utekli od velmi velikého zboží. Odtad obrátili se k Pamberku. To uslyševše Normberští, že se k těm zemiem obracují, pošlí markrabí bramburského9) za glajtem k Čechuom; i úmluvu učiní na mnoho ti- síciech zlatých, aby dále netáhli a penieze vzeli v Domažliciech na den určený. A tak s tú úmluvú vrátí se zase o masopustě; a Němci potom všecky zlaté přinesli do Domažlic podlé smlúvy a tu Holý Pro- kop a pan Kostka, pobravše zlaté, rozdělili je mezi se a mezi vojska etc. Ta jízda byla jest tak zpanilá, že pamětníkuov není aniž bude, by ji kdy Čechové takovú sami učinili. Než, by byli stáli po cti, byli by kam chtíc v ty časy protáhli, an se jich tehdáž všecky země bály; ale že sú po lakomstvie a po zboží stáli, i okojili se zlatými jako děti kakú, i jeli zase, plné vozy zbožie naplnivše. Tak obecně všickni pra- vili, že s ohrazených měst více než třidceti utekli, tvrzí velmi mnoho dobyli, a s nich utíkali i s druhých hraduov. Čert by neutekl pro takové mordy lidí a pálenie měst i vsí! Potom Táboři a Sirotci v zemi slezské mnohokrát sú bývali a Sle- zákuom na městech a na tvrzéch velikú škodu činili a mnohé pleny zajímali a do Čech hnali; a oni, Slezáci, nikdíž se s nimi polem po- tkati nesměli. Téhož také léta o sv. Havle [16. října] pan Sokol z Řečice táhl do Rakús na víno; a Rakušané sebravše se, i udeří na ně a přemohú Čechy. I zbito tu Čechuov na sedm set a zjímáno; a také tu jmú bratra Sokolova.1) Sněm kněžský veliký v Praze. [Lléta božieho 1431 den sv. Filipa a Jakuba [1. května] byl jest veliký sněm kněžský královstvie českého pod obojí zpuosobú roz- dávajících v Praze, kdežto kněží táborští slúžili bez ornátuov v domu Han]kově, ješto nynie králové dvuor slove, s mistry pražskými měli rozmlúvaní o některých kusiech viery křesťanské. A najprv Táborští 3) Fridrich I. z Hohenzolleinu. 10) Jaroslava. Míní se bitva u Kirchberku z 14. října 1431 (Dobiáš, Dějiny Pelhři- mova II. 60 a d.). 58
Strana 59
pověděli, proč slúží bez ornátuov, i písma vedli; mistři řekli jim, že sú to písma křivá a scestná, a svá písma jim pravili a dovodili, že chléb hmotný nezuostává po posvěcení, jakož Engliš s svými držal jest. Dovodili také mistři tudíž, že sedmera svátost cierkve svaté má držána býti a jiná ustavenie cierkve svaté. Na tom sněmu byli se také kněží na tři strany rozdělili: najprvé mistři pražští, kteříž drží všecky věci podstatné jako cierkev svatá, [krom] o přijímanie z kalicha krve boží lidu obecniemu; druzí kněží byli sú Sirotčí, ti něco drželi s mis- try pražskými, a některé věci proti nim s Tábory; třetí kněží byli sú táborští, kteříž slúžili bez orátuov, svátostí cierkve svaté nedržíce některých, jakožto olejem mazánie nemocných a jiných; také nedrží o očistci po tomto životě a mnohých věcí, kteréž sú k úrazu věří- ciech, jakožto maso jiesti v puostě, v pátky, o suchých dnech, i vi- giljí a orodování svatých za nic nemajíc. Na kterémžto sněmu a svolánie Staré město pražské s pány zem- skými a s knězem Prokopem Holým táborským k žádosti krále uher- ského a polského a Kunce doktora, biskupa olomúckého z Moravy, učinili sú poselstvíe k králi a tu ve Chbě městě s ním sú mluvili. I povědíno jest jim, že by chtěli Čechy k jednotě přivésti a slyšení jim zjednati před zborem obecným křesťanským; ale toho jsú v tu chvíli neučinili. S toho sněmu Staroměští s Holým Prokopem k žádos- ti Zigmunda, krále uherského, učinili sú k němu poselstvie. Přijevše zase do Čech, pravili sú, že sám král nemuož jich ubezpečiti k sly- šenie; ale že by řekl sněm, kterýž bude, tenť snad bude súditi krále i papeže. Oznámili sú také tíž poslové, totiž Matiáš Lauda a kněz Mar- kolt táborský, že tu ve Chbě mluvili sú králi a k biskupuom, že Če- chové, když jim bude dáno svobodné slyšení, že chtí dokázati a do- vésti své víry z Piesma; kteréžto slyšenie strana odporná a protivná dopustiti nechce. Více tíž poslové pravili, že mnozí Němci cizozemci silně se zbie- rají, chtíce toho léta do země české vojensky a nepřátelsky upad- núti; jakož se to i stalo. To oznámenie stalo se jest skrze dřieve ře- čené posly ve čtvrtek den Těla božieho [31. května] léta nadepsa- ného na Novém městě pražském na rynku, když chodili najvíce s pro- cessími. Potopa a rozvodnění kúřimské. Téhož léta v neděli před sv. Vítem [15. června] stala se jest veliká potopa a rozvodnění u města Kúřimě z náhlého deště, kterýžto déšť víc než ode sta let není vídán ani slýchán. Špitál s nemocnými, sla- dovny i domy druhé pod městem to rozvodnění vyvrátilo jest a preč vzalo i s lidmi některými a stránka zdi městské zbořena jest tau po- vodní. 59
pověděli, proč slúží bez ornátuov, i písma vedli; mistři řekli jim, že sú to písma křivá a scestná, a svá písma jim pravili a dovodili, že chléb hmotný nezuostává po posvěcení, jakož Engliš s svými držal jest. Dovodili také mistři tudíž, že sedmera svátost cierkve svaté má držána býti a jiná ustavenie cierkve svaté. Na tom sněmu byli se také kněží na tři strany rozdělili: najprvé mistři pražští, kteříž drží všecky věci podstatné jako cierkev svatá, [krom] o přijímanie z kalicha krve boží lidu obecniemu; druzí kněží byli sú Sirotčí, ti něco drželi s mis- try pražskými, a některé věci proti nim s Tábory; třetí kněží byli sú táborští, kteříž slúžili bez orátuov, svátostí cierkve svaté nedržíce některých, jakožto olejem mazánie nemocných a jiných; také nedrží o očistci po tomto životě a mnohých věcí, kteréž sú k úrazu věří- ciech, jakožto maso jiesti v puostě, v pátky, o suchých dnech, i vi- giljí a orodování svatých za nic nemajíc. Na kterémžto sněmu a svolánie Staré město pražské s pány zem- skými a s knězem Prokopem Holým táborským k žádosti krále uher- ského a polského a Kunce doktora, biskupa olomúckého z Moravy, učinili sú poselstvíe k králi a tu ve Chbě městě s ním sú mluvili. I povědíno jest jim, že by chtěli Čechy k jednotě přivésti a slyšení jim zjednati před zborem obecným křesťanským; ale toho jsú v tu chvíli neučinili. S toho sněmu Staroměští s Holým Prokopem k žádos- ti Zigmunda, krále uherského, učinili sú k němu poselstvie. Přijevše zase do Čech, pravili sú, že sám král nemuož jich ubezpečiti k sly- šenie; ale že by řekl sněm, kterýž bude, tenť snad bude súditi krále i papeže. Oznámili sú také tíž poslové, totiž Matiáš Lauda a kněz Mar- kolt táborský, že tu ve Chbě mluvili sú králi a k biskupuom, že Če- chové, když jim bude dáno svobodné slyšení, že chtí dokázati a do- vésti své víry z Piesma; kteréžto slyšenie strana odporná a protivná dopustiti nechce. Více tíž poslové pravili, že mnozí Němci cizozemci silně se zbie- rají, chtíce toho léta do země české vojensky a nepřátelsky upad- núti; jakož se to i stalo. To oznámenie stalo se jest skrze dřieve ře- čené posly ve čtvrtek den Těla božieho [31. května] léta nadepsa- ného na Novém městě pražském na rynku, když chodili najvíce s pro- cessími. Potopa a rozvodnění kúřimské. Téhož léta v neděli před sv. Vítem [15. června] stala se jest veliká potopa a rozvodnění u města Kúřimě z náhlého deště, kterýžto déšť víc než ode sta let není vídán ani slýchán. Špitál s nemocnými, sla- dovny i domy druhé pod městem to rozvodnění vyvrátilo jest a preč vzalo i s lidmi některými a stránka zdi městské zbořena jest tau po- vodní. 59
Strana 60
Papež kříž vydal na Čechy. Téhož léta v uovesné žni vtrhli Němci, konferšti se všemi svými okolními krajinami do Čech. A tu byl také legát od papeže poslaný s mnohými biskupy, a dávajíce všem hříchuom odpuštění i pekla zbavení všem těm, kteříž by se okrvavili v české krvi, a tak táhli sú přes bavorské lesy do Čech, a to k Domažliciem. Ruce vzhuoru, milí Čechové, nemeškajte! [Lléta téhož etc. 1431 po té výpovědi a výstraze posluov nadepsa- ných Čechové, mnozí Pražané, Holý Prokop, Sirotci, města mnohá s pány korúhevnými druhými sjeli se ku Plzni a potom táhli k lesu bavorskému, čekajíce nepřátel cizozemouo do země vtrhnutí. To Němci zvěděvše, vtrhnúti nesměli do Čech vědúce, že jich čekají. Čechuom se špíže nedosta; z nichžto každý zástup jel jest domuo po špíži, a tudy Němcuom vrat [otevřeli]. Druzí také nevěděli, by Němci leželi za lesem, chtíc do země vtrhnúti. Zatiem Němci nadějíce se, že sú Čechové strachem před nimi ustúpili, ihned u velikém množstvie vtrhli do země. Tu sú byli mezi nimi z Říma, z Šváb, Rýňáci, Míšněné, Bavořící, Sasíci, z Flandr, z Elzas, z F[rJank, z Holant, Zelandři i vše- cka města říská a i všecko to pokolenie německé; a jakož obecně praví (i jich vězňové pravili, kteříž potom byli zjímáni), že jich bylo více nežli sto tisícuov a 30 tisícuov. A vtrhše do země, městečka ote- vřená i vsi pálili sú a Tachov město oblehli. To uslyševše Čechové, rychle se zase sebrali a opět zase táhli proti nim vojensky, majíce lidu blíz ke 40 tisícuom, jakož sú obecně tak šacovali. A když bylo u vigiljí [17. srpna] Matky boží nanebevzetí, [s šikovavše své vozy ráno u Chotěšovic,1) táhli šikem svým ten celý den na nepřátely k Domažliciem, neb již Němci byli odtrhli od Tachova, uslyševše to, že Čechové táhnú. A když ještě míli Čechové od Němcuov byli, ihned z dopuštění božieho Němci velmi velikú bázní a s strachem běželi a prvé, než sú české vojsko opatřili, s vozy svými do lesuov ba- vorských běželi; a najvíc jich proti Ryzmberku tú cestú běželo, mecí- ce s vozuov špíži rozličnú, dřieví stanové, lehčíce vozy, a k posledku i stany metali a sudy s vínem osekávali. Avšak platno nic nebylo, neb, když sú s vozy do lesa vnikli, tu se vozové zaměstknali tak, že každý chtěl jeden před druhým býti. Někteří se Němci pozastavili, aby jich vozové pominuli, ale honci vojska českého udatně v ně vskočili a tu některé zbili, jiné zjímali a jiní utekli; a tak je na té cestě ode všech vozuov odtiskli, ode všech děl i jiných věcí. Tu Čechové s boží pomocí veliké vítězstvie obdrželi; jakož obecně pravili, že 1) Chotěšov. 60
Papež kříž vydal na Čechy. Téhož léta v uovesné žni vtrhli Němci, konferšti se všemi svými okolními krajinami do Čech. A tu byl také legát od papeže poslaný s mnohými biskupy, a dávajíce všem hříchuom odpuštění i pekla zbavení všem těm, kteříž by se okrvavili v české krvi, a tak táhli sú přes bavorské lesy do Čech, a to k Domažliciem. Ruce vzhuoru, milí Čechové, nemeškajte! [Lléta téhož etc. 1431 po té výpovědi a výstraze posluov nadepsa- ných Čechové, mnozí Pražané, Holý Prokop, Sirotci, města mnohá s pány korúhevnými druhými sjeli se ku Plzni a potom táhli k lesu bavorskému, čekajíce nepřátel cizozemouo do země vtrhnutí. To Němci zvěděvše, vtrhnúti nesměli do Čech vědúce, že jich čekají. Čechuom se špíže nedosta; z nichžto každý zástup jel jest domuo po špíži, a tudy Němcuom vrat [otevřeli]. Druzí také nevěděli, by Němci leželi za lesem, chtíc do země vtrhnúti. Zatiem Němci nadějíce se, že sú Čechové strachem před nimi ustúpili, ihned u velikém množstvie vtrhli do země. Tu sú byli mezi nimi z Říma, z Šváb, Rýňáci, Míšněné, Bavořící, Sasíci, z Flandr, z Elzas, z F[rJank, z Holant, Zelandři i vše- cka města říská a i všecko to pokolenie německé; a jakož obecně praví (i jich vězňové pravili, kteříž potom byli zjímáni), že jich bylo více nežli sto tisícuov a 30 tisícuov. A vtrhše do země, městečka ote- vřená i vsi pálili sú a Tachov město oblehli. To uslyševše Čechové, rychle se zase sebrali a opět zase táhli proti nim vojensky, majíce lidu blíz ke 40 tisícuom, jakož sú obecně tak šacovali. A když bylo u vigiljí [17. srpna] Matky boží nanebevzetí, [s šikovavše své vozy ráno u Chotěšovic,1) táhli šikem svým ten celý den na nepřátely k Domažliciem, neb již Němci byli odtrhli od Tachova, uslyševše to, že Čechové táhnú. A když ještě míli Čechové od Němcuov byli, ihned z dopuštění božieho Němci velmi velikú bázní a s strachem běželi a prvé, než sú české vojsko opatřili, s vozy svými do lesuov ba- vorských běželi; a najvíc jich proti Ryzmberku tú cestú běželo, mecí- ce s vozuov špíži rozličnú, dřieví stanové, lehčíce vozy, a k posledku i stany metali a sudy s vínem osekávali. Avšak platno nic nebylo, neb, když sú s vozy do lesa vnikli, tu se vozové zaměstknali tak, že každý chtěl jeden před druhým býti. Někteří se Němci pozastavili, aby jich vozové pominuli, ale honci vojska českého udatně v ně vskočili a tu některé zbili, jiné zjímali a jiní utekli; a tak je na té cestě ode všech vozuov odtiskli, ode všech děl i jiných věcí. Tu Čechové s boží pomocí veliké vítězstvie obdrželi; jakož obecně pravili, že 1) Chotěšov. 60
Strana 61
pušek ke třem stóm vzali a vozuov na dva tisíce kromě těch vozuov, kteříž jinými dvěma cestoma utekli přes les, o nichž Čechové nevě- děli. Jiní pak tíž Němci onde i onde po lestech blúdili a velmi za- mútceni byli nevědúc, kudy domuov. Již noc byla přišla, Čechové pak tu celú noc mezi vozy německými byli, neb již z vojska českého všecky byli rozpustili; a tu celú noc na lese byli a nespali, ale vína z velikých suduov sobě točili a kořisti z vozuov brali. A na kterých vozích německých prach byl puškový, ty zdaleka zapalovali; a tak jekot a křik tu celú noc byl veliký na lese. Zítra ráno na den Matky boží [15. srpna] vězňuov velmi mnoho po lesiech shledali, takže jich veliké procesí byly, vše dva a dva svázavše. Druzí Němci mnějíc, by do Němec šli, stavili se mnozí v Čechách. Tu sú Čechové mnoho krásných stanuov nabrali a jiných rozličných věcí od střiebra a zlata, korúhví svých otběhli. Bullu, kterúž Eugenius papež Čtvrtý Julianovi kardinálovi byl dal, jsú vzali, aby ten kardinál vydal kříž na vykoře- něnie Čechuov a boje jim posvěcoval, kteříž krev boží přijímají z ka- licha. A pro tu příčinu dřéve řečený lid německý s mnohými bisku- py, kniežaty, hrabiemi, pány, rytieři i obecným lidem do země české byl jest vtrhl, ale Pán Buoh milostivý jich pych porazil a zetřel. Pro- tož požehnaný buď na věky věkuov! To uslyšavše Míšňané, kteříž v ty časy okolo Žatce také zemi hu- bili a lidi mordovali, jichžto počet byl, jako obecně praví, na čtyři tisíce, i byli s nimi i pěší i s vozy, ti všickni strachem a bázní utekli jsú z země. A když sú Čechové to vítězství obdrželi, na Albrechta, vývodu rakúského, do Moravy sú jeli, kterýžto vývoda s mnohým lidem ne- přátelsky silně byl vtrhl a hubil a pálil zemi moravskú i českú. I za- hnali jeho za Dunaj. List kněze Přemka, v kterémž se zavazuje svrchu psaným bojovníkuom slovo od slova takto:1) [Mly Přemek, z boží milosti kníže a pán opavský, vyznáváme tiemto listem přede všemi, ktož jej viděti, čísti neb slyšeti budú, že sme smlúvu a dokonalú úmluvu učinili s statečnými bojovníky o pravdy zákona božieho, z Otíkem z Lozy, Janem Čapkem z Sán, hajtmany, s knězem Prokopem, Táborem polním, i se všemi staršími vojsk táborských polních a Sirotčiech, ustavičně polem pracujícími, takovúto: Najprvé v příměří křesťanské s nadepsanými hejtmany i s jich bu- dúciemi náměstky i se všemi staršími i obcemi všemi k zákonu božie- mu příchylnými od dání tohoto listu až do celého plného roku jsme 1) Odkazuje na zmínku, kterou redaktor kroniky vynechal. 61
pušek ke třem stóm vzali a vozuov na dva tisíce kromě těch vozuov, kteříž jinými dvěma cestoma utekli přes les, o nichž Čechové nevě- děli. Jiní pak tíž Němci onde i onde po lestech blúdili a velmi za- mútceni byli nevědúc, kudy domuov. Již noc byla přišla, Čechové pak tu celú noc mezi vozy německými byli, neb již z vojska českého všecky byli rozpustili; a tu celú noc na lese byli a nespali, ale vína z velikých suduov sobě točili a kořisti z vozuov brali. A na kterých vozích německých prach byl puškový, ty zdaleka zapalovali; a tak jekot a křik tu celú noc byl veliký na lese. Zítra ráno na den Matky boží [15. srpna] vězňuov velmi mnoho po lesiech shledali, takže jich veliké procesí byly, vše dva a dva svázavše. Druzí Němci mnějíc, by do Němec šli, stavili se mnozí v Čechách. Tu sú Čechové mnoho krásných stanuov nabrali a jiných rozličných věcí od střiebra a zlata, korúhví svých otběhli. Bullu, kterúž Eugenius papež Čtvrtý Julianovi kardinálovi byl dal, jsú vzali, aby ten kardinál vydal kříž na vykoře- něnie Čechuov a boje jim posvěcoval, kteříž krev boží přijímají z ka- licha. A pro tu příčinu dřéve řečený lid německý s mnohými bisku- py, kniežaty, hrabiemi, pány, rytieři i obecným lidem do země české byl jest vtrhl, ale Pán Buoh milostivý jich pych porazil a zetřel. Pro- tož požehnaný buď na věky věkuov! To uslyšavše Míšňané, kteříž v ty časy okolo Žatce také zemi hu- bili a lidi mordovali, jichžto počet byl, jako obecně praví, na čtyři tisíce, i byli s nimi i pěší i s vozy, ti všickni strachem a bázní utekli jsú z země. A když sú Čechové to vítězství obdrželi, na Albrechta, vývodu rakúského, do Moravy sú jeli, kterýžto vývoda s mnohým lidem ne- přátelsky silně byl vtrhl a hubil a pálil zemi moravskú i českú. I za- hnali jeho za Dunaj. List kněze Přemka, v kterémž se zavazuje svrchu psaným bojovníkuom slovo od slova takto:1) [Mly Přemek, z boží milosti kníže a pán opavský, vyznáváme tiemto listem přede všemi, ktož jej viděti, čísti neb slyšeti budú, že sme smlúvu a dokonalú úmluvu učinili s statečnými bojovníky o pravdy zákona božieho, z Otíkem z Lozy, Janem Čapkem z Sán, hajtmany, s knězem Prokopem, Táborem polním, i se všemi staršími vojsk táborských polních a Sirotčiech, ustavičně polem pracujícími, takovúto: Najprvé v příměří křesťanské s nadepsanými hejtmany i s jich bu- dúciemi náměstky i se všemi staršími i obcemi všemi k zákonu božie- mu příchylnými od dání tohoto listu až do celého plného roku jsme 1) Odkazuje na zmínku, kterou redaktor kroniky vynechal. 61
Strana 62
vstúpili, kteréžto příměří se všemi našimi zemany, městy i se všemi lidmi v zemi naší nám poddanými slibujem svrchupsaným hejtma- nuom i jich budúciem náměstkuom i starším vojsk nadepsaných ctně a křesťansky zdržeti a zachovati beze vší zlé lsti a přerušení, toto znamenitě vymieňujíce, když by nadepsaná vojska táhla skrze knie- žetstvie naše, což by k potřebám, k jiedlu a k picovánie vzali, že to příměří škodno býti nemá. A když se ten rok příměří tohoto, dokoná, tehdy ihned po najpo- slednějšie dni vyjití příměří svrchupsaného slibujem my, kněz Pře- mek s knězem Václavem, synem svým, i s jinými syny svými k prav- dám božím přistúpiti, zvláště k tělu a ke krvi boží a k těm čtyřem kusuom, o něž sú se obce svrchupsané zasadily, a ty slibujeme a máme držeti. Pakli bychom toho neučinili a nedokonali — jehož, Bože, ostřez! — tehda jsme svrchupsaným a obcém anebo jejich ná- městkuom propadli čtyři tisíce kop gr. dobrých stříbrných rázu čes- kého, a čísla moravského za každú kopu 60 gr. počítajíce, kteréžto peníze slibujeme a máme po propadenie dne prvnieho ve dvú měsící v Praze v Starém městě na rathúz v moc hajtmanuov a obcí nade- psaných anebo jejich náměstkuov položili. A když bychme přistú- pili, tehda slibujeme proti každému, ktož by (anebo kteří) chtěl by (anebo chtěli) ty pravdy boží tupiti, skutečně pomocni býti. Jestli pak že by nás, kněze Přemka, Pán Buoh neuchoval v tom příměří — jehož, Bože, ostřezl — tomuto našemu slibu nemá škodno býti, ale vždy ti slavní čtyří kusové mají kázáni býti a skutečně vedeni od našich synuov zuostalých a nemá proto kněžiem věrným a lidem překáženo býti. A my. Jan z Kravař, pán jičínský, Jan z Cimburka a z Tovačova, Zibři[d] z Bobolusk, Vácslav z Kobeřic, rukojmě za svrchupsané kní- že, kněze Přemka, i za jeho syny, přiznáváme se tímto listem, že jsme slíbili i tiemto listem slibujem pod nadepsanými čtyřmi tisíci kopa- mi gr. dobrých stříbrných, rázu a čísla nadepsaného, svrchupsaným Otíkovi z Lozy, Janovi Čapkovi z Sán, hajtmanuom, i jiným starším a náměstkuom svrchupsaných vojsk táborských a Sirotčiech, že to všechno, což svrchu psáno stojí, od svrchupsaného kniežete ve všem zdržáno bude uplně a docela bez umenšenie. Pakli by svrchupsaný kníže toho příměří nezdržal neb k zákonu božiemu tak, jakož svrchu psáno stojí, upřímě nepřistúpil a skutečně toho nevedl, ihned po tom roce — jehožto od něho odstup! — tehdy my, rukojmě nadepsané, známe se tímto listem, že jsme čtyři tisíce kop gr. svrchupsaným vě- řiteluom našim i jich budúciem náměstkuom propadli základu spra- vedlivého. Kteréžto penieze hotové všickni společně ve dvú měsící pořád zběhlú, ode dne položeného jim ku přistúpení počietajíc, máme dáti a zaplatiti v jich moc, jakož napřed stojí psáno. Pakli bychom těch peněz základu propadeného na ten rok již psaný nepoložili a 62
vstúpili, kteréžto příměří se všemi našimi zemany, městy i se všemi lidmi v zemi naší nám poddanými slibujem svrchupsaným hejtma- nuom i jich budúciem náměstkuom i starším vojsk nadepsaných ctně a křesťansky zdržeti a zachovati beze vší zlé lsti a přerušení, toto znamenitě vymieňujíce, když by nadepsaná vojska táhla skrze knie- žetstvie naše, což by k potřebám, k jiedlu a k picovánie vzali, že to příměří škodno býti nemá. A když se ten rok příměří tohoto, dokoná, tehdy ihned po najpo- slednějšie dni vyjití příměří svrchupsaného slibujem my, kněz Pře- mek s knězem Václavem, synem svým, i s jinými syny svými k prav- dám božím přistúpiti, zvláště k tělu a ke krvi boží a k těm čtyřem kusuom, o něž sú se obce svrchupsané zasadily, a ty slibujeme a máme držeti. Pakli bychom toho neučinili a nedokonali — jehož, Bože, ostřez! — tehda jsme svrchupsaným a obcém anebo jejich ná- městkuom propadli čtyři tisíce kop gr. dobrých stříbrných rázu čes- kého, a čísla moravského za každú kopu 60 gr. počítajíce, kteréžto peníze slibujeme a máme po propadenie dne prvnieho ve dvú měsící v Praze v Starém městě na rathúz v moc hajtmanuov a obcí nade- psaných anebo jejich náměstkuov položili. A když bychme přistú- pili, tehda slibujeme proti každému, ktož by (anebo kteří) chtěl by (anebo chtěli) ty pravdy boží tupiti, skutečně pomocni býti. Jestli pak že by nás, kněze Přemka, Pán Buoh neuchoval v tom příměří — jehož, Bože, ostřezl — tomuto našemu slibu nemá škodno býti, ale vždy ti slavní čtyří kusové mají kázáni býti a skutečně vedeni od našich synuov zuostalých a nemá proto kněžiem věrným a lidem překáženo býti. A my. Jan z Kravař, pán jičínský, Jan z Cimburka a z Tovačova, Zibři[d] z Bobolusk, Vácslav z Kobeřic, rukojmě za svrchupsané kní- že, kněze Přemka, i za jeho syny, přiznáváme se tímto listem, že jsme slíbili i tiemto listem slibujem pod nadepsanými čtyřmi tisíci kopa- mi gr. dobrých stříbrných, rázu a čísla nadepsaného, svrchupsaným Otíkovi z Lozy, Janovi Čapkovi z Sán, hajtmanuom, i jiným starším a náměstkuom svrchupsaných vojsk táborských a Sirotčiech, že to všechno, což svrchu psáno stojí, od svrchupsaného kniežete ve všem zdržáno bude uplně a docela bez umenšenie. Pakli by svrchupsaný kníže toho příměří nezdržal neb k zákonu božiemu tak, jakož svrchu psáno stojí, upřímě nepřistúpil a skutečně toho nevedl, ihned po tom roce — jehožto od něho odstup! — tehdy my, rukojmě nadepsané, známe se tímto listem, že jsme čtyři tisíce kop gr. svrchupsaným vě- řiteluom našim i jich budúciem náměstkuom propadli základu spra- vedlivého. Kteréžto penieze hotové všickni společně ve dvú měsící pořád zběhlú, ode dne položeného jim ku přistúpení počietajíc, máme dáti a zaplatiti v jich moc, jakož napřed stojí psáno. Pakli bychom těch peněz základu propadeného na ten rok již psaný nepoložili a 62
Strana 63
nezaplatili, tehda ihned bez meškánie my, rukojmě svrchupsaní, když najprv od svrchupsaných hejtmanuov neb jejich náměstkuov napo- menutí budem, máme a slibujem vjeti a vlehnúti aneb místo sebe každý z nás pánuov panoši řádu rytířského poslati s jedniem pachol- kem a se dvěma koňoma v pravé a obyčejné leženie do města do Prahy do Starého města neb do Králové Hradce nad Labem aneb do Nymburka, do kteréhož by nám města ukázali, v duom ctného hos- podáře, tu, kdež by nám od nich bylo ukázáno; a v tom ležení máme a slibujem my všichni nadepsaní rukojmě ležeti a to ležení konati a plniti a nižádným právem z něho nevyjiežděti ani vychoditi tak dlúho, dokudž bychom svrchupsaných peněz nedali a nezaplatili uplně a docela i se všemi škodami, kteréž by pro nezaplacení těch svrchu- psaných peněz kterak kolivěk vzali, ješto by je dobrým svědomiem bez věrování a bez přiesah ukázati mohli. A přesto — ležmy my ru- kojmě neb neležmy — ještě neplnivše svrchupsaných peněz, dáváme plnú moc a právo věřiteluom našim svrchupsaným, aby svrchupsané penieze, jistinu i škody, mohli vzieti a dobyti mezi křesťany nebo mezi židy pod lichvami na naši na všech rukojmí společní škodu a nerozdílnú. A ktož by tento list měl s svrchupsaných hejtmanuov neb jejich náměstkuov dobrú vuolí, ten má mieti túž moc a též právo ke všem věcem svrchupsaným jako oni sami. A když nadepsané kníže k těm čtyřem kusuom přistúpí a puol léta v nich setrvá, skutečně se uka- zuje v přijímanie těla a krve Pána Krista, tehda my svrchupsaní hejt- mané a obce anebo naši náměstkové slibujem jemu anebo rukojmím jeho tento list zase vrátiti. Pakli bychom jeho nevrátili, tehda více moci nemá mieti k upomínaní kterých základuov nadepsaných. Toto také znamenitě přimieňujem my, svrchupsané kníže a rukoj- mě, že žádným obyčejem, kterýž koli bychom mohli v světě aneb s toho lista sobě ku pomoci vymysliti, prázdni toho slibu v tomto listu položeného nebudem moci býti, leč to všechno, což v tomto listu stojí psáno, my, kníže svrchupsané, bez pomčenie učiníme aneb my rukojmě nadepsaní základ podlé tohoto listu položíme. A tomu na svědomí potvrzení a pro lepšie jistost pečeti své vlastní jsme podlé nadepsaného kniežete, kněze Přemka, k tomuto listu při- věsili. Jenž jest dán a psán v Opavě léta od narozenie Syna božieho tisícieho čtyřstého třidcátého prvnieho ten pátek dne a hodu sv. Vác- slava [28. září], dědice českého. [Lléta božieho 1432 na den svatého Antonie [17. ledna] spadl jest snieh veliký, že lidé nemohli jezditi ani do měst choditi; a protož v Praze chléb byl velmi drah, žita strych po 30 a po 4 groš. a strych hrachu za 40 grošuov. Téhož léta pan Jan Čéček z Pakoměřic, umluviv prozbau a pěknú 63
nezaplatili, tehda ihned bez meškánie my, rukojmě svrchupsaní, když najprv od svrchupsaných hejtmanuov neb jejich náměstkuov napo- menutí budem, máme a slibujem vjeti a vlehnúti aneb místo sebe každý z nás pánuov panoši řádu rytířského poslati s jedniem pachol- kem a se dvěma koňoma v pravé a obyčejné leženie do města do Prahy do Starého města neb do Králové Hradce nad Labem aneb do Nymburka, do kteréhož by nám města ukázali, v duom ctného hos- podáře, tu, kdež by nám od nich bylo ukázáno; a v tom ležení máme a slibujem my všichni nadepsaní rukojmě ležeti a to ležení konati a plniti a nižádným právem z něho nevyjiežděti ani vychoditi tak dlúho, dokudž bychom svrchupsaných peněz nedali a nezaplatili uplně a docela i se všemi škodami, kteréž by pro nezaplacení těch svrchu- psaných peněz kterak kolivěk vzali, ješto by je dobrým svědomiem bez věrování a bez přiesah ukázati mohli. A přesto — ležmy my ru- kojmě neb neležmy — ještě neplnivše svrchupsaných peněz, dáváme plnú moc a právo věřiteluom našim svrchupsaným, aby svrchupsané penieze, jistinu i škody, mohli vzieti a dobyti mezi křesťany nebo mezi židy pod lichvami na naši na všech rukojmí společní škodu a nerozdílnú. A ktož by tento list měl s svrchupsaných hejtmanuov neb jejich náměstkuov dobrú vuolí, ten má mieti túž moc a též právo ke všem věcem svrchupsaným jako oni sami. A když nadepsané kníže k těm čtyřem kusuom přistúpí a puol léta v nich setrvá, skutečně se uka- zuje v přijímanie těla a krve Pána Krista, tehda my svrchupsaní hejt- mané a obce anebo naši náměstkové slibujem jemu anebo rukojmím jeho tento list zase vrátiti. Pakli bychom jeho nevrátili, tehda více moci nemá mieti k upomínaní kterých základuov nadepsaných. Toto také znamenitě přimieňujem my, svrchupsané kníže a rukoj- mě, že žádným obyčejem, kterýž koli bychom mohli v světě aneb s toho lista sobě ku pomoci vymysliti, prázdni toho slibu v tomto listu položeného nebudem moci býti, leč to všechno, což v tomto listu stojí psáno, my, kníže svrchupsané, bez pomčenie učiníme aneb my rukojmě nadepsaní základ podlé tohoto listu položíme. A tomu na svědomí potvrzení a pro lepšie jistost pečeti své vlastní jsme podlé nadepsaného kniežete, kněze Přemka, k tomuto listu při- věsili. Jenž jest dán a psán v Opavě léta od narozenie Syna božieho tisícieho čtyřstého třidcátého prvnieho ten pátek dne a hodu sv. Vác- slava [28. září], dědice českého. [Lléta božieho 1432 na den svatého Antonie [17. ledna] spadl jest snieh veliký, že lidé nemohli jezditi ani do měst choditi; a protož v Praze chléb byl velmi drah, žita strych po 30 a po 4 groš. a strych hrachu za 40 grošuov. Téhož léta pan Jan Čéček z Pakoměřic, umluviv prozbau a pěknú 63
Strana 64
řečí k sobě na tvrz do Pakoměřic slovutného panoši Matěje z Chře- nov, někdy piesaře desk zemských, jenž dceru svú byl dal za něho, abyl s ním tu bydlil v ty časy nebezpečné, a paní Markletu, tetu svú vlastní, manželku nadepsaného Matěje, i zjímal je na své tvrzi za sto- lem a vězel je i šacoval a oblúpil je ze všeho, což sú měli, a učinil jim zrádně jako Jidáš, ano naň žádné péče neměli. Téhož léta u vigiljí [28. června] sv. Petra a Pavla krov krásný u sva- tého Jiljí hrom zapálil; a shořal se všemi zvony, malými i velikými. A byl velmi nákladně dělán pod škřidlicí, s ozdobnými al kléři v mno- hých miestech. A to se stalo ve třech hodinách. Voda Svatomaří Magdalenská. Téhož léta v pondělí [21. července] před svatú Maří Magdalenú byla v Praze povodeň veliká, takže na Staroměstském rynku vozili se na lodech, a to příčinú túto, že se byl most ucpal v některých sklepiech chalupami, dřívím, senem a obilím s polí; a protož se byl protrhl na tré. A všecky mlýny pobrala a mnoho lidí i dobytka zto- pila, vobilé pobrala a mnoho domuov v Praze zbořila a též také v Be- rúně i jinde. A ta velikost té vody trvala až do téhodne. A tomu chtí múdří, že jest od potopy světa tak veliké vody nebylo u Prahy. Na Piesku také ten most kamenný porušila a podemlela a zábradla s něho smetala, neb se voda až přes zábradla u nich valila. Ale potom jsú jej vešken zase statečně poddělali a opravili i s zábradly. Téhož léta u vigiljí [31. října] Všech svatých pan Přibík Klenov- ský, Klatovští, Domažličtí, Stříbrští, Rokycanští, Tachovští, páně Men- hartovi, Mrzlíci2) oblehli hrad Lopatu v Plzeňště a dobyli jeho hladem. A leželi u něho celú zimu až do masopusta; i rozbořili jej a rozmetali vešken. Téhož léta v středu [5. listopadu] po Všech svatých umřela jest urozená a ctná paní Škonka z Vatmberka, manželka páně Alšova Škop- kova z Dubé, dcera páně Petrova z Kosti, matka pravá chudých a nuz- ných lidí. Vyslání do Bazilé k koncilium. Téhož léta na sv. Mikuláše [6. prosince] Pražané vyslali své posly do Bazilé, mistra Jana z Rokycan od Matky boží před Týnem s s ním mistra Petra Engliše, Oldřicha bakaláře3) a Mikuláše Biskupce z Pel- hřimova, také bakaláře, vše kněží, na sněm obecný křesťanský. Na kterémžto sněmu neb zboru doktoruov na tisíc bylo; i Řekové také na tom sněmu byli. A tu měl mistr Jan z Rokycan hádanie o rozdá- vanie těla božieho a krve boží pod obojí zpuosobú; a tu jest obdržal 2) Bratří Zmrzlíci ze Svojšína. 3) Oldřích ze Znojma. 64
řečí k sobě na tvrz do Pakoměřic slovutného panoši Matěje z Chře- nov, někdy piesaře desk zemských, jenž dceru svú byl dal za něho, abyl s ním tu bydlil v ty časy nebezpečné, a paní Markletu, tetu svú vlastní, manželku nadepsaného Matěje, i zjímal je na své tvrzi za sto- lem a vězel je i šacoval a oblúpil je ze všeho, což sú měli, a učinil jim zrádně jako Jidáš, ano naň žádné péče neměli. Téhož léta u vigiljí [28. června] sv. Petra a Pavla krov krásný u sva- tého Jiljí hrom zapálil; a shořal se všemi zvony, malými i velikými. A byl velmi nákladně dělán pod škřidlicí, s ozdobnými al kléři v mno- hých miestech. A to se stalo ve třech hodinách. Voda Svatomaří Magdalenská. Téhož léta v pondělí [21. července] před svatú Maří Magdalenú byla v Praze povodeň veliká, takže na Staroměstském rynku vozili se na lodech, a to příčinú túto, že se byl most ucpal v některých sklepiech chalupami, dřívím, senem a obilím s polí; a protož se byl protrhl na tré. A všecky mlýny pobrala a mnoho lidí i dobytka zto- pila, vobilé pobrala a mnoho domuov v Praze zbořila a též také v Be- rúně i jinde. A ta velikost té vody trvala až do téhodne. A tomu chtí múdří, že jest od potopy světa tak veliké vody nebylo u Prahy. Na Piesku také ten most kamenný porušila a podemlela a zábradla s něho smetala, neb se voda až přes zábradla u nich valila. Ale potom jsú jej vešken zase statečně poddělali a opravili i s zábradly. Téhož léta u vigiljí [31. října] Všech svatých pan Přibík Klenov- ský, Klatovští, Domažličtí, Stříbrští, Rokycanští, Tachovští, páně Men- hartovi, Mrzlíci2) oblehli hrad Lopatu v Plzeňště a dobyli jeho hladem. A leželi u něho celú zimu až do masopusta; i rozbořili jej a rozmetali vešken. Téhož léta v středu [5. listopadu] po Všech svatých umřela jest urozená a ctná paní Škonka z Vatmberka, manželka páně Alšova Škop- kova z Dubé, dcera páně Petrova z Kosti, matka pravá chudých a nuz- ných lidí. Vyslání do Bazilé k koncilium. Téhož léta na sv. Mikuláše [6. prosince] Pražané vyslali své posly do Bazilé, mistra Jana z Rokycan od Matky boží před Týnem s s ním mistra Petra Engliše, Oldřicha bakaláře3) a Mikuláše Biskupce z Pel- hřimova, také bakaláře, vše kněží, na sněm obecný křesťanský. Na kterémžto sněmu neb zboru doktoruov na tisíc bylo; i Řekové také na tom sněmu byli. A tu měl mistr Jan z Rokycan hádanie o rozdá- vanie těla božieho a krve boží pod obojí zpuosobú; a tu jest obdržal 2) Bratří Zmrzlíci ze Svojšína. 3) Oldřích ze Znojma. 64
Strana 65
tak, že ten vešken sněm křesťanský toho Čechuom pochválil, že to dobře a svatě činí. A k nim se přimísil kněz Prokop Holý, hejtman táborský. Pak jiní tovaryší jeho měli hádanie, že kněží nemají pano- vati světským sbožím; druhý posel držel artikul, že smrtedlní a zjevní hříchové mají sstavování býti; třetí posel držel artikul, že slovo boží má zjevně a svobodně kázáno býti. Na všecky věci potom sú smlu- veni, kompaktáta vydána Čechuom a Moravanuom od toho zboru bazilejského. Jiné opět vyslání na týž sněm. Potom4) jsú vysláni do téhož sněmu od Čechuov a od Pražan mistr Jan Příbram, farář od Sv. Jiljí, a mistr Prokop z Nového Plzně, jenž jest byl farářem u Sv. Jindřicha; a ti měli hádanie s doktory Písma sv. o rozdávaní těla božího a krve boží pod obojí zpuosobú dítkám ma- lým po křtu. A neobdrževše dostatečně nic, i vrátili se zase beze všeho konce, neb duovoduov nebylo dostatečných; a takž to zuostalo ne- duovodné až dosavad. [Ljéta božieho 1433 v pátek den sv. Stanislava [8. května] vysláni sú poslové z Bazilé od koncilium, to jest od zboru křesťanského, do Prahy s plnú mocí a přijati sú poctivě od Pražan duostojní a poctiví poslové tito: Filbert, biskup konstanský5) z krajiny rothomagenské, Petr, biskup augustienský z vlasti mohucké, Johannes Polomar, archi- diakon barchionenský, súdce a vyslychač sieni papežovy, Egidius, děkan cameracenský, doktor Piesma sv. čtenie učenie oxonského, Fridrich,3) děkan řezenský, licenciát v právích, Jindřich Tacky,7) ka- novník majdburský, doktor Písma sv., bratr Jan Mulden,8) mistr sed- mera umění, v zboru najvyšší kancléř, Martin, děkan turonenský, ba- kalář v Písmě svatém. Ti jsú přijeli do Prahy a přijati jsú s hodnú poctivostí. Potom v sobotu [11. července] před sv. Markletú tíž poslové vyjeli sú z Prahy zase do Bazilé a s nimi jeli sú poslové a mistři z Čech o potvrzení a propuštění čtyř artikuluov, a zvláště aby krev boží byla rozdávána lidu obecnému podlé Kristova ustavení, jakož všickni vy- znávají a praví, že jest pod dvojí zpuosobú ustavil. Korunování krále Zigmunda na ciesařstvie. Téhož léta na den sv. Ducha [31. května] král Zigmund uherský a král český korunován jest na ciesařství v Římě od Eugenia papeže Ctvrtého. 4) 5) 6) Stalo se až 1437. Z Coutances ve Francii. Parsperger. Toke. 8) Jan z Geilhausen či z Maulbronnu nebyl kancléřem. 65
tak, že ten vešken sněm křesťanský toho Čechuom pochválil, že to dobře a svatě činí. A k nim se přimísil kněz Prokop Holý, hejtman táborský. Pak jiní tovaryší jeho měli hádanie, že kněží nemají pano- vati světským sbožím; druhý posel držel artikul, že smrtedlní a zjevní hříchové mají sstavování býti; třetí posel držel artikul, že slovo boží má zjevně a svobodně kázáno býti. Na všecky věci potom sú smlu- veni, kompaktáta vydána Čechuom a Moravanuom od toho zboru bazilejského. Jiné opět vyslání na týž sněm. Potom4) jsú vysláni do téhož sněmu od Čechuov a od Pražan mistr Jan Příbram, farář od Sv. Jiljí, a mistr Prokop z Nového Plzně, jenž jest byl farářem u Sv. Jindřicha; a ti měli hádanie s doktory Písma sv. o rozdávaní těla božího a krve boží pod obojí zpuosobú dítkám ma- lým po křtu. A neobdrževše dostatečně nic, i vrátili se zase beze všeho konce, neb duovoduov nebylo dostatečných; a takž to zuostalo ne- duovodné až dosavad. [Ljéta božieho 1433 v pátek den sv. Stanislava [8. května] vysláni sú poslové z Bazilé od koncilium, to jest od zboru křesťanského, do Prahy s plnú mocí a přijati sú poctivě od Pražan duostojní a poctiví poslové tito: Filbert, biskup konstanský5) z krajiny rothomagenské, Petr, biskup augustienský z vlasti mohucké, Johannes Polomar, archi- diakon barchionenský, súdce a vyslychač sieni papežovy, Egidius, děkan cameracenský, doktor Piesma sv. čtenie učenie oxonského, Fridrich,3) děkan řezenský, licenciát v právích, Jindřich Tacky,7) ka- novník majdburský, doktor Písma sv., bratr Jan Mulden,8) mistr sed- mera umění, v zboru najvyšší kancléř, Martin, děkan turonenský, ba- kalář v Písmě svatém. Ti jsú přijeli do Prahy a přijati jsú s hodnú poctivostí. Potom v sobotu [11. července] před sv. Markletú tíž poslové vyjeli sú z Prahy zase do Bazilé a s nimi jeli sú poslové a mistři z Čech o potvrzení a propuštění čtyř artikuluov, a zvláště aby krev boží byla rozdávána lidu obecnému podlé Kristova ustavení, jakož všickni vy- znávají a praví, že jest pod dvojí zpuosobú ustavil. Korunování krále Zigmunda na ciesařstvie. Téhož léta na den sv. Ducha [31. května] král Zigmund uherský a král český korunován jest na ciesařství v Římě od Eugenia papeže Ctvrtého. 4) 5) 6) Stalo se až 1437. Z Coutances ve Francii. Parsperger. Toke. 8) Jan z Geilhausen či z Maulbronnu nebyl kancléřem. 65
Strana 66
Obleženie města Plzně. Téhož léta den sv. Marklety [13. července] Táboři polní a Staro- táborští a mnohá jiná města oblehli město Plzeň. Potom po sv. Barto- loměji v pondělí [31. srpna] Pražané staroměští i novoměští k nim přijeli k dobývaní. Potom brzo Čapek Hukvaldský s Sirotky, jich hejt- man, přijel z Prus, neb tam bojovali s králem polským a Prušany silně porazili; a protáhli tam až k moři k Gdánsku a přivedli s sebú vel- blúda, kteréhož jim brzo na Plzeň vzali; a proto dal jim ciesař vel- blúda za erb, neb sú prvé tistu chrtici nesli. Tu ležiec před Plzněm, příliš velmi zemi českú i jinde hubili a velikú drahotu v české zemi učinili; nebo osahujíce kostely a posádky, i mlátili lidem vše napo- řád, což v stodolách měli, a vezli preč každý do svých krajuov, a druzí ihned prodávali. A proto na ně Pán Buoh přepustil, že, kudyž se koli obrátili, všudy je valně porazili a bili, neb sú ižádného neša- novali, ani těch, kteříž s nimi před Plzněm leželi; a proto druzí s pole od nich odtrhovali. V to léto před svatým Václavem [28. září] kněz Bedřich a kněz Prokop Holý od Plzně vypravili se na špíži do Bavor, i udeřili na ně nepřátelé; i zbili tam bratruov na dvanádcte set. Nové město pražské dobyto a zlúpeno. [Lléta božieho 1434 přijevše bratří z Bavor, což jich tam nezjímali a nezbili, i zrotí se proti knězi Prokopovi, že na se házejí hrnci; a tak kněz Prokop odtrhne se od nich a přistúpí ku pánuom. A rokují na Kačině; a tu se zbierají i táhnú. A prvé, než se strhnú panské vojsko s vojskami polními a s městy, tak se stane, že Pražané z Starého měs- ta, připravivše se vojensky s pány některými jakožto s panem Men- hartem z Hradce, s panem Alšem Holickým z Štemberka, s panem Hyncí Ptáčkem z Pirgštejna a z Rataj, s panem Alšem z Vřešťova, s panem Divišem Bořkem a s jinými zemany, i vyskočí z města Sta- rého na Nové město na den Božího vstúpení [6. května], i trú a tepú až na rynk k Božímu tělu. A tu se jim na kostele zastaví a páni jich tu několiko zjímají a ztepú a božím zjednániem že málo lidu zbito, 16 neb najvíce 20 člověkuov, a jediný duom vypálili, Kučkuov. A to se stalo proto, že Novoměští, přídržíce se Táboruov a v ně úfajíc, hradili se a plaňkovali proti Staroměstským po častém míru a dvě brány jim pychem a bez práva otjali svú mocí, Poříčskú a Horskú; a Staroměští všecka plaňkovánie i zavěradla a šranky po ulicéch jim bořili a vysekali a věži velmi krásnú a vysokú u kláštera Matky boží Sněžné jim obořili, neb sú s ní velmi Staroměstským střelbú škodili. A kněz Jakub Vlk, kazatel, té chvíle odtud byl preč utekl z Prahy, neb jest vždycky búřil Novoměstské proti Staroměstským. Zvon také vel- 66
Obleženie města Plzně. Téhož léta den sv. Marklety [13. července] Táboři polní a Staro- táborští a mnohá jiná města oblehli město Plzeň. Potom po sv. Barto- loměji v pondělí [31. srpna] Pražané staroměští i novoměští k nim přijeli k dobývaní. Potom brzo Čapek Hukvaldský s Sirotky, jich hejt- man, přijel z Prus, neb tam bojovali s králem polským a Prušany silně porazili; a protáhli tam až k moři k Gdánsku a přivedli s sebú vel- blúda, kteréhož jim brzo na Plzeň vzali; a proto dal jim ciesař vel- blúda za erb, neb sú prvé tistu chrtici nesli. Tu ležiec před Plzněm, příliš velmi zemi českú i jinde hubili a velikú drahotu v české zemi učinili; nebo osahujíce kostely a posádky, i mlátili lidem vše napo- řád, což v stodolách měli, a vezli preč každý do svých krajuov, a druzí ihned prodávali. A proto na ně Pán Buoh přepustil, že, kudyž se koli obrátili, všudy je valně porazili a bili, neb sú ižádného neša- novali, ani těch, kteříž s nimi před Plzněm leželi; a proto druzí s pole od nich odtrhovali. V to léto před svatým Václavem [28. září] kněz Bedřich a kněz Prokop Holý od Plzně vypravili se na špíži do Bavor, i udeřili na ně nepřátelé; i zbili tam bratruov na dvanádcte set. Nové město pražské dobyto a zlúpeno. [Lléta božieho 1434 přijevše bratří z Bavor, což jich tam nezjímali a nezbili, i zrotí se proti knězi Prokopovi, že na se házejí hrnci; a tak kněz Prokop odtrhne se od nich a přistúpí ku pánuom. A rokují na Kačině; a tu se zbierají i táhnú. A prvé, než se strhnú panské vojsko s vojskami polními a s městy, tak se stane, že Pražané z Starého měs- ta, připravivše se vojensky s pány některými jakožto s panem Men- hartem z Hradce, s panem Alšem Holickým z Štemberka, s panem Hyncí Ptáčkem z Pirgštejna a z Rataj, s panem Alšem z Vřešťova, s panem Divišem Bořkem a s jinými zemany, i vyskočí z města Sta- rého na Nové město na den Božího vstúpení [6. května], i trú a tepú až na rynk k Božímu tělu. A tu se jim na kostele zastaví a páni jich tu několiko zjímají a ztepú a božím zjednániem že málo lidu zbito, 16 neb najvíce 20 člověkuov, a jediný duom vypálili, Kučkuov. A to se stalo proto, že Novoměští, přídržíce se Táboruov a v ně úfajíc, hradili se a plaňkovali proti Staroměstským po častém míru a dvě brány jim pychem a bez práva otjali svú mocí, Poříčskú a Horskú; a Staroměští všecka plaňkovánie i zavěradla a šranky po ulicéch jim bořili a vysekali a věži velmi krásnú a vysokú u kláštera Matky boží Sněžné jim obořili, neb sú s ní velmi Staroměstským střelbú škodili. A kněz Jakub Vlk, kazatel, té chvíle odtud byl preč utekl z Prahy, neb jest vždycky búřil Novoměstské proti Staroměstským. Zvon také vel- 66
Strana 67
mi krásný jim odtud vzali, když sú tomu zvonu z pušky uši ustřelili. A práva a obdarovánie ciesaře Karla na výsadu téhož města jim po- brali a ztrhali i pečet vzali, a držíc je v své moci, konšely jim sadili Staroměští k své ruce až do přijetí ciesaře Zigmunda do země; též jich tepruov Jeho Milosti sstúpili a on jim učinil na listy i na jiná práva ciesaře Karla, otce svého, potvrzení nové pod zlatú pečetí svého ma- jestátu. Při tom ještě vybojovánie Nového města pražského Staro- měští kněze Prokopa Holého a Ondráčka Keřského, kteříž tu byli od vojsk vyslaní, ven z města vyhnali a některé zbili a zjímali. A ihned Táboři a Sirotci na sv. Ducha [16. května] položili se blíz u Prahy, u Jirna, u Krče, po těch vsech za Vyšehradem hubíce lidi a Pražany z Prahy vábíce a lúdíce, pobízejíce jich k bitvě. Téhož léta stalo se toto, že všecka vojska, táborské a Sirotčí i žold- néři pražští, kteříž leželi spolu u Plzně, odtrhnú v tu neděli [9. května po Božím vstúpení od Plzně, i strhnú se s městy, kteráž sú držali, a tu již hledí sebe. A Přibík Klenovský byl to zjednal, aby město bylo ob- leženo, a tu s nimi leže, i dodal jim špíže na město, a sám hned na Střiebro ujel; a tu bratřím táborským i jiným zrádně učinil jako Jidáš Pánu Kristovi. A tu proto Sobětickému u vojště jazyk týlem vytáhli. A kněz Prokop Holý, zuostav na tom se pány, aby s nimi táhl spolu na bratří, a zvěděv a prošed panskú raddu, i odstúpil ode pánuov a přikáže se zase bratřím. Poraženie Sirotkuov. [Tléhož léta 1434 stalo se toto v neděli [30. května] po Božiem Těle: Pan Menhart z Hradce, pan Oldřich z Rožmberka, pan Hynce Ptáček z Pirgštejna, pan Aleš Holický z Vřešťova, pan Diviš Bořek, pan Michalec, strakonický křižovník, s Pražany a s lantfrídem kraje plzeňského a s jinými svými pomocníky porazili sú ta vojska tábor- ská a Sirotčí mezi Brodem a Kauřímem pod Lipany u Hřibu u vsi a pušky a vozy a stany i vše, což sú měli, jim pobrali, neb jsú vždy s sebú u voziech statky své vezli. Tu sú zbiti silní a velmi stateční bojovníci, mnozí ti kněží táborští, kněz Prokop Holý, vuodce táborský polní, jich hejtman, kněz Prokůpek Malý, vuodce Sirotčí, kněz Mar- kolt, kněz Jan Buřič, Pešček z Plzně a jiných mnoho kněží a lidí, zhúbcí země, zbito a spáleno v stodolách více než na dva tisíce. Tu také v tom boji tři archy s svátostí těla božieho zetřieny jsú a ztlačeny. A mnozí jiní s Čapkem utekli na Kolín a druzí, kam vědúc. A z toho vinu Čapkovi dávali, kdež jest od nich utekl, že by on je zradil a za- vedl; a proto s ním potom nechtěli rádi dobří lidé kvasiti. Milý Bože, škoda těch Čechuov a statečných bojovníkuov o tvuoj svatý zákon! Račiž se nad nimi nade všemi smilovati! Amen. 67
mi krásný jim odtud vzali, když sú tomu zvonu z pušky uši ustřelili. A práva a obdarovánie ciesaře Karla na výsadu téhož města jim po- brali a ztrhali i pečet vzali, a držíc je v své moci, konšely jim sadili Staroměští k své ruce až do přijetí ciesaře Zigmunda do země; též jich tepruov Jeho Milosti sstúpili a on jim učinil na listy i na jiná práva ciesaře Karla, otce svého, potvrzení nové pod zlatú pečetí svého ma- jestátu. Při tom ještě vybojovánie Nového města pražského Staro- měští kněze Prokopa Holého a Ondráčka Keřského, kteříž tu byli od vojsk vyslaní, ven z města vyhnali a některé zbili a zjímali. A ihned Táboři a Sirotci na sv. Ducha [16. května] položili se blíz u Prahy, u Jirna, u Krče, po těch vsech za Vyšehradem hubíce lidi a Pražany z Prahy vábíce a lúdíce, pobízejíce jich k bitvě. Téhož léta stalo se toto, že všecka vojska, táborské a Sirotčí i žold- néři pražští, kteříž leželi spolu u Plzně, odtrhnú v tu neděli [9. května po Božím vstúpení od Plzně, i strhnú se s městy, kteráž sú držali, a tu již hledí sebe. A Přibík Klenovský byl to zjednal, aby město bylo ob- leženo, a tu s nimi leže, i dodal jim špíže na město, a sám hned na Střiebro ujel; a tu bratřím táborským i jiným zrádně učinil jako Jidáš Pánu Kristovi. A tu proto Sobětickému u vojště jazyk týlem vytáhli. A kněz Prokop Holý, zuostav na tom se pány, aby s nimi táhl spolu na bratří, a zvěděv a prošed panskú raddu, i odstúpil ode pánuov a přikáže se zase bratřím. Poraženie Sirotkuov. [Tléhož léta 1434 stalo se toto v neděli [30. května] po Božiem Těle: Pan Menhart z Hradce, pan Oldřich z Rožmberka, pan Hynce Ptáček z Pirgštejna, pan Aleš Holický z Vřešťova, pan Diviš Bořek, pan Michalec, strakonický křižovník, s Pražany a s lantfrídem kraje plzeňského a s jinými svými pomocníky porazili sú ta vojska tábor- ská a Sirotčí mezi Brodem a Kauřímem pod Lipany u Hřibu u vsi a pušky a vozy a stany i vše, což sú měli, jim pobrali, neb jsú vždy s sebú u voziech statky své vezli. Tu sú zbiti silní a velmi stateční bojovníci, mnozí ti kněží táborští, kněz Prokop Holý, vuodce táborský polní, jich hejtman, kněz Prokůpek Malý, vuodce Sirotčí, kněz Mar- kolt, kněz Jan Buřič, Pešček z Plzně a jiných mnoho kněží a lidí, zhúbcí země, zbito a spáleno v stodolách více než na dva tisíce. Tu také v tom boji tři archy s svátostí těla božieho zetřieny jsú a ztlačeny. A mnozí jiní s Čapkem utekli na Kolín a druzí, kam vědúc. A z toho vinu Čapkovi dávali, kdež jest od nich utekl, že by on je zradil a za- vedl; a proto s ním potom nechtěli rádi dobří lidé kvasiti. Milý Bože, škoda těch Čechuov a statečných bojovníkuov o tvuoj svatý zákon! Račiž se nad nimi nade všemi smilovati! Amen. 67
Strana 68
Téhož léta po bratrském poraženie v pátek na den sv. Jana Křtitele [24. června] byl sněm valný v Praze pánuov českých a moravských s Pražany. Na kterémžto sněmu bylo mnoho lidu rytířského, kdežto se všickni za jednoho člověka smluvili krom Kolína a Táboru a Piesku a Žatce a Mladého Boleslavě; a což Sirotkuov, kteříž byli utekli, zuo- stalo, ti přestali na panu Alšovi z Vřešťova, zprávci královstvie čes- kého, a na raddě jemu přidané. Téhož léta v sobotu [23. října] po sv. Havle byl jest opět svolán sněm valný v Praze; na kterémžto sněmu kněží smluvili se o víru křesťanskú kromě Táborských svrchupsaných a některých jich po- sádek, to jest tvrzí, ti k tomu nechtěli svoliti. A páni čeští a moravští s městy pražskými učinili poselstvie k ciesaři Zigmundovi, králi uher- skému, do Prešpurka na přátelské rokovánie k žádosti jeho.?) Při- jevše nechtěli sú do města jeti, ale na poli pod stany sú se položili; a když k nim vyjel král, mnohými povolnými řečmi k nim mluvil vy- pravuje, kterak královstvie české jemu dědičně příleží, a žádaje, aby toho zbaven nebyl, slibuje Čechuom, mezi nimiž zrozen jest, pokoj- ným a dobrotivým budúciem jich králem býti. Odpověd Čechuov, že mocí proti nim bojoval, chtěje je zkaziti, a v Konstancí proti řádu a víře královské jal, dopustil, a netoliko dopustil, ale i zpuosobil k ve- liké lehkosti království, že muží nevinní upáleni jsú a Čechové bez slyšenie od cierkve římské za kacíře potupeni jsú. Povolně ke všem řečem král Zigmund odpovídaje, obecný sbor bazilejský jim před- ložil, v němžto svú nevinnost Čechové a Moravané mohli by okázati, čehož sú dávno před mnoha lety žádali, aby svobodné slyšenie mohli jmieti. A protož snažným jednániem Zigmund král etc. a již ciesař koncilium bazilejské zpuosobil, kdežto listy od téhož koncilium i od ciesaře vyšly jsú, aby Čechové a Moravané do koncilium přijeli, že dobrotivě slyšáni budú. Téhož léta na sv. Ondřeje [30. listopadu] byla jest zima ukrutná a snich velmi veliký, ješto lidé takéhož ode sta let nepomní, takže lidé z města do města, ze vsi do vsi jíti ani jeti nemohli pro veliký sníh, a stála do konce měsíce února; však vody veliké nebylo, nebo byl ii]h znenáhlý. Téhož léta v neděli [19. prosince] před sv. Tomášem přišlo posel- stvie od ciesaře Zigmunda do Prahy po Puškaříkovi10) a ihned Pra- žané ze všech měst pražských obec všicku velikú svolali. [LJéta božieho 1435 páni, Čechové a Pražané rokovali s ciesařem Zigmundem v Brně. I smluvili sú se s císařem a ciesař Zigmund se Čechuom a Moravanuom zapsal a svuoj majestát ciesařský k tomu 9) Co se dále vypravuje o jednání v Bratislavě, netýká se schůzky tohoto po- selstva s císařem, k němuž dospělo asi koncem listopadu, nýbrž bratislavské schůz- ky z dubna 1429. 10) J. Puškařík, soused staroměstský. 68
Téhož léta po bratrském poraženie v pátek na den sv. Jana Křtitele [24. června] byl sněm valný v Praze pánuov českých a moravských s Pražany. Na kterémžto sněmu bylo mnoho lidu rytířského, kdežto se všickni za jednoho člověka smluvili krom Kolína a Táboru a Piesku a Žatce a Mladého Boleslavě; a což Sirotkuov, kteříž byli utekli, zuo- stalo, ti přestali na panu Alšovi z Vřešťova, zprávci královstvie čes- kého, a na raddě jemu přidané. Téhož léta v sobotu [23. října] po sv. Havle byl jest opět svolán sněm valný v Praze; na kterémžto sněmu kněží smluvili se o víru křesťanskú kromě Táborských svrchupsaných a některých jich po- sádek, to jest tvrzí, ti k tomu nechtěli svoliti. A páni čeští a moravští s městy pražskými učinili poselstvie k ciesaři Zigmundovi, králi uher- skému, do Prešpurka na přátelské rokovánie k žádosti jeho.?) Při- jevše nechtěli sú do města jeti, ale na poli pod stany sú se položili; a když k nim vyjel král, mnohými povolnými řečmi k nim mluvil vy- pravuje, kterak královstvie české jemu dědičně příleží, a žádaje, aby toho zbaven nebyl, slibuje Čechuom, mezi nimiž zrozen jest, pokoj- ným a dobrotivým budúciem jich králem býti. Odpověd Čechuov, že mocí proti nim bojoval, chtěje je zkaziti, a v Konstancí proti řádu a víře královské jal, dopustil, a netoliko dopustil, ale i zpuosobil k ve- liké lehkosti království, že muží nevinní upáleni jsú a Čechové bez slyšenie od cierkve římské za kacíře potupeni jsú. Povolně ke všem řečem král Zigmund odpovídaje, obecný sbor bazilejský jim před- ložil, v němžto svú nevinnost Čechové a Moravané mohli by okázati, čehož sú dávno před mnoha lety žádali, aby svobodné slyšenie mohli jmieti. A protož snažným jednániem Zigmund král etc. a již ciesař koncilium bazilejské zpuosobil, kdežto listy od téhož koncilium i od ciesaře vyšly jsú, aby Čechové a Moravané do koncilium přijeli, že dobrotivě slyšáni budú. Téhož léta na sv. Ondřeje [30. listopadu] byla jest zima ukrutná a snich velmi veliký, ješto lidé takéhož ode sta let nepomní, takže lidé z města do města, ze vsi do vsi jíti ani jeti nemohli pro veliký sníh, a stála do konce měsíce února; však vody veliké nebylo, nebo byl ii]h znenáhlý. Téhož léta v neděli [19. prosince] před sv. Tomášem přišlo posel- stvie od ciesaře Zigmunda do Prahy po Puškaříkovi10) a ihned Pra- žané ze všech měst pražských obec všicku velikú svolali. [LJéta božieho 1435 páni, Čechové a Pražané rokovali s ciesařem Zigmundem v Brně. I smluvili sú se s císařem a ciesař Zigmund se Čechuom a Moravanuom zapsal a svuoj majestát ciesařský k tomu 9) Co se dále vypravuje o jednání v Bratislavě, netýká se schůzky tohoto po- selstva s císařem, k němuž dospělo asi koncem listopadu, nýbrž bratislavské schůz- ky z dubna 1429. 10) J. Puškařík, soused staroměstský. 68
Strana 69
zápisu přivěsiti kázal, jakož kompaktáta ciesařská1) okazují. A, kterak chytře Čechy podtrhl tau smluvau! Téhož léta umřel pan Puota Častolovský a pochován v Prešpurce. Téhož léta Čechové sstúpili Němčího a Otmuchova za kněze Bed- řicha a za Petra Poláka, jenž seděli v těžkém vězení. [Lléta božieho 1436 v úterý [31. ledna] před hromnicemi Pražané vrátili se s poselstviem od ciesaře předtím vyslaní, od obce vybraní, s celú smluvú a koncem netoliko s ciesařem, ale i s zborem bazilej- ským. Téhož léta potom v puostě o suchých dnech [29. února—3. března] byl sněm skrze pana Alše gubernátora, pánuov, rytířstva, zemanuov a obcí královstvie českého; na kterémžto ohlášeno jest, aby všickni k dani svolili a ještě aby bylo vysláno k ciesaři a jiezda všech v po- tkánie ciesařovu s takovú slavností od starodávna zachovanú k času jistému, kterýž by se líbil Jeho Milosti. Ohlášení arcibiskupa pražského. Ten den ohlášen jest volený mistr Jan z Rokycan za arcibiskupa pražského a s ním dva suffragáni, kněz Martin Lupáč a kněz Václav, kazatel z Vysokého Mýta; ale nebyl z nich žádný od stolice apoštolské na to duostojenstvie přijat ani potvrzen, neb nebylo pravé volenie vedlé práv duchovních a obdarovánie, k komu volenie příslušie. Ale tito volenci jich byli jsú: Menhart z Hradce, Hynce Ptáček z Pirgštejna, seděním na Ratajiech, Diviš Bořek z Miletínka, purkrabie hradu praž- ského, Havel z Dřevenic, Jan Velvar, měštěnín Starého města praž- ského, Pavel, měštěnín Nového města pražského, Ambrož, měštěnín od Hory Kutny, mistr Vácslav z Sušice, kněz Pavel, farář od Sv. Jiljí, kněz Václav od Sv. Mikuláše, kněz Mikuláš Řehovec z Betlema z Sta- rého města pražského, kněz Janek, farář od Sv. Štěpána z Nového města pražského, kněz Vít, farář z Hory Kutny, kněz Voldřich, farář z Čáslavě, kněz Bartoš, farář z Laun, a kněz Ondřej, farář z Sušice. Ti sú byli volenci mocně vydaní od pánuov, od měst pražských, od ry- tieřuov, panoší, zeman, ode všech měst i ode všeho sněmu, nynie na sv. Matúše apoštola2) v Praze uloženého a sebraného k volenie arci- biskupa pražského a dvú biskupuov suffragánuov nadepsaných. Téhož léta v pátek [23. března] před Smrtedlnú nedělí pan Albrecht Běškovec, pan Vilém Kostka od zemských obcí, Jan Velvar od města pražského s jinými posly z měst vyjeli z Prahy k ciesaři, aby oznámili voleného arcibiskupa s jinými dvěma suffragány svrchupsanými. 1) Majestát vydal Palacký, Urkundl. Beiträge zur Gesch. des Hussitenkrieges II, 445—8. 2) Dne 21. září 1435, kdy volba provedena. 69
zápisu přivěsiti kázal, jakož kompaktáta ciesařská1) okazují. A, kterak chytře Čechy podtrhl tau smluvau! Téhož léta umřel pan Puota Častolovský a pochován v Prešpurce. Téhož léta Čechové sstúpili Němčího a Otmuchova za kněze Bed- řicha a za Petra Poláka, jenž seděli v těžkém vězení. [Lléta božieho 1436 v úterý [31. ledna] před hromnicemi Pražané vrátili se s poselstviem od ciesaře předtím vyslaní, od obce vybraní, s celú smluvú a koncem netoliko s ciesařem, ale i s zborem bazilej- ským. Téhož léta potom v puostě o suchých dnech [29. února—3. března] byl sněm skrze pana Alše gubernátora, pánuov, rytířstva, zemanuov a obcí královstvie českého; na kterémžto ohlášeno jest, aby všickni k dani svolili a ještě aby bylo vysláno k ciesaři a jiezda všech v po- tkánie ciesařovu s takovú slavností od starodávna zachovanú k času jistému, kterýž by se líbil Jeho Milosti. Ohlášení arcibiskupa pražského. Ten den ohlášen jest volený mistr Jan z Rokycan za arcibiskupa pražského a s ním dva suffragáni, kněz Martin Lupáč a kněz Václav, kazatel z Vysokého Mýta; ale nebyl z nich žádný od stolice apoštolské na to duostojenstvie přijat ani potvrzen, neb nebylo pravé volenie vedlé práv duchovních a obdarovánie, k komu volenie příslušie. Ale tito volenci jich byli jsú: Menhart z Hradce, Hynce Ptáček z Pirgštejna, seděním na Ratajiech, Diviš Bořek z Miletínka, purkrabie hradu praž- ského, Havel z Dřevenic, Jan Velvar, měštěnín Starého města praž- ského, Pavel, měštěnín Nového města pražského, Ambrož, měštěnín od Hory Kutny, mistr Vácslav z Sušice, kněz Pavel, farář od Sv. Jiljí, kněz Václav od Sv. Mikuláše, kněz Mikuláš Řehovec z Betlema z Sta- rého města pražského, kněz Janek, farář od Sv. Štěpána z Nového města pražského, kněz Vít, farář z Hory Kutny, kněz Voldřich, farář z Čáslavě, kněz Bartoš, farář z Laun, a kněz Ondřej, farář z Sušice. Ti sú byli volenci mocně vydaní od pánuov, od měst pražských, od ry- tieřuov, panoší, zeman, ode všech měst i ode všeho sněmu, nynie na sv. Matúše apoštola2) v Praze uloženého a sebraného k volenie arci- biskupa pražského a dvú biskupuov suffragánuov nadepsaných. Téhož léta v pátek [23. března] před Smrtedlnú nedělí pan Albrecht Běškovec, pan Vilém Kostka od zemských obcí, Jan Velvar od města pražského s jinými posly z měst vyjeli z Prahy k ciesaři, aby oznámili voleného arcibiskupa s jinými dvěma suffragány svrchupsanými. 1) Majestát vydal Palacký, Urkundl. Beiträge zur Gesch. des Hussitenkrieges II, 445—8. 2) Dne 21. září 1435, kdy volba provedena. 69
Strana 70
Sázení nových konšeluov. Téhož léta v středu na svatého Benedikta [21. března] obec staro- městská sadila nové konšely a úředníky podlé jejich obyčeje. Téhož léta v sobotu [2. června] před svatú Trojicí páni zemští a rytířstvo s Pražany a s mistrem Rokycanú a s jinými kněžími vyjeli z Prahy k ciesaři. Téhož léta etc. 1436 etc. přijel ciesař Zigmund do Jiehlavy. A tu se k němu sjeli páni, rytířstvo i města z Čech; tu jsú také byli poslové od koncilium bazilejského. I s ciesařem i s těmi posly Čechové zjed- nali jsú a dokonali smlúvy společní, totiž kompaktáta, a to zapečetili pečetmi svými legátové i také ciesařovú pečetí a rakúského vejvody, a provolati kázali jazyky čtyřmi, česky, latině, uhersky, německy, že Čechové a Moravané nejsú v bludu nalezeni, ale že jsú věrní křesťané a synové prvotní clerkve svaté. Téhož léta ve čtvrtek [27. září] před sv. Václavem kněz Ambrož s svú rotú vpustili sú do města Králové Hradce Mnicha Zdislava s Rúd- nice a zvolili ho sobě za hajtmana; a vyšedše s tělem božím pod pra- néř, i vyhnali sú z sebe tyto měšťany: Petra Turského, Jakuba Bra- cháčka, Vaňka Kramáře i jiné některé. A kněz Ambrož kázal bořiti kostely na předměstí, kostel sv. Petra a kostel sv. Mikuláše a kostel sv. Kříže. I váleli z města Hradce proti ciesaři i všem pomocníkuom jeho. Téhož léta ve čtvrtek na Vše svaté [1. listopadu] vyjeli a vyšli do- bývat Plačic, a Diviš3) byl Plačice osadil. A nedobyvše vrátili se zase do města. A několiko lidí zbito do smrti a drahně jich zstřieleno. Téhož času v úterý [6. listopadu] po Všech svatých z rozkázanie ciesařova pan Kostka s Pardusem4) přitáhli k městu Hradci s jedné strany, i leželi u Vysoké, a pan Hlaváč ležel u Výravě a pan Diviš s svým lidem ležal u Plačic. A takž v úterý večír vyšli jsú pěškami z města Zdislav Mnich s svú rotú, i porazili sú vojsko Kostkovo a sa- mého pana Kostku tu u Vysoké zabili a jiných 26 s ním; a druhé zjí- mali a třetí se pryč rozprchli. A pan Diviš, zapáliv Plačice, i ujel na Huoru.5) A potom na den sv. Mikuláše v pátek [7. prosince] jali sú kněze Bedřicha“) a vsadili do městské věže a na Štědrý večier [24. pro- since] Sezemice vybrali a vypálili. Polské haléřky. Také téhož léta etc. 1436 etc. dělali sú v Čechách i jinde haléřky polské a prodávali je na hřivny; a tak velikú záhubu učinili v zemi 5) 6) 3) Bořek z Miletínka. 4) Vilém Kostka z Postupic s J. Pardusem. Kunětickou. Bedřich ze Strážnice. 70
Sázení nových konšeluov. Téhož léta v středu na svatého Benedikta [21. března] obec staro- městská sadila nové konšely a úředníky podlé jejich obyčeje. Téhož léta v sobotu [2. června] před svatú Trojicí páni zemští a rytířstvo s Pražany a s mistrem Rokycanú a s jinými kněžími vyjeli z Prahy k ciesaři. Téhož léta etc. 1436 etc. přijel ciesař Zigmund do Jiehlavy. A tu se k němu sjeli páni, rytířstvo i města z Čech; tu jsú také byli poslové od koncilium bazilejského. I s ciesařem i s těmi posly Čechové zjed- nali jsú a dokonali smlúvy společní, totiž kompaktáta, a to zapečetili pečetmi svými legátové i také ciesařovú pečetí a rakúského vejvody, a provolati kázali jazyky čtyřmi, česky, latině, uhersky, německy, že Čechové a Moravané nejsú v bludu nalezeni, ale že jsú věrní křesťané a synové prvotní clerkve svaté. Téhož léta ve čtvrtek [27. září] před sv. Václavem kněz Ambrož s svú rotú vpustili sú do města Králové Hradce Mnicha Zdislava s Rúd- nice a zvolili ho sobě za hajtmana; a vyšedše s tělem božím pod pra- néř, i vyhnali sú z sebe tyto měšťany: Petra Turského, Jakuba Bra- cháčka, Vaňka Kramáře i jiné některé. A kněz Ambrož kázal bořiti kostely na předměstí, kostel sv. Petra a kostel sv. Mikuláše a kostel sv. Kříže. I váleli z města Hradce proti ciesaři i všem pomocníkuom jeho. Téhož léta ve čtvrtek na Vše svaté [1. listopadu] vyjeli a vyšli do- bývat Plačic, a Diviš3) byl Plačice osadil. A nedobyvše vrátili se zase do města. A několiko lidí zbito do smrti a drahně jich zstřieleno. Téhož času v úterý [6. listopadu] po Všech svatých z rozkázanie ciesařova pan Kostka s Pardusem4) přitáhli k městu Hradci s jedné strany, i leželi u Vysoké, a pan Hlaváč ležel u Výravě a pan Diviš s svým lidem ležal u Plačic. A takž v úterý večír vyšli jsú pěškami z města Zdislav Mnich s svú rotú, i porazili sú vojsko Kostkovo a sa- mého pana Kostku tu u Vysoké zabili a jiných 26 s ním; a druhé zjí- mali a třetí se pryč rozprchli. A pan Diviš, zapáliv Plačice, i ujel na Huoru.5) A potom na den sv. Mikuláše v pátek [7. prosince] jali sú kněze Bedřicha“) a vsadili do městské věže a na Štědrý večier [24. pro- since] Sezemice vybrali a vypálili. Polské haléřky. Také téhož léta etc. 1436 etc. dělali sú v Čechách i jinde haléřky polské a prodávali je na hřivny; a tak velikú záhubu učinili v zemi 5) 6) 3) Bořek z Miletínka. 4) Vilém Kostka z Postupic s J. Pardusem. Kunětickou. Bedřich ze Strážnice. 70
Strana 71
polské a zchudili jimi nebožátka hlúpá Poláky. A tak jich mnoho na- dělali, že je měrami měřili jako obilé. A dělali je na hradiech, na tvrzéch, v městech, ve vsech, v stodolách, po zahradách, v lesiech a také kovali pánve sedlákuom a kotly. A takéť jest nejeden za to hrdlo dal a upálen. Téhož léta byla tak tvrdá zima, že dobytek mřel zimú velikú. A ta- ké tu zimu vymrzli štěpové a ořeší vlaského ořecha; řídko které se opravilo po té zimě. A vymrzly také i břeskve tu velikú zimu. [Lléta božieho 1437 v úterý [1. ledna] na Nové léto vypravili se Hradečtí do lesa po dříví. A pan Diviš z Kunětičské hory, uslyšav to, sebral se a udeřil na ně, i odehnal je od koní i od vozuov; a vezme koní vozných Hradčanuom na tři sta. Téhož léta v středu [30. ledna] před hromnicemi vyjeli s velikú puškú z Hradce k Libišanuom, a nedobyvše Libišan, i přijeli zase do Hradce; raněných několik. Téhož léta o masopustě pan Zdislav Mnich jel k ciesaři i učinil s ním smlúvu; a když jel domuov, Vyzdvihač z Pardubic pobral jemu penieze. Téhož léta třetí neděli v puostě [3. března], vidúci obec hradecká, ano se proti nim drabanti a žoldnéři rotí a smlúvají, aby jim do skle- puov nahlédli, i sebrali se tajně s lidmi dobrými, kohož sú mohli po- žiti, i učinili okřik třetí hodinu na noc; i zmocnějí se města svého i puo- jdú do domu kněžského. A kněz Ambrož spustil se se zdi a urazi se v nohu; a kteříž byli náchylni k knězi Ambrožovi, ty zjímavše, i ve- hnali do šatlavy. A tak se zase zmocněli svých statkuov a svých hrdel. A toho najpilnější byl jest Pruocha rychtář a Vaněk mydlář, Jan Puota, Zelený a Jakub piesař. A bylo na městě lidí žoldnéřův jiezdných na tři sta a pěších na sedm set. I přijali sú zase své staré měšťany, kteříž sú byli prvé z města vyhnáni. Ale kněz Martin Prostředek, sebrav lidi vyhnané, i jel s nimi na Sion ku panu Roháčovi, neb pan Roháč cie- saře za pána přijíti nechtěl nikdy ani naň hleděti, a pravě, že jest šel- ma zlořečená, i bral a válel s těmi se všemi, ktož sú ciesaře za pána měli. Pak téhož léta") po středopostí pan Ptáček z Pirgštejna a na Rata- jích s svými pomocníky, pan (!) Perchta z Konopiště, pan Jan Sádlo z Leštna a jiní oblehli Ostromeč, hrad Táborských, s něhož lidem mnoho zádavy činili; a dobyvše jeho udatně, v krátkém času i roz- bořili. Téhož léta [1436] ve čtvrtek na sv. Prokopa [5. července] stala se jest plná smlúva mezi ciesařem i legáty koncilium bazilejského z stra- ny jedné a urozenými pány, rytířstvem, městy královstvie českého a 7) Bylo to r. 1435. 71
polské a zchudili jimi nebožátka hlúpá Poláky. A tak jich mnoho na- dělali, že je měrami měřili jako obilé. A dělali je na hradiech, na tvrzéch, v městech, ve vsech, v stodolách, po zahradách, v lesiech a také kovali pánve sedlákuom a kotly. A takéť jest nejeden za to hrdlo dal a upálen. Téhož léta byla tak tvrdá zima, že dobytek mřel zimú velikú. A ta- ké tu zimu vymrzli štěpové a ořeší vlaského ořecha; řídko které se opravilo po té zimě. A vymrzly také i břeskve tu velikú zimu. [Lléta božieho 1437 v úterý [1. ledna] na Nové léto vypravili se Hradečtí do lesa po dříví. A pan Diviš z Kunětičské hory, uslyšav to, sebral se a udeřil na ně, i odehnal je od koní i od vozuov; a vezme koní vozných Hradčanuom na tři sta. Téhož léta v středu [30. ledna] před hromnicemi vyjeli s velikú puškú z Hradce k Libišanuom, a nedobyvše Libišan, i přijeli zase do Hradce; raněných několik. Téhož léta o masopustě pan Zdislav Mnich jel k ciesaři i učinil s ním smlúvu; a když jel domuov, Vyzdvihač z Pardubic pobral jemu penieze. Téhož léta třetí neděli v puostě [3. března], vidúci obec hradecká, ano se proti nim drabanti a žoldnéři rotí a smlúvají, aby jim do skle- puov nahlédli, i sebrali se tajně s lidmi dobrými, kohož sú mohli po- žiti, i učinili okřik třetí hodinu na noc; i zmocnějí se města svého i puo- jdú do domu kněžského. A kněz Ambrož spustil se se zdi a urazi se v nohu; a kteříž byli náchylni k knězi Ambrožovi, ty zjímavše, i ve- hnali do šatlavy. A tak se zase zmocněli svých statkuov a svých hrdel. A toho najpilnější byl jest Pruocha rychtář a Vaněk mydlář, Jan Puota, Zelený a Jakub piesař. A bylo na městě lidí žoldnéřův jiezdných na tři sta a pěších na sedm set. I přijali sú zase své staré měšťany, kteříž sú byli prvé z města vyhnáni. Ale kněz Martin Prostředek, sebrav lidi vyhnané, i jel s nimi na Sion ku panu Roháčovi, neb pan Roháč cie- saře za pána přijíti nechtěl nikdy ani naň hleděti, a pravě, že jest šel- ma zlořečená, i bral a válel s těmi se všemi, ktož sú ciesaře za pána měli. Pak téhož léta") po středopostí pan Ptáček z Pirgštejna a na Rata- jích s svými pomocníky, pan (!) Perchta z Konopiště, pan Jan Sádlo z Leštna a jiní oblehli Ostromeč, hrad Táborských, s něhož lidem mnoho zádavy činili; a dobyvše jeho udatně, v krátkém času i roz- bořili. Téhož léta [1436] ve čtvrtek na sv. Prokopa [5. července] stala se jest plná smlúva mezi ciesařem i legáty koncilium bazilejského z stra- ny jedné a urozenými pány, rytířstvem, městy královstvie českého a 7) Bylo to r. 1435. 71
Strana 72
markrabstvíe moravského z strany druhé, kdežto ciesař seděl v svém majestátu prostřed rynku města Jiehlavy. A tak všickni prvé jmeno- vaní slíbili jemu věrnost a poslušenstvie jakožto přirozenému pánu etc. Když se to dokonalo, ciesař uvedl oboje strany duchovních do kostela, kdežto oboje strana slúžili mše. A tu biskup olomúcký3) roz- dával pod obojí zpuosobú, kteříž měli milost a žádost. A potom zpie- vali Te Deum laudamus a obecný lid písně česky, jdúce do hospod. I vzkázali ty noviny do Prahy, aby, sejdúce se do kosteluov, Pána Boha chválili. Téhož léta v sobotu po Vyvedenie z vokovuov sv. Petra [4. srpna] přijeli od ciesaře pan Arnošt z Vlašimě a Nešpor zastávati hospod svým. Téhož léta na sv. Jakuba [25. července] páni zemští a rytířstvo s Pražany přijali sú ciesaře poctivě jako svého pána, kdy Jeho Milosti libo, aby ráčil vedlé smluv a zápisuov do své země přijeti. Téhož léta na sv. Vavřince [10. srpna] Pražané s jinými městy vy- jeli jsú do Jiehlavy po ciesaře, aby jej uvedli do země. Příjezd ciesaře Zigmunda do Prahy. Téhož léta ve čtvrtek [23. srpna] u vigiljí sv. Bartoloměje přijel ciesař do země a do Prahy, jehož sú páni zemští, rytířstvo, panoše, Pražané přijali do Prahy s velikú poctivostí v hodinu 19tú [ve 2 hod. po poledni]. A vjel do dvoru domu Hankova, kteréž nynie slove dvuor králové. Potom hned v neděli [26. srpna] ciesař seděl v svém maje- státu na stolici na rynku podlé Bílého zvona; a tu konšelé staroměští, novoměští i malostranští s svými obcemi slíbili jemu věrost a poslu- šenstvie jakožto pánu svému milostivému. A ihned potom ve čtvrtek [30. srpna] po svatém Bartoloměji ciesař sadil konšely staroměstské, novoměstské a malostranské, každé podlé svých práv a obyčejuov dřevnějších. Jana Rečka učinil purgmistrem v Starém městě, dav jemu pečet svú rukú, a Jana z Kunvaldu od Stří- brné hvězdy podlé Oremusa učinil podkomořiem královstvie čes- kého. Téhož léta přijal ciesař manství od kniežat slezských opavských na rynku Staroměstském. Potom v pátek [5. října] po sv. Františku klali Jan, řečený Larva, s ciesařovým dvořenínem, řečeným Michalem, na mostě pražském; kterýžto Larva svrhl jest daleko Michala, že ledva dýchal. A týž Larva udatně metal Uhřaty jako rukavicí v kolbě. Téhož léta na den sv. Ondřeje [30. listopadu] ciesař Zigmund vejvodu Oldřicha cilského udělal kniežetem v Starém městě praž- 8) Pavel z Miličína. 72
markrabstvíe moravského z strany druhé, kdežto ciesař seděl v svém majestátu prostřed rynku města Jiehlavy. A tak všickni prvé jmeno- vaní slíbili jemu věrnost a poslušenstvie jakožto přirozenému pánu etc. Když se to dokonalo, ciesař uvedl oboje strany duchovních do kostela, kdežto oboje strana slúžili mše. A tu biskup olomúcký3) roz- dával pod obojí zpuosobú, kteříž měli milost a žádost. A potom zpie- vali Te Deum laudamus a obecný lid písně česky, jdúce do hospod. I vzkázali ty noviny do Prahy, aby, sejdúce se do kosteluov, Pána Boha chválili. Téhož léta v sobotu po Vyvedenie z vokovuov sv. Petra [4. srpna] přijeli od ciesaře pan Arnošt z Vlašimě a Nešpor zastávati hospod svým. Téhož léta na sv. Jakuba [25. července] páni zemští a rytířstvo s Pražany přijali sú ciesaře poctivě jako svého pána, kdy Jeho Milosti libo, aby ráčil vedlé smluv a zápisuov do své země přijeti. Téhož léta na sv. Vavřince [10. srpna] Pražané s jinými městy vy- jeli jsú do Jiehlavy po ciesaře, aby jej uvedli do země. Příjezd ciesaře Zigmunda do Prahy. Téhož léta ve čtvrtek [23. srpna] u vigiljí sv. Bartoloměje přijel ciesař do země a do Prahy, jehož sú páni zemští, rytířstvo, panoše, Pražané přijali do Prahy s velikú poctivostí v hodinu 19tú [ve 2 hod. po poledni]. A vjel do dvoru domu Hankova, kteréž nynie slove dvuor králové. Potom hned v neděli [26. srpna] ciesař seděl v svém maje- státu na stolici na rynku podlé Bílého zvona; a tu konšelé staroměští, novoměští i malostranští s svými obcemi slíbili jemu věrost a poslu- šenstvie jakožto pánu svému milostivému. A ihned potom ve čtvrtek [30. srpna] po svatém Bartoloměji ciesař sadil konšely staroměstské, novoměstské a malostranské, každé podlé svých práv a obyčejuov dřevnějších. Jana Rečka učinil purgmistrem v Starém městě, dav jemu pečet svú rukú, a Jana z Kunvaldu od Stří- brné hvězdy podlé Oremusa učinil podkomořiem královstvie čes- kého. Téhož léta přijal ciesař manství od kniežat slezských opavských na rynku Staroměstském. Potom v pátek [5. října] po sv. Františku klali Jan, řečený Larva, s ciesařovým dvořenínem, řečeným Michalem, na mostě pražském; kterýžto Larva svrhl jest daleko Michala, že ledva dýchal. A týž Larva udatně metal Uhřaty jako rukavicí v kolbě. Téhož léta na den sv. Ondřeje [30. listopadu] ciesař Zigmund vejvodu Oldřicha cilského udělal kniežetem v Starém městě praž- 8) Pavel z Miličína. 72
Strana 73
ském; a při tom sú byli králová, kniežata, páni královstvie českého. Téhož léta při svaté Lucii [13. prosince] řádové kostelní začati skrze faráře pražské v neděli: Asperges me. [Potoml pacem*) na mši; tabule malované po oltářiech položeny. [Lléta božieho 1437 na den sv. Karla [28. ledna] ciesař seděl v sau- du zemském na hradě pražském. Sázeni a jmenováni sú úředníci a sám ciesař dal jim přiesahu. Téhož léta v pondělí masopustní [11. února] ciesařová Barbora ko- runována jest na královstvie české u velikém kostele pražském na veliké mši v kuoru sv. Víta skrze Filberta, biskupa konstanského. A při tom jest byla abatyše svatojiřská a jiní opatové a preláti, vej- vody, páni, rytířstvo etc. A když bylo po korunování a mši, jela do Prahy v koruně a v královské přípravě až do svého dvoru poctivě. Téhož léta k rozkázanie ciesařovu otevřien jest sv. Jakuba klášter mnichuov šerých;10) a slúžili mše před ciesařem a před královú. Fil- bert, biskup konstanský, oltáře v klášteře znovu světil. Téhož léta k prozbě pánuov a obce táborské ciesař Zigmund udě- lal z městečka Hradiště město královské a utvrdil je právy a privile- jimi, upevniv pečeti majestátu svého podlé obyčeje a zachování jiných měst; a to jim dává, aby práv a svobod užievali jako měšťané pražští. Téhož léta okazovali svátost na Novém městě pražském skrze Fil- berta biskupa a jiné preláty a kanovníky pražské; a ciesař byl tu sám osobně. A tu ohlašováni jsú artikulové čtyřmi jazyky, jakož pak jinde o tom psáno stojí. Při tom okazována jest Veronika,1) kteráž poslána byla od papeže Urbana ciesaři Karlovi, otci jeho. Potom byl sněm všech kněží. Tu Filbert biskup rozkázal, kterak by se měli jmieti v řá- dích kostelních v budúcí časy podlé kompaktát. Téhož času k rozkázanie ciesařovu mistr Petr Engliš byl vypově- dien z královstvie českého pro obžalovánie svých sokuov. Tu též knězi Korandovi zbráněno jest, aby nikdy nekázal v královstvie čes- kém a obýval toliko na Táboře, a jinde nic, a to pod pokutú utopenie. Téhož léta páni a obec města Hradce Králové srovnáni a v jedno vešli s ciesařem ve všech věcech podlé kompaktát; kterémuž učinili poslušenstvie a přiesahy, ale to vymienili, aby raddy a konšeluov jich neměnil až do roka a summy neplatili ani klášteruov stavěli. A na to dal jim listy pod majestátem. Téhož léta v neděli [5. května] po sv. Vitališi ciesař svolal všecky mistry a kněží na hrad pražský a tu učinil jim administrátora v ducho- venstvie, mistra Křišťana, faráře od Sv. Michala v Starém městě praž- 9) Kropení kropáčem a líbání míru. 10) Františkánů. 1) Veraikon, obraz sňatý podle legendy s Kristovy tváře. 73
ském; a při tom sú byli králová, kniežata, páni královstvie českého. Téhož léta při svaté Lucii [13. prosince] řádové kostelní začati skrze faráře pražské v neděli: Asperges me. [Potoml pacem*) na mši; tabule malované po oltářiech položeny. [Lléta božieho 1437 na den sv. Karla [28. ledna] ciesař seděl v sau- du zemském na hradě pražském. Sázeni a jmenováni sú úředníci a sám ciesař dal jim přiesahu. Téhož léta v pondělí masopustní [11. února] ciesařová Barbora ko- runována jest na královstvie české u velikém kostele pražském na veliké mši v kuoru sv. Víta skrze Filberta, biskupa konstanského. A při tom jest byla abatyše svatojiřská a jiní opatové a preláti, vej- vody, páni, rytířstvo etc. A když bylo po korunování a mši, jela do Prahy v koruně a v královské přípravě až do svého dvoru poctivě. Téhož léta k rozkázanie ciesařovu otevřien jest sv. Jakuba klášter mnichuov šerých;10) a slúžili mše před ciesařem a před královú. Fil- bert, biskup konstanský, oltáře v klášteře znovu světil. Téhož léta k prozbě pánuov a obce táborské ciesař Zigmund udě- lal z městečka Hradiště město královské a utvrdil je právy a privile- jimi, upevniv pečeti majestátu svého podlé obyčeje a zachování jiných měst; a to jim dává, aby práv a svobod užievali jako měšťané pražští. Téhož léta okazovali svátost na Novém městě pražském skrze Fil- berta biskupa a jiné preláty a kanovníky pražské; a ciesař byl tu sám osobně. A tu ohlašováni jsú artikulové čtyřmi jazyky, jakož pak jinde o tom psáno stojí. Při tom okazována jest Veronika,1) kteráž poslána byla od papeže Urbana ciesaři Karlovi, otci jeho. Potom byl sněm všech kněží. Tu Filbert biskup rozkázal, kterak by se měli jmieti v řá- dích kostelních v budúcí časy podlé kompaktát. Téhož času k rozkázanie ciesařovu mistr Petr Engliš byl vypově- dien z královstvie českého pro obžalovánie svých sokuov. Tu též knězi Korandovi zbráněno jest, aby nikdy nekázal v královstvie čes- kém a obýval toliko na Táboře, a jinde nic, a to pod pokutú utopenie. Téhož léta páni a obec města Hradce Králové srovnáni a v jedno vešli s ciesařem ve všech věcech podlé kompaktát; kterémuž učinili poslušenstvie a přiesahy, ale to vymienili, aby raddy a konšeluov jich neměnil až do roka a summy neplatili ani klášteruov stavěli. A na to dal jim listy pod majestátem. Téhož léta v neděli [5. května] po sv. Vitališi ciesař svolal všecky mistry a kněží na hrad pražský a tu učinil jim administrátora v ducho- venstvie, mistra Křišťana, faráře od Sv. Michala v Starém městě praž- 9) Kropení kropáčem a líbání míru. 10) Františkánů. 1) Veraikon, obraz sňatý podle legendy s Kristovy tváře. 73
Strana 74
ském; kterémužto učinili poslušenstvie všickni až do budúcieho arci- biskupa. Ale mistr Rokycan s svými kněžími vyšel opatrně z Prahy, nebo ciesař na něho se hněval. A tak bylo reptánie v lidu; někteří domyšlovali se dobrého, a jiní zlého. Pan Diviš Bořek v nešpory vzal mistra Rokycanu za vinnicemi na kuoň, když byl k němu tam vyšel, neb jeho více než ve sto koniech čekal. A odtud dán do Králové Hradce; a tam byl až do opanovánie Prahy od pana Poděbradského z Kunštátu, jakož o tom bude níže povědíno. Téhož léta před sv. Filipem a Jakubem [1. května] Pražané s ciesa- řovými dvořany vyjeli na pole proti panu Janovi Roháčovi k hradu Sion s jinými městy a pány zemskými; kterýžto zpiečil se proti ciesaři a voluov mnoho odjal, kteří jemu byli z Uher hnáni, a k tomu mnoho suduov vína dobrého. Téhož léta vypuštěni sú z vězení Absolon a Jan Manda k žádosti pána uherského, řečeného Matka,2) kterýž toho času byl do Prahy při- jel; proti kterémužto vyjel ciesař se všemi a jeho poctivě přijal. Téhož léta před sv. Florianem [4. května] uveden jest mistr Jan Pří- bram do kostela k Svatému Jiljí za faráře k rozkázanie ciesařskému a mistr Jan Papúšek do Týna k Matce boží. Item potom stal se jest úvod jeptišek do klášteruov; ciesař sám byl při tom osobně s konšely všech měst. Item v pátek [5. července] po sv. Prokopu zaručen jest Valchovec a mučen a potom sťat na rynku. Toho času vyjel ciesař do Chba z Prahy k říši a ustavil místo sebe gubernátory paní královú a pana Menharta z Jindřichova Hradce. Tam drahně rozmluviv s duchovními a s světskými vo bězích, co se do- týče říše a královstvie českého, přijal také tu manstvie ode všech s velikú slavností. A potom měli kratochvíl v kolbách, v tanciech. Téhož léta po sv. Markletě v neděli [14. července] vyjeli poslové od královstvie českého do koncilium bazilejského: pan Petr z Vatm- berka a Zvieřetic, pán z královstvie českého, a urozený pan Přibík Klenovský a mistři poctiví, mistr Jan z Příbramě, mistr Prokop z Plzně a slovutný Matiáš, řečený La[u]da, a Vácslav Březka, minomajstr, s ji- nými mnohými o rozdávaní dietkám po křtu pod obojí zpuosobú, má-li to býti, jakož o tom nahoře stojí psáno.3) Item v pátek [16. srpna] po Veliké matce boží vrátil se ciesař ze Chba. Proti němu vyšli kanovníci pražští s procesí, též i řemeslníci z města s korúhvemi; a velmi slavně a poctivě přijat jest s zpievaním a s zvoněním nic méně než jako prvé, když do Prahy vjel. A uvedli jeho na hrad pražský. 2) Jan Matík z Talovec. 3) Svrchu str. 65. Břeska byl perkmistrem hor viničních. 74
ském; kterémužto učinili poslušenstvie všickni až do budúcieho arci- biskupa. Ale mistr Rokycan s svými kněžími vyšel opatrně z Prahy, nebo ciesař na něho se hněval. A tak bylo reptánie v lidu; někteří domyšlovali se dobrého, a jiní zlého. Pan Diviš Bořek v nešpory vzal mistra Rokycanu za vinnicemi na kuoň, když byl k němu tam vyšel, neb jeho více než ve sto koniech čekal. A odtud dán do Králové Hradce; a tam byl až do opanovánie Prahy od pana Poděbradského z Kunštátu, jakož o tom bude níže povědíno. Téhož léta před sv. Filipem a Jakubem [1. května] Pražané s ciesa- řovými dvořany vyjeli na pole proti panu Janovi Roháčovi k hradu Sion s jinými městy a pány zemskými; kterýžto zpiečil se proti ciesaři a voluov mnoho odjal, kteří jemu byli z Uher hnáni, a k tomu mnoho suduov vína dobrého. Téhož léta vypuštěni sú z vězení Absolon a Jan Manda k žádosti pána uherského, řečeného Matka,2) kterýž toho času byl do Prahy při- jel; proti kterémužto vyjel ciesař se všemi a jeho poctivě přijal. Téhož léta před sv. Florianem [4. května] uveden jest mistr Jan Pří- bram do kostela k Svatému Jiljí za faráře k rozkázanie ciesařskému a mistr Jan Papúšek do Týna k Matce boží. Item potom stal se jest úvod jeptišek do klášteruov; ciesař sám byl při tom osobně s konšely všech měst. Item v pátek [5. července] po sv. Prokopu zaručen jest Valchovec a mučen a potom sťat na rynku. Toho času vyjel ciesař do Chba z Prahy k říši a ustavil místo sebe gubernátory paní královú a pana Menharta z Jindřichova Hradce. Tam drahně rozmluviv s duchovními a s světskými vo bězích, co se do- týče říše a královstvie českého, přijal také tu manstvie ode všech s velikú slavností. A potom měli kratochvíl v kolbách, v tanciech. Téhož léta po sv. Markletě v neděli [14. července] vyjeli poslové od královstvie českého do koncilium bazilejského: pan Petr z Vatm- berka a Zvieřetic, pán z královstvie českého, a urozený pan Přibík Klenovský a mistři poctiví, mistr Jan z Příbramě, mistr Prokop z Plzně a slovutný Matiáš, řečený La[u]da, a Vácslav Březka, minomajstr, s ji- nými mnohými o rozdávaní dietkám po křtu pod obojí zpuosobú, má-li to býti, jakož o tom nahoře stojí psáno.3) Item v pátek [16. srpna] po Veliké matce boží vrátil se ciesař ze Chba. Proti němu vyšli kanovníci pražští s procesí, též i řemeslníci z města s korúhvemi; a velmi slavně a poctivě přijat jest s zpievaním a s zvoněním nic méně než jako prvé, když do Prahy vjel. A uvedli jeho na hrad pražský. 2) Jan Matík z Talovec. 3) Svrchu str. 65. Břeska byl perkmistrem hor viničních. 74
Strana 75
Zprotivení některých pánuov proti ciesaři. Item léta božieho 1437 po sv. Václavě [28. září] pan Hertvik,4) Chval5) a Mokrovúzský“) a kteří se jich přídrželi, odpověděli ciesaři; a též kněz Bedřich z Kolína. A žalovali na ciesaře, že nedrží některých artikuluov z kompaktátuov těch; kteréžto Diviš Bořek oznámil na staro- městském rathúze, přijev pod glejtem do Prahy z strany kraje hradeč- ského, chrudimského a mýtského, že jest chytře podtrhl Čechy tau smluvau. Kteřížto artikulové tuto se zjevně oznamují. Artikulové proti ciesaři, jichžto nedrží. Najprvé Ciesařova Milost toho nedrží, jakož jest slíbil, aby v krá- lovstvie a v markrabstvie nesličná směsice nebyla trpína, totiž kde jest na kterých miestech pod obojí zpuosobú dáváno etc., aby tu nebylo dáváno pod jednú. Proti tomu děje se v Praze i jinde v Čechách i v Mo- ravě, že pod jednú zpuosobú protivní kněží podávají. Druhé slíbil, aby arcibiskupu a podbiskupím voleným zjednal po- tvrzení a svěcení; toho nezdržal, nezjednal a nedokonal. Třetí slíbil, aby toho arcibiskupa voleného hned všickni kněží bis- kupstvie pražského, to jest i protivníci, poslušni byli. Proti tomu již netoliko kněží protivníci poslušni nejsú, ale i naší strany od jeho po- slušenstvie mnohé kněží odtrhl, když jest administrátor nad něho volen. Čtvrté slíbil, aby biskup olomúcký a litomyšlský lidu obecnému, ktož by žádali, pod obojím zpuosobem podávali; to nám i do dneš- nieho dne nejde. Páté slíbil, aby tíž biskupové žáky na kněžstvie světili, kteříž by chtěli tělo a krev boží rozdávati pod obojím zpuosobem; toho nedrží, neb žádného tak nesvětí. Šesté slíbil, aby biskupové zjednali kněží na ta miesta, kdež jest pod obojím zpuosobem dáváno, ješto by takéž dávali; toho nedržíc, kněží pravdám božím odporé na ta miesta jednají v Čechách i v Mo- ravě, a našie strany kněží od kosteluov vytieskají. Sedmé slíbil, aby farářové, kteříž by se chtěli k kosteluom navrátiti s svého biskupa povoleniem, aby lidem pod obojím zpuosobem po- dávali; pakli by toho neučinil, aby nebyli trpíni. Toho nedrží; neb již sú [se] mnozí faráři k kosteluom navrátili v Čechách bez arcibiskupa povolenie, a žádnému pod obojí zpuosobú nepodávají. Osmé slíbil, aby mniší nebyli přijímáni bez arcibiskupova povo- 5) 6) J. Rušinovský. Chval z Ríčan. Beneš z Mokrovous. 75
Zprotivení některých pánuov proti ciesaři. Item léta božieho 1437 po sv. Václavě [28. září] pan Hertvik,4) Chval5) a Mokrovúzský“) a kteří se jich přídrželi, odpověděli ciesaři; a též kněz Bedřich z Kolína. A žalovali na ciesaře, že nedrží některých artikuluov z kompaktátuov těch; kteréžto Diviš Bořek oznámil na staro- městském rathúze, přijev pod glejtem do Prahy z strany kraje hradeč- ského, chrudimského a mýtského, že jest chytře podtrhl Čechy tau smluvau. Kteřížto artikulové tuto se zjevně oznamují. Artikulové proti ciesaři, jichžto nedrží. Najprvé Ciesařova Milost toho nedrží, jakož jest slíbil, aby v krá- lovstvie a v markrabstvie nesličná směsice nebyla trpína, totiž kde jest na kterých miestech pod obojí zpuosobú dáváno etc., aby tu nebylo dáváno pod jednú. Proti tomu děje se v Praze i jinde v Čechách i v Mo- ravě, že pod jednú zpuosobú protivní kněží podávají. Druhé slíbil, aby arcibiskupu a podbiskupím voleným zjednal po- tvrzení a svěcení; toho nezdržal, nezjednal a nedokonal. Třetí slíbil, aby toho arcibiskupa voleného hned všickni kněží bis- kupstvie pražského, to jest i protivníci, poslušni byli. Proti tomu již netoliko kněží protivníci poslušni nejsú, ale i naší strany od jeho po- slušenstvie mnohé kněží odtrhl, když jest administrátor nad něho volen. Čtvrté slíbil, aby biskup olomúcký a litomyšlský lidu obecnému, ktož by žádali, pod obojím zpuosobem podávali; to nám i do dneš- nieho dne nejde. Páté slíbil, aby tíž biskupové žáky na kněžstvie světili, kteříž by chtěli tělo a krev boží rozdávati pod obojím zpuosobem; toho nedrží, neb žádného tak nesvětí. Šesté slíbil, aby biskupové zjednali kněží na ta miesta, kdež jest pod obojím zpuosobem dáváno, ješto by takéž dávali; toho nedržíc, kněží pravdám božím odporé na ta miesta jednají v Čechách i v Mo- ravě, a našie strany kněží od kosteluov vytieskají. Sedmé slíbil, aby farářové, kteříž by se chtěli k kosteluom navrátiti s svého biskupa povoleniem, aby lidem pod obojím zpuosobem po- dávali; pakli by toho neučinil, aby nebyli trpíni. Toho nedrží; neb již sú [se] mnozí faráři k kosteluom navrátili v Čechách bez arcibiskupa povolenie, a žádnému pod obojí zpuosobú nepodávají. Osmé slíbil, aby mniší nebyli přijímáni bez arcibiskupova povo- 5) 6) J. Rušinovský. Chval z Ríčan. Beneš z Mokrovous. 75
Strana 76
lenie; i již proti úmluvám jsú v Praze i jinde na mnohá miesta uvedeni, a arcibiskup k tomu nikda nesvolil. Deváté slíbil, že všickni smrtedlní zjevní hříchové nemají svobody jmieti. Toho nám nedrží; neb pod jeho mocí mnozí zjevní hříchové smrtedlní svobodu mají, jako nevěstky, tanci, kostky i jiní hříchové, a zvláště v Praze i jinde pohříchu mnoho se zlého zjevně děje. Desáté slíbil kaplany, ješto by rozdávali pod obojí zpuosobú etc., na svém dvoře a před sebú rád viděti a je jmieti. Toho nedrží, neb ještě ižádného nemá takového na svém dvoře. Jedenácté slíbil, když do Čech přijede, že chce klénoty, listy, pri- vilegia, kteréž nám byl po králově smrti pobral, vrátiti; toho nětco málo navrátil, a což pilnějšieho, zachoval anebo děl, kam ráčil. Dvanácté slíbil nám svobody řáduov i práce potvrditi a nás v tom zachovati. Proti tomu slibu úroku vší země požádal a již polovici vy- bral; a k tomu všem na vojnu na jich náklad hotovu býti kázal, tudy chtě tuto zemi téměř ze všech svobod a řáduov vyvésti a vytisknúti, ješto toho nám ani našim předkuom nikda žádný král nečinil. Třinádoté slíbil, aby v Čechách žádný cizozemec nevládl a na úřa- dech nebyl; proti tomu již cizozemci světle auřady drží a saudí i arci- biskupstvie zpravují k velikému pohanění jazyka českého a k utištěnie pravd božích i k rušenie a k vyvedenie ze všech úmluv, kteréž z Jeho Milosti máme. Čtrnádcté slíbil se přičiniti, aby k učení pražskému a k špitáluom zboží byla navrácena. Toho nedrží; na těch zbožích zápisy činí slu- žebníkuom svým. Patnádcté slíbil žádnému zlým nezpomínati, kto jest v těchto záš- tí[ch] proti němu byl. Proti tomu kněze Havla od Sv. Haštala javše, beze vší viny duovodné Holickému3) vydati kázal; kterýžto těžce zmu- čen jest, a jakož slyšíme, i umořen. A zpraveni jsme, že se i jiným též děje, neb on na žádného laskav nenie, ktož se věrně pravd božích drží. Šestnádoté slíbil o zápisy, kteříž sú se stali buďto na dědičské zbožie neb na poručenstvie etc., že by neměli rušeni býti, než aby ti zápisové moc měli. Proti tomu pana Jiříka Vismburského3) zápisuov řádných odsúdili. Sedmnácté slíbil, co by obtiežení bylo neřádného při saudiech, aby napraveno bylo. I již zjevně jest shledáno, že se nenapravuje, ale nakřivuje; jakožto zvláště Jana Zmrzlíka za křivého odsaudili, jeho pře neslyšavše, a Beneše z Mokrovauz pan Krušina9) pohoní věda, že Be- neš nenie bezpečen k sauduom státi, a prvé nenie slýcháno, by pan Krušina z toho mu vinu dával. A Chvala z Říčan javše, i súdili jej, jakž ) Aleš Holický ze Šternberka. 8) Jiřík z Dubé a Vizmburku. 9) Hynek Krušina z Lichtenburku. 76
lenie; i již proti úmluvám jsú v Praze i jinde na mnohá miesta uvedeni, a arcibiskup k tomu nikda nesvolil. Deváté slíbil, že všickni smrtedlní zjevní hříchové nemají svobody jmieti. Toho nám nedrží; neb pod jeho mocí mnozí zjevní hříchové smrtedlní svobodu mají, jako nevěstky, tanci, kostky i jiní hříchové, a zvláště v Praze i jinde pohříchu mnoho se zlého zjevně děje. Desáté slíbil kaplany, ješto by rozdávali pod obojí zpuosobú etc., na svém dvoře a před sebú rád viděti a je jmieti. Toho nedrží, neb ještě ižádného nemá takového na svém dvoře. Jedenácté slíbil, když do Čech přijede, že chce klénoty, listy, pri- vilegia, kteréž nám byl po králově smrti pobral, vrátiti; toho nětco málo navrátil, a což pilnějšieho, zachoval anebo děl, kam ráčil. Dvanácté slíbil nám svobody řáduov i práce potvrditi a nás v tom zachovati. Proti tomu slibu úroku vší země požádal a již polovici vy- bral; a k tomu všem na vojnu na jich náklad hotovu býti kázal, tudy chtě tuto zemi téměř ze všech svobod a řáduov vyvésti a vytisknúti, ješto toho nám ani našim předkuom nikda žádný král nečinil. Třinádoté slíbil, aby v Čechách žádný cizozemec nevládl a na úřa- dech nebyl; proti tomu již cizozemci světle auřady drží a saudí i arci- biskupstvie zpravují k velikému pohanění jazyka českého a k utištěnie pravd božích i k rušenie a k vyvedenie ze všech úmluv, kteréž z Jeho Milosti máme. Čtrnádcté slíbil se přičiniti, aby k učení pražskému a k špitáluom zboží byla navrácena. Toho nedrží; na těch zbožích zápisy činí slu- žebníkuom svým. Patnádcté slíbil žádnému zlým nezpomínati, kto jest v těchto záš- tí[ch] proti němu byl. Proti tomu kněze Havla od Sv. Haštala javše, beze vší viny duovodné Holickému3) vydati kázal; kterýžto těžce zmu- čen jest, a jakož slyšíme, i umořen. A zpraveni jsme, že se i jiným též děje, neb on na žádného laskav nenie, ktož se věrně pravd božích drží. Šestnádoté slíbil o zápisy, kteříž sú se stali buďto na dědičské zbožie neb na poručenstvie etc., že by neměli rušeni býti, než aby ti zápisové moc měli. Proti tomu pana Jiříka Vismburského3) zápisuov řádných odsúdili. Sedmnácté slíbil, co by obtiežení bylo neřádného při saudiech, aby napraveno bylo. I již zjevně jest shledáno, že se nenapravuje, ale nakřivuje; jakožto zvláště Jana Zmrzlíka za křivého odsaudili, jeho pře neslyšavše, a Beneše z Mokrovauz pan Krušina9) pohoní věda, že Be- neš nenie bezpečen k sauduom státi, a prvé nenie slýcháno, by pan Krušina z toho mu vinu dával. A Chvala z Říčan javše, i súdili jej, jakž ) Aleš Holický ze Šternberka. 8) Jiřík z Dubé a Vizmburku. 9) Hynek Krušina z Lichtenburku. 76
Strana 77
se jim zdálo, proti řáduom a svobodám země české. A mnohým jiným dějí se při těch saudech bezpráví. Osmnádcté slíbil Horu opatřiti, aby zvelebena byla. Jižť jest jí ne- zvelebil, ale téměř na najvyšší zavedl a zapustil k veliké škodě a k hanbě koruně české, a dopúští vědomě na mnohých miestech pe- nieze falešné dělati. Devatenácté, co se nám také velmi zle líbí, že lidi najznamenitějšie naší strany, ješto sú v pravdách božích, duchovní i světské, s své raddy i od auřaduov zavrhl, a ješto jest najviec skrze těch lidí zjed- nánie do země uveden i za pána přijat, a stranu nám i pravdám božím odpornú do raddy přijal a je na úřady k súzení a k vladenie ustavil. Tomu každý rozuoměti muož, kam se to chýlí. Obnovenie konšeluov novoměstských. [Ljéta téhož etc. 1437 v neděli [25. srpna] po sv. Bartoloměji, když se rok doplnil od sazenie konšeluov, ciesař obnovil konšely na obo- jím městě, některé přidav k prvním v Starém městě, ale na Novém všecky nové zdělal. První pan Pavel Dětřichovic, kteréhožto Jeho cie- sařská Velebnost ráčil jest sobě vzieti do své raddy z měšťanuov a z konšeluov jednoho, jenž jest vždycky v jeho raddě býval a při všech Jeho Ve[le]bnosti radách; a ten jest byl tomu městu, né i všemu královstvie úžitečný a skrze to město pražské dobré a slovutné jméno mělo a pověst věhlasnú a obec nebyla bezprávnými poplatky obtěžo- vána a bohatý i chudý práva a svobod městských užievali. Toť jest, ctní páni konšelé a slavná obci, velebného vašeho města Nového pražského ozdoba, okrasa i koruna i pověst vysoce rozhlášená, že máte v raddě krále českého ustavičně v najpilnějších věcech a po- třebách býti. A Jeho Velebnost ciesařská ty konšely ráčil nové zdě- lati, a to v hodinu jako polední. Také Jeho Velebnost ciesařská ráčil jest tomu městu Novému pražskému všech práv a svobod potvrditi a obnoviti, jichž sú zbaveni byli; i ukazovali Jeho Velebnosti přípisy. A ciesař, shlédav Registrum imperiale skrze pana Kašpara, kancléře svého, a jsa zpraven od mistra Vavřince z Březové, jenž jest ty listy v ty války a nesnáze, kteréž sú se mezi městy pražskými dály, k žá- dosti a ku prozbě obce Nového města pražského z latinské řeči v čes- kú vykládal, i jiným hodným svědomím jsa zpraven, rozkázal panu Kašparovi kancléři těch všech listuov potvrditi. A když sú potvrzeni a bullú zlatú zapečetěni, tehda páni a obec Nového města pražského z toho sú ciesařově Velebnosti děkovali. To když se tak stalo, tehdy ihned páni a obec staroměští žádali ciesaře, aby nedopúštěl Novo- městským trhuov mieti v kořenie, v bavlně, v zvěřině, v husích, v ku- 10) O obnově konšelů Tomek VI2, 33—4. Co následuje, pochází z traktátu Prokopa Písaře (viz úvod), na který odkazuje závěr kapitoly. 77
se jim zdálo, proti řáduom a svobodám země české. A mnohým jiným dějí se při těch saudech bezpráví. Osmnádcté slíbil Horu opatřiti, aby zvelebena byla. Jižť jest jí ne- zvelebil, ale téměř na najvyšší zavedl a zapustil k veliké škodě a k hanbě koruně české, a dopúští vědomě na mnohých miestech pe- nieze falešné dělati. Devatenácté, co se nám také velmi zle líbí, že lidi najznamenitějšie naší strany, ješto sú v pravdách božích, duchovní i světské, s své raddy i od auřaduov zavrhl, a ješto jest najviec skrze těch lidí zjed- nánie do země uveden i za pána přijat, a stranu nám i pravdám božím odpornú do raddy přijal a je na úřady k súzení a k vladenie ustavil. Tomu každý rozuoměti muož, kam se to chýlí. Obnovenie konšeluov novoměstských. [Ljéta téhož etc. 1437 v neděli [25. srpna] po sv. Bartoloměji, když se rok doplnil od sazenie konšeluov, ciesař obnovil konšely na obo- jím městě, některé přidav k prvním v Starém městě, ale na Novém všecky nové zdělal. První pan Pavel Dětřichovic, kteréhožto Jeho cie- sařská Velebnost ráčil jest sobě vzieti do své raddy z měšťanuov a z konšeluov jednoho, jenž jest vždycky v jeho raddě býval a při všech Jeho Ve[le]bnosti radách; a ten jest byl tomu městu, né i všemu královstvie úžitečný a skrze to město pražské dobré a slovutné jméno mělo a pověst věhlasnú a obec nebyla bezprávnými poplatky obtěžo- vána a bohatý i chudý práva a svobod městských užievali. Toť jest, ctní páni konšelé a slavná obci, velebného vašeho města Nového pražského ozdoba, okrasa i koruna i pověst vysoce rozhlášená, že máte v raddě krále českého ustavičně v najpilnějších věcech a po- třebách býti. A Jeho Velebnost ciesařská ty konšely ráčil nové zdě- lati, a to v hodinu jako polední. Také Jeho Velebnost ciesařská ráčil jest tomu městu Novému pražskému všech práv a svobod potvrditi a obnoviti, jichž sú zbaveni byli; i ukazovali Jeho Velebnosti přípisy. A ciesař, shlédav Registrum imperiale skrze pana Kašpara, kancléře svého, a jsa zpraven od mistra Vavřince z Březové, jenž jest ty listy v ty války a nesnáze, kteréž sú se mezi městy pražskými dály, k žá- dosti a ku prozbě obce Nového města pražského z latinské řeči v čes- kú vykládal, i jiným hodným svědomím jsa zpraven, rozkázal panu Kašparovi kancléři těch všech listuov potvrditi. A když sú potvrzeni a bullú zlatú zapečetěni, tehda páni a obec Nového města pražského z toho sú ciesařově Velebnosti děkovali. To když se tak stalo, tehdy ihned páni a obec staroměští žádali ciesaře, aby nedopúštěl Novo- městským trhuov mieti v kořenie, v bavlně, v zvěřině, v husích, v ku- 10) O obnově konšelů Tomek VI2, 33—4. Co následuje, pochází z traktátu Prokopa Písaře (viz úvod), na který odkazuje závěr kapitoly. 77
Strana 78
řích, v ptácích, v uovotci i v jiných věcech, což se váhy dotkne, že by to toliko mělo v jich městě prodáváno býti. Ale urození páni pan Menhart z Hradce, pan Ptáček z Pirgštejna, pan Aleš z Štemberka a z Holic, kteří sú byli tu před ciesařovú Milostí, radda jeho, ti sú vy- znali, že se pamatují, že od jich mladosti ty věci sú bývaly v Novém městě prodávány. Takové se pak o tu při žaloby i odpovědi obú městú před ciesařovú Velebností a jeho raddú dály podlé svých práv a svobod, kdež jinde psáno stojí o tom etc. Taženie k hradu Sion na pana Roháče. [Tléhož léta Pražané oboji vyjeli na retuňk k Roháčovu s dvořany ciesařovými, kdežto sám ciesař osobně provodil je z města a potom se zase vrátil; a to proto, že Jeho Milosti nechtěl poddán býti. Potom pak Roháč jat jest na valéch sám sedmý a hrad jest dobyt s jinými. A ty noviny vzkázal pan Ptáček ciesaři, kterýchžto velmi vděčen byl a rozkázal zvoniti na hradě a v Praze všudy na kosteléch, Bohu děkuje z vítězstvie takového. A potom v neděli na den Matky boží narozenie [8. září] pan Pláček s jinými pány vrátil se do Prahy se vším vojskem, zkaziv hrad Sion. A přivedli sú s sebú pana Jana Roháče a rytieře Vyška z Polsky a kněze Jana, řečeného Prostředka, a Zeleného puš- kaře s jinými mnohými, kdežto hned pan Roháč veden jest na rathúz, mučen a tázán; a tak těžce jeho zmučili, že z něho střeva plula. A na- zajtří v pondělí [9. září] veden jest se všemi svými k šibenici; ač jest byl pán korúhevný a strýc páně Ptáčkuov, musil viseti na šibenici s tovaryši svými, kterýchž bylo na šedesát: Roháč najvýše a tito tří pod ním na jiné šibenici a pak jiní tepruov na obecní šibenici. A cie- sař s hradu díval se s radostí. A když bylo po mši, z dopuštění bo- žieho oheň pekelní zapálil jemu nohu, a tak od té nemoci žádný jemu pomoci nemohl. To když se stalo, ciesař rychle poslal posla, aby, jest-li živ, zase jeho přivedli a nic mu nečinili; a on již byl visal. A tak Pán Buch všemohúcí pomstil toho zřetedlně. I byl velmi veliký pláč v lidu za dlúhý čas a vždycky lidé plakávali, když jest o tom jaká zmínka byla, jakož obecně lidé staří tak vyznávají. Item také toho léta v tu neděli [29. září] po svatém Václavě Čert, služebník Pardusuov, a jiní tovaryší jeho utonulo jich na tom brodu proti Vysoké. Item také v tu noc pan Kolda ztekl Náchod. Téhož léta u vigiljí [31. října] Všech svatých přijeli legátové od Eugenia papeže k ciesaři v poselství. Potom přijel arcibiskup z Va- lach,1) před kterýmžto arcibiskupem nesli Tau místo kříže, jakož oby- čej jest nositi před arcibiskupy. 1) Pavel Petrův Hunyady, biskup v Ardžiši v Rumunsku. 78
řích, v ptácích, v uovotci i v jiných věcech, což se váhy dotkne, že by to toliko mělo v jich městě prodáváno býti. Ale urození páni pan Menhart z Hradce, pan Ptáček z Pirgštejna, pan Aleš z Štemberka a z Holic, kteří sú byli tu před ciesařovú Milostí, radda jeho, ti sú vy- znali, že se pamatují, že od jich mladosti ty věci sú bývaly v Novém městě prodávány. Takové se pak o tu při žaloby i odpovědi obú městú před ciesařovú Velebností a jeho raddú dály podlé svých práv a svobod, kdež jinde psáno stojí o tom etc. Taženie k hradu Sion na pana Roháče. [Tléhož léta Pražané oboji vyjeli na retuňk k Roháčovu s dvořany ciesařovými, kdežto sám ciesař osobně provodil je z města a potom se zase vrátil; a to proto, že Jeho Milosti nechtěl poddán býti. Potom pak Roháč jat jest na valéch sám sedmý a hrad jest dobyt s jinými. A ty noviny vzkázal pan Ptáček ciesaři, kterýchžto velmi vděčen byl a rozkázal zvoniti na hradě a v Praze všudy na kosteléch, Bohu děkuje z vítězstvie takového. A potom v neděli na den Matky boží narozenie [8. září] pan Pláček s jinými pány vrátil se do Prahy se vším vojskem, zkaziv hrad Sion. A přivedli sú s sebú pana Jana Roháče a rytieře Vyška z Polsky a kněze Jana, řečeného Prostředka, a Zeleného puš- kaře s jinými mnohými, kdežto hned pan Roháč veden jest na rathúz, mučen a tázán; a tak těžce jeho zmučili, že z něho střeva plula. A na- zajtří v pondělí [9. září] veden jest se všemi svými k šibenici; ač jest byl pán korúhevný a strýc páně Ptáčkuov, musil viseti na šibenici s tovaryši svými, kterýchž bylo na šedesát: Roháč najvýše a tito tří pod ním na jiné šibenici a pak jiní tepruov na obecní šibenici. A cie- sař s hradu díval se s radostí. A když bylo po mši, z dopuštění bo- žieho oheň pekelní zapálil jemu nohu, a tak od té nemoci žádný jemu pomoci nemohl. To když se stalo, ciesař rychle poslal posla, aby, jest-li živ, zase jeho přivedli a nic mu nečinili; a on již byl visal. A tak Pán Buch všemohúcí pomstil toho zřetedlně. I byl velmi veliký pláč v lidu za dlúhý čas a vždycky lidé plakávali, když jest o tom jaká zmínka byla, jakož obecně lidé staří tak vyznávají. Item také toho léta v tu neděli [29. září] po svatém Václavě Čert, služebník Pardusuov, a jiní tovaryší jeho utonulo jich na tom brodu proti Vysoké. Item také v tu noc pan Kolda ztekl Náchod. Téhož léta u vigiljí [31. října] Všech svatých přijeli legátové od Eugenia papeže k ciesaři v poselství. Potom přijel arcibiskup z Va- lach,1) před kterýmžto arcibiskupem nesli Tau místo kříže, jakož oby- čej jest nositi před arcibiskupy. 1) Pavel Petrův Hunyady, biskup v Ardžiši v Rumunsku. 78
Strana 79
Téhož léta na den Všech svatých [1. listopadu] Pardus sebral se s lidmi páně Hertvikovými a kněze Bedřichovými s Kolína i vpadli do města Litovle na Moravě; a hned Brněnští a Olomúčané a jiní z toho kraje táhli na ně a dobyli jich zase na Litovli. A Pardusa jali s mno- hými a některé zbili; a z těch zjiemaných voběsili jich u Olomúce 44 a jiné ztopili. Téhož léta 1437 v pondělí den sv. Martina [11. listopadu] v noci ciesař Zigmund vyjel z Prahy, a chtě ujíti smrti, aby v Čechách ne- umřel, takže z návodu králové a Uhruov i některých Čechuov, kteřížto jednomyslně napomínali ciesaře, aby vyjel z Čech do Uher, i povolil jim, kdežto jeho provodili s žalostí, a jiní z toho se radovali řkúce, aby se zase nikdy nevracoval. Králová také vyjela s kniežetem cilským a s kniežetem Berúnským,2) s vejvodami a pány uherskými a s jinými mnohými cizími lidmi. A krásné panie pod korúhví svú šly za ciesa- řem s jinými kajkléři, nesmějíce v Praze zuostati. Ciesař Zigmund umřel. Toho léta 9. dne prasince v pondělí po Početie matky boží umřel ciesař Zigmund v Znojmě ve čtyři hodiny noci. I vezli ho kněz Albrecht Rakúský s jinými pány do Varadína a tam jeho pochovali. Potom slavnú službu činili v kostele praském, vigiljí a mše za duši jeho. Filbert, biskup konstanský, mši slúžil a k ofěře šli páni, rytieři, ze- mané, prelátové, kanovníci, konšelé a obce měst pražských i paní etc. Téhož léta v úterý [24. prosince] před Narozením božím vrátili sú se z Bazilé páni a poslové mistři a pověděli poselství od koncilium bazilejského a kterak od nich poctivě přijati byli a kterak slyšení jim dáno bylo, dokudž koli chtěli, děkujíce, odpověd konečnú koncilium pravíce, že chtí na to pomysliti a rozmluviti s jinými doktory a mistry na ty artikule, a potom dáti odpověd příhodnú tomuto království. Když pak legátové z Bazilé od koncilium s odpovědí na cestě jsúce [slyšeli o smrti ciesařově, zase se navrátili domuov, do síž doby dávajíce od- povědi Čechuom, a potom víc a víc vždy ukrutnější jsúce proti Če- chuom. Téhož léta ve čtvrtek [26. prosince] páni, rytieřstvo, panoše, města byli v radě, aby vyvolili pána do královstvie českého. Jakž koli o to byla ruoznice mezi nimi, sešli se na den sv. Jana evangelisty [27. pro- since] do koleje veliké a srovnali se všickni spolu, že knieže Albrechta rakúského za pána a krále vzieti mínie. A to druhé straně oznámili, kteříž pracovali, aby král polský Kazimír byl králem českým, kteréžto straně v němečskú moc poddánu býti se nezdálo, ješto by to mohlo jíti k velikému zlému nynějšímu i budúcímu, ale i všemu jazyku slo- 2) Brunorio della Scala z Verony. 79
Téhož léta na den Všech svatých [1. listopadu] Pardus sebral se s lidmi páně Hertvikovými a kněze Bedřichovými s Kolína i vpadli do města Litovle na Moravě; a hned Brněnští a Olomúčané a jiní z toho kraje táhli na ně a dobyli jich zase na Litovli. A Pardusa jali s mno- hými a některé zbili; a z těch zjiemaných voběsili jich u Olomúce 44 a jiné ztopili. Téhož léta 1437 v pondělí den sv. Martina [11. listopadu] v noci ciesař Zigmund vyjel z Prahy, a chtě ujíti smrti, aby v Čechách ne- umřel, takže z návodu králové a Uhruov i některých Čechuov, kteřížto jednomyslně napomínali ciesaře, aby vyjel z Čech do Uher, i povolil jim, kdežto jeho provodili s žalostí, a jiní z toho se radovali řkúce, aby se zase nikdy nevracoval. Králová také vyjela s kniežetem cilským a s kniežetem Berúnským,2) s vejvodami a pány uherskými a s jinými mnohými cizími lidmi. A krásné panie pod korúhví svú šly za ciesa- řem s jinými kajkléři, nesmějíce v Praze zuostati. Ciesař Zigmund umřel. Toho léta 9. dne prasince v pondělí po Početie matky boží umřel ciesař Zigmund v Znojmě ve čtyři hodiny noci. I vezli ho kněz Albrecht Rakúský s jinými pány do Varadína a tam jeho pochovali. Potom slavnú službu činili v kostele praském, vigiljí a mše za duši jeho. Filbert, biskup konstanský, mši slúžil a k ofěře šli páni, rytieři, ze- mané, prelátové, kanovníci, konšelé a obce měst pražských i paní etc. Téhož léta v úterý [24. prosince] před Narozením božím vrátili sú se z Bazilé páni a poslové mistři a pověděli poselství od koncilium bazilejského a kterak od nich poctivě přijati byli a kterak slyšení jim dáno bylo, dokudž koli chtěli, děkujíce, odpověd konečnú koncilium pravíce, že chtí na to pomysliti a rozmluviti s jinými doktory a mistry na ty artikule, a potom dáti odpověd příhodnú tomuto království. Když pak legátové z Bazilé od koncilium s odpovědí na cestě jsúce [slyšeli o smrti ciesařově, zase se navrátili domuov, do síž doby dávajíce od- povědi Čechuom, a potom víc a víc vždy ukrutnější jsúce proti Če- chuom. Téhož léta ve čtvrtek [26. prosince] páni, rytieřstvo, panoše, města byli v radě, aby vyvolili pána do královstvie českého. Jakž koli o to byla ruoznice mezi nimi, sešli se na den sv. Jana evangelisty [27. pro- since] do koleje veliké a srovnali se všickni spolu, že knieže Albrechta rakúského za pána a krále vzieti mínie. A to druhé straně oznámili, kteříž pracovali, aby král polský Kazimír byl králem českým, kteréžto straně v němečskú moc poddánu býti se nezdálo, ješto by to mohlo jíti k velikému zlému nynějšímu i budúcímu, ale i všemu jazyku slo- 2) Brunorio della Scala z Verony. 79
Strana 80
vanskému, jakož jest to vždycky shledáváno i ve všech kronikách starých muož býti nalezeno, že sú Němci úhlavní nepřítelé jazyka českého, polského i všeho slovanského vždycky byli a býti nepře- stávají, ješto by to bylo k škodě i k hanbě veliké. A to tito páni byli: pan Aleš Holický z Štermberka, pan Ptáček z Pirgštejna, pan Jiřík z Kunštátu, odjinud z Poděbrad, pan Petr Zvieřetický, pan Klenovský a jiné rytieřstvo s nimi i Zmrzlíci a měst hrazených 24 královských, ti jsú k němu nechtěli svoliti. Léta od narozenie Syna božieho 1438 ve čtvrtek [2. ledna] nazajtří Nového léta korunován jest Albrecht, kníže rakúské a markrabie mo- ravský, králem uherským na Bělehradě biskupy a arcibiskupy s uro- zenými a s zemany téhož královstvie s velikú slavností. A potom jel do Budína pro utvrzenie práv a pořádku jmenovaného království. Po- tom přijel král bosenský ku potěšení a ke cti králi novému; a tu smlu- vil se s ním. Téhož léta dvě neděli po vánocéch umřel Diviš Bořek na Kuně- tičské hoře. Téhož léta páni hajtmanové, purgmistrové Starého a Nového měst pražských, mistři a kněží všickni pražští sjednali se a srovnali a kázali zjevně provolati po kosteléch a po městech, aby zastavili tance, kost- ky, krčmy, freje, kurevstvie a jiné žertéře, kteříž prvé svobodu měli za ciesaře, a to pod pokutú [bez] milosrdenstvie. Urukovánie některých konšeluov. Téhož léta po sv. Fabianu v úterý [21. ledna] konšelé staroměští s povolením některé obce své, ale ne vší, zjiemali měšťany druhé, své súsedy, kteříž sú byli na radě před ciesařovým uvedením do Prahy a přijetím za krále českého, totiž Matúše Smolaře, Jana Velvara, Mi- kuláše Kněževeského, Václava Hedviku, Matúše Drdáka, Duršmída, Opselku uzdaře, Mikuláše Humpolce, Vlašimský Martin a jiní mnozí, též i z Nového města z vuole pánuov hajtmanuov a podkomořího Jana od Stříbrné hvězdy. Potom vezeni z města do vazby na Karlštajn a druzí na Točník; kterak potom utekli z vězenie, potom bude pově- díno při létu božím 1439. Item voláno bylo biřicem, abyl všecky manželky, kterých muži sú z města vypovědíni, ve třech dnech vyšly a táhly za nimi; neučiní-li toho, že se jim stane etc. Téhož léta vezeni jsú mnozí měšťané na Karlštajn a na Žebrák do vězenie až do budúcího krále volenie kromě Smolaře a Popela. Potom po hromniciech [2. února] vypovědíny jsú znamenité osoby z města, a to Mikuláš Betlemský, Mařík proti Kantorovic domu, lazebník z Krá- lové lázně, Pštros bečvář, Poláče[k] krajčí, Filip Pšenička, Zajíček řezník, Vavřinec Babka, kterýž potom sťat jest, a Pytel súkenník, po- čtem 18 osob; ale Smolař vyručil se na postavenie. 80
vanskému, jakož jest to vždycky shledáváno i ve všech kronikách starých muož býti nalezeno, že sú Němci úhlavní nepřítelé jazyka českého, polského i všeho slovanského vždycky byli a býti nepře- stávají, ješto by to bylo k škodě i k hanbě veliké. A to tito páni byli: pan Aleš Holický z Štermberka, pan Ptáček z Pirgštejna, pan Jiřík z Kunštátu, odjinud z Poděbrad, pan Petr Zvieřetický, pan Klenovský a jiné rytieřstvo s nimi i Zmrzlíci a měst hrazených 24 královských, ti jsú k němu nechtěli svoliti. Léta od narozenie Syna božieho 1438 ve čtvrtek [2. ledna] nazajtří Nového léta korunován jest Albrecht, kníže rakúské a markrabie mo- ravský, králem uherským na Bělehradě biskupy a arcibiskupy s uro- zenými a s zemany téhož královstvie s velikú slavností. A potom jel do Budína pro utvrzenie práv a pořádku jmenovaného království. Po- tom přijel král bosenský ku potěšení a ke cti králi novému; a tu smlu- vil se s ním. Téhož léta dvě neděli po vánocéch umřel Diviš Bořek na Kuně- tičské hoře. Téhož léta páni hajtmanové, purgmistrové Starého a Nového měst pražských, mistři a kněží všickni pražští sjednali se a srovnali a kázali zjevně provolati po kosteléch a po městech, aby zastavili tance, kost- ky, krčmy, freje, kurevstvie a jiné žertéře, kteříž prvé svobodu měli za ciesaře, a to pod pokutú [bez] milosrdenstvie. Urukovánie některých konšeluov. Téhož léta po sv. Fabianu v úterý [21. ledna] konšelé staroměští s povolením některé obce své, ale ne vší, zjiemali měšťany druhé, své súsedy, kteříž sú byli na radě před ciesařovým uvedením do Prahy a přijetím za krále českého, totiž Matúše Smolaře, Jana Velvara, Mi- kuláše Kněževeského, Václava Hedviku, Matúše Drdáka, Duršmída, Opselku uzdaře, Mikuláše Humpolce, Vlašimský Martin a jiní mnozí, též i z Nového města z vuole pánuov hajtmanuov a podkomořího Jana od Stříbrné hvězdy. Potom vezeni z města do vazby na Karlštajn a druzí na Točník; kterak potom utekli z vězenie, potom bude pově- díno při létu božím 1439. Item voláno bylo biřicem, abyl všecky manželky, kterých muži sú z města vypovědíni, ve třech dnech vyšly a táhly za nimi; neučiní-li toho, že se jim stane etc. Téhož léta vezeni jsú mnozí měšťané na Karlštajn a na Žebrák do vězenie až do budúcího krále volenie kromě Smolaře a Popela. Potom po hromniciech [2. února] vypovědíny jsú znamenité osoby z města, a to Mikuláš Betlemský, Mařík proti Kantorovic domu, lazebník z Krá- lové lázně, Pštros bečvář, Poláče[k] krajčí, Filip Pšenička, Zajíček řezník, Vavřinec Babka, kterýž potom sťat jest, a Pytel súkenník, po- čtem 18 osob; ale Smolař vyručil se na postavenie. 80
Strana 81
Téhož léta, když Pražané učinili sněm všech spolu v koleji veliké a tu oznámili skrze pána Rožmberského posla, kterak král volený poddává se držeti artikule sobě podd)ané od království a jich brá- niti a hájiti hrdlem i statkem i království české při právích a obyče- jích starých zachovati. Téhož léta v úterý [27. května] před Svatým Duchem sťat jest v Praze znamenitý měštěnín a konšel Starého města pražského, Jan Múček, v rathúze, že, v poselství jeda k králi, vyprosil sobě rychtář- ství staroměstské. A v Plzni také sťati tří znamenití zlodějové, Strniště, Hauf a Lexa. Téhož léta pan Ptáček, Holický, Zigmund Děčský, Petr Zvieřetický, Jan Perštajnský, Hynek z Dubé, Hertvik, Smiřičský, Bořkové, Mokro- vúzský, Bedřich a města králové měli sněm na Mělníce proti Albrech- tovi, králi uherskému a volenému králi českému, nechtíce ho mieti ani přijíti za pána, ale Kazimíra, syna krále polského. Dálo se toto ve čtvrtek [29. května] před Svatým Duchem. Téhož léta ve čtvrtek [14. srpna] po sv. Vavřinci muž dobrý, ře- čený Babka, krajčí, měštěnín staroměstský, po zmučení sťat jest pod pranéřem, připisujíc mu, že by měl město zraditi Bedřichovi a že by se o to u kněží scházeli, ale na tom mu krátko činili; ale tovaryš jeho Beneš, ten byl držán u vazbě. Téhož léta etc. 1438 v pátek po Božiem těle, 13. dne měsíce června Albrecht, vejvoda rakúský, zet ciesařuov, volený král český skrze urozené pány, rytleřstvo, zemany, města pražlská, přijel do Prahy s velikým množstvím lidu a s vozy. Přijat jest slavně do pražských měst; proti němuž vyšel Filbert, biskup konstanský, s preláty a ka- novníky pražskými a učením pražským; měšťané se všemi řemesl- níky, s korúhvemi a s sviecemi slavně jeho přivedli po městě na rynk pražský až do jeho hospody, do domu Markrabství moravského. Potom v neděli na sv. Víta [15. června] dřieve [řečený volený král jel na hrad pražský s pány urozenými; a tam prelátové, kanovníci pražští s žákovstvem vyšli proti němu před bránu Strahovskú s svá- tostmi, i dáno jemu požehnání od legáta. I uveden jest na hrad do kostela sv. Víta, kdežto byl při mši slavné, a potom provodili ho zase do Prahy slavně. Korunovánie krále Albrechta. Téhož léta v neděli den sv. Petra a Pavla [29. června] korunován jest král Albrecht na hradě pražském skrze biskupy konstanského, olomúčského,3) ostřejomského,4) kdežto při tom bylo množství veliké 3) Pavel z Miličína. 4) Diviš Széczy. 81
Téhož léta, když Pražané učinili sněm všech spolu v koleji veliké a tu oznámili skrze pána Rožmberského posla, kterak král volený poddává se držeti artikule sobě podd)ané od království a jich brá- niti a hájiti hrdlem i statkem i království české při právích a obyče- jích starých zachovati. Téhož léta v úterý [27. května] před Svatým Duchem sťat jest v Praze znamenitý měštěnín a konšel Starého města pražského, Jan Múček, v rathúze, že, v poselství jeda k králi, vyprosil sobě rychtář- ství staroměstské. A v Plzni také sťati tří znamenití zlodějové, Strniště, Hauf a Lexa. Téhož léta pan Ptáček, Holický, Zigmund Děčský, Petr Zvieřetický, Jan Perštajnský, Hynek z Dubé, Hertvik, Smiřičský, Bořkové, Mokro- vúzský, Bedřich a města králové měli sněm na Mělníce proti Albrech- tovi, králi uherskému a volenému králi českému, nechtíce ho mieti ani přijíti za pána, ale Kazimíra, syna krále polského. Dálo se toto ve čtvrtek [29. května] před Svatým Duchem. Téhož léta ve čtvrtek [14. srpna] po sv. Vavřinci muž dobrý, ře- čený Babka, krajčí, měštěnín staroměstský, po zmučení sťat jest pod pranéřem, připisujíc mu, že by měl město zraditi Bedřichovi a že by se o to u kněží scházeli, ale na tom mu krátko činili; ale tovaryš jeho Beneš, ten byl držán u vazbě. Téhož léta etc. 1438 v pátek po Božiem těle, 13. dne měsíce června Albrecht, vejvoda rakúský, zet ciesařuov, volený král český skrze urozené pány, rytleřstvo, zemany, města pražlská, přijel do Prahy s velikým množstvím lidu a s vozy. Přijat jest slavně do pražských měst; proti němuž vyšel Filbert, biskup konstanský, s preláty a ka- novníky pražskými a učením pražským; měšťané se všemi řemesl- níky, s korúhvemi a s sviecemi slavně jeho přivedli po městě na rynk pražský až do jeho hospody, do domu Markrabství moravského. Potom v neděli na sv. Víta [15. června] dřieve [řečený volený král jel na hrad pražský s pány urozenými; a tam prelátové, kanovníci pražští s žákovstvem vyšli proti němu před bránu Strahovskú s svá- tostmi, i dáno jemu požehnání od legáta. I uveden jest na hrad do kostela sv. Víta, kdežto byl při mši slavné, a potom provodili ho zase do Prahy slavně. Korunovánie krále Albrechta. Téhož léta v neděli den sv. Petra a Pavla [29. června] korunován jest král Albrecht na hradě pražském skrze biskupy konstanského, olomúčského,3) ostřejomského,4) kdežto při tom bylo množství veliké 3) Pavel z Miličína. 4) Diviš Széczy. 81
Strana 82
kniežat, vejvod, pánuov, rytieřstva, panoší. A potom vobědvali na hradě pražském na velikém palácu. A opět provodili krále pod ko- runú slavně do měst pražských, kdežto metali peníze a groše lidem. Nazajtří po korunovánie, po sv. Petru a Pavlu, král Albrecht český etc. svolal všecky pány královstvie českého a uherského i kniežet- ství rakúského a markrabstvíe moravského; a tu uvedl v jednotu vše- cky svrchupsané, aby byli jedno s ním; chtěl-li by se kto pokusiti nebo zprotiviti jim, aby všickni jemu pomáhali a bránili proti komuž kolivěk hrdly i statky. Stalo [se] toto přiřčenie vnáhle, [u] přítomnosti krále. Téhož léta a tehdáž král polský poslal do Čech dva vejvody“) Če- chuom na pomoc proti Albrechtovi, králi českému; i táhli s jinými obcemi na Tábor. Uvedenie Polákuov na hrady i na města česká. Téhož léta pan Ptáček z Polné a z Rataj, Bedřich s stranú příchylnú uvedl Poláky, pana Držka s jinými, do země české a na hrady na měs- ta jim příchylná. I odpověděli králi Albrechtovi i všem jeho příchyl- ným. Tehdy páni a zemané z strany krále Albrechtovy počeli lid zbie- rati a každý s svým vojskem přitáhl k Praze a tu polem ležali, čekajíce jiných vojsk. A najprvé přijeli z kraje plzeňského, potom v středu [23. července] po sv. Maří Magdaleně přijeli páni z Uher, nádršpán“) s jinými, s znamenitým lidem v uodění na koních ledrovaných, a kaž- dý měl peří stříbrné. Item na den Sv. Petra z okov vyvedení [1. srpna] přitáhl lid mar- krabie míšeňského") u velikém množství; a jeli přes brod na pole Špi- tálské, ale pěší s vozy skrze Prahu a tam se položili se vším haufem i s stany. A král vyjel proti Míšeňskému s svými i přijal jest jeho s velkú poctivostí. Konšeluov posazení Nového města pražského. Téhož léta král Albrecht nechal starých konšeluov na úřadě v Sta- rém městě, ale na Novém městě sadil nové, některých nechav sta- rých, a to v pondělí [4. srpna] nazajtří Sv. Štěpána nalezení): pan Pa- vel Dětřichovic najprvnějším purgmistrem, Valentin Kába, Kliment Holian, Prokop Jičínský, Mařík u rathúzu, Ondřej postřihač, Ondřej Obudlý, Brožek sladovník, Johanes Bartoň, Prokop Pála, Mikuláš z Ro- kycan, Hanzl řezník. I učinili králi přísahu; a král, Jeho Milost, slíbil 6) 8) 5) Sudivoj z Ostrorogu, vév. poznaňský, a Jan z Tenčina, vév. sandoměřský. Vavřinec Hedervary. Fridrich. Správně o týden dříve (Urbánek I, 396 p. 2). 82
kniežat, vejvod, pánuov, rytieřstva, panoší. A potom vobědvali na hradě pražském na velikém palácu. A opět provodili krále pod ko- runú slavně do měst pražských, kdežto metali peníze a groše lidem. Nazajtří po korunovánie, po sv. Petru a Pavlu, král Albrecht český etc. svolal všecky pány královstvie českého a uherského i kniežet- ství rakúského a markrabstvíe moravského; a tu uvedl v jednotu vše- cky svrchupsané, aby byli jedno s ním; chtěl-li by se kto pokusiti nebo zprotiviti jim, aby všickni jemu pomáhali a bránili proti komuž kolivěk hrdly i statky. Stalo [se] toto přiřčenie vnáhle, [u] přítomnosti krále. Téhož léta a tehdáž král polský poslal do Čech dva vejvody“) Če- chuom na pomoc proti Albrechtovi, králi českému; i táhli s jinými obcemi na Tábor. Uvedenie Polákuov na hrady i na města česká. Téhož léta pan Ptáček z Polné a z Rataj, Bedřich s stranú příchylnú uvedl Poláky, pana Držka s jinými, do země české a na hrady na měs- ta jim příchylná. I odpověděli králi Albrechtovi i všem jeho příchyl- ným. Tehdy páni a zemané z strany krále Albrechtovy počeli lid zbie- rati a každý s svým vojskem přitáhl k Praze a tu polem ležali, čekajíce jiných vojsk. A najprvé přijeli z kraje plzeňského, potom v středu [23. července] po sv. Maří Magdaleně přijeli páni z Uher, nádršpán“) s jinými, s znamenitým lidem v uodění na koních ledrovaných, a kaž- dý měl peří stříbrné. Item na den Sv. Petra z okov vyvedení [1. srpna] přitáhl lid mar- krabie míšeňského") u velikém množství; a jeli přes brod na pole Špi- tálské, ale pěší s vozy skrze Prahu a tam se položili se vším haufem i s stany. A král vyjel proti Míšeňskému s svými i přijal jest jeho s velkú poctivostí. Konšeluov posazení Nového města pražského. Téhož léta král Albrecht nechal starých konšeluov na úřadě v Sta- rém městě, ale na Novém městě sadil nové, některých nechav sta- rých, a to v pondělí [4. srpna] nazajtří Sv. Štěpána nalezení): pan Pa- vel Dětřichovic najprvnějším purgmistrem, Valentin Kába, Kliment Holian, Prokop Jičínský, Mařík u rathúzu, Ondřej postřihač, Ondřej Obudlý, Brožek sladovník, Johanes Bartoň, Prokop Pála, Mikuláš z Ro- kycan, Hanzl řezník. I učinili králi přísahu; a král, Jeho Milost, slíbil 6) 8) 5) Sudivoj z Ostrorogu, vév. poznaňský, a Jan z Tenčina, vév. sandoměřský. Vavřinec Hedervary. Fridrich. Správně o týden dříve (Urbánek I, 396 p. 2). 82
Strana 83
jim, že je chce při jich právích a obyčejích zachovati a s nimi býti s hrdlem i s statkem až do smrti. Obleženie města Tábora. Téhož léta etc. 1438 v neděli [3. srpna] po Sv. Petru z okovuov vyvedenie král Albrecht s svým vojskem osobně v uodění vytáhl z Prahy na pole, aby obehnal Tábor, a za ním mnoho lidu táhlo, pá- nuov českých, uherských, rakúských i moravských s mnoho jinými Němci a pak naprosto, kteříž byli při korunování. Item den') Matky boží Sněžné ve čtvrtek [7. srpna] přijelo kníže Křištofor bavorský s svým lidem skrze Prahu; i jel ku pomoci králi s velikým množ- stvím, chvátajíce za králem, maličko poodpočinuvše v městě. Item ve čtvrtek u vigiljí [14. srpna] Matky boží na nebesa vzetí kníže Albrecht, syn markrabie bramburského, Kašpar Šli(g)k, Chebští a Loketští při- jeli do Prahy s lidem dobře oděným jiezdným, pěší a s vozy dobře špižovanými; i jeli také za králem. A když oblehli město Tábor vojskem královským, leželi podál od města, ani z děl jim co mohli uškoditi. Nebo na městě ti všickni byli, kteříž králi nepřivolili, prvé než k městu přitáhl, s Poláky, kteréž byl král Kazimír do Čech poslal. I bránili se udatně, ano město bylo ote- vřené ve dne i v noci. Němci, když sú pak jeli koní napájet, tehdy Čechové je metali s koní doluov a odjiemali; a mnozí, když sú jeli na picování Němci, Táborští je poráželi a zase též. A král Albrecht, po- ležev tu několiko nedělí, nemoha jim nic uškoditi, i vrátil se zase do Prahy srozuoměv, že města nedobude; i rozpustil lid. Tu pak když král Albrecht ležal, kázal jíti Zigmunda, děčínského pána, u vigiljí 10) [23. srpna] sv. Bartoloměje; i nesen do Hradce ku panu Meynhartovi“ do vězení a tam brzo hladem jest umořen, neb s králem leže, zradu o něm ukládal. Potom v sobotu [20. září] před sv. Matúšem vyšli proti králi Pra- žané se všemi řemeslníky a měšťany, kdež se vrátil s pole od Tábora se vším vojskem. Item vrátili se s králem kníže bramburské, kníže slezské, míšeňské a bavorské i jiná knížata, vejvody, páni, rytířstvo, zemané s haufy svými. Pražané a cizozemci, když se vracovali, poraženi sú od Kostky mladého,1) neb sú se odtrhli od jiných; i vzal jim mnoho koní vozuov, peněz i vězňuov. Když se král vrátil do Prahy v sobotu, ihned vyjel markrabie mí- šeňský z Prahy a kníže bramburské, kteréžto král přikázal a poručil 9) Správně ve čtvrtek po tomto svátku, který připadl na úterý. 10) Z Hradce. 1) Bohuš Kostka z Postupic. 83
jim, že je chce při jich právích a obyčejích zachovati a s nimi býti s hrdlem i s statkem až do smrti. Obleženie města Tábora. Téhož léta etc. 1438 v neděli [3. srpna] po Sv. Petru z okovuov vyvedenie král Albrecht s svým vojskem osobně v uodění vytáhl z Prahy na pole, aby obehnal Tábor, a za ním mnoho lidu táhlo, pá- nuov českých, uherských, rakúských i moravských s mnoho jinými Němci a pak naprosto, kteříž byli při korunování. Item den') Matky boží Sněžné ve čtvrtek [7. srpna] přijelo kníže Křištofor bavorský s svým lidem skrze Prahu; i jel ku pomoci králi s velikým množ- stvím, chvátajíce za králem, maličko poodpočinuvše v městě. Item ve čtvrtek u vigiljí [14. srpna] Matky boží na nebesa vzetí kníže Albrecht, syn markrabie bramburského, Kašpar Šli(g)k, Chebští a Loketští při- jeli do Prahy s lidem dobře oděným jiezdným, pěší a s vozy dobře špižovanými; i jeli také za králem. A když oblehli město Tábor vojskem královským, leželi podál od města, ani z děl jim co mohli uškoditi. Nebo na městě ti všickni byli, kteříž králi nepřivolili, prvé než k městu přitáhl, s Poláky, kteréž byl král Kazimír do Čech poslal. I bránili se udatně, ano město bylo ote- vřené ve dne i v noci. Němci, když sú pak jeli koní napájet, tehdy Čechové je metali s koní doluov a odjiemali; a mnozí, když sú jeli na picování Němci, Táborští je poráželi a zase též. A král Albrecht, po- ležev tu několiko nedělí, nemoha jim nic uškoditi, i vrátil se zase do Prahy srozuoměv, že města nedobude; i rozpustil lid. Tu pak když král Albrecht ležal, kázal jíti Zigmunda, děčínského pána, u vigiljí 10) [23. srpna] sv. Bartoloměje; i nesen do Hradce ku panu Meynhartovi“ do vězení a tam brzo hladem jest umořen, neb s králem leže, zradu o něm ukládal. Potom v sobotu [20. září] před sv. Matúšem vyšli proti králi Pra- žané se všemi řemeslníky a měšťany, kdež se vrátil s pole od Tábora se vším vojskem. Item vrátili se s králem kníže bramburské, kníže slezské, míšeňské a bavorské i jiná knížata, vejvody, páni, rytířstvo, zemané s haufy svými. Pražané a cizozemci, když se vracovali, poraženi sú od Kostky mladého,1) neb sú se odtrhli od jiných; i vzal jim mnoho koní vozuov, peněz i vězňuov. Když se král vrátil do Prahy v sobotu, ihned vyjel markrabie mí- šeňský z Prahy a kníže bramburské, kteréžto král přikázal a poručil 9) Správně ve čtvrtek po tomto svátku, který připadl na úterý. 10) Z Hradce. 1) Bohuš Kostka z Postupic. 83
Strana 84
Jakúbkovi Bílinskému z Vřesovic provésti přes pomezí české do mí- šeňské země. A když sú táhli k Bílině, chtíce do Mosta (neb tehdáž míšeňská kniežata držali Most), i v tom sebrali sú se na ně pan Petr Holický mladý, Petr Zvieřetický, pan Václav Carda, Absolon a Svojše a jiní s městy Žatcem, Lúnskými, Klatovskými a Polákuov na tři sta koní téměř veřejně. I táhli sú polem, chtíce kniežata míšeňská pora- ziti. To když uzřel pan Jakúbek, jel k těm pánuom měst již řečených k samým Želenicuom od svých haufuov a mluvil s nimi pěkně, a prose jich, aby Němcuov na pokoji nechali a aby zase táhli domuov. »Neb ot krále, Jeho Milosti Albrechta, rozkázanie a přikázaní mám pod vy- sokými sliby, abych jich nezuostal, ale abych jim pruovod dal a to učinil, až do Míšně je provodil bezpečně.« Ale oni na to netbali a pana Jakúbka haněli. Ale on jel od nich k svým, a sšikovav své s knie- žecími haufy řádně, [táhl před se za Bílinu]. A když byli za Bílinú, vi- děl dřieve jmenované, ani proti němu jedú; tehdy pan Jakúbek udatně s jiezdnými svými porazil jest Žatecké a Lúnské se všemi jich húfy, jízdné i pěší, a to u vsi, řečené Želenicemi, kterážto leží na dole mezi Mostem a Bílinú. A v té porážce pan Holický a pan Svojše byli jati i jiných vězňuov Žateckých i s jiezdnými pět set; a zbitých na místě zuostalo puol šesta sta. A k tomu také byl jat Absolon a Čeček Bielý; a ten [se] byl dostal panu Jakúbkovi s jinými vězni. A jiných ostatek vězňuov hnáni sú byli do Míšně, kteřížto byli znamenitější, a jiní při- vedeni do Mostu. To když uslyšal král Albrecht, radosten z toho byl a rozkázal po kosteléch zvoniti a Te deum laudamus zpievati. Nebo Pán Buoh proto přepustil na Čechy, pro jich pýchu a lakomství. Potom hned Jakúbek oblehl vrch jeden blízko od Laun a koštoval se do předměstí vjíti; ale odehnán jest, nebo Bedřich s Cardú odtiskli ho s jeho lidem od toho vrchu mocí a mnohé zjiemali. A to se stalo poražení třetí den [25. září] po sv. Mauricí léta božieho 1438. Item v pátek [3. října] po svatém Václavu přijeli Normberští s měs- ty řískými v poselství k králi Albrechtovi od korfeštuov i ode vší říše. Item v neděli [12. října] před svatým Havlem přijeli z Rýna s ji- nými městy řískými s lidem velikým na pomoc králi na vlastní ná- klady, byla-li by jaká potřeba, že by chtěli potřebni býti proti straně odporné. A téhož času umřel kněz Ambrož a Krušinka písař, kterýž ty pří- běhy těch let v kroniky spisoval, co se dálo v kraji hradeckém, jakož také v této kronice z jeho kněh drahně položeno jest. A jsú pochováni v Jaromiři. Téhož léta přede Všemi svatými [1. listopadu] Burian z Gutštejna jel na Zmrzlíky, aby jim jich zboží opanoval. A náhodau potkali se s ním Klatovští s mistrem Petrem Englišem; kteréžto jav, a nesl na svuoj hrad i mistra Petra s nimi. 84
Jakúbkovi Bílinskému z Vřesovic provésti přes pomezí české do mí- šeňské země. A když sú táhli k Bílině, chtíce do Mosta (neb tehdáž míšeňská kniežata držali Most), i v tom sebrali sú se na ně pan Petr Holický mladý, Petr Zvieřetický, pan Václav Carda, Absolon a Svojše a jiní s městy Žatcem, Lúnskými, Klatovskými a Polákuov na tři sta koní téměř veřejně. I táhli sú polem, chtíce kniežata míšeňská pora- ziti. To když uzřel pan Jakúbek, jel k těm pánuom měst již řečených k samým Želenicuom od svých haufuov a mluvil s nimi pěkně, a prose jich, aby Němcuov na pokoji nechali a aby zase táhli domuov. »Neb ot krále, Jeho Milosti Albrechta, rozkázanie a přikázaní mám pod vy- sokými sliby, abych jich nezuostal, ale abych jim pruovod dal a to učinil, až do Míšně je provodil bezpečně.« Ale oni na to netbali a pana Jakúbka haněli. Ale on jel od nich k svým, a sšikovav své s knie- žecími haufy řádně, [táhl před se za Bílinu]. A když byli za Bílinú, vi- děl dřieve jmenované, ani proti němu jedú; tehdy pan Jakúbek udatně s jiezdnými svými porazil jest Žatecké a Lúnské se všemi jich húfy, jízdné i pěší, a to u vsi, řečené Želenicemi, kterážto leží na dole mezi Mostem a Bílinú. A v té porážce pan Holický a pan Svojše byli jati i jiných vězňuov Žateckých i s jiezdnými pět set; a zbitých na místě zuostalo puol šesta sta. A k tomu také byl jat Absolon a Čeček Bielý; a ten [se] byl dostal panu Jakúbkovi s jinými vězni. A jiných ostatek vězňuov hnáni sú byli do Míšně, kteřížto byli znamenitější, a jiní při- vedeni do Mostu. To když uslyšal král Albrecht, radosten z toho byl a rozkázal po kosteléch zvoniti a Te deum laudamus zpievati. Nebo Pán Buoh proto přepustil na Čechy, pro jich pýchu a lakomství. Potom hned Jakúbek oblehl vrch jeden blízko od Laun a koštoval se do předměstí vjíti; ale odehnán jest, nebo Bedřich s Cardú odtiskli ho s jeho lidem od toho vrchu mocí a mnohé zjiemali. A to se stalo poražení třetí den [25. září] po sv. Mauricí léta božieho 1438. Item v pátek [3. října] po svatém Václavu přijeli Normberští s měs- ty řískými v poselství k králi Albrechtovi od korfeštuov i ode vší říše. Item v neděli [12. října] před svatým Havlem přijeli z Rýna s ji- nými městy řískými s lidem velikým na pomoc králi na vlastní ná- klady, byla-li by jaká potřeba, že by chtěli potřebni býti proti straně odporné. A téhož času umřel kněz Ambrož a Krušinka písař, kterýž ty pří- běhy těch let v kroniky spisoval, co se dálo v kraji hradeckém, jakož také v této kronice z jeho kněh drahně položeno jest. A jsú pochováni v Jaromiři. Téhož léta přede Všemi svatými [1. listopadu] Burian z Gutštejna jel na Zmrzlíky, aby jim jich zboží opanoval. A náhodau potkali se s ním Klatovští s mistrem Petrem Englišem; kteréžto jav, a nesl na svuoj hrad i mistra Petra s nimi. 84
Strana 85
renoz leta, kdyz vyjel kral polsky a polozil se s svymi v Slezich na dvé, aby opanoval sobě zbožie kniežat slezských, též i na Moravě mnoho škod učinil Slezákuom, tehdáž, když král Albrecht byl v Ger- lici. Uslyševše pak Poláci, že Švidrgal2) s Uhry vtrhli do Polsky, vrá- tili se domuov. Téhož léta vyjel z Prahy Oldřich, vejvoda cilský, s svými oděnci tajně k Táboru; chtěl jest rád města dosiehnúti zradú. Ale nepodařilo se jemu šťastně, nebo nemúdře sobě činili, ačkoli měli řebříky u zdí. A tak s hanbú odjel. Téhož léta král Albrecht vyjel z Prahy po vánociech do Vratislavě a o masopustě učinil tanec a veselé s pannami a s paními mladými. A o tom veselí Vratislavští dobře vědí, kterak sú se veselily jich dcery a jich ženy. Léta božieho 1439 ve čtvrtek [1. ledna] na Nové léto Jan, řečený Šmikovský z Žďáru, porazil lid páně Ptáčkuov, kteříž zajímali doby- tek u Mělníka. Mnozí zajisté zraněni s uobú stranú a zbiti; a vězně vedl do Slaného. Týž Smikovský s svými žoldnéři vpadl do dvoru Hoříně pod Mělníkem a vydrancoval, a obilé všecko vymlátiv, i od- vezl. Item Bedřich s svými pomocníky s hradem Křivoklátem, s Lún- skými, s Žateckými učinil stánie s stranú královú až do svatého Jiřie [23. dubna]. Item král Albrecht poslal list do měst pražských a k kněžím a k ka- zateluom, napomínaje je, aby žádných ruoznic mezi sebú nečinili, a zvláště aby kněží kázali k jednotě a k lásce podlé zákona božieho, nechajíce všech haněnie. Item vévoda cilský, gubernátor najvyšší královstvie českého, s Pražany obojího města vyjel osobně k králi o veliké potřeby, ješto listem toho neslušelo dáti znáti. V pondělí [23. února] před sv. Matě- jem v postě vrátil se s konšely pražskými od krále z Vratislavě. Proti kterémuž vyjel legát Filbert, biskup konstanský, pan Meynhart, Hanuš Kolovrat s měšťany a počestně jest přivítán. A potom, když svolána byla všecka obec, oznámili list královský, kterak porúčí a dává jemu plnú moc gubernátorství téhož královstvie ke všem a každým věcem v království učiniti a řéditi jako sám král pro dobrý pokoj. Týž král dal list svuoj s majestátem zapečetěný konšeluom staroměstským k vysazenie rychtáře podlé jich vuole s povolením královským; a to ke cti tomu městu tu milost král dal. Item v sobotu [28. února] před druhú nedělí v postě přijel Bedřich do Prahy učiniti příměří z strany své a z strany královské. Přijel také i Čabelický z strany Ptáčkovy a Kapaun3) od pana Holického a měst 2) Šwidrygiella, velkovévoda litevský. 3) Petr Kapoun ze Smiřic. 85
renoz leta, kdyz vyjel kral polsky a polozil se s svymi v Slezich na dvé, aby opanoval sobě zbožie kniežat slezských, též i na Moravě mnoho škod učinil Slezákuom, tehdáž, když král Albrecht byl v Ger- lici. Uslyševše pak Poláci, že Švidrgal2) s Uhry vtrhli do Polsky, vrá- tili se domuov. Téhož léta vyjel z Prahy Oldřich, vejvoda cilský, s svými oděnci tajně k Táboru; chtěl jest rád města dosiehnúti zradú. Ale nepodařilo se jemu šťastně, nebo nemúdře sobě činili, ačkoli měli řebříky u zdí. A tak s hanbú odjel. Téhož léta král Albrecht vyjel z Prahy po vánociech do Vratislavě a o masopustě učinil tanec a veselé s pannami a s paními mladými. A o tom veselí Vratislavští dobře vědí, kterak sú se veselily jich dcery a jich ženy. Léta božieho 1439 ve čtvrtek [1. ledna] na Nové léto Jan, řečený Šmikovský z Žďáru, porazil lid páně Ptáčkuov, kteříž zajímali doby- tek u Mělníka. Mnozí zajisté zraněni s uobú stranú a zbiti; a vězně vedl do Slaného. Týž Smikovský s svými žoldnéři vpadl do dvoru Hoříně pod Mělníkem a vydrancoval, a obilé všecko vymlátiv, i od- vezl. Item Bedřich s svými pomocníky s hradem Křivoklátem, s Lún- skými, s Žateckými učinil stánie s stranú královú až do svatého Jiřie [23. dubna]. Item král Albrecht poslal list do měst pražských a k kněžím a k ka- zateluom, napomínaje je, aby žádných ruoznic mezi sebú nečinili, a zvláště aby kněží kázali k jednotě a k lásce podlé zákona božieho, nechajíce všech haněnie. Item vévoda cilský, gubernátor najvyšší královstvie českého, s Pražany obojího města vyjel osobně k králi o veliké potřeby, ješto listem toho neslušelo dáti znáti. V pondělí [23. února] před sv. Matě- jem v postě vrátil se s konšely pražskými od krále z Vratislavě. Proti kterémuž vyjel legát Filbert, biskup konstanský, pan Meynhart, Hanuš Kolovrat s měšťany a počestně jest přivítán. A potom, když svolána byla všecka obec, oznámili list královský, kterak porúčí a dává jemu plnú moc gubernátorství téhož královstvie ke všem a každým věcem v království učiniti a řéditi jako sám král pro dobrý pokoj. Týž král dal list svuoj s majestátem zapečetěný konšeluom staroměstským k vysazenie rychtáře podlé jich vuole s povolením královským; a to ke cti tomu městu tu milost král dal. Item v sobotu [28. února] před druhú nedělí v postě přijel Bedřich do Prahy učiniti příměří z strany své a z strany královské. Přijel také i Čabelický z strany Ptáčkovy a Kapaun3) od pana Holického a měst 2) Šwidrygiella, velkovévoda litevský. 3) Petr Kapoun ze Smiřic. 85
Strana 86
jim příchylných; i učinili příměří s osvieceným vejvodú Oldřichem Cilským až do sv. Jiří [23. dubna]. Téhož léta v puostě mladý Dětcký4) skrze zradu dosiehl hradu Va- lečova; i jal máteř5) s syny a přivedl na hrad Děčín. Valečov vešken spálil. Téhož léta v svátky Smiřický poražen od pana Dětckého mladého na lidech, koních i pěších; a zajal mu veliké stádo, nebo mnoho zlo- dějuov měl. Téhož léta v sobotu [11. dubna] před sv. Tiburciem král Albrecht poslal list Pražanuom i jiným městuom, aby se chystali k času ulože- nému s králem polským, s každého města dva konšely a dva z obec- ních, k vyslyšenie rokovánie na tom roku od obojí strany. Téhož léta vypáleno jest Rúdnice větší diel a věže veliká na hradě a na Novém městě několik domuov znamenitých na Koňském trhu s sladovní. Vězňové pražští. Téhož léta před Božiem vstúpením [14. května] vězňové pražští, kteří držáni biechu na Žebráce, Václav Duršmíd, Mikuláš Kněževeský, Hedvika krajčí a Opselka uzdař vyšli z vězenie s pomocí a strážného, který jich hlédal, zabili. Kometa s ocasem. Téhož léta o Svatém Duchu [24. května] ukázala se hvězda ocasatá, to jest kometa; a ta znamenala úzkost krále římského a smrt a také i jiných kniežat a pánuov. A potom ihned byl mor veliký, i zemřelo mnoho pánuov, vládyk a lidu rytieřského, mužuov i žen, obého po- hlaví, mladých i starých. A ten mor trval jest až do plného roku. Neb nikdy neslýcháno, by tak mnoho pánuov a panoší zemřelo jako to léto. Téhož léta Pražané s purkrabí pražským, s panem Hanušem Kolo- vratem, vyjeli na Mělník k roku s panem Ptáčkem a s stranú odpornú o pokoji a o svomosti mezi stranami; a srovnali se, aby sněm byl, na kterýž chce přijeti strana odporná. Téhož léta Šuof“) a Švejcar7) zradú dosiehl hradu Trosk páně Ber- gova a tu jali pána a uvázali se v hrad tak, aby vládli. Téhož léta před sv. Vavřincem [10. srpna] počali mše slúžiti u Sv. Štěpána ve zdi skrze zřiezenie pana Rečka, kterýž opravil kostel a věží a koleji nadal tu blízko u kostela studentuom. 5) 6) Jindřich z Vartenberka na Děčíně. Machna z Valečova. Krištof Šof. Švejkar. 86
jim příchylných; i učinili příměří s osvieceným vejvodú Oldřichem Cilským až do sv. Jiří [23. dubna]. Téhož léta v puostě mladý Dětcký4) skrze zradu dosiehl hradu Va- lečova; i jal máteř5) s syny a přivedl na hrad Děčín. Valečov vešken spálil. Téhož léta v svátky Smiřický poražen od pana Dětckého mladého na lidech, koních i pěších; a zajal mu veliké stádo, nebo mnoho zlo- dějuov měl. Téhož léta v sobotu [11. dubna] před sv. Tiburciem král Albrecht poslal list Pražanuom i jiným městuom, aby se chystali k času ulože- nému s králem polským, s každého města dva konšely a dva z obec- ních, k vyslyšenie rokovánie na tom roku od obojí strany. Téhož léta vypáleno jest Rúdnice větší diel a věže veliká na hradě a na Novém městě několik domuov znamenitých na Koňském trhu s sladovní. Vězňové pražští. Téhož léta před Božiem vstúpením [14. května] vězňové pražští, kteří držáni biechu na Žebráce, Václav Duršmíd, Mikuláš Kněževeský, Hedvika krajčí a Opselka uzdař vyšli z vězenie s pomocí a strážného, který jich hlédal, zabili. Kometa s ocasem. Téhož léta o Svatém Duchu [24. května] ukázala se hvězda ocasatá, to jest kometa; a ta znamenala úzkost krále římského a smrt a také i jiných kniežat a pánuov. A potom ihned byl mor veliký, i zemřelo mnoho pánuov, vládyk a lidu rytieřského, mužuov i žen, obého po- hlaví, mladých i starých. A ten mor trval jest až do plného roku. Neb nikdy neslýcháno, by tak mnoho pánuov a panoší zemřelo jako to léto. Téhož léta Pražané s purkrabí pražským, s panem Hanušem Kolo- vratem, vyjeli na Mělník k roku s panem Ptáčkem a s stranú odpornú o pokoji a o svomosti mezi stranami; a srovnali se, aby sněm byl, na kterýž chce přijeti strana odporná. Téhož léta Šuof“) a Švejcar7) zradú dosiehl hradu Trosk páně Ber- gova a tu jali pána a uvázali se v hrad tak, aby vládli. Téhož léta před sv. Vavřincem [10. srpna] počali mše slúžiti u Sv. Štěpána ve zdi skrze zřiezenie pana Rečka, kterýž opravil kostel a věží a koleji nadal tu blízko u kostela studentuom. 5) 6) Jindřich z Vartenberka na Děčíně. Machna z Valečova. Krištof Šof. Švejkar. 86
Strana 87
Téhož léta den sv. Viktorina [5. září] umřel poctivý muž, mistr Křišťan, hvězdář, farář svatomichalský v Starém městě; na jehožto místo mistr Petr Mladěnovic přijat jest. Téhož léta v středu [9. září] po Narození Panny Marie uveden jest mistr Petr Mladěnovic skrze mistry a konšely všemi k Sv. Michalu v Starém městě, a zvláště do domu kněžského, kdežto byli mnozí osadní měštané znamenití a literátové, a potom do kostela. Král Albrecht umřel. Téhož léta ve čtvrtek [5. listopadu] po Všech svatých pán Rožm- berskýs) poslal posla s listem Pražanuom, oznamuje jim noviny ne- libé, že jest král český Albrecht umřel v úterý [27. října] na sv. Šimona a Judy v Lantdorfě, před Budínem tři míle. Po smrti pak krále Albrechta páni čeští s druhými váleli, a kto s koho mohl býti, ten toho pod se manil, jemu bera a hubě, až právě do zprávy pana Jiří Poděbradského, jakož o tom svým místem bude povědíno. Tak pak Čechové bez krále byli 14 let až do let krále Ladislava, syna krále Albrechtova. Item v sobotu [7. listopadu] po sv. Linhartu svoláni byli všickni mistři a kněží na rathúz staroměstský, aby sobě volili některého vyš- šího. I zvolili mistra Příbrama a mistra Prokopa z Plzně, aby oni řídili běhy duchovní. A toho dne ostala na tom všecka obec se pány kon- šely, aby žádný kanovník neboli mnich nerozdával pod jednú zpuo- sobú pod vypověděním z měst pražských. Téhož léta Slánští odstúpili od [hajtmanuov a města pražského a hajtmana svého, pana Šmikovského, nechtěli do města pustiti; ale hned složili konšely doluov, podkomořím krále Albrechta ustavené, a vsázeli jiné po své vuoli, a to vše z návodu kněžského, kteří tehdáž tu zpravovali. Item v neděli [22. listopadu] před sv. Kateřinú páni purgmistrové a konšelé dělali službu králi Albrechtovi v kostele Matky boží před Týnem, vloživše korunu, sceptrum a jablko na máry a držíce meč po- dlé nich. A potom k ofěře šli purgmistrové s konšely i s obcí obojieho pohlaví. Item ve čtvrtek [17. prosince] po sv. Lucii byl sněm strany od- porné na Mělníce pánuov Ptáčkuov, pana Holického, Jiřího Poděbrad- ského, pana Pertolta“) z Moravy a mistra Rokycany i jiných měst k nim příchylných, čakajíce sněmu pánuov královstvie českého, že chtí naň také přijeti pro jednotu a srovnánie společné k vyvolenie pana krále do tohoto královstvie. Léta božieho 1440 v pátek [1. ledna] na Nové léto urození páni, 8) Oldřich z Rožmberka. 2) Pertolt z Lipého. 87
Téhož léta den sv. Viktorina [5. září] umřel poctivý muž, mistr Křišťan, hvězdář, farář svatomichalský v Starém městě; na jehožto místo mistr Petr Mladěnovic přijat jest. Téhož léta v středu [9. září] po Narození Panny Marie uveden jest mistr Petr Mladěnovic skrze mistry a konšely všemi k Sv. Michalu v Starém městě, a zvláště do domu kněžského, kdežto byli mnozí osadní měštané znamenití a literátové, a potom do kostela. Král Albrecht umřel. Téhož léta ve čtvrtek [5. listopadu] po Všech svatých pán Rožm- berskýs) poslal posla s listem Pražanuom, oznamuje jim noviny ne- libé, že jest král český Albrecht umřel v úterý [27. října] na sv. Šimona a Judy v Lantdorfě, před Budínem tři míle. Po smrti pak krále Albrechta páni čeští s druhými váleli, a kto s koho mohl býti, ten toho pod se manil, jemu bera a hubě, až právě do zprávy pana Jiří Poděbradského, jakož o tom svým místem bude povědíno. Tak pak Čechové bez krále byli 14 let až do let krále Ladislava, syna krále Albrechtova. Item v sobotu [7. listopadu] po sv. Linhartu svoláni byli všickni mistři a kněží na rathúz staroměstský, aby sobě volili některého vyš- šího. I zvolili mistra Příbrama a mistra Prokopa z Plzně, aby oni řídili běhy duchovní. A toho dne ostala na tom všecka obec se pány kon- šely, aby žádný kanovník neboli mnich nerozdával pod jednú zpuo- sobú pod vypověděním z měst pražských. Téhož léta Slánští odstúpili od [hajtmanuov a města pražského a hajtmana svého, pana Šmikovského, nechtěli do města pustiti; ale hned složili konšely doluov, podkomořím krále Albrechta ustavené, a vsázeli jiné po své vuoli, a to vše z návodu kněžského, kteří tehdáž tu zpravovali. Item v neděli [22. listopadu] před sv. Kateřinú páni purgmistrové a konšelé dělali službu králi Albrechtovi v kostele Matky boží před Týnem, vloživše korunu, sceptrum a jablko na máry a držíce meč po- dlé nich. A potom k ofěře šli purgmistrové s konšely i s obcí obojieho pohlaví. Item ve čtvrtek [17. prosince] po sv. Lucii byl sněm strany od- porné na Mělníce pánuov Ptáčkuov, pana Holického, Jiřího Poděbrad- ského, pana Pertolta“) z Moravy a mistra Rokycany i jiných měst k nim příchylných, čakajíce sněmu pánuov královstvie českého, že chtí naň také přijeti pro jednotu a srovnánie společné k vyvolenie pana krále do tohoto královstvie. Léta božieho 1440 v pátek [1. ledna] na Nové léto urození páni, 8) Oldřich z Rožmberka. 2) Pertolt z Lipého. 87
Strana 88
rytieřstvo, města sešli se na staroměstský rathúz a zuostali všickni jednostajně, aby glejt dán byl panu Ptáčkovi s jeho strany i mistru Janovi Rokycanovi přijeti do Prahy o svornost a jednotu všech, ne- toliko světských, ale i duchovních, voliti krále jednomyslně budú- cieho. A když k Praze jel pán Rožmberský s svými dvořany a jinými pány i s jinými městy. Pražané vyjeli proti nim a s velikú slávú jeho přijali a do hospod poctivě uvedli. Kto by se toho nadál?! Item na den Božieho křtěnie [6. ledna] všickni páni, zemané, z měst obojí strany sešli se do veliké koleje a počeli rozjímati a raditi o dobré obecné tohoto království. A tak, mnoho řečí měvše mezi sebú za dlúhý čas, až na tom zuostali, aby Ladislava, syna Albrechtova, volili za krále a za dědice pravého. A to poselstvie činili jednak králové uher- ské, mateři jeho, jednak k králi římskému do Vídně, kterýž ho měl v moci své a nechtěl jeho vydati; než přivolil konečně, když přijde k letuom rozuomným, že chce jeho dáti Čechuom za pána a za krále. A také na tom sněmu beze vší potřeby páni zemští sstavili práva zem- ská a přikázali komorniekuom, aby nižádnému práva nevydávali. A v tom učinili zemanuom velikú zádavu; a tak to stavenie trvalo právě až do krále Ladislava. Téhož léta v středu [15. června] na sv. Víta tovaryší Koldovi po- razili sú Klazany u Střevnice;10) a ostalo jich tu na místě sedmdesáte a jiné zjímali a šacovali. Téhož léta po sv. Vítu počal se mor veliký v Čechách i v jiných zemiech a trval až do svatého Ondřeje [30. listopadu]. Tu jest umřel onen duostojný bískup Filbert konstanský na den sv. Gervazia [19. červnal v dvoru krále Vácslava na Zderaze, neb jest on také arcibis- kupství pražské [zpravoval], jenž také byl najvětší legát od zboru ba- zilejského do Čech poslán. A pochován jest na hradě pražském s ve- likú poctivostí a s žalostí. On jest kláštery a kostely v Praze téměř všecky znova světil, neb sú byli porušeni a poškvrněni v ty války tá- borské. A lidí mnoho biřmoval; on jest také na hradě pražském obojí strany kněží světil, i ty, kteřížto pod jednú zpuosobú rozdávají, i ty, kteří pod dvojí. Téhož léta o letniciech [15. května] byl sněm veliký a valný ode všech pánuov českých, rytieřstva, panoší i měst ode všeho téměř krá- lovstvie českého a markrabstvie moravského. A na tom sněmu svolili jsú se konečně, aby sobě krále volili a tak, že k tomu vydáno jest pánuov 16 osob a rytieřstva 13 a z [každého] kraje města hlavního jed- noho a z pražských měst purgmistři. A tak že na to volenie učinili jsú přísahu velmi tvrdú, co v tom volení bude jednáno, aby toho neroz- hlašovali, ale v tajnosti bylo. A tak potom, že to vždy najevo vyšlo, že sú kněze Albrechta mnichovského z Bavor za krále volili. A k tomu sú 10) Stěvnice v Kladsku. 88
rytieřstvo, města sešli se na staroměstský rathúz a zuostali všickni jednostajně, aby glejt dán byl panu Ptáčkovi s jeho strany i mistru Janovi Rokycanovi přijeti do Prahy o svornost a jednotu všech, ne- toliko světských, ale i duchovních, voliti krále jednomyslně budú- cieho. A když k Praze jel pán Rožmberský s svými dvořany a jinými pány i s jinými městy. Pražané vyjeli proti nim a s velikú slávú jeho přijali a do hospod poctivě uvedli. Kto by se toho nadál?! Item na den Božieho křtěnie [6. ledna] všickni páni, zemané, z měst obojí strany sešli se do veliké koleje a počeli rozjímati a raditi o dobré obecné tohoto království. A tak, mnoho řečí měvše mezi sebú za dlúhý čas, až na tom zuostali, aby Ladislava, syna Albrechtova, volili za krále a za dědice pravého. A to poselstvie činili jednak králové uher- ské, mateři jeho, jednak k králi římskému do Vídně, kterýž ho měl v moci své a nechtěl jeho vydati; než přivolil konečně, když přijde k letuom rozuomným, že chce jeho dáti Čechuom za pána a za krále. A také na tom sněmu beze vší potřeby páni zemští sstavili práva zem- ská a přikázali komorniekuom, aby nižádnému práva nevydávali. A v tom učinili zemanuom velikú zádavu; a tak to stavenie trvalo právě až do krále Ladislava. Téhož léta v středu [15. června] na sv. Víta tovaryší Koldovi po- razili sú Klazany u Střevnice;10) a ostalo jich tu na místě sedmdesáte a jiné zjímali a šacovali. Téhož léta po sv. Vítu počal se mor veliký v Čechách i v jiných zemiech a trval až do svatého Ondřeje [30. listopadu]. Tu jest umřel onen duostojný bískup Filbert konstanský na den sv. Gervazia [19. červnal v dvoru krále Vácslava na Zderaze, neb jest on také arcibis- kupství pražské [zpravoval], jenž také byl najvětší legát od zboru ba- zilejského do Čech poslán. A pochován jest na hradě pražském s ve- likú poctivostí a s žalostí. On jest kláštery a kostely v Praze téměř všecky znova světil, neb sú byli porušeni a poškvrněni v ty války tá- borské. A lidí mnoho biřmoval; on jest také na hradě pražském obojí strany kněží světil, i ty, kteřížto pod jednú zpuosobú rozdávají, i ty, kteří pod dvojí. Téhož léta o letniciech [15. května] byl sněm veliký a valný ode všech pánuov českých, rytieřstva, panoší i měst ode všeho téměř krá- lovstvie českého a markrabstvie moravského. A na tom sněmu svolili jsú se konečně, aby sobě krále volili a tak, že k tomu vydáno jest pánuov 16 osob a rytieřstva 13 a z [každého] kraje města hlavního jed- noho a z pražských měst purgmistři. A tak že na to volenie učinili jsú přísahu velmi tvrdú, co v tom volení bude jednáno, aby toho neroz- hlašovali, ale v tajnosti bylo. A tak potom, že to vždy najevo vyšlo, že sú kněze Albrechta mnichovského z Bavor za krále volili. A k tomu sú 10) Stěvnice v Kladsku. 88
Strana 89
vyvolili z pánuov pana Oldřicha z Rožmberka, pana Meynharta z Hrad- ce, pana Hynce Ptáčka z Pirgštejna, pana Jiříka z Kunštátu a z Podě- brad, a z rytieřstva čtyři, Bohuši Kostku z Postupic etc. a purgmistři měst pražských. A ti sú jeli v poselství do Kauby, neb jsú kněze Albrechta prvé obeslali, aby tu přijel do Kauby. V tom mu mnoho ku- suov nepodobných podali a nepříjemných a těžkých. A on tak, vy- slyšav je, poděkoval jim z přízně a ze cti, ale královstvie nechtěl jest přijíti. A tak se poslové vrátili zase prázdni. Kolda s jinými pokusil se o Prahu. Téhož léta v pátek [29. července] po sv. Jakubu, to jest den sv. Marty, na úsvitě Kolda z Náchoda a Beneš Mokrovúzský z Malešova a Bedřich s jinými pomocníky z některých měst skrze zradu Zigmunda Slám[yl, konšela staroměstského, a skrze některé osoby duchovní a světské byli sú vpadli do Nového města pražského děrú pod Horskú branú a šli k Starému městu k bráně, ješto slove Odraná, kdežto nynie nová věže jest udělána, ale nedokonána. A tu volali na branného, aby je pustil, že vezú ryby panu Slámovi, aby jim nezemřely (neb jim byl tak Sláma mluviti rozkázal). Muž branný obléní se doluov sjíti, než rozkáže ženě své, aby je pustila. A když žena branného odmykala zámky u brány, vyhlédla děrú ven, i uhlédala mnoho lidu s braní odě- ného. I pověděla to muži svému; a muž vstav ihned, učinil okřik na ně. A oni po tom okřiku ihned zase běželi k díře, kudyž byli vešli. i vyšli tudíž ven, a druzí se rozkryli po Novém městě, kteříž známost měli po přiezni. A tak bez škody všickni ušli. Ihned po té zradě Sláma Zigmund, konšel, a Šilink s Nového města s jinými mnohými utekli jsú z Prahy od svých statkuov. Item Přech z Budkovic, Vaněk Koran- da, Kříž platnéř, Krajčí od Labutí, Přespole súkenník i jiní mnozí utekli sú. A ten den v pátek Augustin,1) od Bílého zvonu hospodář, Slámovy ženy bratr vlastní, a hospodář od Bílého nedvěda2) zjiemání jsú. A ti sú vyznali bez mučení o té zradě, že sú měli mnozí zbíti býti a v jich statky měli se jim uvazovati, ač jest tak bylo; a tak že potom v úterý [2. srpna] jsú pohřiechu stínáni, každý z nich na prahu svého domu, do domu je očima obrátivše k jich větčí žalosti a hanbě. A potom sú zjiemáni Ondráček uzdař, Matěj Smolař, Ambrož ot Věže, Pivce plat- néř, Slatina, hospodář od Podkovy, a kněz Mikuláš, farář od Sv. Lin- harta; a ten jest z města vypovědien, neb [súl u něho tu v kostele v zákřistie o to radu měli, a jinde prvé pod krámy, v stodole, na víně u Vaňka Korandy u Železných dveří. Potom mnoho let Slámuov erb byl přikován na pranéři; a byla kačice s zlatým nosem a nohami, ale 1) Forster. 2) Jan Ješna. 89
vyvolili z pánuov pana Oldřicha z Rožmberka, pana Meynharta z Hrad- ce, pana Hynce Ptáčka z Pirgštejna, pana Jiříka z Kunštátu a z Podě- brad, a z rytieřstva čtyři, Bohuši Kostku z Postupic etc. a purgmistři měst pražských. A ti sú jeli v poselství do Kauby, neb jsú kněze Albrechta prvé obeslali, aby tu přijel do Kauby. V tom mu mnoho ku- suov nepodobných podali a nepříjemných a těžkých. A on tak, vy- slyšav je, poděkoval jim z přízně a ze cti, ale královstvie nechtěl jest přijíti. A tak se poslové vrátili zase prázdni. Kolda s jinými pokusil se o Prahu. Téhož léta v pátek [29. července] po sv. Jakubu, to jest den sv. Marty, na úsvitě Kolda z Náchoda a Beneš Mokrovúzský z Malešova a Bedřich s jinými pomocníky z některých měst skrze zradu Zigmunda Slám[yl, konšela staroměstského, a skrze některé osoby duchovní a světské byli sú vpadli do Nového města pražského děrú pod Horskú branú a šli k Starému městu k bráně, ješto slove Odraná, kdežto nynie nová věže jest udělána, ale nedokonána. A tu volali na branného, aby je pustil, že vezú ryby panu Slámovi, aby jim nezemřely (neb jim byl tak Sláma mluviti rozkázal). Muž branný obléní se doluov sjíti, než rozkáže ženě své, aby je pustila. A když žena branného odmykala zámky u brány, vyhlédla děrú ven, i uhlédala mnoho lidu s braní odě- ného. I pověděla to muži svému; a muž vstav ihned, učinil okřik na ně. A oni po tom okřiku ihned zase běželi k díře, kudyž byli vešli. i vyšli tudíž ven, a druzí se rozkryli po Novém městě, kteříž známost měli po přiezni. A tak bez škody všickni ušli. Ihned po té zradě Sláma Zigmund, konšel, a Šilink s Nového města s jinými mnohými utekli jsú z Prahy od svých statkuov. Item Přech z Budkovic, Vaněk Koran- da, Kříž platnéř, Krajčí od Labutí, Přespole súkenník i jiní mnozí utekli sú. A ten den v pátek Augustin,1) od Bílého zvonu hospodář, Slámovy ženy bratr vlastní, a hospodář od Bílého nedvěda2) zjiemání jsú. A ti sú vyznali bez mučení o té zradě, že sú měli mnozí zbíti býti a v jich statky měli se jim uvazovati, ač jest tak bylo; a tak že potom v úterý [2. srpna] jsú pohřiechu stínáni, každý z nich na prahu svého domu, do domu je očima obrátivše k jich větčí žalosti a hanbě. A potom sú zjiemáni Ondráček uzdař, Matěj Smolař, Ambrož ot Věže, Pivce plat- néř, Slatina, hospodář od Podkovy, a kněz Mikuláš, farář od Sv. Lin- harta; a ten jest z města vypovědien, neb [súl u něho tu v kostele v zákřistie o to radu měli, a jinde prvé pod krámy, v stodole, na víně u Vaňka Korandy u Železných dveří. Potom mnoho let Slámuov erb byl přikován na pranéři; a byla kačice s zlatým nosem a nohami, ale 1) Forster. 2) Jan Ješna. 89
Strana 90
přikována byla zpět hlavú doluov a nohami nahoru. A děti jemu zjie- mány byly; ty dlúho na rathúze u vězenie chovány. Potom po ochtábu Matky boží na nebe vzetie [15. srpna] konšelé staroměští kázali vy- jíti z Betlema místru Václavovi Dráchovcovi i jeho střiedníku, knězi Václavovi Babkovi, protože věděli o té zradě; ale oni pravili, že »nám svěřeno pod zpovědí«, a proto sú vypovědíni. Item v pátek [30. září] po sv. Václavu Matěj Smolař a Ondráček uzdař sú stínáni, ti dobří lidé a zachovalí a městu hodní, vymyslivše sobě, že by o té zradě vě- děli; ale nic sú nebyli vinni, aniž sú co o tom věděli, ale Smolař pro jiné sťat nenie, než že aby se panu Hanušovi Kolovratovi Příbram do- stala, neb jest byla v ty časy Smolařova. Ale Slatina, hospodář od Podkovy, ten jest zmučen a potom ven z města vypovědien. Ó, co jest za mé paměti v té Praze měšťan, lidí dobrých a zname- nitých, bez viny stínáno, počnúc od pana Domšíka3) a od pana Čeňka — v pravé pravdě mohl by jimi dobře velikú ulici vosaditi až do této chvíle! A to všecko nic jiného nečinilo než ta Luciperova pýcha a zá- vist, neb vždy jedni nad druhé chtěli se pnúti, a vlásti chtíce v Praze a na úřadech býti, aby zbohatěli. A jakž koli již na to stínanie čas jest byl přestati, však potom Bab- ku krajčieře kázáchu stíti] a za krále Albrechta Múčku a za pana zprávce Jiří Poděbradského Duršmíd,4) měštěnín pražský, sťat jest. Téhož léta mistr Petr, řečený Engliš, jat byl od pana Buriana z Gut- štejna a dán na rukojmě, aby se stavěl, pod dvě stě kop; a města tá- borská, nežli by ho stavěli, radějí tu summu dali. Téhož léta na den sv. Jana stětí [29. srpna] přijel do Bazilé Felix, vejvoda Subaudie, s mnohými biskupy, s kniežaty řískými a tam ko- runován jest od koncilium a jmenovaný papež Felix Pátý. A při tom byli dva kardinálové a mnozí slibovali mu poslušenství. A tu vyhlá- šeno jest, aby žádný neposlúchal Michala, jiným jménem Eugenia. A tak pohřiechu stalo se veliké rozdělenie pro ty dva papeže jmeno- vané. Téhož léta před sv. Jakubem [25. července] obehnán jest hrad Valštajn v kraji boleslavském skrze pány a zemany, kdežto byli se za- vřeli zlodějové a lúpežníci. Pražané také pak vytrhli na pomoc jim a s puškami v pátek [26. srpna] po sv. Bartoloměji. A potom po sv. Vác- lavu [28. září] dobyli hradu.5) Téhož léta markrabie míšeňský“) přikázal po vší své zemi všem židuom, aby i s ženami, dětmi i se vším statkem svým vyšli pryč. Téhož léta o Všech svatých [1. listopadu] byl sněm provolán, ale 4) 5) 6) 3) Johánek Ortlův, popravený s Čeňkem kraječem sukna 2. listopadu 1413. Václav Duršmíd stat 30. dubna 1453. Viz Urbánka I, 552—3. Fridrich. 90
přikována byla zpět hlavú doluov a nohami nahoru. A děti jemu zjie- mány byly; ty dlúho na rathúze u vězenie chovány. Potom po ochtábu Matky boží na nebe vzetie [15. srpna] konšelé staroměští kázali vy- jíti z Betlema místru Václavovi Dráchovcovi i jeho střiedníku, knězi Václavovi Babkovi, protože věděli o té zradě; ale oni pravili, že »nám svěřeno pod zpovědí«, a proto sú vypovědíni. Item v pátek [30. září] po sv. Václavu Matěj Smolař a Ondráček uzdař sú stínáni, ti dobří lidé a zachovalí a městu hodní, vymyslivše sobě, že by o té zradě vě- děli; ale nic sú nebyli vinni, aniž sú co o tom věděli, ale Smolař pro jiné sťat nenie, než že aby se panu Hanušovi Kolovratovi Příbram do- stala, neb jest byla v ty časy Smolařova. Ale Slatina, hospodář od Podkovy, ten jest zmučen a potom ven z města vypovědien. Ó, co jest za mé paměti v té Praze měšťan, lidí dobrých a zname- nitých, bez viny stínáno, počnúc od pana Domšíka3) a od pana Čeňka — v pravé pravdě mohl by jimi dobře velikú ulici vosaditi až do této chvíle! A to všecko nic jiného nečinilo než ta Luciperova pýcha a zá- vist, neb vždy jedni nad druhé chtěli se pnúti, a vlásti chtíce v Praze a na úřadech býti, aby zbohatěli. A jakž koli již na to stínanie čas jest byl přestati, však potom Bab- ku krajčieře kázáchu stíti] a za krále Albrechta Múčku a za pana zprávce Jiří Poděbradského Duršmíd,4) měštěnín pražský, sťat jest. Téhož léta mistr Petr, řečený Engliš, jat byl od pana Buriana z Gut- štejna a dán na rukojmě, aby se stavěl, pod dvě stě kop; a města tá- borská, nežli by ho stavěli, radějí tu summu dali. Téhož léta na den sv. Jana stětí [29. srpna] přijel do Bazilé Felix, vejvoda Subaudie, s mnohými biskupy, s kniežaty řískými a tam ko- runován jest od koncilium a jmenovaný papež Felix Pátý. A při tom byli dva kardinálové a mnozí slibovali mu poslušenství. A tu vyhlá- šeno jest, aby žádný neposlúchal Michala, jiným jménem Eugenia. A tak pohřiechu stalo se veliké rozdělenie pro ty dva papeže jmeno- vané. Téhož léta před sv. Jakubem [25. července] obehnán jest hrad Valštajn v kraji boleslavském skrze pány a zemany, kdežto byli se za- vřeli zlodějové a lúpežníci. Pražané také pak vytrhli na pomoc jim a s puškami v pátek [26. srpna] po sv. Bartoloměji. A potom po sv. Vác- lavu [28. září] dobyli hradu.5) Téhož léta markrabie míšeňský“) přikázal po vší své zemi všem židuom, aby i s ženami, dětmi i se vším statkem svým vyšli pryč. Téhož léta o Všech svatých [1. listopadu] byl sněm provolán, ale 4) 5) 6) 3) Johánek Ortlův, popravený s Čeňkem kraječem sukna 2. listopadu 1413. Václav Duršmíd stat 30. dubna 1453. Viz Urbánka I, 552—3. Fridrich. 90
Strana 91
že tu nebylo pánuov, jest odložen ten sněm do hromnic [2. února]. A v tom obeslali všecka kniežata, kteříž k koruně příslušejí. I učinili poselství znamenité k římskému králi Fridrichovi a tu o pána svého s ním rozmlúvali. Léta božieho 1441 ve čtvrtek [2. února] na hromnice byl sněm pá- nuov, zemanuov, rytieřstva a měst královstvie českého i kniežat slez- ských o obecné dobré královstvíe, o novém králi voleném, kterak by měl přijat býti. I čteni jsú listové a privilegia závazkuov. Téhož léta před sv. Antonínem [17. ledna] přijeli legátové") od Felixa papeže. Kteréžto navštívili rektor učenie pražského8) s mistry a s studenty v domu U slona a je konfekty z apatéky poctili, před- mluvu prvé pěknú udělavše. A potom ti legátové ukázali list přede všemi, oznamujíce volenie Felixa Pátého pravého a řádného papeže a voleného od celého koncilium bazilejského právě. Potom čteno jest zbavenie papežstvie Eugenia, z které příčiny, a aby od jeho poslu- šenství odstúpili a Felixovi poslušenství slíbili pod klatbú. Item oká- zali list věřící Felixa papeže ke všem královstvím křesťanským. Tako- véž řeči předloženy před pány urozenými, zemany a městy. Protož všickni jednostajně dali těm legátuom odpověd, že stojí a státi chtí podlé římského kostela, podlé kompaktát poslušenstvie držeti; a pro- sili těch jistých legátuov, aby kompaktáta stvrzena byla a místem a časem podlé řčení jich. Protož ti legátové, nemajíce úmyslu v svém poselství, jeli sú do jiných kútuov. Zatiem, když tito ještě v Praze byli, přijeli do Prahy poslové od Eugenia papeže s bullami a listy, ozna- mujíce spravedlnost svú a tvrdíce sebe pravého a nemylného papeže římského kostela. Léta božieho [1441] Přibík Klenovský, Zmrzlíci se Lnář a s Karlš- perku, Janek Sedlečský z Prachatic a s nimi páni klatovští obehnali Hus hrad a oblehli jej na dvě neděli před masopustem; a k Matce boží semenné [8. září] hrad jest jim dán, neb sú neměli na něm co jísti. A tak čeled Habartova Lopatova, toho zhúbce zemlě], hradu stúpivše, na Budějovice za svým pánem se stěhovali, neb jest Habart Lopata, ten zhúbce, byl tam sjel. A oni hrad vypálili i rozbořili veškeren. Item téhož léta v středu [8. března] o suchých dnech v postě by sněm pánuov, zemanuov, měst, na kterémžto všickni se srovnali a spuntovali jako za jednoho člověka ve všech smluvách věrně praco- vati a trváti až do konce. A když více artikuluov čtli, pakli by se kto odtrhnúti od nich chtěl, aby všichni byli proti němu. Item aby volení byli páni, zemané, města k výjezdě na pomezie království o rokovánie na ty věci, o kteréž by posláni byli poslové k králi římskému a k krá- lové pro přijetí do královstvie dědice podlé zápisuov slavné paměti 7) Mikuláš Jindřichův a Křišťan z Hradce (Urbánek I. 658). 8) Augustin z Klatov. 91
že tu nebylo pánuov, jest odložen ten sněm do hromnic [2. února]. A v tom obeslali všecka kniežata, kteříž k koruně příslušejí. I učinili poselství znamenité k římskému králi Fridrichovi a tu o pána svého s ním rozmlúvali. Léta božieho 1441 ve čtvrtek [2. února] na hromnice byl sněm pá- nuov, zemanuov, rytieřstva a měst královstvie českého i kniežat slez- ských o obecné dobré královstvíe, o novém králi voleném, kterak by měl přijat býti. I čteni jsú listové a privilegia závazkuov. Téhož léta před sv. Antonínem [17. ledna] přijeli legátové") od Felixa papeže. Kteréžto navštívili rektor učenie pražského8) s mistry a s studenty v domu U slona a je konfekty z apatéky poctili, před- mluvu prvé pěknú udělavše. A potom ti legátové ukázali list přede všemi, oznamujíce volenie Felixa Pátého pravého a řádného papeže a voleného od celého koncilium bazilejského právě. Potom čteno jest zbavenie papežstvie Eugenia, z které příčiny, a aby od jeho poslu- šenství odstúpili a Felixovi poslušenství slíbili pod klatbú. Item oká- zali list věřící Felixa papeže ke všem královstvím křesťanským. Tako- véž řeči předloženy před pány urozenými, zemany a městy. Protož všickni jednostajně dali těm legátuom odpověd, že stojí a státi chtí podlé římského kostela, podlé kompaktát poslušenstvie držeti; a pro- sili těch jistých legátuov, aby kompaktáta stvrzena byla a místem a časem podlé řčení jich. Protož ti legátové, nemajíce úmyslu v svém poselství, jeli sú do jiných kútuov. Zatiem, když tito ještě v Praze byli, přijeli do Prahy poslové od Eugenia papeže s bullami a listy, ozna- mujíce spravedlnost svú a tvrdíce sebe pravého a nemylného papeže římského kostela. Léta božieho [1441] Přibík Klenovský, Zmrzlíci se Lnář a s Karlš- perku, Janek Sedlečský z Prachatic a s nimi páni klatovští obehnali Hus hrad a oblehli jej na dvě neděli před masopustem; a k Matce boží semenné [8. září] hrad jest jim dán, neb sú neměli na něm co jísti. A tak čeled Habartova Lopatova, toho zhúbce zemlě], hradu stúpivše, na Budějovice za svým pánem se stěhovali, neb jest Habart Lopata, ten zhúbce, byl tam sjel. A oni hrad vypálili i rozbořili veškeren. Item téhož léta v středu [8. března] o suchých dnech v postě by sněm pánuov, zemanuov, měst, na kterémžto všickni se srovnali a spuntovali jako za jednoho člověka ve všech smluvách věrně praco- vati a trváti až do konce. A když více artikuluov čtli, pakli by se kto odtrhnúti od nich chtěl, aby všichni byli proti němu. Item aby volení byli páni, zemané, města k výjezdě na pomezie království o rokovánie na ty věci, o kteréž by posláni byli poslové k králi římskému a k krá- lové pro přijetí do královstvie dědice podlé zápisuov slavné paměti 7) Mikuláš Jindřichův a Křišťan z Hradce (Urbánek I. 658). 8) Augustin z Klatov. 91
Strana 92
Karla ciesaře, kteréž učinili mezi královstvím českým a kniežetstvím rakúským, jestliže by s které strany sšel kmen, aby na druhú spadlo. A to utvrzeno jest ciesařským majestátem k žádosti Albrechta, knie- žete rakúského, před přítomností pánuov, zemanuov a měst králov- ství českého. Item ve čtvrtek [9. března] potom přijeli páni moravští do Prahy k sněmu spolu s městy markrabství moravského. I páni urození a ze- mané vyjeli proti nim i přivítali je ochotně; a na sněmě pěkně spolu nakládali, aby jednostajně pána budúcího za krále přijali podlé práv obojích. Item tudíž nalezen jest list ciesaře Karla9) na volenie pána a krále českého: zhynul-li by rod králuov českých, aby přenesen byl na knie- žetství rakúské a zase též; a k tomu ještě více, aby všecky země, pří- slušejíce k koruně, přítomné byly k volenie a tu jednostajně a ze spol- ka krále volili. Téhož léta před Květnú nedělí [9. dubna] hrad Skály obehnal pan Krušína z Švamberka a Hanuš Kolovrat a mocí ho dobyli; a kteří na něm byli, ty všecky hned zvěsili a samého pána vzali do vězenie svého a hrad vešken vypálili. Téhož léta o Svátosti [28. dubna] pan Meynhart, pan Sokol a Jakú- bek s několika konšely staroměstskými a novoměstskými vyjeli z Pra- hy k Fridrichovi, králi římskému, v poselstvíe a k králové uherské Alžbětě o velikých věcech královstvie. Téhož léta po veliké noci [16. dubna] markrabie míšeňský z Ger- litskými, Budyšínskými a s jinými obehnali hrad Blanštejn silně pro lúpeže. Téhož léta kniežata slezská s Vratislavskými, s Svídnickými a s ji- nými oblehli Koldu na Náchodě pro veliké lúpeže; i dobyli ho, nebo utekli s něho. A potom jest vešken vypálen a zkažen. Item [Pražané] v úterý [30. května] před Sv. Duchem vytrhli na pole proti Koldovi s děly, s vozy, jiezdnými a pěšími ku pomoci jiným. Téhož léta i času Žatečtí dobyli tvrzi řečené Vrútek panu Jakúb- koví; a což jich tu nalezli, všecky zbili, a to proto, že nechtěl s nimi býti. Item v sobotu [10. června] po Sv. Duše kněze Matěje, kazatele Bet- lemského, vyvedli z rozkázanie konšelského pro podezřenie zrady města. Téhož dne s Nového města vyvedeni sú Václav Huncledr, Vác- lav od Kapruov. Vítek] bečvář a Mikulanda pro túž příčinu. Item téhož léta i času přineseny listy odpoviedacie od Táborských městuom pražským. Téhož léta před hodem Těla božieho [15. června] zabit jest slovut- 2) Viz Urbánka I. 576. 92
Karla ciesaře, kteréž učinili mezi královstvím českým a kniežetstvím rakúským, jestliže by s které strany sšel kmen, aby na druhú spadlo. A to utvrzeno jest ciesařským majestátem k žádosti Albrechta, knie- žete rakúského, před přítomností pánuov, zemanuov a měst králov- ství českého. Item ve čtvrtek [9. března] potom přijeli páni moravští do Prahy k sněmu spolu s městy markrabství moravského. I páni urození a ze- mané vyjeli proti nim i přivítali je ochotně; a na sněmě pěkně spolu nakládali, aby jednostajně pána budúcího za krále přijali podlé práv obojích. Item tudíž nalezen jest list ciesaře Karla9) na volenie pána a krále českého: zhynul-li by rod králuov českých, aby přenesen byl na knie- žetství rakúské a zase též; a k tomu ještě více, aby všecky země, pří- slušejíce k koruně, přítomné byly k volenie a tu jednostajně a ze spol- ka krále volili. Téhož léta před Květnú nedělí [9. dubna] hrad Skály obehnal pan Krušína z Švamberka a Hanuš Kolovrat a mocí ho dobyli; a kteří na něm byli, ty všecky hned zvěsili a samého pána vzali do vězenie svého a hrad vešken vypálili. Téhož léta o Svátosti [28. dubna] pan Meynhart, pan Sokol a Jakú- bek s několika konšely staroměstskými a novoměstskými vyjeli z Pra- hy k Fridrichovi, králi římskému, v poselstvíe a k králové uherské Alžbětě o velikých věcech královstvie. Téhož léta po veliké noci [16. dubna] markrabie míšeňský z Ger- litskými, Budyšínskými a s jinými obehnali hrad Blanštejn silně pro lúpeže. Téhož léta kniežata slezská s Vratislavskými, s Svídnickými a s ji- nými oblehli Koldu na Náchodě pro veliké lúpeže; i dobyli ho, nebo utekli s něho. A potom jest vešken vypálen a zkažen. Item [Pražané] v úterý [30. května] před Sv. Duchem vytrhli na pole proti Koldovi s děly, s vozy, jiezdnými a pěšími ku pomoci jiným. Téhož léta i času Žatečtí dobyli tvrzi řečené Vrútek panu Jakúb- koví; a což jich tu nalezli, všecky zbili, a to proto, že nechtěl s nimi býti. Item v sobotu [10. června] po Sv. Duše kněze Matěje, kazatele Bet- lemského, vyvedli z rozkázanie konšelského pro podezřenie zrady města. Téhož dne s Nového města vyvedeni sú Václav Huncledr, Vác- lav od Kapruov. Vítek] bečvář a Mikulanda pro túž příčinu. Item téhož léta i času přineseny listy odpoviedacie od Táborských městuom pražským. Téhož léta před hodem Těla božieho [15. června] zabit jest slovut- 2) Viz Urbánka I. 576. 92
Strana 93
ný panoše Chval1o) od Táboruov, nebo vždycky proti nim čelil a oni naň také vážili. Téhož léta sjeli se do Vídně kniežata, vejvody, hrabie, páni z Čech, z Rakús, z Moravy a jiní zemané z jiných zemí, jedním hlasem a svo- lením arcibiskupa treverenského volenci z říše s jinými legáty; uči- nili poselství králi římskému Fridrichovi, aby jim navrátil krále mla- dého Ladislava a s tím všecky klénoty a poklady, kteréž po smrti krále Albrechta římského, uherského i českého král[e], vzal a na své zámky odvezl. I odpověděl k tomu, že nemuož tomu nic učiniti. A te- hdy to oni uslyševše, uložili sú všickni páni rakúští i moravští vzieti od něho odpuštěnie a obrátiti se k králové a pomáhati jí, aby se jí spravedlnost stala, všemi obyčejmi, jakými by mohli. Tehdy král řím- ský žádal, aby na to pomyslil a aby maličko sečkali, že chce koneč- nú dáti odpověd a přiehodnú. Ale potom nic se toho nestalo. O veliké suchotě. Téhož léta byla v Čechách suchota náramná, že v mnohých vsech vody se nedostávalo, hnali dobytek do jiné vsi k vodě; i skot řval, chodě po polích, ano tráva uschla, a proto bylo lacino: žito platilo po 2 gr., korec pšenice po puol čtvrtu gr. a po třech. Potom byla tvrdá zima; počala se na sv. Havla [16. října] a mnoho štěpuov vysvídila. Léta téhož ve čtvrtek [20. července] před sv. Maří Magdalenú Pra- žané vrátili sú se s pole od Náchodu, nebo se umluvili s nepřátely skrze pana Kostku1) a hajtmany kraje hradeckého a mistra Rokycana o všecko, což by koli vyřkli mezi nimi; a na tom mají přestati a dosti míti podlé pokuty dosti veliké. Téhož léta etc. [1441] páni někteří uherští provodili clesařovú Bar- boru až na pomezí české a sami se zase navrátili; tehdy z Sléz s panem Krušinú provodili je až do Chrudimě a z Chrudimě pan Ptáček, pan Holický, pan Jiřík z Kunštátu provodili ji až na Mělník na její věno s mnohými jinými panošemi z kraje čáslavského a boleslavského, a to před svatým Jakubem [25. července]. Potom ve čtvrtek [27. července] pan Ptáček poslal listy Pražanuom, aby přijeli k ní na Mělník k rokovánie, což by žádala na nich. I vy- jeli k nie purgmistrové s několika konšely obojieho města. I žádala od nich, aby jí postúpili perkrechtu a ungeltu a domu u Sv. Benedikta a pokoje na hradě pražském, nebo chtěla by tam bydleti. Páni obojieho města žádali potazu, nebo konečnie odpovědi nemohú dáti bez vě- domí obcí, ale chtějí na to obce svolati. A tak odjeli. Ale potom dali 10) Chval z Chmelného (Urbánek I, 786). 1) Bohuš, hejtman kraje chrudimského. 93
ný panoše Chval1o) od Táboruov, nebo vždycky proti nim čelil a oni naň také vážili. Téhož léta sjeli se do Vídně kniežata, vejvody, hrabie, páni z Čech, z Rakús, z Moravy a jiní zemané z jiných zemí, jedním hlasem a svo- lením arcibiskupa treverenského volenci z říše s jinými legáty; uči- nili poselství králi římskému Fridrichovi, aby jim navrátil krále mla- dého Ladislava a s tím všecky klénoty a poklady, kteréž po smrti krále Albrechta římského, uherského i českého král[e], vzal a na své zámky odvezl. I odpověděl k tomu, že nemuož tomu nic učiniti. A te- hdy to oni uslyševše, uložili sú všickni páni rakúští i moravští vzieti od něho odpuštěnie a obrátiti se k králové a pomáhati jí, aby se jí spravedlnost stala, všemi obyčejmi, jakými by mohli. Tehdy král řím- ský žádal, aby na to pomyslil a aby maličko sečkali, že chce koneč- nú dáti odpověd a přiehodnú. Ale potom nic se toho nestalo. O veliké suchotě. Téhož léta byla v Čechách suchota náramná, že v mnohých vsech vody se nedostávalo, hnali dobytek do jiné vsi k vodě; i skot řval, chodě po polích, ano tráva uschla, a proto bylo lacino: žito platilo po 2 gr., korec pšenice po puol čtvrtu gr. a po třech. Potom byla tvrdá zima; počala se na sv. Havla [16. října] a mnoho štěpuov vysvídila. Léta téhož ve čtvrtek [20. července] před sv. Maří Magdalenú Pra- žané vrátili sú se s pole od Náchodu, nebo se umluvili s nepřátely skrze pana Kostku1) a hajtmany kraje hradeckého a mistra Rokycana o všecko, což by koli vyřkli mezi nimi; a na tom mají přestati a dosti míti podlé pokuty dosti veliké. Téhož léta etc. [1441] páni někteří uherští provodili clesařovú Bar- boru až na pomezí české a sami se zase navrátili; tehdy z Sléz s panem Krušinú provodili je až do Chrudimě a z Chrudimě pan Ptáček, pan Holický, pan Jiřík z Kunštátu provodili ji až na Mělník na její věno s mnohými jinými panošemi z kraje čáslavského a boleslavského, a to před svatým Jakubem [25. července]. Potom ve čtvrtek [27. července] pan Ptáček poslal listy Pražanuom, aby přijeli k ní na Mělník k rokovánie, což by žádala na nich. I vy- jeli k nie purgmistrové s několika konšely obojieho města. I žádala od nich, aby jí postúpili perkrechtu a ungeltu a domu u Sv. Benedikta a pokoje na hradě pražském, nebo chtěla by tam bydleti. Páni obojieho města žádali potazu, nebo konečnie odpovědi nemohú dáti bez vě- domí obcí, ale chtějí na to obce svolati. A tak odjeli. Ale potom dali 10) Chval z Chmelného (Urbánek I, 786). 1) Bohuš, hejtman kraje chrudimského. 93
Strana 94
odpověd od obcí, aby králová měla z ungeltu polovici a z perkrechtu tolikéž, a to až do budúcího krále českého; a na to aby se zapsala, aby více netrápila měst skrze kohož kolivěk, chtieci více mieti. Téhož léta paní Machna z Valečova se dvěma syny, kteříž byli vězňové páně Jindřichovi Děčínského, z přinucení postúpili hradu Valečova, aby byli prázdni vězenie. Téhož léta po Veliké matce boží ve čtvrtek [17. srpna] položen byl rok k sněmu do Čáslavě skrze pány urozené, zemany a města] [k] rozmlúvanie velikých a znamenitých věcí království českého, totiž Ptáčka, pana Alše Holického, pana Jiří z Kunštátu, pana Krušiny, pana Hertvíka a jiných mnohých z krajuov, a zvláště o konečné smluvenie smířenie mezi Koldú a pány a zemany a Pražany i jinými. I vyhlášeno jest, aby Kolda držal hrad s městem Náchodem až do budúcieho krále etc. Smluvili s Sádlem;2) [ale] Keřský ujel boje se, že mnoho kradl a lúpil. A tu všichni jednostajně smluvili se, že chtí jmieti pokoj a dob- rého královstvie hleděti; a kto by chtěl své vuole požievati, lúpiti, jímati a lidi šacovati, aby všickni byli proti takovému. Tu také usta- novili mistra Rokycanu v těch krajích najvyššího úředníka v duchov- ním právě; a kněží, kteří by vyštěrbovali, aby trestal, a které by vě- děl bludné, obrátil s pomocí měst a pánuov jmenovaných. Téhož léta v kraji plzeňském vešken lamfríd sjel se do Plzně o roz- jiemanie o některých neřádech a lúpežích; a tam přijeli Zmrzlíci a vzali smlúvu s nimi a přijati do lamfrídu, aby stáli v dobrém pokoji. Téhož léta Táborští chtěli Břekovcovi3) hrad jeho Kozí hřbety skrze lest a pod příměřím zlézti; a když již byli na hradě, tehdy on s svú čeledí odehnal je a přemohl je; a kteréž zjiemal, ty dal do Benešova a tam jsú zvěšeni. Téhož léta po Narození matky boží [8. září] přinesli listy [do] ka- pitoly pražské a do učenie pražského od Mikuláše od Řebříkuov, ně- kolikrát napomínaje, aby jemu učinili poslušenství [jako arcibiskupu pražskému, jim od koncilium basilejského danému. Kterémužto mistři s kapitolú pražskú odpověděli, že žádnému nechtie poslušenstvie slí- biti, a zvláště duchovnie, až do budúcieho papeže. Téhož času v středu na sv. Františka [4. října] byl sněm kněžský u Hory skrze mistra Rokycanu a všech kněží jeho. Na kterémžto sněmu všickni slíbili jemu poslušenstvie] plné jakožto vyššímu svému krom některých málo, kteří k Praze hleděli. Téhož léta a času páni propustili úředníky u desk zemských a dvorských na zvod panství, kteří dlužní dáti dokám zápisuov i což zadržáno úroky, každý aby platil a dal úrok. A úředníci mají každému pomáhati podlé svých přísah. J. Sádlo ze Smilkova. 3) Petr Břekovec z Ostromeče. 94
odpověd od obcí, aby králová měla z ungeltu polovici a z perkrechtu tolikéž, a to až do budúcího krále českého; a na to aby se zapsala, aby více netrápila měst skrze kohož kolivěk, chtieci více mieti. Téhož léta paní Machna z Valečova se dvěma syny, kteříž byli vězňové páně Jindřichovi Děčínského, z přinucení postúpili hradu Valečova, aby byli prázdni vězenie. Téhož léta po Veliké matce boží ve čtvrtek [17. srpna] položen byl rok k sněmu do Čáslavě skrze pány urozené, zemany a města] [k] rozmlúvanie velikých a znamenitých věcí království českého, totiž Ptáčka, pana Alše Holického, pana Jiří z Kunštátu, pana Krušiny, pana Hertvíka a jiných mnohých z krajuov, a zvláště o konečné smluvenie smířenie mezi Koldú a pány a zemany a Pražany i jinými. I vyhlášeno jest, aby Kolda držal hrad s městem Náchodem až do budúcieho krále etc. Smluvili s Sádlem;2) [ale] Keřský ujel boje se, že mnoho kradl a lúpil. A tu všichni jednostajně smluvili se, že chtí jmieti pokoj a dob- rého královstvie hleděti; a kto by chtěl své vuole požievati, lúpiti, jímati a lidi šacovati, aby všickni byli proti takovému. Tu také usta- novili mistra Rokycanu v těch krajích najvyššího úředníka v duchov- ním právě; a kněží, kteří by vyštěrbovali, aby trestal, a které by vě- děl bludné, obrátil s pomocí měst a pánuov jmenovaných. Téhož léta v kraji plzeňském vešken lamfríd sjel se do Plzně o roz- jiemanie o některých neřádech a lúpežích; a tam přijeli Zmrzlíci a vzali smlúvu s nimi a přijati do lamfrídu, aby stáli v dobrém pokoji. Téhož léta Táborští chtěli Břekovcovi3) hrad jeho Kozí hřbety skrze lest a pod příměřím zlézti; a když již byli na hradě, tehdy on s svú čeledí odehnal je a přemohl je; a kteréž zjiemal, ty dal do Benešova a tam jsú zvěšeni. Téhož léta po Narození matky boží [8. září] přinesli listy [do] ka- pitoly pražské a do učenie pražského od Mikuláše od Řebříkuov, ně- kolikrát napomínaje, aby jemu učinili poslušenství [jako arcibiskupu pražskému, jim od koncilium basilejského danému. Kterémužto mistři s kapitolú pražskú odpověděli, že žádnému nechtie poslušenstvie slí- biti, a zvláště duchovnie, až do budúcieho papeže. Téhož času v středu na sv. Františka [4. října] byl sněm kněžský u Hory skrze mistra Rokycanu a všech kněží jeho. Na kterémžto sněmu všickni slíbili jemu poslušenstvie] plné jakožto vyššímu svému krom některých málo, kteří k Praze hleděli. Téhož léta a času páni propustili úředníky u desk zemských a dvorských na zvod panství, kteří dlužní dáti dokám zápisuov i což zadržáno úroky, každý aby platil a dal úrok. A úředníci mají každému pomáhati podlé svých přísah. J. Sádlo ze Smilkova. 3) Petr Břekovec z Ostromeče. 94
Strana 95
Páni zemští a rytieřstvo i jiní lidé, porozuoměvše tomu, že se těmi válkami země velmi kazí a na lidech a na statcích hyne, zdělali sú po krajinách lamfrajdy, volivše sobě v každém kraji hajtmana, a radu jemu přidali. A tak uložili, aby jeden na druhého mocí nesahal, než aby jemu práv byl před hajtmanem toho lamfrídu a jeho raddú. A tak pokojili se v zemi, že ne tak zjevně dali sobě po krajinách krásti, leč kto na zapřenú. A hajtmanové a lamfrídové bíchu tito: pan Menhart z Hradce, najvyšší purkrabie pražský i karštýnský(!), a byl hajtma- nem také pražským s panem Hanušem Kolovratem; a pan Jiří z Kun- štátu byl hajtmanem v Hradečtě; pan Oldřich z Rožmberka byl hajt- manem kraje bechyňského; pan Václav z Michalovic, křižovník stra- konický, mistr převorstvie českého, byl hajtmanem kraje prácheň- ského, pan Hynek Krušina plzeňského, pan Burian z Gutštejna a na Rabštajně žateckého, pan Zbyněk Zajíc z Hanžburka řipského a pan Michalec4) kraje boleslavského etc. A každý hajtman měl v svém kraji několik zemanuov k sobě přidaných, v uonom více, v uonom méně, vedlé velikosti jednohokaždého lamfrídu. A tak sú zemi upokojili. A mezi tiem vznikly veliké války v Uhřích mezi králem Vladislavem z Polsky, který byl vzat za krále do Uher na mladé děťátko, krále La- dislava, a mezi Alžbětú královú, Albrechtovú vdovú, mateří krále Ladislava, o němž svým místem bude povědíno. I jelo tam mnoho lidí služebných, komu se chtělo slúžiti a války vésti. A ne tak země česká hubena byla, ale odpočievala v pokoji až do let ztečenie Prahy pana Jiříka Poděbradského z Kunštátu. Tuž opět války vznikly, jakož bude o tom povědíno místem svým. Téhož léta [1442] před Květnú nedělí [25. března] králová Alžběta uherská, vdova krále Albrechta, vzkázala urozeným pánuom a měs- tuom pražským, kterak král polský položil [se] před Prešpurkem, ale odtud odtištěn, že musil dále postúpiti. A potom v neděli Květnú po- slové ode všeho královstvie jeli k králi římskému a k králové uher- ské a ke vší zemi rakúské v poselství o věcech velmi velikých. Téhož léta po provodní neděli [8. dubna] kraj hradecký, kúřim- ský, čáslavský, kolínský měli spolu sněm, kdežto byli páni urození, pan Ptáček, najvyšší hajtman, s jinými pány, zemany. Tu také přijeli Táborští, k kterýmžto prvé jmenovaný hajtman měl řeči, aby potom byli v dobrém pokoji a žádných nesnází aby nečinili v království, a zvláště proti městuom pražským, »ale radějí budme s nimi a spo- lečně o dobré královstvie usilujme a kroťme nevolné a zloděje, ja- kožto i jiní páni a města v svých krajích činie«; a aby jiní krajové sjeli se na sněm, když bude uložen, když se poslové vrátie z Rakús, 4) Jindřich z M. je tu jmenován omylem (Urbánek I, 485). Obnova krajské ústavy provedena již 1440. 95
Páni zemští a rytieřstvo i jiní lidé, porozuoměvše tomu, že se těmi válkami země velmi kazí a na lidech a na statcích hyne, zdělali sú po krajinách lamfrajdy, volivše sobě v každém kraji hajtmana, a radu jemu přidali. A tak uložili, aby jeden na druhého mocí nesahal, než aby jemu práv byl před hajtmanem toho lamfrídu a jeho raddú. A tak pokojili se v zemi, že ne tak zjevně dali sobě po krajinách krásti, leč kto na zapřenú. A hajtmanové a lamfrídové bíchu tito: pan Menhart z Hradce, najvyšší purkrabie pražský i karštýnský(!), a byl hajtma- nem také pražským s panem Hanušem Kolovratem; a pan Jiří z Kun- štátu byl hajtmanem v Hradečtě; pan Oldřich z Rožmberka byl hajt- manem kraje bechyňského; pan Václav z Michalovic, křižovník stra- konický, mistr převorstvie českého, byl hajtmanem kraje prácheň- ského, pan Hynek Krušina plzeňského, pan Burian z Gutštejna a na Rabštajně žateckého, pan Zbyněk Zajíc z Hanžburka řipského a pan Michalec4) kraje boleslavského etc. A každý hajtman měl v svém kraji několik zemanuov k sobě přidaných, v uonom více, v uonom méně, vedlé velikosti jednohokaždého lamfrídu. A tak sú zemi upokojili. A mezi tiem vznikly veliké války v Uhřích mezi králem Vladislavem z Polsky, který byl vzat za krále do Uher na mladé děťátko, krále La- dislava, a mezi Alžbětú královú, Albrechtovú vdovú, mateří krále Ladislava, o němž svým místem bude povědíno. I jelo tam mnoho lidí služebných, komu se chtělo slúžiti a války vésti. A ne tak země česká hubena byla, ale odpočievala v pokoji až do let ztečenie Prahy pana Jiříka Poděbradského z Kunštátu. Tuž opět války vznikly, jakož bude o tom povědíno místem svým. Téhož léta [1442] před Květnú nedělí [25. března] králová Alžběta uherská, vdova krále Albrechta, vzkázala urozeným pánuom a měs- tuom pražským, kterak král polský položil [se] před Prešpurkem, ale odtud odtištěn, že musil dále postúpiti. A potom v neděli Květnú po- slové ode všeho královstvie jeli k králi římskému a k králové uher- ské a ke vší zemi rakúské v poselství o věcech velmi velikých. Téhož léta po provodní neděli [8. dubna] kraj hradecký, kúřim- ský, čáslavský, kolínský měli spolu sněm, kdežto byli páni urození, pan Ptáček, najvyšší hajtman, s jinými pány, zemany. Tu také přijeli Táborští, k kterýmžto prvé jmenovaný hajtman měl řeči, aby potom byli v dobrém pokoji a žádných nesnází aby nečinili v království, a zvláště proti městuom pražským, »ale radějí budme s nimi a spo- lečně o dobré královstvie usilujme a kroťme nevolné a zloděje, ja- kožto i jiní páni a města v svých krajích činie«; a aby jiní krajové sjeli se na sněm, když bude uložen, když se poslové vrátie z Rakús, 4) Jindřich z M. je tu jmenován omylem (Urbánek I, 485). Obnova krajské ústavy provedena již 1440. 95
Strana 96
kteří sú posláni ode všeho království; a posel byl od nich pan Ča- belický. Téhož léta Eugenius papež poslal Juliana, kardinála od Sv. Anděla, do Rakús, aby zpuosobili svornost a pokoj mezi královú uherskú a Rakušany a králem polským, aby tak špatně a během ukrutným ne- hubili královstvie uherského a jiných zemí blízkých. Téhož léta na den Nalezenie sv. kříže [3. května] pan Jindřich Stráž- nický a Prokop z Rabštejna přijeli od králové uherské a od římského krále i ode všech Rakús s dobrými novinami, ale zjeviti nechtěli až do budúcího sněmu, když se všichni sjedú; ale pověděli, že král řím- ský všecky děti králové přenesl na jiná miesta, nežli prvé byly: krále mladého“) poslal na pomezie vlaské země rakúské na jeden hrad a dvě dcerky do Nového Města svého. Také pověděli, že vejvoda cil- ský, starší i mladší,6) odpověděli králi římskému a dobyli jemu něko- liko měst pro neupřiemost a lest, kterúž má proti králové tajně, a že přenesl a poslal jinam děti jejie. Téhož léta v pátek na den sv. Petra a Pavla [29. června] páni a zemané těch krajuov čtyř měli rok u Hory a Pražané z obojího města poslali tam své posly; a zvláštně odložili roku na Mělník. Téhož léta v neděli po sv. Vítu, 17. dne června měsíce Jasné kníže, pan Fridrich z Rakús, korunován jest králem římským v Cáchách od pánuov říských. Téhož léta umřel poctivý Otec Jan) doktor, vyslychač paláce řím- ského kostela za času Eugenia papeže. Téhož léta v pondělí [25. června] po sv. Janu Křtiteli shořelo jest více než polovice městečka Strakonic z neopatrnosti dětí, ješto praž- mu dělaly. Léta ut supra 1442 v pondělí [9. července] před sv. Marketú Pra- žané z obojího města vyjeli na rok do Mělníka k jiným pánuom a měs- tuom, Žateckým, Lúnským, Slánským, Hradeckým, kdežto měli roz- ličné třenice mezi sebú. I učinili plnú a dokonalú smlúvu a zavřeli také, aby poslali posly k Julianovi kardinálovi do Uher k vyjednánie arcibiskupství mistru Rokycanovi. Téhož léta přišly noviny, kterak paní Alžběta, králová uherská, vdova krále Albrechta, smluvila se s králem polským skrze Juliana, kardinála Svatého Anděla. Téhož léta vrátil se kníže saský a markrabie míšeňský3) od svého úřadu maršálstvie říského z Cách od krále římského do Míšně. Téhož léta před svatým Václavem [28. září] vznikla nová nesnáz 5) 6) 8) 7) Ladislav Pohrobek. Fridrich a Oldřich. Jan Palomar. Fridrich, vévoda saský. 96
kteří sú posláni ode všeho království; a posel byl od nich pan Ča- belický. Téhož léta Eugenius papež poslal Juliana, kardinála od Sv. Anděla, do Rakús, aby zpuosobili svornost a pokoj mezi královú uherskú a Rakušany a králem polským, aby tak špatně a během ukrutným ne- hubili královstvie uherského a jiných zemí blízkých. Téhož léta na den Nalezenie sv. kříže [3. května] pan Jindřich Stráž- nický a Prokop z Rabštejna přijeli od králové uherské a od římského krále i ode všech Rakús s dobrými novinami, ale zjeviti nechtěli až do budúcího sněmu, když se všichni sjedú; ale pověděli, že král řím- ský všecky děti králové přenesl na jiná miesta, nežli prvé byly: krále mladého“) poslal na pomezie vlaské země rakúské na jeden hrad a dvě dcerky do Nového Města svého. Také pověděli, že vejvoda cil- ský, starší i mladší,6) odpověděli králi římskému a dobyli jemu něko- liko měst pro neupřiemost a lest, kterúž má proti králové tajně, a že přenesl a poslal jinam děti jejie. Téhož léta v pátek na den sv. Petra a Pavla [29. června] páni a zemané těch krajuov čtyř měli rok u Hory a Pražané z obojího města poslali tam své posly; a zvláštně odložili roku na Mělník. Téhož léta v neděli po sv. Vítu, 17. dne června měsíce Jasné kníže, pan Fridrich z Rakús, korunován jest králem římským v Cáchách od pánuov říských. Téhož léta umřel poctivý Otec Jan) doktor, vyslychač paláce řím- ského kostela za času Eugenia papeže. Téhož léta v pondělí [25. června] po sv. Janu Křtiteli shořelo jest více než polovice městečka Strakonic z neopatrnosti dětí, ješto praž- mu dělaly. Léta ut supra 1442 v pondělí [9. července] před sv. Marketú Pra- žané z obojího města vyjeli na rok do Mělníka k jiným pánuom a měs- tuom, Žateckým, Lúnským, Slánským, Hradeckým, kdežto měli roz- ličné třenice mezi sebú. I učinili plnú a dokonalú smlúvu a zavřeli také, aby poslali posly k Julianovi kardinálovi do Uher k vyjednánie arcibiskupství mistru Rokycanovi. Téhož léta přišly noviny, kterak paní Alžběta, králová uherská, vdova krále Albrechta, smluvila se s králem polským skrze Juliana, kardinála Svatého Anděla. Téhož léta vrátil se kníže saský a markrabie míšeňský3) od svého úřadu maršálstvie říského z Cách od krále římského do Míšně. Téhož léta před svatým Václavem [28. září] vznikla nová nesnáz 5) 6) 8) 7) Ladislav Pohrobek. Fridrich a Oldřich. Jan Palomar. Fridrich, vévoda saský. 96
Strana 97
mezi ciesařovú Barború a panem Alšem Holickým a mezi Smiřickým a Jindřichem Kolovratem; ale pan Ptáček byl prostředkem, a tak srov- nali bez krykuov a sváruov. Téhož času urození páni, zemané [a] města z kraje kúřimského, čáslavského, lymburského voleni byli na rok do Znojma: pan Ptáček, pan Jiří z Kunštátu s jinými mnohými, neb tam má býti množství knie- žat, vévod z říše k rozmlúvanie o krále českého a pána země, aby byl přijat bez prodlévanie a aby o něho stali k králi římskému, aby jim jeho vydal. Téhož léta na den sv. Uršily [21. října] sazeni sú noví úředníci v un- geltu, Materna z konšeluov a Vaněk od Koruny z obecních. Téhož léta před sv. Martinem [11. listopadu] svržen jest Václav Rak s rychtářstvie a vsazen Zigmund Bradatý miesto něho. Léta téhož poraženo jest množství pohanuov od lidu krále polské- ho, že od mnohých let nebylo slýcháno o tak veliké porážce. Léta téhož vrátili se žoldnéři od králové i od krále polského, kte- rýmž zaplatili hotovými penězi. A pravili, že mají rok a naději k smlú- vě mezi sebú. Králová jest v Rábu a král polský v klášteřích sv. Mar- tina blízko od sebe; a naděje jest, že bude smlúva mezi nimi. Item pravili, že Jiskra porazil mnoho lidí králi polskému a zase; a tak usta- vičně jest boj mezi nimi. Léta božieho 1443 v kraji hradeckém všichni páni, zemané a města toho kraje měli sněm, kdežto byl pan Ptáček oznámil jim, kterak páni, zemané a města položili sněm do Prahy na den Tří králuov [6. ledna], aby se všickni sjeli, nebo má býti veliký sněm všech kniežat slez- ských a zemí, kteréž příslušejí k koruně, o pokoj a jednotu i svornost toho království, a zvláště o pána tohoto království. »Protož žádný se nevymlúvaj; a kto by chtěl tomu odpierati, že všichni proti takovému budeme.« I svolili tomu všickni a rozjeli [se] v pokoji každý domuov. Tehdy, když bylo o tom sněmu, mnohé byly řeči od pana Ptáčka opakované; a tento zvláštní artikul měli a na tom zavřeli, aby bylo poselství znamenité k králi římskému a k říši, a dá-li odpověd, měli-li by jaká práva anebo zápisy tohoto království, aby okázali a hotovi s nimi byli, že déle čekati nechtí, »ale opatříme se králem a pánem do českého království«. I voleni byli páni: pan Ptáček, pan Jiří z Vism- burku; a z zemanuov Jakúbek a Bohuslav Kostka; a Pražané z obú měst; a na ztravu mají jim dáti 50 kop, a ostatek z jiných krajuov. A tak se na tom všickni svolili, a kde by koli krále nalezli, aby vzkázal po týchž, kdy by se chtěl sjeti s jmenovanými posly v kterém miestě na pomezie. A když k římskému králi přijeli, lahodil jim pěknými řeč- mi, že chce jim dáti mladého krále, syna Albrechtova, [krále] uher- ského i českého; ale sám chce zpravovati krále i království až do let rozuomných jeho a v Praze na hradě seděti s svým dvorem. A na to dal jim list pod svým majestátem, že všecko chce držeti, a slíbil, což 97
mezi ciesařovú Barború a panem Alšem Holickým a mezi Smiřickým a Jindřichem Kolovratem; ale pan Ptáček byl prostředkem, a tak srov- nali bez krykuov a sváruov. Téhož času urození páni, zemané [a] města z kraje kúřimského, čáslavského, lymburského voleni byli na rok do Znojma: pan Ptáček, pan Jiří z Kunštátu s jinými mnohými, neb tam má býti množství knie- žat, vévod z říše k rozmlúvanie o krále českého a pána země, aby byl přijat bez prodlévanie a aby o něho stali k králi římskému, aby jim jeho vydal. Téhož léta na den sv. Uršily [21. října] sazeni sú noví úředníci v un- geltu, Materna z konšeluov a Vaněk od Koruny z obecních. Téhož léta před sv. Martinem [11. listopadu] svržen jest Václav Rak s rychtářstvie a vsazen Zigmund Bradatý miesto něho. Léta téhož poraženo jest množství pohanuov od lidu krále polské- ho, že od mnohých let nebylo slýcháno o tak veliké porážce. Léta téhož vrátili se žoldnéři od králové i od krále polského, kte- rýmž zaplatili hotovými penězi. A pravili, že mají rok a naději k smlú- vě mezi sebú. Králová jest v Rábu a král polský v klášteřích sv. Mar- tina blízko od sebe; a naděje jest, že bude smlúva mezi nimi. Item pravili, že Jiskra porazil mnoho lidí králi polskému a zase; a tak usta- vičně jest boj mezi nimi. Léta božieho 1443 v kraji hradeckém všichni páni, zemané a města toho kraje měli sněm, kdežto byl pan Ptáček oznámil jim, kterak páni, zemané a města položili sněm do Prahy na den Tří králuov [6. ledna], aby se všickni sjeli, nebo má býti veliký sněm všech kniežat slez- ských a zemí, kteréž příslušejí k koruně, o pokoj a jednotu i svornost toho království, a zvláště o pána tohoto království. »Protož žádný se nevymlúvaj; a kto by chtěl tomu odpierati, že všichni proti takovému budeme.« I svolili tomu všickni a rozjeli [se] v pokoji každý domuov. Tehdy, když bylo o tom sněmu, mnohé byly řeči od pana Ptáčka opakované; a tento zvláštní artikul měli a na tom zavřeli, aby bylo poselství znamenité k králi římskému a k říši, a dá-li odpověd, měli-li by jaká práva anebo zápisy tohoto království, aby okázali a hotovi s nimi byli, že déle čekati nechtí, »ale opatříme se králem a pánem do českého království«. I voleni byli páni: pan Ptáček, pan Jiří z Vism- burku; a z zemanuov Jakúbek a Bohuslav Kostka; a Pražané z obú měst; a na ztravu mají jim dáti 50 kop, a ostatek z jiných krajuov. A tak se na tom všickni svolili, a kde by koli krále nalezli, aby vzkázal po týchž, kdy by se chtěl sjeti s jmenovanými posly v kterém miestě na pomezie. A když k římskému králi přijeli, lahodil jim pěknými řeč- mi, že chce jim dáti mladého krále, syna Albrechtova, [krále] uher- ského i českého; ale sám chce zpravovati krále i království až do let rozuomných jeho a v Praze na hradě seděti s svým dvorem. A na to dal jim list pod svým majestátem, že všecko chce držeti, a slíbil, což 97
Strana 98
kolivěk ciesař Zigmund a král Albrecht zpuosobil, spolu s kompak- táty pevně brániti. Téhož léta v druhú neděli postní [17. března] mladý pan Petr Ho- lický odpověděl Pražanóm. Item v třetí neděli postní [24. března] mladý pan Děcký") a Pan- cieř19) také odpověděl. Téhož dne i léta židé pražští měli sú velikonoc v pátek [22. břez- na] před třetí nedělí postní. Potom pak Ptáček s panem Hertvíkem a jinými pány odpověděli Pražanuom obojího města. A potom konšelé rozkázali korúhve čtvrtí na rynku vyvěsiti, aby, když by pokryk byl v městech, aby z každé čtvrti byl hotov pod svú korúhev. Však po- tom pány smířeni sú a Pražané hned korúhve složili z slúpuov. Téhož léta král římský přijal a učinil mezi sebú a bratrem1) svým plnú a všelijakú smlúvu o všech věcech, buďto o dědičství nebolito o panství předkuov svých, kdežto mnoho nesnází a bojuov měli proto mezi sebú. Toho léta znamenité osoby obojieho pohlaví, chtíce z nábožen- stvie putovati na hrad pražský na sv. Vojtěcha, v Podskalí ztopili se mnozí jako 15 osob převozníkem nerozuomným, a že vítr a vlny byly veliké přišly. Téhož léta Pražané obojieho města vyjeli z Prahy do Hory s mis- trem Příbramem a s mistrem Prokopem k rozjiemanie a hádaní s kně- žími táborskými o svátostech, a zvláště o svátosti oltářní. A shledáno jest tu, že zle a bludně smýšleli o svátostech kostelních. I přikázali pání a hajtmané, aby všecka města se zapsala netrpěti na svých zbo- žích žádného takového kněze, který by jinak držal nežli dokto[rolvé prvotnie cierkve svaté a svatá matka cierkev. A potom kněží táborští v svých městech kázali, že mistři a kněží pražští byli blázni, neb lámají kosti Bohu, když přelomují svátost velebnú, a jiná rúhanie mnohá. Téhož léta v středu [5. června] před Sv. Duchem stalo se země třesenie v hodinu 13. [o 9. hod. ranníl. Téhož léta v ten pondělí [12. srpna] před Matkú boží do nebes vzetí pan Beneš Mokrovúzský jal jest pana Haška s Velíše. A potom pan Jetřich2) s lamfrídlem] dobyli Mokrovúz a pana Haška propustil. Příchoz studentuov. Téhož léta po sv. Bartoloměji [24. srpna] Pražané svolali na staro- městský rathúz všecky mistry všech kolejí a tu rozjiemali o příchodu mistruov a studentuov z Vídně, že by chtěli mnozí přijíti do učenie 9) Z Děčína a Vartenberku. 19) Mikeš Pancíř ze Smojna na Sloupu. 1) Vévoda Albrecht VI. 2) Jetřich Mrzák z Miletínka. 98
kolivěk ciesař Zigmund a král Albrecht zpuosobil, spolu s kompak- táty pevně brániti. Téhož léta v druhú neděli postní [17. března] mladý pan Petr Ho- lický odpověděl Pražanóm. Item v třetí neděli postní [24. března] mladý pan Děcký") a Pan- cieř19) také odpověděl. Téhož dne i léta židé pražští měli sú velikonoc v pátek [22. břez- na] před třetí nedělí postní. Potom pak Ptáček s panem Hertvíkem a jinými pány odpověděli Pražanuom obojího města. A potom konšelé rozkázali korúhve čtvrtí na rynku vyvěsiti, aby, když by pokryk byl v městech, aby z každé čtvrti byl hotov pod svú korúhev. Však po- tom pány smířeni sú a Pražané hned korúhve složili z slúpuov. Téhož léta král římský přijal a učinil mezi sebú a bratrem1) svým plnú a všelijakú smlúvu o všech věcech, buďto o dědičství nebolito o panství předkuov svých, kdežto mnoho nesnází a bojuov měli proto mezi sebú. Toho léta znamenité osoby obojieho pohlaví, chtíce z nábožen- stvie putovati na hrad pražský na sv. Vojtěcha, v Podskalí ztopili se mnozí jako 15 osob převozníkem nerozuomným, a že vítr a vlny byly veliké přišly. Téhož léta Pražané obojieho města vyjeli z Prahy do Hory s mis- trem Příbramem a s mistrem Prokopem k rozjiemanie a hádaní s kně- žími táborskými o svátostech, a zvláště o svátosti oltářní. A shledáno jest tu, že zle a bludně smýšleli o svátostech kostelních. I přikázali pání a hajtmané, aby všecka města se zapsala netrpěti na svých zbo- žích žádného takového kněze, který by jinak držal nežli dokto[rolvé prvotnie cierkve svaté a svatá matka cierkev. A potom kněží táborští v svých městech kázali, že mistři a kněží pražští byli blázni, neb lámají kosti Bohu, když přelomují svátost velebnú, a jiná rúhanie mnohá. Téhož léta v středu [5. června] před Sv. Duchem stalo se země třesenie v hodinu 13. [o 9. hod. ranníl. Téhož léta v ten pondělí [12. srpna] před Matkú boží do nebes vzetí pan Beneš Mokrovúzský jal jest pana Haška s Velíše. A potom pan Jetřich2) s lamfrídlem] dobyli Mokrovúz a pana Haška propustil. Příchoz studentuov. Téhož léta po sv. Bartoloměji [24. srpna] Pražané svolali na staro- městský rathúz všecky mistry všech kolejí a tu rozjiemali o příchodu mistruov a studentuov z Vídně, že by chtěli mnozí přijíti do učenie 9) Z Děčína a Vartenberku. 19) Mikeš Pancíř ze Smojna na Sloupu. 1) Vévoda Albrecht VI. 2) Jetřich Mrzák z Miletínka. 98
Strana 99
pražského, jestliže by jim přáli obydlé mieti v tom učenie, a aby svo- body užievali v svých bězích podlé zvyklostí a obyčeje jich. Svolili tomu hajtmané měst pražských s konšely a s obcí i s rektorem uni- versitatis,3) aby svobodně přišli s hrdly i s statky, ale aby poctivě obý- vali a Čechuov pro přijiemanie pod dvojí zpuosobú aby nekaceřovali. Téhož léta mistr Příbram učinil napomenutie k lidu obecnému, aby Pánu Bohu poděkovali, že Pán Buoh dal vítězstvie nad pohany králi polskému Vladislavovi, že třikrát porazil je a hluboko do jich zemí vtrhl nade všecky krále prvnější. Téhož léta v shromážděnie velikém pánuov urozených dáno jest zjevné slyšenie kněžím táborským přede vším sněmem. A tu byli arti- kulové jich z víry čtení a ohlášeni; a těch velmi bránil Quirin.4) kněz ženatý, a mistr Rokycana hádanie činil na odpor přede všemi tomu jistému Quirinovi a jeho udatně porážel a dovedl všech artikuluov jich býti bludné a proti víře cierkve obecnie. Tehdy potom páni, zemané a města měli zvláštnie raddy a rozjie- manie o obecné dobré tohoto královstvie a mistři s táborskými kně- žími zvláště také měli hádanie na velikém mázhúzu rathúzském. A skonavše to, obojí strana poddala se jest pod nález pánuov uroze- ných, a čie víra bude zchválena, aby strany na tom přestaly. A tehdy páni, uslyševše pravé vyznánie víry o svátosti oltářní i o jiných svá- tostech, pochválili kněží a mistruov pražských, a že tak chtie držeti jako oni, ve všem se srovnati a brániti až do smrti. A na tom zuostali a svolili se buďto světští jako duchovní strany oboje a slíbili sobě oboji čistú vírú a ctí. A to dokonavše, zápisy všechny i s rukojměmi kvitovali a svobodní propuštěni sú. Potom pak zpievali Te Deum lau- damus, te Dominum confitemur. Téhož léta po Narozenie božiem [25. prosince] oblehli město Fran- štajn panu Hynkovi Krušinovi z Lichtemburku biskup vratislavský) s kniežaty a městy slezskými pro lúpeže téhož pána, neb mnoho tun herynkuov a oleje násilím vzali jeho holomci. Téhož léta Červenohorskýs) a Pertolt,7) páni moravští, upadli do Rakús a hubili až právě k Vídni a mnoho škod lidem učinili; protož všecky Rakúsy odpověděly Moravanuom. Léta božieho 1444 při počátku postu uložili berni na všicku obec i na konšely, úředníky a na měšťany na jiezdu posluov do Vídně, a kteří z obojieho města měli by vyjeti s panem Meynhartem, s panem Haškem, Jakúbkem a Smiřickým. 4) 5) 6) 3) M. Petr z Hradce. Vavřinec z Reichenbachu. Konrád Černý. Beneš Černohorský z Boskovic. 7) Pertold z Lipého. 99
pražského, jestliže by jim přáli obydlé mieti v tom učenie, a aby svo- body užievali v svých bězích podlé zvyklostí a obyčeje jich. Svolili tomu hajtmané měst pražských s konšely a s obcí i s rektorem uni- versitatis,3) aby svobodně přišli s hrdly i s statky, ale aby poctivě obý- vali a Čechuov pro přijiemanie pod dvojí zpuosobú aby nekaceřovali. Téhož léta mistr Příbram učinil napomenutie k lidu obecnému, aby Pánu Bohu poděkovali, že Pán Buoh dal vítězstvie nad pohany králi polskému Vladislavovi, že třikrát porazil je a hluboko do jich zemí vtrhl nade všecky krále prvnější. Téhož léta v shromážděnie velikém pánuov urozených dáno jest zjevné slyšenie kněžím táborským přede vším sněmem. A tu byli arti- kulové jich z víry čtení a ohlášeni; a těch velmi bránil Quirin.4) kněz ženatý, a mistr Rokycana hádanie činil na odpor přede všemi tomu jistému Quirinovi a jeho udatně porážel a dovedl všech artikuluov jich býti bludné a proti víře cierkve obecnie. Tehdy potom páni, zemané a města měli zvláštnie raddy a rozjie- manie o obecné dobré tohoto královstvie a mistři s táborskými kně- žími zvláště také měli hádanie na velikém mázhúzu rathúzském. A skonavše to, obojí strana poddala se jest pod nález pánuov uroze- ných, a čie víra bude zchválena, aby strany na tom přestaly. A tehdy páni, uslyševše pravé vyznánie víry o svátosti oltářní i o jiných svá- tostech, pochválili kněží a mistruov pražských, a že tak chtie držeti jako oni, ve všem se srovnati a brániti až do smrti. A na tom zuostali a svolili se buďto světští jako duchovní strany oboje a slíbili sobě oboji čistú vírú a ctí. A to dokonavše, zápisy všechny i s rukojměmi kvitovali a svobodní propuštěni sú. Potom pak zpievali Te Deum lau- damus, te Dominum confitemur. Téhož léta po Narozenie božiem [25. prosince] oblehli město Fran- štajn panu Hynkovi Krušinovi z Lichtemburku biskup vratislavský) s kniežaty a městy slezskými pro lúpeže téhož pána, neb mnoho tun herynkuov a oleje násilím vzali jeho holomci. Téhož léta Červenohorskýs) a Pertolt,7) páni moravští, upadli do Rakús a hubili až právě k Vídni a mnoho škod lidem učinili; protož všecky Rakúsy odpověděly Moravanuom. Léta božieho 1444 při počátku postu uložili berni na všicku obec i na konšely, úředníky a na měšťany na jiezdu posluov do Vídně, a kteří z obojieho města měli by vyjeti s panem Meynhartem, s panem Haškem, Jakúbkem a Smiřickým. 4) 5) 6) 3) M. Petr z Hradce. Vavřinec z Reichenbachu. Konrád Černý. Beneš Černohorský z Boskovic. 7) Pertold z Lipého. 99
Strana 100
Téhož léta v pondělí po druhé neděli postní [9. března] shořal jest mlýn pod Zderazem i s šlajfernú s slady obilé. Téhož léta v pátek [20. března] před družebnú nedělí vypálena jest tvrz Prače všecka v noci, kterúž prvé pan Ptáček s Čabelickým dobyv držal. Téhož léta Svojše dosiehl [zlradú Vilštejna, hradu páně Zbyňka Kocovského, a vzal na něm dosti hotových peněz i klénotuov; a vzal dva synys) téhož Zbyňka a nesl na Tábor. Téhož léta po velice noci [12. dubna] pan Ptáček dobyl Bielkova s městečkem panu Meynhartovi pro nějaký dluh; ale potom přišli k smlúvě. Léta téhož druhý pátek [24. dubna] po velice noci, ješto svátost v Praze okazována, jakožto v hodinu vztrhlo se tak hrozné povětřie s krúpami a s deštěm, že se stavenie, stodoly, domové z kořen vy- vracovali, dřieví v lesích, štěpové v sadích i s ploty se vyvraceli; a také tiem povětřím ovce i svině i pastevci stonuli sú. A bylo to po- větří po všem světě a ve mnohých zemiech velikú škodu učinilo. Téhož léta pan z Rožmberka dobyl města Prachatic a vládl jím. Téhož léta města slezská Vratislav, Svídnice, Gerlice etc. oblehli tvrz řečenú Slúp, a dobyvše jí, sstúpili jí v ruce panu Smiřickému. Téhož léta Holický ztekl tvrz jednomu zemenínu skrze lest. Týž Holický položil se před tvrzí Prokůpka Jidáška, bakaláře v Jenči, kte- rúž dobyl i vzal. Žaloba studentuov. Téhož léta v pondělí [17. srpna] po sv. Vavřinci rektor učenie praž- ského9) s doktory, mistry, bakaláři a s studenty vstúpili na staro- městský rathúz před pány konšely, žalujíce na některé lajky, kteříž učinili šant na studenty, zvlášť kteříž vnově přišli do učenie. Páni, vy- slyševše žalobu, odpověděli, že litují toho a chtí se ptáti na takové a trestati, aby se jiní báli. Potom také žádali, aby skrotili studenty, že mnozí sú rozpuštění, s braní chodíce do krčem. Toto času kníže burgundské10) se položil před Cáchy, chtě je sobě podmaniti; a měl sobě na pomoc krále anglického.1) Téhož léta v středu [19. srpna] před sv. Bartolomějem sťat jest při pochodni v Brně urozený pán Heralt2) moravský pro některaké listy, kteréž otevřel před pány a raddú, když se byli sjeli. s) Jan a Racek z Kocova. 9) M. Václav z Prachatic. 10) Filip Dobrý. 1) Jindřich VI. 2) O popravě a jejím pozadí Urbánek II, 24. 100
Téhož léta v pondělí po druhé neděli postní [9. března] shořal jest mlýn pod Zderazem i s šlajfernú s slady obilé. Téhož léta v pátek [20. března] před družebnú nedělí vypálena jest tvrz Prače všecka v noci, kterúž prvé pan Ptáček s Čabelickým dobyv držal. Téhož léta Svojše dosiehl [zlradú Vilštejna, hradu páně Zbyňka Kocovského, a vzal na něm dosti hotových peněz i klénotuov; a vzal dva synys) téhož Zbyňka a nesl na Tábor. Téhož léta po velice noci [12. dubna] pan Ptáček dobyl Bielkova s městečkem panu Meynhartovi pro nějaký dluh; ale potom přišli k smlúvě. Léta téhož druhý pátek [24. dubna] po velice noci, ješto svátost v Praze okazována, jakožto v hodinu vztrhlo se tak hrozné povětřie s krúpami a s deštěm, že se stavenie, stodoly, domové z kořen vy- vracovali, dřieví v lesích, štěpové v sadích i s ploty se vyvraceli; a také tiem povětřím ovce i svině i pastevci stonuli sú. A bylo to po- větří po všem světě a ve mnohých zemiech velikú škodu učinilo. Téhož léta pan z Rožmberka dobyl města Prachatic a vládl jím. Téhož léta města slezská Vratislav, Svídnice, Gerlice etc. oblehli tvrz řečenú Slúp, a dobyvše jí, sstúpili jí v ruce panu Smiřickému. Téhož léta Holický ztekl tvrz jednomu zemenínu skrze lest. Týž Holický položil se před tvrzí Prokůpka Jidáška, bakaláře v Jenči, kte- rúž dobyl i vzal. Žaloba studentuov. Téhož léta v pondělí [17. srpna] po sv. Vavřinci rektor učenie praž- ského9) s doktory, mistry, bakaláři a s studenty vstúpili na staro- městský rathúz před pány konšely, žalujíce na některé lajky, kteříž učinili šant na studenty, zvlášť kteříž vnově přišli do učenie. Páni, vy- slyševše žalobu, odpověděli, že litují toho a chtí se ptáti na takové a trestati, aby se jiní báli. Potom také žádali, aby skrotili studenty, že mnozí sú rozpuštění, s braní chodíce do krčem. Toto času kníže burgundské10) se položil před Cáchy, chtě je sobě podmaniti; a měl sobě na pomoc krále anglického.1) Téhož léta v středu [19. srpna] před sv. Bartolomějem sťat jest při pochodni v Brně urozený pán Heralt2) moravský pro některaké listy, kteréž otevřel před pány a raddú, když se byli sjeli. s) Jan a Racek z Kocova. 9) M. Václav z Prachatic. 10) Filip Dobrý. 1) Jindřich VI. 2) O popravě a jejím pozadí Urbánek II, 24. 100
Strana 101
Také v tu středu v ten den téhož léta pan Kolda ztekl město v Sle- zích Polknhain, a vybravše i vypálili, i táhli zase do Čech; a Slezané z měst sebravše se, i udeřili na Čechy u Křesova a tak sú je pře- mohli a porazili, takže jedny zbili a zjiemali a třetí utekli. Také hned nazajtří ve čtvrtek [20. srpna] umřel pan Ptáček na Ra- tajích. Téhož léta na den Sv. kříže povýšení [14. září] Pražané vytáhli s lidem, s děly, s vozy a jinými stroji ku panu Jakúbkovi a k jiným do lamfrídu na pole k hraduom děčínskému a Giblink3) z kterýchto lúpili, cesty osazovali a lidi jiemali. Téhož léta držal sněm u Hory pan Jiří Poděbradský, Hertvík, Jan Zajimač, Čabelický, Bedřich a jiní; i ustavili pana Jiřího najvyššího hajtmana v tom kraji a Čabelického minomajstra a jiné úředníky proti vuoli Pražanuov. Toho času pan Petr mladý Holický a pan Fridrich Kolovrat s brat- rem jeli sú skrze Staré město s svými služebníky k tomu sněmu do Hory, i nechtěli se zastaviti v městě, a to na potupu a k hanbě Praža- nóm, nebo nebyli spolu dobře. Item ta strana Čabelického a páně Jiřího měli opět sněm v Brodě Českém v středu den sv. Kateřiny [25. listopadu], páni urození, ze- mané, města s Táborskými; a tam uložili a zavřeli o králi Ladislavovi pod takovú výminkú, aby řečený král nechal mistra Rokycany při arcibiskupství, a jináč nic. A hned voleni sú páni, kteří měli jeti k králi římskému, aby dal nám dědice, a jiní, kteří by jeli k papeži pro po- tvrzenie arcibiskupství; a na výpravu aby zbierali z každého lánu 2 gr. a z měst s každého domu 1 gr. na oboje poselstvie; a aby mistr Ro- kycán svobodně kázal, když by do Prahy přijel, bez překážky kte- rých koli osob. I svolili k tomu všickni. Téhož léta okázala se kometa ve čtvrtek [24. prosince] u vigiljí Narozenie božieho se třmi ocasy rovnými k poledni; a tak potom trvala, vokazujíc se až do západu slunce i v noci. Léta božieho 1445 byla velika noc židovská u Veliký pátek 22. dne měsíce března.4) A po provodu [4. dubna] byla tak veliká [voda] u Hradce Králové, že most i mlýny vzala a mnoho škod učinila na předměstie. O králi Artušovi, ješto se zjevil. Téhož léta po velice noci [28. března] zjevil se v Čechách někte- raký trlek bláznivý5) a seděl u Stadic pode křem Přemyslovým, div- ných vtipuov, vždy sú byly snad straky vyseděly jeho. I šli sú a jeli 3) 4) 5) Polohy neznámé (Urbánek I, 899). Velký pátek byl 26. března. O stadickém králi Jakubovi Urbánek II, 48 a d. 101
Také v tu středu v ten den téhož léta pan Kolda ztekl město v Sle- zích Polknhain, a vybravše i vypálili, i táhli zase do Čech; a Slezané z měst sebravše se, i udeřili na Čechy u Křesova a tak sú je pře- mohli a porazili, takže jedny zbili a zjiemali a třetí utekli. Také hned nazajtří ve čtvrtek [20. srpna] umřel pan Ptáček na Ra- tajích. Téhož léta na den Sv. kříže povýšení [14. září] Pražané vytáhli s lidem, s děly, s vozy a jinými stroji ku panu Jakúbkovi a k jiným do lamfrídu na pole k hraduom děčínskému a Giblink3) z kterýchto lúpili, cesty osazovali a lidi jiemali. Téhož léta držal sněm u Hory pan Jiří Poděbradský, Hertvík, Jan Zajimač, Čabelický, Bedřich a jiní; i ustavili pana Jiřího najvyššího hajtmana v tom kraji a Čabelického minomajstra a jiné úředníky proti vuoli Pražanuov. Toho času pan Petr mladý Holický a pan Fridrich Kolovrat s brat- rem jeli sú skrze Staré město s svými služebníky k tomu sněmu do Hory, i nechtěli se zastaviti v městě, a to na potupu a k hanbě Praža- nóm, nebo nebyli spolu dobře. Item ta strana Čabelického a páně Jiřího měli opět sněm v Brodě Českém v středu den sv. Kateřiny [25. listopadu], páni urození, ze- mané, města s Táborskými; a tam uložili a zavřeli o králi Ladislavovi pod takovú výminkú, aby řečený král nechal mistra Rokycany při arcibiskupství, a jináč nic. A hned voleni sú páni, kteří měli jeti k králi římskému, aby dal nám dědice, a jiní, kteří by jeli k papeži pro po- tvrzenie arcibiskupství; a na výpravu aby zbierali z každého lánu 2 gr. a z měst s každého domu 1 gr. na oboje poselstvie; a aby mistr Ro- kycán svobodně kázal, když by do Prahy přijel, bez překážky kte- rých koli osob. I svolili k tomu všickni. Téhož léta okázala se kometa ve čtvrtek [24. prosince] u vigiljí Narozenie božieho se třmi ocasy rovnými k poledni; a tak potom trvala, vokazujíc se až do západu slunce i v noci. Léta božieho 1445 byla velika noc židovská u Veliký pátek 22. dne měsíce března.4) A po provodu [4. dubna] byla tak veliká [voda] u Hradce Králové, že most i mlýny vzala a mnoho škod učinila na předměstie. O králi Artušovi, ješto se zjevil. Téhož léta po velice noci [28. března] zjevil se v Čechách někte- raký trlek bláznivý5) a seděl u Stadic pode křem Přemyslovým, div- ných vtipuov, vždy sú byly snad straky vyseděly jeho. I šli sú a jeli 3) 4) 5) Polohy neznámé (Urbánek I, 899). Velký pátek byl 26. března. O stadickém králi Jakubovi Urbánek II, 48 a d. 101
Strana 102
k němu lidé se všech strán jako diváci; a pravě, že by v Cechách měl králem býti, a měl raddu i písaře. A pak Smiřický vzal jeho na Rúdnici s raddú i s písařem a kázal těm starcuom brady zholiti, ješto byli u něho raddú, i kázal jim pryč; a samého poslal do Prahy a dal jeho Pešíkovi, purgmistru pražskému. Téhož léta po sv. Jiří [23. dubna] král římský početl se mieti sněm s říší, kde a kdy chtie se sjeti, na které miesto, aby volili koncilium pro jednotu papeže, nebo římský kostel byl rozdvojen: jedna hlava byl Eugenius papež a druhá Felix. Téhož léta pan Menhart, najvyšší purkrabie a hajtman pražský, karlštejnský najvyšší poručník, vyjel z Prahy s některými pány a purgmistry obojího města, rektorem universitatis,6) aby ohlédal a opat- řil klénoty zemské, kteříž tu byli složeni. I nalezl všecky v cele. Téhož času pan Jan Rabštajn, purkrabie vyšehradský, vyjel s ji- nými, aby ohlédal ty věci pro nebezpečenstvie neb smrt purkrabovu, aby jim bylo svědomo, aby potom nebyli káráni od zemanuov pro ně. Toho času páni moravští, a zvláště Pertold, s městy obehnali hrad Skalici i město, kteréžto držel pan Pangracius") z Uher, neb odtud činili lúpeže; a s nimi byli také páni z Rakús. Léta téhož 1445 k sv. Janu Křtiteli [24. června] byla veliká voda u Prahy, nebo rybníkové byli se ztrhali pro veliké deště okolo Dob- říše; a mnoho škod na vsech, na tvrzéch i na polích, lukách, dobytku, na lidech stalo se; neb mnohé chalupy k mostu pro náhlost vody při- plúly. Toho dne uvedli kněze Martina z Rakovníka na kanovnictví k Sv. Apolinářiši po mši; a tam udělal slavný oběd. Téhož léta v týž den byl sněm položen u Hory skrze pana Holic- kého, Jiřího z Poděbrad, Jiříka z Vyšiemberku,8) Zajimače,9) Hertvíka, Trčku,10) Rokycanu a jinými, kdežto mnohé artikule [k obraně své zavřeli a pečetmi utvrdili. Také položili jisté artikule,] žalujíce na ka- pitolu hradskú, že by nedrželi kompaktát, a jiné mnohé věci. Item tu ustavili sobě najvyššího hajtmana pana Jiřího z Poděbrad nade všemi kraji. Téhož léta ut supra 45. král Vladislav mladý polský a uherský, se- brav lid, i táhl do pohan a tam zavedl množstvie křesťanuov a poražen jest od Turkuov s velmi znamenitými, s Julianem kardinálem, s jinými biskupy, kniežaty, vejvodami, hrabiemi, rytieři, panošemi a s obec- ným lidem k 60 tisícuom. A jiní Uhři jakožto Holodianuši) s svými 6) 7) 8) 9) 10) 1) Jan Papoušek ze Soběslavě. Pankrác ze Sv. Mikuláše. Jiří z Dubé. Jan Zajimač z Kunštátu. Mikuláš Trčka z Lípy. Hunyady Jánuš. 102
k němu lidé se všech strán jako diváci; a pravě, že by v Cechách měl králem býti, a měl raddu i písaře. A pak Smiřický vzal jeho na Rúdnici s raddú i s písařem a kázal těm starcuom brady zholiti, ješto byli u něho raddú, i kázal jim pryč; a samého poslal do Prahy a dal jeho Pešíkovi, purgmistru pražskému. Téhož léta po sv. Jiří [23. dubna] král římský početl se mieti sněm s říší, kde a kdy chtie se sjeti, na které miesto, aby volili koncilium pro jednotu papeže, nebo římský kostel byl rozdvojen: jedna hlava byl Eugenius papež a druhá Felix. Téhož léta pan Menhart, najvyšší purkrabie a hajtman pražský, karlštejnský najvyšší poručník, vyjel z Prahy s některými pány a purgmistry obojího města, rektorem universitatis,6) aby ohlédal a opat- řil klénoty zemské, kteříž tu byli složeni. I nalezl všecky v cele. Téhož času pan Jan Rabštajn, purkrabie vyšehradský, vyjel s ji- nými, aby ohlédal ty věci pro nebezpečenstvie neb smrt purkrabovu, aby jim bylo svědomo, aby potom nebyli káráni od zemanuov pro ně. Toho času páni moravští, a zvláště Pertold, s městy obehnali hrad Skalici i město, kteréžto držel pan Pangracius") z Uher, neb odtud činili lúpeže; a s nimi byli také páni z Rakús. Léta téhož 1445 k sv. Janu Křtiteli [24. června] byla veliká voda u Prahy, nebo rybníkové byli se ztrhali pro veliké deště okolo Dob- říše; a mnoho škod na vsech, na tvrzéch i na polích, lukách, dobytku, na lidech stalo se; neb mnohé chalupy k mostu pro náhlost vody při- plúly. Toho dne uvedli kněze Martina z Rakovníka na kanovnictví k Sv. Apolinářiši po mši; a tam udělal slavný oběd. Téhož léta v týž den byl sněm položen u Hory skrze pana Holic- kého, Jiřího z Poděbrad, Jiříka z Vyšiemberku,8) Zajimače,9) Hertvíka, Trčku,10) Rokycanu a jinými, kdežto mnohé artikule [k obraně své zavřeli a pečetmi utvrdili. Také položili jisté artikule,] žalujíce na ka- pitolu hradskú, že by nedrželi kompaktát, a jiné mnohé věci. Item tu ustavili sobě najvyššího hajtmana pana Jiřího z Poděbrad nade všemi kraji. Téhož léta ut supra 45. král Vladislav mladý polský a uherský, se- brav lid, i táhl do pohan a tam zavedl množstvie křesťanuov a poražen jest od Turkuov s velmi znamenitými, s Julianem kardinálem, s jinými biskupy, kniežaty, vejvodami, hrabiemi, rytieři, panošemi a s obec- ným lidem k 60 tisícuom. A jiní Uhři jakožto Holodianuši) s svými 6) 7) 8) 9) 10) 1) Jan Papoušek ze Soběslavě. Pankrác ze Sv. Mikuláše. Jiří z Dubé. Jan Zajimač z Kunštátu. Mikuláš Trčka z Lípy. Hunyady Jánuš. 102
Strana 103
utekli od krále a král tam zahynul. I byla veliká porážka s obojí strany neslýchaná, nebo hluboko vtrhl král polský do pohan, a od množství jich udáven jest. Stalo se2) před svatým Prokopem [4. července]. Téhož léta [1445] po sv. Prokopu Janek s Hrádku, purkrabie praž- ský, vzdal purkrabství pražské panu Menhartovi, najvyššímu purk- rabí; miesto něho ustanovil a uvedl pana Děpolta Rožmberského.3) Téhož času v kraji plzeňském páni urození, zemané i města zvolili sobě tři hajtmany, pana Hanuše Kolovrata, pana Švamberka*) a pana Buriana5) proti násilniekuom a lúpežniekuom. Item aby žádných ne- snází a ruoznic nebylo v kraji. Pakli by kto měl s kým činiti, znes na hajtmany od nich volené, a což by vyřkli, aby na tom přestali. Téhož léta paní Barbora, vdova ciesaře Zigmunda, krále uherského a českého, vzala sobě za gubernátora a obránci pana Jiřího z Kunštátu a z Poděbrad a poručila sama se mocně se vším právem. A hned pan Jiří jel na Mělník a tu sadil nové konšely. Toho času v úterý [27. července] po sv. Jakubu byla svolána vše- cka obec staroměstská na rathúz, nebo opět měli výstrahu o zradě města, aby byli opatrni, aby to zlé nepřišlo. A toho času zsazen jest s rychtářství Zigmund Bradatý a vsadili Vácslava Raka. Toho času Táborští odpověděli Pražanuom pro výton, na kterýž měli zápis od ciesaře.“) Téhož léta po Sv. Petru z okovuov vyvedenie [1. srpna] upálen jest jeden lajk, který se činil knězem. Téhož léta přijel udatný rytieř Prokop Rabštajn s bullemi od Euge- nia papeže k rektorovi universitatis a k jiným doktoruom, mistruom pražského učenie, velmi ochotnými i příjemnými. Též přinesl bulle městuom pražským, žádost túž oznamuje jako učenie pražskému. Téhož léta po Narozenie matky boží [8. září] byl mor najprvé v Krá- lové Hradci i po jiných [krajích], takže mnoho tisícuov lidí umřelo hlízami. Téhož léta přijel pan Jiří do svého domu u Praze; a tu přišli purg- mistrové obojího města s konšely a s staršími, pozdravujíce jeho a poctivě vítajíce. A všedše do rady, učinili smlúvu o jednotu spolu, pro dobré království že chtie státi. Tito páni uherští odporni byli králi římskému a králi Ladislavovi: Pangrác, nádršpán.7) Jiskra byl na službě u krále římského. Léta božieho 1446 po hromniciech [2. února] Uhří s Poláky ztekli panu Jiskrovi hrad Topolany a vzali mu šest set koní; a sám ledva 2) 3) 4) 5) 6) 7) Bitva u Varny svedena ve skutečnosti 10. listopadu 1444. Správně Riznberského. Hynek Krušina ze Švamberka. Burian z Cutštejna. Viz Urbánka II, 62. Palatin Jan Hunyady. 103
utekli od krále a král tam zahynul. I byla veliká porážka s obojí strany neslýchaná, nebo hluboko vtrhl král polský do pohan, a od množství jich udáven jest. Stalo se2) před svatým Prokopem [4. července]. Téhož léta [1445] po sv. Prokopu Janek s Hrádku, purkrabie praž- ský, vzdal purkrabství pražské panu Menhartovi, najvyššímu purk- rabí; miesto něho ustanovil a uvedl pana Děpolta Rožmberského.3) Téhož času v kraji plzeňském páni urození, zemané i města zvolili sobě tři hajtmany, pana Hanuše Kolovrata, pana Švamberka*) a pana Buriana5) proti násilniekuom a lúpežniekuom. Item aby žádných ne- snází a ruoznic nebylo v kraji. Pakli by kto měl s kým činiti, znes na hajtmany od nich volené, a což by vyřkli, aby na tom přestali. Téhož léta paní Barbora, vdova ciesaře Zigmunda, krále uherského a českého, vzala sobě za gubernátora a obránci pana Jiřího z Kunštátu a z Poděbrad a poručila sama se mocně se vším právem. A hned pan Jiří jel na Mělník a tu sadil nové konšely. Toho času v úterý [27. července] po sv. Jakubu byla svolána vše- cka obec staroměstská na rathúz, nebo opět měli výstrahu o zradě města, aby byli opatrni, aby to zlé nepřišlo. A toho času zsazen jest s rychtářství Zigmund Bradatý a vsadili Vácslava Raka. Toho času Táborští odpověděli Pražanuom pro výton, na kterýž měli zápis od ciesaře.“) Téhož léta po Sv. Petru z okovuov vyvedenie [1. srpna] upálen jest jeden lajk, který se činil knězem. Téhož léta přijel udatný rytieř Prokop Rabštajn s bullemi od Euge- nia papeže k rektorovi universitatis a k jiným doktoruom, mistruom pražského učenie, velmi ochotnými i příjemnými. Též přinesl bulle městuom pražským, žádost túž oznamuje jako učenie pražskému. Téhož léta po Narozenie matky boží [8. září] byl mor najprvé v Krá- lové Hradci i po jiných [krajích], takže mnoho tisícuov lidí umřelo hlízami. Téhož léta přijel pan Jiří do svého domu u Praze; a tu přišli purg- mistrové obojího města s konšely a s staršími, pozdravujíce jeho a poctivě vítajíce. A všedše do rady, učinili smlúvu o jednotu spolu, pro dobré království že chtie státi. Tito páni uherští odporni byli králi římskému a králi Ladislavovi: Pangrác, nádršpán.7) Jiskra byl na službě u krále římského. Léta božieho 1446 po hromniciech [2. února] Uhří s Poláky ztekli panu Jiskrovi hrad Topolany a vzali mu šest set koní; a sám ledva 2) 3) 4) 5) 6) 7) Bitva u Varny svedena ve skutečnosti 10. listopadu 1444. Správně Riznberského. Hynek Krušina ze Švamberka. Burian z Cutštejna. Viz Urbánka II, 62. Palatin Jan Hunyady. 103
Strana 104
utekl. A potom hrad vešken vypálili. Ale Uhří po tom účinku zvolili sobě nádršpána za krále proti vuoli krále římského a mladého krále dědice. A to všecko, jakož praví, pocházelo z návodu Pangráce Uhra. Téhož léta vrátili se mistři, bakaláři a studenti z Míšně, kteří vyšli na svěcení k biskupu míšeňskému8) do Šcolpy. I pravili, kterak bís- kup nechtěl jich k svěcení připustiti, jediné leč se prvé odpřisáhnú přijiemanie pod obojí zpuosobú; a oni radějí odepřeli svěcenie vzieti, nežli by to učinili k potupě pravdy boží a k hanbě tohoto království. Ale to všecko přišlo z návodu kapitoly pražské a mistra Papúška, kte- řížto listy psali, abyl biskup toho žádným obyčejem nečinil. Item téhož léta jedni slovutní panoše dali se v klášter Slovanský pro náboženstvíe, učinivše slib držeti čistotu; a těch bíchu čtyří a pátý žák. A vzali od mistra Příbrama požehnánie. Item téhož léta v puostě v neděli smrtedlnú [3. dubna] král římský poslal Ladislava, mladého krále, do Budína s velikú slavností k při- jiemanie manství od pánuov uherských a také poddanost, aby přijat byl za krále a za pána do koruny uherské. Téhož léta po smrti Alexandra z Hasemburgu, kterýž byl proboš- tem kapitoly pražské, volili na jeho místo poctivého mistra Rehoře9) z Prahy za děkana kaply Všech svatých. Téhož léta [1447] umřel papež Eugenius a Felix19) na jeho místo vstúpil. A ten Felix papež poslal do Čech, že chce milostivě Čechy přeslyšeti, aby k němu vyslali posly z Čech do Říma. Ale obec česká, kteráž se přídrží pravd božích, poslali sú poctivé posly, z duchovní ch) kněze Jakuba a kněze Mikuláše Zachea a z světských pana Malovce s jinými do Říma; o středopostí [15. března] to vyslánie stalo se. O příjezdu legáta do Prahy. Téhož léta [1448] tak okolo Božieho vstúpenie [2. května] přijel le- gát do Prahy, kardinál Svatého Anděla, jménem Pavel,1) z Říma o zve- lebenie českého královstvie, zdali by mohl zemi v prvnie řády uvésti. A ten legát, když jest k Praze jel, tu sú z Prahy proti němu velmi s slav- nú procesí vyšli s takovú, [jako] kdyby nového krále k sobě přijíti měli. Neb v té procesí všickni žáci ze vší Prahy bíchu vyšli, malí i ve- licí, kanovníci, všickni doktorové, mistři, bakaláři a studenti, kněží, mniší a každé řemeslo ze všech měst pražských pod korúhví svú jdie- chu z Prahy; a až k Krči proti němu vyšli sú. A páni konšelé staro- 8) Biskup Jan Hoíman. Svěcenci šli za ním do Stolpen. 9) Rehoř Tomášův. 10) Správně Mikuláš V. Poselstvo vyjelo ještě k Eugenu IV. jenž zemřel teprve 23. února. Srov. Urbánka II, 162 a d. 1) Jan Carvajal přijel do Prahy 1. května. O jeho pobytu v Praze Urbánek II. 236 a d. Časový pořad je tu v letopisech porušen ještě další zprávou o nunciovi, která je vložena rovněž omylem do r. 1446. 104
utekl. A potom hrad vešken vypálili. Ale Uhří po tom účinku zvolili sobě nádršpána za krále proti vuoli krále římského a mladého krále dědice. A to všecko, jakož praví, pocházelo z návodu Pangráce Uhra. Téhož léta vrátili se mistři, bakaláři a studenti z Míšně, kteří vyšli na svěcení k biskupu míšeňskému8) do Šcolpy. I pravili, kterak bís- kup nechtěl jich k svěcení připustiti, jediné leč se prvé odpřisáhnú přijiemanie pod obojí zpuosobú; a oni radějí odepřeli svěcenie vzieti, nežli by to učinili k potupě pravdy boží a k hanbě tohoto království. Ale to všecko přišlo z návodu kapitoly pražské a mistra Papúška, kte- řížto listy psali, abyl biskup toho žádným obyčejem nečinil. Item téhož léta jedni slovutní panoše dali se v klášter Slovanský pro náboženstvíe, učinivše slib držeti čistotu; a těch bíchu čtyří a pátý žák. A vzali od mistra Příbrama požehnánie. Item téhož léta v puostě v neděli smrtedlnú [3. dubna] král římský poslal Ladislava, mladého krále, do Budína s velikú slavností k při- jiemanie manství od pánuov uherských a také poddanost, aby přijat byl za krále a za pána do koruny uherské. Téhož léta po smrti Alexandra z Hasemburgu, kterýž byl proboš- tem kapitoly pražské, volili na jeho místo poctivého mistra Rehoře9) z Prahy za děkana kaply Všech svatých. Téhož léta [1447] umřel papež Eugenius a Felix19) na jeho místo vstúpil. A ten Felix papež poslal do Čech, že chce milostivě Čechy přeslyšeti, aby k němu vyslali posly z Čech do Říma. Ale obec česká, kteráž se přídrží pravd božích, poslali sú poctivé posly, z duchovní ch) kněze Jakuba a kněze Mikuláše Zachea a z světských pana Malovce s jinými do Říma; o středopostí [15. března] to vyslánie stalo se. O příjezdu legáta do Prahy. Téhož léta [1448] tak okolo Božieho vstúpenie [2. května] přijel le- gát do Prahy, kardinál Svatého Anděla, jménem Pavel,1) z Říma o zve- lebenie českého královstvie, zdali by mohl zemi v prvnie řády uvésti. A ten legát, když jest k Praze jel, tu sú z Prahy proti němu velmi s slav- nú procesí vyšli s takovú, [jako] kdyby nového krále k sobě přijíti měli. Neb v té procesí všickni žáci ze vší Prahy bíchu vyšli, malí i ve- licí, kanovníci, všickni doktorové, mistři, bakaláři a studenti, kněží, mniší a každé řemeslo ze všech měst pražských pod korúhví svú jdie- chu z Prahy; a až k Krči proti němu vyšli sú. A páni konšelé staro- 8) Biskup Jan Hoíman. Svěcenci šli za ním do Stolpen. 9) Rehoř Tomášův. 10) Správně Mikuláš V. Poselstvo vyjelo ještě k Eugenu IV. jenž zemřel teprve 23. února. Srov. Urbánka II, 162 a d. 1) Jan Carvajal přijel do Prahy 1. května. O jeho pobytu v Praze Urbánek II. 236 a d. Časový pořad je tu v letopisech porušen ještě další zprávou o nunciovi, která je vložena rovněž omylem do r. 1446. 104
Strana 105
měští napřed pod nebesy šli, za nimi novoměští a pak malostranští s stříbrnými huolkami svým obyčejem starodávným jdiechu. A tak sú jeho pod nebesa přijali a šli s ním do Prahy, zpievajíce takto: Adve- nisti desiderabilis, o pater amabilis, quem expectabamus in tribula- cionibus nostris, advenisti cum donis celestibus, ut benediceres omni- bus bone voluntatis hominibus, to jest: »Zavítal si, otče najmilejší, kteréhož sme očekávali v zámutcích našich, zavietal si s dary nebes- kými, aby požehnal všem dobré vuole lidem.« A když jest po Praze jel skrze Nové město do Starého města, všudy ve všech klášteřích i kosteléch proti němu zvonili, až do kostela Matky boží před Tajnem jeho přivedli a potom do hospody k Slonovuom. A když v Praze pře- býval, mistři s pány konšely k němu přistúpili. A tu mistři s ním há- daní měli; a když Řiemané nepodobně mluvili, a tak řkúce, že papež muož čtenie Kristovo proměniti, a což papež ustaví, že to muož změ- něno býti, a by papež věřiti kázal a držal, že sú čtyři osoby v Trojíci svaté, má tak držáno býti a pro to by žádný zatracen nebyl, pro takový blud arcikacieřský Čechové se proti tomu legátovi velmi pohnuli, až k němu vošklivost a závist měli; a tak k hanbě jeho mezkyni ocas uřezali. Protož, dokavadž tento čas v Čechách bude, dotavad svor- nosti a lásky žádné nebude. A on v tom prosi mistruov, když mu viery kompaktáty velmi hájili a bránili, aby jemu kompaktáta ukázali. A když kompaktáta jemu přinesli, a on je vzav, i vložil u vuoz, chtě preč s nimi ujeti, tu sú přišli s velikú horlivostí mistr Příbram a mistr Jan Rokycana ku pánuom konšeluom, toho jim žalujíce, aby se v tom opatřili (neb mistr Rokycana tu také z Hradce přijel bieše); a tak páni k němu šli, aby jim compacta vrátil, neb, neučiní-li toho, ať to vie, žeť se jest obec zbúřila, že »ty odsud i s Rožmberským neujedeš«. A on prosil a řka, žeť »sem je již u voze schoval, prosímť, ať nehýbí věcmi svými, než v Benešově je vám vrátím«. A oni za ním poslali pana Petra z Šterm- berka a z Holic a Přibíka Klenovského, a s nimi víc než na čtyři sta jiezdných jim přidavše, nechtěl-li by pěkně vrátiti, aby na něho celauf učinili i na Rožmberského, neb Rožmberský Oldřich se všemi třmi syny svými do Prahy s tiem legátem byl přijel. Beneventatio. Egreditur, o pater reverendissime et domine amantissime, obviam paternitati tue tota Pragensis inclita civitas. Egrediuntur et alma docto- rum, magistrorum, baccalaureorum et studentium ancilla paternitatis tue universitas. Egrediuntur et principes civitatum, magister civium et consules cum populo gaudentes, o pater, de felici adventu tuo, dicen- tes: Advenisti desiderabilis, o pater amabilis, quem expectabamus in tribulacionibus nostris. Advenisti cum donis celestibus, ut benedice- res omnibus bone voluntatis hominibus. Ingredere, o pater, civitatem nostram cum donis celestibus, age pacem populo desiderabilem, age 105
měští napřed pod nebesy šli, za nimi novoměští a pak malostranští s stříbrnými huolkami svým obyčejem starodávným jdiechu. A tak sú jeho pod nebesa přijali a šli s ním do Prahy, zpievajíce takto: Adve- nisti desiderabilis, o pater amabilis, quem expectabamus in tribula- cionibus nostris, advenisti cum donis celestibus, ut benediceres omni- bus bone voluntatis hominibus, to jest: »Zavítal si, otče najmilejší, kteréhož sme očekávali v zámutcích našich, zavietal si s dary nebes- kými, aby požehnal všem dobré vuole lidem.« A když jest po Praze jel skrze Nové město do Starého města, všudy ve všech klášteřích i kosteléch proti němu zvonili, až do kostela Matky boží před Tajnem jeho přivedli a potom do hospody k Slonovuom. A když v Praze pře- býval, mistři s pány konšely k němu přistúpili. A tu mistři s ním há- daní měli; a když Řiemané nepodobně mluvili, a tak řkúce, že papež muož čtenie Kristovo proměniti, a což papež ustaví, že to muož změ- něno býti, a by papež věřiti kázal a držal, že sú čtyři osoby v Trojíci svaté, má tak držáno býti a pro to by žádný zatracen nebyl, pro takový blud arcikacieřský Čechové se proti tomu legátovi velmi pohnuli, až k němu vošklivost a závist měli; a tak k hanbě jeho mezkyni ocas uřezali. Protož, dokavadž tento čas v Čechách bude, dotavad svor- nosti a lásky žádné nebude. A on v tom prosi mistruov, když mu viery kompaktáty velmi hájili a bránili, aby jemu kompaktáta ukázali. A když kompaktáta jemu přinesli, a on je vzav, i vložil u vuoz, chtě preč s nimi ujeti, tu sú přišli s velikú horlivostí mistr Příbram a mistr Jan Rokycana ku pánuom konšeluom, toho jim žalujíce, aby se v tom opatřili (neb mistr Rokycana tu také z Hradce přijel bieše); a tak páni k němu šli, aby jim compacta vrátil, neb, neučiní-li toho, ať to vie, žeť se jest obec zbúřila, že »ty odsud i s Rožmberským neujedeš«. A on prosil a řka, žeť »sem je již u voze schoval, prosímť, ať nehýbí věcmi svými, než v Benešově je vám vrátím«. A oni za ním poslali pana Petra z Šterm- berka a z Holic a Přibíka Klenovského, a s nimi víc než na čtyři sta jiezdných jim přidavše, nechtěl-li by pěkně vrátiti, aby na něho celauf učinili i na Rožmberského, neb Rožmberský Oldřich se všemi třmi syny svými do Prahy s tiem legátem byl přijel. Beneventatio. Egreditur, o pater reverendissime et domine amantissime, obviam paternitati tue tota Pragensis inclita civitas. Egrediuntur et alma docto- rum, magistrorum, baccalaureorum et studentium ancilla paternitatis tue universitas. Egrediuntur et principes civitatum, magister civium et consules cum populo gaudentes, o pater, de felici adventu tuo, dicen- tes: Advenisti desiderabilis, o pater amabilis, quem expectabamus in tribulacionibus nostris. Advenisti cum donis celestibus, ut benedice- res omnibus bone voluntatis hominibus. Ingredere, o pater, civitatem nostram cum donis celestibus, age pacem populo desiderabilem, age 105
Strana 106
sanctam unitatem, age salutem, concordiam salutarem, ut hec inclita civitas per te, pater, donis repleta celestibus decantare possit illum angelicum cantum vere salutare[m]: Et in terra pax et salus bone vo- luntatis hominibus. Quod prestare dignetur, o pater, altissimus in se- cula seculorum benedictus. Téhož času [1446] v sobotu [14. května] po sv. Stanislavu přijel pan Menhart s jinými pány, panem Zajícem, Burianem, Caltú,2) Janem star- ším z Švihova a s jinými mnohými pány i zemany od krále římského a Ladislava, mladého krále. Proti kterýmžto Pražané z obojieho města vyšli, dávajíce jim vietanie etc. Téhož léta [1448] týž legát na hod Ducha svatého [12. května] v klá- šteře u sv. Jakuba přijiemal svaté boží tělo pod jednú zpuosobú sedě, ale před šlojieřem klekal a s poctivostí líbal. Viz smysla nemúdrého a oslepenie převelikého, před Pánem Bohem seděti, a před němú věcí klekati a takú čest činiti! A proto Pán Buoh dopustil, že tu neděli, v pondělí a v úterý po Svatém Duše byl veliký mráz, i ssviedil vše- cky vinnice okolo Prahy. Téhož léta [1446] v úterý [7. června] po Svatém Duchu pan Men- hart, pan Hašek a jiní páni, i Smiřičtí s Pražany obojího města vyjeli do Pelhřimova na sněm, panem Jiřím z Poděbrad, hajtmanem, a jinými jemu příchylnými uložený, že žádným během svoliti nechtí tajž sněm] v Praze mieti. A tu mnoho úžitečného jsú dokonali. Téhož času [1446] na den sv. Víta [15. června] Pražané vrátili se s sněmu pelhřimovského s jinými pány a oznámili, že všichni páni, zemané i města obojí strany přivolili k dědici a ku pánu Ladislavovi, králi uherskému, a to pečetmi obojí strany utvrdili a držeti slíbili. A sněm potom složili, aby se sjela slezská kniežata a jiné země i města k koruně příležící spolu s pány moravskými, a odtud poslati králi řím- skému Fridrichovi, aby jim vydal jmenovaného pána a dědice za krá- le; jináč, neučiní-li toho, že chtí sobě opatřiti krále a pána. Toho času v uochtáb Těla božieho [16. června] byly slavné pro- cesí s tělem božiem z jiných far, jakž kto najpěknějí mohl. Téhož léta po svatém Petru a Pavlu [29. června] obehnali tvrz Keř- ského, Paběnice, píro krádež Trčka3) s tiem krajem čáslavským, i do- byli jí, a sám ledva ušel s některými; a kohož přistihli, ti všichni zvě- šeni. Potom pod časem týž Keřský na Janovicéch4) se zavřel; které- hožto Trčka dobývati kázal a potom ho kázal stíti. Téhož léta v sobotu [30. července] po sv. Jakubu Prokop mladší Rabštejn přinesl listy od papeže a od krále římského, zvláště o poslu- šenství kostelu římskému; stojí-li v tom, že papež chce se mieti laskavě 2) 3) 4) Jan Calta z Kamenné Hory. Mikuláš Trčka z Lípy. Asi Červené Janovice (Urbánek II, 89). 106
sanctam unitatem, age salutem, concordiam salutarem, ut hec inclita civitas per te, pater, donis repleta celestibus decantare possit illum angelicum cantum vere salutare[m]: Et in terra pax et salus bone vo- luntatis hominibus. Quod prestare dignetur, o pater, altissimus in se- cula seculorum benedictus. Téhož času [1446] v sobotu [14. května] po sv. Stanislavu přijel pan Menhart s jinými pány, panem Zajícem, Burianem, Caltú,2) Janem star- ším z Švihova a s jinými mnohými pány i zemany od krále římského a Ladislava, mladého krále. Proti kterýmžto Pražané z obojieho města vyšli, dávajíce jim vietanie etc. Téhož léta [1448] týž legát na hod Ducha svatého [12. května] v klá- šteře u sv. Jakuba přijiemal svaté boží tělo pod jednú zpuosobú sedě, ale před šlojieřem klekal a s poctivostí líbal. Viz smysla nemúdrého a oslepenie převelikého, před Pánem Bohem seděti, a před němú věcí klekati a takú čest činiti! A proto Pán Buoh dopustil, že tu neděli, v pondělí a v úterý po Svatém Duše byl veliký mráz, i ssviedil vše- cky vinnice okolo Prahy. Téhož léta [1446] v úterý [7. června] po Svatém Duchu pan Men- hart, pan Hašek a jiní páni, i Smiřičtí s Pražany obojího města vyjeli do Pelhřimova na sněm, panem Jiřím z Poděbrad, hajtmanem, a jinými jemu příchylnými uložený, že žádným během svoliti nechtí tajž sněm] v Praze mieti. A tu mnoho úžitečného jsú dokonali. Téhož času [1446] na den sv. Víta [15. června] Pražané vrátili se s sněmu pelhřimovského s jinými pány a oznámili, že všichni páni, zemané i města obojí strany přivolili k dědici a ku pánu Ladislavovi, králi uherskému, a to pečetmi obojí strany utvrdili a držeti slíbili. A sněm potom složili, aby se sjela slezská kniežata a jiné země i města k koruně příležící spolu s pány moravskými, a odtud poslati králi řím- skému Fridrichovi, aby jim vydal jmenovaného pána a dědice za krá- le; jináč, neučiní-li toho, že chtí sobě opatřiti krále a pána. Toho času v uochtáb Těla božieho [16. června] byly slavné pro- cesí s tělem božiem z jiných far, jakž kto najpěknějí mohl. Téhož léta po svatém Petru a Pavlu [29. června] obehnali tvrz Keř- ského, Paběnice, píro krádež Trčka3) s tiem krajem čáslavským, i do- byli jí, a sám ledva ušel s některými; a kohož přistihli, ti všichni zvě- šeni. Potom pod časem týž Keřský na Janovicéch4) se zavřel; které- hožto Trčka dobývati kázal a potom ho kázal stíti. Téhož léta v sobotu [30. července] po sv. Jakubu Prokop mladší Rabštejn přinesl listy od papeže a od krále římského, zvláště o poslu- šenství kostelu římskému; stojí-li v tom, že papež chce se mieti laskavě 2) 3) 4) Jan Calta z Kamenné Hory. Mikuláš Trčka z Lípy. Asi Červené Janovice (Urbánek II, 89). 106
Strana 107
k královstvie českému a učiniti jemu všecky věci potřebné etc. K to- mu přivolán byl před korúhevné pány a konšely rector universitatis s doktory, mistry a kněžími, kterak by se k tomu měli; a všichni, buďto světští i duchovní, vespolek rozmlúvajíce odpověděli, že »stojíme v kompaktátích, kterak jest ten artikul dokonán za ciesaře Zigmunda a koncilium bazilejského i Čechuov, že stojíme a státi míníme při tom«. Téhož léta v středu den sv. Václava [28. září] v noci shořal jest duom kněžský v Betlemě skrze nešetrnost, a jednak by byl vešken kostel shořal. Rozdělenie kniežat míšeňských. Téhož léta rozděleni jsú bratří míšeňští:5) mladší vzal markrabstvie míšeňské a starší Sasy a Durynky; ale potom války veliké byly o to mezi nimi. Téhož léta konšelé staroměští usadili Túška*) najvyššího písaře městského místo Zdimíra7) a na místo jeho Pavlíka. Téhož léta byl veliký sněm na den sv. Martina [11. listopadu], k kte- rémužto přijeli téměř všichni znamenitější páni, zemané, města i také páni moravští, kniežata slezská a jiné země i města, kteráž příslušejí k koruně, kdežto opětovali, což bylo rozmlúváno na prvním roku v Pelhřimově. A které věci byly zavříny, ty všecky přede všemi sú opakovány, že chtí krále mieti a arcibiskupa, »jakož pak mnoho sně- muov o to měli jsme«; a že hned buď posláno k králi římskému, aby jim vydal dědice do českého království, nebo jináč nechtí býti bez pána. Item zemané a města měli velikú nesnáz mezi sebú o pomoc a berni novému králi; i rozdělili se na čtyři strany; a na tom zuostali, že při- volují k té berni tak toliko, jestliže bude král osobně v království, aby vzal polovici na sv. Jiří [23. dubna] a druhú polovici na sv. Havla [16. října] pod takovú výmienkú, aby král zapsal se víc takové berně ne- brati ani potomní králové; neb to učinili ke cti a pro potřebu jeho, ale radějí chtí toho prázdni býti podlé svobod jejich. Item toho času byla nesnáz mezi pány a zemany o sedánie v saudu u desk zemských, nebo zemané za staradávna měli sedati mezi lavi- cemi súdnými zemskými, jakož stojí zapsáno ve dckách zemských od staradávna. A toho zemané dovedli skutečně. Téhož léta páni urození, zemané a města volili tyto osoby, aby jeli k králi: pana Jindřicha z Stráže a Přibíka Klenovského; item z zema- nuov a měst Jana Malovce, Matyáše z Chlumčan, Martina Lupáče z Ho- ry; a z duchovních mistra Petra z Mladenovic do Říma o potvrzenie 5) Starší Fridrich, mladší Vilém. 6) Jan Túšek z Pacova. 7) Zdimír ze Sedlce. 107
k královstvie českému a učiniti jemu všecky věci potřebné etc. K to- mu přivolán byl před korúhevné pány a konšely rector universitatis s doktory, mistry a kněžími, kterak by se k tomu měli; a všichni, buďto světští i duchovní, vespolek rozmlúvajíce odpověděli, že »stojíme v kompaktátích, kterak jest ten artikul dokonán za ciesaře Zigmunda a koncilium bazilejského i Čechuov, že stojíme a státi míníme při tom«. Téhož léta v středu den sv. Václava [28. září] v noci shořal jest duom kněžský v Betlemě skrze nešetrnost, a jednak by byl vešken kostel shořal. Rozdělenie kniežat míšeňských. Téhož léta rozděleni jsú bratří míšeňští:5) mladší vzal markrabstvie míšeňské a starší Sasy a Durynky; ale potom války veliké byly o to mezi nimi. Téhož léta konšelé staroměští usadili Túška*) najvyššího písaře městského místo Zdimíra7) a na místo jeho Pavlíka. Téhož léta byl veliký sněm na den sv. Martina [11. listopadu], k kte- rémužto přijeli téměř všichni znamenitější páni, zemané, města i také páni moravští, kniežata slezská a jiné země i města, kteráž příslušejí k koruně, kdežto opětovali, což bylo rozmlúváno na prvním roku v Pelhřimově. A které věci byly zavříny, ty všecky přede všemi sú opakovány, že chtí krále mieti a arcibiskupa, »jakož pak mnoho sně- muov o to měli jsme«; a že hned buď posláno k králi římskému, aby jim vydal dědice do českého království, nebo jináč nechtí býti bez pána. Item zemané a města měli velikú nesnáz mezi sebú o pomoc a berni novému králi; i rozdělili se na čtyři strany; a na tom zuostali, že při- volují k té berni tak toliko, jestliže bude král osobně v království, aby vzal polovici na sv. Jiří [23. dubna] a druhú polovici na sv. Havla [16. října] pod takovú výmienkú, aby král zapsal se víc takové berně ne- brati ani potomní králové; neb to učinili ke cti a pro potřebu jeho, ale radějí chtí toho prázdni býti podlé svobod jejich. Item toho času byla nesnáz mezi pány a zemany o sedánie v saudu u desk zemských, nebo zemané za staradávna měli sedati mezi lavi- cemi súdnými zemskými, jakož stojí zapsáno ve dckách zemských od staradávna. A toho zemané dovedli skutečně. Téhož léta páni urození, zemané a města volili tyto osoby, aby jeli k králi: pana Jindřicha z Stráže a Přibíka Klenovského; item z zema- nuov a měst Jana Malovce, Matyáše z Chlumčan, Martina Lupáče z Ho- ry; a z duchovních mistra Petra z Mladenovic do Říma o potvrzenie 5) Starší Fridrich, mladší Vilém. 6) Jan Túšek z Pacova. 7) Zdimír ze Sedlce. 107
Strana 108
arcibiskupa voleného. Kapitoly pražské žádali také paní i jini, aby pe- čet svú také přiložili podlé jiných k listu papežovi o potvrzenie; ale oni odepřeli tomu řkúce, že jich málo a pečeti nemají. A tak učinili ve- liké reptání a křik proti sobě; tak všichni se chtěli ruozno rozjeti. Tu také mistr Rokycana žádal, aby byli svoláni všickni mistři a kanovníci, aby vyznali, bylo-li by jim co svědomo o jeho obcovánie a mravích nadepsaného mistra Rokycany, a že by jemu mělo býti ke škodě a k překážce toho duostojenství. A všickni tu přístojíce odpověděli, že nic nevědie. Tehdy ihned mistr Rokycán žádal na to listu od obecních piesařuov, publicum instrumentum. Léta božieho 1447 po Božím křtění [6. ledna] přišly noviny k konše- luom pražským obojieho města, kterak jeden mnich jest sstaven, jda do Bavor, kterýžto byl poslán do Říma s listy od kanovníkuov, děka- nuov, farářuov i také od mnichuov proti mistru Rokycanovi k jeho ve- likému potupenie a k hanbě. Ty noviny poslal byl Klenovský konše- luom pražským. Téhož léta i času pan Jindřich z Stráže a Přibík Klenovský před Obrácením sv. Pavla na víru [25. ledna] vyjeli v poselství k králi řím- skému od království českého; a za ním také vyjeli poslové volení k papeži, kterýchžto příjezdu Eugenius velice žádal. Ale když byli jmenovaní poslové u Vlaších, slyšeli, že Eugenius papež upadl v ne- moc těžkú; a než do Říma přijeli, uslyšeli, že umřel, a v první středu v postě na sv. Matěje [24. února]. A tak překážku mělo to poselství k němu vyslané. Ale hned po Přenesenie sv. Václava [4. března] stalo se volenie od kardináluov a volen jest papežem Mikuláš Pátý za naj- vyššího biskupa kostela římského. Před kterýmžto zdíli poselstvie Če- chové od královstvie, ale nic sú neobdrželi. Zlý počátek, nebo listové od kapitoly překazili; ale chce legáta svého poslati do Čech. Téhož léta o svatém Filipu a Jakubu [1. května] přineseni sú listové z Říma od papeže Mikuláše Pátého k rektorovi universitatis a k mis- truom učenie pražského. První bulle s pečetí olověnú okazuje, kterak týž papež volen jest na papežství, na kterémž žádá, aby rektor se vším učením zpuosobil mši zpievanú o Duchu svatém [28. května] a procesí, aby Pán Buch dal jemu dobře zpravovati cierkev sobě poručenú. Jiný list se třmi pečetmi od kardináluov rovně takovúž formú. I stalo se, jakož žádali. Kterážto mše byla zpievána v kostele Sv. Havla a hned po čtenie mistr Jindřich,3) licenciát v Písmě svatém, učinil na kazatedl- nici slavné napomenutie, chvále jmenovaného Mikuláše na životu i mravích jeho; a když dokonal, mistr Příbram vstúpil na stolici s bullemi a učinil pěknú řeč, prvé než počal čísti, a dokonav zpievali: Te Deum laudamus. A to se stalo v sobotu den sv. Stanislava [8. května]. Item po sv. Stanislavu byl sněm svolán pánuov, zemanuov a měst, 8) M. Jindřich Dornde, de Spineto. 108
arcibiskupa voleného. Kapitoly pražské žádali také paní i jini, aby pe- čet svú také přiložili podlé jiných k listu papežovi o potvrzenie; ale oni odepřeli tomu řkúce, že jich málo a pečeti nemají. A tak učinili ve- liké reptání a křik proti sobě; tak všichni se chtěli ruozno rozjeti. Tu také mistr Rokycana žádal, aby byli svoláni všickni mistři a kanovníci, aby vyznali, bylo-li by jim co svědomo o jeho obcovánie a mravích nadepsaného mistra Rokycany, a že by jemu mělo býti ke škodě a k překážce toho duostojenství. A všickni tu přístojíce odpověděli, že nic nevědie. Tehdy ihned mistr Rokycán žádal na to listu od obecních piesařuov, publicum instrumentum. Léta božieho 1447 po Božím křtění [6. ledna] přišly noviny k konše- luom pražským obojieho města, kterak jeden mnich jest sstaven, jda do Bavor, kterýžto byl poslán do Říma s listy od kanovníkuov, děka- nuov, farářuov i také od mnichuov proti mistru Rokycanovi k jeho ve- likému potupenie a k hanbě. Ty noviny poslal byl Klenovský konše- luom pražským. Téhož léta i času pan Jindřich z Stráže a Přibík Klenovský před Obrácením sv. Pavla na víru [25. ledna] vyjeli v poselství k králi řím- skému od království českého; a za ním také vyjeli poslové volení k papeži, kterýchžto příjezdu Eugenius velice žádal. Ale když byli jmenovaní poslové u Vlaších, slyšeli, že Eugenius papež upadl v ne- moc těžkú; a než do Říma přijeli, uslyšeli, že umřel, a v první středu v postě na sv. Matěje [24. února]. A tak překážku mělo to poselství k němu vyslané. Ale hned po Přenesenie sv. Václava [4. března] stalo se volenie od kardináluov a volen jest papežem Mikuláš Pátý za naj- vyššího biskupa kostela římského. Před kterýmžto zdíli poselstvie Če- chové od královstvie, ale nic sú neobdrželi. Zlý počátek, nebo listové od kapitoly překazili; ale chce legáta svého poslati do Čech. Téhož léta o svatém Filipu a Jakubu [1. května] přineseni sú listové z Říma od papeže Mikuláše Pátého k rektorovi universitatis a k mis- truom učenie pražského. První bulle s pečetí olověnú okazuje, kterak týž papež volen jest na papežství, na kterémž žádá, aby rektor se vším učením zpuosobil mši zpievanú o Duchu svatém [28. května] a procesí, aby Pán Buch dal jemu dobře zpravovati cierkev sobě poručenú. Jiný list se třmi pečetmi od kardináluov rovně takovúž formú. I stalo se, jakož žádali. Kterážto mše byla zpievána v kostele Sv. Havla a hned po čtenie mistr Jindřich,3) licenciát v Písmě svatém, učinil na kazatedl- nici slavné napomenutie, chvále jmenovaného Mikuláše na životu i mravích jeho; a když dokonal, mistr Příbram vstúpil na stolici s bullemi a učinil pěknú řeč, prvé než počal čísti, a dokonav zpievali: Te Deum laudamus. A to se stalo v sobotu den sv. Stanislava [8. května]. Item po sv. Stanislavu byl sněm svolán pánuov, zemanuov a měst, 8) M. Jindřich Dornde, de Spineto. 108
Strana 109
slyšeti odpověd skrze posly od krále římského. A najprv pan Přibík Klenovský pověděl poselstvie slavné od krále, a kterak konečně složil jim rok jistý k hodu sv. Michala [29. září] do Vídně etc. K tomu páni dobře těžce sobě brali to, že vždycky činí jim prótahy takové a tak mnohé; alevšak svolili k tomu roku ovšem pro dobré království a dali odpověd psanú králi. Téhož času v neděli [21. května] po Božiem vstúpení statečný rytieř Petr Gdulinec jel skrze Prahu se dvěma sty jiezdnými a jedno sto pě- ších s kušemi a s pavézami do Miešně na službu. Potom páni moravští jeli skrze Prahu se čtyřmi sty jiezdného a mnohými pěšími velmi ná- kladně s vozy do Míšně na službu etc. Potom mladší Čéček s Pako- měřic jel ve dvú stech koní a pěšími tolikéž. Toho času vrátil se pan Zdeněk Konopišťský z Míšně radě, aby žád- ný Čech nejel do Míšně, chce-li své hrdlo i statek zachovati i zdravie. Téhož léta po Sv. Duchu [28. května] všecka kniežata slezská a města Vratislav, Svídnice, Gerlice, Budyšín, Žitava a jiná města jim pří- ležící vytrhli, a sebravše z sebe peníze, splatili hrady pánuom a zema- nuom, s kterýchž mnoho škod a zlodějstva činili, Vitsemburk páně Ji- říkuov9) a Adršpach páně Hynkuov.10) Téhož léta na den Těla božieho [8. června] dělali slavné procesí s far s tělem božiem a jeptišky s pannami a s trubači u věncích. Téhož léta v neděli [11. června] před sv. Vítem mistr Příbram měl hádanie zjevné v koleji veliké. A kvestii učinil o sv. Trojici; a všichni mistři hádali na něho. A on seděl na stolici bakalářské a mistr Jindřich, sv. Písma licenciát, vyslychač, na mistrovské stolici poslúchal, kteří hádanie činili i který odpoviedal, jsa prostředkem. Téhož léta před hodem sv. Jana Křtitele [24. června] páni urození, rytieřstvo, města měli sněm po všech krajích, aby hotovi byli, které by vyvolili, k určenému času sv. Michala [29. září], do Vídně k králi řím- skému aby jeli, aby ničímž nemeškali, nebo všichni páni, zemané, města mají za pevné a za jisté řčenie královo beze vší škody a nebezpe- čenství, buďto na hrdléch, buďto na jiných statcích. Téhož léta přišly noviny, že na sv. Jana Křtitele [24. června] kníže Kazimír korunován za krále polského a že tam byla veliká slavnost, nebo tu byli z mnohých královstvie a zemí příležících biskupuov šest a jeden arcibiskup, který jeho korunoval, kniežata slezská, rakúská a páni někteří z Moravy a z Čech; a kterak byl veden pod korunú a me- tali peníze. Potom pak byli tancové, kolby; však panu Kamarétovi,1) rytieři Čechu, dávali čest v kolbě nad jiné, že vyhrával, a tak darován záponami, prsteny, koňmi a jinými věcmi. Téhož léta před svatým Vavřincem [10. srpna] přišla pověst, kterak 9) Jiří Vizmburský z Dubé. 10) Hynek Červenohorský (Sedláček, Hrady V. 171). 1) Asi Purkart Kamarét z Žirovnice. 109
slyšeti odpověd skrze posly od krále římského. A najprv pan Přibík Klenovský pověděl poselstvie slavné od krále, a kterak konečně složil jim rok jistý k hodu sv. Michala [29. září] do Vídně etc. K tomu páni dobře těžce sobě brali to, že vždycky činí jim prótahy takové a tak mnohé; alevšak svolili k tomu roku ovšem pro dobré království a dali odpověd psanú králi. Téhož času v neděli [21. května] po Božiem vstúpení statečný rytieř Petr Gdulinec jel skrze Prahu se dvěma sty jiezdnými a jedno sto pě- ších s kušemi a s pavézami do Miešně na službu. Potom páni moravští jeli skrze Prahu se čtyřmi sty jiezdného a mnohými pěšími velmi ná- kladně s vozy do Míšně na službu etc. Potom mladší Čéček s Pako- měřic jel ve dvú stech koní a pěšími tolikéž. Toho času vrátil se pan Zdeněk Konopišťský z Míšně radě, aby žád- ný Čech nejel do Míšně, chce-li své hrdlo i statek zachovati i zdravie. Téhož léta po Sv. Duchu [28. května] všecka kniežata slezská a města Vratislav, Svídnice, Gerlice, Budyšín, Žitava a jiná města jim pří- ležící vytrhli, a sebravše z sebe peníze, splatili hrady pánuom a zema- nuom, s kterýchž mnoho škod a zlodějstva činili, Vitsemburk páně Ji- říkuov9) a Adršpach páně Hynkuov.10) Téhož léta na den Těla božieho [8. června] dělali slavné procesí s far s tělem božiem a jeptišky s pannami a s trubači u věncích. Téhož léta v neděli [11. června] před sv. Vítem mistr Příbram měl hádanie zjevné v koleji veliké. A kvestii učinil o sv. Trojici; a všichni mistři hádali na něho. A on seděl na stolici bakalářské a mistr Jindřich, sv. Písma licenciát, vyslychač, na mistrovské stolici poslúchal, kteří hádanie činili i který odpoviedal, jsa prostředkem. Téhož léta před hodem sv. Jana Křtitele [24. června] páni urození, rytieřstvo, města měli sněm po všech krajích, aby hotovi byli, které by vyvolili, k určenému času sv. Michala [29. září], do Vídně k králi řím- skému aby jeli, aby ničímž nemeškali, nebo všichni páni, zemané, města mají za pevné a za jisté řčenie královo beze vší škody a nebezpe- čenství, buďto na hrdléch, buďto na jiných statcích. Téhož léta přišly noviny, že na sv. Jana Křtitele [24. června] kníže Kazimír korunován za krále polského a že tam byla veliká slavnost, nebo tu byli z mnohých královstvie a zemí příležících biskupuov šest a jeden arcibiskup, který jeho korunoval, kniežata slezská, rakúská a páni někteří z Moravy a z Čech; a kterak byl veden pod korunú a me- tali peníze. Potom pak byli tancové, kolby; však panu Kamarétovi,1) rytieři Čechu, dávali čest v kolbě nad jiné, že vyhrával, a tak darován záponami, prsteny, koňmi a jinými věcmi. Téhož léta před svatým Vavřincem [10. srpna] přišla pověst, kterak 9) Jiří Vizmburský z Dubé. 10) Hynek Červenohorský (Sedláček, Hrady V. 171). 1) Asi Purkart Kamarét z Žirovnice. 109
Strana 110
naši Čechové vracují se z Němec a kterak markrabie mladý2) je opustil a odjel od nich, nechav jich u veliké chudobě a úzkosti. A potom při- jel Sádlo3) s svým haufem dosti velikým, jiezdnými a pěšími, pravíce divné věci, kterakú bídu měli ve vší potravě i v nápoji, též i koňové jich hladem mřeli, a všecko utratili, kde co měli, oděnie, kuše, meče i koně, přimlúvajíce Holickému mladému, panu Petrovi, že velikú [ne- věru] jim učinil, odjel od nich. Ale pan Jindřich Kolovrat trval s ostat- kem a vede s sebú jako holé bez oděnie. Téhož času po Veliké matce boží [15. srpna] ostatní díl boljovní- kuov vrátilo se, 17 vozuov s nemocnými, raněnými; a jiní vozové mnozí špihovní a naplnění lúpežem a jiní prázdní. Přijeli také i Moravané ja- kožto sirotci, zbaveni jsúc netoliko přátel, ale statkuov i koní. Item ve čtvrtek [17. srpna] po Veliké matce boží byla obec staro- městská pohromadě. I vstúpili na rathúz pan Jindřich Libštajnský a pan Sádlo a jiní žoldnéři s pacholky svými; prosili sú vstúpení před kon- šely a před obec. I učinili na markrabí míšeňského žalobu, pomlúvajíc jeho, kterak jim velikú nepravost učinil a u veliké škody a nebezpe- čenstvie uvalil jest skrze lest a zradu. Toho času jeli kramáři a kupci na jarmark do Vysokého Mýta a mladý Kolda, zvěděv to, oblúpil je a všecko jim pobral. Téhož léta v pátek [25. srpna] po sv. Bartoloměji Táborští přitáhli jezdecky a pěšky před Vyšehrad blíž od brány a stříleli na branného a jiní zajímali stáda a dobytek i lidi vuokol. Přišla ta pověst ku pá- nuom; tehdy hned kázali šturmovati na rathúze a honiti je v uoděnie s vozy a s děly; a Staroměští spolu jednomyslně shromáždivše se, ho- nili je dva dni, alevšak oni ujeli s stádem, nebo Pražané blíže k Táboru nesměli se vydati. Tehdy Pražané vracujíce se vpadli do jich městečka Domašína a všecko zebrali sú. Potom na cestě, jdúce domuov, sami mezi sebú učinili puotku a zabili několik. Téhož léta vypáleno jest město Poznanie neštěstíem. A tehdáž král polský měl sněm s kniežaty, vejvodami, hrabiemi etc., a ledva hrad obránili, jináč byl by tu král shořal; a kto mohl, ten utekl, a kto ne- mohl, ten tu ostal. A tak mnoho tu sboží shořalo spolu s lidmi, s koňmi i jinými věcmi, neb město téměř všecko z gruntu vyhořalo. Téhož léta vypáleno jest městečko Rataje z neopatrnosti páně a čeledi. Toho léta v Praze vytáhli mnoho suduov s vínem před domy, i vo- sekávali sudy, neb víno bylo zkažené a vláčkovaté; a teklo po uliciech jako potok veliký. Téhož léta na den sv. Michala [29. září] král římský nedržel sněmu u Vídni, kterýžto byl Čechuom uložil, ale vzkázal Čechuom skrze Pro- 2) Vilém. 3) Jan Sádlo z Kostelce. 110
naši Čechové vracují se z Němec a kterak markrabie mladý2) je opustil a odjel od nich, nechav jich u veliké chudobě a úzkosti. A potom při- jel Sádlo3) s svým haufem dosti velikým, jiezdnými a pěšími, pravíce divné věci, kterakú bídu měli ve vší potravě i v nápoji, též i koňové jich hladem mřeli, a všecko utratili, kde co měli, oděnie, kuše, meče i koně, přimlúvajíce Holickému mladému, panu Petrovi, že velikú [ne- věru] jim učinil, odjel od nich. Ale pan Jindřich Kolovrat trval s ostat- kem a vede s sebú jako holé bez oděnie. Téhož času po Veliké matce boží [15. srpna] ostatní díl boljovní- kuov vrátilo se, 17 vozuov s nemocnými, raněnými; a jiní vozové mnozí špihovní a naplnění lúpežem a jiní prázdní. Přijeli také i Moravané ja- kožto sirotci, zbaveni jsúc netoliko přátel, ale statkuov i koní. Item ve čtvrtek [17. srpna] po Veliké matce boží byla obec staro- městská pohromadě. I vstúpili na rathúz pan Jindřich Libštajnský a pan Sádlo a jiní žoldnéři s pacholky svými; prosili sú vstúpení před kon- šely a před obec. I učinili na markrabí míšeňského žalobu, pomlúvajíc jeho, kterak jim velikú nepravost učinil a u veliké škody a nebezpe- čenstvie uvalil jest skrze lest a zradu. Toho času jeli kramáři a kupci na jarmark do Vysokého Mýta a mladý Kolda, zvěděv to, oblúpil je a všecko jim pobral. Téhož léta v pátek [25. srpna] po sv. Bartoloměji Táborští přitáhli jezdecky a pěšky před Vyšehrad blíž od brány a stříleli na branného a jiní zajímali stáda a dobytek i lidi vuokol. Přišla ta pověst ku pá- nuom; tehdy hned kázali šturmovati na rathúze a honiti je v uoděnie s vozy a s děly; a Staroměští spolu jednomyslně shromáždivše se, ho- nili je dva dni, alevšak oni ujeli s stádem, nebo Pražané blíže k Táboru nesměli se vydati. Tehdy Pražané vracujíce se vpadli do jich městečka Domašína a všecko zebrali sú. Potom na cestě, jdúce domuov, sami mezi sebú učinili puotku a zabili několik. Téhož léta vypáleno jest město Poznanie neštěstíem. A tehdáž král polský měl sněm s kniežaty, vejvodami, hrabiemi etc., a ledva hrad obránili, jináč byl by tu král shořal; a kto mohl, ten utekl, a kto ne- mohl, ten tu ostal. A tak mnoho tu sboží shořalo spolu s lidmi, s koňmi i jinými věcmi, neb město téměř všecko z gruntu vyhořalo. Téhož léta vypáleno jest městečko Rataje z neopatrnosti páně a čeledi. Toho léta v Praze vytáhli mnoho suduov s vínem před domy, i vo- sekávali sudy, neb víno bylo zkažené a vláčkovaté; a teklo po uliciech jako potok veliký. Téhož léta na den sv. Michala [29. září] král římský nedržel sněmu u Vídni, kterýžto byl Čechuom uložil, ale vzkázal Čechuom skrze Pro- 2) Vilém. 3) Jan Sádlo z Kostelce. 110
Strana 111
kopa Rabštajna a jinú raddu, že by jim bylo poručeno od Najjasnější kněžny, paní Alžběty, královny uherské, »abych žádnému krále mla- dého nevydával až do let rozuomných jeho; a když k těm přijde, jdi osobně, kam se jemu líbí, nebo do Uher, do Čech, Moravy i do Ra- kús.« To poselstvie uslyševše páni a jiní, velmi biechu zamútceni a roztržiti; [i] myslili sobě o gubernátora do královstvie. Téhož léta den sv. Martina [11. listopadu] pan Jiří z Poděbrad s jiný- mi jemu příchylnými měli sněm u Hory a tu zavřeli, že by chtěli pole mieti a tu všichni měli by se sjeti, ale nevědie, kam. Téhož léta před sv. Klimentem [23. listopadu] mistr Jindřich, licen- ciát sv. Písma,4) přinesl bulli od papeže Mikuláše Pátého panu rekto- rovi universitatis a mistruom učenie pražského a ta potom byla při- nesena do kostela Matky boží před Týnem; a tu mši zpievali slavně o Duchu svatém a kázanie bylo latině od mistra Příbrama. A dokonav kázanie, bulli četl přede všemi, že papež potvrzuje universitatem a všecko, což od Urbana papeže a ciesaře Karla jest privilegi[emi utvrzeno. A z toho bylo veliké potěšenie mistruom i studentuom učení pražského. Téhož léta v pondělí [27. listopadu] po sv. Kateřině přišly noviny, že král římský Fridrich vyjel na cestu z Vídně do Říma, aby přijal cie- sařství římské; i poručil zemi rakúskú bratru svému, kniežetí Albrech- tovi, se vším, i s mladým králem etc. Téhož léta purgmistrové a konšelé obojieho města přikázali vše- chněm rektoruom školním i farářuom jich, aby na den sv. Mikuláše žáci nechodili v šatech nádherných a v pásích pozlacených z zápona- mi, v věncích perlových, ale prostě, kteří chtí v svých šatech anebo v městských sukniech nedrahých; a ovšem aby na koních nejezdili, jako někdy činievali. A to zachovávatí uložili v budúcích časích pod poslušenstviem panským; ale hradští3) vždy zpět. O zlezenie Vyšehradu a vskočenie na Nové město a do Starého města. Srozuoměv tomu pan Jiří Poděbradský z Kunštátu, kterak v Praze nátisky trpí strana pod obojí zpuosobú a je ven ženú, jinak stínají a jinak hubí, neb ti konšelé, kteréž byl král Albrecht sadil, někteří z nich protivní biechu, a v kolejích již německých studentuov i mistruov mno- ho bieše a po farách málo farářuov pod obojí zpuosobú bylo, i sželelo se toho panu Jiříkovi, a on, sebrav lamfríd hradecký s mnohými pány a s městy z Hradecka, i vtrhl ku Praze léta božieho 1448. I leže u Prahy, 4) O poselství M. Jindřicha Dornde Urbánek II, 170. 5) Katoličtí žáci z hradu. 111
kopa Rabštajna a jinú raddu, že by jim bylo poručeno od Najjasnější kněžny, paní Alžběty, královny uherské, »abych žádnému krále mla- dého nevydával až do let rozuomných jeho; a když k těm přijde, jdi osobně, kam se jemu líbí, nebo do Uher, do Čech, Moravy i do Ra- kús.« To poselstvie uslyševše páni a jiní, velmi biechu zamútceni a roztržiti; [i] myslili sobě o gubernátora do královstvie. Téhož léta den sv. Martina [11. listopadu] pan Jiří z Poděbrad s jiný- mi jemu příchylnými měli sněm u Hory a tu zavřeli, že by chtěli pole mieti a tu všichni měli by se sjeti, ale nevědie, kam. Téhož léta před sv. Klimentem [23. listopadu] mistr Jindřich, licen- ciát sv. Písma,4) přinesl bulli od papeže Mikuláše Pátého panu rekto- rovi universitatis a mistruom učenie pražského a ta potom byla při- nesena do kostela Matky boží před Týnem; a tu mši zpievali slavně o Duchu svatém a kázanie bylo latině od mistra Příbrama. A dokonav kázanie, bulli četl přede všemi, že papež potvrzuje universitatem a všecko, což od Urbana papeže a ciesaře Karla jest privilegi[emi utvrzeno. A z toho bylo veliké potěšenie mistruom i studentuom učení pražského. Téhož léta v pondělí [27. listopadu] po sv. Kateřině přišly noviny, že král římský Fridrich vyjel na cestu z Vídně do Říma, aby přijal cie- sařství římské; i poručil zemi rakúskú bratru svému, kniežetí Albrech- tovi, se vším, i s mladým králem etc. Téhož léta purgmistrové a konšelé obojieho města přikázali vše- chněm rektoruom školním i farářuom jich, aby na den sv. Mikuláše žáci nechodili v šatech nádherných a v pásích pozlacených z zápona- mi, v věncích perlových, ale prostě, kteří chtí v svých šatech anebo v městských sukniech nedrahých; a ovšem aby na koních nejezdili, jako někdy činievali. A to zachovávatí uložili v budúcích časích pod poslušenstviem panským; ale hradští3) vždy zpět. O zlezenie Vyšehradu a vskočenie na Nové město a do Starého města. Srozuoměv tomu pan Jiří Poděbradský z Kunštátu, kterak v Praze nátisky trpí strana pod obojí zpuosobú a je ven ženú, jinak stínají a jinak hubí, neb ti konšelé, kteréž byl král Albrecht sadil, někteří z nich protivní biechu, a v kolejích již německých studentuov i mistruov mno- ho bieše a po farách málo farářuov pod obojí zpuosobú bylo, i sželelo se toho panu Jiříkovi, a on, sebrav lamfríd hradecký s mnohými pány a s městy z Hradecka, i vtrhl ku Praze léta božieho 1448. I leže u Prahy, 4) O poselství M. Jindřicha Dornde Urbánek II, 170. 5) Katoličtí žáci z hradu. 111
Strana 112
poslal do Prahy, aby ho skrze Prahu pustili, že by jim nic nechtěl ško- diti, než pokojně táhnúti svú cestú na starého“) Míšeňského. A oni nikoli toho učiniti nechtěli, by jej pustili skrze město. A on po někte- rém dni na úsvitě, totiž v pondělí na úterý [2. a 3. září] po svatém Jiljí, připravivše se, i vešli Botiečem mimo Vyšehrad tú děrú, kudy voda tekla, i osadí Vyšehrad. A tu v tom rozbroji zabit Bielek z Hrad- ce. A tak tu byl veliký strach, že, když se bral pan Jiřík s Vyšehradu na Nové město, že běželi s Nového města na Staré, protivníci padali, zmietajíce se co kozelci, a každý mněl, by po něm tisíc oděncuov bě- žalo, neb ustavičně křičíchu hroznými hlasy: »Kunštát her, Kunštátl Kunštát her, Kunštátl Kunštát her, Kunštát!« A tak až na Staré město až k rathúzu; a tu s pány pomocníky svými sede; a po domích nikdíž drancovati neda. A tak Pražané, kteříž pod obojí zpuosobú přijiemali, hned se k němu ochotně přivinú; a on tu sobě všecky v poslušenstvie zavazoval. A pana Meynharta, hajtmana staroměstského, jechu i da jej u vězenie na Poděbrady. A pan Hanuš Kolovrat z domu Markrabství moravského, v němž sa hajtmanem dvorem býval, zadními vraty skrze Židy ujel na Žebrák. Pak tu sú jemu mnozí připisovali, že utiekaje Židy by zebral a klénotuov na čtyři vozy by nabral; abyšte věděli, žeť sú jemu to křivě připisovali a naň neprávě pravili. Nebyloť jest jemu do brání, an jedva sotně na jediném voze ujel, že nebyl jat. Protož, ktož by to na něho pravil, nevěřte tomu; kromě jediný dvořenín jeho byl jednomu židuov lúpežníku saudek se čtvermi blanami k celnici jdúc vydřel a druhému kniehy vzal. Však obec pražská, zbúřivši se skrze okřik, židy zebrala a zlúpila. A Pešík z Kunvaldu od Stříbrné hvězdy, kterýž purgmistrem od krále Albrechta ta všecka [léta] bieše, ten na Dra[žjice nad Benátky k svým strýcuom jest utekl; a Papaušek mistr, farář od Matky boží z Tajna, kterýž od legáta svrchupsaného byl rozhřešenie přijal, že i pod dvojí zpuosobú rozdával, a Němci protiv- níci opět z kolejí pryč jidechu; a mnozí zutiekáchu měšťané z Prahy, z Starého i s Nového města. Tehdy pan Jiří svú chvíli zsadí konšely po městech pražských a mistra Rokycanu do Tajna uvede a farářuom prvním kostely navracova: kněze Viktorina k Svatému Havlu, kněze Jana Vocáska k Svatému Štěpánu na Rybníčku a kněze Matěje na Po- říčí k Svatému Petru. A prvním měšťanuom také jim jich domy navra- cova. Přecha udělá v špitáli úředníkem, Antonína od Vosluov usadí prvním purgmistrem staroměstským etc., pana Zdeňka Konopišťského udělá najvyšším purkrabí pražským a jiné pány úřady podělí, jichžto já psáti opustiem. A tu se Praha podda panu Jiříkovi. A to se stalo pro nezdrženie kompaktát, totiž smluv společních, nebo těch jest brá- nil a hájil pan Jiří vší svú mocí et cetera. A když to uslyše pan Oldřich, syn páně Meynhartuov, že jest Praha 6) Markrabí Fridrich. 112
poslal do Prahy, aby ho skrze Prahu pustili, že by jim nic nechtěl ško- diti, než pokojně táhnúti svú cestú na starého“) Míšeňského. A oni nikoli toho učiniti nechtěli, by jej pustili skrze město. A on po někte- rém dni na úsvitě, totiž v pondělí na úterý [2. a 3. září] po svatém Jiljí, připravivše se, i vešli Botiečem mimo Vyšehrad tú děrú, kudy voda tekla, i osadí Vyšehrad. A tu v tom rozbroji zabit Bielek z Hrad- ce. A tak tu byl veliký strach, že, když se bral pan Jiřík s Vyšehradu na Nové město, že běželi s Nového města na Staré, protivníci padali, zmietajíce se co kozelci, a každý mněl, by po něm tisíc oděncuov bě- žalo, neb ustavičně křičíchu hroznými hlasy: »Kunštát her, Kunštátl Kunštát her, Kunštátl Kunštát her, Kunštát!« A tak až na Staré město až k rathúzu; a tu s pány pomocníky svými sede; a po domích nikdíž drancovati neda. A tak Pražané, kteříž pod obojí zpuosobú přijiemali, hned se k němu ochotně přivinú; a on tu sobě všecky v poslušenstvie zavazoval. A pana Meynharta, hajtmana staroměstského, jechu i da jej u vězenie na Poděbrady. A pan Hanuš Kolovrat z domu Markrabství moravského, v němž sa hajtmanem dvorem býval, zadními vraty skrze Židy ujel na Žebrák. Pak tu sú jemu mnozí připisovali, že utiekaje Židy by zebral a klénotuov na čtyři vozy by nabral; abyšte věděli, žeť sú jemu to křivě připisovali a naň neprávě pravili. Nebyloť jest jemu do brání, an jedva sotně na jediném voze ujel, že nebyl jat. Protož, ktož by to na něho pravil, nevěřte tomu; kromě jediný dvořenín jeho byl jednomu židuov lúpežníku saudek se čtvermi blanami k celnici jdúc vydřel a druhému kniehy vzal. Však obec pražská, zbúřivši se skrze okřik, židy zebrala a zlúpila. A Pešík z Kunvaldu od Stříbrné hvězdy, kterýž purgmistrem od krále Albrechta ta všecka [léta] bieše, ten na Dra[žjice nad Benátky k svým strýcuom jest utekl; a Papaušek mistr, farář od Matky boží z Tajna, kterýž od legáta svrchupsaného byl rozhřešenie přijal, že i pod dvojí zpuosobú rozdával, a Němci protiv- níci opět z kolejí pryč jidechu; a mnozí zutiekáchu měšťané z Prahy, z Starého i s Nového města. Tehdy pan Jiří svú chvíli zsadí konšely po městech pražských a mistra Rokycanu do Tajna uvede a farářuom prvním kostely navracova: kněze Viktorina k Svatému Havlu, kněze Jana Vocáska k Svatému Štěpánu na Rybníčku a kněze Matěje na Po- říčí k Svatému Petru. A prvním měšťanuom také jim jich domy navra- cova. Přecha udělá v špitáli úředníkem, Antonína od Vosluov usadí prvním purgmistrem staroměstským etc., pana Zdeňka Konopišťského udělá najvyšším purkrabí pražským a jiné pány úřady podělí, jichžto já psáti opustiem. A tu se Praha podda panu Jiříkovi. A to se stalo pro nezdrženie kompaktát, totiž smluv společních, nebo těch jest brá- nil a hájil pan Jiří vší svú mocí et cetera. A když to uslyše pan Oldřich, syn páně Meynhartuov, že jest Praha 6) Markrabí Fridrich. 112
Strana 113
ztečena a otec jat, pozdvíže války s teleckým panem Janem“) a s Rožm- berským a s knězem Bedřichem z Kolína proti panu Jiří a těm všem pánuom, kteříž do Prahy upadli bíchu. I tak tu zimu sobě bráchu. A pan [Jindřich] Kolovrat s Buštěvsi a pan Kuneš Rozkoš z Kostelce také tuze váléchu. Pak léta božieho 1449 pan Jiří z Poděbrad s svými pomocníky ro- koval s panem Rožmberským a s jinými, kteříž byli z strany pana Oldřicha, syna páně Meynhartova, a s Koldú; a tu uložili příměří mezi stranami od toho sv. Jiří [23. dubna] tehdáž příštího až do roka. A vy- dali sú čtyři pány a zaručili pod mnoho tisíc, což ti páni vyřknú mezi panem Jiříkem s strany jedné a mezi panem Oldřichem, synem páně Meynhartovým, a panem Koldú a Bedřichem z strany druhé, aby ti čtyři páni, což by vyřkli mezi stranami, aby to obě straně držele pod základem již jmenovaným. A ten rok byl složien v Jihlavě. A dřieve, než přišel den sv. Jiří, v které m]ž měli vstúpiti příměří, pan Kolda uči- nil veliký zájem okolo Mýta a velikú škodu chudým lidem učinil. Pak léta božieho 1450 obehnachu Kostelec,8) a dobyvše jeho pan Jiří s Pražany, i dachu jej panu Zdeňkovi Konopišťskému; a pak obe- hnachu Buštěves a dobýváchu. A páni hradečtí s panem Jindřichem mladým Rožmberským, sebravše pole, vytáhli až k Rokycanuom, tu chtíc Míšeňského čekati, aby strhnúce se i retovali Buštěvsi, a zdali by Prahu mohli zase získati. A starý Míšeňský, sebrav pole, i chtíše do Čech na pomoc páně Meynhartovu synu táhnúti; a pak mladý Mí- šeňský z Durynk s Bramburským z Markuov vtrhnú starému kniežeti Fridrichovi do země, i pálíta mu i hubíta, a on nemuože do Čech k svým na pomoc, ale musí se do Míšně vrátiti a tam země obhajovati. A pak pan Jiří, sebrav pole, i táhl na ony k Rokycanuom. A když se k Rokycanuom přibližováše, oni hned hradečtí páni s Rožmberským k Plzni v noci utekli a tu se na občiznách před Plzněm položili, neb jim mdli bíchu, a kdež pomoci úfáchu, ta jim přijíti nemuožieše. A tak pan [Jindřich] Buštěveský umluví se s panem Jiřím a s Pražany, že chce s nimi věrně až do své smrti býti. A v tom pan Meynhart, vyjednav se z vězenie z Poděbrad, i jeda na Karlštajn, i umřel jest, neb již starý velmi bieše. Vtrženie do Míšně pana Jiřího zprávce. Téhož pak léta pan zprávce, sebrav vojsko s pány a s městy, kte- ráž se ho přídržiechu, i vtrhl do Miešně tau stranau mimo Most [k Kotlebě a tam k Pernu a k Drážďanuom do země Fridricha, kněze star- šího, ten týden po Matce boží semenné [8. září]; i pálili tam všudy na- 7) Jan z Hradce. 8) Kostelec n. Sáz. 113
ztečena a otec jat, pozdvíže války s teleckým panem Janem“) a s Rožm- berským a s knězem Bedřichem z Kolína proti panu Jiří a těm všem pánuom, kteříž do Prahy upadli bíchu. I tak tu zimu sobě bráchu. A pan [Jindřich] Kolovrat s Buštěvsi a pan Kuneš Rozkoš z Kostelce také tuze váléchu. Pak léta božieho 1449 pan Jiří z Poděbrad s svými pomocníky ro- koval s panem Rožmberským a s jinými, kteříž byli z strany pana Oldřicha, syna páně Meynhartova, a s Koldú; a tu uložili příměří mezi stranami od toho sv. Jiří [23. dubna] tehdáž příštího až do roka. A vy- dali sú čtyři pány a zaručili pod mnoho tisíc, což ti páni vyřknú mezi panem Jiříkem s strany jedné a mezi panem Oldřichem, synem páně Meynhartovým, a panem Koldú a Bedřichem z strany druhé, aby ti čtyři páni, což by vyřkli mezi stranami, aby to obě straně držele pod základem již jmenovaným. A ten rok byl složien v Jihlavě. A dřieve, než přišel den sv. Jiří, v které m]ž měli vstúpiti příměří, pan Kolda uči- nil veliký zájem okolo Mýta a velikú škodu chudým lidem učinil. Pak léta božieho 1450 obehnachu Kostelec,8) a dobyvše jeho pan Jiří s Pražany, i dachu jej panu Zdeňkovi Konopišťskému; a pak obe- hnachu Buštěves a dobýváchu. A páni hradečtí s panem Jindřichem mladým Rožmberským, sebravše pole, vytáhli až k Rokycanuom, tu chtíc Míšeňského čekati, aby strhnúce se i retovali Buštěvsi, a zdali by Prahu mohli zase získati. A starý Míšeňský, sebrav pole, i chtíše do Čech na pomoc páně Meynhartovu synu táhnúti; a pak mladý Mí- šeňský z Durynk s Bramburským z Markuov vtrhnú starému kniežeti Fridrichovi do země, i pálíta mu i hubíta, a on nemuože do Čech k svým na pomoc, ale musí se do Míšně vrátiti a tam země obhajovati. A pak pan Jiří, sebrav pole, i táhl na ony k Rokycanuom. A když se k Rokycanuom přibližováše, oni hned hradečtí páni s Rožmberským k Plzni v noci utekli a tu se na občiznách před Plzněm položili, neb jim mdli bíchu, a kdež pomoci úfáchu, ta jim přijíti nemuožieše. A tak pan [Jindřich] Buštěveský umluví se s panem Jiřím a s Pražany, že chce s nimi věrně až do své smrti býti. A v tom pan Meynhart, vyjednav se z vězenie z Poděbrad, i jeda na Karlštajn, i umřel jest, neb již starý velmi bieše. Vtrženie do Míšně pana Jiřího zprávce. Téhož pak léta pan zprávce, sebrav vojsko s pány a s městy, kte- ráž se ho přídržiechu, i vtrhl do Miešně tau stranau mimo Most [k Kotlebě a tam k Pernu a k Drážďanuom do země Fridricha, kněze star- šího, ten týden po Matce boží semenné [8. září]; i pálili tam všudy na- 7) Jan z Hradce. 8) Kostelec n. Sáz. 113
Strana 114
pořád, kdež se jim neholdovali. A tam v zemi byl až přes svatý Havel [16. října]; a jemu skuoro všicku zemi protáhli. Mezi tiem pak šturm opustili k městu Gerovu a jeho dobyli a vybrali a vypálili; a množství lidu zmordovali a pana Gerovského9) jali a s sebú do Prahy přinesli; potom pak dán jest na Poděbrady a tam jest chován, až jest i umřel. Ale to vtrženie do Míšně stalo se jest k pomstě té hanby, která se jest Čechuom k hanbě stala ještě za krále Václava, syna ciesaře Karla; neb Míšeňský vtrhl do země i hubil zemi, picuje a bera, až právě vtrhl k Praze i zbil jeleny v uohradě pražské. To pak pan Jiří zprávce s jiný- mi pány té hanby mstili a s městy některými za jeleny chalupy jim zpálili a zboží jim veliká pobrali a najvíce zvonuov a dobytka, koní i rúcha krásného množstvie veliké. Léta božieho 1451 přišel z Říma od papeže z Vlach do Rakús jeden mnich, veliký svuodce, k římskému ciesaři, tak řečený Jan Kapistran, zákona sv. Bernardina, poslaný od papeže, velmi jedovatý a chytrý doktor a svuodce pod některakými znameními. A ten pravil a proroko- val divné věci o časích budúcích, co se v Čechách má díti kněžím věrným českým. Ten se talácel a schodil, svodě lid po rozličných miestech a krajinách v královstvích, v Rakúsích, v Polště, v Moravě i v Čechách, káže a svodě a zakládaje kláštery sv. Bernardina. Ten svedl na mnoho set od přijiemanie krve božie, té drahé svátosti. Proti němužto jel na Moravu mistr Rokycana, chtě se s ním hádati, ale Ka- pistran, uslyšav to, ustúpil do Uher před ním; a nikdíž nechtěl k háda- nie a k místu dostáti, ale vždy se kryl jako had chytrý. Téhož léta v neděli [11. července] před sv. Marketú byl mor veliký v zemi české a umřela jest ciesařová Barbora, žena ciesaře Zigmunda, na Mělníce a pochována v kostele sv. Vácslava na hradě pražském. Léta božieho 1453 pan Jiří Poděbradský, zprávce české země, a jiní páni Čechové rokovali sú v Znojmě o krále Ladislava, aby byl českým králem v Čechách; a k tomu Čechové svolili a král Ladislav také k to- mu svolil, aby byl českým králem. Rožmberský táhne do Rakús ku pomoci Encigarovi.10) Téhož léta pan Jindřich, syn pána z Rožmberka, sebrav lidu pěšího přes dva tisíce, vozuov s nimi drahně a jezdcuov na čtyři sta, i vytrhl na pomoc Encigarovi, zprávci rakúskému, a jiným pánuom rakúským, a zvláště vídeňským měšťanuom a kniežeti Cilskému, neb v ty časy Cilský na Vídni bieše, ku pomoci k dobývanie krále Ladislava, syna krále Albrechtova, kteréhož Fridrich ciesař chováše a nechtěl ho vydati ani 9) Jindřich ml. z Gery. 10) Oldřich Eicinger. O výpravě té Urbánek II, 651 a d. 114
pořád, kdež se jim neholdovali. A tam v zemi byl až přes svatý Havel [16. října]; a jemu skuoro všicku zemi protáhli. Mezi tiem pak šturm opustili k městu Gerovu a jeho dobyli a vybrali a vypálili; a množství lidu zmordovali a pana Gerovského9) jali a s sebú do Prahy přinesli; potom pak dán jest na Poděbrady a tam jest chován, až jest i umřel. Ale to vtrženie do Míšně stalo se jest k pomstě té hanby, která se jest Čechuom k hanbě stala ještě za krále Václava, syna ciesaře Karla; neb Míšeňský vtrhl do země i hubil zemi, picuje a bera, až právě vtrhl k Praze i zbil jeleny v uohradě pražské. To pak pan Jiří zprávce s jiný- mi pány té hanby mstili a s městy některými za jeleny chalupy jim zpálili a zboží jim veliká pobrali a najvíce zvonuov a dobytka, koní i rúcha krásného množstvie veliké. Léta božieho 1451 přišel z Říma od papeže z Vlach do Rakús jeden mnich, veliký svuodce, k římskému ciesaři, tak řečený Jan Kapistran, zákona sv. Bernardina, poslaný od papeže, velmi jedovatý a chytrý doktor a svuodce pod některakými znameními. A ten pravil a proroko- val divné věci o časích budúcích, co se v Čechách má díti kněžím věrným českým. Ten se talácel a schodil, svodě lid po rozličných miestech a krajinách v královstvích, v Rakúsích, v Polště, v Moravě i v Čechách, káže a svodě a zakládaje kláštery sv. Bernardina. Ten svedl na mnoho set od přijiemanie krve božie, té drahé svátosti. Proti němužto jel na Moravu mistr Rokycana, chtě se s ním hádati, ale Ka- pistran, uslyšav to, ustúpil do Uher před ním; a nikdíž nechtěl k háda- nie a k místu dostáti, ale vždy se kryl jako had chytrý. Téhož léta v neděli [11. července] před sv. Marketú byl mor veliký v zemi české a umřela jest ciesařová Barbora, žena ciesaře Zigmunda, na Mělníce a pochována v kostele sv. Vácslava na hradě pražském. Léta božieho 1453 pan Jiří Poděbradský, zprávce české země, a jiní páni Čechové rokovali sú v Znojmě o krále Ladislava, aby byl českým králem v Čechách; a k tomu Čechové svolili a král Ladislav také k to- mu svolil, aby byl českým králem. Rožmberský táhne do Rakús ku pomoci Encigarovi.10) Téhož léta pan Jindřich, syn pána z Rožmberka, sebrav lidu pěšího přes dva tisíce, vozuov s nimi drahně a jezdcuov na čtyři sta, i vytrhl na pomoc Encigarovi, zprávci rakúskému, a jiným pánuom rakúským, a zvláště vídeňským měšťanuom a kniežeti Cilskému, neb v ty časy Cilský na Vídni bieše, ku pomoci k dobývanie krále Ladislava, syna krále Albrechtova, kteréhož Fridrich ciesař chováše a nechtěl ho vydati ani 9) Jindřich ml. z Gery. 10) Oldřich Eicinger. O výpravě té Urbánek II, 651 a d. 114
Strana 115
uherským ani českým pánuom k kralovánie pro své puožitky, ani Ra- kušanuom; neb ty všecky země právem přirozeným naň spadly po jeho otci biechu. A takž pan Jindřich vtrhl do Rakús a hubil služeb- níky ciesařovy, zemi jim pleně a hubě. I přijel k Milbochu a pátý den hradu dobyli a tak jej vypálili. I táhl potom k Pelmochu; a tu se oni smluvili, a k nim přistúpivše, s nimi na ciesaře táhli. A tak táhše, k Vídni přitáhli a odtud, poodpočinuvše sobě, i táhli s kniežetem Cil- ským a s mnohými jezdci k Ortu, neb hrad Ort šest mil v dole leží po[d] Vídní po Dunaji. A ten hrad byli Moravané obehnali, pan Ješek Svojanovský a pan Vácslav Jičínský s některými pány rakúskými; a tu k nim přijel pan Arnošt Leskovec, neb bieše poručníkem hradeckých pánuov sirotkuov; a tak pan Mikuláš Kapléř vintrberský. I tito všickni přijeli k Ortu a tu hradu nákladně dobývali, až ho i dobyli, zbivše jej vešken z pušek, neb na něm Čechové byli a tak se mužně bránili, až i nikdy na zdech nemohúc státi pro zbití hradu, i dali se u vězenie. A tak tu koní vzechu sto a šedesát a čtyři sedlaných a oděnie velmi mnoho — tak pravíchu, že sú víc odění vzali, nežli kdyby polem pět set jezdcuov porazili. Odtud pak táhli k Vídni všickni ti haufové s voj- sky. A tak potom po několiko dnech vyjedše, i táhli k Novému Městu; a k nim všickni páni rakúští přistupováchu; a tak přitáhše k Novému Městu, i položiechom se s té strany od božích muk na silnici od Tep- lice. A když v pondělí učinichu ráno harc s ciesařovými, a tak stiskše je s harcu, vtečechom až na ten mlýn před městskú branú, a jej osa- divše, vartu silnú měli sme na něm, až pak u toho kostela, zasadivše děla veliká vídeňská, i jechu se na město střéleti. A ciesař hned k knie- žeti Cilskému a ku panu z Rožmberka i jiným poslal do vojsky o pří- měří arcibiskupa mohuckého a biskupa pasovského1) a pana Prokopa Rabštejna, kancléře svého, doktora v právích světských. A ti tak uči- niechu příměří do téhodne, aby krále Ladislava jim vydal. A vojska knieže s pány rozpustichu a s králem Ladislavem do Vídně přijedechu. I byl sobě svoboden král, neb u ciesaře, u svého strajce, jako vězeň bieše, svobody své nepožievaje, ale pod pilnú stráží jeho chováchu. Toto vydánie stalo se jest den sv. Bartoloměje [24. srpna]. Toho času, když pan z Rožmberka tam v Rakúsích bieše, pan Jiří, zprávce království českého, vytrhl k těm městuom s svými pomocní- ky, kteráž k jednotě svoliti nechtíchu, a také aby za zprávci konečného jeho měli — jakož se jest pak i tak stalo —. I také táhl jest najprvé k Táboru, a ty k smlúvě přijav, i táhl k Budějovicuom a odtud k Pies- ku a odtud k Zatči a k Lúnuom; i sjednav města v jednotu a u Budě- jovic leže, s pánem starým z Rožmberka,2) otcem onoho pana Jindřicha, 1) Omylem místo biskupů rakouských (Urbánek II, 657). 2) Oldřich. 115
uherským ani českým pánuom k kralovánie pro své puožitky, ani Ra- kušanuom; neb ty všecky země právem přirozeným naň spadly po jeho otci biechu. A takž pan Jindřich vtrhl do Rakús a hubil služeb- níky ciesařovy, zemi jim pleně a hubě. I přijel k Milbochu a pátý den hradu dobyli a tak jej vypálili. I táhl potom k Pelmochu; a tu se oni smluvili, a k nim přistúpivše, s nimi na ciesaře táhli. A tak táhše, k Vídni přitáhli a odtud, poodpočinuvše sobě, i táhli s kniežetem Cil- ským a s mnohými jezdci k Ortu, neb hrad Ort šest mil v dole leží po[d] Vídní po Dunaji. A ten hrad byli Moravané obehnali, pan Ješek Svojanovský a pan Vácslav Jičínský s některými pány rakúskými; a tu k nim přijel pan Arnošt Leskovec, neb bieše poručníkem hradeckých pánuov sirotkuov; a tak pan Mikuláš Kapléř vintrberský. I tito všickni přijeli k Ortu a tu hradu nákladně dobývali, až ho i dobyli, zbivše jej vešken z pušek, neb na něm Čechové byli a tak se mužně bránili, až i nikdy na zdech nemohúc státi pro zbití hradu, i dali se u vězenie. A tak tu koní vzechu sto a šedesát a čtyři sedlaných a oděnie velmi mnoho — tak pravíchu, že sú víc odění vzali, nežli kdyby polem pět set jezdcuov porazili. Odtud pak táhli k Vídni všickni ti haufové s voj- sky. A tak potom po několiko dnech vyjedše, i táhli k Novému Městu; a k nim všickni páni rakúští přistupováchu; a tak přitáhše k Novému Městu, i položiechom se s té strany od božích muk na silnici od Tep- lice. A když v pondělí učinichu ráno harc s ciesařovými, a tak stiskše je s harcu, vtečechom až na ten mlýn před městskú branú, a jej osa- divše, vartu silnú měli sme na něm, až pak u toho kostela, zasadivše děla veliká vídeňská, i jechu se na město střéleti. A ciesař hned k knie- žeti Cilskému a ku panu z Rožmberka i jiným poslal do vojsky o pří- měří arcibiskupa mohuckého a biskupa pasovského1) a pana Prokopa Rabštejna, kancléře svého, doktora v právích světských. A ti tak uči- niechu příměří do téhodne, aby krále Ladislava jim vydal. A vojska knieže s pány rozpustichu a s králem Ladislavem do Vídně přijedechu. I byl sobě svoboden král, neb u ciesaře, u svého strajce, jako vězeň bieše, svobody své nepožievaje, ale pod pilnú stráží jeho chováchu. Toto vydánie stalo se jest den sv. Bartoloměje [24. srpna]. Toho času, když pan z Rožmberka tam v Rakúsích bieše, pan Jiří, zprávce království českého, vytrhl k těm městuom s svými pomocní- ky, kteráž k jednotě svoliti nechtíchu, a také aby za zprávci konečného jeho měli — jakož se jest pak i tak stalo —. I také táhl jest najprvé k Táboru, a ty k smlúvě přijav, i táhl k Budějovicuom a odtud k Pies- ku a odtud k Zatči a k Lúnuom; i sjednav města v jednotu a u Budě- jovic leže, s pánem starým z Rožmberka,2) otcem onoho pana Jindřicha, 1) Omylem místo biskupů rakouských (Urbánek II, 657). 2) Oldřich. 115
Strana 116
a s tú stranú učiniv smlúvu, a o sv. Václavě [28. září] domuov se vrátil. Téhož léta sťat jest pan [Jan] Smiřický v Praze na Starém městě pod pranéřem a u mostu ve špitále pochován. A také tehdáž umřel pan Trčka z Lipy.3) Téhož léta potom sněm velmi valný v Praze učiněn a král Ladislav po svatém Václavě [28. září] přijel do Jiehlavy na pomezie. A tu jsú jeho páni Čechové přijali za svého krále českého, slibujíce jemu člo- věčenstvie a poddání; a král Ladislav třikrát přisahal na svaté čtenie pánuom Čechuom, že jim zdrží ty úmluvy, kterýmiž se jest Čechuom zapsal, jakožto slíbil jim, aby arcibiskup posvěcen byl, a takové i jiné artikule, kteréž mají Čechové pod jeho majestátem zapečetěné. Korunovánie krále Ladislava. Léta téhož ut supra etc. 53 v tu středu [24. října] před svatým Šimo- nem a Judú pan Jiří z Kunštátu a z Poděbrad, v ty časy zprávce krá- lovství českého, volený ode vší země, s jinými pány, zemany a městy téhož královstvie českého přivedl jest do Prahy krále Ladislava mla- dého, jemuž ještě 15 let nedošlo, a s velikú ctí do měst pražských jest přijat. Proti němuž všecka města vyšla z Prahy, každé řemeslo pod svú korúhví v zástupích svých, všickni čistě se připravivše, a jemu klíče od bran městských vynesli, kteréž vzem, i podal jich panu Jiří- mu; a pan Jiří, vzem od krále, i dal zase purgmistru. A potom hned v neděli den sv. Šimona a Judy [28. října] slavně jest korunován v kos- tele pražském na hradě. A nazajtřie jel do Prahy pod korunau s hradu s velikým komonstvem, ano okolo něho peniezi sypí na vše strany až do králového dvoru. A Jeho Milost královská ráčil se psáti tímto titulem: »Ladislav, boží milostí uherský, český, dalmacký, charvátský, rámský, sermcký, galičský, lodomerský, kumánský, bulgarský král, rakúský a lucemburský vejvoda, moravský a lužický markrabie«. O ciesaři turečském. Léta téhož 1453 ciesař turecký vtrhl do země řecké; i dobyli sú toho města Konstantinopole a na dvě stě tisícuov anebo víc lidu zbili a za- jali do svých zemí, lidu křesťanského. A k tomu dobyli pohané jiných měst v téj zemi řečské na puol čtvrta sta a lidi zmordovali a zajali do svých zemí. Ó veliké boží dopuštění na svuoj lid křesťanský! O válce v zemi pruské. Léta božieho 1454 strhly se války v pruské zemi na křižovníky pro jich hrdost a pýchu a pro násilé, kteréž činí, a jsúce luože nešlechet- 3) Mikuláš (Dobiáš, Děj. Pelhřimova II. 156). 116
a s tú stranú učiniv smlúvu, a o sv. Václavě [28. září] domuov se vrátil. Téhož léta sťat jest pan [Jan] Smiřický v Praze na Starém městě pod pranéřem a u mostu ve špitále pochován. A také tehdáž umřel pan Trčka z Lipy.3) Téhož léta potom sněm velmi valný v Praze učiněn a král Ladislav po svatém Václavě [28. září] přijel do Jiehlavy na pomezie. A tu jsú jeho páni Čechové přijali za svého krále českého, slibujíce jemu člo- věčenstvie a poddání; a král Ladislav třikrát přisahal na svaté čtenie pánuom Čechuom, že jim zdrží ty úmluvy, kterýmiž se jest Čechuom zapsal, jakožto slíbil jim, aby arcibiskup posvěcen byl, a takové i jiné artikule, kteréž mají Čechové pod jeho majestátem zapečetěné. Korunovánie krále Ladislava. Léta téhož ut supra etc. 53 v tu středu [24. října] před svatým Šimo- nem a Judú pan Jiří z Kunštátu a z Poděbrad, v ty časy zprávce krá- lovství českého, volený ode vší země, s jinými pány, zemany a městy téhož královstvie českého přivedl jest do Prahy krále Ladislava mla- dého, jemuž ještě 15 let nedošlo, a s velikú ctí do měst pražských jest přijat. Proti němuž všecka města vyšla z Prahy, každé řemeslo pod svú korúhví v zástupích svých, všickni čistě se připravivše, a jemu klíče od bran městských vynesli, kteréž vzem, i podal jich panu Jiří- mu; a pan Jiří, vzem od krále, i dal zase purgmistru. A potom hned v neděli den sv. Šimona a Judy [28. října] slavně jest korunován v kos- tele pražském na hradě. A nazajtřie jel do Prahy pod korunau s hradu s velikým komonstvem, ano okolo něho peniezi sypí na vše strany až do králového dvoru. A Jeho Milost královská ráčil se psáti tímto titulem: »Ladislav, boží milostí uherský, český, dalmacký, charvátský, rámský, sermcký, galičský, lodomerský, kumánský, bulgarský král, rakúský a lucemburský vejvoda, moravský a lužický markrabie«. O ciesaři turečském. Léta téhož 1453 ciesař turecký vtrhl do země řecké; i dobyli sú toho města Konstantinopole a na dvě stě tisícuov anebo víc lidu zbili a za- jali do svých zemí, lidu křesťanského. A k tomu dobyli pohané jiných měst v téj zemi řečské na puol čtvrta sta a lidi zmordovali a zajali do svých zemí. Ó veliké boží dopuštění na svuoj lid křesťanský! O válce v zemi pruské. Léta božieho 1454 strhly se války v pruské zemi na křižovníky pro jich hrdost a pýchu a pro násilé, kteréž činí, a jsúce luože nešlechet- 3) Mikuláš (Dobiáš, Děj. Pelhřimova II. 156). 116
Strana 117
ného; Pán Buoh dal na ně pomstu, nebo nejsú věrni starším svým, že více milují nepravost než spravedlnost. A tak Marburk ztratili a u ve- likých zámutciech byli, když se strhla ta válka v Prusech. A jakým sau ji obyčejem vedli, kdež sau z této země české proti králi polskému u Prušan byli, a jakým zpuosobem proti králi polskému sau ji vedli! Když sau zvěděli o králi polském, že u Konic leží, tehda pan Bernart Šumberský4) táhl jest naň; i přijevši sám nad vojsko krále polského, i shlédl jest jich všecky zprávy. I přijel jest k svým a takto k nim mlu- vie: »Milí páni, tiehněme na ně, na jich množstvie nic nedbajme, neb mezi sebau žádné zprávy nemají!« Tehdy oni jemu k tomu svolili. I takto sau na ně táhli vedlé jednoho jezera, kdež Poláci, zvěděvše to, i táhli sú naň k tomu jezeru; a tepruov chtěli sobě lidi zpravovati, ano již bylo pozdě. Tehdy pan Bernart uhlédav, že Poláci táhnú, čekal jest jich za tiem jezerem; tehdy pan Albrecht Kostka přepravil se jest tam přes to jezero a přes ta bahna s některými haufy. Tehda pan Bernart, vida to, přepustil jich, co mu se zdálo, přes to jezero i pustil na ně hauf po haufu; a tak jest je porazil. Kdež mně se zdá, že je z té příčiny táhl k té bitvě vedlé toho jezera, kdež sau naň nemohli než jedním místem, a přepustivši jich, což mu se zdálo, i bil se s nimi a tudy je porazil; a snad, kdyby jej byli oni přepustili, a snad by byli oni jemu též učinili. Ale což jest do množství lidí, kdež zprávy nenie! Neb zdali je tu král mohl upamatovati, jsa pán jich? Nebo člověk, když se dá v běh, jest plašší než zajíc i nežli která zvěř. A v té bitvě pan Albrecht Kostka byl jest vězněm, kterýž jest byl u krále polského, i pan Bernart Šumburský, kterýž jest byl hajtmanem u pana mistra pruského. Jiný boj krále polského v Prusích. Potom po některých časích sebral se jest král polský i zjednal jest sobě z Čech zprávce k vozuom pana Jeníka*) a Matúše, i táhl jest zase do pruské země. A oni takto jemu vozy zpravovali, že sau srovnávali všecky řady, aby za jedno byli; a vokolo těch všech řaduov pustili sau sobě po jednom řadu vokolo všeho vojska. A těma sau se dvěma řady votočili, a to proto, [že] sau množství vozuov měli, že sau jich po- čtem nemohli složiti. A takto sau jimi táhli, že mezi ten krajní řad, kdež byl delší než jiní, tu sau děla mezi ta dva řady dali napřed i nazad; a haufové nazad mezi těmi dvěma řady táhli a tak se kladli, jak sau táhli. A zadní jinými řady sobě vojska nepřivierali než těmi dvěma krajními řady, a to proto, že jest množstvie vozuov a lidí bylo. I tak jest táhl do Prus a mistra pruského jest porazil a s pole jest jeho se- 4) Bernart z Cimburka. O něm a o chojnické bitvě Jar. Goll, Čechy a Prusy ve středověku (1897) str. 266 a d. 5) Jeník z Mečkova. Kdo by byl hejtman Matúš, není známo. 117
ného; Pán Buoh dal na ně pomstu, nebo nejsú věrni starším svým, že více milují nepravost než spravedlnost. A tak Marburk ztratili a u ve- likých zámutciech byli, když se strhla ta válka v Prusech. A jakým sau ji obyčejem vedli, kdež sau z této země české proti králi polskému u Prušan byli, a jakým zpuosobem proti králi polskému sau ji vedli! Když sau zvěděli o králi polském, že u Konic leží, tehda pan Bernart Šumberský4) táhl jest naň; i přijevši sám nad vojsko krále polského, i shlédl jest jich všecky zprávy. I přijel jest k svým a takto k nim mlu- vie: »Milí páni, tiehněme na ně, na jich množstvie nic nedbajme, neb mezi sebau žádné zprávy nemají!« Tehdy oni jemu k tomu svolili. I takto sau na ně táhli vedlé jednoho jezera, kdež Poláci, zvěděvše to, i táhli sú naň k tomu jezeru; a tepruov chtěli sobě lidi zpravovati, ano již bylo pozdě. Tehdy pan Bernart uhlédav, že Poláci táhnú, čekal jest jich za tiem jezerem; tehdy pan Albrecht Kostka přepravil se jest tam přes to jezero a přes ta bahna s některými haufy. Tehda pan Bernart, vida to, přepustil jich, co mu se zdálo, přes to jezero i pustil na ně hauf po haufu; a tak jest je porazil. Kdež mně se zdá, že je z té příčiny táhl k té bitvě vedlé toho jezera, kdež sau naň nemohli než jedním místem, a přepustivši jich, což mu se zdálo, i bil se s nimi a tudy je porazil; a snad, kdyby jej byli oni přepustili, a snad by byli oni jemu též učinili. Ale což jest do množství lidí, kdež zprávy nenie! Neb zdali je tu král mohl upamatovati, jsa pán jich? Nebo člověk, když se dá v běh, jest plašší než zajíc i nežli která zvěř. A v té bitvě pan Albrecht Kostka byl jest vězněm, kterýž jest byl u krále polského, i pan Bernart Šumburský, kterýž jest byl hajtmanem u pana mistra pruského. Jiný boj krále polského v Prusích. Potom po některých časích sebral se jest král polský i zjednal jest sobě z Čech zprávce k vozuom pana Jeníka*) a Matúše, i táhl jest zase do pruské země. A oni takto jemu vozy zpravovali, že sau srovnávali všecky řady, aby za jedno byli; a vokolo těch všech řaduov pustili sau sobě po jednom řadu vokolo všeho vojska. A těma sau se dvěma řady votočili, a to proto, [že] sau množství vozuov měli, že sau jich po- čtem nemohli složiti. A takto sau jimi táhli, že mezi ten krajní řad, kdež byl delší než jiní, tu sau děla mezi ta dva řady dali napřed i nazad; a haufové nazad mezi těmi dvěma řady táhli a tak se kladli, jak sau táhli. A zadní jinými řady sobě vojska nepřivierali než těmi dvěma krajními řady, a to proto, že jest množstvie vozuov a lidí bylo. I tak jest táhl do Prus a mistra pruského jest porazil a s pole jest jeho se- 4) Bernart z Cimburka. O něm a o chojnické bitvě Jar. Goll, Čechy a Prusy ve středověku (1897) str. 266 a d. 5) Jeník z Mečkova. Kdo by byl hejtman Matúš, není známo. 117
Strana 118
hnal a některých jemu zámkuov zdobýval;6) a Marburg Červenka") prodal. A mistr se jemu pruský poddal i gdánští páni; kdež podnes král polský Prusy drží a je zpravuje. Téhož léta etc. 1454 král Ladislav uherský a český etc. a vej vloda rakúský vyjel z Čech z Prahy den sv. Kateřiny [25. listopadu]; i jel přes Žitavu do Sléz. A když do Vratislavě přijel, všecka kniežata slez- ská, města i zemané poddali sú se jemu. A potom pobyvše u Vrati- slavi, i jeli přes Moravu do Vídně; a pan Jiří s jinými Čechy s ním. Potom se pan Jiří vrátil do Čech, poručenstvie maje, aby mocně zpra- voval českú zemi do králova zase navrácenie do země české. A tak země u velikém upokojenie bieše, neb ze všech zemí okolních kupci jeli sú a zboží všelikteraká nesiechu; a tak všecko lacino jest bylo za let několik, jakož i o tom o všem svým místem bude povědíno. Léta božieho 1455 král Ladislav uherský a český přijel do Vídně o masopustě, ale do Uher nebyl bezpečen jeti proto, neb Holodyanuš, gubernátor uherský, držal a zpravoval Uhry a s králem Ladislavem v dobré vuoli jest nebyl. Téhož léta běhali naháči po vrbí, po lukách a v žitech, ješto ženy a dievky strašili. Téhož také léta k svatému Vavřinci [10. srpna] pan Mezeřícký“) utonul v rybníce, dobývaje z rybníka jastřába. Kometa s ocasem. Léta božieho 1456 o sv. Vítě [15. června] ukázal se zázrak veliký v nebi, hvězda s ocasem. A co jest znamenávala, to sám Buoh vie, nebo ten zázrak nikdy se neokáže proti dobrému. Vtrženie Turka do země uherské. Téhož léta ciesař turečský velmi mocně vtrhl do královstvie uher- ského i oblehl Rácký Bělehrad a s velikými puškami ukrutně dobýval; a zbili po krunty zdi. A když k hradu šturmovali tři dni a tři noci, v tom gubernátor Holodyanuš přitáhl jest na lodech po Dunaji, maje 20 tisíc lidí branných, a Turky statečně od šturmu odbili, a stekše na ně doluov, mnoho Turkuov zbili a pušek velikých 14 jim vzali. A tak se stalo divným božím zjednáním, že sú se zase navráti[li] do svých zemí s strachem velikým. A tak ihned ciesař turečský s hanbú i s ško- dú pryč utekl. A to se stalo den sv. Maří Magdaleny [22. července]. 6) Týče se asi letní výpravy r. 1458, o níž Goll 277. 7) Oldřich Červenka z Ledec. Prodej Malborku smluven 15. srpna 1456 (Goll 272). Ale válka se skončila teprve mírem toruňským 1466. 8) Zeman z Meziřičí u Opočna jména neznámého (Sedláček, Hrady II, 73). 118
hnal a některých jemu zámkuov zdobýval;6) a Marburg Červenka") prodal. A mistr se jemu pruský poddal i gdánští páni; kdež podnes král polský Prusy drží a je zpravuje. Téhož léta etc. 1454 král Ladislav uherský a český etc. a vej vloda rakúský vyjel z Čech z Prahy den sv. Kateřiny [25. listopadu]; i jel přes Žitavu do Sléz. A když do Vratislavě přijel, všecka kniežata slez- ská, města i zemané poddali sú se jemu. A potom pobyvše u Vrati- slavi, i jeli přes Moravu do Vídně; a pan Jiří s jinými Čechy s ním. Potom se pan Jiří vrátil do Čech, poručenstvie maje, aby mocně zpra- voval českú zemi do králova zase navrácenie do země české. A tak země u velikém upokojenie bieše, neb ze všech zemí okolních kupci jeli sú a zboží všelikteraká nesiechu; a tak všecko lacino jest bylo za let několik, jakož i o tom o všem svým místem bude povědíno. Léta božieho 1455 král Ladislav uherský a český přijel do Vídně o masopustě, ale do Uher nebyl bezpečen jeti proto, neb Holodyanuš, gubernátor uherský, držal a zpravoval Uhry a s králem Ladislavem v dobré vuoli jest nebyl. Téhož léta běhali naháči po vrbí, po lukách a v žitech, ješto ženy a dievky strašili. Téhož také léta k svatému Vavřinci [10. srpna] pan Mezeřícký“) utonul v rybníce, dobývaje z rybníka jastřába. Kometa s ocasem. Léta božieho 1456 o sv. Vítě [15. června] ukázal se zázrak veliký v nebi, hvězda s ocasem. A co jest znamenávala, to sám Buoh vie, nebo ten zázrak nikdy se neokáže proti dobrému. Vtrženie Turka do země uherské. Téhož léta ciesař turečský velmi mocně vtrhl do královstvie uher- ského i oblehl Rácký Bělehrad a s velikými puškami ukrutně dobýval; a zbili po krunty zdi. A když k hradu šturmovali tři dni a tři noci, v tom gubernátor Holodyanuš přitáhl jest na lodech po Dunaji, maje 20 tisíc lidí branných, a Turky statečně od šturmu odbili, a stekše na ně doluov, mnoho Turkuov zbili a pušek velikých 14 jim vzali. A tak se stalo divným božím zjednáním, že sú se zase navráti[li] do svých zemí s strachem velikým. A tak ihned ciesař turečský s hanbú i s ško- dú pryč utekl. A to se stalo den sv. Maří Magdaleny [22. července]. 6) Týče se asi letní výpravy r. 1458, o níž Goll 277. 7) Oldřich Červenka z Ledec. Prodej Malborku smluven 15. srpna 1456 (Goll 272). Ale válka se skončila teprve mírem toruňským 1466. 8) Zeman z Meziřičí u Opočna jména neznámého (Sedláček, Hrady II, 73). 118
Strana 119
A hned po tom tureckém a pohanském poraženie a zahnánie ten jistý gubernátor den sedmý umřel.9) Téhož léta etc. 1456 král Ladislav, když zvěděl a uslyšel smrt gu- bernátorovu, ihned jel do královstvie uherského a s ním Oldřich, kníže cilské. A když Ráčský10) přijel, chtěl Ladislavovi, synu gubernátorovu, všecka vladařství země uherské odjieti. A o to sváda stala se jest mezi Oldřichem, kniežetem cilským, a mezi Ladislavem, synem gubernáto- rovým. A tak gubernátor mladý na kníže cilské, ujce krále tohoto, ce- lauf udělal na Bělehradě, kdyžto kněz mši slúžieše, jenž slul prvé Tamrinum aneb Namdorava, i zabil jeho s svú rotú psí uherskú. A tak k žalosti králi českému to učinil i jeho služebniekuom. A to se stalo den třetí [3. listopadu] po Všech svatých. A v těch chvíléch také pán z Rožmberkal) umřel v Uhřích, nětco vypiv u víně s několiko svý- mi kopiníky. A krále Ladislava ten gubernátor se zmocniv, jal jest jeho a vsadil samého toliko do jednoho pokoje. A když páni a dvořané, kteříž s ním byli, chtěli Jeho Královské Milosti šturmem dobyti, i pro- pustil ho. Tehdy nadepsaný král, jsa sobě svoboden, i jel jest na Bu- dín; a ten Ladislav, gubernátoruov syn, jel jest s ním, a jsa na Budíně, i ukládal jest vždy lest o králi, aby sám králem byl. A král, srozuo- měv tomu, že o něm lest zrádnú ukládá, zmocniv se jeho, jal jest ho i kázal mu hlavu stíti; a Matyáše, bratra jeho, kterýž po něm králem byl, jav, i nesl ho s sebú do Vídně. A pak král Ladislav přijel zase do Čech do Prahy léta božieho 1457 ve čtvrtek den sv. Michala [29. září]; tu jsú jeho přijali páni čeští a města s velikým veselím a s velikú ra- dostí a s utěšením. Obleženie Náchoda. Léta božieho 1457 po velice noci [17. dubna] pan Jiří, zprávce krá- lovstvie českého, sebrav lid, vytáhl polem proti Janovi Koldovi. I ob- lehl Náchod a leželi sú dvě neděli; a potom v pondělí den Sv. kříže nalezenie [3. května] byl těžký šturm a zbito tu Čechuov s uobú stra- nú sám milý Buoh ví jim počet. Tu při tom šturmu zabit jest zname- nitý rytieř, pan Častolor;2) ten svú smrt čil, když jest měl tam táhnúti, i jel jest velmi nerad, a to s velikým náboženstviem a pláčem, v tom učiniv zprávu křesťanskú v přijiemanie velebné drahé svátosti. A když to jinak nemohlo býti, tam jsa u Náchoda, chtěl své statečnosti dokázati, i tam zabit jest a svuoj život dokonal s mnoho jinými dob- rými lidmi a v Praze jest pochován, jakož staří lidé o tom umějí pra- viti. A dobývali sú také v ty časy jiných hraduov páně Koldových, Černiekovic i Rychemberga dobyli jsú a zbořili. 9) Hunyady zemřel teprve 11. srpna. 10) Srbský vévoda Jiří Brankovič. 1) Jindřich z Rožmberka zemřel 25. ledna 1457 (Urbánek III, 178). 2) Asi z Píčiny (Urbánek III, 123). Dobytí Náchoda náleží do r. 1456. 119
A hned po tom tureckém a pohanském poraženie a zahnánie ten jistý gubernátor den sedmý umřel.9) Téhož léta etc. 1456 král Ladislav, když zvěděl a uslyšel smrt gu- bernátorovu, ihned jel do královstvie uherského a s ním Oldřich, kníže cilské. A když Ráčský10) přijel, chtěl Ladislavovi, synu gubernátorovu, všecka vladařství země uherské odjieti. A o to sváda stala se jest mezi Oldřichem, kniežetem cilským, a mezi Ladislavem, synem gubernáto- rovým. A tak gubernátor mladý na kníže cilské, ujce krále tohoto, ce- lauf udělal na Bělehradě, kdyžto kněz mši slúžieše, jenž slul prvé Tamrinum aneb Namdorava, i zabil jeho s svú rotú psí uherskú. A tak k žalosti králi českému to učinil i jeho služebniekuom. A to se stalo den třetí [3. listopadu] po Všech svatých. A v těch chvíléch také pán z Rožmberkal) umřel v Uhřích, nětco vypiv u víně s několiko svý- mi kopiníky. A krále Ladislava ten gubernátor se zmocniv, jal jest jeho a vsadil samého toliko do jednoho pokoje. A když páni a dvořané, kteříž s ním byli, chtěli Jeho Královské Milosti šturmem dobyti, i pro- pustil ho. Tehdy nadepsaný král, jsa sobě svoboden, i jel jest na Bu- dín; a ten Ladislav, gubernátoruov syn, jel jest s ním, a jsa na Budíně, i ukládal jest vždy lest o králi, aby sám králem byl. A král, srozuo- měv tomu, že o něm lest zrádnú ukládá, zmocniv se jeho, jal jest ho i kázal mu hlavu stíti; a Matyáše, bratra jeho, kterýž po něm králem byl, jav, i nesl ho s sebú do Vídně. A pak král Ladislav přijel zase do Čech do Prahy léta božieho 1457 ve čtvrtek den sv. Michala [29. září]; tu jsú jeho přijali páni čeští a města s velikým veselím a s velikú ra- dostí a s utěšením. Obleženie Náchoda. Léta božieho 1457 po velice noci [17. dubna] pan Jiří, zprávce krá- lovstvie českého, sebrav lid, vytáhl polem proti Janovi Koldovi. I ob- lehl Náchod a leželi sú dvě neděli; a potom v pondělí den Sv. kříže nalezenie [3. května] byl těžký šturm a zbito tu Čechuov s uobú stra- nú sám milý Buoh ví jim počet. Tu při tom šturmu zabit jest zname- nitý rytieř, pan Častolor;2) ten svú smrt čil, když jest měl tam táhnúti, i jel jest velmi nerad, a to s velikým náboženstviem a pláčem, v tom učiniv zprávu křesťanskú v přijiemanie velebné drahé svátosti. A když to jinak nemohlo býti, tam jsa u Náchoda, chtěl své statečnosti dokázati, i tam zabit jest a svuoj život dokonal s mnoho jinými dob- rými lidmi a v Praze jest pochován, jakož staří lidé o tom umějí pra- viti. A dobývali sú také v ty časy jiných hraduov páně Koldových, Černiekovic i Rychemberga dobyli jsú a zbořili. 9) Hunyady zemřel teprve 11. srpna. 10) Srbský vévoda Jiří Brankovič. 1) Jindřich z Rožmberka zemřel 25. ledna 1457 (Urbánek III, 178). 2) Asi z Píčiny (Urbánek III, 123). Dobytí Náchoda náleží do r. 1456. 119
Strana 120
Druhá kometa s ocasem. Téhož léta o Svatém Duchu [5. června] okázala se druhá hvězda ocasatá a trvala až k svatému Bartoloměji [24. srpna] okazujíc se. A tak — jakož praví mistři hvězdáři — že, když se ten zázrak okáže nad kterú zemí a na ni hledí, že se ukazuje a znamenává, že v těch zemiech bude aneb hlad aneb mor aneb krve prolitie veliké aneb že umře některý mocný král aneb pán. Výjezd pánuov českých po kněžnu. Potom pak posláni jsú] páni čeští s jinými pány z jiných zemí, pan Petr Konopištský, páni moravští, páni Rakušané, z Uher dva bis- kupí a z Pasova jeden (— a když sú vyjeli ten týden o sv. Martině [11. listopadu] téhož léta etc. 1457, tehdy se ukázala hvězda s oca- sem —), aby Králově Milosti pannu a manželku přinesli, a to proto, že jemu byla smluvena dcera krále franckého. A tak jemu byla dána, aby jí bylo věno v zemi české královen prvních dáno a ukázáno svo- bodno, jakož by se bylo i stalo, by byla hořká smrt toho nerozlúčila. A takž připravovali sú se k téj svatbě velmi z stravú, vínem a tak jinými rozličnými věcmi k tomu příslušejícími. A na té svatbě měli býti rozliční lidé, neb sú byli zváni král polský, král římský a jiní rozliční lidé z rozličných zemí a vlastí na tu svatbu. A proto král ká- zal dělati tanchúz na Starém městě, aby tancovali a veselé to aby vedli, kolby a jiné ty věci světské, jakož tento biedný svět káže. Ale Pán Buoh to pak jinak změnil, jakž ráčil. Pak stalo se v tu neděli [20. listopadu] po sv. Alžbětě, že král La- dislav křtil dítě na hradě u Sv. Václava panu Zdeňkovi Konopištskému s panem Jiřím zprávcí, s jinými kmotry. A kdyžto bude k večeru, te- hdy jede doluov s hradu a hned jeho počne boleti hlava. A nazajtřie v pondělí [21. listopadu] vyvrhle se jemu dvě hlíze; a on jich tajil pro hanbu dolejšie. I kázal k sobě lékařuom; a jeden, ohlédav jemu ruku, i řekl: »Králi, zle se máš!« I dali jemu lékařstvie, aby se potil, a potom dali jemu, aby usty vyvrátil, a potom dali jemu lékařstvie, aby jeho proskočilo; pak najposléze púštěli jemu krev. A tak leže ve mdlo- bách tento mládenec král, zhasl jest jako svíce jasná, když temnosti osvěcuje, a jako veslo když by od lodí na hluboké vodě ztratil, a jako huol podpory všech klécavých. Neb když se najlépe Čechové nadá- chom země zvelebenie, po jeho pak smrti sta se jejie zahubenie. A tento král, krásný mládenec, umřel v středu den sv. Klimenta [23. lis- topadu] v hodinu třímezcietmú [3. hod. odpoledne]. Však prvé, než jest umřel, prosil pana Jiřího, a to s dobrú myslí a pamětí, porúčeje jemu zemi českú a dávaje k vládnutie, řka, že »v tvých rukú jest všecko královstvie české«. A při tom jeho najvíce prosil, aby sirot- 120
Druhá kometa s ocasem. Téhož léta o Svatém Duchu [5. června] okázala se druhá hvězda ocasatá a trvala až k svatému Bartoloměji [24. srpna] okazujíc se. A tak — jakož praví mistři hvězdáři — že, když se ten zázrak okáže nad kterú zemí a na ni hledí, že se ukazuje a znamenává, že v těch zemiech bude aneb hlad aneb mor aneb krve prolitie veliké aneb že umře některý mocný král aneb pán. Výjezd pánuov českých po kněžnu. Potom pak posláni jsú] páni čeští s jinými pány z jiných zemí, pan Petr Konopištský, páni moravští, páni Rakušané, z Uher dva bis- kupí a z Pasova jeden (— a když sú vyjeli ten týden o sv. Martině [11. listopadu] téhož léta etc. 1457, tehdy se ukázala hvězda s oca- sem —), aby Králově Milosti pannu a manželku přinesli, a to proto, že jemu byla smluvena dcera krále franckého. A tak jemu byla dána, aby jí bylo věno v zemi české královen prvních dáno a ukázáno svo- bodno, jakož by se bylo i stalo, by byla hořká smrt toho nerozlúčila. A takž připravovali sú se k téj svatbě velmi z stravú, vínem a tak jinými rozličnými věcmi k tomu příslušejícími. A na té svatbě měli býti rozliční lidé, neb sú byli zváni král polský, král římský a jiní rozliční lidé z rozličných zemí a vlastí na tu svatbu. A proto král ká- zal dělati tanchúz na Starém městě, aby tancovali a veselé to aby vedli, kolby a jiné ty věci světské, jakož tento biedný svět káže. Ale Pán Buoh to pak jinak změnil, jakž ráčil. Pak stalo se v tu neděli [20. listopadu] po sv. Alžbětě, že král La- dislav křtil dítě na hradě u Sv. Václava panu Zdeňkovi Konopištskému s panem Jiřím zprávcí, s jinými kmotry. A kdyžto bude k večeru, te- hdy jede doluov s hradu a hned jeho počne boleti hlava. A nazajtřie v pondělí [21. listopadu] vyvrhle se jemu dvě hlíze; a on jich tajil pro hanbu dolejšie. I kázal k sobě lékařuom; a jeden, ohlédav jemu ruku, i řekl: »Králi, zle se máš!« I dali jemu lékařstvie, aby se potil, a potom dali jemu, aby usty vyvrátil, a potom dali jemu lékařstvie, aby jeho proskočilo; pak najposléze púštěli jemu krev. A tak leže ve mdlo- bách tento mládenec král, zhasl jest jako svíce jasná, když temnosti osvěcuje, a jako veslo když by od lodí na hluboké vodě ztratil, a jako huol podpory všech klécavých. Neb když se najlépe Čechové nadá- chom země zvelebenie, po jeho pak smrti sta se jejie zahubenie. A tento král, krásný mládenec, umřel v středu den sv. Klimenta [23. lis- topadu] v hodinu třímezcietmú [3. hod. odpoledne]. Však prvé, než jest umřel, prosil pana Jiřího, a to s dobrú myslí a pamětí, porúčeje jemu zemi českú a dávaje k vládnutie, řka, že »v tvých rukú jest všecko královstvie české«. A při tom jeho najvíce prosil, aby sirot- 120
Strana 121
kuom a vdovám pravdy pomáhal a nedal jim křivdy činiti a jich bránil. A když se to stalo, tehda páni učinili sú poselství do franské země o smrti krále Ladislavově; a tak jsú se poslové zase vrátili na ostatku masopustu léta božieho 1458. Tak pak nazajtřie ve čtvrtek [24. listopadu] ten celý den ležal král v domu na marách. I šli sú lidé ten celý den ohledujíce jeho; a byl jest veliký dav a pláč v lidech. Řád pochovávanie krále Ladislava. Pak v pátek den sv. panny Kateřiny [25. listopadu] po kázaní šli sú na procesí; a najprv řemeslníci s sviecemi, potom žáci a mniší, po- tom rector universitatis3) s mistry a s studenty; a po nich vedli 10 koní, přikrytých černým suknem, i s rynéři; a potom šli pražští kněží v komžéch a po nich mistr Jan Rokycana, volený arcibiskup pražský, v černém omátě; a potom šli rytieři, všichni v černém rúše jako mniší a každý nesl čemú svieci v ruce; a potom nesli krále na marách kon- šelé staroměští pod zlatohlavem a páni šli okolo mar; a ležal král [na] marách pod zlatohlavem s odkrytú tváří, aby jeho mohl každý opatřiti; a po něm šel lid obecný nečíslný. A tu byl tak veliký pláč a křik takový, jako je kdy byl veliký pláč, když umřel ciesař Karel starý, že také velmi města pražská sú jeho plakala; a jakož s velikú ctí a s radostí s trubači a s bubnováním sú jeho přijali, když jel do Prahy, a s velikým veselím jednú branú, tak také druhú branú pro- vodili jeho s velikým pláčem a s žalostí. A tak Staroměští provodili jeho až na Malú stranu a potom Malostranští provodili jeho na Hrad- čany; a pak na Hradčanech kapitola hradská přijali sú krále na Hrad- čany s žáky svými. A tu sú krále sami vzemše nesli, a když sú jeho přinesli do kuoru, tu kanovníci kázali ty koně přikryté suknem k hrobu vésti do kostela; ale páni nechtěli sú toho dopustiti pro poctivost svá- tosti těla božieho, že taková věc nenie slušná, aby žáci do kostela měli s koňmi jíti před svátost těla Pána Ježíše Krista, a že taková věc nenie slýchána; ale kanovníci přes vuoli panskú vždy sú ten skutek učinili, že sú ty koně k hrobu do kostela vedli. A tu sú peníze dávali každému, ktož sú chtěli k ofěře jíti; ale chudí lidé, berúce peníze od Němcuov, mnozí sú sobě schovávali. A pak po těch mšech královu pečet a majestát zlámali a zrušili; meče dlúho nemohli zlomiti, kterýž meč nesli před králem mrtvým ostrý, koncem k zemi sú jej sklonili; jablko také a berlu, to jest sceptrum, jsú zlámali, zrušili a dokonce ty věci zkazili, ba i praporce s korúhvemi vzav pan zprávce s erbem českým, obšedše třikrát okolo hrobu, jest neodpustil, ale povrhl to 3) M. Jan z Jemnice. 121
kuom a vdovám pravdy pomáhal a nedal jim křivdy činiti a jich bránil. A když se to stalo, tehda páni učinili sú poselství do franské země o smrti krále Ladislavově; a tak jsú se poslové zase vrátili na ostatku masopustu léta božieho 1458. Tak pak nazajtřie ve čtvrtek [24. listopadu] ten celý den ležal král v domu na marách. I šli sú lidé ten celý den ohledujíce jeho; a byl jest veliký dav a pláč v lidech. Řád pochovávanie krále Ladislava. Pak v pátek den sv. panny Kateřiny [25. listopadu] po kázaní šli sú na procesí; a najprv řemeslníci s sviecemi, potom žáci a mniší, po- tom rector universitatis3) s mistry a s studenty; a po nich vedli 10 koní, přikrytých černým suknem, i s rynéři; a potom šli pražští kněží v komžéch a po nich mistr Jan Rokycana, volený arcibiskup pražský, v černém omátě; a potom šli rytieři, všichni v černém rúše jako mniší a každý nesl čemú svieci v ruce; a potom nesli krále na marách kon- šelé staroměští pod zlatohlavem a páni šli okolo mar; a ležal král [na] marách pod zlatohlavem s odkrytú tváří, aby jeho mohl každý opatřiti; a po něm šel lid obecný nečíslný. A tu byl tak veliký pláč a křik takový, jako je kdy byl veliký pláč, když umřel ciesař Karel starý, že také velmi města pražská sú jeho plakala; a jakož s velikú ctí a s radostí s trubači a s bubnováním sú jeho přijali, když jel do Prahy, a s velikým veselím jednú branú, tak také druhú branú pro- vodili jeho s velikým pláčem a s žalostí. A tak Staroměští provodili jeho až na Malú stranu a potom Malostranští provodili jeho na Hrad- čany; a pak na Hradčanech kapitola hradská přijali sú krále na Hrad- čany s žáky svými. A tu sú krále sami vzemše nesli, a když sú jeho přinesli do kuoru, tu kanovníci kázali ty koně přikryté suknem k hrobu vésti do kostela; ale páni nechtěli sú toho dopustiti pro poctivost svá- tosti těla božieho, že taková věc nenie slušná, aby žáci do kostela měli s koňmi jíti před svátost těla Pána Ježíše Krista, a že taková věc nenie slýchána; ale kanovníci přes vuoli panskú vždy sú ten skutek učinili, že sú ty koně k hrobu do kostela vedli. A tu sú peníze dávali každému, ktož sú chtěli k ofěře jíti; ale chudí lidé, berúce peníze od Němcuov, mnozí sú sobě schovávali. A pak po těch mšech královu pečet a majestát zlámali a zrušili; meče dlúho nemohli zlomiti, kterýž meč nesli před králem mrtvým ostrý, koncem k zemi sú jej sklonili; jablko také a berlu, to jest sceptrum, jsú zlámali, zrušili a dokonce ty věci zkazili, ba i praporce s korúhvemi vzav pan zprávce s erbem českým, obšedše třikrát okolo hrobu, jest neodpustil, ale povrhl to 3) M. Jan z Jemnice. 121
Strana 122
na zemi a zedral; k tomu ještě i jiných zemí korúhve s jich erby také jest zsápal a nohami tlačil. A Němci, na to hledíce a litujíce toho, že se jich králi korúhvem tak stalo, dali se u veliký pláč. Při jehož po- chovávaní mistr Rokycana učinil kázanie nad mrtvým králem z knih Bonaventura,4) ač se to nelíbilo kanovníkuom, neb jest jeden z nich, kterýž byl za staršího mezi nimi, Václav5) doktor, řekl: »Mistře, pře- staň, však již dosti jest toho kázanie!« A to jest učinil snad proto, neb by již rád měl ofěru v měšci. Ten král měl dvoje království, uherské a české, a oboje jeden den opustil, bera se na onen svět. A pochován v hrobě děda svého, ciesaře Karla, v kostele Sv. Víta [vl kuoře Matky boží na hradě praž- ském, kdežto i podnes korúhve jeho zemí nad jeho hrobem visí, s ve- likú žalostí všech pánuov českých, od malého až do velikého a zvláště pana Jiřího zprávce. Tento král Ladislav čtyři léta jest kraloval, až umřel. Po tom pochovávanie páni čeští, vsedavše na koně, i jeli do svých hospod k vobědu ve dvamezcietmú hodinu [2. odpoledne]. Takž pak to všecko dříví, z kteréhož byl tanchúz udělán k té svatbě a k tomu veselí, dostalo se na krov Matky boží před Tajnem, jenž po dnešní den z toho tanchúzu krov stojí postavený. Sněm veliký o volenie krále českého etc. Léta božieho 1458 po králově Ladislavově smrti po Božiem křtění [6. ledna] byl sněm veliký v Praze obojí strany pánuov, rytieřuov i zemanuov z měst obcí královstvie českého. A tu jsú na tom sněmu společně námluvu učinili o krále českého, koho by se jim zdálo při- jíti za krále, aby byl králem českým; neb sú o to stáli cizozemci, po smrti králově znamenité poselstvie o to činíce: král francský, kterýž dceru svú králi Ladislavovi chtěl dáti za manželku, Karla, syna svého, [chtěl] za krále dáti zemi české; též i kněz Vilém, saské kníže, o to královstvie stál. I odložili jsú páni čeští sněm s jinými obcemi do druhé středy v puostě [22. února], aby se na to velmi rozmyslili, koho by chtěli voliti za krále českého. Králem českým volen pan Jiří z Kunštátu a z Poděbrad. Téhož léta, když jsú se sjeli páni čeští s zemany, s rytieři a s jiný- mi obcemi českými z měst na druhý sněm v puostě, a rozmluvivše s velikú vážností a pilností a ohlédavše stará práva česká a listy na 4) Sluchový omyl, vzniklý z opakovaného verše: Mors est ventura .. . v básni Mikuláše z Bibrachu, které Rokycana užil nejspíše po vzoru Husova kázání na pa- měť císaře Karla z r. 1409 (Opp. II, 40b). 5) Václav z Krumlova. 122
na zemi a zedral; k tomu ještě i jiných zemí korúhve s jich erby také jest zsápal a nohami tlačil. A Němci, na to hledíce a litujíce toho, že se jich králi korúhvem tak stalo, dali se u veliký pláč. Při jehož po- chovávaní mistr Rokycana učinil kázanie nad mrtvým králem z knih Bonaventura,4) ač se to nelíbilo kanovníkuom, neb jest jeden z nich, kterýž byl za staršího mezi nimi, Václav5) doktor, řekl: »Mistře, pře- staň, však již dosti jest toho kázanie!« A to jest učinil snad proto, neb by již rád měl ofěru v měšci. Ten král měl dvoje království, uherské a české, a oboje jeden den opustil, bera se na onen svět. A pochován v hrobě děda svého, ciesaře Karla, v kostele Sv. Víta [vl kuoře Matky boží na hradě praž- ském, kdežto i podnes korúhve jeho zemí nad jeho hrobem visí, s ve- likú žalostí všech pánuov českých, od malého až do velikého a zvláště pana Jiřího zprávce. Tento král Ladislav čtyři léta jest kraloval, až umřel. Po tom pochovávanie páni čeští, vsedavše na koně, i jeli do svých hospod k vobědu ve dvamezcietmú hodinu [2. odpoledne]. Takž pak to všecko dříví, z kteréhož byl tanchúz udělán k té svatbě a k tomu veselí, dostalo se na krov Matky boží před Tajnem, jenž po dnešní den z toho tanchúzu krov stojí postavený. Sněm veliký o volenie krále českého etc. Léta božieho 1458 po králově Ladislavově smrti po Božiem křtění [6. ledna] byl sněm veliký v Praze obojí strany pánuov, rytieřuov i zemanuov z měst obcí královstvie českého. A tu jsú na tom sněmu společně námluvu učinili o krále českého, koho by se jim zdálo při- jíti za krále, aby byl králem českým; neb sú o to stáli cizozemci, po smrti králově znamenité poselstvie o to činíce: král francský, kterýž dceru svú králi Ladislavovi chtěl dáti za manželku, Karla, syna svého, [chtěl] za krále dáti zemi české; též i kněz Vilém, saské kníže, o to královstvie stál. I odložili jsú páni čeští sněm s jinými obcemi do druhé středy v puostě [22. února], aby se na to velmi rozmyslili, koho by chtěli voliti za krále českého. Králem českým volen pan Jiří z Kunštátu a z Poděbrad. Téhož léta, když jsú se sjeli páni čeští s zemany, s rytieři a s jiný- mi obcemi českými z měst na druhý sněm v puostě, a rozmluvivše s velikú vážností a pilností a ohlédavše stará práva česká a listy na 4) Sluchový omyl, vzniklý z opakovaného verše: Mors est ventura .. . v básni Mikuláše z Bibrachu, které Rokycana užil nejspíše po vzoru Husova kázání na pa- měť císaře Karla z r. 1409 (Opp. II, 40b). 5) Václav z Krumlova. 122
Strana 123
to dané od staradávna, že, když by v Čechách králový kmen zšél, že mohú sobě krále Čecha z panského rodu vzieti a zvoliti, a tak jsú na tom sněmu zuostali, že páni, rytieři, panoše, zemané, Pražané i vše- cka města dali sú k tomu plnú vuoli a zvolili sú sobě za krále čes- kého urozeného pána, pana Jiřího z Kunštátu a z Poděbrad, v ten čtvrtek [2. března] před Přenesením sv. Václava jakožto v hodinu 17. [půljedenáctou ráno]. A tu po tom volení šli sú s voleným králem s velikú radostí do kostela k Matce boží do Tajna; a mnozí pro velikú radost plakali a radovali se z toho, že milý Buoh vysvobodil je z toho, že sú vyšli z moci německých králuov. A tu v kostele s velikú radostí a s veselím zpievali Te Deum laudamus. Korunovánie krále Jiřího. Léta téhož 1458 po velice noci přijeli do Prahy páni uherští s bis- kupy uherskými, i korunovali jsú krále Jiří voleného, syna pana Vik- torina Bočka z Kunštátu a z Poděbrad, v tu neděli [7. května] před sv. Stanislavem s velikú radostí a slavností věrným Čechuom; neb sú byli na jeho korunovánie biskupové varadínský, ostřehomský uher- ští a Protazius, biskup olomúčský, a všickni páni čeští. A pak nazaj- třie, den sv. Stanislava [8. května], korunována Najjasnější Johanna, manželka našeho milého krále Jiřího, v královú českú od týchž bis- kupuov. A tak po jeho korunovánie vždy proto pokoj bleše, neb vši- ckni jemu poddáni biechu kromě nemnohých měst, v Slezích Vrati- slav a v Moravě Jiehlava; ta města nesvolichu, aby jemu byla pod- dána, a pan Hynek Corštajnský. A tak z toho pokoje hned se poče- chu války pozdvíhati a bauření. Neb hned na léto den sv. Mar]klety [13. července] Jiehlavu obehnachu královi páni Čechové a Moravané se všemi městy a města tak dlúho dobývali až do sv. Ondřeje [30. listopadu]; neb jest ciesař Fridrich milost jim na králi uprosil a zjed- nal, »neb Jiehlavští, jsúce králi českému poddaní, neprávě a nešle- chetně nad námi jakožto nad králem českým a markrabí moravským, pánem svým, sú učinili a činí, nám se zprotivivše« etc. Obleženie ciesaře na Vídni od bratra. Léta božieho [1458]6) Vídňané zprotivili sú se ciesaři, pánu své- mu, a dobývali jeho tu u Vídni na jeho hradě. A když se to stalo, tehdy král český jel na pomoc ciesaři s velikým vojskem a před Víd- ní se položil a některé pány poslal na druhú stranu Dunaje; a tak jest pomohl ciesaři král z toho obleženie skrze úmluvy. Ale těch úmluv sú sobě potom nedrželi. A průvod dal jest ciesaři na Nové Město. 6) Rukopis má 1409, ale má na mysli události r. 1458. Do líčení výpravy se však přimísilo i obléhání Vídně, které se událo až 1462. 123
to dané od staradávna, že, když by v Čechách králový kmen zšél, že mohú sobě krále Čecha z panského rodu vzieti a zvoliti, a tak jsú na tom sněmu zuostali, že páni, rytieři, panoše, zemané, Pražané i vše- cka města dali sú k tomu plnú vuoli a zvolili sú sobě za krále čes- kého urozeného pána, pana Jiřího z Kunštátu a z Poděbrad, v ten čtvrtek [2. března] před Přenesením sv. Václava jakožto v hodinu 17. [půljedenáctou ráno]. A tu po tom volení šli sú s voleným králem s velikú radostí do kostela k Matce boží do Tajna; a mnozí pro velikú radost plakali a radovali se z toho, že milý Buoh vysvobodil je z toho, že sú vyšli z moci německých králuov. A tu v kostele s velikú radostí a s veselím zpievali Te Deum laudamus. Korunovánie krále Jiřího. Léta téhož 1458 po velice noci přijeli do Prahy páni uherští s bis- kupy uherskými, i korunovali jsú krále Jiří voleného, syna pana Vik- torina Bočka z Kunštátu a z Poděbrad, v tu neděli [7. května] před sv. Stanislavem s velikú radostí a slavností věrným Čechuom; neb sú byli na jeho korunovánie biskupové varadínský, ostřehomský uher- ští a Protazius, biskup olomúčský, a všickni páni čeští. A pak nazaj- třie, den sv. Stanislava [8. května], korunována Najjasnější Johanna, manželka našeho milého krále Jiřího, v královú českú od týchž bis- kupuov. A tak po jeho korunovánie vždy proto pokoj bleše, neb vši- ckni jemu poddáni biechu kromě nemnohých měst, v Slezích Vrati- slav a v Moravě Jiehlava; ta města nesvolichu, aby jemu byla pod- dána, a pan Hynek Corštajnský. A tak z toho pokoje hned se poče- chu války pozdvíhati a bauření. Neb hned na léto den sv. Mar]klety [13. července] Jiehlavu obehnachu královi páni Čechové a Moravané se všemi městy a města tak dlúho dobývali až do sv. Ondřeje [30. listopadu]; neb jest ciesař Fridrich milost jim na králi uprosil a zjed- nal, »neb Jiehlavští, jsúce králi českému poddaní, neprávě a nešle- chetně nad námi jakožto nad králem českým a markrabí moravským, pánem svým, sú učinili a činí, nám se zprotivivše« etc. Obleženie ciesaře na Vídni od bratra. Léta božieho [1458]6) Vídňané zprotivili sú se ciesaři, pánu své- mu, a dobývali jeho tu u Vídni na jeho hradě. A když se to stalo, tehdy král český jel na pomoc ciesaři s velikým vojskem a před Víd- ní se položil a některé pány poslal na druhú stranu Dunaje; a tak jest pomohl ciesaři král z toho obleženie skrze úmluvy. Ale těch úmluv sú sobě potom nedrželi. A průvod dal jest ciesaři na Nové Město. 6) Rukopis má 1409, ale má na mysli události r. 1458. Do líčení výpravy se však přimísilo i obléhání Vídně, které se událo až 1462. 123
Strana 124
A to protivenstvie dálo se ciesaři skrze kněze Albrechta, bratra cie- sařova, takže se ciesař a páni vídeňští s králem Jiřím umluvili a jemu velikú summu peněz černých dali a do Čech králi poslali; a král čes- ký kázal je bráti v své zemi. Potom Němci to uslyševše, peníze černé velmi dělali; do Čech je kupci nosili a za ně zlato a střiebro rázu čes- kého kupovali a ven z Čech nosili, takže byl zlatý uherský po deva- desáti a pěti groších v Čechách a v Rakúsiech po třech kopách a po 12 groších. A tak se byli v české zemi rozmohli, že sú lidé škody veliké brali, a znamenitě veliké. Fridrich, tento ciesař, o němž bude praveno, nic jest válečný ne- byl, ale židy velmi milováše, s nimi časté rozmlúvanie míval a lichvy jich užieval, jakož o něm hustě se praví. Ten počne měšťan vídeň- ských nenáviděti, na ně lozunky klada, jich udierati a ubierati poče; ale oni, raddy širší nemajíce, i zvolichu sobě bratra jeho, kněze Alb- rechta, také korytanského, jakožto i ten ciesař bieše. Ten kněz Alb- recht tuhú válku s Vídeňskými podjal bleše, zbúřivše pány větší proti němu. A tak ono písmo boží) poče se plniti, že bratr povstane proti bratru a jeden druhého zradí na smrt a láska sstydne, víra po- tuchne; a budú lidé milovati sami sebe více nežli božských věcí. I to kníže s Vídeňskými obehna ciesaře na hradě vídeňském a tak jeho silně dobýváše, až, svázán jsa ciesař a jako ztracený. [jinam] se vrci kam nevěda, i užieval pomoci po prosbách krále českého; a on, nad biedníkem německým slitovav se k prosbě pana Zdeňka, svého purk- rabie, i sebrav druhé vojsko velmi silné (neb ono první vždy u Jie- hlavy leželo, jí dobývaje), a tak král Jiří přitáhl k Korumuburgu. I leže sám v něm, a syna svého, kněze Viktorina, s purkrabí pražským, s pa- nem Zdeňkem, k městu k Vídni [s] vojskem poslal. A když tam oni přijeli, a před předměstí přes Dunaj převezše se, opustili šturm k měs- tu. Ale na městě tak mnoho mějíchu neb málo méně než u vojště, a k tomu šturmu kníže Albrecht, bratr ciesařuov, nedav odpierati, aby Čechové nebyli mordováni, i povolil ke vší smlúvě, což král Jiří jemu podal, a pravě tak, že ne pro ciesaře toho činí, ale pro krále českého. A takž král český, v to sám vloživ se, i učinil mezi bratřími múdrú smlúvu a toho ciesaře jako od smrti i od záhuby jeho vysvobodil. A tak smlúvu učinivše vespolek, ciesaře propustichu, v moc krále českého vydachu, kterýžto jemu jako najlepší přítel poslúžil. Avšak napotom ten ciesař [ne dobrým za dobré, ale vším zlým se odplácel, jakož o tom vdole bude šíře povědíno. A tak král Jiří zemi českú v pokoji zpravoval a tak s pilností jest usiloval, aby to královstvie prvé odsekané zase k vladenie české koruny přijednal. A tak pana Zdeňka,8) purkrabí pražského, poslal do 8) Ohlas ev. Mat. 24, 12. Zdeněk Konopištský ze Šternberka. 124
A to protivenstvie dálo se ciesaři skrze kněze Albrechta, bratra cie- sařova, takže se ciesař a páni vídeňští s králem Jiřím umluvili a jemu velikú summu peněz černých dali a do Čech králi poslali; a král čes- ký kázal je bráti v své zemi. Potom Němci to uslyševše, peníze černé velmi dělali; do Čech je kupci nosili a za ně zlato a střiebro rázu čes- kého kupovali a ven z Čech nosili, takže byl zlatý uherský po deva- desáti a pěti groších v Čechách a v Rakúsiech po třech kopách a po 12 groších. A tak se byli v české zemi rozmohli, že sú lidé škody veliké brali, a znamenitě veliké. Fridrich, tento ciesař, o němž bude praveno, nic jest válečný ne- byl, ale židy velmi milováše, s nimi časté rozmlúvanie míval a lichvy jich užieval, jakož o něm hustě se praví. Ten počne měšťan vídeň- ských nenáviděti, na ně lozunky klada, jich udierati a ubierati poče; ale oni, raddy širší nemajíce, i zvolichu sobě bratra jeho, kněze Alb- rechta, také korytanského, jakožto i ten ciesař bieše. Ten kněz Alb- recht tuhú válku s Vídeňskými podjal bleše, zbúřivše pány větší proti němu. A tak ono písmo boží) poče se plniti, že bratr povstane proti bratru a jeden druhého zradí na smrt a láska sstydne, víra po- tuchne; a budú lidé milovati sami sebe více nežli božských věcí. I to kníže s Vídeňskými obehna ciesaře na hradě vídeňském a tak jeho silně dobýváše, až, svázán jsa ciesař a jako ztracený. [jinam] se vrci kam nevěda, i užieval pomoci po prosbách krále českého; a on, nad biedníkem německým slitovav se k prosbě pana Zdeňka, svého purk- rabie, i sebrav druhé vojsko velmi silné (neb ono první vždy u Jie- hlavy leželo, jí dobývaje), a tak král Jiří přitáhl k Korumuburgu. I leže sám v něm, a syna svého, kněze Viktorina, s purkrabí pražským, s pa- nem Zdeňkem, k městu k Vídni [s] vojskem poslal. A když tam oni přijeli, a před předměstí přes Dunaj převezše se, opustili šturm k měs- tu. Ale na městě tak mnoho mějíchu neb málo méně než u vojště, a k tomu šturmu kníže Albrecht, bratr ciesařuov, nedav odpierati, aby Čechové nebyli mordováni, i povolil ke vší smlúvě, což král Jiří jemu podal, a pravě tak, že ne pro ciesaře toho činí, ale pro krále českého. A takž král český, v to sám vloživ se, i učinil mezi bratřími múdrú smlúvu a toho ciesaře jako od smrti i od záhuby jeho vysvobodil. A tak smlúvu učinivše vespolek, ciesaře propustichu, v moc krále českého vydachu, kterýžto jemu jako najlepší přítel poslúžil. Avšak napotom ten ciesař [ne dobrým za dobré, ale vším zlým se odplácel, jakož o tom vdole bude šíře povědíno. A tak král Jiří zemi českú v pokoji zpravoval a tak s pilností jest usiloval, aby to královstvie prvé odsekané zase k vladenie české koruny přijednal. A tak pana Zdeňka,8) purkrabí pražského, poslal do 8) Ohlas ev. Mat. 24, 12. Zdeněk Konopištský ze Šternberka. 124
Strana 125
lužnické země, kterýž, to vývodstvie zase k zemi přijednav a smlu- vami zpuosobiv, vrátil se do Čech s vojskem a s pány jinými. A na to léto také léta božieho 1459 král poslal tam do lužnické země pana Čeňka z Klinštejna, prokurátora dvoru svého, aby vyptal a zvěděl dani a úžitky vývodstvie toho. A tak jest to držel i s jinými zeměmi až do zprotivenie a země zbúřenie válkami velikými a pohnutiem všeho upokojenie těchto všech let. Neb ty všecky země pokoje veli- kého požieváchu od poraženie Táboruov až do té chvíle, jakož se bude o tom praviti. Neb tento král Jiří, pány české maje v jednotě upokojené a sebe poslušné, pokojně kraloval, zemi súdě a práva jim propustiv tak, aby zmatky zašlé opravoval, zdělav konšely zemské k ohlédanie mezi křivým a pravým. Tento pokoj trval až do léta bo- žieho 1463. Léta ut supra etc. 1459 král Jiří učinil smlúvu a mír s kniežaty mí- šeňskými i bavorskými. A toho léta o svatém Martinu [11. listopadu] vydal jest král Jiří dceru svú knížeti míšeňskému mladšímu; neb sám král i s královú byli sú ve Chbě a do Chbu donesena jest a odtud vzata do Míšně. Také starší kníže míšeňské dal dceru svú synu krá- lovu do Čech; a hned také vzata a nesena do Prahy.3) Vratislavěné poddali se králi Jiřímu. Téhož léta ut supra etc. 1459 poslán jest kardinál1o) do Čech k králi od papeže, řečeného Pius. A ten kardinál z Čech jel do Vrati- slavě města, kteréž se bylo zprotivilo králi Jiří českému, a tu jest zjednal, že Vratislavěné poddali se králi Jiřímu, a to tímto zpuoso- bem, tak, že sú Vratislavští [k] Králově Milosti do Prahy přijeli a Jeho Milosti se velice pokořili. A kněz legát takto jest za ně mluvil: »Tito všichni sebrali sú se jménem vší obce vratislavské a přišli sú k tobě, aby přestali všichni svárové a nesnáze, a učinili by poslušenstvie hodné a slušné. Protož, Najjasnější králi, rač Jasnost Tvá Královská milostivě jim odpustiti, což sú koli a jakž sú koli proti Milosti Tvé Královské pročinili, a je milostivě přijíti; neb na Jasnost Tvú Krá- lovskú tak přísluší a dobře příleží milosrdenstvie.« Potom kněží a doktorové vratislavští přišli sú ode všeho kněžstva vratislavského, aby ráčil Jeho Milost se na ně milostivě ozříti a jim to přestúpenie a zlý účinek jich milostivě odpustiti; a ač sú koli poslední k Jeho Milosti, že [chtí] rádi všecko opravovati a za Jeho Milost i za jeho dlúhé zdraví Pána Boha prositi. Potom také i obecní, s velikú pokorú několikrát poklekše, ustavičně sú pokorně prosili, aby se ráčil na ně 9) Dcera krále Jiřího Zdena se vdala za Albrechta, syna Fridricha Saského, a Ka- teřina, dcera míšenského markrabího Viléma, za Hynka z Poděbrad. 10) Jeronym Lando, arcibiskup krétský. O podrobnostech holdu vratislavského poselstva v Praze 13. ledna 1460 viz Urbánka III, 589. 125
lužnické země, kterýž, to vývodstvie zase k zemi přijednav a smlu- vami zpuosobiv, vrátil se do Čech s vojskem a s pány jinými. A na to léto také léta božieho 1459 král poslal tam do lužnické země pana Čeňka z Klinštejna, prokurátora dvoru svého, aby vyptal a zvěděl dani a úžitky vývodstvie toho. A tak jest to držel i s jinými zeměmi až do zprotivenie a země zbúřenie válkami velikými a pohnutiem všeho upokojenie těchto všech let. Neb ty všecky země pokoje veli- kého požieváchu od poraženie Táboruov až do té chvíle, jakož se bude o tom praviti. Neb tento král Jiří, pány české maje v jednotě upokojené a sebe poslušné, pokojně kraloval, zemi súdě a práva jim propustiv tak, aby zmatky zašlé opravoval, zdělav konšely zemské k ohlédanie mezi křivým a pravým. Tento pokoj trval až do léta bo- žieho 1463. Léta ut supra etc. 1459 král Jiří učinil smlúvu a mír s kniežaty mí- šeňskými i bavorskými. A toho léta o svatém Martinu [11. listopadu] vydal jest král Jiří dceru svú knížeti míšeňskému mladšímu; neb sám král i s královú byli sú ve Chbě a do Chbu donesena jest a odtud vzata do Míšně. Také starší kníže míšeňské dal dceru svú synu krá- lovu do Čech; a hned také vzata a nesena do Prahy.3) Vratislavěné poddali se králi Jiřímu. Téhož léta ut supra etc. 1459 poslán jest kardinál1o) do Čech k králi od papeže, řečeného Pius. A ten kardinál z Čech jel do Vrati- slavě města, kteréž se bylo zprotivilo králi Jiří českému, a tu jest zjednal, že Vratislavěné poddali se králi Jiřímu, a to tímto zpuoso- bem, tak, že sú Vratislavští [k] Králově Milosti do Prahy přijeli a Jeho Milosti se velice pokořili. A kněz legát takto jest za ně mluvil: »Tito všichni sebrali sú se jménem vší obce vratislavské a přišli sú k tobě, aby přestali všichni svárové a nesnáze, a učinili by poslušenstvie hodné a slušné. Protož, Najjasnější králi, rač Jasnost Tvá Královská milostivě jim odpustiti, což sú koli a jakž sú koli proti Milosti Tvé Královské pročinili, a je milostivě přijíti; neb na Jasnost Tvú Krá- lovskú tak přísluší a dobře příleží milosrdenstvie.« Potom kněží a doktorové vratislavští přišli sú ode všeho kněžstva vratislavského, aby ráčil Jeho Milost se na ně milostivě ozříti a jim to přestúpenie a zlý účinek jich milostivě odpustiti; a ač sú koli poslední k Jeho Milosti, že [chtí] rádi všecko opravovati a za Jeho Milost i za jeho dlúhé zdraví Pána Boha prositi. Potom také i obecní, s velikú pokorú několikrát poklekše, ustavičně sú pokorně prosili, aby se ráčil na ně 9) Dcera krále Jiřího Zdena se vdala za Albrechta, syna Fridricha Saského, a Ka- teřina, dcera míšenského markrabího Viléma, za Hynka z Poděbrad. 10) Jeronym Lando, arcibiskup krétský. O podrobnostech holdu vratislavského poselstva v Praze 13. ledna 1460 viz Urbánka III, 589. 125
Strana 126
milostivě ozříti, vinni se dávajíce, že, což sú koli učinili, [zle] a ne- právě proti pánu svému [učinili]; »a ačkoli poslední sme, prosíme pro Pána Boha, aby se ráčil na nás milostivě ozříti a to nám milostivě odpustiti, že chcem rádi vždycky Vaší Královské Jasnosti věrni býti a za vaše zdraví dlúhé i s dětmi Pána Boha prositi«. A tak Jeho Milost po mnohém trestánie a řečí vymlúvanie jest milost dal a jim to dob- rotivě odpustil a jim rozkázal, když domuov přijedú, chudým i boha- tým tu milost, kterúž jest s nimi učinil, povědě[tli. A oni sú, převelice děkujíce, řekli, že »pro ten milostivý skutek chcem vždycky Pána Boha za vaše dlúhé zdraví prositi a vaši věrni poddací Vaší Milosti i budúcím vašim vždycky býti«. Item ten kardinál po tom zjednánie jel zase do Vratislavě se pány vratislavskými a odtud k polskému králi, a to ten týden před vánoci z Prahy vyjel. A když jest ten kardinál do Polsky přijel, tu jest v Pol- ště krále Kazimíra nenalezl, neb jest byl do Litvy daleko zajel. Potom z Polsky kardinál jeda, přijel k králi českému do Olomúce a odtud jel do Vídně k ciesaři Fridrichovi. Téhož léta etc. 1459 o sv. Janu, křtiteli božím [24. června], ciesař Fridrich přijel jest do Brna k žádosti krále Jiří českého a jemu králov- ství potvrdil a také syna krále českého Viktorina kniežetem jest učinil.1) O svobodách, které král Jiří koruně české jest přijednal na budúcie časy etc. Najprvé: Jakož králové čeští byli sú k tomu zavázáni, když by král římský k korunovánie na ciesařství táhl, aby jemu posláno bylo tři sta oděncuov aneb tři sta hřiven, tak král na ciesaři obdržal, že jest toho práva polovice doluov spuštěna k věčnosti, takže nebudú králové čeští ani koruna více posie]lati než puol druhého sta oděn- cuov aneb puol druhého sta hřiven stříbra. Druhé: Králové čeští byli k tomu zavázáni, kdež by koli aneb kamž koli ciesař dvuor položil, že sú musili tam jeti, ješto jest bez velikých škod a nákladuov nemohlo býti; ale král Jiří takto zjednal jest, že on ani budúcí králové čeští nebudú zavázáni ke dvoru jinam jezditi než do dvú měst toliko, do Normberka a do Pamberka, kteréž k království českému blízko příležie. Třetie král Jiří toto obdržal na ciesaři, že, by ciesař nynější bez dědicuov mužského pohlaví umřel, že kniežetstvie rakúské na ko- runu českú má připadnúti; pakli by se přihodilo, že by kto právem spravedlnost k témuž kniežetstvie okázal, nemá kniežetstvie rakúské puštěno býti, leč by prvé sto tisíc zlatých uherských králi českému 1) Císař přijel do Brna teprve 30. července. O sjezdě obou panovníků Urbánek III, 536 a d. 126
milostivě ozříti, vinni se dávajíce, že, což sú koli učinili, [zle] a ne- právě proti pánu svému [učinili]; »a ačkoli poslední sme, prosíme pro Pána Boha, aby se ráčil na nás milostivě ozříti a to nám milostivě odpustiti, že chcem rádi vždycky Vaší Královské Jasnosti věrni býti a za vaše zdraví dlúhé i s dětmi Pána Boha prositi«. A tak Jeho Milost po mnohém trestánie a řečí vymlúvanie jest milost dal a jim to dob- rotivě odpustil a jim rozkázal, když domuov přijedú, chudým i boha- tým tu milost, kterúž jest s nimi učinil, povědě[tli. A oni sú, převelice děkujíce, řekli, že »pro ten milostivý skutek chcem vždycky Pána Boha za vaše dlúhé zdraví prositi a vaši věrni poddací Vaší Milosti i budúcím vašim vždycky býti«. Item ten kardinál po tom zjednánie jel zase do Vratislavě se pány vratislavskými a odtud k polskému králi, a to ten týden před vánoci z Prahy vyjel. A když jest ten kardinál do Polsky přijel, tu jest v Pol- ště krále Kazimíra nenalezl, neb jest byl do Litvy daleko zajel. Potom z Polsky kardinál jeda, přijel k králi českému do Olomúce a odtud jel do Vídně k ciesaři Fridrichovi. Téhož léta etc. 1459 o sv. Janu, křtiteli božím [24. června], ciesař Fridrich přijel jest do Brna k žádosti krále Jiří českého a jemu králov- ství potvrdil a také syna krále českého Viktorina kniežetem jest učinil.1) O svobodách, které král Jiří koruně české jest přijednal na budúcie časy etc. Najprvé: Jakož králové čeští byli sú k tomu zavázáni, když by král římský k korunovánie na ciesařství táhl, aby jemu posláno bylo tři sta oděncuov aneb tři sta hřiven, tak král na ciesaři obdržal, že jest toho práva polovice doluov spuštěna k věčnosti, takže nebudú králové čeští ani koruna více posie]lati než puol druhého sta oděn- cuov aneb puol druhého sta hřiven stříbra. Druhé: Králové čeští byli k tomu zavázáni, kdež by koli aneb kamž koli ciesař dvuor položil, že sú musili tam jeti, ješto jest bez velikých škod a nákladuov nemohlo býti; ale král Jiří takto zjednal jest, že on ani budúcí králové čeští nebudú zavázáni ke dvoru jinam jezditi než do dvú měst toliko, do Normberka a do Pamberka, kteréž k království českému blízko příležie. Třetie král Jiří toto obdržal na ciesaři, že, by ciesař nynější bez dědicuov mužského pohlaví umřel, že kniežetstvie rakúské na ko- runu českú má připadnúti; pakli by se přihodilo, že by kto právem spravedlnost k témuž kniežetstvie okázal, nemá kniežetstvie rakúské puštěno býti, leč by prvé sto tisíc zlatých uherských králi českému 1) Císař přijel do Brna teprve 30. července. O sjezdě obou panovníků Urbánek III, 536 a d. 126
Strana 127
a koruně české bylo dáno a položeno tu, kdež kolivěk by králem bylo ukázáno. Čtvrté toto král obdržal, že koruna tato zavázána jest byla krále odjinud nebrati nežli s kniežetství rakúského. Při kterémžto zaváza- nie mnohých pánuov pečetí byly sú přivěšeny. A král Jiří tu svobodu jest zjednal koruně, že kniežata rakúská to sú právo propustili a jeho se odřekli, nikdy věčně se netáhnúti ani nařiekati; a ciesař jako knie- že rakúské též jest učinil a jakožto ciesař římský toho jest majestá- tem svým potvrdil, takže již tato koruna česká vysvobozena jest, že, když by krále nebylo, a o kohož by se země česká svolila, že ten má králem býti, ješto jest toho prvé nebylo. A na ty všeckny kusy máme listy s zlatú bullí a majestátem ciesař- ským zapečetěné a utvrzené; a ti sú položeni na Karlštajně.2) O falešné minci. Léta božieho 1460 v pátek [4. ledna] před Božiem křtěním před první hodinú noční stal se jest blesk z nebe. A hned stal se jest ve- liký rozbroj mezi lidem českým pro falešnú minci a Rakušany. Po- tom stalo se jest, že dobrých peněz nechtěli bráti, a tak veliké draho a hlad se stane, takže sú rozprávěli, že by lidé v Rakúsiech se věsili a hladem mřeli, neb zlé peníze byly. Potom král český kázal minci ustaviti, aby ty peníze vypleněny byly, vida a slyše tak veliký zá- mutek mezi lidem. A tak v té míře, než sú z Čech zlé peníze černé vy- pleli, stala se jest škoda veliká, nébrž nenabytá, takže lidé múdří pra- vili, by polovice české země bylo vypáleno, nestala by se tak veliká škoda jako od těch peněz černých. Též také i v Moravě byl v peně- zích veliký zmatek, že se lidem všudy stýskalo. A ta mince falešná vyšla od ciesaře Fridricha a jeho bratra, kněze Albrechta. Téhož léta ten týden před hromnicemi [2. února] král Jiří vyjel z Prahy i králová Johanna do Olomúce. Potom, když jest král z Olo- múce jel zase do Prahy, ostatní týden masopustní přijel do města Chrudimě; a tu sú k němu přijeli páni rakúští, žalujíce na ciesaře pro falešnú minci a chtíce s ním válku začieti, ale král jim k tomu nesvolil. Tento ciesař byl pokojný, jakž mohl najviece a jakož o něm jest zmínka napřed etc. Téhož léta králová Johanna přijela do Chrudimě v pátek [15. úno- ra], druhý den sv. Valentina. Vypověděnie Polákuov z české země. Téhož léta etc. 1460 domněnie bylo na krále Kazimíra polského, že jest zjednal i králová, aby zemi českú pálili, města, městečka i 2) Z odpovědi krále Jiřího na stížnosti panské jednoty na pražském sněmu 25. září 1465 (Palacký, Archiv čes. IV. 107). Závěrečnými slovy hovoří tedy sám král. 127
a koruně české bylo dáno a položeno tu, kdež kolivěk by králem bylo ukázáno. Čtvrté toto král obdržal, že koruna tato zavázána jest byla krále odjinud nebrati nežli s kniežetství rakúského. Při kterémžto zaváza- nie mnohých pánuov pečetí byly sú přivěšeny. A král Jiří tu svobodu jest zjednal koruně, že kniežata rakúská to sú právo propustili a jeho se odřekli, nikdy věčně se netáhnúti ani nařiekati; a ciesař jako knie- že rakúské též jest učinil a jakožto ciesař římský toho jest majestá- tem svým potvrdil, takže již tato koruna česká vysvobozena jest, že, když by krále nebylo, a o kohož by se země česká svolila, že ten má králem býti, ješto jest toho prvé nebylo. A na ty všeckny kusy máme listy s zlatú bullí a majestátem ciesař- ským zapečetěné a utvrzené; a ti sú položeni na Karlštajně.2) O falešné minci. Léta božieho 1460 v pátek [4. ledna] před Božiem křtěním před první hodinú noční stal se jest blesk z nebe. A hned stal se jest ve- liký rozbroj mezi lidem českým pro falešnú minci a Rakušany. Po- tom stalo se jest, že dobrých peněz nechtěli bráti, a tak veliké draho a hlad se stane, takže sú rozprávěli, že by lidé v Rakúsiech se věsili a hladem mřeli, neb zlé peníze byly. Potom král český kázal minci ustaviti, aby ty peníze vypleněny byly, vida a slyše tak veliký zá- mutek mezi lidem. A tak v té míře, než sú z Čech zlé peníze černé vy- pleli, stala se jest škoda veliká, nébrž nenabytá, takže lidé múdří pra- vili, by polovice české země bylo vypáleno, nestala by se tak veliká škoda jako od těch peněz černých. Též také i v Moravě byl v peně- zích veliký zmatek, že se lidem všudy stýskalo. A ta mince falešná vyšla od ciesaře Fridricha a jeho bratra, kněze Albrechta. Téhož léta ten týden před hromnicemi [2. února] král Jiří vyjel z Prahy i králová Johanna do Olomúce. Potom, když jest král z Olo- múce jel zase do Prahy, ostatní týden masopustní přijel do města Chrudimě; a tu sú k němu přijeli páni rakúští, žalujíce na ciesaře pro falešnú minci a chtíce s ním válku začieti, ale král jim k tomu nesvolil. Tento ciesař byl pokojný, jakž mohl najviece a jakož o něm jest zmínka napřed etc. Téhož léta králová Johanna přijela do Chrudimě v pátek [15. úno- ra], druhý den sv. Valentina. Vypověděnie Polákuov z české země. Téhož léta etc. 1460 domněnie bylo na krále Kazimíra polského, že jest zjednal i králová, aby zemi českú pálili, města, městečka i 2) Z odpovědi krále Jiřího na stížnosti panské jednoty na pražském sněmu 25. září 1465 (Palacký, Archiv čes. IV. 107). Závěrečnými slovy hovoří tedy sám král. 127
Strana 128
vsi. A protož král kázal v městech volati, aby žádných Polákuov do měst nepúštěli, a z svého dvoru všecky vyhnati kázal. Neb sú mnoho škod činili ohněm v kraji žateckém i jinde v Čechách; a kteří sú v městech byli řemeslníci neb otroci, mnozí jsú vyhnáni z země. Peníze z jiných zemí zahlazeny a zapovědíny. Item vše téhož léta etc. 1460 stal se druhý zmatek v penězích po sv. Jiří [23. dubna] v české zemi, takže páni své lidi nuzili k tomu, aby jim peníze horské dány byly v úrocích, kterýchž jest málo těch časuov mezi lidmi bylo. A skrze to stala se veliká nesnáze mezi lid- mi. Tehdy král, vida to, i shladil peníze z jiných zemí a učinil měnu, aby ty peníze nesli lidé k té měně; i dával za ně z své mince peníze; a z těch kázal dělati svú minci u Hory. Item vše téhož léta etc. 1460 Matyáš, král volený uherský, vše- chny města i hrady dobýval, ješto byli Čechové od 20 let osadili, a mnohé škody holdem i bojem jim sú činili. A tento král nebyl jest ještě korunován na královstvie uherské proto, neb byla koruna z země uherské vynesena a vydána ciesaři do Vídně i s synem krále Alb- rechtovým, králem Ladislavem, kteréhož jest ciesař Fridrich měl v své moci až do let jeho, a potom jeho do Čech vydal, aby kraloval. A ciesař koruny Uhruom vydati jest nechtěl. Potom léta božieho 1461 král Jiří český a markrabie moravský a Matyáš, uherský král volený, měli sú sjetí spolu v Olomúci na Boží křtění [6. ledna]; tu jest Matyáš nepřijel, ale po posléch některakú smlúvu mezi sebú sú učinili. Item potom král vrátil se do Prahy a hned jel do Chbu, neb jest měl uložený sněm s korfešty, s kniežaty, s biskupy na hromnice [2. února] i s mnoho jinými z německých zemí. Tu jest přijel Fridrich, markrabie bramburský, korfešt říše, kněz Ludvík bavorský, kněz Alb- recht rakúský, ciesařuov bratr, kněz Hanuš z Mnichova, kněz Otta mladý z Bavor, lantkrabie3) z Hes, biskup pamberský, biskup virom- burský, biskup z Frajzinku, hrabie Vilém z Hemberku, radda mohuc- kého arcibiskupa, kardinálova z Augspurku radda, od biskupa kon- stanského radda, od biskupa z Eistettu radda z Sas, salcpurského radda, falograbova4) radda, od burgundského kniežete5) radda, od hrabie Eberharta“) radda, radda z Wittenberka, od tovarystva, kteří mají znamení sv. Jiří:7) z měst říských z města Ulmu, z města Augš- 3) 4) 5) 6) Ludvík. Fridrich Falcký. Filip Dobrý. Eberhard, vévoda würtemberský. Jeho zástupce je jmenován níže ještě jednou. Svaz rytířstva zv. Georgsbund. 128
vsi. A protož král kázal v městech volati, aby žádných Polákuov do měst nepúštěli, a z svého dvoru všecky vyhnati kázal. Neb sú mnoho škod činili ohněm v kraji žateckém i jinde v Čechách; a kteří sú v městech byli řemeslníci neb otroci, mnozí jsú vyhnáni z země. Peníze z jiných zemí zahlazeny a zapovědíny. Item vše téhož léta etc. 1460 stal se druhý zmatek v penězích po sv. Jiří [23. dubna] v české zemi, takže páni své lidi nuzili k tomu, aby jim peníze horské dány byly v úrocích, kterýchž jest málo těch časuov mezi lidmi bylo. A skrze to stala se veliká nesnáze mezi lid- mi. Tehdy král, vida to, i shladil peníze z jiných zemí a učinil měnu, aby ty peníze nesli lidé k té měně; i dával za ně z své mince peníze; a z těch kázal dělati svú minci u Hory. Item vše téhož léta etc. 1460 Matyáš, král volený uherský, vše- chny města i hrady dobýval, ješto byli Čechové od 20 let osadili, a mnohé škody holdem i bojem jim sú činili. A tento král nebyl jest ještě korunován na královstvie uherské proto, neb byla koruna z země uherské vynesena a vydána ciesaři do Vídně i s synem krále Alb- rechtovým, králem Ladislavem, kteréhož jest ciesař Fridrich měl v své moci až do let jeho, a potom jeho do Čech vydal, aby kraloval. A ciesař koruny Uhruom vydati jest nechtěl. Potom léta božieho 1461 král Jiří český a markrabie moravský a Matyáš, uherský král volený, měli sú sjetí spolu v Olomúci na Boží křtění [6. ledna]; tu jest Matyáš nepřijel, ale po posléch některakú smlúvu mezi sebú sú učinili. Item potom král vrátil se do Prahy a hned jel do Chbu, neb jest měl uložený sněm s korfešty, s kniežaty, s biskupy na hromnice [2. února] i s mnoho jinými z německých zemí. Tu jest přijel Fridrich, markrabie bramburský, korfešt říše, kněz Ludvík bavorský, kněz Alb- recht rakúský, ciesařuov bratr, kněz Hanuš z Mnichova, kněz Otta mladý z Bavor, lantkrabie3) z Hes, biskup pamberský, biskup virom- burský, biskup z Frajzinku, hrabie Vilém z Hemberku, radda mohuc- kého arcibiskupa, kardinálova z Augspurku radda, od biskupa kon- stanského radda, od biskupa z Eistettu radda z Sas, salcpurského radda, falograbova4) radda, od burgundského kniežete5) radda, od hrabie Eberharta“) radda, radda z Wittenberka, od tovarystva, kteří mají znamení sv. Jiří:7) z měst říských z města Ulmu, z města Augš- 3) 4) 5) 6) Ludvík. Fridrich Falcký. Filip Dobrý. Eberhard, vévoda würtemberský. Jeho zástupce je jmenován níže ještě jednou. Svaz rytířstva zv. Georgsbund. 128
Strana 129
purk, z Niremberga, z Řezna, z Netlinku,8) z Spíru, z Wurmusu, kněz Vilém, kněz Arnošt, saská kniežata a míšeňští markrabie i jiní hrabie k tomu. Kázanie proti krvi boží. Téhož léta ut supra 1461 u Veliký čtvrtek [2. dubna] Jošt, biskup vratislavský, na hradě pražském kázal proti krvi boží; protož byla bauře v městě pražském od lidu obecnieho proti tomu tlustému bis- kupu. A král toho času byl u Hory; a tehdy biskup přijel k králi. Téhož léta etc. král Jiří vydal jest dceru9) svú králi uherskému Ma- tyášovi k manželství. Z Prahy s ní vyjeli v pondělí na letnice den sva- tého Urbana [25. května]. Item téhož léta Mýto vyhořalo polovice v úterý [2. června] po první neděli po sv. Trojici. Poselstvie do Říma o potvrzenie kompaktát. Léta od narozenie božieho 1462 ten týden po Božiem křtění [6. led- na] vysláni sú poslové do Říma ku papeži od krále Jiří českého pan Zdeněk Kostka, pan Malovec, pan Rabštajn, kancléř královstvie čes- kého, a mistři: mistr Vácslav Vrbenský a mistr Václav Koranda; a přijeli zase po velice noci [18. dubna] po 31/2 neděle. A potom obeslán jest sněm v Praze královským rozkázaním na den sv. Vavřince [10. srpna]; a tu to jisté poselstvie jest zjeveno a ohlášeno tak, že papež, řečený Pius, nechtěl jest svoliti k žádosti a prosbám královým, aby potvrzenie učinil kompaktátuov, za ciesaře Zigmunda učiněných. A v tom poselstvie byl Fantinus, Vlach od papeže, řečeného Pius; a když jest to poselstvie činil a mluvil před králem i přede vším sně- mem v Praze, tu jest mnohé věci mluvil k hanbě králi, a král jest jemu vše přehověl. A potom den druhý neb třetí kázal jíti toho Fantina, protože jest více mluvil, než jest potřebí bylo; a také, že jest byl krá- lovským prokurátorem na dvoře papežovu, a jsa prokurátorem, jed- nal i mluvil to, což k hanbě králi bylo, a netoliko, což měl krále za- stati, kto by proti němu mluvil, poněvadž od krále peníze za svú práci bral. Také kancléře Rabštýna kázal jíti, protože jest byl v Římě po jiných posléch pozuostal a jednal jinak, než mu bylo od krále rozkázáno; ale potom jest jeho propustil a úřad jemu zase vrátil. Také dřieve jmenovaného Fantina propustil jest a pruovod jemu dal až do Řezna, a to skrze přímluvu Ludvíka, kniežete bavorského, a jiných kniežat německých. 8) Nördlingen. 9) Kunka. 129
purk, z Niremberga, z Řezna, z Netlinku,8) z Spíru, z Wurmusu, kněz Vilém, kněz Arnošt, saská kniežata a míšeňští markrabie i jiní hrabie k tomu. Kázanie proti krvi boží. Téhož léta ut supra 1461 u Veliký čtvrtek [2. dubna] Jošt, biskup vratislavský, na hradě pražském kázal proti krvi boží; protož byla bauře v městě pražském od lidu obecnieho proti tomu tlustému bis- kupu. A král toho času byl u Hory; a tehdy biskup přijel k králi. Téhož léta etc. král Jiří vydal jest dceru9) svú králi uherskému Ma- tyášovi k manželství. Z Prahy s ní vyjeli v pondělí na letnice den sva- tého Urbana [25. května]. Item téhož léta Mýto vyhořalo polovice v úterý [2. června] po první neděli po sv. Trojici. Poselstvie do Říma o potvrzenie kompaktát. Léta od narozenie božieho 1462 ten týden po Božiem křtění [6. led- na] vysláni sú poslové do Říma ku papeži od krále Jiří českého pan Zdeněk Kostka, pan Malovec, pan Rabštajn, kancléř královstvie čes- kého, a mistři: mistr Vácslav Vrbenský a mistr Václav Koranda; a přijeli zase po velice noci [18. dubna] po 31/2 neděle. A potom obeslán jest sněm v Praze královským rozkázaním na den sv. Vavřince [10. srpna]; a tu to jisté poselstvie jest zjeveno a ohlášeno tak, že papež, řečený Pius, nechtěl jest svoliti k žádosti a prosbám královým, aby potvrzenie učinil kompaktátuov, za ciesaře Zigmunda učiněných. A v tom poselstvie byl Fantinus, Vlach od papeže, řečeného Pius; a když jest to poselstvie činil a mluvil před králem i přede vším sně- mem v Praze, tu jest mnohé věci mluvil k hanbě králi, a král jest jemu vše přehověl. A potom den druhý neb třetí kázal jíti toho Fantina, protože jest více mluvil, než jest potřebí bylo; a také, že jest byl krá- lovským prokurátorem na dvoře papežovu, a jsa prokurátorem, jed- nal i mluvil to, což k hanbě králi bylo, a netoliko, což měl krále za- stati, kto by proti němu mluvil, poněvadž od krále peníze za svú práci bral. Také kancléře Rabštýna kázal jíti, protože jest byl v Římě po jiných posléch pozuostal a jednal jinak, než mu bylo od krále rozkázáno; ale potom jest jeho propustil a úřad jemu zase vrátil. Také dřieve jmenovaného Fantina propustil jest a pruovod jemu dal až do Řezna, a to skrze přímluvu Ludvíka, kniežete bavorského, a jiných kniežat německých. 8) Nördlingen. 9) Kunka. 129
Strana 130
Item když se zase do Vlach ten Fantin [vrátil], obžaloval krále před papežem; a potom zapověděl jest papež Pius, aby žádné žá- kovstvo nebylo svěceno na kněžstvie ve Vlaších od biskupuov, a kladbu papež vydal na krále Jiří českého i puohon, potom odsudek, aby jeho za krále neměli ani poslúchali. Oveliké povodni. Léta božieho 1463 o sv. Janu, křtiteli božím [24. června], stala se jest veliká povodeň a náhlá, takže u Litomyšle okolo Hrušové a v tom kraji voda lidi ztopila, dědiny zkazila, že potom nikdy nebudú moci orány býti. Téhož léta pana Zdeňka Kostku hrom obrazil u Hory na Vlaském dvoře; a toho času minomajstrem byl. Spojenie planet. Léta božieho 1464 král Jiří zemi tuto českú v utěšeném pokoji zpravoval. A ten pokoj až do tohoto léta jest trval, kteréhožto bylo divné a veliké spojenie planet Saturna s Jovem, kteréžto počalo se [v provodní sobotu] [7. dubna] a trvalo za čtyři léta, v kterýchžto le- tech byl mor, hlad a války veliké. Pak hned na léto, to jest léta božieho 1465 Corstajn na Moravě král Jiří kázal oblehnúti, a tak jeho dobyv panu Hynkovi, i dal hrad Krajířuom; neb pan Hynek nechtěl pod krále Jiřího slušeti. Téhož léta etc. 1465 ciesař Fridrich, poslav po pana Zdeňka Kono- pištského, i pozval ho k sobě a s ním poče vše zlé kovati. A tak jemu Vitoraz dal pro ono poslúženie, když ho král na Vídni retoval, že by on, pan Zdeněk, toho puovodce byl najvyšší. A to jest proto ciesař učinil, aby téhož pana Zdeňka proti králi zbúřil; jakož se jest tak i stalo. Jošt, biskup vratislavský, s jinými pány českými zprotivili se králi pánu svému etc. Pak na léto, totiž 1466, přijel do země křižovník strakoničský, pan Jošt, syn Rožmberského, z Sléz z Vratislavě, neb on byl biskupem vratislavským a křižovníkem strakonickým a proboštem kostela praž- ského. Tento biskup, přijev na Strakonice, i obeslal pana Zdeňka Ko- nopišťského a jiné mnohé pány, kteřížto, přijedše k němu, i položili sobě sněm na Zelené hoře. A tu byli pan z Rožmberka, bratr toho bis- kupa, pan Zdeněk Konopišťský, pan Burian z Gutštejna a pan Kru- šina Bohuslav z Švamberka a pan Hradecký Jan, pan Linhart z Gut- štejna a z Klenového, pan Vilém Zajíc [z Hasenburka, pan Jan Zajíc] 130
Item když se zase do Vlach ten Fantin [vrátil], obžaloval krále před papežem; a potom zapověděl jest papež Pius, aby žádné žá- kovstvo nebylo svěceno na kněžstvie ve Vlaších od biskupuov, a kladbu papež vydal na krále Jiří českého i puohon, potom odsudek, aby jeho za krále neměli ani poslúchali. Oveliké povodni. Léta božieho 1463 o sv. Janu, křtiteli božím [24. června], stala se jest veliká povodeň a náhlá, takže u Litomyšle okolo Hrušové a v tom kraji voda lidi ztopila, dědiny zkazila, že potom nikdy nebudú moci orány býti. Téhož léta pana Zdeňka Kostku hrom obrazil u Hory na Vlaském dvoře; a toho času minomajstrem byl. Spojenie planet. Léta božieho 1464 král Jiří zemi tuto českú v utěšeném pokoji zpravoval. A ten pokoj až do tohoto léta jest trval, kteréhožto bylo divné a veliké spojenie planet Saturna s Jovem, kteréžto počalo se [v provodní sobotu] [7. dubna] a trvalo za čtyři léta, v kterýchžto le- tech byl mor, hlad a války veliké. Pak hned na léto, to jest léta božieho 1465 Corstajn na Moravě král Jiří kázal oblehnúti, a tak jeho dobyv panu Hynkovi, i dal hrad Krajířuom; neb pan Hynek nechtěl pod krále Jiřího slušeti. Téhož léta etc. 1465 ciesař Fridrich, poslav po pana Zdeňka Kono- pištského, i pozval ho k sobě a s ním poče vše zlé kovati. A tak jemu Vitoraz dal pro ono poslúženie, když ho král na Vídni retoval, že by on, pan Zdeněk, toho puovodce byl najvyšší. A to jest proto ciesař učinil, aby téhož pana Zdeňka proti králi zbúřil; jakož se jest tak i stalo. Jošt, biskup vratislavský, s jinými pány českými zprotivili se králi pánu svému etc. Pak na léto, totiž 1466, přijel do země křižovník strakoničský, pan Jošt, syn Rožmberského, z Sléz z Vratislavě, neb on byl biskupem vratislavským a křižovníkem strakonickým a proboštem kostela praž- ského. Tento biskup, přijev na Strakonice, i obeslal pana Zdeňka Ko- nopišťského a jiné mnohé pány, kteřížto, přijedše k němu, i položili sobě sněm na Zelené hoře. A tu byli pan z Rožmberka, bratr toho bis- kupa, pan Zdeněk Konopišťský, pan Burian z Gutštejna a pan Kru- šina Bohuslav z Švamberka a pan Hradecký Jan, pan Linhart z Gut- štejna a z Klenového, pan Vilém Zajíc [z Hasenburka, pan Jan Zajíc] 130
Strana 131
z Kosti, pan Hilburk z Budynic,10) pan Dobrohost z Prostého1) a z Taj- nu Hořejšího biskupova, pan Děpolt z Ryzmberka, Vilhartic a jiných mnoho. Ttylto všte ckn vl svrchupsaný Jošt biskup zobeslav, i učinili sněm na Zelené hoře, a tu sobě zápisy udělavše, i počeli se hned králi protiviti a nechtěli v ničemž poslúchati; ale časté sněmy činíc, vždy sebe potvrzováchu zápisy; neb měli sněm jeden v Krumlově u Rožmberského, druhý na Třeboni, třetí na Strakoniciech, čtvrtý na Zelené hoře, [pátý na Kladrubích, šestý opět na Zelené hoře). A tak ztvrdivše se a papeže sobě ufasovavše ciesařovým návodem a krále uherského, i jechu sobě Němcuov přátel a pomocniekuov hledati a činiti; jakož se jest tak i stalo, neb oni se všech strán kromě Míšeň- ského všickni nepřátelé této české země bíchu všudy napořád. Zprotivenie města Plzně a jiných měst. Item zprotivili sú se také tato města králi: najprvé Plzeň, Jiehlava, Brno, Olomúc, Znojmo. A to zprotivenie stalo se o sv. Janu [24. červ- na]; item Svídnice, Gerlice, Budyšín. A když se to stalo, obleženi bie- chu ti hradové. Tehda Zdeněk Konopišťský, přijev na Jiehlavu, odtud mnohé škody učinil jest pálením, mordem; též s Jindřichova Hradce, též s Olomúce, s Znojma, s Plzně i s jiných zámkuov v Čechách i v Moravě, takže na několiko set vesnic i městeček spáleno jest. Také staré Brno i klášter Králové2) spálen jest. Téhož léta [1467] o ty věci uložen sněm na hromnice [2. února v Jindřichově Hradci. K tomu sněmu vyslal král Jiří Konráda3) z Sléz, biskupa olomúckého,4) pana Zdeňka Kostku i jiné pány. A tu sú oká- zali výpisy práv a listuov a desk, což se svobod zemských dotýče; tu jest Zdeněk Konopišťský lehce sobě vážil práva a svobody řka, to, což na Karlštajně zápisuov jest, že za groš nestojí. A k tomu jest mlu- vil, aby ciesař římský práva utvrdil listem a svú pečetí, a pravě, že jest král český [man] ciesaře římského. Na to jemu odpovědíno, že král český nenie manem jeho, aniž kdy jest slýcháno, by kdy před- kové krále českého byli manové ciesařovi; než když ciesař chtěl na korunovánie, tu má král český poslati tři sta oděncuov anebo tři sta hřiven stříbra; ale i to již král český obdržal na ciesaři Fridrichovi na budúcí časy, aby jedno puol druhého sta hřiven vydali králové čeští ciesařuom. Ještě páni jmenovaní dali sú králi vinnu z toho řkúce, že by korunu choval proti právu země; také, že by minci lehkú dělal 10) Vilém z Ilburka na Budenicích. 1) Z Ronšperka. 2) Klášter Králové u Brna. 3) Konrád Černý Olešnický. 4) Tas z Boskovic. O hradeckém sjezdě Palacký, Dějiny IV. 2, 370—2. 131
z Kosti, pan Hilburk z Budynic,10) pan Dobrohost z Prostého1) a z Taj- nu Hořejšího biskupova, pan Děpolt z Ryzmberka, Vilhartic a jiných mnoho. Ttylto všte ckn vl svrchupsaný Jošt biskup zobeslav, i učinili sněm na Zelené hoře, a tu sobě zápisy udělavše, i počeli se hned králi protiviti a nechtěli v ničemž poslúchati; ale časté sněmy činíc, vždy sebe potvrzováchu zápisy; neb měli sněm jeden v Krumlově u Rožmberského, druhý na Třeboni, třetí na Strakoniciech, čtvrtý na Zelené hoře, [pátý na Kladrubích, šestý opět na Zelené hoře). A tak ztvrdivše se a papeže sobě ufasovavše ciesařovým návodem a krále uherského, i jechu sobě Němcuov přátel a pomocniekuov hledati a činiti; jakož se jest tak i stalo, neb oni se všech strán kromě Míšeň- ského všickni nepřátelé této české země bíchu všudy napořád. Zprotivenie města Plzně a jiných měst. Item zprotivili sú se také tato města králi: najprvé Plzeň, Jiehlava, Brno, Olomúc, Znojmo. A to zprotivenie stalo se o sv. Janu [24. červ- na]; item Svídnice, Gerlice, Budyšín. A když se to stalo, obleženi bie- chu ti hradové. Tehda Zdeněk Konopišťský, přijev na Jiehlavu, odtud mnohé škody učinil jest pálením, mordem; též s Jindřichova Hradce, též s Olomúce, s Znojma, s Plzně i s jiných zámkuov v Čechách i v Moravě, takže na několiko set vesnic i městeček spáleno jest. Také staré Brno i klášter Králové2) spálen jest. Téhož léta [1467] o ty věci uložen sněm na hromnice [2. února v Jindřichově Hradci. K tomu sněmu vyslal král Jiří Konráda3) z Sléz, biskupa olomúckého,4) pana Zdeňka Kostku i jiné pány. A tu sú oká- zali výpisy práv a listuov a desk, což se svobod zemských dotýče; tu jest Zdeněk Konopišťský lehce sobě vážil práva a svobody řka, to, což na Karlštajně zápisuov jest, že za groš nestojí. A k tomu jest mlu- vil, aby ciesař římský práva utvrdil listem a svú pečetí, a pravě, že jest král český [man] ciesaře římského. Na to jemu odpovědíno, že král český nenie manem jeho, aniž kdy jest slýcháno, by kdy před- kové krále českého byli manové ciesařovi; než když ciesař chtěl na korunovánie, tu má král český poslati tři sta oděncuov anebo tři sta hřiven stříbra; ale i to již král český obdržal na ciesaři Fridrichovi na budúcí časy, aby jedno puol druhého sta hřiven vydali králové čeští ciesařuom. Ještě páni jmenovaní dali sú králi vinnu z toho řkúce, že by korunu choval proti právu země; také, že by minci lehkú dělal 10) Vilém z Ilburka na Budenicích. 1) Z Ronšperka. 2) Klášter Králové u Brna. 3) Konrád Černý Olešnický. 4) Tas z Boskovic. O hradeckém sjezdě Palacký, Dějiny IV. 2, 370—2. 131
Strana 132
a že práva nejdú, jakož sú za staradávna vysazena v zemi české; také že rozdává sirotčí i vdovské statky proti řádu a právu; také, že pá- nuov nepojímá do raddy, ale měšťany. Vydánie klatby od papeže na krále Jiřího. Téhož léta ut supra [1467] kněží římské strany v městech papežo- vým rozkázaním klatbu učinili na krále jakožto v Plzni, v Budějovi- cích Českých, v Hradci Jindřichově, v Jihlavě, v Brně, v Holomúci i jinde, aby krále českého za krále neměli, a to proto nazývajíce jeho kacieřem, že přijiemal tělo božie a krev boží pod obojí zpuosobú a jiným v svém královstvie dopustil a toho ustúpiti nechtěl, jakož slíbil při korunovánie biskupuom, ale nesplnil. A proto války veliké vznikly v zemi. O ten artikul král Jiří učinil jest poselstvie do Říma ku papeži, aby jemu dal slyšenie; toho jest papež učiniti nechtěl, a tak ty věci k žádnému konci slušnému dokonány nebyly. Tehdy kněží římské strany mší neslúžili, nekřtili, nezvonili, nepochovávali, řáduov nečinili, jediné aby lidu proti králi Jiřímu pozdvihli, že jest přijemal tělo boží a krev boží pod obojí zpuosobú. Dobývanie zámkuov. Potom léta božieho 1467 král Jiří, znamenav to, že páni již jmeno- vaní, což sú pod přikrytiem práv a jiných věcí světských jemu vinu dávali, urozuoměl jest a poznal [býti] skrze papeže i biskupy olomúc- kého, niského i kněží jinú, ani již zjevně káží v kosteléch a kaceřují krále i jiné Čechy i Moravany pro přijiemanie pod obojí zpuosobú, netbal jest na to ani ustúpiti chtěl. A vida těch pánuov proti sobě zlú vuoli, tehdy ihned stalo se jest ten týden po sv. Jiří [23. dubna]: král Jiří český s pány svými věrnými sebrav pole, již déle jich nepravosti nad sebú trpěti nemoha, i obhání zámky panu Zdeňkovi Stermberkovi Rúdnici, Kostelec na Sázavě, Konopiště, Leštno pojednú; jichžto pod časem zdobývav, neb u Raudnice málo více než čtvrt léta leželi, až jí i dobyli; město byli sami vypálili s hradu a na hradě sú se bránili. Potom Kostelce dobyli a vypálili; potom Štemberka na Sázavě dobyli a zbořili jej. Pak, když měl Konopiště ztracen býti a již neměli na něm co jísti, tehdy Poláci, radda krále polského, přijevše, učinili stánie mezi stranoma Královú Milostí a stranú protivnú až do sv. Jiří; a tak toho hradu nedobýváchu v tom stání, než osadivše bašty královi, i na nich tu leželi. Ale Zdeněk nižádné smlúvy nezdrželi), což radda pol- ská učinila; neb hradu neměli špihovati, ani pak zatiem špihovali vel- mi všemi těmi potřebami. Téhož léta král Jiří dobyl Chvatěrub. Také Hradečtí dobyli Vřeš- ťova. Také Písečtí, Vodňanští dobyli hradu Mladějovic Janovi Vráb- skému. 132
a že práva nejdú, jakož sú za staradávna vysazena v zemi české; také že rozdává sirotčí i vdovské statky proti řádu a právu; také, že pá- nuov nepojímá do raddy, ale měšťany. Vydánie klatby od papeže na krále Jiřího. Téhož léta ut supra [1467] kněží římské strany v městech papežo- vým rozkázaním klatbu učinili na krále jakožto v Plzni, v Budějovi- cích Českých, v Hradci Jindřichově, v Jihlavě, v Brně, v Holomúci i jinde, aby krále českého za krále neměli, a to proto nazývajíce jeho kacieřem, že přijiemal tělo božie a krev boží pod obojí zpuosobú a jiným v svém královstvie dopustil a toho ustúpiti nechtěl, jakož slíbil při korunovánie biskupuom, ale nesplnil. A proto války veliké vznikly v zemi. O ten artikul král Jiří učinil jest poselstvie do Říma ku papeži, aby jemu dal slyšenie; toho jest papež učiniti nechtěl, a tak ty věci k žádnému konci slušnému dokonány nebyly. Tehdy kněží římské strany mší neslúžili, nekřtili, nezvonili, nepochovávali, řáduov nečinili, jediné aby lidu proti králi Jiřímu pozdvihli, že jest přijemal tělo boží a krev boží pod obojí zpuosobú. Dobývanie zámkuov. Potom léta božieho 1467 král Jiří, znamenav to, že páni již jmeno- vaní, což sú pod přikrytiem práv a jiných věcí světských jemu vinu dávali, urozuoměl jest a poznal [býti] skrze papeže i biskupy olomúc- kého, niského i kněží jinú, ani již zjevně káží v kosteléch a kaceřují krále i jiné Čechy i Moravany pro přijiemanie pod obojí zpuosobú, netbal jest na to ani ustúpiti chtěl. A vida těch pánuov proti sobě zlú vuoli, tehdy ihned stalo se jest ten týden po sv. Jiří [23. dubna]: král Jiří český s pány svými věrnými sebrav pole, již déle jich nepravosti nad sebú trpěti nemoha, i obhání zámky panu Zdeňkovi Stermberkovi Rúdnici, Kostelec na Sázavě, Konopiště, Leštno pojednú; jichžto pod časem zdobývav, neb u Raudnice málo více než čtvrt léta leželi, až jí i dobyli; město byli sami vypálili s hradu a na hradě sú se bránili. Potom Kostelce dobyli a vypálili; potom Štemberka na Sázavě dobyli a zbořili jej. Pak, když měl Konopiště ztracen býti a již neměli na něm co jísti, tehdy Poláci, radda krále polského, přijevše, učinili stánie mezi stranoma Královú Milostí a stranú protivnú až do sv. Jiří; a tak toho hradu nedobýváchu v tom stání, než osadivše bašty královi, i na nich tu leželi. Ale Zdeněk nižádné smlúvy nezdrželi), což radda pol- ská učinila; neb hradu neměli špihovati, ani pak zatiem špihovali vel- mi všemi těmi potřebami. Téhož léta král Jiří dobyl Chvatěrub. Také Hradečtí dobyli Vřeš- ťova. Také Písečtí, Vodňanští dobyli hradu Mladějovic Janovi Vráb- skému. 132
Strana 133
Také kníže Jindřich, syn králuov, dobyl Frimburka Varlejchova a Žihobec Hauserovi;5) a to obé jest vypáleno a rozvaleno. Odtud jeda kníže Jindřich, syn králuov, i přijel k Bechyni; a pan Bechyňka“) k němu přistúpil a s ním byl; a proč to učinil, to opustím psáti. Odtud kníže Jindřich táhl s vojskem a s panem [z] Rožmberka k Hradci Jindřichovu; a před ním leželi až přes svatý Havel [16. října], a nic nedobyvše, rozjeli se ruozno od něho. A když tyto hrady svrchu- psané obháníchu a starší syn králuov, kníže Viktorin, ležal u Štem- berka, tehdy Slezáci a Srbi obehnali Minsterberk v Slezích; a kníže, jeda retovat, i porazi je na hlavu a tu jich mnoho dobrých lidí zjie- machu. Neb oni, Němci, na Frankštajn utekli biechu, a kníže s svými tu je obehnav, i po několiko dnech brzo jich dobyli a děla vratislav- ská, budyšínská, niská pobrali, což jich koli na poli měli, a s sebú do Prahy přivezli; číslo pušek velikých i malých na čtyři sta; a což věz- ňóv bylo rytieřských, ty na čest dávali, a řemeslníky, měšťany ša- covali. Item téhož léta 1467 pan Zigmund Perštajnský, pán mladý, jat jest na Brno a pan Jan Košmberský; spolu u vězení byli sú. A pan Kama- rét7) zabit jest. Téhož léta Bavorčíci sebravše se, i vtrhli mezi Domažlice a Kla- tovy, i hubili a pálili; a Janovský8) sebrav se s pomocníky králový- mi a s Klatovskými a s Domažlickými, i jeli na ně k Najrsku. A tu Němce na hlavu porazili a pana Kyvolfa9) zabili; a Hyncík jedva jako [nachromen vyvázl] s životem, že nebyl jat. A vězňuov také mnoho zjiemali a vozy i koně jim pobrali; a tu rychtáře z Štrubiny jali s mno- ho kupci. A což z strany páně Zdeňkovy bylo, ti činíchu se všech zámkuov sjezdy; i počechu vsi páliti, lidi šacovati, jímajíc je. A královští do- tud trpěvše, i jechu se též právě činiti. A tak mezi sebú hubíchu zemi s uobú stranú, až v Plzeňště málokde která ves celá mohla nalezena býti, též i v Prácheňště, též i v Bechyňště i okolo Krumlova i po vší Moravě, po Slezích; a tak se tyto země všecky hubíchu ohněm a jie- maniem sedlákuov, nedadúc jim dělati. O Rožmberském. Tuto o Rožmberském10) chci pověděti. Neb když král Jiří sněm ve- liký svým v Praze byl položil, ještě před početím těchto všech válek 5) 6) 75 8 9) 10) Jan House z Žihobce. Burian B. z Lažan. Purkart Kamarét z Žirovnice padl při dobývání Brna. Asi Oldřich z Janovic (Sedláček, Hrady IX, 138). Řezenský měšťan. Jan z Rožmberka (Tomek VII2, 181). 133
Také kníže Jindřich, syn králuov, dobyl Frimburka Varlejchova a Žihobec Hauserovi;5) a to obé jest vypáleno a rozvaleno. Odtud jeda kníže Jindřich, syn králuov, i přijel k Bechyni; a pan Bechyňka“) k němu přistúpil a s ním byl; a proč to učinil, to opustím psáti. Odtud kníže Jindřich táhl s vojskem a s panem [z] Rožmberka k Hradci Jindřichovu; a před ním leželi až přes svatý Havel [16. října], a nic nedobyvše, rozjeli se ruozno od něho. A když tyto hrady svrchu- psané obháníchu a starší syn králuov, kníže Viktorin, ležal u Štem- berka, tehdy Slezáci a Srbi obehnali Minsterberk v Slezích; a kníže, jeda retovat, i porazi je na hlavu a tu jich mnoho dobrých lidí zjie- machu. Neb oni, Němci, na Frankštajn utekli biechu, a kníže s svými tu je obehnav, i po několiko dnech brzo jich dobyli a děla vratislav- ská, budyšínská, niská pobrali, což jich koli na poli měli, a s sebú do Prahy přivezli; číslo pušek velikých i malých na čtyři sta; a což věz- ňóv bylo rytieřských, ty na čest dávali, a řemeslníky, měšťany ša- covali. Item téhož léta 1467 pan Zigmund Perštajnský, pán mladý, jat jest na Brno a pan Jan Košmberský; spolu u vězení byli sú. A pan Kama- rét7) zabit jest. Téhož léta Bavorčíci sebravše se, i vtrhli mezi Domažlice a Kla- tovy, i hubili a pálili; a Janovský8) sebrav se s pomocníky králový- mi a s Klatovskými a s Domažlickými, i jeli na ně k Najrsku. A tu Němce na hlavu porazili a pana Kyvolfa9) zabili; a Hyncík jedva jako [nachromen vyvázl] s životem, že nebyl jat. A vězňuov také mnoho zjiemali a vozy i koně jim pobrali; a tu rychtáře z Štrubiny jali s mno- ho kupci. A což z strany páně Zdeňkovy bylo, ti činíchu se všech zámkuov sjezdy; i počechu vsi páliti, lidi šacovati, jímajíc je. A královští do- tud trpěvše, i jechu se též právě činiti. A tak mezi sebú hubíchu zemi s uobú stranú, až v Plzeňště málokde která ves celá mohla nalezena býti, též i v Prácheňště, též i v Bechyňště i okolo Krumlova i po vší Moravě, po Slezích; a tak se tyto země všecky hubíchu ohněm a jie- maniem sedlákuov, nedadúc jim dělati. O Rožmberském. Tuto o Rožmberském10) chci pověděti. Neb když král Jiří sněm ve- liký svým v Praze byl položil, ještě před početím těchto všech válek 5) 6) 75 8 9) 10) Jan House z Žihobce. Burian B. z Lažan. Purkart Kamarét z Žirovnice padl při dobývání Brna. Asi Oldřich z Janovic (Sedláček, Hrady IX, 138). Řezenský měšťan. Jan z Rožmberka (Tomek VII2, 181). 133
Strana 134
a těžkých záhub léta nahoře psaného 1466, tehdy pan z Rožmberka, zapomenuv se nad svú pečetí, kterúž přiložil na oněch sněmích pan- ských, o nichž nahoře psáno, i jel do Prahy za glejtem na tento krá- luov sněm a přede vším sněmem jal se tak mluviti a velmi zakazo- vati, že, by měl to všecko ztratiti, což má, že proti králi a proti zemi této nikoli býti nechce, ale chce věrně a právě Čechuom pomáhati. A tak toho léta etc. 1467 s králem byl, ale jakž takž. Ale když od krále odstúpiti mysléše, najprvé Budějovské namluvil i poslal po legáta1): a on přijev do Budějovic, i rozhřešoval a kázal jim mše slúžiti, aby jedno proti králi válku vedli. A též právě i v Krumlově učinichu, ne- bo nikdíž neslúžíchu, kteříž pod jednú zpuosobú rozdáváchu, ktož by proti králi války nepozdvihli, od té doby, jakž papež kruciátu a klad- bu vydal na zemi. A oni jí, svrchupsaní páni, dobyli z Říma; a k tomu se přičinili Hilarius doktor a Křižanovský s kapitolú hradu pražského. Neb takový kříž vydal bieše, ktož by kacieře zabil, že by číst byl hřiechuov, jako by se z své mateře narodil, a jist byl vysvobozením od muk pekelních. I takž tento Rožmberský pánuom oněm pečet po- loživ, proti nim činil, jsa s králem proti nim. Pak potom, odstúpiv od krále, i zastavenú čest a víru králi i sněmu propadl selhav. A tak na obě straně vrtlákem a mantléřem ostal; a snad proto, že onen bratr jeho2) najprvní příčina a puovodce toho zlého bieše, což se v zemi páchalo, a sám potom zlú smrtí hořem umřel, když ho kníže Viktorin porazil z Slezáky a s jinými Němci. A ten biskup Jošt umřel, neb se jest často tím chlubil: »Južť sem mezi Čechy sekerku uvrhl, kteráž se z nich nebrzo vyřeže.« A tak tento rod svým králuom a pánuom činí jako někdajší oni Vršovičané, nad nimiž nezmešká Pán Buoh po- mstiti — toť shledáno bude, bóhdá, skuoro na nich! Tento pak Jan z Rožmberka učiní stánie s panem Zdeňkem; a za tím stáním páně Zdeňkuov syn, pan Jan, sebrav se s svými a s panem Janem Hradeckým, i táhl s mocí k Tajnu na Vltavě a ten vypálili. Od- tad táhli k Vodňanuom, a přijedše na Vstrp, i uděláchu tu zálohu v Kraví hoře v tom lese. A tak, když se jiezdní k městu okazovali, tehdy oni z města kvapně se vysuchu a bez šiku honíchu; a nepřátelé jich, uhlédavše taký nepořád, i sšikovavše se úprkem na ně táhli, an juž k [Čičenicuom] vyjeli k mostu, a tu v ně vskočivše, i nedachu jim ani vozuov strhnúti, ale je bijlechu té puol míle až k městu a vozy a děla jim pobrali a je zbiechu, a ostatek zajemše, i hnali na Hradec. A tak bylo zbitých a zjiemaných [na] puol čtvrta sta; a tak je na Hra- dec dovedše, i šacovali. A to se stalo léta božieho 1468 ten úterý [19. července] před sv. Jakubem. A pan z Rožmberka, přijev od onoho legáta rozhřešenie, jakož na- 1) Vavřinec Rovarella, biskup ferrarský. 2) Jošt z Rožmberka. Zemřel 13. prosince 1467. 134
a těžkých záhub léta nahoře psaného 1466, tehdy pan z Rožmberka, zapomenuv se nad svú pečetí, kterúž přiložil na oněch sněmích pan- ských, o nichž nahoře psáno, i jel do Prahy za glejtem na tento krá- luov sněm a přede vším sněmem jal se tak mluviti a velmi zakazo- vati, že, by měl to všecko ztratiti, což má, že proti králi a proti zemi této nikoli býti nechce, ale chce věrně a právě Čechuom pomáhati. A tak toho léta etc. 1467 s králem byl, ale jakž takž. Ale když od krále odstúpiti mysléše, najprvé Budějovské namluvil i poslal po legáta1): a on přijev do Budějovic, i rozhřešoval a kázal jim mše slúžiti, aby jedno proti králi válku vedli. A též právě i v Krumlově učinichu, ne- bo nikdíž neslúžíchu, kteříž pod jednú zpuosobú rozdáváchu, ktož by proti králi války nepozdvihli, od té doby, jakž papež kruciátu a klad- bu vydal na zemi. A oni jí, svrchupsaní páni, dobyli z Říma; a k tomu se přičinili Hilarius doktor a Křižanovský s kapitolú hradu pražského. Neb takový kříž vydal bieše, ktož by kacieře zabil, že by číst byl hřiechuov, jako by se z své mateře narodil, a jist byl vysvobozením od muk pekelních. I takž tento Rožmberský pánuom oněm pečet po- loživ, proti nim činil, jsa s králem proti nim. Pak potom, odstúpiv od krále, i zastavenú čest a víru králi i sněmu propadl selhav. A tak na obě straně vrtlákem a mantléřem ostal; a snad proto, že onen bratr jeho2) najprvní příčina a puovodce toho zlého bieše, což se v zemi páchalo, a sám potom zlú smrtí hořem umřel, když ho kníže Viktorin porazil z Slezáky a s jinými Němci. A ten biskup Jošt umřel, neb se jest často tím chlubil: »Južť sem mezi Čechy sekerku uvrhl, kteráž se z nich nebrzo vyřeže.« A tak tento rod svým králuom a pánuom činí jako někdajší oni Vršovičané, nad nimiž nezmešká Pán Buoh po- mstiti — toť shledáno bude, bóhdá, skuoro na nich! Tento pak Jan z Rožmberka učiní stánie s panem Zdeňkem; a za tím stáním páně Zdeňkuov syn, pan Jan, sebrav se s svými a s panem Janem Hradeckým, i táhl s mocí k Tajnu na Vltavě a ten vypálili. Od- tad táhli k Vodňanuom, a přijedše na Vstrp, i uděláchu tu zálohu v Kraví hoře v tom lese. A tak, když se jiezdní k městu okazovali, tehdy oni z města kvapně se vysuchu a bez šiku honíchu; a nepřátelé jich, uhlédavše taký nepořád, i sšikovavše se úprkem na ně táhli, an juž k [Čičenicuom] vyjeli k mostu, a tu v ně vskočivše, i nedachu jim ani vozuov strhnúti, ale je bijlechu té puol míle až k městu a vozy a děla jim pobrali a je zbiechu, a ostatek zajemše, i hnali na Hradec. A tak bylo zbitých a zjiemaných [na] puol čtvrta sta; a tak je na Hra- dec dovedše, i šacovali. A to se stalo léta božieho 1468 ten úterý [19. července] před sv. Jakubem. A pan z Rožmberka, přijev od onoho legáta rozhřešenie, jakož na- 1) Vavřinec Rovarella, biskup ferrarský. 2) Jošt z Rožmberka. Zemřel 13. prosince 1467. 134
Strana 135
hoře povědíno, i odpoví králi a na Budějovice zjedná, že pana Zdeňka pustichu. A tak odtud sjezdy činíc, zemi hubiechu a pálíchu, což se jim neholdovalo, odtud s jedné strany a s Zelené hory s druhé strany; a lidi jiemajíc šacováchu a rozličnými mukami mučíchu je pro peníze; a by pak byl najchudčí, kohož sú dosáhli, toho sú mučili, až vyžeb[ře několik zlatých jim musil dáti, aby při životě os[tlal. Ač pak mnohé mučíc i ochromováchu, že potom do smrti dělati nemohli, a mnoho jich zmořichu. A tak chudině nebožátkuom s obú stranú činíchu, tak dobře jedni jako druzí bez milosti. O válce v Čechách. Potom léta božieho 1468 strhla se válka v Čechách za krále Jiřího, kdež lidé pravili, že z těchto příčin: Někteří pravili, že z těchto příčin, pro víru; a někteří pravili, že pro saudy, že by u těch sauduov vdo- vám a sirotkuom a chudým lidem křivda se dála; a někteří pravili, že pro pajchu, kteráž povstala mezi pány. Kdež pak pan Zdeněk Ko- nopištský nechtěl jest ani k sauduom ani k právu ani k žádným jiným věcem pod králem Jiřím v poslušenství stávati i některými pány, tehdy král Jiří s některými pány a s městy a s rytieřstvem, kteříž sau se jeho přídrželi, vobehnal jest jemu jeden týden několik zámkuov i těm, kteříž sau se jeho přídrželi. Tehdy pan Zdeněk Konopišťský hledal jest sobě pomocniekuov a přátel, kteříž by jemu té války po- máhali. Kdež pak jest proti králi Jiřímu i proti vší české zemi zbúřil jest i papeže, kdež jest klatbu pustil i pomoc jemu dal, i ciesaře i krále uherského, kdež sau jemu pak všickni toho pomáhali. A oni pro ty všecky pomoci zámkuov jemu zdobývali; a zdobývavše po ně- kterých časech táhl jest z země kníže Viktorin s lidmi, i vosadil Štok- ravu. Pan Zdeněk, zvěděv to, i sebral se s lidmi co mohl najvíce a táhl jest k Štokravě, chtě poraziti kněze Viktorina. Tehdy král Jiří, zvěděv to, i poslal jest nětco lidí ku pomoci knězi Viktorinovi; tehdy. zvěděv to pan Zdeněk, i táhl jest preč od kněze Viktorina, nesměje se s ním bíti. A tu jest ty chvíle král uherský odpověděl knězi Viktori- novi i s lidem jeho. Tehda kněz Viktorin dal jest věděti králi Jiřímu jakožto otci svému, že jest jemu král uherský odpověděl. Tehdy král Jiří zbieral jest pole, což mohl najvíce, i táhl jest do Moravy a tu je sobě vojsko zpravoval, kdež sau pak i moravští páni na pole s ním táhli. A on, zpravivši sobě vozy i do vozuov lidi, i táhl s nimi k Lávě. A tito jsau jemu vozy zpravovali: pan Kostka, pan Pardus,3) pan Jeník, Matyáš, pan Šárovec, Michálek z Vorle, Zmrzlík.4) Kdež jest ležal král uherský u Lávy, maje množstvie lidí s sebú papežských i ciesařských, 3) Jan ml. Pardus z Vratkova. Jeho dále jmenovaný druh jest asi Jeník ml. z Mečkova. 4) Václav Zmrzlík. 135
hoře povědíno, i odpoví králi a na Budějovice zjedná, že pana Zdeňka pustichu. A tak odtud sjezdy činíc, zemi hubiechu a pálíchu, což se jim neholdovalo, odtud s jedné strany a s Zelené hory s druhé strany; a lidi jiemajíc šacováchu a rozličnými mukami mučíchu je pro peníze; a by pak byl najchudčí, kohož sú dosáhli, toho sú mučili, až vyžeb[ře několik zlatých jim musil dáti, aby při životě os[tlal. Ač pak mnohé mučíc i ochromováchu, že potom do smrti dělati nemohli, a mnoho jich zmořichu. A tak chudině nebožátkuom s obú stranú činíchu, tak dobře jedni jako druzí bez milosti. O válce v Čechách. Potom léta božieho 1468 strhla se válka v Čechách za krále Jiřího, kdež lidé pravili, že z těchto příčin: Někteří pravili, že z těchto příčin, pro víru; a někteří pravili, že pro saudy, že by u těch sauduov vdo- vám a sirotkuom a chudým lidem křivda se dála; a někteří pravili, že pro pajchu, kteráž povstala mezi pány. Kdež pak pan Zdeněk Ko- nopištský nechtěl jest ani k sauduom ani k právu ani k žádným jiným věcem pod králem Jiřím v poslušenství stávati i některými pány, tehdy král Jiří s některými pány a s městy a s rytieřstvem, kteříž sau se jeho přídrželi, vobehnal jest jemu jeden týden několik zámkuov i těm, kteříž sau se jeho přídrželi. Tehdy pan Zdeněk Konopišťský hledal jest sobě pomocniekuov a přátel, kteříž by jemu té války po- máhali. Kdež pak jest proti králi Jiřímu i proti vší české zemi zbúřil jest i papeže, kdež jest klatbu pustil i pomoc jemu dal, i ciesaře i krále uherského, kdež sau jemu pak všickni toho pomáhali. A oni pro ty všecky pomoci zámkuov jemu zdobývali; a zdobývavše po ně- kterých časech táhl jest z země kníže Viktorin s lidmi, i vosadil Štok- ravu. Pan Zdeněk, zvěděv to, i sebral se s lidmi co mohl najvíce a táhl jest k Štokravě, chtě poraziti kněze Viktorina. Tehdy král Jiří, zvěděv to, i poslal jest nětco lidí ku pomoci knězi Viktorinovi; tehdy. zvěděv to pan Zdeněk, i táhl jest preč od kněze Viktorina, nesměje se s ním bíti. A tu jest ty chvíle král uherský odpověděl knězi Viktori- novi i s lidem jeho. Tehda kněz Viktorin dal jest věděti králi Jiřímu jakožto otci svému, že jest jemu král uherský odpověděl. Tehdy král Jiří zbieral jest pole, což mohl najvíce, i táhl jest do Moravy a tu je sobě vojsko zpravoval, kdež sau pak i moravští páni na pole s ním táhli. A on, zpravivši sobě vozy i do vozuov lidi, i táhl s nimi k Lávě. A tito jsau jemu vozy zpravovali: pan Kostka, pan Pardus,3) pan Jeník, Matyáš, pan Šárovec, Michálek z Vorle, Zmrzlík.4) Kdež jest ležal král uherský u Lávy, maje množstvie lidí s sebú papežských i ciesařských, 3) Jan ml. Pardus z Vratkova. Jeho dále jmenovaný druh jest asi Jeník ml. z Mečkova. 4) Václav Zmrzlík. 135
Strana 136
kdež jest je byl pan Zdeněk proti králi Jiřímu zbauřil, kdež pak táhli jsú proti sobě, jakož pak král uherský poslal jest k vojsku krále Jiřího France5) i s mnoho dobrými lidmi, a to z té příčiny, aby mu lidi z vo- zuov vylúdíc na dvé roztrhli a tak někde aby jej porazili. Oni bránili toho takto: Pustili po nich nětco jiezdných a potom, pojavši dva řady vozuov, táhli sau na ně i s pěšími a tak sau je k běhu připravili, že sau je vehnali na Martinice; a tu jsú jich dobývali, až sau je šturmem dobyli. A král uherský, zvěděv to, táhl jest na krále Jiřího vojsko se vší svú mocí. Tehda král Jiří táhl jest za svými u vozích a s vozy. Tehda jest proti němu král Jiří jiezdné a pěší vypravil; a tak sau haufy proti němu točili, až sau sobě vozy zase zpravili. A to proto dělali, že sau sobě byli vozy tiem točeniem velmi zmátli, i proto těmi haufy to- čili, aby vozy sobě zpravili; a zpravivše do nich sau táhli. A pan Zde- něk Konopišťský jest to dobře znal, co se jim děje, i takto k králi mlu- vil: »Milý králi, bíme se s nimi! Čas vidíte, že mají vozy roztrhané a lidi na dvé rozpuštěné.« I někteří páni rakúští a uherští položení toho tak dobře sau neznali jako pan Zdeněk, než vidúce, že se k bitvě mají, i smluvili sau krále uherského z toho, jak sau kolivěk uměli, aby se nebili. Tu sau s Martinic vězňuov dobyli, králi je přivedli a král je sli- bem zavazoval. I zdá mi se, že proto sobě byli ty vozy tak roztrhli těmi dvěma řadoma, kteréž sau byli prvé pojali, s kterýmiž sau byli k Martinicém táhli. Jestliže by pak kdy na tě aneb na koho tak přišlo, uměj na to pilně pomysliti a rozvážiti, a kterak a jakým zpuosobem měl by těch vozuov roztrženie brániti. Ještě tuto o témž znamenaj. Téhož léta ut supra 1468 událo se toto v puostě: Král Jiří český poslal syna svého, knieže Viktorina, do Rakús; a tu osadiv Štokravu u Dunaje, činil jest škodu Rakušanuom. A oni sebrali se naň. Tehdy král český poslal jest lid synu svému na pomoc a pomohl jest jemu, aby z té posádky ujel; a tak se stalo. A v tom času král Matyáš uher- ský přijel jest na pomoc Rakušanuom s množstvím lidu a položil se u Lávy města a zákopy udělal okolo vojska svého. A když to zvěděl král český, sebral lid, jel jest proti němu sám osobně, a přijev ležal jest proti králi uherskému, škodíce sobě na lidech i na statcích. A tak, ležav tu král český, i vrátil se do Čech a lid rozpustil a syna svého Viktorina nechal jest na Třebíči městě s lidem několika tisícuov s Vác- lavem Vlčkem. Tu jest je král uherský obehnal na Třebíči. Tehdy kníže Viktorin jel jest s města proti králi a počal se bíti s ním; a tak kníže Viktorin nemohl jest odolati proti králi uherskému a vjel na klášter třebíčský i s lidem svým a král uherský po něm a tu jej obe- 5) František z Háje. 136
kdež jest je byl pan Zdeněk proti králi Jiřímu zbauřil, kdež pak táhli jsú proti sobě, jakož pak král uherský poslal jest k vojsku krále Jiřího France5) i s mnoho dobrými lidmi, a to z té příčiny, aby mu lidi z vo- zuov vylúdíc na dvé roztrhli a tak někde aby jej porazili. Oni bránili toho takto: Pustili po nich nětco jiezdných a potom, pojavši dva řady vozuov, táhli sau na ně i s pěšími a tak sau je k běhu připravili, že sau je vehnali na Martinice; a tu jsú jich dobývali, až sau je šturmem dobyli. A král uherský, zvěděv to, táhl jest na krále Jiřího vojsko se vší svú mocí. Tehda král Jiří táhl jest za svými u vozích a s vozy. Tehda jest proti němu král Jiří jiezdné a pěší vypravil; a tak sau haufy proti němu točili, až sau sobě vozy zase zpravili. A to proto dělali, že sau sobě byli vozy tiem točeniem velmi zmátli, i proto těmi haufy to- čili, aby vozy sobě zpravili; a zpravivše do nich sau táhli. A pan Zde- něk Konopišťský jest to dobře znal, co se jim děje, i takto k králi mlu- vil: »Milý králi, bíme se s nimi! Čas vidíte, že mají vozy roztrhané a lidi na dvé rozpuštěné.« I někteří páni rakúští a uherští položení toho tak dobře sau neznali jako pan Zdeněk, než vidúce, že se k bitvě mají, i smluvili sau krále uherského z toho, jak sau kolivěk uměli, aby se nebili. Tu sau s Martinic vězňuov dobyli, králi je přivedli a král je sli- bem zavazoval. I zdá mi se, že proto sobě byli ty vozy tak roztrhli těmi dvěma řadoma, kteréž sau byli prvé pojali, s kterýmiž sau byli k Martinicém táhli. Jestliže by pak kdy na tě aneb na koho tak přišlo, uměj na to pilně pomysliti a rozvážiti, a kterak a jakým zpuosobem měl by těch vozuov roztrženie brániti. Ještě tuto o témž znamenaj. Téhož léta ut supra 1468 událo se toto v puostě: Král Jiří český poslal syna svého, knieže Viktorina, do Rakús; a tu osadiv Štokravu u Dunaje, činil jest škodu Rakušanuom. A oni sebrali se naň. Tehdy král český poslal jest lid synu svému na pomoc a pomohl jest jemu, aby z té posádky ujel; a tak se stalo. A v tom času král Matyáš uher- ský přijel jest na pomoc Rakušanuom s množstvím lidu a položil se u Lávy města a zákopy udělal okolo vojska svého. A když to zvěděl král český, sebral lid, jel jest proti němu sám osobně, a přijev ležal jest proti králi uherskému, škodíce sobě na lidech i na statcích. A tak, ležav tu král český, i vrátil se do Čech a lid rozpustil a syna svého Viktorina nechal jest na Třebíči městě s lidem několika tisícuov s Vác- lavem Vlčkem. Tu jest je král uherský obehnal na Třebíči. Tehdy kníže Viktorin jel jest s města proti králi a počal se bíti s ním; a tak kníže Viktorin nemohl jest odolati proti králi uherskému a vjel na klášter třebíčský i s lidem svým a král uherský po něm a tu jej obe- 5) František z Háje. 136
Strana 137
hnal a město vypálil a dobyl. Opět král Jiří, zvěděv to, sebrav lid, táhl jest proti králi uherskému synu svému na pomoc. A před sebú poslal syna svého, kněze Jindřicha, s vojskem; a pan Gdulinec“) byl hajtmanem. I znapravivše sobě vozy, táhli sau k Třebíči i položili sau se pod jedním vrškem; a na to sau nemyslili ani toho sau nerozvažo- vali, by jim ten vršek ke škodě měl býti. Kdež pak král uherský vy- táhl jest z děly na ten vrch, i bil jest jim do vojsky a velikau jest jim škodu činil. Tehdy oni, nemohúc toho jinak učiniti, i vokopávali sau se i kryli sau se v těch zákopích. Tehdy král uherský, vida to, pustil k nim přes vodu nějaké pěší, aby s nimi harcovali, a porazil je a ně- kolik jim praporcuov vzal; a sám jest také tu raněn byl. Král Jiří táhne. Tehdy ihned král Jiří táhl jest opět s vojskem do Polné, a tu aby vypravil ku pomoci knězi Jindřichovi, což by mohl najvíce lidí. I tu dělal hajtmany pana Hrabani a nad vozy pana Jeníka; a takto k nim král Jiří mluvil, pamatuje je: »Přijde-li na vás co, bíte se, milí páni, tak, jako na dobré lidi sluší.« A oni takto sau se k tomu strojili: Spra- vili sobě čtyři řady vozuov, i zpravivše do nich jízdné i pěší, i táhli sau k Třebíči. I přitáhli sau pak k jednomu potoku, kdež krále uher- ského lidé táhli sau na ně, chtíc je poraziti. A oni sau zastavili sobě vozy u toho potoka, čekajíce jich. I nezdálo se jim tu dobře, i mluvili sau k tomu, aby přetáhli ten potok, brány před sebau míti budú. I pře- plavovali sau sobě vozy přes ten potok; a oni sau na ně táhli, chtíce je poraziti. Tehda oni zavřeli sau se u vozích za tiem potokem, chtíc se tu brániti. I někteří páni s koní doluov mezi vozy ssedali, a to pro- to, nadějíce se, že jim budau k vozuom šturmovati. A oni, pojezdivše okolo nich, táhli sau k jedné březině. Tu pan Jeník mluvil jest k hajt- manuom a ku pánuom prosíc, aby jemu pomocníky dali, že tomu sám dosti učiniti nemuože, by jemu se ti kams' děli, kteříž sau jemu před řady jeli. I prosil jest pana Klusáčka, aby jemu ku pomoci dán byl. I tu jest pan Jeník hnul vozy tepruov, a to proto, že sau sobě byli na tom kladení velmi vozy zmátli a stiesnili. Tehda oni lidé krále uher- ského, vidúce to, táhli sú na ně. A oni zavřeli sau se u vozích, zpra- vivše sobě děla a hákovnice na krajní vozy. A tak sau je od vojsky sobě odbili a odbivše táhli sau předce k Třebíči. I táhli sau k tomu vršku, z kteréhož sau bili do páně Jindřichova vojska, zpravivše sobě jedno dvěma řady vozy; a to proto těma dvěma řady táhli k tomu vršku, že sau se nadáli, že jim toho vršku brániti budau, a to proto, aby sobě placu nestiesnili. A tak sau se na tom vršku položili, zase čtyřmi řady, jako prvé táhli, a tak sau se krále za nic nebáli. A pak 6) Petr Kdúlinec z Ostroměře. 137
hnal a město vypálil a dobyl. Opět král Jiří, zvěděv to, sebrav lid, táhl jest proti králi uherskému synu svému na pomoc. A před sebú poslal syna svého, kněze Jindřicha, s vojskem; a pan Gdulinec“) byl hajtmanem. I znapravivše sobě vozy, táhli sau k Třebíči i položili sau se pod jedním vrškem; a na to sau nemyslili ani toho sau nerozvažo- vali, by jim ten vršek ke škodě měl býti. Kdež pak král uherský vy- táhl jest z děly na ten vrch, i bil jest jim do vojsky a velikau jest jim škodu činil. Tehdy oni, nemohúc toho jinak učiniti, i vokopávali sau se i kryli sau se v těch zákopích. Tehdy král uherský, vida to, pustil k nim přes vodu nějaké pěší, aby s nimi harcovali, a porazil je a ně- kolik jim praporcuov vzal; a sám jest také tu raněn byl. Král Jiří táhne. Tehdy ihned král Jiří táhl jest opět s vojskem do Polné, a tu aby vypravil ku pomoci knězi Jindřichovi, což by mohl najvíce lidí. I tu dělal hajtmany pana Hrabani a nad vozy pana Jeníka; a takto k nim král Jiří mluvil, pamatuje je: »Přijde-li na vás co, bíte se, milí páni, tak, jako na dobré lidi sluší.« A oni takto sau se k tomu strojili: Spra- vili sobě čtyři řady vozuov, i zpravivše do nich jízdné i pěší, i táhli sau k Třebíči. I přitáhli sau pak k jednomu potoku, kdež krále uher- ského lidé táhli sau na ně, chtíc je poraziti. A oni sau zastavili sobě vozy u toho potoka, čekajíce jich. I nezdálo se jim tu dobře, i mluvili sau k tomu, aby přetáhli ten potok, brány před sebau míti budú. I pře- plavovali sau sobě vozy přes ten potok; a oni sau na ně táhli, chtíce je poraziti. Tehda oni zavřeli sau se u vozích za tiem potokem, chtíc se tu brániti. I někteří páni s koní doluov mezi vozy ssedali, a to pro- to, nadějíce se, že jim budau k vozuom šturmovati. A oni, pojezdivše okolo nich, táhli sau k jedné březině. Tu pan Jeník mluvil jest k hajt- manuom a ku pánuom prosíc, aby jemu pomocníky dali, že tomu sám dosti učiniti nemuože, by jemu se ti kams' děli, kteříž sau jemu před řady jeli. I prosil jest pana Klusáčka, aby jemu ku pomoci dán byl. I tu jest pan Jeník hnul vozy tepruov, a to proto, že sau sobě byli na tom kladení velmi vozy zmátli a stiesnili. Tehda oni lidé krále uher- ského, vidúce to, táhli sú na ně. A oni zavřeli sau se u vozích, zpra- vivše sobě děla a hákovnice na krajní vozy. A tak sau je od vojsky sobě odbili a odbivše táhli sau předce k Třebíči. I táhli sau k tomu vršku, z kteréhož sau bili do páně Jindřichova vojska, zpravivše sobě jedno dvěma řady vozy; a to proto těma dvěma řady táhli k tomu vršku, že sau se nadáli, že jim toho vršku brániti budau, a to proto, aby sobě placu nestiesnili. A tak sau se na tom vršku položili, zase čtyřmi řady, jako prvé táhli, a tak sau se krále za nic nebáli. A pak 6) Petr Kdúlinec z Ostroměře. 137
Strana 138
po některém dni tu sau kněze Viktorina doluov svedli. I když sau po některém dni chtěli z toho vršku zase doluov táhnúti, takto sú táhli: Kázali sau ohně dělati, pískati, bubnovati, a sami, což mohli najtajnějí, s vozy se zase obrátili a položili se před kněze Jindřichovým voj- skem. A to sau udělali proto, aby jim na hýbaní vojska nějaké škody nebo hanby neudělali. Tu sau se spolu hnuli s kněze Jindřichovým voj- skem zase k Polné od Třebíče. Jakož sú pak zase přitáhli k tomu po- toku, kdež sau jim toho prvé chtěli hájiti, kdež sau pak lidé krále uherského přitáhše za nimi, i do vozuov jim zzadu vskočili, a oni sau je z vozuov zase vybili. Tehdy pan Jeník, pojavši z svého vojska dva řady vozuov, i táhl jest na ně, chtě se s nimi bíti; a oni sau se s ním bíti nesměli. A tak sau oni k Polné k králi, pánu svému, zase brannau rukau přitáhli. A to všecko skrze vozy; protož, ktož má s tím praco- vati, máť nač pomysliti, aby se najprvé těmi vopatřili, ktož by toho pomáhali, aby ty jim mohl volně rozkazovati, a tak rozkazujíc, tomu dosti činiti; neb dopustí-liť na tě Pán Buoh klésku aneb nějakú po- rážku, tuť nebudú viny dávati Kubovi, Švehlovi ani Petrovi — již tobě to všecko připsáno bude, buď zle neb dobře! Neb co se jest v Zvole panu Kostkovi přihodilo, že, když sau naň nepřátelé táhli, tehda oni sau stáli u vozích, připravených k bitvě; tehda oni sau na ně nesměli. A jim se zdálo, že tu leží, že by místo měli bahnité, i překládali sau sobě vozy takto: Hnuli sau všemi řady pojednau a v [záloze] nazad nechali sau sobě lidi, a to proto, jestliže by jim chtěli natažení vozuov překaziti aneb szadu do vozuov vskočiti, aby s těmi vozy toho bránili. I kdež sau oni kladení nic nebránili, než za vozy jim vždy pomalu pojiežděli, oni kázali sau těmi vozy za jiný- mi vozy hnauti, aby jimi sobě vojsko zavřeli. I neopatřili sau sobě toho, kto by jim před těmi vozy a řady jeti měl. Tehdy vozataji mešl- kali předce za jinými vozy; a tak sau je vozy voha]lili a tak ti dobří lidé i pěší nazad zuostali. A voni na ně jiezdní haufy dojely a je po- tlačily a při tom času i pana Bořka sau jali.7) I jestliže by na tě kdy k tomu podobné přišlo, uměj se toho vystřieci takto: aby se vopatřil dobrými lidmi, nestrašlivými, aby před řady jeli; a mezi 10 vozuov vždy jednoho zprávci aby měl, a to pro to dotrhánie vozuov i pro zastavenie. A když sobě to tak zřiedíš, tak se té příhody vyvaruj[e]š. A takž potom kníže Viktorin s pomocí bratra svého proskočil jest s kláštera do vojsky bratra svého v neděli den Svatého Ducha [5. červ- na] v noci na pondělí [6. června] ráno, ale klášter svými osadiv. Ale král sám toho času byl na Polné na hradě s některými pány svými. Ale král uherský pro to vždy pilen byl dobývati kláštera. A potom v puoldruhé neděli ti, kteříž byli zuostali na klášteře, dali sú klášter králi uherskému, nemohúce zuostati pro nedostatek ztravy, neb sú 7) Srov. Tomka VII2, 230. 138
po některém dni tu sau kněze Viktorina doluov svedli. I když sau po některém dni chtěli z toho vršku zase doluov táhnúti, takto sú táhli: Kázali sau ohně dělati, pískati, bubnovati, a sami, což mohli najtajnějí, s vozy se zase obrátili a položili se před kněze Jindřichovým voj- skem. A to sau udělali proto, aby jim na hýbaní vojska nějaké škody nebo hanby neudělali. Tu sau se spolu hnuli s kněze Jindřichovým voj- skem zase k Polné od Třebíče. Jakož sú pak zase přitáhli k tomu po- toku, kdež sau jim toho prvé chtěli hájiti, kdež sau pak lidé krále uherského přitáhše za nimi, i do vozuov jim zzadu vskočili, a oni sau je z vozuov zase vybili. Tehdy pan Jeník, pojavši z svého vojska dva řady vozuov, i táhl jest na ně, chtě se s nimi bíti; a oni sau se s ním bíti nesměli. A tak sau oni k Polné k králi, pánu svému, zase brannau rukau přitáhli. A to všecko skrze vozy; protož, ktož má s tím praco- vati, máť nač pomysliti, aby se najprvé těmi vopatřili, ktož by toho pomáhali, aby ty jim mohl volně rozkazovati, a tak rozkazujíc, tomu dosti činiti; neb dopustí-liť na tě Pán Buoh klésku aneb nějakú po- rážku, tuť nebudú viny dávati Kubovi, Švehlovi ani Petrovi — již tobě to všecko připsáno bude, buď zle neb dobře! Neb co se jest v Zvole panu Kostkovi přihodilo, že, když sau naň nepřátelé táhli, tehda oni sau stáli u vozích, připravených k bitvě; tehda oni sau na ně nesměli. A jim se zdálo, že tu leží, že by místo měli bahnité, i překládali sau sobě vozy takto: Hnuli sau všemi řady pojednau a v [záloze] nazad nechali sau sobě lidi, a to proto, jestliže by jim chtěli natažení vozuov překaziti aneb szadu do vozuov vskočiti, aby s těmi vozy toho bránili. I kdež sau oni kladení nic nebránili, než za vozy jim vždy pomalu pojiežděli, oni kázali sau těmi vozy za jiný- mi vozy hnauti, aby jimi sobě vojsko zavřeli. I neopatřili sau sobě toho, kto by jim před těmi vozy a řady jeti měl. Tehdy vozataji mešl- kali předce za jinými vozy; a tak sau je vozy voha]lili a tak ti dobří lidé i pěší nazad zuostali. A voni na ně jiezdní haufy dojely a je po- tlačily a při tom času i pana Bořka sau jali.7) I jestliže by na tě kdy k tomu podobné přišlo, uměj se toho vystřieci takto: aby se vopatřil dobrými lidmi, nestrašlivými, aby před řady jeli; a mezi 10 vozuov vždy jednoho zprávci aby měl, a to pro to dotrhánie vozuov i pro zastavenie. A když sobě to tak zřiedíš, tak se té příhody vyvaruj[e]š. A takž potom kníže Viktorin s pomocí bratra svého proskočil jest s kláštera do vojsky bratra svého v neděli den Svatého Ducha [5. červ- na] v noci na pondělí [6. června] ráno, ale klášter svými osadiv. Ale král sám toho času byl na Polné na hradě s některými pány svými. Ale král uherský pro to vždy pilen byl dobývati kláštera. A potom v puoldruhé neděli ti, kteříž byli zuostali na klášteře, dali sú klášter králi uherskému, nemohúce zuostati pro nedostatek ztravy, neb sú 7) Srov. Tomka VII2, 230. 138
Strana 139
koní bezmál na tři sta snědli v tom obležení, nemajíce co jiného, a to pod takovú úmluvú, aby je král propustil svobodně a bez škody. Ano v tom obleženie jednoho dne před Svatým Duchem zabili sú 73 koní a ti všichni sú snědeni v jednom témdni kromě což prvé a potom; neb jich jest bylo v tom obleženie čtyři tisíce a žen na tři sta kromě dítek, ti, kteříž bíchu s města Třebíče na ten klášter utekli; avšak král uherský milost svú ukázal nad těmi ženami i jich dietkám, i kázal je doluov s kláštera propustiti a pruovod jim dal, poslav s nimi své slu- žebníky, aby je s poctivostí provodili do Mezeříčí. Potom král uher- ský, osadiv klášter, i jel k Brnu. Potom opět oblehl klášter Hradiště u Olomúce a k tomu manil sobě zemi moravskú. Příhoda u Kornaimburka jak se stala.3) Kdež král uherský dobýval Kornaumburgku a pan Dobeš byl hajt- manem a ciesař táhl, chtě retovati Komaumburku, a tu jest hajtmanem byl pan Prešnik u ciesaře, tehda, zvěděv to pan Dobeš, že naň táhne, i táhl jest proti němu, zpravivši sobě vozy a u vozích lidi. A táhl jest míli nebo puol druhé; a pan Prešnik, zvěděv to, i vopustil je své vozy i táhl jest naň bez vozů. A pan Dobeš čekal jeho, zpravivši sobě děla u vozích. A tak se s ním bili; bez vozuov nemohli by byli bitvy vy- hráti, neb sau jemu jiezdnými byli silni; ale tuto jemu přišlo na děla i na pěší. I [byl byl Prešnik také táhl na ně u vozích, Buoh ví, kto by byl vyhrál. A tak nikda kvapná věc dobra nenie. Vtrženie do Čech krále Matyáše. Téhož léta etc. 1468 král Matyáš uherský sebrav se i vtrhl do Čech pále, až přijel pod Železné hory k Semetiši ke vsi a s ním oni Čechové páni i Rožmberský. A když král Jiří český s svým vojskem jej utka a jeho obklíči, tehdy on vida, že moci proti králi českému nemá, poče rokovati skrze pana Albrechta Kostku, žádaje stánie. A král Jiří mi- lostivý, vida jeho ztraceného, a moha jeho míti tu po své vuoli i se všemi pány, svými nepřátely, a jim odplatiti zlým za zlé a je na hlavu poraziti, i po jich tadyncích učiní s nimi stání a je odtud propustí.9) A snad to proto učinil, neb témuž králi Matyášovi byl dceru dal ten rok, kterýž jest korunován; neb oba, i onen v Vuhřích (!) i tento v Če- chách, za krále vyzdvižena biešta. A tam v Uhřích brzo dcera krále Jiřího umřela a neviem, kterak, od Boha-li čili s příčinú zlých lidí. I snad pro tu příčinu král Jiří nedopustil na ně, aby tu byli zmordo- 8) Tento odstavec se týká obléhání Korneuburku v r. 1484 a bitvy Dobeše z Bos- kovic s Jindřichem Prüschenkem, o níž hovoří i Bonfinius a Unrest (K. Schober v Blätter des Vereines für Landeskunde von Niederösterreich, N. Folge XIII, 1879, 58). 9) Úmluvy vilémovské z 27. února 1469. 139
koní bezmál na tři sta snědli v tom obležení, nemajíce co jiného, a to pod takovú úmluvú, aby je král propustil svobodně a bez škody. Ano v tom obleženie jednoho dne před Svatým Duchem zabili sú 73 koní a ti všichni sú snědeni v jednom témdni kromě což prvé a potom; neb jich jest bylo v tom obleženie čtyři tisíce a žen na tři sta kromě dítek, ti, kteříž bíchu s města Třebíče na ten klášter utekli; avšak král uherský milost svú ukázal nad těmi ženami i jich dietkám, i kázal je doluov s kláštera propustiti a pruovod jim dal, poslav s nimi své slu- žebníky, aby je s poctivostí provodili do Mezeříčí. Potom král uher- ský, osadiv klášter, i jel k Brnu. Potom opět oblehl klášter Hradiště u Olomúce a k tomu manil sobě zemi moravskú. Příhoda u Kornaimburka jak se stala.3) Kdež král uherský dobýval Kornaumburgku a pan Dobeš byl hajt- manem a ciesař táhl, chtě retovati Komaumburku, a tu jest hajtmanem byl pan Prešnik u ciesaře, tehda, zvěděv to pan Dobeš, že naň táhne, i táhl jest proti němu, zpravivši sobě vozy a u vozích lidi. A táhl jest míli nebo puol druhé; a pan Prešnik, zvěděv to, i vopustil je své vozy i táhl jest naň bez vozů. A pan Dobeš čekal jeho, zpravivši sobě děla u vozích. A tak se s ním bili; bez vozuov nemohli by byli bitvy vy- hráti, neb sau jemu jiezdnými byli silni; ale tuto jemu přišlo na děla i na pěší. I [byl byl Prešnik také táhl na ně u vozích, Buoh ví, kto by byl vyhrál. A tak nikda kvapná věc dobra nenie. Vtrženie do Čech krále Matyáše. Téhož léta etc. 1468 král Matyáš uherský sebrav se i vtrhl do Čech pále, až přijel pod Železné hory k Semetiši ke vsi a s ním oni Čechové páni i Rožmberský. A když král Jiří český s svým vojskem jej utka a jeho obklíči, tehdy on vida, že moci proti králi českému nemá, poče rokovati skrze pana Albrechta Kostku, žádaje stánie. A král Jiří mi- lostivý, vida jeho ztraceného, a moha jeho míti tu po své vuoli i se všemi pány, svými nepřátely, a jim odplatiti zlým za zlé a je na hlavu poraziti, i po jich tadyncích učiní s nimi stání a je odtud propustí.9) A snad to proto učinil, neb témuž králi Matyášovi byl dceru dal ten rok, kterýž jest korunován; neb oba, i onen v Vuhřích (!) i tento v Če- chách, za krále vyzdvižena biešta. A tam v Uhřích brzo dcera krále Jiřího umřela a neviem, kterak, od Boha-li čili s příčinú zlých lidí. I snad pro tu příčinu král Jiří nedopustil na ně, aby tu byli zmordo- 8) Tento odstavec se týká obléhání Korneuburku v r. 1484 a bitvy Dobeše z Bos- kovic s Jindřichem Prüschenkem, o níž hovoří i Bonfinius a Unrest (K. Schober v Blätter des Vereines für Landeskunde von Niederösterreich, N. Folge XIII, 1879, 58). 9) Úmluvy vilémovské z 27. února 1469. 139
Strana 140
váni a jeho ukrutní nepřítelé k místu přivedeni, čili proto, aby krve prolitie veliké se nestalo; ale oni, byť byli takú moc měli, krále Jiřího s Čechy by nelitovali ani jim odpustili. Ale kterúž koli Uher smlúvu učinil a co jest králi českému sliboval, nic mu toho nezdržal; neb sú byli stání učinili od Nového léta [1. ledna] až do roka se všemi pány odporými, a toho nezdrželi za malú chvíli, až sú zase válku zdvihli a zemi hubili a pálili jako kdy předtím. Téhož léta etc. ut supra 1468 na podzim zabit pan Zdeněk Kostka na Moravě; a drahně lidu krále Jiří českého zbili a zjiemali mezi Štem- berkem městem a mezi Zábřehem; a tudy sebe velmi posilnili. Téhož léta umřel urozený pan Michalec, příjmí (!) Kruhlata; a tak jest ta korúhev zhynula, neb on poslední bieše a dětí s svú paní ne- měl jest, a tak dědic po něm neostal. Léta božieho 1469 svrchupsaného, když Matyáš, král uherský, králi Jiří českému smlúvy nezdržal, a války zase pozdvihl i s těmi pány, pomocníky svými; neb sú v Moravě nikdy nepřestali za tiem stáním zámkuov dobývati královských, a zvláště města Hradiště, toho uherský král bez přestánie dobýváše. Ale kníže Viktorin, syn krále Jiřího, statečně jim odpieraje a zámkuov ohajuje a častokrát ty své zrádce poráže[1). Pak oni, rok jemu položivše, jako by měli s ním o zemské dobré rokovati, učinili naň zálohu, a když do Veselé přijel a rozhostil se, tehdy čeled krále uherského naň udeři; a tu jeho jali a čeled zjiemali, koně a zbroj jim pobravše. Pak kníže jali a král uher- ský jeho do Uher zadav, i tam jeho choval u vězenie. A to jetí stalo se10) den sv. Štěpána nalezenie [3. srpna). Téhož léta král pak uherský Matyáš v Olomóci (!) valný sněm svým všem položil. A na tom sněmu byli sú všickni páni z Moravy i z Čech, jeho pomocníci, i z Uher; a tu ho sobě za krále vyzdvihli, pan Zdeněk se všemi jinými jeho pomocníky. A král je úřady podělí směšnými velmi příliš, neb pana Zdeňka učinil najvyšším zprávcí krá- lovstvie českého, pana z Rožmberka komorníkem; a tak jim úřady rozda královstvie českého a sám hned králem českým a uherským psal se. Ale tomu králi trudno do Prahy bylo přijeti ani na Karlštajn, aby, koruny sobě dobuda, i mohl se právě králem českým a ne lživě psáti. Pak oni, volivše sobě dobrovolně Jiří za krále, nad ním zrádně uči- nivše, i tohoto pak Valacha již sobě volili, aby tudy omluvu měli, že vedlé svého pána činí, což činí. A to trefně se jest stalo, neb Uhři víry žádnému neradi drží, i to jest tak trefně se stalo, aby nevěrní s nevěrnými byli, až bóhdá i s králem zahynú. A tak se na nich pro- roctví má vyplniti a oni s tiem králem zahynúti. 10) 27. července 1469. 140
váni a jeho ukrutní nepřítelé k místu přivedeni, čili proto, aby krve prolitie veliké se nestalo; ale oni, byť byli takú moc měli, krále Jiřího s Čechy by nelitovali ani jim odpustili. Ale kterúž koli Uher smlúvu učinil a co jest králi českému sliboval, nic mu toho nezdržal; neb sú byli stání učinili od Nového léta [1. ledna] až do roka se všemi pány odporými, a toho nezdrželi za malú chvíli, až sú zase válku zdvihli a zemi hubili a pálili jako kdy předtím. Téhož léta etc. ut supra 1468 na podzim zabit pan Zdeněk Kostka na Moravě; a drahně lidu krále Jiří českého zbili a zjiemali mezi Štem- berkem městem a mezi Zábřehem; a tudy sebe velmi posilnili. Téhož léta umřel urozený pan Michalec, příjmí (!) Kruhlata; a tak jest ta korúhev zhynula, neb on poslední bieše a dětí s svú paní ne- měl jest, a tak dědic po něm neostal. Léta božieho 1469 svrchupsaného, když Matyáš, král uherský, králi Jiří českému smlúvy nezdržal, a války zase pozdvihl i s těmi pány, pomocníky svými; neb sú v Moravě nikdy nepřestali za tiem stáním zámkuov dobývati královských, a zvláště města Hradiště, toho uherský král bez přestánie dobýváše. Ale kníže Viktorin, syn krále Jiřího, statečně jim odpieraje a zámkuov ohajuje a častokrát ty své zrádce poráže[1). Pak oni, rok jemu položivše, jako by měli s ním o zemské dobré rokovati, učinili naň zálohu, a když do Veselé přijel a rozhostil se, tehdy čeled krále uherského naň udeři; a tu jeho jali a čeled zjiemali, koně a zbroj jim pobravše. Pak kníže jali a král uher- ský jeho do Uher zadav, i tam jeho choval u vězenie. A to jetí stalo se10) den sv. Štěpána nalezenie [3. srpna). Téhož léta král pak uherský Matyáš v Olomóci (!) valný sněm svým všem položil. A na tom sněmu byli sú všickni páni z Moravy i z Čech, jeho pomocníci, i z Uher; a tu ho sobě za krále vyzdvihli, pan Zdeněk se všemi jinými jeho pomocníky. A král je úřady podělí směšnými velmi příliš, neb pana Zdeňka učinil najvyšším zprávcí krá- lovstvie českého, pana z Rožmberka komorníkem; a tak jim úřady rozda královstvie českého a sám hned králem českým a uherským psal se. Ale tomu králi trudno do Prahy bylo přijeti ani na Karlštajn, aby, koruny sobě dobuda, i mohl se právě králem českým a ne lživě psáti. Pak oni, volivše sobě dobrovolně Jiří za krále, nad ním zrádně uči- nivše, i tohoto pak Valacha již sobě volili, aby tudy omluvu měli, že vedlé svého pána činí, což činí. A to trefně se jest stalo, neb Uhři víry žádnému neradi drží, i to jest tak trefně se stalo, aby nevěrní s nevěrnými byli, až bóhdá i s králem zahynú. A tak se na nich pro- roctví má vyplniti a oni s tiem králem zahynúti. 10) 27. července 1469. 140
Strana 141
Dobývanie zámkuov. Téhož léta etc. 1469 král Jiří dobyl Skal páně Zajícových1) a Trosk; i Kost byl by tudíž ztracen hrad, [by byl] pan Zajíc s králem smlúvy neučinil. Neb mějíše naději Zajíc v Němcích a v králi uherském, že jemu retuňk dadí; ale ten jemu odnikudž nepřijíde; neb když se Němci Slezáci a Srbové Šestiměští sebrachu, ten týden před sv. Hav- lem [16. října], chtíc hradu Kosti retovati, a král Jiří posla na ně svého hajtmana, pana Střelu.2) A když Němci zvěděli, že na ně králova čeled táhne, ihned kam kto věda se rozjedechu a utečechu; ale oni za nimi táhnúce, i přejedechu přes hory, bez škody až k Žitavě přijedše, i opustili honce. A oni s města se hustě vyrazivše a domnievajíc se, by jim pan Šuof a pan Šťastný3) zajímati a bráti jim chtěli jako prvé, a pan Střela harce dobře přes poledne podrži, až haufové s knieže- tem Jindřichem, synem královým, z lesuov vynikováchu, i vskoči s svými mezi Němce; a tak jich zbíchu na místě víc než 70 kromě těch, co po vrbí a mezi lúžemi a jámami zbiti biechu. A zjiemachu vězňuov na 21/2 sta řemeslniekuov městských; a okolo města forberky spálivše a předměstí a škodu velikú Němcuom učinivše, i táhli dále do Sléz až do Packova a k Frankštajnu; a ten vypálivše, zrádouom frankštajnským hodnú odplatu odplatili; neb, jsúc královi dědičně kúpeni, i byli se jemu zprotivili. Odtud přitáhli k Opavě, zámku krá- lovu, a tu kníže Jindřich vojska rozpustil, neb pánuom i zemanuom nevidělo se dále táhnúti, a tak se domuov vrátili. Ale kníže Jindřich, přebrav lid pěší, i poslal jich nětco s svým hajtmanem, panem Střelú, aby na Hradiště špíže dodali, neb u Hra- diště krále Matyášovi uherského již blízko k puol druhému létu ležie- chu dobývajíc. A když pan Střela přitaže k Hradišti, on, uherský král, mnoho čeledi své poslal, aby nedali jim špíže dodati; ale Čechové sšikovavše se i bitvu s uherského čeledí měli, a udatně je porazivše, i hnuli se za nimi až na Uherský Brod, jiemajíc je a tepúc. A tu jich mnoho zjiemali, hrabí jednoho jali, Peznického,4) a pánuov několik a rytieřuov mnoho tu zjiemali. Mankovský a tří s ním kopiní ci] mnějíc, by za nimi tiskli haufové, i vskočivše do Uherského Brodu, a ti tu zjiemáni sú. A tak Čechové, přilnuvše k baště, silně k nim šturmovali, a té dobyvše, spálili a tudy na město špíže dodali. Ale v té bitvě u toho šturmu také krále českého čeledi dobře mnoho jest zbito. A to se dálo ten týden přede Všemi svatými [1. listopadu]. 1) 2) 3) Jan Zajíc z Hazmburka. Mikuláš Střela. Šťastný z Valdštejna. Jan hrabě z Pezinku. 141
Dobývanie zámkuov. Téhož léta etc. 1469 král Jiří dobyl Skal páně Zajícových1) a Trosk; i Kost byl by tudíž ztracen hrad, [by byl] pan Zajíc s králem smlúvy neučinil. Neb mějíše naději Zajíc v Němcích a v králi uherském, že jemu retuňk dadí; ale ten jemu odnikudž nepřijíde; neb když se Němci Slezáci a Srbové Šestiměští sebrachu, ten týden před sv. Hav- lem [16. října], chtíc hradu Kosti retovati, a král Jiří posla na ně svého hajtmana, pana Střelu.2) A když Němci zvěděli, že na ně králova čeled táhne, ihned kam kto věda se rozjedechu a utečechu; ale oni za nimi táhnúce, i přejedechu přes hory, bez škody až k Žitavě přijedše, i opustili honce. A oni s města se hustě vyrazivše a domnievajíc se, by jim pan Šuof a pan Šťastný3) zajímati a bráti jim chtěli jako prvé, a pan Střela harce dobře přes poledne podrži, až haufové s knieže- tem Jindřichem, synem královým, z lesuov vynikováchu, i vskoči s svými mezi Němce; a tak jich zbíchu na místě víc než 70 kromě těch, co po vrbí a mezi lúžemi a jámami zbiti biechu. A zjiemachu vězňuov na 21/2 sta řemeslniekuov městských; a okolo města forberky spálivše a předměstí a škodu velikú Němcuom učinivše, i táhli dále do Sléz až do Packova a k Frankštajnu; a ten vypálivše, zrádouom frankštajnským hodnú odplatu odplatili; neb, jsúc královi dědičně kúpeni, i byli se jemu zprotivili. Odtud přitáhli k Opavě, zámku krá- lovu, a tu kníže Jindřich vojska rozpustil, neb pánuom i zemanuom nevidělo se dále táhnúti, a tak se domuov vrátili. Ale kníže Jindřich, přebrav lid pěší, i poslal jich nětco s svým hajtmanem, panem Střelú, aby na Hradiště špíže dodali, neb u Hra- diště krále Matyášovi uherského již blízko k puol druhému létu ležie- chu dobývajíc. A když pan Střela přitaže k Hradišti, on, uherský král, mnoho čeledi své poslal, aby nedali jim špíže dodati; ale Čechové sšikovavše se i bitvu s uherského čeledí měli, a udatně je porazivše, i hnuli se za nimi až na Uherský Brod, jiemajíc je a tepúc. A tu jich mnoho zjiemali, hrabí jednoho jali, Peznického,4) a pánuov několik a rytieřuov mnoho tu zjiemali. Mankovský a tří s ním kopiní ci] mnějíc, by za nimi tiskli haufové, i vskočivše do Uherského Brodu, a ti tu zjiemáni sú. A tak Čechové, přilnuvše k baště, silně k nim šturmovali, a té dobyvše, spálili a tudy na město špíže dodali. Ale v té bitvě u toho šturmu také krále českého čeledi dobře mnoho jest zbito. A to se dálo ten týden přede Všemi svatými [1. listopadu]. 1) 2) 3) Jan Zajíc z Hazmburka. Mikuláš Střela. Šťastný z Valdštejna. Jan hrabě z Pezinku. 141
Strana 142
O křižovnících, co súČechuom činili. Když se počaly ty války v Čechách, ty chvíle pan Zdeněk Kono- pištský a Dobrohost5) křižovníky do Čech uvedli; ti sú je u sebe měli. A bylo těch křižovníkuov Němcuov jako na tři tisíce. A ti křižovníci na šatech svých kříže červené z sukna vyšité nosili, aby je po tom znali. Ti křižovníci nic nebrali za žold, jediné že sú mordovali Čechy pro krev boží vše napořád, dítky, rúbajíce s nich hlavy, házejíce jimi na se co míči; mordovali také babky a kmetíky v špitáléch, kohož jediné kde podškopiti mohli, a ruce své v jich krvi umývali, majíce za to, že budú všech hřiechuov čisti. A když kde kterú bitvu měli s Čechy a zamordovali kterého Čecha, tehdy několiko Němcuov těch křižovníkuov na něho vlezli coli na hovado, dávíce z něho krev, aby se v té krvi české zmazali, chtíc býti hřiechuov čisti, neb je na to pa- pež navedl, dav jim na to svú bulli, aby tak činili a v té krvi aby se plíhali; a ktož by zabil Čecha a v jeho se krvi umyl, že ten bude hned všech hřiechuov čist, jako by se nevinňátko narodilo; a byl-li by kto v tom boji zabit, že papež otevřel jest nebe, že hned beze všeho očistce do nebe puojde každý ten křižovník. A tak, když sú se po Češích zabitých káceli, mažíce se jich krví, že mnohokrát — jakož v jistotě praví — přijdúce jiní Čechové k tomu, že sú na jednom Če- chu druhdy tři, čtyři i do pěti těch křižovníkuov zabíjeli. Zpráva pana Hasištajnského o křižovnících. Toto sem zpraven od pana Jana Hasištajnského, že v ty časy jeho kaplan, ušed od něho, i stovaryšil se s těmi křižovníky a zradil toho pana Jana Hasištajnského jedno dobré městečko, Přísečnici, ležící blíž od pomezí míšeňského na horách, k těm křižovníkuom. A oni vpadli do toho městečka. [Alevšak lidé toho městečka] byli u]šli na kostel, neb jest dobrý k brani, a leželi. To pan Jan zvěděv, sebravše se na ně s panem Vaitminarem“) a s Žateckými, i táhli na ně mimo Kadani. A tu — jest bylo v neděli k večerému — položili se za Ka- daní, blízko odtud, kde jest nynie klášter bosácký; ale že jest pan Vaitminar nechtěl předce na ně táhnúti v noci, než nazajtří, křižovníci to zvěděvše, neb toliko od Kadaně dvě míli Přísečnice leží, ihned pryč utíkali, mnozí zbroje své tu v městečku zapomínajíce; a krav asa na dvě kopě toho městečka s sebú zajali. Takž pak tepruov nazajtří po nich pan Jan táhna, slíbil, co by jich koli těch křižovníkuov tu zastihl a zjiemal, že by všecky kázal spáliti. I přijevše do městečka, ne- postihli sú než jediného špatného Němečka, pachole; nad tiem se ne- 5) Dobrohost z Ronšperka. 6) Beneš z Veitmile, purkrabí karlštejnský (Tomek VII2, 178). 142
O křižovnících, co súČechuom činili. Když se počaly ty války v Čechách, ty chvíle pan Zdeněk Kono- pištský a Dobrohost5) křižovníky do Čech uvedli; ti sú je u sebe měli. A bylo těch křižovníkuov Němcuov jako na tři tisíce. A ti křižovníci na šatech svých kříže červené z sukna vyšité nosili, aby je po tom znali. Ti křižovníci nic nebrali za žold, jediné že sú mordovali Čechy pro krev boží vše napořád, dítky, rúbajíce s nich hlavy, házejíce jimi na se co míči; mordovali také babky a kmetíky v špitáléch, kohož jediné kde podškopiti mohli, a ruce své v jich krvi umývali, majíce za to, že budú všech hřiechuov čisti. A když kde kterú bitvu měli s Čechy a zamordovali kterého Čecha, tehdy několiko Němcuov těch křižovníkuov na něho vlezli coli na hovado, dávíce z něho krev, aby se v té krvi české zmazali, chtíc býti hřiechuov čisti, neb je na to pa- pež navedl, dav jim na to svú bulli, aby tak činili a v té krvi aby se plíhali; a ktož by zabil Čecha a v jeho se krvi umyl, že ten bude hned všech hřiechuov čist, jako by se nevinňátko narodilo; a byl-li by kto v tom boji zabit, že papež otevřel jest nebe, že hned beze všeho očistce do nebe puojde každý ten křižovník. A tak, když sú se po Češích zabitých káceli, mažíce se jich krví, že mnohokrát — jakož v jistotě praví — přijdúce jiní Čechové k tomu, že sú na jednom Če- chu druhdy tři, čtyři i do pěti těch křižovníkuov zabíjeli. Zpráva pana Hasištajnského o křižovnících. Toto sem zpraven od pana Jana Hasištajnského, že v ty časy jeho kaplan, ušed od něho, i stovaryšil se s těmi křižovníky a zradil toho pana Jana Hasištajnského jedno dobré městečko, Přísečnici, ležící blíž od pomezí míšeňského na horách, k těm křižovníkuom. A oni vpadli do toho městečka. [Alevšak lidé toho městečka] byli u]šli na kostel, neb jest dobrý k brani, a leželi. To pan Jan zvěděv, sebravše se na ně s panem Vaitminarem“) a s Žateckými, i táhli na ně mimo Kadani. A tu — jest bylo v neděli k večerému — položili se za Ka- daní, blízko odtud, kde jest nynie klášter bosácký; ale že jest pan Vaitminar nechtěl předce na ně táhnúti v noci, než nazajtří, křižovníci to zvěděvše, neb toliko od Kadaně dvě míli Přísečnice leží, ihned pryč utíkali, mnozí zbroje své tu v městečku zapomínajíce; a krav asa na dvě kopě toho městečka s sebú zajali. Takž pak tepruov nazajtří po nich pan Jan táhna, slíbil, co by jich koli těch křižovníkuov tu zastihl a zjiemal, že by všecky kázal spáliti. I přijevše do městečka, ne- postihli sú než jediného špatného Němečka, pachole; nad tiem se ne- 5) Dobrohost z Ronšperka. 6) Beneš z Veitmile, purkrabí karlštejnský (Tomek VII2, 178). 142
Strana 143
chtěl mstíti, než toliko strhše jemu ten kříž červený z su]knice, i ká- zali mu jej snísti. A to jest v pravdě bylo tak. Tuto širší zpráva o křižovnících. Item bylo také na Duchcově za Zatčem těch křižovníkuov nětco, ješto je pán přechovával; a měl také svých služebníkuov žoldnéřuov drahně tu na zámku. A v ty časy ten zámek král uherský Matyáš držal a Budyni a s něho s králem Jiřím válel. Tehdy ti Čechové, ač sú jed- noho pána byli, pro to sú na ty křižovníky nevražili; když sú přezvě- děli, že by kde křižovníci chtěli v chůzi jíti v počtu malém 10 nebo 20ti, tehdy ti Čechové, připravíce se jich několiko, aby jich nepoznali křižovníci, i vyšli jim ledakdes v lesích v cestu, a tu se jich zmoc- nějíc, i musili jim ti křižovníci ty své kříže žráti; a nechtěli-li by který, tehdy, porazíce jeho, mocí mu jej v hrdlo cpali a tak mnohého zadá- vili; a chtěl-li by se tomu který zbraňovati, toho zamordovali. A to velmi často jim činili. A oni přicházejíce, vždy sú hajtmanu toho zám- ku žalovali; ale tito se k tomu znáti nechtěli. A toho sem zpraven od Jana kuchaře, kterýž v ty časy kuchařem byl tu a sám jim to činil. Tak ti Němci po zemi české toliko po vsech, po městečkách ne- hrazených čmuchali, rekovstvie svého hrdinstva na dítkách, ženách, na sedlačkách, na chodcích nebohých, kteréhož kde pochopili, že jest k svým nemohl utéci k posádce nebo na kostel, dokazovali. Kéž sú pak kdy polem s Čechy potkajíce se co provozovali aneb kterého hradu neb města rekovsky dobyli? Než zradami jsúce naplněni, Če- chy pálili, po sedlácích se vozíce; a proto nikdy se ctí z Čech sú ne- vyjeli; než mnohokrát s velikú silú do země vtrhli, chtíce všecky Če- chy pobiti a sami zemi českú svým plemenem osaditi. Ale potom bý- vavše poraženi anebo s strachy z země rozličnými cestami utíkali s hanbú a s škodú a s svým nezdravím velikým. I poraženi sú pro takové ukrutenstvie a konečně zkaženi od Klatovských na jednom ostrově, když chtěli ven z země; a tu jest jim byl psotný konec, jakož se tuto o tom poněkud vypisuje. Ještě tuto znamenaj o křižovnících. Item tíž Němci, křižovníci nešlechetní, také po vsech mnoho toho činili, že sú ženy v šesti neděléch ležící i s dietkami mordovali a dru- hé dítky na kolé prostrkujíc do plotuov u vsí vstrkali. ltem7) tíž kři- žovníci nešle[chejtní u Hořepníka jali kněze na koni, kterýž krev boží rozdával; najprv ho trním bodlavým po těle drali a potom jemu hlavu sraubili i jeho koni. Opět žoldnéři Konopištského s Němci druhého kněze jali na cestě, když šel na Tábor; i přivedli jej do Soběslavě 7) Podle Tomka VII2. 179 bylo to asi 1467. 143
chtěl mstíti, než toliko strhše jemu ten kříž červený z su]knice, i ká- zali mu jej snísti. A to jest v pravdě bylo tak. Tuto širší zpráva o křižovnících. Item bylo také na Duchcově za Zatčem těch křižovníkuov nětco, ješto je pán přechovával; a měl také svých služebníkuov žoldnéřuov drahně tu na zámku. A v ty časy ten zámek král uherský Matyáš držal a Budyni a s něho s králem Jiřím válel. Tehdy ti Čechové, ač sú jed- noho pána byli, pro to sú na ty křižovníky nevražili; když sú přezvě- děli, že by kde křižovníci chtěli v chůzi jíti v počtu malém 10 nebo 20ti, tehdy ti Čechové, připravíce se jich několiko, aby jich nepoznali křižovníci, i vyšli jim ledakdes v lesích v cestu, a tu se jich zmoc- nějíc, i musili jim ti křižovníci ty své kříže žráti; a nechtěli-li by který, tehdy, porazíce jeho, mocí mu jej v hrdlo cpali a tak mnohého zadá- vili; a chtěl-li by se tomu který zbraňovati, toho zamordovali. A to velmi často jim činili. A oni přicházejíce, vždy sú hajtmanu toho zám- ku žalovali; ale tito se k tomu znáti nechtěli. A toho sem zpraven od Jana kuchaře, kterýž v ty časy kuchařem byl tu a sám jim to činil. Tak ti Němci po zemi české toliko po vsech, po městečkách ne- hrazených čmuchali, rekovstvie svého hrdinstva na dítkách, ženách, na sedlačkách, na chodcích nebohých, kteréhož kde pochopili, že jest k svým nemohl utéci k posádce nebo na kostel, dokazovali. Kéž sú pak kdy polem s Čechy potkajíce se co provozovali aneb kterého hradu neb města rekovsky dobyli? Než zradami jsúce naplněni, Če- chy pálili, po sedlácích se vozíce; a proto nikdy se ctí z Čech sú ne- vyjeli; než mnohokrát s velikú silú do země vtrhli, chtíce všecky Če- chy pobiti a sami zemi českú svým plemenem osaditi. Ale potom bý- vavše poraženi anebo s strachy z země rozličnými cestami utíkali s hanbú a s škodú a s svým nezdravím velikým. I poraženi sú pro takové ukrutenstvie a konečně zkaženi od Klatovských na jednom ostrově, když chtěli ven z země; a tu jest jim byl psotný konec, jakož se tuto o tom poněkud vypisuje. Ještě tuto znamenaj o křižovnících. Item tíž Němci, křižovníci nešlechetní, také po vsech mnoho toho činili, že sú ženy v šesti neděléch ležící i s dietkami mordovali a dru- hé dítky na kolé prostrkujíc do plotuov u vsí vstrkali. ltem7) tíž kři- žovníci nešle[chejtní u Hořepníka jali kněze na koni, kterýž krev boží rozdával; najprv ho trním bodlavým po těle drali a potom jemu hlavu sraubili i jeho koni. Opět žoldnéři Konopištského s Němci druhého kněze jali na cestě, když šel na Tábor; i přivedli jej do Soběslavě 7) Podle Tomka VII2. 179 bylo to asi 1467. 143
Strana 144
i upálili jeho na rynku pro krev boží. Na Moravě také Olomúčané udeřili na jednu ves; a kněz, kterýž rozdával krev boží, utekl do kos- tela a vzal v ruce monstrancí s tělem božím domnievaje se, že se toho Němci olomúčtí ustydí a kněz při zdraví ostane. A oni, vytrhše mu monstrancí z ruky, i rozsekali ho na kusy. Konopišťského žoldnéři Němci pálili okolo Hořepníka, jiemali i mordovali. A v jedné vsi matka držala děťátko v rukú před chalupí; a jeden Němec jí to děťát ko] chtěl vydříti, aby je zamordoval, ale matka bránila svého dietěte jednau rukau, [a Němec jí tu ruku utal. I hájila ho druhú rukú,] želejíci více svého děťátka nežli litujíc svého zdraví. Ale ten nešlechetný Němec utal jí i druhú ruku. To vida jeden panoše Čech, ač jest byl Konopišťského, pro [to] lítost maje svého přirozeného jazyka českého, vida takovú ukrutnost němečskú, i řekl tomu Němci: »A, á, tak-li chcete nám dělati?!« I oboří se na Němečka i dá mu kokvú, až Němec duši prdne. V jiné vsi matka jedna velikú teskností, vidúci a slyšéci, co ti Němci páší, ženy i děti mordujíce, a hlad veliký s svými dietkami trpieci, i zateskla sobě přieliš, nechtě- jíci na se i na své děti dočekati těch katuov, aby jí děti mordovali před očima jejiema, i voběsila svých dvé dítek svýma rukama a po- tom i sama se voběsila. V Turnově mnoho žen zmordovali Němci; a v městečku Kolovči, tu sú mnoho nešlechetní kati němečtí hlav dítkám stínali a házeli jimi na se jako míči. Vohňuov v noci mnoho bývalo viděti, ješto ne- šlechetní žháři a paliči vsi pálili, až jest žalostno zpomínati bylo těm, kteříž sú to viděli, i potomním Čechuom plačtivé a žalostné slyšeti mělo by býti, když by toho zmienka byla. Avšak jest to bylo vše z božieho dopuštěnie pro hřiechy lidu českého. Nuže, milý papeži, mohls' na to pohleděti a zpomenúti — jakož se pravíš býti náměstkem Kristovým, jako by měl v pravdě býti — od Krista-li si to naučenie vzal, aby křesťany mordoval svými faleš- nými sliby? Jináč jest Kristus sv. Petra učil a trestal pro utaté ucho Malchovo! A tak ne od Krista jsi se toho naučil, než od Lucipera a dábla, kterýž jest navedl Kaina, aby bratra svého Abele zabil; tak tebe, aby ponúkal Němcuov křížovníkuov, aby Čechy mordo- vali. Pak by pomyslil na to, čím jest toho Kain požil, zdali také není sám zabit. Ty pak, by byl sám přijel do Čech, i ty [byl byl toho požil jako ta nebožátka křižovníčkové a Němečkové; tuším, že jest jich noha z Čech neušla; i ty by byl, mám za to, stěžkem trefil do Říma! Než mám za to, že si tiem kárán legátem Julianem, kteréhož Eugenius papež Čtvrtý též s svú bullí do Čech poslal; tomu bulli u Ryžmberka vzali a jeho Němce pomocníky zbili a zjiemali a jeho kápi červenú cepami rozmlátili, a by byl sám na rychlé koty nevzal, byli by jeho holé pleše nelitovali. I dobroť v Římě sedě bylo nebohými Němečky zastrkovati. 144
i upálili jeho na rynku pro krev boží. Na Moravě také Olomúčané udeřili na jednu ves; a kněz, kterýž rozdával krev boží, utekl do kos- tela a vzal v ruce monstrancí s tělem božím domnievaje se, že se toho Němci olomúčtí ustydí a kněz při zdraví ostane. A oni, vytrhše mu monstrancí z ruky, i rozsekali ho na kusy. Konopišťského žoldnéři Němci pálili okolo Hořepníka, jiemali i mordovali. A v jedné vsi matka držala děťátko v rukú před chalupí; a jeden Němec jí to děťát ko] chtěl vydříti, aby je zamordoval, ale matka bránila svého dietěte jednau rukau, [a Němec jí tu ruku utal. I hájila ho druhú rukú,] želejíci více svého děťátka nežli litujíc svého zdraví. Ale ten nešlechetný Němec utal jí i druhú ruku. To vida jeden panoše Čech, ač jest byl Konopišťského, pro [to] lítost maje svého přirozeného jazyka českého, vida takovú ukrutnost němečskú, i řekl tomu Němci: »A, á, tak-li chcete nám dělati?!« I oboří se na Němečka i dá mu kokvú, až Němec duši prdne. V jiné vsi matka jedna velikú teskností, vidúci a slyšéci, co ti Němci páší, ženy i děti mordujíce, a hlad veliký s svými dietkami trpieci, i zateskla sobě přieliš, nechtě- jíci na se i na své děti dočekati těch katuov, aby jí děti mordovali před očima jejiema, i voběsila svých dvé dítek svýma rukama a po- tom i sama se voběsila. V Turnově mnoho žen zmordovali Němci; a v městečku Kolovči, tu sú mnoho nešlechetní kati němečtí hlav dítkám stínali a házeli jimi na se jako míči. Vohňuov v noci mnoho bývalo viděti, ješto ne- šlechetní žháři a paliči vsi pálili, až jest žalostno zpomínati bylo těm, kteříž sú to viděli, i potomním Čechuom plačtivé a žalostné slyšeti mělo by býti, když by toho zmienka byla. Avšak jest to bylo vše z božieho dopuštěnie pro hřiechy lidu českého. Nuže, milý papeži, mohls' na to pohleděti a zpomenúti — jakož se pravíš býti náměstkem Kristovým, jako by měl v pravdě býti — od Krista-li si to naučenie vzal, aby křesťany mordoval svými faleš- nými sliby? Jináč jest Kristus sv. Petra učil a trestal pro utaté ucho Malchovo! A tak ne od Krista jsi se toho naučil, než od Lucipera a dábla, kterýž jest navedl Kaina, aby bratra svého Abele zabil; tak tebe, aby ponúkal Němcuov křížovníkuov, aby Čechy mordo- vali. Pak by pomyslil na to, čím jest toho Kain požil, zdali také není sám zabit. Ty pak, by byl sám přijel do Čech, i ty [byl byl toho požil jako ta nebožátka křižovníčkové a Němečkové; tuším, že jest jich noha z Čech neušla; i ty by byl, mám za to, stěžkem trefil do Říma! Než mám za to, že si tiem kárán legátem Julianem, kteréhož Eugenius papež Čtvrtý též s svú bullí do Čech poslal; tomu bulli u Ryžmberka vzali a jeho Němce pomocníky zbili a zjiemali a jeho kápi červenú cepami rozmlátili, a by byl sám na rychlé koty nevzal, byli by jeho holé pleše nelitovali. I dobroť v Římě sedě bylo nebohými Němečky zastrkovati. 144
Strana 145
Toť, milý králi Jiří, tvoji švagrové Němci, s nimiž si se spříznil, činilit sú přátelsky! By byl na prvnie kniežata a krále české se roz- pomínal, jak sú oni a kterak s Němci zacházeli, k nim příčiny hleda- jíce, nosy a uši jim řezali, ven z země je do jich krajin vyháněli, aby jedno s nimi v přiezni nebyli (neb sú to dobře znali, že sú jim nikda věrně nečinili, než kudykoli mohúc Čechy i podnes pod se podmaniti žádajíc), by to byl milý králi, učinil, dcery své by Němci nedával! Neb si byl opovrhl prvé zdravú raddú dobrého a svatého kněze Martina Lupáče, nechtěl si s ním u Hory ani mluviti, ješto ten kněz Martin velmi o to stál a pracoval, že on kraloval. A prosil Boha a řka: »Milý Bože, zkaziž toho krále Jiří i jeho rodinu!« A tak se stalo, že již ni- žádný syn jeho nenie živ ani v Čechách krom Viktorina;8) ten vochudl a nenie při rozuomu, jako by nebyl. Dokudž král Jiří poslúchal raddy věrných kněží, kněze Martina Lupáče, dotud mu šlo vzhuoru, s pána učiněn gubernátorem a s gubernátora králem; ale jakž jediné řekl Ro- kycanovi: »Mistře, dostis' mistroval, nechť my již také mistrujem!«, ihned mu se nedařilo. Co mu radil Rokycana, Lupáč, aby svých dcer nedával protivníkuom kalicha! Najprv dceru svú dal za Matyáše, krále uherského; ten čím se jest jemu dobrým odplatil, z napřed povědě- ných věcí muožeš porozuoměti; a ta jest od něho s víry svedena. Sy- nu pak svému Jindřichovi?) vzal za manželku dceru Bramburského; a ten se tomu masu ženskému dal s víry svésti. A Hynkovi, synu své- mu, vzal za manželku Míšeňského dceru:10) i ten pro ženu kozlec pře- vrhl a potom po smrti krále Jiřího, když mu již štěstí slúžiti nemohlo, řiekal takto: »Jakž sem toho kalicha salva reverencia zvyje[bleného zapřel, žádného štěstíe nemohu míti.« Takž ten král Jiří po těch svých dcerách málo vzav, ale mnoho zámkuov, měst příslušejících k koruně české, kteréž jest slavné paměti ciesař Karel a král český k této české koruně druhé hotovými summami skupoval a jiné směňoval etc., ja- kož v majestátu téhož Karla ciesaře množstvie se o tom vypisuje, těch množstvie král Jiří po své dceři Míšeňskému je vrátil, jakož též v ma- jestátu téhož krále Jiřího se vypisuje.1) A pro to i potom i král uher- ský Matyáš i Němci s ním války znamenité vedli, neb je na to papež nastrojil. Hle, kterak Buoh slyší své věrné, když k němu volají! Ne- sluší jich tehdy zamucovati, mají silného mstitele! Pak léta božieho 1470 hned o Novém létě [1. ledna] ciesař Frid- rich u Vídni sněm veliký slavil a korfešty všecky obeslav i své po- mocníky, s uherským králem se smířili, neb se předtím byla potkla 8) Kníže Viktorin. 9) Jindřich Minstrberský si vzal 1467 dceru Albrechta Achilla Braniborského Uršulu. 10) Svrchu str. 125 pozn. 9. 1) O zápisech těch Palacký IV, 2, 80—2 a Urbánek, Dvě studie o době podě- bradské (1929) str. 363 a d. 10 145
Toť, milý králi Jiří, tvoji švagrové Němci, s nimiž si se spříznil, činilit sú přátelsky! By byl na prvnie kniežata a krále české se roz- pomínal, jak sú oni a kterak s Němci zacházeli, k nim příčiny hleda- jíce, nosy a uši jim řezali, ven z země je do jich krajin vyháněli, aby jedno s nimi v přiezni nebyli (neb sú to dobře znali, že sú jim nikda věrně nečinili, než kudykoli mohúc Čechy i podnes pod se podmaniti žádajíc), by to byl milý králi, učinil, dcery své by Němci nedával! Neb si byl opovrhl prvé zdravú raddú dobrého a svatého kněze Martina Lupáče, nechtěl si s ním u Hory ani mluviti, ješto ten kněz Martin velmi o to stál a pracoval, že on kraloval. A prosil Boha a řka: »Milý Bože, zkaziž toho krále Jiří i jeho rodinu!« A tak se stalo, že již ni- žádný syn jeho nenie živ ani v Čechách krom Viktorina;8) ten vochudl a nenie při rozuomu, jako by nebyl. Dokudž král Jiří poslúchal raddy věrných kněží, kněze Martina Lupáče, dotud mu šlo vzhuoru, s pána učiněn gubernátorem a s gubernátora králem; ale jakž jediné řekl Ro- kycanovi: »Mistře, dostis' mistroval, nechť my již také mistrujem!«, ihned mu se nedařilo. Co mu radil Rokycana, Lupáč, aby svých dcer nedával protivníkuom kalicha! Najprv dceru svú dal za Matyáše, krále uherského; ten čím se jest jemu dobrým odplatil, z napřed povědě- ných věcí muožeš porozuoměti; a ta jest od něho s víry svedena. Sy- nu pak svému Jindřichovi?) vzal za manželku dceru Bramburského; a ten se tomu masu ženskému dal s víry svésti. A Hynkovi, synu své- mu, vzal za manželku Míšeňského dceru:10) i ten pro ženu kozlec pře- vrhl a potom po smrti krále Jiřího, když mu již štěstí slúžiti nemohlo, řiekal takto: »Jakž sem toho kalicha salva reverencia zvyje[bleného zapřel, žádného štěstíe nemohu míti.« Takž ten král Jiří po těch svých dcerách málo vzav, ale mnoho zámkuov, měst příslušejících k koruně české, kteréž jest slavné paměti ciesař Karel a král český k této české koruně druhé hotovými summami skupoval a jiné směňoval etc., ja- kož v majestátu téhož Karla ciesaře množstvie se o tom vypisuje, těch množstvie král Jiří po své dceři Míšeňskému je vrátil, jakož též v ma- jestátu téhož krále Jiřího se vypisuje.1) A pro to i potom i král uher- ský Matyáš i Němci s ním války znamenité vedli, neb je na to papež nastrojil. Hle, kterak Buoh slyší své věrné, když k němu volají! Ne- sluší jich tehdy zamucovati, mají silného mstitele! Pak léta božieho 1470 hned o Novém létě [1. ledna] ciesař Frid- rich u Vídni sněm veliký slavil a korfešty všecky obeslav i své po- mocníky, s uherským králem se smířili, neb se předtím byla potkla 8) Kníže Viktorin. 9) Jindřich Minstrberský si vzal 1467 dceru Albrechta Achilla Braniborského Uršulu. 10) Svrchu str. 125 pozn. 9. 1) O zápisech těch Palacký IV, 2, 80—2 a Urbánek, Dvě studie o době podě- bradské (1929) str. 363 a d. 10 145
Strana 146
i v hněv biešta (byla) vstúpila. A tu lile v hromadu korfešti s panem Zdeňkem a s Rožmberským smířili. A na tom sněmu víc než dva mě- síce biechu, právě celý masopust (nebo toho roku 9 nedělí a pět dní bieše), tak dlúho rokujíc, o králi Jiřím zradu ukládajíc; [clo sú smlu- vili, i toť najevo svým časem vyjde. Ale král Jiří sněm svým také uložil o suchých dnech v Praze, ale Čechové, sjedše se do Prahy, v témdni svých potřeb pojednali, a ktož krále Jiří poslúcháchu, co mějíchu činiti se uradivše. [se] rozjeli.2) Teď se podpisuje hrozný zpuosob za těchto let země české et cetera. Tato čtyři léta pořád zběhlá draho veliké bylo, mor místy a války ty zlé vždy trváchu. By tak všecky věci byly drahé, pamětníkuov ne- bylo. Ona léta drahá nahoře psaná chléb byl drah a žito, ale toto vše- cky věci, neb země spáleno veliký díl bieše a k tomu obrody zlé biechu. Sedlákuom orati nedali, jiemajíc je a šacujíc, kteréhož kde dosáhnúti mohli, jedni jako druzí; a tak dědiny neosité pusté ležiechu. A pro ty příčiny musilo draho býti. Pakli se jest co urodilo, ale při- jedúc, když sú sklidili, to hned spálili. Také velmi holdy sedláky chudíchu; neb na každý zámek zvláště se holdovati musiechu jako takto: kdy který pán tři neb čtyři hrady měl, holdoval-lis' se na jeden, ale s druhéhoť sú pobrali aneb spálili. A tak, co chudina po mnohá léta byli sú nachovali, to těmi holdy vydati musili. A takž velmi zchu- dili zemi, že i oráči chleba mieti nemohli; což sú pak měli řemeslnie- kuom prodávati, sami nic nemajíce? Ale pro tyto příčiny veliká dra- hota musila býti. Mistr Jan Rokycan umřel. Léta božieho 1471 ve čtvrtek na Sv. Petra na stolici posazení [22. února] umřel mistr Jan Rokycana, volený arcibiskup pražský, skrze kteréhož milý Buoh veliké a spasitedlné věci puosobil. Byl syn ko- váře chudého v předměstí rokycanském. Báli se ho domácí, okolní, král, králová, neb se on bál milého Boha. Byl pravé kladivo proti ne- přáteluom kalicha Páně i proti pikhartuom. Dajž mu, Pane Bože, věčnú odplatu za jeho věrnú práci! Pochován v kostele Tajnském. Při jeho pochovávanie byla králová Johanna, páni mnozí, neb byl člověk mod- litebný, ve dne i v noci modléval se Bohu ihned z mladosti své. Před svú smrtí, pohleděv na kněží, kteříž nad ním stáli, řekl: »Pomněte mne, kněží, přijdeť čas, že vašimi hubami vlačiti budau po zemi; ale 2) O těchto událostech Palacký IV. 2, 542 a d., k čemuž však srov. A. Bachman- na, Deutsche Reichsgeschichte im Zeitalter Friedrich III. und Max I., 1894, II, 296. 146
i v hněv biešta (byla) vstúpila. A tu lile v hromadu korfešti s panem Zdeňkem a s Rožmberským smířili. A na tom sněmu víc než dva mě- síce biechu, právě celý masopust (nebo toho roku 9 nedělí a pět dní bieše), tak dlúho rokujíc, o králi Jiřím zradu ukládajíc; [clo sú smlu- vili, i toť najevo svým časem vyjde. Ale král Jiří sněm svým také uložil o suchých dnech v Praze, ale Čechové, sjedše se do Prahy, v témdni svých potřeb pojednali, a ktož krále Jiří poslúcháchu, co mějíchu činiti se uradivše. [se] rozjeli.2) Teď se podpisuje hrozný zpuosob za těchto let země české et cetera. Tato čtyři léta pořád zběhlá draho veliké bylo, mor místy a války ty zlé vždy trváchu. By tak všecky věci byly drahé, pamětníkuov ne- bylo. Ona léta drahá nahoře psaná chléb byl drah a žito, ale toto vše- cky věci, neb země spáleno veliký díl bieše a k tomu obrody zlé biechu. Sedlákuom orati nedali, jiemajíc je a šacujíc, kteréhož kde dosáhnúti mohli, jedni jako druzí; a tak dědiny neosité pusté ležiechu. A pro ty příčiny musilo draho býti. Pakli se jest co urodilo, ale při- jedúc, když sú sklidili, to hned spálili. Také velmi holdy sedláky chudíchu; neb na každý zámek zvláště se holdovati musiechu jako takto: kdy který pán tři neb čtyři hrady měl, holdoval-lis' se na jeden, ale s druhéhoť sú pobrali aneb spálili. A tak, co chudina po mnohá léta byli sú nachovali, to těmi holdy vydati musili. A takž velmi zchu- dili zemi, že i oráči chleba mieti nemohli; což sú pak měli řemeslnie- kuom prodávati, sami nic nemajíce? Ale pro tyto příčiny veliká dra- hota musila býti. Mistr Jan Rokycan umřel. Léta božieho 1471 ve čtvrtek na Sv. Petra na stolici posazení [22. února] umřel mistr Jan Rokycana, volený arcibiskup pražský, skrze kteréhož milý Buoh veliké a spasitedlné věci puosobil. Byl syn ko- váře chudého v předměstí rokycanském. Báli se ho domácí, okolní, král, králová, neb se on bál milého Boha. Byl pravé kladivo proti ne- přáteluom kalicha Páně i proti pikhartuom. Dajž mu, Pane Bože, věčnú odplatu za jeho věrnú práci! Pochován v kostele Tajnském. Při jeho pochovávanie byla králová Johanna, páni mnozí, neb byl člověk mod- litebný, ve dne i v noci modléval se Bohu ihned z mladosti své. Před svú smrtí, pohleděv na kněží, kteříž nad ním stáli, řekl: »Pomněte mne, kněží, přijdeť čas, že vašimi hubami vlačiti budau po zemi; ale 2) O těchto událostech Palacký IV. 2, 542 a d., k čemuž však srov. A. Bachman- na, Deutsche Reichsgeschichte im Zeitalter Friedrich III. und Max I., 1894, II, 296. 146
Strana 147
budete-li stálí v pravdách Kristových a příkladní, potom bude kněz věrný tak vzáctný a míl lidu jako anjel boží.« KrálJiří český umřel. Téhož léta umřel Najjasnější král Jiří český a markrabie moravský tu noc na sobotu [23. března] před nedělí družebnú brzo po mistru Rokycanovi, ve čtyřech neděléch; onen slovem a tento mečem bránili kalicha Kristova. A pochován v pondělí [25. března] na den Zvěsto- vánie Panně Mariji na hradě pražském. Stálý nalezen v pravdách Kris- tových, v přijiemanie krve jeho předrahé, až do smrti. Umřel v ty vál- ky veliké. Smiluj se, Pane Bože, nad jeho duší! Střeva jeho pochována sú s saudkem v Tajně podlé hrobu mistra Rokycany. Příjezd kniežete míšeňského do Prahy. Téhož léta po sv. Jiří [23. dubna] kníže míšeňské Albrecht, když uslyšel, že král uherský Matyáš chce násilím v Čechách kralovati, i přijel do Prahy Čechuom na pomoc velmi přípravně a nákladně, maje lidu jiezdného tisíc a sto, pěších [na čtyři tisíce, vozuov [nla čtyři sta. I táhl k Hoře Kutně, chtě jí hájiti. Ale někteří z (nich) jeho na Kaňku havéře v dole mrtvili, jiní pak, vylezše z doluov, bránili se Němcuom; a tu jest zabit hajtman, kněze Albrechta velmi milý. Protož z toho rozhněvav se, zdvihl se s svým vojskem do Míšně, zase táhna jinau cestau nežli na Prahu; však prvé v Praze jsa několiko neděl po- byl, neb někteří páni byli po něho poslali bez svolenie jiných pánuov. Volenie krále Vladislava za krále českého. [Vje jméno boží. Amen. Léta od narození Syna božieho 1471 z mi- losti jeho svaté stalo se jest volenie na Horách Kutnách od kniežat, pánuov, rytieřstva, měst pražských i jiných měst královstvie českého i vší obce na osobu naši, Vladislava, prvorozeného Najjasnějšího knížete, pána a pana Kazimíra, krále polského, velikého knížete litev- ského, ruského, pruského pána a dědice, v pondělí [27. května] po hodu Božieho na nebesa vstúpenie podlé svobod a práv koruny české z svobodné dobré vuole jich beze všeliké povinnosti nám i každému jinému. Kteréhožto volenie nám skrze své znamenité pány posly, k nám poslané, dali sú oznámiti a pána svého přijíti a vyhlásiti plnú mocí poručili sú urozeným Ctiborovi z Cimburka a z Tovačova, naj- vyššímu hajtmanu markrabstvie moravského, Janovi z Cimburka a na Boleslavi, hajtmanu kraje boleslavského, Mikulášovi z Lanštejna, naj- vyššímu písaři desk zemských královstvie českého, statečnému Jind- řichovi z Smiřic, Pavlovi, proboštu zderazskému, posluov od pocti- vých purgmistruov a rad i všech obcí slavných měst pražských i jiných 147
budete-li stálí v pravdách Kristových a příkladní, potom bude kněz věrný tak vzáctný a míl lidu jako anjel boží.« KrálJiří český umřel. Téhož léta umřel Najjasnější král Jiří český a markrabie moravský tu noc na sobotu [23. března] před nedělí družebnú brzo po mistru Rokycanovi, ve čtyřech neděléch; onen slovem a tento mečem bránili kalicha Kristova. A pochován v pondělí [25. března] na den Zvěsto- vánie Panně Mariji na hradě pražském. Stálý nalezen v pravdách Kris- tových, v přijiemanie krve jeho předrahé, až do smrti. Umřel v ty vál- ky veliké. Smiluj se, Pane Bože, nad jeho duší! Střeva jeho pochována sú s saudkem v Tajně podlé hrobu mistra Rokycany. Příjezd kniežete míšeňského do Prahy. Téhož léta po sv. Jiří [23. dubna] kníže míšeňské Albrecht, když uslyšel, že král uherský Matyáš chce násilím v Čechách kralovati, i přijel do Prahy Čechuom na pomoc velmi přípravně a nákladně, maje lidu jiezdného tisíc a sto, pěších [na čtyři tisíce, vozuov [nla čtyři sta. I táhl k Hoře Kutně, chtě jí hájiti. Ale někteří z (nich) jeho na Kaňku havéře v dole mrtvili, jiní pak, vylezše z doluov, bránili se Němcuom; a tu jest zabit hajtman, kněze Albrechta velmi milý. Protož z toho rozhněvav se, zdvihl se s svým vojskem do Míšně, zase táhna jinau cestau nežli na Prahu; však prvé v Praze jsa několiko neděl po- byl, neb někteří páni byli po něho poslali bez svolenie jiných pánuov. Volenie krále Vladislava za krále českého. [Vje jméno boží. Amen. Léta od narození Syna božieho 1471 z mi- losti jeho svaté stalo se jest volenie na Horách Kutnách od kniežat, pánuov, rytieřstva, měst pražských i jiných měst královstvie českého i vší obce na osobu naši, Vladislava, prvorozeného Najjasnějšího knížete, pána a pana Kazimíra, krále polského, velikého knížete litev- ského, ruského, pruského pána a dědice, v pondělí [27. května] po hodu Božieho na nebesa vstúpenie podlé svobod a práv koruny české z svobodné dobré vuole jich beze všeliké povinnosti nám i každému jinému. Kteréhožto volenie nám skrze své znamenité pány posly, k nám poslané, dali sú oznámiti a pána svého přijíti a vyhlásiti plnú mocí poručili sú urozeným Ctiborovi z Cimburka a z Tovačova, naj- vyššímu hajtmanu markrabstvie moravského, Janovi z Cimburka a na Boleslavi, hajtmanu kraje boleslavského, Mikulášovi z Lanštejna, naj- vyššímu písaři desk zemských královstvie českého, statečnému Jind- řichovi z Smiřic, Pavlovi, proboštu zderazskému, posluov od pocti- vých purgmistruov a rad i všech obcí slavných měst pražských i jiných 147
Strana 148
měst královstvíe českého, Bernartu Bérkovi z Násilé, hajtmanu knie- žetstvie opavského, a Benešovi z Ostromiře, kteřížto poslové artikule některé dole psané potřebné ode vší koruny české k nám sú při- nesli, nám sú okázali a z vuole boží s námi šťastně všecky věci srov- nali v sobotu den sv. Víta [15. června] a nazajtřie v neděli [16. června na paláci hradu královského, vzemše od nás přiřčenie k zdrženie a zachovánie těch všech artikuluov i jiných všech práv a svobod ko- runy české nás u přítomnosti Najjasnějšího knížete a pána, pana Kazi- míra, krále polského etc., duostojných kniežat, pana arcibiskupa gne- zenského,3) Jakuba, biskupa kujavského, a velikomocných Jana z Pilce krakovského, Lukáše z Horky poznaňského, Derslava z Rytvan sudo- miřského, Stanislava z Ostroroga calistského, Mikuláše z Beruzeva siradského, Mikuláše z Cutna lužického etc. i jiných pánuov i rytieř- stva královstvie polského za krále a za pána českého přijali sú a vy- hlásili. Kterýchžto artikuluov již dotčených opis a zřízenie jest v tato slova.*) Najprvé, jakož sněm obecný království českého držán byl na Ho- rách Kutnách a na tom sněmu z hodných příčin za krále českého vo- leni sme, přiřkli sme listem naším jistotu učiniti podlé vší potřeb- nosti, aby to volení tu u Hory Kutny učiněné nebylo k škodě pánuom, rytieřstvu ani poctivým městuom pražským, jakož právo a obyčej jest v Praze krále voliti a podlé práv a svobod zemských. Item přiřkli sme, kompaktáta mezi sv. koncilium bazilejským a slavným královstvím českým a markrabstvím moravským zjednaná a učiněná aby zase v svú pevnost vstúpila a skutečně zachována. A ty máme zapsati podlé všech předkuov našich králuov českých a držeti i k místu přivésti. A jestliže by kto chtěl proti tomu býti a královstvie českému a markrabstvie moravskému to rušiti, máme jich při tom hájiti a proti každému brániti a před Otcem svatým, papežem, to jed- nati, aby Čechuom a Moravanuom to bylo v skutku k věčnosti po- tvrzeno. Item přiřkli sme, aby takový arcibiskup dán byl a zpuosoben k kostelu pražskému, kterýž by Čechy a Moravany při kompaktátích zachovával a držal, duchovní i světské, ve všech věcech, což v sobě zavierají, i také podlé zápisuov a ujištěnie ciesaře Zigmunda slavné paměti i jiných králuov českých až do krále Jiřího jeho zápisuov; a takový arcibiskup aby brzo zjednán byl, stvrzen a posvěcen. Item přiřkli sme korunu českú držeti a zachovati všecky pány, ry- tieřstvo, poctivá města pražská i jiná města i všicku obec též koruny při právích, řádích, svobodách, vysazení a obdarovánie i všech sluš- ných starých a jiných zvyklých dobrých obyčejích. Jan Gruszczyňski. 4) Poněkud zkrácené znění zápisu, vydaného Palackým v Archivu čes. IV, 451—5. 148
měst královstvíe českého, Bernartu Bérkovi z Násilé, hajtmanu knie- žetstvie opavského, a Benešovi z Ostromiře, kteřížto poslové artikule některé dole psané potřebné ode vší koruny české k nám sú při- nesli, nám sú okázali a z vuole boží s námi šťastně všecky věci srov- nali v sobotu den sv. Víta [15. června] a nazajtřie v neděli [16. června na paláci hradu královského, vzemše od nás přiřčenie k zdrženie a zachovánie těch všech artikuluov i jiných všech práv a svobod ko- runy české nás u přítomnosti Najjasnějšího knížete a pána, pana Kazi- míra, krále polského etc., duostojných kniežat, pana arcibiskupa gne- zenského,3) Jakuba, biskupa kujavského, a velikomocných Jana z Pilce krakovského, Lukáše z Horky poznaňského, Derslava z Rytvan sudo- miřského, Stanislava z Ostroroga calistského, Mikuláše z Beruzeva siradského, Mikuláše z Cutna lužického etc. i jiných pánuov i rytieř- stva královstvie polského za krále a za pána českého přijali sú a vy- hlásili. Kterýchžto artikuluov již dotčených opis a zřízenie jest v tato slova.*) Najprvé, jakož sněm obecný království českého držán byl na Ho- rách Kutnách a na tom sněmu z hodných příčin za krále českého vo- leni sme, přiřkli sme listem naším jistotu učiniti podlé vší potřeb- nosti, aby to volení tu u Hory Kutny učiněné nebylo k škodě pánuom, rytieřstvu ani poctivým městuom pražským, jakož právo a obyčej jest v Praze krále voliti a podlé práv a svobod zemských. Item přiřkli sme, kompaktáta mezi sv. koncilium bazilejským a slavným královstvím českým a markrabstvím moravským zjednaná a učiněná aby zase v svú pevnost vstúpila a skutečně zachována. A ty máme zapsati podlé všech předkuov našich králuov českých a držeti i k místu přivésti. A jestliže by kto chtěl proti tomu býti a královstvie českému a markrabstvie moravskému to rušiti, máme jich při tom hájiti a proti každému brániti a před Otcem svatým, papežem, to jed- nati, aby Čechuom a Moravanuom to bylo v skutku k věčnosti po- tvrzeno. Item přiřkli sme, aby takový arcibiskup dán byl a zpuosoben k kostelu pražskému, kterýž by Čechy a Moravany při kompaktátích zachovával a držal, duchovní i světské, ve všech věcech, což v sobě zavierají, i také podlé zápisuov a ujištěnie ciesaře Zigmunda slavné paměti i jiných králuov českých až do krále Jiřího jeho zápisuov; a takový arcibiskup aby brzo zjednán byl, stvrzen a posvěcen. Item přiřkli sme korunu českú držeti a zachovati všecky pány, ry- tieřstvo, poctivá města pražská i jiná města i všicku obec též koruny při právích, řádích, svobodách, vysazení a obdarovánie i všech sluš- ných starých a jiných zvyklých dobrých obyčejích. Jan Gruszczyňski. 4) Poněkud zkrácené znění zápisu, vydaného Palackým v Archivu čes. IV, 451—5. 148
Strana 149
Item přiřkli sme všecka privilegia a zápisy od ciesařuov a králuov římských a kniežat českých slavných pamětí koruně české daných pánuom, rytieřstvu a poctivým městuom pražským i jiným městuom nebo kterýmžkoli osobám, duchovním i světským, učiněné a obda- rované, zvláště slavných pamětí krále Ottagara, krále Jana, ciesaře Karla, krále Vácslava, ciesaře Zigmunda, krále Albrechta, krále Ladi- slava, krále Jiřího všecky zápisy dané a vyšlé až do jeho smrti držeti bez odporu a zmatku všelikterakého a v skutku zachovávati a obha- jovati. Item přiřkli sme hradu Karlštejna, koruny, klénotuov všeliktera- kých zemských i také desk i privilejí neporúčeti ani svěřovati žád- nému bez vuole a raddy pánuov, rytieřstva království českého i měst pražských, kteří právo mají. Item přiřkli sme žádných cizozemcuov duchovních i světských na úřady zemské ani městské ani duchovnie nesázeti ani jim zámkuov a měst koruny české osazovati a jim jich svěřovati. Item přiřkli sme v tom naši péči a pilnost mieti a to zjednati, aby král Jiří slavné paměti ode všech klateb a haněnie i všelikterakého obtieženie duchovního, kterýmiž za zdraví i na smrti obtiežen byl, a kterak koli bylo jest naň uvedeno nebo na jeho věrné přídržející od Otce svatého, aby z toho byl vyveden a zproštěn i se všemi kniežaty, pány, preláty, rytieřstvem, městy i se vší obcí, kteřížto sú se jeho pří- drželi, duchovní i světští, živí i mrtví, slušně, bez hanby, bez škody i bez nákladuov koruny české. Item přiřkli sme, že nemáme žádných zemí, kniežetství, měst i zám- kuov, hraduov, manuov i jiných všelikterakých k české koruně pří- slušejících od koruny odtrhovati ani odcizovati žádným obyčejem ani žádnými věny, ale, což by od koruny odtrženo aneb odcizeno bylo, to máme zase přispořiti a k koruně shromážditi. Item přiřkli sme Jasnú Johanu, královú českú, zachovati při jejím věně, právích a spravedlnostech, jakož jiné králové české ovdovělé zachovány byly. Item přiřkli sme Osvieceným Viktorinovi, Jindřichovi a Hynkovi, kniežatuom misterberským, hrabiem glackým, pánuom z Kunštátu a na Poděbradech, a urozenému Bočkovi, bratru jich odtudž z Kunštátu a na Poděbradech, synuom slavné paměti krále Jiřího, při jich duosto- jenství, panství, svobodách, právích a spravedlnostech, zápisích držeti a zachovati a k tomu, což král Jiří slavné paměti, otec jich, za- vadil sboží jich a v dluzích je jistci neb rukojměmi zastavil — bud ústně neb listy — pro potřeby a obranu královstvie slavného českého, to abychom jim navrátili a z těch ze všech dluhuov bez jich škody je vyvadili, a zvláště z těch dluhuov bez jich škody je vyvadili, kteréž sú na se přejali žoldnéřuom a dvořanuom po smrti téhož krále Jiřího, rodiče jich, podlé raddy královstvie českého pánuov. 149
Item přiřkli sme všecka privilegia a zápisy od ciesařuov a králuov římských a kniežat českých slavných pamětí koruně české daných pánuom, rytieřstvu a poctivým městuom pražským i jiným městuom nebo kterýmžkoli osobám, duchovním i světským, učiněné a obda- rované, zvláště slavných pamětí krále Ottagara, krále Jana, ciesaře Karla, krále Vácslava, ciesaře Zigmunda, krále Albrechta, krále Ladi- slava, krále Jiřího všecky zápisy dané a vyšlé až do jeho smrti držeti bez odporu a zmatku všelikterakého a v skutku zachovávati a obha- jovati. Item přiřkli sme hradu Karlštejna, koruny, klénotuov všeliktera- kých zemských i také desk i privilejí neporúčeti ani svěřovati žád- nému bez vuole a raddy pánuov, rytieřstva království českého i měst pražských, kteří právo mají. Item přiřkli sme žádných cizozemcuov duchovních i světských na úřady zemské ani městské ani duchovnie nesázeti ani jim zámkuov a měst koruny české osazovati a jim jich svěřovati. Item přiřkli sme v tom naši péči a pilnost mieti a to zjednati, aby král Jiří slavné paměti ode všech klateb a haněnie i všelikterakého obtieženie duchovního, kterýmiž za zdraví i na smrti obtiežen byl, a kterak koli bylo jest naň uvedeno nebo na jeho věrné přídržející od Otce svatého, aby z toho byl vyveden a zproštěn i se všemi kniežaty, pány, preláty, rytieřstvem, městy i se vší obcí, kteřížto sú se jeho pří- drželi, duchovní i světští, živí i mrtví, slušně, bez hanby, bez škody i bez nákladuov koruny české. Item přiřkli sme, že nemáme žádných zemí, kniežetství, měst i zám- kuov, hraduov, manuov i jiných všelikterakých k české koruně pří- slušejících od koruny odtrhovati ani odcizovati žádným obyčejem ani žádnými věny, ale, což by od koruny odtrženo aneb odcizeno bylo, to máme zase přispořiti a k koruně shromážditi. Item přiřkli sme Jasnú Johanu, královú českú, zachovati při jejím věně, právích a spravedlnostech, jakož jiné králové české ovdovělé zachovány byly. Item přiřkli sme Osvieceným Viktorinovi, Jindřichovi a Hynkovi, kniežatuom misterberským, hrabiem glackým, pánuom z Kunštátu a na Poděbradech, a urozenému Bočkovi, bratru jich odtudž z Kunštátu a na Poděbradech, synuom slavné paměti krále Jiřího, při jich duosto- jenství, panství, svobodách, právích a spravedlnostech, zápisích držeti a zachovati a k tomu, což král Jiří slavné paměti, otec jich, za- vadil sboží jich a v dluzích je jistci neb rukojměmi zastavil — bud ústně neb listy — pro potřeby a obranu královstvie slavného českého, to abychom jim navrátili a z těch ze všech dluhuov bez jich škody je vyvadili, a zvláště z těch dluhuov bez jich škody je vyvadili, kteréž sú na se přejali žoldnéřuom a dvořanuom po smrti téhož krále Jiřího, rodiče jich, podlé raddy královstvie českého pánuov. 149
Strana 150
Item přiřkli sme o Osvieceného Viktorina i o jiné vězně, kteříž sú pro krále Jiřího slavné paměti a pro slavnú korunu českú zašli, o ně státi a péči [mieti], aby spěšně byli vyvazeni. Item přiřkli sme s žoldnéři a s jinými lidmi služebnými, s kterýmiž by nebylo uloženo o služby a o škody, s nimi uhoditi podlé slušnosti a podlé raddy pánuov královstvie českého. Item přiřkli sme, aby ti, kteříž sú se slavné paměti krále Jiřího pří- drželi a ještě též při nás a při koruně věrně se drží a proto své zámky a zboží ztratili sú a škody vzali, aby naší pomocí a pilností k svým zámkuom a zbožím slušně přijíti mohli, a škody milostivě opraviti. Item přiřkli sme pro čest slavné koruny české a přátelstvo s arci- biskupy a biskupy, korferšty duchovními i světskými i s jinými knie- žaty, s kterými jiní králové čeští v přízni a v závazcích se drželi a v přátelství se zachovali, že i my máme se též zachovati. Item přiřkli sme o kniežetí saském, o Osvieceném Albrechtovi, o službu, kterúž jest nám a koruně české učinil, milostivě zpomínati podlé zaslúženie jeho a podlé raddy koruny spravedlivě jeho náklady navrátiti. Item, jakož žádáni sme za přímluvu před kniežaty saskými za uro- zené Opple, aby k svému přijíti mohli, v tom naši pilnost rádi chcme okázati. K takovýmto našim přiřčením pro jistotu a pevnost zdržení a za- chovánie všech artikuluov svrchupsaných i jiných věcí my, Vladislav, boží milostí český král, markrabie moravský, lucemburské a slezské kníže a markrabie lužické etc., signet prstena našeho kázali sme při- věsiti k tomuto listu. Jenž jest psán a dán v Krakově léta a dne, jakož svrchu psáno stojí, skrze rutce ctihodného Sbyhněva z Olešnice, se- kretáře Najjasnějšího krále polského. Korunování krále Vladislava Druhého, krále českého. Léta téhož 1471 král volený Vladislav, syn prvorozený Kazimíra, krále polského, slavně jest přijat do Prahy v pondělí [19. srpna] po Na nebe vzetie Panny Marie. Tu mistři, vítajíce ho5) ve dvoře králov- ském, dali mu v rutce za dar zákon boží, velmi čístě napsaný a při- pravený, aby v něm čta i se i lid podlé vuole božie uměl spravovati. A ihned ten čtvrtek [22. srpna] v uochtáb Na nebe vzetí Panny Marie, to jest u vigiljí sv. Bartoloměje, jest slavně korunován od biskupuov, kteřížto přijeli jsú s ním s Polsky. A když v koruně jel s hradu do Prahy, ten den metali peníze a groše míšeňské. Deo gracias. 5) Uvítací řeč v ruk. třeboňského archivu švarcenberského A 16 1. 227—30. 150
Item přiřkli sme o Osvieceného Viktorina i o jiné vězně, kteříž sú pro krále Jiřího slavné paměti a pro slavnú korunu českú zašli, o ně státi a péči [mieti], aby spěšně byli vyvazeni. Item přiřkli sme s žoldnéři a s jinými lidmi služebnými, s kterýmiž by nebylo uloženo o služby a o škody, s nimi uhoditi podlé slušnosti a podlé raddy pánuov královstvie českého. Item přiřkli sme, aby ti, kteříž sú se slavné paměti krále Jiřího pří- drželi a ještě též při nás a při koruně věrně se drží a proto své zámky a zboží ztratili sú a škody vzali, aby naší pomocí a pilností k svým zámkuom a zbožím slušně přijíti mohli, a škody milostivě opraviti. Item přiřkli sme pro čest slavné koruny české a přátelstvo s arci- biskupy a biskupy, korferšty duchovními i světskými i s jinými knie- žaty, s kterými jiní králové čeští v přízni a v závazcích se drželi a v přátelství se zachovali, že i my máme se též zachovati. Item přiřkli sme o kniežetí saském, o Osvieceném Albrechtovi, o službu, kterúž jest nám a koruně české učinil, milostivě zpomínati podlé zaslúženie jeho a podlé raddy koruny spravedlivě jeho náklady navrátiti. Item, jakož žádáni sme za přímluvu před kniežaty saskými za uro- zené Opple, aby k svému přijíti mohli, v tom naši pilnost rádi chcme okázati. K takovýmto našim přiřčením pro jistotu a pevnost zdržení a za- chovánie všech artikuluov svrchupsaných i jiných věcí my, Vladislav, boží milostí český král, markrabie moravský, lucemburské a slezské kníže a markrabie lužické etc., signet prstena našeho kázali sme při- věsiti k tomuto listu. Jenž jest psán a dán v Krakově léta a dne, jakož svrchu psáno stojí, skrze rutce ctihodného Sbyhněva z Olešnice, se- kretáře Najjasnějšího krále polského. Korunování krále Vladislava Druhého, krále českého. Léta téhož 1471 král volený Vladislav, syn prvorozený Kazimíra, krále polského, slavně jest přijat do Prahy v pondělí [19. srpna] po Na nebe vzetie Panny Marie. Tu mistři, vítajíce ho5) ve dvoře králov- ském, dali mu v rutce za dar zákon boží, velmi čístě napsaný a při- pravený, aby v něm čta i se i lid podlé vuole božie uměl spravovati. A ihned ten čtvrtek [22. srpna] v uochtáb Na nebe vzetí Panny Marie, to jest u vigiljí sv. Bartoloměje, jest slavně korunován od biskupuov, kteřížto přijeli jsú s ním s Polsky. A když v koruně jel s hradu do Prahy, ten den metali peníze a groše míšeňské. Deo gracias. 5) Uvítací řeč v ruk. třeboňského archivu švarcenberského A 16 1. 227—30. 150
Strana 151
PŘIPOMENUTÍ VYDAVATELOVO Rímské cifry rukopisu jsou nahrazeny arabskými; jen tam jsou ponechány, kde se jich i dnes užívá. Kde je slovo nebo cifra v závorkách I), značí to opravu chyby rukopisu; k tomu je vždy vzadu v Poznámkách uvedeno, jaké čtení má rukopis (jen při iniciálkách, jež často chybějí, není v Poznámkách připomínky vůbec). — Kromě toho jsou v zá- vorkách I určeny dni, jež jsou v rukopise označeny jménem svátku; na př.: na den sv. Jiří 123. dubna). Slova v závorkách jsou omyly písařovy a znamenají, že je má čtenář prostě vynechati; poznámek k nim neuvádíme. Latinská slova i texty jsou přeloženy v Poznámkách. Slova, jež jsou tištěna proloženě, jsou v rukopise psána červeně. Poznámky pod čarou jsou od profesora Dra F. M. Bartoše. POZNÁMKY Zkratky: rkp. = rukopis; vyn. = vynechává (vynecháno); m. = místo; spr. = správ- ně; vyd. Palackého = Palackého vydání Starých letopisů českých. Str. 1 rkp. chybně: oplývale — Kle«y m, spr. Klem, v. pozn. — Str. 5 [podávili] rkp. chybně: prodávali — «veliký zběh) zřejmě omyl písařův — rkp.: horniekuov — »ke Všem svatým« na Rybníček; ve vydání Palackého (str. 10 pozn.): »k sv. Ště- pánu« (patrně spr.). — Str. 7 rkp.: bohatie. — Str. 9 Utrum atd. v českém překladě zní: »Zda podle zákona Ježíše Krista je dovoleno a prospěšno pro poctu Boha a pro- spásu křesťanského lidu i pro prospěch království schváliti věrným křesťanům pa- pežské buly o vyzdvižení kříže proti neapolskému králi Ladislavovi a proti jeho spojencům« — procti) omylem m. pro — [iní]: rkp. má chybně: jíti — odporyl: rkp. chybně: odporu. — Str. 10 [o tom]; v rkp. je místo toho chybně: proti — Nonne atd.; česky: »Neřekl-li sv. Pavel: Vím, komu jsem uvěřil, a jist jsem tím, že mocen jest toho, což jsem u něho složil, ostříhati až do onoho dne?« (2. Tim. 1, 12). — Str. 11 lsti sunt sancti; česky: Tito jsou svatí. — Str. 12 Slovo »Cerberus« je psáno asi jinou rukou; k tomu je na okraji rkp. připsáno: pekelní pes — Str. 15 [z]nal; rkp.: snal — Str. 19 při zmínce o Žižkovi je na okraji rukopisu připsáno (mladší rukou): Žižkovi poručili najvyšší hajtmanství — Str. 20 [chtěl] rkp. vyn. — [z] rkp. vyn. — řeče[ného] rkp.: řečem(!) — Str. 21 při zmínce o biskupu litomyšlském je na okraji rkp. (mladší rukou) připsáno: Litomyský(!) biskup pokání činil — Str. 22 při slovech »Tuto znamenaj« je na okraji rukopisu přípisek (mladší rukou): Tu najdeš o Žižkovi, čti pořád — str. 23 vyslaní]; rkp. chybně: vyslav — Str. 24 k slovu »Žižka« se vztahuje přípisek (mladší rukou) na okraji rkp.: Tu jest Žižka najpryv na slovo vzat — Str. 25 [jest]: rkp.: sa — příjmí[m]: v rkp. je koncové m vynecháno — Str. 26 [ostal] rkp. vyn. — [s šikovav; rkp.: a šikovav — plac]; rkp.: plaz — tlí še: rkp.: teše — Str. 27 citát je z Matouše 7, 15 — [v] rkp. vyn. — Str. 28 »ktož sú v Ži- dovstvě, utiekajte, a kto na střeše, nestupujte doluov« je citát podle Písma sv. (Ma- touš 24, 16 a 17; Marek 13, 14 a 15) — [k] rkp. vyn. — Str. 29 [1393]; v rkp. chybně: 1349 — »v Stradimi« je asi písařská chyba m. »v Stradúni«, ač ves tohoto jména na Jindřichohradecku není nikde v minulosti známa. Naprosto nelze přisvědčiti Peka- řovi (Žižka a jeho doba, II. str. 244), že se tu asi míní Stradov, ves u Střížova; nelze mysliti, že by byl autor této zprávy napsal »nedaleko od Jindřichova Hradce«, kdyby 151
PŘIPOMENUTÍ VYDAVATELOVO Rímské cifry rukopisu jsou nahrazeny arabskými; jen tam jsou ponechány, kde se jich i dnes užívá. Kde je slovo nebo cifra v závorkách I), značí to opravu chyby rukopisu; k tomu je vždy vzadu v Poznámkách uvedeno, jaké čtení má rukopis (jen při iniciálkách, jež často chybějí, není v Poznámkách připomínky vůbec). — Kromě toho jsou v zá- vorkách I určeny dni, jež jsou v rukopise označeny jménem svátku; na př.: na den sv. Jiří 123. dubna). Slova v závorkách jsou omyly písařovy a znamenají, že je má čtenář prostě vynechati; poznámek k nim neuvádíme. Latinská slova i texty jsou přeloženy v Poznámkách. Slova, jež jsou tištěna proloženě, jsou v rukopise psána červeně. Poznámky pod čarou jsou od profesora Dra F. M. Bartoše. POZNÁMKY Zkratky: rkp. = rukopis; vyn. = vynechává (vynecháno); m. = místo; spr. = správ- ně; vyd. Palackého = Palackého vydání Starých letopisů českých. Str. 1 rkp. chybně: oplývale — Kle«y m, spr. Klem, v. pozn. — Str. 5 [podávili] rkp. chybně: prodávali — «veliký zběh) zřejmě omyl písařův — rkp.: horniekuov — »ke Všem svatým« na Rybníček; ve vydání Palackého (str. 10 pozn.): »k sv. Ště- pánu« (patrně spr.). — Str. 7 rkp.: bohatie. — Str. 9 Utrum atd. v českém překladě zní: »Zda podle zákona Ježíše Krista je dovoleno a prospěšno pro poctu Boha a pro- spásu křesťanského lidu i pro prospěch království schváliti věrným křesťanům pa- pežské buly o vyzdvižení kříže proti neapolskému králi Ladislavovi a proti jeho spojencům« — procti) omylem m. pro — [iní]: rkp. má chybně: jíti — odporyl: rkp. chybně: odporu. — Str. 10 [o tom]; v rkp. je místo toho chybně: proti — Nonne atd.; česky: »Neřekl-li sv. Pavel: Vím, komu jsem uvěřil, a jist jsem tím, že mocen jest toho, což jsem u něho složil, ostříhati až do onoho dne?« (2. Tim. 1, 12). — Str. 11 lsti sunt sancti; česky: Tito jsou svatí. — Str. 12 Slovo »Cerberus« je psáno asi jinou rukou; k tomu je na okraji rkp. připsáno: pekelní pes — Str. 15 [z]nal; rkp.: snal — Str. 19 při zmínce o Žižkovi je na okraji rukopisu připsáno (mladší rukou): Žižkovi poručili najvyšší hajtmanství — Str. 20 [chtěl] rkp. vyn. — [z] rkp. vyn. — řeče[ného] rkp.: řečem(!) — Str. 21 při zmínce o biskupu litomyšlském je na okraji rkp. (mladší rukou) připsáno: Litomyský(!) biskup pokání činil — Str. 22 při slovech »Tuto znamenaj« je na okraji rukopisu přípisek (mladší rukou): Tu najdeš o Žižkovi, čti pořád — str. 23 vyslaní]; rkp. chybně: vyslav — Str. 24 k slovu »Žižka« se vztahuje přípisek (mladší rukou) na okraji rkp.: Tu jest Žižka najpryv na slovo vzat — Str. 25 [jest]: rkp.: sa — příjmí[m]: v rkp. je koncové m vynecháno — Str. 26 [ostal] rkp. vyn. — [s šikovav; rkp.: a šikovav — plac]; rkp.: plaz — tlí še: rkp.: teše — Str. 27 citát je z Matouše 7, 15 — [v] rkp. vyn. — Str. 28 »ktož sú v Ži- dovstvě, utiekajte, a kto na střeše, nestupujte doluov« je citát podle Písma sv. (Ma- touš 24, 16 a 17; Marek 13, 14 a 15) — [k] rkp. vyn. — Str. 29 [1393]; v rkp. chybně: 1349 — »v Stradimi« je asi písařská chyba m. »v Stradúni«, ač ves tohoto jména na Jindřichohradecku není nikde v minulosti známa. Naprosto nelze přisvědčiti Peka- řovi (Žižka a jeho doba, II. str. 244), že se tu asi míní Stradov, ves u Střížova; nelze mysliti, že by byl autor této zprávy napsal »nedaleko od Jindřichova Hradce«, kdyby 151
Strana 152
byl měl na mysli Stradov, který je u Trhových Svin (směrem k Čes. Budějovicům) — [v] rkp. vyn. — Zprávu o Adamitech čerpal asi autor z Vavřince z Březové (sr. Prameny dějin českých V. str. 517 nn.) — Str. 30 »Rufiáni a nevěstky předejdú vás do královstvie nebeského« je podle Matouše 21, 31 — Str. 31 svat[ú]; rkp.: svatál!) — »Čas sedmého anjela...« sr. Zjevení sv. Jana 16, 17 nn. — poslanými]: rkp. má jen: poslaným — [z] rkp. vyn. — »O puolnoci křik se stal« je z Matouše 25, 6 — »chlebnici« je zřejmě omyl m. »chléb obecní« (sr. výše str. 30 v stejné stilisaci!); nelze proto schváliti domněnku Gebauerovu (Slovník staročeský pod heslem »chlebnice«), že je to místo »chlebníci«. Chyba našeho rukopisu je převzata z Vav- řince z Březové (uv. m. str. 519) — [1420]; nikoli 1421, jak by se zdálo podle textu předchozího; rovněž k r. 1420 náleží předcházející odstavec (viz. pozn.) — [před]; rkp. má omylem: po — Str. 34 Uindřicha]; rkp. chybně: Jana — Str. 35 závěr dru- hého odstavce zní v rukopise nespr.: »kněží táborské a potom se jim protivil, uto- pili ho na Lipnici kázaniem páně Čeňkovým« — Str. 36 [K]úřim; rkp.: Gúřim — [A když o retuňku zvěděl, táhl] rkp. vyn.(!) — Str. 37 po slově »čtvrtci« se opakuje v rukopise téměř doslovně partie, která je výše (str. 29 až 31). začínající slovy »A tak z těch věcí povstali sú« (str. 29 ř. 14) a končící slovy »léta božieho 1421« (str. 31 ř. 15), zde: tisícieho čtyřstého jedenmezcietmého. V tisku ji ovšem vy- pouštíme a uvádíme tuto jen význačnější odchylky: Začátek místo »A tak z těch věcí« zní zde: »Téhož léta«; po slově »léháchu« (str. 30 ř. 9) je tu přidáno: »A když tak mnoho zlého činíchu a tak ohavně bydléchu“; »svatú« (str. 31 ř. 1) je zde správ- ně, rovněž [zl v ř. 9 je zde (správně); konečná slova: »A ty artikule .... táborský« jsou zde vynechána — Str. 38 [tak hustě] rkp. vyn. — [byl rkp. vyn. — [v sobotu] rkp. chybně: s sebú — rolkují; rkp. chybně: rukují — Str. 40 ukro]cení; rkp.: ukrá- cení — Str. 42 v hodinu.... hodina není v rkp. napsána — Str. 44 kázanie[ch]; rkp. jen: kázanie — Str. 49 k slovu »Litomyšl« se vztahuje přípisek (mladší rukou) na okraji rkp.: Když Litomyšle dobyli — nešlechetní; tak rkp., zřejmě omylem místo šlechetní — Str. 50 [ho] rkp. vyn. — [1426: rkp. chybně: 1431 — svaté ml: v rkp. je m vyn. — Str. 51 vza[1]; rkp.: vzav — Str. 52 de non remanencia .... česky: o tom, že nezůstává podstata chleba ve svátosti oltářní — »kupovali 16 krav«; k tomu je na okraji rukopisu mladší rukou poznamenáno: Kupovali 6(1) krav za 2 kopě gr. — Rozvod[u]; rkp.: Rozvoda — Str. 53 [z Prahy sú vyhnáni] rkp. vyn. — čele dí]: rkp. jen čele(!) — Str. 54 [Pótovú] z Čast[o]lovic; rkp.: Petrovú(!) z Častalovic — Str. 55 Bechyně byla obležena až r. 1428 (8. července) a teprve o sv. Havle (16. října) 1428 se město i hrad vzdaly. Rovněž ostatní události, líčené v tomto odstavci, náleží až do r. 1428 — Po slově »súžení« čtou se v rkp. omylem slova: »a Sirotci a města« — Str. 55 6 Porážka pana Krušiny se stala až 11. března 1429. t. j. v pátek po družebné neděli, což se shoduje i s udáním »nazajtří v sobotu na den sv. Rehoře« (= 12. břez- na) — Str. 56 Pražan[yl: rkp.: Pražané — při zmínce o sněmu v Praze po sv. Trojici je na okraji rkp. mladší rukou připsáno: Tu pořád čti. Tu Nové město, Starý město smířeno, ... zavázáno — Str. 58 Ha[n]kově; rkp.: Haukově — Str. 59 [krom] rkp. vyn. — Str. 60 [otevřeli]; tak snad má býti místo rukopisného: vwiezeli — F[rJank; rkp.: fflank — [s]šikovavše; rkp. jen: šikovavše — Str. 61 List kněze Přemka je otištěn v Archivu čes. VI. str. 425 nn. — Str. 62 Žibři[d]; rkp.: Žibřik — Str. 64 abyl: rkp.: a — al[kléři; rkp.: alberzi(!) — K slovům »povodeň veliká« se vztahuje přípisek na okraji rukopisu (mladší rukou): Neslejchaný vody u Prahy — Slova »u Prahy« (ř. 19) jsou doplněna až na okraji rukopisu, ale zdá se, že rukou pův. písaře — Str. 68 j[i]h; rkp.: jieh — Str. 70 Sv. Mikuláše bylo r. 1436 ve čtvrtek, nikoli v pátek — Str. 71 po slovech »obec hradecká« je v rukopise psáno: »ano se ne po svú paře«. patrně písařský omyl, proto v tisku vypuštěno — Místo »pan Perchta« má býti asi »paní Perchta« — [1436]; tak upravujeme rok této události podle vydání Palackého (str. 94 pozn.); r. 1436 bylo sv. Prokopa dne 4. července (ve středu), čtvrtek byl 5. července. Má tu tedy správně býti: ve čtvrtek po sv. Prokopu. Protože i další události zde vypravované až do zasedání Zikmunda na soudě (str. 73) náleží do r. 1436, jsou tu určovány jednotlivé dni podle kalendáře r. 1436 — Str. 73 [Potom] rkp. vyn. — Str. 74 Místo »Valchovec« má býti asi »Vlhovec« (s1. vyd. Palackého str. 101) — La[u]da; rkp.: Landa — Str. 75 [se] rkp. vyn. — Str. 76 záští ch]: v rkp. je ch vyn. — Str. 77 Ve[le]bnosti; le rkp. vyn. — Str. 79 Při zmínce o Litovli je na okraji rkp. mladší rukou přípisek: Litovle dobyta — [slyšeli] rkp. vyn. — Str. 80 Cifra 24 (ř. 7) je připsána až na okraji rkp., ale rukou původní — [bez] rkp. vyn. — 152
byl měl na mysli Stradov, který je u Trhových Svin (směrem k Čes. Budějovicům) — [v] rkp. vyn. — Zprávu o Adamitech čerpal asi autor z Vavřince z Březové (sr. Prameny dějin českých V. str. 517 nn.) — Str. 30 »Rufiáni a nevěstky předejdú vás do královstvie nebeského« je podle Matouše 21, 31 — Str. 31 svat[ú]; rkp.: svatál!) — »Čas sedmého anjela...« sr. Zjevení sv. Jana 16, 17 nn. — poslanými]: rkp. má jen: poslaným — [z] rkp. vyn. — »O puolnoci křik se stal« je z Matouše 25, 6 — »chlebnici« je zřejmě omyl m. »chléb obecní« (sr. výše str. 30 v stejné stilisaci!); nelze proto schváliti domněnku Gebauerovu (Slovník staročeský pod heslem »chlebnice«), že je to místo »chlebníci«. Chyba našeho rukopisu je převzata z Vav- řince z Březové (uv. m. str. 519) — [1420]; nikoli 1421, jak by se zdálo podle textu předchozího; rovněž k r. 1420 náleží předcházející odstavec (viz. pozn.) — [před]; rkp. má omylem: po — Str. 34 Uindřicha]; rkp. chybně: Jana — Str. 35 závěr dru- hého odstavce zní v rukopise nespr.: »kněží táborské a potom se jim protivil, uto- pili ho na Lipnici kázaniem páně Čeňkovým« — Str. 36 [K]úřim; rkp.: Gúřim — [A když o retuňku zvěděl, táhl] rkp. vyn.(!) — Str. 37 po slově »čtvrtci« se opakuje v rukopise téměř doslovně partie, která je výše (str. 29 až 31). začínající slovy »A tak z těch věcí povstali sú« (str. 29 ř. 14) a končící slovy »léta božieho 1421« (str. 31 ř. 15), zde: tisícieho čtyřstého jedenmezcietmého. V tisku ji ovšem vy- pouštíme a uvádíme tuto jen význačnější odchylky: Začátek místo »A tak z těch věcí« zní zde: »Téhož léta«; po slově »léháchu« (str. 30 ř. 9) je tu přidáno: »A když tak mnoho zlého činíchu a tak ohavně bydléchu“; »svatú« (str. 31 ř. 1) je zde správ- ně, rovněž [zl v ř. 9 je zde (správně); konečná slova: »A ty artikule .... táborský« jsou zde vynechána — Str. 38 [tak hustě] rkp. vyn. — [byl rkp. vyn. — [v sobotu] rkp. chybně: s sebú — rolkují; rkp. chybně: rukují — Str. 40 ukro]cení; rkp.: ukrá- cení — Str. 42 v hodinu.... hodina není v rkp. napsána — Str. 44 kázanie[ch]; rkp. jen: kázanie — Str. 49 k slovu »Litomyšl« se vztahuje přípisek (mladší rukou) na okraji rkp.: Když Litomyšle dobyli — nešlechetní; tak rkp., zřejmě omylem místo šlechetní — Str. 50 [ho] rkp. vyn. — [1426: rkp. chybně: 1431 — svaté ml: v rkp. je m vyn. — Str. 51 vza[1]; rkp.: vzav — Str. 52 de non remanencia .... česky: o tom, že nezůstává podstata chleba ve svátosti oltářní — »kupovali 16 krav«; k tomu je na okraji rukopisu mladší rukou poznamenáno: Kupovali 6(1) krav za 2 kopě gr. — Rozvod[u]; rkp.: Rozvoda — Str. 53 [z Prahy sú vyhnáni] rkp. vyn. — čele dí]: rkp. jen čele(!) — Str. 54 [Pótovú] z Čast[o]lovic; rkp.: Petrovú(!) z Častalovic — Str. 55 Bechyně byla obležena až r. 1428 (8. července) a teprve o sv. Havle (16. října) 1428 se město i hrad vzdaly. Rovněž ostatní události, líčené v tomto odstavci, náleží až do r. 1428 — Po slově »súžení« čtou se v rkp. omylem slova: »a Sirotci a města« — Str. 55 6 Porážka pana Krušiny se stala až 11. března 1429. t. j. v pátek po družebné neděli, což se shoduje i s udáním »nazajtří v sobotu na den sv. Rehoře« (= 12. břez- na) — Str. 56 Pražan[yl: rkp.: Pražané — při zmínce o sněmu v Praze po sv. Trojici je na okraji rkp. mladší rukou připsáno: Tu pořád čti. Tu Nové město, Starý město smířeno, ... zavázáno — Str. 58 Ha[n]kově; rkp.: Haukově — Str. 59 [krom] rkp. vyn. — Str. 60 [otevřeli]; tak snad má býti místo rukopisného: vwiezeli — F[rJank; rkp.: fflank — [s]šikovavše; rkp. jen: šikovavše — Str. 61 List kněze Přemka je otištěn v Archivu čes. VI. str. 425 nn. — Str. 62 Žibři[d]; rkp.: Žibřik — Str. 64 abyl: rkp.: a — al[kléři; rkp.: alberzi(!) — K slovům »povodeň veliká« se vztahuje přípisek na okraji rukopisu (mladší rukou): Neslejchaný vody u Prahy — Slova »u Prahy« (ř. 19) jsou doplněna až na okraji rukopisu, ale zdá se, že rukou pův. písaře — Str. 68 j[i]h; rkp.: jieh — Str. 70 Sv. Mikuláše bylo r. 1436 ve čtvrtek, nikoli v pátek — Str. 71 po slovech »obec hradecká« je v rukopise psáno: »ano se ne po svú paře«. patrně písařský omyl, proto v tisku vypuštěno — Místo »pan Perchta« má býti asi »paní Perchta« — [1436]; tak upravujeme rok této události podle vydání Palackého (str. 94 pozn.); r. 1436 bylo sv. Prokopa dne 4. července (ve středu), čtvrtek byl 5. července. Má tu tedy správně býti: ve čtvrtek po sv. Prokopu. Protože i další události zde vypravované až do zasedání Zikmunda na soudě (str. 73) náleží do r. 1436, jsou tu určovány jednotlivé dni podle kalendáře r. 1436 — Str. 73 [Potom] rkp. vyn. — Str. 74 Místo »Valchovec« má býti asi »Vlhovec« (s1. vyd. Palackého str. 101) — La[u]da; rkp.: Landa — Str. 75 [se] rkp. vyn. — Str. 76 záští ch]: v rkp. je ch vyn. — Str. 77 Ve[le]bnosti; le rkp. vyn. — Str. 79 Při zmínce o Litovli je na okraji rkp. mladší rukou přípisek: Litovle dobyta — [slyšeli] rkp. vyn. — Str. 80 Cifra 24 (ř. 7) je připsána až na okraji rkp., ale rukou původní — [bez] rkp. vyn. — 152
Strana 153
abyl: v rkp. omylem: že — Poláče[k]: k je v rkp. vyn. — Str. 81 pražlská; v rkp. je — Str. 82 [se] rkp. vyn. — [u] rkp. vyn. — Str. 84 haněli ž vyn. — [řečený] rkp. vyn. (ř. 13); rkp.: haněnili(!) — [táhl před se za Bílinu] rkp. vyn. — [se] rkp. vyn. — Str. 85 po slově »slezských« (řádka 2) je v rkp. chybně: »na dvé« (sr. začátek řádky) — Str. 86 Podle vydání Palackého (str. 115) uprchli vězňové z Žebráku v sobotu po Božím vstoupení (t. j. 16. května) — Str. 87 [hajtmanuov a města pražského a] rkp. vyn. — Str. 88 [zpravoval] rkp. vyn. — [každého] rkp. vyn. — Str. 89 Slám[yl: rkp.: Slámu — [sú] rkp.: se(!) — Str. 90 Urbánek (III. 1 str. 549) uvádí za den popravy Matěje Smolaře a uzdaře Ondráčka 4. říjen — stí[ti]; ti je v rkp. vyn. — Str. 91 [1441]: v rkp. omylem 1442 (sr. Urbánka III. 1 str. 756) — zem[ě]: rkp.: zemi — Str. 92 »Alžbětě« je doplněno až na okraji rkp., ale pův. písařem — [Pražané] rkp. vyn. — Vítek]; rkp.: Vítka — Str. 93 král[e]: rkp.: král — [1441]; rkp. omylem 1442 — Str. 94 města]; rkp.: městy — [k] rkp. vyn. — [ale] Keřský; místo toho se čte v rkp. Seker- ský(!) — [do] rkp. chybně: od — Celá partie [jako arcibiskupu ... poslušenstvie] je v rkp. vynechána písařským omylem; je tu doplněna podle vydání Palackého str. 127 — Str. 95 [1442]; tak upravujeme, rkp. má chybně jen: Téhož léta — [se rkp. vyn. — Str. 97 [a]; tak třeba čísti místo rukopisného: z(!) — [se] rkp. vyn. — krále] rkp. vyn. — Str. 98 dokto[ro]vé; [ro] rkp. vyn. — lamfrídlem]: rkp. lamfrídu — Str. 100 [zradú; rkp. chybně: hradu — Str. 101 [voda] rkp. vyn. — Str. 102 slova [k obraně ... artikule] jsou v rkp. omylem vynechána; doplněno podle vydání Pa- lackého str. 139 — Str. 103 ř. 1 nn.; na okraji rkp. je k tomu přípisek mladší rukou, jehož začátek je nečitelný: »... křesťané poraženi od Turka« (týká se nešťastné bitvy u Varny) — [1445] rkp. vyn. — [krajích] rkp. vyn. — Str. 104 abyl; rkp.: a — Papež Eugenius umřel až r. 1447, jak opravujeme — duchovní ch]: koncové ch rkp. vyn. — Příjezd legáta (Jana, nikoli Pavla) Karvajala náleží až do r. 1448, jak upra- veno v závorkách — [jako] rkp. vyn. — Str. 105/6 V českém překladě uvítací řeč (Beneventatio), pronesená ke kardinálovi, zní: »Vychází vstříc. Otče nejvznešenější a pane nejmilejší, tvé otcovské Milosti celá pražská slavná obec. Vycházejí ti vstříc i doktoři, magistři, bakaláři a studenti vznešené university, služebnice tvé otcovské Milosti. Vycházejí ti vstříc i předáci obcí, purkmistr i konšelé s lidem radujíce se, Otče, ze šťastného tvého příchodu, volajíce: »Zavítal jsi, otče nejmilejší, kteréhož jsme očekávali v zármutcích svých. Zavítal jsi s dary nebeskými, abys požehnal všem lidem dobré vůle.« Vstup. Otče, do města našeho s dary nebeskými, jednej o mír, toužebný lidu, jednej o svatou jednotu, jednej o blaho a spásonosnou svor- nost, aby tato slavná obec prostřednictvím tvým, Otče, naplněna nebeskými dary mohla prozpěvovati onen andělský zpěv věru spásný: »A na zemi pokoj a blaho lidem dobré vůle!« To kéž splní, Otče, Bůh na věky věků dobrotivý — Str. 106 sa- lutare m; v rkp. m je vyn. — Další události, které se tu uvádějí, jsou z r. 1446, jak doplňujeme v závorkách, až na sv. přijímání legáta, jež náleží k r. 1448 — Při zmínce o legátově přijímání u sv. Jakuba je na okraji rkp. připsáno mladší rukou: Lekát(!) lotrovství(!) postižen — sně m]: rkp. chybně: sněmem — píro; rkp.: po — Str. 110 [nevěru] rkp. vyn. — b[oljovníkuov: první o v tomto slově rkp. vyn. — Při zmínce o sudech s vínem je připsáno (mladší rukou) na okraji rkp.: Osečení vína v Praze ... (konec je nečitelný) — Str. 111 [i] rkp. vyn. — privilegi[emi]; rkp. má místo toho: privilegiano a(!) — Str. 112 [léta] rkp. vyn. — Dra[žlice; rkp.: Dračice — Str. 113 Uindřich]: rkp.: Fridrich — v téže řádce m. Buštěvsi je v rkp.: Buduštěvsi — kte- ré[m]ž; m rkp. vyn. — Uindřich]; rkp. omylem: Fridrich — [k] rkp. vyn. — Str. 115 po[d]: rkp.: po — Str. 116 Uan]; rkp.: Hynek — Str. 117 [že rkp. vyn. — Ř. 3 zdola: A zadní; Toman (Husitské válečnictví str. 243) upravuje text m. toho: A žádnými — Str. 118 vej[vloda; rkp. [v] vyn. — navráti[li]; rkp. li vyn. — Str. 119 Nalezení sv. kříže bylo r. 1457 v úterý, nikoli v pondělí — Str. 120 [posláni jsú] rkp. vyn. — Str. 121 [na] rkp. vyn. — Str. 122 [vl rkp. vyn. — [chtěl] rkp. vyn. — Str. 123 Mar]klety; — [s] rkp. vyn. — [nej rkp. vyn. — Str. rkp. vyn. 1 — Str. 124 [jinam]; rkp.: jiemán 125 [k rkp. vyn. — [chtí] rkp. vyn. — Str. 126 [zle] rkp. vyn. — [učinili] rkp. vyn. povědě[tli; rkp.: pověděli — poslie]lati; rkp.: poslati — Str. 130 [vrátil] rkp. vyn. — — Při zmínce o veliké povodni je na okraji rkp. mladší rukou poznamenáno: O velký vodě okolo Litomyšle — [v provodní sobotu] rkp. vyn. — [z Hasenburka, pan Jan Zajíc] rkp. vyn. — Str. 131 Tlylto vše cknlyl: rkp.: Tito všickni(!) — Slova: [pátý ... Hoře] jsou v rkp. vyn., patrně přehlédnutím písařovým (sr. vydání Palackého str. 181) — [1467]; v rkp. omylem: 1466 — [man]: rkp. chybně: giman od — To, co 153
abyl: v rkp. omylem: že — Poláče[k]: k je v rkp. vyn. — Str. 81 pražlská; v rkp. je — Str. 82 [se] rkp. vyn. — [u] rkp. vyn. — Str. 84 haněli ž vyn. — [řečený] rkp. vyn. (ř. 13); rkp.: haněnili(!) — [táhl před se za Bílinu] rkp. vyn. — [se] rkp. vyn. — Str. 85 po slově »slezských« (řádka 2) je v rkp. chybně: »na dvé« (sr. začátek řádky) — Str. 86 Podle vydání Palackého (str. 115) uprchli vězňové z Žebráku v sobotu po Božím vstoupení (t. j. 16. května) — Str. 87 [hajtmanuov a města pražského a] rkp. vyn. — Str. 88 [zpravoval] rkp. vyn. — [každého] rkp. vyn. — Str. 89 Slám[yl: rkp.: Slámu — [sú] rkp.: se(!) — Str. 90 Urbánek (III. 1 str. 549) uvádí za den popravy Matěje Smolaře a uzdaře Ondráčka 4. říjen — stí[ti]; ti je v rkp. vyn. — Str. 91 [1441]: v rkp. omylem 1442 (sr. Urbánka III. 1 str. 756) — zem[ě]: rkp.: zemi — Str. 92 »Alžbětě« je doplněno až na okraji rkp., ale pův. písařem — [Pražané] rkp. vyn. — Vítek]; rkp.: Vítka — Str. 93 král[e]: rkp.: král — [1441]; rkp. omylem 1442 — Str. 94 města]; rkp.: městy — [k] rkp. vyn. — [ale] Keřský; místo toho se čte v rkp. Seker- ský(!) — [do] rkp. chybně: od — Celá partie [jako arcibiskupu ... poslušenstvie] je v rkp. vynechána písařským omylem; je tu doplněna podle vydání Palackého str. 127 — Str. 95 [1442]; tak upravujeme, rkp. má chybně jen: Téhož léta — [se rkp. vyn. — Str. 97 [a]; tak třeba čísti místo rukopisného: z(!) — [se] rkp. vyn. — krále] rkp. vyn. — Str. 98 dokto[ro]vé; [ro] rkp. vyn. — lamfrídlem]: rkp. lamfrídu — Str. 100 [zradú; rkp. chybně: hradu — Str. 101 [voda] rkp. vyn. — Str. 102 slova [k obraně ... artikule] jsou v rkp. omylem vynechána; doplněno podle vydání Pa- lackého str. 139 — Str. 103 ř. 1 nn.; na okraji rkp. je k tomu přípisek mladší rukou, jehož začátek je nečitelný: »... křesťané poraženi od Turka« (týká se nešťastné bitvy u Varny) — [1445] rkp. vyn. — [krajích] rkp. vyn. — Str. 104 abyl; rkp.: a — Papež Eugenius umřel až r. 1447, jak opravujeme — duchovní ch]: koncové ch rkp. vyn. — Příjezd legáta (Jana, nikoli Pavla) Karvajala náleží až do r. 1448, jak upra- veno v závorkách — [jako] rkp. vyn. — Str. 105/6 V českém překladě uvítací řeč (Beneventatio), pronesená ke kardinálovi, zní: »Vychází vstříc. Otče nejvznešenější a pane nejmilejší, tvé otcovské Milosti celá pražská slavná obec. Vycházejí ti vstříc i doktoři, magistři, bakaláři a studenti vznešené university, služebnice tvé otcovské Milosti. Vycházejí ti vstříc i předáci obcí, purkmistr i konšelé s lidem radujíce se, Otče, ze šťastného tvého příchodu, volajíce: »Zavítal jsi, otče nejmilejší, kteréhož jsme očekávali v zármutcích svých. Zavítal jsi s dary nebeskými, abys požehnal všem lidem dobré vůle.« Vstup. Otče, do města našeho s dary nebeskými, jednej o mír, toužebný lidu, jednej o svatou jednotu, jednej o blaho a spásonosnou svor- nost, aby tato slavná obec prostřednictvím tvým, Otče, naplněna nebeskými dary mohla prozpěvovati onen andělský zpěv věru spásný: »A na zemi pokoj a blaho lidem dobré vůle!« To kéž splní, Otče, Bůh na věky věků dobrotivý — Str. 106 sa- lutare m; v rkp. m je vyn. — Další události, které se tu uvádějí, jsou z r. 1446, jak doplňujeme v závorkách, až na sv. přijímání legáta, jež náleží k r. 1448 — Při zmínce o legátově přijímání u sv. Jakuba je na okraji rkp. připsáno mladší rukou: Lekát(!) lotrovství(!) postižen — sně m]: rkp. chybně: sněmem — píro; rkp.: po — Str. 110 [nevěru] rkp. vyn. — b[oljovníkuov: první o v tomto slově rkp. vyn. — Při zmínce o sudech s vínem je připsáno (mladší rukou) na okraji rkp.: Osečení vína v Praze ... (konec je nečitelný) — Str. 111 [i] rkp. vyn. — privilegi[emi]; rkp. má místo toho: privilegiano a(!) — Str. 112 [léta] rkp. vyn. — Dra[žlice; rkp.: Dračice — Str. 113 Uindřich]: rkp.: Fridrich — v téže řádce m. Buštěvsi je v rkp.: Buduštěvsi — kte- ré[m]ž; m rkp. vyn. — Uindřich]; rkp. omylem: Fridrich — [k] rkp. vyn. — Str. 115 po[d]: rkp.: po — Str. 116 Uan]; rkp.: Hynek — Str. 117 [že rkp. vyn. — Ř. 3 zdola: A zadní; Toman (Husitské válečnictví str. 243) upravuje text m. toho: A žádnými — Str. 118 vej[vloda; rkp. [v] vyn. — navráti[li]; rkp. li vyn. — Str. 119 Nalezení sv. kříže bylo r. 1457 v úterý, nikoli v pondělí — Str. 120 [posláni jsú] rkp. vyn. — Str. 121 [na] rkp. vyn. — Str. 122 [vl rkp. vyn. — [chtěl] rkp. vyn. — Str. 123 Mar]klety; — [s] rkp. vyn. — [nej rkp. vyn. — Str. rkp. vyn. 1 — Str. 124 [jinam]; rkp.: jiemán 125 [k rkp. vyn. — [chtí] rkp. vyn. — Str. 126 [zle] rkp. vyn. — [učinili] rkp. vyn. povědě[tli; rkp.: pověděli — poslie]lati; rkp.: poslati — Str. 130 [vrátil] rkp. vyn. — — Při zmínce o veliké povodni je na okraji rkp. mladší rukou poznamenáno: O velký vodě okolo Litomyšle — [v provodní sobotu] rkp. vyn. — [z Hasenburka, pan Jan Zajíc] rkp. vyn. — Str. 131 Tlylto vše cknlyl: rkp.: Tito všickni(!) — Slova: [pátý ... Hoře] jsou v rkp. vyn., patrně přehlédnutím písařovým (sr. vydání Palackého str. 181) — [1467]; v rkp. omylem: 1466 — [man]: rkp. chybně: giman od — To, co 153
Strana 154
tu vyčítají páni králi Jiřímu, uvádí Palacký v svém vydání (str. 182) k r. 1465, na sněmu v Praze — Str. 132 [14671; v rkp. chybně rok 1466 — [býti] rkp. chybně: i — nezdrže[1]: rkp.: nezdržev — Str. 133 [z] rkp. vyn. — Téhož léta Bavorčíci...; tuto událost uvádějí všechny rukopisy Letopisů na rok 1467, ale náleží do r. 1468 (sr. Palackého vydání str. 192 pozn.) — [nachromen vyvázl]; rkp.: na chromem v wezl(!) — Str. 134 [Čičenicuom]; rkp.: cizozemcuom — [na]; rkp.: a — Str. 135 vyžebíře rkp. má jen: vyžeb(!) — os[tal; rkp. t vyn. — Str. 136 K slovům »a lid rozpustil« (ř. 6 zdola) je na okraji rkp. červeně původní rukou připsáno: Pole rozpuštěno — Str. 137 (ř. 22): brány před sebau míti budau; sr. Tomana, Husitské válečnictví str. 230: Byl-li brod dost široký nebo řeka mělká, jel celý šik se všemi (čtyřmi) řády nebo, jak se říkalo, branami svými přes vodu. Sr. t. i str. 278 — Str. 138 [záloze]: rkp.: závraze — mleš kali; tak ve vydání Palackého (rukopis má: mrskali; Toman (uv. m. str. 229), prý podle rkp., čte: unikali) — vohajlili; rkp.: voholili — vyvaru- j[eš; v rkp. je vyn. e — Str. 139 [byl rkp. vyn. — Vtržení krále Matyáše do Čech se stalo až r. 1469, nikoli 1468 (sr. vyd. Palackého str. 197 pozn.) — Str. 140 poráže[l]: rkp.: porážeje — Nad touto stranou rkp. je červeně původní rukou připsáno: Kníže Viktorin jat — zadav (ř. 17 zdola): Palacký ve vydání (str. 199) čte: žádav, ale to ne- dává smyslu — Str. 141 [by byl] rkp. vyn. — kopiní[ci]; rkp.: kopiníky — Str. 142 [Alevšak ... městečka] rkp. vyn. — [u]šli; rkp.: i šli — Str. 143 s u]knice; v rkp. je u vyn. — nešle[chejtní; v rkp. che vyn. — Str. 144 při zmínce o Olomúckých (ř. 1) je na okraji rkp. (mladší rukou) připsáno: Žoldnýři a Holomauceni vše Němci — děťát[ko]; v rkp. je koncové ko vyn. — [a Němec ... rukú] rkp. vyn. — [to] rkp. vyn. — [byl rkp. vyn. — Str. 145 salva reverencia (lat.) = s odpuštěním — zvyje- [bleného; v rkp. je psáno zkratkou (zvyjed.), ale d je tu chybně m. b — Str. 146 = a tak lile; rkp. chybně: se — [c]o; rkp.: to — [se] rkp. vyn. — et cetera (ř. 10) dále — Str. 147 [nja (dvakrát); rkp. na obou místech má místo toho: a — Str. 150 [mieti] rkp. vyn. — Deo gracias (lat.) = Bohu buďtež díky! — 154
tu vyčítají páni králi Jiřímu, uvádí Palacký v svém vydání (str. 182) k r. 1465, na sněmu v Praze — Str. 132 [14671; v rkp. chybně rok 1466 — [býti] rkp. chybně: i — nezdrže[1]: rkp.: nezdržev — Str. 133 [z] rkp. vyn. — Téhož léta Bavorčíci...; tuto událost uvádějí všechny rukopisy Letopisů na rok 1467, ale náleží do r. 1468 (sr. Palackého vydání str. 192 pozn.) — [nachromen vyvázl]; rkp.: na chromem v wezl(!) — Str. 134 [Čičenicuom]; rkp.: cizozemcuom — [na]; rkp.: a — Str. 135 vyžebíře rkp. má jen: vyžeb(!) — os[tal; rkp. t vyn. — Str. 136 K slovům »a lid rozpustil« (ř. 6 zdola) je na okraji rkp. červeně původní rukou připsáno: Pole rozpuštěno — Str. 137 (ř. 22): brány před sebau míti budau; sr. Tomana, Husitské válečnictví str. 230: Byl-li brod dost široký nebo řeka mělká, jel celý šik se všemi (čtyřmi) řády nebo, jak se říkalo, branami svými přes vodu. Sr. t. i str. 278 — Str. 138 [záloze]: rkp.: závraze — mleš kali; tak ve vydání Palackého (rukopis má: mrskali; Toman (uv. m. str. 229), prý podle rkp., čte: unikali) — vohajlili; rkp.: voholili — vyvaru- j[eš; v rkp. je vyn. e — Str. 139 [byl rkp. vyn. — Vtržení krále Matyáše do Čech se stalo až r. 1469, nikoli 1468 (sr. vyd. Palackého str. 197 pozn.) — Str. 140 poráže[l]: rkp.: porážeje — Nad touto stranou rkp. je červeně původní rukou připsáno: Kníže Viktorin jat — zadav (ř. 17 zdola): Palacký ve vydání (str. 199) čte: žádav, ale to ne- dává smyslu — Str. 141 [by byl] rkp. vyn. — kopiní[ci]; rkp.: kopiníky — Str. 142 [Alevšak ... městečka] rkp. vyn. — [u]šli; rkp.: i šli — Str. 143 s u]knice; v rkp. je u vyn. — nešle[chejtní; v rkp. che vyn. — Str. 144 při zmínce o Olomúckých (ř. 1) je na okraji rkp. (mladší rukou) připsáno: Žoldnýři a Holomauceni vše Němci — děťát[ko]; v rkp. je koncové ko vyn. — [a Němec ... rukú] rkp. vyn. — [to] rkp. vyn. — [byl rkp. vyn. — Str. 145 salva reverencia (lat.) = s odpuštěním — zvyje- [bleného; v rkp. je psáno zkratkou (zvyjed.), ale d je tu chybně m. b — Str. 146 = a tak lile; rkp. chybně: se — [c]o; rkp.: to — [se] rkp. vyn. — et cetera (ř. 10) dále — Str. 147 [nja (dvakrát); rkp. na obou místech má místo toho: a — Str. 150 [mieti] rkp. vyn. — Deo gracias (lat.) = Bohu buďtež díky! — 154
Strana 155
SLOVNÍČEK aby, abys ani, a oni antiocenskÿ, antiochenskÿ, z Anti- ochie artikul, článek asa, aspoň, asi Bazilé, Bazilej bieše (bíše), byl biechu (bichu), byli blána, kůže; blány kožich bliz (blíz, blíž), blízko boj obdrzeti, zvitéziti bran, zbraň burdéř, poboční zbran by, bys, kdyby(s) celauf (na obou místech str. 105 a 119 lze čísti i čelauf), útok coli, co také, jakoby compacta, kompaktáta Crha, Cyril čakati, Cekati čtvrtce, čtvrtka deka, deska, prkno dospělý, vynikající drahně, mnoho druhé, po drubé druhý, jiný držele (dvojné číslo), drželi dvamezcitma, dvaadvacet dřevní, někdejší, diivéjst fasuněk, vůz s bedněním forberk, statek před branami města glacký, kladský Glatsko, Kladsko glejt, ochranný list, list bezpečnosti r. gros ace, spodní oděv had, název přístroje k boření zdí v boji hádanie, učená pre hâdati se, priti se o nějakou otázku hájiti, brániti, zabrartovati hančivý, hanlivý harc, farvátka helméř, kdo vyrábí helmy hlédati, strici, hlidati hod, svátek hold, poplatek holdovati (se), poplatkem se vykupo- vati hospoda, příbytek, hostinský dům hrabí, hrabé hřbet dáti, obrátiti se na útěk hrošitný, vetchý hubený, chatrný huntéř, řezník hyndrovati, prekdZeti, prekdZky činiti (ve) Chbë, v Chebu chodec, žebrák chudíchu, ochuzovali chutně, chvatně chvätati, uchvacovati jako, asi Jdiechu, sli jeden; za jednoho člověka = jedno- myslně jednak, asi, téměř jechu, jeli, zajali jeliž, až Jide, sel; jidechu, śli jistec, věřitel, rukojmí jiti, zajmouti jmieti, míti jsva, jsme (my dva); jsva dosla, jsme dosli kaka (?) (kakü str. 58, snad omyl m. kaší) kakáč, záchod 155
SLOVNÍČEK aby, abys ani, a oni antiocenskÿ, antiochenskÿ, z Anti- ochie artikul, článek asa, aspoň, asi Bazilé, Bazilej bieše (bíše), byl biechu (bichu), byli blána, kůže; blány kožich bliz (blíz, blíž), blízko boj obdrzeti, zvitéziti bran, zbraň burdéř, poboční zbran by, bys, kdyby(s) celauf (na obou místech str. 105 a 119 lze čísti i čelauf), útok coli, co také, jakoby compacta, kompaktáta Crha, Cyril čakati, Cekati čtvrtce, čtvrtka deka, deska, prkno dospělý, vynikající drahně, mnoho druhé, po drubé druhý, jiný držele (dvojné číslo), drželi dvamezcitma, dvaadvacet dřevní, někdejší, diivéjst fasuněk, vůz s bedněním forberk, statek před branami města glacký, kladský Glatsko, Kladsko glejt, ochranný list, list bezpečnosti r. gros ace, spodní oděv had, název přístroje k boření zdí v boji hádanie, učená pre hâdati se, priti se o nějakou otázku hájiti, brániti, zabrartovati hančivý, hanlivý harc, farvátka helméř, kdo vyrábí helmy hlédati, strici, hlidati hod, svátek hold, poplatek holdovati (se), poplatkem se vykupo- vati hospoda, příbytek, hostinský dům hrabí, hrabé hřbet dáti, obrátiti se na útěk hrošitný, vetchý hubený, chatrný huntéř, řezník hyndrovati, prekdZeti, prekdZky činiti (ve) Chbë, v Chebu chodec, žebrák chudíchu, ochuzovali chutně, chvatně chvätati, uchvacovati jako, asi Jdiechu, sli jeden; za jednoho člověka = jedno- myslně jednak, asi, téměř jechu, jeli, zajali jeliž, až Jide, sel; jidechu, śli jistec, věřitel, rukojmí jiti, zajmouti jmieti, míti jsva, jsme (my dva); jsva dosla, jsme dosli kaka (?) (kakü str. 58, snad omyl m. kaší) kakáč, záchod 155
Strana 156
kakžkoli, ačkoli kärati, trestati käzanie, rozkaz kde, kdy; kdež, když kéž, zda kirchov, krchov, hřbitov klam, nepravda, posměch klécavý, kulhavý kléska, chyba, pochybení kněz, kníže kolba, (rytířské) klání kokva, nářadí házecí kolé, kolí, kůly komže, součást kněžského roucha konferst, korferst, kurfirt Konstancie, Kostnice konstan(t)sky, kostnick$ konvrs, klasternik laik kostna, drub zbrané koStovati se, pokouseti se kot; na rychlé koty vzíti, dáti se na kvapný útěk kozlec převrci, udělati kotrmelec kozelci, kúzlata kozlenec, kúzle kra, kus (zlata atp.) krátko činiti komu, křivditi kruciáta, křížová výprava kryk, váda, hádka kříž vydati, křížovou výpravu vyhlá- siti křižovník, křižák kuběnářstvie, soulož kuorní, k kúru náležící kurevstvie, obcování s nevěstkami kvestie, otázka (předložená k učené ři lantfaréřstvie, cestování (jezdecky) lenovati se, b$ti líný lichva, úrok lozunk, poplatek, dávka luciti, hoditi lüditi, vébiti luoże, łoże maly; o maló vec, Że == bezmála maniti pod se, podmañovati mantléř, obojetnik mäzhüz, sin, predsin 156 mdel, mdly, slaby mecice, metajice, shazujice medulánský, milánský müka, muka I v + / v nábozenstvie, náboZnost nadáchom se, nadáli jsme se / v t . nádr$pán, palatin nadymati koho proti komu, popou- zeti nalit, ale, hle nápulský, neapolský násilé panenské, vdovské = násilí na pannách a vdovách páchané návětčí, největsí x ^ v né, nýbrž, ba nedověřiti se, nedůvěřovati nemilostivé, ulerutné nemilostivy, ukrutný v v v nepodobné, neslušné v7 v nepořád, nepořádek nestrašlivý, nebojácný, smělý neztravný, lakomý Nové léto, Nový rok nuziti, nutiti nuż, nuże občizna, obecní pastvistě obecnice, obecní ditm obhánét, oblébati obléniti se, leností se obmeskati obroda, úroda obtéci, obklíčití odbfjeti, odrazeti odjieti, odníti odporný, protivný ) vt ns a odpovédéti, vyhlasiti nepratelstvi, boj odpoviedaci list, list, kterým se ohla- Suje nepřátelství odpuštění vzíti, dovolení k' odchodu si vziti, odejiti oheñ pekelní, rüze (nemoc, lat. ery- sipelas) . / / NI rt v Am opačinný, kmenný; dříví opačinné == silné stromy opattiti, spatriti / opoka, kamen osahovati, obsazovati oslnûti, oslepnouti ospu viz osüti
kakžkoli, ačkoli kärati, trestati käzanie, rozkaz kde, kdy; kdež, když kéž, zda kirchov, krchov, hřbitov klam, nepravda, posměch klécavý, kulhavý kléska, chyba, pochybení kněz, kníže kolba, (rytířské) klání kokva, nářadí házecí kolé, kolí, kůly komže, součást kněžského roucha konferst, korferst, kurfirt Konstancie, Kostnice konstan(t)sky, kostnick$ konvrs, klasternik laik kostna, drub zbrané koStovati se, pokouseti se kot; na rychlé koty vzíti, dáti se na kvapný útěk kozlec převrci, udělati kotrmelec kozelci, kúzlata kozlenec, kúzle kra, kus (zlata atp.) krátko činiti komu, křivditi kruciáta, křížová výprava kryk, váda, hádka kříž vydati, křížovou výpravu vyhlá- siti křižovník, křižák kuběnářstvie, soulož kuorní, k kúru náležící kurevstvie, obcování s nevěstkami kvestie, otázka (předložená k učené ři lantfaréřstvie, cestování (jezdecky) lenovati se, b$ti líný lichva, úrok lozunk, poplatek, dávka luciti, hoditi lüditi, vébiti luoże, łoże maly; o maló vec, Że == bezmála maniti pod se, podmañovati mantléř, obojetnik mäzhüz, sin, predsin 156 mdel, mdly, slaby mecice, metajice, shazujice medulánský, milánský müka, muka I v + / v nábozenstvie, náboZnost nadáchom se, nadáli jsme se / v t . nádr$pán, palatin nadymati koho proti komu, popou- zeti nalit, ale, hle nápulský, neapolský násilé panenské, vdovské = násilí na pannách a vdovách páchané návětčí, největsí x ^ v né, nýbrž, ba nedověřiti se, nedůvěřovati nemilostivé, ulerutné nemilostivy, ukrutný v v v nepodobné, neslušné v7 v nepořád, nepořádek nestrašlivý, nebojácný, smělý neztravný, lakomý Nové léto, Nový rok nuziti, nutiti nuż, nuże občizna, obecní pastvistě obecnice, obecní ditm obhánét, oblébati obléniti se, leností se obmeskati obroda, úroda obtéci, obklíčití odbfjeti, odrazeti odjieti, odníti odporný, protivný ) vt ns a odpovédéti, vyhlasiti nepratelstvi, boj odpoviedaci list, list, kterým se ohla- Suje nepřátelství odpuštění vzíti, dovolení k' odchodu si vziti, odejiti oheñ pekelní, rüze (nemoc, lat. ery- sipelas) . / / NI rt v Am opačinný, kmenný; dříví opačinné == silné stromy opattiti, spatriti / opoka, kamen osahovati, obsazovati oslnûti, oslepnouti ospu viz osüti
Strana 157
ostarožní, obstarožný osúti, ospu, obklíčit ot, od otéci (otekú jej), obklíčiti, obehnati páteř, otéenás perkrecht (z ném.) = Bergrecht pikhart, kacíř pikhartovati, viniti z kacířství pivnice, sklep pivny nebo vinný plihati se, $lapati, tapati po, pro pobízeti, vybizeti podpisovati, (niZe) popisovati podskopiti, chytiti pohané, (zde) Turci pohoniti, obeslati k soudu pojem, pojav, vzav pokázati, ukázati pokryk, alarm polúročí, půl roku pomčenie, odklad (?) poň, pro něj porúčeti, svéřovati poručiti, svěřití osuv, posypav poškřek, po řik, nářek potkala sva, potkali jsme (my dva) prače, prakovník preč, pryč prelát, vyvýšené misto (?) pro to, přesto pročiniti, proviniti prodlenie, čas na rozmyšlenou prostředek, prostředník předce, před se, vpřed pfehovéti, strpéti pfepustiti, dopustiti pfevrci viz kozlec pfiezn, příbuzenství přijev, přijav přijíti, přijmouti přitíže, přitáhl privinúti se, pripojiti se ptáti se na koho, vysetrovati puohon, obeslání k soudu, puohon zdvihnúti, obeslati pred soud puovod, původce, příčina puožitek, užitek rathúz, radnice rathúzský, radniční retovati pomoci, vysvoboditi retuňk, pomoc, vyprostění robenec, pacholik rok, termin určený k jednání (čas, den) rozbitovati se, kořist si rozdéliti rozdíl, rozbroj, nesvár rozkryti se, poschovávati se rozzastavova, dal do zástavy rufián, svůdce, kuplíř rufiánství, kuplířství, svůdcovství rúšce, rouška, oděv rutce, ruce rynéf, sluba (obyčejně při koních) sboží, majetek, jmění sceptrum, žezlo sčiniti (ruce), sepnouti sede, use do siež (síž) chvíle (doby), do této chvíle (doby) signet, pečet skřidla, kámen, břidlice skuoro, brzo slüditi, vyvabiti slušeti pod koho, býti poddán komu, poslouchati koho smíti, směti, odvažovati se (na př. str. 3. nesměl — neodvažoval se) smysl, rozum; smysla zbyti, pozbýti rozumu, státi se nepříčetným sotně, sotva, stěží sotný, nesnadný; sotnú túbůú, stéZ sprostný, prostý spuntovati se, sjednotiti se sstaviti, zastaviti stéci, sbébnouti, uciniti vy pad sstůpiti, postoupiti, vzdáti ssviediti (ssvěditi), spaliti stánie, příměří stickanie, výpad (z hradu, z města) stovaryšiti se, spojiti se, sdružiti se strach lidu, strach př řed lidem Strachota, ‚Methode; stränka, Cast strhnüti se, spojiti se strmäceti, zeslabiti, unaviti v у 157
ostarožní, obstarožný osúti, ospu, obklíčit ot, od otéci (otekú jej), obklíčiti, obehnati páteř, otéenás perkrecht (z ném.) = Bergrecht pikhart, kacíř pikhartovati, viniti z kacířství pivnice, sklep pivny nebo vinný plihati se, $lapati, tapati po, pro pobízeti, vybizeti podpisovati, (niZe) popisovati podskopiti, chytiti pohané, (zde) Turci pohoniti, obeslati k soudu pojem, pojav, vzav pokázati, ukázati pokryk, alarm polúročí, půl roku pomčenie, odklad (?) poň, pro něj porúčeti, svéřovati poručiti, svěřití osuv, posypav poškřek, po řik, nářek potkala sva, potkali jsme (my dva) prače, prakovník preč, pryč prelát, vyvýšené misto (?) pro to, přesto pročiniti, proviniti prodlenie, čas na rozmyšlenou prostředek, prostředník předce, před se, vpřed pfehovéti, strpéti pfepustiti, dopustiti pfevrci viz kozlec pfiezn, příbuzenství přijev, přijav přijíti, přijmouti přitíže, přitáhl privinúti se, pripojiti se ptáti se na koho, vysetrovati puohon, obeslání k soudu, puohon zdvihnúti, obeslati pred soud puovod, původce, příčina puožitek, užitek rathúz, radnice rathúzský, radniční retovati pomoci, vysvoboditi retuňk, pomoc, vyprostění robenec, pacholik rok, termin určený k jednání (čas, den) rozbitovati se, kořist si rozdéliti rozdíl, rozbroj, nesvár rozkryti se, poschovávati se rozzastavova, dal do zástavy rufián, svůdce, kuplíř rufiánství, kuplířství, svůdcovství rúšce, rouška, oděv rutce, ruce rynéf, sluba (obyčejně při koních) sboží, majetek, jmění sceptrum, žezlo sčiniti (ruce), sepnouti sede, use do siež (síž) chvíle (doby), do této chvíle (doby) signet, pečet skřidla, kámen, břidlice skuoro, brzo slüditi, vyvabiti slušeti pod koho, býti poddán komu, poslouchati koho smíti, směti, odvažovati se (na př. str. 3. nesměl — neodvažoval se) smysl, rozum; smysla zbyti, pozbýti rozumu, státi se nepříčetným sotně, sotva, stěží sotný, nesnadný; sotnú túbůú, stéZ sprostný, prostý spuntovati se, sjednotiti se sstaviti, zastaviti stéci, sbébnouti, uciniti vy pad sstůpiti, postoupiti, vzdáti ssviediti (ssvěditi), spaliti stánie, příměří stickanie, výpad (z hradu, z města) stovaryšiti se, spojiti se, sdružiti se strach lidu, strach př řed lidem Strachota, ‚Methode; stränka, Cast strhnüti se, spojiti se strmäceti, zeslabiti, unaviti v у 157
Strana 158
střiedník (faráře), kaplan sufragán, biskup, podřízený arcibis- kupovi světle, zřejmě, jasně svobodenstvie, privilej šacovati, odhadovati; vyplatiti se za- placením sumy, na kterou je kdo odhadnut Sant, obmysl, Sizeni (?) Sermice, Sarvätka Skfidlice, břidlice šlajferna, z něm. Schleifermiible šlak, mrtvice šlojieř, závoj špihovati, zásobovati šturm, útok; šturm (o)pustiti, udeřiti útokem Sturmovati, #toëiti tádynk, rokování, jednání taláceti se, toulati se tanchúz, dám pro tanec, taneční sal taras, ochranná střecha (kryt), násep teď, zde tíseň, tlačenice tista, fena tíží se, táží se trestání, kárání trestati, kdrati tfimezcietmÿ, triadvacät ÿ trlek, hlupák, blázen timi, t/emi ubezpečenstvie, bezpečnost; zde glejt ubrman, rozhodčí, smírce ubrmanský, vydaný ubrmanem úfati, doufati, důvěřovati uhoditi, smluviti se ujemše, vzavše ukrutenstvie, ukrutnost umluviti se, smluviti se ungelt, clo ze zboZi v uobecnici, v uochtáb, v uovse, v uo- votci atp. — v obecnici, v ochtáb, v ovse, v ovo(t)ci upřiemo, přímo upfiemost, čistá víra urukovánie, zarucení rukojmími ustavenie, ustanovení ustaviti, #stanoviti 158 vâleti, vdléiti vážiti na koho, státi o koho, ukládati o kobo vecešta, řekli (oni dva) velika noc, velkonoce veliká obec (pražská), rada všech sdružených obcí Viera, Víra, Věřím v Boba vladenie, vláda, vladařství vrtkati, býti na rozpacích vrtlák, vrtkavý člověk, obojetník vskuoře, brzo vtéci (vtečechom — vrazili jsme, vskočili jsme) vuodcí, vůdcem vuoz (u vuoz = do vozu) vydati, provdati vykládati, překládati vyručiti se na postavenie, dáti za sebe záruku (rukojmí), že se dostaví kdo, kam mu je určeno vysuchu se, vyhrnuli se vysvíditi (vysvéditi), vypáliti mrazem vyStérbovati, proviniti se, probresiti se vytéci, vyhrnouti se, vyfititi se vytieskati, odstrañovati vyton, náplavka, plat z naplavky vytýkati komu oči čím = do očí ko- mu co rikati vyvaditi, vysvoboditi(rukojmí,vézné) vyvâleti, vyvdlciti vyvinovati, #chylovati se vzem, vzav vzhuoru jde komu, blahbo něčí vzrůstá vždy, stale; přece zádava, skoda záhé, záhy zajem, zajav; zajemše, zajavše zájem, kořist zákon boží, Písmo svaté; zákon sv. Bernardina, řád (řehole) sv. Ber- narda zamekl, zamkl zamestknati se, smestnati se zamü(t)cení, zármutek zámutek, zármutek zaplatichu, zaplatili
střiedník (faráře), kaplan sufragán, biskup, podřízený arcibis- kupovi světle, zřejmě, jasně svobodenstvie, privilej šacovati, odhadovati; vyplatiti se za- placením sumy, na kterou je kdo odhadnut Sant, obmysl, Sizeni (?) Sermice, Sarvätka Skfidlice, břidlice šlajferna, z něm. Schleifermiible šlak, mrtvice šlojieř, závoj špihovati, zásobovati šturm, útok; šturm (o)pustiti, udeřiti útokem Sturmovati, #toëiti tádynk, rokování, jednání taláceti se, toulati se tanchúz, dám pro tanec, taneční sal taras, ochranná střecha (kryt), násep teď, zde tíseň, tlačenice tista, fena tíží se, táží se trestání, kárání trestati, kdrati tfimezcietmÿ, triadvacät ÿ trlek, hlupák, blázen timi, t/emi ubezpečenstvie, bezpečnost; zde glejt ubrman, rozhodčí, smírce ubrmanský, vydaný ubrmanem úfati, doufati, důvěřovati uhoditi, smluviti se ujemše, vzavše ukrutenstvie, ukrutnost umluviti se, smluviti se ungelt, clo ze zboZi v uobecnici, v uochtáb, v uovse, v uo- votci atp. — v obecnici, v ochtáb, v ovse, v ovo(t)ci upřiemo, přímo upfiemost, čistá víra urukovánie, zarucení rukojmími ustavenie, ustanovení ustaviti, #stanoviti 158 vâleti, vdléiti vážiti na koho, státi o koho, ukládati o kobo vecešta, řekli (oni dva) velika noc, velkonoce veliká obec (pražská), rada všech sdružených obcí Viera, Víra, Věřím v Boba vladenie, vláda, vladařství vrtkati, býti na rozpacích vrtlák, vrtkavý člověk, obojetník vskuoře, brzo vtéci (vtečechom — vrazili jsme, vskočili jsme) vuodcí, vůdcem vuoz (u vuoz = do vozu) vydati, provdati vykládati, překládati vyručiti se na postavenie, dáti za sebe záruku (rukojmí), že se dostaví kdo, kam mu je určeno vysuchu se, vyhrnuli se vysvíditi (vysvéditi), vypáliti mrazem vyStérbovati, proviniti se, probresiti se vytéci, vyhrnouti se, vyfititi se vytieskati, odstrañovati vyton, náplavka, plat z naplavky vytýkati komu oči čím = do očí ko- mu co rikati vyvaditi, vysvoboditi(rukojmí,vézné) vyvâleti, vyvdlciti vyvinovati, #chylovati se vzem, vzav vzhuoru jde komu, blahbo něčí vzrůstá vždy, stale; přece zádava, skoda záhé, záhy zajem, zajav; zajemše, zajavše zájem, kořist zákon boží, Písmo svaté; zákon sv. Bernardina, řád (řehole) sv. Ber- narda zamekl, zamkl zamestknati se, smestnati se zamü(t)cení, zármutek zámutek, zármutek zaplatichu, zaplatili
Strana 159
zaručiti, dáti záruku zase, zpět, naopak zasmieti se, zasmáti se zastávati (hospody), objednávati si (byt) Zatčem, Žatcem zastrkovati, místo sebe někoho nastr- kovati zavěradlo, kláda zavěrací zavříti, ustanoviti, usnésti se zbytie, pozbytí zdvižechu, zdvihli zédka, zídka zlatohlav, látka zlatem protkaná zle držal, chybně (kacířsky) věřil zlost, zloba zlučiti, hoditi znamení, zázrak, div zpět, naopak zúfalec, člověk všeho se odvažující zuova, vyzývaje, zva zutiekáchu, rozutekli se zvyjebený, obscenní nadávka, (sr. je- bati) zde asi: prokletý žertéř, kdo provozuje žerty, šašek žertovati koho, obírati (?) 159
zaručiti, dáti záruku zase, zpět, naopak zasmieti se, zasmáti se zastávati (hospody), objednávati si (byt) Zatčem, Žatcem zastrkovati, místo sebe někoho nastr- kovati zavěradlo, kláda zavěrací zavříti, ustanoviti, usnésti se zbytie, pozbytí zdvižechu, zdvihli zédka, zídka zlatohlav, látka zlatem protkaná zle držal, chybně (kacířsky) věřil zlost, zloba zlučiti, hoditi znamení, zázrak, div zpět, naopak zúfalec, člověk všeho se odvažující zuova, vyzývaje, zva zutiekáchu, rozutekli se zvyjebený, obscenní nadávka, (sr. je- bati) zde asi: prokletý žertéř, kdo provozuje žerty, šašek žertovati koho, obírati (?) 159
Strana 160
INDEX Absolon 74, 84 Adršpach (pův. Ebrsbach), hrad na hoře Althaus 109 Albík, arcibiskup pražský 8 Albrecht (IV.) (Rakouský) 6 Albrecht VI. vévoda rakouský 98 (pozn.), 111, 124, 127, 128 Albrecht, český král, 61, 79—-88, 90, 92, 93, 95—98, 111, 112, 114, 128, 149 Albrecht Achilles, markrabí brambur- ský (== braniborský) 83, 145, 150 Albrecht, vévoda míšeňský 125, 147 Albrecht (vévoda mnichovský z Ba- vor) 88, 89 Albrecht z Chotěnova 34 Aleš z Vřešťova, gubernátor 66, 68, 69 Aleš Holický (z Holic) z Štemberka 66, 67, 76, 78, 80, 81, 85, 87, 93, 94, 97, 100, 102, 105 Aleš rychtář 40 (pozn.) Alexander V., papež 14 Alexander z Hasemburgu, probošt ka- pituly pražské 104 Alžběta, manželka Karla IV. 3 Alžběta, králová uherská, vdova krále Albrechta 92, 95, 96, 111 Ambrož kněz 24, 48, 70, 71, 84 Ambrož, měšťan kutnohorský 69 Ambrož ot Věže (v Praze) 89 Anděl z Korario v. Řehoř XII. anglický král (Jindřich VI.) 100 Angliš v. Petr Engliš Antoch, kněz táborský 27 Antonín od Vosluov, purkmistr staro- městský 112 Antoniš knihař, konšel 40 Arnošt z Černčic 47 Arnošt kněz (== kníže saský) 129 160 Arnošt z Vlašimé 72 Artuš »král« ror Augšpurk, říšské mésto 128 n. z Augsburku kardinál 128 Augustin (Forster), hospodář od Bílé- ho zvonu v Praze 89 Augustin z Klatov, rektor učení praž- ského 91 (pozn.) Aula regia v. Zbraslav Babka Václav, kněz 90 Babka Vavřinec, krejčí 80, 81, 90 Bahno Jan z Bydžova 6 Baltazar z Kosa v. Jan XXIII. Barbora, manželka císaře Zikmunda 73, 93, 97, 103, 114 Bartoň Johanes, konšel pražský 82 Bartoš, farář z Loun 69 Bartos, kněz táborský 27 Basilej 64, 65, 79, 90; basilejský sbor (koncil) 68, 69, 70, 71, 74, 79, 88, 91, 107, 148 Bavorécíci Némci, Bavolíci 24, 60, 133 Bavory, bavorské země 1, 7, 66, 88, 108; bavorské lesy 60; bavorská knížata 125 Bedřich (ze Strážnice), kněz táborský 27, 28, 66, 69, 70, 75, 79, 81, 82, 84, $5, 89, 101, 113 Bechyné 18, » 55» 1335 bechyńsky kraj 95; Bechyńsko 133 Bechyñka (Burian z Lażan) 133 Bechyńsky v. Henrich B. Bélbozka 35 Bělehrad (v Uhrách) 80 Bělehrad Rácký (== srbský) 118, 119 Benátky (v Čechách) 112 Benedikt XIII., papez (Petr z Luony) I2, I5 u Sv. Benedikta (dům v Praze) 93
INDEX Absolon 74, 84 Adršpach (pův. Ebrsbach), hrad na hoře Althaus 109 Albík, arcibiskup pražský 8 Albrecht (IV.) (Rakouský) 6 Albrecht VI. vévoda rakouský 98 (pozn.), 111, 124, 127, 128 Albrecht, český král, 61, 79—-88, 90, 92, 93, 95—98, 111, 112, 114, 128, 149 Albrecht Achilles, markrabí brambur- ský (== braniborský) 83, 145, 150 Albrecht, vévoda míšeňský 125, 147 Albrecht (vévoda mnichovský z Ba- vor) 88, 89 Albrecht z Chotěnova 34 Aleš z Vřešťova, gubernátor 66, 68, 69 Aleš Holický (z Holic) z Štemberka 66, 67, 76, 78, 80, 81, 85, 87, 93, 94, 97, 100, 102, 105 Aleš rychtář 40 (pozn.) Alexander V., papež 14 Alexander z Hasemburgu, probošt ka- pituly pražské 104 Alžběta, manželka Karla IV. 3 Alžběta, králová uherská, vdova krále Albrechta 92, 95, 96, 111 Ambrož kněz 24, 48, 70, 71, 84 Ambrož, měšťan kutnohorský 69 Ambrož ot Věže (v Praze) 89 Anděl z Korario v. Řehoř XII. anglický král (Jindřich VI.) 100 Angliš v. Petr Engliš Antoch, kněz táborský 27 Antonín od Vosluov, purkmistr staro- městský 112 Antoniš knihař, konšel 40 Arnošt z Černčic 47 Arnošt kněz (== kníže saský) 129 160 Arnošt z Vlašimé 72 Artuš »král« ror Augšpurk, říšské mésto 128 n. z Augsburku kardinál 128 Augustin (Forster), hospodář od Bílé- ho zvonu v Praze 89 Augustin z Klatov, rektor učení praž- ského 91 (pozn.) Aula regia v. Zbraslav Babka Václav, kněz 90 Babka Vavřinec, krejčí 80, 81, 90 Bahno Jan z Bydžova 6 Baltazar z Kosa v. Jan XXIII. Barbora, manželka císaře Zikmunda 73, 93, 97, 103, 114 Bartoň Johanes, konšel pražský 82 Bartoš, farář z Loun 69 Bartos, kněz táborský 27 Basilej 64, 65, 79, 90; basilejský sbor (koncil) 68, 69, 70, 71, 74, 79, 88, 91, 107, 148 Bavorécíci Némci, Bavolíci 24, 60, 133 Bavory, bavorské země 1, 7, 66, 88, 108; bavorské lesy 60; bavorská knížata 125 Bedřich (ze Strážnice), kněz táborský 27, 28, 66, 69, 70, 75, 79, 81, 82, 84, $5, 89, 101, 113 Bechyné 18, » 55» 1335 bechyńsky kraj 95; Bechyńsko 133 Bechyñka (Burian z Lażan) 133 Bechyńsky v. Henrich B. Bélbozka 35 Bělehrad (v Uhrách) 80 Bělehrad Rácký (== srbský) 118, 119 Benátky (v Čechách) 112 Benedikt XIII., papez (Petr z Luony) I2, I5 u Sv. Benedikta (dům v Praze) 93
Strana 161
Beneš, tovaryš Babkův 8r Beneš z Mokrovouz v. Mokrovüzsky Benešov (== u Prahy) 22, 94, 105 Bergov (Ota) 86; v. i Berkov Berka Bernart z Násilé, hejtman kní- žetství opavského 148 Berkov (z Bergova Ota starší) 5 Bernart $umbersky (== z Cimburka) 117 berna[r]tické lesy (mezi Táborem a Pískem) 29 Berún (Beroun) 3, 36, 64 Berünsky (= Veronský) kníže (Bru- norio della Scala z Verony) 79 z Beruzeva Mikuláš siradský 148 Běškovec Albrecht 69 Betlem (chrám Husův) 4, 10, 11, 69, 90, 107 Betlemský Mikuláš 80 Bezděkov (u Žatce) 33 Bezděz 5 Bielek z Hradce (Králové) 112 Bielinsky Jakábek z Vfesovic v. Jakübek B. Bielkov 100; v. i Vavák z Bielkova Bílina 36, 37, 84 od Bílého nedvěda hospodář (Jan Ješna) v Praze 89 Bilý zvon (dům v Praze) 89 biskup litomyšlský 75; niský 132 biskup olomücky 72, 75, 81, 123, 132 biskup ostřihomský 81, 123 biskupové polsti 150 biskup varadinsky 123 biskup vratislavský (Konrád Černý) 99 Biskupec Jan 17 Biskupec Mikuláš v. Mikuláš B. Blaník s Blanštejn hrad 92 Blažek Šeplavý, kněz táborský 27, 28 z Bobolusk v. Žibřid z B. Boček (Hynek) z Poděbrad, strýc krále Jiřího 47, 48, 50, 51 Boček z Kunštátu a na Poděbradech, syn krále Jiřího 149 Bohunék krajéit 40 11 Bochovec (Zbynék z Buchova, hejt- man táborský) 35 Boleslav Mladý 68, 147; boleslavský kraj 95 Bonifacius IX. papež 3 Bononie (Bologna) 14 Bor Panský (u Horaždějovic) 36 Borotín (Jan) mistr 7 Borovský (Vavřinec), rytíř 38 Bořek 138; v. Diviš B.; Bořkové 81 Bořita z Ostředka 16 bosenský král 80 Botič 21, 31, 112 Bradatý Jan z Prahy 20, 51 Bradatý Zikmund, rychtář pražský 97, 103 Bracháček Jakub, měšťan královéhradecký 70 bramburský (== brandeburský) kníže v. Albrecht kníže brambursky (— brandebursky) mark- rabí (Fridrich I. z Hohenzollernu) 58, 113 Brankovič v. Ráčský Bratislava v. Prešpurk Brno 5, 37, 68, 100, 126, 131, 132, 133, 139; Brněnští 79 Brod Český v. Český B. Brod Němečský v. Něm. B. Brod Uherský v. Uherský B. Brožek sladovník, konšel pražský 82 Brunorio della Scala z Verony v. Berúnský Bruska 32 Břeh (ve Slezsku) 52 Břekovec (Petr z Ostromeče) 94 Břeněk (Švihovský) z Ryzmberka a z Dolan 26, 29 Břevnov 3; břevnovský klášter 20, 32 Březka Václav, mincmistr 74 Březnice 23, 39 z Březové Vavřinec 77 Břežany (u Prahy) 33 Budějovice (České) 91, 115, 132, 134, 135; Budějovičtí 134 Budenice (Budynice) v. z Ilburka Budín (v Uhrách) 80, 104, 119 Budyně (nad Ohří) 143 161
Beneš, tovaryš Babkův 8r Beneš z Mokrovouz v. Mokrovüzsky Benešov (== u Prahy) 22, 94, 105 Bergov (Ota) 86; v. i Berkov Berka Bernart z Násilé, hejtman kní- žetství opavského 148 Berkov (z Bergova Ota starší) 5 Bernart $umbersky (== z Cimburka) 117 berna[r]tické lesy (mezi Táborem a Pískem) 29 Berún (Beroun) 3, 36, 64 Berünsky (= Veronský) kníže (Bru- norio della Scala z Verony) 79 z Beruzeva Mikuláš siradský 148 Běškovec Albrecht 69 Betlem (chrám Husův) 4, 10, 11, 69, 90, 107 Betlemský Mikuláš 80 Bezděkov (u Žatce) 33 Bezděz 5 Bielek z Hradce (Králové) 112 Bielinsky Jakábek z Vfesovic v. Jakübek B. Bielkov 100; v. i Vavák z Bielkova Bílina 36, 37, 84 od Bílého nedvěda hospodář (Jan Ješna) v Praze 89 Bilý zvon (dům v Praze) 89 biskup litomyšlský 75; niský 132 biskup olomücky 72, 75, 81, 123, 132 biskup ostřihomský 81, 123 biskupové polsti 150 biskup varadinsky 123 biskup vratislavský (Konrád Černý) 99 Biskupec Jan 17 Biskupec Mikuláš v. Mikuláš B. Blaník s Blanštejn hrad 92 Blažek Šeplavý, kněz táborský 27, 28 z Bobolusk v. Žibřid z B. Boček (Hynek) z Poděbrad, strýc krále Jiřího 47, 48, 50, 51 Boček z Kunštátu a na Poděbradech, syn krále Jiřího 149 Bohunék krajéit 40 11 Bochovec (Zbynék z Buchova, hejt- man táborský) 35 Boleslav Mladý 68, 147; boleslavský kraj 95 Bonifacius IX. papež 3 Bononie (Bologna) 14 Bor Panský (u Horaždějovic) 36 Borotín (Jan) mistr 7 Borovský (Vavřinec), rytíř 38 Bořek 138; v. Diviš B.; Bořkové 81 Bořita z Ostředka 16 bosenský král 80 Botič 21, 31, 112 Bradatý Jan z Prahy 20, 51 Bradatý Zikmund, rychtář pražský 97, 103 Bracháček Jakub, měšťan královéhradecký 70 bramburský (== brandeburský) kníže v. Albrecht kníže brambursky (— brandebursky) mark- rabí (Fridrich I. z Hohenzollernu) 58, 113 Brankovič v. Ráčský Bratislava v. Prešpurk Brno 5, 37, 68, 100, 126, 131, 132, 133, 139; Brněnští 79 Brod Český v. Český B. Brod Němečský v. Něm. B. Brod Uherský v. Uherský B. Brožek sladovník, konšel pražský 82 Brunorio della Scala z Verony v. Berúnský Bruska 32 Břeh (ve Slezsku) 52 Břekovec (Petr z Ostromeče) 94 Břeněk (Švihovský) z Ryzmberka a z Dolan 26, 29 Břevnov 3; břevnovský klášter 20, 32 Březka Václav, mincmistr 74 Březnice 23, 39 z Březové Vavřinec 77 Břežany (u Prahy) 33 Budějovice (České) 91, 115, 132, 134, 135; Budějovičtí 134 Budenice (Budynice) v. z Ilburka Budín (v Uhrách) 80, 104, 119 Budyně (nad Ohří) 143 161
Strana 162
Budyšín 109, 131; Budyšínští 92; bu- dyšínská děla 133 burgundské kníže (Filip Dobrý) 100, 128 Burian (z Gutštejna), hejtman kraje plzeňského 84, 90, 95, 103, 106, 130 Burkovák (u Nemějic) 18 (pozn.) Buřič Jan, kněz 67 Buštěves (— Buštěhrad) 113 Bydlinský Jan, kněz táborský 27 z Bydžova Jan Bahno v. Bahno Bzdinka (Jan Hvězda z Vícemilic) 41, 45, 48 Cáchy 96, 100 Calta (Jan z Kamenné Hory) 106 Carda (Václav z Venio 36, 84 Carvajal Jan (v rkp. chybné Pavel), kardinál od Sv. Anděla, legát 104, 106 celného dům (v Praze) 11 Cikán, purkrabí na Vilštejně 35 cilsky kniże 79, 114, 115; v.i Oldřich a Fridrich, vévoda cilský z Cimburka a z Tovačova Jan 62, 147; Ctibor 147; v. i Tovačovský de Columpna kardinál (Oddo Colon- na), pozdější papež Martin V. 14 Corstajn (na Moravé) 130; v. Hynek C. Cautances (ve Francii) v. Filbert z Cutna Mikuláš lužický 148 Čabelický (Jan ze Soutic) 85, 96, 100, IOI Čajchanov hrádek (jinak Veselé), poz- ději zvaný Kostkuov hrádek, dnes Komorní, nad řekou Sázavou 5 Čapek Jan, kněz táborský 27, 53, 54 Čapek Jan z Sán, hejtman 61, 62, 66, 67 Čáslav 5, 36, 47, 48, 69, 94; časlav- sky kraj 95, 97, 106 Častolor (z Píčiny?), pán český 119 Čéček Bielý 84 Čéček Jan z Pakoměřic 63, 109 Čeněk v. z Vartenberka Č. Čeněk Patriarcha, konšel 19 Čeněk (kraječ sukna) 9o 162 Čeněk, syn páně Vikéřuov z Myšlína 47 Černíkovice (u Rychnova) 119 Cernín (Crnín) 47 Cernohorsky (Doe? z Boskovic) 34 Čert, služebník Pardusův 78 Čert Suchý v. Hynek Červená Hora (ve Slezsku) 52 Červenka (Oldřich z Ledec) 118 Červenohorský Hynek 38, 109; Čer- venohorský (== Beneš Černohorský z Boskovic) 99 Český Brod 8, 34, 36, 67, 101 Čičenice (u Vodňan) 134 Děcký v. Dětcký Děčín 86; děčínský hrad 101; Děčín- ský Jindřich v. Dětcký J. Děčský Zikmund 81, 83; v. i Dětcký Dépolt z Ryzmberka 131; v. 1 Rizenberskÿ Dětcký mladý (Jindřich z Vartenber- ka na Děčíně) 86, 94, 98 Dětřichovic Pavel, konšel pražský 77, 82 Diviš (Bořek z Miletínka) 46, 47, 48, $4» 66, 67, 69, 70, 71, 74, 75, 80 Diviš (Říčanský z Říčan) 34 Diviš Széczy, biskup ostřihomský 81 (pozn.) Dobeš (z Boskovic), hejtman 139 Dobrohost z Prostého (Ronšperka) 131, I42 Dobříš (u Prahy) 102 z Dolan v. Bfenck Domašín (u Benešova) 110 Domažlice 58, 60, 133; Domažličtí 23, 64, 133; domažlická obec 41 Domšík (Johánek Ortlův) sťat 90 Dráchovec Václav, mistr 9o Drážďany 113 Dražice (u Benátek) 112 Drdák Matúš, měšťan pražský 80 Držek, pán polský 82 Dřevenice (u Jičína) 69 z Dubé v. Hynek; v. Ondřej z Dubé; v. Škopek Aleš z Dubé; v. Vism- burský Jiří Duchcov 143
Budyšín 109, 131; Budyšínští 92; bu- dyšínská děla 133 burgundské kníže (Filip Dobrý) 100, 128 Burian (z Gutštejna), hejtman kraje plzeňského 84, 90, 95, 103, 106, 130 Burkovák (u Nemějic) 18 (pozn.) Buřič Jan, kněz 67 Buštěves (— Buštěhrad) 113 Bydlinský Jan, kněz táborský 27 z Bydžova Jan Bahno v. Bahno Bzdinka (Jan Hvězda z Vícemilic) 41, 45, 48 Cáchy 96, 100 Calta (Jan z Kamenné Hory) 106 Carda (Václav z Venio 36, 84 Carvajal Jan (v rkp. chybné Pavel), kardinál od Sv. Anděla, legát 104, 106 celného dům (v Praze) 11 Cikán, purkrabí na Vilštejně 35 cilsky kniże 79, 114, 115; v.i Oldřich a Fridrich, vévoda cilský z Cimburka a z Tovačova Jan 62, 147; Ctibor 147; v. i Tovačovský de Columpna kardinál (Oddo Colon- na), pozdější papež Martin V. 14 Corstajn (na Moravé) 130; v. Hynek C. Cautances (ve Francii) v. Filbert z Cutna Mikuláš lužický 148 Čabelický (Jan ze Soutic) 85, 96, 100, IOI Čajchanov hrádek (jinak Veselé), poz- ději zvaný Kostkuov hrádek, dnes Komorní, nad řekou Sázavou 5 Čapek Jan, kněz táborský 27, 53, 54 Čapek Jan z Sán, hejtman 61, 62, 66, 67 Čáslav 5, 36, 47, 48, 69, 94; časlav- sky kraj 95, 97, 106 Častolor (z Píčiny?), pán český 119 Čéček Bielý 84 Čéček Jan z Pakoměřic 63, 109 Čeněk v. z Vartenberka Č. Čeněk Patriarcha, konšel 19 Čeněk (kraječ sukna) 9o 162 Čeněk, syn páně Vikéřuov z Myšlína 47 Černíkovice (u Rychnova) 119 Cernín (Crnín) 47 Cernohorsky (Doe? z Boskovic) 34 Čert, služebník Pardusův 78 Čert Suchý v. Hynek Červená Hora (ve Slezsku) 52 Červenka (Oldřich z Ledec) 118 Červenohorský Hynek 38, 109; Čer- venohorský (== Beneš Černohorský z Boskovic) 99 Český Brod 8, 34, 36, 67, 101 Čičenice (u Vodňan) 134 Děcký v. Dětcký Děčín 86; děčínský hrad 101; Děčín- ský Jindřich v. Dětcký J. Děčský Zikmund 81, 83; v. i Dětcký Dépolt z Ryzmberka 131; v. 1 Rizenberskÿ Dětcký mladý (Jindřich z Vartenber- ka na Děčíně) 86, 94, 98 Dětřichovic Pavel, konšel pražský 77, 82 Diviš (Bořek z Miletínka) 46, 47, 48, $4» 66, 67, 69, 70, 71, 74, 75, 80 Diviš (Říčanský z Říčan) 34 Diviš Széczy, biskup ostřihomský 81 (pozn.) Dobeš (z Boskovic), hejtman 139 Dobrohost z Prostého (Ronšperka) 131, I42 Dobříš (u Prahy) 102 z Dolan v. Bfenck Domašín (u Benešova) 110 Domažlice 58, 60, 133; Domažličtí 23, 64, 133; domažlická obec 41 Domšík (Johánek Ortlův) sťat 90 Dráchovec Václav, mistr 9o Drážďany 113 Dražice (u Benátek) 112 Drdák Matúš, měšťan pražský 80 Držek, pán polský 82 Dřevenice (u Jičína) 69 z Dubé v. Hynek; v. Ondřej z Dubé; v. Škopek Aleš z Dubé; v. Vism- burský Jiří Duchcov 143
Strana 163
Dunaj 61, 114, 118, 123, 124, 136 Dúpovec (Bohuslav) 36 Duršmíd (Václav z Vesce), měšťan pražský 80, 86, 90 Durynky 50, 58, 107, 113 Dvuor (Králové) 36; Dvorští 52 Dvůr Králův v. Králův D. dvůr královský (v Praze) 150 Eberhard, vévoda würtembersky 128 Egidius (Charlier), dékan cambraiskÿ 65 Eicinger v. Encigar z Eistettu v Sasku biskup 128 Elzasy 60 Encigar (== Oldřich Ficinger), spróv- ce rakouský 114 Engliš v. Petr E. Eugenius IV., papež 17, 61, 65, 78, 90, 91, 96, 102, 103, 104, 108, 144 Evančice (na Moravě) 48 Fantinus, legát papežský 129, 130 Felix V., vévoda Subaudie, papež 90, 91, 102, 104 Filbert (Filibert), biskup konstanský (coutancesky), legát 65, 73, 79, 81, $5, 88 Filip Dobrý, burgundský kníže 100 (pozn.), 128 (pozn.) Filúš, kněz táborský 27 Flandry 60 Flaška v. Smil Flaška (Arnošt z Pardubic) 49 Florencie 12 flútky (peníze měděné) 37 Fojtlant (= Voigtland) 7 Forster v. Augustin z Frajzinku (Friesingen) biskup 128 Franc (František z Háje) 136 Frankštajn, Franštajn (= Franken- stein ve Slezsku) 99, 133, 141 Franky 57, 58, 60; francký král 120, 122; franská země 121 Fridrich Falcký (falcgrab) 128 Fridrich, markrabí míšeňský 82 (po- zn.), 107 (pozn.), 112 (pozn.), 113 Fridrich (Parsperger), děkan řezenský 65 Fridrich III., římský král 91, 92, 93, 96, 98, 106, III, II4, I23 n., 126, 127, 128, 130, 131, 145 Fridrich, vévoda cilsky 96 Fridrich, vévoda rakouský 15 Fridrich z Hohenzollernu 58 (pozn.); — 128 Frimburk (Frymburk u Sušice) 133 Gaudencius (Jan) kněz 39 Gbel (Jan Kbel), doktor 9 Gdánsko 66; gdánští páni 118 Gdulinec (Kdülinec) Petr (z Ostro- měře), rytíř 109, 137 z Geilhausen Jan v. Mulden Gerlice (Zhořelec v Lužici) 85, 100; Gerlitst 92, 109, 131 Gerov, město v Míšni 114 Gerovský (Jindřich ml. z Gery) 114 Giblink (hrad neznamć polohy) ror Glatsko v. Kladsko Grimm (Grimn, Grimov) v Miśni 57 Gruszczyński Jan, arcibiskup hnéz- densky 148 Habart v. Lopata haléfky .polské 70 Haléřův dům (v Praze) 3 Hankův dům (v Praze) 58, 72 Hanuš, kněz z Mnichova (== kníže bavorský) 128 Hanuš, kníže ratibořský 4, 37 Hanzl řezník, konšel pražský 82 z Hanzburku v. Zbyněk Zajíc Hanžburk (Hasenburk u Libochovic) 48 Haramule Zdeněk 49 z Hardeka v. Retcký Hasištejn, hrad u Kralup 18 Hasištejnský Jan 142 Hašek Ostrovský z Valdštejna, hejt- man v Starém městě, později na Ve- liši 34; 39, 41, 42, 98, 99, 106 Hauf (zloděj) 81 Hauser (House Jan) ze Žihobce 131 Hauska Abraham (spr. Martin) z Mo- ravy, kněz táborský (— Martínek, v.1t.) 27 Havel kněz (v Praze) 76 Havel z Dřevenic 69 163
Dunaj 61, 114, 118, 123, 124, 136 Dúpovec (Bohuslav) 36 Duršmíd (Václav z Vesce), měšťan pražský 80, 86, 90 Durynky 50, 58, 107, 113 Dvuor (Králové) 36; Dvorští 52 Dvůr Králův v. Králův D. dvůr královský (v Praze) 150 Eberhard, vévoda würtembersky 128 Egidius (Charlier), dékan cambraiskÿ 65 Eicinger v. Encigar z Eistettu v Sasku biskup 128 Elzasy 60 Encigar (== Oldřich Ficinger), spróv- ce rakouský 114 Engliš v. Petr E. Eugenius IV., papež 17, 61, 65, 78, 90, 91, 96, 102, 103, 104, 108, 144 Evančice (na Moravě) 48 Fantinus, legát papežský 129, 130 Felix V., vévoda Subaudie, papež 90, 91, 102, 104 Filbert (Filibert), biskup konstanský (coutancesky), legát 65, 73, 79, 81, $5, 88 Filip Dobrý, burgundský kníže 100 (pozn.), 128 (pozn.) Filúš, kněz táborský 27 Flandry 60 Flaška v. Smil Flaška (Arnošt z Pardubic) 49 Florencie 12 flútky (peníze měděné) 37 Fojtlant (= Voigtland) 7 Forster v. Augustin z Frajzinku (Friesingen) biskup 128 Franc (František z Háje) 136 Frankštajn, Franštajn (= Franken- stein ve Slezsku) 99, 133, 141 Franky 57, 58, 60; francký král 120, 122; franská země 121 Fridrich Falcký (falcgrab) 128 Fridrich, markrabí míšeňský 82 (po- zn.), 107 (pozn.), 112 (pozn.), 113 Fridrich (Parsperger), děkan řezenský 65 Fridrich III., římský král 91, 92, 93, 96, 98, 106, III, II4, I23 n., 126, 127, 128, 130, 131, 145 Fridrich, vévoda cilsky 96 Fridrich, vévoda rakouský 15 Fridrich z Hohenzollernu 58 (pozn.); — 128 Frimburk (Frymburk u Sušice) 133 Gaudencius (Jan) kněz 39 Gbel (Jan Kbel), doktor 9 Gdánsko 66; gdánští páni 118 Gdulinec (Kdülinec) Petr (z Ostro- měře), rytíř 109, 137 z Geilhausen Jan v. Mulden Gerlice (Zhořelec v Lužici) 85, 100; Gerlitst 92, 109, 131 Gerov, město v Míšni 114 Gerovský (Jindřich ml. z Gery) 114 Giblink (hrad neznamć polohy) ror Glatsko v. Kladsko Grimm (Grimn, Grimov) v Miśni 57 Gruszczyński Jan, arcibiskup hnéz- densky 148 Habart v. Lopata haléfky .polské 70 Haléřův dům (v Praze) 3 Hankův dům (v Praze) 58, 72 Hanuš, kněz z Mnichova (== kníže bavorský) 128 Hanuš, kníže ratibořský 4, 37 Hanzl řezník, konšel pražský 82 z Hanzburku v. Zbyněk Zajíc Hanžburk (Hasenburk u Libochovic) 48 Haramule Zdeněk 49 z Hardeka v. Retcký Hasištejn, hrad u Kralup 18 Hasištejnský Jan 142 Hašek Ostrovský z Valdštejna, hejt- man v Starém městě, později na Ve- liši 34; 39, 41, 42, 98, 99, 106 Hauf (zloděj) 81 Hauser (House Jan) ze Žihobce 131 Hauska Abraham (spr. Martin) z Mo- ravy, kněz táborský (— Martínek, v.1t.) 27 Havel kněz (v Praze) 76 Havel z Dřevenic 69 163
Strana 164
Hedervary Vavřinec 82 (pozn.) Hedvika Václav, měšťan pražský 80, 86 z Hemberku (= Henneberku) Vilém, hrabě 128 Henrich Bechyňský (== Jindřich Lefl z Lažan) 34 Heralt (z Kunštátu), pán moravský 100 Hertvik v. Rüsinovsky (Rušinovský) Heřman, světící biskup 35 Hilarius doktor 134 Hilburk v. Ilburk Hlas (z Kamenice) 37, 38, 47 Hlaváč 70 Hofman Jan, biskup míšeňský 104 (pozn.) Holanty (Holandsko) 60 Holian Kliment 82 Holický (z Holic) v. Aleš H. Holicky Petr mlady v. Petr H. Holodianu$ (— Hunyady Jánu?), gu- bernátor uherský 102, 103, 118 n. Holohlavy (u Jaroměře) 48 Holomüc v. Olomüc z Holštajna v. Vok z H. Holý Janek 55 Hora (Kunětická) 70, 71, 80 Hora (Kutna) 1, 5, 14, 16, 21, 25, 32, 36, 38, 47, 69, 77, 94, 96, 98, 101, IO2, 107, 111, 128, 129, 130, 14$, 147, 148 Horaždějovice 36 horko veliké 49 z Horky Lukáš poznaňský 148 Horská brána v Praze 89 Hořepník (u Pelatimova) 143, 144 Hořice (na Hradecku) 46 Hořín, dvůr u Mělníka 85 Hoříněves (u Králové Dvora) 48 Hostiné 47 Hrabaně, hejtman český 137 Hradčany 32, 121 Hradec Jindfichüv 29, 74, 131—134 Hradec (Králové) 3, 6, 24, 40, 46—48, 55, 56, 63, 70, 71, 73, 74, 83, IOI, 105; Hradecko (— Králové H.) 46, 95, 111; hradecky kraj 75, 84, 93, 164 95, 97; Hradekti (Hradéané) 46, 52, 54—56, 71, 96, 103, 132; hra- decky lamfrid 111; hradečtí pání 113, 11$ Hradecký Jan, Jindřich v. Jan, Jindřich Hradecký Hrádek (== Křivoklát) 41, 44 z Hrádku v. Janek z H. Hradiště v. Tábor Hradiště u Znojma 2 (pozn.) Hradiště, klášter u Olomúce 139 Hradiště Uherské na Moravě 140, 141 Hrbovice (u Ústí nad Lab.) 51 Hromádka (z Jistebnice), žák 25 Hrušová (u Litomyšle) 130 Hřib (ves u Lipan) 67 Humpolec Jan 19 Humpolec Mikuláš, měšťan pražský Huncledr Václav 92 Hunyady Jánu$ v. Holodianus Hunyady Pavel Petrüv, biskup v Ard- Zisi v Rumunsku 78 (pozn.) Hus (hrad u Záblatí) 91 Hus Jas © > since) mistr 4, 5, 7 aż 13, I Hus Mikuláš v. Mikuláš Hus Husinec v. Hus Hüska v. Hauska hvézda s ocasem (vlasatice) 5; v. kometa Hyncík 133 Hynek Cervenohorsky v. C Hynek Corstajnsky 123, 130 Hynek Kolstajnsky s Valstajna 49, 59, 54 Hynek Poděbradský v. Boček Hynek z Poděbrad, syn krále Jiřího 125, 145, 149 Hynek s Nekmíře 25 Hynek Suchý Čert 6 Hynek (Šamvalský) z Malenovic 34 Hyrsav (— Hirschau) 15 Charvát (Jan), konšel 40, 45 Cheb 59, 74, 125, 128; Chebští 83 z Chlumčan v. Lauda Matyáš z Ch. Chlumec (n. C.) 48
Hedervary Vavřinec 82 (pozn.) Hedvika Václav, měšťan pražský 80, 86 z Hemberku (= Henneberku) Vilém, hrabě 128 Henrich Bechyňský (== Jindřich Lefl z Lažan) 34 Heralt (z Kunštátu), pán moravský 100 Hertvik v. Rüsinovsky (Rušinovský) Heřman, světící biskup 35 Hilarius doktor 134 Hilburk v. Ilburk Hlas (z Kamenice) 37, 38, 47 Hlaváč 70 Hofman Jan, biskup míšeňský 104 (pozn.) Holanty (Holandsko) 60 Holian Kliment 82 Holický (z Holic) v. Aleš H. Holicky Petr mlady v. Petr H. Holodianu$ (— Hunyady Jánu?), gu- bernátor uherský 102, 103, 118 n. Holohlavy (u Jaroměře) 48 Holomüc v. Olomüc z Holštajna v. Vok z H. Holý Janek 55 Hora (Kunětická) 70, 71, 80 Hora (Kutna) 1, 5, 14, 16, 21, 25, 32, 36, 38, 47, 69, 77, 94, 96, 98, 101, IO2, 107, 111, 128, 129, 130, 14$, 147, 148 Horaždějovice 36 horko veliké 49 z Horky Lukáš poznaňský 148 Horská brána v Praze 89 Hořepník (u Pelatimova) 143, 144 Hořice (na Hradecku) 46 Hořín, dvůr u Mělníka 85 Hoříněves (u Králové Dvora) 48 Hostiné 47 Hrabaně, hejtman český 137 Hradčany 32, 121 Hradec Jindfichüv 29, 74, 131—134 Hradec (Králové) 3, 6, 24, 40, 46—48, 55, 56, 63, 70, 71, 73, 74, 83, IOI, 105; Hradecko (— Králové H.) 46, 95, 111; hradecky kraj 75, 84, 93, 164 95, 97; Hradekti (Hradéané) 46, 52, 54—56, 71, 96, 103, 132; hra- decky lamfrid 111; hradečtí pání 113, 11$ Hradecký Jan, Jindřich v. Jan, Jindřich Hradecký Hrádek (== Křivoklát) 41, 44 z Hrádku v. Janek z H. Hradiště v. Tábor Hradiště u Znojma 2 (pozn.) Hradiště, klášter u Olomúce 139 Hradiště Uherské na Moravě 140, 141 Hrbovice (u Ústí nad Lab.) 51 Hromádka (z Jistebnice), žák 25 Hrušová (u Litomyšle) 130 Hřib (ves u Lipan) 67 Humpolec Jan 19 Humpolec Mikuláš, měšťan pražský Huncledr Václav 92 Hunyady Jánu$ v. Holodianus Hunyady Pavel Petrüv, biskup v Ard- Zisi v Rumunsku 78 (pozn.) Hus (hrad u Záblatí) 91 Hus Jas © > since) mistr 4, 5, 7 aż 13, I Hus Mikuláš v. Mikuláš Hus Husinec v. Hus Hüska v. Hauska hvézda s ocasem (vlasatice) 5; v. kometa Hyncík 133 Hynek Cervenohorsky v. C Hynek Corstajnsky 123, 130 Hynek Kolstajnsky s Valstajna 49, 59, 54 Hynek Poděbradský v. Boček Hynek z Poděbrad, syn krále Jiřího 125, 145, 149 Hynek s Nekmíře 25 Hynek Suchý Čert 6 Hynek (Šamvalský) z Malenovic 34 Hyrsav (— Hirschau) 15 Charvát (Jan), konšel 40, 45 Cheb 59, 74, 125, 128; Chebští 83 z Chlumčan v. Lauda Matyáš z Ch. Chlumec (n. C.) 48
Strana 165
Chmelík (puška) 53 Chomutov (tak oprav v textě m. Cho- mütov) 36 z Chotěnova v. Albrecht z Ch. Chotěšovice (Chotěšov u Stříbra) 60; chotěšovský probošt v. Sulek Chrudim 36,93,127; chrudimský kraj 75 z Chřenov v. Matěj z Ch. Chůdek (Chuodek) Jan, farář kouřimský 21 Chval Řepický z Machovic 25, 35 Chval (z Chmelného) 93 Chval (z Říčan) 75, 76 Chvatěruby (nad Vltavou) 132 z Ilburka (Hilburk) Vilém na Bude- nicích (Budynicích) 131 interdikt v Praze 12 sv. Ippolyta (Hipolyta) hora (Hra- diště u Znojma) 2 (a pozn. 4) Jakub, biskup kujavsky 148 Jakub betlemsky v. Jakubek Jakub helméř 40 Jakub kněz 104 Jakub, »král stadicky« ror (pozn.) Jakub, písař královéhradecký 71 Takúbek Bielinský (z Vřesovic) 50, 51, 84, 92, 97, 99, IOI Jakůbek z Stříbra (Jakub betlemsky) 14 43; 44 Jan XXIII., papež (Baltazar z Kosa) 12, 14, 15 Jan (stat) 9 Jan Hradecky 130, 134 Jan kardinál (arcibiskup pražský Jan Očko z Vlasimé) 2 jan knéz (adamita) 3o Jan kněz, farář z Březnice (= Gaudentius) 39 Jan knéz (v Hradci Králové) 47 Jan, kuchař na Duchcově 143 Jan (Lucemburský) slepý, král český 20, 149 Jan Němec žatecký, kněz táborský 27 Jan od Stříbrné hvězdy (z Kunvaldu), podkomoří 80 Jan rytíř (Mandin muž, zv. Zmrzlík) 40 Jan Štermberk, syn Zdeňkův, 134 Jan telecký (z Hradce) 113 Jan, vévoda bavorský 15 Jan Zhořelecký 3 (pozn.) Jan z Tenčina, vévoda sandoměřský 82 (pozn.) Jan Železný, biskup litomyšlský 14, 21 Jan (Želivský), kazatel pražský 34, 39—44 Janek, farář od Sv. Štěpána 69 Janek Sekretář (z Kostelce) 34 Janek z Hrádku, purkrabí pražský 103 Janovice (Červené u Kutné Hory) 106 Janovský (Oldřich z Janovic) 133 Jaromiř 36, 47, 52, 84; Jaromiřští 52 Jaromiřka (puška) 45 Jaroslav, bratr pana Sokola 58 (pozn.) z Jemnice Jan, rektor pražské univer- sity 121 ( ozn.) Jeneč (u Unhošstě) 100 Jeník (z Mečkova), hejtman český 117; Jeník (= Jeník ml. z Mečkova?) 135, 137, 138 Jeronym (Pražský), mistr 10, 15—17 Ješna Jan 89 (pozn.) Jetřich (Mrzák z Miletínka) 46, 98 Jičín (město) 38 Jičín (== m. Jan z Jičína), kněz „táborský II, 27 Jičínský Prokop, konšel pražský 82; Jičínský Václav (z Krávař), pán moravský 115 Jihlava 5, 47, 70, 72, 113, 116, 123, 124; 131, 132; Jihlavané, Jihlavští 47, 123 Jílové 24 Jindřich * VL., anglický král 100 (pozn.) Jindřich Hradecký, velmistr strakonický 26 Jindřich kněz 48 Jindřich (Minstrberský) kníže, syn krále Jiřího 133, 137, 138, 141, 145, 149 Jindřich mistr (Dornde, de Spineto) 108, 109, III Jindřich z Rožmberka v.z Rožmberka 165
Chmelík (puška) 53 Chomutov (tak oprav v textě m. Cho- mütov) 36 z Chotěnova v. Albrecht z Ch. Chotěšovice (Chotěšov u Stříbra) 60; chotěšovský probošt v. Sulek Chrudim 36,93,127; chrudimský kraj 75 z Chřenov v. Matěj z Ch. Chůdek (Chuodek) Jan, farář kouřimský 21 Chval Řepický z Machovic 25, 35 Chval (z Chmelného) 93 Chval (z Říčan) 75, 76 Chvatěruby (nad Vltavou) 132 z Ilburka (Hilburk) Vilém na Bude- nicích (Budynicích) 131 interdikt v Praze 12 sv. Ippolyta (Hipolyta) hora (Hra- diště u Znojma) 2 (a pozn. 4) Jakub, biskup kujavsky 148 Jakub betlemsky v. Jakubek Jakub helméř 40 Jakub kněz 104 Jakub, »král stadicky« ror (pozn.) Jakub, písař královéhradecký 71 Takúbek Bielinský (z Vřesovic) 50, 51, 84, 92, 97, 99, IOI Jakůbek z Stříbra (Jakub betlemsky) 14 43; 44 Jan XXIII., papež (Baltazar z Kosa) 12, 14, 15 Jan (stat) 9 Jan Hradecky 130, 134 Jan kardinál (arcibiskup pražský Jan Očko z Vlasimé) 2 jan knéz (adamita) 3o Jan kněz, farář z Březnice (= Gaudentius) 39 Jan knéz (v Hradci Králové) 47 Jan, kuchař na Duchcově 143 Jan (Lucemburský) slepý, král český 20, 149 Jan Němec žatecký, kněz táborský 27 Jan od Stříbrné hvězdy (z Kunvaldu), podkomoří 80 Jan rytíř (Mandin muž, zv. Zmrzlík) 40 Jan Štermberk, syn Zdeňkův, 134 Jan telecký (z Hradce) 113 Jan, vévoda bavorský 15 Jan Zhořelecký 3 (pozn.) Jan z Tenčina, vévoda sandoměřský 82 (pozn.) Jan Železný, biskup litomyšlský 14, 21 Jan (Želivský), kazatel pražský 34, 39—44 Janek, farář od Sv. Štěpána 69 Janek Sekretář (z Kostelce) 34 Janek z Hrádku, purkrabí pražský 103 Janovice (Červené u Kutné Hory) 106 Janovský (Oldřich z Janovic) 133 Jaromiř 36, 47, 52, 84; Jaromiřští 52 Jaromiřka (puška) 45 Jaroslav, bratr pana Sokola 58 (pozn.) z Jemnice Jan, rektor pražské univer- sity 121 ( ozn.) Jeneč (u Unhošstě) 100 Jeník (z Mečkova), hejtman český 117; Jeník (= Jeník ml. z Mečkova?) 135, 137, 138 Jeronym (Pražský), mistr 10, 15—17 Ješna Jan 89 (pozn.) Jetřich (Mrzák z Miletínka) 46, 98 Jičín (město) 38 Jičín (== m. Jan z Jičína), kněz „táborský II, 27 Jičínský Prokop, konšel pražský 82; Jičínský Václav (z Krávař), pán moravský 115 Jihlava 5, 47, 70, 72, 113, 116, 123, 124; 131, 132; Jihlavané, Jihlavští 47, 123 Jílové 24 Jindřich * VL., anglický král 100 (pozn.) Jindřich Hradecký, velmistr strakonický 26 Jindřich kněz 48 Jindřich (Minstrberský) kníže, syn krále Jiřího 133, 137, 138, 141, 145, 149 Jindřich mistr (Dornde, de Spineto) 108, 109, III Jindřich z Rožmberka v.z Rožmberka 165
Strana 166
Jíra, kněz táborský 28 Jíra, rukavičník 41, 42 Jíra, řečený Tibista, kněz 48 Jíra z Řečice 57 Jirno (dnes Jirny u Prahy) 67 Jiří (Poděbradský) z Kunštátu, král český 51 ,52, 74, 80, 87, 89, 90, 93 aZ 95, 97, IOI a 103, 106, III aż 116, 118 až 120, 122 aZ 137, 139 aZ 141, 145, 145 aZ 150 sv. Jifi tovary$stvo 128 Jiřík kněz 48 Jiskra (Jan z Brandýsa) 97, 103 Johánek kněz (Jan z Pomuka) 2 Johánek od Peřestého vola 40 Johanka, první manželka krále Václava 2 Johanna, manželka krále Jifího 123, 127, 146, 149 Jošt, biskup vratislavský $1, $2, 129, 130, 131, 134 Jošt, markrabí moravský 3, 6 Julian (Cesarini), kardinál od Sy. Andčla 61, 96, 102, 144 Kába Valentin, konšel pražský 82 Kačina (u Kutné Hory) 66 Kadaň 142 kalíškové (peníze) 37 Kamarét (Purkart z Žirovnice?) 109, 133 Kamenec v. Petr Kániš (Petr), kněz táborský 27 Kantorovic dům (v Praze I-309) 80 Kaňk (u Kutné Hory) 38, 147 Kapaun (Kapoun Petr ze Smiřic) 85 Kapistran Jan, mnich 114 Kapléř Mikuláš vintrberský 115 od Kapruov Václav 92 Kardinál (Jan z Rejštejna, mistr) 43 Karel IV. císař a král český 1, 3, 6, 67, 73, 92, 111, II4, I2I, I22, 145, 149 Karel, syn krále franckého 122 Karlov 21 Karl$perk (= Każperk) 91 Karlštejn 4, 33, 37, 44 45, 46, 56, 80, 113, 127, 131, 140, 149 Kartüsy (klášter na Smíchově) 20 166 Kašpar (Šlik), kancléř císaře Zikmunda 77 Kateřina, dcera míšeňského markra- bího Viléma 125 Kazimír, král polský 79, 81, 83, 109, IIO, I26, 127, 147, 148, 150 Kdülinec v. Gdulinec Keřský (Ondráček, hejtman táborský) 67, 94, 106 Kirchberk 58 (pozn.) kladrubský opat (Olen) z Kladruby klášter 39, 131 Kladsko (Glatsko) 55; v. Mikuláš z Kladska Klatovský (Václav Rájovec), kněz táborský 27 Klatovy 27, 133; Klatovští 23, 48, 64, 84, 91, 133, 143, klatovská obec 41 Klazané (— Kladští) 88 Klem (Ruprecht Falcký, v. pozn. 1. na str. 1) 1, 2 Klenovský Přibík v. Přibík Kl. Kliment Šťastník 19 z Klinštejna Čeněk, prokurátor dvoru krále Jiřího 125 Klokoty (u Tábora) 29 Klučovský Václav 34 Klusáček, hejtman český 137 Kněževeský Mikuláš, měšťan pražský 80, 86 Knín (u Příbramě) 23 z Kobeřic Václav 62 Koblih Jan 36 Kobyla v. Racek z Kocova Jan a Racek 100 (pozn.) Kocovský Zbyněk 100 Kolda (Jan z Žampachu) 55, 78, 88, 89, 92, 94, 101, 119; Kolda mladý (syn) 110, 113 Koldperk (— Goldberg ve Slezsku) 52 Kolin 28, 36, 38, 47, 54, 67, 68, 75, 79; kolínsky kraj 95 Kolman (Jindfich z Kfikavy) 49 Koloveč (u Nové Kdyně) 144 Kolovrat Fridrich 101 Kolovrat Hanuš, purkrabí pražský 85, 86, 90, 92, 95, 103, 112 Kolovrat Jindřich 97, 110, 113
Jíra, kněz táborský 28 Jíra, rukavičník 41, 42 Jíra, řečený Tibista, kněz 48 Jíra z Řečice 57 Jirno (dnes Jirny u Prahy) 67 Jiří (Poděbradský) z Kunštátu, král český 51 ,52, 74, 80, 87, 89, 90, 93 aZ 95, 97, IOI a 103, 106, III aż 116, 118 až 120, 122 aZ 137, 139 aZ 141, 145, 145 aZ 150 sv. Jifi tovary$stvo 128 Jiřík kněz 48 Jiskra (Jan z Brandýsa) 97, 103 Johánek kněz (Jan z Pomuka) 2 Johánek od Peřestého vola 40 Johanka, první manželka krále Václava 2 Johanna, manželka krále Jifího 123, 127, 146, 149 Jošt, biskup vratislavský $1, $2, 129, 130, 131, 134 Jošt, markrabí moravský 3, 6 Julian (Cesarini), kardinál od Sy. Andčla 61, 96, 102, 144 Kába Valentin, konšel pražský 82 Kačina (u Kutné Hory) 66 Kadaň 142 kalíškové (peníze) 37 Kamarét (Purkart z Žirovnice?) 109, 133 Kamenec v. Petr Kániš (Petr), kněz táborský 27 Kantorovic dům (v Praze I-309) 80 Kaňk (u Kutné Hory) 38, 147 Kapaun (Kapoun Petr ze Smiřic) 85 Kapistran Jan, mnich 114 Kapléř Mikuláš vintrberský 115 od Kapruov Václav 92 Kardinál (Jan z Rejštejna, mistr) 43 Karel IV. císař a král český 1, 3, 6, 67, 73, 92, 111, II4, I2I, I22, 145, 149 Karel, syn krále franckého 122 Karlov 21 Karl$perk (= Każperk) 91 Karlštejn 4, 33, 37, 44 45, 46, 56, 80, 113, 127, 131, 140, 149 Kartüsy (klášter na Smíchově) 20 166 Kašpar (Šlik), kancléř císaře Zikmunda 77 Kateřina, dcera míšeňského markra- bího Viléma 125 Kazimír, král polský 79, 81, 83, 109, IIO, I26, 127, 147, 148, 150 Kdülinec v. Gdulinec Keřský (Ondráček, hejtman táborský) 67, 94, 106 Kirchberk 58 (pozn.) kladrubský opat (Olen) z Kladruby klášter 39, 131 Kladsko (Glatsko) 55; v. Mikuláš z Kladska Klatovský (Václav Rájovec), kněz táborský 27 Klatovy 27, 133; Klatovští 23, 48, 64, 84, 91, 133, 143, klatovská obec 41 Klazané (— Kladští) 88 Klem (Ruprecht Falcký, v. pozn. 1. na str. 1) 1, 2 Klenovský Přibík v. Přibík Kl. Kliment Šťastník 19 z Klinštejna Čeněk, prokurátor dvoru krále Jiřího 125 Klokoty (u Tábora) 29 Klučovský Václav 34 Klusáček, hejtman český 137 Kněževeský Mikuláš, měšťan pražský 80, 86 Knín (u Příbramě) 23 z Kobeřic Václav 62 Koblih Jan 36 Kobyla v. Racek z Kocova Jan a Racek 100 (pozn.) Kocovský Zbyněk 100 Kolda (Jan z Žampachu) 55, 78, 88, 89, 92, 94, 101, 119; Kolda mladý (syn) 110, 113 Koldperk (— Goldberg ve Slezsku) 52 Kolin 28, 36, 38, 47, 54, 67, 68, 75, 79; kolínsky kraj 95 Kolman (Jindfich z Kfikavy) 49 Koloveč (u Nové Kdyně) 144 Kolovrat Fridrich 101 Kolovrat Hanuš, purkrabí pražský 85, 86, 90, 92, 95, 103, 112 Kolovrat Jindřich 97, 110, 113
Strana 167
Kolštajnský v. Hynek K. kometa 86, 101, 118, 120 kompaktáta 69, 70, 73, 7$, 91, 98, IOo2, IO$, 107, II2, 129, I48 Konice 117 Konopiště (u Benešova) 48, 71, 132 Konopištský Petr ze Šternberka v. Petr. z Št. Konopištský Zdeněk v. Zdeněk Konrád (Černý Olešnický) z Slez 131 Konrád Černý, biskup vratislavský 99 (pozn.) Konrád z Vechty, arcibiskup pražský 8, 13 (pozn.) Konstancie (Kostnice) 7, 12, 13, IS, 16, 18, 68; konstanský biskup 128 Konstantinopol (— Cařihrad) 116 Koranda Václav z Plzně, kněz tábor- ský 22, 23, 27, 35, $3, 73, 129 Koranda Vaněk, občan pražský 89 Korneuburg (Korumuburg), město v Rakousích 124, 139 Kornhauz, hrad u městečka Mšece z Korumuburg v. Korneuburg Kost 141; v. i Petr z Kosti; v. Zajíc z Kosti Kostelec (na Labi) 47 Kostelec (nad Sázavou) 113, 132 Kostka Vilém (z co 7 35, 37, 38, 45; 46, 54, 57, 58, 69, Kostka mladý (Bohuš, Bohuslav Kost- ka z Postupic) 83, 89,93, 97 Kostka Albrecht 117, 139 Kostka Zdeněk 129, 130, 131, 13$, 138, I4O Kostomlaty 50 Košmberský Jan 133 Kotleba 113 Kouba (v Bavorsku) 89 Kouřim (Kauřim) v. Kúřim Kozí, tvrz 13 Kozí hřbety, hrad (u Sedlčan) 94 Krajčí od Labutí (v Praze) 89 Krajieř (Lipolt, hejtman budějovický) 36; Krajířové 130 Krakov 150 Krakovec 13 z Krakštejna v. Zikmund Králík Václav z Buřenic, biskup 3 (pozn.), 7 (pozn.), 13 (pozn.) Králova lázeň (v Praze) 80 Králové, klášter u Brna 131 Královec (Jan), hejtman Sirotčí 55, 57 Králův Dvůr 3 Kramář Vaněk, měšťan královéhradecký 70 Krása (Jan), měšťan pražský 32 Krasíkov, ves a hrad u Bezdružic 41,45 Krastava (Chrastava u Liberce) 55 z Kravař Jan 62 Kraví hora (les u Vodňan) 134 Krč (u Prahy) 33, 45, 67, 104 Krištofor, bavorský kníže 83 Krk v. Aleš Krk kroupy veliké 46 Kruhlata v. z Michalovic Krumlov (Český) 3, 17, 131, 133, 134 Krumlov na Moravě 50 z Krumlova Václav v. Václav z K. Krumlovský Jindřich (z Krumlova na Moravě, omylem řečený Leffl) 34 Krušina (Hynek z Lichtenburku) 76, 95; 99 Krušina z Kumburka (== Lichtenburku) Jan 56 Krušina (Hynek) z Švamberka 92, 93, 94, 103 Krušina Bohuslav z Švamberka 130 Krušinka (Jan) písař a kronikář 84 Křesov (Griissau ve Slezsku) IOI Křišťan z Hradce, legát 91 (pozn.) Křišťan (z Prachatic) 43, 49; $3, 73, 87 Křivoklát 13, 33, 41, 44; 46, 85 Kříž platnéř 89 Křižanovský 1 34 Křížky (mezi Říčany a Jílovým) 22 křižovníci (pruští) 116 n.; (== křižáci proti Čechům) 142 nn. Kubín (== Gubin v Lužici) 57 Kučkuov dům (v Praze) 66 Kumburk v. Krušina z Kumburka Kunc (== Kuneš$ ze Zvole) doktor, biskup olomůcký 59 Kundratice (u Prahy) 18, 20, 24, 35 167
Kolštajnský v. Hynek K. kometa 86, 101, 118, 120 kompaktáta 69, 70, 73, 7$, 91, 98, IOo2, IO$, 107, II2, 129, I48 Konice 117 Konopiště (u Benešova) 48, 71, 132 Konopištský Petr ze Šternberka v. Petr. z Št. Konopištský Zdeněk v. Zdeněk Konrád (Černý Olešnický) z Slez 131 Konrád Černý, biskup vratislavský 99 (pozn.) Konrád z Vechty, arcibiskup pražský 8, 13 (pozn.) Konstancie (Kostnice) 7, 12, 13, IS, 16, 18, 68; konstanský biskup 128 Konstantinopol (— Cařihrad) 116 Koranda Václav z Plzně, kněz tábor- ský 22, 23, 27, 35, $3, 73, 129 Koranda Vaněk, občan pražský 89 Korneuburg (Korumuburg), město v Rakousích 124, 139 Kornhauz, hrad u městečka Mšece z Korumuburg v. Korneuburg Kost 141; v. i Petr z Kosti; v. Zajíc z Kosti Kostelec (na Labi) 47 Kostelec (nad Sázavou) 113, 132 Kostka Vilém (z co 7 35, 37, 38, 45; 46, 54, 57, 58, 69, Kostka mladý (Bohuš, Bohuslav Kost- ka z Postupic) 83, 89,93, 97 Kostka Albrecht 117, 139 Kostka Zdeněk 129, 130, 131, 13$, 138, I4O Kostomlaty 50 Košmberský Jan 133 Kotleba 113 Kouba (v Bavorsku) 89 Kouřim (Kauřim) v. Kúřim Kozí, tvrz 13 Kozí hřbety, hrad (u Sedlčan) 94 Krajčí od Labutí (v Praze) 89 Krajieř (Lipolt, hejtman budějovický) 36; Krajířové 130 Krakov 150 Krakovec 13 z Krakštejna v. Zikmund Králík Václav z Buřenic, biskup 3 (pozn.), 7 (pozn.), 13 (pozn.) Králova lázeň (v Praze) 80 Králové, klášter u Brna 131 Královec (Jan), hejtman Sirotčí 55, 57 Králův Dvůr 3 Kramář Vaněk, měšťan královéhradecký 70 Krása (Jan), měšťan pražský 32 Krasíkov, ves a hrad u Bezdružic 41,45 Krastava (Chrastava u Liberce) 55 z Kravař Jan 62 Kraví hora (les u Vodňan) 134 Krč (u Prahy) 33, 45, 67, 104 Krištofor, bavorský kníže 83 Krk v. Aleš Krk kroupy veliké 46 Kruhlata v. z Michalovic Krumlov (Český) 3, 17, 131, 133, 134 Krumlov na Moravě 50 z Krumlova Václav v. Václav z K. Krumlovský Jindřich (z Krumlova na Moravě, omylem řečený Leffl) 34 Krušina (Hynek z Lichtenburku) 76, 95; 99 Krušina z Kumburka (== Lichtenburku) Jan 56 Krušina (Hynek) z Švamberka 92, 93, 94, 103 Krušina Bohuslav z Švamberka 130 Krušinka (Jan) písař a kronikář 84 Křesov (Griissau ve Slezsku) IOI Křišťan z Hradce, legát 91 (pozn.) Křišťan (z Prachatic) 43, 49; $3, 73, 87 Křivoklát 13, 33, 41, 44; 46, 85 Kříž platnéř 89 Křižanovský 1 34 Křížky (mezi Říčany a Jílovým) 22 křižovníci (pruští) 116 n.; (== křižáci proti Čechům) 142 nn. Kubín (== Gubin v Lužici) 57 Kučkuov dům (v Praze) 66 Kumburk v. Krušina z Kumburka Kunc (== Kuneš$ ze Zvole) doktor, biskup olomůcký 59 Kundratice (u Prahy) 18, 20, 24, 35 167
Strana 168
Kuneš (z Bělovic) 48 Kuneš Rozkoš z Kostelce 113 Kunčtická hora v. Hora K. Kunka, dcera krále Jiřího 129 (pozn.) z Kunvaldu Jan (== Jan od Stříbrné hvězdy), podkomoří 72 Кайт 36, 57, 59, 67; kúřimský kraj 95, 97; Kúřimští 21 Květnice tvrz (u Č. Brodu) 49 Kyvolf (měšťan z Řezna) 133 Labe 47 Lacek (z Kravař) Moravský 18 Ladislav, král neapolský 9 Ladislav Pohrobek, syn Albrechtův, král český 87, 88, 93, 95, 96 (po- Zn.), IOI, IO3, IO4, 1об, 114, 115, II6, 118—122, 128, 149 Ladislav, syn Hunyadüv 119 landfrídy 95, 111 Lan(d)krabin rybnik 1 Lando Jeronym, arcibiskup krétský, kardinál 125 n. z Lanštejna Mikuláš, nejvyšší písař desk zemských 147 Lantdorf (u Budína) 87 Larva Jan 72 Lauda Matyáš z Chlumčan 7> 59, 74, 107 Láva (v Rakousích) 135, 136 Leonardo Aretinský (Bruni z Arezza) 17 z Leskova Jan, podkomoří krále Václava 17 Leskovec Arnošt 115 z Leštna Václav 16 Leštno u Benešova (u Prahy) 71,132 Lexa (zloděj) 81 Libeň (u Prahy) 48 Libisany (u Pardubic) 71 Libochovice (na Ohři) 48 Libštajnský Jindřich 110 Lichtmburk, Lichmburk (—Lichnice), hrad u Câslavé 21, 55, 56 Linhart z Gutštejna 130 Lipany 67 Lipnice 35 Lipsko 7,58 Liska purkrabí 21 168 Litoměřice 33, 35, 46, 48 Litomyšl 48, 49, 130 litomyšlský biskup (Jan Železný) 21 Litovel (na Moravě) 79 Litva 126 Lnáře (u Blatné) 91 Loketští 83 Lokvís v. Martínek Longin sv. 7 Lopata, hrad u Plzně 64 Lopata, sestřenec pánů z Rožmberka 17 Lopata Habart 91 Lubno (ve Slezsku) 52 Ludvík, vévoda bavorský 128, 129 Ludvík, lantkrabí z Hes 128 Lukáš (z Nového Mesta n. Váhom), kněz táborský 27 Lüny (Louny) 27, 69, 84, 115; Lúnští, Lounští 31, 32, 48, 49, 84, 85, 96 Lupáč Martin, husitský biskup a spisovatel 69, 107, 14,5 Lupák Matěj, hejtman hradecký 47 na Lázi (v Starém městě) 8 luž(n)ická země 50, 57, 125 lymburský v. nymburský Machna z Valečova 86 (pozn.), 94 Makovec 54, 55 Malá strana 8, 24, 32, 54, 121; Malo- stranstí 105, 121 z Malenovic v. Hynek z M. Malešov (u Kutné Hory) 47 Malín 14 Malovec (Jan),pán český 104,107,129 Manda Jan 74 Mandin muž v. Jan rytíř Manětín (u Plzně) 3 Mankovský 141 Marburk (== Malbork v Prusku) 117, 118 Marek (z Hradce), rektor university 9, IO Marie (adamitka) 29, 30 Mark(l)eta, teta Jana Ćććka z Pako- měřic 64 Markolt (ze Zbraslavic), kněz tábor- ský 27, 28, 53, 59, 67
Kuneš (z Bělovic) 48 Kuneš Rozkoš z Kostelce 113 Kunčtická hora v. Hora K. Kunka, dcera krále Jiřího 129 (pozn.) z Kunvaldu Jan (== Jan od Stříbrné hvězdy), podkomoří 72 Кайт 36, 57, 59, 67; kúřimský kraj 95, 97; Kúřimští 21 Květnice tvrz (u Č. Brodu) 49 Kyvolf (měšťan z Řezna) 133 Labe 47 Lacek (z Kravař) Moravský 18 Ladislav, král neapolský 9 Ladislav Pohrobek, syn Albrechtův, král český 87, 88, 93, 95, 96 (po- Zn.), IOI, IO3, IO4, 1об, 114, 115, II6, 118—122, 128, 149 Ladislav, syn Hunyadüv 119 landfrídy 95, 111 Lan(d)krabin rybnik 1 Lando Jeronym, arcibiskup krétský, kardinál 125 n. z Lanštejna Mikuláš, nejvyšší písař desk zemských 147 Lantdorf (u Budína) 87 Larva Jan 72 Lauda Matyáš z Chlumčan 7> 59, 74, 107 Láva (v Rakousích) 135, 136 Leonardo Aretinský (Bruni z Arezza) 17 z Leskova Jan, podkomoří krále Václava 17 Leskovec Arnošt 115 z Leštna Václav 16 Leštno u Benešova (u Prahy) 71,132 Lexa (zloděj) 81 Libeň (u Prahy) 48 Libisany (u Pardubic) 71 Libochovice (na Ohři) 48 Libštajnský Jindřich 110 Lichtmburk, Lichmburk (—Lichnice), hrad u Câslavé 21, 55, 56 Linhart z Gutštejna 130 Lipany 67 Lipnice 35 Lipsko 7,58 Liska purkrabí 21 168 Litoměřice 33, 35, 46, 48 Litomyšl 48, 49, 130 litomyšlský biskup (Jan Železný) 21 Litovel (na Moravě) 79 Litva 126 Lnáře (u Blatné) 91 Loketští 83 Lokvís v. Martínek Longin sv. 7 Lopata, hrad u Plzně 64 Lopata, sestřenec pánů z Rožmberka 17 Lopata Habart 91 Lubno (ve Slezsku) 52 Ludvík, vévoda bavorský 128, 129 Ludvík, lantkrabí z Hes 128 Lukáš (z Nového Mesta n. Váhom), kněz táborský 27 Lüny (Louny) 27, 69, 84, 115; Lúnští, Lounští 31, 32, 48, 49, 84, 85, 96 Lupáč Martin, husitský biskup a spisovatel 69, 107, 14,5 Lupák Matěj, hejtman hradecký 47 na Lázi (v Starém městě) 8 luž(n)ická země 50, 57, 125 lymburský v. nymburský Machna z Valečova 86 (pozn.), 94 Makovec 54, 55 Malá strana 8, 24, 32, 54, 121; Malo- stranstí 105, 121 z Malenovic v. Hynek z M. Malešov (u Kutné Hory) 47 Malín 14 Malovec (Jan),pán český 104,107,129 Manda Jan 74 Mandin muž v. Jan rytíř Manětín (u Plzně) 3 Mankovský 141 Marburk (== Malbork v Prusku) 117, 118 Marek (z Hradce), rektor university 9, IO Marie (adamitka) 29, 30 Mark(l)eta, teta Jana Ćććka z Pako- měřic 64 Markolt (ze Zbraslavic), kněz tábor- ský 27, 28, 53, 59, 67
Strana 169
Markolt (z Vrutic), mistr strakonicky 4 Markrabství moravského dům v Pra- ze 81, 112 Markvart v. z Vartenberka Marky 113 Martin V. papež v. de Columpna Martin (sťat) 9 Martin pražský (m. Martin Kunšúv z Prahy) 43 Martin (Berruerii), dékan turonensky 65 Martin Volyné, mistr 43 Martina sv. klášter (v Uhrách) 97 Martínek, kněz táborský (== Martin Húska, jinak Lokvis) 27 z Martinic v. Stépán Martinice u Znojma 136 Mařík proti Kantorovic domu 80 Mařík u rathúzu, konšel pražský 82 Mašek, kněz táborský 27, 28 Matěj, kněz táborský 27 Matěj, kazatel betlemský 92 Matěj, kněz v Praze na Poříčí 112 Matěj z Chřenov, písař desk zemských 64 Matek, pán uherský (Jan Matík z Talovec) 74 Materna, konšel pražský 97 Matúš, hejtman český 117 Matyáš, hejtman český 135 Matyáš, král uherský 119, 128, 129, 136, 139, 140, 141, 143, 145, 147 z Maulbronnu v. Mulden Medulánský (= vévoda milánský) I (a pozn.) Mělník 47, 81, 85, 86, 87, 93, 96, 103, 114 Menhart, Meynhart (z Jindřichova Hradce), nejvyšší purkrabí 64, 66, 67, 69, 74; 78, 83, 85, 89, 92, 95, 99, 100, 102, 103, 106, 112, 113 Městecký (z Městce) Jan 21, 47, 54 Mezeřícký (zeman z Meziříčí u Opočna) 118 Mezeříčí (== Velké Meziříčí na Moravě) 139 Michal = Eugenius, papez (v. t.) Michal de Causis, jinak z Netolic 16 Michal, dvofan královský 72 Michalec viz z Michalovic Michálek z Vorle (u Slatiňan), hejtman český 13 Michalovice, hrad u MI. Boleslavě 49 z Michalovic Jan st. 5, 36; ml. 34; Jin- dřich zv. Kruhlata 95, 140; Václav, mistr strakonický 67, 95 Mikeš Zaul v. Zaul Mikulanda, občan novoměstský 92 Mikuláš V. papež 104 (pozn.), 108,111 Mikuláš Biskupec (= Mikuláš z Pelhřimova) 27, 53,64 Mikuláš (z Kladska) 4, 37 Mikuláš, farář od Sv. Linharta v Praze 89 Mikuláš Hus, hejtman 18,22,24 Mikuláš Jindřichův, legát 91 (pozn.) Mikuláš Mincíř 40 (pozn.) Mikuláš od Řebříkuov 94 Mikuláš Slepý, kněz táborský 27 Mikuláš Zacheus, kněz 104 Mikuláš z Rokycan, konšel pražský 82 Milboch (= Mistelbach v Rakousích) 115 z Miličína v. Pavel milostivé léto 2 mince v. peníze Minsterberk (v Slezsku) 133 Minsterberské kníze (Jan z Minsterberka) 5 5 Míšeň 57, 84, 96, 104, 109, 113, 114, 125, 147; míseňská knížata 84, 107, 125; míšeňský markrabí 5, 46, 57, 58, 82, 83,90, 92, 96, 110, 115, 114, 129, 131, 145; mílelská zemé 58, 84, 107, 142; Míšňané Němci 37,50, 57, 60, 61 Mladějovice (u Strakonic) 132 z Mladénovic Petr 16, 53, 87, 107 Mlázovice (u Hofic) 47 Mnich Zdislav 7o, 71 Mníšek kněz 17 Močihub Tlustý 21 mohučský arcibiskup 128 Mokrovüsy (Mokrovüzy) (u Nechanic) 98 169
Markolt (z Vrutic), mistr strakonicky 4 Markrabství moravského dům v Pra- ze 81, 112 Markvart v. z Vartenberka Marky 113 Martin V. papež v. de Columpna Martin (sťat) 9 Martin pražský (m. Martin Kunšúv z Prahy) 43 Martin (Berruerii), dékan turonensky 65 Martin Volyné, mistr 43 Martina sv. klášter (v Uhrách) 97 Martínek, kněz táborský (== Martin Húska, jinak Lokvis) 27 z Martinic v. Stépán Martinice u Znojma 136 Mařík proti Kantorovic domu 80 Mařík u rathúzu, konšel pražský 82 Mašek, kněz táborský 27, 28 Matěj, kněz táborský 27 Matěj, kazatel betlemský 92 Matěj, kněz v Praze na Poříčí 112 Matěj z Chřenov, písař desk zemských 64 Matek, pán uherský (Jan Matík z Talovec) 74 Materna, konšel pražský 97 Matúš, hejtman český 117 Matyáš, hejtman český 135 Matyáš, král uherský 119, 128, 129, 136, 139, 140, 141, 143, 145, 147 z Maulbronnu v. Mulden Medulánský (= vévoda milánský) I (a pozn.) Mělník 47, 81, 85, 86, 87, 93, 96, 103, 114 Menhart, Meynhart (z Jindřichova Hradce), nejvyšší purkrabí 64, 66, 67, 69, 74; 78, 83, 85, 89, 92, 95, 99, 100, 102, 103, 106, 112, 113 Městecký (z Městce) Jan 21, 47, 54 Mezeřícký (zeman z Meziříčí u Opočna) 118 Mezeříčí (== Velké Meziříčí na Moravě) 139 Michal = Eugenius, papez (v. t.) Michal de Causis, jinak z Netolic 16 Michal, dvofan královský 72 Michalec viz z Michalovic Michálek z Vorle (u Slatiňan), hejtman český 13 Michalovice, hrad u MI. Boleslavě 49 z Michalovic Jan st. 5, 36; ml. 34; Jin- dřich zv. Kruhlata 95, 140; Václav, mistr strakonický 67, 95 Mikeš Zaul v. Zaul Mikulanda, občan novoměstský 92 Mikuláš V. papež 104 (pozn.), 108,111 Mikuláš Biskupec (= Mikuláš z Pelhřimova) 27, 53,64 Mikuláš (z Kladska) 4, 37 Mikuláš, farář od Sv. Linharta v Praze 89 Mikuláš Hus, hejtman 18,22,24 Mikuláš Jindřichův, legát 91 (pozn.) Mikuláš Mincíř 40 (pozn.) Mikuláš od Řebříkuov 94 Mikuláš Slepý, kněz táborský 27 Mikuláš Zacheus, kněz 104 Mikuláš z Rokycan, konšel pražský 82 Milboch (= Mistelbach v Rakousích) 115 z Miličína v. Pavel milostivé léto 2 mince v. peníze Minsterberk (v Slezsku) 133 Minsterberské kníze (Jan z Minsterberka) 5 5 Míšeň 57, 84, 96, 104, 109, 113, 114, 125, 147; míseňská knížata 84, 107, 125; míšeňský markrabí 5, 46, 57, 58, 82, 83,90, 92, 96, 110, 115, 114, 129, 131, 145; mílelská zemé 58, 84, 107, 142; Míšňané Němci 37,50, 57, 60, 61 Mladějovice (u Strakonic) 132 z Mladénovic Petr 16, 53, 87, 107 Mlázovice (u Hofic) 47 Mnich Zdislav 7o, 71 Mníšek kněz 17 Močihub Tlustý 21 mohučský arcibiskup 128 Mokrovüsy (Mokrovüzy) (u Nechanic) 98 169
Strana 170
Mokrovúzský (Beneš z Mokrovous) 75,76, 81, 89, 98 mor v Čechách 2, 5, 50, 86, 88, 103, 114, 130, 146 Morava 2, 41, 47, 48, 50, 61, 75, 79, 85, 93, 111, 114, 118, 123, 127, 130, 131, 133, 135, 139, 140, 144, 148; Moravané 38, 57,65,68, 70, 99, 110, IIS, 123, 132, 148; Moravéici 34; moravští páni 68, 92, 102, 106, 107, 109, 120, 135 Most 37, 84, 113 mráz velký 106 Mrvice, rytíf 38 Mrzák v. Jetfich M. Mrzlíci v. Zmrzlík Múček (Múčka) Jan, konšel pražský 81,90 Mücha rybâf 25 Mulden (— Jan z Geilhausen neboli z Maulbronnu), mistr 65 Myšlín (u Doks) 47 Mýto (Vysoké) 36, 69, 110, 113, 129; mýtský kraj 75 nádršpán (palatin) (Vavřinec Heder- vary) 82; (Jan Hunyady) 103, 104 nahäëi 118 Náchod 50, 54, 55, 78, 92, 93, 94, 119; Náchodští 54 Nákvasa (Jan) kněz 24 Namdorava 119 Nebovidy (u Kolína) 38 Nekmeř, Nekmíř (u Plzně) 24, 25 Némci 51, 53, 54, 55, 57 58, 59—61, 80, 83, 84, 121, 122, 124, 131, 133, 134, 141, 142 NN, 144, 145, 1473 Nëmeckové 144 Němčí (ve Slezsku) 69 Némecky Brod 37, 38 Nešpor 72 Netlink v. Nördlingen Netolice v. Michal Niklásek rychtář 19 Niremberg v. Norimberk Nisa 55; niská děla 133; niský biskup so Něrdlingen (Netlink) 129 170 Normberk, Niremberg (= Norimberk) 126,129, Normberští (— Norimber- ští) 33, 58, 84 Nové město (pražské) 3, 31, 32, 33, 40, 41, 44, 45, 46, 48, 56, 66, 67, 73» 77» 78, 80, 82, 86, 89, 105, III, 112; Novoméststí 32, 39, 5 5, 56, 66, 77, 105 Nově Město (v Rakousich) 96, 115, 123 Nový hrad nad Kundratici u Prahy 18, 19, 20, 33, 35 Nymburk 36, 47, 48, 51, 63; nymbur- ský (lymburský) kraj 97 Nýrsko (Najrsko) (u Plzně) 133 obora králova (ohrada pražská) 5, 57, 114 Obořiště, tvrz u Dobříše 49 Obudlý Ondřej, konšel pražský 82 Očko J., arcibiskup pražský r (pozn.) Odolen, pověžný na Pfibénicích 35 odpustky 9 n. Odraná brána v Praze 89 Olbram ze Škvorce, arcibiskup pražský 2 (pozn.) Oldřich bakalář (ze Znojma) 64, 69 Oldřich, syn Menharta z Hradce 112, 113 Oldřich, vévoda cilský 72, 79, 85, 86, 96, 119 z Olešnice Sbyhněv, sekretář: krále olského 150 Olivetská (Zelená) hora 22 Olomüc 79, 126—128, 131, 132, 139, 140; Olomücané 79, 144 Ondráček viz Kefsky Ondráček uzdař 89, 9o Ondřej, farář z Sušice 69 Ondřej postřihač, konšel pražský 82 Ondřej z Dubé, zet Žižkův 47 Opava 63, 141; opavská knížata 72 Opočenský v. Městecký a Štěpán Opplové, šlechtický rod 150 Opselka uzdaï, méstan prazskÿ 80, 86 Oreb (hora) 22; Orebstí 31 Oremus 72 z Orlíka v. Zikmund z Orlíka Ort, hrad v Rakousích u Dunaje 115
Mokrovúzský (Beneš z Mokrovous) 75,76, 81, 89, 98 mor v Čechách 2, 5, 50, 86, 88, 103, 114, 130, 146 Morava 2, 41, 47, 48, 50, 61, 75, 79, 85, 93, 111, 114, 118, 123, 127, 130, 131, 133, 135, 139, 140, 144, 148; Moravané 38, 57,65,68, 70, 99, 110, IIS, 123, 132, 148; Moravéici 34; moravští páni 68, 92, 102, 106, 107, 109, 120, 135 Most 37, 84, 113 mráz velký 106 Mrvice, rytíf 38 Mrzák v. Jetfich M. Mrzlíci v. Zmrzlík Múček (Múčka) Jan, konšel pražský 81,90 Mücha rybâf 25 Mulden (— Jan z Geilhausen neboli z Maulbronnu), mistr 65 Myšlín (u Doks) 47 Mýto (Vysoké) 36, 69, 110, 113, 129; mýtský kraj 75 nádršpán (palatin) (Vavřinec Heder- vary) 82; (Jan Hunyady) 103, 104 nahäëi 118 Náchod 50, 54, 55, 78, 92, 93, 94, 119; Náchodští 54 Nákvasa (Jan) kněz 24 Namdorava 119 Nebovidy (u Kolína) 38 Nekmeř, Nekmíř (u Plzně) 24, 25 Némci 51, 53, 54, 55, 57 58, 59—61, 80, 83, 84, 121, 122, 124, 131, 133, 134, 141, 142 NN, 144, 145, 1473 Nëmeckové 144 Němčí (ve Slezsku) 69 Némecky Brod 37, 38 Nešpor 72 Netlink v. Nördlingen Netolice v. Michal Niklásek rychtář 19 Niremberg v. Norimberk Nisa 55; niská děla 133; niský biskup so Něrdlingen (Netlink) 129 170 Normberk, Niremberg (= Norimberk) 126,129, Normberští (— Norimber- ští) 33, 58, 84 Nové město (pražské) 3, 31, 32, 33, 40, 41, 44, 45, 46, 48, 56, 66, 67, 73» 77» 78, 80, 82, 86, 89, 105, III, 112; Novoméststí 32, 39, 5 5, 56, 66, 77, 105 Nově Město (v Rakousich) 96, 115, 123 Nový hrad nad Kundratici u Prahy 18, 19, 20, 33, 35 Nymburk 36, 47, 48, 51, 63; nymbur- ský (lymburský) kraj 97 Nýrsko (Najrsko) (u Plzně) 133 obora králova (ohrada pražská) 5, 57, 114 Obořiště, tvrz u Dobříše 49 Obudlý Ondřej, konšel pražský 82 Očko J., arcibiskup pražský r (pozn.) Odolen, pověžný na Pfibénicích 35 odpustky 9 n. Odraná brána v Praze 89 Olbram ze Škvorce, arcibiskup pražský 2 (pozn.) Oldřich bakalář (ze Znojma) 64, 69 Oldřich, syn Menharta z Hradce 112, 113 Oldřich, vévoda cilský 72, 79, 85, 86, 96, 119 z Olešnice Sbyhněv, sekretář: krále olského 150 Olivetská (Zelená) hora 22 Olomüc 79, 126—128, 131, 132, 139, 140; Olomücané 79, 144 Ondráček viz Kefsky Ondráček uzdař 89, 9o Ondřej, farář z Sušice 69 Ondřej postřihač, konšel pražský 82 Ondřej z Dubé, zet Žižkův 47 Opava 63, 141; opavská knížata 72 Opočenský v. Městecký a Štěpán Opplové, šlechtický rod 150 Opselka uzdaï, méstan prazskÿ 80, 86 Oreb (hora) 22; Orebstí 31 Oremus 72 z Orlíka v. Zikmund z Orlíka Ort, hrad v Rakousích u Dunaje 115
Strana 171
Ortlův Johánek v. Domšík Ostromeč (u Sedlčan) 71 z Ostromiře Beneš 148 z Ostroroga calistského (=kali$ského) Stanislav 148 Ostrov (na Moravě) 39 Ostrovský v. Hašek O. Osvětimská Anna, kněžna 49 (pozn.) Otakar (Přemysl) II., král český 149 Otík z Lozy, hejtman 61, 62 Otmuchov, hrad biskupüv ve Slezsku 56, 69 Otta mladý, kníže bavorský 128 Pabénice, tvrz u Kutné Hory 106 Packov (ve Slezsku) 141 Pakoměřice (u Karlína) 64; z Pako- měřic v. Čéček Pála Prokop, konšel pražský 82 Palček, kněz táborský 28 Palomar Jan (Johannes), legát basi- lejský, archidiakon 65, 96 Pamberk (— Bamberk) 58, 126; pam- berský biskup 128 Pancieř (Mikeš Pancíř ze Smojna na Sloupu) 98 Pangracius (Pankrác ze Sv. Mikuláše) 102, 103, 104 Pankräc (u Prahy) 33, 34 Panna, hrad u Litoměřic 46 Papusek Jan ze Soběslavě, mistr, farář v Týně 74, 102 (pozn.), 104, 112 Parait (— Bayreuth) 58 Pardubice 52, 71 Pardus (Jan z Vratkova) 70, 78, 79, 135 Parsperger v. Fridrich Pasov 120 Passer, knéz 48 Paucek 48 Pavel, kardinál Sv. Anděla, spr. Jan Carvajal, v. t. Pavel, kněz, farář u Sv. Jiljí 69 Pavel, měšťan Nového města 69 Pavel, probošt zderazský 147 Pavel, řečený Rybka, kněz 48 Pavel z Miličína, biskup olomúcký 72 (pozn.), 81 (pozn.) Pavlík 37; (písař staroměstský) 107 Pelhřimov 106, 107; v. Mikuláš Bis- kupec; pelhřimovský sněm 106, 107 Pelmoch (v Rakousích) 114 peníze (mince) 37, 70 n., 77, 124, 127, 128, 131 Perchta z Konopiště 71 perkrecht 93, 94 Perno 113 Pernštejnský Jan 81; Perštajnský Zik- mund 133 Pertolt (z Lipého) z Moravy 87, 99, 102 Pešček z Plzně, kněz táborský 27, 67 Pešík z Kunvaldu (od Stříbrné hvěz- dy), purkmistr pražský 102, 112 Petr, biskup augusticnský (augšpur- ský) 65 Petr Engliš (Angliš) 27, 43, 52, 53 59, 64; 73, 84, 90 Petr Holický mladý 84, 98, 101, 110 Petr Konopištský (též z Konopiště) v. Petr z Štermberka Petr Němec, kněz táborský 27 Petr Polák 69 Petr, řečený Kamenec 49 Petr z Hradce, rektor university 99 (pozn.) Petr z Kosti 64 Petr z Štermberka (alias Konopištský) 21, 23, 34, 10§, 120 (zde omylem m. Zdeněk) Petr z Luony v. Benedikt XITI. Petřík v. Rezek P. Peznický (== Jan hrabě z Pezinku) 141 z Pilce Jan krakovsky 148 Pisek 26, 27, 64, 68, 115; pisecka obec 41; Pisećti 132 Pius (II.) papež 125, 129, 130 Pivce platnéf (Pražan) 89 Plačice (u Králové Hradce) 70 planet spojení 130 plaský klášter u Prahy 20 Plavenský rytíř, pán z Plavna (== Jindřich z Plavna) 18,21, 36, 57 Plavno 57 Plesy (v jižních Čechách) 30 171
Ortlův Johánek v. Domšík Ostromeč (u Sedlčan) 71 z Ostromiře Beneš 148 z Ostroroga calistského (=kali$ského) Stanislav 148 Ostrov (na Moravě) 39 Ostrovský v. Hašek O. Osvětimská Anna, kněžna 49 (pozn.) Otakar (Přemysl) II., král český 149 Otík z Lozy, hejtman 61, 62 Otmuchov, hrad biskupüv ve Slezsku 56, 69 Otta mladý, kníže bavorský 128 Pabénice, tvrz u Kutné Hory 106 Packov (ve Slezsku) 141 Pakoměřice (u Karlína) 64; z Pako- měřic v. Čéček Pála Prokop, konšel pražský 82 Palček, kněz táborský 28 Palomar Jan (Johannes), legát basi- lejský, archidiakon 65, 96 Pamberk (— Bamberk) 58, 126; pam- berský biskup 128 Pancieř (Mikeš Pancíř ze Smojna na Sloupu) 98 Pangracius (Pankrác ze Sv. Mikuláše) 102, 103, 104 Pankräc (u Prahy) 33, 34 Panna, hrad u Litoměřic 46 Papusek Jan ze Soběslavě, mistr, farář v Týně 74, 102 (pozn.), 104, 112 Parait (— Bayreuth) 58 Pardubice 52, 71 Pardus (Jan z Vratkova) 70, 78, 79, 135 Parsperger v. Fridrich Pasov 120 Passer, knéz 48 Paucek 48 Pavel, kardinál Sv. Anděla, spr. Jan Carvajal, v. t. Pavel, kněz, farář u Sv. Jiljí 69 Pavel, měšťan Nového města 69 Pavel, probošt zderazský 147 Pavel, řečený Rybka, kněz 48 Pavel z Miličína, biskup olomúcký 72 (pozn.), 81 (pozn.) Pavlík 37; (písař staroměstský) 107 Pelhřimov 106, 107; v. Mikuláš Bis- kupec; pelhřimovský sněm 106, 107 Pelmoch (v Rakousích) 114 peníze (mince) 37, 70 n., 77, 124, 127, 128, 131 Perchta z Konopiště 71 perkrecht 93, 94 Perno 113 Pernštejnský Jan 81; Perštajnský Zik- mund 133 Pertolt (z Lipého) z Moravy 87, 99, 102 Pešček z Plzně, kněz táborský 27, 67 Pešík z Kunvaldu (od Stříbrné hvěz- dy), purkmistr pražský 102, 112 Petr, biskup augusticnský (augšpur- ský) 65 Petr Engliš (Angliš) 27, 43, 52, 53 59, 64; 73, 84, 90 Petr Holický mladý 84, 98, 101, 110 Petr Konopištský (též z Konopiště) v. Petr z Štermberka Petr Němec, kněz táborský 27 Petr Polák 69 Petr, řečený Kamenec 49 Petr z Hradce, rektor university 99 (pozn.) Petr z Kosti 64 Petr z Štermberka (alias Konopištský) 21, 23, 34, 10§, 120 (zde omylem m. Zdeněk) Petr z Luony v. Benedikt XITI. Petřík v. Rezek P. Peznický (== Jan hrabě z Pezinku) 141 z Pilce Jan krakovsky 148 Pisek 26, 27, 64, 68, 115; pisecka obec 41; Pisećti 132 Pius (II.) papež 125, 129, 130 Pivce platnéf (Pražan) 89 Plačice (u Králové Hradce) 70 planet spojení 130 plaský klášter u Prahy 20 Plavenský rytíř, pán z Plavna (== Jindřich z Plavna) 18,21, 36, 57 Plavno 57 Plesy (v jižních Čechách) 30 171
Strana 172
VV/ z Plumlova Jindřich, nejvyšší hejtman moravský 34 Plzeň (Novy) 22, 24, 25, 27, 29, 35, 44, 60, 65, 66, 67, 81, 94, 113, 131, 132; Plzeńsko 26, 37,64, 133; plzeń- sky kraj 82, 94, 95, 103; Plzeňští 23 Podébradsky (z Poděbrad) a z Kun- štátu v. Jiří P., Hynek P., Boček P. Poděbrady 5, 33, 47, $1, 112, 113, 114 Podskalí (u Prahy) 98 Poduška v. Štépán Podvinský Jan, purkmistr 19 Pogius Florentinus 17 pogrom na židy 2 Pohořelec 32 Poláci 45,71, 82, 83, 84, 85, 103, 117, 127 n., 132 Poláček, kněz táborský 27 Poláček, krejčí 80 Polička 36 Polkhain (= Bolkenhain), město v Slezsku 101 Polná 82, 137, 138 Polomar v. Palomar Polska, Polsko 85, 114, 126, 150 polský král (== Vladislav IV., Jagel- lonsky) 37, 59, 66; (== Kazimír) 82, 85, 86, 95, 96, 97, 103, 110, 117, 118, 120, 126, 132 z Pomuka v. Johánek kněz Popel, měšťan pražský 80 z Postupic (== Vilém) v. Kostka Vilém povětří hrozné s kroupami a s deštěm 100 povodeň v Praze 2, 64, 102; v Kouři- mi 59; u Hradce Králové 101; u Li- tomyšle 130 Poznanie (Poznaň) v Polsku 110 Prače, tvrz (u Karlína) 100 Praha 1, 3, 7, 18, 20—24, 29, 32, 33, 37, 39, 40, 44—46, 48, 49, 52, 54 56, 57,63—65, 67—70, 72—76,78, 79, 81—83, 85, 88—92, 94, 95, 97, 98, 100—106, 109—114, 116, 118 až 122, 125—129, 133, 134, I40, 146—148, 150 Pražané 31—37, 39, 44—59, 52, 54 56, 57, 60, 65— 70, 72, 74, 78, 81, 172 85—88, 90, 92—94, 96—98, ror, 103, 106, 110, 112, 113, 123 Prachatice 35, 100 z Prachatic Václav, rektor university 100 (pozn.) prácheňský kraj 95; Prácheňsko 133 Pražka (ve Vídni) 3; (puška) 45 Prčice (u Sedlce) 29 Prefnik (— Prüschenk Jindřich) 139 Prešpurk 8, 50, 68, 69, 95 Prokop Holý, hejtman táborský 27, 28, 44, 54, 55, 58, 59, 60, 61, 65, 66, 67 Prokop markrabi 5 Prokop Pisaf 77 (pozn.) Prokop Plzeňský, mistr (z Nového Plzně) 43, 53, 65, 74; 87, 98 Prokop Sliven, kněz táborský 27 Prokůpek Jidášek, konšel, bakalář v Jenči 40, 100 Prokůpek (Malý), kněz sirotčí 27, 48, 67 Prostředek Jan (Martin), kněz 71,78 Prostý v. Dobrohost Protazius (== Tas z Boskovic), biskup olomücky 123, 131 (pozn.) Průcha (Pruocha), rychtář královéhradecký 71 Prusy 66, 117, 118; Prušané 66, 117; pruská země 116, 117; pruský mistr (== velmistr) 117, 118 Předlice, ves u Ústí n/L 50, 51 Přech z Budkovic 89, 112 Přemek, kníže opavský 61-—63 Přemyslův keř 101 Přespole (Jan), soukeník pražský 89 Přibek z Smrkovic 6 Přibenice (u Tábora) 30, 35, 45 Přibík Klenovský 51, 52, 53, 64, 67, 74, 80, 91, 105, 197, 108, 109 Příbram 90 Příbram Jan, mistr 7, 43, 44, 52, $3; 65, 74, 87, 98, 99, 104, 105, 108, 109, III Přibyslav 48 Přimda, hrad u Tachova 18; Přimda Jan 7; v. i Tista s Přimdy Přísečnice (u Kadaně) 142
VV/ z Plumlova Jindřich, nejvyšší hejtman moravský 34 Plzeň (Novy) 22, 24, 25, 27, 29, 35, 44, 60, 65, 66, 67, 81, 94, 113, 131, 132; Plzeńsko 26, 37,64, 133; plzeń- sky kraj 82, 94, 95, 103; Plzeňští 23 Podébradsky (z Poděbrad) a z Kun- štátu v. Jiří P., Hynek P., Boček P. Poděbrady 5, 33, 47, $1, 112, 113, 114 Podskalí (u Prahy) 98 Poduška v. Štépán Podvinský Jan, purkmistr 19 Pogius Florentinus 17 pogrom na židy 2 Pohořelec 32 Poláci 45,71, 82, 83, 84, 85, 103, 117, 127 n., 132 Poláček, kněz táborský 27 Poláček, krejčí 80 Polička 36 Polkhain (= Bolkenhain), město v Slezsku 101 Polná 82, 137, 138 Polomar v. Palomar Polska, Polsko 85, 114, 126, 150 polský král (== Vladislav IV., Jagel- lonsky) 37, 59, 66; (== Kazimír) 82, 85, 86, 95, 96, 97, 103, 110, 117, 118, 120, 126, 132 z Pomuka v. Johánek kněz Popel, měšťan pražský 80 z Postupic (== Vilém) v. Kostka Vilém povětří hrozné s kroupami a s deštěm 100 povodeň v Praze 2, 64, 102; v Kouři- mi 59; u Hradce Králové 101; u Li- tomyšle 130 Poznanie (Poznaň) v Polsku 110 Prače, tvrz (u Karlína) 100 Praha 1, 3, 7, 18, 20—24, 29, 32, 33, 37, 39, 40, 44—46, 48, 49, 52, 54 56, 57,63—65, 67—70, 72—76,78, 79, 81—83, 85, 88—92, 94, 95, 97, 98, 100—106, 109—114, 116, 118 až 122, 125—129, 133, 134, I40, 146—148, 150 Pražané 31—37, 39, 44—59, 52, 54 56, 57, 60, 65— 70, 72, 74, 78, 81, 172 85—88, 90, 92—94, 96—98, ror, 103, 106, 110, 112, 113, 123 Prachatice 35, 100 z Prachatic Václav, rektor university 100 (pozn.) prácheňský kraj 95; Prácheňsko 133 Pražka (ve Vídni) 3; (puška) 45 Prčice (u Sedlce) 29 Prefnik (— Prüschenk Jindřich) 139 Prešpurk 8, 50, 68, 69, 95 Prokop Holý, hejtman táborský 27, 28, 44, 54, 55, 58, 59, 60, 61, 65, 66, 67 Prokop markrabi 5 Prokop Pisaf 77 (pozn.) Prokop Plzeňský, mistr (z Nového Plzně) 43, 53, 65, 74; 87, 98 Prokop Sliven, kněz táborský 27 Prokůpek Jidášek, konšel, bakalář v Jenči 40, 100 Prokůpek (Malý), kněz sirotčí 27, 48, 67 Prostředek Jan (Martin), kněz 71,78 Prostý v. Dobrohost Protazius (== Tas z Boskovic), biskup olomücky 123, 131 (pozn.) Průcha (Pruocha), rychtář královéhradecký 71 Prusy 66, 117, 118; Prušané 66, 117; pruská země 116, 117; pruský mistr (== velmistr) 117, 118 Předlice, ves u Ústí n/L 50, 51 Přech z Budkovic 89, 112 Přemek, kníže opavský 61-—63 Přemyslův keř 101 Přespole (Jan), soukeník pražský 89 Přibek z Smrkovic 6 Přibenice (u Tábora) 30, 35, 45 Přibík Klenovský 51, 52, 53, 64, 67, 74, 80, 91, 105, 197, 108, 109 Příbram 90 Příbram Jan, mistr 7, 43, 44, 52, $3; 65, 74, 87, 98, 99, 104, 105, 108, 109, III Přibyslav 48 Přimda, hrad u Tachova 18; Přimda Jan 7; v. i Tista s Přimdy Přísečnice (u Kadaně) 142
Strana 173
Pšenička, kněz táborský 27 Pšenička Filip 80 Pštros (Duchek) bečvář 80 Ptáček Hynce z Pirgštejna a z Rataj 66, 67, 69, 71, 78, 80—82, 85 až 89, 93, 94, 95, 97, 98, 100, 101 Puchnik Mik., arcibiskup pražský 2 (pozn.) Puška (Jan z Kunštátu), pán na Kostomlatech 50 Puškařík (soused staroměstský) 68 Půta Častolovský 47, 54, 56, 69 Půta Červenohorský 47 Půta Jan (měšťan královéhradecký) 71 Pytel (Mikuláš) soukeník 80 Quirin v. Vavřinec Němec z Rypachu Ráb (v Uhrách) 97 Rabí (tak čti m. Rábí na obou místech) hrad 35,36 Rabštajn Jan, purkrabí vyšehradský 102 z Rabštejna Prokop 96, 103, 106, 110 n., 115,129 Racek Kobyla 4, 16 Racek z Ryzmberka 24, 34 Racková Kobylová 34 Raésky (= Jit Brankovié, vévoda srb- sky) 119 Radyné, hrad u Plzence 18 Rájovec Václav, knéz táborsky 27 Rak Václav, rychtář pražský 97, 103 Rakousy 50, 58, 93, 94, 96, 99, 102, III, II4, IIS, 124, 127, 136; ra- kouská země 95; Rakušané 58, 96, 114 D., I20, 127, 136; rakouské kní- Zetství 92, 126 n.; rakouská kníZa- ta 109, 127; rakoustí páni 115, 127, 136; rakousky vévoda 118 Rakovnićsky Jan, hejtman koufimsky 7 z Rakovnika Martin, kanovnik ro2 Rataje hrad (nad Sázavou) 4, 69, 71, IOI, IIO rathüz Starého města pražského 4, 6, 11, 37, 39, 40, 45,75, 87, 88, 98 až 100, 103, IIO, II2 Ratibof 37 ratibořský v. Hanuš Reček Jan, purkmistr staroměstský 72, 86 Registrum imperiale, říšská registra 77 Rehla drevník (= Tomek Řehla) 19 Retc (— Retz), mésto v Rakousích 50; Retcký hrabě (z Hardeka) 50 Rezek Petřík 42 Rizenberský (rkp. omylem Rožmber- ský) Děpolt 103 Roháč Jan 71, 74, 78 Roháčov (== Sion) 78 Rohan, kovář z Veselí (adamita) 29 Rohlík, kněz táborský 27, 28 Rohozec u Turnova 2 Rokycana (Rokycán) Jan, mistr 40, 43, 52, 53, 64, 69, 70, 74, 87, 88, 93, 94, 96, 99, IOI, IO2, IO5, 108, 112, 114, 122, 145, 146 n. Rokycany 22, 53, 113; Rokycanští 64 Ronšperk v. Dobrohost Roudnice 9,70, 86, 132 Rovarella Vavřinec, biskup ferrarský, legát 134 (pozn.) Rozvoda Rameš (ze Stakor) 52 z Rožmberka Jindřich 3, 5, 113—115, 119, 131; z R. Cenék (—z Vartm- berka, poručník Oldřicha z R.) 17; z R. Oldřich 17, 24, 36, 51, 67, 81, 87—89, 95, 100, 105, 113, I15, 130; z R. Jan 133 nn., 139, 140, 146 — Roźmbersky (spr. Rizenbersky) Dé- polt v. Rizenbersky Rudešta, kněz táborský 27 Rüdnice v. Roudnice Ruprecht Falcký v. Klem Rúsinovský (správ. Rušinovský) Jan (Hertvik) 56, 75, 79, 81, 94, 98, 101, 102 Ryba Jan 19 Rybka 48 Rybníček (v Praze) 5, 112 Rychby (ve Slezsku) 55 Rychlice (puška) 45 Rychmberk, hrad knéZnin (= Liberk, jejž připsal Půta své ženě, kněžně Osvétimské) 49, 119 Rychmburk (u Chrudimě) 49 173
Pšenička, kněz táborský 27 Pšenička Filip 80 Pštros (Duchek) bečvář 80 Ptáček Hynce z Pirgštejna a z Rataj 66, 67, 69, 71, 78, 80—82, 85 až 89, 93, 94, 95, 97, 98, 100, 101 Puchnik Mik., arcibiskup pražský 2 (pozn.) Puška (Jan z Kunštátu), pán na Kostomlatech 50 Puškařík (soused staroměstský) 68 Půta Častolovský 47, 54, 56, 69 Půta Červenohorský 47 Půta Jan (měšťan královéhradecký) 71 Pytel (Mikuláš) soukeník 80 Quirin v. Vavřinec Němec z Rypachu Ráb (v Uhrách) 97 Rabí (tak čti m. Rábí na obou místech) hrad 35,36 Rabštajn Jan, purkrabí vyšehradský 102 z Rabštejna Prokop 96, 103, 106, 110 n., 115,129 Racek Kobyla 4, 16 Racek z Ryzmberka 24, 34 Racková Kobylová 34 Raésky (= Jit Brankovié, vévoda srb- sky) 119 Radyné, hrad u Plzence 18 Rájovec Václav, knéz táborsky 27 Rak Václav, rychtář pražský 97, 103 Rakousy 50, 58, 93, 94, 96, 99, 102, III, II4, IIS, 124, 127, 136; ra- kouská země 95; Rakušané 58, 96, 114 D., I20, 127, 136; rakouské kní- Zetství 92, 126 n.; rakouská kníZa- ta 109, 127; rakoustí páni 115, 127, 136; rakousky vévoda 118 Rakovnićsky Jan, hejtman koufimsky 7 z Rakovnika Martin, kanovnik ro2 Rataje hrad (nad Sázavou) 4, 69, 71, IOI, IIO rathüz Starého města pražského 4, 6, 11, 37, 39, 40, 45,75, 87, 88, 98 až 100, 103, IIO, II2 Ratibof 37 ratibořský v. Hanuš Reček Jan, purkmistr staroměstský 72, 86 Registrum imperiale, říšská registra 77 Rehla drevník (= Tomek Řehla) 19 Retc (— Retz), mésto v Rakousích 50; Retcký hrabě (z Hardeka) 50 Rezek Petřík 42 Rizenberský (rkp. omylem Rožmber- ský) Děpolt 103 Roháč Jan 71, 74, 78 Roháčov (== Sion) 78 Rohan, kovář z Veselí (adamita) 29 Rohlík, kněz táborský 27, 28 Rohozec u Turnova 2 Rokycana (Rokycán) Jan, mistr 40, 43, 52, 53, 64, 69, 70, 74, 87, 88, 93, 94, 96, 99, IOI, IO2, IO5, 108, 112, 114, 122, 145, 146 n. Rokycany 22, 53, 113; Rokycanští 64 Ronšperk v. Dobrohost Roudnice 9,70, 86, 132 Rovarella Vavřinec, biskup ferrarský, legát 134 (pozn.) Rozvoda Rameš (ze Stakor) 52 z Rožmberka Jindřich 3, 5, 113—115, 119, 131; z R. Cenék (—z Vartm- berka, poručník Oldřicha z R.) 17; z R. Oldřich 17, 24, 36, 51, 67, 81, 87—89, 95, 100, 105, 113, I15, 130; z R. Jan 133 nn., 139, 140, 146 — Roźmbersky (spr. Rizenbersky) Dé- polt v. Rizenbersky Rudešta, kněz táborský 27 Rüdnice v. Roudnice Ruprecht Falcký v. Klem Rúsinovský (správ. Rušinovský) Jan (Hertvik) 56, 75, 79, 81, 94, 98, 101, 102 Ryba Jan 19 Rybka 48 Rybníček (v Praze) 5, 112 Rychby (ve Slezsku) 55 Rychlice (puška) 45 Rychmberk, hrad knéZnin (= Liberk, jejž připsal Půta své ženě, kněžně Osvétimské) 49, 119 Rychmburk (u Chrudimě) 49 173
Strana 174
Rýn 1,7, 50, 84; Rýňáci 60 z Rytvan Derslav sudomifsky 148 Ryzmberk (= RyZemberk u Nové Kdyně) 60, 144 z Ryzmberka v. Břeněk a Racek z R. a Děpolt z R.; z Ryznberka v. Smil od Řebříkuov v. Mikuláš od Ř. řecká (řečská) země 116 Řečice (v jižních Čechách) 30, 57, 58 Řehoř XII., papež (Anděl z Korario) I2, Ij Řehoř (Tomášův), mistr 104 Řehovec Mikuláš, kněz 69 Řekové 64 Řepanský (z Řepan) Zikmund 14, 27, 30 Rezno 129 Říčany 34 Richa valchar 19 Rim 2, 14, 29, 60, 104, 107, 108, 111, II4, 129, 132, 134, 144; Rimané 37, 105; římský král (císař) 120, 126, 127, 131 řipský kraj 95 Sádlo Jan (z Kostelce) 37, 44, 110 Sádlo Jan z Leštna 71 Sádlo J. (ze Smilkova) 94 Salava Matis 52 salcpurský biskup 128 Sasici 6o Sasín, pacholek méstsky 19 saská zemé 5o Saský dům na Malé straně 24, 33 saský kníže (Fridrich) 96 saská knížata 129, 150 Sasy 7, 107 Sázava (řeka) 24, 38, 132 Sbraslav v. Zbraslav Sbyhněv v. z Olešnice S. Sedlčany 49 Sedlečský Janek z Prachatic 91 Sekretář v. Janek S. Semetiš (== Semtěš pod Železnými ho- rami) 139 Sezemice (ve vých. Čechách) 70 Sezemovo Ústí v. Ústí S. Sion, hrad Roháčův 71, 74, 78 174 Sirotci 48, 49, 56, 51, 52, 54, $5, 56, 58, 59, 60, 61, 66, 67, 68 Skala, hrad u Přeštic, obléhaný 1413 18 Skalice hrad (Skalice hor stříbrných) u Kostelce nad Čer. lesy 4 Skalice (za Jaroměři) 47 Skalice (na Slovensku) 102 Skály hrad (== Skála u Přeštic) 92 Skály (Skála hrubá u Turnova) 141 Sláma Zikmund, konšel staroměstský 8 Slaný 27, 32, 49, 85; Slánští 87, 96 Slatina, hospodář od Podkovy (v Fraza 89, 90 Slezané, Slezáci 50, 54, 55, 58, 85, IOI, 133, 134, 141; slezská knížata 85, 92, 97, 99, 106, 107, 109, 118; slezská země 58; Slezy 52, 55, 85, 93, 101, 118, 123, 130, I3I, 133, 141 Sliven v. Prokop Sliven U slona (düm v Praze) 91, 105 Slovanský klášter (Emauzy) 104 Slunce (== město Plzeň) 27 Slóp (Pirkstejn u Boru) roo Smidary (u Nového Bydžova) 47 Smil Flaška z Ryznberka (spr. z Ry- chenburka), spisovatel 5 Smiřický Jan 9, 47, 54, 81, 86, 97, 99, 100, 102, 116; S. Jindřich 147; Smi- řičtí 106 Smolař Matěj (Matúš) 80, 89, 90 z Smradař, přezdívka Michala de Causis 16 z Smrkovic v. Přibek sněm, v Praze 18, 56, 68, 69, 79, 81, 87, 88, 91, 92, 97, 99, 107, 108 n., 116, 122, 129, 133 n.; u Hory (Kutné) 101,102, 111; V Čáslavi 94; v Che- bu 128; v Jindřichové Hradci 131; v Českém Brodě 101; na Mělníce 87; v Pelhřimově 106; v Olomouci 140; ve Znojmé 97; ve Vídni 145 n.; — sném knéZsky v Praze 58 n., 99; u Hory (Kutné) 94, 98; — sn&- mování odbojnych pánü na Zelené hoře 130, v Krumlově, v Třeboni,
Rýn 1,7, 50, 84; Rýňáci 60 z Rytvan Derslav sudomifsky 148 Ryzmberk (= RyZemberk u Nové Kdyně) 60, 144 z Ryzmberka v. Břeněk a Racek z R. a Děpolt z R.; z Ryznberka v. Smil od Řebříkuov v. Mikuláš od Ř. řecká (řečská) země 116 Řečice (v jižních Čechách) 30, 57, 58 Řehoř XII., papež (Anděl z Korario) I2, Ij Řehoř (Tomášův), mistr 104 Řehovec Mikuláš, kněz 69 Řekové 64 Řepanský (z Řepan) Zikmund 14, 27, 30 Rezno 129 Říčany 34 Richa valchar 19 Rim 2, 14, 29, 60, 104, 107, 108, 111, II4, 129, 132, 134, 144; Rimané 37, 105; římský král (císař) 120, 126, 127, 131 řipský kraj 95 Sádlo Jan (z Kostelce) 37, 44, 110 Sádlo Jan z Leštna 71 Sádlo J. (ze Smilkova) 94 Salava Matis 52 salcpurský biskup 128 Sasici 6o Sasín, pacholek méstsky 19 saská zemé 5o Saský dům na Malé straně 24, 33 saský kníže (Fridrich) 96 saská knížata 129, 150 Sasy 7, 107 Sázava (řeka) 24, 38, 132 Sbraslav v. Zbraslav Sbyhněv v. z Olešnice S. Sedlčany 49 Sedlečský Janek z Prachatic 91 Sekretář v. Janek S. Semetiš (== Semtěš pod Železnými ho- rami) 139 Sezemice (ve vých. Čechách) 70 Sezemovo Ústí v. Ústí S. Sion, hrad Roháčův 71, 74, 78 174 Sirotci 48, 49, 56, 51, 52, 54, $5, 56, 58, 59, 60, 61, 66, 67, 68 Skala, hrad u Přeštic, obléhaný 1413 18 Skalice hrad (Skalice hor stříbrných) u Kostelce nad Čer. lesy 4 Skalice (za Jaroměři) 47 Skalice (na Slovensku) 102 Skály hrad (== Skála u Přeštic) 92 Skály (Skála hrubá u Turnova) 141 Sláma Zikmund, konšel staroměstský 8 Slaný 27, 32, 49, 85; Slánští 87, 96 Slatina, hospodář od Podkovy (v Fraza 89, 90 Slezané, Slezáci 50, 54, 55, 58, 85, IOI, 133, 134, 141; slezská knížata 85, 92, 97, 99, 106, 107, 109, 118; slezská země 58; Slezy 52, 55, 85, 93, 101, 118, 123, 130, I3I, 133, 141 Sliven v. Prokop Sliven U slona (düm v Praze) 91, 105 Slovanský klášter (Emauzy) 104 Slunce (== město Plzeň) 27 Slóp (Pirkstejn u Boru) roo Smidary (u Nového Bydžova) 47 Smil Flaška z Ryznberka (spr. z Ry- chenburka), spisovatel 5 Smiřický Jan 9, 47, 54, 81, 86, 97, 99, 100, 102, 116; S. Jindřich 147; Smi- řičtí 106 Smolař Matěj (Matúš) 80, 89, 90 z Smradař, přezdívka Michala de Causis 16 z Smrkovic v. Přibek sněm, v Praze 18, 56, 68, 69, 79, 81, 87, 88, 91, 92, 97, 99, 107, 108 n., 116, 122, 129, 133 n.; u Hory (Kutné) 101,102, 111; V Čáslavi 94; v Che- bu 128; v Jindřichové Hradci 131; v Českém Brodě 101; na Mělníce 87; v Pelhřimově 106; v Olomouci 140; ve Znojmé 97; ve Vídni 145 n.; — sném knéZsky v Praze 58 n., 99; u Hory (Kutné) 94, 98; — sn&- mování odbojnych pánü na Zelené hoře 130, v Krumlově, v Třeboni,
Strana 175
v Strakonicích, v Kladrubech, ná Zelené hoře 131; — sněmování kra- je hradeckého, kouřimského, čáslav- ského, kolínského 95; krajské sně- my 97, 101, 109 sníh veliký 63, 68 Soběslav 35, 143 Soběšín (rytíř, jinak Srbín) 34 Sobětický 67 Sobotka (ve Slezsku) 55 Sofia v. Žofie. Sokol (Jan z Lamberka) 5,6 Sokol z Řečice (Mikuláš a Jaroslav z Lamberka) 58, 92 Sova, kněz táborský 27; kněz 48 Sova Martin, farář ve Velešíně 17 Spir (Spyr) 129 Srbi (luZictf) 133, 141; Srby (luZ.) 5o, 57 Srsa Jan jednooky 49 Stadice 101 Stanislav (ze Znojma), mistr 13 Staré město (pražské) 3, 4, 9, 10, 21, 31, 32, 39, 40, 45, 46, 55, 56, 59, 62, 63, 66, 72, 77, 80, 81, 82, 87, 89, 101, 105, III, II2, I16, 120; staroméstská obec 70, 110; Staro- městští 3, 45, 46, 54; 55, 56, 59, 66, 67, 110, 121 Stašek (sťat) 9 Stolpen v. Šcolpa Stěvnice v. Střevnice Stradim (Stradün?), ves u Jindřichova Hradce 29 Strahov 3, 32; strahovský klášter 20 Strakonice 96, 130, 131 Strauchův dvůr u Hradce Kr. 47 Stráž (nad Nežárkou) 30 z Stráže Jindřich 107, 108 Strážnický Jindřich (z Kravař) 96 Strnad (= Purkart z Janovic) 4 Strniště (zloděj) 81 Strp v. Vstrp Střela (Mikuláš), hejtman 141 Stfevnice (H Stévnice v Kladsku) 88 Stříbrná hvězda v. Jan od Stříbrné hvězdy a Pešík z Kunvaldu Stříbro 51, 53, 67; Stříbrští 64 Subaudie (— Savojsko) v. Felix V. Sudivoj z Ostrorogu, vévoda poznań- sky 82 (pozn. Sudomiř (u Vodňan) 26 sucho veliké 93 Suchý Čert v. Hynek Sulcpach 15 Sulek, probošt chotěšovský ı Sušice 69; Sušičtí 23; sušická obec 41 Světlá (v Rakousích) 52 Svídnice (ve Slezsku) 100, 109, 131; Svídničtí 92 Sviny (Trhové), městys na Českobu- dějovicku 17 Svojanovský Ješek (z Berkovic), pán moravský 115 Svojše z Zahrádky 52, 84, 100 Šárovec, hejtman český 135 Scolpa (— Stolpen) v Míšni 104 Šestimě(st)ští (Srbové lužičtí) 141 Šilink (František), měšťan pražský 89 Simon (od Bielćho Iva v Praze) 54 Sindel (Jan) mistr 7 Skaredy, rybnik u Sudomite 26 Skopek Ales z Dubé 64 Šlik Kašpar 83 šlojíř (v. o něm Urbánka III. 3 str. 720) 106 Šmikovský z Žďáru Jan 85, 87 Šof v. Šuof Šorc z Valu, panoše 30 Spil(m)berk 37 Srol Jeronym, kon3el staroméstsky 40, _ 41, 42, 45 Šťastný (z Valdštejna) 141 Štědrá 18 Štěkeň (u Strakonic) 26 Štemberk, z Štemberka v. (z) Šternberk(a) Štěpán Opočenský 4 Štěpán Pacovský, kněz táborský 27 Štěpán, řečený Poduška z Martinic 4 Štěpánek, kněz táborský 28 Šternberk (Štemberk) na Sázavě 132, 133; na Moravě 140; — ze Š. pání 5; z Š. Jan v. Jan; z Š. Petr v. Petr; z Š. Zdeněk v. Zdeněk Konopišt- ský; z Š. Aleš v. Aleš Holický 175
v Strakonicích, v Kladrubech, ná Zelené hoře 131; — sněmování kra- je hradeckého, kouřimského, čáslav- ského, kolínského 95; krajské sně- my 97, 101, 109 sníh veliký 63, 68 Soběslav 35, 143 Soběšín (rytíř, jinak Srbín) 34 Sobětický 67 Sobotka (ve Slezsku) 55 Sofia v. Žofie. Sokol (Jan z Lamberka) 5,6 Sokol z Řečice (Mikuláš a Jaroslav z Lamberka) 58, 92 Sova, kněz táborský 27; kněz 48 Sova Martin, farář ve Velešíně 17 Spir (Spyr) 129 Srbi (luZictf) 133, 141; Srby (luZ.) 5o, 57 Srsa Jan jednooky 49 Stadice 101 Stanislav (ze Znojma), mistr 13 Staré město (pražské) 3, 4, 9, 10, 21, 31, 32, 39, 40, 45, 46, 55, 56, 59, 62, 63, 66, 72, 77, 80, 81, 82, 87, 89, 101, 105, III, II2, I16, 120; staroméstská obec 70, 110; Staro- městští 3, 45, 46, 54; 55, 56, 59, 66, 67, 110, 121 Stašek (sťat) 9 Stolpen v. Šcolpa Stěvnice v. Střevnice Stradim (Stradün?), ves u Jindřichova Hradce 29 Strahov 3, 32; strahovský klášter 20 Strakonice 96, 130, 131 Strauchův dvůr u Hradce Kr. 47 Stráž (nad Nežárkou) 30 z Stráže Jindřich 107, 108 Strážnický Jindřich (z Kravař) 96 Strnad (= Purkart z Janovic) 4 Strniště (zloděj) 81 Strp v. Vstrp Střela (Mikuláš), hejtman 141 Stfevnice (H Stévnice v Kladsku) 88 Stříbrná hvězda v. Jan od Stříbrné hvězdy a Pešík z Kunvaldu Stříbro 51, 53, 67; Stříbrští 64 Subaudie (— Savojsko) v. Felix V. Sudivoj z Ostrorogu, vévoda poznań- sky 82 (pozn. Sudomiř (u Vodňan) 26 sucho veliké 93 Suchý Čert v. Hynek Sulcpach 15 Sulek, probošt chotěšovský ı Sušice 69; Sušičtí 23; sušická obec 41 Světlá (v Rakousích) 52 Svídnice (ve Slezsku) 100, 109, 131; Svídničtí 92 Sviny (Trhové), městys na Českobu- dějovicku 17 Svojanovský Ješek (z Berkovic), pán moravský 115 Svojše z Zahrádky 52, 84, 100 Šárovec, hejtman český 135 Scolpa (— Stolpen) v Míšni 104 Šestimě(st)ští (Srbové lužičtí) 141 Šilink (František), měšťan pražský 89 Simon (od Bielćho Iva v Praze) 54 Sindel (Jan) mistr 7 Skaredy, rybnik u Sudomite 26 Skopek Ales z Dubé 64 Šlik Kašpar 83 šlojíř (v. o něm Urbánka III. 3 str. 720) 106 Šmikovský z Žďáru Jan 85, 87 Šof v. Šuof Šorc z Valu, panoše 30 Spil(m)berk 37 Srol Jeronym, kon3el staroméstsky 40, _ 41, 42, 45 Šťastný (z Valdštejna) 141 Štědrá 18 Štěkeň (u Strakonic) 26 Štemberk, z Štemberka v. (z) Šternberk(a) Štěpán Opočenský 4 Štěpán Pacovský, kněz táborský 27 Štěpán, řečený Poduška z Martinic 4 Štěpánek, kněz táborský 28 Šternberk (Štemberk) na Sázavě 132, 133; na Moravě 140; — ze Š. pání 5; z Š. Jan v. Jan; z Š. Petr v. Petr; z Š. Zdeněk v. Zdeněk Konopišt- ský; z Š. Aleš v. Aleš Holický 175
Strana 176
Stokrava (v Rakousích) 135, 136 Strubina (Straubing v Bavorsku) 133 Sumbersky v. Bernart S. Suof (Kristof) 86, 141 Šváby 1, 60 z Švamberka pán 5, 7; z Švamberka Bohuslav 22, 24, 25, 36, 45, 46, 49, so; v. Krušina z Švamberka Švejcar (Švejkar) 86 Švidrgal (= Svidrygello, Šwidrygiel- la), velkokníže litevský 85 Švihov hrad 49 z Švihova v. Břeněk; v. Vilém Švihovský z Ryzmberka 5; Švihovský (z Švihova) Jan 21, 106 Tábor 18, 22, 23, 25, 26, 27, 29, 35, 68, 73, 82, 83, 85, 100, 110, 115, 143; Táboti 24, 25, 31, 32, 35, 45, 49, 50, SI, 52, 53, 55, 56, 58, 59, 66, 67, 93, 125; Taborsti 46, 48, 68,71,83, 92, 94,95, 101, 103, 110} 'Táborští bratří 21,41; táborští kně- ží 27 nn., 43, 98, 99; táborská obec 41; táborská města 90 Tacky (— Toke) Jindřich, kanovník magdeburský 65 Tachov 53, 60; Tachovttí 64 Tamrinum aneb Namdorava 119 Tas z Boskovic, biskup olomücky v. Protazius Telć, telecky Jan v. Jan telecky Teplice (== Baden v Rakousku) 115 Tibista knéz 48 Tista s Pfimdy (— Bore$ ml. z Rie- senburka a z Oseka) 17, 18 Tobiáš, řečený Vlček, kněz 48 "Točník 6, 18, 8o Tomas, kněz táborský 27 'Tomášek koželuh 19 Topolany, hrad na Slovensku 103 Tovadovsky Jan 53; v. i z Cimburka Trčka 55; Trčka Mikuláš z Lipy 21, 102, 106, 116; Trčka Prokůpek (z Kralovic) 49 Trenčín 37 treverenský (— trevírský) arcibiskup 93 Trosky 86, 141 176 Tršáček, kněz táborský 27 Trutnov 36 "Třebíč (na Moravě) 136, 137, 138, 139; třebíčský klášter 136, 138, 139 Treboń 131 Tupec knéz 56 "Turci 102, 118 n.; turecký císař 116, 118 Turkovec Petr, rytíř 47 "Turnov 144; turnovský klášter 47 'Turský Petr, měšťan královéhradecký 7o 'Túšek (Jan z Pacova), nejvyšší písať Starého města 107 "Túšeň, tvrz u Brandýsa nad Labem 35 Týn (Tajn) Hořejší biskupův (= Horšovský Týn) 131 Tyn na Vltavé 134 Tynec (nad Labem) 47 'Týřov (u Křivoklátu) 56 z Udine Tomáš 14 (pozn.) Uherský Brod 141 Uhfi, Uhřata 5, 33, 34, 38,72,79,85, 102, 103, 104, 128, 140; Uhry 74, 79, 82, 95, 96, 102, 111, 114, 118, 120, 139, 140; uherské království 96, 118, 119, 128; uherští páni 114, 123, 136; uherský král (Matyáš) 135, 136, 137, 138, 139, 140, 141 Újezdec (hrad u'Týna nad Vltavou) 26 Ulm (říšské město) 128 ungelt 93, 94, 97 Uničov 8 Urban V. papež 73,111 Ústí nad Labem 50, 51 Ústí Sezimovo 13, 23, 24 Václav IV., král český 1—7, 13, 14, I6, 18, 19—22, 24, 25, 29, 33, 35, 37» 53» 57» 114, 149 Václav Barbořin 19 Václav, kněz od Sv. Mikuláše 69 Václav kněz z Vysokého Mýta, sufragán 69 Václav, mistr z Sušice 69 Václav, řečený Passer, kněz 48 Václav s Veliše (z Vartenberka) 6 Václav, syn knížete opavského Přemka 62
Stokrava (v Rakousích) 135, 136 Strubina (Straubing v Bavorsku) 133 Sumbersky v. Bernart S. Suof (Kristof) 86, 141 Šváby 1, 60 z Švamberka pán 5, 7; z Švamberka Bohuslav 22, 24, 25, 36, 45, 46, 49, so; v. Krušina z Švamberka Švejcar (Švejkar) 86 Švidrgal (= Svidrygello, Šwidrygiel- la), velkokníže litevský 85 Švihov hrad 49 z Švihova v. Břeněk; v. Vilém Švihovský z Ryzmberka 5; Švihovský (z Švihova) Jan 21, 106 Tábor 18, 22, 23, 25, 26, 27, 29, 35, 68, 73, 82, 83, 85, 100, 110, 115, 143; Táboti 24, 25, 31, 32, 35, 45, 49, 50, SI, 52, 53, 55, 56, 58, 59, 66, 67, 93, 125; Taborsti 46, 48, 68,71,83, 92, 94,95, 101, 103, 110} 'Táborští bratří 21,41; táborští kně- ží 27 nn., 43, 98, 99; táborská obec 41; táborská města 90 Tacky (— Toke) Jindřich, kanovník magdeburský 65 Tachov 53, 60; Tachovttí 64 Tamrinum aneb Namdorava 119 Tas z Boskovic, biskup olomücky v. Protazius Telć, telecky Jan v. Jan telecky Teplice (== Baden v Rakousku) 115 Tibista knéz 48 Tista s Pfimdy (— Bore$ ml. z Rie- senburka a z Oseka) 17, 18 Tobiáš, řečený Vlček, kněz 48 "Točník 6, 18, 8o Tomas, kněz táborský 27 'Tomášek koželuh 19 Topolany, hrad na Slovensku 103 Tovadovsky Jan 53; v. i z Cimburka Trčka 55; Trčka Mikuláš z Lipy 21, 102, 106, 116; Trčka Prokůpek (z Kralovic) 49 Trenčín 37 treverenský (— trevírský) arcibiskup 93 Trosky 86, 141 176 Tršáček, kněz táborský 27 Trutnov 36 "Třebíč (na Moravě) 136, 137, 138, 139; třebíčský klášter 136, 138, 139 Treboń 131 Tupec knéz 56 "Turci 102, 118 n.; turecký císař 116, 118 Turkovec Petr, rytíř 47 "Turnov 144; turnovský klášter 47 'Turský Petr, měšťan královéhradecký 7o 'Túšek (Jan z Pacova), nejvyšší písať Starého města 107 "Túšeň, tvrz u Brandýsa nad Labem 35 Týn (Tajn) Hořejší biskupův (= Horšovský Týn) 131 Tyn na Vltavé 134 Tynec (nad Labem) 47 'Týřov (u Křivoklátu) 56 z Udine Tomáš 14 (pozn.) Uherský Brod 141 Uhfi, Uhřata 5, 33, 34, 38,72,79,85, 102, 103, 104, 128, 140; Uhry 74, 79, 82, 95, 96, 102, 111, 114, 118, 120, 139, 140; uherské království 96, 118, 119, 128; uherští páni 114, 123, 136; uherský král (Matyáš) 135, 136, 137, 138, 139, 140, 141 Újezdec (hrad u'Týna nad Vltavou) 26 Ulm (říšské město) 128 ungelt 93, 94, 97 Uničov 8 Urban V. papež 73,111 Ústí nad Labem 50, 51 Ústí Sezimovo 13, 23, 24 Václav IV., král český 1—7, 13, 14, I6, 18, 19—22, 24, 25, 29, 33, 35, 37» 53» 57» 114, 149 Václav Barbořin 19 Václav, kněz od Sv. Mikuláše 69 Václav kněz z Vysokého Mýta, sufragán 69 Václav, mistr z Sušice 69 Václav, řečený Passer, kněz 48 Václav s Veliše (z Vartenberka) 6 Václav, syn knížete opavského Přemka 62
Strana 177
Václav (z Krumlova), kanovník 122 Václav z Prachatic, rektor university pražské 100 (pozn.) Václav ze Zvíkovce, kněz 49 Vaitminar (— Bene? z Veitmíle, purk- rabi karlstejnsky) 142 Val, ves u Lomnice v již. Čechách 30; Valovský les t. z Valach arcibiskup (Pavel Petrův Hu- nyady, biskup v Ardžiší v Rumun- sku) 78 Valečov (u Mnichova Hradiště) 86, 9 1 Valchovec (spr. asi Vlhovec) 74 Valmberk z Velštejna (== Walkenberk z Wolsteina) 51 Valstajn, hrad u Turnova 90 Vaněk mydlář (v Králové Hradci) 71 Vaněk od Koruny (Pražan) 97 Vaněk Pivo 37 Vaněk Ryšavý, kněz táborský 27 Vaněk (z Vlašímě; : jinak z Jenštejna), syn pana Pavlíka 37 Vaníček, kněz táborský 28 Varadín (v Uhrách) 79 Varlejch, pán Frymburka 133 Varna (bitva u Varny) 103 (pozn.) z Vartenberka (Vatmberka) Markvart 2; Čeněk z V. (řečený Veselský) 17, 25, 31, 35, 46, 50; Skonka z V. 64; Petr z V.74; Jindfich z V. 86 (pozn.) Vavák z Bielkova (== Oldřich Vavák z Hradce) 29 Vavřinec Němec z Rypachu (= Rei- chenbachu), jinak Quirin, kněz tá- borský 27, 28, 99 Vavřík, kněz táborský 27 Vavřinec v. z Březové z Veitmile v. Vaitminar Velek Kúdelník, hejtman Sirotků 48, 56 Velešín (u Č. Krumlova) 17 Veliš (u Jičína) 6, 50, 98 z Velštejna v. Valmberk Velvar Jan, měšťan Starého města 69, 80 od Věnečkuov hospodář (== Jan Krása).32 Věněk, kněz táborský 27 Veronika (veraikon) 73 Veselí (v Čechách) 29, 30, 34 Veselí (na Moravě) 140; z Veselé (na Mor.) a ze Štemberka Jaroslav 34 Vestvaly (= Vestfälsko) 9 Věžecký Petr, konšel 39, 41 Věžka, hrad u Druzdové na Plzeňsku 18 Vídeň 3, 88, 93, 98, 99, 109, 110, III, IIS, II9, II9, I23, I24, I26, 128, 130, 145; vídeňští měšťané 114,124; vídeňští páni 124; Vídňané 123; Ví- deňští 124 Vikéř z Myšlína (u Doks) 47 Viklef Jan 8, 14, 16, 17, 27, 53 Viktorin (Boček z Kunštátu a Podě- brad, otec króle Jifiho) 48, 52, 123; syn krále Jiřího 124, 126, 133, 134; 135, 136, 138, 140, 145, 149, 150 Viktorin knéz 112 Vilém, kněz over) 27, 28, 40 (pozn.), 4 Vilém, markrabí míšeňský a vévoda saský 107 (pozn.), 110 (pozn.), 122, 125 (pozn.), 129 Vilem z Svihova 53 Vilhartic, z Vilhartic Děpolt 131 Vilštejn, hrad u Blovic 35, 100 vircmbursky (— würzbursky) biskup 128 Vismburk (u Üpice) 5o, 109 Vismburský (z Vismburku) Jiří (= Ji- řík z Dubé a Vizmburku) 76, 97, 102, 109 Višně mistr, farář z Svinův (Trho- vých) 17; Višně Matěj, purkrabí na Krumlově 17 Vít, farář kutnohorský 69 Vítek bečvář 92 Vítek od Červených zvonuov 39 Vítkova hora 33 Vitoraz (v Rakousích) 130 Vladislav TV., král polsky 95, 99, 102 Vladislav, syn polského krále Kazi- míra, král český 147, 150 Vlachové 2; Vlachy 108, 114, 130 Vlaský dvůr (v Kutné Hoře) 130 Vlašim 21, 49, 72 177
Václav (z Krumlova), kanovník 122 Václav z Prachatic, rektor university pražské 100 (pozn.) Václav ze Zvíkovce, kněz 49 Vaitminar (— Bene? z Veitmíle, purk- rabi karlstejnsky) 142 Val, ves u Lomnice v již. Čechách 30; Valovský les t. z Valach arcibiskup (Pavel Petrův Hu- nyady, biskup v Ardžiší v Rumun- sku) 78 Valečov (u Mnichova Hradiště) 86, 9 1 Valchovec (spr. asi Vlhovec) 74 Valmberk z Velštejna (== Walkenberk z Wolsteina) 51 Valstajn, hrad u Turnova 90 Vaněk mydlář (v Králové Hradci) 71 Vaněk od Koruny (Pražan) 97 Vaněk Pivo 37 Vaněk Ryšavý, kněz táborský 27 Vaněk (z Vlašímě; : jinak z Jenštejna), syn pana Pavlíka 37 Vaníček, kněz táborský 28 Varadín (v Uhrách) 79 Varlejch, pán Frymburka 133 Varna (bitva u Varny) 103 (pozn.) z Vartenberka (Vatmberka) Markvart 2; Čeněk z V. (řečený Veselský) 17, 25, 31, 35, 46, 50; Skonka z V. 64; Petr z V.74; Jindfich z V. 86 (pozn.) Vavák z Bielkova (== Oldřich Vavák z Hradce) 29 Vavřinec Němec z Rypachu (= Rei- chenbachu), jinak Quirin, kněz tá- borský 27, 28, 99 Vavřík, kněz táborský 27 Vavřinec v. z Březové z Veitmile v. Vaitminar Velek Kúdelník, hejtman Sirotků 48, 56 Velešín (u Č. Krumlova) 17 Veliš (u Jičína) 6, 50, 98 z Velštejna v. Valmberk Velvar Jan, měšťan Starého města 69, 80 od Věnečkuov hospodář (== Jan Krása).32 Věněk, kněz táborský 27 Veronika (veraikon) 73 Veselí (v Čechách) 29, 30, 34 Veselí (na Moravě) 140; z Veselé (na Mor.) a ze Štemberka Jaroslav 34 Vestvaly (= Vestfälsko) 9 Věžecký Petr, konšel 39, 41 Věžka, hrad u Druzdové na Plzeňsku 18 Vídeň 3, 88, 93, 98, 99, 109, 110, III, IIS, II9, II9, I23, I24, I26, 128, 130, 145; vídeňští měšťané 114,124; vídeňští páni 124; Vídňané 123; Ví- deňští 124 Vikéř z Myšlína (u Doks) 47 Viklef Jan 8, 14, 16, 17, 27, 53 Viktorin (Boček z Kunštátu a Podě- brad, otec króle Jifiho) 48, 52, 123; syn krále Jiřího 124, 126, 133, 134; 135, 136, 138, 140, 145, 149, 150 Viktorin knéz 112 Vilém, kněz over) 27, 28, 40 (pozn.), 4 Vilém, markrabí míšeňský a vévoda saský 107 (pozn.), 110 (pozn.), 122, 125 (pozn.), 129 Vilem z Svihova 53 Vilhartic, z Vilhartic Děpolt 131 Vilštejn, hrad u Blovic 35, 100 vircmbursky (— würzbursky) biskup 128 Vismburk (u Üpice) 5o, 109 Vismburský (z Vismburku) Jiří (= Ji- řík z Dubé a Vizmburku) 76, 97, 102, 109 Višně mistr, farář z Svinův (Trho- vých) 17; Višně Matěj, purkrabí na Krumlově 17 Vít, farář kutnohorský 69 Vítek bečvář 92 Vítek od Červených zvonuov 39 Vítkova hora 33 Vitoraz (v Rakousích) 130 Vladislav TV., král polsky 95, 99, 102 Vladislav, syn polského krále Kazi- míra, král český 147, 150 Vlachové 2; Vlachy 108, 114, 130 Vlaský dvůr (v Kutné Hoře) 130 Vlašim 21, 49, 72 177
Strana 178
Vlašimský Martin, měšťan pražský 80 Vlček, kněz 48 Vlček Václav (z Čenova), hejtman český 136 Vlk (Blažej) doktor 9 Vlk, kněz táborský 27 Vlk Jakub, kněz 66 Vltava 54,134 Vocásek Jan, kněz 112 Vodňany 27, 36, 134; Vodňanští 132 Vok z Holštajna 34 Voldřich, farář čáslavský v. Oldřich, bakalář ze Znojma Volyně 51 Vorle (== Orle) v. Michálek z V. od Vosluov Antonín v. Antonín Vožice 26, 49 V prolomeném, fortna, Praha I. čp. 852,3 Vrábský Jan 132 Vraní (u Slaného) 48 Vratislav (ve Slezsku) 32,85, 100, 109, 118, 123, 125 n., 130; Vratislavští 85,92, 125 n.; vratislavská děla 133 Vrbenský Václav, mistr 129 Vršovice (u Prahy) 49 Vršovičané (= Vršovci) 134 Vrůútky (Vroutek), tvrz u Žatce 92 Vřešťov (u Hořic) 132 z Vřešťova v. Aleš z V. Vstrp (== Strp) (u Vodňan) 134 Wurmus (Worms) 129 Výrava (asi omyl. m. Výrov) 70 Vysoká (u Králové Hradce) 70, 78 Vyšehrad 3, 7, 9, 10, 12, 21, 22, 25, 31—34, 67, 110—112; Vyšehrad- ští 34 Vyšek Račiňský, rytíř z Polsky 78 Vyšiemburk = Vismburk (v. Vismbursky) Vyzdvihač z Pardubic 71 Zábřeh (na Moravě) 140 Zacheus v. Mikuláš Z. Zajíc v. Zbyněk Zajíc Vilém (z Hazmburka) 32, 106, 130 Zajíc Jan (z Hazmburka) z Kosti 130, I41 178 Zajíček, řezník 80 Zajimać Jan (z Kunštátu) 101, 102 zatmění slunce 15 Zaul Mikeš s Záviše Černý, rytíř 38 ZäviSe panose 22 Zbiroh (u Turnova) 2 Zbraslav (lat. Aula regia) 20, 25, 32, 56 Zbyněk Zajic z Hanzburku (== z Ha- senburka), arcibiskup praźsky r, 2, 4, 5, 8, 13, 14; hejtman kraje řip- ského 95 . Zdena (upálena od adamitü) 30; dcera krále Jiřího 125 (pozn.) Zdeněk Konopišstský, purkrabí praz- ský 109, 112, 113, 120, 124, 130, 131—135, 136, 140, 142—144, 146 Zderaz 3, 100 Zdimír (ze Sedlce), písař staroměstský 107 Zelandti (— ze Zélandu v Nizozemí) 60 Zelená (Olivetská) hora 22, 130, 131, 135 Zelený, puškař 71, 78 zemětřesení 98 Zikmund císař, král český 2—5. 12, 13, 15, 16, I8, 22, 24, 31—33, 35» 37, 38, 40, 51, 56, 59, 65, 67, 68, 70, 72—74, 77—79, 98, 103, 107, 114, 129, 148, 149 Zikmund, děčínský pan v. Déésky Zikmund (Korybutovič), kníže litevský 44, 45, 46, 48, 50, 52 Zikmund Řepanský v. Řepanský Zikmund z Krakštejna 5 Zikmund (Huler) z Orlíka 6 zima tuhá 6, 68, 71,93 ZmrzHk Jan 53, 58, 76; Zmrzlici (ze Svojsina) 64, 80, 84, 91, 94; Zmrz- lik Vaclav 135 Znojmo 6, 79, 97, 114, 131 Zofia v. Žofie Zwicker Petr, inkvisitor 29 (pozn.) Zviekovec Jan 7; ze Zvíkovce Václav, kněz 49 Zvieteticky Petr 80, 81, 84
Vlašimský Martin, měšťan pražský 80 Vlček, kněz 48 Vlček Václav (z Čenova), hejtman český 136 Vlk (Blažej) doktor 9 Vlk, kněz táborský 27 Vlk Jakub, kněz 66 Vltava 54,134 Vocásek Jan, kněz 112 Vodňany 27, 36, 134; Vodňanští 132 Vok z Holštajna 34 Voldřich, farář čáslavský v. Oldřich, bakalář ze Znojma Volyně 51 Vorle (== Orle) v. Michálek z V. od Vosluov Antonín v. Antonín Vožice 26, 49 V prolomeném, fortna, Praha I. čp. 852,3 Vrábský Jan 132 Vraní (u Slaného) 48 Vratislav (ve Slezsku) 32,85, 100, 109, 118, 123, 125 n., 130; Vratislavští 85,92, 125 n.; vratislavská děla 133 Vrbenský Václav, mistr 129 Vršovice (u Prahy) 49 Vršovičané (= Vršovci) 134 Vrůútky (Vroutek), tvrz u Žatce 92 Vřešťov (u Hořic) 132 z Vřešťova v. Aleš z V. Vstrp (== Strp) (u Vodňan) 134 Wurmus (Worms) 129 Výrava (asi omyl. m. Výrov) 70 Vysoká (u Králové Hradce) 70, 78 Vyšehrad 3, 7, 9, 10, 12, 21, 22, 25, 31—34, 67, 110—112; Vyšehrad- ští 34 Vyšek Račiňský, rytíř z Polsky 78 Vyšiemburk = Vismburk (v. Vismbursky) Vyzdvihač z Pardubic 71 Zábřeh (na Moravě) 140 Zacheus v. Mikuláš Z. Zajíc v. Zbyněk Zajíc Vilém (z Hazmburka) 32, 106, 130 Zajíc Jan (z Hazmburka) z Kosti 130, I41 178 Zajíček, řezník 80 Zajimać Jan (z Kunštátu) 101, 102 zatmění slunce 15 Zaul Mikeš s Záviše Černý, rytíř 38 ZäviSe panose 22 Zbiroh (u Turnova) 2 Zbraslav (lat. Aula regia) 20, 25, 32, 56 Zbyněk Zajic z Hanzburku (== z Ha- senburka), arcibiskup praźsky r, 2, 4, 5, 8, 13, 14; hejtman kraje řip- ského 95 . Zdena (upálena od adamitü) 30; dcera krále Jiřího 125 (pozn.) Zdeněk Konopišstský, purkrabí praz- ský 109, 112, 113, 120, 124, 130, 131—135, 136, 140, 142—144, 146 Zderaz 3, 100 Zdimír (ze Sedlce), písař staroměstský 107 Zelandti (— ze Zélandu v Nizozemí) 60 Zelená (Olivetská) hora 22, 130, 131, 135 Zelený, puškař 71, 78 zemětřesení 98 Zikmund císař, král český 2—5. 12, 13, 15, 16, I8, 22, 24, 31—33, 35» 37, 38, 40, 51, 56, 59, 65, 67, 68, 70, 72—74, 77—79, 98, 103, 107, 114, 129, 148, 149 Zikmund, děčínský pan v. Déésky Zikmund (Korybutovič), kníže litevský 44, 45, 46, 48, 50, 52 Zikmund Řepanský v. Řepanský Zikmund z Krakštejna 5 Zikmund (Huler) z Orlíka 6 zima tuhá 6, 68, 71,93 ZmrzHk Jan 53, 58, 76; Zmrzlici (ze Svojsina) 64, 80, 84, 91, 94; Zmrz- lik Vaclav 135 Znojmo 6, 79, 97, 114, 131 Zofia v. Žofie Zwicker Petr, inkvisitor 29 (pozn.) Zviekovec Jan 7; ze Zvíkovce Václav, kněz 49 Zvieteticky Petr 80, 81, 84
Strana 179
Zvole (na Moravě u Zábřeha) 138 Zampach 56 Žatec 27, 33, 37, 46, 61, 68, 84, 115, 143; žatecký kraj 95, 128; Žatečtí 31, 32, 33, 37, 48, 49, 84, 85, 92, 96, 142 Žebrák 80,86, 112 Želenice (u Bíliny) 84 Železné hory 139 železní páni 26 Žibřid z Bobolusk 62 Žihobce (u Sušice) 133 Žinkovy (u Nepomuku) 23 Žitava 55, 109, 118, 141 Žižka Jan 19, 24—26, 29, 31—38, 45 až 48, 50 Zleby hrad (nad Doubravkou) 2, 52 Žlutice město 44 Žofie králová, choť Václava IV. 14, 24, 25, 29, 50 179
Zvole (na Moravě u Zábřeha) 138 Zampach 56 Žatec 27, 33, 37, 46, 61, 68, 84, 115, 143; žatecký kraj 95, 128; Žatečtí 31, 32, 33, 37, 48, 49, 84, 85, 92, 96, 142 Žebrák 80,86, 112 Želenice (u Bíliny) 84 Železné hory 139 železní páni 26 Žibřid z Bobolusk 62 Žihobce (u Sušice) 133 Žinkovy (u Nepomuku) 23 Žitava 55, 109, 118, 141 Žižka Jan 19, 24—26, 29, 31—38, 45 až 48, 50 Zleby hrad (nad Doubravkou) 2, 52 Žlutice město 44 Žofie králová, choť Václava IV. 14, 24, 25, 29, 50 179
- Ia: Titul
- Ic: Úvod
- I: Předmluva
- 1: Edice
- 151: Připomenutí vydavatelovo
- 155: Slovníček
- 160: Index